ტუბერკულოზის

მკურნალობა

ნანა ქირია
ტუბერკულოზის მკურნალობის
მიზნები
 პაციენტთა განკურნება, მათი ცხოვრების
ხარისხისა და შრომისუნარიანობის აღდგენა
 ტუბერკულოზით გამოწვეული

გართულებებისა და სიკვდილიანობის
თავიდან აცილება
 საზოგადოებაში ინფექციის გავრცელების

შემცირება
 წამლებისადმი რეზისტენტული ფორმების

განვითარება და ტრანსმისიის პრევენცია

ტუბერკულოზის მკურნალობა მიმართულია

ტუბერკულოზის გამომწვევი მიკობაქტერიის

განადგურებისაკენ, რაც განაპირობებს

დაავადებულთა განკურნებას
 სენსიტიური ტუბერკულოზისსამკურნალო მედიკამენტები

ჯგუფი მედიკამენტები

I რიგის ანუ ძირითადი იზონიაზიდი H

ტუბსაწინააღმდეგო რიფამპიცინი R
მედიკამენტები ეტამბუტოლი E
პირაზინამიდი Z
 ძირითადი ტუბსაწინააღმდეგო პრეპარატები
ძირითადი საერთაშორი მოქმედების დოზა (mg/kg)
ტუბსაწინააღ სო მექანიზმი
მდეგო აბრევიატურა ყოველდ ინტერმიტიუ
მედიკამენტე ღიური ლი
ბი მიღებისა (კვირაში 3-
ს ჯერ)
მიღებისასi
იზონიაზიდი H ბაქტერიოციდული 5 10

რიფამპიცინი R ბაქტერიოციდული 10 10

პირაზინამიდი Z ბაქტერიოციდული 25 35

ეტამბუტოლი E ბაქტერიოსტატიკუ- 15 30
რი

სტრეპტომიცი S ბაქტერიოციდული 15 15
ნი
ძირითადი ტუბსაწინააღმდეგო პრეპარატები

აქტივობის ადრეული მასტერილიზებელი რეზისტენტობის

ხარისხი ბაქტერიოციდულობა აქტივობა პრევენცია

მაღალი იზონიაზიდი რიფამპიცინი იზონიაზიდი

   
  პირაზინამიდი   რიფამპიცინი
ეტამბუტოლი
 
 
 
  რიფამპიცინი იზონიაზიდი ეტამბუტოლი
   
  სტრეპტომიცინი სტრეპტომიცინი  სტრეპტომიცინი
 
დაბალი 
პირაზინამიდი   ეტამბუტოლი პირაზინამიდი

 
 I რიგის მედიკამენტების არასასურველი რეაქციები
სიხშირის მიხედვით
მედიკამენტის არასასურველი რეაქციის ხასიათი
დასახელება
მძიმე მსუბუქი

იზონიაზიდი ჰეპატიტი ნევროპათია, კონცენტრაციის

რიფამპიცინი ჰეპატიტი, პურპურა, ჰემოლიზური
ანემია, თირკმელების
უკმარისობა
ეტამბუტოლი მხედველობის სიმახვილის და
ფერების გარჩევის
შესაძლებლობის დაქვეითება,
ნეფროტოქსიურობა
სტრეპტომიცინი ვესტიბულური დარღვევები,
სმენის დაქვეითება, ალერგია
უნარის დაქვეითება,
გამონაყარი, TA მომატება 10-
20%-ით
გამონაყარი,გრიპისმაგვარი
სინდრომი, კუჭ-ნაწლავის
ტრაქტის მოქმედების დარღვევა,
მომატება
დარღვევები კუჭ-ნაწლავის
ტრაქტის მხრივ, ,სახსრის
ტკივილი, თავის ტკივილი
ტკივილი ინექციის ადგიზე,
ნეფროპათია

პირაზინამიდი ჰეპატიტი კანის გაწითლება, სახსრების

ტკივილი, დარღვევები კუჭ-
ნაწლავის ტრაქტის მხრივ
 მსუბუქი ხასიათის წამლისმიერი
არასასურველი რეაქციები

მსუბუქი რეაქციები ქმედებები

მადის დაქვეითება წამლის მიღება საკვებთან ერთად

გულისრევის შეგრძნება რძის დაყოლება
ტკივილი მუცლის არეში
სახსრების ტკივილი ანთების საწინააღმდეგო
არასყტეროიდული პრეპარატების
მიცემა
შარდის წითელი ან პაციენტისათვის განმარტება, რომ ეს
ნარინჯისფერი ჩვეულებრივი მოვლენაა რიფამპიცინის
შეფერილობა მიღებისას და კორექციას არ საჭიროებს
 მსუბუქი ხასიათის არასასურველი
მოვლენების კორეგირება შეიძლება მოხდეს
ამბულატორიულ პირობებში ქიმიოთერაპიის
გაგრძელების პარალელურად
 ანაფილაქსიური რეაქციის სიმპტომები

 გაძნელებული, მსტვინავი ხასიათის სუნთქვა

 სისხლჩაქცევები, გამონაყარი, შოკი
 გულისრევა
 ანგიონევროზული შეშუპება
 ტკივილი მუცლიუს არეში
 არტერიული წნევის დაქვეითება
 ცხელება
 ართრალგია, მიალგია
ძირითადი ტუბსაწინააღმდეგო პრეპარატების
ზემოქმედება სხვა მედიკამენტებზე
იზონიაზიდი
 აძლიერებს კრუნჩხვის საწინააღმდეგო პრეპარატების მოქმედებას

რიფამპიცინი
ა) ახდენს ღვიძლის ფერმენტების მოქმედების სტიმულაციას, რის გამოც
ზოგიერთი მედიკამენტების, კერძო:
 ჰორმონალური (ესტროგენების შემცველი) კონტრაცეპტივების
 კუმარინის ჯგუფის ორალური ანტიკოაგულანტების
 დიაბეტის საწინააღმდეგო პრეპარატების
 დიგოქსინის
 მეტადონის
 ფენობარბიტალის
 მორფინის
 დაფსონის

დაშლა ჩვეულებრივზე სწრაფად ხდება

ბ) აივ ინჰიბიტორებთან ერთდროული გამოყენებისას მნიშვნელოვნად
ამვირებს სისხლის შრატში ამ უკანასკნელის კონცენტრაციას koncentracias.
 I. სტანდარტული ქიმიოთერაპია

ტუბერკულოზით დაავადებულთა
სამკურნალოდ გამოიყენება WHO და
IUATLD–ის მიერ რეკომენდირებული
სტანდარტული მოკლევადიანი ქიმიოთერაპია

სტანდარტული ქიმიოთერაპიის მიზანი

 ტუბერკულოზით დაავადებულთა განკურნება
 ტუბერკულოზით გამოწვეული სიკვდილობისა და დაავადების
გართულებების თავიდან აცილება
 წმედიკამენტებისადმი რეზისტენტული ფორმების
განვითარების პრევენცია
 ინფექციის გავრცელების შემცირება
 სტანდარტული ქიმიოთერაპიის სრული

მოცულობით ჩატარების ყველაზე

ეფექტურ საშუალებას წარმოადგენს DOT

Directly -უშუალო
Observed -მეთვალყურეობით
Treatment -მკურნალობა
 ტუბერკულოზის მკურნალობის
თანამედროვე მეთოდიკა ეფუძნება

 ბაქტერიული პოპულაციის რაოდენობას

 დაავადების მიმდინარეობის სიმძიმეს

 ქსოვილის დაზიანების გავრცელების ხარისხს

სტანდარტული ქიმიოთერაპიის სქემა გულისხმობს

 ქიმიოთერაპიის ფაზებს (ინტენსიური,

გაგრძელების);
 ქიმიოთერაპიის ფაზების დროს მედიკამენტების
კომბინაციას;
 მკურნალობის ხანგრძლივობას (6 თვე და მეტი)
 მკურნალობის რეჟიმს
(სტაციონარული/ამბულატორიული)

ტუბსაწინააღმდეგო ქიმიოთერაპიის სქემას, რეჟიმსა

და ხანგრძლივობას განსაზღვრავს მხოლოდ ექიმი-
ფთიზიატრ-პულმონოლოგი
ტუბერკულოზის მკურნალობა
ჯანმო რეკომენდაციას უწევს ტუბერკულოზის
მკურნალობის სამ სტანდარტულ რეჟიმს:
 ტბ ახალი შემთხვევების დროს

 წარსულშინამკურნალებ შემთხვევებში
(განმეორებითი მკურნალობას პირველი
რიგის პრეპარატებით)

 რიფამპიცინზე
რეზისტენტობის ან
მულტირეზისტენტულიარსებობისას
სტანდარტული ანტიტუბერკულოზური რეჟიმი
სენსიტიური ტუბერკულოზის შემთხვევებში

ტუბერკულოზის ახალი შემთხვევები:

მკურნალობის ხანგრძლივობა -6 თვე
პირველი კატეგორია: მესამე კატეგორია:
2HRZE(S)/4HR; 2HRZ(E)/4HR;
2H3R3Z3E3/4H3R3; 2H3R3Z3(E3) /4H3R3;
2HRZE/4H3R3; 2HRZ(E)/4H3R3;
2H3R3Z3E3/ 4HR; 2H3R3Z3(E3) / 4HR
სტანდარტული ანტიტუბერკულოზური რეჟიმი
სენსიტიური ტუბერკულოზის შემთხვევებში

ტუბერკულოზის წარსულში ნამკურნალევი შემთხვევები:

მკურნალობის ხანგრძლივობა -8 თვე

მეორე კატეგორია:
2HRZES/1HRZE/5HRE;
2H3R3Z3E3S3/ 1H3R3Z3E3 /5H3R3E3;
2H3R3Z3E3S3/ 1H3R3Z3E3 / 5HRE
2HRZES/1HRZE /5H3R3E3;
 რეგულარული ტუბერკულოზის მკურნალობა
ხორციელდება ფიქსირებული დოზის
შემცველი კომბინირებული ფორმის პირველი
რიგის ტუბსაწინააღმდეგო მედიკამენტებით.
 კომბინირებული მედიკამენტების გამოყენება

არ გამორიცხავს მათში შემავალი წამლების

ცალ-ცალკე გამოყენებას იმ პაციენტებთან,
რომლებსაც განუვითარდათ მედიკამენტური
ალერგია, ან აქვთ წინააღმდეგ ჩვენება
კომბინაციის რომელიმე კომპონენტის მიმართ.
 შენიშვნა: კომბინირებული ფორმა:

იზონიაზიდი, რიფამპიცინი, ეტამბუტოლი,

პირაზინამიდი
კომბინირებული ტუბსაწინააღმდეგო
პრეპარატები

H+R H+R+Z H+R+E+Z

H+E H+R+E
თუ პაციენტი არ იცავს მკურნალობის
დანიშნულ რეჟიმს, არსებობს
რეზისტენტული ტუბერკულოზის
განვითარების მაღალი ალბათობა
 რეზისტენტული ტუბერკულოზი
 მონორეზისტენტობა ნიშნავს მხოლოდ რომელიმე ერთი I რიგის
ტუბსაწინააღმდეგო მედიკამენტის მიმართ რეზისტენტობას ;
 პოლირეზისტენტობა ნიშნავს ერთზე მეტი I რიგის ტუბსაწინააღმდეგო

მედიკამენტის, მაგრამ არა ერთდროულად იზონიაზიდისა და რიფამპიცინის

მიმართ რეზისტენტობას;
 მულტირეზისტენტობა ნიშნავს რეზისტენტობას, სულ მცირე , იზონიაზიდისა

და რიფამპიცინის მიმართ;
 ზემდგრადი რეზისტენტობა ნიშნავს ნებისმიერი ფთორქინოლონისა და

მეორე რიგის, სულ მცირე, ერთი საინექციო მედიკამენტის (კაპრეომიცინის,

კანამიცინის ან ამიკაცინის) მიმართ რეზისტენტობას
მულტირეზისტენტობასთან ერთად;
 რიფამპიცინის მიმართ რეზისტენტობა ნიშნავს ფენოტიპური ან გენოტიპური

მეთოდებით დაფიქსირებულ რეზისტენტობას რიფამპიცინის მიმართ, სხვა

ტუბსაწინააღმდეგო მედიკამენტებისადმი რეზისტენტობით ან მათ გარეშე .
რეზისტენტობის ეს ტიპი მოიცავს რიფამპიცინის მიმართ რეზისტენტობის
ყველა ფორმას, მათ შორის - მონო-, პოლი-, მულტი- და ზემდგრად
რეზისტენტობას.
რეზისტენტული ტუბერკულოზის
სამკურნალო სქემები
 ინდივიდუალური (ITR)

 ემპირიული (ETR)

 სტანდარტული (STR)
რეზისტენტული ტუბერკულოზის
სამკურნალო სქემები
 ინდივიდუალური სქემა ინიშნება წამლის
მიმართ მგრძნობელობის ტესტის (DST)
შედეგების მიხედვით
 ემპირიული სქემა ინიშნება წამლის მიმართ

მგრძნობელობის ტესტის შედეგების

მიღებამდე
 სტანდარტული სქემა ინიშნება ქვეყანაში

არსებული რეზისტენტობის პროფილის

გათვალისწინებით და საერთოა ყველა
პაციენტისთვის
 რეზისტენტული ტუბერკულოზის სამკურნალო
მედიკამენტები
ჯგუფი მედიკამენტი აბრევიაცია

ჯგუფი A: ლევოფლოქსაცინი ან Lfx

გამოიყენე სამივე მედიკამენტი მოქსიფლოქსაცინი Mfx
(მანამ სანამ მათი გამოყენება შეუძლებელი არ იქნება)
ბედაქილინი Bdq
ლინეზოლიდი Lzd
ჯგუფი B: კლოფაზიმინი Cfz
დაამატე ორივე მედიკამენტი ციკლოსერინი ან Cs
(მანამ სანამ მათი გამოყენება შეუძლებელი არ იქნება) ტერიზიდონი Tzd
ჯგუფი C: ეტამბუტოლი E
დაამატე რეჟიმის შესავსებად და როცა A და B ჯგუფის დელამანიდი Dlm
მედიკამენტების დანიშვნა შეუძლებელია
პირაზინამიდი Z
იმიპენემ-ცილასტატინი ან Ipm-Cln
მეროპენემი* Mpm
ამიკაციანი Am
(ან სტერპტომიცინი)** (S)
ეთიონამიდი ან Eto
პროთიონამიდი Pto
პარა-ამინო სალიცილის მჟავა PAS
 რეზისტენტული ტუბერკულოზის სამკურნალო რეჟიმის
შედგენა

რეზისტენტული ტუბერკულოზის მკურნალობა

ხანგრძლივი MDR-TB რეჟიმით მკურნალობა:

 5 ეფექტური მედიკამენტით უნდა დაიწყოს;
 A ან B ჯგუფის მედიკამენტის კურსის დასრულების
ან არასასურველი მოვლენების განვითარების გამო
მედიკამენტის მოხსნის შემთხვევაში მკურნალობის
დასრულებამდე 4 ეფექტური მედიკამენტით უნდა
გაგრძელდეს.
 DR-TB

სრულად ორალური ხანგრძლივი MDR-TB რეჟიმი

მხოლოდ ორალური მედიკამენეტებისაგან შემდგარი ხანგრძლივი

MDR-TB რეჟიმის ძირითადი ღერძი შემდეგმა მედიკამენტებმა
უნდა შეადგინონ*:

 ბედაქილინი (BDQ);
 ლინეზოლიდი (Lzd);
 ლევოფლოქსაცინი (Lfx);
 კლოფაზიმინი (Cfz).

*თუკი თითოეული ამ მედიკამენტის მიმართ დოკუმენტირებული

რეზისტენტობა არ ფიქსირდება.

რეჟიმს სხვა მედიკამენტები მგრძნობელობის, მკურნალობის

ანამნეზის, მედიკამენტებს შორის ურთიერთქმედების და
გვერდითი მოვლენების რისკის გათვალისწინებით უნდა
დაემატოს.
 DR-TB

მულტირეზისტენტული ტუბერკულოზის
მკურნალობა

RR/MDR-TB სამკურნალოდ რეკომენდებული

რეჟიმებია:
1. სრულად ორალური ხანგრძლივი MDR-TB რეჟიმი;
2. სრულად ორალური მოდიფიცირებული ხანმოკლე
MDR-TB რეჟიმი;
3. სტანდარტული ხანმოკლე MDR-TB რეჟიმი;
4. მხსნელი MDR-TB რეჟიმები (BDQ-ით და/ან DLM-
ით უშედეგო მკურნალობის შემთხვევებისთვის).
 რეზისტენტული ტუბერკულოზის მკურნალობის
სრული კურსი პაციენტთა უმეტესობისთვის 18
თვეა, მაგრამ ის შეიძლება შეიცვალოს
მკურნალობაზე პაციენტის პასუხის მიხედვით
(15 თვე მყარი კულტურალური კონვერსიიდან)
ფილტვის და
ფილტვგარეთატუბერკულოზის
ქირურგიული მკურნალობა
 თუ ტუბერკულოზით დაავადებული პაციენტის
აქტიური მედიკამენტური მურნალობის
ფონზე შედეგი კლინიკური და
ბაქტერიოლოგიური თვალსაზრისით
მინიმალურია ან საერთოდ ვერ მიიღწევა,
დაისმის ქირურგიული ჩარევის საკითხი
ქირურგიული მკურნალობის
ძირითადი ჩვენება
 წარუმატებელი კონსერვატიული
მკურნალობა

 გამოხატული ნარჩენი მორფოლოგიური

ცვლილებების ფორმირება, რომლებიც
მომავალში შესაძლოა ტუბერკულოზის
რეციდივის განვითარების მიზეზად იქცეს

 ტუბერკულოზის გართულებათა არსებობა

სტაციონარულ რეჟმში ტარდება ინტენსიური
ქიმიოთერაპია (ქიმიოთერაპიის ინტენსიური
ფაზა)

 ფილტვის ტუბერკულოზის ბაქტერიაგამომყოფი

მგბ(+) ფორმების დროს

 ფილტვის პარენქიმის გავრცელებული დაზიანებით

მიმდინარე ტუბერკულოზის ფორმების შემთხვევაში
მგბ(-) დროს

 ფილტვგარეთა ტუბერკულოზის მძიმე ფორმების

დროს
 ამბულატორიულ რეჟიმში ტარდება

 როგორც წესი, ქიმიოთერაპიის გაგრძელების ფაზა

 ფილტვის მგბ(-) და ფილტვგარეშე ტუბერკულოზის

მცირე ფორმების დროს ქიმიოთერაპიის სრული
კურსი

 გამონაკლის შემთხვევაში ქიმიოთერაპიის სრული

კურსი ფილტვის ტუბერკულოზის
ბაქტერიაგამომყოფი მგბ(+) ფორმების დროს
II. ლატენტურიტუბერკულოზის მკურნალობა

ლატენტური ტუბერკულოზის მკურნალობის მიზანია

დაავადების განვითარების პრევენცია
ტუბერკულოზის მიკობაქტერიით დაინფიცირებულ
ადამიანებში
ლატენტური ტუბერკულოზის
მკურნალობა
 ჯანმოსუახლესი გაიდლაინის მიხედვით
ტარდება მკურნალობა იზონიაზიდით 6 თვის
განმავლობაში ან იზონიაზიდისა და
რიფაპენტინის კომბინაციით 3 თვის
განმავლობაში (12 დოზა).
 მკურნალობა უტარდებათ ტუბერკულოზის

განვითარების მაღალი რისკის ჯგუფებს.

 პრევენციული მკურნალობის რეჟიმი- იზონიაზიდის
ყოველდღიური მიღება 6 თვის განმავლობაში-
უტარდება 2 წლამდე ასაკის ბავშვებს;
 ტუბერკულოზის დანარჩენ მაღალი რისკის ჯგუფებს
უტარდებათ პრევენციული მკურნალობა
იზონიაზიდითა და რიფაპენტინით -12 დოზა, კვირაში
ერთხელ მიღება 3 თვის განმავლობაში
 ორსულებს პროფილაქტიკური მკურნალობა
მშობიარობამდე არ ენიშნებათ
 გმადლობთ
ყურადღებისთვის!