არტერიული ჰიპერტენზია და ჰიპოტენზია არტერიული ჰიპერტენზია არის ქრონიკული

დაავადება, როდესაც არტერიებში აღინიშნება სისხლის წნევის მყარი მომატება .

არტერიული ჰიპერტენზია გულ-სისხლძარღვთა სისტემის პათოლოგიის ერთ-ერთი
ყველაზე ხშირი გამოვლინებაა,რომლის დროსაც სისტოლური არტერიული წნევა 140
მმ ვწყ.სვ და უფრო მეტია, ხოლო დიასტოლური არტერიული წნევა კი 90 მმ ვწყ.სვ-ზე
უფრო მეტი.თუ წნევის მომატებას საფუძვლად უდევს ამა თუ იმ ორგანოს პირველადი
დაზიანება და წნევის მომატება კი დაავადების ერთ-ერთი გამოვლინებაა , მაშინ მას
მეორად ანუ სიმპტომურ ჰიპერტენზიას უწედებენ. სიმპტომური ჰიპერტენზიები
აღინიშნება ნეიროგენული(მენინგიტი,ენცეფალიტი, თავის ტვინის ტრავმა , სიმსივნე ),
ნეფროგენული (პილონეფრიტი, გლომელურონეფრიტი,პოლიკისტოზი, ამილოიდოზი,
ჰიდრონეფროზი),ენდოკრინული (ჰიპოთიროზი,
თიროტოქსიკოზი,აკრომეგალია),ჰემოდინამიკური(აორტის კოარქტაცია , აორტის
სარქვლის ნაკლოვანება,საძილე არტერიების სტენოზი), მედიკამენტოზური და სხვა
დაავადებების დროს.

პიპერტენზიის აშკარა მიზეზის არარსებობისას მას უწოდებენ პირველადს ან ესენციურ

ჰიპერტენზიას. ესენციური ჰიპერტენზიის წამყვანი ნიშანი სისხლის არტერიული წნევის
პირველადი მომატებაა, რასაც საფუძვლად უდევს სისხლის წნევის ნერვულ-
ენდოკრინული რეგულაციული მექანიზმების რთული დარღვევა. ის არტერიული
ჰიპერტენზ ების ყველა შემთხვევის 90-95 პროცენტს შეადგენს.იზოლირებული
სისტოლური არტერიული ჰიპერტენზიის დროს აღინიშნება 140 მმ ვწყ.სვ-ზე მაღალი
სისტოლური არტერიული წნევა და 90 მმ ვწყ.სვ-ზე დაბალი დიასტოლური არტერიული
წნევა. არტერიული ჰიპერტენზია მიჩნეულია ავთვისებიანად 110 მმ ვწყ.სვ ზე მეტი
დიასტოლური არტერიული წნევისა და თვალის ფსკერზე გამოხატული ცვლილებების
დროს (სისხლჩაქცევები ბადურაში, მხედველობის ნერვის დვრილის შეშუპება ).

გავრცელება

სტატისტიკურად დაახლოებით 1,5 მილიარდ ადამიანს აღენიშნება არტერიული წნევის

მატება, აღსანიშნავია რომ, მათმა თითქმის ნახევარმა ამის შესახებ არ
იცის.ზრდასრული მოსახლეობის 30-40% დაავადებულია არტერიული
ჰიპერტენზიით.ასაკთან ერთად მისი გავრცელების სიხშირე იზრდება და 65 წელზე მეტი
ასაკის ადამიანებში აღწევს 60-70%-ს. ხანდაზმულებში უფრო მეტად გავრცელებულია
იზოლირებული სისტოლური არტერიული ჰიპერტენზია, რომელიც 50 წლამდე ასაკში
აღენიშნება მოსახლეობის მხოლოდ 5%-ს. 50 წლამდე არტერიული ჰიპერტენზია უფრო
ხშირად აღენიშნებათ მამაკაცებს, ხოლო 50 წლის შემდეგ – ქალებს. არტერიული
ჰიპერტენზიის ყველა ფორმიდან მსუბუქი და ზომიერი არტერიული ჰიპერტენზიის წილი
70-80%-ია, სხვა შემთხვევებში კი აღინიშნება მძიმე ხარისხის არტერიული ჰიპერტენზია .
მეორადი არტერიული ჰიპერტენზია ამ დაავადების ყველა შემთხვევათა 5-10%-
ია.ამასთან ერთად, სპეციალიზებული კლისიკების მონაცემებით (სადაც
კონცენტრირებულია მაღალი და მდგრადი არტერიული ჰიპერტენზიის მქონე
პაციენტები და იყენებენ კვლევის რთულ და ძვირად ღირებულ მეთოდებს) მეორადი
არტერიული ჰიპერტენზია შეიძლება გა მოვლენილ იქნას შემთხვევათა 30-35%-ში.

ეტიოლოგია

არტერიული ჰიპერტენზიის დონის განმსაზღვრელი ძირითადი ფაქტორებია გულის

დარტყმითი მოცულობა და სისხლძარღვთა საერთო პერიფერიული
წინააღმდეგობა.ერთ-ერთი ამ ფაქტორის გაზრდა იწვევს არტერიულ ჰიპერტენზიას .
არტერიული ჰიპერტენზიის განვითარებაში მნიშვნელოვანია , როგორც შიგა
ჰუმორული და ნეიროგენული (რენინ-ანგიოტენზინ-ალდოსტერინული სისტემა,
სიმპათიკური ნერვული სისტემა, ბარორეცეპტორები და ჰემორეცეპტორები ), ასევე ,
გარე ფაქტორები (სუფრის მარილის დიდი რაოდენობით გამოყენება , ალკოჰოლი ,
სიმსუქნე):

რენინ-ანგიოტენზინ-ალდოსტერინული სისტემა

რენინი ფერმენტია (ენზმიმი), რომელიც გამომუშავდება თირკმლების

იუქსტაგლომერალურ აპარატში (თუმცა მოგვიანებით აღმოაჩინეს, რომ ის ასევე
წარმოიქმნება თავისტვინში, გულსა და სისხლძარღვების გლუვ კუნთოვან უჯრედებში )
და წარმოადგენს ანგიოტენზინოგენის ანგიოტენზინ I-ად გარდაქმნის კატალიზატორს.
ანგიოტენზინ გარდამქმნელი ფერმენტი (აგფ ან აგე Angiotensin converting enzyme ACE)
შლის ამ არააქტიურ პროდუქტს უმთავრესად ფილტვებში, ასევე თირკმელებში და
თავის ტვინში ანგიოტენზიმ II-მდე, რომელიც არის მაღალაქტიური
ვაზოკონსტრიქტორი, ასევე ასტიმულირებს ვეგეტატიურ ცენტრებს თავისტვინში ,
ანგიოტენზინ II ცნს-ში ასრულებს რამდენიმე ფუნქციას ის მოქმედებს ჰიპოთალამუსზე
და ასტიმულირებს წყურვილის გრძნობას, ასევე მოქმედებს ჰიპოფიზზე , რომელიც
გამოიმუშავებს ანტიდიურეზულ ჰორმონს ადჰ ADH(ვაზოპრესინი), რომლის მოქმედება
თირკმელზე იწვევს ნარტიუმისა და წყლის შეკავებას ორგანიზმში , ამცირებს
ბარორეცეპტორების მგრძნობელობას,რასაც საბოლოოდ მივყავართ არტერიული
წნევის მატებასთან.
ანგიოტენიზ II გარდაიქმნება ანგიოტენზინ III-ად, რომელიც ასტიმულირებს
ალდოსტერონის გამონთავისუფლებას ისევე აქტიურად როგორც ანგიოტენზინ
II,მაგრამ აქვს გაცილებით ნაკლები ვაზოკონსტრიქტული ეფექტი.

პათოგენეზი

ხანგრძლივი დროის განმავლობაში მაღალი არტერიული წნევის არსებობა იწვევს

შინაგანი, ე.წ. სამიზნე ორგანოების დაზიანებას, ესენია: — გული; თავის ტვინი; –
თირკმელები; სისხლძარღვები. გულის დაზიანება არტერიული ჰიპერტენზიის დროს
შეიძლება გამოვლინდეს: მარცხენა პარკუჭის ჰიპერტროფიით,
სტენოკარდიით,მიოკარდიუმის ინფარქტით, გულის უკმარისობითა და უეცარი
გულისმიერი სიკვდილით;თავის ტვინის დაზიანება – თრომბოზებით,
სისხლჩაქცევებით, ჰიპერტონული ენცეფალოპათიითა და სისხლძარღვების
დაზიანებით; თირკმლის დაზიანება –მიკროალბუმინურიით, პროტეინურიით ,
თირკმლის ქრონიკული უკმარისობით;სისხლძარღვების – თვალის ბადურის
სისხლძარღვების, საძილე არ ტერიების, აორტის დაზიანებით (ანევრიზმა ).

კლასიფიკაცია

არსებობს არტერიული ჰიპერტენზიის მრავალი კლასიფიკაცია , ამჟამად , კლინიკურ

მედიცინაში შედარებით ხშირად გამოიყენება ორი კლასიფიკაცია

1. ESH-ESC. ევროპის ჰიპერტენზიის საზოგადოებისა (European Society of Hypertension ESH),

ევროპის კარდიოლოგთა საზოგადოების (European Society of Cardiology ESC) მიერ
ერთობლივად მიღბული. ამ კლასიფიკაციით არტერიულ წნევას ყოფენ ოპტიმალურ,
ნორმალურ, მაღალ ნორმალურ, და დაავადების 3 სტადიად, ცალკე გამოყოფენ
იზოლირებულ სისტოლურ წნევას.
2. JNC-8 ეს კლასიფიკაცია მიღებულია აშშ-ში, არტერიული ჰიპერტენზიის პრევენციის,
გამოვლენის, შეფასებისა და მკურნალობის გაერთიანებული ნაციონალური
კომიტეტის მიერ (შემოკლებით: გაერთიანებული ნაციონალურიკომიტეტი Joint National
Committee). ამ კლასიფიკაციით არტერიულ წნევას ყოფენ: ნორმალურ,
პრეჰიპერტენზიად და დაავადების 2 სტადიად.

ჩივილები

ჩივილები და ანამნეზი. მაღალი არტერიული წნევის მიუხედავად პაციენტის ჩივილი

შეიძლება არ ჰქონდეს. ზოგჯერ, კლინიკურად არტერიული წნევის
მომატებისას,აღინიშნება თავის ტკივილი, თავბრუსხვევა, გულისრევის შეგრძნება ,
თვალების წინ„ბუზების ფრენა“, ტკივილი გულის არეში, გულის ფრიალი, სწრაფი
დაღლა, სისხლდენა ცხვირიდან. ანამნეზის შეგროვების დროს გათვალისწინებული
უნდა იქნას შემდეგი მნიშვნელოვანი ფაქტორები: – არტერიული ჰიპერტენზიის,
შაქრიანი დიაბეტის,ლიპიდური ცვლის დარღვევების, გულის იშემიური დაავადების ,
ინსულტის,თირკმელების დაავადებების ოჯახური ანამნეზი; – არტერიული
ჰიპერტენზიის ხანგრძლივობა, არტერიული წნევის დონე, წინათ მიღებული
ანტიჰიპერტენზიული სამკურნალო საშუალებების შედეგები და გვერდითი ეფექტები .
დეტალური გამოკითხვა იმ პრეპარა ტების გამოყენების შესახებ, რომლებიც მაღლა
სწევენ არტერიულ წნევას(პერორალური კონტრაცეპტივები, არასტეროიდული
ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატები, ერითროპოეტინი, ციკლოსპორინები ,
გლუკოკორტიკოსტეროიდები); –გულის იშემიური დაავადების, გულის უკმარისობის ,
გადატანილი ინსულტის, სხვა პათოლოგიური პროცესების არსებობა; მეორადი
არტერიული ჰიპერტენზიის სიმპტომების გამოვლენა; არტერიულ წნევზე მოქმედი
ცხოვრების წესის (სუფრის მარილის, ცხიმების, ალკოჰოლის, თამბაქოს მოხმარება ,
ფიზიკური აქტივობა), პირადი,ფსიქოსოციალური და გარე ფაქტორების შეფასება
(ოჯახი, სამსახური).

დათვალიერება და ფიზიკური გამოკვლევა. დათვალიერებისა და ფიზიკური

გამოკვლევისას, ძირითადად, არ აღინიშნება რაიმე სპეციფიკური სიმპტომები , მაგრამ
შეიძლება მეორადი არტერიული ჰიპერტენზიის და სამიზნე ორგანოების დაზიანების
ნიშნების გამოვლენა, კერძოდ: – გასინჯვის დროს შეიძლება ზოგიერთი ისეთი
ენდოკრინული დაავადების გამოვლენა, რომელსაც თან ახლავს არტერიული
ჰიპერტენზია, მაგ.: ჰიპოთირეოზი, თირეოტოქსიკოზი,
ფეოქრომოციტომა,აკრომეგალია; პერიფერიული არტერიების პალპაცია ,
სისხლძარღვების, გულის,გულმკერდის, მუცლის აუსკულტაცია საშუალებას იძლევა
არტერიული ჰიპერტენზიის განვითარების მიზეზად მივიჩნიოთ სისხლძარღვების
დაზიანება, აორტის დაავადებები,რენოვასკულური არტერიული ჰიპერტენზია
(თირკმლის არტერიის აუსკულტაცია ტარდება ჭიპის ოდნავ ზევით და
ლატერალურად). თუმცა, არტერიული ჰიპერტენზიის კვლევისა და დიაგნოსტიკის
მთავარ მეთოდად კვლავ რჩება არტერიული წნევის გაზომვა. არტერიული წნევის
გაზომვის პირობები და წესებია: – გაზომვა აუცილებელია სრული სიმშვიდის
პერიოდში. პროცედურის ჩატარებამდე 30 წუთით ადრე არ არის რეკომენდებული
საკვების, ყავის, ალკოჰოლის მიღება, ფიზიკური დატვირთვა,თამბაქოს მოწევა .
გაზომვის დროს ფეხები არ უნდა იყოს გადაჯვარედინებული,ტერფები უნდა
ეყრდნობოდეს იატაკს, ზურგი კი სკამის საზურგეს. ხელებისთვის აუცილებელია
საყრდენი, გაზომვამდე საჭიროა შარდის ბუშტის დაცლა. ამ პირობების
შეუსრულებლობამ შეიძლება გამოიწვიოს არტერიული წნევის მცდარი მაჩვენებლების
მიღება:გართულების გარეშე მიმდინარე შემთხვევებში საკმარისია იმ მოცულობის
კვლევის ჩატარება, რომელიც გამორიცხავს სიმპტომურ არტერიულ ჰიპერტენზიას ,
გამოავლენს რისკის ფაქტორებს და სამიზნე ორგანოების დაზიანების ხარისხს .
აუცილებელია ჩატარდეს შემდეგი ლაბორატორიული გამოკვლევები : – სისხლის
საერთო ანალიზი:ერითროციტოზი, ლეიკოციტოზი, – შარდის საერთო ანალიზი –
ლეიკოციტურიის,ერითროციტურიის, პროტეინურიის (სიმპტომური არტერიული
ჰიპერტენზიის),გლუკოზურიის (შაქრიანი დიაბეტი) გამოსავლენად ; ედს; ანემია , –
სისხლის ბიოქიმიური ანალიზი, რომლის დროსაც არტერიული ჰიპერტენზიის
გამოსარიცხად და რისკ-ფაქტორების შესაფასებლად განი საზღვრება კალიუმის ,
კრეატინინის, გლუკოზისა და ქოლესტერინის კონცენტრაცია. უნდა გვახსოვდეს , რომ
ნებისმიერი ეტიოლოგიის ხანგრძლივად მიმდინარე არტერიული ჰიპერტენზიის დროს
არტერიული წნევის სწრაფმა შემცირებამ შეიძლება გამოიწვიოს სისხლში კრეატინინის
შემ ცველობის გაზრდა.
– ეკგ გამოკვლევით ვლინდება მარცხენა პარკუჭის ჰიპერტროფიის, რითმისა და
გამტარებლობის დარღვევის, გულის იშემიური დაავადების ელექტროლიტური
დარღვევების ნიშნები;
— ექოკარდიოგრაფია ტარდება მარცხენა პარკუჭის ჰიპერტროფიის, მიოკარდიუმის
კუმშვადი ფუნქციის შეფასების, სარქვლოვანი მანკების, არტერიული ჰიპერტენზიის
გამომწვევი მიზეზების გამოსავლენად;
მეორადი არტერიული ჰიპერტენზია

მეორადი არტერიული ჰიპერტენზიის გამოსარიცხად უნდა ჩატარდეს

სისხლძარღვების, თირკმელების, თირკმელზედა ჯირკვლების, თირკმლის
არტერიების ულტრაბგერითი გამოკვლევა; თვალის ფსკერის გამოკვლევა.
აუცილებელია განისაძღვროს არტერიული ჰიპერტენზიის მქონე პაციენტების
გამოკვლევის დამატებითი მეთოდები. მათ შორის: – ლიპიდური სპექტრის (მაღალი ,
ასევე, დაბალი სიმკვრივის ლიპოპროტეინების, ტრიგლიცერიდების), შარდმჟავას
კონცენტრაციის,ჰორმონების (ალდოსტერონის, შარდის კატექოლამინების )
განსაზღვრა; –გართულებული ან მეორადი არტერიული ჰიპერტენზიის გამოვლენის
მიზნით საფუძვლიანი გამოკვლევის ჩატარება სპეციალიზებულ სტაციონარში .
დიფერენციულიდიაგნოსტიკა არტერიული ჰიპერტენზიის დიაგნოზს (ესენციური ,
პირველადი არტერი ულიჰიპერტენზი) ადგენენ მხოლოდ მეორადი არტერიული
ჰიპერტენზიის გამორიცხვის შემდეგ.
რენოპარენქიმული არტერიული ჰიპერტენზია, რენოპარენქიმული არტერიული
ჰიპერტენზია მომატებული არტერიული წნევის ყველა შემთხვევათა 2-3%-ია
(სპეციალიზებული კლინიკების მონაცემებით 4-5%). რენოპარენქიმული არტერიული
ჰიპერტენზიის მიზეზები შეიძლება იყოს თირკმელების ორმარივი
(გლომერულონეფრიტი, დიაბეტური ნეფროპათია, ტუბულოინტერსტიციული
ნეფრიტი,პოლიკისტოზი) და ცალ მხრივი დაზიანებები (პიელონეფრიტი, სიმსივნე ,
ტრავმა,თირკმლის ერთეული კისტა, ჰიპოპლაზია, ტუბერკულოზი). რენოპარენქიმული
არტერიული ჰიპერტენზიის ხშირი მიზეზია გლომერულონეფრიტი. რენოპარენქიმული
არტერიული ჰიპერტენზიის განვითარებაში დიდი მნიშვნელობა ენიჭება
ჰიპერვოლემიას, ფუნქციონირებადი ნეფრონების რაოდენობის შემცირებითა და
რენინ-ანგიოტენზინის სისტემის აქტივაციით გამოწვეულ ჰიპერნატრიემიას , საერთო
პერიფერიული წინააღმდეგობის გაზრდას გულიდან ნორმალური ან შემცირებული
წუთმოცულობის ფონზე. ამ ფორმის არტერიული ჰიპერტენზიის ძირითადი ნიშნებია : —
ანამნეზში თირკმელების დაავადების არსებობა; – ცვლილებები შარდის
ანალიზში(პროტეინურია, ცილინდრურია, ჰემატურია, ლეიკოციტურია , სისხლში
კრეატინის მაღალი კონცენტრაცია); – ულტრაბგერითი გამოკვლევისას აღინიშნება
თირკმელების დაზიანების ნიშნები. არტერიული წნევის მომატებას, ძირითადად , წინ
უსწრებს ცვლილებები შარდის ანალიზში.
ვაზორენული არტერიული ჰიპერტენზია ვაზორვნული არტერიული ჰიპერტენზია
მიეკუთვნება სიმპტომურ არტერიული ჰიპერტენზიებს. მისი მიზიზია თირკმელების
არტერიების გამტარებლობის დარღვევით გამოწვეული თირკმელების იშემია . იგი
ყველა სახის არტერიული ჰიპერტენზიის ვაზორენული არტერიული ჰიპერტენზია
განპირობებულია თირკმელების არტერიების ათეროსკლეროზით , ფიბრომუსკულური
დისპლაზიით, — სხვა იშვიათი მიზეზებით (თირკმლის არტერიის
ანევრიზმა,თირკმელების არტერიების თრომბოზი, თირკმელების არტერიულ-ვენური
ფისტულები,თირკმელების ვენების თრომბოზი). ვაზორენული არტერიული
ჰიპერტენზიის პათოგენეზში დიდი მნიშვნელობა აქვს თირკმლის ჰიპოპერფუზიით
გამოწვეულ რენინ-ანგიოტენზი ნურისისტემის აქტივაციას, რაც იწვევს
სისხლძარღვების სპაზმს, რენინისა და ალდოსტერონის სინთეზის გაზრდას, წყლისა
და ნატრიუმის იონების შეკავებას,სისხლძარღვშიდა სითხის მოცულობის გაზრდას და
სიმპათი კური ნერვული სისტემის აქტივაციას. კლინიკური სურათი და დიაგნოსტიკა
ვაზორენული არტერიული ჰიპერტენზია, ძირითადად, ვითარდება 30 წლამდე ან 50
წელზე მეტი ასაკის ადამიანებში, არ არის დადგენილი მისი ოჯახური ანამნეზი .
დამახასიათებელი ნიშნებია: დაავადების სწრაფი პროგრესი, არტერიული წნევის
მაღალი მაჩვენებლები,რეტინოპათია, მკურნალობის მიმართ რეზისტენტობა ,
სისხლძარღვოვანი გართულებები. ანგიოტენზინ-მაკონვერტირებელი ფერმენტის
ინჰიბიტორებით მკურნალობისას ხშირია სისხლში კრეატინინის მომატება .
ვლინდება შემდეგი სიმპტომები: შუილი თირკმლის არტერიის პროექციაზე
(შემთხვევათა 50%),ჰიპოკალემია (ალდოსტერონის ჭარბი სეკრეციის ფონზე),
თირკმელების ასიმეტრია ულტრაბგერითი გამოკვლევისას (ერთი თირკმლის
დაპატარა ვება). დიაგნოზის დასადასტურებლად საჭიროა შემდეგი კვლევის მეთო
დების ჩატარება: – პლაზმის რენინის აქტიობის განსაზღვრა. იგი ერთ-ერთი სარწმუნო
დიაგნოსტიკური მეთოდია,განსაკუთრებით კაპტოპრილით ტესტის ჩატარების დროს .
კაპტოპრილის მიღების შემდეგ პლაზმის რენინის აქტივობის გაზრდა საწყისი
მნიშვნელობის 100%-ზე მეტად მიუთითებს რენინის პათოლო გიურად მაღალ
სეკრეციაზე და წარმოადგენს ვაზორენული არტერიული ჰიპერტენზიის ნიშანს.
თირკმელების არტერიების ულტრაბგერითი გამოკვლევა დოპლერის რეჟიმში იძლევა
სისხლის ნაკადის ტურბულენტობისა და აჩქარების გამოვ ლენის საშუალებას; –
სცინტიგრაფიის დროს დაზიანებულ თირკმელში აღინიშნება იზოტოპის ჩართვის
შემცირება. ოპტიმალურად არის მიჩნეული თირკმლის სცინტიგრაფიის ჩატარები 25-30
მგ კაპტოპრილის მიღების შემდეგ, რადგან დაავადების არსებობისას კაპტოპრილის
მიღება იწვევს თირკმლის ქსოვილში იზოტოპის ჩართვის შემცირებას. თირკმელების
ნორმალური სცინტიგრამა კაპტოპრილის მიღების შემდეგ გამორიცხავს თირკმლის
არტერიის ჰემოდინამიკურად მნიშვნელოვან სტენოზს;
ენდოკრინული არტერიული ჰიპერტენზიები ყველა შემთხვევათა
დაახლოებით .ფეოქრომოციტომით განპირობებული არტერიული ჰიპერტენზია ყველა
შემთხვევათა0,1-0,2%-ზე ნაკლებია. ფეოქრომოციტომა წარმოადგენს
კატექოლამინმაპროდუცირებელ სიმსივნეს, რომელიც ხშირად ლოკალიზებულია
თირკმელზედა ჯირკვალში (85-90%). შემთხვევათა 50%-ში არტერიული ჰიპერტენზია
შეიძლება იყოს მუდმივი, ხოლო დანარჩენ 50%-ში შერწყმული კრიზებთან.
კრიზი,ძირითადად, არაა დაკავშირებული გარე ფაქტორებთან. ხშირია
ჰიპერგლიკემია. უნდა გვახსოვდეს, რომ ფეოქრომოციტომა შეიძლება გამოვლინდეს
ორსუ ლობის პერიოდში და მას შეიძლება თან ერთვოდეს სხვა ენდოკრინული
პათოლოგია. დიაგნოზისდადასტურების მიზნით იყენებენ კვლევის შემდეგ მეთოდებს :
– თირკმელზედა ჯირკვლების ულტრაბგერითი გამოკვლევა ; — სისხლის პლაზმაში
კატექოლამინების შემცველობის განსაზღვრა ინფორმაციულია მხოლოდ
ჰიპერტონული კრიზის დროს. დიაგნოსტიკის თვალსაზრისით მნიშვნელოვანია
შარდში კატექოლამინების დონის განსაზღვრა დღე-ღამის განმავლობაში .|
პირველადი ჰიპერალდოსტერონიზმით გამოწვეული არტერიული
ჰიპერტენზია,აღინიშნება შემთხვევათა 0,5%-ში (სპეციალიზებული კლინიკების
მონაცემებით 12%-მდე). განასხვავებენ პირველადი ჰიპერალდოსტერონიზმის
რამდენიმე ეტიოლოგიურ ფორმას: კონის სინდრომს (ადენომა , რომელიც
გამოიმუშავებს ალდოსტერონს),ადრენოკორტიკულ კარცინომას , თირკმელზედა
ჯირკვლების პირველად ჰიპერპლაზიას,თირკმელზედა ჯირკვლების ორმხრივ
იდიოპათიურ ჰიპერპლაზიას. არტერიული ჰიპერტენზიის პათოგენეზში მთავარი
მნიშვნელობა აქვს ალდოსტერონის ჭარბ გამომუშავებას.
ძირითადი კლინიკური ნიშნებია: არტერიული ჰიპერტენზია, ცვლილებები ეკგ-ზე T
კბილის გაბრტყელების სახით), კუნთების სისუსტე, პოლიურია, თავის ტკივილი ,
პოლიდიფსია , პარესთეზიები, მხედველობის დარღვევები, სწრაფი დაღლა ,მოვლითი
კრუნჩხვები, მიალგია . როგორც ვხედავთ, ეს სიმპტომები დიფერენციული
დიაგნოსტიკისთვის არასპეციფიკური და ნაკლებად გამოსადეგია . პირველადი
ჰიპერალდოსტერონიზმის ძირითადი კლინიკურ-პათოგენეზური ნიშანია —
ჰიპოკალიემია. აუცილებელია პირველადი ჰიპერალდესტერონიზმის დიფერენცირება
ჰიპოკალიემიის სხვა მიზეზებით (დიურეზული და საფაღარათო საშუალებების
გამოყენება, დიარეა და ღებინება).
პიპოთირეოზი. ჰიპოთირეოზის დამახასიათებელი ნიშანია მაღალი დიასტოლური
არტერიული წნევა, ხოლო გულ-სისხლძარღვთა სისტემის მხრიდან — გულის
შეკუმშვათა სიხშირისა და წუთმოცულობის შემცირება. ჰიპერთირეოზის
დამახასიათებელი ნიშნებია — გულის შეკუმშვათა სიხშირის და წუთმოცულობის
გადიდება, ძირითადად, იზოლირებული სისტოლური არტერიული ჰიპერტენზია
დაბალი (ნორმალური) დიასტო წნევით. მიჩნეულია, რომ ჰიპერთირეოზის დროს
დიასტოლური არტერიული წნევის მომატება არის არტერიული ჰიპერტენზიით
მიმდინარე სხვა დაავადების ან არტერიული ჰიპერტენზიის ნიშანი . ორივე შემთხვევაში
დიაგნოზის დასაზუსტებლად კლინიკურთან ერთად აუცილებელია ფარისებრი
ჯირკვლის ფუნქციის გამოკვლევა.
წამლისმიერი არტერიული ჰიპერტენზია. სამკურნალო საშუალებებით გამოწვეული
არტერიული ჰიპერტენზიის პათოგენეზში მნიშვნელოვანია შემდეგი ფაქტორები :
ვაზოკონსტრიქცია, რაც გამოწვეულია სიმპათიკური სტიმულაციით ან
სისხლძარღვების გლუვკუნთოვან უჯრედებზე პირდაპირი ზემოქმედებით ; სისხლის
სიბლანტის მომატება; რენინ-ანგიოტენზინის სისტემის სტიმულაცია, წყლისა და
ნატრიუმის იონების შეკავება; ცენტრალურ მარეგულირებელ მექანიზმებზე
ზემოქმედება;არტერიული ჰიპერტენზია შეიძლება გამოიწვიოს შემდეგმა სამკურნალო
საშუალებებმა:
− პრეპარატებმა, რომლებიც შეიცავენ ადრენომიმეტიკურ ან სიმპათომიმეტიკურ
საშუალებებს (მაგ.: ეფედრინი, ფსევდოეფედრინი, ფენილ ეფედრინი ) და რომლებიც
გამოიყენება ცხვირის ღრუს დაავადებების სამკურნალოდ.
-პერორალურმა კონტრაცეპტივებმა. ესტროგენების შემცველი სამკურნალო
საშუალებების შესაძლო ჰიპერტენზიული მექანიზმი მდგომარეობს რენინ-
ანგიოტენზინური სისტემის სტიმულაციასა და სითხის შეკავებაში.
- არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატები იწვევენ არტერიულ
ჰიპერტენზიას ვაზოდილატაციური უნარის მქონე პროსტაგლანდინების სინთეზის
დათრგუნვითა და სითხის შეკავებით;
– ტრიციკლურმა ანტიდეპრესანტებმა შეიძლება გამოიწვიონ არტერიული წნევის
მატება სიმპათიკური ნერვული სისტემის სტიმულაციის შედეგად ;
– გლუკოკორტიკოიდები იწვევენ არტერიული წნევის მომატებას ანგიოტენზინ II-სა და
ნორადრენალინის მიმართ სისხლძარღვთა რეაქტიულობის გაზრდისა და სითხის
შეკავების შედეგად.

პათოგენეზში, არტერიული წნევის მომატებაზე მოქმედ სხვა ფაქტორების გარდა ,

ხანდაზმულ ადამიანებში მნიშვნელოვანია აორტის კედლის ელასტიკურობის
დაქვეითება, რაც ვლინდება სისტოლური არტერიული წნევის მომატებით და
დიასტოლური არტერიული წნევის მემცირებით. კლინიკური თავისებურებები
ხანდაზმულებისთვის დამახასიათებელია ორთოსტატიკული არტერიული
ჰიპოტენზია(თავის ტვინის არტერიების სკლეროზით განპირობებული სისხლის
ნაკადის შემცირება ტვინში), თირკმლის გამომყოფი ფუნქციის შემცირება , არტერიების
ელასტიკურობის დაქვეითება (შესაბამისად, საერთო პერიფერიული წინააღმდეგობის
გაზრდა) და გულის წუთმოცულობის შემცირება. არტერიული ჰიპერტენზიის მქონე
ხანდაზმული პაციენტების გამოკვლევისას ყურადღება უნდა გამახვილდეს გულის
იშემიური დაავადების რისკ-ფაქტორებზე (თამბაქოს მოხმარება , შაქრიანი დიაბეტი ,
მარცხენა პარკუჭის ჰიპერტროფია და სხვ.) და უნდა გავითვალისწინოთ ისინი
მკურნალობისას.
ეპიდემიოლოგიური კვლევებით დადასტურდა, რომ სისტოლური არტერიული წნევის
მომატება დიასტოლურთან შედარებით, უფრო მნიშვნელოვანია გულსისხლძარღვთა
გართულებების რისკის პროგნოზისთვის. ხანდაზმულ ასაკში არტერიული
ჰიპერტენზიის განვითარების ხშირი მიზეზია თირკმლის არტერიების ათეროსკლეროზი
ან მუცლის აორტის ანევრიზმა, რაც იწვევს თირკმლის არტერიის (ერთის ან
ორივეს)სანათურის შევიწროებას. არტერიული ჰიპერტენზიის სწრაფი პროგრესის ,
არტერიული წნევის უეცარი მომატების, განსაკუთრებით კი მკურნალობის მიმართ
რეზის ტენტული ჰიპერტენზიის შემთხვევაში საჭიროა ამ პათოლოგიური მდგო
მარეობის გამორიცხვა.
„ოფისის“ იზოლირებული არტერიული ჰიპერტენზია იგივეა, რაც „თეთრი
ხალათის“არტერიული ჰიპერტენზია. მისთვის დამახასიათებელია არტერიული წნევის
მომატება სამკურნალო დაწესებულებაში (ოფისში) მოხვედრისას მაშინ, როცა სახლის
პირობებში არტერიული წნევა ნორმალურია.
მკურნალობა
არამედიკამენტური მკურნალობა რეკომენდებულია ყველა პაციენტისთვის. საწყისი
სტადიის არტერიული ჰიპერტენზიის მქონე პაციენტებში მცირედ მომატებული
არტერიული წნევა ნორმალიზდება სამკურნალო პრეპარატების მიღების
გარეშე.არტერიული ჰიპერტენზიის დროს არამედიკამენტური და მედიკამენტური
მკურნალობის კომბინაცია ხელს უწყობს გამოყენებული წამლების დოზის
შემცირებას,რითაც მცირდება მათი გვერდითი ეფექტების განვითარების რისკი .
არტერიული ჰიპერტენზიის არამედიკამენტური მკურნალობის მეთოდებია : დიეტა,
სხეულის ზედმეტი წონის შემცირება, სათანადო ფიზიკური აქტივობა. დიეტა . — სუფრის
მარილის მიღების რაოდენობის შეზღუდვა დღე ღამეში 6 გ-მდე (მაგრამ არანაკლებ 1-2
გ/დღე-ღამეში, რადგან ასეთ შემთხვევაში შეიძლება განვითარდეს რენინ-
ანგიოტენზინის სისტემის კომპენსაციური აქტივაცია); – ნახშირწყლებისა და ცხიმების
შეზღუდვა, რაც მეტად მნიშვნელოვანია გულის იშემიური დაავადების
პროფილაქტიკისთვის, რომლის განვითარების ალბათობა იზრდება არტერიული
ჰიპერტენზიის დროს; — ალკოჰოლზე უარის თქმა (განსაკუთრებით მისი ჭარბად
გამოყე ნებისას) ხელს უწყობს არტერიული წნევის შემცირებას. ფიზიკური აქტივობა.
ზომიერი, დოზირებული ფიზიკური დატვირთვა (სიარული, მსუბუქი სირბილი,
თხილამურებით სრიალი), იწვევს არტერიული წნევის შემცირებას თუ არ არარსებობს
უკუჩვენებები გულის (გულის იშემიური დაავადების არსებობა), ქვედა კიდურების
სისხლძარღვების (მაობლიტირებელი ათეროსკლეროზი) და ცენტრალური ნერვული
სისტემის (ტვინის სისხლის მიმოქცევის დარღვევები) მხრივ, ხოლო მსუბუქი ხარისხის
არტერიული ჰიპერტენზიის დროს ზომიერი ფიზიკური დატვირ თვით შესაძლებელია
წნევის მაჩვენებლების ნორმალიზაციაც. არ არის სასურველი მძიმე ფიზიკური
ვარჯიშები მაღალი ემოციური დატვირთვით (შეჯიბრება, ტანვარჯიში), ასევე,
იზომეტრიული დატვირთვა(სიმძიმეების აწევა). არტერიული წნევა მცირდება გულის
წუთმოცულობის და საერთო პერიფერიული წინააღმდეგობის შემცირებით (ან ორივე
მექანიზმის ერთობლივი მოქმედებით). სხვა მეთოდები. ცნობილია არტერიული
ჰიპერტენზიის მკურნალობის სხვა მეთოდებიც: ფსიქოლოგიური (ფსიქოთერაპია,
ვარჯიში, რელაქსაცია),აკუპუნქტურა, მასაჟი, ფიზიოთერაპიული მეთოდები , წყლის
პროცედურები (ცურვა,შხაპი, მ.შ, კონტრასტული), ფიტოთერაპია.
მედიკამენტური თერაპია
მედიკამენტური თერაპიის ძირითადი პრინციპები შეიძლება ჩამოყალიბდეს სამი
თეზისის სახით: – მსუბუქი ხასიათის არტერიული ჰიპერტენზიის მკურნალობა იწყება
მედიკამენტური საშუალებების მცირე დოზებით; – მედიკამენტების ეფექტურობის
ამაღლებისა და გვერდითი მოვლენების შემცირების მიზნით გამოიყენება სხვადასხვა
პრეპარატის კომბინაცია; – საჭიროა ხანგრძლივი მოქმედების პრეპარატების
გამოყენება

(რომლებიც ერთჯერადი მიღებისას მოქმედებენ 12-24 სთ-ის განმავლობაში); ამჟამად

არტერიული ჰიპერტენზიის სამკურნალოდ იყენებენ შემდეგი ჯგუფის პრეპარატებს:
კალციუმის ანტაგონისტები (კალციუმის არხების ბლოკატორები), დიურეზული
საშუალებები, β-ადრენომაბლოკირებელი საშუალებები(β
ბკოკატორები),ანგიოტენზინის გარდამქმნელი ფერმენტის ინჰიბიტორები (აგფ ),
ანგიოტენზინ II-ის ბლოკატორებს(არბ), α-ადრენომაბლოკირებელ საშუალებებს(α
ბლოკატორები). გარდა ამისა, პრაქტიკაში ხშირად გამოიყენება ცენტრალური
მოქმედების პრეპარატები(მოქსონიდინი-ფიზიოტენზი), კომბინირებული საშუალებები .
კალციუმის არხების მაბლოკირებელი საშუალებები ქიმიური აგებულებითა და
ფარმაკოლოგიური მოქმედებით განსხვავდებიან
ერთმანეთისაგან,ფენილალკილამინები(ვერაპამილი),დიჰიდროპირიდინები (ნიფედიპ
ინი,ამლოდიპინი),ბენზოთიაზიპინები(დილთიაზემი ).ვერაპამილი კარდიომიოციტების
მემბრანებისა და გლუვკუნთოვანი უჯრედების დეპოლარიზაციის პერიოდში იწვევენ
კალციუმის იონების უჯრედში შესვლის ინჰიბირებას, რაც იწვევს უარყოფით
ინოტროპულ ეფექტს, გულის შეკუმშვათა სიხშირის,ასევე, სინუსური კვანძის
ავტომატიზმის შემცირებას, წინაგულპარკუჭოვანი გამტარებლობის შენელებას -
უარყოფითი ქრონოტროპული ეფექტი. ვაზოდილატაციური ეფექტი შედარებით სუსტი
აქვს დიპიდროპირიდინებთან შედარებით.ნიფედიპინი პირიქით იწვევს პერიფერიულ
ვაზოდილატაციას, მისი მოქმედება მიოკარდიუმის გამატარ სისტემაზე უმნიშველოა ;
დილთიაზემი ახლოს თავისი მოქმედებით ახლოს დგას ვერაპამილთან,მაგრამ მისი
უარყოფითი ინო და ქრონოტროპული ეფექტები შედარებით სუს , ხოლო
ვაზოდილატაციური ეფექტიტი მეტი.
არტერიული ჰიპერტენზიის სტენოკარდიასთან (განსაკუთრებით
ვაზოსპასტიკურთან),დისლიპიდემიასთან, ჰიპერგლიკემიასთან ,
ბრონქოობსტრუქციულ დაავადებებთან,რეინოს სინდრომთან შერწყმის დროს
უპირატესობა ენიჭება კალციუმის არხების მაბლოკირებელ საშუალებებს.
β-ადრენომაბლოკირებელი საშუალებების ანტიჰიპერტენზიული მოქშედება
უკავშირდება გულის β-ადრენო რეცეპტორების ბლოკადას, ასევე, რენინის სეკრეციის
შემცირებას, ვაზოდილატაციური პროსტაგლანდინების სინთეზის გაზრდას და
წინაგულის ნატრიუმურეზული ფაქტორის სეკრეციის გაძლიერებას. არსებობს
სელექციური(ატენოლოლი,მეტოპროლოლი, ნებივოლოლი) და
არასელექტიური(პროპრანოლოლი, კარვედილოლი) β ბლოკერები. თითოეულ ამ
ჯგუფში, ასევე, გამოყოფენ შინაგანი ადრენომიმეტური აქტივობის
პრეპარატებს(ნაკლებად ამცირებენ გულის შეკუმშვათა სიხშირეს და თრგუნავენ
მიოკარდიუმის კუმშვადობის უნარს). β-ადრენომაბლოკირებელ საშუალებებს
უპირატესობა ენიჭება: —არტერიული ჰიპერტენზიისა და გულის იშემიური დაავადების
თანაარსებობის დროს; –ტაქიარითმიების და ექსტრასისტოლების დროს; არტერიული
ჰიპერტენბზიისა და გულის უკმარისობის დროს. β-ადრენომაბლოკირებელი
საშუალებების გამოყენების უკუჩვენებებია: – გულის გამტარი სისტემის ბლოკადა;
დაავადებები, რომლებიც მიმდინარეობს ბრონქოობსტრუქციული სინდრომით;β-
ადრენომაბლოკირებელი საშუალებების უეცარი შეწყვეტის შემდეგ შეიძლება
განვითარდეს მოხსნის სინდრომი — ტაქიკარდია, არითმია, არტერიული წნევის
მომატება, სტენოკარდიის ეპიზოდების გახშირება,მიოკარდიუმის ინფარქტის
განვითარება, მოხსნის სინდრომის პროფილაქტიკის მიზნით რეკომენდე ბულია B-
ადრენომაბლოკირებელი საშუალებების დოზის თანდათანობითი შემცირება. მოხსნის
სინდრომის განვითარების მხრივ მაღალი რისკის ჯგუფს მიეკუთვნებიან: არტერიული
ჰიპერტენზიისა და დაძაბვის სტენოკარდიის, ასევე, პარკუჭოვანი არითმიების მქონე
პაციენტები.
დიურეზული სამკურნალო პრეპარატები. არტერიული ჰიპერტენზიის სამკურნალო

დიურეზული საშუალებების ძირითად ჯგუფებია:თიაზიდები და თიაზიდისმსგავსი

დიურეზული საშუალებები (ხშირად იყენებენ არტერიული ჰიპერტენზიის
მკურნალობისას) საშუალო სიძლიერისაა. ამ ჯგუფს მიეკუთვნება
ჰიდროქლორთიაზიდი, ქლორთალიდონი, ინდაპამიდი, კლოპამიდი;
მარყუჟოვანი დიურეზული საშუალებები (გამოირჩევიან სწრაფი მოქმედების უნარით
პარენტერული შეყვანისას) ხასიათდებიან უფრო ძლიერი დიურეზული ეფექტით . მათ
მიეკუთვნება ფუროსემიდი, ტორასემიდი, ბუმეტანიდი;— კალიუმის დამზოგველი
დიურეზული საშუალებები ხასიათდებიან შდარებით სუსტი შარდმდენი ეფექტით
(სპირონოლაქტონი, ეპლერენონი, ტრიამტერენი).
ანგიოტენზინ–მაკონვერტირებელი ფერმენტის ინჰიბიტორები(ანგიოტენზინის
გარდამქნელი ფერმენტის ინჰიბიტორები, აგფ ინჰიბიტორები):
კაპტოპრილი,ლიზინოპრილი, პერინდოპრილი, რამიპრილი, ფოზინოპრილი,
ენალაპრილი.ანგიოტენზინ-მაკონვერტირებელი ფერმენტის ინჰიბიტორები
თრგუნავენ ანგიოტენზინ I-ის გარდაქმნას ანგიოტენზინ II-ად. აგფ ინჰიბიტორები
გულის უკმარისობის საუკეთესო სამკურნალო საშუალებებია, ვინაიდან ისინი
არამარტო ასუსტებენ მის კლინიკურ გამოვლინებებს, არამედ ზრდიან სიცოცხლის
ხანგრძლივობას.
ანგიოტენზინ II–ის რეცეპტორების მაბლოკირებელი
საშუალებები(სარტანები)ლოზარტანი, ვალსარტანი, ირბესარტანი თანამედროვე
მედიცინაში ფართოდ გამოყენებული პრეპარატებია, მათ შორის ანგიოტენზინ-
მაკონვერტირებელი ფერმენტის ინჰიბიტორებით მკურნალობის ფონზე მშრალი
ხველის გაჩენისას.
α-ადრენომაბლოკირებელი საშუალებები ხელს უშლიან კატექოლამინების
მოქმედებას α-ადრენორეცეპტორებზე, რაც იწვევს ვაზოდილატაციას და არტერიული
წნევის შემცირებას. არტერიული ჰიპერტენზიის ხანგრძლივი მკურნალობის
შემთხვევაში, ძირითადად, იყენებენ სელექციურ α1 - ადრენომაბლოკირებელ
საშუალებებს (პრაზოზინი, დოქსაზოზინი, ტერაზოზინი).
ცენტრალური მოქმედების პრეპარატებია: რეზერპინი და მისი შემცველი
კომბინირებული პრეპარატები, მეთილდოფა(დოპეგიტი)-გამოიყენება
ორსულებში,კლონიდინი, მოქსონიდინი(ფიზიოტენზი), გუანფაცინი. ცენტრალური
მოქმედების პრეპარატები იწვევენ არტერიული წნევის შემცირებას ცენტრალურ და
პერიფერიულ ნეირონებში კატექოლამინების დეპონირების შეფერხების (რეზერპინი ),
ცენტრალური α2 -ადრენორეცეპტორების (კლონოდინი, გუანფაცინი, მეთილდოფა,
მოქსონიდინი) და I1იმიდაზოლინის რეცეპტორების (კლონოდინი და, განსაკუთრებით,
სპეციფიკური აგონისტი მოქსონიდინი) სტიმულაციის გზით, რაც საბოლოოდ ასუსტებს
სიმპათიკურ ზეგავლენას და იწვევს საერთო პერიფერიული წინააღმდეგობის
შემცირებას. კომბინირებული თერაპია. მკურნალობის ყველაზე ეფექტური და
თანამედროვე მეთოდია, მრავალი ანტიჰიპერტენზიული პრეპარატი
(ორკომპონენტიანი,სამკომპონენტიანი) ფარმაცევტული კოპანიების მიერ გამოიცემა
ამ ფორმით.
ორკოპონენტიანები.
აგფ ინჰიბიტორი და ჰიდოქლორთიაზიდი (ენაპ-H, ამპრილან-H, -HL, -HD), არბ და
ჰიდოქლორთიაზიდი(ლორისტა-H, ვალსაკორ-H), აგფ ან არბ და კალციულმის
ანტაგონისტი.
მაგალითად:ამლოდიპინი(ლიზინოპრილი+ამლოდიპინი),ვამლოსეტი(ვალსარტანი +ამ
ლოდიპინი); β-ბლოკატორი და კალციუმის ანტაგონისტი-ალოტენდინი
(ბისოპროლოლი და ამლოდიპინი);სამკოპონენტიანები. აგფ ინფიბიტორი+
შარდმდენი+კალციუმის ანტაგონისტი მაგ,ტრიმეიკი( პრინდოპრილი,ინდაპამიდი ,
ამლოდიპინი); არბ + კალციუმის ანტაგონისტი+ჰოდროქლორთიაზიდი მაგ. ექსფორჯი-
H.
ჰიპერტენზიული კრიზი

ჰიპერტენზიული კრიზი არის სისტოლური და/ან დიასტოლური არტერიული წნევის

უეცარი მომატება, რასაც თან ახლავს თავის ტვინის, გულის ან თირკმლის სისხლის
მიმოქცევის გაუარესება და გამოხატული ვეგეტაციური სიმპტომატიკა . ჰიპერტენზიული
კრიზი, ძირითადად ვითარდება უმკურნალებელ პაციენტებში ,
ასევე,ანტიჰიპერტენზიული პრეპარატების მიღების უეცარი შეწყვეტისას , თუმცა კრიზი
შეიძლება იყოს ჰიპ
ერტენზიული დაავადების ან სიმპტომური არტერიული ჰიპერტენზიის პირველი
გამოვლენა.
კლინიკური სურათი და დიაგნოსტიკა
ჰიპერტენზიული კრიზის კლინიკური სურათი ვლინდება არტერიული წნევის მკვეთრი
მომატებით, შეიძლება განვითარდეს ენცეფალოპათია, სუბარაქნოიდული
სისხლჩაქცევა, ინსულტი, მიოკარდიუმის ინფარქტი, მარცხენა პარკუჭის მწვავე
უკმარისობა ფილტვების შეშუპებით, აორტის განშრევება, თირკმლის მწვავე
უკმარისობა. ჰიპერტენზიული კრიზის დროს პაციენტს შეიძლება აწუხებდეს თავის
ძლიერი ტკივილი, ძლიერი თავბრუსხვევა, მხედველობის დარღვევა სიმახვილის
დაქვეითებითა და მხედველობის ველის შევიწროებით, ტკივილი მკერდის ძვლის უკან
(მიოკარდიუმის იშემიის ან აორტალგიის გამო), აჩქარებული გულისცემა ,
ქოშინი.პაციენტის გამოკვლევისას საჭიროა სამიზნე ორგანოების დაზიანების ნიშნების
გამოვლენა: — თვალის ფსკერის ცვლილებები (არტერიოლების
შევიწროება,სისხლჩაქცევები, ექსუდატები, მხედველობის ნერვის დვრილის შეშუპება );
– მარცხენა პარკუჭის ფუნქციის დარღვევა (ტაქიკარდია „ჭენების რითმი“, ფილტვების
შეშუპება,კისრის ვენების გაფართოება); — თავის ტვინში სისხლის მიმოქცევის
დარღვევა(ნევროლოგიური ნიშნები).კლინიკურ პირობებში არტერიული წნევის
გაზომვის გარდა აუცილებელია შემდეგი გამოკვლევები: – გულ-მკერდის
რენტგენოგრაფია; — ეკგ – თვალის ფსკერის გამოკვლევა; – სისხლის და შარდის
საერთო ანალიზი. შესაძლებლობის მიხედვით რეკომენდებულია არტერიული წნევის
მონიტორინგის ჩატარება.
არტერიული ჰიპოტენზიაარტერილი ჰიპოტენზია არის სისხლის წნევის დაქვეითება.
არტერიული ჰიპოტენზია შეიძლება არ გამოვლინდეს კლინიკურად და ჩაითვალოს
ნორმად, ანუ ფიზიოლოგიურ მდგომარეობად. მიუხედავად ამისა არტერიული
ჰიპოტენზიის მქონე ზოგიერთ პაციენტს აღენიშნება გარკვეული კლინიკური
სიმპტომები. უფრო ხშირია არტერიული ჰიპოტენზიის ტრანზიტორული ფორმები .

კლასიფიკაცია.გამოყოფენ ჰიპოტონიის შემდეგ ფორმებს:

1) ესენციური (პირველადი)

2) სიმპტომური არტერიული ჰიპოტენზია (მეორადი), რომელიც აღინიშნება სხვადასხვა

პრეპარატების მოქმედების შედეგად, ასევე, ზოგიერთი პათოლოგიური
მდგომარეობისას – ინფექციური და სიმსივნური დაავადებები , კახექსია ,
ანემიები(განსაკუთრებით პერნიციოზურის დროს), გულის ქრონიკული უკმარისობა
(გვიანი სტადიები), ამილოიდოზი, ენდოკრინოპათიები (ჰიპოთირეოზი, თირკმელზედა
ჯირკვლის უკმარისობა და სხვ.), ავტონომიური ნერვული სისტემის
დაავადებები,ქრონიკული დაღლილობის სინდრომი.ხანგრძლივობის მიხედვით
არტერიული ჰიპოტენზია იყოფა შემდეგ სახეებად: —მდგრადი არტერიული
ჰიპოტენზია;ტრანზიტორული არტერიული ჰიპოტენზია, რომელიც მაპროვოცირებელი
ფაქტორის მიხედვით იყოფა: ორთოსტატიკულ ანუ ჰოსტულარული ჰიპოტენზიად;
პოსტპრანდიულ ჰიპოტენზიად (საკვების მიღების შემდეგ); დაძაბვის (ფიზიკური
დატვირთვისას) და ფსიქოემოციურ ჰიპოტენზიად; არტერიული წნევის
ძლიერიშემცირება ღამით ძილის დროს; ნეიროგენული გულის წასვლები. ჰიპოტენზიის
მძიმე,მაგრამ ხანმოკლე შეტევები, ძირითადად, ვლინდება ცნობიერებისა და კუნთების
ონუსის ხანმოკლე დაკარგვით - გულის წასვლით.

ორთოსტატიკური პიპოტენზია. ორთოსტატიკური ჰიპოტენზია არის სისტოლური და

დიასტოლური არტერიული წნევის შემცირება ჰორიზონტალურიდან ვერტიკალურ
მდგომარეობაში პაციენტის გადასვლიდან რამდენიმე წუთში.ესაა ტრანზიტორული
არტერიული ჰიპოტენზიის ტიპიური, ხშირი (განსაკუთრებით მოხუცებულებში ,
რომლებსაც აქვთ შაქრიანი დიაბეტი, პირველადი არტერიული ჰიპერტენზია ,
არტერიული ჰიპოტენზია და ნერვული სისტემის დაზიანება), მას თან ახლავს სისუსტე ,
თავბრუსხვევა, სხეულის წონასწორობის დარღვევა (პაციენტი შეიძლება წაიქცეს),
მხედველობის დარღვევა ან აჩქარებული გულისცემა. ზოგჯერ ვითარდება
ჰიპერვენტილაცია, გულის წასვლა და პანიკური შეტევა.

პოსტპრანდიული ჰიპოტენზია. არტერიული ჰიპოტენზიის ეს ფორმა ზოგჯერ ვლინდება

პრაქტიკულად ჯანმრთელ ადამიანებში, ძირითადად, ხანდაზმულებში . იგი უფრო
ხშირია შაქრიანი დიაბეტის, არტერიული ჰიპერტენზიის,ნერვული სისტემის ზოგიერთი
დაავადების დროს. თანმხლები დაავადებების (განსაკუთრებით ცერებროვასკულური
პათოლოგიის) არსებობისას ჰიპოტენზიის ეს ფორმა საჭმლის მიღების შემდეგ ხშირად
იწვევს სისუსტეს, გულისრევას, თავბრუსხვევას, ზოგჯერ მხედველობისა და
მეტყველების დარღვევას, კეროვან ნევროლოგიურ აშლილობებს,ცნობიერების
მოშლას (გულის წასვლას).

ფიზიკური და ფსიქოემოციური დატვირთვებით გამოწვეული არტერიული

პიპოტენზია. ხშირად, დინამიკური და სტატიკური ფიზიკური დატვირთვის, დაძაბული

ინტელექტუალური საქმიანობის, ძლიერი ემოციების შედეგად ან სტრესის ფონზე

განვითარებულ ჰიპოტენზიას შეიძლება თან ახლდეს სისუსტე, თავბრუსხვევა ,

თვალებში დაბნელება.

ღამით არტერიული წნევის ზედმვტად დაქვეითება. ჯანმრთელ ადამიანთა

უმეტესობას ღამის საათებში, დღესთან შედარებით, არტერიული წნევა უმცირდებათ 10-

20%-ით (შეიძლება აღინიშნოს 20%-ზე მეტადაც). ზოგჯერ ეს დაკავშირებულია არასწორ

მკურნალობასთან, ზოგჯერ კი, გამოწ ვეულია ნეიროჰუმორული რეგულაციის

სხვადასხვა

ენდოგენური დარღვევებით. ღამით არტერიული წნევის მეტისმეტად შემცირება

(განსაკუთრებით ხანდაზმულებში) ორგანოების ჰიპოფერფუზიის გამო ქმნის

ტრანზიტორული იშემიური შეტევის, ტვინის იშემიური ინფარქტების, გულის იშემიის ,

მხედველობის ნერვის იშემიის განვითარების საშიშროებას. ისეთი პაციენტები ,

რომლებსაც აღენიშნებათ ძილის დროს არტერიული წნევის ზედმეტად დაქვეითება ,

გამოღვიძებისას შეუძლოდ გრძნობენ თავს.

ესენციური არტერიული ჰიპოტენზია

ესენციური (პირველადი) არტერიული ჰიპოტენზია დაავადებაა, რომელიც ვლინდება

მდგრადი არტერიული ჰიპოტენზიით და მიმდინარეობს დამახასიათებელი კლინიკური

სურათით.

რისკის ფაქტორები. დაავადება ხშირად აღენიშნებათ ახალგაზრდა ქალებს .

დამახასიათებელი ნიშნებია: ოჯახური მიდრეკილება, ასთენიური კონსტიტუცია ,

შემაერთებელი ქსოვილის (კერძოდ, მიტრალური სარქვლის პროლაფსი)

დისპლაზიები,

სხეულის მცირე მასა. პროფესიულმა თავისებურებებმა ასევე, შეიძლება გამოიწვიოს

დაავადების რისკის ზრდა: არტერიული ჰიპოტენზიის მაღალი სიხშირე აღინიშნება

ოფისის თანამშრომლებში, ბანკის მოსამსახურეებში.

პათოგენეზი. ესენციური არტერიული ჰიპოტენზიის პათოგენეზი არ არის სათანადოდ

შესწავლილი. ძირითადად ჭარბობს მოსაზრება, რომ იგი გამოწვეულია სისხლის

მიმოქცევის ნეიროჰუმორული რეგულაციის დარღვევებით.

კლინიკური სურათი. ესენციური ჰიპოტენზიის კლინიკური სიმპტომატიკა

მრავალფეროვანია:

— თითქმის ყველა პაციენტს აღენიშნება დაღლის შეგრძნება, თავის ტკივილი და

თავბრუსხვევა. ამ სიმპტომების შესუსტება, ძირითადად, შესაძლებელია არტერიული

წნევის დონის მომატებით; შემთხვევათა ნახევარზე ნაკლებში აღინიშნება ძილის

დარღვევა, ყურებში ხმაური, მეხსიერების შესუსტება, ინფორმაციის ძნელად შეთვისება ,

რყევით სიარული. ხშირად პაციენტები ცუდად იტანენ სიმაღლეზე ყოფნას ,

ტრანსპორტით მგზავრობას, ესკალატორზე მოძრაობას, უჰაერობას და სიცხეს;

– პაციენტები ხშირად უჩივიან ნეიროფსიქიკური ხასიათის დარღვევებს , შფოთვას და

დეპრესიას. ტიპიურია ვეგეტაციური ნერვული სისტემის ფუნქციის დარღვევებთან

დაკავშირებული ჩივილები: სიცხის ან სიცივის არამოტივირებული შეგრძნება ,

კიდურების დაბუჟება, თერმორეგულაციისა და ოფლის გამოყოფის დარღვევა ,

პარესთეზიები; ერექციის დისფუნქცია აღენიშნება მამაკაცთა დაახლოებით მესამედს ,

გამოხატული ორთო სტატიკური უკმარისობა, გულის წასვლა, ასევე, პანიკური

ხასიათის

შეტევები აღენიშნება პაციენტთა ნახევარს, პოსტპრანდიული ჰიპოტენზია —

დაახლოებით მათ მესამედს;

– პაციენტები შეიძლება უჩიოდნენ კარდიალგიას, გულისცემის აჩქარებას, ქოშინს (რაც ,

ძირითადად, ვითარდება აღელვების ან გადაღლილობის გამო). თუმცა ფიზიკური

გამოკვლევისას გულ-სისხლძარღვთა სისტემის ფუნქციის დარღვევა, ძირითადად , არ

აღინიშნება.

ეკგ-ზე არ ვლინდება პათოლოგიური ცვლილებები, შეიძლება აღინიშნოს რითმის

კეთილთვისებიანი დარღვევები. ულტრაბგერითი გამოკვლევის დროს შეიძლება

გამოვლინდეს გულის, აორტის და მისი ტოტების ზომების, არტერიების კედლების

ნაწილის (რომლებიც შედგება ინტიმისა და შუა შრისგან) სისქის შემცირება . თვალის

ფსკერის გასინჯვისას ვლინდება ბადურის ჰიპოტონიური ანგიოპათია . არტერიული

წნევა, ძირითადად, განიცდის ხშირ ცვლილებებს: შემცირებული მაჩვენებლების ფონზე

შეიძლება აღინიშნოს მისი მნიშვნელოვანი მატება. პირველადი არტერიული

პიპოტენზიის მიმდინარეობა, ძირითადად, ტალღისებურია, გართულებები

დაკავშირებულია მეტეოროლოგიური პირობებისა და ცხოვრების რიტმის

ცვლილებებთან — დატვირთვის ინტენსიურობასთან. ხშირად, ასაკთან ერთად ,

პირველადი არტერიული ჰიპოტენზია იცვლება არტერიული ჰიპერტენზიით . ასეთ

შემთხვევაში პაციენტები ცუდად იტანენ არტერიული წნევის ზომიერ მომატებასაც კი .

პროგნოზი, ძირითადად, საიმედოა. საშიშია დაავადების მოპროგრესე მიმდინარეობა ,

განმეორებითი გულის წასვლები, გულ-სისხლძარღვთა გართულებების მაღალი

ალბათობა რისკის თანმხლები ფაქტორების გამო, პაციენტთა ხანდაზმული ასაკი.

არტერიული პიპოტენზიის მკურნალობა. პირველადი არტერიული ჰიპოტენზიის

შემთხვევაში მკურნალობის დაწყება უმჯობესია არამედიკამენტური მეთოდებით .

საჭიროა ცხოვრების წესის შეცვლა, ფიზიკური დატვირთვა უნდა იყოს დამზოგველი .

პაციენტებს უნდა ჰქონდეთ საკმაო დრო დასვენებისთვის (მ.შ. დღისითაც ), საწოლში

წოლისას სასთუმალი უნდა იყოს მაღალი (რაც იწვევს რენინ-ანგიოტენზინ-

ალდოსტერონის სისტემის აქტივაციას). ამასთან ერთად, საზიანოა დიდხანს წოლა ,

რადგან ჰიპოდინამია აძლიერებს ორტოსტატიკურ უკმარისობას , საჭიროა

სამკურნალო

ფიზკულტურა, ორთოსტატიკური ვარჯიშები, ხოლო დამაკმაყოფილებელი

მდგომარეობის დროს – ცურვა. ორთოსტატიკური ჰიპოტენზიის მქონე პაციენტმა უნდა

იცოდნენ ადგომის, ვერტიკალურ მდგომარეობაში გადაჯვარედინებული ფეხებით

დგომის და ამ დროს ფეხების მუსკულატურის და მუცლის კუნთების და ჭიმვის ტექნიკა .

მნიშვნელოვანია სავარძლის სწორად შერჩევა: იგი უნდა იყოს საკმაოდ დაბალი

(მუხლები უნდა იყოს მკერდთან). მიზანშეწონილია ელასტიკური კოლგოტების,

ქამრების და ა.შ. გამოყენება. პოსტპრანდიული ჰიპოტენზიის მქონე პაციენტებსთვის ,

პოსტპრანდიული რეაქციის თავიდან აცილების მიზნით რეკომენდებულია კვება

ხშირად

და მცირე დოზებით.