ნანა ქირია

თბილისი, 2021
ტუბერკულოზი - ინფექციური დაავადებაა,
რომელსაც იწვევს ტუბერკულოზის მიკობაქტერია.
იგი განეკუთვნება მიკობაქტერიების ფართო ჯგუფს
რომლებიც ენათესავებიან უმარტივეს ორგანიზმებს
- სხივურ სოკოებს ანუ აქტინომიცეტებს.
 M.tuberculosis -ტუბერკულოზის მიკობაქტერია,
რომელიც შემთხვევათა 92%-ში იწვევს დაავადებას

 M.bovis - ხარის ტიპის მიკობაქტერია, რომელიც

შემთხვევათა 5%-ში იწვევს დაავადებას
 M. africanum -აფრიკული ტიპის მიკობაქტერია,
რომელიც შემთხვევათა 3%-ში იწვევს დაავადებას
 წარმოადგენს თვალით უხილავ მიკროორგანიზმს.
ახასიათებს:
 მჟავაგამძლეობა (ინარჩუნებს შეფერილობას
მჟავებით ზემოქმედებისას)
 კარგად იზრდება როგორც მყარ, ასევე თხევად
ნიადაგზე
 ნელა მრავლდება მაკროორგანიზმში
 არ მრავლდება გარემოში, თუმცა ინარჩუნებს
სიცოცხლისუნარიანობას
 არ იღუპება დაბალ ტემპერატურაზე
 მზის სხივების პირდაპირი ზემოქმედების შემთხვევაში
იღუპება 1.5 საათში, ხოლო ულტრაიისფერი
სხივების ზემოქმედებისას 2-3 წუთში
 დიდხანს ძლებს ცუდად განიავებული შენობის ჰაერში
 ინფექციის ძირითად წყაროს წარმოადგენს
ფილტვის ან ხორხის ტუბერკულოზით დაავადებული
ბაქტერიაგამომყოფი პაციენტი,
რომელიც
 ხველების, ცემინების, საუბრის, სიცილის ან სიმღერის
დროს ჰაერში გამოყოფს მიკობაქტერიების შემცველ
უხილავ წვეთებს, ე.წ. “ ინფექციურ ბირთვებს”.
ინფიცირების თვალსაზრისი საშიშია მცირე ზომის, 1-5
მკმ-ის “ინფექციური ბირთვები”, რომლებიც ჰაერში
შეწონილ მდგომარეობაში იმყოფებიან.

 ინფექციის გადაცემა უმთავრესად ხდება

აეროგენული გზით
 ერთი დახველებით გამოიყოფა
დაახლოებით 3,5 ათასი მიკობაქტერია

 იგივე რაოდენობა გამოიყოფა 5 წუთიანი

ლაპარაკის დროს
 ერთი დაცემინებისას დაახლოებით 1
მილიონი მიკობაქტერია გამოიყოფა
 ტუბერკულოზი არ გადადის
საყოფაცხოვრებო ნივთებით (თეფში, ჭიქა,
კოვზი, ტანსაცმელი)

 ტუბერკულოზი არ გადადის მესამე პირით

 ტუბერკულოზი არ არის მემკვიდრული,

გენეტიკურად დეტერმინირებული დაავადება
ტუბერკულოზი ძალზე იშვიათად შეიძლება
გავრცელდეს:

 ალიმენტური გზით - ინფექციის წყარო

შეიძლება იყოს დაავდებული საქონელი
(M.bovis), ტრანსმისია ხდება
არაპასტერიზებული რძით;

 კონტაქტურიგზით - დაზიანებული კანის

და ლორწოვანის საშუალებით.
 ტუბერკულოზის მიკობაქტერია ადამიანის
ორგანიზმში ძირითადად ხვდება ჰაერის გზით

 ინფექციური ბირთვების ზომა თუ აღემატება 5მმკ-

ილექება ზედა სასუნთქ გზებში
 ზემოქმედებას იწყებს ორგანიზმის დაცვითი

ძალები- მუკოცილიარული სისტემა, ხველის

რეფლექსი
 პირველადი ინფიცირება ხდება, როდესაც ადამიანის
შეისუნთქავს გამომწვევის შემცველ წვეთოვან 1-5მმკ-მდე ზომის
ბირთვებს

 მიკობაქტერიები ადვილად აღწევენ ალვეოლებამდე

 მიკობაქტერიების მცირე რაოდენობა სისხლის ნაკადით

ვრცელდება ყველა ორგანოსა და ქსოვილში

 ალველებში მიღწეულ მიკობაქტერიებს შთანთქაცვენ

ალვეოლური მაკროფაგები

 თუ მიკობაქტერიები დიდი რაოდენობითაა იწყება მათი

გამრავლება და სპეციფიური ანთების კერის ფორმირება
ანთების კერის ფორმირების შემდეგ

 ტუბერკულოზის მიკობაქტერია ხვდება შუასაყარის

ლიმფურ კვანძებში

 იმუნური სისტემა გამომწვევზე რეაგირებს

ლიმფოციტების წარმოქმნის სტიმულაციით

 2-10კვირის შემდეგ ხდება იმუნური პასუხის

ფორმირება, ყალიბდება გრანულომა
(ტუბერკულოზის მიკობაქტერიები კონტროლქვეშაა)
 ტუბერკულოზური გრანულომა შედგება სამი
შრისაგან:
 გარეთა ინფილტრაციული შრე

 შუა-გრანულაციური შრე (შეიცავს ეპითელოიდურ

და პიროგოვ-ლანგჰანსის უჯრედებს)
 ცენტრალური შრე (ე.წ. კაზეოზური ნეკროზი)
იმუნიტეტის დაქვეითების შემთხვევაში

 მიკობაქტერია მრავლდება სწრაფად

 ტუბერკულოზურტი პროცესი პროგრესირებს

 ინფიცირებიდან რამოდენიმე თვიდან 2 წლამდე

ვითარდება პირველადი ტუბერკულოზი
 ინფიცირებიდან რამოდენიმე წლის შემდეგ

ვითარდება მეორადი ტუბერკულოზი

 ტუბერკულოზს შეუძლია დააზიანოს ნებისმიერი
ქსოვილი და ორგანო , მაგრამ ყველაზე ხშირად
ზიანდება ფილტვები- ფილტვის ტუბერკულოზი

 ყველა სხვა ორგანოს და სისტემის ტუბერკულოზი

მიეკუთვნება ფილტვგარეთა ტუბერკულოზს
( მენინგიტი, პლევრიტი, ლიმფადენოპათია და
ა.შ.)
 ტუბერკულოზის გამომწვევის ორგანიზმში შეჭრა
არ ნიშნავს აუცილებლად დაავადების
განვითარებას

 კონტაქტი შეიძლება დასრულდეს მხოლოდ

ინფიცირებით (LTBI)
 ინფიცირებულთა მხოლოდ 5-10% ვითარდება

დაავადების აქტიური ფორმით

 ცხოვრების მანძილზე ინფიცირების დაავადებაში

გადასვლის რისკი დამოკიდებულია ორგანიზმის

იმუნორეზისტენტობაზე
ლატენტური ინფექცია (LTBI)
ტუბერკულოზის მიკობაქტერიები
არსებობენ ორგანიზმში
მანტუს სინჯი- დადებითი
რენტგენოგრამა- ცვლილებების
გარეშე
ნახველის ბაქტერიოსკოპია და
კულტურალური გამოკვლევა-
უარყოფითი
კლინიკური სიმპტომები-არ არის
არ წარმოადგენს ინფექციის
გადაცემის წყაროს
დაავადება
ტუბერკულოზის მიკობაქტერიები
არსებობენ ორგანიზმში
მანტუს სინჯი- დადებითი
რენტგენოგრამაზე აღინიშნება -
ცვლილებები
ნახველის ბაქტერიოსკოპია და
კულტურალური გამოკვლევა-
დადებითი
კლინიკური სიმპტომები-სახეზეა
 წარმოადგენს ინფექციის
გადაცემის წყაროს
 ინფიცირებული დაავადებული
(ლატენტური ტუბერკულოზური ინფექცია)

ინფიცირებულთა დაახლოებით 5-10% შემთხვევაში ხდება დაავადების

განვითარება
იინფიცირების რისკი დამოკიდებულია ნფიცირებიის
რისკი

 ტუბერკულოზით დაავადებულთა
კონტაგიოზურობაზე
 გარემო პირობებზე
 კონტაქტის ხანგრძლივობაზე
 კერის ლოკალიზაციით (კონტაგიოზურია
ფილტვის ან ხორხის ტუბერკულოზით
დაავადებული მგბ(+) ავადმყოფი)

 ახველებს თუ არა დაავადებული პირი

 გამოყოფილი მიკობაქტერიების რაოდენობით

 ფილტვგარეთა ლოკალიზაციის ტუბერკულოზი

კონტაგიოზური არ არის
ჯანმრთელი ადამიანის ინფიცირების რისკი განსაკუთრებით
მაღალია მაშინ, როდესაც კონტაქტი ხდება დახურულ და
ცუდად განიავებულ გარემოში. ინფიცირების ალბათობა
მცირდება შენობის განიავებით და ვენტილაციით ხველის
დროს პირის დაფარვით

კონტაქტის ხანგრძლივობა
ინფიცირების რისკი მაღალია, რაც უფრო
ხანგრძლივია კონტაქტი
 ტუბერკულოზით ინფიცირების რისკი მაღალია:

 ხანგრძლივი, მუდმივი და მჭიდრო კონტაქტის

პირობებში
 დახურულ, ცუდად ვენტილირებულ გარემოში

ინფიცირების ალბათობა მცირდება:

 შენობის განიავებით და ვენტილაციით
 LTBI ანუ ინფიცირება ვითარდება ადამიანის
ორგანიზმში ტუბერკულოზის მოხვედრის შედეგად
და წარმოადგენს ინფექციური პროცესის საუკეთესო
გამოსავალს, ვინაიდან ორგანიზმის იმუნურმა
პასუხმა შეძლო დაავადების განვითარების
ბლოკირება

 LTBI დროს ტუბერკულოზის მიკობაქტერიები

ორგანიზმში იმყოფებიან ე.წ. მთვლემარე, არა
გამრავლებადი ფორმით და ვერ იწვევენ
დაავადების განვითარებას.
 ინფიცირების მომენტიდან გასული დრო (ინფიცირებიდან
პირველი 2 წელი)
 5 წლამდე ასაკის ბავშვები
 აივ ინფექცია/შიდსი
 ტუბერკულოზის გადატანის შემდგომი ნარჩენი ცვლილებები
 შაქრიანი დიაბეტი
 გლუკოკორტიკოსტეროიდებით ხანგრძლივი თერაპია
 იმუნოსუპრესიული თერაპია (რენტგენო და ქიმიოთერაპია)
 სიმსივნის ზოგიერთი სახეობა (ლეიკემია,
ლიმფოგრანულომატოზი)
 კუჭისა და თორმეტგოჯა ნაწლავის წყლულოვანი დაავადება
 თირკმლის ქრონიკული უკმარისობა
 გასტრექტომია ან ბაიპასი
 სხეულის მასის დეფიციტი ნორმაზე 10%-ით ნაკლები )
 ტუბდაავადებულთან მჭიდტრო კონტაქტში მყოფი
პირები;

 ნარკოტიკების მომხმარებლები

 ალკოჰოლის ჭარბად მომხმარებლები

 პატიმრები

 სოციალურად დაუცველი პირები

 პირველადი ტუბერკულოზი არის დაავადება,
რომელიც ვითარდება ტუბერკულოზის
მიკობაქტერიით პირველადი ინფიცირების
შემდეგ;
 მეორადი ტუბერკულოზი წარმოადგენს

დაავადებას, რომელიც ვითარდება

ინფიცირებიდან გარკვეული დროის გასვლის
შემდეგ, უხშირესად პირველადი კერების
ენდოგენური რეაქტივაციის შედეგად და
ხასიათდება ორგანული დაზიანებებით