m

f
I
'"--'
.*'
.,..:%
f^
OU
.yj
f
%.
7^- ^
'4

t.-Tt-
/
^
m-
I
^
->^oy^./^-^.^
S A C R O R V M
CVM
GLOSSA
ORDINARI
lAM
ANTE
QVIDEM
A
STRABO
FVLGENSI
COLLEGTA
NVNC
AVTEM
NOVIS, eVM
GRAECORVM,
TVM L
ATINORVM PATRVM
EXPOSITIONIBVS LOCVPLETATA:
Annotatis cciam
ijs,
quae
confuse antca
citabancur,
locis:
Et Poftilla Nicolai
Lyrani
:
AcWitionibus Pauli
Burgenfis
ad
ipfum Lyranumracad
eafdcm Matchia:
Toringi Replicis
:
Pr
Fratr^m
FrAncifetim
Feuardentmm Ordinis Mmorum
, loannem
Dadr^um,
^Iaco(nimCmlly,Dodores,l^eologosPari/tenfes:
TOMVS
QVARTVS
Hacfancquidcm
Vcncta cditionc a
quam plurimarum
di(flionum mcndis
expurgatus
,
multis
quoque
vcrbis, 6C vcrfibus
aliasprietermidis
fuppletus
.
Tn^
tvV^^^
/y\
-^^^^
r
o<
r*j>
V F KI P* T T T Q \\ T^ r> 1 T T
Jif
-t
/^
BRORVM
QVrQVARTO
T O M O C
O N T I N E N T V
R,
^'
A V
T H O R V
M
Q_V

Q
V I I N
SINGVLOS CltANTVR SJBRIES.
IS A I AE.
In
qucm fcripfcrunt.
^mbroftus
.
'
4ugu(iinus
,
^thanafiHS,
JtquHa.
B
Bafilius,
iernojfdus.
t
Chryfoftomust
Ckmens Mexandrims,
Cyprianus
.
CyriUus
i^lexandrinfts ,
D
Damafctnus.
M
SpiphaHius
,
Eufebius.
G
Cregoritts Magnus.
Cregorius "Ha-^ani^tnus
.
H
HieronymHS.
hilarius.
Haymo.
I
Irenaus

Jfichius.
luftinus Martyr
,
L
LaSantius Firmianus.
Leo
papa
.
O
Origenes.
y
Trojper.
Trocopius.
^banus.
^upenus
.
S
Septuaginta interpretes.
Seutf^s
jiniiochenus .
Symmachus.
T
TertuUianus.
Theodoretus.
Theodotion.
TheuphylaHus.
IN I EREM lAM.
jlmbroftus
.
i^quila.
^ihanaftMS,
^ugujiifius.
C
Chryjoflomus.
Ckmens ^Alexandrinus,
E
Eufebius
.
G
Cilbertus.
Cregorius,
,\
H
Hieronymus,
O
Origenes,
Tafihafius,
t(ahanus.
Bjtperius,
S
Septuaginta interprnts
,
Symmachus,
T
TertuUianus,
Tbeodoretus.
Theodotion.
TheophylaSlus.
IN JJ A R V~^li.
r
Theodoretus,
IN
EZECHlELfili
u
t^mbroftus.
,Anicetus,
^uguftinus.
S
Beda Fenerabilis,
C
Clemens
^omanus.
CyriUus
Mexandrinus.
Chryjoflomus.
Conftlium
quariu Carthaginefe
.
Confsitim
quartum
Toletanum :
Cyprianus.
D
Ditnyfius ^reopagita.
E
Eufebius Emifjenus,
G
Cregorius magnus,
H
Hicronymus,
I
iftdotUS.
o
Origenes.
.;
K
S^abams.
i{upertus,
^ffinus.
T
TertuUianus.
Theodoretus.
IN
DANIELEM.
u
^mbroftus.
.Aphricanus.
.Aquila.
,Augusiinus.
B
BaftUus.
Beda yenerabiUs,
Bernardus.
C
Chryfoilomut
,
Clemens l{omanhs.
Clemens Mejcandrinus .
Cyprianus,

Ephrem Syrus.
Eufebius Emiffenus,
Cathena Crteca ,
G
Crtgorius
.
H
MierotiymuS,
HipoUtus
,
iofephus,
Jrenaus.
L
LaHantiusfirmianus
,
Crigencs,
Tro^er,
B^bbi
Saabdtas,
S
Septuaginta
interprttts,
Symntachus.
T
Terf^lUanus
.
Theodoretus.
The^dotio,
IN
D V ODECI
ProphetasMinorcs.
,4,
jlmbroftus,
,Ana(iafius.
^thanaftus.
jluguiiinus,
B
Beda,
Bernardus.
C
Catena
Grttca.
Chaldaus Taraphraftes.
Clemtns T^manus.
Clemens
^ltxandrinus
.
Cyprianus.
Cyrillus,
D
Damafcenus.
Dionyfius Ureopagita,
Dorotheusmartyr,
E
Epipbanius.
Eujebius,
G
Cregorius.
'
H
Haymo.
HebrM .
Bitronymus.
I
locacius,
IrenxHS.
Iftdorus.
Julianus Tomerius,
lufiinus
Martyr.
M
MartiaUs ,
K
T^uatimis.
Origenes.
T
Tafthafius.
Tetrus VenerabiUt,
f^bbiionathan,
B^abbifamud.
,\
l^jibbi jilfeci.
I{abbi
Salomon
B,abbi
Brachias,
J{abbi
piuhas,
J{abbi
Jochai.
J{abbi
Cabana ,
J{abhi
Itdas .
^abbdnuHaccados.
Bsmigius
Antiffiodmnfis
,
J{uffinus.
Bjfpertus,
5
Septuaginta,
Seuerus.
Strabus,
T
TertulUanus,
Theodoretus,
Theophylalius.
IN
L I B RO^
Machabsorum.
jl
Umhtoftus,
,4rnobius.
M \^thanaftus,
jlHguftinus,
S
BaftUus,
Beda,
Bcmardus,
C
Canones
.Apofttkruia,
Chryfofiomus.
Clemens
E^manus,
Conciltum
Carthagi.Terttum,
Cyprianus,
CyriUus
.Alexandrinus .
Cyrillus Hierojolymitanus,
D
Dafnajcenus,
Dionyftus ^reopagit*
E
EphremSyrus,
Epiphanius,
Eujtbius Cdftrmfts,
C
Cregorius '^'i^tiaa^tnusm
M
Hebrici,
HegefipHS.
Hieronymus,
J
Jacobus Frater Domini,
Innocentius.
Tapa.
Jofephus,
L
LaBantius Fimianus,
M
Mttrcus
EuangeUfta,
OptatHs
Mileuitanus,
Origenes,
T
Tetrus
Comeflor,
B^abbanusi
B^bbi ifaae.
J\abbi
Simeon.
l{abbi
Menachem .
J{abbi Ifaac.
jtbuhal,
J{abbi Ifaae
Haraurath,
I{abbi l{acanati .
I{abbi {{abueuachi
,
j{abbiDauidKimhi.
J{upertus.
S
Seuerus
Su^itius,
TertuUianus .
ThcopbilaHHs,
5
P R O L O G V S
SANCTI
HIERONYMI
IN ISAIAM
PROPHETAM.
E M O cum
prophetas
vcrfibus videric cfTe de-
fcriptos
, mctro eos sefti-
mctapud
Hcbrx'Os
liga-
_ _ ri:6Caliquidfim]lehabe
rcdePfalmisvelopcribusSalomonis.Scd
quod
in Ocmofthcnc 6C Tullio folet fie-
ri,vt
pcr
cola fcribatur dC commata
,
qui
fciipferot. vtiquc ptofa
6C non vcrfibus
t
cofcriplc-
runt.Nos
quoque
vtihtati
legentium pro
uidcntes
,
interprctationcm
nouam
,
no-
uo fcribcndi
gcnere
diftinximus . Ac
pri-
mumde Ifaia
fcicndum,
quodin
fcrmo-
ncfuodifcrtusfit
:quippc
vt vir nobihs,
ioqta6i.
6C vrbanc
t
cIcgantJ9,ncc
habcns
t
quid-
'*"'^^'*^
quam
in
cloquio
rufticitatisadmixtuni^.
Vnde accidit
,
vt
prjccajtcris
florcm fcr-
pbfaMrt monis cius translatio non
potuerit
t con-
fcruare . Ocindc ctiam hoc
adijcicndum,
qubd
non tam
prophcta
diccndus
{it^,
quam Euagclifta.
Ita cnirn vniucrfa Chri
fti
ccclcficquc
myftcria
ad
liquidum pro-
fcquutus
crt,vt
non cum
putes
dc futuro
vaticmari,
fcd dc
pra^tcritis
hiftoriam tc-
xsrc.Vndc
conijcio
noluiftc tunc
tcmpo
ris
fcptuaginta
mtcrprctcs
fidci fux (acra
menta
pcrfpicuc
Ethnicis
prodcrcnc
fan
^um canibus 6C
Margaritas porcis
da-
rent,quxcum
hanc cditioncm
Icgcritis,
abilhsanimaducrtctisabfcoditam
.
Ncc
ignoro quanti
laboris
fitprophctas
intel-
ligcrc,ncc
fadlc
qucmpiam poffc
iudica-
rc dc
interpretationc,
nifl
intellexcrit an-<
te
qux legerit
. Nos
quoq^ paterc
morfi-
bus
plurimorum
qui
ftimulante
inuidia,
quod confcquinonvalcnt
,
dcfpiciunf.
Sciens
ergo
6C
prudens
in fiamma mitto
manum,
6C nihilominus hoc a faftidiofis
Icd:orib^precor,vcquomodoGra5Cipoft
fcptuaginta
translatorcs
AquiIa,6C Sym-
machum,6C
Theodotioncmlegunt,
vel
obftudium dodlrinas fua:
,
vcl vr
feprua-
ginta magiscxcollationccorum
intelli-
gant:fic6CiftifaItem
vnum
poft priores
habere
digncntur intcrpretcm;
.
Lcgant
prius, 6Cpoftcadefpiciant,
ne videantur
non
cxiudicio,
fed ex
odij pr^efumptio-
ne
ignorata
damnare .
Prophetauitaute
Jfaias in lcrufalcm 6Cin
ludasanccdum
dccem tribubus in
captiuitatcm
dudtis,
ac dc
vtroque regno
,
nunc
commixtim,
nuncfcparatim
texitoraculum Etcu in-
terdum ad
prasfentem rcfpiciathiftoria,
6C
poft Babyloniaj captiuitatcm
rcditum
popuh fignificct
in
lud^am,
tamc omnis
cius cura de vocationc
Gcntium,6C'dc
ad
uetu Chrifli
cft.Que
quanto plus
amatis,
6 Paula 6C Euftochium
,
tanto
magisab
eo
pctitc
,
vt
pro
obtredatione
pra;(enti
(
qua
mcindcfincntcr
^muh Ianiant,)ipfc
mihimcrccdcrcftituat infuturo,
quifcit
ob hoc in
percgrina: hnguae
cruditionc
fudaftc, nc ludci dc falfitate
fcripturarum
ccclcfijs
cius diutius infultarcnt.
lom.4.
A 3
8
VI
T A
I S A I AE
EXEPIPHANIO.
Epfph.inliS.
^ritisprofhe
taruhi.
S A I A S in lerufalem nobi-
li
genere
ortus
eft,ibiq; pro-
phetauic
: fub
Manafleregc
le6lus in duas
partes
occu-
buit .
Sepultusque
eft fub
quercu Rogel
iuxta tranfi-
rum
aquarum
,
quas
olim Ezcchias rex ia<flo
obftruxcrat
puluere
. Fontem
quippe
Deus Si-
loam caufa
Propheta: cfficit:,quoniam priuf-
quam morcretur,pufiIlumprecatus
eft,
vti vn-
das illic
effingerc dignaretur
. Et confertim de-
mifit illi coelitus
aquam
viuentcm
,
vnde (brti-
tus eft locus illc
appellationem Siloam^quod
ii
quis
intcrpretctur,
fbnatdemiflUm . Sub Eze-
cnia
quoque rege antequam ftagnum pifci-
nafque
fabricaflfet,
prccibus
Ifaia:
efFc<n:um,vt
exigua lympha
fcaturiret
,
quod populus
in
obfidionc hoftium
tencrctur;,
&:neipfa pcri-
ret vndis deftituta ciuitas . In
cuius rci
percn-
nem memoriam
,
populus
accurate
prophe-
tamifthicIoIocumgloria&Qhonorcreddidit,
vt
per
eiufdem interccftioncs in confumma-
tioncm
vfque
f^culi ,
aqux
eiufmodi frud:us
impctrctur,
cui fcilicct
vfumrefercbantaccc-
ptum
.
Extat autcm
monumentum
lfaia:,fini-
tmium
iepultura
principum
:,
poft fepulchra
facerdotum vcrfiis Nothum
partcmquc
Mcri-
dionalcm . Solomon enim
Icrofolymam
con-
ftrucns
rcgum
cxcitauit
Maufolea
,
proutilla
Dauid
deicripferat.
GLOSSA ORDINARIA.
l,ib.t.m Ifa-
^
T}
Vpcrtus.Vt
materiam
huiuspropheti^quafi
bre
iain.
XVuitabelladcpingamus.Chrirti
aduetum tribusre
capitulat periochis,circa quem
verfaturomnis
fpiritus
prophetici
intentio . Prima cft
qucm
contra interfefto-
rcs
rcs eius zelo doloris
ime:hnur,dkcns:f^<e
gentipeccatrid,
Secunda ab eo
quod zit,Cantabo
dilecio meo .
Tcrtia ab eo
qd ait,f
anno
quo
moriuus el rex
Ofias. Quarta
ab eo
quod
ait/Pfimo
tepore alleuiata,&c.Qn\nt:iib
CO
qd
ait,
Egredie
tur-pirga,&c.Scxtim facit
recapitulationedicendo,Co/r
gf,confurge.Scptimi
fic
xncipit, Surge
&illuminare
lerufale.
POSTILLA NICOLAI DE LYRA
SVPER
ISAIiAM
INCIPIT.
Et
primo
eiu fdem Pra:fatio .
ErufalemEuangeliftam. ifa./\\.g.
Secmdum
quod
dicit beatus
HieronymusinepiftolaadTauli'
num de omnibus
facrfi
fcrtpturx
libris,!{aias
no vi-
detur
prophetiam,fcd magts Euangclium
texerr.pro
pter quod
dicit Hiero. in
prologojuper
librum
Ifaift
quod
non tam
propbeta
dicendus
elt,qudm Euangelifla.
Et ideo to'
uenienter dicitur verbum
propofitum
de
ip/oilerufalem ,
&C. Irt
quo tangmtur quatuor caufa
huius libri
Ijaix , quemprx
manibus
habeynus.f.efficiens,materialis,formalis,& finalis.
Efficiens
autem
caufa dupUx eft.
^na
principalis.f.fpiritusfanius, quo infpirante
loquuti funt propheta
,
fecundum
quod
dnitur i. Tet. a. Non
enimvolutatehumana
allataeft
aliquandopropheria,
fed
fpiritu
fando
inlpirati
loquuti
funt fandi Dci homi
ncs . Ethetc
caufa
tangitur
cum iicitur : Dabo,
quiu
cogmtionem
prophetita
dedit
Ifai<e,de
quo potefl
accipi
qnoi
dicitur
infra 4
2 b.
Dedi te in foedus
populi.iyaMf
enim inter alios
prophetas
cla-
rius
defcripjit myflerium Chrifii.
per quodgenus
humanum
eji
ipft
Deofadcratum.
.Alia verb
caufa efficiens inftrumentalis
cftf. Ifaias, quifpiritu
fanBo
diHante hunc librum
confcripfit, qit.e
notaturcum dicitur:
Euangeliftam.
Et cum notaturetiam
caufa
materialis
&forma-
lis.Ud cuius intelleBum
fciendum,
quod Euangelinadicitur
abeo
quodefibonum,& angelusquodellnuncius.
Diciturautem bonus
nuncius
tripUci
ratione . Vna ratio
acdpitur
ex
parte mittentis.f.
quia
<J bont domino mittitur. Et
fecundum hocfub nomineEuan-
gclifl^, tangitur caufa tfficiens inflrumentalis
hutus
libri.f Ifaias
d
fpiritu fanSlo deftinatus
ad nunciadum verbo &
fcripto
tlta
qua
eoncittentur in hoc libro.De
quo potefl
accipi quod
dkitur
infra 6l .
Spiritus
diii
fupcr mc,e6 quod vnxerit,
me ad
cuangeli-
zandum
pauperibus
miiit me.
H^c efl
litera
lecundum tranf-
lationem
Lxx.Eteademeftfeutentiaintranslationenofira^quxfic
habet:S^[iit\\s
domini
fupcr
me.eo
quod
vnxcrit
me.ad
annuncianduni manfuctis mifit me. Sccundomododicitur
aliquis
bon^s
nuncius,
feu Euagelifta
ratione boni
quod per ipfum
n.inciatur,
Eifectindum
hocfub nomine^Euangelinte ,materiahM-
tus librt
deftgnatur,!n
quo
myRerium ipfius Chrifti
quod nonfolum
^
eft bonum,fed
etiam
optimum
defcribitur:quiaficut
di&um
efl^ma-
gis
videtur
Euangelium
quam prophetiam
texere . vnde
potefl
di-
cere illud
Luc.i.h.EuzgcVuo
vobis
gaudium magnum, qd
Cnt omni
populo.7
wio modo dicitur
quis Euangeliftafeu
bo^
nus
nunciusrationemodinuntiandi : &hoc eii
quando nonfolum
tiunciat
bonum,[ed
etiam bono
modo.vidtlicetlucidh& ornati. Et
ftcfub
nomine
Euangeliftatangiturforma
huius libri.
Sciendumtamen,quu(ldttpUxefiformalibri.f.formatraaandit
^forma traBatus. Forma traiandi
eft
modiis
agendifeu loquen-
di,quiin
hocliho
cft valde lucidus &ornatus. De claritate autem
eius dicit
Rierojn
prologo Jupe<
librum iHum de
Jfaia
. Ita enim
vniuerfa
ChriHi
Eccleji^q; mylkria
ad
liquidum
profequutus
esi,
vt non
putes
eum
defuturo vaticinari
,
fed depr^teritis
hiSioriam
texere. De ornatu verb
ipfius
dicit in eodem
prologo
de
Ifaia.
Scien
dum,quod
infermonc
fuo difertusfit,
quippe
vt vir nohilis &vr-
ban
eloquentitt ,
nec habens
quicquam
in
eloquio
rufiicitatis
ad-
mixtum. vnde accidit vt
pracfterisfioremfermonis
cius transla-
tio non
potuerit conferuare
. Sic
igiturforma
traBati di huius likri
{qu
eli idem
quod
modus
loquendl ) dtftgnaturjub
nomine Euan-
gelifl^
, eb
quod
talis modus
efl
optmus
:
vtpote
lucidus
&orna-
tus, proptcr quod
dicitur
infrd 40.
b. Exalta VOCCm tuam
qui
cuangelizas
lerufalem . Hle enim exaltat
vocemfuam qut
or-
n^t^ &
lucidh
annunciatfu&m
intentionem. Ftrma verb tradatus
efl diuifio
libri.De
qua
dicetur
Ineramprojequendo.
Caufaverb
finalishuius libri
tangiturfub
nomine
lerujalem.
lerufalem
enim in
fcriptura
aliquando accipiturpro ecclefia
mili-
tante,^poc.ii.
a.Yidi ciuitatem fandtam lerufalem noua
defccndentem
dccc\o,Si.c.yitiquu!ido veropro ecdefia
t.iu-
phante.Gal.i.d. iUaqu
furfum cft lerufalem
,
libera eft.
finis autem buius libri
di,plcx
efl
. Vnus
propinquus.f.infltudio
fcuadificaiioecdcfie
militams
fub
nomine
lerufalem defignat.e:
propterqiioddiciturinfrd^O.a.SuTgciWuminziclcniizkm,
q^uia
venitlumen
tUU,i.prophetia Ijaijc
lUuminans
toiumlia-
tu
ecdefi.^lius aUt
efifinis vltimus Cf remotus,
vidditet
confe-
quutiofupern<t
beatitudinis in
ecclefia triumphante qi'^ per Itruf.1
Itm
tntdligitur,propter quod diatnrinfrd s ^.d.
Oculi tuividc
but lerufalem ciuitatem
opulentam.
tabcrnaculu
quod
nequaquam
vltra transferri
potcrit
.
Verpiopbetiam
enm
Jfai
videmus nunc
perjpuulum
&m
xnigmate: jcdpcfiea
in
fu-
turo lucidi videbimus &
apertL Qupd
nobis CQnceda',^c.
^
CAP.
Ifaiac
CaD.L
r r-
C A P.
I.

Ifio
ifju,
zsc. Tria
runtgenera
vifionis . Pri-
mum
corporalcquovidemiis ca.'lum,& ter
ram,& huiufmodi. Sccudum
rpirituale, quo
>va
videmusfTcut in
fomnijs imagines
holum
&
huiulmodi.Tcrtium in-
tcllcduale,quod
eftrarione
per quod
creatorem couno
fcimus,
&
Spiritulando
re-
uclate
intclligimus quodli
bet.
Vidcrequoq; nrpc pro
intdligcreponitur.V^nde
lif
pc
interrogamus ,dicentes.
Vidcs.i.intelligis
?
Prophc-
tsc
quoqjhmc
videntcsdi-
cuiitur.i.intelligentcs.Hanc
vilionem vidit ilaias
Spiri-
tufando.i!intimante ,
quE
i
propheta-
*" Vnde m
pnncipio
non
lerit Ifua*.
ponit
viiiones licut
Danicl,
ncq;
dicit
quid
vidcrit : fcd
ftatim dicit. Auditc cceU,3c
i i.e. Uai*
aupercipe
terra.
J
Ba(ilius.Intcrfcnfusno
ftros,vi(useuidentilTimam
B
obnnctcognitjoncm,
& m
tdligentiam. Quz.n.formi
dabUiaiunt,
ncquaquapo-
tcftquisauditunolTepcrin-
. dc,ac vifu .
Addc
quod
alia
vis nulla ita
apprchendit
quidexpcteredebcas,
vtvi-
uo.
Hincfadum
cft,vtco-
rum
qui
vcritatc nituntur
fpeculatio,vi(io
appcllata
fit
ob
euidcntcm ccrtitudinc .
Ideovocatur
Prophcravidcns.
*
Procop.Qiiod
autcm
vilionis
vocabulum
initiopo-
luit,libri
argumcntum
indicauit.
Nequc.n.quam
audicn
do
cxccpit,Icd quam
mcnti
imprcflam habct,fentcntiam
dcnunciat.
Hicronymus.Non
folum
Ifaias,fcd ctiam
alij qui
ha-
bent in titu. vmo
^^.im
yiUt die vd-.Ue non infcrunt
quid
vidcnnt
(
verbigratia.)
i^idi
dominumjeienum. fcd ftatim
narrant,qua:
difta lunt ficut hic
^uiiiecarli,&c. Et hax di
cit Dominus Dcus ad
Idumxam.Prophctx
n
iurcvidcn
tes
dicuntur,quorum
oculi
lcmpcr
ad
Dominum,fccun
dumiilad. Adteleuani ocHios
meof,iuihabiJn
caUs.
Etalibi.
C
LeuMc oculos
veftrjs,&
videie
regio
-i es :
ijuia dbtfunt^
&c. Dc
his oculis diciiur. f.rprj
cjr^jom
tui
efi ocuLs tuus.
Et.popn-
lus ndebat voces.i.
intclligcbat
.
Non
crgo ignorabani fc

cundum Montanum
quific
videbant.
Rabanus.iraiasintcrprctatur
SaluatorDiii.Iudas con
fcflio.Icrufaie.viriopads. Ozias,fonitudo
Diii,Ioatha,
pcrfcaio
Dai.Achas.tcncns vcl
robuftus.Ezcchias
Impc
num Drii .
Qui
.n.
pra:fideDiio faluatur
, Sc cft Hlius A-
nios.i.fortisatq;
robufti.ccrnit
fpirituaiitcr vifioncm c6
fcftioni5,dum
antiquapcccata
plangit,<5c pacis.dum
poft
p^nitcntiam
uanfuad
luccA mactcrna
paccquiefcit,3c
ap.
lo
Incipit
liber Ifai^e
Prophet^e.
a
b
tSpui-
5 VcrecuiMl* de fe
(jnafi
de lio.
tiuli. fHzccl).
a fSfliuiot domini.
b * Forti vel roKulli.
a i,c.Ili.
Keg.ax.e.
Dcut./i.a.
Abdix.a.
fjlitt..
^itt.e.
ij(od.o.c.
cunaa
Diuifio
NICOLAVS DE
LYRA.
C A P. I.
tlfio
Ifaiz.Nic acctdendum eil
adformam
traaatus,f]uf
tft
diuifto
Ubri.
Hui
diuiditur in duas
partes
:
quia primd
prtemittitur <]uxd3m
breuis
prxfatio
. Secundo
lubdiruf
narratio,ibh Auditc
C^li.
Circa libri huius
expojitioni
intendo
quaniumpoieroprojequtfenfum literaUm,vitando
multi-
plicationem panicularum
& concordantiarum:
quiaper
talia ma
git imprditur
intclleilus hominis
quim
iuuetur, in locis vero
quO'
Tum mltlUHus a Itd/tis
deprauatur,intendo
diutius
immorari,ficut
&fcci
cxponendo
libro
Vjalmorun. I^^itiir inprsfatione
hiiius li-
bri
quatuor
manifc/lantur.
Vrimum eh ordo huius libri inter alios
libros
CanonicoSfCum
dicitur :
I
Y\C\0.1dcH,prophetia,pcr quod patet,quod
liber iiic in ordine
librorum
prophetalium camputatur.
sciendum tamen
,
quod vifto
proprih
dicia
eflcognitio prophetica,quje
fit
in
vgilta prout
diiium
fult dtfjufius
in
principio
libii
Vfalmorum,vt ditiumfm
de
dwrfts
gradihus
cunfta illius
tempora
fub
fortitudincDominitranfeunt D
&
perfeaionc
& robore.Etcum omnia
fecerit,dicit. Ser
uusinunlisfumjquoddebuifacerefcci. Lacir.e..
b
Fiiij
ytmos.
Amos
pater
Ifaiae non duodecim
Prophc
tarumtcrituseft.
Diucrfis
.n.
apud Hebrzosfcribuntur
literis.Ifte.n.primam,&
ex-
trcmam literam habet A-
leph,&
Sade. illeautcrAin:
& Samech. Et ifle
(vt aiunt)
interpretatur
fortitudo vel
robuftus.Ille,popiilusgra-
uis vel durus . Sed
iftcf.pa-
ter Amos
propheta
fuit
(fi
Hcbrjeisconfentimus)qui
patresauos
atauofquepro
phetarum,quorum
nomi-
na in
principio prophetiae
corumponuntur.Prophe-
/
tas
fuiflecontcndunt.
J
Bafilius.Patris nomen vbi
fiipra.
attexuit, vtoftenderetdo-
nuprophetalis
eratisEpatri
prserogatum.ad feet, yelut
pcr
manus
perueniflc.
C
Super
ludam &
lerufalem.
Ifaias
principalitcr
de dua-
bus tribubus .(. luda & Be-
niaminloquitur,
exceptiSp .^
dece
quae Ifrad,& Ephraim
^
'
*
vocantur:
quas
fub Ozia
RegeIuda,PhulRexAfly-
riorum vaftare iam
coepc-
rat.
Deniquequinquagefi-
,
mofecudo
impcrijeiusan-
'"
norcgnatc
iu
Samaria Pha
cex rilio
Romdia^.Therral
phalalar
Rcx Aflvrionim
coepitcum multisaliisGalilcam,
5comnemterraNeph-
thali,3c tranftulit cosin
Allyrios.F.xquooftcnditurvici
nacucrfioneSamarix,adcorrcdionem duarum tribuii
hxcpraKiiaacflfc.
J Eufcbius.
Magnushic&admirandusProphcta
to-
tiusprophctiz argumentum
ob oculos
poluit,cum dicit,
contra
IudaEam,(X
Icrufalcm.
f^ifto
ifai.e,&i.Vto luda in
quofignantur
ductrib.Lxx.
& Theodotio
polucrunt ludxam.qux figniticat
i2.tri-
buumtotamtcrram.EtquodcxHcbr^ovcrtimusfupcr
Iudam,& Icrufalcm.illi
pofucrunt
contra
lud^am,
& Ic
rufalem.Symmachus.manifeftius
de
Iud3,& lerufalcm,
qui
nec
profpcra,nec
aduerfa in titulo vult dcmonftrari:
fcd
quod
de
luda,
& Icrufalcm
Prophetaprxdixerit.
Hicro
Scioquoidam
Iudam,6c lcrufalem de
fupercc
lcftib.intcrpretari,&
Ifaiam
prxfcrrc perfonam Dni,qui
captiuitatem
illorum in tcrra
noflraprsnuntict:5c
rcdi
tum ad montem fandu in nouiflimis
diebus.Qux
nos
p
traria fidci
iudicantej,vniuerfa
dciJ3icimus,& fcquentes
hyflorixvcritatc,quidquidde icrufalec^leftifomniant,
ad Chriflircferimus
Ecclefiam,&
ad cos
q
ui vcl
pp pcc
catum abea
egrediuntur,vclpcr p^nitcntiam rcuertunf,
dcqua. >Mr^ei//Mm<n4re Ierujalem:quia
vemtlumen tuum.
^
In
ISIO
IfaixfilijAmo^s,
J
1
tSp
riiuiluCT. b
^^AIij coa.
fQiulipoadustiibulaiianis. 5
clConlaaioacm.
quam
uidit
,
fuper
Iif.
4
a f ViliniMrai
p.icit f Bcni;iiniBin ca-
lustribuIcTurtlnn
fPopulura
dam
,
& Icrufalem
,
lib.i.deic-
nionft.c./ff^.
Vaiix lefiio
aes.
gradibus propbetitt,
9ecundum
eflfcriptor minifierialis
huius
libri,
qui mamfcHatur
hic ex
duobus,fcilicet
ex
nomincycum
dicitur.
2
Ifaig.
Qui
inter alios
Vrofhetasfuit
notabilis &
famofus.
Se
cundo ex
<(cnerationc,curn dicitur.
i Filij
Amos. t vtdicit hic
l\ab.Sa
.iHe
.Amos,
&..^mafias
I{cx
ludafueru::tfratres,&ftc Ifaias fuit
dc
gcnere Rjgio.i^nde
& dicit
Hie.inprologo quoifuit
vir nobilis
& vrban^
eloqnentie,
yt
fupra aUcgatu7n cfi.
Et
per
hoc
patct quod
ille .Amos
ejl
ali/is ab
itlo
quiinter
i
z.Vrvphetas poiiitur tertius.quia
ille
fuit pafior,
&
rujiicanus,vt
habctur in
principio fut prophetix.
Hoc
etiampatet
pnliteras
lhbraicasqu!b.ftribuntur,quiatVZH,
4mos
pater Jfui*
hihet
primam
literam
.Aleph,
&rltimam Sade
,
&ideo robu-
ilus
intcrpritatur
. .Alius autem
Oioy
.Amos hahet
pnmam
lite-
r.im
.Ain,& vltimam
Sameih,propier quod auilfis
inf
rprctatur,
Tertium
quod
in hac
pixfatwne manifcjiatur eji populus
cui
Ifaias
prnphiiauit,rum
duitur.
4
Supcr Iudam,&
Icrufalcm./w
qSper lerujale,qtt<e
crat ci-
4< H''tas
t
. r,T .r- ci ^ ^J^^x!'
' "^ ^
^'
,.
arguur.
crqucpopulsChriftianus gfialitcr fignificaf.
r
nfio
ifat^lil!f.Amos,&c.]n
hoc c
pcccata
popuh
ludaici
Spcdali.cr
tfi clcricalis
flatus,^ut
fe cxtcdit
adprxlatos,
Tom.4.
A
11
Gloford. &Nicolai
de
Ly
ra 12
Vbi
fupr^
^a
In diebut
0^i<fi Oziasipfc cftqui
&Azarias.Vno tneo
Adcmq; tpe
Ifaiam,Hofcc,Iohcl,& Amos, prophctafle
ex
regib.qui
mtitulo
ponuntur promptum
eft
cognofccrc.
Scd
principium
verbi dni fuit in Hofee

Quod
in titulo
fub Ozia,Ioathan,Achaz,&
Ezcchia
prophetafredf
,
no
ficut in
alijs prophetis quid
fpecialiter
fub vno
quoq,-
^
didlum fit nefcimus :
quia
vfq;
ad fine
voluminisple
nediftinguitur.Sciendum
b
quoq;Ezechiam,in
lerufa
Romultis
igncj i2.anno Romuli
(qui
^"^^^'"^''"nominisfui in
Italiacondiditciuitatem)regnarec?piflc,
vt noftrx hiftoria:
apparcanr antiquiorcs qua
Gcntiles.
4
Bafilius.Temporum
oblcruatio non mediocre aftcrt
leftoricommodum.Pcream.ndignofciturantequantu
tcmporispoftquantum
tcmporisprxdida
euenerint .
Et
quia
cum abundaflet
morb.fupcrabundauit
Dci
pro-
uidcntia.Nonnulli
tn non
afcripfcrunt
fuis
prophetijs
te-
pora.Ali;
autbarbarorumregnaobfignarunt, tanquam
c6pertiora,quod
eo
tempore
rerum
potirent^vt Aggeus,
Zacharias,Abdias,Naum,Abacub,Ionas,&Matachias.
b ^uctiie
c^lij&c. Supra quis propheta,cuius filius.quidp
tra ludam &Icrufalem,&
quo tcmpor^j
viderittin titulo
p
demonftratum eft. Nunccoelum & terram ad audiendii
prouocat.
Inuocauit.n.diisperMoyrencoelum&
terra:
cum
populo
Ifracl daret
legem
fuam. -Ancnde caelum (S h-
quar,audiat
terra verba oris mi.Poft
praeuaricationem popil
ii cofdem vocat in teftimoniu.vt
omnia clementa
cogno
fcant iuftcDeum in vltioncmmadatorum fuorumad
iracu ndiam concitatum.Vol uit aiit
pluralitcr c?los dici,
&
fingulariter intelligi ,
ficut
fingulas
ciuitates Thebas
vel Athenas dicimus vel vocamus. Audite coeli &c. Sa-
maim Hebreum.coelos pluraliter fignificat.ficutomnia
qux
in
fyllaba,
im,
finiuntur mafculina funt &
pluralia,
vt Cherubim,& Seraphim quac
in,Oth:foeminina plura
liajVtSabaoth.Auditcc^lij&c.Qaaeexcelfafuntmaiore
habentinteiligentiam,quaEhumiUoraterrena,vii
(^'
ha
betaures anteriora aud^at.
Qui ergo
celeftis eft audiat
allego
ria, qui
tcrrcnuscrt
hyftoriam
.
Quidam c?lum
& terra
quafi
animantia ad audiendum
prouocaii putant.
iuxta
Fottitudinisdomini.
b TPcrfcftionisdomini.
cTTcnentij
ve1tobu:l- d
^imperijHomini.
in
dieb.Ozi'?,Ioarhan Achaz&Ezechixregu
i
TMyltice.
1
Attentos facit. b tCcelates
c THiftoiic--.
d
TTerieni. iMcto
noMiicos^cf.tinens pro contcnto,
tocli i cotlcftes.tertahabitatores tctrT,
^
luda.
Auditec?%&aurib. percipeterra,C[m
5
Deui.3i.>.
Lnc. tji.
Plai.10/.
NICOLAVS
DE L Y R A.
j{ uitasmetropolisintelligiturrex&facerdos
fummus, alijquefacer
'
dotcs notabiles &
c^teri
ibidem habitantes. Ver ludam verb reli-
auuspopulus
de
regno lud^-.quod
dicitur
regnum
duarum tribuum.
Quartum
autem efi
huius
propheti^ tempus,cum
dicitur :
1 In diebus Ozix
,
&c. Tempore
enim hums
regis c^pit pro-
fheti^i^are
: licet autem
tempore CMunajfe
fili^
ET^echiit Oropheta-
uerit ,
tamen de
tempore
eius non
facit
mcntionem : ntm
qnia
ille
peffimus
fuit
incultu idolorum
,
&in
occifione
&
perfecutione
in-
nocentum,vt
habetur
.\.l{egum
z l.Tum
(juia
rb eo occifus fuit,eo
fcccata
ipfius
&
po^uli arguebat
,
&ad colorandum
fuam
malitH
fecit
eumadduci
coramfe
vthabetur in
quodam
libro Hebraico
,
qui
vocatur Uthamoth &dixt ei. Dommus dixit
Moyft.
Non vi-
dcbit me homo & viuet. /^ jto.
? 5.
rf. &tu dixiiii-Vidi diim
iedentcm
fuper
foliu
cxcclfum,^ habeturinfrd 6.Moyff;sdi
xit Dc<.4.
,Non cft alia natio tam
grandis q
habeat Deos
appropinquates
fibi:ficut dtis Dcus nofter adcft omnib.
ob'.ecrationib.noftris & tu dixifti.Inuocatceum dii
pro
pt
eft.
'/>''. 5 5 .h.pti
hoc
injinuans ^ parum fit
nobis
propmqms
Cau(a mor-
^ ftc
condemnauit eum ad mortem : & tunc
prophetainuocauit
m
Ifai,
clomiium,qui aperuit
cedrum in loco iUo
exijlentcm,& intrafe
oc
cultauitprophetam:fed Manaffesboc
miraculonon
fuitrctratlustt
tnalitiafua,frd
vnacum
arborefecit
eurtt
ficari ferra.
2
A\lditCC^\i.Hicconfequenterponiturnarratio.Circaquodfcie
Intenti If
- '^'*^fS'
'"*"^'"^ huius
prophetia
efl
narrare
Chrifli
myflerium
, vt
ije.
didTi
eflfuprL
Qjuod
quidcm myfieriufuit
ad deieBionem
fuperbo-
vu & exaltationtm
himiliu,ftcHt
dicitur in catico B.
Viyginis
Luc
i.e.
Dcpofuit potcntes
de
fede,&
exaltauit humiles. Tro-
fter quod S.Symeon
L uc.z.cdixit . Ecec
pofitus
cft hic in rui-
nam,&
in refurredioncm multoru in Ifracl . Et ideo
ifa-
ias denmtiando (^
firibotdo
tbrJli
myiitriu
fimul
denunciat &
Jcribit deieSiionempeccatoru fuperbientiu
& fe
exioUcntium
, &
illud Qjdrefplcitterram&faciteiimtremerc.Qwmhoc^Otc
D
ftatisDw-i fit.necterrcnxintdligntia:.
4
Chryfoftomus.Cum
pra:mifcris6Ifaia
. Virio
quam
Ho.^.Jepji
p7<iV,ert'.&expe<n:arcmus
vifioncm dimittensrationa-
les homines,cum irrationalibusdirputas?Ita,inquit,qrTi
irrationaiibus irrationabi
liorcs fafti funt,deindcMo
fes volensillos inducerc in
tc ram
promiflionis.praBdi
xitcosexpellcndoscx
lUa,
fi non feruaffcnt
lcgem
la-
tamaDeo,
& teftatus
eft
ccclum & terram.
.54
Procop
Perterretauditores,tanquameaqua5fenfuca
rent,Dei
voccs
audiant,quasqui
rationc
prsditi
funt rc
puleruntforfan
non auditores fide
dignos,
fed corii
qiio
rum erat
populu
accufaturus,poftulans quaj
in
c?lo
&in
^
tcrra funt,virtutcs
ftatim
appellat,gentcs
obfcure
fignifi
cando.qujcin
illorum locu
vocat?
: eorum
peruicaciam
condemnabut
. Vel certc,cfi corumqui
tuncaudicrant
nullusfuperftes
eflct futurus,
diuinas virtutcs
fcmpiter-
nafqj
mudi
partcs
in teftimoniii vocat.Vel certe
qm pau
cisexccptisoesreb.
terrcnis addifti erant.fic
vtrofq.-ap-
pellauit.Preterca
qin creatur^fcruicrut potius
quacrea^
tori,
malitiam cccli & manufafta
i^ola
adorantes
,
eorii
.^^
circa
h?c impictatcm
mira
prudcntiapcr
inuocationem
">
fubiunxit.
idcoprophctaquedam
ficalloquit ,^<r^c^
contende iuditioaduerfus montes,
montCS
appcUans impicta-
tcm
quc
in
montib.patrar.
Ad
h?c
memorie aculcum
ip
fipr^buit.Ccelumcnim&terraperpetuo,
fifpedentur,
bencficiorum
acceptorum
obliuioncm excutiunt.
j^j,,^^
f^^
it Clemens. Alexander yiudt calum &
uuf
ulta terra. Au-
ditum
appellat inteUigetiam
&
c?lum
animam
eiusqui
cftprgdituscognitione,
quic?U
& rerum diuinarum
fufcepitcontemplationem
.
*
Rupertus Auditcc^li.Qjafi dicat,Magnioratoris&
Lib.i. eBi
cocionatoriscoqucftioifta
cft,cuius oratio verbii Deus mentinlfa
eft,cuiusc6cio
tota in ceUs
angelorit,
& in terra hominu ^^Pii-
ccclefia cft.Idci rco audite
c?Ii,
& aurib-
pcrcipc
tcrra
,
vt
cQ
audieritis,qddfislocutus,quiddfis
?queftusfit,fitis
ad
vindiaao vos
c?U,defup
ferrei,fis
tu o tcrra fubtcr
^nea.
^
Dmittus
ereHionemhumiliu & iuJlorum.Et fecundum
hoc
procefus
libri hu
iusin
duaspartes diuiditur:quia primo
cum
Chrifli myflerio
defcri Diuifio
bitur
peccatorum
dei
e8io,feiudQ
iufiorum erediio
,fecunda incipit
40.c.Confolamini,&C.7V/main
duas:quia primocumpertine
tib.ad
Chrijiimylierium defcribitur punitio peccatorum quantum
ad
diuerfos populosfpecialitertfecundG^quantum
ad omnes
genera
liter
i^.cap.Trima
in duas:
quia
prmo ponitur punitio quantu
ai
ludaos.fecundoqutntu
ad
populos extraneos.cap.lO.ibt.Vc
Af-
fur
virga
,
&C. Vrima adhuc in
dms, quiaprimb
cum
myfierio
Chrifii dtjcribiturpunitio regni
ludte ftue
duaru tribuu. ^ec
uio,ejus
liberatio a
pi'rfequutione
duorU
rcgu ,
vt
pofl
vinu monificatiuu ap
ponaturoleu lenitiuu.Secundapars incipit 7.'/-.
Et faclumeft.
Tvjmain duas,qaprim6poniturpropheti^denuciatio,feciidQ
eiuf-
dem corifirmatio.e.c.
Trima adhuc in duas,
quia primb defcribitur
regni lud<epuniti0.feciidb,per
aduentu ChriHi
ecclefti,prornotio
c.
feq.
Sciendum tamen
j
hM
diuifto
non
efl
itapracifa^quin
membra
diuiftonis
CQincidantfrequenter,ita ^
in vna
parte
dtdtunponttur
etiam in alia. licet
alijs
verbis & atio modo : &idcm efl
dicendu
dealijs fubdiuiftonib.quxfientpro magnaparte.Vr^fcs
aut
capi-
tulu m duas
partes
diuiditur
,qaprimb
oft.
nditur
populus puniendus
pro
peccatis
in
Deum,fecundb pro peccatis
in
prox:mum,tbi. Quo
modo fadta Cft mcrctrix ciuitas.&C.
Trima in
tres,quta pri^
mb o^enditur
populi ci4pa.fecudo,fubditur
paenaibi
. Tcrravc-
ftra defcrta.teytio confuliturmcdcla,ibi.
Auditc verbum do-
miniprincipes
Sodomorum.
Circa
pnmu
declaratur
pnmb
peccati grauitas,fecundj
incorrigibilitas^ibi. Superquo percutiam
vos vltra.Circa
pnmu dicitpropheta.AuditCC<Kli.i.Angeli
qui
funtciuescalefli.
3
Et auribus
pcrcipc
terra././jo>iM habitantes in ev.vtra-
que
enim naturam
./. ./ingelicam
&humanam votuit habere in
teflem.
'
4 Quoniam
dominus
loquutus
eft. Cuitis verbum attenth
(Ji audiendum.Quiii autem
dixttJubdttA.
* Filios
"
M0\UL1TEI{. my
fticum
arguuntur
: &
primo
contra eorum
pcccata
coelurn & terra
pro
tcftimonio inuccantur , cum dici-
j-
clericos &
religiofos ,
quorum
mala hic fccudu fenfum i\xujiuditu<xli,m'^t
fubduur in
Deiperlbna.
f
Filios
5'
Ifai 3L]9t
Cap.
I.
^4
^
a Domrnus
li>ifuTtt,te/{.K6vob\s,{cd
mihi.vt
quod
in
fpiri
A fii audiui refcra
vobisqiii ipkim
audire no mcremini.
5 B3iiihas.iij'i.'donii>i.siotMt

e/..Ncglcdmi
tranfmittcrc
ncc vclleaudircfcrmonesdni,
rtscllproriusplcnafor-
inidinis &
cxpaucfccnda-
practcr
Caefarem , non habcre fe
rcgemqnodprteclcdto
D
-
Barraba,crucifixerunt me . Hoc attoniti
audite coeli
,
&
ftupefada rcrra.rcuerendo
indignaminj.
lo.t.a.
Co9imuic bos,&c. vnde.
l^on auhn in
v.tuloftmul &afino!
Dcut.ix.b,
b f//wie '"/.
q.d.
Ej^o
cos
adoptaui
in fiiios, &
ap
pcllaui prmiogenitos.
&
ip
finccficut brura animaiia
benefici^sfuntvidi,
vtin
lelligercnt
nutricium fuu.
lefccetunt
Ncccomparatcoscanifaga
me
(vel
c6
Qjjjnio animali
,
qui pro
auciniBe;
p2j.yQ
^jj^ ^^^^ domino-
rum
defcndit,
icd ftolido
lcnfui
bouis,<Sc
afinijquoru
altcrtcrram
vertit, altcr ho
mincs lubuchit. Vndc & m
incntaappellatur,qiiiaho- g
mines iuuant. f.itos enutnu;.
Abhocloconarrant
quid
h
dominus
loquutuscfladfi
i
lios Ilrael
quos
fcruoscom
aiNoB
Tobiiqutindigniefiisiredmilii. fScilicct hoc b
l^ludxiiquosfilios
dignaniervocat, cfs<''>
^'''"'(e^undumquorim ^
n natus ell cx
Dco,
Doo
peccat.
*
Benchc
isiiuili piruulos dfMif.iulu.
a dominus
loquutus
cliPilios enutiiui &exalta
^
b a1 F.Jtccj.u
...ea abijciendo, Sc
prophctas contemncndo.
TQu'
tintj eis feci. ^Credendo. b
qui
de ludx's rredid*runt.
c
uijipfiautemtfprcucruntme.Cognouitbos
?
alChj.ilum
j
pofTcflorem
fuum
,
&afinuspra:rcpedomini
fui,l
fracl autcm mc non
cognou
ir,&
pdpulus
f
alici.icet.
b fCum dolotc
pronuniiiodum
c f Erf;o
j^iciiia d.mnjtio
miDatat
zi-ioummtenuim,i)uianoluatcredcT; aducnt.im filii Dei nun
ficut Ebion
qui
confudit
Euangelium
& vctus teftamen
^''
**
tu m : Bt.at>ts
qui
lemin.it
jupcr
omne
aquam
vbi bos cakat
&
flf/Br.idcft,in
eloqui
js
diui-
nis
fc.licetlfandarum
fcri-
pturarum veteris,
fcilicet
& noui
teftamcini,6c calcat
etrnt
red.mptu-
mcus non intcllcxit. Yx'
d INon Hiij
>.if.b.
icntipeccatncijpo
al^Voseipat
diabolocDis.EtGciimiiii
.ipc.
^lm
nabi;i. q r^ vo'''^ ollendil
tj(;'-'e
.
vciitun irai
pulograui iniquitate,
(emioi
ncqua
hlijs
fcc-
a f
iuda.>.,,u. prius
Hlii D..I beneficic.Sc filijs ini>]uit.nis
luo vicio.
Quia, f
Ado'antrt
.dcila,fil"'m
Dfi non
recipirmes
[A\
3
mumlcgccondidit,fcdin
k
lcratis.DercIiquerutdnm,- blafphemauerut
nliosconucnit.diccns.f;
* '
*
>i44M.
'.i.a.
<uc.t.b>
I
K
Uus mcus
prioic^enitus //r-jf/.Aponoli.squoq;
dicitur.Quia
fifcccrint
voluntatcmdfii.non dicaturicrui,
fcdamjci.
Primoccnitus aOt df
lfracl,ne
fupcrbiat
:
quia
lunt 3c fc
-
cundi filijcx Gentib. & tamcnf.ni
myderia lcripturaru
non
accipiunt
hxrcditatc
primogcniti.fcd
fccundi. Non
Cain
muncra,
fcd Abcl dno
placucrunt
. Ncc IfmacLicd
Kaacccpit
hxreditatcm. NxEfau
primogcnitus:
lcd la-
cob tKncdiclioncm
arripuit
.Rubcn
quoq; poftpofito,
bcncdidiofcministransfcrtur ad ludam.ludxi
crgo
iux
ta vocationisordincm fucrunt
primi
,
^
caputvocati.
Nosfccundi, &caudadicii :
vcrfiliimusmcaput.
&fi-
Uj
Dci
appclIamur,vnde.Df<<
eis pntrjtati* tiUos
Dn Htn,
*
BafiUus.Gcncrationis
du?
funt nohis
fpccics.Vna.qua
opcrib.conformamur
Dco. Altcra incroitus ad hanc vi-
tam,Vteft
lIlud.H-c lihcr tti
f^enrtationn
cai: & ttrrx. Vtrain
quc obijcit
(Sccxprobrat.qdcx
nihiloc6diti,ad
imagine
,
epift.
infupcr
Dci fadi fint . Hoc n.eft
gcnitos
ciTc & cxaltatos.
n.
*
Thcophylaiflus.
Cur ludxi non vocabant
patrc Dcfi,
cum
tcriptura
dicat.
Ipfc
cfl
patcr
tuus, &,
Deum
qui
tc
gcnuit.dcrdiquifli
Eifi hzc dicla fint dc
illis,ncmo tamS
inucntus cfl
,
qui
m orationibus Dcum vocarct
patrcm,
vt
nosvoCamuspoflbaptifma.
*
Rupcrtus.Quiddominusconqucfluscfl^Filiosenutri
C
ui,3(C.Enutriui,inqua,in
Abraham,Ifaac,<Sc lacob. bene-
diccdo&multiplicado.ExaltauiinMoylc, lofuc.iScDa-
uid.<.duccdoillosmirabilitcrdctCrraAcgypti,duiidcdo
illis tcrra dccorado illos
rcgalibus vidorijs
rcgia
ciititatc
Dauid &
teplo.Paru
cfl aut
9 fprcuerunt mc,9
dixcrunt
prg-
^
NICOLAVS DE LYRA.
t Filios
cnutriui./; popuUan lirailpafcenao
manna in
deferto
& t^>ram UBe &melU
fluentem
ei
conferendo.
2 Etexaltaui.
f^egnum
jlmorrhtnrim & Chananxorumeit
tribuei.do, u
patet
in librit
'h{unerorum
ex
lofue,
3 Ipfi iUt,8iC.I
dolis
fcrutendo
ad
tjux
deilmaueriit
poH
mottem
Jofue
vt
pa
itih Lbfis
lud.^rg.C^
i
.Vara.Quorum cgcitatearguit
ronfequtnttr comparando
rnf ad britta antmalia
rudif[ima,dicens,
4
Cognouitbospoflcflbrcmfuum.
Quiaferuiendotiin
aratro
rtcogn fi
it
pjbult
fibt rxh bni bentficium.
5
Etafinusprifcpcdominifui.r^aiir//m/o'/<rfowino
;
aeportandis
on rihus
ptopjbu
0,
quod recipit
in
prafcpio juo.
6 Ifracl
autcmmcnoncognouit.ftij/>j/frii<fo/)ro/ot
&
tantis bentficifs
a
mefibi impenfis,
M
\Ji"Tl
T E
1{,
+ T Tilirstnutriui
fclcricosgcncraliterfumptos. Ipfi
nam
quc prxcxfcris
carholicis
panc
Sacrx
Scriptutz
& Eu-
chariftixfacramcnto ftint nutriti.
2 tttxaltaui.
AtcmporcConnantini Impcr.qui
multfi
honorauit ftatum clcricalem,& dorauit
teporaiib
bonis
3 ip[i
auitm
Ipreuerwt
mt.Mandata
mcatranfgrcdicndo
manifcflc
4 Co;inouit
bot
poffeffortm
fuum.& afinus . PcrbouciSc afinu
intclligunt fiinpliccsChrifliani.PcrII"racl(qiiiyidcs
T)c\\
intcrprctaf clcrici,&
fpccialitcrthcologi I^rcqucntcr
aut
cotinc;it,qjChriflianifimpliccsd(:uoterccognofcutbcnc
ficia
i)ci,(3c dcrici.ac
pbcdati.tSc
clcuati a
D-o.Mltingrati
Proptcr quod Augu. cuiulcijiiVct
vitam PauU
fimplicis
4 aquamoccidentisliterx.vt
5
fru^ij
mcfatfpiritus
viui-
ficantis.Bos.ad Ifraclrefer-
6
tur.quilcgisportauitiugii
7 quafi
animal mundum.
Afinusjfignificat
Gontilem
8
populumpcccatorumone-
9 rc
grauatum ,
cui dicitur :
to
yeniteadme,qui
labtratis &
II
oneratirflis.
t
*
Origcnes.Vcneruntpa
^H^-^lt.in
I2.
ltores,&inucncruntM.iria
'ucam.
1
3 &
lofcph ,
&
pnerii Icfum, E
iacentcm in
prxl'cpio:illud
irritauerCc.
erat,dc
quo prophcta
vaticinatus cft,C >i;/o:.;r />o. &c.
Vbi
fupra.
}
Rupertus.Dicat
aliquis
filiorum
ciufmodi,Qijid
mi-
rum
filpreuimus>Noncognouimiis.Vcn
flinimiumoc
cultus.Adhxc,'>)j{
o/r
bus,&c.
d
>*/"'j.Gcntilisvelconiierfuslarciuus, anteimmun-
dus.peccatisoncratu.s, qui
incarnationcmChrinicrcdi-
dit,
qui
natus flatim rcclinatus cft in
prxlcpio
,
vt carnis
fuz frxno rcficcrct vniucrfos .
c ifratl. Scribx <5c Pharilxi clauem fcientix &
Icgis
ha-
bcntes.Vnde
Ifracl.Dcum
vidcnfes,appelKiti
fiint.
lo.fi.%.
f
^oifojfw./t/rwif.Cuius.fdicmvidit Abraha&Ixtatus'^'"*^*
cfl.cuius aductii
chorusproph cxpe<flado
vaticinatus cft.
g
^.o>/;,^c.Inhoctitulopcrfonam,caufam,tem-
pufq; commcmorar.Sccundo.attcntos fccit
.Tcrtio.nar-
rat
quid
locutus dt'is .
Quart6,quafi
cxccfllbus Gentc in-
crcpat pcccatriccm./^^: Uentt,&c. Aeternum minatur in-
teritum:quia rclpuunt
filium
qui
falutem attulir.

Bafiiius. Accrrima c fl
hxcobiurgatio.quod
tota
ges
nuncupctur
pcccatrix,quafi
ne
vnusquidcm
in
totagcii
tc bonusfii.
Populusanfupcrplenuspcccatis,quafinul-_
,
v*
lum
nongcnus iniquitatisabillocxerccatur.
pS'//**
h
/"iiiuttate.vndclitjuitatjedttfuptrtatentumplumbi.vn-
dc
ilibi.iiuafi
0'iusgraue ^rauat^funt fuprr
mr.
i
A(f'/Miw,Alij,pcftimorum,vtnonfcminisfitvicium,
fcd malicix corum
qui
voluntatc
propria
Dcum dcreli
qucrunt.Non.n.boni
& mali diucrfa
putandaeft
natura.
k
BUfpljemauerunt.DiQcniCS. Oamonium habis. Et. Samjritc- Fo.g.f,
nut et
iii.t.}>(onbabemut regem nifi Cttfarem. Et.
\onnc
hic
cfl F
fiUutfabrii
^
^ba'ie.
7
Et
pop.meus i.populus Ifrael qui
a Deo
recepit hg- ipecia'.e.i
8 Non i ntcllcxit . v/m
btneficia
&pr,tccpta
intrafe legendo,
& rec
lendOyidco liibditur,
p
Vx
genti pcccatrici.
l.
peccato affuet* ficut
dicitur
aittjuis
artifex
ex arte lam
actjuijita per operis
extrcitium.
10
Populograuiiniquitate. Quiapeccatum
quod perpctniten
tlam nO'i liUuitur
,viox
lno
pondtrt
ad aliud trabit,
11 .Scmini
nequa
filijs
fccleratis.i^w/>fr
taUa hnminrs
ejfi~
ciunturf.mtiidiab(iii^eiusfilif,ficutp'.rcontrariabon.7opt>acffi
ciunturfitf
Dtt.Etttla
prccaia magis explicatinfpeciaU,
dicens.
1 4
Dcrcliqucrunt
dominum.;My cuttum dibitu
ne^Uieft.
13
Blafphcmauciut,(Scc.;jto';/r<f/;rf)'<j';t'rfr.f;rfc(;>-/i;c
janiius ipacl ipjc Dcus,q cftjandusfand
i.u.Et dicebatnr
Jan^ius
IfractfprciaU
modoieb
f
illum
pQpulum tlrgi^rat
od
fun
m ciiUum
.
dixit.
Surgiintindofli
&
rapiiintcoclum,nosautcmc(j
litcrisnollrismcrgimurin
infcrnum.
9
/^rf
G'/i;>(flt../.f
inucrcaindxiproptcrquod
inuc-
rccudamcrctrixpcccatrix
vocatur :& ficcfl
dcapollaiis
rdigionis
&
dcalijscxponcntib.lciniicrcciindcpcccatis.
10
i'</'</oj(rj/<;;(/'/a/r.Cuiufmodifuntmaliprxlati,&
maliicIigiofi,qniaquato (latusaitior.tatocaliisgrauior.
1 1
w
w/.;//f<;^M./,i.pcccanfib.cx ccrtamalicia,g; niagiscO-
tingit
hominib. literatis : & fic non
pcccant
cx
ignoratia.
t
Hliis
ff/'/<w/;j.i.(cdcribusafl!iictis,q5 frcqiicntcr
cotia-
git ma'isclcricis,c6quod
nontimcntiudiciuiu mortis.
1 1
Ucrcttquirum
doniinutn.Pcr
pcccatumomiflionis.
1
? Bt.tjpct>iautrunf.i.
Dcum fandifitatcm
populum
Chii
ftianum
pcr pcccata
commifiioius.
Tom.4.
A
4
5
Glof
ord. &NicGlai de
Ly
ra 16
Mat.i
g.
Pfal.ir.g.
a
^halienatiJiint.Qai
diccbantur
pars
&
filij
Dci. Dici-
A tur de
eis,Fi!if
atieni mentiti
funt
mhi.
vndcXemo
mitiens uia-
numji<amaddratrum,&c.vadc Apoflolus. Adpmrafc
exteti-
densjpofieriorum
oblitus.
je
Procopius.
IRx calamitatcs non
poflunt
nifi ad ca ta
tumrcfcrritempora,
qux
falutarem Chrifli necem fc
firmitas.& ficut fi
caput
dolet.oia mcmbra funt debilia.
^)
Ita fi
piincipes
& dodorcs iuftiriam ferualTcnt
,
populus
vtcunq;
medicinahabuilfet .
Sedquiaoesinfirmati
funt
ablatacflniedicinaannnarum,vnde.
.yi
plmtapedis,&c.
5
Procopius.Quidam(omnec3put languidum)vnum
. ^ ^u r r. j r /ic quemque
fisjiUatim homfc
jirSanftorum
Chrmujn.Cqm
Deum videnteslanftihcat.
i-

ii-^ j
bfN-inomitiensmin;imfiiamJaratrum.
UCm
mteulgUnt,qUOmOdO
tlS.
t vltraaddit
quoludxigrauius pcccare
potuerut,quamcumdixe-.
runt, Tolle, toUe.crucifigc
eum,&c.
b '^uper
cf40 percutia vns,&r.,
QA.
Fruftra
percuffi
vos:
difciplinam
no
rccepiftis
:
quare&
zelus mcus rece-
Tral.7i.a.
tintcgrutn
Hierony.
cutafunt,quibusgcntetra-
a
fandiim irrael,abalienati
runcrecrorfuni.Su
i
diCOnrigit. NeqUe.n.in
ali- b
fAlus.mquo. aTWultplicantes
b^Priuaricatiojii.
2
per quopercutiavosfvItra,addentesprxua-
5
a fMciaphori. bnrrincipes
doftores. cl^Confuetudinejpeccandi
flmpietAte.
c
ricationem?OiTinccaputlanguidu,6:omne
4
aTS.ipientia-.quiaperattcftjm
mcordc
,5cfipientia.
in
qaia intelliguni:&
fua
^
Scaliotum
peccitapljnJiitit
b TA
minimis
vfqur
ad fumiiios
^
cormcerens.
Aplantapcdisvfqueadverti-
aHFopulo
vU
capitcvelcoipoic. brMentis:quiamedicumocciderunt.
.
q
.-.--- -- ccMalicix. . d tlnui-^ix.
"
, ,
det ate.Tale eft
ilhxd.Hpefl
d
cem.,non
eft in eo t fanitas
. Vulnus,& liuor,
t uenit,
cui nuUum remcdiu
firmamei
tum in
vUga
eorum.
,
^supabia
ludxorum. b
f
Lxx.non eft
malagma imponere neque
oleum ne 9
cft m
qua implctUr
lllud .
^
SiEpepercutitDeus,vtCOr- queaiUgatutas.j^
c
tFfci)5orationum^
lo Omnes dccUnaueyunt
fimul
inu-
'^^^^
rigat.Hisautemquiincor-
&
plaga
t tumens
j
non eft circuml
i^ata,
ir tiles
faSiifunt.V
vXwwshzcw-
*
rigibilesfunt,dicit. Super
quo percutiamfC^d.Non
inucnio medicinam
quam
ad
hibeam vobis:omniamembra vulneribus
plcna
funt.ad
B hibui
fiBpius
curationem. raodo nuliam
partem corpo
& illud.Sumitcinitium ab
0'"nni
congrcgatione
Ifrael
pcrcapitaiplbrum,tanqua
nuUos
,qui
minas iftas effa
gere poffit reperiatur.
d
yulnns,&Uuor,&c.(XAm
Autvulneribus hiantcor-
pora,
autverberibusliuer:
aut
plagis tumet^quod pro
prie
exrremx
captiuitati
c6
niora.
Ezechiel
risreperio.quccnofitiampercuflra.&plagisplena
VeU
nuUasinuenioplagas quibus confringam
duriciam ve-
flram. E6
n.crcfcitduricia,quomaioraadhibeoflagclla.
Quod
autem iam non fit locus medicinje
apius
otten-
ditfic.
^< Bafilius.Hxc vox hominis cft non habcntisin
prom
ptuquidftatuat, acdefperantiscorrcdlionem, quemad-
modum in Ezechiele
, :^i'r
metis
eceditate,
non t.bi
irafcar
amplius.
Porro afflidionum
quaedam contingere
credun
tur
fortuit6,nonnull:Epropterpeccata,qua;damadmo-
rum corredionem,alicB
pro
exterrendis & c terra dclen-
dis his,
quorum fpescorrcdionisdeplorata
eft.
4<
Rupertus.Ac
li
dicat,non
peccaftis pcr
in firmitate m
non erraftis
per ignorantiam
. Si ita cfter.fcire vndc vos
percutere
dcberem , nuncautemvnde
vospcicutiam
vl-
tra,addentes
pisuancationem,addcntes,inquam,pccca

to,defenfionem peccati?
Iniuflida
^
Omnecaput lunguidum
. Sicutlxtitia animi
aliqii
dolores
prfeci pQ qd corporis mitigat,
etfi accedat
iangor
mentis
duplicaf
in-
opcratur. , firmitas:
Vbiru.c.4.
12 lo,
liuorvirgis, plagagla-
dio,
plerunquc
baculo . Sciendum haec
praedidla
elTe de
domini aduentu & vltima
captiuitate
Romanorum.f.
quando
iam nuUam curationem
reccperunt,quia
veru,
&
pium
medicum ad Ic miffiam occiderunt.
4<
Procopius.VulnuseftcontinuitatisincorporefoIu
tio,cum
partequadam
modica connexio fcinditur:
quo
poffuntecclefiae fignificari
diffidia . Liuor
autemplag
veftigium
fubcrucntum,cum
teli
quidcm impctucontu
diturcorpus,fed coitpartealiqua,vndcfubdola
& falla-
cia corda
innuntur.Plaga denique
tumens fcu
phlegmo
ne , tumor
ingens
,
cum indcbiliorem
partem
decombit
humor,&
affeftam
caloreprjeter
naturam accendit, vn-
deelatioaniminotatur
Vbifdpri.
it
Rupertus.Malum
cft
vulnus,pcius Iiuor,peflimum
plaga
tumens.Malum eft
peccato
laltem ad horam vul-
nerari,peius
malo huius liuelcere
peffimum
cum tumo
re
fuperbiaE,culpam
defcndere. Talis veftra infaniacft .
Non eft
circuligata,&c.Voluicircumligare,&ad poeni-
tentia
aftringcrc,&
noluiftis
euangeli) ligamenta fufcipe
re.Effudi de latere
meofanguinem,medicamentum
falu
tis
JErernae,&
noIuiftisaccedcre.Dedi
olcum,i.Spirituf-
landi
gratiam
crcdentibus
,
ita vt
loquercntur
omnibus
linguis
idiotae,&
noluiftis audirc.
^
^ec
NICOLAVS DE LYRA.
^
I Abalienati funt retrorfum.^ Deo
recedentesy
& honore
fibi
debitum
dtjs
alients
tribuentes.
i
Super quo pcrcutiam.Hic confequenter tangitur peccato-
rum
mcomgtbiiitas,
cumdicitur.
Superquopercutiam
vos
\hrz.,quafidicat,fruHra,quia nonfequereturcorreciio
vejira,
idco
fubditH'^
'
3
Addentes
prjeuaricationem
.
q.d.
ex
percuffwnibus
meis
non
efiis emendati.fea mugis
&
magis pdorati , ftcut Phatao rex
K^egypti. <^od
ojienditur
confequeater
in
diuerjis populi
Hatibus
(um diatur.
4
Omne
caput,&c
Et
per caput intelU^itur
rex &
principes
quifint
capitapopulorumy&
dicit.
5 Languidum.Qaia Unguor
eH
infirmitas
incurabilisy& per
hoc oliendiiur eorum vita mala
incomgibilis.
6 Et omne cor moerens.Pe/ cor
intelUguntur
do&ores &
fa
cerdotes.-quia ftcut
ex corde
proceditfcnfus
& motus ad alias
par-
tes
corporis
, fic per
doBorts &
jacerdotes dcbvntaiij acciptrefen-
fum
bon
cognttionis,
&
ntotumfanfl^operationis , accipiendo
ab
eis do3rinam&
exemplum
vinutis, Sed contrariodiciturhic,
Omnccor mocrcns. 'Hon
marore contritionis
depeccatistfei
nto:rorc
qui
eji defeSius
d^Hrinte &virtiitis.
7
A
planta pcdis
,
&c. Ver hoc
intelligitur reliquus populus
procedendo
a minoribus
vfquead
maicres.
8 Non eft in co
fanitas./^-<jfi<
& viriutis. Et
per
hoc intelli
gitur^
ibi
fti
contrarium
.j.tnfirmitas citip
ad moriem
geljennje
deducentis.Et hancinfirmitasem
fpecificat,dtcens.
9 VulnuSjScci.peccatumpatetis.
I o Et VmOX.i.'nuidia latens.
II
Eip\3igAmmens.i.peccatumfuperbiainfians.
1 2 Noncft
circumligata. .?^(jf
r<i
legis
diuinx
apeccato
retra
hentis.
^ Nec
M
B^^
L I T E
!{,
+ 1
^halienatifuntretrorfum.Kf^O^SiiXXthgxonis.
2
Super qur,,&i.
Hic
confequcntcr
defcribitur
incorrigi
biIitaspra:didorum
cumdjcitur.
suptrquoptrcuttam
voit
yltra aawi tts
pyanartcati.Q.d.HoccGet
fruftra
quianonfe
quitur
ex hoc cmendatio
poenitcntiaE,
fcd
magis peiora

tio
culpaE.Percuffaefl.n.ccclcIiainfchifmatc Grecix,&
in amiflione terra: fan6lJE.&
noncftlequutahumiliatio
poenitcntia;,fcd augmentatio poropas.
4
Ortme
caput .'a?;^id>.i.pra;lau langucntes
ambitione
;
quianihilcisffficit.
6 Etomn< cormonrens.
Pcrquod fignificantur
dodores
Thcologi
a
quibus
ficutcx
corde,debet lenfus bonje co
gnaionispcreorumdodtrinam proccdere ,
fed docent
modovana&
curiofapromaioriparce.
7
^4
plauta pedis vlque
ad vertictrn .1. a minoribus
vfq;
ad
maiores.
8
2Vuf/?/Meo.i.incorporcecclefix.
t
5"i/<Ji.Difpofitionisdebit?.Perhocautemg'dicitur
omnecaput
& omnecor,non includunturboni vtdice
tur infra:fed eft
hyperbola,'
ad
defignandum
multitudi-
nem malelehabentium,vnde fubditur.
5?
;^j<^B/<i.f
difcordix,co
qu6d
diuidit mentcs ficut vul-
tus
corporis
carnes.
10
f./o-.InuidiJE.
1 1
Etplaga fHweKr,fuperbiae.H?c.n.peccataregnantin
clc
ricis
praediflo
modo
lumptis.
12
^pn eji circumiigata
. Dei timorc a
peccato
rctra-
hente.
t Kec
i
i;
Ifaia:
Cap.I.
18
'f.< i.a.
Uv/o.a.
^
nect curata
medicamine,
neque
fota olco.
j ^ldco. b
^Frit
jj
Terra veftra
dcferta,
ciuitates veflra^
fiiccenf^
fBan/loniorum
vel Roinanorum.
a
f
'amatit^ini el RoinTi.
funtigni
.
Regione
veftram cora vobis alieni
fReueca.
deuorat,&
dcfolabitficut in vaftitate
hoftili,
a 1 Ab
honiinibii-.ve
> Ppj b TleruUlem,
wl
lempltim.
f. EtderclinqueturfiliaSiovtvmbraculiiin
vi-
a
<
Vioca iidemi tJ de
qiu:Viacain
de
AcgypiotiamiuliUi.
b
'Q^od
ablatoftuAucaftodes vacuum
teliquerunt.
^CoIlcilis tiugibus.
nea,
&ficut
tuguriil
in cucumerario
,
& ficut
a
1Chiiltu>,dc
quo:
Doininus viitutum
iplc
di tcx
gloriz.
Crgo.
d
ciuitast
qua:
vaftatur.t Nifi ddmin* cxercituu
16. i.
^
a Vft
cuTi .ntedictt.vnd^-.Curtuiinms
Babylontm
&non
efl c-
A rjM.vrbcm.f.confuGonis,& viciorum.Lcgimusquoquc
defccndentcma krufalcm in krichoalatronibusvulne
ratum: a Samaritano curatum,
&
poft
aufteritatem vini
jofuram oki molliciem .Etnotandum,
g^exquodkit:
In
quo percutiam
vos ,
&c.
huaifque
nSeftcurata me-
dicamine
ncque
fota olco,
translarionem
feruauir: &
irrcmediabilem ludeorum
captiuirateni
cxpreflit.
b Ttrra veflra
aejtrta
, c^f

HJCcfubBabyloniispartim
complera
funt incenlls cuxi
tatibuilcrulakm fubuerla,
rcgionem lud^rum
Sama
ritanis incokntibus,
Lconi
busetiam terram vauanii-
bus,fcd
omnino iiib Roma
nis .
Omnipotcns
Deus k-
rufakm.dc
iemplum,& po
pulum
deferuit
, cuiusipfc
cuftos
fuit,
cu affcrret fru-
dius boni
opcris.
vndc:
\//i
JB ''jminits iuliodurtt cmtitem
fruflra vit^i.&c.
Mlog-
* luftir.MS.
Terram veiiram alirni deuorant.
LetCC Cautum
n^uer.
crat
.ncquis
I-.idaeorum
prdcs
inferrct in vrbes ludiac
Kado^rro
P^
cruccra
domini^joft
vaftatas vrbcs
Iudx,&
G
quis
iJo. jntroiftct.pkdcbaiurcapitc.
J*
Tcrtullianus.Populus
ifraeirccundumfua
mcrira,
in fanftatti ciuitatcm
mgredi prohibebatur , fccunduni
vcrba
prophetarum.
Vcftram
rcgionem
m
confpcOu
vc
ftro alieni comcdcnt.
h.t
fsp.
1. 4
Eufcbius.Lcgibus impcrarorum,p6ft
vaftitatcm in-
PucOam
ab Adriano ludxa ludxis inacccffa.
Allcg.
Quj
dc fanitare
priitma
corrucrunt,
& contra-
rijspotcftatib.traditi
funtomnia bonacorum indcfer-
tumvcniunt,&
priorisiuftitixDcusnorcCordabitur,
&
ignc
diabolioia fucccndcntur &
fiuntpabulumbcftia-
rum.dc
quib.dicitur
: >Vr
tradta
lnftifs
animas conjitentn tibi.
c
z>mii<jfn.>.VndcSurgitccamu$hincEtaUbi:
;f/'-
ijtiitwr
vobts dorrtui vciUa
dcjcrta
. Et alibj :
i^r/'^M
dvmum
meamf&c.
^
Procopius.
Eftucr6dcrclilionisabfolutc
fic^num ,
dcfertum
vine^
tentonum .
Quamdiucnim
frudusha-
bct vinca , acuftcdchabitaturkntorium,
ijfquc
collc-
fiisdefcrtumrelinquitur.
"iic
gcns
vniucrlac^in
fru-
(Xus
cdcbat.diuinum
conftabat
tcmplum.indcquc
velu-
ti dc
Ipccula
,
illius nominc cxcubias
agcbat
Dcus
,
qui
b 7.JebcIIo
ait, 'xofro ttmufusi^>,eus
m
f>c'Mtaquc anyclicis
virtuti
uAap.ii.
bysianquam
vailo
cingcbaiur.
Natrat
lolcphus
antc
*-"
ceptam
^
NICOL AVS DE LYRA:
I Ncccurata mcdica./.vrr6o &
ixtmplojaccrdotkm
&do-
fiorHm.
2.
Ncquc
fota o\co.'.
operibus
mif
ricordix,qujt impetrant
re
mijfionrm cuipx
.han.^.e.Veccata
tua
tUimofyms.redirnf.
3 TcmvcilTXHicconfeqiientir
fubditnrdebtta
peena.
Circa
quod
lciendum,f ftikt
dicit Kah.
sal.ljaiai dixilifladabi/s
tribu
ous
tepore E\tii)ne
dectm tribubus iam anti
captiuatis,^
dtterra
fuatransUtisin .Afiyrios,vt hibttur.^.t{eg.iS.
Et iaeo
prppheia
frimb
rtducit ad memoriam iliam
deflrucitonem.feiundb
cnmmina
turre^no ludxfimUeta^bi^tt dcrehnqueiur
.
Cncaprimumdici-
|iir:Tcrra
vcttn.idefl
terra decem tribuum
quxdicitur
hic
pcrti
nert
^dregnum ludx,quiafibi
dtbebatur de iure eo
quod
fuit
ae rr.
gno
Uauii &
Salomonis,jtd timport l{pboam rtbeliauit,
vt habe-
tur.^.Hsg.\*'
4
Dcferta..'</e^ dtrtUBa ab
habitMorib.fuit
in
Jffyrios tranf-
lalis. vl ditium est.
ceptamvrbem
auditascfTefaccrdotibusangclorumvo-
D
ces,qu^
ab ea difcedcndum monerent.
I09.14.J.
c tilia
Stoa,(i^
.
. Affcdiu
piiffimi patrisEt-,
Omnes enim nc
|-"^-
'
Jg
turafiltf
D
ifmttsXcd
noftro vitio alieni cfticimur. Vnde
^*'*'** *
Babylon Ixpc
filia
nuncupatur.
Hieor.
PcrSion(qux
cft
fpcculatio
&
pomorum
paradifus,dicitur
&
vinea)
f
Bonorum
opetum.
b
TracDitentix, vt
lachiyinis compiinftionis
coium du.iiia moKiretut.
a
r I b
anima
accipitur quae
in
contemplatione
debet c6-
fiftere,
& frudus
accepta-
bilesafferrecui fi mens.i.
-V
prxfitjhabetDcum
cu-
ftodcm mentis . Si autem
vitia &
peccatatanquam
8
beftiolx,virtutunigernii-
9 na
depafta fucrint,
illico
'
Dcum cuftodeni amittir.
ymta dumini Sahaoth dom^
//
rfi.y.l.
10 racl
//.Poftquam ergo
va Pfal.7^.
b.
1 1 ftauitcam
apcr
de
lilua,&
1
R'"-
'>
vindemiaucrut tranfeun
'
'"^pwft"*
12 tcs viam derelifta eft a do-
Ro,^a!y,f.
raL7J.b.
chir.t.
JutiCo.
mino.
Aa.ig.
d
Ty//?
dominus . Hoc cx
pcrfona prophctx,&
fidclium E
cxcadem
plchc. T^iift
dominus .
H:coftendunrqua:contra
ludam & Icrufaledifta
funt.adcaptiuitatem
Ron-;ano-
rum
cfkrefcrenda.quando
in
apoftolis reliquiae
ludaco
rum falux fadlc
funt,
& in vna diccrediderunt tria miU
lin,'&
in toto orbc
Euangelium
fcminatum eft . Domi-
nus
Sabaoth:quod.Lxx.pro
locoru
qualitatc,
vel domi-
num virfutum
,
vel dominum
omnipotcnrcm
transfc
j^^^y^ ^g j
runt. Chriftuscnim
quidicit. o<3tijf//wj*/'/t)r>/WKpo/ei<aj
m calo
^in t rra, ficu t Dcus Dci , & dominus
domini,
fic
omnipotcns,filius omnipotcnriscft.
J<
Procop.
Fortaflis vcro illud cft
,
quojl
fe Abrahamo
6
fcminiciusdarurumpollicituscft. Tanquam
enim
dc vnodixitChrifto
vidcliccr, qui
ncSodomis& Go-
morrhxGmiliaparcrentur prohibuit.Scmenautem
ct
Apoftolorum
chorus
intclligenduscft.non quidcm
tan
quam impiorum.kd prophctarum potius,qui
vniuerfc
gcntis (alurcdeplorara
,
a Dcoconfolationcm
adcpti.ab
cokmincquod
dckin luccm
proditurum crat,illumi-
natifunt.
.^
>
Ruper.Non dicatis,irah^grandisnimis,multitu
'
"Pf"
do malorum noftris mcritis
maior,nam
nifi dominus rc
liquifTct
nobisfemen
,nifipra:dcftinaflct ,vtreliquix*cx
nobisfalu^ficrcnt,
non
gladij
Romanorum intcrficere-
mur,non
captiui
in oes
gctcs duccrcmur,
fed ficut
fuper
Sodomam & Gomorrha
pluit fulphur,ita
iuftiflimc (u
per
nosin vindicia fui
ianguinispluilfctfulphur
&
ignis.
^
.Audite
p
7
Et defolabirur ficutin vafti. hoftili. idefl hcftcs
remane-
bunt tn ea :
(^
ttafaSium eft
:
quiafiltj Ifrael in.Affyrios
translati
nunquam poftearedierunt
ad terram illam : vnde titera Hcbraica
ftchabet:
Etdefolabitur ficut in
vcrfionccxtrancorum,
quatllaterra futt ftmpliiiter verjaadextraneos
.
qumon
erant de
Cente
ifrael.
8 Et
dcrclinquc.
Hic
prophetd conftmilem panam quantnm
adaliijutd
lomniinjiwr
ngno
duarum
tribuum,dicens:
Et dercli*
quctur
filia Si. ideft lerufalem ,
metropolis
in
rcpw
ludxdvri-
linquntur
a
fuis
hjbttatoribus
transferendis
i/i
Uabylonem
fcr h(a-
buihudonojor
regem
,&
per confequens
atix ttuttatcs
eiiifdtm
re-
gni.
9
Vt vmbr.iculum in vinca.
dtrtlinquitur
a cufiode
ipfius
vii.dimij
collecia:riiiia
'wn lubitat ibi vtira.
10
Etficuttugurium
in cucumcr. Cucumenbus tolUBis de
relinc^H
luta
cnfludc. tfl
auiem cucumerarium locus vbi
crefcunt
cucumeres.
5 Ciuitatcsvcftrcfucccnf?igni.^6.^]^/^rrfrr2//rjt/rfp
n
Sicutciuitasqu^vaftatur.
Ciuibus inde
capttuatis
. Sed
itruentious.ti dicuniur hic ctuitutes tUius
terrf prrtinere
ad
rcgnu quia
ijia
capitui:as
reaucia
fttit
in terram ludx
per Cyttm tegtm
Judx rationedicia.
Eteodemmodotmelligiinr quod fubdttur.
qui
dedit
populo
ludt lueniiam redtundi in tetram
Juam
. idto
6
V<C%iOTicmvc^r3im,ii.C.f.SamarttaniquitrantGcntdts, fnbdiiuy. ,
i//Mt udMit
ptr regtm A}jyriorum,vt
habetur
4.^/^.17.
u
NifidominuscxcrcitUum,c/f/i angelorum.
7
Et
.
*
RcliquifTct
M
F^
A L I T E R.
J
I
T^eccurata
mtdicamim.i.zmorc Dci ad Iionu attrahctc.
i
7^f^c/bwo/co.
Mifericordi?
veniam
impctrantc.
3 Tirraveftra defcrta.
ideft animarumcura
negkda.
5
Ciuii.ts
vtftrefuc.!gni.(c'\\icci luxuri5,auaritif,& fupcr
b'^propterd;fc^um cuftodi^.
6
i\e^n,ntm
vtlliam loram vo.aL.cui dtuorant, Idcft dcmoncs
aDco
a Dco alienati (ubditos vcftros fibi
incorporant.
8 Et
derclinquetur
fiLia
Sion . ideft CCClcfia.
9
yt vmbr,t.in vinea.
qu^ derclinquuntur
a cuftodibus
fruiJibus colIcdis,fic rCftorcs ccckfiarum colkftis
pccu
nijs
parum
aut nihil curant de animabus.
1 1
hiifi
.lorninns exercituum . idcft
aliquos
bonos in
quoU-
bctccdefic ftatu
quorum
mcntis
alij fupportantur.
19
Gloford, &Nicolai
de
Ly
ra
20
i ReUquis
Ifrael (aluse fient.
c iiMoiiui
in
pcccstis
liniilitct.
irterptctatur.G
imotrj
afpsfa
^
a ^!4dite verhum.S3\uztis
rcliquijs per apoftolos.ad
Scri
A bas&
Phariraeos&populumdamamcm.Crucifigecru
cifis;e.rermoccnuertirur.>//c//e
vcrhum. Hocad ludjEos
illius
tcporis,fpecialitcr
pertinet
ad Scribas & Pharitasos
'Lvt.xj.c & ad
populum
dsimiLnmw.Crucifige cruafige
e/.Sicur.n.
Sodomitae
publice pecca-
bantcogitantes
confilium
pcflimumcotravirum
iu-
f
ruperftitej
ftumLothi&fineverccun
Geij.i9.b.
^'^ dixerunt : Educ vims
qui
ittgreH'1
lur/tadtP ,vf
abutamur a
m. Si ifti contraChriftum
inuerecundedixerunt:
^e-
nite
co'^ucn,HS
cvnlra
n^ji
m co
}[itattoms.Et
rms
e(i
mortis &
huiufmodi.Vndcin
fcque
Icre.18. c tibus:
Intquitaim
fuam jtcut
lfa.j.h. Sodoma
pt
ddicauit ,
non ab-
.
l^
Ccondit. ^uditeverbimdomi

": /.TraduntHebrxi Ifaiam,
b
vtiudiccs? Sic& iunum iUi iudjccm recufarunt,cum
di D
cerent 7
o//f,f.<//r,crucifige
. Praetcrea
in cxtcrnos illi fucrc
iniuri):hiver6in
cum
quiin propria
vcncrat . IUiitcni
in
Angclosriftiin
Dcum
ipfum
.
Ipfactia Hicrofolyma,
propter impictatcm
euaferunt. Nam ficut in
ipfisnede-
ccm
quidcm probos repe-
b
'Apoftolos
&
fequaces
eoinra.vndealij.
d tMuti
a laude Uei.SoetoiDa enim muta
reliauifletnobis
\ {emcn
quifi.SodomafuifTe
a
'
/

enoini.tnc
I
e.at riiu) b INeauctiii p<-ii-ji!s.
mus,&
quafi
Gomorra fimiles cflemus.Audi
a fNiCiic.
bli^CJ^
vos uAatis tilius Abtah. c^Cui
finiile:Pa-
ter 'uiis Amct h*us , 8f ni?'cr tiia Cethra.
teverbum domini
principcs
Sodomoium,
fAutihus
la'tcm extcriotibus. b tiVos cx
patie
(iiabo efts
rit Dcus.fic & in Hierolb-
lymis
miracratintcgroru
1
virorumpaucitas.
Porro
2
principcs tanquam
acutio
3
resaudiendi
verbopraruo-
cat,quodad
mentem rcfcr
tur
magis. populusautcm
craffiorcs, attendcndi,aut
vt alij
reddidcrunt ,
aurib.
percipite
auribus
legem
Dei veftri
populus
4 percipicndi, quod
tcnucm

a
<fAdquid?
-
offettisi
5
fQ.fl legem
non
feiuatis,.,a
Gomorrie.Qii9
mihi raultitudinem vi^tima
: Non incjium
quein
cfFcn.Hitis. b fQui
timcridiis ell.
rum veftrnrLim
,
dicit dominus . Plenus
fum,
6
quiahocdixeratoccifum,
c
holocauftaarieturn,8cadipem pinguium,&
vel
quia
dixcrat . V\ii dom
w,e>-(
.Cum dixcrit domi
infra.(f.ak
"s ad
Moyfen:Non
vidc-
Exod.iV<I-
bit mc homo & viuct : & non
poteris
vidcre faciem
meam.Necconfidcrant
quidcm
fac;cm vcl
pcdcs
domi-
ni vel fuos . In Hcbrso cnim
ambiguedicitur Scraphim
texucrunt : & mcdia tamcn cius Iiaias fc vidifle
fcripfit.
Angeli
tamcnetiam,minorum
in
ccclefia,fcmper
videt
faciem Dei:homo autem rcdirc no
potcil.
fidrmtis cnmi
X Gor ij.d.
"'""^
P" jprculi4w
in
pnigmate,<rirc.Qu-in(Ao
vcrodehomini-
' '
businangelosproficimus,gloriamDcircuclarafacicfpe
culamur,'licct
fccunduproprictatemn3tura:nullacrca-
tura
poflit
videre faciem Dci : & nunc mente ccrnitur ,
quando
inuifibiliscreditur.
jc
Procopius
.
Scparato
quod
nobls rcliaum eft fcmi-
ne, aptercliquisprincipibushuiufmodi
nominaattri-
buit,Sodomorum. quoniam
vterat vrbs illa
prxcipua
,
itaquoqucncquitiapra:tcrcztcrosabundabat,ipfiufque
principcs,fcclerc&
maleficiolongcpopulu fupcrabant.
Conucnicntcrautem
&populum
addidit
,quod qucm-
C admodumilliincorrupteiuradiccntcmLothumrcicce-
runt,his verbislaceflentcs,ingrcfluses
vt
aduenanfiquid
vt
fangulnem
vitulorum,
8ragnorum&
hlico
ibnum auribus
capcrc
&
haurirc
fignificat.
Poflunt
pra;tcrca
non male iftain
infolcntcs ccclefia;
pra:fe-
dk)s
,
& in cx
Icgc popu-
lumtorqucri.
b 'Pkhusjum.q.
d. Putatis
me
indigcrc
his vcl delc-
ftari.Ego
autcm
plcnus
fum.i.nullo
indigeo.
Mca cnim
eft terra &
plenitudo
eius
. Vcl :
plenus
ium,ideit
tadio <
aflFclus,quia
non bcne ofFcrtis.
c Hidocw.jia
arietttm,&c.
vfquc
Iudicarepupillo,&c.Sa-
pfjj^^
^
crificia ludaeorum
refpuit,obedicntiam Euangclij
com-
prai.p^gj.
mcndat. Hdocauliaarittum,&c. Vltimam
tcmpU
dcftru-
dlionem
indicat,qua5
in
perpctuum perfeuerar:Poft
Ba-
bylonicam
enim
captiuitatem
a Zorobabcl
templum
scdificatum eft.t in eo diu facrificatum eft.
siir
Procopius
.-Mcrito in
principes
& fubditos,
qui
ad-
uerfus Chriftum taliaaufifunt,fcrmonem
inftituit. Ita-
que
non
ampliusaddit.rcmittampcccata
vcftra. Rcmi-
(it
cnimhisquiin Babyloniam abrcpti
fucrant,
cura
anni
fcptuaginta pra!terijflent,at
his
qui
Chriftum cruci-
fixerunr,rcmiirurum negat, quanquam
vltimistempo-
ribusfaluandasfint
reliqui^.
CaufamafFcrt,
cum ma-
-
nus eorum
plcnas
cflfc
languine
Chrifti
c^deminnuens,
F
adiungit.
-
^Allc.
A
NICOLAVS DE LY RA.
4e
I
Rcliquiflct
nobis
Ctm&n.ualiqmsderegno litd^
redeuhtes
fub
Zorobubel dace (S lefu facerdote ,
qui regdificauerunt templum
&
poflca
cuiitttem tcmpnrr
t^exmie.
z
Qaah
Sodomz fmffcJ.deltruSi
irreparabiliter,ftcttt
SO'
doma & Gomorra
,
c? alia tres ciuitates
fuerurttfubuerj^
ab-
fque
reparanonc,Get7.:g,
3
Auditc verbum domini
principcsSodomorum.
Hic
confequenter ponitur
mcdela contra
pradiifa
mala. Ei
primo fa'fum
remedium
excluditur,(ecundb
vertm
confulitur,ibi:Lauarnini.
i ir
ca
primum fciendum
qtwd
habitatores
regni
lud^e
, qui pro
maiore
parte
crant ita
mali,vt
pridinum
efi
. Tamen credcbant malitiam
fuam expiari facrificijs
&
alifs
buiufmodi
quiC
ftebant
in temldo
quod
erat in
Inrufalem.Et
hoc
cfi falfum,ftc'it
dicitur
Trok.\^
.t. Vi
Diuifio. (ftirax
impiorum
abominabilcs domino . Et hc
efl q^tod
hic
dh.:tpiophctajatis diffusc.Et primb
exdndit
facrificia^jecnndb
fclia folcnnia,
ibi-,:
^eomeniam.
tertib
orationumfuffragia,
tbi: Et
cum extcnderitis . Circa
primim
cxcitat maiores
popuii
ad intel-
ligcndum, dicens:, hnd\it\cxb\xm domini
principesSo-
domorum.
ideli,fimilestUi-squta publich
&inuerecundh
facie-
bant mala
jupradiHa , ficutSodomit<e,vt
habetur Cene.
ig.
Et
ideb
ideb dicitur
infra.^
. b. Peccatum fuum ficut Sodoma
pr^-
dicauerunt,
ncc abfconderunt .
Confequenter
exiitai mino-
res dicens.
4 Percipi
te au
ribus,
&C.
Et vtitur hoc modo
loquendi: qttia
(icut populiM eratjubie^tis prmcipibns
,
ita ciuitas
Gomurr^
erat
ftdbieCia Sodom<t,qute
crat
metropohs
in
quinque
ciuttatibtM
fub-
uerfts.t^lteritis propvnit
inter:tum,dicens.
j Qup
mihi
multitudinem,
&c.?. in
quo placent mihi.q.d.
nullo
tiiodOjideo jitbditur.
6 Plcnus Ciim.i talibns non
indigeo,fed magts
abhorreo, ficut
homo
plenus
cibo abominaiur
ipfum.Ideo fubditur.
7
Holocaufta arictum .
Deiftis
enim
fpeciebus
animalium
Sncr^ficjor
fiebantfaciilicia maiora.tt
per reprobationem
ijiorum iniclligitur
reprobatio.
etiam
reprobatio minorum, quaficbat
de tutturibus &
colurnbis.
Dicchantur autem holocaulta ,
qua:
totaliter incendebantur ad bo-
nortm diuinum . De
facrificifs
autem
propcccaco
vna
pars
crat in
vfumfacerdotum
. Et
ftmilitt
r
dejacrificijs pacificvnm
vna
pars
erat in
vfumfacerdotum , &alia in
vfum cfftrentium , fed
in ortt-
nibus
facrificifs efus adipis
&
/angutnis
erat totaluer
prohibi-
ttis ,
qttia adeps
cremabatur in altari hclocaustorum iS
fanguis
effundebatur
ad
crepidinem
illitts altaris
,
vt habctur in Leui-
tico.
^ Cumvc-
fj\i
^.A
L 1 T E
B^.
t2 J^rt/Z.fof^o7a.
idcft
totaliterdcftrudli.
5
.Audite.
Dcfcripta
cleri malitia
,
hic fubditur
medcla,
primo
tamen cxcluditur
falfa,qu?
confiftit in diuinis ob
ii^quijspcrucrfc
fadlis cum dicitur : .Andite verhum domini
principes.EzCCh.
i G.f.dicitUf.HM
fuit
iniquiias
Sodomie
fororis
tUiCfaturitas panis
&
ocium,&
manumpaupcri
non
porrigebant.
Hxc autem vitia in clero
regnant ,
fcilicct
gaftrirnargia
pcr
cxceflSua & dclicata
conuiuia,
quod pcr
faturitatem
panis intelligitur,
eo
quod
in lacra
fcriptura
nominc
pa-
nis
nisintelligitur
omnis cibus
,
& acidia
pcr
ocium
fignifi-
cata ,
&crudclitaserga paupcrcsquorumiuntccclciias
bona,prftcrconuenientcm
vidlum &
vcftitumccdcfi?
miniflrorum.
5 Quo
mibi nniltitudincm viciima. idcft facri ficia vcflra
in-
quantum
funtex vobis mihi non
acccpta.
7 Holocaufia aneiuM^^yi. Pcr omnia
lcgis
facrificia
figu-
ratum
fuitEuchariftia:iacramcntum,licut
vnumpcrfc-
lum
pcr
multa
imperfcdta
;
quod
licct
i!toptimum,tii
non
proficit,fcd
nocet offerentib. &'fumcntib.
indigne.
J t^comtuium
21
maiac
Cap.I.
22
ncu.
Ji W\c%.Uolocau^aatirtum.
Pofcfl & dc
illissccipiquicQ
A
Dciprx'cepradefpiciant,voliint
illum mulfitudineracri
ficioru
placare,& pcccandi
licenrjamemcre.Vtrl
qui rapi
nam & auaritiam altari oiTcrunr
,
&
paupcrib
tribuunt.
a .Vu/.< . Pra:tcrito vtcns, oftcndit fe
nunquam
ludxo-
rum facrificiaamaflTe, lld
propter (igniticafum
ad te
pus
fuftinuiflc : & vcro fa-
criHcio
implcto.pronihilo
rcputafTe.
-Jc Bafilius-Illudnolo^di-
ciconucnit
in eos
qui
ad
infumcndas
impcnfaspro
fufiorcs quidcm funr,non
mw.fX
tatncn
ipfos iniquc gcfto-
rum
pcnitcr.
Quamobrcm
fcriptura
non
reprobat
vi-
Aimas , fcd cas rcijcit
qux
ludaico ritu oifcruntur.
*
Rupcrtus.OUmnolui>
B fcd tamcn tuli.
b Cum rjr/j.HJtc facri
ficia non
qunluit
Dcu?
quafiindigcrct,fcd
ncdz
monibus immoiarcnt, &
rtpcrcamalia&typicaad -
,
h
. c^
,
.
fprituaic&vcrumfacrifi-
h
ucitras,aucrtaocuIosmcosavobis:cumulti
Je
Orig.Quon
iam in loco
fanfbo,
in die feniuitatis oc- D
ciderunt Dominu meu lefum
Chriftum.dicit Ifaias.Nco
i"
p.t.
menias & iabbata & diesfeftos vcllrosodiuitaia mea.
Numcr.
*
Idcm. Iuda:orumcft,dicscertos&
ratosobferuare, ..
- - - - '
Hoip. 10. m
\Kt,(X.
a
rum nolui
Cumtveniretisanteconipedum
Jj t<^'

fpuituilij
cft.
c
meum,quis qua:fiuit<demanibusveftrish^c,
fS(.- Erpo.
vt
ambularetisinatrijsmeis?tNe
offeratis
a nuiilc. b Oria. ^Veftiiim.
c
fQuianon puiainirniione.
vltra faciificiufTu(tra.Incenfum abomina'tio
. clt mihi. t Neomeniam
dc^iabbatum 6cjFefti-
3
4Cnc.nM,iab>lcaili b <Noar
ftineboamplius.qaia iniquifunt
cortus vdtti.
uitatcs alias non fcram.
Iniquifuntcoctus
ve
a t^'""nt'''-
!> 'Non mc. c
^NoiimMi.
itri. Calcndasvcftras& folennitates veftras
ddiuit anlma mca . Fafla funt mihi molcfta.
a
5I'<^'i:c''>:'<<'*^'*' bllxpcAans
vctttam conurtlioocm. cf (^'od
S
faaicbaol
quali
imiiantcs
Mo]rten,qtti
oiabai conita An.alech eleuaiit
wnibus
,
t Laboraui fuftincns:Etcu cxtedcritis manus
A
fivf.^
'on "iMcticorJi, b l^ln.juis. c EtlatD vcl ideo.
rl
&
ideodicitDcus,2^foje/MJ,e^c.Chriftiani
omni die car
G|^j;m.'
nes
agni
comedent, & ver-
bo Dei
pafcentur.
1 e
Ini(fuijuntcatuswflri,&c. PCilio.i.
Qliia fpiritales
hoftias non
2 olicrunt.vndc: Sacrificium Hcre.6,e,
Deofpiritus
coHtribuiatm.
j
f Odiuit animamta. Antro-
4 polpatos
: Non
quod
ani-
j
mam habeat. fcd noftro lo
6
quitur
morcquafi
orani-
7
no odiui.
8
g
Lakoraui,
&c.
Symma-
9
chus.Dcfecimifcrans:qua-
10
fidicat.Nonpotuivltra
mi
1 1
fereri ,
quia poft
fcruos fi-

.
12 lium occidis ficutilludHo
"'srj-
*-
I
i
(cqiVerditio
tua
ifraet
: tantum
p
in me efl auxilium
fuuf:quod
eft : Pcrcas Ifracl
,
qui
non
14 tuomcrito,
fcd mco taa-
tum faluatis auxilio.
h
cium faciUus
pcrucnircnr.
_ . c Qiii qi4fiuit.
Audiant
^^^^"'''hoiEbionitx^qpoftChri-
i
fti
paiTioncm putSt
lcecm
cflcfcruandam . Audiant
hoccorum
focii,qui
Ifrac-
liticotantum
gcncri
cuftodicndam dcccrnunt.
d
7^'0?f>iitf,c?".Fcftum nou^Uinz.quodcclcbrabant
in
principio
mcnfium Ncos nouum
,
mcnc luna. vndc:
Buuinate dumtno m
T^omema
tuba.
*
Orig.
15
h Mar.us emm
, &c. Pro-
^,fr,. ^;.,.
phctarum ,
randem domi-
1
De
potn.
Il.to.i.
IQuaicquia.

Oprta
pIicaucritisoracione,n6cxaudiam.
t Manus 16 ni corum . vnde:
implete
dnii.chu*
af rcccato.rndr^LiberaiBedcfan. DcutDcat
fal.mo.i de
prccitis. b^La- IHenfuram
pattum veflroyitm
"^^^'
eht,mi.pnitcn,.e
tr.iv,,g.o,^ftu.iu,r,,n,,.,..^ 17
Illi intcrfcccrunt
prophc
cnimvcftripIcna:fangumclunt.tLauammi,
.g
tas.vosiugulatcfilium pa-
trisfamilias . Vtendumeft
hoctcftimoniocontracosqui
cum
quotidianis opcri-
bus
fanguincas
manus
habcant,
in orationc dics nodcf-.
quc inuigilant.
i Laiummi,(Sc.
Q.d.
Hocodiui:
placet
veritas
EuangeU'/.
_
^^'Laua
^
eomeau.
NICOLAVS DE LYRA.
4e I Cumvenirctis
antcconfpcftum
mcum,&c./.a</K
offerendum faicrdotiiu4
tn introitu at>
ij jacerdotum ,qHod
dictba-
tur
tffe
in
confpeHu domini^
quod
erat ante
temptum,vbt
daban-
tur diuina
relptnfa.
z Quis
quzfiuit
haw: dc manibus vcftris .
quaftdicat, ego
non
qojt/iui.
3
Vt ambularctis in
atrijs
mcis . Hoc dicitur
,
^uia prper
atrium
Jjcfdotum
in
cjuo .fferebantur
facriftcia ,
erant duo aUa
ynumjn
quo
oraham
munai,& atuid,iH
quo
orabant immundi.
4
Ncoffcratis.&C.^Mj';
diCJt talis obtaiio v<bi$ non
uaittjed
magit
nocet:t6
quod poUuti ptccatit
ad
locafania
accetlitis.
3
Inccn fu m. tdtst oblatio
tljymiamatis
in aitart
incenfi
intra
ttmpium
:
q:iJt
obtatio erat
facrificiorum
obtatorum
fnb
diuo con-
ftmmatio.fcundum quoddicitur: Heh.9.
In
priori quidcm
ta-
bcrnaculo
fcmpcr
introibant faccrdotcs faaificiorum
officia confummanrcs.
6 Ncomcniam, flcc Hic
excluditfdenmtatts,
dicens : Nco-
mCTii3m,'deH
fftumquod
fiebat inuouitunio
apud
ludxos
pro-
pter
beneficium
diuin/t
gubernationn,e6 quod
in nouitunio
frequea
ter
appartt
mutatio
temporis
. Et dicitur
a neos
quod
efl
nouum
,
(f
mene
deftHus ,
t6
quod
nunc renouatur lumen Iwnt
,
quod defe-
(trat.
7
Et fabbatum
,
8cc.
Quod tfl ftflum apud
ludaos in memo-
riam
ben^hitf
creatijnis,vi hgbetur Gtn.z.
8 Et fcftiuitates alias
,
&c.
fcilicet Vafcb* , Ventecofles ,
tu-
barum,
expiauoii.s
&tabanaculorum ,
dt
quibHs
diHum
fuit ple-
niiu
nitts
Leuit.z^,
9
Non
fcram,&C loquitwr fcriptura
de Deo ad modum homi
His
aggrauati
onere.Et
ptr
hjcc omnia
&
fimitia
ofttnditur quod
ta-
lia non crant
Deoplaciti,fed magis difpticcntia.
10
Iniqui
funt coetus vcftri
,
&c. / oHana tnim
diefefli
ta^
bemaculorum
fiebatftflum
catusfiue
coUeHx.
1 1 Calcndas
veftras,5cc.
idcflprincipia menfium
:
per quodfl-
gnaturiitm quodfuprafignatum
efl
per T^omeniam.
1 2 Et folcnnitatcs vcftras. omnes
generaliter.
1
5
Odiuitanima mea.
Etpatet
ex diHis
fententia.
14
Etcumcxtcndcritis.Hicm/Mrfi.'orari()i/m/K/rtf^V,
di'
cens: Etcum
cxtcndcritis,
&C.
admedeprecandum.
1
5
Aucrtam oculos mcos a vobis. sicut hcmo
aueuitfacii
fuam
ab eo
quem
non -pnlt
exnudire.IileoJubdituriEt
cum multi
plicaucritis
orationcm non cxaudiam . Et
Jubdit
ommum
prddidorum
ratiunem.
1 6 Manus cni m
vc(\Tq.'.opera reflra,quit per
manus
deftgnan
tur,e6
quod
manus
efl
organum organornm j
.de anima.
17
V\ci\X
(inguit)CUint.
IdeR
peccattstnormibus
, Erant
enim homicid^ iy idololatr^, &
pauperum opprtfiores
. Vr^diH*
enim
facrificia
&
huiufmodi
non habebant
tjjicaciam
ex
opereope
rato
, ficitt facrtficium
noi4ie
tegis ,fed
tantum exftde &dtuvttone
offtrentiuni.Fides atitem cratin eis
amotapcr
idototatriam,& de-
uotio
pcr
mattttam
obliinalam,
18
Lauamini. Hic
confcquenter
vera medeta
confuUtur fcili'
tet
per
veram
pmnitentiam
&
bonioperationem
. Ei hoc
tfl qnod
dicitur :
Lauamini.4
pcccatorum
maiulis
lacbrymis
contri'
tionit,
4* X Mundi
M
t{,,A
L I T E
I{f
1
6
T^eonreniam. pcr
iftas folcnnitatcs vctcris
lcgis fignifica
tafiicrunt noui tcftamcnti fefta
, quorum
tamen obfcr-
uatioper
vacationcm
atcrrenisopcribus
non
valcf,
nifi
fiat ccftatio a
pcccatis,quz
tamcn f
rcqucntcr magis
fiunt
tunc
tunc
quam
in dicbus
alijs.
1
4
tt cum
(iflcndericis. in orationc.
1
5
.Awrtam oculos mtos.
quia
non cft
fpcciofa
laus in orc
pcccatoris.
1 z..iir//,/.Exclufa falfa mcdcla
hicconfcqucntcr poni-
tur vcra,cum dicitur. LaHamini.
pcr vcrampocnitentiam.
t
Mundt
^
Glof.ord.&Nicolai(leLyra
24
LauarTiiniranguineChrifti,aquabaptirmi.
Mudieftote,
A
manemcs in innoccntia
vit^.Baptifmusenim
(olummo
do
potcft
elle in remjflione
peccati,vnde:iy.//' (\>i''S
rei,aim,
Joa.j.i.
j^c.Et
zhbv.ltedoceti' omnes
Gen.bapt.e.in
no.pa.&r.
Mth. 8.d.
Qj.Jq
prxcipuus.
Non
fufficit,lauamini,nifi adiunga-
tur,mundieftotc:vt poft
la
uacrum
aqus.
cordisha-
M^th. y.a. beant
puritateni.
Beau cnm
japerum
vc-
ffn,ndo rorde,
efuoniam
ipft
Deii
roruia,
T,>.lia.hk^ autcm cordis
pu-
ritate,
de mentibus luisdc-
bcntmalumauferre,
non
fohim in
confpedu
homi-
i
87'
Jift-'-
"""^'
fcdetiam in con
4efenfionis. ftu
Dci,
cui nihil
poteft
cc- c
loM'C- lari.
je
Procopius.Quarecum
d
ea a<kniffione
quse
mcdc-
^T^Y^'
^'
'^"" noferant.etiamfiora-
'
"^""
tiones fuas
multiplicarent,
c
jg
eos fe rion exauditurum di
xiteofdcm iam
tanquam
fanare
poflit,alloquitur.lSIi
jnirum
quod
in
legc
defi'
c Qu^rhe iudlcium,&c.
Vifti mis lu dxorumEu
angcl
ica D
fucccdutmandata.
Pupillis
&
viduisprouidetur,vtfecu-
ride
coniugibus &lil3erismartyresadbcllaprocedant
d
ludca-npiipillo.
-jiTcrtullianus.
Duoiftanominapu
pillus&
vidua, quomagis
habetur
defpedui
homini-
bus,c6 magis
duiinx mife
Lit>. I ad V
rcm.
ir Netccidatis. ^lnnoccntia
vitz b
f
Hoc modo lauamini.
fOpui. dflriquatum.
^Si cogitaiis,
falt'mne
jei^ciatis.
'
1 c I a . '-'
ricordiffuntcurg.
e
Dcftnd
te
v.duarti, &
veni
ie,&c.
-1 Ambrofius- In
nuUo ludsi
grauiusdomi
numljefiflTe
prodfuur
qua
quod viduegratiam
mmo
rumque
iura violarunt.
UUISk
mundi eftote
,
aiiferte malum t
cogitationu
n Nonmearum. b f
Q^
^
bominatio cft milii. c
^Vos bapiizati.
vettrarum ab oculis
meis .
Quiefcite
agerc
^
a ^De.linaajnalo. 1"Ficbonum. bfHocmodo. c f
A
fai>ienti-
bus.quorurii
eil iudicare ,
vndeSalomon
fapientiam poltulauit
ad iu-
,11,1-
Hicandum
populum
^ c . .
|.
..v.-.^
fpe-
b
peruerse,
difcitebeneracere.
tQuajrite
iudi-
5 Ha^ciola cauraddidiinui
t fV.olcmer.
b fldcll
iud.cto fubuenite ii ems caufa bona crt:
6 diam
mitigatura
memOCa
quia
dlc.ur.Ne patcas pauperi
in iud ci. c
fldeft p.npH
^^^ ^^ honOrClUr
vidua,
in
cium
,
lubuenite
oppreflo;,
ludicate
pupillo
g
honoribus^quiiuftitia
m-
'
J^'c;otr"a"me
i iM.i..U'."
e"t<i!u>. ingratL^^^^fn^n
r^^inlbo'!
dicij
dcfcratUr .
l.duatepu-
defendite viduam : et venite
,
*
& t
arguite
a
fQui no.imeutitut. b
^Qjiali
h*c fecetitis.
me dicit dominus . Si fuerint
peccata
ve-
lib. dc bid
a fVnde: Afperges
medominc
h^Ubpo.Et
alibi:Ve-
itimenta eius .ilba licui nix.
IJh.4.C.l8.
ftra, vtcoccinum,
quafi
nix dealbabunturj
ciebat,aduentu
fuo
fupple- g
& fi fuerint rubra ficut
vermiculus,
veluc
uit
Chnftus, noncorpons,
non vcftium
imperata
lo-
tione
,
fcd animorum
per baptifmum purgatione
, & ad
virtutum
fupcrftruftionem
adhortationc.
4 Laftantius.
EtdixitEfdrasadpopulum.HocT^a/cfcd
Saluator noiier
tfi &
refughttn noftriim,cop:aie,& afcendet
in cor
vefiruni,quoniam
habemjts eum humiliare in
ligno,&pofi hecfpe
rabimus m
eum,ne deferatur
hic locus in xterniim
tempus.
Dicit do
minmDem
virtutumft
non credideritis
ei,neque
exatdiefitis an-
mntiationem eius eritis
derifio
in
gentibus
. Vnde
apparet,
lu-
dzos nullam aliam
fpem
habere , nifi feabluerint a fan-
guine,& fperauerint
in eum
ipfum
quem
negauerunt.
a
Q^iefcite agere peruerse.'\Vi\X^EmnZ,c\\\
(onat:
Eccejanus
faBus es,iam amplius
nolipeccare
. Recedens
ergo
a viti
js
di-
fcat
bonum.qujerat iadicium,oppre(ro fubueniatrpupil-
lum
viduamque
defendat.Si autem hxc
fcccrit,peccata
quaepriusinmodutAcoccini languinea
fuerant,
dimit-
tcntur,&
opera fanguinisin
veftes domini
mutabuntur,
ciuxde agni
vellcrc confedafunt;
qucm fcquunturin
Apocalypfi qui fplendentcandorc virginitatis.
b
Difaie henefacerc.Non
confifi
naturae.virtus cft difcen
da & imitanda. vnde : lefus
filiusSirach:/:jf//<^ej'j/^(/a/j/e-
tiam,feruu
mandata, &dominus tributt tibi eam . Et Ifaias:Ow-
nisqui
non didictriit iuSlitiam
(uperteiram
, veritattm ncn
fa~
fccfldmn Ixx.
^j^j Difcenda t^
crgo
iuftitia
,
&
magiftrorum
terenda
funtlimina.
C
Qurite
Apoc. i4Jt.
EccLid.
Ifa.^.b,
9
p
iUo,iufiificate
viduam . venite
g
10
difputemus.
1 1
^
Gregorius
.
Qui.d
eft
Lib.j.tno
quoddominuscum agere op
jo.
{indh
vfqs prECcperis,adiu
uat, venite&
arguite
me ?
nifi
quod aperte
infinuat
quantam
bonis adibus fi
-
duciam
prxflet
,
ac fi
planc
dicat:Refta
agite,&
animaduerfionis mex motibus,
nd
iam
per dcprtcationis
meritum,(cd
per
fiduciam autori-
tatisobuiate.
4
Auguft.QuideftdifputatiohominisadDeum,nifi j^pfj ,g,
confeflio
peccatorum?
confitere
quod
eft,& difputafti
cii
illo,
difputa ergo
cum
Deo, hocefl,
te illi iudica
fcienti,
vt illc (c tibi iudicet nefcicnti.
*
Progopius
. Poftulat
pro
fua clcmentia coram nobis
argui,vt quanta
ille contulerit
quantaquoquc
ipfi repo
fuerimus bcneficia dcmonftret. Multis vero
infcriptura
locis , Deum
habcmuspari
veluti conditione in iudiciii
cum hominibus defcendentem. Ait enim
prophcta ipfc,
dominus venict in iudiaum cum
facerdmbus , &c. Scd funt ifta
fcripturis vfitataiperfonarumfidiones,
vt dcf>nfionis ^f-J
eiusquscaboperibuseft,
nobis curam
inijciant
. Ne-
queenim quidquamtum
audiemus vel dicemus. Erit
autem tunciudiciura inter
fc
mmum
cogitatiohum accufan-
tmm,&c.
^"-*'
f Ft coccinum , &c. Idem eft coccus &coccinu m &ver-
miculus
,
grandc,
fcilicet
pcccatum,
& homicidium &
adulterium,&c. Quod autera
per niuem,hocper
lanara
fignificatur,purgatio,fcilicet,&
ablutio
peccatorum.
g
Quaftnix.
Quiafrigidieruntcontrainccntiua
vitio-
rum . Et velut
lana,quia
veftiti contra
frigus perfidiJE.
'^
Lana
NICOLAVS DE LYRA.
j^
1 Mundi cftote. idefl
a recidiuo cauete.
'
i Auferte malum
cogitationura,&c.f<x
non
fuffcit
mun
ditia
exteriorftne
interiori.
3
Ab oculis meis . Homo enim videt ea
quapatent , fed
Deus
intuetur
cor.\.l{eg.i6.b.
4 Qu
iefcite
agere pcruersc.
a malo dtclinando.
5 'DKcM.thtVLC^z.QCtZ.inbonisoperihusvosexercendo
. Ifi^e
enimfunt dupartes iuiiititcfcilicet
declinarea
malo,&facere
bo
num.
6 Quaerite iudicium,&c. idefi
executionum
debit^ iufiiti<e.
7
Subuenire
oppreflb.
eum reuelattdo.
8
ludicate
8 TudicatC
pupillo.
idefi pro pupillo
in
caufafua iufla.
9
Defendite viduam.
contra eam
calumniantem. ihas autera
perfonas exprimit
,
quia frequenter
iniule
patiuntur calimniam<,
eoquodnonpoffuntfe defendere:(^
ideo
indigent
iudicum
&potea-
tum
fuflentatione.
10 Et venite.
ideilfi
ita
feceritis,
tunc
poterltis
conquer!,nifi
4
Deo
releucmim.-propter quodfubdim
de reuelatione a
peccatis,cim.
dicitur.
11 Si fuerint
pcccata,&c.
llii
duo colores
hicpofitifunt
valde
tenaces &manfiw,&ideo
pcr
hoc
intclligitur c^od peccata quan-
tuncunque ftntgrauia exgeHerc,&
habitata ex
confuetudine,diuina
gratia purgabnntur.Secundbfitbditur
de releuatione a
corporalibus
miferijs,cum
dicitur.
, ^ SivoJue-
M
ll^
L I T E
!{.
* I Muniiefiote.
idefl a recidiuo cauete.
2 ^uferte
malum. Nam exterior munditia
fine interiori
non cft Deo
accepta.
4 Quirjcite.
c\mz
decUnarc a malo & facere
bonum,funt
ouaspartesiuftiti^.
6 Quxrite iudicium. luftitiam
exequendo.
7
Suhuenite
opprtfjo
. fcilicet
peccatis ipfum dirigcndo
vcl
veliuiurijsipfum
adiuuando.
8 ludicate
pupiUo. ipfum
in iure fuo fouendo.
p Defenaite
viduam. abiniuriante
iptam.
10 Etvenjte &
arguite.fi
vohisnonhtncfacism.
1 1
Siftmint.pcr
ruborcm coccini & vcimiculi,
fignifica
turfanguiniseftufio
. Eft
igitur
lenfus : fi
pcccata
vefli^
fic horrida
fucrint, ficutcffufio
fanguinis
innocentis, ta-
men
expiabuntur.
f
SivolttC'
^y
Ifai aix
Cap.
I.
26
^a
Lanaall>t.C^c.
Dcqua
fiatv?flisChrifti,vndc Quotijuot
A
haptn^ati
tJlis^CbrtJiitm nidH.JiiS.
Et alibi: ytuit
iJom:nus,qiiia
Ijts ficut vejUn:
ttto induens
*
Procopius Aiimtquidamfacrofanftum
lauacrum fa
tis
cflc,vtqua(l
nix dcalbcmur
:
quomodo
nulia adeo
^-
uicax macula cxiflit , vt
DcOmudatCcluindqUCar, i>ci)liheniin
bitiium.
TQii'fiinftt2!TOluBMteeft.
KObfdieririi.
Paulo tcftcin hax vcrba
. a
la^a alba eriit. Si vo!ucritis&:
audieriris,me,
fbi tJfundiluit dtliH^flltftlpfra'
b
alViuentia'.
cl
pcilVniisvtC.h-niluJii prirei.iibus
mu taii obeJiant.
hmdamt
, &gratia.
alij
in co
^
bona
teiT?
comcdctis.
Quod
fi
nolueritis,&
purgandi
vim admittunt ,
,1 indic>an.. sic.
fcd lamcn
operibus
ad tan-
j
^-^^ ^d iracundiam
^uocaueritis,gladius
de
tUm
iplCndOre, quaiialunt
ilQjcveiitJteneJubiietis. bVe:bunjp3tiis:T<:lpioi<bctapet cju^riuDru
Q^cveiitJienetlubiietis.
b* Vetbuni
p]tiis:T(;lpioi>licta pet cju^riuDrus
lov^uiiiurua
rrcmi
,
cu''ii ftnient a
pdminenribns pcccatisnon
inutaiui.
u^rabit vos .
quia
os domini
loquutum
cft.
a< A'^'!' rarme.
b^^Son
1
ifnopcrequamintntcrec^dcnJoi
Dco. lOIim
fcnfum.Sion nwnseft in
quoleruralcm conditaeft Sed D
poftquam
a Dauid
capta
eft
ciuitas',
appellata
cft ciuitas
Sion ctuitas
Dauid,inquafandivirifueruntdumhabuittabcrnacu'^^""*"
lum domini.
EtpoftcatempIumquandoNathan&alij
prophetaucrut:& fuper
dioros,
Afaph
&
Idithun,
Etha,
Eman,6cfilij
ChorcconftU
tuti funt:vt
paulatim
a facri
1
ficiis vidimarum ad laudc
Dci tranfiret
rcligio.
2 Moraliter. Anima fidclis
5
&
plena iudicij
du Deo obc
4 dit,Deusincahabitat
:qui
5
cftiuflificansiuftitia.Siau-
tem a Deo reccdit non loco:
fed mcrito habitatur a mali
gnis fpiritibus qui
funtho-
pupillo
iudicarc iScv..
opus
cflcconrcndunr.
Eftporro
purpurarubriuscoccinum ^ h-

...
r r
<= "^ '^
vndciftudadniucm.ilbm
^ Quomodo
faCta efc mcrctrix ciuitas ndclis
<5
micidzanimarum.
aurcmadlanamrcmlit.ld-
^
*
\'^'-'^\ . a*Tjnqui.nin^domofua.
7
*
Bafilius. Dcccclcfiaaii-
coautemrubrocftloripcc-
-p!enaiudicij'lufutiahabitauitinea,nijcau
^
quandodicitur,(abfitvtdc
Cataainmilat,quOdsdani-
^Q2iprophci3h<iommiinprophnruaioccide:unit*Vetevbiiu-
9
T\O^X^.)
QuomodO
faHamert-i
h tcmhomicidx, Argcntum
tuum vcrfum eft
^
""'
^'"^"
'
c"> ab exordio
--
luxtapatrum
traditionem
B masnoftras
lcprx
iaflar fc
habcant, ciufqucalia^qui-
dcm
pcrtinaZ;
vcluti in co-
loribusnunquam depona-
tur,
aliaiautcm in
fummacotehacrcns facil^cluatur :
quomodo promptc
vd difficultcr ab
animo.pro
corum
rationc (olcnt
pcccata
rcmoucri.
b Si mlinnis &aHduritis^&c Libcrum arbitrium rcfcr-
uatur,vtnon
cx
prxiudicio
Dei.fcd cx
ilngulorum
mc-
ritisprmiavcl pocnasfcquiprobaur.
c Terr^. Cumcartcra dcmcnta funt in
motu.tcrra
im*
mobilisftat.
Idcopcrcam fignificaturfoliditaslxtcrnae
bcatitudinis.
d
C/4<<w.Babyloniorum
vcl
Romanorum.vcl
Dci:pc
flilCtia
rmortaIitas:famcs,pacna ztcrna:quidquid
cnim
afiligitgladius
folct dici.
c UmnHodo fjcia tjL
H.tc ad
tcmpora prophctar:fcd fpccia
..{,
litcr ad incarnationcm Chrifti rcfcruntur
quando pcni-
tus rcccffcrunt a Dco Barrabam
digcndo,filium
Dci oc-
cidendo.vndc admirans
in.QHtmoaofMdj^Crc.
C f Cwi;4r^(i<f.Lxjcuddidcrunt Sio
proptcr
manifcftiorS
fcnfum
II
fpofalirio iurccopulata cft,
^
quicum
cxhibucrunt vniviro
virgincmcaftam.
Multa
admittit& vcrfi coloria fcmina verbi ccclcfia., ab illis in-
dufta
,
qui puritatcm
facramentorum contaminant, &
dogmata
impietatis
difcminant,
ad cxtrcmam animaru
pcrnicicm
,
homicidae non modo
corporum ,
fed ani-
marum .
p
luiiitia. luftitia.in Hcbraco
fcdck,
quod magisiuftum
ficnificat
: vt
intclligamus
dominum commoratum m
ca:dc
quo:7M^x
aute
quidfeiit.ciuod
in Ezcchiclc
per
Ooli
ba
fignificatur,quod intcrprctatur
tabcrnaculum,vclta
bcmaculum mcum in ca.
pf^j ^^ ^
h
^r^^nfMw.cJrt.CIarifcilicctSclucidiadvitiafuntreucr
Eiec.j;j
fu
Argcntum
tuum,&c
vndc:
Etoquia aomini,tto(}uiu
cajia,
a oininmydc.
"it Bafilius. Hoccftfcrmofideiveftr.'E
quafimoncta
adultcrina.rcprobuscfl,
ncc rctinci cxadam
figuram
rc-
F
giximaginis.
NICOLAVS DE LYRA.
1 Sivolucritis 8c
zudicTiUsmc.Trdceptis
meis obe^iendo.
Bona tcrrx commcdctis.Pcr hoc etiam
intrtlr^intur
alia
boHa
fpirttualia^ifua
in t^dibus
promijjis funt priniipaltter
inieUe-
(Uiquia prpnium
non dcbet
efje
miiius honum
quam meritum, fed
maius : bona autem
tempotaliaJunt
mtnora bona
qudm opcra
yir-
tutum.
3 Qiiod
fi nolucritis.
Vrecepta
mea
tranfgrediendo.
4 G[Adnis..Aduetfjtiorum vefitorum.
5
Dcuorabit
vos,&C.
Mortemtemporaleminferendo,&
ad
morti
gehenna
drducendo
,
qua fub
morte
tcmporali intelligttur,
Centes autcrudes
quales
erant in yeteri
teflamtnto,potiJfimt
non
attendunt,niji
bona &maU
fenfibilia:
&ideo in
diuinisptomiffio
nibus,
&lomminationibus
propheta
mala &bona
fcnfibtlia expti
meban
Ji'b illis,inteltigendo fpiritualia
&aterna.
6
Quomodo
fafta cft.//'C
confequeiaer
oflendUtur
populus
iu
fHpuiatuaus yro peccatif
iti
proximum. Etprimodejcribitut
cul-
pa,fecundopcenaJbi:VroptCt
hoc ait dominus.C;Vf4
primum
frmo defcribitur
/jominum
vulgarium cidpa,cum
dicitur.Qno
fa
&Z.
cd.idcflfplena
merttricio
perpeccatum
adntterij, frcundnm
qi
dicitur
lerem.^.c.Equi
amatorcs in
fgminas
&
cmiftarij
fa
'>"
&i
funtjVnufquifqucad vxorcmproximi
fui hinnicbat.
*^]^g"'
''"
Et hoc
efl
valde
graue peccatum
contru
proximum.quiajit
fibi
in-
"
iuria in
refibi chari(fima:fcilicet
in vxore ,
quic
cii vna caro cum
ipfo,Genc.2.d.
Et in
prole quafubjlituiturfalja.
7
Ciuit3sfidc\is.'.priusconferuaiisfideliratemmatrimonij,
S Plcna iudif
ij. Tempore
Dauid&
Salomonis.
idcofubditur.
9 luftitia habitauitin CA.Iiunc
autem
homicid{,vt expofitu
ejl fupra.Copfequenter dcjctibttiir culpa
doRorum
&factrdoium ,
ium dicitur.
1
Argcntum t\i\im.ide(i,lingua
doBorum
&facerdotum,fe
cutidi>ni tltud Vrour.r. \ o
x.^rgentum
eltfium
lingua
iujii.
1 1 Vcrfu m
cft,&c./(ff/f,<i
veritate in
fatfttatem per
malam le
gis expofitioncm.
*
Vinum
kl
\jl
L 1 T
m^,
1
1 Si
voluerhis,
&audieritis
mejtona
terre comedetis. fcilicct
terrx viucntium
pcr
fruitioncm bcatam.
3 C<"'/"<'''<f'"J-Scquitur.
4
cladius
deuorabit.{ci\icct fcntcntix mcx. Itc malcdifli
in
ignem
xtcr.&c.Mat.2
j
.d.

^MomodofaHa
eli. Hic
poft pcccata
dcricorum
arguG-
tur
pcccatalaicorum,cum
dicitur:i^t(mo(io/<jfl<j,idcft
in-
uaecundcpcccaiu.
7
Ciuitai
fideiis,idc(\
communita.spopuli
crcdcntis. De
cuiusfidclitatc
priftina
dicnni ACt
^{.Multnudims
ireden
lium ttatCijt vnumCi anima vna.
9 lufiiiia
habitauit. fcilicct
Icgalis qux
continct omncm
virtutcm.
f ^uncautcm.
quiaChriftianiquxrunt
fc mutuo iu-
gularc.
I o
^rgentum
tuum. idcft vcritatis
cIoquium,Prou.
t o.c
.Argentum
eledum
tinsiua iufii.
I I
ytrfum efi. idcft falfitatcm.
f
yinum
Glof.
ord. &Nicolai
de
Ly
ra
t
SS.diR.c.
ciiciens in fi.
rial.ii.i.
^7
a
Tn/(;oy/<inj.Scoria,Hebraic^
figgimr quod
cft
rubigo
me
tallorimvvcl
purgameta
&
fordcsquac igne excoquunt'.
b Vimimtmm,&L. Ahj. Caiiponesrui
mi(ccnt
vmum
aqua.Svmmachus.Vinum
tuum
mixtumeftaqua.
Moraliter. Vinum tuummixtumcft aquaiquiaprae-
ceptafandefcriptu ...... ^

-
aTAufteritatisIee;scummollielephr;ft!ctrad.tionisvelhriperuetfioni$.
bTScrib
.\ PhaMfti. ^.cn(i<n:squi*dehclMnt
iudicarcp_.pulum.
_
^
in rcoiiam
; vinum tuum mixtum
elt
aqua.
t
Principes
tui
aInChiiftunin.>ncredcnieiiTbelicntss.
b^tScribar.Jin
S: Phar.u-orura.
cfQu,ia
df Nonnin' ici
.8
nC' .iunt inuneca.reddiliguiit-.peccatimcnrneftin
voliintjf.noninte.
-K
c II A
^
TX
quibus corrige
re dcbetauditorcs.
adillorum volunta
tem emollit fcnfu
fuo admixto vinu
corrumpit.
c-
,,,.c,on;hiirpct:,nt
bf Ac.u.itiue.
c,cz,,..,^.er.aa.
aiucag..antut^^^^^^^
^
fic diccrc
ponfumus
Morahter. Vinu d
retribuciones. I
PupiUo
non ludicant,
& caufa vidua: non
l dj.nitarem de-
tUUm,&C.
H.^retlCi
^
a1Qu,poiens&t;raendus.
^ 8 {l nt OD 'tib Vcl
quoque EuangchQ
jncriedifad eos.
Propter
hoc ait ddminus Deus cxercituu
J^orlbus
"''P^^" ^i^^-r^'^"^?''^^^^''^!^!^-^:!"!':""!''^^^:':^';^^^^^!^ ro * Rafiiius. vxDo-
df Non nini.icr >'<;..'uni imi"<:'.'i'tu ....6"'"r ,
- -
infid^Jes
locij
furum.Cmnes
diliguntmunera,lequuntur
4
aJiAqoo n;hiirpet.nt
bf
A
cc,u:iitiue. c^iQjise
..-lerinda. dlDcd g-.antutaodire.
^
in
culpa fitqui malumpromalocxigit,denteprodete,
T)
oculi5pro*ocu!o,nonaudiensiUud:
w reddidi retrihuentib.
Piai 7-1
nuhimaluYdi\\i\T'ercMtnntiledabitmaxillirn,&c.^nz.V\%C.^^^^^ ^
licoenimvirodicitur
.
Qui
te
pcrcuiTerit
in dexteram,
^l^^'^]^
prxbe
ci & aliam maxillam. ideft
patienter
tolera.
e tonis
Ijrael.
Lxx.
Vx fortcs
Ifrael.q.
Sap<f.fc
d.potetes
poientertor
menta
paticntur
. Cui
plns
datur , pliis exigi-
turabeo.
Quod
coa
traprincipes
eccle-
lo^n.z-h
COrrUmpUnc, pcill-
^
jiSpualitetScribis5cWiaiila.is:<iaibus.licitur;
V^vobisScnb*
'
p-niJnc Vi nrt
miCaUDOnesde
vi-
&pharif*i.Eialibi; Geneia.ioprui fignumquiril.
birlde^V.
IC * 13aUUUS.
\X]p^^
ro
aquam
facietes,
e
fortis Ifrael: Hcu
ego
confolaborfuper
hollibusmeis.et
t
;en"bu^"/cobe^^^^
CUm aauam in Vi- f aTxtendaroadpuBiendu.n
fScil.cet. bfVindiaam.quam
1
tlDUS
,
mnrmiUrilJ.
^
.^ ,

, paiiendodiuquali plicaiam
t..:nui.
12 eninl DarablllS elt
numvertentdomig , , , ..,._.._:.: J: t:...'.,.... '.
i
? vcma.
V^,quiacu
14
prxualcantjfublcua
15 re
inopiam paupe-
6
rum,opibusabuta-
tur.Vt etiam ei
qui
alterofolertior,
abutitur natur.^ be-
& Pharjf^i, Ei alibi: Gcnciaiio
ytm iignum quiril.
bfrldrjj.
confblabor
fuper
hollibus meis ^ et
u.>> u ..- - aTExtcndaroadpuBienduin fSciIiCct._
bfVindiftam.quam
^u...
uvj..
...
-_
-
paiiendodiu quall plicaiam
t..:nui.
Bus"\S
miratuJ
^'
vindicabordc inimicis
mcis. Etcdaertammanummci
ArchitricUnUS Et
^r.uruenda.n
bnPursandoignetcibuIationi.:
cfSordesvitiorum.
d,Tnnc.
Kgina
Saba in con h
ad
te,
6<f
cxcoquam
ad
purum
fcdriam tuam
,
er aufcram
uiuio Salomonis
B
Pfal.
4ftC
coUaudans
pincernas
& miniftros vini.
c
i'ocr//rw.Accipicntcsaicribi';
& Pharifaeismunera,
qax pauperibus
auferebant.ln
pailionc quoqucdcmini
infiddes fuerunt nolentcscrcdcrc in Chriftum ,
&
focij
furum
jfcribarum&
Pharificorum, Sc luda;
proditoris.
Hicton.Socij /io-^w^jert.Nosquoq;
debemus cauerc ne
abiUis
accipiamus muncra,qiii dclachrymis pauperu
couregant
diuitias,ne
fimus
focij turum,&
ncdicaturde
'nobis:Si vidcbas furem currcbascum co & cum &t.
Xr Bafilius.Fures cenlcndi
lunt,quibusdaftandi
circrci
tus dcmandata cft
prouincia
,
aut ccnc hi
qui alTumpto
principatu
ciuitatum &
gentiuclanculumquidcm
(up-
pilanr,quseauicmadicmpub.attmenr,extorqucutvi.Et
qui proefidct
ccclcfijE munera
accipit,od
iiiam oblcclatio
ne & vfum
,
obtento interim
pra;tcxtu
honoris iftius fe
contingentis.rationesprxfidcntia;,
aut
quodinirc
ratiO'
ncm dcbcat.concrcditJE
fibi
difpenfationisin vfuspaupe
rum
ecclefiC,is plane
furti eft
particep.s.
d
SeqmniHr
Yetribuiiones.Qyiiz
amicos non
putant
nifi
qui
donant,quorum
non os,fed manus confiderant Et tan-
tum
quorum
marfupiaexhauriunt
fanftos iudicant.ll-
lisdonanta
quibus fperant
,iliisfauent jUosextollunt ,
vcl laudant eorum caufam .
Summachus.Viciflitudines vel
vltiones, vtUlequoq;
in
NICOLAVS DE LYRA.
, I Vinum tnnm.ideli
cjrridiopoputorum per
docl^res
&fa-

cerdoits
, jecundum quod
dicitur Lnc.x. in
parabcL-ijauciati
mftm-
dcns oleum &
vinHtn,vbi
per
rinum
intdligitur
cot rc8i0,e6
qwd
eft mortijicatiuum.
a Mixtum
eft,'rfe(?
relaxatum a corr(ll'one
dcbita,(juta
doclo
res
cuipabiles
non habent
frontem corrigendi peccato) es.Confcque
ter delcribitur culpa principumy
um daitur.
3 Principestui.iarcgj?B/nc /?/'/.
4
Socij
furu m. Suiteritantes eos
,
eo
quod
communicantfurtis
cornin.
j Omnesdnigunt.&c.Po-tfM^ntMm.
6
Sequuntur
retributioncs,&c
Tiruertentcsiu^itia.idco
fubdltur.
rj
Pupillo
non
iudicant,&c.DWo pro eofententia
iniufla.
8 Caufa vidux non
ingreditur
ad illos. Quia
non vidcnt
inde
liicrim
ttmpoyale tonfurgere
.
9 Proptcr
hoc ait dominus Dcus exercituum.
Hic
confe
queu-
neficio,ad
indaginem
diuinorum . Va: item his
qui
oId-
tentam ccclefie
dignitatcm
non adornarint
conuerla-

tione.
f
neuego.
Affedu
pij patris
cos(licetinimicos)plangit&
percutit.quia pereunt
&
pccnitcre
nolunt.
r Bafilius.
VtiqueDcoluntinimici,quiiniquaper-
petrant.
Inimicaeft fumrao bono
malignitas,
iufto il-
h iniuftUia
,
fando immunditia,
veritati
mcndaciura.
Ob h.xc non
conquicfcet
furor
meus,
quandiu
fuerint
inimici .
g Ccn/Waio),eJr-c.VItioneconfoIaturquippefupcr
hofti-
bus fuis.dum
qui
in
profperirate
beneficia Dei
cognofce
re
dcdignantur, fupplicijs
&
affliftionibuscorrigunmr.
h
Etexcoquam. Quiafupranominauerat
argentum,l<er-
uat
mctaphoram.Aco^aw,erc. Igne
tribulationis
fordcs
& vitia
purgando,vtfeparato
ftanno,
purumrcmancat
argentum,quod abfque igne
fieri non
poteft.vnde:
Quaft
ignis confians,& quafi
herbafuUonum.Et3.Ubi.Frumentutncon- ^J^'-*''-
gregabit
m horrea,
paUas
autivn comburet
igni inextinguibili,
In
*^
'
quo fignificat
eos tormenta
paflnros.
4 BalJlius. Vide
quam
foclicem exitumfortiaturiuna
iudicium,acfuppliciaad
rcilitudine
iudicij
inueda.No
cdquiefcet
furor meus. ludiciu facia.Inducamanu.lgne
p
''^
exami-
quenter
defcribitur pcena debita,cum diciturcTropler
hoc ait domi
nus Deus excrcitnuni:ideH
^ngelorum
.
I o Fortis
lCi.potcns
ad
puniendum
malos de
ifr.
I I Heu. Tro malo
populi
mei,
1 2
Ego confo.fupcr
hoftibus meis. Et
fubditur
modus
confo
lationis .
I
j
Et vindicabor de inimicis mcis. Et
accipitur
hic &
pro
iiltfi.Vufjiones
enim
irajcibilii
tervnnaiitur
inpeffionibus coiiCnpi-
fcibiUs.lratus
cmm deleB'itur
cumpunit
iniuriamfbi illatami
&
Jictra
tcrmir.atur in dtUSlationcw,
14
Et conuertam manu
tncz.>potefiattm meampunientem,.
1
5
Ad tcDtbiu punienduni.ideo [uhdnur.
16
Etexcoquamadpurumfcoriatuam,&c.
loquiturde
Deo admodim
auiifal>ri,tjuiper
vinutem
ignis conjumn quicqmd
cji
impuritalis
in auro vel
argei.to,&fic purgatur.
Sic
inpropojito
per ignem
tribulcitiouis
immijfe
d Deo
ludps per regern Babylonis
fuit purgatus populus Judprum, quapurgaiwnejaSiartduHus tfi
d
captiunaie Babylonica.
ideo
fubditur.
J Ec
M
B^^
L 1 T E
E^.
1 ritt t?.Debit2CorrcIionis.

2 Mixtum
e/^.lndcbita:
rtmiflion is.
5 Trirtcipes
tui.Dati fibi
poteftatc
abutcntcs.
4 Soiij
fmim. fuftinentes vfurarios & alios malos
pro-
pter temporalc
lucru m.
5
Omwejdi/i^anf.IuftitiJcperucrfiu^.
6
Sequuntur retributiones.peTUClsh
iudicantCS.
7
Tupillo
mi
iiidicantS.pto
eo in iure ruc
8 Et
caufa
vidue.
Quia
non vidcnt ibi lucrii
temporale.
j) Tropter
hoc ait Duminus Dcus
tArfrc.'t/<'</.defcripta
mali-
tia hic
ponitur
dcbita
p9na,cum
fubditur.
f
Heu
fjjo.Faciedo
vindi<Sladecis. Loquiturenim
Deus
deipfoad
modum
hominis,qui
dclcctaturfe vindicaus
dcluisinimicis.
*
14.
Et comflm
wrjwMwwedw.puniendumfccundumor-
dinem iuftitixmcae.
16
i:fe;rco(?dw.HocmaximcfiettemporeAntichrifti,cu
iusperfequutiofietad purgationem populiCiidfliani.
t
.ire
^9
Ifai aia!
A,cxaminabo,\'tpurum deniqucexhibcam. Sicprccatori-
^ busindignatiirDcusjVtccshcncficcntialuaalticiat.
Ne-
quccnim
ad
cxtrcmaminanirioncmcosplcdir.fcdca-
Ifioatadmorumcorrcdioncm.Infcrtamcm ijrnchunc
Cap.I
30
eratl{exin
Ifrael,fcdvnufquiffiecfuodplaceh4t^hncfatUhat.\\xt
'"
ccrtc ex
quo opus
non crat
Rcgu
m fcric
poft
aduenttrm
^
vcriRcgis.quipollicitusert
fc ludiccscxhibiturum
prio
ribusnihilodifparcs.idqucproprcrdifcipulos
,
dequib.
vtadnihilum
perducatquod
malum
pcr ignitadiaboli feJebuis.i^cindicuntesfuptt
duodecim tnbtt.
Mat ;
iacula mfcrtum cft
anim^nonhabcnti
fidciclypcum.
a Siamitmtfitm.Vii
famdoclrinamScri
barum,(5c Pharifaro
ucrz.ucut
Oannum
argcnto.Et dabopu
ram.&pcrfeclamlc
gLs& EuSgdii
fcicn
uam.
*
Sepruaginta.
Et
aufcram omncs ioi
quosatc.
Bafil. In-
gcns
bcncfkiu con-
- fcrtur
animz,qu
C
Ciuitasihfii^-ohfi
ilelis
Sion,Qrc. Fcclc-
fia in
qua
reuocan-
tur adiufli uiucn-
dum.Ertenimciui
tas
congrcgatio
ho
minumadiuOeui
liiiaK-
a T
Moyre',& Airon,& Gedeon, tor.ie.St filij .
a omncftannumtuumj&rcftitiiamiudiccstuos^vcfuerunt j
U 2 1
^
ci nulu L)",& f.-crsta tibj
aperiant.

lllisreftitut.s
piius,&
confiliarios ciios iicut t
antiquitus.Polt
harc voca
j
a 1 Non
puusl
(iuiijsablcadi
lufra inoiir^.upoGti.
b
i Chriili. c
^Iii Chnftumcrrdcns.
4 f
Non
omnislVJ ia difcieiione crcdentmra,{( non credcnimm
reWquix
Jlrael (lux fieni.
'
,
(,^. -, .A
e
Nai.gu.nchiii. minumai
c
bcrisciuitasiuIii,vrbsnaciis:Sioniniudiciorcdimetur,& 4
ucndum.
f
Ad&4cin Clintii
Afultoli.Scalit pizd^nivreii. ^Ab
inh'deliiatc b
IQux ahduOaeti
pei J *PrOCOpNoam
miaititiami 1S*d.
^n.~minu,. ffer Ronuno>,el in inleino d haUtos. .l:.._ __ ._; 4 j
. 1
_

hn.

r

+ r di o plius
mcrctrix, icu
t rcduccnt eam m lulbtiam. tt contercc t
lccIcratos,&
pec
e
reccnti
nominc,
iu
a ^Subicc^os. QjiinLhnlli
roorte cpofenreiunt.iccicderenolueruni. b
1Contiitis(<cvcato-
_
fti^irriliir-ls nnn
ribus.qu'
Uoniaum
dereliqueiunt. I.Ntcriio. ^l^cimanenie^
iii molitiafua.
i^Hic & in
'
lllll^tlUuaS
, IlOn
fBfU'0.
*salujii|iboai$.
c Intus.ic exteriu. 1 F.nibelcen-io.
homicidii lcd lufti
clrorcsfimuljCtqui dcrcIiquerutdnm,cofumetur.t
Con- 8
ti? plcna.non
cmi-
;
pude
a
^Moreprnphenc^) citomutatpeifonam.
b vLoc s
uolu,>iuol''<. taS
tanlUm,(ed
Ciu i **; ar
fudcnf.nab Idolis
g.b.racrificaucriit.Et crilbcfcctisiup
hor
9 latum
magiUra
uo
h^
t "
fccicav
d
ti$quoscleg'ratis,cumfucritisvcIut quercusdcflucntib.
i

i(^i
debuii.it elTeboitiit ionclufat,f..>ns linaatn
b
ISa^icntiz. flofruAaoG.
c
iTunc
d ^ ID
pcifeccooe.Jceaptinitate.
e
^S-ipcrbia.
^ m oui conii. e^iii< .
foliis,
& vclut 1
hortus
abfq; aqua,et
crit forciiudo vcftra
^
k mini
iiiqiuab
I 1 Uuurijc ve<us.
pcr
occaiioncm
jjcr
ucrscprxfidentium
dcfciuitaDco.qua-
do ab ca anfcrfitur
i
'
iniqui prfidcs.
Ob
\tniifus hoc &
figna qu^di
Lebjncur
circumEccicfiamftatuunturqu dcprchenfosinintcr-
^*
diQispcccatis
arccnt ab
ingrcuu
, &
fcgrcj;anta rcliquo
corporc
Eccicfi* . Scd
h?c iniqui
irridcnt non
intclligeti-
tcsquia
ifiz
dcclinationcs
fcparationis
ea fiibindicant,
qux
in trcmcndo Dci iudicio ficnt. Porro
quantum
no-
XX
rcfiliat,cx eo
quod
non tolluntur dc mcdio
iniqui
do
1'ohK.f. cuit
Apoflolus.Corinthios incrcpans,quod
luftum non
cmifiUcnt,
uttolicrctur dc
mcdiocorumqui
ciufmodi
malitiam cflct
opcratus.
b EtreliitH.im ifdi.es,&c. Non folum
poft captiuitatcm,
ut Zorobabcl
, Efdram,5c alios,
qui vliquc
ad Hircanum
przfuerutit populo,
(cd <Sc
poft
aducntum Domini
Apo
;
flolostScaliosEcclcfizdodlorcs.
l<Bafihus.
CuromifiisRcgibus
meminitiudicum}
AnquiaRcipublic^ adminiftratiopcriudiccs
fucrit li-
berior,
quod populus
tunc folum Dcum
agnofccbat
Rcgcm?
Tandcm
rc^ura
inflitutio Ulorum tcmcrita-
C tc (ucccffit .
Quarc
non
Rcgcs
,
fed iudiccs
pollicitus
Idkp
cupicns
corun Ubcrtati confulcre .
'Ham
ron erat
b 1 Cum dcfccetit
uobisaquafapieniix.cum
aiidi.SclU-nlcs criiis.
c
51n*'U<^u"l'
cabitur,
critqucrc
liquis
dux
,
6c au-
dorfalutis,
qiiippc
qu^dcfecoctusco-
rum ,
quifolitario
uitx
gencrc
dclc-
Aantur
,
tanquam

a..
colomasemittct.
d yeut
tjuercus drfluen.
Sicut a
qucfcu
aridifatc concufr
fa,dcfluunt folia, Sc ficut hortus non valct
profcrre
fru-
Gus hcrbarum nifi
irrigctur aqua.Ita
uos nifi habucritis
folia vcrborum
Dci,quxnon marccfcunt,& aquam Ipi
ritualisintclligcntiz.non potcftisbonaopcrari,
fedom-
ncs laborcs veftri ariditatc dcficicnt .
Vfquc
hodic ludsci
"""*'
lcgcntcs fcripturas
fandas tcrcbinthus
funt,
ucl
qucrcus
fccundumSymmachum,
uelficus fccundum
Euangc
lium . In
qua
Dominus
poma quxfiuit,&
non
inucnit,
Sc ztcrna ariditatc
damnauit.Ipfaquc
folia,&
pompacn
uctborum
iamamiferunt,hortusquoq; irriguus.f
(cicn
tialcripcurarum,ucl paradifus(alia litcra)
diucrfarum ar
borum,quia finegratia fpiritaali
nccolcra
affcrunt.qu^
infirmus manducer.

Bafil.Qui gloriam pcr
fuccum
aucupantur
ab homi
nibus.
poftoccultorum
manifcftationcm , cum fucrint
omnia
nuda,pr;bebunt
de fc talc
fpcdtaculii, qualc qucr
cus,autthcrebinthusfpoliatafoliis.
.b.
M
NICOLAVS DE LYRA.
* I Ft rcftituam iudic
tuos../!ZoroA<i6</.(^
lefum filmm /-
fedech,MaLbubj!0Sf&
fimUes.
a El confil iarios
tuos./, Efdram
&
Xeemiam
:
Uggfum
, (3
Zachariam
prophetas.
3
Poft hzc vo.ci.iufti./5ei.
4
Vrbs fidclis./n diuino cultu .
5
Sion in ludicio rcdimctur.?'^' Sion,vbi
erat
temptum
ai
tjuod populus
tenebatui- ter m amo
conucniie,
intcUigitur ipfepo-
puluSfifHi redemptus fuit
de
Babylone
per
uiam
iullttit,
innuatum
pro culpafuflinuit poeiiamdebiiam
. Et
quod per Siouinteuigatur
poputi4S,ofienditur per
hoc
quod fubditur:
6 Et rcduccnt cam.Mo/jJ inim
Sion/}M
efi immobilit no
fuit
tr*ut'
trantlatus nec
reduclns,fed poPulus.
7
Et
contcr.^ttij illi,q-ti
erjnt in
peccatisjuii
ohflinati,fuerunt
mortuipanm incapiione lerufalem
,
&terrdincircuitu, or
par-
tim i
capiiuitate Bahylonis.
9 Confundcntu
r cni m ab ido. Videntet
per experientiam,
quod
non
poierant
eos tuuu>e contra
Babylonios,
9
Eterubcfcctis{uperhortis.a<ico/c<i7w;fci
idolainlocit
amcenis &
delitiolis,nbtetiamJuam
luxuriam exercebant in veve P"ap
ratione idolorum,& Triapi
maxim
i,
unde &dicebatur Deus bor

torum.
10 Cum fucri.vclut
quercus
dcflu.'.orti
propinqui
:
ficut
folia difluunt
a
qucrcu,cum
incipit moitijicari.
11 Vclut horius
abfquc
aqua./n quo mortipcatiturfeminata
&
piantaia.
II Et crit
{ot.ijipplicata
iehit
pxnd.
t
M
O
JV.^
L l T E
f^
1
f
rr.Quiatempuspznitcntixdabiturclcdlisab
Anti
chriftodcccptis,idco
fubditur.-
2
Tofl
hrti vocaberit ciuitat.
5 sion in iudicio redt.EcdcCii militans
pcr pocnam
dcbi-
tam
cxpiabitur.
6
: itiu.f
Enoch,& Elias
pcr
fuam
pr^dicationcm:
<Jc
hoc^uantum
adcleOus.
Et
7
Et conff.
i.dzmoncs,
5c
peccatorcs
obftinatos ,
diccns
illudMatt.XXV.d./<e mdcdiiU
inignem fCernu
,
quiparutus
efl
diaboL,
C^
angetis
eius.
8 Cont'*'identurcnimabido.'ii\i.nx
idolumauari
cftpcCU-
nia,&
luxuriofi ribalda.
9 reic/cciK.Adcxcrccndumlafciuiam &gulam.
10
Cumfue.vcqucrcus. i.propinqui gchcnng igni,
ficut
qucrcusdcficcau
combuflioni.
11
iM<^^'/it.f.gratiz.
1 2 Et
eritfcrtitii.i.non potcns
rcfiftcrc.
t
t
m
31
Glof ordi.
&Nicolai de
Ly
ra
jz
^a
rt
fauilla. ^ Bafil.
AVel h-inc
liquct
,
fua
a
T Syn^aclii putgjmentum ftupjt'.
T Cito conrumetut. b T Fortitudinis.vel ido-
loUtiix.
5
Oitinia
inuniinin:(alias mbliir.int.)
c
f
Seiluri.
il * Vul'liis rriomcnti.
-s .11 n i h . n
"
tr r wd
. ... ,
cuiq.opcracamfup
a
vtfauillaftuppoji&topuSveftru quaTifcintilljjScruccen
i
Tqmacitcu,
pediratUracflemole
a f Ab hofiioutae'^^'""'"''- b
^Fottit do,.^us.vd
.d.um, c;
u-.ulalcminqua
*
idolum. i CJ^oddom-nus
inccndit.
dctur
vnumquefimul,6i
non eiit
qui extinguac. ^
fliaru.q
in
fupplicio
illoeiut.dumnosip
fos reddimus fu turc
con-
conflagrdtioni
ido^D
ncos .
Allcg.vcl
Mo-.
ral.Hsc oia dc cotra
riisdogmatib.pofsut
accipi qa& magiftri
&
dilcipuU paritcr
lunt
penturij
&
op' Allcgor
corunijCibusignis.
Moraliter.
NICOLAVSDE LYRA.
tc}tcthocrjfernadi<^nm,qHol>^u-{^rdumincenditdomtmtt<>
I Et
optis,&C. 54 opusdemcritoriHgenerattribiilationisltccdiu. niini,& dvmtm
I{cgts,&
dovtos
lcrnfalcmpcr
circuitim.
'\.^eg'
i Et {iic.vtru.fi.?H
ignegehennx quatum
ad obiiinatos in malis. ylt.St
(ic
illc
ignis
nonftiit
cxtinQus ab
homincfedfokm pcr
con
S
Et non crit
qui cxcing
uat.
giti
a ille
igniseflperpetuns.To' fimptionem
combuflibilis
m
ateri^.
_'
'
'
'
MOB^L.
1 1-t
opusycHrtm.\\mz\v[.
z st
fcintiila&c.Vy,ncgchcnnx.
.7
Et nonerit
(jui
exiin.coqS
cA durationis ztcrna-
monitionfs
*fcnti
c.dcifiv.tlanttir
tanq proccdentia
ad executionem.
p A D D I T I O 1. .
In
cap.
i.
faix
vbi dicitur in Toslilla.Tcrtiim
quod
in hac
pr^ft
tione
manifejlatur efi papulus cuilfaias prophetauit.
B
Qjtp-itur
hic
quare
no
fccit
metionc in hac
pfatione
de
I{egibus
Ifraehvt
de
erobodfilio loas,qfuit cotSporanc'' Hofe.I{egi]udis,
Jicut Hofcas fecit infua ffationc.Similiter quare Ifaias
no
facit
bic
metione de
Samaria,nec de
Ifrachftcut Hofcasfecitjicet
multa
Ifa
ias de his
fphctaucrit,prout patet infr.vij.c.& xvij.
&in aliis lo
cis..yid^folet dici,^ Jfiiasprophetatntprincipalitcr
contra duas
tribus.&ideo carit
I{cges,&fua metropolim.f. lerufalcm
tanttm
intitiilobabet.-SedHofeas cotravtrofq;prophctauit
. Sedvltcrius
circa
hocpojfct dici,^
c'u
Ifaiasprout
dicit
Uiero.inprologo
de ad
netu
Chrijii,& vocatione
Gcntiu,&alijs myUerij: nou^ iegis,qua
ft
htsiona
Eu.mgelicam
videatur texercideo de luda , a
quo
Chri-
I
Cofeqneterfcctido
ojledif brcttiterfuit
attcslationis materia di
Secundo
cri^Filios cnutriiii,&
cxalrauijpfi
aut
fprcucrut
me. n
q~ \
bus vcrbis
epilogat
copendiosc rntdu,qfusrTit
in',cariiiine Mofaico

fiipradiBctamlprjcambiilaaddcicfiioncm
populi
iliius .Diluefi
..?Z'?.Ni.inquid
non
ipic cttpatcr ruusqpoflcdit.fccit,&
crcauit
tc.&c.
'n
quo
osienditu>
ipfos fuiffejiiios Deiper
creati
nem,ftmiliter&peradoptioncm
ciidici[:Va.riaiit Dni
populus
ems.
Similiteribifacitmentionem
de ediicatione,nutritione,& e-
'
xaltationeeoru,cudixit:C\rQM\x\itcu
& cuflodiuit.&cCo
flituescos
pcxcelfam
terra Scc.ad
qu.auerbaalludit Ifa.d.i
lios enutriui &
cxaltaui,ipfj
ucro
fprcuerunt
me.
Confcquenter
tcrtio,quiafecundtm
^posiolum ^p.xi.c.Qxci-
Tertl,
tasexpartecontingitinlfraeUitplenitudo
Gentiumin
Jius dcfcenditfecundum
carnem,& dc
ltid.ca, in
qna
mtus esi,
paf
trAvcUdeo osiendit
quodpr^diflu
peccatupertinetad
cacitatem.
fus,&fepuitusj&c.de quibus pnncipaliter
intcndtt,tanttmmodo
facit
mentionem
aiijs dimiffis quafi
incidetaiiter ab eo introduiii,
A D D 1 T I O II.
In eodem c.i.vbi dicitur in
Tosiilia.Circaprimum dicitproplje
^
ta:Au(Mx.ccx\\.i.^ngeli.
Quod
in hoc
capittdo
coiitinctuy circa deieflionem
populi
ludai
ci^& caufani ipftus
&eius medeld:Tosliliator
cxpontt
dc
captiui
tate
Babylonica,&
eitis
caufafimiUter
in remedio,
utpatet
mTo-
siil.Qu^ qiiide expofitio
videtur
apianojcnfu
litcr dcuiare, nam
caufaprcipua'pdici:e captiuatisfuit peccatU
idoio!atri<e
,
utpatet
jjij.l{eg.& t;.Tara.tame
inffcnti
c.no
exprimitur
hor
pcccatti
vt
caufaffcd
vt
dcfcBus
diuinx
cognitionis,&
aiia im
iufmodi
: Licet
enim
infine
capitidi
dicatur.-Confundcnmr.rx.ah idolis
qui-
busfacrificaueillt imc
nonponitur
vi
c'aufa,prout
ibidem decla-
rabitur.Item
quia
lud.ai in
captiuitate
Bab . ionica
fuerut purgati
apeccatispdilisfcSm
Tojitllatorem
antequam
reducerhur ad ter-
ram
promi/Jionrs: qiiod
eU contra lilud
quod
dicitur
:Supcrquo
pcrcutia
vos ultra addentes
prsuaricatione:^ao(/e.r/7on;ir
^
etiumj'ccundu
eu de
incorrigibilttate
coru,vt
patei
in Tosiilla. It?
^uia
manifejium eji,
quod ludp
redeuntes de
captiuitate Babyloni-
capro maioriparte nonfuerunt
purgati,Jeu
mudati
apeccatis :fed
erant
itupiicati
abominationibus Chananieoru,~& Jimorrl)orim
vt habetur
exprcjfe Sfdrx.ix.
quodnon confonathuicquodin
loco
dicitur: Et ccce
cxcoquam
ad
purfi
fcoria tua
y6i aufcrra
omne flannO tuu.-
QuodcxponiturinToftdiafic,quodftctitper
virtutem
ignis cSfumitur
quicquidesi impuritatis inaiiro,&arge
to,fic per ignt'
trtbuiationis
immiffx
a Dco ludais
pcr I{cgcs Bab^ io,
nis,fuitpurgat' populus
Iud.torH.quapurgationefaBa
reduSlus csi
a
captiuitate
Babyl.
Htec in
Tofiii.Sx
quibus
, &
aiijs quxpatcbiit
profequedo
veram
expofitioncm
vidctur
prfens capitulu exponcn
dtm de
Iuda,is
circafinem
templifeciidi
m
iud^,& :erufalsm reft
dentib.quj
Clmflu
ncgates dereiiquertint Dominu,&blafphemaue
riitfantlii Ijrael,
&
aitcnatifunt retrorfim,prout literafonat, &
l)iJiori<
Euangeiiac tesiantur,& ctiam
expcrientia ccrtijicat. ,
.Adctiiiis
cxpofitionis
ultcrioredcclarationE'
confideradumefl,
quod Ifaias
tanqudpropljcta Suangeiicus profcquitur
inprincipio
fuapropheti,vbi
intedit
agcre
dc eteilionc
populi Iiidaici,& vo
catione
Gcnttu,cunde ordine
,que Chriflus
(nEHangelio prongfiica-
uit.f^
abicWio Iud.eoru ex corU dcmcritis
pr^cedercdcbebat voca
tioneGentiu.vndematth.xxi.d.Clmflus
loqucns
cum
doBoribus
Ci^t/f
^occ/iVi^Cognouitbospofleflbrem
fuum,&c.^.rf.c-

tiamfi
non haberentiumen
natu ralis
rationis,fedfolim J'enfualcm
cognitionem,ficut
bruta ,
adlmc
debuiflent cognofcere
ex in^inBu
naturaiibencfaBorefuum,&nutritorem,ctmbos&afinusronem^
non imbentes Ijoc
cognofcant,&fic
manifefle concluditurfdiflum
peccatum pertincre
ad ciecitatem,nofoiii mentis,fed
etiam
fcnfus.
Cofequentcr quarto
o^cndit
ex
qtiibus
caufis
deueneriitadtan
ta cMitatem.t de iwcdicit.-V
xCcnn
pcccamci.vbitriaajfi
Quarfi,
gnat,ut cauj'asfcu occaffiones incurrcndipdiBu ccecitatispeccati.
f.de
no
cognofcenlo
Cimflum.
Trima
eft,quia
Gens
iilapro
maiori
.
farte
tantd
cofuetudinem habebatpeccddi\(p
ia incrut eis Ijabitus
vitiofus,adpeccatii inciindspe^
modu natur.Et dc hoc dicit: ViC
Geti
pcccatrici.
vnde no dicit:Vx Gcti
peccdti,fcd peccatri-
ci,Tf (ignificet
aBU
couerftm
in
habitu.^^ccuda^qmautdicit
Gre-
go.Tcccatagrauiafuopodcrei
aliatrahut.Stdchocdictt.-Topw
lograuinniquitate.q.d.pcccata
huitispopidi tdgraniafuerut,^
ex
magno podcre
ad td
magnd ccitatem
eos
deduxcrut.Tertia,quia
li
cet
poptdus
ilie
afaneiis
T.rtriarchis
defccnderit
, tamen
totafere
vmltitudo
populi
dcfcendebatfecPJii
carnem ab illis
qHifrequenter
&enormiter
in
Deupeccauerut,ut
iili
quifeccrUt
vituiu in Oreb,
Sxod.xxxtf.Similiter infepiiichro cocupifcenti^c&apudaquas
co
tradiaionis,&
inplttribus
alijs,utpatet
iniibris
THofaice legis
&ludicii,&
Kegii.St
de hoc dicit : Semini
nc^q filtisfceleratis.q.d.
no
immerit6\ad
tantd
c^citatem
dcuenit
lilepopidus
,
quia quafi
a
natura
fecundHfuam gcnerationem
inefi
eis
peccare
in Deum.
Cofcquentcr quinto
dcclarat
iiludq,pmsdixerat.Spreueriit
me.
EtdcijocprimodicttiDcrchciViCrunt
Dnm,quia
dixerut Joan.
^
'
:tu-.f.No habemus
Rege.nifi
CGefare. Scio,
qaoiafpl^cmaue

rutfoiUTu Ifrael,qiiia
dixerunt
1
oanviij.f.Samantanus
es, &
df-
moma
h.tbcs.Tertio,quia
cu
ipfi
a veris
prophetis
etudtttfem^
ex
'
pcaabdt Meffid degenere
Dauid^cU tamen
eis
adefict pfentiaitter,
dicent
s.Matt.xiij.g.mnc
hic e filius hhri.de
quo
diat:A\ic
nati sut rctrorfum.-
quiafpreto
ucro Chrino .xdhfferut
cutdam
pfeudo Meffie qui
dicebaturBcnco-^Witpatet
m Thaimud.Veiait
ur
in
quoddiibro qui
dicittir Cabrid.
sxquaadhafioncfueruntcx
eis midta miiiia
intcrfcaa.
ut ibidem &fic
alicnati sut
retrovftm.
Confcquenterfexto
oslcndifipfos
efi'e incorrigibiies pcr fiagcila
Sexto.
G:titribidationcsJ!biaDcoinfliBas,fcuinflige)uias
de
qiiodicit
:
Supcr quopercutiam
uos,&c..Ad
quodfcien.itm
quod
in
tcmpon
btis
q
ante Chnsli
aducntumjcu pajjloncm
fcefi'crunt,cim
dlc
po-
&prindpibusfacerdotueispropofuitparaboladcpatre famiitas,
u,,[,(sfreqiienterpeccafl'ct,Deusptm!ebat
eum
uartjs,&- dtuerjis
rrimo^
qm pidtautt
uined,&Jepe circudedit,&c.Sx
qiiaparahola,&'eiits
expofitione
concludit,ideo dico vobis,
^ anferctur.a
uobis
rc<!rnm
Dei,& dabitur Giti
facieti fruUus eius,undc &
\fa'tasjequis
mo-
dtm
Suangeiicu
de
Jimiii parabola
vincte ludxis
improperauii.inf.
y.c.yt
ibtd.patebit.
Etideo inhoc
loco^qttoddenUtiatiiocationem
Centium,ut
patet inprindptoJeqmMis ca.prxmifit exprejiam
re-
frobationem
ludaorum circa
quod
decemnouem
facit.
Trimo.ji.tcnimoniainuocatcfiefltH,&terresiriu,dicens, Au-
ditc
Cflcli,& auribus
percipc
tcm.Citius
ratiojecudu
glofidm
taiis
efl.T-lamftcutpopuio .fraeliperMo^Jen diatmfmt.-^udite
cfli,qufioquor,&audtattcrrauerbaortsmei.ficpoH prmarua
tionempopuli
i
ofdem
uocatlfaias inteslimcnmm,itt omnia cvno
fcdt
Deum tn ultinnem
mandatorumfitoram adiracundtd conctta-
tthunde Mluert^ai
utruque capitidu,f.iilud
Deut.x.xx:j. &prim'ii.
lfaix,Jatispatctj^
ea
q
in illo
c.pronofHcaturf
modn
prophcticx
moni-
mo ,..^dts,adfincm,ttt adpc:nitcnti.tm
rcticrterentur. tinde
Deut.vij^.
Sicut
patcrcorrigit
filium fufi.iic
Dominus
Deus tuus
corngit
ic.Tatcrcnimflagcliatfi'liun,utcomgatur,Jedm
hoc
peccato.q
m Cbrisio cbm
ilcrut,^
cfl /
i(m mu
peccafu
id Dcus non

ptmit
illos
tan-^i
filios,vt conigantur.fcd tanq
bosics ,
iitpptapro
pr^dilo pcccatofcim
ordinemfti.^
,us'i!ti^patiantur..u.Maulud
?Aatt.xxi.d.M;xlosnva\cp,dct,
& mnch lualocabitalijsa-
gricolis,i</eo dicit.-Supcr quo f?cutia
vos.q.d.qua
de
cauja
lix
beo
vaspercutercquia
id non esi
caufa
correiiiouis,cim
ex
^ctij-
(ionibus
magis
dctcriorcs csiis
cffeit.Qiiiaomne
caput Langiiidu,
'&
cxponattirprout
in Tosiiila
rfqueibi:Tcnz
vcltra
dcicita.
Inquo confcqiicntcrfcptimo
dehrtSionem icriifaicm^Cr.templt,
Sc/.^
& totitisre<i^ionii
itid.i.e
per
I{omanos prvpricprenosmat
,ideo
dicttt'.r.n
dcfoiabitur,ftciit
in nasiitatc bojtili ,fcdicct mcp.ir.t-
bditcr . luxta liiud
D.wtciis.ix.g.
'Et iinis
cms valtiias.
imo
^
33
AddItlO;
34
A
ft/Wtr.Etderelinqncnir
^W^Sion.f.IcYnfalm.reltemplu,
^M
non
folunt
ab bomniihtts
jfed
d
Deofnit
dereliBa. luxta illtid
a4ifc.2?.rf.Relinqueturvobisdomusveftradcrerta.
Confequaaer
odauo vt oslSderet
,quod
licet
maiorpars Crprin
cipaltor apudludfos prfdiSafceUra
&
pxnas incurriffent,mhilo
jninus
oiiqHA reliquifparufvt
feminaadfalutem remanferunt.
ideo
fubditur:
Nifi dominus
reliquiflet
nobis fcmen
, &c
Vbigloffa.Bu
ofienditur tjuf
contra luda &
lernjakm diiafHnt
tdcaptiuttate^H
B^manorum
effet referenda, quajtdo
in
^po^olis
reliqui
e
faluffoRffunt,^
mmadie crediderunt tria
miUa,&in
toto orbe
Siiangeltum feminattm esi.hfc
tn
glofja.
Confequeruer
nono vt
ofiendat quodprediHf reliquiffemirules
non erant de matoribtis
feu principalibns,
nec tn tanta
qiumtitate,
ytdiceraitiirpopulHs.Ideofubditur:Au<iitc
verbum domini
principcs
Sodomorum,percipitc lcgem
Dei veftri
popu-
JusGomorre
q
d.Licet domirws
reliqneritfeme
ex
yobisjadhttc
tamen
principes
Sodemorumfunt,crpopultts
commiaiitcr
popuUts
Ccmorrf. Vndegloffa
. In
hocfaluatis reUqHtjsper aposlolos
, ad
Scribas &"Pljarifeos &populum c1aniaiitcm:Crucifigc:fermo
c3-
uertiturjicens
:
Audac
verbum domini
principcs
Sodo-
morum,&C. SieutenmSodomitfpHbhcipeccabant &ftneye-
recundia dixeruntadLotb. Adhuc
virosqui ingrcffi
funt ad
tc,vt
abutamur cis.
Gen.i^.b.Sic
tsti inuerecunde contra Clrri-
Hum dixerunt
principes.Kcus
eft movtis.Et
populMs.Cracifi-
gccum.vndedeip^sdicitHr
infra. Iniquitatcm
fuam
quafi
Sodomam
przdicauerunt,
yt mtcrtio
capitulo.Hfc mglof.
B Confeqnenter
ofiendit
decimo,
quod nofolum prfdiQi
principes
populju
erant a Deo eieSi
,fedettam
cercmoniaiia
&
obferuantte
iegales
erant
cuacuadapofi pi^onem
Cimsii^Quod
declarat in duo
bus. Trimo,in yiBimit &bolocausiis &alus
facriftcifs
,&hoc
(um dtcit :
Quo
mihi
mltitttd:nemfacrtfictornm , &viBimariim
reslrarum &c. Secundi , in
obferuantttsfcsiimtatum
vetcris le-
%is,tbi:
Ncomcniam&fabbatum &c.
Circaprimumfciendnm,
tpddlicet
in diQis
quornndam prophe
tarum inuentantur
altqua
diaa,quf
videntur
fonjre,quod facrifi-
cia veteris
iegis
non erant Deo
accepta,rt
in
TfaJ.
Non in facri-
'
ficijs tuisarguam tc,&c.vJr/fre.7uru/;c;rttr.Holocauftoma
lavcftraadditc
fupcrlacrificia,&
comeditccarncs. non
tamen
expreffe leguntur
huiufmodifacrifictaprohiberi ,fic
vt non
9ferrentwr,prout
mhoc loco. vbi
nonfolnm Ifa.dixit
;
Quo
mi
-
himultitudincm facrificiofum & vidimarum vcftraru.
Inquoosiendttur/juodDetu eisttontjuiigerettfedetiamfuperad-
dit
expreffamprohibitioncm,ne
vltra talta
ojferrtt.vtuie
dicit: Nc
oifcratis vltra lacrificiumtVuftra.
Inquoofienditurmanifc-
fii ,
quodpofi tempus
isiud de
qno propheta
hic
loquitur,
twn erat
licitum
offerrefacrtficta iegalia,& huinfmodi:& ftc oportct quod
hoc
inteiitgatur
de yltima deslruQione
tempUper {{omanos.quan-
do
obferuatio legalium
erat
mortiferafecutidum
doilores.-non auti
de desiruQtone
Chaldaica.quaado legalia
nonerant euacuata.vnde
gloffa
;n hoc loco vltimam
tempU
dejiruQioncm indicat.Tofi Baby
lonicam enim
captiuttatem
d Zorobabei
templum fdtficatum efi,
et
^
in eo
diufacrificatum
efi
Deo.
hfcingioffa.
Ctrcafecundum
dicitur: Ncomcniam & fabbatum & fc-
fliuitatcsvcftrasnon
fcraai,&c.
vfqutibi:
Labor.uii fufti
ncns. m
quo
ofienditur obferuantiarum
euacuattonem circa fefli-
uitates
qu.ts nonfoUm dicitfore ittutiLes,fed
&nociu.ts. vndc de
eii </;ct.-Odiuit anima
mca,&c.
Stficpatet.quodtiia
intelii-
gftaturpofi paffionem
Chrtfli, &
diuulgationem euangelti, qiiando
bHiufmodiobferuantiffiint mortiferf. Confequenter
vndccimo di-
(itur: Cumcxtcndcritis manus
vcftras,&c.
ybi notandum,
^nonprohtbuit
eis orare
ficutfecit
in
facrijicijStdiccns.-tidoffc-
ratis vltrx 7<iam
orare Deum non
pertinet
ad ceremonialia vcte-
ris
Tefiam?tt [euadeius obfrruantias. T^ecfuit
determinatus cer
tus
modusfeu forma
orandi in vcteri
lcge
: vt
ftc effct
cercmoiiiale
feu figHratiuum,fcdorarc pertinct adprfctptum Charitatisifeu
rc-
iigionts:&
ideo
nonfuit
euaciiatum
per
nouam
legem,ficittfacrifi-
cia
&fefiiuuatcs.
vndc non
prohibet
eorum orationes :
fedfolum
tommtttatur,^noneffeiutmpetratiuf.vndedicit
: Cum multi-
plicaucritis
orationcm non
cxaiidiam.C;*rrf/om/&
dit i;ccw.Manus vcftrae
plcnac (anguinc
(nm.y
biglofia:fan
guine prophetarum
tandcm domini.vnde :
Implcte
mcnluram
patrum
rcftrorum.
hfc tngiofi'a:0' Tdjtth.i^.d.
Et
fuhditur:
Vt vcniat
fuper
vosomnis
fanguis
lurtus, qui
cftulus cft
abAbcliufto,&c.
ConfcqucrUcr duodectmuponit
remedu<
adprediQa
dtcem: La-
uamini,& mundi
efiote:Qiiod
inteliigttur fr.i nndugloffam
dc lotio
ne
bapttfmitper quem
rtte
Jufieptum
omnia
pcccata
mudantur: l'.t
qutapoH bapttfmum oportetfaccre dignos fruclu^ panitcntif
: in
tjuoprnno rcquiritur
recedcre dmalottdeodtcit: Aufcrtc malu
cogitationii
vcftratu ab oculis
meis,&c
Fbt notandum
fecii
d"
'"' -
malumrton
folum
debet
auferri
d
conJpciu
hominum,
I
.
onjpcUu
Dei
qucm nibilpotefi
celaridn
quo agitur
dc
difeiln (tmtra
fjypochrifim TharifcQrum
&
S(/tbarum,qii9rH
nu-
litia
tempore pafjionis
ChriHi maximi
vigebat.
de
quihus ipfe
di-. D
cittAaith.^iui.
Omnia
operafuafaciunt,vt,videantiirab
hominibus.
Ceteraexponanturprout
in
VoSiillavJque ibi,quia
os domini
loquutum
efi.
Confequetcrterdecimo rfi>.-Quomodo
fafta cft mcrctrix
ciuitas ndelis. In
quofermonemfuum dirigit
ad ciuitatcm lern-
falem,ficut direxeratfermonem adludam,cum dtxtt
;Auditc vcr
bum domini
principesSodomorum&
populusGomor ^
rx,&ficvidetttrtenereordinemfuititidi.vbidicittir;Yi{iolfi-
^
iae
qnam
vidit
fupcr
ludam &
lcrufa.lcm.Etprocedit
admi
ratiue,dicens.
Quomodo
fadaeft mcrctrix.vbi
g[offa,no
ta
corpore quatn
mente reccdendo d Deo
qtii quidem receffns
licetp of
ftt inteiiigi perJdololatriam
vel
altapeccata quffepai\mt
homin?
aDeo
que contigerunt
ctiam
temporelfaif tamenfccundum
glofil
fpeciaUiis adtempus
incarnationis
Chrifii
referti{r,quandopcmtns
recefferunt
ab
ipfo
Chrifio vcro Deo , &Barr.tbam vt liberaretur
eligendoyfilium
Dei
interfecerunt
quodmaxma
admiratione dt-*
gnum
efi.&
ideo
dictt.Quomodo.Et
quia ifludfcclus prfcipuepro
cefiitdfalfafHggesiioncSacerdotim,fcufcribarnm,veldo8ormn.
/rfeo/;<W;r.Argcntutuu
vcrllimeftin
(coriMW, pcrfalfasie
gis interpretationes
&traditiones
iniquas.vndc
cis dicebat Chri-
ftusMatth.i<i.a.\rrix{x feciftismandatum Dei
proptcrtra-
ditiones vcftras.
Cftera
exporumtitrprout
in
pofiilla vfqtie
ibi;
Et conuertam manum meam &
cxcoquam
ad
puru
fco
riam tnam ,
quodnon inteUigitur implctum fuiffe
in
captiiiitate
Babyionica,qu
ta ibi
poptitus
non
fuitpiirgatus,
vt
patet exfuprar
1
diQts
,feddebet intciitgi depurgationefaQapot pafiioncm
Cimfii
fer ignem Spirituffanili^de quo proprie pot
dici.
Excq
uamad
purum
fcoriam tuani.
quia
tunc
difctpuUfucrunt
omnitio
pii-
E
rificati dfordepeccati
,
quodperJcoriam
iraeUigitur,veiperfian'
num
argento
mixtum.
Confequenter decimoquarto
dicit. Et rcftifuam iudicesfuos
vt fuerut
prius.f.vt THoyfcs
&^aron &
lofiie
, vt
inglofia.
Et
confiliarios tuos, ftcut antiquitus
. t
tntclUguntitrfeciindim
gloffam,qui
confHta
Dei ,
&fecrctapopulo aperiunt quodproprii
pertttict
ad
apoHolos
,non autem adZorobabelnec
Sfdrani
&
huiuf
modi.qui
nuliafecreta confiUa
leguntitr aperiiiffe populo ,fcdfolii
iegem Mofaicam plene legtjfc.
Seqnitttr
decimoquinto.Pod
hoc vocabcris ciuitas
iufti,vr
b! fideli s ,
quia pofi prfdiOa ecclefta
quc intclligiturpcr leriifale
voc.itur citiitas
tufii.fciltcct Chrifii,&
vrbsfidcUs,fciUcct
incim
fide fundat.t.
Cnfequtlter
1 S.dicit. Sio in iudicio
rcdimctnr,& rcdncct
cam
iniuftitiam.</;<f qnidcrcdanptio nonpSt mtclUgi dcBaby-
lomca^quia nonfuitpcr
iufittiam faia,fedpcr
Dci
mifericordiam.
Vnde Zach. i .d.de
rcfdificationc tcwpUfccundi
dtcitur.
Hfc
dicit
dominus. Rcucrtar ad Icruliaiem in
milcricordiis.domus
mca rca;dificabitur in c.Cuius ratio eii.nam
Sfdre
p.depoputo
iam reduQo in
lerufaUm lcgitur.No
cft
fcparatus popuUis
If-
racl & faccrdotcs & Lcuitx a
populistcrraru,
& dc abo-
mtnationib.coru.C/7(OT,?/>/;j
yidcttcet &
Sthfis
&c.Et tbidem
rnfrd Sfdras c6fitedo
peccatapopuli t^poreficrificij vefpertini
Dei
^
diccbat.A.<\icb.
patrunoftrorij& nolipfipcccauimusgra-
uitcr
vlq-,
ad dic hanc. THilachias etid
quifuit
dc rcdeuntibus
d
captiuitate Babylonica
in
primo tempore tenpUfcciindi
de mut-
tisgratiibus increp.ihat poputum
dicais
tnprimo capituiofacerdo-
ttbus.O
(accrdotcsqui dcfpicitis
nomcn dommi. &
infe-
cuiido
ctpit.
Vos autcm rcccfTiftisdc via (candalizaftis
plu
rimos in
lcge.
Et ibidem
argiicbat populum dcpcccato
infidclitx
tis
feu blafphemif
diccns cis in
capitulo
tertio in co
qiiod
dicitis.
Omnts
qmfacit
matum,bonus cfi
tn
confpcQu
domini,&
talispla-
cct ei.
Quf quidem
verba
manifefii dcrogant diuinf
bonitati &iu
fiitif,quiafunt btafphemif.Ex qutb. &attfs fimiUb.fatispatct,rp
popiilus
itie
nonfiut rcdcmptus
d
captiuitate Bahylonica pcr
vtam
iujlitiftfcdin mifcrationibus
Dci,vt dictum
cfi.]\cdemptio
antcm
dc
quahic agitiir,propric mtclUgenia
cfl
ad iitcram dc
redcviptio-
nc
eccteftfper
mortem
Chrifli.QHx
quidem rcdcmptiofnit
; ludi-
cio
dinino.f.difcrctionis,quo
iiidicio
iiiflo
ticct nobis occulto,
qiios
.
etegit
vocaHit,&c.fccundum .Apofloliim
ad
t{om.^.f.
St d: hac
p-
prii mtelligitur.
Sion in uidicio rcdimctur.ff
quiahecrcdcm
ptio Sion.f.ccclcfifpcr
mortcm
Chriflifuit fa6laper
iufiitiam,non
p
cr
potentiam,vt magificr
in tcrtio
pcr
aiitoritatnn
Jiiigu.
dccia-
rat.idcofubdi.
Et reducct eam in iufti tia:
quodnonpot^fl
lom
petcrc
rcduQis d
captiuitatc Babylonica,vt
diiinm
efl.
yndc &ali
qui cxpofitorcs Hcbrforiim
moderni , vt tam
I{abbi
Daiiid
qnam
Hug.
omnia
ifla
applicant adtempus McJJic,non adredcmptionem
Babylonice captiuttatts.
Cofcqucntcr
i
j.dicit.Et
cotcrct
fcclcftcs.;./t
c/fr^/^ov &
pcc
catorcs
fimul,
&
q dcrclinquutdfini
conlunKniur
:</kc
verba rcfcruntur
ad ca
quf prtus
dixerat circa
principium
ca. vbi
dixit.Wx Gcnti
pcccatrici,&c
Filijsfccicratis,&c.
dcrcli-
qucrui
dommum.Scc.St
cfl fcnfus,ficiit
iiidicio
difcretionis
di
uinf
Sion rcdmetnr, vt diilum
eft, quod intcUigitur
dc
clcQisjfic
Tutn.
4. ^
3S
AddICIO.
i6
eodemdicio
cotermturfcekrati
, &
cojkmentur qtii dereliquerut
A
dominu,(fuodimpletur
in
perfidis
ludm&dmChriHum mditio
se
negantibus,qui quotidic
confumuntur,
vt
injra
dicetur.
Confequenter
decimoo6lauo dicitur: Cofundentur.n.ab ido
lis,quib>facrifi.&c. qnodprimafacie
yidetur
contrapmdilam
expofitionem. Tslam
vt dtftum
efl
in
templofccundopro
maiori &
frincipaliparte
nvufuerunt idololatrx..^dquoddicendug>hoc
in-
telligiturfectindtmfalftm
ajfertionem
ludtsorum y
qui
cu interro-
ganttir
de
caufa
huius ditititrn^
captiuitatis
in
quafunt, rcfpondet
^caufaeflidololatria qttam
commiferimt patrcs
eorim
intemplo
frimoj,& etiampeccatU
vituli
quodfeccrunt
in
Orekquodefl
ma-
nifeflifalfim.T^lqn-enimpunit
Detis
filios pro patribtis
vltra
quar
tamgenerationem
j
vtpatet
Exod.zo.
prefertim cimfiiij nonfunt
imitatorespaternortimfcelertmM
efl inpropoftto.
Ittdxi enim in
hac
captiuitate
exiflentes nonfunt idololatm,fedproprie
imitattir
fcelus patrum approbantes
occiftonem Chrifli, &hoc
cfl
quod
dici-
turhic: Confundenturenim
abidolisquibusfacrificaue
runt.
quafi
diceret : hi
qtti dereliquerunt
dominum
conftmentur,
j)
non
confundentttr.ffgnitentcs
de hoc
tp
Chrifltm
dercliqucrunt
,
fedpotius
conftmdtmtur
ab idolis
qiiibusfacrificauertmt,
hoc mali
tiofefingentes
ratione
prncdiBa
. t eodem modo
intelligendtm
efl
quodfubditur
: Et
erubefcetisfuper
hortis
quos elegcratis.
i
Confcquenter
decimonono dicitttr.Cum fueritis velut
quer
"
cus
defluentibusfolijs,&
vclut hortus
abfq; aqua
:vbi de
clarat illud
quod
dixerat
partm fupra.Qui dcreliqucrunt
do-
minum confumentur.
Qmquidem confmpttojit
tribus mo-
dis,quorum duofunt
in hac vita.
Conftmuntur
cnim
perfidi
ludtei
infua malitiaperfeuerateSiVelut quercus defluentihusfolijs, quia
fiatus
eorum
quafivetuflate confumitur
. luxtailludHcbr.ii.D.
Qupd
veterafcet
prope
interitu m
cOi.ponfumutur
ctiam alio
modo velut hortus
abfque aqua.f.fapicntifeu gratix.Tcrtio
modo
cofumitur ftatus pradi^iorumfinaliter
in
ignegehenn^ inextingui
bili.de
qu9
dicit.Et erit fortitudo veftra vt fauilla,&c.t
ex-
fonaturfecundumprimavi expofitionem, quxponitur inpoflilla.
P^plica.
Circa
Ifaiatn prophctam &primim
ctits
cap.CimVo-
fiillatorcs exponit
de ludm
temporeprimi templipeccantihus,
&
ftmitispropeccatisfuis,
&reduiis ad
captiuitatem Babylonica.
Qualiter
etiani S.Tho.boc
capitulim expotiit.Eurg.immemor pro-
iogifiii
valde
redarguit
Toflillatorem
,
quiafape
diiafan6ii
Tho.
dcclinat,
quie
tamen vt
ipfe
dicit
funt igne
charitatis examinata,
&naturalisrationisdiiaminemtdtiplicitcrpurgata:ipfei}iceum
&Toflillatorem
redarguit
,
t.mquam
eos
qui aplano fenfu
liter^
deiiiarum
pro
eo,
quia
vt dicit
culpa
deicBionis hic
defcripta fuit
idololatria.qtiodinhoccapitulononaffignatur
.
Hoc&qudam
alia motient
ipfum adexponendumprxfens capitultm
de Itidm cir
cafinemtemplifecundiinludea,&
lerufalemreftdentibits
,
qui
Chrifltm
negantes dereliquerunt
dominum :
blafphemauertmtfan-
lium
Ifrael,&c.frout literafonat
, &
euangelic^ hyflori^e teflan-
C
tur, &
expcrientia
cettificat.
Sedhuic
expofttioni
ohuiant multa,
qu<e primoponentur,de
hinc
refpondebitur tpfius
motitiis.
Quomodo adprimum primo
obuiat,
quia
dicitur in litera de te~
fore
huiiM deieiiionis ,
qubd
eo
tcvipore
oblattones ,
fcfliuitatcs
,
fahhaia,&c.
enumeratafuerint
Deo
molefla , eieia &
reprobata.,
Tempore autemfecundi templi
Deo
fucrint accepta tanquam grata
vtpatet
d
capitulo
i
o.TS{eemia,&
infra,& Sfdr
tertio lihro a ca
pititlo
oBatio
vfqiie
adfinem
libri. t de redeuntibus a
captiuita-
te
Babylonica exponitur
ibidem ad literam td
qiiod
in hoc
capitulo
j.Efd.s.f
contimtur, videlicet: Nifi
reliquiflct
nobis dominus le-
raen,&c.
quia
dicitur
cap.Z.qubd
orauit
Efdras
dicens : Et ntmc
quanta
mifericordiafaBa eftfupcr
nos abs te domine Detis vt relin
qneres
radicem
noflram,&c.
qu
in illo
capitulo
contincntur. Si-
militer in
ifto
capitulo
continetur: Conucrtam manum mea
ad te
,
&
excoquam
ad
plenum
fcoriam tuam .
gfdras
ad
Ibja.p.g
literam
exponere
videtur de redetmtihus a
Babylonica captiuitate,
yt
patet cap.vlt.^.Efdrje
, vbi cum
Efdras
nilnl
irreprehenfibile
in

fopulo
reperiffet,nifi quodhaherent
vxores
alienigenas,adeiusper
fuaftonem
dimiferunt
ea4
cumprole
.
Quibus faiis
&
facrificijs
confummatis
dixit
Efdras.
Ite manducatc nunc:Ian6tus em
hic dieseft domino . Nolite contriftari
,
dominus enim
Clarificau i t VOS. Ex
quibus patet qubd
deieiio de
qua
dicit hoc
cap.fuit
diia de
captimtate Babylonica
, &
clarificatio
de redttu
ab
ipfa captiuitate. K{am
re ye/a deieiio &
facrificiortim &fe-
ftiuttatum deteflatio
,prout
hic enumerantur non
poffunt intelligi
de
temporefecundi templi,
&circa eius
finem,prout Burg.quiafta
tim ante
Chrifti natiuitatem ceremonialia
legis
erant
accepta
Deo,
yt
patet
Luc. i .de
Zachariapatre
loannis
BaptiHd,
cuiiis oratio te
fore incenfifmt exaudita,
quando
meruit ctiam
angelum
videre,
immo &dominus
nofter lefm
Chriftus
tempore
tcmplifecundi
no
yenit
foluere lcgcm ,fed implere
: &
ipfe lujfit difcipuios
ad diem
feflum afcendere,& ipfe afcendit,opera legis fecit,Tafcha
mandu-
cauit ,
prout
in
hifloria
euangelica
clar^ continctur : &
.Aposioli
poflmortem
Chrifli
multalegaliaferuaucrunt,vt patet ineptsiolis
Tauh, &aciihus
apoflolorum. l^am &fi
mmorte ChriHi
legalia
fuerunt mortita,antepuhUcationem
tamen
euangelij
non erant mor
B
tiferaprout
haberi
potefl
ex
epifl.ad
Gal.& alibt.
Legalia
enim to-
to
tempore templi
&
vfque
ad mortem Chrisli
valuerti7it.afiisien-
te
opere operante
,
fcilicetfide
&deuotione
,quo tempore
idolola-
triapublica nonpermittebatur.
Detesiatio
igitttr legalium,de qtta
in hoc
cap.
dicitur ,
tempore
fecundi
templi
non habttit loctm
,fed
tcmporcprimi templi
,
quando reges
&
populifuerunt
idololatris
dediti, tunc
deficientesfide.
Seciindum
quod
obuiat
expofitioni Burg.trahitur
exhoc
cap.in
quo
dicititr:
Quomodo
fada es .neretrix ciuitas fidelis.5Mff
retriciitm aute& adukerium
infcripturapro idololatriaponitur
:
quA
tcmporefectmdi templi
locttm non
habttit;immo
prccfides
illius
temporiseam excordeperfeqttebantur.
Quod
atttem
Burg.
merc-
tricittm illud
exponit
de Ittdms
negantibus
Chrislum
&petetibus
Barrabam,non vidctitr rationabile :
quia
meretrix &adultera di-
miffio verofponfo
adhxret alieno . ludxi atttem
Chriflo
abieBo cx
malitia
petierunt
Barrabam, no vt ei cx amore
adhfrerent,vt
adttl
ter
confiteitcrunt.
Et hoc innuitur cum dicititr:
Ciuitasfidelis.
Ision enimfidelitatem quam
adDeum habere debtterunt, ad Barra-^
bam contterterunt , cum ettm
nonfidelitatefedmditiafaluarttnt
i
morte.
Tempore
atitem
primi templi iilepaffus
locum hahet ,
qtiia
tempore
Datiid
fuit
ciuitas
fidelisper
culttm vnitts Dei veri
,fcd
temporibus
mttltorum aliorum
regumfaia
eTt meretrix &
infide
lis
defluens
adidola, ideo
affignatur pro Babyloniae
deielionis cttl
pa
&
caufa
.
p
Tertium
quodobuiat cxpofitioni Btirg.
dicitur in hoc
cap.
Et re
ftituam iudices tuos
ficutprius,&
confiliarios tuos ficut
antiquitus,
quia apostoli
de
quibits Burg.exponit
non erant tales
itidices
&populi confiliarij ,fedpotius dpopulo reputati
aduerfa-'
rij qtti
etiam non
fuerunt ficut
prius
&
antiquitus
:
qitiapoptdus
antiquitus confenfit
in iudices , &ftetit eoritmfententia
&dila-
mini .
./ipoiolis
aittem &verbis
&faiis manifefte
contradike.'
riint. Item iudices
antiquittts confiliarij cumpopulo remanferant,
&propopu!o qnantumcunque pcruerfo intercefferant,ficut Moy-
fes qui
dixit domino:
Autdimittcnoxampopulo,
autdelc
me,&c.
.yiposloU
atttcm monitu
Spirituffaniiab eisrecefferunt
dicentes:
Quia indignos
vos feciftis
rcgno
Dei,ecce
couer
Exod.
timuradGcntcs..^(2.i5.^.Noncnim
eftbonumiudiciii.
&
conftliariorum
bona conditio, cos
quibits confulendtm efl
reUn-^
qttercfed vfqite
ad mortem
confttlendo
non
dcficere itafecit
&do-
cttit
apoflolorttm magiflcr
domintts
leftis.Sxpqnitjixigitur
hic
paf-
fus
dc
lerufalem
terresiri &iudicib. Zorobabel,
TS^cemta
&c<ete-
ris.^am exponcre
de
eccleftaprout Burg.
&Gl.ord.efl
potius
Ute
> am
myflicare,quam
ad
literamfenftm exponere,&c.

Quo
adfecundum
videndum de
viotittis.Burg.lSion
cnim conclu
ditprtmum
eius motiuum , cum dicit
cattfamhuius
deieiionis
fo-
re.qtiianoncognouerunt dominum,igitur
non idololatria.lUa cnim
confeqtientia
non
vdet,quiapotius
ex antecedente
infertur
oppofi
tumquampropofitum.
CttmmimDeus dviatore
cognofciturper
fidem,&
in Utera
affignatur defeius
cognitionis, igittir &fidei. F
Defeius
autem
fidei reducittirad idololatriam :
qtiia
nemo latrite
colit
nifi
eum
quem Deumfortefide
cognofcit.
nihii enim
amatitm,
nifi cognititm. Qttia igitttr
verum
Deumfidenon
cognoiterunt :fe-
quitur qubd
nec verum Deum coltterunt ,
&per confequens
idola,
qitodefi propqfitttm.Fcritas
httifts
confeqttentispatet
exiitcrafytt
ius ca. vbidicitur. Confundentur ab
idolisquibusfacrifi-
caueru nt, &c.Sed
Burg.huitts
diii
extqrtam ponit expofittonem
dicens ,
quodludtei confunduntur
ab idolis non
quibus tpfi fedpa-
tres
eorimfacrificauerunt
temporeprimi tempU.
Isiaautcm
expo
fitio Ixditfidem
noHram,quiafaitet ludaifmo
moderno,
qtiifalfam
.
excufattonem
huius extremni eieiionis
fttmunt
ab idolis
patrum
ftiorum.Vt
etiam
Burg.dicit: Quando
enim
quxritur
d Iiidxis cau-
fa
tam extremai
&protenfe capiiuitatis
eorit
refpondent,vt Bttrg.
qubdesl culpapatrum
coicntium
idola:fic
autcni
fefalfe excufando
non
eriibefcttnt
,fedgloriantiir
,
qubd nonfit
ex demeritis eorum
ifla
captiuitas:& per
hoc
perfuadent fimplicibus qttodperpatien
tiamfttsiinent
hanc
captiuitatem propeccatis nonfuisjfedalioru:
&fic perfalfam cxciifationemfibi fofmant
vanamfpem:cui Burg.
Incferttit. ISlon igitur confunduntur
&
erubcfcunt
ab
idolisfic
cx
pofttis,fedpotitis
vt dilitm
esifperant &gloriantur.
2S(ec
valet
Burg.fecundu
motiuu,quia
dicitur in
lttera:Sxcoqtta
adpurumfcoriam
tua ex
quo arguit,qitia
ludm in
captittitate
Ba-
byionica nonfuerimt
emendati.fcd manferunt
incorngibiles,,fptcr
hoc
quoddicitur
incodem
cap.
Super quo percutia
vos vltra
^<idc.lcsysV3imTiczx[onc.DiiaigitttrdepuratiofcoriiC7tonh.t-
bct locTi in
Babylonica captiuitate
.
I{efpondeo
hic
^Burg.hic ftcut
multoties
factt Utere
trdjpofitione. T^a illiidfuper quopercutiam
vos,pertinct
adluditorum
captiuandorum incorrigibiiitatem.
Hoc
aittemqtioddicitur
infinecapttuU. Excoquam
ad
purum
fco
ria
iuZyfccundum
Glof.nihdpertinet
ad
purificationem
rcduBorii
de
captittitate
, de
quapurificatione allegatim efl ftipra
vltimum
capit.gfdratertio.
TsQincautem
nititurBurg. improlpare
cmend.t~
(ioncm reduiiortm d
captiuitate per incorrigibilitatem
nondiim .
c.iptiuo
3x.e
37
Ifaix
Cao. ll
A
CJptiucrum.rideat Buro.^randlpenjor (juantii
raleat.Exmutatlo
ne.r.temporunt^jufx'
um
<o-
circunftuntiatumf^pein fcripturis
tali
tti in
confonataia teptriuntur.ficutMatth. 26.d.flatitn
correpto
Te
tro &
difcipulis,quia dormierunt.pcliea feefuitur
:
Dormite iam
&
Kquicicitc.ttfiatimfequitur:Su[gitc
camiis.
T^ec
valet re
fkca Bi*rg.^popklMsreduHus nonfuit
pMrgatusJidpotiusimpli-
catus abominationibus
Chan.xnxctu:quia
didum
eflfupra.quodad
fetjuafiontm Efdrx dimiferuHt
vxores cum
prole. &fic ilarificati
fuerunt prout
dicitur / loco
per
Burg.aUegato.f
2.
tfdrx
rl.c Cu
aiit
Burg.dicit
illam
purificarionem
ad
apoflclos pertinere,nd
ride
tur vtru ad literam :
quia
litera dicit de
purificationc
ciuitatis leru-
talemjdeofubditurpofl purtficationcm.Ciuitas
iufii,rrbsfidetis^cM
lus ciuitatis adliteram
apofioli,
nec erant
ciurs,
nec
parsprincipa-
lii,nafortafiis iiuegtalis^ncc quantitatiua.
Si
dixeris,^
ciuitas ac-
tipiiurproecclefta,
chins
ciues&principes erantapojttli,
non ne-
gofecundumfenlum allegoricum,fednon
ad literan,
.ifec
valetter
tium motiuum
Burg. fumptu
ex Ijoc
capituto.
cum dicitur : Uon in
iudicio
red.mttur,& reduceteam
iniufluta.^rguendo fic:Captiui-
tas
B4bylonica
non
efl reduCU
per iuflitian:,
fedpotiusper miferi-
ccrdiam.l{eJpdd0,^hcc
argumentnm fu/idatur
/uperfalfa imagi-
uaiio
38
ap,
natione. Sonat.
n.qiiafi mifericordia &iuRitia in
omnibus
operib E
diuinis non
concurrant.quodefl
contra
magifirum,in
^
disiin
46
ydc
&fi
vna videatur redundare in vno
efalu,
alia
'inalio 'ma-
vent
tamenjcmper
infeparabiliafeci^diifanHos
do6iores:Mifericor
'
dia
exhtbcturfinemeritis , iuflitia
antpro meritisaut
demeritis,
'Hunc
igiturgenus
humanu non merun
redemptione per Chriaiim
fadam.ideo
dicit
.Apoflolus
ad
r/ww.^ .fc.Secundu
mifcricor-
diam
fuafaluos
nosfecit,noncxoperibusiuftitisqu
1 ccmius nos. Male
igitur
nititur
probaie
Burg.^fitfafia
p Chri
iti
lujiiiiAm nobis
occultam,quia
ccntradicit.Apoiolo
in multis lo-
asdicenti,
^folumfecundHmifericordiam.
Idigitur quod
fjic dici-
tur
jccunduM
expoftiion
em
Toflillatoris
populu
de
Babylonica
ca
'
ftiuitate
iudicio
&iufiitia
redemptum, efi verum,
inquantum pro
fua
culpafufiinuitpanamdebitam^oncurrentetamen
mifericordia
inpw.itionecitracondigni.
EtcH
Burg.inhacmateriavitinw ad-
ductt,
quod
v.deluetpopulus
reduaus a
captiuitate
Babylonica
nS
futt
mimunis a
pcccato:
idem
potefiarguidcpopuloper
Clninn re
dempto
tn
tcckfia,(iuinoufmt
finepcccatis.ftcutpateideprimo
re
dempto latrone:& hodie
infagena
ccclcfu capiuntur pifces,boi
cU
natis
admi.xt!,qut
omnesfuntper
Cbriflumfufficienter
redcmpti.
P. I L
Erbumquodj&c.
*
Chryfofto.
Curtam
fscpc a
in^phciis
itc-
ranturhcc vcr
b2'Dixitdor>>inus,fjciM( ffljer
mo domini ,
Quoniani
Spirituflandus dcfccndebat
qui-
demin
prophctamTcd rurfasrccedcbar.Quomododici
turcrgOjfaauscft
fcrmodomini.oncnditurquia Spiri-
tuffan^Jusqui rccc(Icrat,rurfum vcnicliar.vndcloannis
J dicitur dc
Chriflo./n^
r
quem
vidtrts
Spiritumfandum
de-
Jtendentem
c tr.anenttm.
*
Procopius.
Dc ludxa ifta funt
infcripta
:
quia
cum
gcntibus dcquibus
fcrmo
cft, ludxos ctiam ad
vcritatis
notitiam
vocat.hisvcrbisSr
nunc dimus
laub,venite&am
bultmus in Itif doinini, Vd
intclligitur
hoC dc Iud alia ,
&Icrufalcm alia
rcccnj;cm cnimlcgcm,aliudqucvcrbi'i
&montcm nouum
alium,antcdq~uidcmobfcuru nuc
vcro illuftrcm ,
domumqi
Dci
gcntibus notam:non lu-
da:isinducit.
Bafilius.
Quid
eft
quod
alibi.verbo
adiicitur,il!ud do-
mini,alibi vcrono. vt vcrbum domini
quod faQum
cft
ad Ofcc Hic
item,
vcrbum
quod
fafium cft ad Ifaiam.
HsEccaufacrt.
NamquandoconcioniEhabituricrantad
populum impcrfuafibilcm,coniradiccntcm,&
qui pror
fus
C A P. II.
1 TVratnniiii in rarne vifibile. tSciKcet.
bflntellncit.
(>i.-><atai]atuiadignuin <}
vMtiit cui
oporirat ctedi
Li bum
quod
vidu liaias /ilius
a
fIdell de luda & leturatem.
A mos
fuperludam
&lcrulalcm.
fus
dcfciuerar a Dci cultu
,
filcntio
prEmcbant nomc
domini liium
fermonem
hac
tempericmoderantes ,
vt
comodius
exciperetur.
Quaproptcr
expfona
dni
g
concionabantur
apud
eos.
*
Hicronymus.
In
prima
vifioncpoftcomminatio-
ncm
prolpcra promjttuntur.
BsJIituam
iudices
tuos,vtfue-
tuntpiius
&c. In
iftapoflprofpera
aduerfa
nunciantur.
Ecce domtnator dominus exercituum
auferet
d
lerujalem , & luda
validum
&fortem,&c.
Ergo
iuxta
Hcbraicum.Sc in illa &
m ifta no contra ludam & lerufalcm
intclligendum
eft:
vcl
pro
luda &
Icrufalcm vt voluere. Lxx.fcd fccudum
Symmachum
dcluda &
Icrufalcm
,
in
qua pofllint
Ix-
tc & triftitia
contincri. Et
notandum.quia
ibi vifioncm
vidit,
hic
vcrbumquod
crat in
principioapud
Deum.
EtinillaIudariscomminans,vcnitadfalutcmgcntium.
In ifta autcm a
gcniium falutc
incipiens, punito
Ifraelc
ex
vtroqucparutccredcntc5 inccdcfia
coni>rcgat.Quan
do hsc
fiantjoflcndit : cum
vcrbum fict caro
quod vidic
idcftintcllcxit
Ifaias.Caitcra chim
vcrbaaudiuntur,nori
vidcntur.dc hoccnim di^um cft:
S^prr
tctram
vifuseft,&
cum hvminibus
cvnHciJ.,tiis ,fl. & dc hoc fubdif: Et irit in
nouif
ftmisdie,&c.
C
a 7
NICOLAVS DE
LYRA.
C A P. II.
VErbum
quod
vidit Ifaias.
ToHquamprophetadefaipfit
regni
lud*
d<.eltot,i,
hic
conlequrnterdcfiribit
tc^ni
Chri
fli.J
i
ulejif
erefitonem. Et diuiditnr in duas
partrt.quia pnmo hfc
eccle
"'^*^
defcribitur. &JecHndo
prophcta
addefcrihmduwptxdtad
dneciiontm rtutrtitur. tbi:
Proiccifti
c:mm.TiimapaTs
a Chri.
fliants &lud^is de
tempore Chrifii
exponitr,cont>ario
lamen mo
do,quia
Cbrifliani rUcunt hanc
fcriptutam fuif,e impleiamtn
aiui-
tu
Ujii^a:^areru,quem
confitentur
cfje
Chniiumwlegt
&
prophe
tispromijfum
. luddi vero dicunt
ipjam implendam fore
tempore
<^effi,quem exptlant:quia lefum
T^a-j^artnum negant rffe
Chri
Jiuni.Elatguuntrx
titerahutuspmis. Trimo:quia
dicitur hfc Et
rumracriiin
nouiflimisdicb.pracparatusmosdomusdtii &c.
Ttt flc
^
^"
'"
'"""^"""
*'"*"' ^^"'' ^""^
P""' '/'
tmplenda.
Dits an-
w im- ^""7*^/" ^''K!'^">tonfueruntnouiffimi,quiapoflmottcm etnsflu
xtrutmutti
anni.fiic^i.trgo ndfmtChiflus:jtd
alius
expcfhtur
quieritin
o#wif./<f/iAd;rr.Monsdomusdniin vcrticc
montiu,& clcuabitur
fnpcr collcs, &fic
m
aduentu ChnsH
mons iivn eleuah:turin
attum,quodnd cfi
adhucfaHum,cr^o,&c.
Itemfequitur.
Et flucntad
eumoes
gcmcs.f.ptr
crrduiitatim
in
Chriflum.Hocaiitnon
eflfailum
de
hfu
^a^^^artno^qtiia
Urace
ni,tartari,&piures
Gentilcs
altj,
&ettam Iiidjti
pro maioripartt
Kon crtdideruntin
lefum
Ha^^^arenumtergo^&c.lum fequitxir:
Et
coflabutgladios
fuosin
vomcres, & laccisfuas in falccs.
1^6 lcuabit Ges cotra
gcntc gladium,
&c. Ex
quo
vidrtnr,
fud
tn aiuentu
Meffi*
debeat tanta
pax efic
in
mundo,qiiod ceffct
vfus
rumra
ikt.UeC-
Tniflc
Ipwiin-
yfus armoru,& materia corimt in
inflrumenta
pro agricultura
co-
uertatiir.lfla
non
folHpoffuntfolui ,fed
etiam in
aduerfatios
rctor-
qnert,faltcni pro
magnaparte. ..^dprimum diiendum,quod iifluiffi
Nonifllini
mum vno modo
accipitur ftmplicittr
&
abfotutc,&fic tempus
no-
jics!'
uifftmumjeu
dies
notvfftmt
dicitur
tempus
fiiturutn
prope
iudicium.
.aUo ttiodo
aiitpitut rijprcliue ,
&ftc tempns gratix
fiuaduentus
Chrisii
dicitiirn9u!fiimum,quia legi tuangelicxalianonfucccdct,
proprcr quod argumentum
non valet:
qiiiaiflud tcmpus nouiflimn
hibet
longum
traClum. Sicut vttima xtas Ijominis
aliquando
tantu
durat
quantiim
omnes alix
prxcedentrs. Itc
Cen.^g.a.dicitur. Cq
grcgamini filij Incob,vt annuncic
qux
vcntura funt vo-
bis in
dicb.nouiflimis,&c.roij///a iam
diufuntatimplcta.
etiam
fecundi-m
opimonem
luditnrtm.
ficut ihidemfuit
expofitu.
Tropttr qucd
ex illo verbo.ln
notlifllmis dicb.Hon
hahentargu
mentim.itimibid.fubdttur.Ko aufcrctur
fccptrfi
dc
Iuda,5c
dux dc
fcmorccius,donccvcniatqui mittcnduscft./f/c/?,
Chnfius. ynde in i ranslatiorv C haldatca
qua
tanta: auiotitatis
efl
apiid Hcbrfos
:
qi
nullus
vr.qnafiiit aufus
ci
(cntradicerc,
habetur
Mrfs:as.i.Chrtfius,vbi
nos h.dxmns
quimittinius rfi.
Ciim
igitur
Jceptfum
&dommatio
ftnt
totatiirr aUata a
Iudxis,&
iam dtu
rfl,
Jfquitur qiiod
aduentus Chtifli
traifit
in
ptxtctiiiim.
Et
cutnfucrit
ahlainm
lempore
liervdis ad
qncui
deuolutum
fuit regnum ludfo-
rum,
ci m
eJJct
aiitnigena
,
&
tcttipore ipCius natusfuit lefns T^a-
^artnus
:
frquitur
quodfatt
&
cft
vere
Chrtfius, quia
ilio
tcmpoie
hullusalius
apparuit q.ii
cx dofiiina &
operib.
dici
pcfl^rt
Chrifius:
&
fic argumcntumrtduciturai
propofltiirn
noflrum. .Adfccundii
diccndum
,
quod
ratione itlius dtcli
uliqui
doilores hebrxi
dixetHt,
}<
qubd
A^^ogice.
1 ir, L j '^j^.i'^^^^ I
^
^-^
. gogicc.vcropotcftcxponidcdilationetriuphantisChr'
lirrr.i'.
'^
i"Vf''
P''"*^'?'"""
^""5
capitu.
flo cum dcdis ,
qui
a
prindpio
mundi dctenti fucrant
i1tcral1tctexp.1l1turdcdilat10ncmUuantijccclcfi9.Ana inlimloillucafccndcntc.&ficdicitur.
gogice, Tom.
+
B 2
39
Glororcl.&NicoIaideLyra
40
Ioh.t.C
Dan.>.g.
fMie.4.
1
Cant x.b
Pral.ta4.a
^
a /w
nouiffimis.Bietony.Ve quibus
lacob dixit
filijs
fu is :
A
Congregamini
vt annuncim vobis
,
quodfutummfit
m
nouijjmn
diebus. Et
paulo poft. lipn deficietprinceps
de
luda.donfx
veniat
cui
profsimum
eJiAndc lohiLnnes-.HouiJsima
bora
c//,in qua.f.
lapisabfcifus
de monteftne
manibus creuit in montem
magnmi.
b
Mox.Montes,angeli,pro-
pheta:, patnarchae,
apoftoli,
niartyrcs,&
alij qui
miracu
liseffiilferunt. Colles,mino
res a maioribus lumen acci
a TVbi
venit
plenimdo
tcmporis.mifit
Deus filiu fuum. bfln
vltima itate.
cTPrdcft'na[usa
Deo
.ignus
occiftis
aborigine
mundi.
tEt eiitin nduiflimis diebus
pra^paratus
a*Qnemqua(i lapideui
vid.tDajiiclabfi:ifliim demunteiinefflanibus,
&c eJff in nioniem
roagnum: b^Ecclefiac
aflncarnaium.
b
^FIuicsde gcntibus
gentcs
pientes.vnde:
Saliens in monti-
buSftranfthenscolles
, Etalibi:
b
Ii.aduerfi
Motes
in circumitu eius,&c.
ludzof.
* Tertulianus. Monshic
c
Chriftuscft,
fine manibus
d
praecifus,implens
omnem
terram:
apudDanielcmo-
flenfus.
*
Procopius. Montemdi-..
xitecclefiam
Chriftijdequa
quce fupra
montem
eft,
ciui
tatem abfcondi non
pofle
le e
gimus.Montiporro,
Chrifti
comparatuseftmterramdcfcenfus.quiamonscftquoJ
in terramultum eminet,
ipfaquediii
caro,terra alioqui
natu rae comunione exiftens
per
ea
qua
habet cii Deo affi
nitatefurfura
aflfumptaeleuataqueeft, quaqui
imitant
B montes iUi
,
&
petrx
domum Dei fulcientes vocantur.
qualis
Petrus
extititqualiseft itequifqnis tuper
hxc ca-
ducaeuedusrerudiuinarucognitionc |?fruitnr.
lidcni
vero
ipfi
montium vertices, in
quibus
con ilrudta cft do
xnusdomini eleuata
luper
collcs
,
idcft
,
terrcK cumulos,
mo-
nndns domus domini in verticemotium
a
^Defid-tio
fidei' b f
Citoabund^.
& eleuabitur
fupcr
colle.s. Etfluent ad
c fPoftula a me, & dabo tibi
d TPaffibus fidci.ludai.
ciim omncs
gentes
: &: ibiint
populi
atNon omncs.quiapauciorcsdeludaEis.
b TNon contenti
piopna
lalute
hoftabuniut fcinuiccm. vna:. Venite afccn &c.
itiiilti,
& dicent : Venite
,
afcendamus
^Chiillum.fDci. a^Ecclefiam. bf^Iunioris poputi.i.Chriltiani pet
lacob
fit;nitic.ni.
ad montem
domini,
&c ad domum Dei
modicequidem
aterraelatos.
Chriftusverofuperom-
nescoUeseleuatur.
c Et
tleuabitur.Supct
omnes
fandos,quia
de
plenitudine
eius omnes
accipiunt (de quibus
: Montes in circumitu
eius)
qui
a monte Chrifto montes dicuntu r.
d
Etjiuent.
-itProcopius.Ve-
nientenimfalutari
pradica
tionevocati
quoniam prx-
1 dicabitur
euagclium
hoc in
2 vnmerfomundo,Caeterum
quo padlo
venturas
gentes
t omnes,deindemultasambu
laturas
fignificat?Nimirum,
^
vt ad fidcm
,
quod prxcedit,
4 quod fequirur
autem ad vi-
tiEgenus
rcferatur.Fidcm.n.
nulli non
profitemur,
cum
tii Qm
prsECcpta
non omncs
5
ambulemus.Atvero
vrgcn-
tes multas
dixit,cum paucos
cfte
,
qui
viam
inueniant,
tc-
ftctur Dominus?
Qiiia
aliud
eft,getem
dicere vniuerfam,
aliud fubiediam
genti
multitudinem.
Suntcrgogentes
multae. inter
quas
non defunt ,
qui
redie viuant
,
ex iUis
aut
,
qui fingul
arem
gentiu
m nomine
c6tinentur,pauci.
c Oomum.
Quod
ideo
dicitur,vt
vetus teftamentum fu-
fcipiamus,non
fecundum Manicheum aliam
quam
do-
nium Dei lacob
qusramus
.
Fiasfuas.
quas alij triuerunt.Dominusquoquc
afcen-
dens in montcm docebat
difcipulos
fuos. Prius
ergo
di-
fccndx
vix.poft
arabulandum in femitis.
^DeSion
D
Pral./t4.
loh./.b I
Pfal.cod.
Eterlt. &c
illud(et)
ac
pi
debet
p
cjiii
caufae
additur
cu
vattanda et
lerufaleni.i
fcil.
crefcer
ecdefia Di
&lexcuan|
lica.
Matt.^4^
NICOLAVS DE LYRA.
*
^od
in aduentu
M.efiu
muns iinai ZP" mons Tbabor&mons Car-
mehquifuntprope
monte Sion
fmt
adducenii diuina vihute &fu
per
illos mons Sicn dtbet
ponr:vt ftc implcatur quod
dtcitur : Erit
mons domtis dornirii in vertice
motium,&c.Sed
boc dulii
reprobat
J{a,Sa.fuper
locuifiu,dicens:Quodtalis
cleuatio non
cji
mtc.ligin-
dafecundum
loci
mutationem,Jedper ftgnorum operatiom
m,
^a
ma
iora
fignafiendajunt
tunc in monte
Sion,qua
in
alijs
iribus
Jmt
fa-
Ba.Et in hoc dicit veritatem
:Jed
in hcc
dffitit,^
dicitfmurum qi
fer Iffum ^'i^renum
fuit fa^um,quodfic paut:
Maius
ftgnti
fa-
Bum in monie
Sinai,fuit
datio
legispcr angtlum loquertcm
in
per-
fona
domini ^61
j.maiusfignum ftne cornparaiionefuit,qubd
Chri
ilus verus
homOyVerus Deus,in templo
docuit
legem cuangciica:
in
quo legitur plurics docuijfe
.
Quod
quidem templum
erat in monte
Sion,vt frtquenter diclurneH,vbi
etiam ctcos &claudos
curauir,
&multa alia miracuta
Jtcit
: Vbi etia ianuis
claufis
ad
difcipulos
^
intrauit,fuam refuri(e6iionemmatiiftsiando:
Etibi
Juper apoftolos,
aliofque difcipulos,fpiritumfanium
in
diepenttcojies rniftt. S^od
fuit
maximu
miraculuj.^
homines
jimplices
C^ illiierati
cesjcii-
pturas intelligerent,& linguis omniugentiumloquerentur.
Etper
hocpatet, quodmaiorafecit lejus na^arenus
in mvnte
Sion,
quam
ynquamfuerunt fa&a
in tribus montibus
pr<tdictis.Ex quib.
tddu
ditur ChriHum
veniffe
in
perfona lefu TSla'^ren!..Act
tenium diie-
dum.^ loocfignum
omncs,non dijinbuitprofingulis generibus ftn-
gulorum
,
quia
de omnibus Gentibus
aliqui conuerfi funt
ad
fidc
m
Chnfiij^etiam
d
tempore
apo(iotorum,ftcut dijjufusdcclaratim Juit
Tfal.
1 8.a.
fuper
illud verbum : In oninc tcrram exiuit fonus
eorum : Suut
htecpropofuio
vera efi
: Omne antmal
Juu
in arca
7^oe,quia aliqua
indiuidua de
Jingulisgcneribus
animuliurn
fuerut
ibi,
^dfidcm
verb
Cljrijli
nonfolu aliqui
de
gentibusfinguUs ,ftd
muIr''funtcoueifi. Etquiafecut,dum expofitons
cathoticos &Hc-
brtos
pi
icd.^a diHributio
fic eji
inteUigenda,ex
hoc cocluditur le-
fum T^a^^arenum ejfe
vere
Chrifium . .Ad
quartum dicendu,^ per
hcc Oi^od
diciiur^^hjon
exercebutur vltr
adpr^lium,
non habetur
^ poH
aduentum
Chrijii
nullum dcbeat
cfft pra:lium,fed g, dcbetef
je magna pax teporcfui aduentus,& itafuii: quia Chrijtus fuit
na-
tus
tus
tempore
Cafaris
.Augujli,fuhieclis
omnibus
gentibus
J{omano
impnio
($
paiatis
intantum,(pfub
eo numcratus
fuit
totus orbis,vt
hahetur Luc.z.Et durauit i^ta
pax per magnumJpatiiim temporis,
Klecplus
habetur
perillam
diBionem vltra-.loco cuius
ponitur
in
Hibrto
^iy
3d.&
ftmititer^.I{eg.6.e.
habemus : Et vltrd non ve^
ntrunt lati ones
Syripn
terram
ifratl,
quia cejfauerunt venireper
aliquod tempus,tamen
pojieapturies
venerunt
,
vt
patct cx^.1{ez.
S
nutiterGenefi')
.b.dicitur ad lacob; Non VOCaberis ultra la
cob,fedIfracI.
&tamenpoftea
vocatus eft lacob multoties.Ter
bcc tonctuaitur
lefumT^aT^arenum cfieverum Cbriflum,
quia
na-
tum
tpe
maxime
pacis,& temponbus
d
prophetis prxiiuntiatis.Ex
pr^cdi&is patetfenter.tia
huius
partis
. Tamen adhuc
ad
maiorem
inteittiu
dijcurrenda
cl brtuiter
applicando
ad
propofitum,f.de
ecttcjiicpromctione
, &
prxmittitur
breuis
prttfatio
,
cum
dicitur:
Ver.quod
vidit Ifaias filius Amos
fuper
ludam & Icrufa
lem.q.d.verbii ep Jubditur efl
notabite,qma
de maxima
re, &ideo
n.ax mt
attchdcridum.Etquidfttitludo(tenditur,cum
dicitur.
1 Et
crit.i.terr,pore grati<t,quod
dicitur
nouiffmum,vtpr^d:8um
ffi.tt
hoc modo didtur.i
.Icb.z.c.T^uiJfima
hora
eft.
p
2
Prjeparatus ai6s.i.eccte(ia,qux
dicitur hic domus
dcmlni,
Tu
quia f-hdatajuit perpr^dicatiomm Chrifir,&
eius miracula in mo
te Sion,vbi
erat
tcmptu
domini,vt
pr^diHum
eft,
Th
qula ecclejia
qu
e(t
domus
domini,dignitate
exctlUt omnem aliam
congregatio
ntm d
principio
mundi ad Dei cultum crdinatam.
3
Et eleuabitu
t.i.fuper
terra
principes, quia tempore
Confianti
hi I
fprruntfefupponere iugo
Chrini.
4 Etfiumt.i.aliquide
omnibus
gentib.vtprediBu
eH.
Felpotcfl
dici
quod h^c eft
locutio
hyperbotica.ad dejignddum
muttitudinem
Geniilium,quc
fidem
Cimfiifufcepit,
ludeis
pro maioriparte excf'
catis in
infidelitate remanentibus.fecundum
iltud ad
B^m.
1 1
.c.C^.
citas
exparte contingit
in
Ifrael,
donec
plenitudo gentium
intraret.
ficut
dicitur.Omnes de ciuitate currunt ad tale
f^cBaculu adJignS-
du multitudinem currentiuni,licet
aliquando
maior
pars
remaneat.
5
Et dicent:
Venite,afcendamus
ad monte, domini,&c.
Quia illi
qui recipicbantfidem Chrijii,hortabantur
atios
adfimili"
ter acendum,
'
*Etdo-
M0II.ALITEI{.
1
1 Eteritin
nouijfimis pr^paratus
woK.r.idcft Chriftus.de
quo
dicitur
Dan.2.e.Lapis quipercuflctatftatuam,fadus
eft
mons
magnus.
2 Domus
t/owi/.i.triumphantis ecclefig.
j-
I vertice
montium,&c.\<ic^
angdorum.Pfal.i 24.a.M5
tesincircumitueius,i.angcli,vtcxponitAuguftinus.Ho
monaqueChriftuscftfuperomiKsangelosexaltatus.Et
quia triuphans
ccclefia nofolu eft dilatata
per
fanftos
arccn>
afcendentescum Chrifto
,
fed ctia
per
illos
qui poft
eius
afccnfioncm
fufccperunt
ciusfidem,fubditur.
4 Etfiuetit
adeumomnesgentes,&c.Credcndo.
nam
aliqui
exomnibus
gentib.in
Chriftum crcdiderunt a
tporc
Apoflolorum,&
credentes alios exitauerunt ad credcn-
dum.In
quorum perlbna
fubditur.
f
ycnitc
aji
endarnus ad motitem
,
&c. & doccbit nos vias
fuas
,
& ambulabimusin fcmitiseius.
pcr Apoftolos
5c
fucceflorescorura.
4
Ifaia:
Cap.
iL
42
a De 5"iti.Non de Sina
perra,fed
de monteSion in
quo
cfS.g.
tiftunjs.
ligooes.
^a
iJCiwff.xNonuc
j>inapcira,icu
uc
iinjiiiconjiiiiiijuu Spiritualifcrgladi;
mutanturin
vomcfcs,
& lancca: D
'^
Ierufalem,inqua templuni& religioDei.
Dominus infalces, cumfeditionesdifcordiarum
&ir3epelluntur,
^
quoque
in
templodocuif,
quod
non
oportuitpropheta
& duritiacordis vomere
,
idefl vcrbo Dci
frangitur
, &
mori cxtra lerufalcm.
fpinx
vitiorum
cradicantur,
vt femcn fcrmonis
crcfcat,
b
Z.^jrcrTfr^ttw.Sicutfupraverbum&lcgemfimulpo
&tandem labores manuum noftrarum manducemus
fuit ,
vt
principcs
audirent
^ ^^^ ^,,^^,^^^ . ^^^^ ,,^^^ ^ .Faciiiora mad.
quib*.
i"
tempore
meffionis/ciU-
vcrbu,le?empopulusau-
gTd,amurad<rum. cfpoft.
^
cct mottis.
rcperciperet.Qui.n.fecerit
a
lacob,
crdocebitnos
viasfuas,
ctambiilabi-
i c
i<ionleuabitgenscotra,&c.
lcgCm,pemCniCtad
Verbu b
aTArft.otibus.
htVcniteafccndajnus.
cTVetu$,rpiiitualircrintrllcaa.
^ luftiuUS . OUm antC
Apolog.S.
Dci,cxibit
lcx d vcrbo
qua mus in iemi tis
cius:quia
dc Sion exibit
lcx,&^
2 Chrifti
tempora
, multis
pro
Ciuift,
a
TEuangelium.
b
TScilicet. cffrimitiua ecclefia
qux
rll
fpeculatio
fic
^ .- -. ~
iliopacis.
< In
qua teligio.
d
rSupet
percatls.-pro
diuerfiiate ciiiiu
mericotum,diuerGtaspaenatumerit.efGenul.-s cicditurot.Qui
noncre
ditijm ludicjtus di
dc Icruialem ,
quod
fic fa- c
vcrbu domini de Icrufalem. Et iudicabit
gen
^Um C(Tc VidemUS. A
ICrU
a*Corrigendo,qiiiaDei6Uunnonreceperuriu
b fludxos Cld-i ,
ialcm.n.viri duodccim nu d
jcsA'
arguet populos
multos.Et coflabut
gla-
S^Sl'&
VSedn!
d^- ^"-^ ^n
vomeres.6Uccas
fuas infalccs.
B XiOpcdiUina,COnUCrterUt
C .,-
, '^-<P"-^fiP'JPO".n-quam'agrauia. ^
totum orbem : miffienim
^^
leuabugcns cotragentegladlu,nec
exer-
1 Mccum.
cebuturvltraadprsliu.DorausIacobvcnite,
^Ds
vinjie in viriuirm.
<^ambulemus in lumineDci noflriProiecifti
fi dc
fontc, vtaliosirrigcr.
olog i.pro
^ luftinus. VcrbumdO'
mini ait
prophcta cxijflc
funt a
Chrifto,
vt doce-
f
g
h
rcntomnes
gcntcsfcrmo- g
ncm Dci.
C luduabit irucr ventfs
* Tcrtullianus .
ludica-
.j.f
ontri bit in ter
gentes
de crrorc earum
intcliigc
,
&concidcnt
rtjacin.
machoeras fuas in
aratra.animorum noccntium,
& lin-
guarum infcftarum, &
omnismalitiaeingcnia
conuer-
tent in ftudia modcftiac &
pacis.
Jt .
Procopius./diMA/<rr^MfM,fcccrncnsfibidignos,
&eligcns vocatos.rrrfor^jwt
popdum niuUum,i.nb crcdcntc,
I tanquamfuaipforumculpapcrcuntcm.
:
yniafr.
jj
iiuoB//46tt/i/?/adioj//oj.Omnc ftudium bclUndi vcrtc
turinpaccm, quod
incarnato domino
apcrtcfattum
cll . Tanta cnim antccum in orbc difcordia fuit
vfq;
ad
vigefimu
annum
0lauianiCa:faris,fubquonatuscft
vt non cflict dc
prouinda
in
prouinciam
tranfitus.Eo au
tcm
nato.qui
cft
pax noftra.qui
fccit
vtraq;
vnum,in
cu-
ius
natiuitatcangcii
cccincrunt;
Gbrijin
exctlfn Deo,&in
terrapax
bomimbus bonx
roluntetis,
omnia bclla
Ccflaucrut,
&
agriculturx
cxcrcitati funt.
Spiri-
8
bcUis fc conficiebant
gen-
tes.temporibus
Chrifti,n6
folumnonbellabant cuni
inimicis
,
vcrum libcntcr
moricbantur, &fubibanc
omnc cruciamentoru
ge-
nus nc viderentur mentiri
aut
deciperc
,
in his
qua:
de
Chrifto
polliccretur
,
cuin
de Chriftianis haberetur
quaftio
,
aittcum tormcn-
tis vcritas fidci
qu^rcrctur.
f
Domus
lacobf^i.PoRyo
lt'uit.
l..C.
.b.
cationcm
gcntium
&ofte
fioncm montisDci , inui-
tat
populum
fuum
qui
cft dc
Iacob,vt
cxicns de tencbris
infidelitatisfufcipiat
lumen Chrifti.
J< luftinus. Ncccflceft
duashicintclligi
domus
lacob,
indwJogoca
altcram fccundum carncm.altcramfccudum
fpiritum. Tnphoac
Neccnimpar
crat candem & vnam domum lacobad
promifla
admitti,&
ad Dcihaercditatcm:&
rurfusrepu-
diatam dici : dereliquit
enim
populum
luum domum la-
loan.ia.f.
cob.
^f^li-^-
g
/ lumint. Dim lucem
habetis,credite
in lucem . ^cccdite ad
it,i^cm. 8. b.
eum,& iU.'tminamim,&c. Qiiafi
d.
qui
male
agit,odit lucemifed
yemteinecum,ambuUmus
in luce domini
qui
dicit :
Egofnm
lux
munii,&c.
h
Vroiccifli
enim.
Vo^qw^m
cxhortatus cft vidit in
fpiri-
tu duritiam
corum,5c
fubito oculos mcntis ad dominCi
conucrtcns ait:Pro////<
enm,&c.Qnz(\ dicat,&
ideo hor
tandifquiaProj/;^/,Cirf.
'0 Qnia
NICOLAVS DE LYkA.
4
I Etdoccbitnosviasfuas&ambulabimus in fcmitis
cius .
Qifi^t
adklti vententes ad
fidem
Chriiii^tequam bapvj^are
tur,catecbi^abantur,&
inflruebantur de ois
qu* pertinent
ad
fide
1
Quia
de Sion cxibit
lcx,&c.
//yt non
efl refertnium
ad cre
dentef,quaft fit
vabum
ipfotum:fed efi
verbum
Ifaije
reddentis ca
ftm
CS modum de ditia multiindine
gentium
adfiJem Chnfli con-
Mcrtenda :
quia
de
Itrufaltm &ludxa exiernnt
ap'jfloli,altf(jue
di-
fcipuli
ad
prxdicandum gctthus
fidem
ChrifU,propter qund
dicitur
^^.l).g.yobis oportebatprimum loqui
verbum Dei:
fed
ifuia
rr-
pellitis ikud:&indi^nos
vos iudicatis stemji vitjc, eece conuerti-
muradfcntef.fic
tnim
pr^cepitnobis
dominus.
3
Et
iudicabitgcntcs.///</ifro(^ycrf//o/i,^MOprrpra'(/;c4o-
uem
apofioloTum alicjuos degentibus
votauit
adfi'icm,aiift
in
infi-
delttate
dimiffts
.
Q^od ftidem
iudtcium iuflum
efl,^'uetnobis
oc-
cuitum.
4
Et
arguet populos
muItOS . de
infirmitate &
alijs
malit
piis jicuc patet
inaciibis
^poflolorumC^ legendis fanilorum.
5
Et coroflabunt
gladios
fuos in vomercs,&c. Hoc didtur
addtftgnandum
diuturnitatem
pacis,<fuxfuu
vbiq'te tempore
na-
tiuitatis
Cbrifli,
vt
prxdiHum
efl,&duramt
in
ludfa,
de
q'ta
terra
IJaias principaliter loquebatur
aio. annis &
plus
ante natiuitate
Chrifii
vff,poft
morte eius
per 40.
annos vel circitcr
fub
dominio
1{omanorum,vt potefl colligi
ex dilHs
lofephi
&aliorum
hiflorio-
graphorum,Jed ludft flnakter
rebeiiatihus
^mants,
.ieilruBi
funt
&
captiuati per
Titum
anno^zapalfione
Chrifli
.
f^erifimite
au-
tevteft
quod inpace
tam
longa ccffancibus
bellis multa arma&in
firumita
bcllica
fuerlitioMrfa
in
infirumita
agruultur^ apca,ftcut
fenfibilitrr
pidetur in terris,
vbipoii
betla
feqmtur pax diuturna.
6 Non lcuabit
gcns,&c. Hypirbole
efl
ad
deftguadum paus
^
diuturiutJtcnhpront
tonnmter dicitur de
diquo negotio,quodpro-
trahitur vltra mQdum confuetum. iflui negotium nnnquam
termt-
md)itur.,licet atiquando
tcrniinetur
infra
annum vel
infra menfem
feu
etiamin minori
jpacio ftcundum
conditionem
negotij.Etlfn:
mo
dus
loquendi liyperbolicus,freqHcns
efl
in
prophetis.
7
Domus lacob vcn itc./i/c
pofl conuerfionem
Centilitm
po
niiur
conuerfio
ludxorum ,
qui
circa
finem
mundi
recipient
fidcm
Cimfligeneraliter
: &a
tempore Clmfli
vfqt,
nunc
recipiiint
ea ali-
quiparticuluriter.
Et
quia
ad hoc
indudijunt per
dotiorcs
couerfos
adfiiem
dc Gentitttate vel
injc, ficut patet
de
.Augiiflino
& .4m-
brofio,
&
aliff
muUis,vel
in
parentibiis
fuis,Ctcut efl
de illis dofiori
bus,qui
natifunt deparentibus
Chriflianis
: tamen
parcntes
eorum
propinquifVel
longinqni fuerunt
dc Gentilibus
conuerfi
ad
fidem
Chrifii,&
in
pcrfuna
latium dicitur hic
ludfis:
Domuslacob.i.
in lummefidei Chrifliane.
8
Proiccifti.n.populum
fuum .
^liqiii
doBores noflrihanc
Uterami^
feqnentem vjqueadfcxcimcaputexponunt conjequen-
ter
adpr^cedenum,
referrendo
eam ad
tempus Chrifli,
dicentes
^
inilUs
capitibus
del<ribitur
p^na
ludeorum
propter
ntortcm Chri
fli.
Sedljoc non
videtur
m:hi,quia
h:c
prj:miititHr culpa pcenf :qtif

defribitur infeqiientibus. Ciilpa

aucem
ifla efi principaltter
multi-
^
plicatio idototatrifyvndefubdiiur:Et rcplcta
cft tctra. ui
tpore
'^-
autcm Chriili &
ante
pcr loiigum tempus vfquead
defirUiliotJtm
IuJi imagi-
(iuitatis
lerufatemper l{omanos,
qi^ffuitindutiapropter
mortcm
"'^f,"^^'"'^'J|^
Chrisii
vt
patct
Lu, t
g.non fuit
idolotatria
apud
ludeof.imo etiam
^^^ ^^j^- g^
-
mirabiiuer horrucrunt,intantum
quod
ciim Hcrodts fub
quo
natus
fuit Chttflus,Jnpraportam tcmpltpofuijjet aqutlam
auream,
qnod
^ efi
IH O
l\
.4. L l T t
l\.
. 1
Qma de Shn exibit Ux &verbum domini de
lerufdem.i.
cc

clcfia.
3
tt iudtcabU
gentesS.
iudicioidifcrctionis
,
quo
crcdcn-
tes a non crcdcntibus difccrnuniur.
4
Et
argHu poputof Mitltos.dcpccciiis
commiiiis
pct prac
Ucatoresvcritatis.
5 Et
lonft.ihunt
gladios f-ns
in vome. &c.
ptopricdi^dc
do-
<^orib ad tidcm conucrfisdc Gcntilib,&
Iuda:is,qui
gla-
djjsfcripturarumfidcm
impui^iubant
antc conucrlio-
ncm fuam
,
& conucrfi vfi funi
lcriptmis
ad
agri
ccdc-
f fuftici
fiaftici culturam.
'
/ _
'
6 7V.-J lcuabit\[ins
contra
%cn.gladium,&c.
Hoc
intcltfgitur
dclud.ris&gcntibusin
vna ccclcfia charitatc coniun-
ftis,qui prius
aducrfabantur fibijpfis.
7
Domuf
/flco^.i.fupplantatorcsvitiorum.
f
.AmbuUmufin tumnc Oci
nojtrt
. hic
pcr
fidcm,&
poftca
pcrapcrtam
vifioncm.
H vroiecifU
Mic rcucrtit
prophcta
ad fcribcndij
punitio-
^iics
&
peccata ludaxiru.pcr qua: fignificauc punitioncs,
&
culpa;
malorum Chriftianorum,cum
df :
Vroiccijti.n,
fQ.tuum.dc
tcrrafan(aa,& dcAphricain
muUislocis.
Tom.4.
^
3
43
Glofor3.& Nicolai de
Ly
ra
44
a
iluh repletlfioityVt
r/2w,eJrc.Romanis.f.ei:cicntibus
Tu-
dxos,
in ludxa habitauerunt
alienigenE, vndccunq;
ad-
^
d\xQ.i
aTito&yefpafiano.velciterisprincipibus.Vel,
priufquam
a
Babylonijs
vaftarcntur,
haec commifcrunt
jiibimpijsregibus.
4
Procopius.Qiianta
ma
}a
pariat
diuinatio
(
habet
.n. caufam cur a Deo relin
fNatuiam. a fScilicet.
fQticndam. fCui dcbetent efTe iimiles.
b uEt merito
ptoieri(ti:quia.
a
cnim
popiilum
taum domum lacob
,
quia
j
^lniquit.iie
8c Uolis. b fIn
AfjrptOjVel
in teria
promi(Tioiiis , temi.otibus
. iu-*icum. c
fQuja j:atntii
auium
futuraprsclirunt veljpratfigiunt.
treplcti
funt vt
olfm,
dTaugurest
habue^
alLxx.Alienigens.vnde: alienigenae
mihifubditi lunt. I^Vel Palelimi.alia
liteia:quihuic(uperftitioni
iiiaxSmeli^ruiunt. b r\ Deo teccdendo:vel
ilibu
qui erantabipfonafcendiprincipioa
Dcoah'ei.ii,ah*cni- D
gena; nuncupantur ,
& ob id forfan
quod
aud i fornica-
tione,demuUcribus
ahcnigcnisnati
cflent.
d
AUegoricc
. Tueris
alienis,
vel fateUitibus d^smonum.
If.i8.<f.
Habent enim
pucros
ficut &
Chriftus,qui
dici.t:P.:<eri mei
Rotnani 8
d.-Et aiiari
mi.
Gentilibus qnr<s cmebani ad abutendum cf UiSiiinofe.
quantur )
eorum
exemplo
intucre,qui fidcmprofefli
eiufmodi rebus
agitantur.
Videtur autem Phililhno-
ruminuentumeffediuina
^
tio,vtCaldcBorumaftrolo
b
runcvtPhilillijm,
&
pueris
alienis adha^fe-
gia, Aegyptiorum
incanta- C
afQjrmnabundentd.uitijs.cupidifuntScauati.
b rTam-ti.
t]o&veneficium,Creten
d
mnt.
Rcpleta
elt tcrra
aigento
&auro,
ec
a
f.S'-raperamtuseg-t.bfCuriditati5
thefaurum.Auarus no implebitur dtuiiiis
ndn elt finis thefaurorum eius . Et
repieta
a
f
Viftorum vel ludiorum. b
fQuia
non eft
dignum
numcro
quod
contra Deum eft. c
^ Hi in cutiibus,?{ hi ineanis. nos &c.
b
quos
dcdit mihidoininus
e
B^epletaeftten-n.
EtRo
manorum ,
& fudceorum
Coila.
ai^jiaritia fuggiUatur.Grtccje
.n. & Latinx t(;flantur hi- fabutid
floriasnihil
vtr.ique gente
p'"'"'!"'"'
auariusefle.Intcridor3aua
"''"""* *
ritia condemn;itur ,
Paiilus: .Auaritia
qux
efl ido
vndeitt.
iium.auguratio
Je Bafilius.
Nequaefote
dedashuiufmodi diaboli-
os artib. Diabolus.n.
mox,
vt animam fic dudiilem ac
B
ceperit
ad
perditionem,nil
ilii
indulget,
nec remittit
impetum. Tantaproindc
eftinimiciaduerfushominemproteruia,
vt in fclisaut
muftelaj
figura
fe oftentet
,
nonnunquam
vt canis fe di-
lirerpens,
fub hominis etiam forma dihiculo
coipicitur,
vt is fueritex maxime beneuolis.
b
f^tvhiliflhtjm.
FhiMhijmqni hodicPalcfthini,quia.
p.literam
fermo Heb. non
habcr,
fcd
pro
ea
PliiUfthijm
GrEco vtitur.
c Vueris,&c. Vidorum
fignificat
libidinem in hidKani
gentem.
Grxci .n. & Latini diu hoc vitio laborauerunt
f
eft terra eius
equis,
&;^innumerabiles
qua-
a rNtmiam abunaantiam
Oquitur
idol"latiia. b
fTcireni.
drigceeius.
Et
replctaefl
terra eius idolis:
4
lorumferuitus.
5
-5
Procopius.Diuitiarum
t ftudiumqudm graue
ma-
6 lum
fit,ex
eo oftedit,
quod
intantorum fcelcrumnu-
mero & hocetiam crimen
t haberivoIuit.Hftenimque
iniufte
partis opib.caret
ad
7 pietatem
dux &
magiftra
paupertas,
diuitixver6c5
tumeli^
& iniuriarum adhortatrices.
f
.
E(j>*is
(jr mmmerabiles . Et hoc contra
dominum,qui
multiplicari
currus
prohibuit
&
equos
. HEcenira ani-
maliadatafuntad adiuuandum,
nonadfuperbicndu,
vnda & iumenta dicuntur.
AUegorice.Fj//a.r equusadfalutem
Et
aIibi.E^H33
&
afcS'
forem
cteiecit in mare.
^
Opusmanuum fuarum ,&c.
AUegorice.
Omne
dogma
contrarium veritati
adoratopcra
manuumfuarum : &
m
fcdfubConftantino
Imperatore&corufcante euangCh^
incuruarur
homocoUigatusadiaboIo ,neccrigiturni-
Iio,cumcxterisdeletaefttiirpitudo
hsec. fiadomino. Sicut mulicr
euangelica
,
quam aUigauit
jc
Procopius.Septuaginta. Etfilij alienigenKnat?
funt fatanas.
in
ipfa.Cu.n.
fceleratos mores femel
amplexa
eft"ei*i^tas, ^
a Jncur-
ad
pofteros tang[
in
lege.parentu flagitia tranfeuntificq; - '
T
l
*--
NICOLAVS DE LYRA.,,
eftfigntm I{omani
dominij,eo quod regnii
Inda
rcceperat
a
I{pma~
nis,non
ad boc
ip
illa
aqmla
adoraretur
, fedfolumad
port
deco-
rem,&
imperatoris bonortm, (^ tamen ludxi
:^elo legisaccerf!,di
cmtesnonejfe
licitum
aliqUam imaginem quaiunque decaufaeffe
in
templo
vei circa
ternplum,Hlam
ad terram
deiecerunt,fcientes
ta
mert
qub
d ex hoc immineb^t eis mortis
pericuUmficut
&
cotigit:
quiapUiresrationeshuiusfatlifuemntabHerodeoccifi.liemtem-
pore Tyherif fub quo paffks eft Chriflus ,
Titatus ludxx
pr.efeSus
l imaginem C^efaris portarifecit
in
lerufalem. Quod cnm
cognitum
lujxi indi
gnatione
im-
^iVP;
"'l' -"'.-."
^" '
"'.'."'
"'
">"
^T
'V,
*
"
peratorQ pro
/'//^'
<*
Iudteis,in
magna
multitudine veneruntad
Tnatumjrogan
p
ter
repulfio
tes vt illam
auferret,afferentcs
non
ejje
eis licitum
aliquam imagi-
nem
itnaginu nem
effe
intra ciuitatem.Et Titatus videns multos
effe paratos
ma-

jocurrermit ,
^^^
j^^^j
quampermittereimagines inciuitate, fecit
illos in
Cafa-^
ream
deportari
ad
pracauendutft diffenftonem poputi
.Et
fimHefa-
-
fiu
legitur tp Caij quifuccefftt Tyberio,eb ^
Vetronius Iud<
pr^'-
feBus
volebat
imaginem cifarts
ad
lerufalem portare,vt refen
/o i
fephus
libro de ludaico bello,
Etideofaluo mdiori'iudicic,mihi
vi-
detur
^
hiec litera &
fequens vfqne
ad
-j.cap. referenda eft
ad tem-
>
pus prpcedens captiuitatem Babylonicam;qufuitinduiafuptr
In
dos maxime
propler idololct(riafn,qUte
tunc ineismuhum
viguit
vtpatet ex^.I{eg.& z.Taralip.Igiturfecundum
hanc
fententiam
litera
ifla
in
qua Ifaias
retiertiturad
defcribendam punitionem
rc-^
gni
ludxie
,
quam dcfcribere
fuprd inceperat, Vtfuprd
di3um
efh
"Primb in duas
partes diulditur,quia primo e.xprimitur culpa.Sccti.
Q.
.-
dbfubditur pcena dcbita,ibi:7<[nn
ergo
dimitt4s.Circa
primum
di-
cif
pro/^/^e/a.Proiecifti.ri.popuIutuum^domii Izcob.i.proif
(ies.
Loqiiitur
enim de
futur&per
modum
prxteriti propler
certitu-
dinempropbeiiji,i!4^fuit iniplrta quando T^abucbodonofor
ludaos
de
lcYufalem
& de ludtta eiecit
; &
captiuos
in
Babytonem
duxit,
ConfequentcroftenditurratiodinJtcaptiuitatis,ciimdicitur.
'
I
Qitia repletifunt, ScCi-Infiebrieoliabetur.ficpletifuntab
Orienfetdefi magica arteyjux repertafuit
in
partc
Orientali
refpe
B'
lud,
vnde & Balaam arioltis &
magus
habitabatin
partib..
OrientiSyVthabctUi
T<{umeri Z4^.Etcademfententia
eft
in transla-
'"
iione
communi,cum
dicitur.Qniz. repleti
funt,Vtolim. quia
a
tempore
iudicum ludaii
ccepourit magica
vti.
2 Et
augures.i.^ittiwoj
diuinatione
fuperftitiofa:cum augurium
propprie
eit diuinatio
per ganituvi
C^
voiatum auium.
5 Habucrunt,vt
Philifthijm. qui
talibus intendebant.Scien DiuinatiM
dutamen^aliquadiuiaatio per garritum&
motum autum
eft
li per augui
cita,videltcet
inquantumfe
e.xtendit
cognitio
naturaHs.Aues.n.&
^" ""'*
bruta animalia citius
fentiunt
immutdtioncm aeris,ed
qubd
non ha
bent intelte&um difirahentem vim
fenfttiuam.Et
fecundum
tatem
immutationem
incipiuntgarrire,
vel moueri de toco ad locu aiiter
qudm
ante: ad hoc
quodfequiturpluuia
vet
ficcitas,vet
ventus,vel
l}uiufmodi,fecundum diuerfttatem
naturie auium vel brutorum.Et
etaliexperiemittcognofcunthomines,quodtalis
garritusfeuvo-
latus
eftftgnum eff^eBus
naturalis
fequentis.Et
hocmodo etiam nan
t-c
pronofticant defutura tempfftateper
motum
detphinorum infu-
perficie
maris .
Sedfi
diuinatiotalis extendaturada^us humanos
qtti dcpendent
ex libero arbitrio
, fuperftitiofa efi
talis
diuinatio,
qua
vtebantur
/udei
ficut
&
Vhitifth&i.
4 Etpuerisalienisadheferunt.tJrcrcmw/^m-p/V/ajB
So-
domittcum,vt
dicunt commmiter
expojitores
noftri.I\ab.Sa.
vera
cxponit
atiter
dicns,quod ludp acceperunt
vxores
alienigenas
ido
\
lorum
cultrices,ficut
dicitur de Salomone
^.^g.
l.a.Et
fitifqui
na
fcthantur,cx
eis
fequebantur
idolotatriam
matrm,&ftc dtulpfa-
eiebantjiliosatienesacuttuDei.
. s\x--"i \ :
,\\ufi\''-. rv>^A..
5 Replcta
eft tcrra
argento
& auro & non
^
&c. J boc
tangitur peccatum
auaritie ad
quod
ludct
Jtmperfuerunt proni.
a
Etrepletaeftterraeiusequis,&c.Z/;ofa^;?y.;)acar
diffidentie, cjtud
in
dejtnjione per
taiia contra
aduerfarios magis
co
fidebant,qudm
de diuino auxitio.
7
Et
repleta
eft terra eius idolis. Hic
tangiturpeccatim
eo-
rummultiplicis idotolatri^& quantumadidolorum
fabricatione^
&quantiim
ad
veAerationem,ideo
fubditur. Opus
nianuiJ fua-
rlimadoraueriint.;/^c[/f/<i>'. :,C,~Trr
^ t Et
t
''^'"J;
M
K^
.A l 1 T E
i^.'

'
-
1
S^k
rejilfti
funt
vtolim .i. ficut olim cie^i fuerunt Iii-
d^ide terrafanaapropfereorum peccata.fic
&Chriftia
ni
tempore
Cofdroe
,
&
poftea tempore
Saladini.
a Ei
augures habuerunt,&c.ytcndo
diuinationibusfuper
ftitiofis, .
,
t
Etpuerts
alienis
ddkfferunt
. in vitio contra naturam ;
Hec enim
vitia dicantiiir
fuiflc inilla terra
, antequam?
Saracenis
caperetur.'
' '
5 l\eptcta eJlterra.f.cccicGc.
yj
.i.;,iSis\;>.l
.:.. ,;>iiipv

.. : "t, xji
^:v
v j;imZ'?^
v,v-^v'
.s
^_
f
t^uro &
argento
&non
efl ftnis thefaurorum
.
quia
fatidifi
*
ftOn
potefl; cupiditas
mulDOratti.
6 Et
reptcta eft.
adhuc.
-t
Terra eius
e^f.multis
&
magnis
ad
pompam.
t
Et innumerabitrs
quadrig^
eius .1.
fummanjs propfer
fu

pelledilis
abtindantiam.
7
Et
repleta
eiltrrra eius idolis . Idcft
paftoribus
fidis,
fc-
cimdum illud Zachari.
1 1 .d. O
paftor
&idolum dcrclin
quensgregeni.
t OpMS
^
4T
liaix
Cap.
II.
4^
"^
ibi ftatua Adriani & idolum louis.vnde : Cum videritis
"* **
'a
abominationem
defolationis ilatem in loco
fando,
&c.
^ Bafilius.
ExaggeratiocftmalitijE.quodvirquilon-
^e
erat
princeps
dono
intelligcntia:
& idem
prxualcbat
in
digerendis opcrib.
fuis
,
propris dignitatisobliius.
ie eo dciecerit,
vt adoraret
idola
. Is
inquam, qui
ima-
gocft
Sc
gloria
Dei , Chrii
Hum habens
fupra
fe
caput
infra idolum fcfubftrauit.
tNe Hisadde,quiavir.Hocom
nem vinat calamitatem.
b T^on
cgo
.
Non malcdi-
f
Eta^loria
maieFijtis etus .
Quia
vcnict cuni
potcflatc
D
magna,&
maicftatc
Luc.ii.c.
Moratiter . Abfcondercin fofta hu. Utra
incubiculum,
Mat:h.*.a.
&
clxufo oftioora patrem,
<arc. Vcl in foffh iiumo abfcondi-
tur,
quiintra fpeluncamcarnis
malam occultat
quxco
gitat
,
ne
per operationeni
,
carnis
prodeant
foras.
opusmanuumluarumacIorauerunt,quodfc
t g
ocuU
(ubiimis^&c.Nec
di
a1^Adignitatefui,vnde:Homocuminhonorcefletnonintdlexit. bfTei- Ultiaj.nCC
pOtCntia,nCC
UO-
.cnsiidequarcuoa.o^bhumod.a.ur.
,
^
I bilitas
gcncris
qucnquam
ccrunt
digiti
eom . Et mcuruauit lc
homo,8C
faluabi>,omnibus
fuperue
alQ^i v.rcuofu^ciVcvidebatoi.quia
vit avittute.
btQuiauntacomnulciuiit. niet vm r-irvriii ii-ic VnC
cfAliisd.mittam.fecunduinLxx rxpcfoniDfi.
niCC Vna
CaptlUUaS
. 1 Ol-
* -'
t funt,
&deiudicij
dichjec
afEt. YStatnas 8( huiufmodi. fAdmiiabilis demeniia.
Quidmelius:quo4
taSumelt.an
qui
tccit.
3
fQuaado pci
Romanos vcl Chaldzus fe v.ndicabit.bTldeo hzc venient
cfQujlupetbisieiiftit.humilibusautem datgiatiam vnde.Quia
omnis
qui
le
cxaltai.humiliabitui.
te (olus dominus in die illa.
Quia
dies ddmi-
'egorice
Co.ioi.
humiliatus cft vir.t Non
crgo
dimittas cis.In
ai^Q^ianon
visconuccti.bTTuncdiccntmonubus:Cadite
fupernos:
jc col-
^

libuvcoopeiiienos.c llnfpelnncis
quod & fjftum
efl.ficut hiftoricinairant
dtlfaias,fcdbcncdicif.quia
c
gicJcrcin pctra,&:
abfcdndciein fdfla humo
imOrCCatUr
eiS
qUOO
lUllU
U
afBaby!unio(umvelR.omanoraiii, perquot
Deus
probauit
le limen
Cft,'&OemftumbonU
Cft. -
dum^Sc
glonficaodum.
. . .
n

ScddcRomanismcliusin
f
atacictimorisdomm!,&a
gloriamaieltatis
tclli<^itur nCPrOpheta COn-
aTEttunc.fSuprrha bfPotentis.
cTVaftaniibusRomanis.velBabyloniji.
tra^pulum
fuum
imprc-
g cius.Oculi fublimis hominis humiliati sut,&:
CSri Vidcatur. AbcolOCO
a
f
Sobilitas
generis bfOjiia
nemoiiameiu*
effij|!'-t. fMalishumiliatis.
quo
ditu
cft:Repleti
funt,
h
incuruabitur altftudo virorurexaltabitur au-
vt olim
vfq,
ad hunc locu:
B
quidam
tamad ludasosrc-
feruntvtdiximus:
quam
ad Romanos
ChaldatofqM
qui
ludasis
captiuatis,tcrra
eorum
incoluerunt,&re-
plctifuntidol!S,&c.
*
Hietonymus.Scpiua-
ginta
vcrtcriit. Non dimit-
tam cis . Si Deus
loquitur,
ita
intdligcndum
cft,
quia
tanta feccrunt non
parcam
cis . Si
propheta
,
fic fcnticndum
,
nc
ergo
dimittas cis
quiatanta
lcclcra
pcrpctrarunt.
c
/n^^rfrfm
in/^marw.AUcgon.Confugc
adChriftum.Dc
quoalibi.Pctra
autcm crat Chriftus.Et Pfal.
vetfartjuim
hermaiifs.
d
tyibfcondere
tn
foffx
humo .
AHcgo.
In
protcdionc
car-
niscius in cruce foflac vndc Fodtrunt manus
me.&pe.crc.
^c Bafilius.
Ncmofcriptur.Tcalumniator,putcteahoc
loco confulcrc incundam
fugam
a facie timoris domini
vt fe ab(condant in
pctrarum
concauitatibus.Quo
ibo a
C
fpiritutuo>&c.
Meliusfortiinnuit libcrationcm malo-
rumquxfupracnumcratafunt.vt
ingrcdiantur
in
tegu
mentum
pctrx,hoccft,
fc fubftcrnant folido fu ndamcn-
to
fidci,qua
in Chnftum crcdimus. Illis ait
ingrcdcrc,&
abfcondcrcin tcrra,hoc cft,vos
ipfos fcpclitc
Cur id?Vt
conlepulti per baptifmum
& commottui in nouitatc vi
tx ambuletis,mortui
pcccato.
e
^facie
timoris dont:ni.Ab ira
iudici/.
f t
Nl COLAV S
2
accipi,
cumomniscrcatu-
j
rainconfpeftuDcihumi-
t liabitur,&
nihil le efle lcn-
jiet comparationc
eius .
h Exaltab tur aute,n
foius
in
die illa.
{< Bafilius.Ad dicmom-
nium
vltimam,quam
ne-
7 que
nox
intercidct,
non ex
i-l
4-c.67.
8
trudettempusautdcfiniet.
9
Dicigitur
illa cxalrabitur
lo Dominusfolus
quia
cclft-
tudo & faftus
fupcrborum
concidct.
Je Ircnxus.
Significaturp
4
5
6
fSacerdotes.faibas &
pharifsos
: vcldies
iudicij fupeidiabo
lum ic mcmbia e.us.
Qoi
recxaliai.humiliabitut.
_
nicxcrcituufupci omncm{upcrbumt&cx-
n his verbis
quomam poft'
^Vcniet.
afCumexoieinianiium&Iaatnliumlau
paffionem,& afl^umptione
ir orr
P*tfici.u,.v...micusdclhuo.ur.
1 2 OmUCS
qui
COntta Chriflu
..!,;.. ,.
cclfum:8^^fuperomncmarrogantcm,&thu ,j fi,crunt,
fubpedibuseius'''"'"'^'"""
.,.
,
.
p, *';^''';'"';''T'''*^
14
fubijcicnjiiraDco.&ipfc
mihabitur : &
lupcr
omncs cedros
Libani
^
Chriftusfupcromncsexal
tabitur.
i Dominiexertituum.
Vbicunq;devidoriavelvindiftapn,i8a.
domini
loquitur,dominum
cxcrcituum cum comme-
ibid.jr.g.
inorat,nc
dubucmus dccius
vidoria,
cuius tanta cft
po-
tcntia.
k Cedros libam.t^ox Domini
confrin^entis
cedros.Et.yidi
im-
J-p"""-*-^*
..
piumfuperexaliatum
& eleuatum
fitut cedros Libani,&tranfiHi,
dmLKX^
&ecce non erat . Sunt tamcn ccdri boni odoris
,qui
cum
Dcute.j.ai
Apoftolo
diccrc
poft^unt:
':hrisli bonus odor
fmnus,
Vnde cc
E
dri Libani
quasplanta.&c.Etalibi:Pon<jTO
in terram
ahfque
aquicedrum,&
t.xw.Libanus mons cft Phocnicis
rcgio-
nis,ccdros
habcnscxcclfas
fupcr
omnes arbores .
Bafan,
rcgioArabixjCuiRcxOgimpcrauit.Qucrcushabctglan
diferas,quicibuscft porcorum,non
hominum. Pcr ce-
dros
Libani,dcnobilitatc
fupcrbi
: Libanus.n.candida-
tio
PerquerciisBa(an(qu?ignominiaintcrprctatur)qui
in
cocnolibidinisvolutantur,accipiuntur. quorum
fru-
dus dxmonum cibus
cft>non hominum.
^
Proco-
*
D E LYRA.
^
I
T.tinC\xtUiaitkhomo.IdoUstnclinaHdo.Omnli,n.islapec
^
cita
muUipUcata
fuerunt
inter ludjios ante
captiuitatcm Babyloni
eamyVt pJtit..t^.I{fgum.&
maxmi
tempore Mana[fc,^yH^.z
t .
a Non
crgo
dimittas
cis.Vr^miJfa culpj^hic confequenter
de-
fcribitur pa:na,& primi
in
^enaaliyfecundo magis infpecijU,c.Jt-
quenti.Vrima
in
duaf-quiaprimo
defcribit pinam,fecundo
ojiendit
tnedelam,ibLfluiefcite
Circa
primum
dicit
propheta.7^on ergo
di'
mittas
eis,qua(i
diceret: Ex
quofaciunt
iflj
turpia,
vt
prxmiffim
/?,
non elidimitiendum
tantum dedecus
culpx fme decoreiufiuix.
Confequenter
conuertit
fermoncm fuum adpoputum
dicens.
3 Ingrcdcrc
in
pctram,&
abfcondcrc in foira&c Quia
multi
depopulotimore regis
i^^abucljodonofor
&excrcitus eiusab
fconderunt
fe
in cauernis
petrarum,&
in
foffis
terrx.
4
A facic timoris domini.',
ipfmt 'Habuchodonnfnr
a Deo
miffiadpumedumprdiHapeccata,quifuitin
ijoc
fijgellii
dotnmi,
5
Et a
gloria
maieftatis cius./. a
malefiate
eiusglonofj
,
quia
fecit
fecit t^abucboionofor
vcnire cum
raldemagna
&excellcnii
potC"
flate
cui nttUus
deregno
ludx
potuit}eftflere,ideo fubditur.
6 Oculifuhlimis hominis./.Jcrfw/*
regis,quieleuatiisinfu'
perhiam
rtbtUaucrat Cbaldxis.
7
Humiliati funt .
Quia
fuit captus
&cxoculatus,rt babetwr
8 Et incuruabitur altitudo virorum .
Quia
viri bcllatorcs
fuerunt occift &
captiuati.
9
Exaltabitur autcm folus dominus in die illa.'.(c
ap
parebit
cius potcntia in
puniendo peccatores
. Ideo
fubditur.
10
Qmadomini cxcrcitnnm.r.tempus
vindi^i/e eius.
ii
Supcromncm fnpcthnm.t.corde
etatum.
11 Et
exCcKum./icA- ambitwne.
1
j
Et
fupcr
oem
arrogante i.fuperbi
loquente
conira D%um,
!
4
Et
fupcr
omncs ccdros Libani fubl i mcs &
crcdas,&
fupcr oinncsquciciis Ba(an,f.
machinjTuctJ txtalibus
lignit
non
potuerunt
eos
defendere.
4<
I Et
t^OK^I-lTEIl.
t Oput
manuum
fuarimadorauerunt.
SciVicct illi
qui
COS clc
*
gcrunt.
I t
incuruatntfe
homo.2 re^imdine rationis.
t
Et humiiiatus
eft
v/r.i.dcicdus a ftatu virtutis.
%
7{j)nergo
dimttias eis.finc
dcbitapunitionc.
3
higreden
.
Dcfctipta culpa.hic
fubditur
mcdcla.dini
dicitur:Ingrcdcrcinpctram.IdcflChtiftum,pcrp9niten
tiam
recurrcndoadipfum,
t yi>liftwUre mfofii
bum.uiti carne Chcifti confofta
cla
uis
uis&lancca.
4
'^facie
timoris
domini,&
a
gloria maieftatis
eius.f.
in iu-
dicio
finali,in
quo
Chriftus
apparcbit
in maicftarc.
6 OcuU
fublimis
homtnis htimiliati
funt,&
incuruabitur
altitw^
do
w>orw.i.fupcrbi
tunchumiUabuntur.
I o Quia dies dumini exertituum
fupcr
omnem
fuperbum.
fcil icct
cordc.
II f
c.vcc//w.i.abutcntcm potcftatem.
1
3 Etfupcr
omnem
(jrrogdHifWJ.locutionc.
14 ypfronc/
fcrfro^.
i.principcs fupcrbos,
Tom.4,
B
4
47
GloforcJ.
&Nicolai de
Ly
ra
4B
/iS 4c
Procopius
. Eos
per
Libanos cedri
intelligit,
qui
fa-
%
ftu occecati intumcfcunt.Na
&
ipfe procera:
valdc funt
necvfibusidoneosfruaus gerunt,vixquevelfcnefcunt
vel
putrefcunt.
Erat vcro
omni idololatris
genere
reter
tiffimuslibanus.
Hinc&quseineovagabantur,maias
Ezech.Zt b,
,quib. df:^o
iniwm.
b
pei;
omncs colles eleuatoSj5i fuper
omne rur-
t Heb.putant hngua
lua ma
Zoladmm^c i-.ii
'^
,r ^ r
"
^
, .
f
fc
proprieTliarfisappeila-
;Stm^^^^
rimexcelfam,
&fuperomnemmurumuni-
.\i
Sialiterdicitur,Syrueft.
Allegotice,
poteftates:credi
fignificant.
a Montes
excelfos.Vto
varic
tatevirtutum.alij
bonorii
inontes,aIij
colles
appellan
tur.Pro diuerfitate vitioru,
ali) impiorum montes,alij
colles
fuper
vos
b Et
ftipe
Ad literam . Venientibus
Romanis,
& turres & mu-
c
ri funditus euerfi
funt . d
Allego.Qiiia qui
vita,&vir
tutib. eminebant,vel pree-
e
minere debebat,
in illadie
fubuertantur
.
Turris,
vcl
ad munitionem vrbis eft
,
vel ad
fpeculum
fit .
Hanc
computatis fumptibus
de-
5
bemus jedificare omnes .
Sed fi
fuperbierit,
cadet fu-
per
eum a
quo
aidificata
fuit:ficutillainSiloa vel le
rufalem
qus
18. homines
interfecit. Muri
ecclefia2,fa
picntes
viri & omni ratio-
ne firmati
,
ne
dogma per-
uerfum
praeualeat
veritati.
aTScilicetTNobilltate: bfSupetbia.
b
c f
Luxuriofos
qui
fruftificilit
pords.i.iiamonibus
.
fublimes 6^ered-as ,
^
fuper
omnes
quercus
csuperiores.
Bafan.Etfuper
omnes montes excellos^& lu-
fSuperbos.
naues onercnimio
grauat?
facile
fubeuntnaufragium,
ita
coipora
multa
aUmoniaobefa.per voluptatemillcce
brasjin voragincm perditionis demerguntur.
d
Tharfis
. Cuiuslibet maris.
Heb.n.quodcunque
mare
Tharfis
appellant
,
&
quafcunq,- congregationes aquaru
maria.Iuxta
i\\a:Congregatio
nes
aqnaru appellauit
maria. Si
cut narrat
lofephus
,
adue-
nicntib.
Romanis,q
in
por
tib. erat
coprehenfi
funt,&
naues eorum fuccenfx.
t Heb.putant lingua
fua ma
D
Bcn.i.b.
lofephus
a TEos qui
manibus lucra feftantur
tum,
Scfuper
omncs nauesTharfis,
&
fuper
aTTemplur.i quod
valde
pulchrum.virgines
& iuuenesbf
Humana tatione con
ftruari erieens fe cotra ratione p-'.cTAlij venudati,alij occili.alij
fame mottut
omne
quod
vifu
pulchru
ell. Et incuruaoitur
a fl^oientia, nobilitas.
omnis fubh'mitas hominu
,
& humihabitur
a
f
tdeft altus
apparebit,
vel in iudicio.
altitudo yirorii,
&eleuibitur dominus
folus
a
f
Cum drderir inimicos fuosin
captiuitatem.
fldola. fHoc ad
vtrunque.
f
in die illa.Et idola
penitus
conterentur.Et ia
afldeft l?tibulacordiuniinquibuscotidiialunt.
b fVtabfccndanturprae
cipiiikterrahiantis.
n
troibunt in
fpelucas petraru
,
&in
voragines
a 1 linmink a domino.bfOu.indo apparrbit glotiofus qui
contemnebatur.
terr^E a faciefbimidinis diii
,
et a
gloria
ma-
sfQ^^ii
videbaf dormire bfPer Roinanos vel
Chaldjfos
vel i
luditiocfTerrenos
ieftatis eius:cum {urrcxei
itpeicutcre
terram.
fPromiffionis. fCaptiuitatis.
i.^.. .w...v... . 1....V.
~
a
fFalfa dogmaia
. b fEloquentia;.
i&,49.j.Tecu
vnde"'domrnus ad icrufaia
S
tln
die illa
proijciet
homo t idola
argenti
10 de
vtraq;
& de die
iudicij
dumLXX.
loqxiitm. Suptrmanusmeas
a
finquibu
confdebant.
bfssp^nta:.
t
^um dicat lioc
fpcciaUter
fui
&;^
limulacra auri
fui,
qu^
fecerat
fibi,
ad
priorem
fenfum rcfe-
1 rendumeft.
5
e Incuruabit. omnis .
AUeg.
Humanus fermorationa-
bilis videtur,
finon fit diui
4
na: fcientias
comparatus
.
Cum autem mendacium
veritati,
quafi ftipulaigni
appropinquauerit,voratur
5 &deperit:&dogmatafalG
tatis
que
idola
vocantur,
6 ab eo
quoqj quoconfifta
7
erant, penituscoterentur.
f
Etidolapenitus
. Hocm
captiuitate
Chaldasorum,
quando
ludsorum idola
8 comminutafunt,
&inBa
bylonem afportata
metal-
9 la.Invltima.n.captiuitatc
non
leguntur
ludaei idola
coluifle. Ideocommiftim
AUegoricc.
Ibidetn5>.e.
-1- infraji.d.
I Oginia.
;.Reg.ii.a<
Pfal.47.b.
Pial.io<r.c.
depinxi
muros tuos .
/J Procopius;
Muruseft
ars dilferendi, eos
qui dogmata diripere,&
diflbluere co
nantur
,
propulfans
. Inde & vrbis lerofolimitanx muri
in Domini manibus
defcripti
efle dicuntur
. Hiericonti-
nae autem fola lofue voce
oeiedi,proftratique. Superius
ergo
excelfa
quae
eflent fola
reprehenfa
funt,
hcec autem
quae
robur
aliquod
celfitudmi coniunctum nada funr,
.i.qui perfuadendi
facultate
potentes
attoUuntur,excelfi
muri nomine a
propheta figurate defignati,in
die Domi
niperdendiveniunt.
.-<
c Vaues.W^hvxit
lofaphat
naues
quas
mittebat in Thar
fi,fed
contritje funt in
Afiongaber
. Habuit &Salomon^
naues
quae
ibant in
Tharfis, & reuertebantur,cum arge
to,& auro,& ebore,&
fimijs
. Sed
quia vterqj peccauit,
alius
voluptate
Gentilium
ffminarum,alius regis
Sama
ris focietate ;
vterqj
ad ethnicos refertur & ha;reticos,in
C
quibus
fulgor
tantum
eloquentias
& fenfus diabolica ar
te
conftruftus,
& fermo mortuus .-
quod fignificatur
in
cbore,&fimilitudo
humanxrationis,quam
veneramur
in
fimijs,vnde:r fpiritu
vehementi conterts naues
Tharfts.Sut
& naues bon,de
quib.
dr:
Qui defcendunt
marein
naui,&c.
5 Bafilius.Per naues
corpora defignantur,per quae
ia-
aaturhoies,in
falfuginofa
huiusvit^fluduationc,vt.n.
Beda.Aedificauit Salomon rex in lerufalem Aflaroth
idolumSydoniorum,&c.vbi
(ni fallor) oftenditur,quia
Salomonnunquamperfedepoenituit, quiaidola quas
edificauerat,non
deleuit,
j:
Bafilius.Quandoquidem fcriptura
multis locisedif-
ferit de Chrifti in carnem aduentu,
& deeo
quod
ad iu-
dicium
venturuseftnonnuquam
de
vtroqueenunciat.
Quae
autem nuc occurrunt
deprimo
aduentu: ftudium
.n. illud
,quodnianufa<ais
idolisadhibebatur innihilu
abijt.Non
iam
fignifices&
ftatuarij,non etiamquxcun
que
olim erant
venerationi,pari
ftudio
perfruuntur
fcd
in
(pelxa
& caucrnas deieda funt.
g
in dic illa .
Allcgorice. Argentum,eloquentia,aurum
fapicntia,qu9
a Dco dantur hominibus vt feruiant
Dco,,
& de Dco
loquantur.
lUi vero abutuntur in idolorum fi
inulatione,vnde:
Dei eis
argentum.&
aurum:ipfi
vcro inde
ope
ratifuvt
Bial . Cum
ergo quis perterritus primum
in
fpe-
luncapeftorisfui
idola condiderit, & in
voraginibus
terreabfconderit,non audeqs proferrcquodmalcfin-
xit ,
Yecundus
profedus
eft vt
proijciat,
&in fe effe non
patiatur, "
a n
5.Reg.ii.b,
Salomon ai
pe
uituent.
Allegorice
Ofee.i.b.
F
NICOLAVS DE LYRA.
1 Et
fuper
omnes montcs excelfos,& fupcr
omncs col
les clcu^tOS,
i.
fortalitia
in
rupibus,&
locis
quaft inaccejfibilibus
dejlruentur per regcm Babylonis, quantuncunque
ftntforua
in mu-
ris.ldeofubditur
. Et
fuper
omnem turrim
excelfam,&
fu-
peromnem
murum,&c.
2 Et
fuper
omnes na.
quia
Sedecia &
popub fuo defecerunt
omnino viHualiajIer.j
i .
quafolebant apportariin copiaper
naues
Tharfts.
3
Et fu
per
omne
quod
vi. &c.
quia
Chaldtei abflulermt
de
regno
luU
quicquid
erat
pretiofum
&
pulchrum.
4
Et incurua om. fub ho. /.
deijcietur per captiuitatem
&
mortcm.
5
^t dctmhiim 6iO.
exponatur
vt
fuprL
6 Et ido
.pe.con. ^m
ChaldM
confregerunt ipfa,portantesfe-
cum aurum &
argentum
&alia
metaila,Iere. 5
z.d.
7
Et introibunt in
fpe. pe. ibifugientes
&
fe abfcondentes
a
Chaldis,vtprdiBum
eH. nam &
ipfe
Sedecias
rexfugitper
via
fub{erraneam,vt
didum
fuit ^. J\eg.
25.
8 Afacie formidinis domini , jtc eft
in
Hebrao,C^ expona-
turvtfupra.
c,
Cum furrcxit
percuterc
tcrram./.
ludxx
perT^abucho-
donofor,tanquam perfuum Hagellum.
'% 'i- k.m'; h...^ .
I o In die illa
proijciethomo
id.ar.
{ui.quiaplttreidepbpulo
fugientes portabantfecum
talia. Sed
quia propter pondus
impedie~
bantur a
velocitatefug^jproiecerunt
ea ne
caperemur
a
Chaldxisjfi
cutproijciuntur
merces in
mari,ne{}ominesfubmergantur.
J< tVt
MOI^.ALITEB^
t
f Etfuper
omnes
quercus
Bafxn.i. fuper luxuriofos,
eo
9
Ba-
fan
interpretatur pinguedo.
1
Etfuper
omnes mortes
excelfos &fuper
omnes colles.i.
fuper
pr^latos
maiores & minores
fuperbos.
t
Etliiperomnemturrimexcelfani.i.do^orcn\(\iperhnta.
t ^/;'peroOTe7wwrw.i.
congregationem fuperborum.
2
Etf'4prromnes
naues
Tharjis.i. fuperbientes
de fortitudi-
ne daftis.
4
^t
4 Etimuruabituromniijublimttas.l fuperbia quocunquc
modo fafta.
6 Et
irfo.pc.coBfc.i.paftores
fifti,
&
religiofi
falfi.
7
Et
intro.infpe.&c.i.iattztent
fi
poflTent.
10
/ndiei//ijj?-o^"ciet.
i.
proijciendacognofcet.
t
Idola
ar.fui,&c.i.
fiaionesfanftitatis
&
fapienti?,
quas
faciunt
hypocrit^.vt
honorentur
ab
hominibus:parum,
autnihUdecognitione
veritatis hxbentibus
:
pp quod
per talpas& vefpertilionesfignificantur&idco
cum dc.
49
Ifaias CaD. II.
Aa rt ador. tal. Non i n te
,
^fcd
ficut
talpjE
fimulacra
gcntiumoculoshabent
&
non vident.Et ficut
velpcr
tilioncs
quelucefugiunt,
cecc.n.funt.Sicomniadog
ap,
wxv-
yo
vt
adorarcc
talpas
&
ucfpertiliones
.
Etingre-
dietur
t fifluras
petrarumA'
in cauernas Cixo-
rum a facie
formidinis
domini,8^a
gloria
ma
ieltatis eius
,
cumfurrcxerit
percuterc
terram.
1
tHicverfu-ia I-XX. non habftur. b tCht.ftj.
1 tem
pcrucnitur.
-
D
2 b
QHJifcite
er.
Quia
h.TC
cucnient nifi
quiefcatis.
Qmefcite
ergo
ne fa:uiatis
in Chriftu
,
qui purus
ho-
mo
videtur:quia fpiratna
ribus,<5c viuit ficut
alij
ho
mines.
mataventaticotraria:qui nni<?r/-if^ Arn-^ -,k O.^;.,"
"

r--9- x
bus
proieftis ingrcdiiitur:
b
^"i^lcitc
ergo
abiiommccuiusfpiric^mna l
qui preicccrantin
fiffuras
*
Ta--,.e,u..Bcu.
^-^^^^^^-c^^
4
^ ^^
pararum
,
& m caucrnos c
ribus cius
cftiquia
t
cxcclfus,
reputatus
eft
ipfe.
6
ocsgentes
dominus. Et
ip.
,uor.pufaxorumvtnonmpulue-
, \. ,
^
^
fcfundauit
eaaltiffimur
s eft
ipfc. rc & vih luto
,
(ed in hrma rationc vcrfcntur
, & inuc- Hebraium tamen cxccUum
fignificat.non
excelfus.Ipfe
Pfal.rii..
c
_ .vcW/-y.Excclfusfupcr
^^'^^^'^
niant fibi diucrfa virtutum foramina
, quibusadvcrita-
eftcnimipfa altitudo,
non
tantummodoaltus.
NICOLAVS D LYRA.

I
Vtadorarcttalpas5cvcfpcrtiliones./w//^i'fnim4
gtr.ibiis prr
artem
negromantit Jadn dimones aliquanJo
dabant
refponfa.
i Et
ingicdic
fiC
pc. Erponitur
vt
fupra quia
efi
replicatio
Wifdemfententtxad
rmiorem ttrforem.
3 Quicfcitc ergo
ab homincHic
confequenter oft;ndit
me.
delam
contraprxdicia maUparnf.fccejfationem
a
prouocatione
irJi
diMin^maximi
per peccatitm
idololatrix,
&hocejt qnoi
dicitur:
Quicfcitcergo
ab
homxncldeft
a
Deo^eiuroffenfm
cauenio.
:>iripture
entm veteris
teftamentifaera
frequenter lo-juitur
dc Deo
morehumano.
Etftmiliter
vocat eum
jti-juMtio
hominem vd v'.-
^
rtm,&
maximc,qma
erat hummanius. vaie dicitHr Exjd. i
j.a.
Dominus
qua/i
vir
pugnator.
Jn Hebreo
hubetur,
Uominur
virpw
pmorjiueqHjfi
.
Etticutibi vecaur vir
pugnxtor
,
itj hic homo
iratMs,quafi
ad vindicfam
parjtus^tdeo fWdit
tr.
4
Cuiusfpiritus.'.a/.)e/<ft<f.
5
In
m.SiCC.Homn.n.iratusemittitanhelitTtfumofimpernares.
6
Quia
excelfus
reputatus
eft
ipfc.
ab
^ngelisfanais,qui
eumfumm^
reuercntur, & multo
fortius dehet timeri ^reuereri
abbominibiis cauendo ab
offenfa ipfius.fecundum
Hcbrfos
litera
eft ifta. Quicfciteabhominecuius
fpiritusin narib.eius
ci\.quiaittquoappretiatus'eftipfe,&fecundum
ipfos
non intclli-
giturde Deo,fedde
homine moriali
, &ideo
noneftponendafpcs
in
eo,fed
in
Deo,&
hoc
eft
qwd
dicitur.-
QuicfcitC erf^O ab ho-
minccumsfpiritus
in naribus
eft.'.'/*
viuitpcriefpiratic-
nem aeris
, &{ic eftfragiUs
&mortalis
ficut
alia animalia
refpi-
rantia:quia
in
quo appretiatus eft ipfe
>
quafi diceret,fn
nihilo
refpe
_
Bu
Dei.Etexbocfubintelligitur,quodadhttcidolaquiefuntabeofa
Hi,funt minus
appretiania, vtexponit l{ab. 9al. &rationabiliter
qujntum
ad hoc :
quia effc^us
non
exceditfuam caufam efficiente,
fedmi^isdeficitabea.
M
1{_.A
L l r t
i{.
^
I
Ftado.txponendum
efl.
idcft, adorarc
faccrct.f.fcipfuni
aprdi<ais
,
3 fliiefcite.
Hicponitur
mcdcUcontramalaprxdidla
cum
dr:Qiiic(citc
&ci.Chnfto cius offcnlam caucndo.
C A P. III.
Cce entm. Hucuf
qucdciudicio
diciputant,qd
fcquiturdc
ca
ptiuitatcvctu-
ra:quam alij ad Babvio-
nios,
alij
ad
Romanos rc-
ferut. Sed
mclius cft cuaa
rcfcrri ad
paflionc
Chn-
flj,
poft
q
oes
gratiar
dona-
tioncs a
ludcis ablata: sut.
i^^^
Tcrtullianus.Qiionia
ad.huc
contendunt
ludii,
rccognofcantcxitum
fuu,
qucm
pracdiaum crat a
CprophctiscospoftaducntumChrifti cflc
rc!aturos,ob
impictatcmquaipfumdcfpcxcrunt,5coccidcrunt.
Pri-
mumcnimcxqua
dic nationcs fccundum vaticinium
iiaia:,in finc
fccundi
capitis, rcccpta
lucc
cuangclij
abic-
ccrcidola, abHulit
dominus a ludora intcr
ca:tera,fapien
tcm
architcftumqui cdificatccclcfiam
Dci,&
ciuitatcm
lanaam,&
domumdbmini.Nam ftatim
apudipfos
cra
tiaDcidcfijtcflc.
r r &
*
Procopius.AbfoIutode vltionisdic
fcrmonc.aliura
cxorditur dc
p^nis
a
vctcrc
populo aufcredis,
quod
ad-
iicrfus iuftum
confilmm inierunt.
Hicro-
C A P. III.
4
Cutus
ipiritus.&c.i.icritcr
punicns
peccata.Talis
cnim
puniens
fumum dc naribus
cmittit.
6
iiHiaexcelfus,&c.{.
a Dco
patrc qui
conftituit cu
iudica
oIum.Ioa.5.d.Patcrnoniudicatquenquam,fedomnciu
diciudcdit
filio,
g
iudicabitin
formahumana
gl
orio fa
1

Q^ii
ol<ii(li
<fx,'nfttrf *h hoinine ta-
U, ledraJiaU
Cuiguiuem iaftum
lUco
inoneu. b
^Cui
icmo leCllit.
Ccc cnim
dominator do-
minus
cxcrcituum aufc-
a YDuabut iiibuUii. ^AUcctdoti-
bu b
f
A
pnncipibui.
rct a Icrufalcm & a luda
f Omniaeii
lan^uida
, omiiia infirroa
quu
Clififtum occideruni
'nrjob roloconfoiiiiio.
validum & fortem : omnc
""
P'""" la-cquid
come liiur , hoc ludii$ fic abdulit dominuf
n c filio
deuofient.Tqi
de ci*lo
4efeendii,qai
coafirmat coc honMiiis.brPet
aquarn ,juic<]uM
bioitut. i
Quj
bibetii ez hic
aqua,
liiiei
it^jin.
robur
panis,
&:omnc robur
aqua:.
6c^for-
I
2
3
4
5
6
7
NICOLAVS DE
LYRA.
C A P. III.
Ccc
cnim do.Hic
confequenterdefcribitur prna
commi
nata
magis infpeciaii.Et
primoprophetaofcendit propo
fitum ,Jecundo
aihoc iniucit
exemplum parabolicum
cap.e.tertio confirmat
diHumfuum,capit.6
. Vrima tn
duas,
quia
frtmupanadefcribitur,ftcundoabeaparspopuliexcipitur,feq>*en-
ti ca.ibi: Indic illa
eritgermen
domini. Trima cli huc in duas : auia
primj
de/cribiturpeenafexu virili.fccunio
in
muliehri,
ibi. Et di-
xit domtnut Deus
pro
eo.Vrima ad huc in duas:
quia primo iefcri^
bitur
poenj.fecundo fuhiitur caufa,ibi: RuitCnim
lerufalcm.
Circa
prtmH premittiturpaena tranfmigrantiTi, &fecunio
fubditur

pcena
*
Hicronymus
. Ordo
cft,
quoniam noluiftis ccf-
farcab
homine,cuius
fpiri-
tus
cft.in
naribus,
qu
i cxcel
fusrcputatiiscft.fed
e con
trario fudiftis cius
insagui
nc,& coeitaftis in cu confi-
Jium
pcflimum
. Ideo fiu-
lum
adinuentioniim vc-
ftranimcomcdetis. Nihil
apud
ludxos
poft pafllone
dominiforte&
validum,
fcdoiainfirma&
laguida.
b Omne robur
pa.
AWcgO.
Dluina
fcriptura ,
quando
^^"^'
"-^'
attritionc
cxpofitionis
in-
-'"*"'
''
digct,cibuscft,quandofacilc&
finc
laborcfumitur.po-
tus.
HancabftulitDcusIuda:is,(5cdcdi6gcntibus.
vndc:
^fereiura
vobit
regnum Dei, &c. Et alibi .
Mitiamfamem in
terram,
nonfamempanis,
ncqueficim aqu,jed
auiicndi vnbum
z>fi
Habcntludxi
pancm.habent&aquas^fcd
fincforti-
tudincvclroborc.Lc^untfcripturas,&nonintclligunt:
tcncnt
mcmbranas,
lcd
Chriflum ibi
fcriptum fugiunt:
&laftc aluntur
quafi paruuIi,non
folido
cibo.quia
forti
tudincm
pcrdidcrunt , infirmi
funt, & olcrx comedunr.
Athcltarumfoliduscibuscft
,
qui
vitam
fufteniat,
cor
confirmat.
t0
a f^irtim
pana remanencium,ibi:Et dabo
pucros,&C.Ora primu dicitur.
1
Ecccct\imdomit\itor.quantumadaiiumgubernandi.
2 Domi.
qua>itum
ad
poiejtatem.
3
Excrcituum./<fc/f
Angelorum quifuntcxecutores diuinc v9
luntatit.
4
Aufcrct.
pfr
Ch ildcos in hnc
fihi
miniftros.
5
A
Icrulalem & a luda validum.
quantum
ad
agilitatem
mcmbrorum.
6 Et
tortcm.
quantum
ai robur.
7
Omncroburpanis
&omnc robur
aqua:,
&c. Quiain
lerufalem obJe[fa
a
Chatdas
defecit
omnino cibus
&potus
vnde de
bem robur beUatorum
fuftentari.
*i Etiudi-
r.iu
M0I{.ALITEJ{^.
1
1
tcce
Oow.Hic
prophcta
dcfcribit macis in
fpcciali
poc
nammalorum
Iuda:orum,pcrquam fignificaturpuni-
tiomalorum
Chriftianorum, cumdicitur.
2
Ou.ex.au. idcft aufcrri
pctoiiuct.
5
oilerH-
5
.A lerufalcm. idcft abccclcfia
mctropoli
& circunftaii
tc dia-ccfi.
t
(^alidum. ad fuftincndum
pro
iuftitia laborcm.
7
Owne
r/;)'^4m.i.fpiritualisnutrimenti,c6qdin
fcri-
ptura pcr pancm
&
aquamjois
cibus &
potus fignatur.
j
1 Etvirum
J
GIofyrd.&NicolaideLyra
52
Num.
14.
c.
I.
Reg.
i.a.
l>roue.xc.i
Eccle.
2^.a.
Firti bellatorm.J^OR cft
apud ludfos qui pro lcge
bcl-
^
let
qui
fm eam iudicet:cmnesenim vani & flulti (unr.
. b Et ariolum .
Qma ahqii
vera ariolantur vt
Balaam,&
diuini
quinquevrbiumPalaEfthinorum.quoru
confilio
arca domini remifla
eft.q.d.Et
veri
propiieta;
& falfi aufe
renturaludaeis.
c Senem.
Quem
LXX^re
sbyteru
tranftulerunt. Glo
riafeniscanicies.i. fapien-
a
tia,de
qua.-
Canicics homi b
numprudentiaeft.
Solus c
Abraham
presbyter.i.
fe- d
nex
appeHatus eft,quia pau
cioribus annis
quam
mul-
I.Reg.u.b. tiquiab
Adam
vfque
ad
Sem vixit.Roboam
perdi-
dit
regnum quia prcsbyte-
e
ros audire noluit. f
d
Trincipemfuper cfuinqua-
gintay&c. Aliego. Princeps g
poenitentiae,
& eorum
qui
faluantur
per p^nitetiam
h
Chriftus eft . vnde dicitur:
Quod fi
quinqnaginta
viriiujli
inueniantur in
'jVarCjfaluan
B
da fit.Iubileii
quoq;quin-
i
terigetfe
in
quagenariusfignificat,
cu
Allcgorice.
Ccne i8.d.
t pueri.
blcfcet,
Match. i2,i.
Et dabo
pueros.Cxxm
Cffitcra in
pcrfona
f
fua dixiflet.fu
bito inducit dominum
loquentem
pro
maiori authori-
tatc, oabcy&c.
Talis fuit Roboam
qui
fecutus eft confilia
iuucnum,cum
quadraginraduorum
annorum
rcgnum
ccpiflet.Salomon
aiit.i 2. annorii ,
nec tamen iuuenis di-
.
.^L,-,_

r ,. ftuseft,quiafapies.Daniel

TVtnemopomtrefifterchoftibus
vinbilibus l!Ueinuifibilibus,quiirrqueho-
'
:,,J;^;,- ,,,.
die iicuiunt. b
fQuia Romanosiudicespoa taptiuititem
habueiunt. c fliam
qUOq,
aniC lUaiLlU
pUCl
,
nontltprophcta:;6nosnoncog.ampliis.
^ ^ poftq
iudiCauit,feneX ptC-
tem
5^irum
bellatorcm ,
& luaiccm &
pro | sbyter
diftuseft , quia
fa-
TMotibus. ^ I
picnslndcprohibet Apo-
2
ftolusepifcopu ehgi
neo-
j phytum,ne fuperbiat
ficut
diabolus.vnde: Fidebamfa-
tanam
ficut fulgur
de coslo ca-
dentem.
h
Ejfar.LXX.illufores.Qiia
leSji.illufcrunt
concubina:
Leuite in Gabaad effoemi
nati dcliciofi fafti in foe-
minas
Allcg.Magiftri quo
^ ^ rc ji^-L" c.f que populorum
illufores
rum,&
t
ciioEmmati dommabutui eis.Et
f
cor
^ n,nt,qui
deuorant
populu
. Tcontta
f^ .r aV^""""-
10 Deificutefcam
panis,
&
ruetpopuIus,uiradvir:vnuIquilqucadpro-

peruerse
fcripturas
inter-
a
fQiyru,dci.ctd,ligc,eficutf.meiij|unbTSinerat.one.c1Aetateveh j^
prctant
. SiC & iu CCClcfia
ximumluum:t
tumultLiabiturpuercontrale- \^
pppeccatapopuliaufcru-
t
tur boni
principes, religio
D
t popuC
Dan.
ij<
phctam
8^ariolum &
fenemrPrincipem fuper
a
l^Qujnquagefimum caputaccipiuntLaeuitsianitores.
b
fQu^i
{ola vultus reue
rentiarolt;thonor.in. c fVf inconfulr-oainiapricipitcnt.
quinquaginta'
& honorabile vultu,&
confilia
^
\
a
TPrin"<;ipcm
artificiim, fuit Befeleel. b 5r Qnjbus petditis
omnis aEdificandi
' '
Sicutfapic
gtatiaad
eccUliam ttanilata eil vnde .
SicutTapicDsarchitedlus
fundamen- T
tuuipofui.
c
,5 Qui
fcilicercxertit.itusfitin lege& euangclio.
4.
rium,6?rapicntem
de architedis,
S^prudcnte
6
fHisablatisqiios
dederam. b TMotibus
non Ktatc. c
^Vi
cmitati , cu-
-j
ius
princeps
iuuenis ell,8c princeps
mane comedit.
eloquij
myllici
. Et dlbo
pueros principes
eo-
g
a tLalciuifluxi imbeHes.b fTunc.cfvbi
non
eftgubcrnaicr, coiruitpopulus, -
h
" ^
r.Tim.j.Si
Luc. lo.c.
ludic.
tf.
AUegorice.
t
vi facict
affliget.
3 .^Gt^iicre vd viia. b fAlij alios non communiter
eligunt.
b
lUS
Chriftuscftprinceps,fi-
k
nem,&ignobiIiscotranobilem.Apprehcndet 14 fi,doaores,confiIiarij,&
cutfabbathi & aliarum fo
lemnitatU
. vnde : Dominus cji filu!
homiiis etiam Sabbathi,
Poenitentialis
Pfal.quinquagcfimus ponitur:
Mrferen
mti
Dej,
Perquinquagenariu apartctotumintcllige.
Pcr
hos omncs
principcs intellige
ablatos,&
idco no eft mi-
rum,fi apiid
cos omnis
digmtas perit
,
quib.
ncxi conce-
ditur bellandi
potcftas.
'J,::'
c PrMrfewfew.Doaorcm velauditorem. Primus.n.bea-
ruseft,qui fapiens
eft.Sccundus
qui fapietcm
audit.Pru
dentem
LXX.auditorem:qui
in ecclefia neceflarius.Vn-
de facerdotes olim conftituti
funt,quidiiccrnerentquo
fpiritu prophetx
loquercntur.
Mattb.
ij. g. f De archittdis.
Ipfc
Chriftus fabjri filiu9dr-.& in Parali-
Aiicgorice.
pomenon
vallem artificum
legimus.Ibi quippeerant
ar
I* Co7!''i
jtb!
tificesquos
non inflabat fcientia
,
fed humilcm Chrinci
j.Regii.b.* fequebantur.vndc:Ego
fum minimus
Apoftolorum.
J Amhx..Abiulttluct(eis.nob'\s dedit.inuenimus,Iud3EO-
C lu
fpolia multa,pentatcuchu Mofis,RegnorQ Iibros,pro-
fJietas,pfalmos,proucrbia,
inuenimus admirabile confi
iariiiChriftQ,PauIiiprudentarchitedi3,fapienteaudito
re
populii
Chriftianu,
qui
nouit ea
qu^ leguntur
audire,
lud^ushetlibros^fenfum
librorunon habet, het
prophc
tas,
non habet
quem
illi
prophctaiut
lefum Dominum.
g
t
prudentes.Confiirgitpuec
contra
fenem,nullufq;
ordo honoratur. Sanftus eccle*
fiaeftatus confunditur.
i

Ttter
cotrajenenu
Bafil.
Mctuo.ne mala hnc ad nos
vfq;
pcrueniant,
vel et adfint nunc
teporis.quo pucri quidem
a:tatc
adolcfcetes,
morib. aut
iuniores,presby
teros offbn
dant
ecclcfix,
minimeagnofcentescoru
fadta,necobfer-
uantcs decorum ordinem ecclefijc:
cumq,- ipfi flagitiosi
vixcrint etiam bellum inferant
hisqui probe
vixerint.
k
.Appnhetidet.
Ad littcram. Dum lud.Ti Romanorum
obfidione
clauderentur,
in
trespartes
diuifi erant .
Alij
tcmplumarccmquetenebant,aIiJfuperiorempartemci
uitatis,alij inferiore,&
quos volcbanr,
fibi
prjeficicbant,
ctiam vcrnaculos
patrum
fuorum diccntes.Veftimen.i.
cftprinno.&crui.autemh^cfub
ma.tua.Hoceft vidlii
habcs&
vcftimentum,princcpsefto
noftcr
,dfimodo
a
famecruasnos,&
ruinanoftra tuofuftentcturauxilio.
4 Bafilius.
Vcrusprincepsnonperhecexternainfignia
dignofcitur,
cuiufmodi funt
purpura,'torques,
fed
quia
virtuteobtinet
principe digna
. Praifenti
quide
loco ar-
gumcntiiquodpoflitgcrereprincipatu,
fumitur non cx
co
quod
aiam
expoIiuerit,fcd
ab ambitu & cultu vcfti-
metofii.Oremus
&nos,vt qui prxfunt ecclefijs,autqui
^
duces
OiuifTo I
dxorum.
NICOLAVS DE LYRA.
1 Et iudicem, tdefi iudices ad
quos referebamur cafus var^
in
Jerufalem
de
alijs
ciuitatibus,
i Et
prQphctzm.ideflprophetasfa!fos qui decipiebant
Sedecia
regem
&
populum,afferentes quod
non traderentur in manu
regis
Babylonis,vt habctur
lerem.^ 7,
3
Et arioIu./.<Jtt'o/of
,^i
immolando dtemonib.in aris diuinahat.
4 Etfe.^KW Chald^ino deferebnt gtati
aut
dignitati.io fubditur.
5Principcfupquinqua.&hon.vul.&pfi./<i^J/'<//^.(i%r.
6 Et
fapicntem
de archi.
ide/i
principaUs
in mecanicis.
7
Et
prudcn.elo. my.i.doftores magnos qui intelligcbant legem
etprophetasinotantumfecHndufenfusUteralesfed etiammyliicos.
Quod
autem de omnib.^latibus
pradidis
multi
fuerunt
duhiin Ba
bylonecum
loacim
l{ege luda.patet ^.^eg.Zj^.Et diciturillacapti
uitas
proprihrafmigratio,quia
loacim
reddiditfe regi Babylonis.
5 Et dabo
pueros principes
eoriJ.Hic
cofequenter poniturpf
tia remanttium. Et
primo
a
tranjmigratione
loacim
vjq^
ad
defiru^
3icnem ciuitatis
fub Sedecid.fecundo pofi
deJiruBioncy
ibi:
^pprc-
hendet. Circa
primo fcicndum,quod
tunc
populus
rtmanens
fuit pc-f'
ftmh gubernatusipropter quod inpopulofnrrcxerunt
contttiones &
diuiftones
&alix
miferi^yita quodilli qui duBifuerant
in
Babylaiie
iudicabantur melioris conditionis
quam
illi
qui remanJcrant,S
hoc
efl
quod
dicitur: Et dabo
pueros principes
eorum
quia pofi
loacim
prtedicim regnauit
filius eins iS.annorum.
&poflillu
Sedecias.
zi.annorum, &
ftc fuerunt
iuuencs
^tate,
&iuniorcs
moribus,
&
per
confequensfueruntpe/fimi.
9 EtcSo.do.cis.qafuerHtignorates,et
mutabiles
sutficut
fnulte
rcs:Vterq;
.n.rebellauit
regi Babylonis
in
malTtjuu
et totuts
populi.
10 Et cor.
po.i peccataet miferias ff defeclu regiminis,fecundu
quoi
diciiur Trou. i .b.t^bi
nonefl
gubtrmtor,populus
corruet.
11 Vir ad virum.
Idefl
contra virum.idco
jubditur.
12
TumuI.puer.con.fe.&c./Ji/i/i-fJt^^i
oi rtucrentia &honore.
1
j
Et
ignobilis
cotra
nohWc.fubiraHo
timore ex
defeciu
regctiU
14
Apprehcndct.n.
vir fratrem tuu. Hic
defcribitm miferia
CMO^^LITEl^,
t
Et virumbellatorem.contn vitia.
I ridicm.fcilicetiuftum.
X
Etprophetam.
ideft
prasdicatorem
dcuotum
pro
falu-
te
animaram,&
non
proptcr quaeflum.
3
f a/io/.
i.diuinatorefuperftitiosu,iquoc6fidi5t
ma-
li Chriftiani.
ppquod
in
poenam
eorum df hicauferri.
4 Etfenem. moribus & astatc. nam in ccclefia
praeficiun
tur
iuuenes,quantum
ad
vtrunque.
5 vrineipem fuper quin.i.
dominantc
quinq;
fenfib. cii ob-
leruationedecalogi:quinquics.n.
dcce
facifuquinquag.
t
Et honorabilcm
v<i/rM.i.vcrum
religiofum.
t
Et
coy/wri;.i.confcflbremdifcrctum.
6 Et
6
EtfapientemdcarcbittBis
.
Illceft
qui difponit opus,
&
alij excquuntur
. ideo
per ipfum fignificatur
dodor fcri-
bendo, cuius
fcriptura
alij
exequuntur legcndo
vel
prae-
dicando.
7
Et
prudentemtloquijmyjiici.i.cxTponcrzicitntQ
fcripturaliteraliter
&
myftice.Di^aenamq5perfon? pro
magnaparte defeceruntpropeccatisccclefix.
SEtdabo.
Hic
ponitur
mutatio
q
no eft dextcra; cxcclfi
,
cum df;
tda/;optte>-oj.fmoribus,gtate,&fcicntia.
9 Etejfcminati.
delicijs &Iafciuia. ic
ptcorruetpopulusvirad,&c.Pi-o^
Uerbiorum
lt,b.ybi
non
eftgubernator,populuS
corruct.
1 2 Tumttltuabitur
puer cotrafene.qS frcquSter
fit in
rcllgio-
ne. X
5
Et
ignobilis.
motib-
f
Cotra nobile.ihcnc
morigeraiij.
14
^pprebendet.n,virfratrernfuum,&c. Scquitur:
Et dicet v(>
t fiimmion
53
ralher.
i.4.<L
^duces funtpopuli,non quidcm
tcnificationcm
reportet
A abcxternocultu authabitu feciab
ipfavcntate
a
l{ejpondebit.
Hoc in Hebrx-o non
eft, fed de LXX. hoc
additur. SccJm
Hebreum.n.itaiungitur;
In diciiladicet.
b
J^onfumtne.
Non ftatim muUitudinis mdicio
acquie-
fcamus,fed eledi ad
princi
patum
,
menfuram noftra
nouerimus
,
quia
DeuslU-
pcrbis refiftitjhumilib.
aut
dat
gratiam.Multicfurien
tes & nudi
,
cum nec
Ipiri-
Ifaias
Cap.
III.
T4
rabit.
medicos
iadant.non
timc
leC/j,
tcs
quod
dicitur:
T^equxias
iMde.xjiiri^forti' nonfoJftsaH
fetre
iniquitates.
C
I{uitenim lerufjtfm
. Ex
pcrfonaprophetcQuafidi
c
car.
Ideon6inucnient,qui
d
B
vcliteis
fubuenirc.quia
do
mmum
blafphemaucrut,
diccntcs; Dtmoniinn babts
,
& huiufmodi.
^^
d
i^utatiugua. Quamuis
-^ j^.
RomaniquantG adfcpro
coiraTOi
"'t)uto
quod ncgabatur
, c
f
Eram.
fVfrnaculum.
viifratrem
(uumjdomcfticum
patris
fuij&
di-
Tldco.
cet: Vcftimcntum
tibieft,
princepsefto
no-
b r>efenli'^ne. c 'l.lc.lusin
frincifcni.
f ^cmjiia.
Dixeruntenim ad Lotii : rbi
fmt
ytriquitn^rcffifufitadtc? D
4<
Greg.
Nazian. vtSodomitx
quorumfcelcra vulca-
ini.ii.deni
tiflimafunt toto
orbe,
poena
tamen multo
nobiiitntior,
Athanafij.
igne
&
fulphureconfumpti iunr, italuda:i
,quoru
faci-
nus illud immane crucis
domini,toto orbc
nobilitatu m
cft.5cpcnamccndijvu!ga
tifllma, ferro,
famc & in-
ccndio
l'untconfumpti,3c
Sodomitisfimiles eftcihi.
f
i^tpeccatHw.MorzVncT.
Peccatum fuum
quafi
So
corrumpit.
g
y4;a)!im.enrum.UXX.
Vxaiae corum
,
quoniani
cooitauerunt confilium
a
fQuilutficiat
mihi &: vobis.
in domo mca non eft
panis
,
neque
uelhmea- x
tum.NoIiteconrtitueremeprincipcmpopuli. t
p?lmumcontrafemetip
R MTr'."^r^\?r'rr"''' iTi^^y'"'""^"'-?

7
fos,dicentes:.^//:?.7n-, _
Ruitcmmlcruralem, &Iudasconcidit.
quia
g
(hm,quoaiaminutitisefl
- ^'^'''
a
'Ciuciiigeaucitigeiun. San^iisciuslup:inos2(fupcrfil.nolt. /...
d
f
roljuindefltueietemplara
hocmanufailum.
lingu.i
cofum& adinuentiones eorum contra
f ^ljntutfu-n. i '\diiain. b
*T^efpe<lum
mifericordii.
dominum ut
prouocarcnt
oculos maicrtatis
|
a

V^uf *QjiaCh.irtu.-iiin
tafne iriJeatetcicderenoluerunt.
bfQjjndo

poliiiinii.ir-nt.agnofcrnirepropieineccin fil.j Dcihccl'ui\inere.

,
cius.
Agnitio
vultuscoiutrefi^ondcbiccis,
&:
"
incorpusfolidum,ncccc-
^ Bafiiirs.C6fili3.n.ad-
9
ucrfusinita,incapitamaliE
t
gneconfultantium
rctor-
o
quetur
,
quemadmodum
telaquaifemel
inciderinc
- _
aft>olluii^uvA>.iiit:<:o vitiovc|.^fino.
bfClainanics.Crucil-rrriu.f lauerecOdc.
I^m.nni^fo'!!/!..!.";;''
^
pcccatumliiumqihG
Sodoma nr.-e^dicaueriit
tamcn
praxipuc mors do- *^, j . .^,.,.
*
'
f y.

1 ^ccuodapoitnaulrij;
uni
(ahulaelt,inipictatemal.uondeie.
b fErgo.
minl CaUia lUlt. c
fNunrt.Ii.nicofpoii.
dt(tuali,Mctitofi<opuniCDtac.
C
^gnitio
proptcr pcccata
t
densifcdrepercuffiuujin
12 luos iaculatores refiliunt.
h fru8i<
adini<entionum,&c.
5
Bafilius.Illorumopc-
i\
contigiflc
mcntis
fupc
habcbunt. a^Mrrr-lcni.
b
IQinctcmin-uetjt homo, iia;c& tnetct.
.
iRfvei^
septHaginta.CofaCioCiac
h
nc,quonia
fruflum adinucntionum fuarum
'*""
pador
VUltUSCOrUm rcfti-
*
lul-oene,quiiiinpiomalioii)ui.nquovlcmpcrdutat. blTeodeuii.
r'- ..1A.-._
e
fCiMipnBcipcmfumnRomanpoicnittiiadidit:flt ipfclubiaccbiiei.
titcis, vclltctitcontracos,
nmpnM.
*
Bafilius.Hoccftnulla
comcdct. Vs
impio t
in malumrRctributio
illisrclinquif
fiduciaocu-
^"
losfuftullcndioculosadDcum,9pcccatnm
coru non
qualccunquc,
fed
talc,
vt merito
comparctur Sodo-
mitis
,
quod quidcm
non clam aut
fuppudclcentcs
(^
commiferunt
, immo ca
pal.im
omnibus
prodidcrunt.
Dixc-
t
non finens tollcrc ad Dcu
i<5
acicm mentis.
E< ''''
'ge
70. vCoi teiii
t,
TT- T /
monium Hir
*
Hicronymus.Iuxta
fe-
piciicn.
17 ptuaginta intcrpretes, qui
dixcrunt: (^<e
animiecorum,
quoniam cogitauerunt confilium
piffimum
dicentcs:
Altiitmiis
iu~
jium
quia
contrarius efi nobis:
itaqnc friHis oprrum
fiiorum
CO'
medam
,
pcrfpicucdicitur
dcChrifti
paftlonc ,
quod
inie-
rint confiUum
pcflimum.
Vopulum
NICOLAVS DE LYRA.
^^
"^
remancntium
pofi
ciuitatis
de/irudUonem,quia
lUi
qui euaferant
pa
diuerfasfocietates,fugiebant
ad loca
deferta,iterant pofitiin
tatJ ti
mote &
miferia,^
nuUus volebat
recipere
curd
re^minis
aliiuius
turm^Jeufocietatis.& hoce/i
quod dicitur:ApptchQndci
cnini
Vir
fra.fuum.w//;/j<i
cura
&
protcclionettusjdeo Jubduur.
1 Et
dicct:vcftimcntum,(5{C.prin.cfto.no.i:^//f
cww
bus
dcnudati,
in ciuitate enim cccorum moaofulus
eft
ie.x.
Ruina autcm hxc. sdlicet
popuii nofiti.
Sub manu .
idcH,lb
cura tua
ftt.
Rclpondcbit.
lUc
renuendo,diccrs.
Non fum mc.'. non
habeopo{e(late
nec
fcientia
vos
faluadi.
Et in do. mca non eft
pa.idefl,in
tama
panpertatejHm ficut
6
vot,ideo noto vnbis
prxejjc.
7 Ruit cn im Ic. Hic
conjequenter ponitur caufa panx prtcii-
Hx.Licet
enimfn fiiperius pofka caufa,tamcn
l)ic
replicatiir
&ad-
ducitur alia .
Caufa
autem
i/iafuit nulttplicatio pcccatorum ,
intcr
tjuaprimhponuntur peccata
contra Dtum
.fccundo
contraproxi-
mum:ibi.Topulum
meum.Circa
primnm
rf/cJmj-.Ruit cnim leril
falcm.
quantum
aiciuitatem &
populum.
8
Et ludas COncidit.f.
rcgnum
ludxtcuius
mctropoHs
erat /f-
rufalem
M
/^^
L J r E
^.
I
fiimenium cfi
tibi:princeps
nofler ello.
Siccligutur
modo
pra:
fidcntcs in ccdcfijs communitcr.f
ratior^e
propinquiia-
tis,fanguincvclnationc.Quodnot.itiiraimdi'citur.v/ff-
frehendetvirfratemfuumy&c.Vclrauonc lucri
tcmporalis:
qupd
notatur cum dicinir-.^e/imentum tibt
tfi.
^ K^Jpondebitque.
Idcft,dcbct
refpondcrc-
i 'hion fummedicus.i.
habcns fcicntiam alas
mcdicandi.
6
Etin dovio mca non
cjt
;?au.Scilicct
facra;
fcriptur^.quo
poficm ftibditos
pafccrc.
t
titaueveiimentum. Scilicctvirtutum,
t HfHnr conliiturrfmf.\oh\>^
p<iftorcm.,Scdocsqnantun-
cunqucdcfccluofircfpondcnt ficutrhamnus, ludic.p.b.
si
rufalem,& fubditur
caufa,cum dicitur.
9
Quialingua corum,&c.
Ver
hocquod
dicitur:
Lingua.
cfiaidtmr
quod
erant
blajpljcmi.Ver
lioc autem
quodfubditur.
I o Et
3Ai{i\itm\oncso/iendJtur,quld nonpcccabant
ex
paffm
ticvel
ignoraiitia,fedJiudiosi,&
e.x
certafcienuafiue malitia,quod
exttt
grauiffimum.
II
Agnitio
Vultus coru m. Ide/l,
ita erunt
excxcati in malit
qudd
malitia
relucebit in
vuttibusfnis,ficut
luxuria mereiricis relu
cttinfaiie
cius. Et
nonfvtummodo
in eorum
vultibus,fcd
etiam in
rei
bis,&
geJlibus,idco Jubditur.
1 1 Et
pcccatum
fuum
quafi
Sodoma
prardjicaucruntf
inuerecunde
&pi,blicipeccando.
I
i
Vx ani mxcoru m.
Vropter culpam , &ctim
penam /e-
qiientcm.ideofiibditur.
1
4 Quoniam rcddita.5'ci7/fef
malapanapro malisculpc.ve
rui:t4ucn,quia,
quifucruiit
iuUi iiueurrunt tiinc
Habytuniospropi
tioSfVi patet
drlrrcmia,Icrem..^o. ideofubditur.
15 DiCilc iiifto
quoni.im
bcne.
Scilictt/ibi
erit.
1 6
Qni frudum
adinucntionum, &c.'. retributioncm ho-
tiorum
JuoTumpercipiet.tt
contranJi dicitur de
impio
cum dicitur,
17
Va;
impio
in malum. Cf
/'a/er/twrfnrw.
a
Topulum
St
fotmeytgcm confUtuitis,vcmtc,& fub
vnibra
mcarufuiejcite.
7 liuitenim
jcrujakm.
Mic
confcquentcrponiiiir
caufa
dia.-epunitionis,
quae fuitpcccatum
contiu
doinmum,
idcofubditur.
t Li/igua corum,&c.ccntra
do.
Blafphcmando.
10 t<jiJn/m/onfor>w. Adnouitatcmalorfi
ftudcndo.
'I
.Agnitio
vuitus eo.i
con\ malitia
apcita
in mo & vcrbo.
t !{p/poncicbitcis
: Pa-na dcbiia fuftincndo.idco
fubditur.
1
j
yit uUeorum.
Quod
cft comminatio ctcrna:
ptjcna;.
ly
Z5/mc//?o,eirc.Supplccntfibiin
rctributione.
t
FruHum
adinucntionum.
Qnx
funt in bono.
t
Comedct. In beata fruitionc.
1
7
f^.t
impio
in matum. Scilicct in
pocna gehcnnx.
t Vopttltm
55
GlGf.ord. &:NicoIai
de
Lyra 5^
^
a
Topulum
mtum.^
Hierony.Loquitur
fermo
propheti-
A cus contraScribas&
PiiarifOs,quiturpislucri gratia,
vt
accipcrent
decimas &
primitias
filin Dei
negauerunt.
Caueamusnefimuscxaftoresin
populo,ae
iuxtaim
pium Porphirium
matronae& muliere* fintnofter lena
Porphifijfiul
tus,quxdominentur
in ec
titia.
clcfijs
: & de facerdotali
j Bafilius .
Perfpicuum
eft in nos intendi fermonem D
hanc,qui quidcm
in
presbyterijordinecooptatifumus.
Veftr.x fidei concredidi vineam iftam, vtqam excolerc-
tis,vos
autin
veprcs
rcdadam
abfumpfiftis.
Fitaut
hoc,
dum docemus
qua;
non conueniunt , dum
palmites
ari-
dos,&
frudu vacuos exhi
ffllTugradufauoriudicct
foemi a
crifunt. narum.
b
Toptle
nieuf.-^ Bafilius.
Qai
adolefcentulis fubij-
ciuntur,quiiugo premun
tduftore.
^"'^il^.
uu.
nb.ad
mumexii
ria rerunii
debita,m
feruitute fcdadi
funt, iibertateinfuper per
immodica feruitute
perdi
dere,digniores
funt
quorii
mirereantur exaftorcs
,
quam
vt eos beatificent.
C Et ptam
gre(p4um,Scc.
In-
b
^AHomino. fVcrba domini. c
BenequJa. ~
b

a
fOpCTationum.
enim manum eius ficcei : t
populum
meam
a f
Non doftores.
5^Sciibx& Pharifaeiexhibentesiidniitias
&
decimas.qui
doce
ledebuerant. b rEoium,vel
ipii
elfTminaii.
cxadldresfui
{poliauerunt,&
mulieres domi-
a
fQiyfi:Sedne treda.eis,qui3 Popu.m:;.
b
5^01eumautem peccaiorisnonim-
pinguet capuc
raeum. ISaceiloiesadulantcs eis
; quibusaccipiunt.
ulbru, &abcxaao- b
natasfunt
eis.PdpuIemeust qiiibeatum
tedi-
+
1 Vltimum
ViqUe
CUl
, ftlandisverliis.
b*^Ne laudeshominemin vinlua.
^Rcftirudineiu operum.
guntur,qui pcnu
cunt, ipfi
te
decipiunt
: dc viam
crcfTuum tuo-
t
nqUib.
eXOluant C
^
:
f
Malelaudandr.
rum
diflipant.Stat
ad iudicadum
dominus,&
^
f Tandem.
^Ariernum.
flat ad iudicandos
popuIos.Dominus
adjudi
a
tProphciis
&
patnnchis
vnoe. Quandoledeiit cumfenatotibusterix.
ciumvenietcum scnibus
populifui &:piinci
Iere.(f.cl.
]|zech.ri.
|oa.i4.a.
a
fApoftolis Dcquibus.Conftitucseos prin
f o.t. o fO Phar fzi & ictibi.
c ^VioIenier exigendodecimas,& huiufmodi.
tsnogate qu^
fit
via hona , & e
pjbus
cius. Vos eiiim
dcpafli
eftis vineam
mea.
"
ambuUte inea.Std fi erraui-
f
Innocentis.
mus^audiamus
dnm in
Ezechieledicentem: D<iio
els viam altera . De
qua: Ego
fum
via,reritas &vita.
*
Procopius.
Viascon-
fundebant,qui
vmbris ac-
teonfunditis
quiefcere
doccbat.
Nequc
vero
paru
nocet, qui
adu-
latoriebeatos
dicit,
cum
*
adempto
fcelerum fenfu
,
quaead pocnitentiam
du-
cit, viam claudat . Parit.n.
affliftiohumilitatera,
ti-
t&llacib.ocu
niorcm autem &
fuperbia
foelicitatis
prxdicatio.
d stat ad ludicandum.\zm
quafi
iratus. Non fedet
paratus
vnicuique
reddere iecundum
opera
fua .
Vcl,Non fedet
adhuc vt in
pra:fenti
iudicet,
fed ftat
, confiderans & di-
fcernens omnium
opera ,quafiadhucpoenitenti^locus
ji eft,&
fpatium
referuat.
Populusquipropterimperitiai
&
fimplicitate deceptus
eft
,
ad huc
vocatur,
vt faluetur.
Nonfedetdominusquafiiudicas ,
fed ftat ad
iudicandii,
volens
populum
ftare,cuius
via
diflSpata
eft.Cotra
prin-
cipes
&
presbyteros
venit,
vt
indicet,
dans eis locum de-
C
fenfionis.vnde:^<i/^j^'cfm injermomljustuis.
*
Tertullianus.Sgnificatiudiciumquoconftitutuseft
iral. yo.i.
dominus in
iudicid, atquc
ex inde omne
fcriptum pro-
Martionem"
phctarum paflionisfuaj impleuit.
Tertuil.fumit
^ luftinus. Stat ad iudicandos
populos,ideft,propedie
adiudican- fcniores & Scribas & Pharifxosad iudicium
vocabit,
mum)paffiue. immiflb Romanorum exercitu.
Tr^^hon
^ yosenim
depalit.
Hieron.Rcor hoc fuifle inter fenes &
W
on-
principes
veteris
populi, quod
inter
praesby
teros &
epif-
copos
noftri
temporis.
Domum Ifrael. b Senfu vel
(piriiu, qui
folueie fi
poteiat
nec Ce dcfwnderc.
c Elt. d
fQuaii.Ideodamnabit
ves in iudicia.
Nanque
o
pniicpcs.
S
&iapinanLi paupcris
inddmo veitra.
Quare
3 f
Vel
affligitis
alialitcra. b
TOrphanotum,
viduj^rum. ^
atteritis
populum
meum,
&: facies
pauperum
"
a
^Faine
aitenuatis.vnde. Demoliuntur enim facies Uas.Scc.
h
Quem
timere debetis.
f
commdlitiSjdicitdominusexercituum? Et
9
3
*^Inlufeibiam.
dixit dominus Deus:Pro eo
quod
eleuat^
funt
lO
a
TM'noiesjciuitates,vicl, oppida.ijua:
inlibiu Icfu filiarnominantur.
[- Devitio in viiium. c iln
^iio
notaiur
fupeibii.
fili^
Sion,
&c ambulauerunt collo
c'xtento,
a
5^Signi'.
lafcmtx. b
Tt.udendo.
&;t nuabus oculorum
ibant,
&plaudebant.
II
12
13
buerimus,dum
populi
vi-
tia non extinxerimus
, dfi
exemplo
vitaenoftrafolu-
aoris,
finimus
permulta
admitti
praeter
decorum.
f yineam meam .
Vineam
^^^^-
'
de
Aegypto
tranftulifti.^i-
'^"''"
'
neadumihi Sabaoth domus
if-
raelefi.
g
Quare atteritis
pop.meum.
Noftri
quoque principcs
cum
pauperes
dclinqucn-
tespublicearguant&
con
fundant, diuitibus
pciora
peccantibusnec
nutumfa
ciufit. hi
quorum
domib.
rapina pauperum,du
ecclc
fixopesfibi thefaurizanr,
& in
delicijs
abutuntur.
Qiise
ad (uftentationem E
pauperumdantur ,
& fibl
referuar,
vel
propinquis
dt
ftribuunt,
& aliorum ino-
^iam
,
fuas vel fuorum di-
uitiaseflcfaciunt.
h
Vroeoefwdeleua.HoCzd
vxorcsScribarum, & Pha-
rifa:orum
praicipue:
& ad
aliasquoque poteftrefer-
ri
,obquarudelicias
&Iu-
xu
,
viri caru
pauperes
cx-
poliabant
. Ne fe
ergo
im-
munesexiftimarenta
pcc-
cato.dicit dns:P/-o
eoy&c.
*
Bafilius.Quamuis
(ermo
pracedens acrioraquedani
infinuct,continet tame
quiddam per
utile onerofae mul-
titudini. Vitam.n.mulierum
procaciumad
moderatio-
nemreuocant,queipfohabituafpcdu
, inceflli, ftolaque
adtalosdemiflafuamoftentantprocliuitatem
ad libidi-
nem
explendam
. Colh exttntc.
^ Idem.Nam
qux pudica
eft
mulier,prs pudorc
ince-
dit oculis in terram
dcmiflis, \uubus
oculorum . Probatio
redditurmulierisfornicariceadopera ipfa
anhclantis fa
fcino ac noxio
afpedu
.
Ipfo
enim contuitu obfcoenam
P
denuntiatimpuritatem.
laftu enim oculorum
fagittam
plane
exitiale emittit
,
vt bafilifcus
qui afpedu
folo fuos
corrumpit ipeftatores.
An non etiam filia: ecclefijcob
eadem in ius vocata: funt?
*
TertuUianus.
Caput
maritis
fubijcite,&
fatis ornata:
eritis,
Manus
Ianisoccupatc,pedesdomifigite,&pluf-
quam
in auro
placcbunt
.
Veftitevosfericoprobitatis ,
by
ftuno
(anl:itatis,purpura pudicitia:,talitcr
pigmentar^
Deumhabebitisamatorem.
^' mol\^.
NICOLAVS DE LYRA.
J I
Vo^\^\lva.\yM:\xmHiccoifeqi*enterponunturpeccatacontra
proximum
cum
dicitur^Vopv.lum
mcum exafto^rcs fui.
idcftt
fuperiorcs
qui
erant
tyranmnonprincipes,
a
Spoliauerunt. Bonisfuis.
3
Et mulieres dominats funt cis.
Quiapertrahehant
viros
Jiios
ad idololatriam.
4 Popule
mcus,&c. tfli
crant
fa'ff prophet^ promittentes
eis
projpera,cx quorumpromil]ione populus
rebellauit
regi BabyloniSy
Cjr jic
cum ciuitate
perijt
. Et
quia
hoc
fa^umfuit
iudicio diuino.
ideo
fubditur.
5 StZiSLAindic^mAnm.i.adpunitionemmalorumparatus.Et
tjuia
ijia
mala erant
principaliter infnperioribus,
rt diBum
efl,fe-
^ir>-.Dominus
ad
iudicium./.
vtiudiceteos
defuis tyranni-
dibus,ideo fubditur
verbum
ipfius
Dei ad eos dicentis.
Al
O
K..A
L 1 T E
B,.
t
I
Topulum
meum. fcilicet
principcs
&
pr^lati tyranidem
exercentes.
}
Et
wrt.i.principes
&
prelati per
moIUticm carnis efFoe
jninati.
4 Toputc
meus. Adulanda
{ jpje
tc dcci.in malis
nutriendo,&
a bonis
pcruerteriido.
5
stat ad iudicandm.i. ad
pumcndum pr^
diitos malos.
6 Vos
cnim,SiCC.i.populum ljrael,qui
dicitur vinea domtni in-
Jra
cap. y
.b. cuius bona
dcuorabantpriiicipcs,
&
populus
rcmave-
bat
pauper
&nudus.
ideofubditur
:
Etrapina paupcris
in dO'
moveftra.
7 Quare
2ttcritis.6cc..AngaTijs,& iniurijs.
8 Et facies
paupc.^
wawe
attenuatis,quia
in tantum
rapichant
bonapopuli,qu6d
hon rcmanebat ci
fufficientia
vicins.
p
Et dixit do.Hic
conjequenter defcribitur pava
in
fexu
mtilie
bri . Et
primo quantumadfubtradionem
ornamentorum, lecundd
quantum
ad mortern virorum,ibi:Tutchcrrimi
quoque
viri . Circa
primum pr^mittiftr
infolentia mulierum,cum diciiur.
lo Pro eo
quod
eleua. Elationementis.
I r Et ambul.exten. col.
Quodefi indiciuinterioris elationis.
1 2 Et nutibus oculorum ibant.
Impudicd refpiciendo.
13
Etplaudebant. DiJJolute
ludenio.
^diudi.ve.i.cnm
Apoftolis,&eorum
imitatoribus.
6
^oycw^.i.popuiumChriftianu
vos
tyrannides.
9 Etdixit dominus.Hic
confequcnter ponitur
lualitia 6c
punitio mulierum,cum
dicitur.
o
Tro eo
qubd.i.
male Chnftiane
fuperbiendo.
n
ftami.Superbiamcordisexteriusoftendendo.
J 2 Et nutibus oculorum ibant .
Impudice inipicicndo,
I
i Utplauiebant.
Diflblutc ludendo.
\
Tedibm
(
57
Ifaia!
Cap.
111.
a T
Vt ctJam IncrfTu videntcs aHicfrent.
58
dcbaCj&ambulabam^rpcdibusluis.&com- f
ad militiam
Chrini,queEzech.8.c.
a f Oriute
rapini paupeniin. b1 v'!
pro {^matu
Ct
Jgronnnia.
^
bl
'
^Moralitcr.
Pro
et*,/fttoJ
fleua
A ujimr. Corripiuturanima:
inpdib.
quxinrupcrbiacriguntur ,^

i"
-
1 1
-
"
bi .
-
,
^?^'"
&non virilcmduritia,iccl
a
politogradumccdebat:Decaluabitdominus
,^^"'
d;fl"olutione feminca leta
.
a
QHopeccafadetcgumut.
tur,
&
pcrdui'
ornamenta
verticcm hliarum
Sion,&
dominus t crincm
^
VirtUtU,qUetOrgbUS,
mO-
a r B.omsnisirruent.bus.
nilibus,armillis,&huiuf-
b canimnudabit..lndieil]a aufcret dominus
4
niOdidcfcributUr.COntra

f LiinnIxEcrlcfixoinamcnta,
quialole
iulliti^iHuminantur.
J _^
quoquc
foeminas harcdi- c
ornamentu
calccamcntorum,
&
Itanulas, 6<;,
6
caput Dequo. Sicktvnguen
t
Nate.
CUntUr,qUZambulantCX-
a
*'Oin3mentumcollivf'^ueadpcc1usdcpenden$,inquoiniclligentia,ir!ftii
tum tn
Capite,^UOd defcendlt
m
. ,
tCniOCOUO
nUtUjllgniiq,
^^^
KcKcca.nronfalibus. dTCapiti..nauoeftomn.sfcr.fus'^
barOambar.
^aron,&C.
locjuuntur.
tl>.io.e.
a Df
/j/^tf.Qiiod
occuUu
cftpafcbir,
&foedacalui-
cicsapp.ircbit.
Nihil enim
B
opcrtucft,quodnonreuc-
iciur.
!t.x.a.
b /B<^e/7/rf.
fcilicetEaby-
i"fc
lonicxcaptiuitatisLVclvc-
d
olfacloralia,
&inaurcs,&anulos,6^gemmas
13
h 77.eWf?rtf.Veftis mulie
'^
rius
quando capti
funta e a^
Dequ.buj:ibunidcirtut.-invittuicm.
b 1 Qu;
u* hnraeti , ac M
bris tcnuiflima
,
& vifui
p
Romanis,& omnia orna- .
^
...w.s^usop.^.stp^winqu.husf.nrns
p,otcgj.nM,r
i^ uia xftati idonea, &indc E
inrrontcpcndcntes,&:
muratoria,&
palliola
a ^ Quiuu, fncepiocum
omnium
rc^la llringiiur.
b<r Vidcmut
tnim
quifi pci fj^cculum.^c.
c ^ 5ub'il.i vel.im.na.
&
Iintcamina,&
acus,
&
Ipccula
,
&finddncs
a
^Q^bus opciiuatci
bumu. . f
Q.^bu> iei;imurconira itdotem v.tioiii.
^ 1
libi. !><i'''u<um

*utru'-rtiot,at
cotiupfjt
'iint cicatrice Stc.
nafiis,
&inraocn;buspu- &vitta';,&
theriftra. Etcrit
profuauiodorc
bliCiS.Moralitcr
,quoquc
l
'--
^
-.. --
a 'Oinamentum colli
vtque
ad
pcclus dependens,iii quo iniclligentia.inctii
b
f Q^atlibetoinamcnia. cT Bracbiorum.lcilicct
bonaopcia.Hisacccpit
KcKcca.nf onfalibus. dV
Capitit
.n
quoeiiomn.sfcr.fus.
torqucs,&
monilia,&:armillas,& mitras^ 6<
a l^ Ciiia,uiu.i)ux
jcfcriooncsdicuntux
f
In
qu'bus uiHretiono. b5^ Taloiii,
^
limilcs .itmillis.vndciFcs non offrnd;t. Et, E i!a'int
pcdcs
meos i
Lipfa.
8
c rCo'l.
.)u8t .'i.-i.&.-argentitexuntHr viioulis, fcilicctlenfu ,&fcrmone. _
dilcriminalia,&
pcrifcelidcs,&
murcnulas,&: ,o
a <|
In
(;uibw>mulcnmpoitjb3nt,&al.aodoramenta
vtiiinusbunus
f Ncaudiamuk
.udiciumfangui-
o4oi CbiilU
I poit.
^bau b t Ab aunbus.
nit, fcd
<)u>
habct aiircs , audiendia.idiat.
b
~ '
11
12
pater fignauit.vnde.-rtt/i.
i-uc-s.c.
gi.acuUmlitHilitudinis. Yilius
quoquc prodigus
cum fto
la anulum
rccepit,
& cal-
ccamenta .
e
Cininiasinfronte.Quihus
Ech.
ij.a.
oranoftradecorantur,
&
f Urteamiha.
Hicronymus
vt latis in dfio
perfrua
pfai.,. j,,
mur deliciis.Vnde.ro>-re-
tt
voluptatis
tn<
fotabis
eos.
g
Fittas.
Qus
animu
huc,
illucquefluentem
coftrin-
gunt.
t' .ra&
"^^"''*
pcrdidcrunt.
Siuc
< . .lum
mctaphoricc
mulicrum
,
tiioooe
idcft vrbium ornamenta
licalui-
dcftruftafunt.qujcinpla-
teis,porticib'
foro &
gvm
_ 1
adanima ha:c rcferimus.
C Cali eamenioium .
Qux
in
lolitudinc nofuntattrita,
fcd
ita,vt
cxtraxcruntdc
Accypto, pcr quadraginta
anuos in dclcrto habucrut
Hiscalccaturqui
a<jnicar
ncs funt comciiuri.Calcca
ti
pcdcs
in
pra:parattoncm
tuangf
hi
pacis.
CaUeamen-
j^
icrfw.Hxcdurarcnonpof j
funt.li cxtento collo am-
bulatur. Si
pcdib'
veftimc
s ^ viito.-uni, J<
peccatorun
cin^b lumtx s .cilitis in Minitc.
1
Mcndaci. d ^ T->iia> *( icflcso
b
*
Auica. T^Vciit-tis.
^Slatcac-
cf recoiorumquoqu.fque conltiiDgi.
^ l^iovrtuic viiium
i6 nominatur:
f
iheriaenim t
Thcros.
17
sftas dicitur:'
a.Cor.ti.44'
iS i
Fjfiiape^oraliciliciH.Qua.
19
caftigaturvbcra,neexube
20 rcnt.
Dtfpondienimvos ,&c.
21 Et al ibi: In
^egypto
mammte
li
tujtconfraSi.tfuni.
2j
k
Etmcerebuntatque.Qaicvi
quelocum fuum diabolo
foctor,&prozonatfumculus, fi^^crifpinti
*J dedcrt?&corfuumomni
f
Cj^iis dciuipatio
b r Qnscum
locum tcnn in facmu.is quem >- n j- r ^t
latiooalcincp.fcopir' tPior-ttiMteamiQa.
^
26 Cuftodia nOU
fcrUaUCnt,lU
ciinccaluitium,cVprofafcici pcc^orali
t
cili- *7 gcbuntportxcius,
&ab-
a
' i"a:nile'i '.k>'
cium.Pulch
bTIuucor , iiiU.tiaiuftincni tviabiteom.rRomano.
28
k'ntCfpOnlO lcmpcrinlu-
icrrimiquoqucvirituidadioca-
^9 aucrit,&corrucnsinpul
f
Miiatoic,
^
io
iicrcm (cdcbit.
dent,&:foitcstuiinprxlio.Etmcrcbuntatq;
^'
^
Lugebuntportxeiusy&de.iCin^Mr.c
.1Qu5,<ioclcc.n.u.u.. ,V.U^u-di.u.eueHacit.vcl,lcbsomn,mo
^
3* /o/-/^
l'l tma
/erfffczt . MctO-
"
j.duft,o

d.iefla
j3
nomicos, iudiccs,
regcs,
P""^"'^!'"'*'"
lugebut porta:
cius,&
dclbla ta in tcrra fcdebit.
34 principcs,
qui
folcbant fc-
i4J.68.c.
dcrc in
porta,vndc:
.Aduer
ta
trahuntiir,
vt
pro
munditia matronali tcrrx
fpurcitia fum
tne
loq^ebantur, quifidcbantin porta.
vcrtatur. d ^nu
C NICOLAVS DE
LYRA.
I Etzmbuhbant. curiosi,&Ulttuci"cedendoperqu.tprouo-
cabuniur homlnes ad luxiiriii,ideo fubditur pana
dtbua t dicitur
a Dccaluabit Dominus:
auferendo
naturale ornamenium.
^juUiriius
a naiura
datijunt
multeti in ornatum .
3
Crincm earum. decUrando
falfitatem capillorum
extraneo
tum ad
compufttionim
capitis
addidorum.
4
It} diciWi-
fcilicetdiuin punitionir.
5
Aufcrct dfis.
quiamuUeres
fotulartbus airiofis
rtehantur.
6
Et l unul:
idefl incifiones
ad mod-4m
lun^faHa
f in
fotulat ibut,
yt dtcunt
alnjui. .Alif
verb dicunt,
tjitod
lnnuUt eraut
t^UAdum par-
uc bulle
auref dependentcs
circa collim.
7
Et
torqucs.
idesi ornamcnta in
fuperiori parte
veflimentorum
faiiacircacoUum,
&
dejcendentia vfque adpeHts, ficut,
c^dtui-
fio vefiium
erat tn
fuperiori, parte pefiorit.
8
Etmonilia.a(/(o(Mn^en(/mi//4m diuifionem.
*/
Et armillas
quejunl
omamenta braibioru circa
fapulas,tdeo
duunturabarmo. lo Et mitras. idefi cw.ufas.
11
Etdifcriminalia.</c/?/cci"i".
li
Etpcrifcclidcs. ^n*
funt
oriiamtnta brachiorum
,
vtl
proprit
manuiim.
13
Et
murcnulas.7M.r^fi(inf
infinibus vefiimentorum
contcxtf
ex
diuerfis
colorihus: ideo vocabantur mureniiLe.
14
Et olfadioriola.
idefl
vafa parua arginua,velaurea,vbire'
ponthantur
redoUntiaad
magis
bomiucs
prouocandum.
15
Et in aurcs. idnji
omamenta aurium .
16 Et anulos. idefi omamenta
digitorum.
1
7
Er
gemas
in frontc
pcndcntcs.lnbihstenim fcrta
in
qui-
. M O l{
.yi L I r t
t(.
~

Tedibus,&c.
ad luxuria homincs
,puocado,Scqr pocna
a Dfc<j/at/r,i. manifcftabitcaru vilitatc
latentc,
fcilicct
earu adultcriu,&
fornicatione.&ficquicquidboni
vidc
batur in
cis,amoucbitur pcr
carum
infamia,idco
fubdit
4
<n die ilij. Pcr iftaornamcnta
fignificaiitur
ocs condi-
tioocs,
quae
vsdcbantur
in ci
sbon,&
aufcrunturpcr
ad~d1
t I o.
In
cap.ybi
diciiur i
poliil.Et prophcta.i. ^phctas
falfos.
Hoc
quod
diiitur W'i
:Etprophrta
ircunaH^lo.
ihicUriintr
de ve
)phita,prout plani Uttrafonat/i
lia
cxpuiuturfiHndim
iLlud
quoi
roiro.
#Cap.
bus
etatgemcpofitf pmderttsinfionte.
i8 Etmutatoria. /V-
tji diurrfa ve/iiii
paria.
19
Et
pall
iola.i.cttfriora
vijiimcnta.
20
Etlintcamina,/j/f// intinoia luxta carmm .
^
21
Etacus,&
fpccula.
inlirumentc
funt ,
ctmquibus
muticres
fiptal<ant
ornumenta
corporibusfuis.
2i
Etfyndoncs./rf'".^ fnbtiliavclamina,tiuibusoperiunturhu-
tiiert in iei ra ilta. 2
J
Et v ittas.
idcfl
pepla.
24 Etthcriftra.E'//tf<if7/y;e'r//?rw
vifiislinea,quavtuturmu
lierrs m
{fiatc.&
diatur d tero ttris.nuiu
unmiir,
vt ibi fiat ruge
tnulie, &tenues ad
curiofitatc.
2
j
Et cri t. mulieribus
prfdifiis.
1 6 Pro fliaui.fJr
infirrnitate,cir mijeria.Lt quia multiifuerunt
tn
carccrate in locis
fatidis. 27
Et
pro zon^.(\uoligabatur
,vt
ca
pttujr.
28 Et
pro crifpanti. quta
tral^ebaniur
per capitlos,
ex
infi>mitatibus,&
mijcrtfsjiuebatit
capilli aecapitibpsfuis.
2
9
Et
pro
fafcia //
amemfafcia ptHoralis
vtta
tenuis, C? ddi
catOj-iu quaflringiitur mamillx,nc
ex
fua gro(/itie tu-pitiidn.c ipge
rant.Ola tntm
ijia infiiiiafunt
mutieribiis
tcpore captiuitatis Baby
lonicf.
jo
PuIchcrrimc./7/c
covf quemer dejcribitur
earutn
pcena
tx norte
virotu.Etprimo
circa hoc
oflcnditur
propnfnumJe
cumio mfertur
quodda corretartu,ibi:Et
apprehendcnf.rirca primu
(/it//r.Pukhcrrimi
quoq;
viri
twi.idefl
iuucncs cu
qitibus
mu
lieresimpudicfdtiiciabaf^tnr: ji Gladiocadcnt./^p/r'
Chatd.
3
1 Et fortes tui in
prelio.
non
pvttnusje defcndere.
J3
Et
mocrcbunt./c///tf//pr/</j/cw,eJr
aliurumiiuitatum.Qjie
dicuntur
lugere mttaphorici propter populi dcjtruiiioncm , ficut
praium
ridcre
diiitur,
quaidvfluret.
3 4
Ft dcfolata.
C^</a
muri
per Cl)aldfns fuerant
ad terra
deicHi,
malum
infamia:,
idco
lequiturT
2
j
U citt
prnjuaui.
fcilicct fama*
pra:ccdcntis.
/ior.fcilicct
infamix, 27 /ii/>r.
1^".
Namomnia
Sua:
vidcbanturincisbonaproptcrinfamiam fcqucntc
dta fuiftc
iudicantur,
& falfa.
'Pulchcrrimivtfi tui.
fcilicctlingux:namproptcradulte
riumvxorum fuarum
vitupcrantur.
quod
dicitur in
Vjat.
la no
cft.pphcta
,
& nos no
cognoicct
zmp\ius:vndefecundumhoc,lMi.prophetia,qtticipitabiUotoco:
Ecccn. dominator dns. nvn
pcrtinetad
Hatum
Babytonice
ca-
l'iiuitatiSfin qua mHltiJuerunt prophctgfVt
hrem'
Et^cIj.
Dan,
&hniuf-
\
^9
Gloford. &Nicolai
de
Ly
ra
60
A &
hulufmodi
vnde
ajpiclenti beneftngula que
de hac materia con
tinentur
in boc ca.
magis
videntur
pertinere
adftatnm huim
cupti
uitatisyin qua
nullum robur
habentyfeu
valetudiiiem ,
necprophe'
tar,
ncc
ariolum,&fic deftngulis
bic contentis. Qux
inglo.^
pro-
pib appUcantur
huic ilatui eorum
bodierrio,&
fpecialiter
cu red-
ditur
caufa buiufmodi panarum,
cum dicitur.
Rjdit lerufilem
, &
concidit ludas,
quia lingua
eorum
, &adimuntiones eorum contra
Deum,proprit
videtur
competere
ludxis modernis,
qui quotidie
in
fuis expofftioniJM<j
&
fcripturis
conantur admuenire
aliqua
falfa
contra Chriftum.
Similiter
quod fequitur:PccCitlim
fiium
qua
iiSodoma
praedicauerunt
,
non
nifi
eis
pioprit compau
,
qui
I
publice approbarit quantum
in eis
eji occiftonem
Chriil
,-:on abfi
dentes
atiquid
de
maliciaibidemperpetrata
. ^nde
exp'tia mifena
eorum,
tam
infexu
virili,
quam
inftemineofiat^m
pri.pbttat
de
fiC
licitate eorum^
quifaluatifunt
de
Ijrael
, abieiiis non credinubns
&hoc
&hoccum
dicitin
cap. feq. f. 4.
In die illa
eritgermen
domlniin D
magnificentia, &gloria,&c. exponatur prout inpoJHlla.
t{ET>LIC^.
Inc.
i.poHil-&Burg. differuntin appUcationc:
quia pofiill. applicat
aU
capciuitatem
B
<bylonica, fimilitcr,
& S,
Tiiom.
Burg. autemapplicat
ad
csptiuitatem
ludxorum hodiernd.
Sed cum
VoltiUator exponitprimampartem
huius
cap.
Quod
Dcus
auferet
d
lerulakmforiem,vaitdum , &
prophetum, fcilicetfal-
fim,inqito
confidcrefolebant,&fuerunt decepli.
Bur.
di.fecundu
gl. intelligi
debere de vero
prophcta.Et
ex hoc
arguit,quod
hoc ca.
in
captiuitatc Bibytonica
lociim no.t
habuit,in qua quum plures
sa-
cii
prophcta: fuerunt,fcilicet
lerem.
Baruch,E7^echiel, Daniet,&c.
Svlnai
lyocargumenturnThomifiaf qui expomt
de
captiuitate
Ba-
bytonica,
&cim lioc de
prophetadeinfiin^u
diitino.Voflil.
auttm
cxponit depropbctafalfo
: ideo
argumentum
eficontrueum, nifi
qitantnm
efi
degl. per Burg. allegata, quam,
&
Burg.& pofiil.
no
reputant
authenticurn.
in
Cap.
XV.
T
apprehendentfept^.
Cu Nabuchodo j
2
JJI^S^
nofor Sedecia re-
ge,o^ principesIud?oru,&
^
tribu
Iud^,&
Beniamin ca
ptiuauitfalieenim
10. iam
abdndae erant vltramon-
tes
Mfdoru,&i'erfaru
nec
poftea
reucrfsE
funt)potuit
fieri ,
vt
multoplures
mu-
Iieresremanferint,& fcpte
b
vnu
apprehenderint,
dice-
tes:Pane,&
veftimentum c
habemus,
nefine femine
jiioriamur,
& hoc malcdi
^am
legis
mcurramus.fci
liccw^uLediSialieitliStqn^nd
di
mijerit leme
fuper
tfrram-.zxx
fer
opprobriia
fterilitatis d
nobis, Inuocetur nomen
tuumfupernos,
vtvirdica-
Q
ris
nofter.Septenarius,&
dcnarius
numerusproptcrSnb
batum,&
decalogum
Iuda;isfamiliarisert.lamcniuxta
ambiguitatem
Hebraei
fcrmonisquo
vcrbufabbanunc
feptcm, nuncplures, nunciuramentuminterpretatur,
hociocoplurespoflumns intelligcre.
4e
Cyrillus:Cum
finiflet dfis minas aduerfum ludxos
quiChriftum
inluceiuftuUflcnt, &aducrfus fceminas
ludsas
qus vtla(ciuarentluxu,gemis,acmargaritisnite
rent,
non induere
Chriftum,
& iuis viris caula
fuerc,'vt
plebem.
a Chrifto auerterent.
Subiungit Propheta
tanta
vaftitate
per
Rom.
futura,vt
viroru mira
paucitas
fit.
Tnfraii. 9. ii/'tw?w//tm.SeptedonaSpirituslancti. Spirituifapie.
tig,& intette5lus,fpiiiius confitij,&- fortitudmis,fpiritusfii'.ntiie,
&
pirtatis,& replebit
eu
fpiriius
timoris
dmini.QnxmvxXicrts
dicuntur.quia
ncmo
generaturDeo,nifi per fpiritum.Et
pluraliter,quiaplurafuntdona, cumlpiritusvnus
Allegor, Septe
dona
Spintusfandi fcpte
mulicrcs sut.
Vnde.- l^tonHiLct
juper
eu
fpirnuf
doniim,
fpintus fapicnti^,
&c.
vir aute Chriftus
diciiur,vnde Zachar. Ecce vir orus eft no
rnen cius.ln die
illa,ideft,dominice incarnafionis
apphcn
dcnt
fepte
dona
Spirituslandi
viru vnu lcilicet Chriflfi,
quianulliialiumucnerunt,in quorequiefccrcnt.
vnde:
i r)
(jt4im
videris
fpirituni delcendente,& manentt, &c. Hi siit
fcpte
oculi,de
quibus
Zachar.
^uper lupide vaufuntfep.eo^
u
li,
& in vno aurco cadtlabro
lucern^ feptc, fuffuforia /fp/e.NeC
tuncprimu fpirituseurepleuit,quandofupcrcu baptiza
tu mcolCiba
apparuit
fed in
teporeconceptionis.
Moral.
Apphedent,vt
firmiter teneat, & no dimittat.
C A P. IV.
T
apprehendent feptem
a
^
Chc Itum folum , qu!
fine
peccato.
mulieres
virum vnum
f
Cum incuiuabitur altitudo
vrotum.
dic iila dicentes: Pa-
a f N 'li
indigcniustuo
vel vcfte.
f
Noflct
cibusellpanis, qui
de cilo dc-
icendit: rermo Dei mulietum
panis.
&
patT.
nem noilrum comede-
3 ^SiriTion-
Pti
qio
om.iniur
firgu!ac
hr.rum mulicrum.
mus
, & veitimcntis noitris
operiemur
: tan-
a t
Vt oinncs dicsmut nominetuo.idelt
cimnes voccmur lefus, vt
omniain omnibusnoinm tuura fiat. b 1 Vtimperfectio legisin
euangclio coiHjileatu.- ^ lclus
tummodo inuocctiir nomcn tuum
fuper
nos
a
t Capi
uit.itis.
aufer
oppiobrium
noftrum. In d!e illa erit
Omnes viros tranfeunt
vfquead
Chriftum nullu
^'^'^^*
apprehendunt.TV(p
f/?er>
homo,
qui nopeccet.ln
homi-
nibus
alijs hofpitium
ha-
^
bet
fpiritus
tribulationis,
non manfionem
quictis.
Fuit cnim in
prophetis,
&
inalijsiuftis: fedquiaho-
mines
,
& ideo
peccatorcs,
in
eisfuit,
fed non manfir.
vndcdefolo Chrifto.SM-
perquem
videris
Jpiritum
de-
,
fcenderitem,&
manentem,
hic
eflqnibaptiXat.
^""'*
Auguft.Septe
muUeres,
q^^q. ^^
fepte
Ecclcfis sut
gbus
fcri
ex vet. tcft,
bit loan.in
Apoc.per quas Apoc.
i. c.
cesdcfignantur.Hx appre-
hcnderunt Chnftum
per
fidem
poftaf ccnfionem,pcr Apoftolorum pdicationcm.
b Vanc
Mj/ii^/l.Panis
noftcr
Xpseft,virgaderadicelefle,&
flos mulicru
panis pater
eft,ficut,&
Chrifti,g
ait: Meus ci'
hns efl,vt faiia
voluntate
patris mei.Taninofiru cvrnedemus.Cot
pi^sXpi.
C ye(lirnetisrioflrisoperiemur.OTm\r\C[\s\\xt\xlvt.
d luuuceturrMnctuu. AChrifto dicamurChriftiani. I^an.^.e.
e
.yf</eroppro/>ri.quodpatimuraIudjEistaquafincDco
^
fine
lege.vnde:
'a non
cflis hojpi!es,& aduen^,&c
. Vane noftru
Ephcf. 2.i
Znch,(?.c.
loan. Xt c.
.^jch.j.
i.
^
NICOLAVS DE LYRA.
Cap,
.v.
j{ in'
T
apprchcndet.WJc
ex didis
concluditur correlarium.Cir-
j
X2i
ca
quodfcicndu,tjUjd
in
hebrp
non
incipit
bic
caput.
Sed iiie
r.i
ifia
: Et
apprehendent,&c.
immediatt
coniungitur
curn
pr^-
cedenti
abjquc aliofpatio
vacuo
inttrmedio,
qtiod
eji
fignum
atte-
rius
fententie ,
ftu capitis apud
Htbr^os: ideo
efl
conclufio fc
quens
ex
pr^diHis
. Ex hot enim
quod
ditium eH
,
qubd
viri in-
ttrficercntur
inpr^lio
,
fequiturqubd
mutt remanerent mulieres
finevins
:
quia
mulieres non
/ic interficiuntur
inprftijs.
Ethoc
cowe/e^f,c?<".QiiodeftSpiritufandlii, cumpatre,&
filio
equaliterpoflidcrcomnia,&
nihilo
indigere.Inuocctur
nomen tuum
fuper
nos,hoc
cft a te diciuur
Chriftiani,
q
noftra habitatione
cupiut perfrui:
Aufer
op^briu
no-
lku,ncampliusfoetore vitiorucxpulfi.acordibushomi
nu
larpe cogamur
muiare
hofpitium.
^/er.Qiiiacofurgetcotra lapientia
falfae
dodrin9,&
cotracxtcrasmulieres
ideft,v/rtutcs.Vnicuiq;luuinfur
gitc6trariu,cum
nomecaru falfx virtutcs
luunpiunt.
|
f /n die illa
eritgcrmen.
^
Auguft.
In illo die in
quo pro-
. .
'
miffum Dci
adimplctum
cli
,
& fidci facramcntum de-
'
"^'^'
claratu hominibus illuminati funthomincs
fupcr
tcrra,
vt
pcrcognitionccrcatoris punficati,qui
rci fuctat mor
tis,lficret
ancrna; vitc ha:rcdcs.
4 Eufcb. In dicilla in
qua predicla c6plcbuntur,de
vo-
Lib.t.det
cationcgcntium.de
ruina
Iudcoru,fplendcbit
Dcus
lup
monitr. c
terra.ad cxaltandum,&
glorificandum rcliduumquod
37'
fucritinSion,&quodfucritreIiduii
in lerulalem.
J<
Grcgor.
Pronobis
incarnatuscft,frudustcira:fadus
f^'''"!''^'
eft
nobis,fcd
ia fruc\us tcriJB lublimis ,
qui
liomo natus
^''^ '
in
terrafupcr Angelos ivgnat
in coelo.
^
In
fpi

cft qitoU
diatur.Ei
apprehendct Icpte
&c.
qujcremes
tiibuiere
fponfum.Et quiu fponjtr,! pcrcii.et Pn.Uiidcrt
v.xoribi4S
, ($
filijs
de
ntceffarjjs, quodeji cHjjiulepro
tut vxoriLus:&
fic
vnus vtrnnue
i et
cont^^gi
tot
vxoribiis,idco
hoc
>emouct!ir,ciim
fubdi-.iir,
2 VM\C no?i:.v\. .nrouidtbiihus
nobis,&
fj.tjs
de
rifiu,& Vfi.
3
Tantumodo wMiOCetuv.
fcilicetqudajitnns "vxorestu^
.
4
Aufer
opprobriu./i:i/'ttf
Jteril,tatis,&
iiibilpluspetirrJ'
d te
5
Indieilia.
Hicincipit capHtinHebreo
:
quiaibiprmittitur.
ii
fpatium
M
K^
.A L l T E
K^.
I Et
apprehendent.
Aliquado c6tingit,quod
meretricesad
Chriftu
dcuotiflimereueriutjficutpatetdcMariaMag.
& dcMaria
Acgypt,&alijsplurib.&detalib,p6texponi
gj
dicit.Et
apphedet fepte
mulieres viru.fecundu
fp
dicit
B.Greg.hom.25,quiafeptediebusomnetepusc6prchea
ditur.refteleptenario
numero vniuerfitas
figurat,
Gre-
gor.Pcrfcpte mulicres, vniuerfuasmerctricu adChri-
Hum
ftu reuertetiu
defignat:ideo
dicif,
gi apphedct
viru vnu>
ideft Chriftum
Dequo
dicit 2.Cor. 1 1. a.
Defpondt
vos v,.i
viro
virgine cafia
exhibere
Chrifio.Licct
cnim
virginitas qua-
tu ad id
cp
eft
corporis rccupcrari
n6
pollit,
tamcn
quau
lu ad
id,
quod
eft ex
parte
mentis,
p6t rcparari,diccntcs.
X Tanem
nofirum
comedemui. ideft nolumus
amplius
otio-
se viuercfed dc laboribus noftris.
3
TMtnmmodo inhoistnr ticmn tuum
fupernos
.
Ideft
mbis
^l
Ifaia^
Cap.
1V-
upra.
a Eterit.
jcEufcbius.IlIifuntquosappcIIorcfiduum,
A
quicxVaftitateludxi.inuidaaRomanis
rclidi fuerint
in
populum
Dei,
Apoftoli difcipuli
omncs &
fideles,
re
liqui
autcm
fame,
aut incendio,
aut
pcfie,
aut fcrro ab-
fumpti funt.autpulfibonisomnibuspcr
totum orbem
funt
difpcrfi
, foli
Apo-
JC)9
ftoli,
^ fidclcs fcruatiex il
la
cladc,pcr
omnes terras il
luftrcs,&inclitifuntfadi,
inidificatis ccclcfijs.
b
Qjafcripmefi.
-jeBafil:
In
fupcrna
Icrufalcm crcdi
i>iIccftc<TcIibrum
viucn-
tinm,in quoconlcriptisut
Chrifti
difcipuli
. Caudctec-
nim,zit,quia
nomaa
vefirafcTi
pufunt
m ccclis.
C Siabluerit.^ Ircn.Cuvc
nitplenitudo teporis ipsu
VCTbu
p icipfum
abluitfor
"*"*"
dcsfiIioriiSion,culauitpe
iuando.
des,difcipuIorum,vtglcr
5
uieramus
mortis,
ablatis
quxfuntmortis
invitam
vcnircmus Dci
,
qui
cnim
pcdcs
lauit
dilcipulorum,
toium fanftificauit cor-
pus,&
tunc miniftrauitc-
fcam.ideft.vitam.
'
<ire-
Jfi Clcm.
Alcxandr.Opti-
''"^'mnmlauacru
Hfordcsanimx
talc.dcquodic
phcria.
^bluit
a T
Apfriatur
ttrra, &
germinct
Sal. rilius. f Reliquif
Ifrael fal. fi,
b 1~ln Hocquod
Deus: Dominedominusnofler,
quam
admiiabile cfi
nomeniuuniin vniueifa trria
h
des
filiorunj, &fillarum ifrael,
&
mundabhpingulnem
ex medie D
ipfoTum,fanguinem inicfuitatis, &janguineni Trophctarum. Pur-
g^tionis
autem modum fubiunxit dominus dicens : In
fpiritu iudicif,
&
infpiritu
vfiionis .
d
Infpiritu iudictj,(^c.
fcilicet tribulationis
,
&
paflionis,
quibus purgantur eleclij.
germ
cn domini in
magnificetia,
&
gloriaj
&
^
FiliusMati. f
Peftuftu vcnlris lui
ponam
fu. fe. t.
^ meo
qnod
ho-
mo,&c. b Y Super
omnes
Angelos,
& homines.
cf
Abco.
dfQincie-
dideiuni in eum, ahts
ttH-^tia
vt faibis, &
phatifxis.
fruclus izux fublimis
,
&t exultatio
his,
qui
a
<^ Abco. b ^ Hoc fcilicct. cf
Non omnes, led
rel'qurx.
jj
faluaci fucrint de Ifrael. Et ent : omnis
qui
rc-
a
S AaoocrcdeniibusabicAus.
bf
Ecclelia,
quz
Dcttm
cuntempU-
tui. &
pacis
vi(ionc
peifruitur.
licliis fuerit in Sion
,
&: rcfiduus in lerufa-
f
A ChiilioChtiftianus. bf Scilicet
Aportoli,Scali|s fideles,dequibus.
Nifidominiiscxeicituuniieli.no, fe.qua
<o. fu. c
f
Ptzdelhnatus.
b
lcm,r3ndu>vocabitur,omnisquifcriptuseft
f
af lo
lihro viix.
f Gaudete.
quianomim
vcttta
fciipialunt
in coel.
(5
bfQiiP''""-
vexleai. cf Quia
alfirmitiuum .
Q__VereabIurtin baptifmo.
c
tin viu
in Icrufalem.
f
Sf ablueric domi-
7
a f vitiofum
bfAninuaium c^Ecelcfii. d f
Fiophetaium quem
fiuideruntipfi.Sc pitrescoium.
t liturode
quodixeiunij Sanguis
eios
fnpeinr. Srfupej
filio* nofttos.
nus fordcm filiarum Sio'n
,
&:
fanj^uincm
le-
'
f rcr txrniifntiam , vn.lr: Lauamini mucidi ciiuie. b l.cuiora.
rufale laucritdc mcdio
cius,
in
fpiritu
iudicij
a c Giauioia. f Fcrucntis charitatis, qua ranguinein
fudic
b f Veiera iiinGcrunt in Chnrto e!l noua crcaliira.
8
Vnde
.
i^afa
nguli probat for-
nax. Vnde
Ioannes:go
ba-
ptiTlo
vos in
aqui
, iofe in
fpiri
tufahBo,
&
ii^ne
Homoeih
aqua
tth
tribuit,
Deus
Spi-
ritumfan6tu,qui
fordes ab
luir,
&
pcccata fanguinis.
Spjritus ardoris.q
datur
inbaptifmo.Extucn. ap-
tGlona.
paret,quibuspoena
fit
pde
ftinata.quibus
corona.
e Etcreubit :
Septujginta
. Et
veniety&
erit omnis locus mon
tis sion.^
Hyppolitus
Chri
flusaProplietis
diftuseft
veniens , 6c
quoties
vcniec
abfoIuteIegimus,dc
Chri-
flointclligidcbet.
^ Bafilius.
Poftexpiatio-
ncm in
qu^Iauacrum rege
nerationis fit. veniet
tepiis
E
quandoomnis
locuscon-
ucnictur monti Sion .
f
7^/;^
ideftobumbratio-
icunque
congre-
gatiooc
tiu(.
Uho.
NICOLAVS
DE LYRA.
"*
fpacium
vacuum.
Superius
cnim
defcripta
eii
punitio malorum,&
h:c
confequent-rponitur
confolatio
bonorum
ftenda
pcr Chrifium:
Ouiafickt
diHum
eflfupra
modus
Ifai^tefi
cum
altis, qui
tradatfi
mut
defcriberc myflerium
Chrifli quod
mtendit
principaliter
. tt
C
i^iebrdireftduumhuius
capilis refcruntad tcmpus Mcl]ix
, Fnde
quod
dictiur hii: In dic illa
critgcrmcn
domini,&c.!n tran-
fljtione
Chatdaica
({ui apud
Hcbrtos dtcitur
Thargum ,&efiau-
theniica, apud
Ikbrxos dicitm : In
tcmpore
illo crit
Mefiias
domi-
'ni,&t. &
iieo
expofitores
Lattni boc
exponcnies
de
profperitate
redeuntium
decapituitate Babylonica magis ludaij^ant
,
tfuantum
ad
hocqudm
Hebrx'.
Igitur
fecundum
hinc
fententiam
hxc litera
in duas
partes diuidiz,<juia primb ponitur
diHa
confolatio
bonorum
ijuantTiadcorTt
exdtationt,
fecTido (juantu
addiuina
proti8ione,
iti.Et crcauit.Cjrcd
primu
dicitur: In dic illa crit
gcrmc.&c.
idefi
tempore gratitctfux
dicitur dies
propter
claritattm noiitix ad
]{pm.i j.
d.
Noxprxceffit,diesautcmappropinquauit.
1 Gcrmcn dommi.Ideft Chrifius ,
^i
dicitur
germcn
domini
cfuia
non
fuit conceptus
virili
femine, fed
virtute
Spiritusfanfli.
2 In
magnificcntia,& gloria.
in miraculorum
operationejin
fua rcfuTTcctione,
&
afcenfione.
3
Et ftuftus tcrrJB fublimis. idcH
virginit,de qua
dicitur in
fra, 45.f.
Apcriaturterra^&gcrminct
Saluatorcm.
4 EtcxuItatiohis,gfaluatifucrintdcIfrael.
idcfl
^po-
Jtolis, (J
alifsfidelibus
,
ifuiposi
Chrisii
refutredionim vifo
dorr.i'
0
gauifi fuerunt,
loan. lo. t, Et in die
Tembccofics
recepto Spi^
ritufjncio.
.Att.z. a.
5
Omnis.qui
rcliftus fucrit in Sion,&c. idcfiin
Ecctefij^
vt dtcium
eitfupra
2 .
cap.
Sed hoc
cfi intelligendum
de
iilis,^ui
m
Ecclefia funt numero,& merito,&
idcofequitur.
6
Omnis,qui fcriptus
cft in vita. idefi
in libro
vite.propter
quod f\ah. Sal.
jicgtoffut,
omnis
firiptus,
fciliccl fxculi vcniuri.
7
Si ablucritdominus.W/f
aLcipitur fi,pro quia.
8 Sordcm
8 Sordcm filiarum Sion.ideSl
ecclefiam fpiiitu iudicifiquia
Cbriituf
per
viam iHtinix
pro
nobis
fatisfecit.
p
Et
fpiritu
ardoris.
(luia bocfccit
ex
maximoferuorecharit.
10
tcrcauit,Nicco///t-^Nfnrer ponitur confolatio bonorum,
^
quantumaddiuinamproteiioncm.Circaquod Jiiendum,
quodin
exitu de
^egypto
dominus
pTotexit plios Ifiael pcr
colTina
ignis
^n/'/V.jro(<.i?.ToUenfqueAngclus dominiqui prx-
ccdcbatcaflrafiliorum
Ifrael, abijt
poftcos,
&cumco
paritcrcolumnanubis.'ic<7</ttt):
Etcratnubcs tcncbro-
fa,
&
illuminansnodcm,
ita
quod
ad fe inuicem toto
nodlistcmporeacccdcre
non valercnt.
Fuitetiampojiea.
cotutnna nubis in
protetiiontm
lontra
fHum folis
de
die,&
cotum
na
ignis
contra tenebras de noiie:& boc
fuit
infiguragrutitt Spi'
rituffanliidandc
Cljr.fio
difcipulis
in
figno viftbili.
^fl. 3.
qu4$
pTOtegit
ardortm contra
concupijcentiam , C? iUuminatcotitra ff-
nebras
ignoratif. que
tanto
meliorefi ijta
columna
ignis
&tiubis
quanto
veritasefi
mclior vmbra.Et ad titeram:
fignum itludgra-
tif ^pofiolis
datc habuit
fpfiicm ignis lucentis,non
comburentis.
Totefi
etiam
probabititer dici,
quodapparuit
ibi nebulalucidain
fignum
diuinx
prxfentiffpecialis ptr gratiam, ficut
in dtdicatio.
ne
tcmpti
Salamonis 2 .
1{cg.
8. (^ in crctiione
tabernaculi,Ex.^0
de
quopotefl exponi quoddicitur
^8. 2. Et
implcuit
tota do-
mu
m,vbi
crant
fcdcntcs,/ccMn</i
hoc
iguur
du itur:Et crea
hit dominus,idefi
crtauit,loquendo
de
futuTo pcr
modum
prete
ritipropter
cettiiudinem
prophetix
.
1 1
Supcr
omncm locum mortis Sion. idtfi
ecdefix
mi-
lilatii
qux
Sion
dicitur,vt ofienfum ejt
fupra tap.
2
.&
quia
adlite
ramin monte
Sionfuitmiffus Spirituffaniius
in
figno vifibiti^fu-
p(
r
u^pofiolos
in die
Tentecofles ,
vt dicit Hieron. in
epifiola
ai
Tautmum de omnibus
facrxfcriptura
itbris .
1 2 Et vbi inuocatus cft.
C^/ro
idefl vbiinuocatus
efifideli~
bus, quiaejt
totus oraiionis.
13
Nubcm
pcrdicm,& {iimum.ideft
gratiam SPlrituffan
fiimodopredido prote^entem.
*
Supcr
hl
V^.A
L 1 T E
^.
t
admittitur,
fcquitur. ,^
7
.3'; ablutru aomiuns fordem filiarum sion, &
fanguinem
lerif
fufflcittibipcrpocnitcntiam
rcconciliari. Et
quoniam yj/f/dfmdcwif.Scilicctinfcrioris.
Etfubditurmodus
plurima:
talcs Chrifto rcconciliatae, fcccrunt frudum
bonorum
opcrum multipliccm
cx dono
gratix dium^,
ideo (ubditur.
I Cetinen dumini in
ma^nificcntia
(S
gloria
, &c. &exultat':o
ltts,q'4ifatuatifufrint.
Idcfl
fanclisquigaudcntcum Angc
li$ dc bonis
opcribus pocnitcntium,
Luc. 1
5
b. Gaudiu
cnt
Ant^tlis
Dv.i,
fupcr vnopcccatorcpocnitcntiii agen-
te.
Ltqiiiatalcspocnitcntcs,
cum ciuibus coclcftibus
alcribuntur, fcquitur.
t
Sniiciin voc>ibituT vnnif
qui fcriptuf eft
in vtta in Icrufalem,
Et
quonianihil
coinqumatum
m lcrufalcm
fupcrnam
admitti-
ablutionis cum dicitur.
i^//p/m;4<(/<c^. Idcflpcrfcla:
contritionis,
&fatisfa-
ftionis .
9 ttfpiritti
ardoris. Ideft fcrucntis amoris,
Luc.
j.g. /^r-
mittuntur ci
pettata
niutia, quoniam
ditexit.
10 f o-cdim.
Poflpocnitcntiumconucrfioncm hicpo
nit
Prophcta
bonorum confolationctii diccns : Etcrea-
uit dominus,<Ti. Idcfl ccclcfia: tntlitantis.
12 fbi inuocatus
tft.
Nomcn cius
pcr
officium fo-
lcmnci
3 2v(_m/'cw/c'(//cw. idcftEucharifli^
facramcntii
cpdici-
t
turnubcs
<jj
Gloford.&NicolaideLyra
64
A
Cxod.rj.d.
Ifai..d.
PfaLjoj.b.
t T
Perdiem foi non vret te,
nequelunapetnoflrcni.
b
5" Compunflionisvn
delachryni?.
c
5^
Ad illuminationem ni viam
fcrdant
.
d^Dv:unoUet
ignis
ronfumens eft.
pei
die,&fumiim:&lpIendore ignis
fiamaii-
a T Aduerfitate , ne
frangantur . 1
lcclefia:.
tTcgme*.
a
Ef/ww,
^.".vnderDr-
My
mpleca ift
fumo
. Et ali-
bi :
Qiii
tangit
montes ,
&
fu-
migant.
a
b
super
omnpm enim . Plu-
tis iii
ndcle.Siip
omne enim
gloriaprotedtio.
rinii
lud^OrUm.-
&
heC, & b
^chrifti.
TEcclefia.
*
ubproreaioneDci. ^ ttit. a f .erf-n.iionu.
quibus
funt fociata de Ba-
t tabernaculu i vmbracuJu diei ab
eflu,&
in
bvloniCaCaptlUltate,
OC de
j^ocus
meusadlutor.&c bf Protegat
in velair.enroil.iam tuaium,
reditU in lerufalem fub ^flmpemperfecutotum.
dTMinojiperiecutio,. v
,H

Zorobabel ,
& Efdra
,
&
tiecuritate
& abicolione a turbine & a
p
Ju ui a
NICOLAVS
DE LYRA.
Superoem
enitn.columnie ighii,&
nubis dau
filijs ifratl.
?iotetio.f.Spirituf[anBi,qt4ia
exceditea vt veritas vmbra
Et tabernaculum.7"c Spiritujfatt^u
In vmbraculum.
contra concupiJcenti.t eftum.
Etinfecuritatem,&
abfconfionem.
yfcrW4?.
Et a
pluu
ia.
carnalis
lafciuig
.
yelaturbinepe.fecutioms g
M
B^
J L I T E
l{.
tur nubes
refrigerans
concupifcentias
jeflum,
&
ignis
fla
mans
propter
charitatis incendiu:idco dicitur amoris fa
cramentum. Dicitur etiam fumus, fcihcetincenforum
quia
celebratur cum orationibus fanctorum
Apoc.
8.a.
Et
afcendit fumum incenjorium
de orationibus
janH-.
rum.
l
Super
Nchemia
intellignnt.^wc^r
D
omnim tnim
, &c. Hunc lo

1 cum ludxi ad Antichriflu
2 referuntquem turbinem,
^
&
tempeftatcm fignificari
4 conijciunt
,
feque
virtutc
diuina ab eo defendi con-
5
fidunt.
Nosautemadpri-
nium Chrifti aducntum.
6
>wn timebunt
SpnitufanHo
roborati . Et a
pluuia. profperitatis
temporalis, neper
cam
mollificetur
homo ad vitia
I{a.Sal.dicit
hic
quodper
ti.rbinem,&
ignem,
&
huiufmodi intelliguntur gehen-
ng panf,
ii duens ad hoc
iftud Vfal.
io.b.
Vluet
fuperpecccatores
laciuco ignis,fulphur
&
fpiritus procellarum,
&c. &
quantum
ad
hocconuenit mecun::
quiagratia
Spiritujfan^iprotegit
abillapoe
na,&
maximcgyg^ia confummat
a,
quf
ejtipfagloria.
1
Snper
vmnem
gbriam.
idcft
fuper
locum
ad Dei
gloria
confecratum,
cuiufmodi eft ecclefia
materialis .
2 Troteaio.idcik
Xps
in facrameto
g
protcgit
a
d?monc
3
EttabernaLuluYn.Sci\\Q.e.t
cupidiratis.
.
_
5 Eri/ecnfate,^r.tribiilationispervirtutepatientia;. g
6 Etd
pbiuia.
fciliCet caiHalis
concupifcentiae,per
victu
temcontincntisB. ..
Liic.i.?.g
tlerem.i.d.
t Platisvitis
pUinz.
C A P. V.
^ntabo
dikiJo,
(^c.
Canticii
aliquado
in
laEtitia,aliquado
in triflitia
,
vthoc
,
fcilicet
quod
ille
copofuit, qui
vi
-
dens ciuitatc
fleuit,dicens:
Quia ft
cognouijfes
,& tu, &c.
4 Theodoret.Cantatetia
homines Threnos
,
& ver-
fus
lugub res,
&
elegias, q-
bus
deploratur
calamitas
eorum
quos diligunt
.
Tatruelismei.
jsRupertus.
Patruclis
prophetx
eft or-
do leuiticus
,
& facerdota-
lis.lple
etia
propheta
de tri
bu fuit
ludapatruelis
eius
quodammodofuit
Leui.
*
Hieronymus. Cantaboomnipotenti
Deopatrica
ticum Chrifti
qui
eft
patruelis
meus.
b incornu, $
Bafiliuseximialauspaucis cSprehen-
faverbis. Cornu
reliquaparte corporis
eft eminen-
tius,
acfolidius
,
fimul ornamentum
affertcapiti,
fi-
V.
Vinca fa-
aa.
cx
ca, Z
Ec
fepiu/t
t&plantauit
t vineam ele6tam. Et iedifi
mul vero
armatura efl ad
repellendas
iniurias .
Qu
in
,^^^^
etiam fua ficcitate eft torri-
de vine
du,quiaomni
humoreca-
ret:coqj
cornigera
anima-
lia noadcornu
matrisim-
f Amid
pctu
feriuntur,fednullo
li
,cet
docete matris mama re
qriit,locu
humidu
,
&
pin-
gue
. Declarat hic fermo
g>
ludEoru
regio
eflttex fc ad
vtraq;
fufficies,
qu^eos ^-
tcgeret
ab hofte , fimul,&
capax
efltt eorCi
qaea
inco
lcrevellenthuicconiunxit t"^-.''"
vtraq^particulam
in cornu
*^^P"*o"
&inlocofertih.
yintd eUfld .
Aliaeditio,
vinea
Sorcth,quod
eft
gen*
vltisoptim:e,& vberrimaeperpetuis
frudibus.
Ci5Iaq
de vinea diciitur: ad ftatu animae
referuntur,qu:E
a Deo
plantatanonattulitvuasfed
labrufcas:&traditaeft be-
ftiis
conculcanda,necimbrem dodlrinjefufcepit.qui
do
naprxteritacontempfir. >0
Bafi-
^
a
f Populo Iad;orum
, vel Deo
patti.
Anrabo
*
diledio meo
a T Carmen
lngubre.
b 1 Fi)ii
patrui.
T
Chrifti exeadcm
gentc qua cgo gcnerati
quod
canricum
ipii: compofuit
vineae
fuat.
canricum
t
patruelis
mei
a r Vinea dora n: Sabaoth domus Iftael eft.
vine^ fux .
a
1'
HiccftfiUusmeus dileiius.
,b i
In
potentia
in lobore. c T Vnxit
te Deus olco 'a'titix
prx
fon.
eft diledo meo in
f
cornu filio olei
a
T Cuftcdia
Angdorum.
b T Idolalapidea,
& omnia diuinii
cultum
impedient'-!.
c^ Abitcn.
eam
,
&
lapides elcgit
a
f Lege
inftruenay. b
l^ Ej; ouinibus
grtitibLis
T'Non ex
quolibet gctmine,
vel penete.
9
10
&
DiuiCo.
Vinea dAi.
NICO LAVS DE LYRA.
Cap.
V.
I Antabo.
Voflqua
propheta defcripfit punitionert'
gni pcr
verbu
narratiuum,hic
confequenter
hoc ide
facit
per exemplumparabolicu,
Et diuiditur in duas
partes,quiaprimd ponitnr parabola , fecundo argui-
tur
multiplexpopuli culpa
ibi : Yx
qui coniugi.
Trima in duas,
quia primofubparibola
vine^
defcnbitur ingrati-
tudo
populi,
&
fecundoreBitudo
diuini
iudicij,ibi:ltXn\xnco^Q
dAtn.Circaprimum,fcieudumquodparabolaifia
eH devineacu
magnofumptu,&diligentiaexcuita,qu tamenfrulum nonfecit
&Jic
d domino
vine^ contemptafuit,&
dereliBa : &
per
vineam
intelligitur populus lfrael,vt habeturinfra
eod.
cap.
Vinea aute
dominiexercituudomus
lfraeleft,?3w
'pineam Deus exco
luitfuis
beneficifs,&tamen
adidololatriam
declmauit, &fic
eam
eontempfitfubtrahendofuum auxilium,&
pcr confequens
tradidit
in manibus
aduerfariorum,
dicit i^ritur.
I Cantabo.
idefil
alte
pronunciabo.
a Diledlo meo.
ideji pro
diledo
meo,in
perfona
eius
loquens,
ficut apparebit infra, &ijie dikaus
intelligitur Deus,
quiftc
voca
turin libro Canticorum
quafiper
totum.
3
Canticu
patruelis,&C.i<ie/Z quod
cantauit de
vincafua.ln
^^_________
fcriptu-
fcriptura aliquando accipiuntur parabole,
feufimilitudines
ex re-
busgeflis,&
ideo dicunt
atiqui,
&
fatis probabiliter, quidam pa-
truelis
lfai^,idefl
filiuspatris
fui
habuerat vineam cum
magno
sri
ptu,
& tabore
exculta,&
acquiJitam,C^
tamenfuit fterilis,propter
quod
de
ipfa ficut
de re
infolitafecit diBamen,quod
vocatur hic ca.
Ucum,&
quia
Ifaias fimiliter
locutus
efl
hic de
populo Ifracl Jiih
nominevine^,
ideo
fubditur.
4
Vinea
f3.dz,Scc.iiesiDeo,qui
dicitur dile8us ratione di&a.
5
In cornli.
ideft
in loco
excetfo , &eminenti, quia
Icrufalem
metropMsin
ludjea erat in alto toco
refpedu terrf adiaccntis,fat
tcm
quantum
ad
illampartem
in
qua
erat
templum ,
&domus rc
gia
in monte Sion.
6 Filio olei.iden in
locopleno
oliuis,ex
quorum
fruBn eXpri'
matur oleum.^nde &iuxta
lerufalem
eft mons Oliueti
fic
nomi-
natus d
fertilitatc oie!,&
tali modo
loquendi
dicitur
atiquis
fitius
mortis,
quia plenus eflfcelere, pro quo dignus
efl
morte.
7
Et
fepiuit
czm.mandatis
legis,& fua
&
angelica proteBione
8 Et
lapides.
Chananeos cultorcs
lapidum
de terra itta
cijcien-
do,vt
hahetur lib
lafue.
9 Et
plantauit
vincz.idefl
populu ifrael,quem
ad cultttm
fuum
pr^ cfteris populis elegit,&
in terra
promifjionis plantauit.
1 o Et
gdificauit
turrim in vncdio.idefi
teplH
ad modu turris
ii
faclum
MOE^^LITEB^.
I Cdfafeo.
hicarguiturecclefimalitiafubvine2B para-
bola.cujdicitur
Cantabo d. ideft
pro
Chrifto
,
qui
diledus
in canticis nominatur.
3
c<jncMw,fcilicetlugubrede
ecclefis fterilitate.
t
Tatruetis mei. ideft
Xpi, g
cft naturalis filius Dei
patris.
t yinesfua. idcihde
vineafua.quaEeftecclefia.Etlubdic
c antici forma
cudicitur:
4
^iw/(jflaf/id;fcffojMco.ideaChrifto.
5
InCQT*
5
in
cornu.i.in charitate,&
pietate poteti,ficut
dicic Adl.
4.
f. Multkudinis credentium erat cor
vnum,&
anima vna.
7 Etfepiuit
eaw.Cuftodia
angelica,vnde
ecclefia
primiti-
ua antcfubuerfionem ludeaz
per
Roman.
angclico
mo
nitu tranfiit in
regnumAgripp?,&
ibi fuit faluata.
8 Et
lapides elegit
ex ea.ideft
malos amouit ,
fcilicet Ana-
niam.&
Saphyram,vt
habetur
Aft.
5.
&alios fimiles .
10 Et
sdificauit^&c.iAc&^EMzn^.
&doftrinam
Apoftolo-
rum,
QU funi turris contra infuUus
hareticoru m.
-
t^OKo^' J
T
Kaix
Cao. V.
*^
66
- .05.
ttftBaait.
^
} Bafilitij. No ccfTaf
vbiquc fcripturae vitibusnortras
A
animascompararc.EascircundcditlcptOjtum
eakcu-
e-
ritaccquz
cx
pra:ccptisrclultat,tum ipiaangelorum
cu
Hodia- Immittet
enimfeautmedmui
/t conjiiiuti
an^tlus
Domi-
ni in tncnin timnjiumium. Dcindc
quafi
valla, fjue
perti
cas nobis dcfixit,
pofitis
in
ccclclia
primum Apoilo-
lis,
fccund6,prophcris,ter-
tibdodoribus.
Ejtcmplis
vetcrum renfus noftros m
fublime
crexit,ncquc pcr
a
mifit nos in humu cflc de-
icftos. Vult
ctianosquafi
clauiculis,amplexibuscha
b
ritatisproximis
inniti.
Qiiin&
anobis
dcpofcir,
vtdumdcfodimur, lufli-
ncamus.Dcfoditurautcin
anima.dumfccxuitmun-
c
di curis.
Opus
eft
caam, vt
ncvitcmhanc noftramfi d
namus farmcris noxiis
fyl
ucfccre, &
luxuriari.oftcn
tationcm
,
&laudcm fu-
E gicntcs.
hcb. 4 Idcm. Turrisinmcdio
ition.
zdifkata .
templum
eftin
^F'
mcdio ludxx. Torcular
ipfe (ynago^a
,
vcl
prxpa-
ratio
p legis
obfcruationc.
^* Ambrof.
Torcular fic
didum
cA,
vtpial.
dc tor-
cularibusr co
quod
in his
myncnjsdominica:
pafilo
nsfint.modo mufti fan-
^o
ipiritu
fcfuctc
prophc
T
Teni[.lum. T In
quj ffuge rtmnirttmiSi inCdantcs benias
profplcetfra
b .Altie vh^ fundebatur fannuis hoOiMu. c Vt :n cojem loco vu
prxmer.
cauic
ruriim mcdio
ei',& torcular
exmixitin
a
Fruc^us bonorum
uperum.
b n Ubrulc drftx ,
quia
in labris viarum
n^lcjntur Ainaritudin<rra vitiorum.
ca.Ettcxpc(n:auit
vcfaceret
vua'.s&fecitlabru
a Quia fcci
qiir
d debui.
fcai-Nunc
ergo
habitirorcs
lerufalem, 6c viri
a f AuJita
rationemca, cui oon contiadicit viiica. b
5 Cieationis beneliMo.
f Vliia
ap.
V .
^iiT )
rcfpondcboprovobis,
i^
c
.Ai.tnam,&c.
VtfciHcctqui
Dcum non
fcnfcrunt
pcr
bcneficia lcnriat
per fupplicia.-
& idco
minatur poc-
nafur,vrconuertaturadpcenitcntiam. ^
* Bafilius.
Clcmcniia: diuin.t
crga homines,
pcculia-
Matth.ii.
rc
hoceft.nocla aut file-
ter
ingcrit fupplicia.
fcd in
tcndcnscominationes
,
ca
pdicit aftorc
,
pcr
hoc
pcc-
catores
inuitans ad
pocni-
tcntiam.
*
Chryfofiomus
Cu tan-
tacdcrcntura Chriftomi
""-
"i^
racula, cum vox
patris
de
^*''""'
Iudaitiaicateinterme,6cvVnSme^am.Quid f tXtll^''''-'
''"" '"^
Supraairti.
a f Q,
Hi.c v.d or fcciflVfottevltra debitum
clt
quod
debui vltra facerc
vinc? mc9,&
non
~
, ,
*
t ^'necolendo.
fcci ei?An
quod expcdauivt
facerct
vuas,& fc
!''""''"*''""'",
'^"iS!P<>l>on.smalaieddt,hoc id.eium lubiicit.
citIabru{cus?tnuncoflendam
vobis,
quid
C ,
r
SOD tUos.Cti nnno telillit. b
iTranleam-.s abhis leJibus cf AuxiL
ang
cgo
hciam
vine? me^
.
Aufciam
icpem cius,
*^ '"'"
bi
Iderj^eil,
fedrepctitiu.tonfirmatioelK
5c
eritintdircptioncm:diruam
macciia
cius,

T R.elin4uetut domus eftia delcita.

&crit in
conculcaiioncm,
&
ponam
cam de
f FalceiTtbi Des.ac cum
peccaueni,
non
cuuirietni. b<| AdmoBiiio-
nc timoris non hitiuiliabitur .
/ertam.Non
putabitur,
& non
fodictur,
&a-
"
Opitini'iBr
.i.uituua ne
peccjtorum.
8
9
10
1 1
iz
jCurludfeinocrc
d
derfu^Nccirasqtiomodo
crcdiderunt
, fcd an ola fa-
fta
fint,quac
illis fidcm fa^
ceredcbuerint. Vnde
pro-
phcta. iluid
debuijaierey&na.
9Reg-i8-.
feci
.
f
Etnubibia.QnxCllbEMa
(quiaoesidololatra;
crat)
p
tribusannis, & fex mcnfi-
\;^^.^ ^^
busnonplucrunt, ncpro Dcui.*z8.
vuis
affcrrcnt
fpinas:
fcd
p
ariditate
rogarentcum,g
dat
imbrcs virtutum
,
vn-
dc .
Tonam vobts caelum
ftr-
reum,&
terram,(neam:Et ali-
fcendcn,fupcrcamvcprcs,&rpin.&
nubi-
l^
'^irr^t^TI.X'""
*C fiXdlCltOr.DlU OUt Dluiinr tfMK^. r^. ..!'.>-. ..:..^.i:. r.i - - _
*
^^
'
^
rea.Etnu.manus . Hoc
poft
afccnfioncm
domini,qii
ista.
t

f
rdicaior.c>us()uipluunt iretbis.coiulcaai.uiiaculit, fijlMnt
^
TiftutAus b
T Oonrini
guttas.
f
busmandaboncpluantfupcrcam
imbrcm.
xarum,
rcdundantiuszftuaucrint.
J<
Procopius. Quoniam viticolc hic nulla mcntio ha
bcturobidChriftusipfc apponit parabolam vbiaddit
quod
dccfic
vidcbatur.dum
populi prmcipibus
vincain
fuam Ic localfc
fignificauit.
a
la/^-a/.HcbraiccbcuiTim 0'3
b
^^{''tfci^o/^fl^.e^t.SimilitcrNathan Dauid intcrro-
gat.
vt dc fc
tanquam
dcaUo fcntcntiam
profcrat.vndc
^.'/of male
perdityir
vineamfnam loiabitaltjt agrtcolis. Agn-
colxApoftoIifunr.
c ^m
quod expca.JUi,&cHoc fccudQ
quofda
fuprd apud
li: dixjt, hic vcro
quod cogitaucrat,alios intcrrogat.
d
f"*"co/?fr.vo,j/^Quianonvultisrcfpondcr'c, cgo
^TCO L
AVS
5
nccprophetashabuerunr,
.
^ ,,
w
.^ ^
DE LYRA.
^faHum,ltcuidtclumfm. 3.
f\tg.
6.
quodjuittdificaiumper
Salo
monrm lu
Icrujalem
in medio
ludxx cxinentt
taquam mttropoli,
I Et torcular Cxtr in czi.altare
holocauflorum,quod
dicitur
Lic
tuniUjr,tj
quouib,
(fundcbaturjanguis
vidimai uniJicut in
torcularijangutf
rujrum.
1 Et
cxpc^a.vt
fi.vu3s.i.operabona
Dtum colendo.
i
El fccjt
labrulcas.ii<<y/
opera inuiilia,e nonua udidohla-
trtam
deUnundo.
4
Nunccrgohabi.rcrufaIcm.&c//ocJi'/Wttf/opo.
fulum
ad
con.deratwnem
prxdiHorum
bentjHciorum.
5 Quid
cft
quod
vl.dc.fa.vi.mcx.l^.rf.wj7)/7 defuit expar.
te
meayijuin deberetfacere
optima opera,&fccit pejfima.
6
Elnuncoftcndam.
Hicconjequenier defcribitur reclitudo
diktni
iudu
tf,qu!a propttr iiigratitudinem
debct
contemni,& in ma
tiu
aducrjartorum
dimitii,ideo fubditur.
7 Aufcram
fcpcm
ciUS.;. verum
legis
intelleBum
, non
quia
DeMsinJuiataliqutmaderronmfeu
faljum
Aflimaudi,fn,fidquia
hcados (S
U^fperiudecUnaneruntadv tii
,
propter qd
Deut iu-
&
apoftolosrcpulcrimf,dc
quibusdicitur
:
(^,ijunt ijti,
qui
vr nubfs volant.
Jc Thcodorct.
Nubcs
appcllat prophetas ,&
Apofto-
os.quia ficutnubcsbaiulant
pluuias&cftunduntcas
aipcrtcrrar,
ficprophctx&Apofloliaccipiuntverbaa
Spiritulanao&cftunduntcafupcr
rationale crcatura.
*
T^tuU.
madarum cft nubib
ncpluercntimbrcuvi.
coclcftibus
bcncficijs
ncproucnirentdomui Ifracl,
fc-
ccratenim
(pinas.ex
quibus
Chrinumcoronaucrar,
6c
ita lubtraais
pnoribus
charifmatis,
lcx &
propheta:
vlqufead
loanncm
fucrunt,&
pifcina
Bctfaida
vfquc
ad
aducntum
Chriftj, curadoinualctudincsab Ilracldcfiit
A^ncficijS-
^
00.
IJrael.
p
Jiiraraxttab cis
lumenfujigrati^:
&fice.xjua dcfemilitatcce-
ctderunt in trrorum
cfiiiatim.
8 Et crit in
di.Quu d^mones ex Ix.c
babuerunt
fuper
eos
potefin
te
dirtpitndofptrttualia bona, &
dijpofitiones
adipfa fcilictt
bona,
9 Diruam.ma.cius.
Utiiiei
Tncampr(,tiiiioncTn,&aupelicam
(uflodamfubtriiljendo.
I o Et crit in com. iden in
deprefionem ab
aduerjarijs,&
ma-
xtmi
dDabyLt,ijs
qniterramdcjiruxcrunr^^-jfpopulitmpariimocci
dcrunt &
partirn
cap:iuauerunt.
I I Et
ponam
cam defer. a Vroteaione mea.
12
Nonputabitur.
L>uia ad verba
profhetarum
noluerunt
fe
lotrijitrcauferendomala
vit.elua:
1
3
Et noti fo. i>uia
fojforiodiuini timoris
nonftieruut retraHi
ab Dmuitaiibus
(i^ts.
14
Et
afccndcntfu
ideflcalamitatespungcntes,&miftria:- et
^utaad
liuram
populo
dutio ni
capiiuitanm
vepres,ctfpine crcue
runt tn tcrra
p> Ucft
8u culture.
1
5
Et nubi ma.&CQuia inttrra
illafetuta eJlftcciMs
magna.
* Vinca
MOll^LITEI{.
1
1 t
tor.extruxittn ta.i.
conftantiam
martyrum , proptcr
quam
exprcflTus cftfanguiscorum.
2
tt,xptcia.vtfa.vu.
jdcft,opcra bonapcr imitationcra
prjtdittorum.
3
htfccuia. Nam multi
qui
funt
dcccclcfianumcro,
icdnon mcnto carcnt
fruaibusbonorum
opcrum.
4 'Ht"i
r.ha.LruJalem.lMQ^
angclj
&lancti
qm
habjtatii
.
*n
icrulalcm
fupcriori.
t Ua.cateintcr me.j-
w.wMw.AngcIi namq,
&
fan^i iu-
aicant
cumDco
dcagcdis
in
mundo,ficut dicitur Dan.
A'^*nJ
utt.tita
vigilum
tUcfrtum
efi lcrmoJa*iciorum:
I.. ^"'f-Vo^
W.err.q.d.nihil
omifidcpcrtinentibusad
cjus
truaificattonc,fcd
ipfa
dcfccit
pct
lciplam Olc?.
r
^.
Ttrdtiio
Et
Terditio tua exte
IJrael , lauiummodo ex tneau.xtlium tuum
fubditurpunitiocum
dicitur
7
-^i^fcramltpir/i
t/<4Ki.angclorum
cuftodiam.qui aliqil
ab hac
cuftodiafcrctrahut diuino iudicio
proptcrhomi
num
malitia. Vndc in
pcrfona
coru
dicitur,
Icrcm.
j
i.a.
Cur^iitmus
Babyloneni ,&
nonefijanata,
dertlin
qunmus eam.
% Et eritin
di.Vci dxmoncs & malos homincs.
Diruam ntaceriam
t/wi.i.dirui
pcrmitfS virtutudaufiira.
Et erit in
com.f.dxmonum Sx. infidclium.
"hlonpKtabitur. falcccorrcilionis.
Etnonjtdictur. foITorio diuini timoris.
Etafcendenthrfipeream vcpres,&Jpinx.i. multiplicium
pcccatorum.
I
;
Et
nubib.ntatne
plnantfuper
imbrcm.
fubtrahcdo frudti-
Tom.4, C
9
10
iz
13
4
^7
Glof.ord.&NicolaideLyra
6E
Sa
Do.
iftitl
&c.
Ex
quo
diuifum ctt
rcgnu
,
dece tribus
A Ifracl diai funt. dux aute Iuda,in c]uibus
reges
de luda
rc"nauerunt.
Cuius
virigcrmcndclcaabileDco,quia
apud
cos erant
facerdotcs
Lcuitx
viri
rehg.oli
, quonia
hxc ifaias
loqucbatur.vcl
quia
Chnaus
ex cisnatus
cft.
Genef.4.b. b (Cf c/a. Vd clamorem
pro
iuftitia fccerunt, quia
Chriftu
mtcrfeccrunt ,
cu-
iusfanguis
clamat
addo-
minu:
t^cx
fiingmnis
fratris
tui ylbel
dam. ad nie de terra.
Vir
C
r*(?MiconH(nlHocfpccia-
literadludxosqui
auarif-
fimi ; Gencraliter
ad oes
auaros.
qui
aliorum
neccf
t
Donec non fitatcm ,
fuam faciunt
vo
iiclocus.
&vuaeorumVua
felUs.
.,, .
* Bafilius. pierumqueDeiuiftitiafuturnmiUudan-
ticipatiudicium
,&:aEdespriiisnumerofa
hominu tur-
ba cultas
,
fucccdcnte
iicct luculento annonx
prouentu
c6 ramcti adducit,vt deftituathabitatoribus.quod^difi
ficat?
fint
fumptibus pcc
D
* f Metaphorm
eTDOnit. f Hoc fieiam
vinc* me;:Vinei
enira.
i^Metapnor.n.
)/
^ ^ Decemtr.bus,
vel lotus
populu5
^
cxercituum
domus
cl^Com
d T
Dci.
Vinca
cnim domini t
. C Dux tfbu.. b <r Qn.,1 repar.nis
aliis trib..bus poftea pullulau.t
^
p
rat.one Ifrae^ni
vitulos cnlebat:
vnde
pnuj!
pr.uatus.
d f
Des
Ifrael eft,
& t
viiiludagermedeledabileeius:
T Vu.15.
Expcaaui
vc faccrct
iudiciu ,
& cccz t
iniqui-
^
a C Lrbrufc, b , Sufcipcret.
c
T
Chr.llum fufcipiendo.
d , Tolle cruc.hge
eu.
^
tas: ec iufticiam,
& ecce clamor. Vx
qui
con-
^
^- ^ iun2itisdomumaddomum,6iagiumagro
7
hiptatCm.r.C<7'
f"'" -0 C
,
t>
,
c
Etdeficlen.e !,>,& nonimpletuiauariri.r
tra hxreticos
hxc dicutur,
- - . . ^ .
iniuftitiam
comparatis.
f
DecemenmiugeYa.StcxA\-
tSabahot
tasterrx,
quxcaptiuitate
fecuturaeft,
oftcnditur.
^ ^
g
i^a
(jui confurgitis.q.d.Ca.-
ptiuitas
imminet, vosta-
menUixuri.^B vacatis.vndc
tPlaga,
vvobis.
Noftrisquoque
prxlatis
hxc dicuntur,Qui
de mane bibunt
vfquead
vefperam,qui
delicijs
oc-
cupati,
cx creaturis non in
B
qui
domos
domibus idcft
dogmata
dogmatibus
con
MaKfa.7.
i.
iungun
t
,
firhiles viro ftul- d
to, qui
xdificat
domu fua
fupcr
arcnam.Coniungut
autcmnouavcteribus,do
c
ncc deficiat tcrra.fcnfus
fci
licct & fcrmo humanus.
t
Domlni *
Crcgor.
Nazianz.
Non
ciercitttttin.
cumuiabif
domos
fupra
f
domos , ncquc agris agros
adiungcs,neque
opprimes
paupcres.
Nobis
plura
im-
perat
Chriftus,
vt nos
pro

-
, 5^ Etdefac.enteterra,Ocnonimpiciuiduai....^
tupaui,
CX (-tcaiurii IIUH IH
copulacistvfqucadcerminumloci.Nuquid
8
telligunt
creatorcm
,
nec
tBathnin*
a 1
A n
rtoptet
vos folos tanta terra creata eft. T
Aliis excloiis .
if Si-atiof*
habitabicis
vos foliin medio terr.x
? In aurib.
a CAdliuc fonant.a. ^ Apofiopelis. q^no.i rcquicfcet
ira mea:Nil:,&c.
f Qn.Tfunt.
1
icihcct.
xT./*
meisfunch.aec, t
dicit dns exercituum
.Nili
a f rortc.iptl.iitatcm. bf Inquibus
dj-Vftamini.
domus
mult?
dcferte
fuerinc
grandes,
5c
pul
.
a T Quifacra^us
numcrus eft.
b
f
Centum
vig.nti pcdum
in
lo..gum.
lusera vbi .
iug.i
boum
rperabantut.
^
chr?,& abfq;habitatore.Deccm
.n.
iugeravi
al
iJoaplu. finqLiobjptizatur^ominus.b^Coruslcilicet.qui
rtcbi.gomet
'
iiQjjifolebant
multiplicari
decrefccnt.
^
neai^
faciuctlagucu
la
vnam,
&
trigi
nta mo-
aCNimiaOctiHtate.
.,
f Aliaseph
.o..ieft menfura ar.a..iim ^ Studiofe
10
SSS^r^P
S dijlSs&S&tmodi<5stre,.V,atc5argi
pcribus,
fic
cxpediti
magis
baiulabimus
cruccm .
d viauribus.
(^afidicerct
propheta
,
Wxc vcrba intc-
rioribusaunbus audiui.q
funtdomini
cxercituum
U
12
confiderant
opcra
eius.v
Pfa!.j.?.
b.
de: l^erbo dommi Ccsli
firrnad
funt,&c.
ye
tjtii fnrg,
ma. ad
cbriet.Scc. Omnis
perturba
tio
animi,
ebrietas
cft.qu?
conficitur devinofuroris
'
draconum,& venenoafpi
dum. Hocmulti bibunr,
de mane
vlquc
ad
vefpera
E
ideft ab adolctccntia
,
vfqv
adfencdutem. Alijhora
tcrtia, fexta, nona, vel vn-
decima fufcitantur ab hoc^
vino . Et dicitur eis illud:
Expergijcimini
quiebrij
efiis
dlocl i.h.

7 -|

j

C/
i

*
'
o 1

fi, ;.,,;
^^
eobiberitcomburetur.va
&lyra,&tympanum,
&tibia,&vmumm
ELech.4.
b.
Luc.j.
e.
Deut.
^.t.e.
17
dc:(^i"um&ficeramnonbibe
c tJShm*^^d^^.^Ponlpa
fcilicet,
& ftruaura hxreti- tis, quado in^rediminiin
tabemaculum:
Rcquirunt
citharam
corumverborum,
&diarcaica
argumenta. Agricul- &pfaItcnum,cuiusrepertorTubaldeftirpeCaingenc
turaquoqc,&^dificatioh2reticorumeradicab.tur.Ec
ratus.Hxcmufica
mftrumcnta rex
Babylonis
habuit,
[5^
-
dedenario
&triccnario numcro
(inquoprophctauit
quibus populi
proftratunterram,
adorabant Itatuam
-.r^ftmi.
Ezechiel
icdominus
baptizatus cftrtdigentur adephi
aurcam.Infoelicifllmicnim fimtquiad feneautemgu Dan.j.a.
qui adcomparat.onem
multiplicis
numcri vnione con la,&
ebrietatc. & duicrfis
voluptatibusoccupati,non
m F
Srin^^itur.quiadcvineaSodomorum.vinumeorum,
tcUiguot
in lc
opera
domini.
_

& vua
' '
'
-^ Etopus
C
NICOLAVS
DE LYRA.
I
Vinca enim domi &C. Im oilenditur ,
quod parabok
prifiiBainteUigitur
de
populo
Ifrad, &fic
e(l
expoftta.
X Et viri luda. hoc
potiffimb diciturpro
Chriflo ,
quia
erat de
tnbu
illa/ecundum
carnem nafcitnrus.
^
j Expeaauj
vt facerct iudicium. iullam fententiam profc
rendn.
quod peainet
ad iudices,
quorum
eji iudicare,
4
Et cccc
iniquitas.
ideSliuflitiiein.tqualit.is
:
quiaperuerte-
bant 14 Hcia
infamrem patris,& propter
munera.
5
Et iufti. ideji
optra
iujiiiix inpopulo
comuniviuendo
iuflh
ad
inii (em .
6
Et CCCe damor. dc
iniurijs
vnius contra alterum .
7
Vx
qui coniungitis.Hic
confequeter arguitur popuU
mul-
tiphx lulpa Etpnmd pr.pbcca arguit culpam
. & comminatur
fanam
(onvintim,f<.cund6 profeqmtur
pena.m feparatim,ibt:Ueo
irutus efi.
Pnmain trn :
qda primo arguit populum
de
cupidita-
Diuifio .
te .
lecuiido
de (.arnjlit. te,ibi:
ya
qui confurgitis^tertio defiper-
bi vanhate,ibi.
y^qui
traintis,&
in
qualibet parte
comminatur
pa;(im.
CiccJpWw/iv;
f/i. t.
Vaequiconiungitis,
&C.
ludp
ladzi auari-
enimfemper fucrunt
ad a;uritiam proni,&
ideo in illo
popido
mul
ti
per pc.eiitiam cuf
rebant
poffffmes
aliorum,&
aliqni perfrau
Uulenfas.
S
Nunquid
!'abitabitis,&C. q.
d. videmini hoc
quxrm,
&
tamen tcrra
fuil
autu d De .
Iil:;s Ifael
communiter
pro
babitatio-
ne
pauperum ficuth
&dUitum.
Etf
bditur comminatio
pa;na,cU
dicitur:
9
In
^
Jn auribus meis
funr,&c. Quia
exaudiuit iniuHi
oppref-
fcs
ad vmdicanduni:ideo
fubditur,
clamorem inittfih pprcfforum.
10 Nifi domus
mult?
defcrt , &c.
idefificutfuerantmalh
acqtiifttit
,
& hoc
impletum
eft
quando poputus
dulus fuit
ca-
pttuiis.
11 Deccmcnim
iugera
vinearum faciunt,
Snc-ideSl
ftcut vins^,
'^
agnfteruht
male
acquifiti
,
ita
efficientur
fieriles
in
pcen.mt.
Efi
autem
iugcrum fpatium
terra
,
quod par
boum in
dce
arareconfuenit.
1 1 Vx
qui confurgitis
manc. Hic
confequentcr arguit po-
pulumde
carnalitate duetis :
Vx
qui COnfurgitiS
manc,
&C.
Sic enim
folcntfacere
illi,
qui fuerunt ebrijprmdenU
vejpert
,
eo
qtiodin manefunt fitibundi.
1}
Ad cbrictarem feaandam . Sicut
prxcedenti.
Ided
fubditiir
.
14
Etpotandumvfqucadvefperam.
Et
quia
ex taii
pota-'
tione calefit caro,
&inducitur ad
luxuriam, &
ad alia
maia,fcili-
cet ad
rixas,
&ai
homicidi.i, &
confimilia,
ideo
fnbiitur.
1
5
Vt vinosftuctis. Etpotefi
teneri hic
ly,
vt vno modo
caufa
liter ,
quantum
ud iUos
,
qui
fic
vacabant
potationi,
vt ad
maiafe
quentiaeffentmagisapti,
cr
proni.
Miomodo
confecutiu^ ,quia
talia mala
natafuni
[cqui
ex
ebrietate:etiamfi inebriansfe
iiiebria
renonintcndat.
x6
Cithara,&lyra.
.Adexdtandumiuxuriam
perdiffolu'
tionem .
17 Etvimm\.fcilicftfortei&ele&um.
4? t
Etopus
M
II
.A L I T E
Hj,
4 feram doarinam , quodiampromagna partcfaaum
cft,quia
multi doaores catholici
,
&
prjcdicatores
Deo
pcrmittentc,
&
diaboloprocurante,magis
ftudcnccu-
riofitati,quam
vtilicati.
7 l^jeqti
i
niurgitis
don u n
addomum,&
a{nt agri cnpulatis.
Hicarguut aliquama'a nfpccialiEtprimomala cupi-
diiai
poilcflionu,&
dum
ji;u,cum dicit.>^^ quiioiiiu
-^itis
&c.
quod frequenter contingit
in Chriftianis
principi-
hus
pra:latis& religiofis.Et
fubdif
debitapoena,cudicit.
1 o
A(;//
domus r.iU f tuerint
deftrt grandcs,& puUh> f,csfc.
Hoc enim
videmusfrequenter
accidcre
, quod
xdificia
magna iniquc
conftruaa
propter
ruinam funt dereliaa
&
pofleffiones magnae
dclerte.
iz
y^ quiconjw^gitis.Hic arguit
vitiu carnalitatis
,
& ine-
pt? l?titi?,
&
patet
fententia.Et fubditur
poena
cii dicit.
i
t
Tro^te-
6^
Ifaia;
Cap.V-
70
lap,
rcntia, &
ruperbia
miferabiliter
humiliati.
, n
*
Procop.us.
Quodinfernumanimamdilataflc air
id vt
eorum.
qu. perierunt, cruciatus
expnmerS addt
dit .
Neque
enim
huncanimal
quod
in
monuoVHui
tur
cxiatmaadum
eft.Demde cn os ei
alS^buk,
m
-A Va-^ A ^TA*^^^'Qi'3'n-femporispartepofrent
A
&'fti.gdu.sdeDeoedocen?mane.Scdc6feftimns6no
y^
fupr.. afecxcuflb
lurrexerunt
confe<flantur
Gcera. Med a d^^
Sed tunc
augdcu
hbido
bibend..
Vefpercne?
Sed & tum
^^JJ^J^Etq"'demillosdeftim,tdies,
noncos
defcruit
nidilucuh,
quofiat
"^^^^
^ ^
^P"^
d^/ni
non
rdpicitiS,
ncc .
nlaim,peccati a5-
cxplanatuis
fciedu b
opera
manuum
eius
confldcratis' t Pronrrrr.,r.^^-.
'
tO'Cs
defcendentes
quia
a tenebns rc
^
.
f a
aoan.s.,c] di,boio b i o " . 'k l
^^Pf^^ca
CaptiUUS cxcipientem fiani-
greffioeft,fiuceius ,.
" '
'
^''"trp';:?;'^.
'^^"'"-'-
^ ficat.
""'
auctus clt
populus mcus,
quianon
ha^buit
fcientiam
*^
^texMmr,&c,Uu<i-,.c.y>i.
aTGchem,,.
T KmH vel vcrl i Dei. Non m folo
'
*
Idc.
ExaltatUr in
'1""=^
**"*
cxaruit.Prop.erea
dilfuuit
infernus
anima^m
fuam.S: aoe
'
f . /.
*
"nr.MJbilitcr.
'
r
't,t!^"!?,U^'^Tl",^'"fj;''Adcfcendentesforres
cius &
fublimes
cius,glorio%'i
eius ad
eu^Etinc
Jmabi
mcntur.Etcxalfabiturdominuscxercituuminiddicio & ,
T
III..S remou..

^ ocrtrina
patri.
'^ ""''
:entur
gvitioadolefccti^
priuatvfurationis
autccrte'^;''** dici
turcius
qaabigno
rationc Dei reuo-
catur,
inditurpri-
marius aditus ad
cognitioncmvcri-
rem"''
""
tatis .
Hzccoliafcs
"
cxprophctis:m/r-
tc mani:
pfopbetus
: Et
iilud : Mane exaudtes
>ocw mtaMine alia
bo tibi,& videbo. Dt*
Heus meus ai te de Itt
et
vigUo ,
in
matutino
intcrficiebiim
oespec
ettores terr*. jtd ve-
fperurs
demorabitur
fiet6t,&
ad
tnatMCinH
fin^ulis
rem
PCA <.
n.
-.. 5.
fal.ioo.
B
Iktitia,
b
Vropt(rea,^J(Mo
ralitcr.
Quicquid
dcpopulo
ludzo-
Dcus
lanaus
fanaifiabitur in
iufticia.
EtVafce*
'^"'^.^T^fn.^.'^'"'"'
^"""^ ^'^^^'''^
in
vbcrtircm
vcr
pr^terca
rebus
bene
geftis
exaltamus.
d Et
palcentur
agni.
luxta
hiftoria ide
eftquodfupra,re-
gionem veftram
alieni
dcuorant co
ram
vobis.
E
C ^dume .
^ufere-
iuri -pobis
regtiuDei
&da.fa. fru. eius.
f y^
qui trahitis .
H-EC
ad
principes
Wtfi.ir.r.
[defipcrgi
rum
diximus,*ad
^^
^*
^^^<^^x
comcdcnt.
Vx
qui
t
trahitis
iniquitatcm
ia
ioiquj- cos,quidciici(s (a:-
^
.
t
ludxorum,
qui
Va '""^SHualiter
ticinia
prophctaru
%SZor^
K.
qulioccupantur
rcfcramus .
Qui non
rcfpicientcs ope-
raDcMnpcccatumducunturcaptuii.ncchabcntfcicn-
ham
Dci, &
pcrcuntcsIamcA
htiopcifi.ac virtutu dc-
irahuniur in
gcbcnnam
m
pcrpetuu cr
ucundi,
pro po-
^ tcntia
ncgligcntes,pecca vocabuiur..
le
tispcccata anncda anaihcmadz.
II
bint.l'f,qnitrahiti{.
Dicuntliecadprin
C,thTfl "0^"'""
"'"'en,a.iza.
voLbi
^, r,
NICOLAVSDELYRa.
'
^'"'"".''""""'onrdpici.is HMgv,d>d *.
UmpcriliHm ..
3
Ncc
opera manuum cius
confidcrabis./c;/// qualiter
f-cr,r >;,,;
carnainatispropter ip/im
mundumdUu^
u^ojub,teriend.,G,n.^,^^
^un,^,,,^,,Z,
^T/W/./,rc>
"ndenu.,Gen.t9.Confe,]uenierJubdituriu
Lur!f2T'' ?P"?"'
^"'^"^ *^"
f^P"i"^ mcus./V.,1
du-
tetur./fatas emm
iof.eOaiur
de
futuro vJmodum orMerM f-
pter urtituditrm
{ueHOtt.
""aum
pr^KrtU prih.
4 Qi^ii^non habuit fcicnfiim >/,/;, j

'

/-
^Aa,,u^^i.
'-cntiam .
^ppltcando ingemumftiu
Lt; '""'f-nie.&c.ai>/id^Mortf(/jr/w,
f/i;a^'^ !;.;"*.?/""
'"^"""*
*""^^
foi.6cc:,dejrcapl
??/ .2.
'"''^'P''^'''^^' Ponuntur mortuorum
cadaucra.
"fulT^rl"'''
"^'
'^'^""'^'"' ""'"'^
damnaforuadpur.a.
^niatuc nullusadeam
admtttebatur,quantumcunque iujius idco
t^
omues
mortui ,
^uantum ad antml ad
infernZiTenierZ
aa,aputrefatia:^f
.nfernus
vtroque
\nodo bic
accipttir.
Cfttra
>0
a
Infunj.
t i
Tropurea captium dua^s
efl
populus
wf
x.Dicitu r cn i m n,
antecaptioncm Achon talia
vitia
vigcbat
ib & in ahX
lociv
pluribus
captis
a
Saraccnis.
'
^'
4
il^'^'"^'^/>-^'^/</*//i.ltihcctpra<aicabcnc opcrandi.
5 ti
^'>i>.terte,utjumc.
in
carccribus
rcclufi
durL . c, .,
:
""^Z"' '""-"
propicr Jaborcs
magnos,
&
u'Oi.iaiattnifibiimpo(itos.
Rnifiandr! 1 -"''!'" -'^""r
"''"''"''
^'""- ^oc dicitur ad fi
f ^ Jr?"
^^"atoru
multitudincm.Matth.
P",
>^fp<u.oJa
na,qufuucuadptrd,umm,
& Lht
Jim qu,
intrant
Ceterapatent
vfqueibi.
7
Et
incuruabitur
homo,&
h u
miliabiturr&c/t/f/? dtii
cientur totaliter
djua
Juperbta.
^
8
Et
cxultabiturdominus
cxcrcituum in
iudicio./rff/Z
P':^'^J'^od'ud.ctumpr^dtaumfactetdepucatoribus,mamJeJia
Ottur
cHlttudo
ipjius
.
'
t '
9 Et
pafcentur
agni. ide/l,comedentur
agnifiliorum ifraelab
hottibus
, VI
panunt do^ores
nodri.
10 Et dcfcrta in
vbcrtatcm
vcrfa
aducnx comcdet.'Ao-
JtesfcUuet,quia nonjolum comederunt
Babylontf
animalia luJ^o.
rum,fed
ettam
terrf uafcentia.
R^ab.Sai. ad comrarmm
Jenfum
ex.
ponttiJiamUteramJic:Etpafcenturagni,,dtfi
,u{i.,qu,a Jilif IJrael
duaiin
Babylonemhabebant
viaumjujjicientem
fecundum ordi-
nemfuum^idesijecundumfuifiatn^decentiam.Hoc de Danide
pa
tet,<crfoc,fseius
Dantel i
&de loacim
rege 4. i^e^um
vtt. Et
tdemeji dicendum de
al,fs
iuJiisfatiempromaioriparte.Et
de-
fertatnptnguedtnem verfa.ideji. domos
peccatorum
pin^uibus ple
nas.
^duent
comedent.idefi iujii de
Ifraelinter Centtles vt adue
njhabttantes.
Sedmelius vtdctur
imelligi
de
Jilijs Ijrael reuerfis
dccaptiuitateBabylon,ca,vtJitfenJus,
Deferiain ftnguedtnem
verla,,defi,fruausterre
Ifrael.quf fuit
dc(ertatempore\aptmta
tyuia
manfit inculta. Cs tdco
quando
incepit
coli
dreuerteniibus
de
capttuitate. protultt Jrudus
vberious, &meliorcs.
Aducna:
COmcdcnt.
ideji
J,itf Ijrael
de
captiuiiate
reuerft, quifucrant
ad-
uene tn
[iabylone.
'
II Vc
qui,
trahitis
iniquitatan./c
confequenterpropheta
ar
.
" '' -
^jt guit
intrantper Mw.Ht
quia
ficut mali
puniuntur,
ita iufti
prc-
miantur.ldcolubditur.
^^
9 i://)a;u/;t,
^,. idcftinnoccntcs in
pafcua
cxlcfti
..
t
/^'jf^^^iwf/w/i.idcftrccunduqualitatcm
mcritorum".
10 Et
d(ferta tn
vbcrtatem Vi
rjaaduen} cumcdcnt.idcli
fcriptu
ramvctcnstcftamcntialudais
quantumad intcllcari
lanumdclcrtam,
Gcntilcscomcdcntpcrlpiritualcm in-
tc
[igcntiam.,ConlcqucntcnaTguitur fupcrbia maloru
Chnllianorum,
cum dicitur.
11
l^xqitnruh,tisini<iuttau.m,n funiculis vanitatis.
Supcrbia
namquctr.ihitpoftfcmulta
pcccata:
proptcrquoddici
lur inmuai
oranispcccati.vt diciiiir tcclcf..o. b.
Tom.
^,
C a
y^
7
GloCord&NicoIaideLyra 72
a n Vinculum
peccati.
^
a
Infumculus
Samtath. In
quibus
erant.quibus
dixit do
A minus : Exitc . Vacca
quoque
rufa
,
nec
iugum
traxit,
nec funiculis fuit
aliigata.
Achitofel
quoque
,
&
ludas,
Joan.z.e.
quoruhi
alter Dauid,
alter Chriftum
prodidit,
longo
fu
rReg7/f.
"^ trahentes
peccata, fufpendio perire
, tanquara
malu
Matthi^/.a.
confcientixpolTent prcsfen
' *
ti morte
finire,putatcspoft
Pfal. 1 1 8. morte nihil cflc Funes
pecca
toru
circupkxi
Junt me.Etfuni
a
Pfoucri>.j.d.
buspeccatoru
fuoru ejuifquecon
ftringitur
.
Merito.iniquitas
infuniculisvanitatistrahi-
b
tur.quia peccata peccatis
c6
neduntur,&
inaniafuntjVt
fila aranearum. Sed fi exire
voluerimus,
tanqua
fohdif
fimis vinculis tenemur.
4
Bafiiius.Exeplahuiusse
tcntias.Sitaliquispropefus
c
ladiubricitatem
expledam.
Obieruaperquotfibi
alci-
fcit
peccatii luxuri2B,primii
corpusfufi coponit.
Crines
hocmodoei
circutonden
Barrabam
elegerunt,Chriftii
condemnauerutGencrali D
ter
adoes,qui
iniuftuiuftificant,iuftu condemnant.Ma
lu,
tenebras
amaru,
in fimili
fignificatione,& figura po
nuhtur.In Barraba diabolum
intelligimus,
de
quol;6e*
ranos dmalo.
^ Cortiglam fecundum.Lxx.
b ir Peecatis onerati.
in funiculis
vanitatis,6cquafi
vinculum
plau ^
a f Vatvobis. bf iMonputattsiiamDciVentuiam,
fedpoplietias
firaftraminari ,
'
2
ftrijpcccatum.Qui
dicitis:Feftinet:& cito ve-
al^Captiuitasiruamptatdicit^vos
Ptophetac.
b
^ Si verum fit. 3
niat
opus
eiuS:,Vt
Videb amus:
6^
applOpiet
& 4 reHa>,&nouifftma
eorn in
infer
a
Quod
vos (oli
contemplamini.
b
^ Qui
modo non ctedimus.
nn .V(\ iiifl-nc . nm nfi-if in
veniat confiirum fan^ti Ifrael
,
6^ fcicmus il-
Allegor. Vxqui dicitis, Mth.54i
&c.Omniadogmataveri
tati
contraria,amara funt,
veritas dulci. Cauendu eft
ergo
ne
pro
veritate
fequa
mur mendaciii
pro luce,
tenebras.M/f^
-vig
videntur
S
aTConfltium. b1 MotCiticantanimas,quzmoiiuntui,Scviuificantquznon
viuunc. cflniuftum. I^Barrabam. f
Diabolum. dl^Iultum. ?
T
Chriftum:
Ego
fum
paftor
bonus.
^
lud.
t
Vae
quidicitis
malum bonum & bo-
^
a
f DiaDolum,
qui
eft nox, & tenebrz, transfiguiat
fe in
Angelii
o
tucis, vnde:
Qua:.fociccaslucis
ad teneoras?
"
num
malum, ponentes
tenebras lucem &
^
potentiam,
& bonos de
aTChtiftmnjEgofumluxmundi. b.flFalfitatem. lOfpiCiamUS ptOptCr
mO- t
luc5mtenebras;
poncntcs
amarum in dul-
'^
piam.vnde: AauilafigniMth.i;.,
t . 12
ficatms:Va5,quidicitisma
no . Eft iuftus, qui peritin
Ecclefy.c
iuftitia
fua,cuidicitur.-We ^lT'
\is
nmis
tuftKf,vnac:2^n
de-
clinabimus ad
dextera,ncq;
ad
fmiflrai
DiflScilecnim vita
^,
j,
^^
mus hocmale
dibu,
cum
qui
dicids.
malis adulemur
propter
a
"T Veiitatem.
tur,taliterver6vefteamici
d
^^
^
^^^^^ -^^- amamm.
V? qui fapicn-
'^ lo,bonuses:&bono,ma.
tur.Perhxcoftentatambi
;^
af spetbicordis. bTNotletreptuLte.
4
luses.
Scnb?quoque,&
IaPraI,iof.
Amos.^.
M4tth.27>
tiofam,& fuperflua
curam
ac ftudiu fux honeftatis.De
xnde
fuppeditat pccunias,
Vtredimat
fruitionempul
chritudinis fcorti. Vcrba
adornat,compotationes,&
conuiuia. Hisomnibusfibi accerfit
flagitiii proftituta:
pudicitia:.Hiccft,qui attrahitpeccatu
in
funiculologo.
J
Auguftinus.Inmodumfunisquiexpluribus
mini
mis creicit in multum
,
peccata femper tanquam longo
funetenduntur.
b
ff/?'rt,C^c.^Procopius.
Diuinamiram
prouocabat
his vcrbis,
prophetaru
minas
,
& Saluatoris
ipfius
eafde
inculcantismagnaperfidiaicontumaciain
fuam
perni
ciem inuocantes. inde
quidam propheta imprecatur
his
verbis. i>"<e
defideramibus
diem domini.
c
y^ qui
dicitis, &c.
Hocfpecialiter
contra ludxos
,qui
apud vofmetipfos.
I
J Pharifsi verba Saluatoris
tcs cftis in oculis veftiis
, 6(;coram
vobiC
i6
nonrecipieriics,
fcdtradi-
a
T
VndefupraiVsquifonfurgitismaneadfeftandam
ebrieta-
Ij
tiOUCS
homiuum,
& fabu
tem
bflPo.enti<jriudicaturmagisebtiofu..
i8
lasaniles,feceruntbonuni
mctiplis prudentcs
.
Vae,
qui potcntes
cltis
,9 malum,
& malubonum.
20 d ye
quifapientes
esiis . Dc-
fpeda
Dei
fapientia,
dc vcftra
apud
vos extolliminf.
Sapientiacftdiuinara hamanarumq,- cognitio
rcrum.
Prudentia tantiim cft humanarum fecundum Stoicos.
Hxc
contraScribas,
& Pharifaeos ,
qui
habent clauem I-HC.n.|w
fcientiE,nccintrant
ad
Chriftii,nec permittuntintrarc.
^ Bafilius .
Sapiensapudfemetipfumeft^quicunque
proprio
fenfu
vtitur,&
non fccundum fidcm verba Dei
loquitur. Faquifapierts.
^
Rupertus. Sexicshoccapitulo vasSpirituflrana:.per
propheta
clamat.A'/ qui cogiugitis
domu^y^ j cofw^gitismane
yaqui
-J.
NICOLAVS DE LYRA.
C
*
guit populum depeccatofuperhi<e,qu
trahit hominem ad alia
pec
cata,fecuttdum quod
dicitur Ecci,io.b. Initium bmnis
pccca-
ti
fiiperbia.
Et hoc
e(i,
quod
dicitur.Vx
qui
trahitis
iniquita
tem,
vobis
aggregando
eam .
1 In funiculis vanitatis.
ideflfupcrbia, qua
eSl
occafio
om-
nium aliorum
pecca:orum,rt
diBum ei}.
X Et
quafi
vinculum
plauftri peccatum
. idesl
proceden-
do vlterius
adpeccatagrauiora
. Vinculum
enimptauflri eSigrof-
fus quam funiculus , &fic per
hanc
fmilitudinem
defignatur,quod
fuperbia, primo
efi
occafto peccatorum
minorum
,
&poflea
maio-
rum , &
ftc
erat
inpopulo regni
Iud , ir.tantum
quod incide-
rat in
erroretjt
circadiuinam
prouidentiam
, tenendo
quod
Deus
tion haberet
prouidentiam
de
iflis inferionbus , necper confeques
inferrepropterea,qugfiunthicaliqu>.mpainam,ideo{ubditur,
3 Quidicitis.
diuiiamiuiiitiam deridendo.
4 Feftinet,
&cito
veniat, SccTropheta
cnim comminaba
tur eis
panam dD/oinft
rendam
pro
malis
fuis
: Et
ipft
dertden-
do
rejfondebant. Feftinet ,
&cito veniat
opus
eius.
ideflpce.
na,
qmm
comminamini
nobis, quafi
dicant non timemus
cam,vti-
de de
ipfis
dicitur
ETiech.
i
g.d. Dixcrunt :
dereliquet
Domi-
nus
terram,
& non videt nos. Et ex hoc errore cecideruut vl
terius in aliud malum
,
dicentes
quodcultus
diuinus non eratali-
cuius valoris howinibus. Hoc enim
fequebatur
ex eo ,
quodpone-
bant Deum non
habereprouidentiam
de humanis
aiibus,& Hon
trariocultumidolorumdicebanteffebonum,
quia
in illisdaban-
tur
aliquando refponfa
hominibus de
agibilibus,
&
tanquam effet
ibi
aliquid
numinis habem
prouidentiam
de aHibus humanis
,
&
hoc
hoc e!i
quod
dicitur.
5
VsE
qui
dicitis malum. idefi cultumidolorum.
6 Bonum. >dtli vtilem hominibus.
7
Et bonum.
fciiicet
diuinum cultum
,
qui
efl
bonus
fecundU
veriatem.
g Malum.
idefl effe nuUius vtilitatis.
9
Ponentes tenebras. errorw.
I o i ucem
fciluet
veritatis .
I I Et
lucem.'/ci/j(rt'^rff/.
12 Tzncbxzs-
effeignorantice.
1
3
Ponentes amarum. idefl idololatriam, qua
ducit
adgehi-
ne amatitud utm.
.
14
In dulce.
7g4W per
eam
hmoconfequatur optatum
finem.
i
j
Et dulce.
idefl,fpfm latriam,qua coniungitfummo
bono.
1 6 In amarum.
quodfn
ibi labor
inutilis^ expenf,(^
ex hoc
fequtbatur, quodiflificerrantesfuamfcientiampraferebant
noti
tia
prcphetarum
contrarium
afJerentium,ideofubditur.
17
ViE,quifapientcscftis.?^c/?
cognofcentes
diuina
, nonfe-
cundum veritatem, fed tantumfecundum opinionem
veflram,ideo
fuhditur.
1 8 In oculis vcftris .
fcilicet,
&ftcutfe aflimabatfcientes
cir-
ca diuina. ita &
circa humana
falfo
tamen
,
ideo
fubditur.
1
9
Et coram
vobifmctipfis prudentes
. Trudentia enim
efl
froprtecircaagibilia,humana.
Ex
pradiBis
autem
erroribusfe-
qucbatur,quod abfque
vth
timore
implicarent fepeccatis
carnali-
bus, ideofubditur.
20
VaEquipotentes
eftisad bibendum vinum. Dehoc
enimiaSiabantfe, quodi>nus
pote^at
tantum
bibere,quantumplM
res alii: &ftc poterant
eos inebriare.
M
B^.A
L 1 T E
t{,
j
Qui dicitis:
dcridendo
pccnas fcriptas ,
&
praedicatas
pro peccatis reddendas.
4
F( flinet
, & cito veniat
opus
eius, vt
videamus,& appropiet*
Peccatorcs enim
obftinati non timent alia.
j y qui
dititis bonum
malum,(^c. Hoc cnim faciunt Ad-
uocati
uocati mali
,
falfas caufas fcienter fuftinendo,
&
legiti-
masimpugnando.,
17 y^ qmfapientes
eflis
in ocuUs veflris , ^
coram
vobtfmet-
ipfis prudentes.
Ifti fnnt vani
doftorcs
rclinqucntes
v tilia
&curiofadocentcs.
20 ra
quipctentes
eftis.
Ifti funtebriou.
73
Ifaice
Cap.
V.
74
^
^e
VqmtrMtU.V<eqiii
dicltis
mjlM^&c.yf qulftplentet^&c.
yf (jmpotentes,(fc.Duo
\'x
prjetcrca
fiint fubaudicnda.in
^
hisduibu$ircCcnKmi]Sy'^i
diittis,fentnet,&:QHi
iuiiiHu-
tis
impiumtirc.
P\inc hiicomnia de can tico
funt.quod
di-
lcito fuo cantare
propofuit.qui
& malis decantac
agri-
colis,i.
intcrfeaonbusciiif
, .P^^i, ^,
^,
,,^ f^,;^.. ,, ^a.u,.
demd.lcaiScnbis&Pha-
a
^abibendumvmumj&^viriforccsadmifccn
I a "luimiam liabeiednMis.
j.
dam ebrictacem
Qui
iulbficatis
impium prb
a ^Non caufam
penlime)
fcj niuneta- f Quod iurtr e\ iud ci riur
b f Ptopief pridii!>as
in iiuit "
munerib.&iuilitiaiufti aufcrtisab
eo.Propicr
hocficutdcuoratftipulatlinguaignis,o:tca-
Exabudantia"panis3c
vini
pcccatumSodomotii
creuit. D
C Littitujtificitts itnptum pro
m-*' enb -s .-
Supradiilum
cil, fupr.co.b.
quiaprovuisattulcruntfpinas,& fa;nuni,&ligaa,&
fli ,
pulas,
&
vcprcs
arfuros .-
quia
non tantum ifta
feccrunr,
fed&lcgcm abiccerunt,&cloquium
Dci
blafphcmauc
runt.Dcquibus.Of
Sion
rifa:is.Tcftificatur
ipfcdile
tus
qui
catata (ibi ab
ipfo
prophcra
totidcm vx.i.
o^o, rccantat,
cum dicit
poft paraboiam
dc vinea .
y
{
rtbts Scribe &
Tbartfet,
tjui
claitditis
regiiMC4lcru,&c. ijMCMitiuiisre^nMc^uiru,K:rc.
^

a o
^
,
E--r. yfvobis bypocrittquicomrdi
d
lot flammx
cxurit,iic
radixcorum
quafi
t
fa
i
iii<{mliK tis domos viduarum , &c.yA
%mx.
yobis
qui
circuitis mare &ari-
redo.
fiam,rtfaciatisvnumprofely'
tum,
&c.
yfvobisduces
cano-
tum
quidicitis.
Quicuii^e
iura
ueiit
per
templwn,
&c,
l'f
vo-
bishypocnte, qui
deciniaits rne
tharr., (^c. yg vobis
hypocritf^
qui
mundatis
quod deforit
eli
n calicist&c.
f^f
vobis
hypocntf,
c
quijmiles efltsfepuUhris
deai-
f
P,ulu fuO.
^'"' ^^'
"J
vobishypocriit,
qui
<iificatis
jepulchra
mottuo
^
runi.
a .ytd hibendum
vimtm, &c.
AUcgoricc.
Vinfi
quod-
libct vitium
Ipfi .n.cbrij
incbriant
populos
,
vt bac-
chantescontra dominum
aflgnis
xtcioi. b
vJfinmaluai.
h
1.
f.Von lic
impii
non li-
,led
t n
^uam
puluis quem utoijcit.
^-r
uilla
crit,
&gcrmcn
corum
vtpuluis
afceJet. 4
rtmriiio. a
*
Souam.l
cuaiigeiii.
5
Abicccrunt
cnimlcgcm
domini cxcrcituij,
^
afliieo. bflxlem. Q^ii
Sa:nariianiiscs
t^,8t
ixrr- n um habes
cc
cloquium
fandli Ifiaclt
blalphcmaucrunt.
7
afrioptriffccaia principam bfVmdiAi ^
Oomine non in turoic o
luoatguas
mc.Ei
Ieremiat:Cocripeme
dneiniuJicio,^ non infucore.
<
* '
Btei"
patiibus. 5^UtobfunicuIu^hTtediiaiiseius
Idco' irams cft furor diii in
f
pdpulo
(uo
,
&f
^
afreicufluius. bfFilium,Tnde, Brachiu... >ioiuini cuireuclatum elt.
Eiaii^i.Manusdotnini
tetigit
me.
cTropulim.
cxtcndit rnanum (ua
fiipcr
cum ,
8^percuflic
9
ropulum.
flnde.
tHypeib,-li-i pix manniiudnie
in-^iiurn.
cum.Ecconturbati (iint montcS;,&
facla funt
iXl
bu
le.x,&
verbum dominide le
rufalern.
J
Ircn^us.
V^vobisScri^''''''^-
hx & i^harifsi ,
qui coepi-
llisa
tcmporclcgiscotcm-
ncre
Dcum,diligerc
mune
ra
,
abfolucre
nocciitcs, in-

noccntcs
opprimcic,
vnde
nunc in maximo omniu
cnmine
,
vcftra non
trcpi-
dauitaudacia,
cum Chri-
num dominum mortcfjc-
nilinvia
multanis,
noccnic
liairabamlibcraftis. _
d
f^./'.veftm/-.Prauacogi
^"l'^*'-
ratiOjCX
quaproccditopns
.
tanqnam gcrmcn.
Vndef,^(,,jj
Apof\o[lls: \e quaradix
arna
p
'
riiudinis
futfum germinavs,&c.
icontempfc-
C Ideo irains. Notandum,
ruiit.
9 noncxprobrat
idolola-
Biafphcmb
triam,&c.pcccara,fcd cp
ab
^;;J,t'f
icccrunt
Icgcm cuangclij.
pfoperatur.
&blafphcmaucrunt
fandii
fcrmoncdomini .
Qui
ira-
tusfucraccontra
principes
jficutexciilo
Ii a 9.C.&
clamcnt.Saccrdotcsingrcl
a 'Pio<'caia a {Loinauis.
mdrticina corumt
quafi
llcrcus in mcdio
pla
V'r" ,
.
"''^'
'"'
T
^"'" """"""
n ,
tcs fibi & muncra
fcqucn-
"
'X
tcarum. t In his omnibus non elt aucr-
u
tcs.quosdcuorauitlineuaCT
&
potentcs,quicrant fapie
fofcicuius.,
*roientia
peicutiendi.
luritabcrnaculum non dc
bcnt vinum biLxrrc & ficc-
ram
,
ncc Nazarci ,
quibus
necvuapafla,nccacctum
cx vinodatur. Vndc :
T^i//
W-
num dare
refibut
. ncf.obliuifcanttir
fapicntiam
,
nequi
pUis ponuntactcris viti)s ,
& ira
prxcipuc
(ubicdlis , no-
ceant. Mifcctautcm
ficeram.quicum
cbricratc
plcnus
lit.vmbrasquafdam
& imacincs
virtutum mcntitur.
b Ebrtetatem.\l\nyx cotinct vnu vitium. Ebrictas
(quj
Hc
bcaice
ficcra;ikni6catomniaqux
natu mctiscucrtunt.
E.X
b
vraoquam
dhuc
pcrcallijra.
ad inccdium
s
;- .-i o-Sap6.a
c c r I II

^ ,/ ignis,vtporcntcspotcntcr
ius ruror
cius,
lcd adriuc manus extenta.
^^
tormcntapatiantur.
f / ratHs eii. Non
fp
hu ma-
nis fubiaccat
paflionibus
: fcd
qui dclinquimus,
nifi do-
^^-^''
minum
irafccntcmaiidicrimus, nontimcmus. Vndc:
Tatientia Dei ad
panitcnttam
teadducit-.iuautan
fecundurtt
duri
ttam tuam
&
impcenitent
cor the.tibi iram in dieirit.
rfal.i^Sa
g
Et
percuJfit,&c.Taiun
quafiprancritadicitprophctali
CCttitudinc,vndc
: Dedemin tn
ejiam nitamjel , <iir
inftti
mea
fo.&c,
<0> Etff
NICOLAVS DE LYRA.
I
Qui iuftificatis
impium.
i-indo
lt:'itc>iii.tT tniquam p-o
eo
contra
lufium
pauperem
.
Conjequenter p.opter prxdiUafubditur
dedita
pcena,citm
dicitur.
1
Sicutdcuoratftipulamlinguaignis/n//r/rj")
($///
britcorrefitshabetHr:
Proptcr
hoc ficutdcuorat
flipulam
lingua ignis. Quando enim
ignis
modicum
tangit fiipulam
,
quafi
lambendojiaum exuritur .
Etftc
dicit
proplxU,qu6d pama ptddi-
Borum
pcccantium cito veniet a Deo,ideo (ubditur.
)
Sic radix corum
quafi
fauilla crit./.totd/;<<r exterttum"
titwr Ocut
arbor,cuius
radix
efl
totaliter tncinerata.
4
Etgcrmcncorum.;.;)ro/trcor*w.
5
V t
puluis
afccndct .
quia ftcut piiluis
eUuatus in aere
pfr
vtntum ad alium locum
difpergnurjic fiiif
eorum exira terram
fua
fuerunt
duBi in
captiuitatem.Cuius cattfa
adhuc
repetitur
in
geuc-
raliyCum
dicitur.
6
Abicccruni enim
l^em
domini.<im
abfq;
titnore
traf-
grediendo.
7
Et
cloquium
fanfti
Ifracl.i.py/r
Dei:
quodper prophetas
eit mandabat.
8
Blafphcmaucrunt.
verba eorum
deridendo,fecundum quod
babetur.i.Varaltp.^^.
9
Idco iratus cft./Zit
onfequenter propheta
comminatur
pena
popuUfcparattm
.
Etprimi) pcenam qu prxcefftt captiuitatem
Bd-
bylonis
hylonis.Secundhpctnam
huius
captiuitatis,ihi:\n
hisomilibus.
Diuifio.
Circaprimimdicitur:
Idco iratuscft furor domini .
proptcr
pfccatapyfdin^.ln popuUun
fuum..contra
rcgnurt;
ludcyvlii
trat
temptum
dottnni.
1 Et cxtcndit manum fuam
fupcr
cu m.
multiplicitcr
afjti-
gendo populum
&
principet per regcs .dffyriotum
&
Babylonis
ante
capttuitatem
B
ibylon!cam,vt patct .^.I{eg.& z.Varalip.
1 1 Et
pcrcuffit cnm.fpopulum.
12 Etconturbati funt niontcs
.i.principt
s . nam &
Ma^affes
rtx Ittdatunc
fuiicaptus
&catenalus dutlus extra terram
fuam
perrrgem .Affyriorum,vt
habetur
z.Taralip.^^. Etfimiiitcr
Joa-
tban filtus
O^aperregem ^e^yptt.^.l\eg.z^.
1
5
Et fala funt morticina coru
quafi
ftcrcus in mcdio
platcarum. quia
lcclwmas rcx luda
fuit uaijus,
(^ cadauercius
(Xira tnuros
lcrufalem proirclum ficut
dixerat lcrem.de co.zi.c.e.
Scpu\tUTi3.CmiCcpdictur.&
ita
fuit
de
pttiribus alijs.
14
In his omnibus.Hic
conlequentfr defiribitur
panaBabyloni
cxcaptiuitatiS,ci4mdicitU(:lahisomnihus.i.cxpa.nispriedi8is
a Deo illatis.
I s Noncft aucr fus furor
cius.7M/d expcnis
illis
popnhs
non
fuit emcndatus:fed magis
ubfitnatus
inmalu,vtpatet
ex
^'l{fg'(^
Z.Varalip.ideofiibditur.
1 6 Scd adhuc manus cius cxtcnta. ad
punicndimpopidi
cb'
Uinaitoncm
pcrexvrcittitnitgis Babylonts,idcoJi:bditttr.
3 I Et cle-
M01{^.4LITEB^.
A 1
Quiiuflificatisfmpium,&c.\(\i
funt iudiccs
iniqui.
t
Tiopter
hoc. Hic
ponitur pcEna pro pracdilis,cum
di
-
0.tXU:Vropter
hoi
firut
deuorat
Itipularn,&c.qui3. prxdidi
ma
lefalorcs funt
digni pcna
infcrnali, & ctiam imitatorcs
corum.idco fubditur.'
4
Et
germen
eorum
f
&c. Etfubditur caufa cum dici*
tuc
tur.
6 .Abiecerunt cntm
Irptm </t.w/w/.f.cuangcIicam,qu:c
tradi,
tacflimmcdiateadominoIcfuChriQo ,
propK
r
quoJ
multiChriQi.ini ab infidcUbus
grauitcr
(iint aftlidi in
terra fandta &
ali;s
locis
pluribus, prout frcqucntcr
fu

Pcriuscxprcflumcft.Scdquoniam
adhuc rcltat niaioi:
tribulatio Anticluini
tcmporc
futuro,
(cquitur.
I
j
In hit omnibut non rfi amrfus,furor einsfcd adhuc,
&c.
'Jom.4.
C
5
7J
Gloford.&NicoIaideLyra

76
#.
aEleuabitfignum.
J5 Baniius. Pr.-e-
^
dicit Romanum
cxcrcitu,
incxtre-
niaiUa obfidione.
Ineoenimprocin
&a bellico.formu
\x militares&de-
ledus
legionum

complcbantur
cx
gentibustumelo-
emquoaccitis,
tu
cvicino.Porrohoc
fignum
eft crucis
fignii
eius
qui per
camdilatatuseft.
Et
quidem gentes
adfideaccitaefunt,
^
Icrufalem vcrofo
lo
adxquata
.
Sane
illitam citovcnie-
bantadbellum,
vt
eis in obliuionem
vcniretratiopara-
di commeatus.
b
Etftbiiabitaieu
de finihus terr^,&c.
Hebr.-Eihunc locij
t
Tribulatio. de
fQuiiloquiumdon)inifcJfphmioeiUdt.
b^^Vocitionis, quo congrfpabit
Romanosconiri
ludios.
c Hom^potum. dfHoccft
(ignum.
< TliiOiTabit.
Et eleuabit
fignum
iii nationibus
procul
,
et fibilabit ad
^
a tB.oinanuiii
excii,auin
coiig(?gaQdum.
b
^^'cicepio figno.
, T1W......U...V...W ...8.-e
-
^. --.-.
cilNonlu3,l(d
Dfitliluspotcntia.
*
cum de finibus terra: : S^^ccc fcftinus veniet velocitcr. 5
a fHypcrbolice. bf
rantoitmCK
aliquis.
c 1 Vi videiui
pro
Jelidcriocfticiendi.
4
d TExerr tu. <
^"Ardoreprxliandi.
.
No*n efl: dcficicns
nequc
laborans in eo : ndn dormita-
6
a
T^Noftc,
VI
<'niper pJiati
fint
y
bit,
nequc
dormiet,
ncquc
(okictur
cingulum
rerum 8
aT^Vetultate
Plusluiitodur.-ibunt omnia. b
liQoal:tas
atmorum
dcrcribil'!r.
eius,
nequerumpctur corrigia
calceamcntieius.
Sagitta^
a INon rrmiin.
cius
acuta?,
6c omnes arcus eius extcnd.
Vngula:equorum
a 1
lnlaii[!,alnl
bfrCurr\iutn.
n
cius ut filex
,
& rora: ems
quafi impctiis tempeftatis
.
Rugi- j^
a
iMetapharaiNon
ain ail
i>iigiundum quam
ad
piaidanililni.
&deuoranduni licut Itro vciet.
tus cius vt
leonis,
rugict
vt catuli leonum. Etfrcndet
j^
13
^
Tindros 6; lua.
bl^Cupide.
&tcnebit
prasMam
,
&:
amplexabitur,
5cnon
crit
qui
eruat:
a f
Sttepitus
victoruni
&fonabfclupcreum
indie illaficut (onitus maris.
Afpi- 14
a TTupc. TCompaiicndoadiuni;it
lc
populo
iuo
pio^heta. fQm
moJo
fuperbi.
j^
bf
Dcfjieraiio.
c
jSpei quam
in do-
^
C minohabuimus.
cicmus in
terram,
& ecce tenebra:
f
tribulationis
,
& liix
x(J
a
TTi^lnilaiionis.
obtenebraca d\ t in
caliginc
eius.
de
Babyloniis
in- D,
tcl!igunt:Nosaute
"
confequentia
atte-
dcntcs Romanos
inrelligimus, qui
infimb.tcrrjecom
morantur. Vndc
Italiaeogjibi
Hc-
fperusoccidat ,
o-
limdidlaeft
Hcfpe
ria.Si.n.dcBabylo
nijs
fermo
eflct,
prophetali
confue
tudincdixiftet: Vo
cabo eum
qui
cft;
ab,aquilone,c6c|>
iuxtaludxx
fitumE
Alfyrij atq;
Chal-
da:i in
Septcntrio-
nali
plaga
finr.
Vcl
apertius
Baby
lonios
Aflyriofq;
demonftraflet.
C
^fptciemus.t^otx
aufi
refpicere c^lu,
cuiushabitatorcra
DeuofFendimus.
#CAP.
tincxlMi
NICOLAV S DE LYRA.
C
z
3
Et
clcviabit.t.fadet
eleuari.
Signum.f.
w.vi//j,
adcongfegationem
bdlatorum.
In nationibus
procul.^w
ex
longinq-mpartibut
venitil
leexercitus contra
lerufulem.
4
Et fibilabit ad eum de finibus terrx .?.
faciet
eum ve-
nire.
5
Et eccc
velociter,&C.(7M
ille
exercitusquamuisfuerit
val
de
magmsytamen fuit
in brcui
tempore congregatus:
&cito venlt
ad
lerufalem,qitia
nonfuit impedimentum
m via . Quod declarat
confequenter,di.
6 Nou eft deficiens
neque
laborans in eo.Ex tanta.n.vo-
luntate veniebant contra
lerHfalem,qu6d quafi
non
fentiebant
tabo
rem,& ftc
tolUtur
impedimentum laffttudinis.
7
Non dormitabit.'.cw
magnafolicitudine fefiitMtionis
ve
niet,& ftc
tollitur
impedimentum pigriti<t.
8
Neq;
foluetur
cingulum
rcnum
eius.&fic
tolliturirr,-
pedimentum,quod aliqudoUo
prouenit
in excrcitu ex
diffipatione
ar
tnorum ad
fujlinendum.
Simititer &
impedimentum
armoru ad in-
uadendum,cumJubditur:Szgittx
eius acutas . Similiter toUitur
impedimentum,quod atiquando
prouenit ex
defeEiu equorum,
cum
dicitur:Yngu.\x equoriun
eius,vt
Gicx.q.dJn
via non Ixden-
tur
tur
quamttis cumfefiinatione
veniant.
^
9
Et rota:
eins.ucurrHseius,in
quibuspugnabant antiquitus.
10
Quafi
impetus tepcftatis./.
ternbiiesad modum
tempefla-
tis,cui
non
poteii refifti
humana virtute.
1 1
Rugitus eius.^.rf.no
Heiietur mifericordia,
vnde & rex Bi
bylonisplios
Sedecia
regis
occidi
fecit
in eius
oculis,&
pofleaocu.
los eius
eruit,& nobiles de
regno
luda
captos occidit.^.l\cg,vtt.Sc
deciam autem exoculatum duxit
ligatumin Babylonem, &populi
terr
captiuum,vnde fubditur.
1 z Et
frendet./5er
iracundiam.
I
j
Et tenebit
praidam
.
quia
nec a Deo nec ab homine
fuerunt
de manibus eius
faluati.
14
Et
fonabitfuper
eum in die illa ficut fonitus maris:
qma
in tanta
dtfiru^ionc fuit
magnus
ctamor &terribilis tam ex
parte Babytoniorum fe
ad cxdem
poputiexlmtatium, quam expar
te morientium &aliorum in
captiuitatcm
duHorum,ideofubditur.
1
5
Afpiciemus
in
terram,&
ccccpra confuftonenonpoten
-
teyocuLos
furjum leuare,
&
afijciat
ftpropt^eta
cum
eis,
eb
^
erat
pars
iltius
poputi,quamuis
mortuus
fuerit
diu
anteiftam
captiuiia.
tem,fcilicet
tempore Manaffe rcgis,rt
diHum
eft
fuprd,cap.\.
16 Etlux obtcnebrataeft in
caligineeius. quia
tributatio il
lius
captiuitatis fuit
tanta
,
quodtota gloria qux
fuerat
ia
poputo
Jfrael
videbatur
fimpticiter
extinUa.
In
(M0II.AL1TEI{^.
t
1 E< eleuabit
ftgnum
in nationibus
procul,&c.f.e\enzri permit
tetjf.
ad
congregandura
exercitura Antichrifti de diuer-
fis
partibus
mundi.
5

5
Et ecce
feftinus veniet velociter.nzm in breui
temporc
vl
trahumanam aeftimationem
aggrcgabirur
fibi multitu-
do
magna
& ad bcllum
cxpcdita,idcofubditur.
6
T^on
eil
deficiens
neque laborans,C^c.
\
Inanf
v
Ifaias
Cap.
VI.
78
C A P. VI.
Wj>/ne,tf"f.Oziasipfceft Azarias,qui
cum tetnc
re facrificium
ofFerrcr,lepra percuflus
eft.Eo re-
l^t^:^
gnantepra:didavifalUnt,|quo
mortuo Ifaias
Vidit dominum fedentem
fuper
foliumcxcclfum.Mora
li. Dumn. Rex
leprofus.i.
diabolus
regnatin
nobis,
necdominumin fua ma-
icflate viderc, nec
myfteria
a
Trinitat^poflTumus
agno-
(cereifK
filij
lerufalcmor-
tuoPhiaraone
ad dominii
potuerutdamarcEzechiel
b
mortuo Phacca
peflimo
c
principc.cadensin
facic cx
celia voceclamatad dnm.
;! JTill'1"
-J*
Origencs.
In dieb. Re

gis iniqui
&
pcflimi
non
potuit
Ifaias vidcrc vifum,
ron
poturt
viderc Dfim fe
dcntem
fuper
thronum ex
d
I^^^^^S
^"""^ fcdentcm
fuper
1P "^ "' *
a fAngelo
in
qaibas
redet , c
pet quos
iilu<licun).
iolium cxcelfum & clcuatum
,
&
plena
crat
5
a fEcclelli. tQuilurf:im
non
quzdeoifuin,quamlapicnsinulierzdificat,inli
pten difliptt
b
TR.es"^'"-'e. f Maieftas
tuperiora,angeIi
inferioia
lepleni
tfAgniin' An^eloiuin
r-l miuaila. d Infeiioia Deo
cclfum . Sed
exquomor-
c
aomus a maicftatc cius :
8^t
ea,
qu^e
fub
^
tUUSCftrCX
nCqUam,tUnC aTMimlleiiofuo. friueiisdonis. b^ldeft
.Eccleilaquzdeorfuin. ^Mo- 7
pOtuit VidercPrOphCta
Vi- MUtet
Faft.templjvnviimpieaiis.
c
f Duofcilicct vel duofunt
teiUintnta,
V; pj

qaodmeiiuscft Ardentes, el
incendentesamoieDd.
^Vnde: Et miniliros
lIOneiTi L^CI.
f^^ isncMi vienifm.
n
ft''^
igncii
vreniom.
mucc.
tcRcgeimpioDaim
non
B
vidcbant.quia
nobis crat
iratus,
vcnit mors
impij
& fol-
uit iram. Vidc Domini
benignitatcm,non
crant hxc be-
ncfafta ,
alia mala non
irrogabat
, tanrum
expcclaiut,
vt
cxirctimpurus.
Scdvidc Dciclcm.;ntiam non
irrogat
f)^am
vrbi,
qaam qu?
Iblct
irroa;ari
intcr amicos
cqua
cs cum incidit
aliqua
ofFcnfio,abftincnteconuidu
&c6
fuctudine,Uiblatacaufa
umultatis.rcditur in
gratiam.
b
y^e.rO^4r.Rcx,flcprol"u$,qui faccrdonum.vfurpauit.
c i^iii foTWinfcm.Chriftum.f.vndeloa.Hj-ctiijr/t
ifjus,fjita
t
viduglouam
tiHs . Et Paulus in Aiflibus
Apoftolorum.
Brne tocutuf
efi ipiritiilfaniiui per Ijatam
: jture andittis &mn
i>nelliietis/< videntef,viJebitis,&non perfpi.&c.
Vifuscft fi-
husin habitu
rcgnantis.
Locutus
cftSpiritufTjaclos j^g
confor-
confortium
maicflatis.vnltatcmqj
fubftantis. Deunemo D
w<<rn^aOT,f.oculuscarnis.P6tautquiseumvidcreccu
'"=">'
lis
COrdis,ficut vidit
lfaias,vnde:Be4
mundo
corde,quomam
Wa-5-"'.
ipfiDeum
videbmt. Vel certe non in natura
fua,fed in fub-
iedta crcatura vifus eft a
Prophetis.
* Eufebius. Hoc
caput fi ... , ,
milumus cft initio
Euange monftr. cx.
lij
loannis.
Inprincipir
erut
rerbum. Nam ficut
poftqua
dcmonftrauit Deum rerii
omnium eff"ctorem & au
torem, fubiecit
. Et verbum
carofaBum efl ,
ita
Ifaias,
vbi
defcribit Deum
fede.ntetn
fuperfoliumexcelfum,di-
citcap.^.il/a
vcrba.^a^M?
carofa&um f^.Quid.n.aliud
fonat. Eice
yirgo concipiet
&
parietfiUum , & vocabittirno-
men eius Emmanuel i
Quid
aliud fonar.
mmanuel,qaz,
rerbum caro
fadtm efi,
p
d
S-iper fnlium excelfum,
&c,
^ g^i,jj, ^,^
Qui
videt Dominum re-
gnantcmin
coeieftibus vir
A P. VI.
TExtat libei
Hieio.dehac vifione.
N anno
quo
mortuus
TB.Snampeccati.
b I^Sub
quo pizce-
dentia lunivifa.
c^Regnantefilio
loaihan
qui
fecit leftum in
coofpc-
Aii Domini.
cftRex
Ozias,
uidi Do-
a fFilium. b
fQuafi
legnantem.
c
*^ln
habituirenantis.
qaiDUS
leaet , <v
pet quos
fua iu Jicia deceinit. b
^Non modo
in
hominibus renntem.
b
it.e.
4e
Chryioflomus.Rcgna
f
ipfocrant , rcplcbant templum. Scraphim
^
tutibus,
vidct eum
lupcr
ppeimnioDeiimnon
r x r r
foliumexcelfum -Sc clcua
tum.quac
funt throni & domi .&c.
Dm.t-c
Moralitcr. Danicl
viditDominum
fcdentcm,fed non Ieljc.
fupcr
folium cxccIfnm.Et alibi dicitur. Sedebo,& iudicabo
poptilumin
valle
/o/lrpW.Quipcccator eft.vidct Dominum
fcdentcm in vallc
lofaphat.i.iudicij
. luftus vt Ifaias lu-
pcrloliumexcclfum.Dumconfiderasquomodo
huma
na
difpenlat,
&
pro
noftra falutedefcendit ad terras
,
vi-
des humilem &
proximum
tcrrx thronum cius.
c Do'nus a
maiefiate
j<r.Superna
Ecclcfia
plcn^ cognofcit
maieftatem
cius,idcft,quantusipfe cft,quod
non facitea
,
.
quidcorfum.
\S\l!i
f
icj-j/j/^.TM.Scraphim
intcrpretat
inccndiii.De
quo: Ign^ pfai.xV!'b.*
ytni mittcrc in
ierram,&c. Et:
?{pnne cornofirum
arrlcns erat in
<^
nobis.
NICOLAVS
C A P.
DE LYRA.
vr.
Difig

1 NMno.Utc
confequentcr Ifaias
conftrmat
di8nmfitf<m.\am
X
poffet diqitis dictrr,ip
verbum eius non
(fetatitenticum , c6
3
frxdiiU
non
dixiffet Spiritufan3o:yropttr quod
in hoc
capite ofien
dit
ft
locMum
f
14
ffcfpiritu
diuino. Et diuiiitHr in dujs
partestquia
frimoponhur
diuina
apparitio.
Secundo
Ifai^ legatio,ibi:Et
dixi.
^ ^dintclligtntlam primf partis fciendi4m,q'i6d
Ifaias vifimt
ima-
ginarta
vidit Domintim in
fpecie cuiuflam magni virifcdtntis,
cu
iusfeiile
erat in
c>^o,& fcabcllum pedum
tius in
ttmplo, fecundu
ijuod
diciiur
infj
66.a. Coclum mihi fcdcs
cft,&
fcrra fca-
bellum
pcdum
mcorum: &duos
^ngtlos
tlantesin
vtroq;
liereeius,&
intelle.xit
fignificationem vifi(mis:aliter
non
tffet
vi-
fo prophe(ica,fuut Tharaoq<ti
vidit
fpiias,Gtntf,^\
. & Baltha-
far,qui
vidit manum
fc-ibentem
in
pariete,
Dan.
5
. b.
yifione
ima-
ginariaille dormtenf^ifle
vigilans:nautertamenfuitTropheta:fed
Iofeph,&
Daniel
qui viftoncs inttUe.xernnt,vnd'"
dicitur Dan. i o
Infclligcntia opus
cft in vifionc .
ftcut diifuftus
dtdum
fuit
inprinctpio
libri
Vfalmorum
. ybi diiium
fuit
dt modis
(igradi-
ius
propheti txnquam pr^ambulum
ad omnes libros
Vropheta-
rum .
Igitur
circa iliam vfioncm Ifane qu fuit
intdUdualis &
imaginaria.Vrtm6poniturapparitiodiuina.Secund6^ngelica,ibi
Scraphim.C/rcd primum primn
notatur
tempus,cum
dicitur.
I
In anno
quo
mortuus eft,&c.ynd5
quod
dicit
{{a-Sa.
IHe
nonfutt
annns mortit
Oi^ix !{^gis,accipiendo
Mortem
profepa
tatione
animf
a
corpore,fed
annus
quofuita Deopercuffus lepra,e6
^ voluitftbt offiiiufacerdotale vfurparf,vthahttur
Z.Para Z6.c.
^uia
ex tunc mnndo
reputatus fuit mortuus:quia
tx tunc habitauit
1
Vidi Dominum..$'t;c /1
Dionyfnm
in
j
.c.
cceleflis Hte
rarchif,angelusfuit,tamen
Dominus nominatur,
to
^
ad
reprefen
tand-tm
perfona
Domini
apparebat,
jr in
eiusperfona loquebaturp
ficut
&
^ngelus loques Moyfl
in monte
Sinai,
Dominns nomina-
tur,vi
patet
in Exodo in
plurib.locis.
Quod autem
fuerit
.A
ngelus
habetur
.AH.j.e.vbidicjturde
Moyfe:Hic
cft
qui
fuit in Ecdc
fia in folitudinc cum
Angclo, qui loqucDatur
in monte
Smai.iSc cum
patribus noi\ns.quia pracepta decdogi
dedit m
diente
pnpuh,vt
habetur Exod.io.
i
Scdcntcm.Sedereaiitproprii eji
iudicantis: ilta autem
appit
ritio
fiebat ad
proferendumfententiam
contra
O^iam
I{egemthuri
ficare volcntem de
prxfentiiquia
tunc
leprafuit percuj}us,vt
diSii*
efi-.&contra
populum
de
regna ludf
de
futuro,vt
videbitur
infri:
&ideo illa
apparitio fuit
in
effigie
hominis
fedentis
. Ver illam cC
apptritionem
in
effiiie Ijominisfedentis fignificabatur
Deus humtt
nandusin
perfonafitif.Ethoccfl quoddiciturlo.
12.
vbialle^atur
fcriptura,quje ponitur^infra
in hoc
capite.ExcqCi
cor
populi
hil
hn,Scc.Et fnbdit
Euangetiflj.Hocdixit Ifaias.quando
vidit
gloriamcius.&Iocutuseftdc
co.
4 Supcr
folium cxcclfum.Hoc
eiifupri txpofttum.
5
Ft
plcna
erat
domus./.fe/wp/w
a Salomone
<edificatum,ibi
enim
fttbat itla
vi(io.
6 A
maieftatc cius.
i^<w
ah illa
tffi^ie
videbatur
fntgor
mira
bitis
proiedere.
suendum
iyoJ/y?(/.Etplcnacratdomus
a ma
icftate.no!
cfl
in H-b.nec m itbr<s corrcHts.
7
Etea.qujE
fubipfoerant,&c.fHf/.feji<^Etor.'ccius
rcplcbaiur
tcmplum.KMcc piturjjic or,pro
Hmh.veUmrnto
ru
feu
veflimentifui. Hta.n.ejfigiis apparebat quafi
ir,d/ita ad Ime
m
domofeq'4e(irata,Cf
lonathanfilius
citts
regebatpatatium,&
itt
flatem:
&
finis
veflimcntt dcjctndebut vfii
ad
tcmpli pauimrntH,
dicabatpoputum
terrt,vt
habetur
^.^eg. iy& i,Varali.i6.Huic
fuut communiterfit de oris
vcfiimtntorum
horninum
fedentium.
Mutcm diHo
I{ah.
Sa.
confonalltterafequtns
tn hoc
cap.
vt vtdebi-
g
Scraphim.>//cfon/c<7c/<rr defcribiiurapparitio ^ngeticacu
tur.
Conftquenterpon<tur tpfa apparttto
Dn,cum dicitur.
rfatr.Scraphim ftabant./iC". apparebant tanquam paratiai
OW O
H^^
L t T E
R^.
I in anno,&c.Pcr Oziam
Rcgcm
&
Icprofum,fignatur
diabolus,
de
quo
dicitur lob
4
1 . d.
g> ipfc cfl
i^exfilper
o:n-
nts
filtos
fuptrbia. Ipfeetiamcft lcprolus.inquantum
pcc-
catu ciuscft incurabilc .
Ipfc
vcro fuit mortuus in Chri-
flipaftionc, inquantum
eius
potcftas
fuir
notabilitcr di-
mmuta ficut dc hominc multuin dcicdo
dicitur,9 ipfc
eft mortuus f.t in iilo anno homo
Chriftus fuit ad dex-
tcram
patris
m
cjlcftibus aflrumptus,&
fic vifus a
crcdc
tibus
tibus
per
fidcm
,
& a
bcatispcr apcrtam
vifioncm
,
ideo
fubditur.
2 ^''idi Dominum
fedcntem fuper
foliHm,&c.Cc(x\c({is.
6 .A
maiffiate e/wx.Nam ciucs cclcflcs rcficiunf intcrius iii
afpcclufuxdcitatis.exterius
in
afpedufux
humanitatis.
7
Et ea
qtif
(ub
ipfo (rant,&c.\.
Spirituffandus
ab
iplo pro-
ccdcns
infigno
vifibili
rcplcuitcollcgium Apoftoloru,
A6I.1
2.Etreplrtifunt
omnct
Spiritufanlio,&c.
8
Seraphimflabm jupcritlud
,
<Jrc.f.tcmplum.
Naman-
Tom'' C
4
l^
Gloford. &Nicolai
de
Ly
ra 80
nobis,cum apemet,&c.Et,elo(]'*ta
Domini
argetum igne
examma
tumM
crgo
falutare incendium
in facris
Scripturis.qui-
bus
peccata purgantur.
Vcl
initium
oris,quod fignificat
linguam
Hebrseam
,
qua
vctusTeftamcntum
fcnptucn
cft.Incendiumcrgo.&initiumcrisduofuntteftameta,
quscircaDeum
ftant,
&
a
b
c
fAngelifuperEcclefiam tanquam
cuftoJes
ffuos
f ieRgaire.
\ Apuc.^.e.
fCal7fJt'
B
Exod.39>b
lafta^l.f.
pcreacognofcitur.
Allegorice.
Duo fera-
phim.duo
funt teflamenta
muice fe
afpicietia,per
om
nia.f conucnientia, quibus
media
tantii
cognofcimus.
Origenes.Duo feraphim
Dfis mcuslefus
&Spirituf-
fandus.Ne
putes
Trinitatis
t
difcindcrc naruram
,
fed
nominu feruantur officia.
Quod
Hier.
impiumdicit.
Quidamdicuntferaphimvirtutesin
coeloDeo affifte
tes, &
laudantes, qua:
in minifteria mittuntur
,
maxime
ad eos
qui purgatione indigent,&propter peccata aliqua
expartefupplicijs.
Hicro.
Cherubim,multitudo fcientix,fupcr quosDo
minus in modum
aurigx
federe
oftenditur,
vnde .
Quifedes/iiper
che-
rubimma.co.eif.be.&
ma.
Seraphim
au
tcniprxter
hunclocum in
(criptu-
ris Canonicis
melegifTe
non memi-
ni.Errant
ergoqui
in
prccibus
folet
fcribere.Qui fedes
fuper
Cherubim
&
Seraphim.
a
i^ra^-int.i.ftantafliftentiaDeOjVO
lant demonflrantiaDeum
,
nudant
quafi
mcdictate: non
manifcftantq
Velata funt
,n6
velat
qua:
nota funt.
b Sex al<e v?.Hiero.Viflorinus duo
decim
Apoftolos intelligit
Nos aut
duodecim
lapides
altaris
quos
fcrru
non
tctigit
cerdotis.
Alas haberc dicuntur
angeH:quia
in
fuperiorib.com
morantur,veI
propter
velocem in omnibus difcurfum,
ficut & venti alati dicuntur.
C Duabui velabant
faciem
eius . AntC haec
q
UX fucrunt nc-
fcio,cxhisqua:funt,Deumintelligo,vndeIfaias
: Vriora
annuntiate mihi,&
nouiffima quxerunt,&
dicam
qwd dij
efiis
.
Seraphim,i.prsdifta
teftameta duab.alis fuis(doarina,n
fua,qu habetalas.quialeuatadc^lii,&
duas
.quia
duo
funt teflamenta. Vcl duas
alas.quia
docent dileftionem
Dei &
proximi)veIabant
facicm Dci,i.nihU docetquod
antc
_
b
irTempIuiii.
ftabant
fuper
illud : fex al^e vni
,
&ricx
ala? al-
a
fQuia quxantemiindum
fueruntne('-imus.
b f Dci, non tuatn.
teri . Duabus velabant t facicm eiuS:,
6l dua-
ante
mundumfuerit.Angeli quoquc& prxdicatorcs
ni
hil inde docent,fimiliter
velant
pedes.
d
reUbantpedes. Quidpoft
huncmundum futurum
fit,ignoramus
: media tamen
qus
fex
diebus,vel
cetatib.
faftafunt,vel fiuntjCognofcimus
tzx\i\xi\\.Duabus vetabat,
1
quia
de
praefcnti
tantum-
D
a TPoft
hac
quac
futura funt
quis pronuntiabit.
b TMedia apeiiendo. TQuii.
pei
duo teftamenta
femper
ad
fupcrna piouehimur.
bus velabant
pedes
f
eius
,
S^duabus
vola-
a
Tlnuicem
ftad laudem Dei cohortantes. b sVctus
teftamentum comi-
netur in noua.eccconuerfo.
bant . Et cllmabant alter ad
alterum, Sciice-
aTPater.
b
fFilius.
c
TSpitituflTanaus.
d
5^Non
Domini vnusin
fubftantia. tDominus
virtii'um
ipfe
eft Rex
glorii.
bant :
t
Sandus Sandus Sandus ,
Dominus
3
5
6
modonotitiam habcmus.
Hieron. Hebrxus meus
longealiavia ingrefluseft.
tficmnni
Ait .n. nullum
prophetaru
extra Ifaiam vidifle fera-
phim
circa Deum
ftantia
,
&nec
ipfa quide feraphim
alibi leditari.De
hinc con-
fummationis &
captiuita-
tis leru
falem, qua:
fub Na-
buchodonofor fada cft fi-
gnumefle prsmiflum
. Ab
Et duodecim
gemmas
in diadcmate fa-
Ozia
quippe
fub
quo prophetare
orfus eft
vfq;
ad Sede-
ciam,qui
extremus
rcgnauit
: &
quica:cusin Babylonia
duauseft
fuiffcReges
vndecim,&
duodecimum Godo
liam
,
quem
conftituerat
Rex
Babylonis fupcr
tcrram,
qucminterfecitlfmahcl
fiUus Nathanacl intcr medias
cpulasreliquiarum
patrixparrici-
da.Ethaseflre12.alasexquib.qua-
tuor facicm velent,ficut
in
quibuf
'
dam
exemplanbus
inuenitur, qua
tuor
pedcs contegant
. Ex his
quip-
peduodecim
Rcgibusquatuor
iu-
ftostantiim fuifleconftat: Oziam,
Ioathan,& Ezechiam,
&lofia,
qui
fublimesper fingulas captiuitatcs
glorificarc
audent Dominum.yflw-
dus Sancius San&us Dominus Deus Sa"
baoth.
KcViquos
vero
propter pecca
ta faciem velarc,&
alios
quia
in ca
ptiuitatem
dufti
funt,
pcdum
vela
reveftigia.Superliminarc
vero fub
latum,&
domum
implctam fumo(ficutfupradiximus)
euerfionem Icrufalcm
,
& inccndium
tcmpli expofuiti
Forcipende qua
altaris carbo
comprehenfus
eft,
& labia
purgata,propriam
Ifaix aflTerit
pallioncm.quia
fub Ma-
naffe intcrfcdus eft
,
&tunc vere
purgatus labijsdixi
ad
Dominum.tcce^o,wmf
ip.
e Et clamaba nj.Non lcuitcr
dicuntjfcd
falutarem omni
bus confefl[ionem clamore
pronuntiant
; Sanftus San-
ausSanftns,quia &ipfa
f
Seraphim
fandla: San(flius .n.
his nihil eft . Mirantur
aut,quod
de filius tantum fehu-
miliauerit,&cruccm fubierit,&
terrenis innotuerit.
f SanRus
Sanausy&cMy^cxm
Trinitatis.In
vtroq;
tefta-
^
mento
^
NICOLAVS DELYRA.
miniflt*ndum De0y& exequendum
eius
imperium.Sciendum
tame
quod
non erant ie
fuperiori ordinc,qui
dicitur ordo
feraphirn
:
fed
erant de
^ngelis qui
mittuntur in
minifierium
ad exteriora^nomi-
nanturtamen
feraphimah effcBu propter purgationem
lahiorum
Jfaix perincendium,ficutdidum efldealio.Angelo,qiiod
nomina-
batur
Daminus.eo
qiiod loquebatur inperfona
eius,
i
Super iWud.f.fuper templum,vt
dicunt
expofttores
noflritta.
tnenin
Hebrx.habeturydefuper ei.i.Domino-.quiafiabant fuper
tem
plum parati
ei
objequi,ideofic apparebant,qudd
vnus erat ad dex-
teram Dei,alius
adftniflram.
2 Sex alas vni.Pei' alam
contemplatio deftgnatuTyVt
dicit
Greg.
fuper
ET^ech.
Igitur per
duas alas
fuperius
ere&as
intelligitm
con
templatio diuinorum,qufuntfnpra
naturam
^ngelica.
Ver duas
protenfas inferius
ad
cooperiendum corpus,& pedes ipforumfera-
phim,cognitio
eorum
qutgfuntinferiora .Angelis defignatur,^
duas
medias ad volandu
extenfas,cognitio angelicje natur^,ideofubditur
3
Duabus velabant./ Hebraio habetur : Facicm
fuam.f.
ipforum Straphimfecundum Hebraos,
non
quod effcnt extenf^
ante
faciern
corum,fedfuper capita,quafi tranfuerfaliter,&ftc
velabant
caputfuperius: &per confequcns faciem,qu
e(i
pars capitis.
4
Et
t
M01{.ALJTEB^.
gclorum
cuftodia ftabat
fupcr Apoftolorum collcgia.
Vel
pcr tcmplum intcUigitur
Ecclefia.Pcr
Seraphim Vrq
lati,
qui fuper
curam Ecclefis debent
ftare,
&non exte-
rius
euagare.
a Sex alx
vni,&c. Per
quas defignantur
corum motus
ad bonum .
Nam
per
duas alas
fuper caput
ereftas (i-
gni-
4
Et duabus velabant./ Hebrao habetur.Vedcs fa05.tdefi,
ipforumferapbim
:
quia tranfuerfaliter
verfus inferiora
protende-
bantur:&ficcorporaferaphim,&pedes
velabant.Et hoc
adquan
dam decentiam &
honefiatem
.
Apparebat
.n. in
ftgurahumanay
qu<e
honeflior
apparet operta quim
nuda,
5 Dnsbus.Scilicetalijsmcdijs.
6 Volabant.>/i<i
dcfignandum,^ .Angelifemperfuntparati
ai
diuina
afcendercy
&ad
inferiura defcenderefecundum
Domini vo-
luntatem:ideo volatus inmedio loco
difponituryquafi advtrumque
paratus.Etadmelius capiendumpofuihicfiguramfecundum
inten
tionem Hebrteorum.
7
Et clamabant
alter,
&c.i. fimtd concorditer,vel
quia
vnus
primo
dicebat,& poflea
idem alius
repetebat,ficut
duo chori in Ec
clefia aliquando
idem dicunt alternatim,
8 Sandus Sandus S3iaikiis.Secundum
Hebr^os diciturterfan
Hus ad maiore
diuin^fanlnatis expreffionem,ftcut
lere.z
z.g.dici-
tur.Tetti. terra
rerra,audi
verbu Dni.ad excitandum maiore
attentionem.Secundu vero Dodores Catholicos hic dicitur
terfan-
ius,ad
deftgnandum
in Deo
perfonarum
trinitatem,&fubditur.
9
Dominus Dcus excrcituum
. e^^d
deftgnandum effcntig
vnitatem
^ Plena
gnificaturmotuscontempIationis'in
Deum. Pcrduas
protenfas
verfus
pcdes,
motus
compaflSonis adproxi-
mum.Et
per
duas medias,motus
debitie confideration is
circa
feipfum.
7
Et:clamabantaltcradalterum,(^dicebant.
Namexcitarc
mutuo fc debent ad laudandum
Deum trinum &
vnu,
idco dicitur ter
SanciuS;&
femel Dominus.
t
Etcom-
8i

.
mcntotrinitaspraidicatur ,drisChrinus,
f.
qui hicqua-
Atuor literarum
cft:quod proprie
de Deo
ponitur.Iod Hc:
lod Hei.duo
ia.q duplicataincffabilc
nome Dci faciunt.
in .ncoratu.
^
Epiphanius-iieraphim
cum tcrclamant SandusTri
nitatcm
declarant, non enim
pcr
duas voccs
,
ncqucpcr
quatuor
Dcum
glorificat,
IfaicC
Cap.Vl.
82
ncquc pcr
vnam fola fed
per
tres,&
finguhs
vocibus
numerofingularivmntur,
a
non cnim dicitur
, fandi,
fanftj.fandi,
vt multas
per
fonasfingularinumcrodc
fignent,patrem
&fihum b
&
fpiritumfan(fhim
. Etin
claufula orationis
,
domi-
nusDcusSabaoth.vttrini
tas
pcrfonarum,
&deitatis
vnitasdeclarctur.
jij.c.19.
*
Damafccnus. Teftatur
(. <j. j.c. totus diuinonumine affla-
'** *

tus
patrii chorus,quod
fan
P ftailiaSeraphim pcrtripli
ccm
fanhtafcm,ircs
fupcr
cifcntialjs
diuinitatispcrfo
c
nas nobis fubindicent
,
pcr
vrxam autcm dominatio
a ^Olim noras in Indjta Deus.In
teinporc gratix, plena
eft omnii erra.
TOde;DomiBe dom.noftci
quim
admii eit noraen tuum in vniu.terra.
,
b
f Non tancum ludza,
l
w
_-
k
' tantum Uii
Dcus
cxcrcituum :
plcna
cft omnis terra
glo-
i
a
T.Chiiiti.
b
T Sciffo velo.
f Vicina
templi pcr Romanos cuerfio
lignatur
mde:
Rehnqucliu
vo.dom. vcftjj dder. c
^Vi fint alt.ota
vjide:
TolU-epoitjrr.cp.
veftias. d
TDuoiumicftsmenton.m!
ria eius.Et commota
funtfuperliminiria
car-
^
a
fChiiltl
8c
SpiiiiafTanAi.! T Multitudlnis.
f Tranlcjmus
ex hisledibos. b
fTemplum.
<r
Aeni^atica. fla'-..b.
dinumauoceclamantis,
&ciomusimpIeta
?
a
Mgnoantiat intidelitJtis,
vclpeifumuminccndiunitciuplipix 4
diciiuc. lEm
llioDcignis, tumuscnim
vaporigms ell.
MortuaOzia b
fCiuia Oziam Scalioslibcienon
rcprehendi , iJeo
tum
angehs
Oeum
)audaienamcrui,& timeo ne diuiur
mihi.qu.iie
tu enjpas lurtiiias mcas. c
fA laude Dei.vide
quantum
fe
huiuilui,
agnifcii peccati.ideo mundat ir.
cftfumd . Etdixi:
t
V^^raihi^quiatacui.-quia
\
a
f Indignus
laudare Oeum vi<lete 1 Non eft
fpcciofa
Uus in
< re
fe cuoris. b fSicut
apofteli pollurispedibus, quos
dorr^nuslauit.
uir
poliutus
labijs
cgo
fum
,
& in mc-
7
a
IQuibusiJolalauaauit. TNon
plus qujmle
vel miaus a
acculaiporutuio. f
ropulasimpocnitcns , immunditiani
, .. __>w... ...w..iiiaii V
'biorum lucium ncltiens. non fiicreiui
purgaiionein
ncm,vnamdiuina:Trni. d
dio
populi polluta
iabia habcntis
Ciio
ha-
tatlS/UOllantia
impcrmm.
\ .^a.c.
^
t, cCum
ponde,cpion?n,iandum.
qucdcclarcnr.Qmn
ctiam c
bito : ct
rcgcm
dominum
cxercituum Ui- o
narrat CCClc lait.Ca hlflO-
,
,ramen.^b
.dcftm...terium.omp,em.. t Spont., quia
hulc
^
ria
,
CUm
plcbS
Conflantl-
.
<ninopatui offi.io. c
ffotiiPUm.
d
f Chii lus a
patte mifli.s
nopohtana,obminasquaf
di oculis mcis
damdiuinitus
intcntatas,
fupplcx
Dco
prcccsadhibcrct , pucrum qucndam
cplfr
bc in iubhmc
raptum fuiflc.atque
angcUsquibufda
ma-
giftris
tcr fandum
hunchymnum didici(Ie, idJK^/itf
i)fw,
^MiHits
fortis,Sunci>ts
immonaUs^mijerere
nubts.
a vUna
eft omms lerrj.Et
implcbiiur
cum hoc
implctum
( I,.
fucrunt.F/j/ volmtas
tua,&c. Adhuc voluntas
patris
in
c^
lo
cft.qua:
in terra nondum
implcta
crt.vt crcdatur, (cili
cct in
tcrra,qu6d
nondum in omni tcrra habuit .
Primo
in omni tcrra
gloriadomini prardicat
ur
,
&
poftca
tcm-
plumfumorcplctur,
quiaprius cuangdium
totoorbc
praedicatum cft,
& tunc
tcmpium
a
Romanisinccnfum
eft,poft
42 .annos a
paflionc
domini.
b
SuperUminaria.
In vctcri tcftamcnto locutus cft domi-
nus ad oftium
tabcrnacuh
,
quia
nondum
introduxcrat
in fanfta
fanclorum,
i. in coclum , fcd Chrifto ad tcrras
dcfccndcntcfupcrliminarcquafiobftaciilumquoddam
fublatum
cft,(5c totus mundus
implctus cft,
fumo.L
glo-
Q ruDci.DeusnoJierr^wsconfumensi/l.Scdq[ii3.
totafubftail-
tiam cius
capcrc
non
pofIumus,lcuior
quzdam
&
quafi
rarior naturain
mundodifpcrgiturquafi fumus,quc
ca
pictes
dicima5.Lx
parie
cogno/itmus,&cxpartcprophetamus.

Cyril-
M-b.
w*.t}.C
I
NICOLAVS
DELYRA.

I I lcna cft omnis
tcrra,
Sccquia
tn omrus creaturis relucet
virtus
& bonttas
tpjtus.
2 Er commota
funt,&c</itM
hxc
viCtofaHa efl
die
percuffio
nis
0\iJi,r>t
dtiHum
eflfupra,& tuncfuit
tcrremotusttrriOtlis, fe-
lundum
r,uodhabetur
Zach.^.a.Et
fugictis
ficut
fugifti
a facic
tcrrzmotus mdicb. Ozia:
rcgis
luda :
qui
terramotus
faHus
futt
ad
oflendendum
indignationern
domini contra
pr^fumptioncm
0-{i*.
Ex
tUoautcmternemotu, mottfuerunt
parietes tcmpli,&
fcr confequensfuperliminaria & cardmes
ofiiorum.
Z
A VOCC
climzntis.qnia
talia
fiunt in
inferiorib.rcr anoflot.
4
Et domus. ad
defignaiidim
ii^endium
Juturuia domutdomi
mper Chaldos,vt
habctur.^.f{eg.
vit.
5
Et dixi. Uic
confequcnter dejcribitur Ifai^e legaiio
. Et
primb
defcrtbitur
difpofitio
debita,fecudd,legatiofil>iimunaa,ibi;Et au-
diui.
Dtfpofttio
autem
ifiafaaa eji
primdper Ifai* coniritiomm de
to
quod pcccauerat per omtffionem, ideo dicit.
5
CynIlus.Ante
cruccm
dominipcrcclcbreillud fcm- D
plum
fuitxstcrum
poft
ci
uccm.poftquam ludxi Euan-
gcli)
lucemrecipcrcnolucrunt,
dcreliquitdominusdo^
mum fuam & tranfiuit aJ
genies
, &ois tcrra
rcpleta eft
gloriadomini,omnisIuda:a vaftata
eft,
&
tcmplum ince
fum,
quodfignificatvcrba
i\\a,Superliminjre
tcmpli
cunci
dit,fum$que impUtum
efl.
*
Procopius. Talibus*
afyli fiduciam,
tcmplo
vide
licct
fpoliato ,
adcmpta iri,
& domum
conflagratura ,
cum
gentibus innotuilTet
Chriftus.fignificabaf. Qiio
temporc,non vna
amplius,
fed
plurib.&
pr^eftantiorib.
pcrorbem vniucrfum con
ftrudlis
domibus, diuinita-
tisipfiusglorijcapparuit.
c
Vollutus.\\oc dicit
pro
fo
cietate
populi,
cum
quo
co
gcbaturloqui.
Noxium cft
cum
pcccatoribus viuerc.
E
Oiii
tangit picem,
coi>,qttinabi-
Eccl.
15.3.
turabea.
*
Grcgorius. Nazianzc-
"
^poW^"
nus.
Ifaiasantcquam
vide-
'"
rctgloriam domini,Iudeos
rcprchcndcrat,
(e non Vc-
prchcnderat,
vt vcro
vidit,
, ,.
,...,
coepitdiccrc
, 6 mifcr
cgo,
htuolauit ad mc unus
J^
VaTmihiquiatacui.
^
*
Procopius.Comoarata
hominum natura cum
eaquam vidcrat, mifcrum fccx-
clamat.non
animi,noncorporisvniucrfi, fedlabioruni
impuritatcmconfcftlis
,nifiquiscxparte totamintclli-
gat.ConlcicntixfpicuIofc
iamcompuns;i,aif
prophcta,
qui hymnum
duo
diccnribus
potcftatibuVadem ip(c
cu
illispcrfonarc
non \
alcat.qui ingratam
Dco in ore
pccca
torum laudem cdc non
ignorarct
. Sed
pr.-Etcr
cas ratio-
ncs,modcftixcaufaprophctafcfepopuIo
admifcct. For-
taffe
vcrohumanxnaturx
morbum
c6fitctur,iuxta Da-
uidicum
illu'i,0 homomrudax.
*
Origcncs.Apparet
vcrbo tcnus
pcccaftc
prophctam,
Hom! V^ ia
alioqui
dixidct.quiaimmundi^m corpus
habco vcl im-
Lcuiticum.
mundos
oculos,
fi
pccca^Tetin
concupilcentia,
vel im-
mundas manus.fi in
rapicndo.
d
Ego
habito. N6ta cum
pcccatoribus non e(Tc moran-
dam.
C Et
regem
dominum exercituum vtii oculis meis . Et volauit
^* *<
admevnus. Sic Abraham
poftquam viditdominum,&
^
voccm cius
audiuit,fc cincrcm &
pulucrcm
eftc confitc
tur
:quia
quantacunqucfithominum
dignitas,
vilcfcit
in
comparatione
cius.
^Defera-
gis defuaprffumptione.
erat entm
Ifaias
degenere regio
vt diHum
eiifupra \.cap.& propter
hoc
magispoteratad regem accedcrc, &
defulus fuos ftbi
oflendercquam
alius
dcpopulv:ideo peccauit
hoc
omittrndo,ideo fubditur.
7 Quia
vir
polIutu$,&C.
Sicut cnim
polluuntutlabia
loqueti-
do
quod
non dec et ila etiam taccndo
quod
dici
debet.
8
Etjin
mcdio
popiiVi,
Scc.non
folum
per omi/Jionem,fedetta
per
iun,mtJJionern,quia
multi
dcpopulo tflo
erant
bbfpherni,
vl di-
Hum
cfifupra.
9
Et
r^cm
dominum
cxcrcituum.frff^
angclorum.
10 Vidi oculis
mcis.^.(/.f.v </o/ww pfccafor,/fl<i wy/fl no(^
nuhiadprofeduni,fedadint::rnim. Et
fic etiarn dixerat
Munuc ad
fxoremfua>,i,iud.i^.d.Monc
moricmur,quia
vidimus do
minum .
Sicundoifi
Ijaue
dilpQJuioperavgdumpurgantemcuf
pectata ,
hoc tamt n
fuit
folum tnflrument.ilttcr ,
quia folins Dei
e(i
purgare peccata
piiniipjiltto.
Dicit
igitur.
i Et
VoIaait,6cc
Ver
iflurn
volatum
intelligitur
vclocitas an-
Vtmihiniiiararn.J ,/.,; r 1 ^ rr
*
SL[.\ij\Mn,ot.c fertitutn
voiatuminteUtgiturvcloci
V l mihl
quia
tacui. d
rcprehenf.one velrepreffionc O^u
re
geltca
ad
excquendum
don.tni mandatum
feu bcneptacituw.
&"
* Etin
M01{.4LJTEII.
I
f commota
funt (uperliminaria, &c. Pcr
fiipcrliminaria
fi;?nificantur intcllcaus &
voiutasfupcriorcsanimx
po-
tcntix.!>cr
cardincs,elcaio
boni & dctcftatio
mali . pcr
voccm
damantis.voxprxdicatoris.pcr qu.im intcllcau.s
voluntaja-iditorummoncridcbcntadcli^cndumbo
f
;jm,Cc dctcftandum malum.
4
Et
4
Lt dnrnus
irnpieta efi fumo. quia
domus confcientix dc-
bct
impicri
fumo
pa-nitcntix.
5
tt dtxi.y.e mihi. Pcr Kaiarrt
qui
tacuit,donec
purgatii
fc
cognouit, fignificatur prxdicator,
qui confcius fibi dc
pcccato
mortaii dcbct a
prxdicationc
ceflarc. doncc
pur-
gatus
(it vcra
confcflionc vcl faltcm
contritionc,
alitcr
vcrbum Dci traftarct
indignc,
P(al.
49.C. Teccatori autent
dixit
Deustquaretu
cnarras
iujlitias meas,&c
f
Excaca
3^7
w
Glof.ord.
&Nicolai
dc
Ly
ra
328
t
earbo
Luc.xi.a.
Mattb. n,i.
Aa.8.f.
Apoc.j.c.
P>l.t/.b.
6
De
feraphir
.
Seraphim per,m,
in mafculino
genere.
^ per,n,in
neutro
genere plurali
dicimus.Scraphim
tameii
^
fingulariter
dici
poteft,ficut
cherubim & cherub.
b fctm
waw|f/j.i.operarioneeius,i.Chrifti.
Calculus,i,
charitas,
qucm forcipe,!.
doftrina duorum teftamento-
rum,de
altari tulerat,&
Ifa
iasin
excmplum pofuerat.
c c<j/c/J.LXXcarbuncu
a
lus,lapisignitus,quipro.
b
pter
flammeum colorem
c
igncus
dicitur.
d
d forcipf.
Haec eft fcala la- e
cobgladius
bis
acutus.H^c
funt duo
minuta, qusc
mit f
tit
paupercula
in Dei do-
g
na. Hiceftftater
duorum
denariorum, qui
in ore
pi-
fcis
repertus pro
domino,
& Petro redditur. Nouum
. teftamentum
habens vtra-
fJpluV^''"
que,mandata,rfua
& vete
h
-
*
ris teftamenti
,
Dei fermo
nem
duplici
acie
praecepto
i
rum
comprehendcns.
e De altari.
Quod
loannes
vidit in
Apocaiypfi
,
quod
eftplenum
calculis
igniris,
quibus|pofluntpcccata
pur
gari ,
vnde: Catbones
fuccenfi
junt
ab eo.Et
alibi:/^wcw
veni l
mittereinter.
f Ecce
tetigi
labia tua.vndc.
Qi^id
d^tur tibi,aut
quid adijciatur
tibi ad
lin^uam dolofam
f'
Sagittpotentii
acutx cwn carbombus
defolatorijs.Hic
eft fermo Dei.de
quo
dicitur:Habes carbo
nes
ignis:fedebis fupcr
e05,
hi erunt tibi in adiutoriu m.
^
g
Et
auftretur inlcju.t
r.Ieremias
qui puer
erar ideo
pene
immunisapeccatofolius
manusattaftu
purgatur.
Ad
Ifaiam vero
qui dicit.vir
poUutus
labijscgo
fum :
ange-
lus cum calculo mittitur.
h Quemmittam
. Non
cogit,
fed voluntatcm quarit:vo-
luntas enim fola
prxmium
mcretur . Ifaias autem tan-
quam purgatus,
offcrt fe
fpontaneus.
*
Procopius.H?c
vox
probantiseft,
&alacritatemiUius
prouocatis,
boniq;
inftituti
tan|mercedempollicentis.
Orige.
Nota filius a
patre
mifliis.folus
hic dimittit
pec
cata
qu?
dimittit tota
trinitas.Qui.n.in
vno credit in orn
nibus credit.- ne
putes
filium
quafi
minorcm
apatre
mif
{um.Similc didum-.Faciamus homnemadimaginem&
fmili
tudinem
noBram.Ego
&
pater
T?7w/ww.Vnum,propter
na
C
turamfumus,proptcr
diuerfitatem
perfonarum.Siciu-
bentedominotrinitas
imperat.
i Mitte me . Putat fe bonum nuntiaturum,
& ideo di-
cit: Mitteme. & ideo fe vltro offcrt .
Sedquiaaudiiut;
I)icpopulo
huic:
^uribusaudietis,&nonintclligeiis,
&c. cum
poi^ea
dicatur fibi; clama: non ftatim clamat,fed
interro
gat, quidclamabo?
lercmias
quoque
cui diftumeft:
^ccipe
^ccine calicem,&lpropinabis
omnes
genteSt&c
libenter acci- D
pit.Cumvcroaudit.primopropinabis
lerufalem.refpo-
iere-j.i
dit; Decepiiii
me domi'ie,&c.
]<ios autcm dicimus non tcme-
ritatis efle,fcd
obedientia;, quod
fe obtulcrit.
*
Procopius.
Cum duo diftinfl:e, quem mitta,5c,quis
ibit, eflentpoftulata,
vnica
t Similiiudinem homtn; vidit ne timertt b
T
litut fermo Dei.
a ^f Similiiuainemnominis
viuii iiv i.i...v.^. ~
1 ,
dc
rcraphim,&
in manu cius
t
calculu.s,
quem
i
a iDuobustcfta.nentis quat Spitituflinft
vnione loc.aniui. ,; Qo
a
vitijscircunddit.neampliusimmundus
fetnio exuet.
b
Ty.od
j.rP""'""'"*''''^"*-
tl'nealt3rispurg.-.ntut
lab.a. c ^Calculo.
forcipetulcrataealtaii,
&
tccigit
os meum
,
^

TQuan
iNetimeatis.
b
fIgno
i.ibulation.s.fcilicet vel i
tharitatis ardore
=
'
^"^-
^
ec^dixit:
Ecce
tctigi
hoc
labia tua
, &^auk-
a Cin alios.
b n\n nos.
retur
iniqiiitas
tua ,
S^peccatum
tuum r
3 1N:
nlpopulo.ndign.
.fc.licetqu.non
confitentut
fic.t
tu.b^Spi.i
Cn alios.
mun-
IpopuloTndign.
, fc.licet
qu.
non contitentur
iirni lu.
u.ioi.iMtunan4ti.
dabitur . Et audiui vocem domini
diccn-
a ^Subftantis
vn.tas. b lAd prid.candum
populomeo.
UAcquifitiuf
5
ambobus
rcfponfionc
fatit
fccit
,
cii ecce
ego
dominc
mittemc,
nonautcmam-
plius
iterum fc,
adiecit. Eft
.n.innoftra
fitumpotcfta-
te,Apoftolati3
admittcre.
Vircsautcm
adobeudum
fufficere,Dei vniusqui
ifta
gratiamlargitur.HumanJE
itaque
imbecillitatis con-
fcius,
nihil ad id
refpon-
dens,
Ibli Dco
rcliquit,
6c
quod
fibi no
arrogauit,do
minolargicnteacccpit.
rum
k .yitidice.Auditntes.huCiS
fccundum LXX. in AGtib.
Luc. u.f.
t
impingua
Xere.itb.
f Perfonaru.n plutaUtas
tis: t
Qucmmittam
&:
quis
ibit nobis
? &c
V-v.ilum. IQMia purgaius. ,
a
Ergo.
itv.ujiumii j_,v.a. ju ii.i/iii^.
dixi : Ecce
ego
lum,
mittc me. EtdixitrVade, 5
apoi\olomm:
.dureaudieris,
a iChriltum p.i>(icantem.
C Permime,non imperatlue.
^
eiTnOn
intclllgettS,
Sc CnwWli.
^
k
&dices
populohuic:
t Audite audientes,
&
g In
quo
facilis
interprcta-
a 10uafi;.^ianonvultis.noninteUisi!is.
b T
Deum in homine.
g tiO, qUX
dicit
quid pOpulo
^^ '
c <Hom.nem f
Chtillum
corporalitet.
^
- -^ .,
^
.f
'
ndlite
intellic^cre
: &videte vifidncm
,
8c no-
Mat
/j
a fDcum.
b
10"i(i
: Si vis mui.du.n faluati.quod
volo ^
ego.TQ:i.od
iuftum
clfprec"ur/non
i.j,precatur.
c
ram
i.
-quam.
lite
cdc^nofcere.tExcaecacor populi
huius.
Genef. i.b
Xoa. xo.f.
^
NICOLAVS DE LYRA.
1 Et in manu eius calculus./. carbo
igniius
. CaUulus enim
plwrafingni^ica!.
riw enm
modojigvilicat lapidemparuulum.Mio
modo
[ignliicat
numerattonem .
quiaantiquitus
folebavt
homines^
cum
Idpillis numerare.Significat
etiam carbonem ardenterHy&
etia
qu<edam
alia vnde
verfus
: Calculus eft ratio, numerus.fen-
tentia,carbo
. Calculus cft
pondus,
minimus
lapis,enfis
tiCatus.Ver calculum autem
ifitim
fi^nificabatHrprophetiie
donum
tunc
IfaiA
datum.
2
Quem forcipe
tulerat de
3Xt^r'uf.holocauflorur,vbi
erat
ignis
continuus vt babetur Leuit.6. Sciendum
tamen,qu6d
non ac-
cipitur
hic
altarefeu
carbo
,mai(rialiter ,
quia
ifla ficbant vifione
imaginaria,ftcut
diHum
ejl,qua
videbatur
angelus accipere
carbO'
nem
de altari
holocauflorum.
2

Et
tetigit
os mcum. ad
deftgnandum purgaiionem peccati
fui per
taciturnitatem
prddi8am,ideofubditur
:Et aufcrctur ini
quitastua,&pecc'atum
tuum,&c.
4
Et audiui VOCem
. Hic
confequenter
defcribitur
legatio
in-
iunHa
Ifaia
a domino . Trimo
quantum
ad illHd
quodperttnet
ad
affliBionem malorttm.fecmdb
ad
confolationem
bonorum ,
ibi. Et
multiplicabitur
. Trimum
defcribitur
cum dicitur : Et audiui
voccm
domini.<i/)/>dre//5
in
effigie pnediHa.
, 5
Dicentis
faturus
fii.Quam intcrpre
10 tationem
Paulusquoq^
in
f
epiftola
adt
Hebrxos
po.T^*"
"
11 fuit.Vndeeicontradicitur,
quia
HebrsEis tcftimonijs
non vtatur.Ncc
ludxi
antcfcripturamf
alfaucrant. Do-
col<r4.(
minus enim &
Apoftoli
hoc non
tacuifl^entmccapoftoli
vel
cuangclifta:
ita
protulcrunt
,
vt ludsei falfaturi erant.
Tradunt^^autem
Lucam medicum
fuifle,
&
magis
Grai-
cas literas
quam
Hebrxas nouiflle . vndc in
vtroque
vo-
lumine fecularem redolet
eloquentiam,
&
magisGrx-
cis'qiiam
Hebraicis vtitur teftimonijs.
*
'
Origenes
.
Prophetizat
hoc loco de
his,
quai
in ad-
uentu Chrifti erant futura, audituros ludaeos Chriftura
corporaliter,non
audituros
fpiritualiter. Siquidem
cuni
audirent
dominum meum lefum Chriftum,vocem taii
tum audierunt non fenfum . Et hsecde aduentu domini
efle dida
ipfe
faluatoroftendit,cum
ziuBene
propbetauit
de
vobis
lfaias,aureaudtetts.
4c
Procopius
. Chriftus
fiquidem quia
luxerat,ita
ani-
misomniumillucebat,
vt cxcis vifum etiam rcftitue-
ret. At
qui
oculos claudcre volucrunt,videntesipfi
jionviderunt, ideft,cum vidcrepoflent,
noluerunt. Ef-
F
ficitur autemiftud vel
cumemsquodcernitur
contem
ptu,oculos
auertimus,vel cumeaquaevidemus,
non vi
dcre fimulamus.
l Excaca,&c.C\li
fimile:
Sufcitmi
te:vt oflendam
in te virtu Exod.y.
temmeam.Etdedieisoculos,vtnonvideant:
&aurts,vt
honau- lerera.f.
diant.
ExcgcacorpopuU,
&c. PrjeuidensProphctacEcita-
tcm
fuperuenturam
in Ifrael
,
ut
plenitudo
gentiu
mm-
traret ad fidem.dicit.
^ _'^.'"."^_,
"j
Diccntis.Quem mittam,&
c.Hoc non
quafiuit
ex
ignoran
tia,fed
ad conuementius
iniungendum negotium
Ifai<efe ofjereti
ad
obediendHtftcut Cen.s.b.dicit^Dominus
Mam: Vbi cs? Pt ex eius
refponfione
conuententius
arguereteum
de
tranfgrcljtont.
6 Et
dhit,&CC.paratus
adobediendum.
7
Mittc
mc.necfeofferendopeccauit,quiaante difpofitumfe
vidit
per purgrtioKcm pr^diiiam.
8 Et dixi.Vade
ad
arguendum peccata regum
lud^f. Ex hoc di'
cut Heb.& rationabilitcr,vt videtur,
quod
ijtud qS
diciturin hoc.
c.prccefftt tepore
ea
qujefcripta
funtfupra
a
principio
huius iibri,in
qmbus
Ifaias arguit multipliciter peccata
eius
populi
ad ea
qutc
ar
guendamiffus
fuit
a
Deo,fict4t alij propheta.Et
inhoc
cap.ponttur
prima
eius
milJio,ut videtur.T^ec
obfiat
qu
od
vlttm6fcribitur,quia
frequenterinfairafcnpturafcribunturpofierius
prius
fala,
(^
econuerfo.vt
frequenter
diBum
efifupra
in
alijs
libris canonicis.
9 Etdicespopulo,&C.an/;xtor/50w. ^
10 Etnolite
intelligere.'ic/2,o/e/.
tipn
enim incitauit eos
Tropheta adnoninteiUgendum,
&nonobediendum fed pradixit
hocfuturum, prjenuntiando
,fcilicetpopuli
obflinattonem
in malo.
ideo
fuhditur.
1 1 Excsca cor
populi.
idefi
denunlia ad excacandum
pcr
er-
.roreminintelk^u.
* Etaurcs
tMOR^.ALITEB^.
1 1 Exc<6ca cor
populi
Imus, &aures eiits
aggraua,idcA
CXC-
t
candum
%
Ifai aiae
Cao. VI.
xj
Domin' cxcxra rnr
populi
'mus.QaiCi dicat: Si totii m mun-
^
dumfaluarcdcfideras,cxcseCdCorpopulihiiiiis.
Si cnim
ii.d. populushiccxca:catusfucrir^cntcsilluminabi;nir. Ncc
eft Dci
crudclitas,fcdmili:ricordia,infiddibuscxc.xca-
tishumiles illuminarc. vndc:
Qiwties volm
congre^are JtUos
tf.os,&(.f.t, Condxjit
Deuson
ip,
u
eem.
MJg
Mufnb ptccato,
vt omnium mi
/frMtwr.Erpaulo poft.O;>ro
fundum
diu lurum
jafitmuit
C^fcientui'
Dti.
a EtconuertatUT.Ouzmms
crauc
pctcatum
fit,fi
con-
ucrtatur
quiSjpotcii
filua-
ri:Scd hi
pro m.ignitudinc
li-clcris,
poenircntia
funt
indignl
vndc : f^vUa
ton^ri
-
}^jrt
filios
tw s, & r.->le^f.
b
Etgdhm.ctpto.i.adhnc
cxgcntc ciccimafio,quafi
adhuc cfr-cima
par
illius
gcntisrcrmanebit.
a Tiicodorctus . Dcfcri-
bit
prophcta
mala
quse pa-
fCordis. b Pcccaio.
c Et ent. Sub
AdrfMioTiidrra t.tcrnm vanat.-'
cft 1
vero D
annopo(lcaptiuitatcmKoinanorum.
Pirohibiticnim
funt
pubhcislcgibus
Iiid cam intrarc.
*
Eufcbius .
Poftcladem inucOain
ludv.-ra
Vcfpafia
no,reliduum
foredccimam
parrcm Iuda;orum
invrbi-
Lib.dcdcm^
bushid.x-a;,
6c
poOcarur- '^faccap.i.
fum
futura Ibb
Adriano
2
3
c
f
Intfrlore. d f Oflio
peccatorum,
& auies cius
aggraua,
& oculos cius claudc: ne
forte
vidcat
otuJisfuis, &auribusruisaudiar
&cordc 1 uo
intclligat,
&
coucrtarur,
&
fanem
s^^Conueilo"
b
C^iid|^,lcna..
tnpulo
inco. c 1 EiCicahKui
ciim, Et dixi;
V(qucquo
domine? Sc dixit: Do-
.A
R,.injn
-
'..Ixfijnt . f
h.>Ctft
jblquf
liibitj. &C
fSint.
ncc
deloicntur
ciuitatcs
ab{c|uc
habitarorc
, Sc
domus finc
hominc^dcjerra
rehnquctur
dcler
'*'"'"''
l
"'*'"*
Tlmerra.licnjDarceiKlo .nf u.iuicn.
ta,6clongcfacictdominushomines,&rmulti
f
Alut,;^,*
> 1 AOro b
l'^. 1"
CfVbici.tiualcncbi.ur
piicabitur
(]u?
dcreli^a fucrac in mcdjo
terrc.
a^Tamc.. b
f Vuinea d
eiinaj>ars icmmcbit.wel in tot.)
orl-e,
Bt..murIudc.,vtvolnntans
b
Er idhucln7-,\WiZT^^^^^^^^ c
rebellespoen^sluant.qua
^
dliucm cadecimatlo :&
conucrtetur,
&
l
dominumaudirerwlncrc,
Sc
ipfosaitfibifururoscaii -
,-
-
"-r
- "
iu..cir,.Fnoc
ts.iiaom.nussjba.ihtelino. leflcc.
l^*
O^CUpCnt, OC lOlltO na
(jucrcus
^uxtxpanditramos
fuos.Scmcn lan
s
^i^^cf^rdincfruaus ed.it
,
_
.
^'
'THdcm.oe.-jdjtpcriotiJcJititein.
'"'s
cotra.fua ct nihil
illis
ctum
critid
quod
ftcrcrit m ca.
famtaniorum
malornm,
vt
inccndio,i;fadto, famc,
pdkabfumantur.
c Et
crit in
ollcnfionem,
ficut
tcrcbinthusi 6?ficuc
a TAri4i b
lA|>'>iolicaUifirtcI.ndeNilidom.nusSjba...htelino. feflcc.
6
7
in
pabulum
ignis,vrquer
CUS&:
tcrcbinthus,qn
ca-
dunt dc loco fuo
auulfa;.
*
Procopius.Noniam
amplius
cos
vincam do-
mini
Sabaoth.non vt
Dei
paradifum.non vt
oliuam
pulchram,n6vtpaJmam,
aut
cicurararu
arborum
aliquam,
(cdvehitiglan-
dcm,
noneanTquidem
.'i.
bi
confhntcm
amplius,
(cd
dcciduam,
rciidtaquc
ilicca .
Hiimi
iacercm,vcl
tanq tcrcbinrhu
amaros
frudns
cdcnrcm,picdicir.
Ncc
hisabfinijle ibre hi"
dcorrigcnrem ,
imo
dcte-
E
rioi
c, cfi (.'^ fuas ifti
regio-
ncs
occupcnr, & folito na
NICOLAVS DE LYRA.
* I Et au rcs ClliS.
Idfji,
a^gtaandss
dfnuntia in
affecJn per
oh-
Jimatwntm. Cina
(fuodfciendum^quod
talis e.vcacatio
Cr obdura-
tio non
ijl
a Dea
direfii,Jed
tx libert
arbitrij
defcHibilvate. Homo
enim aueruus
le
a
Oeo,meretur vt
iufi^ Dr.s retrahat
^riUamJua
abeoiuius<ti'ilustniUuminare
inteUedum, &moUi^eare
affis
{iuni , &ideo
ipfafubtracia
horr.o extJtcatur &obduraiur ix
fka
maliiia.Hoc
a(iiitcramfi,ic
implttum^ijuandoad pr.edicatiot'e Chri
fii
ludJi
pro mjgna parie fuerunt
obduraii,fetundum
tpiod
dicitur
txprcffe,
loa. 1 1,
Proptcrca
non
poterant
crcdcre.qui.i
di-
xit
Ifaias.Excaccauit oculos corum: <5c indurauit cor co-
rum,i(.c.ufcquiiur
.
Hoc dixit
Iiaias.quando vidit ffloria
CiUS.
nilUetCbriJii&. loCUtUScndc
DcO.Ci,g.ww
tumtunc
^
Trinitatem
perJinarMm,& fil.um
im
ari,adum,
vi
prhiium cji,ct
fic
tunc
viditgioriam
Chrifii,idefi,
eius
diuinitatem.
2 Et dixi.
Vfqucquo dominc.Scilicet,diirgbit bxc
cvcccatio
&obdutatio.
3
Etdixit:Donccdcfolentur,&c.
Quodimpletumfuittfm
poreTiti,qut
deitruxit ctuiutcmCr
lemptnm
icrram IuIa^xT'
&
duxttpopulum captiuum,
&
difpcrfit pn o,brm,vi rm,. h :h,ta
retamplius
m
ludxa.idcojubditur
: Et
long^ facictdominus
"Omincs.
4 Et
multiplicabitur,&
C.
Hicconfcquenter
Trophcta
denun-
ftat in
confoUtionem credaium,
quod frcquentcrfit
in hoc
Vropl>e
ta
&
aii4s,f. denuntiatio
lonlolauonis bonorum i^xta drniintiati'^
ntm
defolationis malorum,
vt
oppofita
iuxta
fe pofiia ma9i> iluce-
/(""(,&
hoceJiquoddicitur.Etmu\tipncabitUr,SccrKiaante
aduentum exercttus
P^-manorum contra ludxum
, Chnfl^ani
nui
erani
ibiper
admonitionem
angeli tranfierunt in
regnum .Avrip.
p^, qui
erat
conforderatus
f{nmanis,et ficfucrmt dcreliai alus
par
tm
captiuatis,& partim
trucid.ms.quipoHeamuiiipUcati/im per
orbem
vniuerlum,rtpatetadfenfum.
5 Etadhucdccimatio in ca.
Quia decimx dantur
afidctibus
ectlefu.
6 Et conuertctur. ^b
abir[iione, &
paucitate,&
perfecutir-
ne,quam pajja ejt tcciefia.Vrimo
a
principibus
ludforum,^: patet
.ylil.S.-J
in
pluribus
locis
altfs tiufdcm
(ib>i:&poslea
ab
tn.pcra-
to. thus
f{omanis,& eorum
pr^eOis^vt
in
JanHorum
lc^CHdis, &
tn
(hronicis
habetur.
7
Et crit in oflcnfionc ficut
tcrcbinthus .
Quad
impleium
vide-
talcproducetccxcidctinr.
# Cap.
ydemus
maximi a
tempore Conflantini,
in
quo incepit eccUfia
no-
tabtliter
&mnahiiiter ixaltari
(Vf dtlatari.
8 Scmcn fanflum erit id
quod
flc.
'ouiafideles nou multi-
f"(*ntHrpcrgencrationcmcarnalcm:fedpergratiamfanaifitanie
I"
bapnfmo.vcruntamen
quiaexcxcationis &cbdurationis
ludco
rtm
tcmporeprxdicatiows Cijriflt
&
.Apof^olorum
eius
figmafuit
cbdurjtto
prxdecefforumjuorum
tcmpore prxdicationis leremie et
rdiorum
prop\>ctarum,qifuermm
inueuti
tcmpore defi
riHliomi'fa.
firtpcr
Xabutliodonofor regem Bjbylonis.
idco litera ifla
p,tcfl
expoui pro
illo
tempore
,
licet
principalis
intcntio
propbetx
feralur
ad
obitinattonem I<idxor,m temporc
prxdicationis Chrift, &^po
JtolnrHm.Etfe(undumifl.imfentainaM,,licitur: Et dixi;
Vfque-
quo dominc./op/f durabit
ijlj excjcjtio &
obdurutio<Et di- I
xit:Donccdcfolatifintciuitatesabfquchabi.LJ/Wae/-
plctum fut
temjiore Cedecix,ffuando
rex
Babyionis
desiruxit ciui-
tates
rrrnilud,
&populum
duxitcaptiuum
in
Babylonem,idro
fubditur
:Etlongc
facictdominus
homincs,(5c
multipli-
CabitUr. Htc
conjcqutnter proptnta
denumiat
corijolatiuncrn Ifo^
norum
,Ci iflud fit
frequcnter
iithoc tibro &in
alifs
Ubris
prophc-
tatibus
inxta
conjolationem
malorum
, denutuiando
con/olauonem
bonnrum,vt
oppofttaiuxtafepoflta magis
elu.^ hoc
cfl
quod
dici-
tur.tt mul.
idcli,
terra
luda,
quai dcrtliflaf,>eiat afuis
habitato-
ttbus m
captiuitatcm
diiflis :
multtplicabitur
adhnc
nihominibus
aiiimalibus, &
alifs bonis,
quodinipletum fuitpi.fl captiuitatis
re-
dituni
fub 7.0)olmh,l,&
\ehcmia,& Maciiab.vis.ln rncdio
tene,
hoc
dicitur,
quia
Udcj
ifl
in
quarto
climaie terr^e
habitabiUs . k *t
adljuc in ea decimatio , idcfi , adhuc dabuntur ihi dnimx
bovorum
Sacirdotibus &Leuitis Deo
minijlranttbus , ficut
hjbetur
7^-Im
-
mu lo. Et conucitetura
captiuitatein
profperitatcm
. Et ent irt
oflenilo,iem{icut terebintbus,&c.
quia pnjpcritas
eorum
p,
Htan^
t.-!m
c.iptiuitaicm fuit
magis
admirabilis: &
hoctempore
Macha-
bfo>ui,^,(juando rccuperaueruitciuitaiem &
tcmpi.m
ronha .Jn
tiochumrrj^cmtuni
valde
pottntfm .
Scmen fanftum
crit,
id
quod fle.in ca.
Q^uiapofl
rrditum
captiwtatis
Bjbytonuetidlivi
tur
ludcoumpoputus
adidololatriam
dicH^ajfe ,mfi alumi
pauct
ex
Ytolintia
regis uiniiocbi,
vt haietur i. Machab.
&z.& tuiw
eiiam
atiqui
tuet
pauci comparatiut njpcau
totius
poputi
acceie

runt
at:quas
conditioncs
Ccntitmn,,facicndofibi
prcputi.i,pateii,a,
&
rphibiam,vthabciur
t.Maihab.l.T^ontameu
'aicitur
ibi.qubd
deciinaicruntadidolvlatriam.
*
Cap.
tJ^{O^^LlTEI{^.
t
S^'^"'"
dcnuntia
,
fi
pcrfcucrct
in malitia
,
proptcr qua
Dcusrctrahitgratiam
fuam
,& ficcxcarcatur
mcnspcc-
catoris&
obainaiur,quoddcbct pracdic.itordcnuniiarc
populout caucata
malo.Etconfcquentcr lubditurrcmc
aium.cum dicitur.
J Donec
dtjolcntur
ctuitatis/ibfque.\^t^,\\om\ncSftCCJitQ.
rcs
rcs
per amaritudincm
pccnitcntiac
.
Et
hoc bonorum
opcrum trudiificatio,
fu
4
lii
multiptujbitur
qux
dirciiCiu
Juerat
pcccatum.
7
Et erit in
oftrnCiorem
ficut tcrrhinthiis .
dificatio
peccatorispcr pornitcntiam
.-...^.v
p
-o^va 1.7
f^Vl p\;CII
1 IV J I i lai
niturali;s
in
cxcmplum pa*ni;cndi j
lcna.
quiafcquiturad
bdini'-.
A Dco
proptcr
Nam bona fru-
conucrfi
prt
po-
tpatctdcMjgda-
8;
AdJino.
88
talitercontrad,ceretfH^propheti^:qnamqmnegarctM'l'tcrpor
qtamalue-rahienfufu^iptaaUegat.
rctnc?areprrentcmviftonem,&ideonooportctdicerc,quodhC
^"^
^;
i^
fctnsgareprxfentcmrifto
_ , ,
Ti/;'j /Jcnzrwr
a^ confirmationem prxdilorum,fcd
ejt vifio perfe
re
ltelataprophct:c. , ^ , ,
ADDITIOII.
/ co.c.6.Hbi
dicitur
inpofi.Sicttt
ler.ii.dr.-Terraterra tcrra.
Qtiodlegitu^inlere.Tcnz.tcnn,
rerra,aucli
verbum dni.
T^onoportetvtintelligatur
adexcitandam maiorem attentionem
(fcut ludfi dicuntjSedad
dcnotandam terra cui
loqucbatur,cxpref-
fam difiinQioncm.Erat
enim terra cui
loquebatur tripartita,cuius
vnapars
dicebatur tcrra
Iudief,alia Galtlff,alia
vero trans lorda-
nem ,
vtpatct
in libro
qtii
dicitur Canhcdrin. Vndc ad denotandam
talem
diuifionem
ter nominat terram,& ideo in hoc loco
cimfera-
phin terfani!ts
clamabant,ad literam
pland
intelUgendum
efl
ad de
fignmdam
trinam diflinclioncm
in diumis
perfonis, prontfides
ca-
tholica tradit . Vnde &
qitodlibet
ifloritm
trium nominum in con-
creto
fignificat
fan5iitatem,
vt denotetur
plurditasfuppofitorivm.
III.
lneo.c.vhidiciturpoflil.Etdixit,Yz<ic
ad
arg.pcccata
re.&c.
Licct Ifaias inprecedentibus
a^gueret multipliciter poptdum
de
peccatis
eoritiit,nunq
tamcn eorum
obflinationem prfnutiaitit,que
obflmatio
in hac viftonefuit primofibi
reuelata,citm
dicitur: Au-
dite.&nolitc
intelligiAc.exc^cacor populihuius.
We
mn efl necefe
dicendiim,
quodhec
vifioprpcedat
alias
prophetias
predi5las,ftcut
Hebrp
minits rattonabiliter dicunt.na
inprfceden
tih.
arguebat
peccata,etfcelerapopuli
de mandato Dci,vt
diSiit
efi.
In hac aittevi
vijionefibi
iniuntium efl,vt exc^cationcm
&indura
tionem
eorum
fiituram,tempore
dduentits Chrifti
eisprpinntiaret
A D D I T I O. IIII.
In
eod.cap.vbi
dicitur
in
poflil.Et
adhuc dccimatio in
ea,&c.
vbi nos habe7nus:Et
adhuc decimatio in ca.inHcbreobabs
tur
qufdam
di8io
qu^
licct deriuetur d dccem,tamcnno
fignificat
decimationem,fedfignificat
denm.i.numeru denariit
ingencrcfa-
cretovinincat anctitatem,vt aenoietftryuirM.n.a5 Ki^l^uiuuiniit,
ii^^....,.^^.,.,j~.-j.^-j--
-
i

r -^i
PoicLimtelUgunutr.Verbumautm^^^^^ mnino^&eflfe-nfusfcimHcbrfos^^atemporeht^^^^^^
,
^
intelleium,infinguLiri numeroponitur,vt
ejfcntiis,
vnitas intelli-
gatur.Et
notandum
g quidam expofitores
Hchr^orum
attedcntes,
q,
in vnitate
diitina
quffumma
efl, periculum
ejfet
iterare nomina
m
omninofimiiia effent,
ex
qiio necejfe
erat vt
intelligeretur
ali-
quaplurditas
,
ideo diter
interpretati fiint hgc diia,fcilicet
, vt
fantius qui inprimo
loco dicitur : &
etiamfaniits qui
infecitndo
loco dicitur ,
intelligantur
in vocatiuo
caju,fic ^rterqnc jeraphm
damabat adalterum,dicens:0 fancle ianftusdiis Deus excr
citimm,
Sic. &Ijoc audent dicere, eo
qttodinlinguaHcbraicain
his nominibus
non ejl differcntia cafudis
.Sed hoc no valet
afpicien
tiproprietatcm
harum
dilionu,proiit hocponuntur.
vndc trunsla-
~cTP.
VII
^
^i^
'-^^^2^
bus
^chaT^.
&c.
49*
QS
^ ^"
pra
fcri
buc rcmanehant
decem
rsges
in luda
vfq;
ad
trunfmigrationcm
Ba-
^
hylonis inchifiuc.qui qnidem
reges apudeosftmt
loiiatha,
^cba:^,
ST^echiaSiTvianafl^cs^^mon^lofias^Ioacim^lechonias^Sedecias.To-
teftetia
aliter
mtelligi
iflc
numerus denaritis, vt
referatur
ad illud
quodleqiturGcn.^.vbi
Deiis
coccffit.Abrahf,quodfi
innenirentnr
inSodmis deccm
iufli
,parceret
toti
ciuitatiproeis
. vnde inhoc
loco dominus dicebat
Ifaix quod licctpopulus effet
ita
mdus.-ficiit
popHliis
Sodomorum,proutfupra
dixerat i
.cap.
Audite vcrbu a\
domini
principes
Sodomorum
. tamenadhuc remanebat in
ea.jcilicct
ludisa &
tertifalem
dcna videlicct luflorum
,
qua
vok'
but
cosjhflincre
&tolerare doncc conttcrterentur.
^^^
ptafuntvfq-.ad
*
locum fub O-
zia & loathan fiho
eius,
vi
fa funt
quxlequuntur
fub
Achaz
rcge impijflimo
,
g
a Deo dereliftus ab inimi-
cisexpugnatur.
b
.^tyw:^.Quiclaufitianuas
C tSpli,
& Baalim
adorauit,fi
lium fuu idolo cofecrauit.
C A P. VII.
T facSlum ell in diebus
Achaz
filij
loathan ,
filij
Ozia;
rcgis
luda
,
afcendic
a Idrft,
rex Aran.- b
TQuj
ante cxx. milia bella-
totum
pciculTerat
dc iudsta,Sc ducenta milia
mulierum ,
puetomm
&
imcllarum.cum
in-
'^nita
{irxda
in Samar^am du.-ceiat.
Rifin lex
Syria:
,
&Phacee
fihus Romeha:
rexlfi-aelin
lcrufalem ad
prxliandum
contra eam
,
dc non
altarea^neum abftulu,&
al
tarc idolorum
in
tcmplo
pofuit
. lure
ergo
a domi-
no dercliaus eft,
&j'itirrxe
runt
aduerfus
eum inimtci. a.Par.*l
c ^/cenrfit.fecundo.Primo
.n.Aflyrij
tribu ludx mul-
toslterfeccrat,
&
captiuos
i Damafcuduxcrat;
& hac
fiducia reucrtunt
tpc
A-
chaz fed no
pualet
auxiiia
te Deo,no
meritis Achaz,
fed fola mifcricordia Dci.
B
.Ajcendit.
<^
\\alm
tue.io.f.
Diuifio.
NICOLAVS DE
LYRA.
C A P. VII.
5 T faaum
eCt.VoJiquam
Ifaias
dmuntiauit
regni
lud^
pu
nitionern,hic
denuntiat eius liberation^S
a
perfecuiione
dua
rum
regum,vt
tanqua
bonus Samaritanus
po(l
vinu
mor^^
tificatiunm infundat
oleum lenitimm.
Sciendum
tame,quod princi
palis
intentio
prophet^ efi
denmtiare CbriJiiadHentu
qui interponi
'nisbeneficiim,ibi: Et dixit dus. tcrtio datur iMusliberauonis
(i-
gnum,ibi.Et
adiccit.OVffl
primum pYtcmittitur
timpnstii
dicitur.
1 Et fadum eft.
Quia
qttarto
anno
regni fui
fadttm eft
iliui
qwd
(equitur.
2
Filij Ioathan,filij Ozi?.
Secundu
quod
dicit
I\a.
Sa.hic ex-
primuntur pater
&aitus
ip/ius ^cloa"^,
ad
oftendendtim quod
bcne
ficiKm\diuinumfalum ipji Jicha-^^proutin
hoc
c.defcribitur,iion
tur.vnde
dicit
\a.Sa.fuper g.ca.Zach.Quhd
vniuerfi prophetg
non
fuitfacium propttr
bonitatem
tpfius .4clm-^
,
cum
cjjet
idololatra
r ... ;.....; ..-.r. fi./,. ./,, v.<,y;#,v,;, (/n- ^ii dif< Mp.fHp.auod eli in veffimus.vt hahetur 4..Rc'.i6. &per conjequcs
indi"nus diutno be
funt locuii,nififuper
annos
redeptionis,&
ctd dies
MefJie,qtiod
eft
m
telligendum
de
principali
intento. Et
ideopars
iiia
in trts dimditur.
quia primbinfignumdia^
liberationis denuntiatur Chrifli
incarna
tio.Jecundb
eius
refur\e8io,fe.ca.tertio
eius
afcenfto,ca.g.^ciendtm
tamen
g h^c diuifto
non
eft
pricifa,quia
infecunda
et tertia
parte
fit
mcntio de contentts
inprima quantum
ad
aliquid,quia propijctf
fre
quenter
repUcant
idem,alio
tamen
modo:qui(t
thodo exhortatiito lo-
tjuuntur.Trafens
autem ca.in
trespartes
diuiditur:quiaprimb poni'
tur
rcgni
luda imminens
periculum.fecundo
promittitur
liberatio-
nis
peJfmusyVt
habetur
^.I\cg.
\6. &
per conjeques
indignus
diuino be
neficio.fed fada
csi
propicr meritumpatrisjui
loathan,
qiiiftm
bo
ms &iuftus,n habctur
^.\eg.
i
J.
E<
0"^* auijui, qui
didfs e^
etiam
.yi^arias,quifuit
etiam bonus &
iufius,
vthabctur 4.
l^g.
1
5
. t^eruntamen
pojiea
anno 2 2 .
regnijui juperbiuit,& ojficiumj.i-
cerdotale
fibi vfurparc
voliiit :
prupter qmd
a Dco
lepra ptrcujjus
fuit
,
quam patienter portauit
habitans in
domojequcfirata
, &
jic
peccatum
eius
purgattim fuit
per panitentiam
&ppiam
illatam.
$
Afcedit Rafin rex
Syne
& Phacee
fi.Ro.&c.//?j
duo
reges
^ non
M
B^
U L 1 T E
^
I Et
faBum
eft. Per lerufalem
fignificatur
anima fidelis
fecundum
fenfum moralem,in qua
ciuitatc dcbetChri
flus
rcgnare
,contra
eam venit Rafin,
qui interprctatur
iniquus.i. nonKquus,&fignatfupcrbiam. Namfupcr-
busvultahosexccdere,
&fic
refugit a:qualitatem
,
&
Phacee
qui mterpretatur
oris
apertio
,
&
fignat
auaritia.
vndc auarus
diciturquafi
asris auidus : &
ficosapcrtum
habcredic!tur:quia nunquampecunijs
fatiatur . Et hxc
duo vitia dicuntur hic titiones
fumigantes
&caudas ha-
bentes:titiones
.quiaconcupifccntiaminflammanr,
fu-
iriigantcs ,quia
mentis
qculos tanquam
fumusexcaEcat:
& caudas iiabentes
,
quia' poft
fe alia vitia trahunt
.
De
fupecbia
fuperbia namque
diciturTccl. 10 h.Iniiium
omnlspeccatifit
pe/;;a.Deauaritia.
i.ad T\m.h.l\adix
ornpiHmrnalorum^efl
ai
pi.Vct
Ifaiam verodiclam ciuitatem
afllxuraotcm.prcdi
cator
fignificaturvcritatis,danspro
figno
libcrationis
conceptionem&natiuitatem fpiritualem
Chrifti in ho
minibus bonx voluntatis
. Per Achaz vcro recufantcni
fignum,fignificamr peccator
obflinatus in malo. Dc bel
lo verovitiorum contialerufalem
moralcm dicit Bcrn.
fuper Mifluseft,';
Vcnitauaritia,&
vcndicat in mc fibi fc-
dem, iaaantiacupitdominari,
fuperbia
vultmihicne.
rex.luxuria
dicit:cgoregnabo,ambiiio,inuidia,&
iracfi-
dia certam in
mcmct!pib,cuius
potiflimum
eftc
videar,
egoquantum
valeo refifto,renitorquatum
iuuor,dnm
mcu
Iefumreclamo,&
dico,nonhabcorcgcnifilcfum.
\
Indie
So
Ifaia
CaD.VlL
90
a
TQaia dominus aaxiliatus eft, vt filium raara de
viigine
n-rrtiutumhacoccalioaenuntiuet.
potucrunt
debclLire eam
aTRegix.C
>-----
fctnuntiaucrunt
\4tnrcx.
Hic cft rex Ara
qui interpretatnr exceirus,fa tici non crcdunt: fic idco no
intelliunt iuxta ScDtuaam n
^
pictia,Uccuiari tumidus^
Et
Pha^cec
fiii'
RomcUefrex.f. ta
qu*
d.cuntur.qui dicunt.TaS
^'P^"'"'-
^
*
Procopius.
Non
defuerunt
qui typum baptifmatis pi
icinam habere docuerunt.
b
Dertliansea. Afratre f uo
Rabface, qui
ad
Anyrios
tra
fierat,vt tradunt Hebrai.
c
J^fubfilius
tuns.Qaiimcr-
pretatur
rcliquus
comcs &
conuertens,
quiapopulus
luda
demanibusduorum
Tcgum liberandus erat.
d
jnvta. Ibi
Rabfaces,
poftea
cx
prarcepro
Senna-
cheribDcipopulu blafphc
mauic.
fentnSm?am^S afacic;enti.Etixitd"n7a7l/aiam7Egrcdere

da.
Sum^Rafm
r?x1y:
Aio,nonmprinapioaqux , . .. . . . .5 _
ria;,
& Phaccc filius Romc
liaeiquiainillisfinitumcft
dccem tribuum fm
prophctam
Ofce
)
rcx hsereticoru.
Hi.f.vtcxpugnentecclefiam.conrentiunt. Quod audies
domus
Dauid.i.fimplcx populus
Chrifti
pcrtimefcit ,
ga
ro arboribus
frugiferis,fed
infruc}uolo
coparatur
fal-
tui. Hxrctici.n.&Gcntilcs
argumentorum gladijspu-
gnantcontradomu Dauid,
cu difentiant fibi.vndc:Fa-
&i funt amici
Hcrodcs,
&
Pilatus m
paiTionc
Chrifti.
a
^rf</CTf. Tropo.Confidc
randumcft,quod impiorc
gi
Iiaias iubetur
occurrcre.
b fIdcrt in
Vice.ii amicitit vnitaeft cura
x.tribubu.
cuirum tfx eiat PhaccetiliusRoni<-li.
n
domui
Dauidjdicentes
cRccjuieuitSyriaru-
a
Ideti.x.uibubus
ju
adtizferunt
Roboam,
cjui
fijit de uibu
ph'
tim.
j
btProptcrhuncnuntinm.
CfRfgis.
perEphraim,
&commotum
eftcorcius,&
IDomus uiuid,
Fo!ia arbori.iti.
Tlnfruftiiola.
cor
populi
eius,
ficut mouctur
ifgna fyluanl
fuo,noninprincipioaqux
.
,- ,
o
" " '-
lextrcmisfini-a
moccurlum
Achaztut &quidereliausen:
2
i
4
6
7
8
9
/.?Sef',bf
''"''
filiustuu.adcxtrcmum
aqux
duftus
.o
i^lSS",.,,..
eraiiagroFuIIonis.vbilor .Tsoiicer.
i;ideft.qu,e,traciui.cmet.,.r.nfon,2e,.i,tioontani..
Nam
TKcelathphamafar
fub
Qu^mS&rtna''
P'^'^^^
^^P^^OTV;
m via
agri
Fullonis
,
6^
H interfccii r!
fin.rofecin'.
\^amiuis.n.Acfta2rcgna-
ideft.pauo^coisneprodas. 12
tcrfccitPhaccc&Droeore
^rs^c^^finclTm^rfiX
di^^^deum:
Videvtfileas.
NoIitimere,&
13
gnauitnoucmS,&obE
SnTmor?h,f. K. r
'
^^."'o-i-
pT- .T.^n, finiendi. fcfllis d Salmanafar tribus
^^onoraciusm^^^^^
cortuumncfformidctaduabuscaudis titio- H annis,captuscft:&duaus
,mn,^J.,f r ^ 5 - ^
fsc.-icne,imc,..
ij
cum
dccettibubus iu moQ
tlZrfSmlgandrvi^
"""^
^^niigantm
iftoru mitafuroris
Rafin
i^ tcs
Mccdorum.,
&Pcrfa-
fapict.amfccularcm,ach?-
regis Syria:,&fihj Romclix^c^
quodconfi- I?
l"%Vocopius Fum.Van
t""^"''
Srufti^TqSffi
^^^"^""^5.^y"^^^-^^""^
&^ testitionc^^sregcsvocluit.
'^
.fSubdiii.
- .
----^-. ..~... --lo-!.,. D
''tl'<. cTQu.aludiamoniola.
'^.1"?'-'"? ^"-T'^^""
Ephraim,&filius RoWlie,diccntes:Afcc'nda
dcrcn t COtra luda &
ponc-
'^
.
,Q..cfcc.cm.dctm.ent.n,. b TTtabara^ 1
potefta.cm
no.ri
rcnt
lupcrcum filmmTa-
,
veiaueiv.mus.
becl.ibonu Dcum.
Vtcrq; niusadludam,&uifcitemus
cum,&cuella-
rpirml^WD^fuSamc
""'"'"n ^d "o^
^
&
ponamus regem
inmc
non
ftabitconfiliumcorfi.
Quandiu autcm ftabit
mundus &
quac
funt cius,in fini-
busfuisdominantur.
Cumautem finis mundi aduenc-
rit.hoccft
<Sy.annis,(5ctammundircx,qua:tf.
dicbusfa-
lunt:quamomniaquxad
^.fcnfuspcrtincnt,
finem
acccpcrunt.vnmcrfafolucntur.
QuodGcntilcs,& hxrc-
^
tici
NICOLAVS DE
LYRX
^
non T>tnerut tunc
ftmiliter contra
regem
^cha^, fed
quiltbet perfe
<T
(ticceffiut,
&licet
noexpugnauetint Jerufatem ciuitatem
reciS,
tamen de
regno .Acha^
duxerunt
magnam
prxdam^quia
non
pote-
rateis
reftHetetn
campo,fccunduquoddiciturA.TaraU% a.Trz
diduquccumdominusDcusinmanurcgisSvriar.qui
pcrcuffit
cum,magnamqucpra:dam
cccpit
dccius
impc
rio.
f^AA^^f-r/^rf^w.ManibusquoqucrcgisIfracl
tradi
tus
cft,&
pcrcufruscft
plaga grandi
.
I Et
rx\iMizucTum,&!.c.idcfi^cha7,qmdefcenierat
de iomo
Lauid &
pnpulo
eius.

Diccntcs.r^/4
exercitus
duorum
regum
non
poffuntftc
cor.
grrjjar, ,,., lurrat rumor,&
potiffmUd illot
contraquos
inten-
dunt bcUiic. Et
quttfucr:t
ilU
rumor^fubditur.
3
RcquicuitSyria./!/f/?,rf;f5mrf.
tanquam qui
luce
ipfa,iam
19 vrcndi facultate
extincta,
20
priucntur. Pcrhocautcm
21
titioncs,nccpIaufibilcsge-
22
tiumnugasvcrcriamplius
23 nccmalefcntictiumhomi
num
blafphcmias
metuc-
rc
moncmur.Priuaricnini
titioncs non communi modo
plantarum
vita
dcftituti,
fcd
ligni
ctiam
roborc,
iplo dcnique qui
folct in
ignc
rc
luccrciplcndorc,
hoc folum habcnt
virium.vt a
q^^uibus
prxhcnfi fucrint,
cofdcm
qucant
denigrarc tantu,
& in-
lucntium oculis
lacrymasprouocarc
^
Tahecl
c
^ <ii.nArPnhr-,.-r^ r , .^
* i ^^^^
^^^^'-'^iJfypcr
quam
itur uu
agrum
iUi4m
,-pbi
f
^
; ^^P^i^P^^^""- fP^regnim
Ifrael, fv^e
decem
tribuum, pannos
ab
eisfctos
inpifcna cxtendebantad
deficcandum.
q*iaIeroboapTimusrexfuttdetriJiuPt,l,T^i^^.i..l _ - n.. .. r.A:^^ ..j ^..L' . .
u,.ji,.,.unum.
&
qui
derelifHts eft
lafub afratrefuo
ad
alienigenas
tranfeunte.
Et
dicuntibi
expofitores hoc dia>4m
H^bjicishai>eriabHebr.tis,fei
rbi habeatur
nefcio.
-pnde &
F^.
U.aliter
exponitfccundum
inter-
prelatiotttm
huius nominis
Jajub,qui interpretatur reuerfut,
&
ftc
dixit dominus:tu
&qui
dereliaus efl
lafub filius
tuus,quaft
dicat
dominus
:pjuci depopulo
ludx
quireuertenturadmeperpa^niten-
tiamM
dtaum tuum rrunt tibi
ficut filius tuus
lafub. Jnfcriptura
enim
ficra
iUe
quiper
d(,arinam
juamatiquos
conuertitad
Deum,
dicittir
patereorum , Cjr
ipfi
eius
filif. fecundum huncmodum dirit
.Apofiolus
i.Corint.4^.d.
In Chrifto cnim Icfu
pcr cuangeliu
cgovosgcnui,
10
Adcxttcmum,Scc.rantettmibidu^pifcin^, vbicolligc-
banturaqu*
, Cr vnaerat
fuperior
aliera
,
ita
qudd
de
ipfafiuebat
aqua
inaliam,ficut
fitfrtquenter infiagnis.
1 1 In
vi3,&CC.idcfi,per
quam
iturad
agrumillum,vbiFuUones
qnaleroboa^mus
rex
fuit
de tribu
Ephraim,rt
habetur
^.f{eg.
f I.& alu
pofi eu
comunuer.Ver hoc aut
quodfiibdiiur
:
Rcquic-
Uit
Sym,&:cinteUigiturconfederatio duori
regum
ad vemendH
(imul
iontra
regnum luda,
ex hoc enim
quod quilibet
eorum
perfe
yiaoriamhabuerat contra
^cha^,cogitauerunt
quod
ambo
fimul
fojrer,t dtflruerr
regnum
&
transferre
ad
alium,
vt habetur
infra.
5
Etcommotumcftcorcius.S-fi//ci^ea^(/jrtr
6
Etcorpopulieius.Prw,/or/worr.
7 Sicut moucntur
ligna.E<J
enim
q,fuerm
deheUati d
quoU
bet
regeperfe,vt
dia,m iji^n
campo,fuaimt valde
territi,crrdcn
tesquod
non
poffent
refificreambobusfimul.etiaminciuitatibus
rnii>iiiii
&ff)ralit'is.
8
EtdiXirdominUS. Hk
corfequenter
promittitur Lbrratio'
itubemhctum,cum dtcitur:
Etdixitdominus
adlfaiam.
pro
Ufolatione
regts
&
pnpuli,Ucn
mn
meruifftt^vt pradtaum efl
9
Egrfdcrcinoccurfum,&c.O/cM%/e;r;.o/i/or'o-
ttrt,qHoa i{abiui
ei
eratfitius tfa$4,
qui nSfuit
honoratus tt
reze Ju
'i^Jccundudecenliamfui flatus,cum
effet
dtgenere regio,ficut &
Ptetfuus,
vtlxpraatciumtfi
,propttrquodindignatustranfiuUt
/f
"d
rtg^m
.AJiyriorum, qui pofuit
eum
interprtnctpts fui exerci-
tus,jecundum
qued
habetur
.^.f^egum
ii.&
ideofubditur
hic: Tu
&qui
1 2 Ef diccs ad
cum.
Exparte
mca.
I
i Vidc vt filcas.
idefi,fism bonapace
&
qtdetejideo fubditw.
Noli
timcrc,&c.5'f<7/7/r.
14
A duabus
C3udis.idcfl,exercitibus
reges fequentibus.
ij
Titionum
fumigantium,&c.
Titioncsfumigant,quan'
do
exnnguitur fiamma.
&
quiaglorta tegis Syri^e,
&
regis Ifrael
crat
extinguenda, ficut denuntiat
propl;eia
in /joc
cap.idto aquipa-
rat eos tiiionibut
fumigantibus.
16 In irafuroris Rafin
regis Syrix.idefl,regnieius.
1
7
Et
filij
RQmc.idefi,regis
&
r<gni Ifrad.fupple
in ira inoru
contra
te.^oU
timire
, eo
quod con/tUum
inierit contra te
Syriain
malum.Et
Ephraim,idtf},rcgnum ifrael.
1 8 Et filius Romclix.
idcfl.rtx
eius.
1
9
Diccntcs:
Alccndauius ad Iudam.S^/;///tfr
&concordi
ter,&diiit:
20
Afccndamus.o^,rcgn/<iZ</4c.^
ineminentiorilocoqui
regna iyna
er
Jfrael.
2 1 Et fufcitcmus cu m. ./f
/a quicte ipfum impugnando.
21 Et
cucllamus,&c./.rt</f)V7WKJ' & ditioni
nolirttfiibijciam*.
23
Etponamus
rc^cm.ideft,l<^m<U<t,quivocaturhic
Jabeilt
ridicnhicJ[a.ia,
* Hxc
91
Glof.ord.
&Nicolai
de
Ly
ra
92
15.7
deraon-
flrac
cap.i.
t.Iacelligetis.
B
mortisfaucibuslibcratus, fignuinferni&accepit&de-
D
dit .
Quia prioribus propliets
non credidit verbis,iuber
fi^^num
petere.cuius
autoritate cogat
credere.
q.d.
Vis
yt
fcmdatur terra,& p3teantinferi,quicorde
terrxeffc dnr
an
aperiantur
coeliiad
quod
vtrunque
mortem domini,
& afcenGoncm
refpicit,vn-
de : Qui
enim
defte>idit,ipfeeji,
(ircjuiaafcendir.vndc-.^edi-
xerisin cordetno,
eju:s afcendit
g^^^j^"
in ccelumA\OCc(\,ChriHum
de-
duc(re,aut cjuis
defcendit
in
abyf
fum,
hoc efl Chriflum
de mortnis
ducerc.
f
7VoM/54.Nonhumiliter,
fcd
fuperbe.
Miilti enim le-
futur.icrcdiiit.vndeaaaif.Mr.on
creaiac. T>jviniuja.
guntUT
3 dllO
ilgUa pCtlUlIiC
put
Samarix filius Romelis.Si
non crcdideri
9
&
acccpiife
: icd Achaz ita
*
a
tm
terra veftta.fcd
&
voscaptiusbimini.
rcfpOndit taUquam
aUtOri-
Verior
tis^no t
permanebitis.Et
adiecit dominus lo- tatem habens.
npn
tentabis t.a de 1
a TLibfrationis
vel viftoris. bfCLuiauxiliumpolUcetur.
IQ domtnnm Dcumtuum. Ydtl-
^^^'^-
quiadAchaz,dices:Petctibi%numadomi-
n muit
9
in
figno
Deus
glori
"=*
arNonabi<iolisqua:adotas. Tlnoptionetuaponitur.
blAblnferis.
c
<[Dec?lo,velvtElias(f'coelo,Moyfesveniatabinferi$.
no Deo tuo in
jpfundum
inferni
,
fiuein
ex-
fCumdebuitobedire.
a TAltas
exaltabo.Hebraium enim
vttunqucfignificat.Uaias.
ceirum
fupra.Et
dixit Achaz: Non
petam
,
&
a
TQ^ia
Acliaz non vult audite:
a Tabeeh Tabeel bcnusDeus.q.d.Ibiponamusidolum
Dei noftri.Vel ad literam,filium
hominis,fic
vocat.
b
.A.hi4Cjexta,^c.c\A.
Interim cotentierunt
finibus fuis,
& Damafco
tanquun metropoli
Syriae imperabit
Rafin
&
caput
ciuitatuEphraim
Samaria erit,
& in ea intenm
regnabit
filius Romelix.
-,.^_, ,,, j--j

r^ 9 z
c
sexagintaquinqueami.
Aa
dio
cius filiu Tabeel.HaJcdicit
dommusDc :
I
vigefimofextoanno
rcgni
tQupdminatur.
,
.
^ ,
.
Ozije
quando lepra percuf- Non
crit
iftud,
6c non Itabit:led
caput Syri^
^
fuseft,
ex tiicloathanfilius b
Erunt.
i
eius
rcgnauit
xxvij. annis,
patre
adhuc viucnte : Poft c
mortem eius xv). poftque
Achazalijs
xvj.
Pofteare-
gnantcEzechia
fex annnis.
Ephraim,ideftx.tribusin
ca d
ptiuitatem
duftse,
ceflarunt
efle
populus.
d Smoncredideritis.
-JeEufe
bius, Valde neceflario
pro-
e
phetavirginispartui&nati
uitatiEmmanuelisDei,
in-
terhominesprxtulit.
Tijft
credidtritis nun
inttU'getis.
* Idem.Vnde
funt
qut
cx f
circiuicifionCjCum
Chriftu
Damarcus,&
caput
Damafci
Rafin.Et adhuc
^
fexaginta
&
quinqj
anni,&definetEphraim
6
cflfc
populas:& capuc Ephraim
Samaria,&
ca 7
* ^
--.^ r 1--..,. k/- nf*H r*.ntr. Afh.iz & noDulus'nQn
a f
Domino per
propiictam
ha:c
prxd
cente,Achaz &
populus.non
futur.icrcdidit.vndeaddit.^iir.oncredidf.
fOviriluJa.
8
la
ficaretur
rentur.
"S

"
& idola viUfica-
*
Auguftinus.Achazapudp
13
Ifaiam tiniet
fignum pcte
14 re,
neDeumtcntarevidira
tur
i
cu hocciiim dominus
nonacdant,hxcnonintcl-g
,'
.
^'^^V^^^^^^A^y^"''"'"" i5 adm'oneatper prophetam^
hgunt, quemhicprophcta ^^ tentabo dommum.Etdlxlc
: Audice
ergo ^^ ^^^j^ exiftimans.cp abipfo
VaticinetUr, aVndeChnllusnafciti.tus. bl-Quafi.
Nonfolum
prophetatum
difta
C
VetetihifirnumNtC\W\p
comemniiis.^a^iia
-.^iubentidominoco^nradic.t.S.
phetx
non credidit,domini domus Dauid.
Nunquid paru
vobis elt mole
^,',t,^^,trat,.rrp-,ttyr n rl flif. , PrnDhciis.ouorum vertacomemmtis.
b Tlnuidentescius
figivs
&
glotiat.
pr.ii.ij4.b
Ibid. 104.3
m.?8.b
loflie. lo.e.
i.Reg.jS.b
lonr i, a
a Piophetis.quoruin
vertacomemmtis.
b
1"Inuidentescius figivs
&
gloiis.
f
Onerofi. v deiLaboraui fuft ncns.
ftos efle
hdminibus,quia
molelli
ettis,&
Deo
f
Scllicct nffcitis molefti.
mco?
Proptcr
hoc dabit dominus
iple
vo-
autoritate
terreatur.q.d.dif
ficile videtur tibi
, quod
re-
gna potentiftJima
breui fi-
niantur,&
tu libereris &
po
pul
us tuus : fed
pete
tibi fi-
gnum, .
'
'
j
Tcte
tit;//gnw7.'Mov(esacccpit fignum
aetcrra. vnde:
Mifit fi%ya& p'odiiiain mediotui^fgypt.
Ranas,locuftas,
cynifes,&
cynomiam:de
coelo
grandincm,ignem,&
te-
nebras triii dierum.Ezechias
quoque acccpit fignfi
de
c?
lo,quando
Ibl
x.lineisrcgreflus
eft.Et lofue in Gabao 5c
Hailon
ftanribuslble & luna.
Pleriq; putantSaulem
fi-
gnu acccpifle
de terra & de
^fundo
inferni, qn peif
inca-
tationem
vifuseftSamuclelufcitafle.
IonasdcabYflb&
m^tis
16 credo
exiftimans^q^abipfo
^pheta
exploraretur
vtrii
praecepti
mcmor cflet,
quo
17
rentareDeum
prohibetur.j^
^^^.
it 4
Epyphanius.
QdAchaz
perGcj
per
humihtatemrcfpondit. tfj.
19
N.on pef a?w.hanc
rcgis
humi-
20 litateduobus
fignis
remu-
-
nerat
dominus,
qui prius
vntim tantum erat
poliicims
.
Largitur
enim dommus
duoab exceIfo,verbum fuuquod
mifit a
profurido,car-
nemquampropriavoluntatc;verbum
afliimpfit.
g
,At'.diteergodomus
DMid.,
*Procopius.Achaz
vcluticol
In ano
loquio indignum dcdignatus^ qui
fuam
alioqui
contu-
niaciam
pictatis
fuco
prxtexerat
,
ad domum Dauidex
quo
fecundum carnem Chriftus oriturus,
ad
ipfam pri-
nnimperuenturus erat,fcrmonem
conuertit.
c
;.v''rl bi'. !/.'
V
i^VV
.;?..>"
I
2
5
NICOLAVSDELYRA.
HxcdicitdominusDeus.
Cuius
verbHndpotejJefalfum.
Non erit iftud, icdtcet
g,
transferatur
ad eos
regnum
tuum.'
Non ftabit./^e/i confilium
eorum non
habebiteffeBum.
SedcaputSyrixbamafcus.toicr/fi/m. ^
' -
Et
caput
Damafci Rafin.
q.d.
non erit
capttt,fiu
dotniiiiH
Jerufatem.vnde
luijditur.
'' '^
'
;
'^i^
6 Et adhuc
fexaginta
&
quinque
annis.
ide^iregnuin
de^
cem tribuum.
7 EflepopuIus& caputEphraimSamaria.iffe/^.i-awtit-w
deftnet efj^e mnropolis inre^no
Eobraim F
..';''-."
' >
8 Et
caput
Samariae filius Romeli
ae. Idefi
^fiUus i{pmelU
deftnet cfje caput
tn
regno Ephraim: quia
in
fine 6f.anncrum
Ofee
rex
Jfraeljatis
cttb
fuit captus,&
in
captiuitatcm
duSius cum
po-
pulo fuo per Salmanafar rcgem .Afjyriorum,vt
habetur.^,l{eg.l
.
Sciendum
tamen,qu6d
ifli 6$,anni nonfmt
numeradiab
illoanno,
quo ifaias loquebaturifla: qmaaprincipio regni .AchA^j^cui loque^
batur,fiuxerunt
tantum zz.anni.
^AchaT^emmregnauit
i6.annis
tantum ,
yt habetur
^.I{eg.
1
6.cmfHccejiit E^s^echias^in
cuius an-
m
Z.CaptusfuiiOfee,
vt habetur
^.l\eg.iS.
& ideo
dicitI{a,Sa.^
numerandi funt
a
tempore quo
.Amos
c^pit prophetare,qui prophc-
tic^auit
contra
regntm Syri<e,&contra regnu
ffratl, &c^pit fphe
tare
per
duos annos ante terramoiii,
quado O^T^ias
voluit
thuriftca-
re,vt di^veflfupra
, &
fic propheti^auit
duobus annis
antequam
O^ias percuteretur lepra.
yixitaut
leprofui
%
S.annis , cuifuccefjit
Joathanfilius
eiusin
regno
i4.annis,&pcifi ipfum .AchaT^id.
&
E^^echias
6.annis ante
captionem
Samarix
,qui fmuliunHifaciut
hyann.Mvj
vero dicut
,^iflianni funtnumerandi
a
tempore quo
Oi;iasfuit kprapercuffm,e6 ^
ex titc
reges Ifrael &
SyritC acccpc-
rujitfrontem infflandi regnu
luda
, c6qu6d
rex erat
percuffusk'
pra-.fed
dicunt eum
vixiffe leprofum 27. annis,&ftc
in idem rcdit
J]mntitm
adnumerum annorum,& antefilius
I{pmeHxfuerat
occi
its ab
OJce,&fic
dcficrat ejje caput
SmariiX .
$
Si
j)
Si non credideritis. Scilicet in veritate.hoc
dicit
Jfaias-, q<t
Jciebat A.cha7;^idololatram pej]imum,verbis
fuis
non credlturum,-
Quod patet
ex
hoc^quiade
diuino auxilio
diffifus,refugit
ad auxi-
liHm
regis .Aflyriorum,vt
bixhetur
4. i{eg.i6. /
''';*
10 Etadiecitdomi.Hic
didxltberationis
ponitur ftgnum''&di-f
ittdiiur in duas
partes,quiaprimopcnilur
fignum
liberationis
ab bo
flihus tcmpore .AchaT^jfecundo
temporefitijfui E-^ecbix,ibi:j9ddu
cet dominus.Vrimain duas,quiaprim6promittitur
fignunuftcm-i
d6dacur,ibi:Ecce virgo.Circapnmum
dicitimEt adiecit.domi-
nuslocoad Achaz,/'f>-7/a^m. ^
1 1 Dicens:Pete tibi
fignum,
Liberationis
tu&
populi
tut,
vtpr<tdixi.

12 Adomino Deotuo.Etwa(i&irfo/;V,
^.crco/i-.
1
5
In
profundum
inferni. Secundu I{a.Sa.hic
accipitur
infer
nusprofoffaftueJcpul:hro,ide(i,VetetibtfignumperreJujciiatio-
ttem alicuiusmortui.
'x^,
>.'. ^
14
Siue in excelfum
[apn.Slcutfiiduntfm temportlofuc
per
flationemfalis,
loCucio.C^
:''' ^-- '
./

'
-f
',/
'"'^
I
j
Et dixit Achaz:Non
petam* Etfecundu quod'cticit'R^h,
Sa.cum
efJetidotolattapeffimus,ftgnum
rtnuit,noletiS
quod
aliquii
adDeigloridm
monfiraretur,idetfubd'itut.
16 Etnontentabodominum.
Fuit
excufatio fiiia
ad
coope-
riendum
malimfuum:propter quod Ifaias
intulit,dicens.
17 '^anquidp^iLamvohis,8cc.ideft,prophetis,quosfxpe
mo
lefiabm deridendo,affligcndo,& uHquando
occidendo,vtpdtet
4.
Rjsg.&i.Varal.inpluribitslocis.'
i8
QuiamoIcftieftiSj&Deomco.S/gmoB^i&fooWrffMffj
re
nuendo,ne
nomeneius
glorificetur. ...
19
Propter
hoc.idefl,ai
dedaratione nominis
fui principalitcr.
ZO
Dabit dominus
ipfe
vobis.
"icilicet Liberationis vefire
co-
'Jequentcrquamuis
fttis ingrati, quia
Deus multa bom
facit
mgra^
tis &inuitis.l^-nde dicitur
Matth.')
. Pater vcftct cslcftisfolc
fuuni oriri facit
fuper
bonos & malos.
*Eccc
I
9^
Ifai^e
Cap.
Vll
nant.
e
^
a
Ecceyirgo conctpiet.
Hcbraice
alma, Larine
quoquc
al-
A madf lancta.Omnium
penelinguarum
verbisvtuntur
Hebrxi. Vndein
c|pticis
de Grxco f^Mv ideft ferculu fc
CirrexSalomon.SicenimHebrirolegiraus:
Alioquinq
nouitas c(i
miracuU,
fi iuucncula
conceperir,vt
metiuat
Hcbrari? Alma rii
vii^ineni
nubilcm & adclclcetulam
figniticat. Nonampiiuslo-
quctur
vobis
pcra:nigma-
ta : Ecce
virgo concipiet,
hoc
critnouum & mirabilclu-
dximentiuntur adolclccn-
f ulam
concipcre
, fcd alma
B
quodinHcbrxofaiptumcft.Iingua Punicavirgincm
fo
nar. Alma
apudHebracosadoIelccntuIa dicitur. vcl ab-
kondita,idcllapocrypha
quxnunquam
virorum
patct
alpcchbus.fifc yirgo
fo<:.Hebra;i dc Ezcchia hoc dici
pu-
taiu
loirJ
P4
'
fSaluti] !c libcrationis. THocfcilicct.
bisfignum.
t Ecce
virgo
f
concipiet& pa-
fDci;uu;Orculetu'mQfculoctti$lui. Ctdnt virtutum
iprecilrcx glo.ii.
b'Oludi.
f In
periculis. f ^lUsbif
virgo.fecunduHebratMn
n.vuuiaque.
iignficit. vocabiiutautem.quod inMaiihcocft, in Hebizo noahabetur.
fed MatihTus lenfuin non veiba feqiiiiut
riec
filiuin : &:
t
vocabimr nomen eius
tat.quiaeo
rcgnantcSamariacapta fir.;ScdAchaz filins D
loathan
rcgnauit
annis i6. cui
tucceflitEzcchias
filius,
'
&
rcgnauit
annis
29 qui
crat
25.
annorum cum
rcgnarc
coepinct.QiiomodoergoprimoannoAchazdiaaeftad
cum
^phetiadcEzcchianafcituro.qui
iam
cratnoucm
annorum,nififortefc'xtuni
r^ni
Ezcchia; ann
um,quo
capta
eft Samaria
, infanria
eiusapplicaridicant: Noa
aetatis.fedimpcrij
:
Quod
violetereflc cxtortumctia
ftultispatct.
*
Tcrtulianus.
Signuma
Dco,
nifi nouiras
aliqua monftrofa tam
djgnum no fuifE
fct.
Dcniqueludxi
hicrcuincunturquodnihilfignivi-
dcri
poflit
rcs
quotidiana
,iuuencule,fcilicctprcegnatus
&partus.
^
2i SviVMnnel
i
i
NICOLAVS
DE^f-^RA.
*
T Eccc
rirgo.WjV confe<]Henter poniturJtgnum,& quiafcriptu^
ra isia
mitltipluiter peruertititr
d
ludxis, intcndo hic
aliquMUulli
,
immrtri,& fic
prt^cedjm
:
Quiaprimo ponam
obiediones
tjuikus

nituntur
oflcndrre.ip nonpolfitintelHgi
de Cbrislo adliteram. Se-
imdip9n.m ftlpts exporniona eorum,(jr eas exclud.t;n . Tertio
fmtm expofittonenicjthtlicjm
&vcram.
Quartd
obicCnones lu-
ieorumfoUam.
Ctrcaprimum arguunt
exhoe auoddtcitHrhic : Dabit domi-
na$
ip(c.
vobis
fignHm,fctlicet
Itbcrauonis
.AchoT^
&
populifui
k duobug
regibm regmm
eins
deflruere voientibHs, vt diOum esi.
Jefu4
aiitem
f^^a^arcnus
natus
fuit poli tempus ^chx^er quingH
tos anuos &
emplius,
vt
po/fet defactU
oilendi
pcr tempora regno
mm:fei
dmitto
propterproltxitjteiu
vttandam, &
quiaho^
con-
teditur ah omntbiu
Chrijli.tms
:
ergo conceptio,feu
natiuitas
lcfu
T^ts^reni nftllo
modofuttjignum
dtile ItbcrJXwnis . Itcm ex hoc
quoddtcitur
: Eccc
virgo concipict,& parict filium.&car-
guunt
,
quu
1
Hebrfo
habetur : Eccc al ma
concipict,
Sc
pa-
rict
Sccqnodnomenftgnificat
virgtnem,fedadolefccntu[am:quod
nomen
indifferenter dicitur,de
virgine& corrupt.t. Quod Cimfita-
ni
negM
de
Mxria.quam
dicunt
virginem conceptlfe.
hcm ex boc
quodfequitur
: Et vocabitur nomcn cius
Emmanucl,
&in
Hebreohabctur: Et vocabil
ipfa.fcilicct alma, nomcn ciu?
Emmanucl.
lefus
autemT^ip^jrenMa
non
futt
vocjtua d matre
fua,
nec etiam ab alus
m%muel
,fedlefs, vcpatet exeuangcltjs
eorum:
ergo hfc
litcra
nonpoteji tntelltgt
de
ipfo.ltem arguuntex
hocqtiodfubditunnhoc
f.ipjrc.Antcquam
lciat
pucr
vocarc
patrcm
& matrcm &c ex
quo patet,quodin pucro
de
qmfit
htcfermo ,
fuit
ignorantia qttod Chrifltitni
nc%MU
de
lefu
\jc^are-
no, dtcetues eum
hjbuiffe plenttudinan f
lentu ab
tnfljnti conce-
ptionifinqHantumbomo:
&
tnquantum
Dcus ab temo.
Circafccundumfiicndum
quod proptcr
isiaqux
diBafunt, ali.r
qui
Hcbrei
exponiintfcriptura iflam de
ET^cchiafilto rc^ts .Acha^
quipoH dinumprophctf natuafuit.vt dicunt
tnftgnum
liberatto-
nu
regnt
ludx a
prfdiais
regtbus.
x ad hoc inducut
quod
habetur
Dtfrd fequenti cjp.
EteritextcnfioalarumeiHsimpsn:
Lauudt-
nemterrftufoimmanuel.
E-^^chiass
autcm
ftiit
dominus terre
foft ^cha^jjotremfnum. Scdhocdiaum
rcprobat l{aa. Sj.per
hoc,quiaE:^chtas
crat
z^uutnorum
quaio cfpit regnarcposl
.A-
cha(j)atremfuum
tmmediat^,vt habetur
^.\egum
i
'i..Acha^v2-
ro
regnauit
i6.annis tantum vt habetur
.^.l{eg.
1 6.
ergo
in
princi-
pto regnt
.Acba^ antequam
diceretur
tsiapropi)etia,S-^chi.ts
lam
erat natus &erat
^.annorum &
flc nonpotefl hfc fcriptura
intel-
ligi
de
ST^echtaJt
adhuc addiRum
f{ab.Sa.potefl
aidi.qitiafciun-
dum
ipfum &fecundum
doSorcs catholicos
prophetij ifljfuu
di-
Rj
quarto
anno
regni
.Achtn^&flc S^chtas
tunc
nofolnm
babuit
nouem
annos,fcd
ettam
tredectm,ergo nopotefl
intcUtgi
dc co.Tro-
fter quod l{a.Sa.dicit ,
quod hfc prophctia tntelltgcndj
est
dejilto
If
jta. DicH entm
quoilfaiasacceperatm
vxorcm
quaniam
ime-
(Htam,&
quod
tam
conccperat
de eo.viiie
iuu.quoitalts
eli Itte-
ra: Eccc adolcfccntula
conccpii,& parict filium, &dcnun
tiatio huius
partHsfmtfignum
ab
copreitclum quij dcpucro
exi-
ilcntc tn matris vtcro
nejcttur,anfit mafciilus vclfoemtna:& tdco
^uanio
catttudinaliterprfdicttur,figmm c(l credibilc,
qund
illud
quodpromittitt<rjdt.tle figmim (itjuturum , vt
fit fenfus
verbi
lfau:Eccc adolcftcntula
conccpit& pariet i\imtn!,&
qud
do m
natiuttate eins videbis verbum mcum
vcriftcatum,fctas
tc d
d^obusregtbustetnuaderedtfponcntiljuscitolibcrauium
. itita
ti*it vt
iiie
/{ab.
al.profequuur.qiuj citopofl
aipctittonS^iha^
rcx
.Afjytiorum
vnvt in
Datnafi
um c ontra
l{afin rcgcvi Syrif
, &
rum
imtrftut^
&populHrn
tiHS transfulit
tnC)rcncn , vt habctitr
qitarti I{cgum,decimofexto,
&eodetn amio vt dicit
Ofeefiliits
Ela
coniiiraujt contra
ThaceefiiHtm
l^fnehf rcgemt Ifracl
, &cmin-
terfecityVt
babctiir
qttarti I{egitm
1,6.
.Adfuum
autem
fropofitu
confirmandum adducit illud
quoifi.ribitur cap.feq.
Et acccfiS ad F
prophctiflam,& conccpit& pepcrit
filium .
Sxquopatet^
fuod
isla
adolcfcentuU
de cuius
conceptu
, &
partufit bicfenno
,
fuit
vxorIfaie,adqu.tm acceffit
maritaii
affcilu.Et puer coceptiis,^
&natus de
eafuitfilius eius. Std
ifla
expofttio
non
potesl
Rare ,.
quiacap.fequentidicitur depHcro /f4to. et erit
extenfio
alarum.
eius,idcsi
exercitusrcgis .Ajfyriori{itt implois
Lttitudinem
terrf
tuf
6 Smmaiiucl. &
loquitur
ibi dc terra
rcgni Iudf,ini;ts
nunqua.
fuu
domimti
Ifaiaa nccfilius eiua
:.&fic
Emw.mHel dcnius con-
cepttonc
, &
natiuitjtcfit
hicfermo
, rm
fuit filius
Ifiif
. Itcm
quodduttdcnuntijtionemnjtiuitatitpueriinfcxum.ifciilino ejfe
*
ftgnum
d domino
promijfum
videtur
falju;;}, quia
de mandato do-
mini dixit
ifji.u
i^
Pcte tibi
fignum
d domino Dco tiio in
profundum
infcrni, &c
pcr rcfurfcRione
mortui
velperaUq
nutattonem notabilem
&fHpiemrtHralem
in
curfu celesii , vt di-
Hnm
esifHpra.t
idem dictt
t{ab.Sa. &fH
illudfignim
debnit
ejfe
aliqutd
v.tlie
m.tgmim
, &cvcedcns totam cre.iture
facult.ttem ,
cuiiifmodtnonesi
talts
dcHunt^uioUfUoniam aliqiiando
medici e.r-
perti ptValiqua fignj
&
experienti.xs
precognofcuntfcxum
pucri
nafcituri.
FJ
fi
dicatur.quod
non
cognofcunt prr ccrtitndincm:ta

mcn
negart ncmpotefl
,
qatn dcmonesprfcognofcant
ccrtitudtnati-
ter, ciimai
bocfe
txtendat
eotrmp
notttia
mturjlis ,
que rem.mlit
integra
in eis :
&per confequens
talc
figniim
ptcsi
certitudinaii^
terprfdictddiabolo.
Item
quartkm /{egurn
dccimofeptimo,dtci-
tur,
qu6d Ofeefiluts
fla
rcgnjre cfpit
aime 1 2 .
^ch.r^.
&
fecun-
dum hoc
ThaceefiliHS
/{omcltf
vixtt
vfque
ad i z..mnHm
Jyicba^.
Etficfalfum
vtietur,quoi
dtcu
I{a.Sa. ififum interfcEium
ab
Ofcc
eoicm anno ,
qKonatHsfuit
emmatutel,qut feinnium
eum n.uus
futt
anno
^clu7iitu.velv.ai
t.trdius. Item
ctp.a.dicuur:
Antc-
qua
fciar
puer vocarcpatrcm
& niarrcm. iufcrcrur for^
titudo
Damafciy&
ipolia
SaourioBcoram
rege Aflyrio-
ru m. Scd non
legitur Samanjfpoltatad rcgc .AJJyriorum,ante no
num annum
rcgni Ofee
, m
qiio
fuit
capta
d
SalmanafOr regc
.Afiy^
rtorum,vt
habetur..^.f{cg.
i ;<. licct
Ofcc anti}fueru tributarins re-
gis .Aflyriorum.&Jic
a
njtiuu.ttcpHcri
de
qiio efl
bic
fermo,qu<,d
fiiufiliHs IJaifJccundum
diOiim
l{a.Sal.vJ quc
ad
captioncm
s ama
rtffluxcrunt
anni t
j.faluct
a.de
rcgno .Acl)j::i^:
&
9.
dc
Ofcc,vt
patctperprfdiilj, quij pitcr fuicnatus
.^.anno
.Acb.i:^
vcl
<y.ai
plus :&Ojcc ccepu
rcgnarc
i i.anno
.Acha^:
vt diBiim csi. ante
vero 1
7. annospiicrfat
vorarcpafircm
&m.urem.St auccm dica-
tur
qitodOfie cfptt rcgnare .yumno
.Acb.T7,vt dicittU
aliqui
adimc
fcqiiitur qdpHcr infpolt.uion- Samarif
hahiiU
9.
aniios ante
qiios
pitcfcu
yocarc
patrcm
&matn-m ad t.irdiHs. Itcm
qiiod .tflumit
aiconfirm,ttionefHtpropofiti,cudicitHr.Et acccfli ad
^phctil-
lam
accmagts
cit .rJ
oppofitum,vt oitciidctur
ca.fcqiicnti.
Circa tcrtiH
atiiptcndu
csi,quod
dicitur Mjtth. i .t/. Hoc au tc
totii
facluca,vtadimplcrcturquod
diaum c(t a
diiopcr
prophctam diccntcm;cccc
virgo
habcDit in vteio &
pa-
rictiiliu &
vocabitur
uomecius V.mmzn\ic\.x lioc
patett
5,
iHa
Jcriptura
Ifaif loquitur
de domino
lefu
Clmsio, cu Mattb.
.ApoHntus
&
eitmgettsi.t,
SpirituJfjn6loplrnus magis quafneriit
prophc, fvetcrit'ti^.dir.n
cjfuijjc rmptetam
tn natiuttJte
Chrtjii.
Etjecitniumhoc
Jiccxponitur
dilolioribus cjthottcis. Eccevir-
goconci}ilct& panct filium,
idcsibcatavirgomjriadpro-
fhetis
iienmtt.ita,quc coiuepu
&
pcpcrit
vutncns
virgo.
i Et
vocabiturnomcn
cius fcmmanucl,
qi^j^vocatus
esl
ChriHus,
quodesinomcnjignificans dupttcem
njturam in
vnojiip
polito,dtiitn.vn,faltcct &humiWam,& hoc
tdemfigmficat
Emma
niici,qitoi
cst
mtcrprctatitm nobijcum
Dcits.
*
Buty-
.j: \
[S f
liJ
95
Gloford.
&Nicolai
Je
Ly
ra
6
^a
F.mmmul.
Quldam
Ifaiani diios filioshabiiiflc diciint,
A lafiib & Fmmanuel.Hmmanucl
dc
vxorcprophetifTagc
ncratum in
typnm
faliiatoris. Et
lafiibqui intcrprctatiir
rcliflis vcl conucrtcnsin
typum
ludaici
populi qui
rcli-
6luscft,&
poQca
rcucrfuriis
Emmanucl^idcftnobifcum
Deus
) gcntium
vocatione
CNobifcum Deuj.quod
in deftruAione duoru
regn patfbit.
bfAparteto-
tfiideftomncnicibuinhqminiidoneum,
in
quo
veruihomo monfti3tur.
c
1
F.t etiam ncus ecit.vi Trilicet.
vcritas humani
corporis probaretur.Itifantia
enim non D
praciudicabatdiuinx fapicntis.
* Ircnxus. Dii
igcnter
fi<z;niticat
S||^ituflanftus.
hunc
^
natum c
virginc
Deum cflc
,
cum dixit. yocabnur Emma^
iiud, ideft,Dcus
intcr homincs,&
declarat hominem ef-
lc, appellatcniminfantcm
fignificat ,proptcrquavcr-
bumcarofaaumcft.

^ t .
s ^
i j r-e
in>. ieTrini
*
Tertulianus.Quomodo
a
Emmanucl Butyiu
& mel comcdet ^, vtlciac
inquit
IfaiaS 5 VOCabiS nO-
atHeiodem,
fcribas&Vhariltos.lNunquamviti>rum patet
sffrftibus
tite.
c 1
Benedico: auditcdomus Dauid I
b
gnum
vellrz
menciusfimmanucUidcft,
"^]^^;^^
nobifcu Deus,ficChriftus
b
i-epj-obaremalum,
&
elii^erebonum: Quia
ipfedicit.EgOVObifcu(um
,,L,^,,fi
oeushomo.
antcquam
(ciat
puer reprobarc
malum &eli-
i^Annofexio reg.
i tze.hiz ab
Anytijsc.ipta
elt Saniaria.
crerebonii^clcrelinquetur
terra
quam
tu de-
aTQl!?''
Hi nonfunt tibi metiieiidi,fed AiTyrius. bfVenieiite Aliyrioillis
lup?tJtis,in
Einiiianuelis liberabeiis
pra:letitia,
1 Vndedeiclinqueiuitet-
rt abhisret'ibus,
Ln>'4.cap.
Luc.
g.
vfque
ad cofummationcm
fcculi . Eft
ergo
nobifcum
Deus,
&
quoniam
nobilcfi c
cftChriftus.eft
nobifcum
is,cui
nomcn eft,nobifcum
Deus.
* Ladantius.
Emmanuel
nunquam
eft vocitatus,fed
Icfus.qui
Latine dicitur fa-
lutaris fiuc faluator,
quia
BcuClisgcntibusfalutifer
vc
nit.Sed
propheta
dcclarauit
hocnomineqdDeusadho
mines i carnc vgturuscflet
b
l\eprobdremalum. q
d.in
panis
infantiaj
pofitus
habcbit
bonimahq.-difcretionem.Hisverbispercipimus
lalua-
torisinfantiadiuinam ineo non minuiftc
fapientiam
.
'
Quailis
dicatur: Vuer autem
proficicbat <xtaie^ fipitntio,
vt
'

vcritas
cum
dicit,6i}'>t2
&meL co
mtdet,
&cum
dicit, priufqua
co^riofcat
bonim aut tnalum .
HcEC enim omnia funtin-
fantis .
-c
L)eyeim(^uftur.^c.c\u:iC\(ii-
catTerra
Syrie
&
Samari^
ab iniiocatione nomims
eius vaftabitur,
& domus
luda a duobus
rcgibiis
libc
rabitur.
* Eufcbius. En deletum
Lib.7
cftregnumSamarix,
&re-
moni
teftaiis,a
facic duorum
rcgu
fuorum. Addu-
4 gnum
Damafci,
hoc
figou
j

/:,...-,- Sr /,',.,,- ^i-iii fnm rnri %
datum crat aducntus Cliri
cet dommus
fupcr
sc
,
&
lupei populum
tuu
5
^.
^
^^^,
^^^^^^ ^^^^^^^^.
a fTiibul.i ionis &
captuittatis.
>^
lam m
5
Cr
6
&
{iiper
domu
patris
tui
dies,
c]ui
no vencrilt
^
aTNabiirhodonolot
cum
i|UO
v-neiunt Mndi &
Perfi.&.Aegyptij
St^Chaldsfi,
'
adieb.
feparationis Ephraim aludaciirege g
C NICOLAVS DE LYRA.
1
But'V.&
mc.CO./;oc dicttur ad denotandum reram eius buma-
M^ nitatem
qM
talibus uutritur maximc
mpueritta.
2 ytfcl.i:c.mi.livt,nonteneturibicaiifaliter,fed(onfecutiui,
(iuia
abinfa'U!afua
habuit
plenitudinim fcientite adreprobad
*rn
malum,&
eUgendumhonum^loijuendo
de
jcimtlalmHana.Ei quict
islam habait ab
inflanti conceptionis
&
non ante ideo
fubditur.
3 Quiaan.pu.fci.re.ma.&c.
dere.ter.&c. /d(y?orf/o/w^
tauquam
tibi
noiinamjcilicet
terram
Ifracl
& tcrram
Syria.
4
A fa.du .
reg.
fu.
(juia
rex
^Jfyrivrum regem Syri<e interfe-
cit,& populum
eiiis transiulit in
Cyrcneny
vt dthum
eHfupra,
&
pojiea Ofeertgem lfraelcepit,& populum
eius
tranjluiu
in
^jfy-
rioSfVt
habetur
/\..P^gum
1 8.
-.
,
circaqtiart^m
dicendum.
xAdprimum quodinfacrafcriptura
ri cueotus. ponitur dupUxfignum
alicuius euentus. Vnum
pronofiicum, quod
eH indicatiuum
effeiius
futurij ficM
ludic.6. datum
fuil fignum
Gedeoni in vtllere indicatiuiem
fux vi^ioriicfutttrx:^ talefignum
frequentius
datur
infcriptura,.Aliudtfifignurememoratiu'tm
ef-
feHus
pretcriti,ficut Exo.^.c.dixit
domifius
Moyft
: Hoc habc-
bitis
fignum quod
mifcrim te
,
cum cduxcris
popuUnn
meum de
Aegypto,immolabis
Deo
lupcr
montcm iflu.
ide^t immolabis Deo de
ifta miffione,qu
tibi
tniponitur
ad Ubera"
tionem
populi
reddendo
gratias Dco.Etficpatel qucdiflud fttit
fi-
gnum
rcmemoratiuum
mifUonts prterit<t,*iec
obsiai
magm
diflan
tia
temporis, quiafignum
rem^moratiuum ita
refpicit prxteritum
in
magna
di!iantia,ficur
in
parua,ficut'&fignum prononicumre-
fpcciu futuxi.
Siiendum etiam
quod
iiberatio
regni
ludtx a
perfecii-
toribus
fuitfignum figuratiuum faluationis
mundi
fiendx per
Chri
flum.& quia .Acha-^
erat incrtdulus
verboprophetx
,
vt difiu eii
Jupra,conuemeatiusfuit, vtfibi
daretur
fignum rememcraiiuufu'
turum in
longinquum
, vt
ipfe
in
propria perfona
non
videretficut
in mente non crcdebat: illi tamcn
qui
defcenderunt
de eo
viderunt,
yt Maria
, &
Jofeph.idcofiimnter propbeta
non direxit vnbu7/t
ad
.Acha-z^4icens.
Audi Achaz:
fcd
ad domum Dauid di. Audi-
tC
crgo
domus Dauid. de
qua
domo
fuerunt
loJcph&Maria,
non tamen ad eos
refertur quod
ibi dicitur :
Nunquid parG
vo-
bis &C. '>ed illud
quodfubditur:
Dabit dominus vobis
fignu.
Ad
fecundum dicendum,qubd
almuth in Hebteo
fignificat abfco
ftonem,&
inde dicitur
alma,<ibfcondita, quod ftgnificat
iuueculam
afpeBihus
hominum
abfconditum,ita qubd
de eius
pudicitia (^ inte
gritate
non
dubitatur,maximh
quando preponitur
Utera
He,tucfic
fonat haalma.1{ec
inueniuntur in
tctafacrafcriptura aliquxficfcri
ptis,nift
tantum
tres.l{ebecca,Gen.2^.b.vbi
dicitur deea
, PucUa
dec'oranirais,virgo pulcherrima& incognita viro.r/e-
^Kr
i/>i</e ; Puelia
quae cgredictur,
ad haurienda
aqua.
in Hebrao
i^etur
: Haalma
quae egrcdictur,&c
EtMuria
fifrjr Moyfi,Exoi.2.b.vbi
dicitur de ea.Et fuit
puclla,&
VOCa-
uit matrem
pucri. inHtbrp
habttur t
Iuithaalma,&c. &
ift*
'i/ JcribituT
in hoc
eapite
; ideo.cum
dmprimafuerint virgi-
vides6Iudaje,aduenitergo
Chriftus. Vides hicomnia
completa
, pucrum
e
virgi-
E
ncnatum,quimelle&
bu-
tyro paftus, qui
infantiajie
pus
exceflfit,
vt
reliqui infantes,in
quo
dolus non fit inuc
tus.videsduo
rcgna
dcleta Si videsha:c
duoregna
ftarc,
cxpeda
adhucdum vcniat
Meffias,fin
vidcs hsc ia olim
diruta,
venit
ergo
Meffias.
S^^fii
nes
purjlfimx, quando
nominatx
fuerunt
nomine haalma. idcm te~
ncndum efl de
tfia.
{^dtertiumdicendum,qubd duplexefl
nomen
alicuius,fciiicet
i".'
impofitionis,& natur^ficut fortes
tsi nomen
impofitionis
,
hoio
u,ojo
yel bocmmen homo nomen natur^.
lefusfuit
nomen
impcfiium ip
fi Chrifto,vtpatet
Lucz. Emmamel auttm csi nomen
naturp.,feu
proprietatiSfSignificat enimnobftum Deus,vt
diium
tflfupray&
hoc esi
proprium
nomin
ipfius
Chrifti,in
qito
diutna natura
(^ hu-.
manafunt coniunii^
in
eodemjuppofito
. Et l)oc modo vocatus efi
pUribus alijs
nominibus
proprictates
eius
fignificantibus,licut
vom
catus
ijt
lapis,Daniei
z.& Danid
Ofee.^.
&nvmine dcmini tetra-
grammaton. hrem.ii.b.
Et hoceftnomcn
quod
vocabuat
cum dominus i\xi\\XSnof\zx. vbi
l^emus^dvminusyin
Hihrto
habetur nomen
dominitctragrammaton,
&
pluribus alijs
riomitii-
bus
confimiltter
nominatur in
fcriptura,
vAi
quaitum,iamfolutttm
eft
exhis
qmedi^iafmt,
quia
Lcetin
Chrifto nonfucrit
aliqua ignorantia,
tamenficius eft
hvmo in tcm-
pore,& fic
habuit
fcientiam infufam
in
tempore,
&
antcquam
iila
haberet,liberatio
populi per Ifaiam dcnuntiatafmt impleta.
5'
hAiiucZt don\mns.
Sciendum,quodparsiiiaad
finem
capi
tis
muitiplicitcr exponitur
a
diuofts:
Sed vnam tantiiih
expofiuc-
nt m intendo
proJcqHi,qu^
rationabilior miln videtur,
&eam
p)
0-
feq'itur I{a,
Sa.vidclicet
quod
in hac
parte defcribiturfignum
Ibc-
rationisa
Dcofa3.ctcrnpore E^i^cln^filij .Acha':^,quianx.Afiyrio
rum cum
magno
exercitu venil coutra cum,
lui
t^^^tchias rcfifttrr
non
potttit
viithttrnana
,
&
ideo
conttatitfe
ad diuinum auXiltum
implorauditm:&
idco
mijit
dominus
angelum fnuryi,qni
vna noUe
percufjit
in exercitu
regis .Afiyriorum
centu
ociogintaqtunque
mil-
lia bellatorum.
Quud videns rcx mane territus &
confufusfugjt
ad
icrramfuam cumpaucis,
&ibi
tnterfelus fnit afilijsfuis.^.t\e
gum
1
9. ^gitutfetUitdtim
hoc
refiduum
huius
capitis
in duas
partts
diniditnr
, quiaprimo tangitur
hvc
fi^UYfi
tn
generab.f.cundOjCX-
plicando partes
clus
iiifp(C!ali,ibi:Et
trit.Cina
primum
diciinr
ip
fi Acha\
: Adducct dominus
llipcr tc.quia Thvglathphalna'
jar
rtx
.^fiyriorum vaftauit
lerram eius nuUo
nfiftchte , & tum
(iffiixit,vt
habctur.
t.VaraLp.z
8.
6
Et
fuper
do
]>.lui.ideHfupcr E-^chiani
fiiittm
tuum &ezus
populum.E%ccbias tnimfuit
iuHus &
bonus : & ideo
magis dtfi-
gnatur
hic
ptr
auum
fuum loathan,quifuil
ii-Jius,
qnaptr .Achn-^r^
patremfiutm,qui fuit pejftmus,cum dicttur.Supcr
do
patris
tui.
fcilicet
loathatr.de
q^ta
domo exiet
E^echias
fiiius tuus.
7
Dies
qui
non vcnc.d dicbus
fcparationis.//?a/f/5^rja
fuit facia
ternpore
l{obxian,vt
habetur.
^.P^eguta
12. a
tempore
il-
lo
vfque
ad
tcmpus
E^^^cchix
non venciunt Uics ita tembiiis &co
folabiks diutrfis rtfpicttbus, ftcutvnicnitn itthpore E.^uhije
,
quanio
Sennacherib venitvltimb ad dciiruendur/t tius
tegutirtj,
ideoftibditur.
8 Cum
rcge Anyriorum.?oMJ
in aduentu eius
adlertifalS
fiteruttt
illi aics ratione eius
&formidit,is
cxercitus
,&pro J{ab-
*
fan
97
Ifaix
Cap. VII.
arrnfpirabit.
Afryrioru.Etcnt
in
dieillarfibilabitdnsmu
a 'Nili
^a
A:fffrf^.i'.Aegyptijspopuloimbclli
&idoloIatriaror-
A dcnti.
Lc^imusab
AegyptijsIofiamoccilum,& populo
'.
rum
Ifraei
(ubiugatum,
ne multo
poft tpeNabuchodo
^
noforcuir.
innumcrabili
cxcrcituccpitlerulalcm,
tem-
plum
rucccndit,
& habitatores
Anyriosin ludxapoluit.
}
Procopius.
Muicarum
nomine,militaresA^yp-
a
tiorum
copiasintelligir,vcl
quod
idolorum cultui intc
ti
,
fanie&
cruorcgauden-
tes mufcas imitantur,vcl
quod
eorum ita multitudi
ncm, vocirquccxilitatede-
nionftrat. Oftcndit autem
Dei nutu, tanquam fibilo,
non ab omni
quidem
Ac-
f;ypto,
fed ab
iplius partc
a-
iqua,
vtludxaminuade-
rCnt,CXCitOS AeSjyptlOS.
Ve o ^.Musconauaa iii.mtera. c
ilEujihratrn,
Bturos ctiam
Aflyrios ait,
b
nus in nduacula acuta in his
quitrans
flu
qUOS apum
nomine
fignifi
TVt mhtl fone. iiihil
pulcfanjm remaneat.fed efeu.inatis hominibu iino
Hlineti
Q^f VCl /PPtCr militarisaCU
ig^cminiotisinuliedbuscompaiemur.
lei vfum
,
&
imperium
in
gcntcs reliquasjvcl propter
98
t
peresrdiquit.quivincas&agroscolerent. VndeGodo- D
has
dercgiogcncrcqtii
cis
pripofitus
crat
, dicit : Scrme 4.Rcg..j.f
rejitBabyto>,Lt,&beneerii vobis.
quo tcmporctanta folitu-
do m ludia
fuit, vt
necgrcgcs
ouium
habercnr,ncc ar-
mentaboum.
ii
Procopius. PoftChrifti
natalcs hoftilis
cxcrcitus
omnibus
viribusfradis5c
difljparis.in fpontc
fadtis re
ccptaculis colJigcntur
Ifrae
iis
filih
tumq; captiuitateli
bcrati.magno
infidiantis rc
gis dcdccorercquielcent.
Qio tcmpore
tanta anno-
]^.'"oruBi
na: fcracitas futura
cft,
vt
q
' ^""''
vaccam vnam
&oucsduas
poirodcrit.ei
in alimoniam
fitfatis.Deindcvt ludiosfi
8
gnificct,fcrmoncm dc mil-
9
lc vitibus
inftituit.Vincam

de
Aegypto
tranftiilit.Htcc
10 enim
bcneculta multos &
11 fuaucs frudlus
cdebat, fcd
-,.-.,
.
.

_ T rrm?oregra:.t.
"
neglcdla
tandcm in amato
& nThnri".'rS' c P^J^m
&Lbarbamt vniuc^rfam. Et crit in die
'

^^'? ^^^'- ^
Lib.x.d.*--
&pulchritudmcm,quali-
c r
*" '^
14
*
EuJebius.Diesillaaduec'
moua.ca.3;.
fcx
qu^eftin
extrcmofluminum
Aegypti,&
2
a fAii,ti|s el Chaldatis nimiuiB fetocibus ic iaculis
poteniibus. ^ Ale auho i
ra:r
ptofe^n
tur.m hu^ulniodicnim locis tnulct
-ifesquecongtegani
ur.
ap/quxeft
in terra
Aftur,&
veniet
6(^reauier
"*
fln
icrr.i tua.
J
cent omnes in
torrcntibust
vallium,&
ih ca- 1
uerni-s
petrarum,&
in
omnibustfrutctis,&
in t
vniuerfis foraminibus.In die illa radct domi-
^
a
Q_^ii<iataeftei Aegypiusprolaborequo
retaiuit domino
apudTyrum.
^
b ^.Alias conduda aii.ilitcra.
ig:icniiaioiis
inuiicriDUs
cumpaicniur.
mcn
luntjinregeAflyriorum caput&pilos
a
TDecof .-m & triitutcm.
bi
ideft cum omnia translita tuciwt in Chaidzam.
bus vcftiri folcnt AflTvrii
quos
facla in ludxam
imprcflTonc,in
vctita abfcondita-
quclocapcnetraturos,
ncduni ab vrbibus cftc
tcmpcra-
turos
dicit,idcft,omncm
regioncm
ita
pcrlcrutaturos,vt
nihilcoslatcatquodoccultum
fir.
b
\oujcula.
Rcx
Afl"yriorumfqui
in
Icrcmia,columba
Dci
vocatur)in co,&in
hisqui
trans flumcn fcilicct Af-
fyrijsfunt.radcrdominus,
in
ludaeacaput&pilos pc
lcilicctomncm
fortituduicmrcgum,
&
principum,
5c
fubiedorum.
c Et etit in dieilla. Poft fubucrfioncm vrbis Nabuzarda
princcpsmiJitix,qucm
Lxx. Aichimarum vocant:
piu-
pcres
Saluatorisnoftrieft. Inilla
cnim
dicqui
rcliiftus fuerit de totius
gcntis interitu,hoc
cft
,quicunque
cx his in
Chriftumcrcdiderit,nutriturfi
iuucncSbou&duas
ouesprcdicit.&cx
ijsbutyru
& mcl
comedurum. Ha:c fi
myfticecontcplabcris,
intellit^es ia
Apoftolisfuum
finem
acccpiffc.Quorum
finguliin
fuis
ccclcfijs binasoues, hoccft binos ordincs inftarouiu ad
grcgem
Chrifticonuenientes, alteru
quidc
in
primiscle
mcntisvcrfantcm,
altcrum
quiiamper
lauacrum fitil-
luftratus:acpracterca
iuucncam
vnam,idcft,ecclefiafiicu
principatum:
diuinisfic rationalibuscibis
nutrieurcs,fce
cundum cx illis lac 5c racl
perccperunt
.
Tropolo.
NICOLAVS DE LYRA
j^
facii blafphemattonibks
fHtrunt
terrihtUs &
trijlaOiUs
. Sed rt^
^
tione
miraculofdUberationitfucruntctnjdabilts,
I Et crit. Uic
defi
Tibitur
facium
pcr parics infpecialt.
Et
primo
ifuantumadadttntum
exercitus
.fecundo tjuantum
ad
penu//ione
ipftus

ibi. In dic illa radct. tertio
quantum prouifiouem
vHUu
l.'^chis.,t!r populi aus,ibt. Et cri t.CjcM
primim
dititur.
1 In dI c i 1 1 a.
ide(l
in
tempore tUo,qMa congregati
o tanti exer-
titus non
potutt
ftert vno die.
3
Sibilabit domi.
idefl
infpirabit
voluntatem ireniendi contra
M^echiam
.
4
Mufcx
qua:
cft in cxtrcmo. Ver
mufcam intelltgitur
bic
populus ^egyptif^ut
cum
magna
turba vcnit cum Scnnachenb co-
tra
E-^cchiamyVt
dicunt
aiiqui.
Sed hoc
videtiirfalfnm,quia
l{abfa
ces tunc volens terrere
ET^chia
&
populu
eks dixit 8.
Kjg.
i
^e.
In_quoconfidis,vt
audcas
rcbcllarc? an
fpcras
inbaculo
ariidinco
atq;c6fra6to
Ac^-pto}Hocarftnondtxiflet,!i popu
lus
.Aegypti ejjet
in exercitu cS
iennachcrib conira
ETiechiam,
&
ideoalij exponunt
de
rege .Aegypu qui
aUc
tepore
vmtt contra lu-
d4amJ'.tcmpore loacha^^filif lofiM,quem vinxit&impofnit
terrx
tentum taUnta
argenti,&
taUntum auri
^.{{eoum jj.Scd
videtur
mhiquod
meUus
petefl exponi depopulo L)bi.t,qiti
erat
fubiecUts
*'g^ -Affyriorum,
&ideo vcnit ad eius exerciium. vnde nb diiitur
hic:Sibitabit dominus
mufcjequje
ejl
in
.Aegypto:fed,qux
efl
in ex-
tremofiuminum
.Aegypti.
Et vocatur ilU
poputus mufca,
ad
dcfi-
gnandum quod
venit cum
magna turbaftcut mufcx.
Dicitur autem
hic
fkminum
.Aegypti,quia
in
.Atgypto
raro
pluit,fcd
terra
irriga
turper irrigationem
J^ili,qui
adhocabiniolis
per
muttos diuiditur
riuostvt habctur Deu.tl.
5
Et
api quz
cft in tcrra AflUr. Focatur ilU
populus jtffy-
riorum
apis,non
a dutccdine
mtllis,fed
ab
aculeo:quia illepoputus
fupugitaUas
nationes i
dnuitu,
eas
ffcquJJdo,vt hahctur.^.Keg.8
6 Et
6 Et
vcnicnt Sc
rcquicfccnt
oes in torrcntibus &c. Ter
hoc
deftgnatur quod ejfent occupaturi
^dcuaft^turi cmiiiu toca re-
gni
luda.ficutfaciuntfuit tempore E7iec/ji/e,excepta lerujall qtta
Sentiacherib non
cepit
Deo exetcitum eius
penutiente.
7
Indic illa. Htc
confequentcr defiribitur
ifia
percuffio,qu}a
do
p
mtnus
mifit
angelum,&percujfitincaflris .Affyriorum
1 8
<i.mtlia
ita
quodcorpora redafiafucruntin cineres, mtalUs
vtfiibus &ar-
rms:
quo vtforex
Sennacljeribfugit,
&diuino iudicio in
tetraJUa
gladio fiUorum
fuorum interfecius fuit 4. f\egum
\
9.
&/joc
efi
qt
dtcititrhic: Jn dic illa. idefiin
ttmpore quo
Sennac/jerib venict
contra
Ierujaitm,vt dejiruateam.
a
&adct
do.ideJi acuta;
quia
lUud
qucd acmtur,fuper cotem,de
ducitur. Ver nouatulam acutam
qu.t
veloctter
fcindit mtiltitudine
filorum.intelltgitur
diuina
potentia,per quam
vclociier ceciJit rex
Senaachirib
&exercitus eius.
9
In his
qui Scc.fciUcet Euphraten
vltra
quod
erat terra
^fiy
riorum
rejpedu lerufatem.
10 In
rcge Affyriorum.
hoc dicitur
adexcipiendm aliospo-
pHtos,qui
habitant vltra
Euphtatcn,qui
non veneruta cum Seuna-
cherib ad
defiruendum
lud^am.
1 1
Caput.
idcft
regcm ,
qui afilijs fuis intcrfeaus fuit ,
vt di-
cium
eji.
1 2 Et
pilos pcdum.
ided
pedltes defuo exerciiu,
i
s
Et barbam vniucrfam.jd^fl
equites,qui
crant citca
regcm
adiurentes
ei,ftiutbarba capiti.
14 Etcritindicilla. Hic
confequenter dcfcribitur
prouifio
vi-
liuscirca
ET^eihium &populum ciustquia
licet
exercirus Sema-
cherib terram
ludx^
in circumiiu
lerufalcm defiruxcrit ,
&bona
paitim vjjiauertt,&
partim rapicritjamer.
dimtnus de
vidu fze
ch'X &
poputofuo futdtt,vt
dtiiu
fuit
j\..l\eg.i9.expotiedu
iiluri:
Hoc crit
fignum
comcdc hoc anno
quod rcpcris.&c.
&
quantum
au hoc dtctlurlm : Etcr.in dic
l\.:ernpjiepofi dcuafia-
ti^nempcrSennacherib.
4 t
T^utriet
M
I{,.A
L J T E
B^.
t
In die
illafihila
dominus
mujcx
&c.VcT mufcas 5c
apcs pii
gcntcsfignificantur
contcntiofi
&dctraclorcs,qui
dicun
tur hic
rcquiclccrc.
t
^
toritiit.vai.
quoniamfunt impctuofi.proptcr quod
i'3oantdomuspotcntum.
t ^'/ic^wcr.idcnin domibusdauftralium.
t
Etin
omnibksJtutct:s.q\xx
funt
paruancmora: proptcr
quod
quodfignificanthabitationesvulgarium.Inomnibus.n.
illislocis
vigcnt
uitiacontcntioni.s,
& dctraftionis. Et
fubditur diclorum uitiorum
punitio,cum
dicitur.
7
;/)!i/c//.'j.rfo.idcftgrauiterpunictpridida
uiiiain ma
loribusqui pcrcaputfignificantiir,&in
mcdiocribus
q
pcrbarba,i5c
in
minonb.q ppilospcdum intclliguntur.
j4//jt//cii/tf.HicdcSi;ribiturmodus
viucndi
bonoru, cu
dicitut: i(<{ci//(iffM^ic//7.}mo.idcftrationabilitct uiuwns.
Tom.
4.
D
99
GlGford. &Nicolai
de
Lyra
lOO
\0 Tropolo.Nutriet
Ahomovix
vnavac-
cam
,
& duas oues
,
lcilicet ,munda
ani
malia habent lu-
daei,
vt ladte nutrian
tur infantijcnon fo
lidocibOjVtcome-
dat verborummel-
ladclabiismeretri-
cis,
ideftdoftoribus
prauis,
nec habeant
vinum
quod
letifi-
catcorhominis.Sed
operaeorum
verta
tur in
fpinas,
& vul
nerenturabeis, qui
fagittantinobfcuro
red. cor. fi voluerit
altiusfapere,quam
PiaI.lo.
4
5
rRarushaWtator. b^Vnamtanmm.qnUpauptr. TCarnem
Robuflam vnitatem. +
cnVndepafcaturSi
VfftiatiT.
fRuoslinip!ices.-iffeftus,ad
dominum.fcilicet &
proximum.
illa: nutriet homovaccam boum,
&duas oues,
&pr
^
afQuiamultar'f<-i'a8c paucaanimali.i
bfDoftrfni euangelic. cfAgrefte.
vbertateladiscomedctbutyrum.
Butyrumenim&mel
a
f Fracinopia panis.
manducabit omnishomo,
^
reHdtusfueritinmedio
tcr
afDeficientCino,dcfertisvineisfingu'a:vitesiingulisementutar(;tnteis.
^
rx.Eteritin dieilla: omnis locusvbifuenntmille vites^
p[Ememur. bfVinea:.
^ ^
c
fTimorelatropum.
mille
argcnteis:&
in
fpinas,vV
in
vepres
erut.Cum
fagittis
^
a 1 1n
agtos
vifcendos.
,
y
&arcu
ingredientur
illuc.
Vepres
enim &:
fpinx
erunt in
a^
Frunttalcs.
vniucrla terra.Et omnes montes
qui
in larculo
iarientur,
9
multis confeftioni
non veniet illuc tcrror
/pinarum
,
&
veprium,
6c,
eritin
10 busefficitur.
lCatteratrrta.fAliasam. b
fTanlum:nonir
habitationemhominis.
II D tLt Om.mon
tur
,
&
fpinis qujc
D
oriunturin mani-
bus
ebrii
: nec terra
eorumveidoftrina
arationabilianima
te, fedabobus,quo-
rum curam non ha
betDeus, & a bru^
tisanimahbuscon-
culcetur.
a Comedet
butyrum,
Delctabitur in
paf"
fioneChriftijVi'
fua.
Butyrum
enim ex
pafcua
bouis
,
&in conculca tionem
pecoris.
qui
tn
far.far.
reUdiscam-
peftribusmetu
ho-
ftium ad montana
j,
deberent
,
vt laborantesin
fcripturis myfticum pofllnt confugient,afperamontium
manu
propria
excolentcs,
inuenire. Non
fruges
afFerant,
ied
vcpnbus complcan-
vitam miferam fubflentabunt. Caetera erunt in
pafcua.
c
fnr
'
CAl.
NICOLAVS DE LYRA.
I Nut.ho..T<jcww
vnicamfibi
remmentm de
magno
armcn
to boum deteris
raptis
&
covfumptis
ab exercitibus Sennacherib.
.
2 Et du. oues.
ftbi
remamntes de
magnogrege
ouium,
cteris
confumptis
ab
^jfyrijs.
3
Et
prJB
vber. Quia domlnus dablt benediBionem
fuam:& fic
habebunt tantH de
lacle,
quodfufficiet
ei ad
fuUentationem
domns
fu
in tantim
,
quodnonjolum
comedet
lac,fedetiam pingutdinem
laHis,qUie colligitur
in
butyro. .Aliqui
autcm
exponunt
hoc ad
of-
pofttum dicentes,quodper
hoc
exprimitur defedus
vi3us illo
tepC'
re
propter
vajiatione
ten
a,fic exponentes;Comcdct butyrum.
propter panis defeSlum
: Sed litera
precedens
videtur
reptignare
vbi dicitur.
Etpxx
vbertate.
&fimiliterfubfequesycumdicitur.
4 Butyrum
enim &mel co.vel maducabit.
Fbicunq;
enim
iiladuo
iunguntur
in
fcriptura,ftgnificant
abundantiam bonorum
terr^:vnde &
terrapromiffionis adjui
commendatiotiem
frequen-
'
ter dicitur in veteri
tefiamentofiuens
laBe &melle.
$ Om.ho.qui
relidius fue. in me.ter.?./;oj/n
iufii
viuen
tes vita humana
, & non
befiiali.
ifti
fuerunt
reliii in medio ter-
ra ludte euadentes
gladium
Sennacherib :
/edmaliqui
erayitin
Q peccatis
M
B^.A
L l T E
I^
X
t
Faccamboum.
ideftcorpusfuum nonadluxuriandum,
fed ad feruiendum domino fecundum ftatum luura.
z Et duas oues. fcilicet inteliclum
pabulo
facrse
fcriptu-
rse,&
gnu
A D D I T I O. I.
Incap.j.vbi
dicitur in
potiitla:& dixit./{cba7^]^Onpetam.
Jnhac
reffonfione .Acha^i^re^ymtelleBa nonrccufauit petere
ftgnum,timens nealiquid
ad
Deigloriam monfiraretur,vt I{ab.Sa.
dicit.Totuiffet
enim
Ifaias
virtute diuina
ofiendere aliquod ftgnum
etiam
^cha'^
nolente.Sed hxc
refponfto
aliter
exponi potefi,&pla
7iius,Tro
q^^o jciendum,
quod aliqui qu<trunt
d
Deoftgna
non tenla
doquaft
dubitantes de
diuinapotentiajed
vtfirmius
verbis diuinis
adhareant ,
vt
patet
de
Cedeone,
Iudic.6.cap.
&de
E:^chia,infra
Qyiiere
fi-
^-^^tirdemultisiuSiis.xAlij verofignaqutsrunt,quafi
volentes e.x-
gnu
a eo.
pgfientiam
fumere dediuinapotenlia,de qua
dubitant:& /joc
efi
f-
prie
tentare
Deum,ftcutlegitur
de
IJraelitis,J^um. i^.d.
Tcnta-
ucrunt
mcdccies.^lij
verb in tanta
infidehtatefunt
exc^cati,^
nolunttentare Deum:
fed quafi ccrtificati
de
impotentiafeuimpro-
uidentia Dei,credunt
quod
de hoc non
re^uiritur
tentatio,
ftcut
nul
lus
fcnfatus
tentat,an
ignis calefaciat,cum fit
certus de l:oc. Et
ifio
modo
^cha^pcffimustanquam nonfolum
dubius
defide,fedtaqua
certus de
oppofto
dicit,non
petam,&
non
tentabodominum,
quafi
diceret.
Kljcprimo
modo
quodeftpetere fignum,necfecundo
modo
quoi tfl tentare,
cgo volofigna.In quo
manifeftd ofiendcbat nullam
habere
fidem
nec
confidcntiam
de Deo.Fnde
notandum,^
cu
Ifaias
dixeratfibiiVctc tibi
figna
a domino Deo
tuo,corrcfponde-
ter
debuifjet
dicere :
T^onpetam
,
&non tentabo dominum Deum
meum,fed iufua refponftone pefjima refcindit
Deum
meum,meum,
vt
manifeHe ofienderet,
q,
Dominus de
quo Ifaias loquebatur,
non
'
erat Deus
fuus,fcilicet
.Achax.
Ex
quo
Ifaias
confequcnter
intulit :
Nunquid parum
vobis eft &c. infidelitas
enim
quam Mba':^
ofiendebat
in
prediHa nfponftone,maxime cenfa
Dei erat.
peccaiis
obfiinati,fuerunt
per
eum extcrminati: &
ifiis iuftisremtt
nentibus
fuit fuffuienter prouijum
de viBu.
6 Et erit in die &c.mil.vi.'>'tf/erej
mille
argenteos.
7
Et in
fpinas
&c.
propter
defe8um colentium,quia
ficut
diSlti
efi
multi
ptrierant per
exercitum
^ffiyriorum
I{ab.Sa.aliter expo-
nit dicens
quod tempore E^s^echi^ poit
mirabilem liberationem ab
excrcitu
Stnnacherib,vt
pradi8um e[},E-!^echias
induxit
populum
ad
legis iiudium,&
vt
magis poffent
in
Ijocproficere,
abstraxerut
fe
d
vino,itaquodparum
aut
nihilbibebant,&fic remanferunt
vi-
neje incultje.
8 Cum
fag
Ittrs &arcu
m^xcdicn.W.propter
feras
&
ferpt-
tes ibi latentes
interfruteta
ibiae
crefcentia.ideo fubditur.VcpccS
cnim &
fpinjE.
9
Et omnes montes
qui
farculo farientur. ideflfpinis
&
vepribus purgabuntur;ad
hoc
quod poffst
ibi bladum
feminari,
10 Non veniet illucterror
fpinarum
&
veprium
.
Quia
Deo
faciente jeruabitur
tena in
puritatefua, vtfic faciat fruHum
bonutn &muttum. ideo
fubditur.
1 1 Et crit in
pafcua
bouis & in coculcationem
pecoris.
idefl,ita
erit
fertilis
in
fruHu ,
quod
non
folumfufficiet adjufienta'
tionem
l}ominum,fed
etiam animatium
domefiicoruw.
B
4CAP.
rje,&
voluntatem
cEleftiumdeguftatione,quantunapcr
tinet ad ftatum
prafentis
vitae.
3 Etpravber.laiis.\dc^
diuinx COnfolationls.
4
Comedet
butyrum.
ideft fentiet excellentem
fuauitatcm.
coeleftium .
A D D I T I O. II.
In
eodec.j.vbidiciturinp(fiil.'^tCl6\C3.t\i\:C\^nbco%n.O'^C. ^^^
Tofito quod
d,imones
pracognofcunt
certitudinaliter
dealiqua
^^^^^^^^^^
muliere
prxgnantc,an ftt paritura
mafculum velfaminam,
ex co-
^^^^
7u notitia mturali
qua intcgra
in eis
remanfit,vtpo^iltator
dicit:
adhticpotefi negari quod
de muliere
qug
nodum
concepit,
dxmones
exfua
notitia naturali
precognofcant
an
concepturaftt
&
paritu-
ra : c
d^monum cognitio
naturalis
nofe
extendit ad
futura
meri
contingentia.&
ideo cum
iifipropoftio
Ifaias loqucbatur
de
virgine
qu
ngndum
conceperat,fed concepturaerat.l^onenim
dixitiEccQ
virgo concipit,ftu concepit,fed concipiet. 2V(p obftantc
ratione
pofiillatoris
,
adhuc vidctur cauitlatio ludteorum
infuo vigore
: ai
quam
euacuandam videtur alitcY dicendum, Tro
quo
attendendum
efl,
quod
ex
contingentibus quee equaiiter
ad vtrumtibet
confuette-
rmt
fe
iiabere non
potefi fumi
rationabilitcr
certificatio
aticuius
propoftti
dubif:
etiam
ft
ab
aliquo antequam contingat pranolice-
tur, v.g.
Si
aliquis
dicat alicui de
aliqua
re dubitanti . Crede miln
hanc rem tibi dubiam: in cuius
Cignum
do tibi
quodjemetproijciar
taxitlos ,&
in ilta eieSiionc vnica
tuapun6ia eruntparia,
manifc-
Slum
efiquodpefito quodpariaeijciantur,
dubitans
ft ftt difcretus,
mncertificabitur
de dubio
fuo:quia
ad tatem
prxnofticatiuticm
no
requiritur atiqua fupernaturalis cognitio
,
fedpotefl
rationabititcr
txflimariquodfuit cafuditcrfaBa.
vnde
inpropoftto quodmuliercs
comunitcrpariunt mafcutos vetfceminas,cafuatiter pojfet quis
vera
fartem pnedicereftne
hoc
quodfibi
credatur
inatijs
dicendis. Vr.-
de ridiculum vidctur
,
quod
in materia tam ardua &
dubia tale
fi-
gnum offertur
adcertificationem,
ADDI-
101
A D D I T I O III.
A In todcm cj.yii dicttur in
pofliUa: Ftfcijt rcprobare
malim.
f
'iiotjndkm,qu6dinhocquoddtcitur
: Vt (ciat
reprobarc
ina.&c
vidcturprophetaaUndereadkoc
quoddicituy Genef.:;.a.
Erilis
ficut dii,lcientcs tx)num & ma. Trimum enim Udam
fcientiam
boni &mali illiati
appetiuit fcilicet
vt
efe flcut Dcus.
ynde ibidem dicitur : Erilis ficu t
di],(cien
tcs bonii m5c ma-
lum.
C>jiclapfus eflinpeccatum fnpcrbi.t
,volci:s
feadttquare
Decfedfecundus
^dam
fcilicet Emvunuelde
quo
hic
a^itnr,
non
habuit
fcientiam
boni &
malt ,
nifi
vt
Jciret
rcprobare
vialnm (jr
eligerc
bonum
quaft
dicat iicet
ifle
vtrgtms flius
de
quo loquor,bu
t)ru7n
<y- mel comedet
tattqitam
verus
homo,in hoc tamen
di'ert
d
frimo
homine :
quia
tlle bonum <ir
rnalumfcireappetiuit,vt tequa
rctur
pco
:
ifte
vero vt
fciret
reprobare
malum O"
eligcre
bonum,
quod iiitc-Utgitur
dc malo
culpx.quodedftvipUciter
&veri malii.
"^-
\7il^mve^6paen*,efimalumfecuniiimquidtantum.
stnotan-
d:tm
quodftfcire intelligaturbicde fcicniia
experimaitali ,pc
tn
prxdiifJs
vo-bis inucnitur
tmpcccabilitas Chnfli,
ttiam
fecuniuvi
hurr.jn^m
naturam.lftocntm
modofair.tChriflus
malumMiiapec
aznm non
fccit,
ncc inueutns
efl
dolus in orc etus.
infra 5 ^r
. Scd
tantumfciuit rcprobarc
meium
culpxfcilicct.
Item
mtiium,qu6i
vainoshabemus. Vtfciatre.ma.&c. Heb. literahahet :
c\im
fcit vclco
quod
fcit.
fecundumquoi
ttmaiitur
quodfcientiti
g eligcrJihcmimt&rcprobandimalumfiitiHipfo
EmmanuelMUe-
qk.att but)r:t:y,
&
melconederet,fciLicet
ante
natiuitatemfuamfi
c-c
caufiprxcedit efcdum. Stfic virtute huius liters
habetur,<f,
tnte
njtuutatemfuam
bahuit
fciaiticm
reprobandi
malum,0' eU-
gendi
honum:
quoimn covpctit
altcri
puro
boriini.
ADDITIOIIII.
t laii'
^" 'osf' '^J-yhi dtcittr
inpofliua:Circa quartum
dicendum . oi
! 3
primum
quodinfacrafcriptT^jponitHrduplexftgnnm.
Stgraim
indtcatiuum alicums
efc[lus
dupliciter
datur in
fcri-
ftura.
Vho modo
cumftgnum
dattir
inprxfenti
vt
aliquid
crcda-
tur. &boc
vdficnium
tn
fucuro.
vt de
(igno
dato Gedeoni
&fimi
libus . y<l
iamfaflum
in
prxteritoficuiapcrtio
terrs
dtgkticnt
Datham&,y{h:r6/uitftgnum vtpopuUts
crederet,
quidDeusmi
fcrat Moyfai adproboHium
&
gubcmandumpopulum, Ts^ttm.i
6. -
^lio modo
cumfigiium
lUtttr
infuturo,
quid infuturo
cum vent-
r:tcred.uur.vH{elobi^^.d.
Et tuncdixi
vobisanrtxiua fiat,
vt cum taclum tucritcrcdatis. t
iflofecundomodo
intclligi-
turhocquoddtcttur
hu:
Ecccdabiidominus
ipfc (li^num.
I^enentm iftudfignHm
dahatur
inpTxfenti,n<cpr*fentitJus,f<dfu
twris de domo
Dauid/{uibiis
hoc
ftgnum
innotutt
fcJtcct
htatx ^tr
giiu
&
Iofepb,iirfic
non
r<qutritHr,vt hocfignum
dicatur memo
-
ratiuum,fcdv:reprMofticum.
Sea contrahoc direntludiu :
qu6d
iwcfignum impcrtinenterfeu
iHutiliur
pomtur inhocloco,cumfo
Um M
futuro
m
magna diflantta
temporis
crat
dMuiMm,ncc
cft
re-
nemaratiuwn
prxtentorumfecundum hanc
pofitionem.
^d
quod
dtcadum ,
quUhoc interpoHitur
htc ad
cxprobationcm
niatortm
C
incrtduUtatis
tpfius ^choT^,
quiomnipotcrtiamdtuitum<jreius

j
prouidcntiam
tntantum
contanpfic
,vt
figiium peterct
a
Dco,& et
||
teiUare
dcdignurctur:
vtfupra inprima
addittone
tftius ca.vnde.
'
;
i^ta oppofua iuxtafe poftta
clartns
eliicefcunt
propheta
introdu-
xtthocftgnum q.d.
O
domus Dauid
quxnunc
ta
inrrcduUes,
<bdcdigiiartspc:creftgnum
m
Dco,&c. adhuc ertt
tipiis
m
qno
d^-
bitur domui
Dauidfigium alttjfimum dr
prufunduvt.f
Eccc vit-
gocot\Q\.Oi.c.^figiuinftmplicttcrab
angclopropofitum,tam
mi
riffimi &jupermturale
itU
virgo
dc radtcc
Icjfe ekayfima p
fidc
purtjima
naxm,}
meritorieatccftabu.vndtdetl]adtcttar,Luc.i.
Bcataqi.xcrcdidifti,&C
&fic indomoD.vit<i mcredulitjs
Jeu infidelit.ts
tpftw Mha^
iKXtafideUtatcmfyncenffimam
virti
msgloriofxpoftta,clariusilLucefctt.IteprfdttUprs>toflicattoIja'
w
&finoneftet
vttlis.ipfi^cbaT^&etiafuis
c6tcn:pora>ieis,fuit
tamen maxune
vtUttatisfiguns,prxfertimht!
quifucrunt
coutem
porane: Chnfti &
pofterts
,quibus
ab
ipfo Chrtflo dtcttur: Scruia-
nni
(cripturas,
in
quib. putatis
vo$
vitaa^tcrna
hfc&c.
lob.^.f.
Huiufmodt.u.fcrutantcs
cum
tmentuut
concoYdantt.t hu-
tus
dtaiprophcttci: Eccc
virgo concipici.
cum dUlo eu.nfcln:
tCcconapicsin\tctoAc.advcrafidaHattrah-utur,velinip
faforttut cbfirmatur:& ideo notater dixi THat.in hoc loco. Vl i m
HiA
plctur qd
ditlu crt
pcr prophcia. quaft
dtcat.
.Attcndite con-
(ordoiUiamprophctici vattctnij
cum
cuungclico tcflmonio.

A D D I T I O. V.
In eodem
cap.vbidiittnr
mpoftiUa:^dfccundum dicendum .- ^l-
mafignificat abjconfionem.
Circa hoc
<p
dtcttur in
Heb.hj.tlma..Attcndcndu
efto,dvu rtmi
ficat
virgine abfi
bdttxm:v: dicttur
inpofti.
\cd hoc
3,
additu^r 'iia,
eft
quoddajync.tthegorema
connotans
3, virgo
ilU de
qua agitur
ali
ina rone
efl notior
cxtensproptcr jtiquaprfcmiiwnttam. Vcl auij
de ea
lafaiU efi
mciuio.proutfupcr Vjalterium m
adduiontbui.fu
praVfaUaJargiAs
cfl
oppojttum.
tx
qno altqua difficultas tnpro-
)
poj
ito
videtur
cmcrgere
circajignificjtioncproprta
huius dtilionis
ha.;lma.
Dtcitt.n.jducrfarif,<pi^e lfai(
nw trat noU bcjta
vir/fi
(HVl
o,
102
eu noitdZ
eifct
m /erH
natiira,nec de ea iam
effct fatU
aliqua
rrttio D
wfcrtptrisfacrts.vnieHodt:Uapropriepotintelli^ilyhaalvia,
JeddeahatSporelfaixapudeos
quihus
loqticbaturnotjjeu
cete-
rts notior. ./</
refpondendufecundii
I{ay.Mart:nu
in
pitgione,
i
tertiapane dtfl.^.ca.%.
j,
iam
longe
ante
Ifaiam Salomon de cuius
fttrpenajcttura
erat
exprcfa,de ipfafecit mliionan.f.TroHcr.yo.
cap.vbt
dicttur: Tria luiit niihi
difficilia,&
quartum peni-
tus
ignoro.
Vi3
aquilx
in car.&c. <?c viam viri m alma.i.
I n
virginc abfcondita fcu fccreta:
vbiprxdi&us
aiitorprxdi-
lUsquatuor
vijs
applicat,
quatuor vtjs
Chrifli.fafcaiftoni
viam
aqni.e.Vtam
quoque Chrifli de cmce
adfcpuUhrim^quoderiit
ex-
ctfum
tHpttra.de
qito
tcrtio die
rcfurrcxit
vtx
colubrtfuprapctrk
apphcat.
Fia ettam
Chriflipar tanpeflates
&
fhtffitationes htiiut
^"'^;*^tr^feiintis,vix
njuis in medio maris
applicat
. yiarriva-
Chrifli.m vtero
virgini, incamjti,vix vin in alma
applicjt
: 0/<<l
vtam.ipje
Salomon
dtcitfe paiitus
ig}iorare.f.quomodo abfqtA
manofemtn:
virgopoffet
concipcrepcrfcaim
Detm &hominm.
vndelfatasnondixn: Eccc
alma
cotlcipict fedbja\mat.tnc,uA
de
nota,de
qua
tam Sdomon
longe aniefeccrat mcntione ,
loq:ierc-
.
tur.SedexhacexpoJition:
licet vera & rjtion.Mi Ind.ti
Jiimunt
occaftonem
fubfannandifcu
bUjphemanii purit.ttem &f.vi6l'!tAte
9trgtmsglortofx.Dicunt.n.fic
legaturferies te.xtus
prout
iacet m ii
tera,Trou.^o.&
ibi
iniienttur.quoicHm
dixifJttfapiais.Via
v^ri ,
tHalma.flatimfequitur
:
Siccft via mulieris adultcrx
,
qux
comcdit &
tcrgit
os fuum
, &an : Non fecit
iniquitatc. c
Zcce
mquium, oflauittur
nanifefli,
quodalma
in hoc loco
mnpSt
^
efle nijt
corruptj,eo
quoi
muUeri adulterx
comp.Trjtur.
.Xd
quavt
obieaionan
prrJiHus autor
refpondct:q:iodvcrba
Salomonis in di
.
So
Ubropar.taoUcc
intelligi
dcbent
,ficut ipf:
lib:r
paraholx
Salo-
monts
tntituUtur.vndefrequaucr vnumprxteniitur,&.iUud
in-
tcnittnr.ut
pertinct
ji
paraboUctm locutionem:und: via muUcris
adultrx.intcUigt
dehct hic
nonfemtn.iaiu:terarts,fcdplehs
lud.v-
cijdc
qua
tnfrulfaJvi}.a.
Acccditc huc
(ilij augniiatricis,(c-
men
adultcri ^c
fornicariac.
Sxquo
&alijsfmiltbiisp.ttct,cp
muUeradultcra
infacrafartpturafxpe accipitur pro fyn.^o9a
lu-
datca :
Quodex muttts
rmibusprediaus
aiitor ihidem
cor.firm.it.
ynif
quanadmodum via
aquitx
in celo, &
viafcrpentts
in
petra,
&via nauis tn
aquis
, &via vtn in
alm.t,
mirahilesfcn dtfticiles
fnerunt
SalomoHi,jtque difl.vit:s
ab intetkOu
eius.ftcfmt
apudeJi
MtrabtU.C^ yalde
diflans a ration: vta
iftius adiiltax
n:quijftmf
fcuteetfynagoge. '\on:n.Salomonis
ratio dehut:
autpotu-.t capere
maUttf tmmenjitatl,
impietatisprofuni{itatem,&perfidixpnti'
nacttatl.
qu.thfc
aiultera v.rum
7,l:fftam Chrtflim dommu inno-
cememcoHdemnarct.cr
Bar,:tbamfcditiofnm
&homicidcrm
pcte-
r.t.i^ia
cttamfatuitatefeu tnjania
,
velqiij
inuidia
dtaboUcafli-
muUtapotun
7HcJfiarcpcilcrc,ct:os iltimtn.vUem,cUudos curan-
te,mortuos
rjfufcnanteM,& innumera
mir.icntafacicntem^Bnrra^'
bam vero
qui
nihtl tale
vnquamfecit,pro THeJftafufcipere.Baie igi
.
tur Salomon
celfitudme
faiiaitjtisfupradiOorum qtuitiior &pro-

fundttatem &
immaifitate, fatuitatis
Imius aditlterx
confideran-
^
tutvehematter
admtratus
fubtunxit:
Sic
efl
via multeris adulter
fic.fadmiranda ad
intelLigendum difficiUs,
&vltra
modumflupen
da,quxpanem
iot
mend.tciontm comedtt : &comeda-e tam auidt^
non
dejitiit, &tamcn
quafi tergats osfiim
ac
fi
nihtt
tnfantx
pel
ini''uttatisjua-tt
opcrata,crubcfcere ncfcit.vnde Icran.^ .b.ei dici
t:*r: Frons
mulicris mcrctricis facUcft tibi.rcnuilUcru-
bc(ccrc.
qux
&alU
adltxcpcrtinauia targiiuponuntur
d
prfdi
io autore Lib.z.vbi
J'upr.t.
A D D I T I O V I.
lncodancapttcvbidicitiirinpofliU.t:
Eteritin dic illa omnis
iociis vbi
fucruntmillc vitcs.
^iintcttgcnti.tmhmiis
quoudicitur
:
Etcrit in dic illa ols
locus vbi
fucmi.vi.mi
Ar.Sic.^ttcndaidH.q,
m
v.tjiationcfa
'
itjper
exercttu
Scnnacljcnb
ftierit
vincx
dccijx
intantTi.ih ,',c
npo-.
tcranti:xc!stncoUhabcrefrHeiuvfq;adton'iutcmpus,ortdeodi-
mittcbjiuur
inctdtx:&
fic
crcjcebaiu
m
cisjpinx
&
veprcs &fe
rfj'ytujriim.quf
m eis
degcbjt.et
hoc
rfl
q,
</ic/>.OTs lociis vbi
lucrint mjllc ntcs , milic
:itgcntc'ii.i'.djtoq,ritcsfu:ri>u
ita
bonc,a, ati.is valcrcnt mitlc
jrgcntcos,t.ivicn
cx
dcfcau iulturf.
;
fpin.is
&in
vcprcs
eruru:quj
ratione
cumjagittis
&jrcubu^s tn-
grcdicjitur dtuc,J.timoYCfcraru.St
quia
hnc non taiuim crat in vi-
neis,fcdctiam m ommbus tocis
pUnis
tarcMco </f.V.-
Vtpres.n.
&
(pin.xcrunt in vniucr(a
\ctti.f.pt.mc. Scdqutjv.ultitem-
pore
brUi rcliais
caviprflribus
mctu
bojiium admotUana
confuge
riint , &
jjpcra
montiiipropria
manu excotchantjdeo in
hisloct^
mbtofi. inpnmis
rcfugium
habucrunt
faninandii
bladis
&propa
fcuis
anmjiium : c6
e^
ilU lodi alta erant cidta etia
tempore belti,
jic j,
non
crantfpinp
ibi &
vepres:&
boc
efi
qiiod
dicit.-ft ocs m
tcs
cjui inf.trcuto J'.trtentur,tion
vcntct lUnc
tcfiorfpinjrum &ye
prtum
rjtionc tcim
diaj.& erit
it>p.tfcuabouis,&c.
K^ptua.
Inc.'j.cumpoflil.iUitmpjjfim:i^d
pctam,5c
no te-
tabo
dominurii.&c.
cxpovit ftmt comniuniter
e.xponit llur^.
tanquarn Ifmahc'. contrj omncs
cxponit
tqu6d.Acha7^ ideopttere
Tom.
4.
D 2
n'>h-t.
103
Glorord.&NicolaicieLyra
104
A
nohut.quiaf
ccrto tcmit Dcim
IfYaelnihilfoffi.Se^
iUa
exfofttio
no videi
yerifmilis:na
aniis ct
fatcp,Acha'^,07^ias
&Ioatba fHe-
rat boni ctiltores DeiM
habetur
^-l{eg.
i
^,EtiAtha7^T>iginti
annp
U
crat,anteqtiamfater
citts mortrcturj&^fom/fis
viuebat adhuc
0:^wi
auus
^chai^ qiiifiiit
a
dominp^leprapercnffns
,
qnod
ctiam
ulcha':^
latere
nopoTuit.St quarto
mio
regni
.y4cha:i;
hd,c
recuf(}tio
'
ftgni
obiatifaSla
cfl>rt patet,non
efi
igitiir
vcrifimite, q, infra
tam
breue
tempus
de notitia Dei,& eius
potentiaperpatrem
d
procttl^
duhio trtflmBus,quia
dicitur
bouHs.^.B^g.
1
5 .popuent tranjire
ad
iiiam certitudini:
impotentix
Dei,
quam Bu,j^. defcribit
m
.Acha':^
fttiffcSut
enim idololatrui deditos
de Dei
boiiitatCjpotentia
&au
xilio
diffidere,im6& defpctare fne
tali ceHitudinc.
Klon.n.potefi
in intelkRu
quantumcunqi dcprauato talisponi
iertititdo
fine
r6~
ne
ne
manifcfla,vel aitthoritatcqux inpropofltb affignari nopoffuntfT^
certum enim
efl,^ .AchaT^idololatrando
kibuit
effcBtim dcpraud-
tHm,fcdnn
intcllcium:
quianttUa
ratio eum ad idololatriam mo-
iiitifedfola
malitia
qux
ejt
prattitas
voluntatis contradilaincnre
ihe ronts:idco dicitttr de
ipfo '^.l\cg.
1
6.^ambulauit
in
vijs regum
Ifraehqtii qti,rmttis effent
idololatr.^, hoc non
proccjfit
ex
ronispra
uitate:fed aifcEltonis: quiafcceritt
vitulos
coledos,ncpopuhis
iret
lerttfatem
ad cttltum veri Dci , &rcdtret
ftc per ajfuefaiiioncm
ad
regnitm
donius
rcgis
Dauid,
prout habetur,^.l{eg.i
2. imo &lora
filius
.'4chab,cum
cffct
cultor id^Aorttm,
fciuit
tameti dominitm d"
eius
potentiam,qtiem
tamen no coluit.vnde dixit
:Hcu,hcu,hcUi
Congrcgauitnosdominustrcs rcgcs,
vttraderctinma-*
nu Moab
,protit dicitHr.4.f{cg.^.b.
Modicum valet
qttodBurg.-
hic
exponit.
Sed
nihilprobat.
CAP.VIII.
T7
T dixit dominus.
'^
l^
T dixit diis ad mc : Sume tibi librum
grandcm^
C A P. V I II.
ll^^J Li?r5^
fSubsliafiguta partusviigiiialisdcfcribitur.
fO Ifaia.
JOj admecSumetibi.
Primu
prophctap-
dicitAchazfutura:
jg
poftjipfe dnsprajcipitvtfignii pctat.inde
ad domum Da
uid verba
coucrtuntur,
& virco
pariturafiiium promit
titur.&filiUsnafciturus.Qnp
filioinuocafo lubucrtatur
Samaria,
&
Syria
a
regc Anyriorum , qui po(ka capiat
Iuda:am ,
& in fblitudinem vcrtat. vnde rurfum
partus
virginalis
defcribitur.
*
CyriUus.Nouusiiber&
magnu.s.hicdr
nouumtcfta-
mentum
,'non.n.ad
inftar vcrcus nouu
cftconfciiptum.
*
Procopius.
Quoniam
omnium aurcsca fcne non
poterantj prophctx librumipfum,
fiuc codia-m fiuc
dicir,
mcmbranam
,
fiue'
volumen,
vtreliqui
tranftulerunt, fumc'
repraecipit. Quem'
nouum
&magnum
dicit,
vtrecentis
magnique
tcftamenti
tanquam priorc
antiquato,figui-a
adumbret .
Tibi,addidit, vtcredentcs,
abinfidclibus
diftingucret.
Dicitur verohiclibcrtna-
1
gnus
,
quodlcgalishiftoria;humilitatemnniriimecom-

pleftitur. Rurfusftylo
hominis
dixii.quodhiiittanadfa
'
iedio
vulgoquc intcUigibilieuaingelij
verbaconfcriban-
tur. Fortafle, tamen de
vnigeniti
diuinitate,
vtdeeiu(^
dcm
incarnationcfcribcre,humariiftyli opushoii
fnc-
rit . Nouit enim filium
nuUus,nifi patcr
& cui Deus rc-
uelarc volucrit.
^
Velocite^-
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. V I I I.
ETdixitdominus,&c..
^ntequam
deftcndam
addinifione'
huius
capitis
& eius
expofttionem pcr partes.
Vrimo viden-
ditm
efl,qiiidfit
tenmdtm
depuero,de qiio
fit lemb in hoc ca.rtm
dicitur : Et acceffi ad
prophetinam
&
concepit
fiiiu.&c
<& dixcrunt
aliqui,qu6d
ifle fuit fiiius Ifai.a defua
vxorc
qiiiZ
voca
tur
htcprophetifi'a,&
hoc
diBumvidetitrfeqtti
Thomas de
.Aqni-
no in
quadam poflilla
,
qu^fibi
attribuitur
tanqittm
ex eiiis d>Bis
\
reportata
,
vbifohiuntttr argumenta quffolcntfieri
ad cotrarinm.
.Ad
quodprimo argiiitur pev
iliud
qitod
dicitur Inc : Dicitur.n.
Adhibui mihi
teftcs,& accefli ad
prophetiflam
&c
Ifiias
autcm ciim
effet homflus &Jan&us , nuUo modo
mduxifiet teflcs
fui
concubitus cum vxore. Item
pc?
hoc
qiioi
dicititr: Adhibni
raihi rcftesfides Vriam facerdorem
, &c. iftcemm
vrias
'
fuit
idololatra:q:iiafecit
altare
.zdfimilitudincm
altaris
qiiod
crat
in
Damdfco
ad cultum idoli:
&fnper iflud offerthat holocaitfla
&
vi6limas,vt
hahetur.^.^egtim
1 6.c.
&fic non'pot:fl
adlitcram di
ci
teflis fidelis.
Item
quiafuhditur
: Et Zachariam
filittm
Barachia
qtiifu
it in duodccim
prophetis
vndecimus,& ncndtim erat natus :
qtiiaprophetauit temporc Darrij rcgis pcrfarum,cnius tcmporcton
fumatum fiiit templum
vt
hahetur.i.Sfdrx
6.Ji
qu.vrto
aiitcm an-
no
^egni ^ch.r^in qito
diciumfuit iflaprophctia
vcl
citopoflvfq;
adiliudtempiis fhixeriint
anni
z6'j.&ficniillo modotcmporclft-
ipotuit
in.iuci
teflts:&
ajfumptum
declaratur
(ic:quia .Athai^
rc
gnattit
1 6. annis
-{
.
\egum i6.&(ic
d
tcmporc
httius
propjcti.-e
dc
regno
cius remaneb.int 1 z.anni. Cui
fuccejfit Ei^chias rcgnans.
^().ann.4;.l\egHm
i
i.pofl qttcm Trl.inaffes rcgnattit.')'y.ann..\.I{cgu
1 1 .
Toft..jUcm
.Amon duobus
.\.T\cgum
2 1
.d.pofl quem lofius.^
i .
:^.F^gum
2z.a.
Tofl
qitem
loacim. 1 1
.4.^^^^??; 25
.
Tofl
quem
Se-
dechias
ic.^.^cg:irnz.\.
Toflea fccutum cfi
tempus captiuitatis
Babylonica 70.
annoritm
fecundum
communem
comput.xtione vf-
que
ad anniim
primtim Cyri,
d
qito
ctiam
vfqite
ad
confummatione
tcmplipofi
re<'.itum
captiuitatts Babylomcxfiuertint
anni
.^6.Iob.
2.d.
QiKidraginta
& fexannis
aedificatumefttemplum
hoc,&c.
qitiaannifimuliunBtfaciitnt7iumcrumpr.-cdiBttm.
Sx
qno arguitur,qtiodnonpotuit
Ifaias ipfum
aiduccre
intcflimoniu.
iccttndnm atttan
cbmptttationem
Hebrxorum,
quam freqttcntcrfe
aitusjum ,fiii.xcrunt
pauciorcs
anni
,
fcdper
hoc rion
infringitiir
argitmcntitm
:
qitiafecundtim
breiiiorem
comptit.itioncm dtempo-
rc
quo
reqHolfaias
dixit. Et
adhibui'mihi teftes,&c
vfqtie
adZacha.
,
'
rianifiltiivi
B.trachi
flttxeritnt
200.
&plus
.
TS^ecpotefl
dicere,

^itod
Z.tcharias
Jilitis
Io:ad ,
qui
l^latth.
25
.rf.
diciturfilMS'Bata-

chi^t
,fucrit
illc
tcflis
:
quia
antc mortuits
eratper
1 00. annos &
'
ariiplius
:
Qttod patctfic quiapoflloas qui inteirfectt
hunCZacha-
riavi
rcgnaniti^maflas Jiliuseius z<),annis.
.^.I{egim i^.- Stpoji
citmO^^^tas.fz.ann. .^.T\egum i6.-Tofl
ctim loathan
i6.ann.^.I{e~
gum
1 6.
Tofl ciim
,Acha'^.^.annis,anteqit,im
Ifaias diceretprophe
ttatK iftam,vt diiitm
eflfupra, qiti annijimul
iuntli
facittnt
annos
I oI . Item
argttitur per
hoc
qiiodfubdttiir antequ.tmfciat puer
vo
c.tre
patrcm
&matrem &
aiifcrcturfortitudo Damafci &fpolia
SamariiCj&c.
qux. fpoliatiofaSlaftiit
6.anno
S7;ecbii.t
, vt di&um
p
cfl ca.prcep. Stfic ptier
natus titnc h,tbuit i
p.annos
ad minus 12.
de
rcgilo .Acha"^, vtpnediBum
cf ,& 6.dc
rc^no S^^^chim.
Ttier ait
'
tcmfcit
vocarc
p,itrem
&matrem
antequam
habeat tot annos, &
ftc nonejfet
verum
quoddicitur
:
Antequam
Iciat
puer
voca-
rc
patrem
& matrem &c."
Igiturpropter
iflatenent
dodorcs.
cathoUci
'
communiter
,
qu6d
illud
qnod
dtcitur in hoc ca.de
pucro
pr^diCto nonfit intelligendum
ad iitcram
defiliolfaiec. Sedhocfol-
uit
Tbomasjic.

.Adprimitm
dicit ,
quod
iniiiUio
tefliitm
tion
fuit aividendiim,
concttbititm
If,iiie,JfdfcriptuKrrn
eius :
quia
diCiiivi
fiiitfihi
d do-^
mino:Sume tibi Ul)rum
gr,videm,&
fcribc
in eo,&c.'
.Aifectindum
dicit,qii6dVriasfxcerdosfuit
tcflisfidelis
non ra
tione
viticfed ojfictj dignitate:& quia
a
rege .Acha^Tjidelis repitta
batur,quiafimiliter
erat idoloLttra .
.Adtertium dicit ,
quodifle
Zacharias ncuter
fiiit
illorum ,
qui
aUigatifunt,fedalius
tllius
tcmporis quific
nomin.thatur .' Ciiitis
ratio
potuit ejfe dtiplcx.vt
dicit. Vna
qttiaftiit dcgcncre Zacharif
prophet
,
qitemintcrfccit
loas rex luda, vt habcttir
z.Taral.z.^.
qui
dicittir
filius Barachia , M.ttth.i
^
. &
fic ifle
qui ftiit tcmpore
.AchoT^
fuit
nomin.ttus eodem nomine :
quia confuetudo fuit apui
Hehr.tos nominibus eorum,
qitifuer.xnt
aittentici in
illogencrcpue
ros nominare.
.Alia,quiaiflc
Zacharias
fmtfimilisinf,viiitate
&
authoritate illi
qtiem
interfecit
loas :
&fic.tppellattts efl
nomine
illius
quamttis
habuerit ahud nomcn
proprittm ,ficiit
in
cuangelio
lohannes
Baptifia
vocatnr Elias
propterjimilttitdincm ojficif, qui.t
lohannes
prxuenit Clmfliprimum aduentum,ficut
slias
pr,meniet
fccitnium
.
^d
qu,trtu, ^ iflafpoliatio
Samari<e, de
qitahic agitur,nmfitit
illa
qiifa6iaftttt.p.an.0fee.
&
^.E^^l^echi.cfedifia qfaiafuitpcr
Theglttphaln.tf,tr quxpriCcefiit
rram,
quiafuit faUa
in diebiis Tba
ce,Jccunduqtioddicitnrj^.l{eg.i').f.
In diebus
Piiaccx*rcgis
*Ifracl
M
B^^
L } T
I{:
I
t dicit admc:Smnetibi
libruvigrandem
. Hoc dicitiir dofto-
ri thco-
ri
theologia:
& auditori,
qui
dcbcnt
accipere
Biblii
qux
grandis
eit libcr nuiltirudine verborum:&
grandior
pro
tunditate fentcntiarum.
\Etfcri-
loy
Ifaiac
Cap.
VlL
io6
rio Emmanuclls
opera,r
a rct'/eryJWHJ
. HOC nO*
,^epablJeeprdicoenomnoiMcnatiuItati$. bTMorehominunvcjuod
.
xncn pue?i.q.d.
Ne
patiaris
rcUuet
iBteiiigipoffit.
c v>rba
pamiad
fiiium.
qucm
in
pugna
Iuda:os in
^
vltradiaboUim
regnarcEt ,
r
l^*- /1,1 fc^;^<='f''.'"
'.''
?f
""'.'"
7'""i"-
i
uocare iuffit
, iOa
pati
dc-
non
angelosnon prophc-
a
&lcribe meo
Ilylo
homuustvelociccr
Ipolia
, ccat.
Ipfodcindeaduentii
ras mitte:red
ipfe
dercende. velox
quidam
&
conifca
-
jc
Procopius.
Scribitvrcitofpoliorum direptionera tioneceleriorperorbcmvniuerfum
faeculi huius 5c te-
faciat .
Inftare.n.tcmpus,quo r^cm vtrunque
ab
Afly-
ncbrarum
principcm fpolians, cuangclicx
dot^rinx
fplc
rio dorilhixit.
^
rriam
"~"
NICOLAVS
DE LYRA:
_
IfradvcnitTcglathphalnafarrcx
A(rur,&
cepitAhion,
&C. &
hocfuit antequam puer narusfciret
vocare
patrem
&ma
trem.Hoc diffnm videtur
nimisfauereerrori
Hebrxorum,
qui
di-
mft
quoi
in iSiis
trib.cafibus.f.j.S.&
g.nonfit
mttio de
Chrifto.
iquu.
^
^iexcludendum
veri hanc
falfitatm
, &tiiecUrandum
ve-
ritatem,frim6ponenia
efi
hic translatio Chalitttca,
qux apui
He-
br^os itcitur
Thargum
,cresl
tant.t autoritatis
apitd
eos ,
quod
MuUusfuttau/us
contradtcere. Ssi etiam
mpajfibus
obfcuris,qua-
lis eil ifie ieclaratiua veritatis Hebraicx.
Scienium
igitur,^
vbi nos habemus hic: Et adhibui mihi teHes
fideUs
Vriam facerdotem,cr
Zachariam
filtum
Biirachi,&
accef-
fi adprophettjfam,&c.lUa
translatto
fic
habet.^onteHatus
fum
expartc
mea
teSlificattones
mala^,
quas
dixi vif^of
in
prophetia
Vnsfaceriotis. Sccefuturum
esi
quoa;
fic
omnem
confoLaionem

quam
iixi venturam tn
prophetia
Zacnari*
filtf
Barachix
e-jp
ai-
iuUurus
fum^zj- accefft adprophetiflam
&
conccpit,
&c. Ex isla
traaslatianepatet
,
quoinon
esl verbum
IfMX
,
cum
inpropbetijs
iHorum duorum tesiium nthU itrerit
vclfccerit,nec impictione
ea
mm.-fed ipfe
Deus aui iUusbrando mcntes
,propl>etas
cosiituit:&
fvadiQa
ab eis
implertfectt
, &
per confcqucns
tUud
quoiloco
tl-
Im habemus.Et adhibui raihi tcftcs fidclcs,V'riam,& c7\(5
tsi verbum
lfai.t
tesies
aifcrtpturamfuam
feu
concubitum iniu-
tentis,
feimagts ipfius
Dct tntroiucentts
iiilosprophetas aiprx-
Tumttandum tsiui
quoiprxoriinauit
futu
rum: &
per confequens
tlluiiqiiodfubittur
in
eademferie.
Et acccfli ad
prophctillam
tion esi verbum
Ijai* adfuam
vxorem camaliter
accedentis,fed ip
fius
Dei
,
quificut prophetas
tllusirando
tesiesfuos
consitcutt,tta
fuagratia virginem fcecundauit
,vt
patet
Lhc. 1 .
Secundo,ex thar'
gu pradiiiopatet ^
f^rias
qut
htc tesits inducitur non
efl
ille l^rias
facerios
qui
futt tcpore .Acha-:^ :qutaipfefintpeffimus
tdololatra.
ncdomini
VriasriliusSemei,
&
prophctauit
aduerfus
ciuitatcm
iftam,
& aducrfusterram hanciuxra vniucrla
Verba
leremiai.fat
quo
habctur
quodprophetauit
desiruHionem
ciuitatis
lerufakm
&Iudc
perChaldxos ftituram ficut &lere.
Et hoc eii
qiiod
dicitur in translatione Chaliaica
fuprapofita,
&
contcRatusfum.ex
parte
mea
tcsiificationes
malas^quas
dixi vcn
turas
inprophetiaFrisfaceriotis.
Trophetiam
autem
Zacharixfi
lif
Barachis habrmus dttodecim
prophetarum
in
quo
Zacharix
9.
M.<f/"nfr-.Exulta fatis filia
Sion,tubila
filia Iciufalem: Ec-
ccrcxtuusvcnittibi iuftus& faluaror,
ipfc pauper
&
alcendcns
fupcr afinam,&c.
riuoiintelligiruric
Cbrihoevia
fccunium Hebrxos,vtpicnius
oslcndctttr,
quando
adlocum illum
ieuenerimus iomino concedente:&hoc cH
quod
dtcititr in translci
tione Chaldaica
fuprd aUegata.ccefuturuvi
cTt
quoq;
omncm con
folationem quam
dixi vcnttiram,
inprophetia Zacharixfilij
Bar.t-
chix
ego
aiiu(lurusfum:qux confolatio implenia
dicitur in aditen
tu
Mrffix
ab
ipfo Zach.Tria,vt
iifitm efi : idco
fiatimfubditur
dc
j
aduentu eius in
mundum.Et acceffi ad
prophctiGim.i.beatam
yirginem:Scconcc[>itScpcpcntfi\ium.Etcxdiilispatctqi
impletio prophetix
Vrix ie iesiru6lione ciuitatis
fuit certumfi-
gnu
m de
impletioHc
prophetix Zacharixfittm
a
pro
Chriiii aiuen-
tu. His
igiturprxdifiispatet, q,folutiones
Thomx
adrationesfu-
pra
indu&as
adprobandum,q,
litcra htiius
ca.nonpofict nifi defilio
Ifaix intelligi
non
valent.-quiafalfum afiiimtint.DifcHrrendum
ta-.
menesipcrfinguias
ad maiorem declarationem veritatis.Ciim.n.ii
citur in
prima
,
^
tcsies
fucrunt
indufli ad
vidcndumfcriptiiram,
paftfalfum
,
quta
nondum er.xnt rutti,nec fucrunt vfq; adtempns
pofi,valdclogHm.Item fi fitifient prxfentes
^adhnc
no
valerct.quia
posiquam
di.xerat :
Adhibui niihi
tcftcs,
Vriam &c. non di-
xit : &
fcripfi , fcd acccfti ad
prophetiffam
&c. sivnltter
cum iicitur
infecunia ,
g, Vriasfuit tcflts fiielis
ratione
offictj
&.
rcputationts regis
:
quia
iUe Vrias
nonponititr
bic tefiis,rt
patct
per prxiiflj,& ficfalfum aJTumit
. Tslcc
fidclitas
qiiam aUegat,eH
Isleaiabic iititur iommi
propheta:&
hoc concedit
f{a. Sa.fuper
fecundum
veritatem
,fedj'ecudnvi f^fam
hominum xfiimatione.
II
ioatm
isiu,dicens,
j,
tfie Vrus
qui
hic teiiis
iniucitur.fuit
Vfi.is
fUius
Semet
qut prophetautt
mnomine iomini
tempore loacimfilif
lojid,vt
habetur Iere.^6.Dicit it
5
Zachartas
qui
tniucitwr hic te
siis
fecundus,fuit
iUe
qui
in duoiecim
prophetis
esi vndccimu uie
djuorutn tesimonijs pollca
dicetur.Seiex
iiflisfcquttur,f
isla tn
duSio tditum nonesi
corporalis,nec inprtfnaifaSafcifpiritut
C Us &
iefuturo
m
longmquum, quia quarto
anno
rcgnt ^chai^,
in
quo Ifaias
itxtt illa
qux ponuntur
mhoc c.i.&
prsced
.vt
fupra
ii
Sum
esl,vfq; adprmcipium rtgni loactmfub quo Vrtasfropheta
uit,vt
pr/dtiium esi,ftuxerunt
anni i
ig.
vt
pot
videri
per tempo
ra
regumfuprapofitortm
in hoc c. &
multoplures flitxcrunt vjq;
*itempusfecundi tefiis.f.ZacharixfiLij Barachi4t.f.anni i6-j.fecii
dum omnem
computationem,&fecunditm
breuiorcm aoc. attni ct
flus^Crfupra
declaratumcsl.&per confequent
cu teUes dcbcant
refpondere
rei
tesitficat,acceffus
ai
propljetijfam nonfuit corpo-
raiis nec
deprx}eiut,feijpirttualis
&
defuturo
m
longinqitum,fe
cunium
quoihabcturLuc.i.i.
Spirituslandus
fupcrucniet
in te,& virtus altiftimi
obumbrabittibi.jQworf^wtm
beata
Utrgo MtaprophetiJ]afucr't,patet
Lu. i .vht
prophctauit icfua
yeverationefutura^ii.
Bcatam mc diccntomncs
gcncratio
ncsquia
ie
omnib.genttb.funt aliqui
Clrriliiani iicentes eam bea-
tam,&
nonfolum
a Chrtsiianis iicitur
beatj,fcd
etiam a Sarrace-
nis eiijt.in
.Auhorano 7Hahumeti:Dixerunt
angeli.O
Dlaria
vtiq;
Deus
elegtt
te
vtpurificaret
te,&
elegit
te i
laramfupcr
mnlieres
feculoruyn.Item
ibiicm:Dixe>unt
angeli:
THaria Detts anniintiet
ttbi verbum ex
ipfo,nomen etus
lefusfilius
THaria
& ertt honora-
bilis in
hocfxcHlo,& tnfutttro.Ite
ibiic.Dixit
tpfa:
Dcus mcuf
quo
crit mihi fiUus & non
tctigit
mc homo >
Dtxit:ftcuc
t>us creat
quoivult,cum
iecreuit
vtiq; acquiratur
itcit.n. tiio,
t&erit:Et hoc modo dtxtt Cabrtel M.irix,Lu.
i .i. Non crit im-
poflibilcapud
Dcumomncvcrbuin /rewhKrot/CT/f.tnrjco
t^opltetoHit
Mariaie
futurareprobatione
Iudteorum,&vocattO'
uegnttium
itcens .
Depofuit potcntcs
dc fedc, & cxaUauit
\\\ii\ii\cs,& fic patct eamfutjfe prophetiffam.Klunc vtdcndafuut
ttiimontatesiium
fuprd
tnduUoru .
Stqutaperprophetiam
^ri*
'^habemusfcript.tm expltcitiKfuut
tiecde multis
alijsprophctis
ytpatet
ex
dccurfu
librt
Hfgum
, idco recurrendu ril ad tUud
qitod
deeo
duitur
lere.iO.f.
Fuit
quoq?
vir
prophctans
m nomi-
ne
qux aprophetisfanflis
non
rcputatur. S^iod
fimilner
iu
terr,; dici
turtempore .Acha-:^ fuiffc quendain prophetam
nomiwZachariam
filium Barachidt, yidetur
ftflitium,quia dejcripturis
non babet au-
torititem :& ideo eadem
faciiitatc coiitetr,nttttr,quaprobaCHr.
it
datoftalis tuncfuijfctttamen nonfuit
lUe
qui
hic tesiis iiiducitur
ytpatetpcrprttdicia.Similiter q4
in
quarta
dtcitur
Thcglathphal-
nafarfpolia
S.mjriam,ai
quoiprobanittm
aUcgatur
i
S-'"-!' Kli,-
ex eoieloco
apparet faljitas
huius
dtcli:quta
ibidem dtcitttr,
qitoi
F
-
'
^-S
cepit ahqttas
ciu itates mextremitatibus
regni
Ifrael exisiStes,fcd
ai Samariam
qux
e rat
mctropolts
non
acccjfit
ncc
per confeqHcns
fpoltautt
. His
prf
libatis
adcxpofitionem
hiiius ca.acccdanius in
quo ( TtfMpri
4'iiumeii
) dcnuntiaturChrisiireJiirrcSiofutura
Diuii7.
adfpoliationcm tnfemi
principaliter
&
per confcqucns
ad
ftgnifi-
ctndim
tanquam pcr
(vitmmremcmoratiuiivifpol
iationis duorH
regum ,fcilicet Ifrael &Syrie .tdiuiditurinduasp.irtcs,qttia
prim6dcnuntiatiofigni,fecund6
occultatio
mysicr:^,ibi: LigatC-
ftimoniiim./'r/wa(//.;c
in
duas^quiaprimo pomtitrfigni
dcnnn
tiatio.Secutui6
adpropofitum applicttio.ibi:
t dix it .
Circaprl-
mum dicit
Ifaias
: Et dixit
dns,&C
/ Hebreohabctur.rotitlum
^randein,qui
dicititr
grandis,quia
ibi
fcribcndumcrat niy.leriu
m
Chnfii
refurgentis,qHod
csl maximttm.

I Et fcri. in CO./. clarc &
plani,
ita
3. quilibet
horJio
etp.mivi
litcratHs
poffit legere
&
intcUtgere,mde
&in traslationc Chaldai
ca habctur:Scribe in eo
cxpofiic.Si
ictidinu
tavien,(p
hoc tinn inteUi
gitur quantum
ai
mysicrium rcfurrcfHonis
Chrisii :
quia quantu
aihocponiturhic:Rrettitcr& ceiati-:fednou quauttini
nd
ctpttua
ttoncni &
fpoliationem rcguvi Ifr.tet &
Syrie:qiie
clarc &lucidd
pontmtitr
infra
eodem
cap.S
icut.v.ditium eii
c.prfced.
hoc iiccm
fuittVt regi xAchay^
tncreilulo darctur
figvuvi,
cutus non
intcUige-
rcr
princtpaic
intcntum:& t.%tncn citin hoc ex Dei
liberaittateper-
{\peret dcpropinquo
Itberationts
fue ejfeiuvi:qu
la
fecretafidei
in
(rcdtilts funt ccla,ida,vndc d^ctt Saluator,
THatth.j.
Nolitclan-
ftumdarccanibus.
a Vclocitcr
IpoUa
de. liiuiconuenit Chrislo
refurgenti,qui
tunc celerttcr
fpoluvttt tnfcrnuin:&
in hoc
futt fignttm
rctnctnota
tiuumfpoliattutiis
Juoriim
regum,& cconiierfo.Hecfpoltattofutt
ftgnum pronoiiii
um
fpotiationis fieiiif per
Chriilum.
K lEtad-
Stfcribe
in co
flylo bomi.eKponcado
lucidc &dati
D
3 t
^cJ:
107
Gloford.&NicoIaldeLyra
io8
Luc..*4.b.
a yriam,&c.Vms,\ax
domini.Zacharias,mcmoria
do
mini.Barachias bcnedifkio domini: his teftibiis naciuita
tis domini
comprobaturj.
Vndc duobus tcftibus cimrib.
in Emaus
incipiensaMoyfe,&prophctis,qux
defcdi
ftacrant,difleruit.
4
Procopius
.Eranttunc
temporibus
hiftoria
tctte,
Vrias
quide
facerdos
,
pro-
phetaauteraZacharias.Vi
xit cnim Ezcchias xtate.vt
in
Paralipomcnonishabe-
tur.Hosautcm non fincar
cano fcnfu tcftcs
appcUat.
Lex enim VrijE nomine,
quampontifex ipfe
doce
rDiaboTo. b
^Wpti
eft.
efEgo
ifaias.Huiusrei.
de
tiahe,cito
pr^darcEt
addhibui
mihi tcftcs
afLux doraini.bTPiopterdoftrinam legis-fQuj
vere fuit
faccrdos.legem
do
cens & cultodiens.fLabiafacerdoiis
cultodiunt fcientiam. cfMemoriam do
mini
fQuempropheiamfuifrcconftat.
d fBcnediiftio domini.
fidclcsVrramfacerdote&Zacharia
filiu Ba-
aTDignum
accedendi me fecit.
bQujtprophetauit,dicensMagni-
ficatanima mea dominum.
c Tldelt
concipe-
refec"-.vndeSpiritu(ran<>us fuperueniet
i n te,& virtus,&c.
rachia: Et acccflit
adprophetifsa,& concepit
a
fQuod concepitrfe Spiritufanfto.
a

/-!
-'
T-. 1

J Eufcbius.
SpoliahisverbisappdIatomneseosquii-ii>,7.ci
abdudi ab errore dsGmonumadhaEfereChrifto.
D
e Tuer.
Augaftinus^
de
quo
dicitur
,
priufquam
fciat
^''^-
f
puer
bonum aut malum contemnet malitiam.Hxc duo
"'^* ***
alitcrfciuntur:
perprudentiamboni,&aliterperexpc-''
^'
rientiam
maii,
Perprudeti
1
tiambonimalumfcitur,&
nonfentitur. Tenetenim
bonum,nc fentiatur malii.
Percxpcrientiam
mali fci-
turbonum.
Qui.n.amifc-
ritfcntit,
cui amiflb bono
male fucrit. Puer
ergo
an-
2
tcquamfciretperexpericn
b
?o iTaia. riam bonum
quo careret,
bat,fignificatur,ficutperZa
c
Q^
pepcric
fihii . Et dixit dominus
ad mc: Vo- 3
^ut malu
quod
amiflb bo-
Libr.de tri
B
haerefis
con-
tra Collyri-
Aitaos.
Tropolog.
-x.Reg.ix.(I.
Ltb.j.c.it.
chariam.proplietaj.
b sy4d
prophetiffam.
Ad
Spi
ritumfandlum,
aquoom-
<^
nis
proplietia
,
qux
Gr^^ce
neutri
generis pneuma.Hc
braicefcmininiRuha,La-
e
tine mafculini
generis eft,
& ideo diuerfis
pofitioni-
busfortitur, nulliuseft.n.
Vel ad Mariam
quam pro
pheciffam
fuiflTe nemodu-
bitat.
J Tertulianus,Efaias fu-
turum non
quafi
futura
f
praidicit, fedquafiiamfa-
cl:a.Nam cum nondum acceflUmefletad
Maria^Accefllt,
inquit,ad prophetifl^am.
^1
Epyphanius. Ha:cEfaiasfuturaprjedicit,qua:com-
plenda
erant dc filio Dei
,
inquicns
,
Eccc
virgo
in vtero
habebit. Et
quoniamvirgo eratqu3epeperit,&
Deus in-
ter
hominesquinatus eft,nedubitaretprophctademo-
dohuiusnatiuitatiSjCamvidctinvifione,
&narrat de
Spiritufando
futuram .
Ingreflusinquit.adpropherif-
fam .
Quibus
verbis
praenunciat ingreflTum
Gabrielis ad
Mariam.
*
Procopius
.
ItaqucChrifti
matrem,
tanquam fpirl-
tuflan(fli
participcm
, nominat,
iuxta
illud,
spmtt4jfaniui
defcendet
in
W,e^c.
C Et
concepit,&c.Ttor>o\og\ch
in anima
virg{ne(ncc pol
luta
fordc)dc Spiritufando
fcrmo Dci
conceptus,djcmo
nes
fpoliat,&
fibi facit fcruire vniuerfa . Et cum ex
parte
videat &
prophetet
,
antcquam
fit
perfcftus ,
& merito
Deum
patrcm
,
& matrem fuam vocat lcrufalem caile-
ftem,quafi
infantia vincit Damafci
fortitudinem.ideft,
fapientiamfecularcm &aufertfpolia
Samarix,
quibus
hxretici
eccfcfiamfpoliant,
dicentes;
Vovednobisparsin
Dauid
, &c.
PraEfentcrcgc Aflyriorum diabolo, qui
non
poteft
eisauxiliari,
talesfiUos&vjrgoMaria
& C^ndx
mulieres
generant.Sara.i.ptincipcs,& Rebecca.i.patien-
tia,vxores
patriarcharum.
d
spoUa
detrahe. -{c Ircneus. In
ipfo
fuo ortu
fpoliabit
homines,auferetignorantiaipforum,fuicognitionepr5
bcbit,quod
verba illa
Ggniiiczt\t,yeloctterfpolia
detrahe.
Eufe-
4
no
fentiret,
cotempfit
ma
ca nome
eius,
accclcra
fpoha detrahe,
fcftina t
!"P

yt
cligcret
bonum
afPueti."! Qji conceptuseft deSpiritufanfto.hrA(cedensin
altum
capti.du.ca,
a f
Infernum. bvNediuH natus
populam
fuum fola inuocatione faluabit.f^Erat
homo. cfSecundumhumanitaiem.dfDeum.
T Vel
loleph putatiue.
pdlri, quia antequa fciatpuer
vocarc
patrem
alMariam.
b Ta
Theglathphs'nafar.
fuum Sc
matiefuam,aufcreturfortitudoDa
a fPer regem Aflynorum
Salmanafar. b
f Afljrrius dirigens
vl ehtus.
ma(ci,5cipdha
Samaria?,coram
rcge Aflyrio-
rum . Et adiccit diis
loqui
ad me adhuc dices:
fTianslatiue.
af
Decem trtbus. fQujc per
hoia ebulliunt.
Pro co
quod
abiccit
populus
iite
aquas
Siloc,
7
8
9
10
II
idenoluitamitere
cp
habc
bat, necfentiriamittendo
cp
amitterc non debebat.
4<
Idem.Priufquamfciat Serman
vocarc
patrem
& matre , jn fcfto
ideft,
antequamper
huma
phanir.
nam
carncmverDaprofer-
rethumana,accepitvirtu-
tcm
Damafci,illam.f.vndc
Damafcus
praefumebat
,
pra:fumebat
auro
,
aurum
acccpita Magis,& fpoliaSa
marii
, ijde ipfi magi
crat.
Samaria
pro
idololatia
pofita
cft,
vna vrbs idolis feruies
proomnibus.Dcbcllaturus igiturChriftusgladiofpirita
_
li vniucrfum
orbem,hfcprimafpolia
abftulitin hac tcc
^
ra,
nondum
loquensperlinguam,locutuscftpcr
ftcU
lam. . _
^ Eufcbius . Pucr Chriftus tradidit virtutcm Dama-
J^ j^"J
fci Romanis,&
deleuit duo
rcgna.
^
Epiphanius.
Cur Chriftus
qui fapientia patris
eft.cf-
fet,qui
homines
loqui
docuit
,
ncfciuit vocarc
patrS
aut
matrem.Si natus locutus
eflct,pha{ma vidcretur,&
fitfia
eiusnatiuitasnonvera.- &idc6ordincm natursinhis
extcris
fequi
voluit,
vtverum fc cflTc hominem
proba-
ret,
All^orice. Aquas
Siloe. In
quib.
cxcus fc lauit &vi-
dit .
Qmz alitcr,non
fanatur czcitas
ludceorura.nifi
do-
Allegori
ftrinaChriftiquaefincftrcpitu
&clamorelcnitcrfiuit. io.f.a.
Anagogi
.
Hsreticusqui
iungitfibi
auxilium
fapientiac
Anagog"
f9cularis,&
Ierufalcm,i.ccclefiam
vultoppugnare,relin
quit
aquas Siloe,qui intcrpretatur
miflus,
&
qui
falitin
vitama3tcrnam,&traditur
principi Aflyriorum,i.diabo
lo duccndus in
profundum pcccatorurii.Hic.n.aufus
cft
w
^ j
dicercillud.H4!t omnia tibi
dabo,U procidens
adoraueris me.la
p
dam
quoquci.domum
confeffionis conatur intrarc: &
pcr ncgligcntes vfq;
ad collum
venit,
credentes in Chri
fto
cupicns
fufFocare,fed
non
poteft,quia
ludas habetfc
cum
prxfentemEmmanuel.
f .Aqvas
siloe. $ Procopius
.
AquE SilocqujECum
i^filen-
NIC OLAV S DE LYRA.
I Et adhibui mihi teftes fideles . f^erbum
efl ipftus
Dci,vt
pradiHum eli f &de
jidelitate cr
ttjiimonifs ipforum
teflium
di'
Him efl.
1 Et acccfl[i ad
prophetifrara..r/x/e
CMariam,vt
prx-
diilum eji.
3
t
dixit
dominus,&c.
Hic
confequenter
ponitur figni
ada-
ptatio &fecundbfubditur
ratio
diBi,ibi
:
Etzdiccit.Circaprimii
dicitur.
^
Voca nomcn
cwxs.f.pueri
nati.
Loquitur
tamen
hicfcriptu-
ra de
futuropermodum prteriti,propter certitudinemprophetiat
ytfrequenterfnprd
di8um eji.
5
Accclera
fpolia
detrahc .
Qum hxc
proprietas competit
ChrifioyVt
diHum
efl.
6
Quia
antcquam
fciat
puer
vocare, Sccffcientiacreata
vt diHum
eft
cap. pracedentiy
vnde idem efi ac
/t
diceret : Antc-
quam
quamfiathomo.
7
Auferctur fortitudo
Damafci.^<c
efi
ciuitai
metropolis
in
re^no
Syria.
8 V
EtfpohaSamariajcoramr^e Aflyriorum. qui
cito
po[l tnterfecit [{afin
regem Syrie,&pofiea cepit Ofee regem Ifrael
&
Samariam
,
vt di&um
eft capite prtecedenti.
9 Etadiecit
dominusloquiadme
adhuc dicens. llic
tonfequenter ponitur
ratio
diiliyvidclicet quare regnum Ifraelfuit
ita
vaflatum.Etprimd ponitur
deflruSionis ratio,fecundb regni
Iit
d
affiiiio,quafi per quandam
redundantiam:
quia
erat immedia-
th coniun^um
regno lfrael,ibi
: Et ibi : Tertib,vtilis
monitiOfibiz
Bacn.Rjitioverd
vahationis
regni lfraelfuit,quia recefferatare-
gno
ludy(
a Dei cultu colendo vitulos
aureos,
&
confitendo
in re
gibus idololat>is,Jcilicet Syri^
&
hoc eSl
quod
dicitur.
i o Pro eo
quod
abiecit
populus
ifte.i./Jop/f ifrael.
11
AquaSiloe,&C tegimen regni
luda,
&Deicultum
quierat
4
magis
LM
li^
L 1 T E
B^.
f t
./^fcp/r./j[7o.afcfy<i.Studium.n.facr^fcripturf
adhocordi
nari
dcbct,vf diabolus
fpolietur
animabus
quas decepit,
Scd
Sedquia
multirecufant huncmodum docendi , rccur-
rendo ad dodorcs curiofbs &inutilcs.
Scquitur.
1 o Tro eo
qubd
ab
podHe
a.
Silce.qu^
vadunt
cum^
&c,1. modil
docendi moralcm &fine oftentatione.
109
liaix
Cap.
IX.
xrGlcntiofllUinr,
Chriftum
>ifRcedMuda<,a;on;jt,&legi,;m*regn.b,nf.
b
TRegem Syr
-
'^
innuuntqui
tbns eft
aqua: qux
vadunt
culiietio,
&c
aUumplit magis
Ra
falicntisinvitam, quinon
^
aTPhar^crgcmiutad
dum in luccm cditus
,
ncc iin & filium Romelix :
proptcr
hoc ccce ad-
gCntibusadhuCpr^diCatUS
.
aTEx"ciiuinSennachMib.bfAn>rii
cumpopulo
tamcn laten- a ducct
dominuslupereosaquasflummisfor
IIO
B
terucrlari
cotumque
ani
inasirngare& pafccre
foli
tuscflct.
Extititptcreaquic
tus eius 5c finc
arepitu
ad-
ucntus.
? Eulcbius.MinaturDcus
interitum his
qui
non re-
cepcrunt
Siloam.i.miflum
Emmanuclcm
illumpro-
phctilla
Maria
prognatu
m,
aquasillas potabiics&
foc
cundifllmasEuagehorum,
&. minatur intcritumiliis
qui pncoptarunt regcm gc
tium idololatrarum Cxla-
rcm
potius quam
ChnnQ.
a
^t^Mai fiu
uii. is. Excrci tu
. . Scnnacherib,
cuiuspotcn-
"f^'" tiaoccupans
tcrramSama
1 vincc-
j

a
I
nz inundationi numinis
ii.;i.3 comparatur.
b
Congrcga.popul.Qaafl
c6
traEmmanucinihil
potc-
flis.Hocctiam
omnis tcrra
procul CO^nofcit.Congrr.po
puLHoc
tcftimonio contra
fupcriorcs vtimur.Quam-
'^
3P- uis.n. foncs dfc & nosin
^
lapfis fupcrarc
vidcantur
,
vincunturtamcin
hisqui
pro
Chrifto
fanguincm
fu
ocrunt,<5c
poft
bella
pax
cc-
clcfi)s rcddiiur,
& omnia
confilia contra Emmanucl
diflipantur.
Coniradiccn- d
aT'i^P^tuon
5 diuturni.
clejjfunt.ffi
feiuiunt
Afjyrio
b fScilicct.
^
Q^onleruiencregibusquos
tcs6<fmultas,rcg(:m Aflyriorum,
Scomncm
aTFrincipes qui hollibusrcliltcrp debueruni:
gloriam
cius . Et afccndet
fupcr
omnes riuos
> 'suniniarix. TA''*s omnesTeiras.
eiusj&
fluct
fupcr
vniucrias
ripas
eius: & ibit
a I^Quianon tuiic cjpiet eura, TVicin.im l7nificat
capiiuitatein.
perludam
inundans,
&c tranfiens
vfquc
ad
j "^ufFocationem. b"vrque
ader> feexrendit.
CfPrincipum.
collumvcnict. Etericcxtenfio
alarum cius
a f udi.t
impicns
latitudincm tcrrs tus 6 Emmanuel.
a rSaici finot,hoHilis
iirifio
^iirifoiie.
b
fSyriai
8c Samaiiz.c TTamea dfCo
jnolcitr.
Hon modo
Syiii
^Sammaiia
Congrcgamini populi^et
vinccmini:& audi-
j
'
Nun folum viciiiar.
tcvniuafiprocultcrra:.
t
Confortamini &
t^Quirauis
mu'ii, uimuisfoites.qiiasiuisaccin^i tamcn
rincemini.bfVnde
lupn
Afcmlamus au lunjin.Stc.
in mcndacio
vinccre,
quia
D
1
pcruerfita.s
non
potcU
rc-
^um
fupcrarc.
2 * Bafiiius
Voccmhanc
j
crcdidcrintprofilijfle&
cf
t
rerelaram cx
prxgefticnti
ac
profiifiore gaudio
co-
rum,
quiChriftiquidcm
f aduentumagnouifTenr.in-
tcllexiircnt
vcroquam
fit
4 gentibus
formidabilis &
expauenda
\ irtus fandoj
crucis.Idco
ait.Scitotcgcn
tes &
vincimini,
vt fuc-
cumbcntes
gloriofx
8c vo-
bisvtilividoric.abducami
E
niincaptiuitatcm
adobe-
dicntiam Chrifli.
c
7\(crf,'Ci!hf .q.d.Nonti-
mcatisdiiorum
regumad
uerfusludam coniuratio-
nem. Coniuratiocrtcon-
fcnfus multorum in ma-
lum.
d
T^!
tinuath
neque pauec- p|-jj j ^^ j^
5
6
7
8
10
II
1
t


t Emxinuel ftfPona vilitet
reg-m
fitium Tabeel.
b'
i5
6
U
vinccmini:accin^itcvos&:vinccmini.Initc
'+
'" Tu
&qui tecumfimt
ib.d./,7.b.
popuh
, quia
videntur ti-
mendi :
quia principium
fapientia:
timor domini.
je Bafilius, Locushicbi-
fariam
intcHigitur.
Aut.n.
gcntibusloquitur
diccns .
t^e
tmortm viu: timu.rnts
.,
quo
nunc vobis timetis im
peritc,nc
vos dcdatur
pr^e-
ftantiori vitx.Aut ccrtcfcr
monc in
populum
dcflcxo
iuuchitur
, &
coarguit
,
loquiturpopulusillc,
coniuratiocfl. Etti-
\\
quodilliquidcm
dc vobis
^
^\,^,\u
^ talialufpicatifunt.Vos
vc-
confilium,
cc
difllpabitur
:
loquimini
ucrbu,
'**
a 5 Inif
ipr
fitio Einmaiiuel

'Contiaqjemn
ni;
poteltis Tl^ix-iifta.
'
&nonfictquia
nobilcum Dcus.
Hzccnim is
a^OprreJc
viitute.
ip
aitdominus
ad mc
f
Sicut in minu forti c-
afiraiani. l>f
Aa hocfcilirct rrudiuii me Bcatus vii
jui ncnabijtin co.&c.
c^^Praui. dTS-''inin
rcD minus
'i^-a.dicens.ijnihi
A( aliis
piophctis.
rudiuit mc,ncircin
uiapopuli
huiusdicens.
fAliat.Non
b
t
Ei tim-nda
cfSed
hoc ni
,,.i cun'iderate : Omniaenim.
c
Ne dicatis
,
coniuracio. omnn cnim
qua:
af iJa b
^Contra me.
ao
21
22
23
5
ouupuuiur.v-oniraaccn-
a
^Qj.^ CJUS nc timcatlS
ncquc paUCatis.
,; roconcinnatasagcntiDus
tcsquoq;
vcritati vtilitcr
* '
aducrlum vos infidias nc c
audiunt,
quiatandcmrationcfupcrantur
: &ncvclint mctuatis.
in
/
NICOLAVS DE LYrA.
tnagis
in
tfuiete
&
manjueindint y
maxim^
timport rtgum
bono-
riim,yt
Uauid
ialo'monis,& fimiliim.
2 Et
alTumpfit
ma^is
KiCia.rtgem Syri^.

ElfiUum Romctix.
ileprottilioiie tormmmagit
confiden-
doquamde
Ocp.
3
Proptcr
hoc eccc adducct dominuj .'
iduerf^rios
cum
fortitndtne i^
impetu
venientesipropter hocfubditur e.xpontndo.
i Regcm AfTyrioru m./.;>orf
/Jtiam cxereituum eius.
4
Et afccndci
fupcr
omncs riuos
citx%.i.deflruct
totum re-
gnum Ifrael.jicut inundjntia
aquarum
dcjiruit
omnia
qut
inuenit.
5
Et ibit . llic
confequenter ponicur regni
luijc
affiUUo per
re-
dundantiam,
cum
diciiur.-Et ibit
per
ludam inundans
^quia
exerci
U Confortamini.Con^rffnrw
virtute
velira.i.confortabinii..
m,quia propheta
non induxit eos
adprjefumptiontm
de
fua
virtute
fed
eam
prttdivit
futuram.
i^
Etvinccmini.wrrHrff<i/w<T.
14 Accingitc
vos . advincendum
ftcHndum xfiimtitionemye'
firam.
1
j
Et vinccmini./ffw</mwiVtffm.
16 ImtCCOnCihnm.de
captione lerufalem.
7
Et
difiipabitur./ico///<
veflrum
a
Deo,cutut caufafuhditur
1 8
Quia
nobifcum Dcus.i adimorium
noflrum
vos debcUas
per awi^elumfuum,
19
HlC.n. Uic
confequenter ponitur
vtilis monitio
viielicet,
quod poputus
iudx nontimeatab humana
perfecutione y fed
[oli^m
tus.
{^fjyriorum tjui
defhuxit Sarnariam in
regrio
ludx,
mulla v^
Deifm,&
hoc rR
quod
dicitur
.Hf^C.n
ait dominus ad
mc,5cc
flauit quaft per quandam
redundantiam.
6 Et tranficns
vfquc.'.
intantum
affiiget regmm luda,^
v/jf
foterii fujiinere:quod
fj^umfuit tempore ET^chix,
vtdicium
efi
ca.prjtcedenti.
7
Et crit.i. exercituum eius,
quia
ad iiteram cohortes
pitgnata-
tum vocantur aU.
t
Implcns
latituditKm lcrrx tuaw.
Iiid^^,quam ^^ffyrij
yaflauerunt.
9
O
Emmanucl./.C/;r//2f,W
difium efi
c.pnece.cuius
dicitur
iUaterraJpecialiter,quia ibifuit natus,conuerfaius,& pajfus
. Sed
iptia
Sennacherih rtx
.Affyriorum cwmjua
txercitu
fuit
diuiititus
kthtUatus,vt
diSum
eli,tdto(mbditur.
.f.oftendit
mihi
fortitudinemJum,qua potefi protegcrc
omnem ho
minem in
fe
confidentem,
20 Nc ircm in
via,&C.f.r/wM</o
adnmtum duorum
regum,ftc
populus regni
ludx ttmuit
valde,ficut
di&im
efi
c.
pr.ir.de
Acba':^
&
popuia
cius . Et commotum cft cor
cius,
& cor
popuU
cius,ficut moucntur
ligna
a facic vcnti.
2t
DiccnS./.JOOT/nMJ.
12 Ne
dicati.s'coniuratio.ftot/wMr/j-acon/rar/ocrcg
Jfrael
&
Syri^
contra vos.
aj Omn\diCn\m.i.populus
ludx,
24 Coniuratio cft ..
muliHmhquitur
de
cppiurationeduorum
regum contrafe. ficut
homines mtdtum timtntcs
depoicnlo aliquo
10
Congrcgamini populi
.
quia
Sennacberib
populus
multos
fnpcrfe
vcntuio
quaft
continui
loquuntur
dc
ipfo,
ht
quiaifle
timor
addu
xitfecum quifuerunt
deuidit
fer angelum.
trat
maiusMcoJubdttur.
1 1 Et audttc
Vniuctfx.lflud.n.faQian tanquam
valde mirabi- a
5
Et ti morcm cius i.iUius coniitrationis.
lefutt
diuulgatum
valdi
longl,
26 Nc
tX-Jcd quidjit
tmcndum
oflenditur cumfubditur,
12 Con-
. ...
-J* Do-
MOl{^LITEf{.
j
i Et
afiumpftt magis l^aftf

qui intcrprctatur
vatians
co.<5,
.Ldodlorcs
pcr
varias & dubias
doarinasdifcipulos
va-
tiantcs.
5 <
^Uum
^melifx\m intcrprctat magifter fragcs
labora
tcs,f.verborri cxtrancotri
multitudinc^
fua oftetationc.
i ^dducet<kmmus.i.z^<\\XQi
pcrmutct.
\jtqdi
t ^<j4r/<i/MV/brfff.i.do(flrinascrrone3sadiaboloexci
tatas.qui pcr
rc^e
AflTyriorii defignantur
,
idco (ubditur.
f H^gem .yfffyriorum.Scd qm
vcritas
pr^ualct^idco
ficut vc
ritasfidcipratualuittpcArri)
&
aliorumhaircticoram,
itaprxualcbitin
fufuro
pct
Dci
gratiam,
idco fubditur.
I o
Cogregamini,(;<:c.i.vos
dodorcs
pcrucrfi pcr
Dci
gratia
ctitisc6fufi.ScdquiaDcuscxhocdcbctlaudari,(cquit.-
Tom.4.
D
4
111
Gloford.
&Nicolai de
Ly
ra* 112
^g-a
In
lapidem.Qacmrcpvo
^
baucrunt?dificantes,hicfa
dus,&c.
Et iioc ioco (iimit
Apofiolus
teftimonium,
.
t palatium
rc
q^od Chriflusfaausfit ludps
fugii.
jcandaLum^Gentibus amemjtut
titia. a
b
Duabus domibus . Vclin b
duabus famiUjs,Samai.f.&
Helles,
ex
quibuslcribs
&
Pharifsi. Hi duo non mul
topriusquam
dominusna
tifunt inludaia. Horum
fcholam
fufcepit
Achiba,
quem magiftrum Aquilx
profelyti
autumant.deindc
fMachir. t Achircuifucceflit loan-
na
filiusZachcei,
&poftcu
Eliezer,&perordinemTel
c
phor,& lofeph GaUl?us,&
vfque
ad
captiuitatem
leru
falem lofue.
Samai,diffipa
tor .
Helles,
prophanus,ga
per
traditiones fuas
iegis
pra^cepta diflipauerunt
&
maculauerunt.
c
Sigiia
/e^ew.q.d.Aperi
ea
B
domine
difcipulis
meis.i.
ApoftoIis,& apoftolicis
vi e
ris.Vel,lex
&
prophetae
vf-
que
ad loanem
ligati funt,
Vt non
intclUgant
.
Prodi-;
fcipuUs
.n. iuxta Hebraici
fScdrimrtedominumex.
a fEt. bTInvoWs.
Dominum
cxercituum
ipliUTi
ranc2:ificatc,&
a f
Dominus. fSit.
b
TCotpote.
TBcatus viiqui
tiinetdominum. c
TMente.
dTIta.
ipfepauorvcftcr
&
ipfeterrdrvefter:
eterit
afFidehbus.
fScdciit.
vobis
in
t
fandificationem
: in
lapidem
aute
a fln
fidelibus de duabui' -k dcceui iiibubus.
oileniionisj&^pccram
fcandali duabus domi-
a
fQui
Chtiftum non
reccpciunr.
bus lirad5&
inlaqueum
6ci.n
ruinam habita
a
TPecipiia.
b
fIn
laptdem.
Ttei
infidelitatc.n.
fNon omnes:quia rcliquiac
faluz ftcnt.
tibus lerufalcm . Et
offendcntcxeisplurimi,
a
fB.uina iteina. b frGMdio & faue c TPeccati
lum funibus. a*\ R.oraan s.
6cj:adenr,&
contercntur,
&
irretientur,&ca-
a
T'go. TDeus adpiophetam.
TNe videant.
TQ^'
Chiiftumnolunt
fufcipere. TEalu''''i
teftoi. bTViiionem. cTldcft alJfconde.QuodeiMm ii-
gna'urabfconditur.
TFigutis.
dTV^terem.
pienturI.igateftimonium,fignaIegemindif ^
credulis,
loquiturDeusin
aTVel
indo<fl;rinisineis:alia liteia.bTPtopheta.O
(
'' : - ->
.- _ ..
fcondi ludziseifoexpe.do.
cTlefumEmmanucTi
in vobis .
Alij prophetje,
& D
1
eorumdifcipuU. Legunt
2
hoc
quidam
deduobusfi-
lijs Ifai,
quos gcnuit
dc
^
prophetiila:
fed faKb . Pau-
4
lus in
epiftola
ad Hcbraros
5
(
licct cam inter canonicas
fcripturas
non
recipiatLa-
tina
confuetudo)hoc
tefti-
moniumex
perfona
falua

(5
toris
ponit:
Ecce
ego
&
fueri
^^-^
mei.i.
Apoftoli qui
in
portc
7
tum fecularis
fapientia:,
&
fuperbizE
ludseoriim fuc-
runt. Stultci.n.& infirma elegit
DensyVt
fortia,&Japientia
con-
funderet.
s ^ Bafilius.Conuiftisin-
i.Cori
it nobis tn fanftifi.cationeni.
bl
c|uia pizcjpis Hgnati Sc ab-
rquem piomittic vencutum:
cipulis
meis:
expedabo
ddminum
qui
abfco-
a
rrqgnitionem.
b
Tlutf.^tis
non ciedentibus.
dit faciem fuam a ddmo lacob
,
&
prxftola-
t
lo
II
12
propria perfona. Equidcm
inquit,
ilU recefl^erunt in
manu forti a via
popuH
eius,aflimulantes fe
opcri-
ri,
vellc dominu,
qui
ancr-
tit faciem fuam a domo la
cob.
Ego autecomplexos
E
fidem
erqa
me &recens rc
MatMi.b.
tHcb.i.c.
a
tfHocrepctitvt
addat de
ptopheiispracftolantibus .bTPi
ftolabotdonunuiTi. c rPiiftoIabuntui.
d bor cum .
t
Ecce
cgo
&
pucri mei,c]uos
milii
1
3
iTSociosTAtl quid:fProphet:
m
iignam
futuri
pcecefteiunt.
rldeft vt
figoa
1
4
gencratOS
COS afcifcam mi
&j>Ktent^ci^.
.
r-
o/^i., .rv,...^..,,.^ ir
Hi
quos
vifccrib.mifcricor
dedit dominus
m
lignum
6c m
portetum
11-
1
5
^j^ ^^^^^^
TEcdcCa.
CjyafihocfiM.
fa.t.b.
Gji.4.C.
excalefacicns ofFeram
racladnoexercituum
quihabitatin
monte
J^
^
infignum&portentum.
'
} Idem.
Signa
&
por-
fermonis
ambiguitate poflUmiiset
do^rinas
intclUgerc
tenta fuerc miracula
quscunque palam
ab
Apoftolis
d Tueri mei vhde. Qui non ex volimtate carnis,jed
cx Dio nati edita
,
ad manifeftandum omnibus diuinam
vnigeniti
fmt.
Et. TilioU mei
q-tos
iterum
panuriotdonec
formtur
Chrifiut maieftatcm,
...
,S Vro
_
,
.
,i:--;'"^iii'
^ ' '

' -^-
Diuifio.
NICOLAVS DE LYRA.
I
Dominumcxercitunnl./.agc/oKw.
5_ Tpfum
fanftificate.w
/em/ew<io.
3 Iple pauor
vcfter,&c.
Offmfam
illius
(olicitk
cauendo,
4
Et erit
Jl[obis,&C.
vos
coufinnando
in
bono^i
ei credetts.
5
In
lapidem autem,&c. Quas iufto iudidofecit ruere.Etifi^
du domus
fuerant
domus
Phaceefilifi^pmelia
,
quam fecitruerc
per Ofee filium
Ela.^.t{eg.i$.
&domus
Ofee filij Ela,quam
cum to
to
regno ifraelfecit ruerepcr Salmanafar rege
.Affynorum.^!^g.
1 8.Ef
quiain regno
Iud erant
aliqui
maU& increduli
qui
ruerut
gladio
Semacheribex diuino
indiciojdeofibditur,
6 Et in
laqueum
& ruinam habitantibus lerufalem .
Huia tamen bum
rernanferunt falni
tempore E^^echia^ideofubdittir
^
7
Et
offendentjCX
eis
plurimi,
non dicit omnes
,
quiaficui
di-
Hum eft
bonipmjaluati.
8
Liga
teftimonium .
hicponitur occultatiomyflerij
Chrifiiin
principio
huius
cap.pofiti.
Et
primo pfoicipitur
illa
occultatio,fe-
cundo
prohibeturfupcr(litiofn^iiifitio,ib!:Et
cum dixerint.C/>
ca
primum
dicitur
lfai<e
a
rfor/jwno.-Liga
teftimonium..Jo/e
prophetam obfcuritatibus
propter incredulos,quibus taliafunt
cc-
landa,
vt diBum
eflfuprd.
<>
Signa legem
,
&c./.
defignalegem euangelicam
daadam di-
fcipulis meis,i.apo(iolis alijfque Cbrifii difcipulis, qui prjedicanio
legem euangelicam obfcuritates
prqphetiarum aperuerunt
&decU
nauerunt,oflendentes
eas in
Chrifio impletas
,
vt
patet
in ^'iBibus
apoflolorum,ficutfuerat
a Deo
prordinatum,&
boc
tnodofm
di
^,D<i.u.c.Vade
Daniel,quia
claufi funt
flgnatiqi
fermo
nes .
IL iXL
nesvfq;
ad
jjraifinitum tempus.
lo
Expe^labo
dominum, &c, yerbum efl
Ifaiie refponden*
fts,
fxpeciabo.domiitum
, fciUcet lefum Chriflum
in carne ventu-
rum.
i I
Qiu abfcondit,&c.a
domo
Isicob,'.apopulo
iudaico do
fcendentea lacubi^uia
m aducntu cius
populus illepromaioripar-
tefuit
aecatus
perinfidelitatem,fecmdum quod
dicitur
I{om.ii.
c.
Ccitasexparte'cont'igitinlfrael,&c.
12
Ei^rx&o.mm,i.patienterexpeHaboeiusaduentumy
licet
differatur
in
tempuslongum,
ly
Ecce
ego^dcc^^liqui exponttnt
hoc de duobus
filijs Ifaite.f.
^
de
iajub
, &-deeo
qui
vocatus
ifl
accelera
fpolia
detrahe
,
i
principio
hdus
cap.quem
dicunt
fuilje
filium
ljai^:Sed
i^iud
oflen
fum efl
effefaljum
. Itcm
iflimagis ludai^^ntin
hoc
quam I{a.Sa,
Hxbreus
qni
dicit hoc
efje intelligendum
de
difcipulis propbetaru,
qui
dicuntur eorum
pucri feu filij:quiafunt
ab eis in
lege
diuina
in-
flrtiSii.Et
pcrtalem
modum dicit ^poflqlus
i.
Cor.^.d.\\x
Chri-
flo lefu
per
euangcl
iu m
ego
vos
genui, &fecundim
boc di
cit
Ifaias:Eccc
cgo
&
pucri mc'l.i.difcipuli
,
quorum aliqui
ba-
bHeruHtfpirituniprophtitandi.ideoftbditur.
1
4 Qaos
dedit mihi dominus.i
quo
efl propheti fpiritus.

5
In
lignum
&
portentum.
Fuerunt.n.prophet contmpti,
&
viiipenfi ,
&mdti eorum
occifi.
de
quorum numerofuitlfaias
infigmtm
Chrifii
0afluri,cuit4S
erant
nuntij.
16 Adomino
exercituum./.a^c/o'w.
1
7 Qui habitat^&c.j/;
enim tanc erat
propitiatorium,quodfe-
des Dei dicebaiur vt
diBumfuit
Exod.2
^^&
inde diuina
refponfx
dabantur.
,,
4
Etctiq;!
M
B^\4Ll'l^il^
1
DominumexercituumA.Mi^domm.
i
Ipfumfan8ificate,&c.i.h\idate
& timete.
4
Et erit
vobis,&c.i.vos confirmans in fanftitate.
5
1
lapidem,&c.duabus do.Jfrael
habi.
lerufalem
. Per duas
domos
poflunt inteUigi
clerici &
laici,
per
inhabitantes
]erufalem,religiofi.
Deftatibusenim iftis
plurescarcnt
erroribus
decepti,maxime tempore
Antichrifti^non
ta-
men
omnes,ideo fubditur.
7
Et
ojjendt7tt
ex eis
plurimi.liga.tefli.Qnomitm
c6tra ma
la futura maxime
temporc Antichrifti,pcr pradicatorcs
muniendi funt
fimplicesChriftianji
: ideo dicitur cuiU-
bet
predicatori;L;g<iey/jwjo.fcilica
apoftolorum,qui per
orbem
Grbemfafti funtteftes Chrifti
,
Adt i. a. Eritis mihi
tefies
in
lerufakm ,
(3 in ludxa cf Samana
,
&
vfqtte
ad vltimum
ierrte.
9 Signa /cgew.euangelicam,
t- Indifcipulis
ww.i.in veris Chriftianis
. Et fubditur eo
-
rumrefponfio.
10
jf/>e^d^orfowww.adiudiciumventurum,
1 1
Qui abfcondiifaciemfuam
a /co&.i
popUlO
ludaico".
Et
.fubditurin
pcrfona praedicatoris.
.
}. Eece.ego,&pueri
j,i.fideles
a me edodi.
\ %
lnfignum,&c.[.ChnlM
ad iudicium venturi
, Et
quo-
niam
circatempus
Antichrifti
furgentmukipropneias
f
alfi,vt
babctur
Mar.i+Ideo fcquitur.
. , . ..^.^ .
"3
Ifai ai^
Cao.
Vlll
^
a Tro vms,& mor
A
/M/V,J"f.-J<Origcnes
Mortui funt dx-
ip,
jr.

1Tiopfeen,6dil'cipuli.bl>,ophew,
vel
Chtiftuiaddircipulo!. TSyii
vel Arcem tribw.
Sion. ht aim dixerinc ad vos :
Qua:riteapythonibus,8^a
*
Infinienres,
*
n i j
I
j.... 'A-l

. .1 ^
1
Relpondcte.
diuinis,TqiUltridentincantationibusfuis.
Nunquidnon
"*
a fVno & veto cutn voj multis & fallis
tequitjiis.
b TOuali:cum vo de viul aurii.^ n
^
tit.ara 3
limubrhris Crailibusmortais:
ivy^^-iumvwacvmis.quarius ijo-
popuIusaDedfuo
requiretvifionempro
viuis acmortuis
-^'jSSa:::;:^^
it^V;;::^:^,^
TSc.tpturx,u, onfali.t. c
TGenres.u-
ad
Icgem
magis.&Tad
tellimonium.
Quodfi
ndn dixerinc
luxtaverbumhoc, noneric
eismatutinalux,&tranfibif
a
fCoDgreiitiorem vcl tcrtam. b
fln damnationem. c W Panem vetbi Dei d T Famc
^
<"rO"'ivelfpmtuMi. TsierononfiieriB faturari.mutmu.
a
i tamc
peream,
t &
corruct, &efurict:& cum
efuricrit irafce-
a
TBUlpl.emaWt. b
f
Piincipem populi
tui non maledice. c <Si
vndecuoque veniat
SSmZ" c t"fA'"^l^icRcgifuo&Dcofuo:
EtfitTpicietfurrum,
VCrtnC. attendltC.
-- >-
a

.
tt.bubt.on^. _b ^Vndique
ma.un, .
ir4
moncs
pnuau
vc-
ra vita.Nolitc er-
'gomortuos
lciici
tare de viuis
n^o-
^.
tijs.
Lcgcmenim
a
fufccpinis.
O vos
quibus
perfuadere
nonpotuif, vtquc
rerctutinadcvcn-
triloquiSj&detcr-
b
raclamantis vanis
'**
fermonibus
,
fcr-
moncm &
icgem.
'em a
Domino D
quarrerc, non ha-
bcbit
Chriftiim,
icilicet
lumen vc-
ritatis,
quam nc*
gl'git.
c
/(fs;i/o.Diabo-
lo
, Sc
patcrnis
tra-
ditionibus, idcft,
antiquis
crrori
-
bus.
^
Procopius.Qinf
quiscnim Dci le-
gcdcfpcda,
dsmo
9
num
fraudc clu-
10
fus,fcandalizatur,
11
verbiillcfamc,
cc-
12 ftafi
pra:rerea
&
j
a
^
m itiDuiJtionc. b
rVndique
maiuni .
li Uall
pra^rCrCa
6C
In
Ic?e
vcftra fcribi
^^^
terram intucbitur: &fccce
tribulatio
, 8^tcnebrx,t
d^T'
^ exacerbationc co l* ''<'"'r
tur-^Nonfequars J-/T' i'"^-^""'*'' n
*
TCTci.asinduraticordis. 14
vlquc laborabit,
"^
"'
idoia.iuxtalc-cfa
^"^'""o>&
angii"^a,&caIigo
t
perfequens: &nonpote-
^^
vt
Regcm fnum,
cicntcs,n6attcnda
v
S?^-"
T/'o-\.nut>tur
^
i6 vcl vt
habent 70.
iisventriloquis,nc
"tauo'arcdcangulhafua.
17 interprctes.
Prin-
gquchisquideterraclamant. triaseonuitiisinfcaarinondubitabit'''''''^''^"'''' E
b
2^M
mten. Hoccftfi
populas
iftc
noluerit vcrita-
^^"^
#Cap.
NlCOLAVii DE LYRA.
*r
Etcumdixerint.
Huconfeqiutiter
fHp^fiuicfa
inquifttio
frohU>etur,CMm
duitur:
Etcum dixcrintad vos. Sciticnhomi-
ntsidoUUtr^ &
fupniiitiojr.
2
Quxritc a
pyiho.i{efpcsfim deoccuItis&fMttmt. DiiStnr
mem
pytbones.tjui
diMtnnt
quodam
modo
(pecalij^
ilicet
per ap.
paremrm/itfatattonemalicMiMt
mortm,ftcut
diHiun
fuit
diffofms.
I.
B^egitm
zS.b. Dicuhtur auum dtuini
generoLter diuinatorts
fu-
perHitiofi.
3 Qii ftridcnt
, 3cc. Quia ptuntur
t^il>ufdam nominibttt
, &
yerbis
ignotit,& (ubdttur
refponfio populifideiit.
4
Nunquid,
3cc 'J.d. Sic
refpondebnis
talihus malit
ptrfuafo-
nbus . Nu
nqu
id non
,
&c.
t{.d.
Sic
tfuia
infide/es
rctjuirunt
hoc
M
Deofuofal/t,,
&Jicdebent/idetes^H4irerea Deofuo
vero
, ideo
fubditkr.
5
Ad
lcgem magis. Idtfl,adlegfm
diuimtus
datam,
&ad te-
ftimoniim
prophttarnm
tt De
mfpiratorum
magts tjt recurren.
dum,quam
adpythones
&diuinot.
6
Quod fi non dixcrint.
Idfji/ecerint.
7
lu xta vcrbum hoc Sdticet
adpythones,
&diumos
cotitra
C
verbumhoc,
8 Non
M
l{_ot
L I T E
II.
t
r Etcnm dixerint ad wf
,jrf,Nol itc
crcdcrc,fcd vcrbis Do
minific
Apoflolorum,
idco
(ubditur.
5
^dlegem mjgit,&c.
Siipplc cftrecurrcndum,
6
Qiipdfiiondixcfirr.1d<:l\,fcccTint.
7
luxta verbum
hoc. ScUicct
rccurrcndo ad vctbi
Chrifti
oc
Apoftolorum.
'
8 3V0II
~,

^:^ ^ -

A D D t T I O L
8
Noncriteismatutina lux.
Idefi,veraDeicognitio,&di-
uina
fonjolatioftcut aciidit
ttmpore l{egis Sedethif,tdeofkbditur.
9 Et cum cfu.irafcf>M
tuncpropter obftdiomm
longam 2^9
buchodontfor,prxualuit farnes
in
cimtate.^. Keg.z^.a.
10 Ei
malcdicct
rcgi
fuo,&c.(>w viulti valde
depopuh
1u
da duai
impatientia matedicebat
Sedecijia,
fub (juo
venerat eis
ifla
miferra,
&etiam
Deo, dimittendo
legemehts , &ad ritum Cenii-'
lium
tianfrundo.
11 Et fu
fpicict
fu r.
Quafi
tfujtrens
a Deo auxiliHm
necfffuate
u>mpu!fks,cr
hoc dicitur
pro populo qid
cum Sedtchia rtmalit in ci
uitatc &in
Ugr.
12
El ad
ter.Pr^
confufionc &
dcfperatione,ideo fubdifur,
I
?
Et cccc
tribulatio.
ilkgntim
cd
nfti
^ionem
coporum.
14
F^
tcncbr.T. i>iianium ad
deieiiiontm
mentium.
15
Etdiflblufio.i^iViwmfx/iiBflrf.
16 Et
anguftia.
Scilicet
mentis,eb tmbd non
apparebat
vta eua~
ponis.
17 Et
caligo pcrfcquens. QmmSedechias,&
viri
btllatores dt
ttofie
f.*'^e>untrT
ChM.iir< s
inftcutifunt.
18
Et non
potcrit auolarc,&c.jQffM
Sedecfnam
conprclyende n
rwwr.4Afg.2 5.
^
"Jt
Cap.
8
V.on
erU in tit narutina /.v. Scilicct
gratia: pcr quam itt
nobisoriturfo! iuftitiar.
9 ttcumejuririt,&c.
ScilicctcrcdcsfalfisProphctispro-
ptcrdcfcdlum vcridodrinaB.
10
/iia/frfifef/(p^/7j/o.ChriftumbIarphemando,
I I
Etfufpicietjurfum.
Idcft , cx niilla
parte
habcbit auxi-
liumifcd incuitabilc tormcntum.
t
MOl\yi-
Incapi.ybi
dicitur in
pcfiilla.Hoc
diaum
videtur
fauere nimis
trrori
Hebrjtorum.
a
ijit^contjneruur
inpofiil.fanai
Tho.
velqutt
ei
attribmntur
non videntur
fauere errori Hebr^orum in
aliquo.^am
in hoclocl
pollquam pofut expofttionem Hrhraorim
,
intelligentium quod ifle
fuer qut
t-o^/wr.
Accdcra.fpolia
dciI3i,UcinieUmturfuif}efi
lius
IfM^e.Confequenter pomt
contra eos
obicHiones nu^ in hac
po-
fttt-contir,entur,pofleaponitexpofitionemziof}^communis,fcilic(ft
quodhec
inleUrgaturde Chriflo ,
tjua pofTta
fubiitn^n
hxc vcrba
H4cautemexpofitto
non
efl
tantttauthoritatitficMtfuperinr , tiua
futtfupra
cap.y.dt
atio
figno: quia magis
extorta
efl,& e r
/Ir/pw
rtsnon habet autontaiem.rnde
quidam
diiuntnon
effe
incoueniens
ji
hoc
tnteUigatur
ad Uteram de
fiUo
Ifaia
.- ita
tamen auod
pner
lUe
fitfigura Chrifii.lUciUe.
Ex^uibus
verbit
patetmarfcft,\ouodip
fe
non
mprobat
lUam
expofttionem, tjute
dictt
ifla
tntcUigi
de Chri
fioad
Uteram,fed
dicit
quod
non eH
tantf
autoritatisficutfuperior

Cutusraiionem reddit
manifefiam
.
T^am prnna
habet autorita-
tentxEuangeUo
MatthAiprimod.hocloturnfatium
ef?
vtimph
tetur
qod
dicium
tfl
pcr Vrophetam
:
EcCe
virgo Contipict
^Jjitxpofitiohuius
no
habet tantam
autoruattm,cuminfacraScri
ft'*-'anonionttncatur,
quodboc quodduitn
hic .-
Aiceljitad pro-
phctiffam.
phetiffom, inteUigatur
deBeata
rirgine
,
&
fir.
maPififiumcH^
quod
non
cfl
tanu autorilatis
ficut
pr^cedevs.
Item
principalefun-
dameutum,quodponitpofiit.
ad
firmandum hanc
expofitionem, e/l
illud
qicontinetur
in
translanone Cljatdaica : rx
qua
concludit &
beve,qudd
hoc
qi
diciturhu:
Accefli ad
prophctiflam:
non
efi
veibtim
Ifaia,fed ipfius
Dei . Et
quia
hoc
fundamentum, licet
ftt
verum.non tamen
eft tantx
autoritatis/tait fi
in Utera
cotincrctiir.
Ideovcrba
fanai
Tljom.
pr.tdiaa
vct eidcm attributa
funt
manife
flh raiiormbrUa, uec tn hoc
fauetur errori licb.
T>lam
ilta
qu^
cow
tmetmrin
7&
g.cap.neceJfeeR,
vtintdUgamur
deChriUo adlite
ram,fcdra
qu
wriUnentur in
haccap.
8. non habrntur
cxncceffi-
tate Uter<f,vt
intetligaruur
de
Chriflo
ad
iaeram:fed
autoriiate Chal
daicx
transtatwMs,
vt diaum
efi.
m
A D D I T I O I L
.1 *. i. 'v- VA
in eod.c.vbi dicititr in
poflit.
^Unkittr
tjuod
In
4.
1\fg.dicitw The
glathphalmjar fpotiajfc Samariam,vtin
.^.l{rg.dicitur.
Licet The-
glathphal.
non
expoUajJet iamariam,
quia
tamen
aUquas
cimtates
regni Ifracl
cuius Samaria
cft
MetropoUs cepit: fatis
verb
pofietdi.
ci,qu'rdc.vpoUamt
Samariam : Ucet non totam nec totum
regnum
expoUaJJetjfiiut
qui expoliat aliquem
de
aUquibus bonisfuis,dici~
tur
tpfum cxpoUaJJie,quamuisnon
extoto.
ADDI-
"y
Addino.
ii6
A A D D I T r O III.
In eodem
cap.
vbi dicitur
inpojiil.
In
quo vtfupra
Mntn
cfi,
de-
nunciaturChriflirefurreliofHtura.
Ea
qu
continetur in boc
cap.non
vidcnturpertinere adfi^nnm
indicatiuum nec rememoratiHum.-nonenim
inhoc
cap.dicitur:
Da
bit vobis
fis,nam,ficut inprxcedenti
,
vtp.itctdifcimenti
lite-
ram,& ideo licet
expoliatio
duorum
^egum fuitf.gura cxpoliatio-
nis
inferni
per
Chrifium fiend
,
ftcut
hifiorix
vcteris
Tefiamenti
fueruntfigurA
eorum
qu contigernnt
in nouo,non tamen ex hoc di
cuntur fuiBc data tanqu.m ft-itia indicatiuafcu
rememoratiua.
A D D I T I o nir.
Jneod.
cap.
vbi dicitur
inpoflil.
St erit vobis
infanBificationem.
Hoc
quoddicitur
hic: Et crit vobis in fanftifi. & in la.&c,
Troprie
videtur
referendim adtempus
aduetus
Chrifli
in
carncm,
in
quo tempore fuit
Chrifius,
in
fan8ificationem
credentihus ,
&in
lapidem ojfenfionis
&
petramJcandali
dnah.domibus
Ifrael,
fcilicet regali &facerdotali quaspropter
fuam
incredulitatcm iu-
fto
iudicio
fecit
ruere.t
vtraque
earum
confueuit
dicidomustn
fcriptura,vnde inprxcedenti cap.<>iudite
nunc domus
Dauid,quod
inteUigitur
de domo
regali,
&in
Tfalm.Domus
.Aaron benedicite
Dominorintelligitur
de
dpmofacerdotali
. Dicerc .lUtem
quod
ifia
duie domus
intelligantnr
de domo
ThaceefiHj I{gmeli
, &de
Ofea
p
fiho
2a,quifuerimt ^eges Ifrael,
non videtur coucnienter diium.
^
"Klamficut
in
regno
luda
licetfuerint
multi
l\egesfuccelfme,non
ta
menpropter
hoc dicuntur mult domus, fed
domus Dauidtanttm.
SicdicendumefldeI{egibusIfrad.Sequitur:
Et in
laqueum,
&
in ruinam habitantibus lerufalem:
quia
in ciuitate leru-
falem
vbi
Chrifiuspaffus
fuit,multi rueruntper
iiifidclitatem, non
tamen omnes,& ideo
feqiiitur.-Et
ojfendcnt
ex
isplurimi, idefl,no
emnes. Secundum
iflam expofitiommpropriefcquitur
immediate:
tiga
tefli,
&c.
quod inteliigitur
de occultatione
myfiertj Clmfli ,
de
quoflatim inprxcedentibus agitur,& exponaturficut inpoflil.
A D D I T I O V.
In
eod.cap.2.
vbidicitur
inpoflil.
Non erit eis matutina lux.
Secundumglofiam
quoddicit
hic : Matutina
lux, intcUigitur
ipfe
Ci]riflusj&
hoc
eflproprie
diium.T<(am Chriflus efl
lux
vcra,
^u
illuminat omnem hominem , loan. i .a. Et dicitur
matutina,
i^uia
ante omncm liicem creM,ta.Vnde hic
Tropheta
reuertitur ad de
clarationemeorum,qufupradixerat:
Erit in
fanftificationc,
*
fcilicet
credentibus.Et in
lapidem
ofFcnfionis, fcilicet
non cre-
dentibus.Et
primo agit defecundo vfque
adfinem.Secundo
vero de
primo aprincipiofequenti cap.vfque
ibi : Zelus Domini faciet
hocynde
circaprimum
ciim
dixifiet^^on cntci,fcilicet popuio
non n-crfcntJ.Matutina
[\xx,ideli Chriflus,nefortc qui
xflimaret
Q quodhoc contingeret
illi
popuio
increduio , eo
quodnonhabuifient
pr.tfentiamprdii
iucis,ideo dicit : Tranfibit
per
czm.vnde
Luc.^.e.
lelus tranficns
per
medium illorum ibat . Et hoc
quoddicitur,per eam,inteUigitur Iudam,veilerufalem,
de
qiia
di
cit: Et corruet &
ei\mct,quodpotefl inteiiigi
adlitcram detem
pore obfidionis lerufaiem I{gmanos,&fequitur:Et
cum e(
uriet,
iralcetur & maledicet
Rcgi
fuo & Dco
fiio,
quodproprid
inteiiigitur
de
Cljrifio
cui maiedicebant
ficut
&hodie,&
feqiiitnr:
Mpicict C\xtiiim,idefi,proauxiiiodiuinofeucceiefii.
Et adtcr-
ram
ram intucbitur. VrofuhfiJio
tcrrcno.Et
quiancutrum
inucnic- D
bant,idcofequit
tir: Et eccc trihnhtio Sc tcncbrx
fciiicct igno
'
ranti &
infideiitatis.St
diffoiutio ,fcilicet viriumfen
virtutum.
Et
angufiia pr.tcipitationis
fcn pcrplcxitatis.Et
caiigo perfcquens,
fcilicet
ccitas indnran cordls . Et
nonpoterit
anolare de
angufiia:
quocunque
remedio,& fic
Trophcta
deciurat iiiiid
qttod
dixe-f.it de
Cimfio. Qurain lapidcm oifcnfionis,5c in
petram
fcanda
li habitantibus lerufalcm,
vtfnpra.tfequitur infequeti cap.
Primo
tempore
alleuiata eftj&c.
In
quo
dcciarat
primu qmd
dixerat,fcilicet:
Etcritin (zn0.i^cz.tionc
fciHcet
credentibus,
de
quibusper oppofitum
dicit : Viderct hice
magnam,&
lu x
orta efteis: &
incipit
d
temporcpr^dtcationis
Chrifii,&
ab ini-
tio miraculorum eius,de
quo
dicit : Primo
tempore
allcuiata
Ci\,SiC.& exponaturficut
in
pofiil.&c.
REPL I C A.
Incap.S.cumpofiillatoramorevcritatisfidci
Chnflian
permotus
diceret
fanEiim
Thom. niviis
fiuere
errori lu
dorim,exponendoprincipinm
huins
cap. defilio lfai qucmadmo
dum Iud.iii
faciunt.-qHod
tamen vcre
cxponi
dcl'Ct dc
Chrifiofi)oUa-
te
infernum,&c.BHrg.afiumit ccrtamenprofim&o Thom.ajferens
quod
in
nuilofauet
Indorum
falfs cxpofitioni. Qnod quam
verum
fit,patet exlwcprinio
:
quiafriiioiis &falfis affertionihus
nititur
foiuere argumenta
Cathoiicorum
qn^fieri confueiterunt
contra il-
lim ludaornm errorem . Secnndo,
qiiia
non roborauit
argnmcnta
Cathoiicortm,
nec
aliquidfacit provcra Chrifitanorum expofitio-
ncfed
iiteram
prfentcm
diuidit
,exponit
, concordat
quantnmpo-
tefipro pcrfidia Iud.vorum.Tertio,quia
dicit Catholictm
expofitio
nem extortam.Demtm
quia
dicit eam non
effe
tant
autoritatis,fi-
'^
cut
ilidfupra cap. 'j.vbt iiiepafius
.-Ecce
virgo COncipiet,/;o
nitiir de
Chriflo
autoritate
Suagciifl^
. Scd
qufro.-lfla
autoritas
^
prfett,anfit apud
ludxos autentica
magisanapud
Chrifiianos?
Sed certum
efl
quod apud
Iiidos,
quia tranjiatio
Chaldaica cui in-
nititur
expofitio
huius liter , efl
apud
ludxos maxim autorita-
tis.Sxevipiim
autem cui innititur
-j.cap.expofttio
nnllius autorita
tts
efl
apud Hebros:igitur
maioris antoritatis
efl
apudludxos
ex
pofttiohuius
ioci
quam j.cap.
^df.iciendum enimfidcm infideiih.
pcr EHangeiium,qu6dnon recipiunt
nihii
cociudi-mns,nifi
cum hoc
innitamur
eortmfnndamentis,qu negare confneue-rirnt
.
T^c
va-
let
quodBurg.ponit contrareplicam poflil. defpoiiofaloper
The-
giathphalnafar
:
qiiia per
hoc
fpoiium nonefi ablatafortitndo
Da-
mafci
&
Samari,prQut
innititur in
litera,Jedfuit particularis
in-
uafto fala tempore 0:i^
&loatham .
Qnid
autem hoc
pertinet
ad
fiiium Ifai
de
quo
ludxtfaise exponunt,&fanius Tho.approbat.
Sed
quiapofiii.hic expofitionemJ'anii
Tho.
Burg. oppido ofienfits
nefcit
in hoc
cap. pacifice ioqui
:
quia nefcit
tolerare
Theoiogicum
modumioquendipofi.qiio
dicit
defiruiioncm
duorum
regnorumfo
F
refignum pr^nofiicum
defiruBionis
Jpoliationis tnferni.Spoiiatio
nem autem
inferni forefignum rememoratinumfpoii.ttionis,de qui
bus hic dicitur
adlitetam,qnod .-egre fcrens Bnrg.facit argimetum
fiium confuetum
a modcrnis hreticis
receptim
: Ho:
nonponitnr
in
tcxtu,igitur
non
efl,&c.
quia,
vt
inqmt, defigno nullafit
men-
tio.Quamuis
autcm in litera etiam
nonfit
mentio de
figura,dicit
ta
menBur.
quod vnafpoiiatio eflfignraaiterius
.
'hfunc
autemfigu-
ra
efifignificatiiiatigurati.SignificatiuHm
autem,&
fignmu qnan-
tim
diflant,dicat Burg.grandt penjor.
C A P. IX.
l{imo tempore,
Hx dux tri-
bus ab
Afly
rijsin capti
uitatemdu-
dsfunt,
&
lictcrra
pondere peccatorum
releuata:
poncareliquae,
qua:habitabanttransIordanem&
inSamaria.
Rcgioer
go popuU prius
in
captiuitatcni
dudi,
&
qua
cran t in te-
nebris
anguftiac
,
vidit
prius
luccm
prsdicantis
Chrifti.
4^
Septua
C A P. IX
a
5^Dominicaeincatnationis.
rcleuata.
a
^
Scptuagin.
Hoc
prima
bibe velociter fac.
Regio
Za
bulon&terra
Ncphthalim.
^ Eufebius.
Tuprimabi-
be
poculum Euangclij,
&:
crede citootcrra Znbulon.
Suntverohiqui
inhisver-
bis
fignificantur,& qui crcgentib.in
Chriltu Dci credidc
runt,
&
Sakiatoris nr-i
DitcipuU atqj Apoftoli, quosde
terraZabulon &
NcphthaUm.pconis
fui
EuageUj elcgir.
b Tcrra
Zabulon.ln
qua ChrsprimCi pdicauir,&
miracula
S fccit:
r Oncre
peccati
Rimo
tcmpoie
alleuiata eft ter-
^
raZabulonj&
terra
Nephthalim,
+
NICOLAVS DE LYRA.
C A V. IX.
*
T) RimotpeallcuiataeftterraZabulon,&c. .Antequm
I X
dejcedam
ad
diuifionem
huius
cap.
Sciendu
quod
ludai &ali
qui
qui expoftiores
Catholici in l.m eos
iiinusjecjitenits exponuntprin-
cipium
buius
cap.id
Liieram ds
captiuitate duplici
filiorum ifrail.
TiimaaHtfuit faci-ipei^Th giuthphainafar l{egem .AUyriqrum,
qui captiuauit
duas tribus vll: a Iord.inem ,&tranftens lordancnt
*
captiuauit
w
MOIlULITEI{.
Krimotempore.
Hoclitcraliter
expofui
de credenti-
bus ad
prEEdicationem Chrifti,quorum aliqui
in fi-
dc
fteterunt,&
aliqui
ab ea receflerunt.Moraliter autem
potcft exponi
de
religionemintrantibus,quorum aliqui
ibidemproficiunt,&aliquideficiunt,vndedicitAuguft.
Sicut non inueni meliores illis
qui
in
monafteri)s
profe-
cerunt,ita
non inucni detcriotes his
qui
in cis dcfccerut.
Haec
igiturlitera
miftim
cxponitur deiftisj&
deillis. Et
quantumadproficicntesin principio tantum,
dicitur;
Trimo
ternpore.
Idcft.in
principio profcflionis.
a Mleuiata
efi
terra Zub.
Qui intcrprctatur
habitaculum
pulchritudinis.
Ideo
per
terram Zabulon
fignificantur
il
iiquipcrpulchritudincm confcicntia;,
Deo
prcparant
habitaculum
pulchrum
cordis.
a tt terra
Titph. qui intcrpretatur dilatatio,pp quod per
t
tcrtam
"7
Ifaiac
Cap.
IX.
ir8
\[^
fcClt : Ibi Cnim
aquaS
in Vi^

TWft.. gli captiuii.
b THurimi in enore maneatibus , gcMutcc
num conucrrit
,
Aponolos j^, ' ',^'1^,^"""'"^''*"'* '"''''"}{''l-
'
^^/".""i
,
dcgit,vndc:Princ,pe:Zabuld,
a
^"""mo
aggfauata
cft via
manstraslor-
&
Tnncipes ^fphthalin,.
*
'"^.^^U^^GJrS^"
mu:.xgcn.
habiubanc ib.. c
T Ifrael vd
a riamaris. Marcinhoc b
danemGalik^EGentium.
PoWiisquiam-
lOCoIaCUsGcnezareth.qUl
,
T.gn..x
b
TChriftu,n.quidici.:Ego.uLx.J.
TE,a.Iux
iOrdanC innUCntC emCltUr. vrrxqux
llum^iiac
oninein hominrm vcni^niem in hunc mundum.
In cuius littorc cft
Caphar-
Dulabat in tcnebiis
,
vidit lucem mao-nam :
naum,Tybcrias,Bcthzaida ,
,.
., ,
TPecci. a^fchriftus*
e
Uubunturcoramte ^tc
&Corozam,inquibusDo-
c
habitantibus m
regione
vmbrx
mortis lux 6
Propheta ad Chriftumde
jnmusmaximecommora-
tNoiituttu. b
TvoxAjoftoiommadchriQumadiuccmortam.
7 difcipulis.
I
2
4
d
Ho^tMdgmficafiitetkiam.D
Nobisde falute
ludeoru.
Quamuis enim
gaudeant
de
Gentiumconuerfionc,
dolcnt
tamedeludeorum
repulfione,
vnde
Apofto-
Rom. 6.x
lus :
Optaba ejje^anathetm
pro
yclfis.
e Lstabuntur (oram
te,
&c.
tUSCft, iJc
ficpopuiusqui
>
^
.
,.,.,.
h-,
^ TCen.ilcs.
'
Pr^rv^.,:,,. A J L
ambulabat in n. vidit lu. d
oa eft cis . M
ultiplicafti
Gc'ntem
,
non ma-
+
*
S fSS"i^*^
^'''^""^'
T..Pnam. _ . . TAportoii. Tochr.ft,
T
quodfeptceamregione.
magnam
b GMu^GmtiHm.GzMlTex c
gnihcalti
lajtitiam. Lartabuntur
coramte,
duacfunt.VnaGcntium.vi
cinaTyrijs
in tribu
Ncphihali. AlteracircaTyberiadS,
&
ftagnum
Gcnczareth in tribu Zabulon.
c Jn
rtf^ione
pmbrjt morm.
Hicrony
mus.In vmbra mortis
funt.qui
inpcccatisadhucviuunt./nrf^jowvm^rr
mortts.
'^ui iam cum
mortuisopcrib.
ad infcrna
dcfccnderunt.
d
^pn
B
_
&
quinquc panibusconle
cratis,tantam
hominu tur
. .
n .-. ,.
bamfaturauit.
Adfenfum
autem,quia
Apoftoh ipfi.no alitcr
quam mcfforesGcn.
tiummcflcmopcratilunt.
f
Idem.
SpoIia,ideft,hominQ
animas.quibus
vi
apud-
fc
prxdonum
morcpotcftatcsabutebantur.
jc
Idcm.LxtanturilliquidcquiChriftiadhecvfq;
tc-
"
pora
NICOLAVS DE
LYRA. tur
primum,&fecund6fecundumjbi :
ParuuUis . Circa
pyimum
/o,^.m-2y(^^,,/7-^,;,,.;,,.-.^^^,,,-. '^Vi^.PfimotemporcalLhtacfte^r^&c;^^^
husfmsincap,mU0iua,s.To{ieayeToSdma,afu,rex^iryrto
^us ctrca
pr;nc,piu,rfu^ pr^dnaVonrpuuhf^^^^^^^
f>cefUO,e.^rgemIJrael,&refuluum^^
&miracJa
fccit
,Jd,ciLattkrfup^^^^^^^^^
/r.A/,n^^>r,,>r*-Ar4^^r^.,8.er</.W.X^5r^o./ f''i't'rrailUalleuiataa.ugociiaU,pirpotrflaLchifl^
fubditwr:Et nom/f,moar?rauat*tHxiamarit t,.c inr,i^^^ n.i: yu.n^,,.. -...,. *;..
*
. . / /
y^<^i
'''
^nrtju . rc
E
Diuido.
Inirio.
fkbditur:Et
nouiffmo aggrauata
tti yia maris trans lordanem Cali
Iti
Cjntium:qutaaggrauatafutttotaterraper
Domini
flageUa
in
capt.uttatem
duBa . Dicitur autem illa terra -pia
mariSyquia ifl
ibi
yiapublka
ad
portandtim
merces a
lotdane ad mare Mediterra-
neum,&econuerfo.
SediRaexpofitio
yidetur
inconueniens .
Vtimi
cjuia impltcat contrariafalttm
in modo
lo<iiieiuUt<paa primam
ca-
ftiuitatem
nominat
alleuiationem,&
fecunim
t^rauationemyiu
tamenfuerunt
eiufdem
ratioms . Hem
quia fi
loqueretur defrcunda
apiiuitate,cum
duitunEt
nouiflim6aggrauatacft,&c. I^<m
fieret ibi mentio de
Galilta,
qut inprimacaptiuitaie/utt capliuata
faltem
in
mtagna parte, fed magis
de Samaria
qwe
erat ciuiias Me-
tropoUs regni,
&
principaliterfuit
obfeffa
&
capta per
Salmana-
f*r.TertioquiaUatthteus
^.cap.dieithancpropljftiamfuiPecm-
pletam
ad titeram in
Chrilio,dicensfic
de
Chrifio:
Et rciida ciui-
tatc
fuaNazarcthvcnit,&habitauitinciuitatcCaphar
==;:iS^s;^!S: S E^^^^-::^;^:!;:;:^:,
rw
quiaplures
ttrum
reuerftfuerunt
ad vomitum:
ideofub^
l Et nouiffimo.
Idefi, circa
finem
prxdicationis
Chrim.

Aggrauataeftviamaris.
QuareautemilUtcrra dicatur
-Pia
maris,fupra expofttum efl. be
ifla autem
a^^raualione habetur
CManh.l.r.rbl dicitur: Tunc
capit c.vprofir^c ciuitatibusjn cui-
bus
faBa funt plurma:
virtutes eius , &ideo
fubditur
; Va: tibi
Corozaim,va:tibi Bcthfaida :
quoniam
ii in Tvro & Si-
done
faaxcflcnt
virtutcs,qua!
faax funt in
vobisolim
m cdjc.o &
cincrcpoenircnriam
cgifllnt.///rf
autcm ciu,ta.
tcs
eroMtJupra
nmre
CaliUa:
tnfimb.Zabulon &
^{ephthalim.
Et
ffkafubdttur
de
CapbarnaHn,: >bi
Chrijlui hubitauit
circapra:di
cationisfux principium,irt fupra diHum
eJi:Et
tu
Capharnaum
nunqiiid
cxaltabcrisvfque adcoclum,&
vfqucin infcr-
Matth.
n.e.
num dcfccndcs
>
quia ptr praduatiomm
c
hrijiiprimo futt
di-
f
bt.c
adimplcrctur
quod
diftum cft
pcr
Ifaiam
ProphciS:Ter
raZabulon & tcrra
Ncphthalim.via maristrans
lordane
Oalilxa! Genrium.
Populus
Gcntium
qui ambulabat in
tcncbris.viditluccm
magnam,&c./rfm
cumomnestxpofi-
tores CathoUct
dicat,quod
necejje eflde Chrifio
inteU,?i illud
quod
diciturjupraj.cap.
Ecce
virgo
concipict,& parict,
&c.lo *
MutturMatth^
l.d. Uoc
autemtotum
faclum
eH,vt
adimpltfetur
quoddiHum
eflaDommoperVrophctam, dicentem :
Eccc vireo
"^f
<=^'' m
ytcro,&
parict filium,&c. Eadem
nece//,tate ctm
pelltturquittbet
Dociorum
CathoUcus
exponerede Chrifto quoddi-
citur hic: Pnmo
tempore allcuiata
eft,&c.fm Matthxus dt-
cat hoc
impletum efje
m
Chrifto
.
Igitur fequendofenttntiam Heati
MatthMprxfcnt cap.
in
qno ponitur myfierium Cfmiii ,
quantum
ad
tiusexaitationem tn
ftgnum
tibcrationis
regnilud^.in
duas
par.
tts
diutditwr:quiaprim6ponitur Chriftiexaltatio.Secundo
diHali-
btratio,tb,:YcTb\My\ mifit
T>ommm.Circaprimumfcicndum,
quoi
Chrislus
fnit cxaltatus
pnmo quantum
ad
declarationemJu4!
datatistn
prfdicatione
fua&
miraculis. Secundb
quantum
ad
exaltattonem
humanitatis ad dexteram
patris
. Vrmo
tgitur poui-
tur
per
dtmerititm
damnatitnis ad vomitum
redeuiuto, Juutdidum
fuit
plenius /uprr
Matth.
3 Galilara:
Gcntium .
SalomonenimdcditHiram
J{rgi Ty-
mo.oppid*inCalilaa.j.f{eg.<).b.Etideoiltapars vocataefi
Ca-
iHfa
Gentium:
q,a Hiram rrat Ceniilis.
4
l'opulus,&C. Ignorantie &erreris.
5 Vidit luccm
magnam'. idefl, chriflum,
qui efl
lux
mundi
per pradi,
atiO':em & fntracuta
propria
vittuie
faciei.tim.
6
Habitantibus&c.
Error enim
?
ignorautiafuntquafi mr
tisvttibra.
'
7
Lux orta cft CIS. Scilicct vtritas
Euangilit
a. Vel
potefl
hdCC
titera
referri
ad
paires
dettntos in limbo
infirui,
quibus
tux orta
fuit,ft',ando Chnflus adcos
defccnditpvfl
paffiontmfHam.
C
Mi\UipUcM,Scc.Hoc rifertui adillos
qui
Chnflopra^dicate
prtn.ocreatderunt,(^pofltaad
vomiium
rcuerf,fu>it,vt
prpUHnm
e[l,&ideo exeis
nonfuit
maicrialatiii4.EtcofiJequcttrJubditur
de
crfdeni'tbus,&
in
fide pei rnarrntibus.
9 Lxtabuntur coram tc
,
&c.
Mtfl^ores
enim in
plcnitudine
mtfl,s,& vtfiores m
Jpottfs
dundendis valde t*tantur . Et
itafuie
{ de
r
fJM
n,
^ L 1 T K
l(.
|tcrr3Ncphthalimfignificanturilli,quidiUtanturinopc
fibus
bonis.Pcrhocigiturquoddicitur.-
Vrimottmpore
alieutata
tfl terra.
Significatur quod
i(ti in
profcflTionc al-
lcuiantur a
pondcrc
tcrrcnorum
pcr
v oium
voluntari*
paupcriatis.
i
EtMuif/imo
aggrauata iflvia maris.Vet
marctumultuosu,
"gnificatur
praefcns
fxculum. Idco
via niaris cft
vita fc-
cularisadquamnouiflrmorcucrtuntur, dcficicntcs in
rcugioncpcr apoftafiam,
vcl in h.ibiiu
rclmionis duccn-
tciviiamf(gcularcm,quodnotaturcumfubditur.
} Trans
Urdancm
GaUtif
Centtum.Giiilxi
namque
volu
biiis
bilisintcrprctatur
. Nim cv
volubilit.itc mcntis
procc-
dit,
quoa
talcs a bono
propofiio
fic
nnitantur.
4 Vonulus
quiambulahat
tH tenebns .
SciilCCt
pcccatorum
antc
rcligionis
ingrcflum.
5
fidniuixm
tiingnam
.
Ingrcdicndo
&
profitcdopcrin-
fpirationcmdiuinam.
6
Habilantibus in
rv^ione vml>rf
moriis
, &c.
Rcpctitio
cft
ciufdcm ad
maioicm
cxprcflioncin.
8
MuUipltutH Ofwtttr/.Scilicct
rdigiofam. Scd
qiioniam
aliquiddiciunt,vtdilumcft,idco(ubditurmalis.
t HP" magmficafli tiUtiam,m.
Ht dc
bonis fubditur.
9 Lftabwitnr
eorjtc,Spirituali dcuotionc.
t
Sicut
np
Glorord.
&NicoIai<IeLyra
120
poraextiterunt,quiaiugumquod fpoliisimminebat,vir
A
gamque ipfam, qucECcruicibus
fuis fublata vidcnt.
a
lugumenm,
HabetCliriftusiugum,
(cdfuauc.& dia-
l^tih.
I i.d.
bolus,fed
importabile
onerc.Et Cnriftus
principatii
m fu
perhumerum,inquocruceportauit,&diabolusin
Iiu-
mero
virga
, qua uiperbit.
b
f.vac^onj.IpfiuSjf.exige-
tis.
Quotidieenim
numu
peccatiquem primohomi
ni comifit , a
pofteriscum
vfura
exigit.
<*
Procopius
. HiftorijB
Madian meminit Numero
rum liber & ludicum Nu-
inerorum,vis vctbis^Vugm
runtaduerfus Madianitas,ftcut
prccptrat
Moft Dommus,
fH-
cidaruntq; quicqaid
erat
mafcu-
pugnat", pu-
linifexus, ipfos
denique
Madia-
gnac.
nitarum
reges
. ludicum au-
ludic.8.
tem,vbi Gedeonem ita lo-
T. quentem
facit.
SurgnetTra
^ W..J.* ^.^ .'.. ^ ^^./js.^f h^
Mum. 41
a
fGeiitisquimad fidemcolllgunt.vndf,
Mcfiis
quidem multl, operau)
VMelTores.
veropiuci.
ficut
qui
IcEtantur in mcflc : ficut exultant vi-
a
^ Apoftoli ,
qui
caincin & dubolum vcernnt. b f Alios Faftoies ,
alios
Doftores,*c huiutmiidi. c ^Gcnus
hnnianum adiabuluin ablarnm.
d:6rcs
capia pra^da, quando
diuidunt
fpdlia.
I^Dominaticntin 1
^Diabo'
. b fPcttflatem.
lugucnim
oncris ejus
,
6^
uirga
humeri
cius,
T
iiuperiiim
a
^O
Luimanuel. b
IQuam
fK.ie.lcilicct &:
finefanguine
aGe.4ei>ne narfimt Madianitz, in
quoChii*"
vifioria fii 'ilicatur.
guinc.qui
homicida ab initio. Vel
homincs, quibus
dia- D
bolus
tanquam veftecircundatur,quorummanusplene
funtlanguine.
c Taruulus enim.
Procopius.Intulit quem
exhorrefccret.
Quiapijsnatuscft
nobisfilius. Ter in hac
prophetia
fi-
lius &
pucr
nommatur.
t
t
I
2
f
omnis
qai
Hic
igitur
nobis a
Dco,qui
fidcmillius
amplcftimur,
datus
,
noftroquc
non fuo
nomine, natus,
appeilatio-
num varietate abundans,
**''"^*'
magni
ctiam
confilij ange-
^" ^'
lusnuncupatur.
4< Ambrofius.
Diftinguc
l;[,.,^,
. ^
.m- r b
. fingulorummometa.
i-^wa
cap.,'.
b &
fcepti
u exavftoris eius
lUperifti
,
ficut in die 3
natus
tfinobisSliusdatus eftno
^
Madian.Quiatomnisvioletapr^datiocum
^
^'f-&fiexpatrcnatus,non
tumultu
,
& vellimetu mifiu
fanguinc
eritin
5
jj
^Gehenna:.
a
^Erit. lAeterni. b
fQil' P"g"^'^'' P""'''"- l^ Secun.
5
dumcjrnem.
^
cobuitioneetcib.ignis.Paruulusenimnatus ^
VU9.
diditenirr in tnanus
nofiras
Ma^iianitcrum caftra Dondius.
c
i^!<ia omnwWo.py..
Acfidicaf.Gcnushumanumquod
diabolus
dcpraedatus
cft ,
auferctci
Dominus
violcntcr,
idcft,potentcr,
&
ipfum
cum tumultu dctrudct in infcr-
num . Vnde tam-de
ipfo quam
dc mcmbns cius dicitiir:
Terift
memoria corumcum
fonttu.
4
I^rocopius Q.d.Quoniam
animje ornatnm,&
virtu-
tis amidum
deprxdari
aufus eft diabolus ,
ideo reftituec
deinde reftitutionis
tempus
mctucntcs ,
cupicnt
,
fi nati
eflent,ignepotiuscflccombufti,quam
Saluatoremom-
nium intucri.
Iaa. 8. d
yefiimentum mijium .Diabolusqui plcnus
omniu fan-
guinc.
cftnobisnatus,
feddatus:
quia
no filius
propter
nos,
fcd nos
proptcr
filium. Ne-
queenim
nobisnatus
eft,
t^.?
qui
ante nos natus
cft,
& to
""* ^*
tius eft conditor creatuix. Vuer natus efi
nobis,noa ludxis,
nobis.nonManichxis, nobis,
non Martionitis.
Nobis,
iioccft,credentibus,non
incredulis.Et ille
quidem|miferi
E
cordiafuaomnibt;s natus eft. Scd
pcrfidia
hjercticorum
fccit,vtnonomnibusnafceretur, quiomnibusnatuscft.
Nam & lumcn dici oriri iubctur
fuper
bonos &
malos,
icd oriri non
vidcntibus,non
videtur.
"ii Idcm.Ex illo
pucro qui antequam
fciret vocare
pa-
trcm
, autmatrcm
cocpitfpolia
Dama(ci,fandi vocati
funt
pucri. Ipic
cnim Chriftus eft
pucr, qui
natus eft no
bis,
qiii nosdocuitpucritwmcflc virtute,
iuxta
hocpro-
plicrifla
illa izctztz Maria
virgo^aciepit IfraelPuerumfuum.
^
a Trtnci-
NICOLAVS DE LYRA.
ft
de
difcipulis
CbnfU,
quando
in die
Ventecofles reccpmmt plenitudi
nem
Spifituf}'an8i,alta
voce
, &
vaijj Unguis loquentcs magnalia
Dei,Ai^.2.b. EthuiusUtiti<eJubditurratio,cum
dicitur.
i
lugum
enim oneris eius. Jdefi,
vcteris
legis,
de
quo
onere
dicitur Ml. i
j.c quod
boc
ejt onus,qudd
nec
nos,necpatres
noUri
portarepotuimus.
*
2 Et
virgam
hu.cius. Idefi,
Scribarum &
Vharifteorum ,
qui
C
fupya
onus
legis
addebant ordinationes
popnlo graues,jecundum qS
dicitur
MaK.iz.^r.Alligant.n oneragrauia& importabilia,
&imponuntcafuper
humeroshominum :
digito
aute
fuo nolunt ea mouere . >^b
iftts
autem
onenbusfuit
Uberatus
fidelis populus per
Ubertattm
SpiritufjtnBi, qu<e
e/i
in
Itge
notta.
3
Et
fceptrum,&C.5'ecrfi quod
dicit
lofephus
lib.de ludai
Didipatlo
le co
beUo,po]t afcenjionem
Chrifii lud^afuit
multis
diffenftonibus
in-
cuialem.
traneis
diffipata,&
erant ibi
aliqui tyranni, qui populum
vexabant
Vtultipliciter,&
rebus
fpoliabant,
& maximb
populum
credentem
in
Chrijium,vtpatet
in ^Hibus
^poji
olorum,a
quibns
fidelis
poptt
lus
fuit
liberatus
per
exercitum t{omanum
venicntem cotra
lud^a:
quia
tmc admonitus
fuit pcr angclu,vl
tranjiret
in
regnum .Agrip
pte,qui
erat
confoederatus F{omanis,
vt habetur in
Ecckfiajiica
hi-
fioria:
& exaciores
prxdidifuerunt
deltruili ,&
ciuitates eorum
fuccenftc igni.
4
Sicut in dic Madian. Ifla fuit
vidoria Cedeonis, de
qua
ha
betur
ludic.j.quxJuitfibiprMuntiata
per angelum,ficut
itfidelts
populus
Itberatus
fuit per
denuntiationem
angeli inregno ^grip-
fie,vtdi3um efl, &exa^ores eorum
occifiper
cxercitum
l{omano-
tum,&
ciuitates eorum
fuccenf,&
bonaeorum,ideofubditur.
5 Quia omnis,&c.
Idefl,acquifita
cum clamore &
rapina.
6 Et
veftimcntuin,&c. ldeji,vejiimentum
occcidentis & occi
fi, quia nonjolum
veiiimentaocciforum
inquinantur fanguine ,fed
etiam cum hoc
vefiimenta
occidentium.
7
Erit in cobuftionem. Qj*ia I{pmani
incendentes
Icrufale&
alia
loca.vbi erant
pradidi
exaHores,&
tytannifimul cobufferunt
vejlimenta
illonm
tyrannorum,&
ea
qus rapuerMt
ab
alijs, quo-
rum midtos
interfecerant,vt
habetur libro de ludaico bdio. Ex hoc
autem
quod
mcitur /bic.Et erit in combuftioncm.///j
qui exps
nunt
nunt hunc
paffum
de cxercitu Sennacherib ab
angelo percufio ,
vt
fupra
diiium eji
7 .cap.vidmtur
tontradicere textui.Dicunt
enim,^
angelus percujfit exercitumplaga ignea,fic
tamen
qubd corpora
bel
latoi um erant incinerata
,
arma tamen
&fpoiia remanferunt
inta-
Ba,ita
quod populus E-s^echia
cxiensad
coiligendum fpoUa,vatdef*
ciliter
accipiebat
ea remanentibus cineribus. liiud autem
quod
com-
luritur,& efl
cibus
ignis,nonfic
remanet
intai:nm,Jed
conuertitw
in
ignim,ficut
cibus m cibatum,
8 Paruulus. Hic
conjequemer ponitur
exaltatio
Clnifli fecundu
c
Ijumanitatem
tnfua afcenfionc.Sciendum
tamen,qu6d f{a.Sa.
& lu
daimoderni
feqiientes ipfum cxponunt huncpafjum
de
E^clua
I{e
ge Iuda,literam
corrumpendo.Dicit
enim
quod bactft
titera Hcbrai
M.Infansnatuseftnobis;filiusdatuseftnobis,& critprin
cipaius fuperhumerumeius,
& vocabitur nomen eius
aamirabilis,confiliarius,Deus fortis,
pater fempitcrnus,
Principcm pacis
. Et talis
corruptio potest defactli fiert
in Heb.
quia
hac diCiio Hlwi
vaiquare, quafignificat , & vocabitur
,
iS'
K^p') vaiqra, qua; fignijicat
& vocabit
, eiufdcm
literis
penitus
jcrwmitur
in
Heb.fed
varie
fonantprofter
aliam &aliam
punRua,
tionem. Item
fimiUter
quod
dicit
Trincipimpacis
in
accufaiiuu pro
vominatiuo
faciiiterfit
in Heb.
quia noniinafimt apud
eos mdeclind
biiia,ficut apud
Latinos cornu
&gciu. Igitur fic exponit
autonta-
tem
prcdi8am:lnfar,s
natus
cft noi)is,&filius datus
e(t .
Quafi
di-
certt
Tropheta,
licet
.AchaT^ fit
idoioiatra
peffimus
: tamen
fiiius
eius
E^^cchias qui
erit
I{ex nojier
pofi
eum,erit bonus &iuius. tt
vocabiinomen eius
admirabilis, &c.idefi,
Deusnofler,quieflad-
tnirabiiisconfiliarius,Deusfonis,patcrfempitcritus,uocabit,fcilicct
ET^^eihiam
Trincipempacts: quia facietpacem
in diebtis
Juis,
ittt
quod
nomina deitatem
txptimtntia
non
tefcruntur
ad
puerum
<z-
ttim:
Sedquodifiecorrumpatlittram
ponendo
vocabit
pro
voca-
bitur,patetex
translatione LXX,
interpretnm
,
qui fuerunt
He-
brai &vaide
literati,
quorum
translatto taiis
eft
: Tuer natus
eft
nobis
, &
filius datus
tft
nobis
,
cuius
imperium fuper
humerum
eius
,
&vocabitur nomen eius
magni
conjilij angelus
,
ita
quod
pro ijtis
diiiioriibus
,
admirabiiis
, conftliartus ,
Deusfortis, p.iter
futuri f^culi ,
Trincepspacis
,
pojuerunt hocfolum, magni conjilif
angeius.Cuius
caufajmtfecundum quod
Diuus
Hieronymus
dicii ia
^
epiftoia
U
B^^
L 1 T E
B^
1
1
Sicut
qui i[tantur
in
mejfe.
Ex bonorum fruftuum coU
lcdione.
j
sicut exultant viBores . Dc mundo
,
carnc
,
& diabolo
triumphantcs,ideofubditur.
1
lugii
emm oneris tius. Scilicct carnis
aggrauantis.
2 1
virgam
humeri
ew.ldcft,mundi,qui
humcrisferuo-
j
rum
rum fuorum
imponitgraueiugum.
5 Etjceptrum eA<i(3o>-^i^f/i.Ideft,demonis,dcquo
dicitur
lob.^i.d.
quodipfc
cft Rcx
luper
omncs filios
fupcrbi^^
\ Superaitijfttutm
die Madia.ldci\,cx diuina virtutc,ficuc
Madian fuit
fuperatus
a Gcdcone.Iudicum
cap.y.f.idco
fubditur.
8 Taruulus enim natus
eft
vobis, &c.
Ideft, Chriftus,
cuius
virtute diabolus eft
fupcratus.
i 4-
Et tc:
121
j ^a Tunctpitusfuperhu.
Du
A duccretur ad
patibulum ,
portauit
cruceni
, in
qua
mcruitprincipatum.
jlog.
i.
^ luftinus .
Significatur
a
i-hriflu
ijj^ vcrbis vis lancliffiniaE
cruciscui Dommusfubic
cithumcros.
-
15.
-5
Thcophylatus
.
Qtio-
niam crux lefu fuit
glo-
'*T^"
ria,mcritddicituxprincipa
tus
ipfius
,
liuc
princip.itLis
dignitas,
&
ipfiusprincipa
tus
infejnccruxipfacft,
vt
fcnatorum
infignc prxtcx-
tafuit:&
coniulum, & hn
peratorum
duodccim fa
fces^Rcgum mfignc,
di.ide
ma&lccptruoi.
.iidue:-* Tcrtnllianus .
Quis
ixm.
omnino
Rcgum
,
inlignc
^potcftarisluxhumcroprc
tcrt? & non aut
capitcdia-
dcnia
,
aut manu
fccptru
>
Ifai aix
Cao.
IX.
ip.
a T luaadtf. b ^ D-;.
c.T A Deo fola
gratia. f Qiianiuis
fit DeiB.
cft
ndbi.s,&:
filiu9 datiis cll nobis . EtfavHrus cft i
T Ctui:
per quim
cxiltjuiiillum Deus, & donauit illi nomcn
quod
eft fut>
omne ni.men b
Piftn prsnnni
ndiiiina his f:x
nominil)usappelUb'ur.
2
pnncipatusiuperhumcriimeius,
t &voca- i
JTQuiaDcus.&homoquodinaiKfitum.
b r Lxx.
magniconfiili An^elus.
4
biturnomen cius
adniirabilis
,
confiliarius,
afCteatotomniunibl
CuiicliiJtrepcteft.
c
f Qulalinefine beneuoluj.
d 1
QuitVcunaqiic vaum.. 1
Qm; leconciliaifetnosDco,
& Miflis.
Dciisfortis,pater
tflituri
f?cuIi,Princcpspa-
6
b

a
T In tidcIitos_ ^ cj
piidicalionei A.poftolvjium, & fucceflotum . b , fo-
ituh
jme, Scdaboiibigentes.
c TSanclonim licei
aliquando tribulen- 7
I' r.
T
Elus. o
b . o
J? Tertullianus .
Dictus D
cftmagni
confili)
angefu^,
l-'t>..de
ear-
idcft, nimcius:
magnura
"Cchnftj.
cnimcogitatum patdsfu-
pcr
hominis
rcftitutione
,XL c"
annuciaturus
f^culo
venit,
vnfco
^
Auguftinus.
Ncc mira- Lib.i8.de ci
dum,quiaangelusDcidi-
"'tc-J5-
tuseftChrift^5icutenim
fcruus
proptcr
formafcr-
ui
,
in
quavcnit
ad homi-
-.V.
i'.--i
. . .
b
8
nes,diauseft,
ficangcUis
cis.
Munplicab.itureiusimperiumi&:pacis
9
proptcreuangdium qnod
aftiM^adin^jptiiiitJir
Babylaniatueratdillipat^in.
b ;
ludios.vc.pouus. lo
"11" tiaU it
ilOminibUS . Na
inhumil.bcs, fii.uifuit Oauid.
,
non erit finis .
Super
lolium Dauid
,
&;fupcr , ,
a < Ecclelian.
quctignitciturper irgnum Da;i'd.
rcgnum
eiusfcdcbit,
vt cofirmet
illudj^!;
cor }
ilcau
qui
culiudiunt iudicium,& faciunt iuliltiam in omni
tcmpuit.
b T IncainaiioDi^ temvoie .
- '^
h
Euangclium
bona nuncia
rioert,<Sc
angclusnuncius.
b DcHifoytty.
5<Procopius
Symmachus , Thcodorio,
&
aquila vno conlcnliv
roborctittiudicio,'S'iuiUtiaTmodo5;vfquc ,. "I^hv ^^'?^''- '"'"'^'"1'
,,,,f,...,u. ^,r '..:...
.
^_
I **
rcddidcrunt,tanqanide
p
led lolum nouus Rexno
uorumsuocumChriftus
Icfus,
nouarglorrx potoftatc
hunicroextul!r,crucemlcilicct,
vtfecundum
prophc
tiaTHrcgnarcr
a
ligno.
Sep;ii3};jnfa.M3gni confihj angclus.Qiiod
in Hcbrxo
non
habctur,fcdnominum
maicftatcpcrtcrriti
roaufi
funt
dcpucrodiccrcqd aperieDcusappclIadusfir.
Idco
pcohis/cx
hominib.hocpofucrur.m.iiinicofilij angclus.
a f^ Ii^fzculalacioium
bf Chitiias, non liominuin metiia .
c^
Qjcm
aj zinu'inoneio
pioUicauefiMii
m
hisqui
nonerani dii.
in
lcmpitcrnum
. Zeluj Do'mini
cxercituum
*
NICOLAVS DE LYRA.
fpiflolaad Defiderium ,
qiuprjeponittir
in
Blhliji principio
Crnr-
Jrs: quia
trtmHulerant Lltros retai
Ttjlatrenti Ttolvmxo
Ki^',q''i
tratThilofophus,&
vnius Dei culicr, Itideo
ybiinHrbrxo
fit
tnentio de dritJle
Chrifii, ficut fuit
inhocloco tacucrun:
,rd
atiter
tranflulerunt.ae
Tiolomfus
crederet eos
ponere dut^liceM Jettatem
&y:Jtcretum fidtinonjperirentCentili, patettamen
cxeorum
tranfl^tiune, quod
i hcbrjco habetnr , 5c VOCabitur, & non vo-
cabir,
&
quodillud quod fequitur: Adrtiirabilis.confiliarius,
^
Dcusfortis,
&C.
I^firtur
ad
putrum
naium , &
quodiufine
autoritatis nou
habetur,
Triiicipem pacis,
in
ac(ufatiun,jcd
Tiin-
ceps pacis
in
noninatiuo,
quia
toco omnium
ifiirum
difiin-
tfionum
ponitur
in
tranflatione Septujginta
, Manni con-
fili| Angclus
,
/1 nominatiuo . Item hoc
idempjtet pir
tranjhtionem Ch.ildicam
, qu
autljenlica
efiapud hlrbrfosy
>t dulnm eii
fupra prjctedenti caprte ,quxtalis eji: Infansna-
tus cft nobis , & filius datus cft nobis , &
rccipict (upcc
fc
l(^cm
ad fcruandum eam
, &
vocabitur nomcn cius
ab antc
mirabilisconfilio, Dcusfortis,
pcrmancnsia
fa:cula,fa:cuIorumMcflia5,incuius diebus
multipUca-
biturpax (upcrnos.
txhocpatetmahiftJle.qiiodpallusUlelo
quttur
ad iiteram Ue
Chriflo ,
qui expeHabrur
in
lege
, &
Trophe-
tisadfalutemmundi
venlurus.
Uuodautem inhac translattune
ponitur:
Et
rccipict fuper fclcgcm
ad
feruandumcam.
/o-
0 (uius in hebri.0 habctur. Et cnt
principatus fupcr
humc-
rum cius, conuenit
ipft Chrisio,
quifatius efl Ihb
legc,
vt diHum
eji
ad Caljt.
4.
Et
quidicit defeipfo
,
Matth.^.b. Non vcni fol-
iicrc
lcgcm,
fed
adimplcrc. Quia
etiam in ea
dicitui-.Et voca
bitur nomen cius ab antc
admirabilis,&c. Conumit chn-
Jlo, qui vocatusjuit
ab
angdolefus antequam
in vtero
conciperelur
vt dicitur Luc. 2. in
quo
nomine
quod Jalus
interprctatur , omnes
conditiones hic taB*
implicite continentur.lgitur remotafalfa
ct-
pofttione
accedamusad veram
,
qux
efl
de Domino
lcju Chrtsio,ci4
lus hic
introduciiur
principjtus,
verumtamen
prxmittitur
eius na.
tiuitas
,
citm dicitut :
Paruulus cnim
natus, ficc.
Q^ii
veri- fuit
faruulus
in humanitate . Et
loquitur
hic
Vropheta
de
fuiuro per
modum
prxttriti, propter
cenitudinem
prophttia
. Lt
fubdiiuT
eius
maxnitudo
in deitatc.
'
I Et fii i us . Sf/7 rt tuturalis
ipfius
Dei
patrit ,
&
pcr confe-
qftens jibi aquaiis
.
^ Datus
M
l{^^
L J r
E
H,.
t
^
^>ocabilurnomenciusadmirabilis.ficncnim
mirabilia
inbon
cosdctcrrcniscoelcftcsfaciendo.
^
<-o',,..
i,,,adconfiliorumobferuatinmducado.
^'
''''M"i.Paticntia in
aduerfisprxbcndo.
7
''^''^"/wwy^fMu.Filijschariftimisbonafutiri
r^cuU
rcfct-
pueroqui
nafcerctur
, Dci
.
nomevfurparevercrcntur
14
Peniiiusautem
intcrprcrcs
70. vtDcimaicftatcm dc-
cuitadea.quxdccodiccrcntur,mentisacicm intcnde-
tes,quodcftapud Hcbrxosc!,merit60fwrcddidcrunt .
quia Vrincepspjcii
ditus cft, &
Vrinceps fitturiffmli,
Sc
pa-
ccm habere nullo finc tcrminatam.
c Zii-s
Domini.Capn
Emmanucl
prophetia,vbi
dicitur
Tfte
tibifignum
a
Dcc.Hic finitur.
#5
Proco-
2 Dntuscft nobis.i"ffW?w
quoddiiiturionrt.^.h.Sic Deus
diicxitmundum.vtfiliumfuun^
vni;zcnitum darct.&c.
5
Et tacluscft
pr.ncipatiis
fu^^jcr
hunrcru:?^.
cii;s
. Crnctm
/ibi
bainl
>nio,vt
dicitur Ijan. \
y
. Ter
qtiam p,jteltatvi
.rfrcn '^-
brllaiiir,c:
>egrruuifuitm pitemtr
i-.traint , Vir.vli.ii.
Oportuit
pati
Chriflum,& ita intrarc in
glori.nm
fuam.
4
Et vocabitur nomen cius admirabilis. yiiracitla
faciendo
5
Confiliarius.Co;/i/4
Euangelicafr.aeptis decalogi fuperad-
dendo .
6 Dcus fortis.
Infernumfpoliaiido
7 Patcrfuturi
fccaVi.Elcdosadciuitatcm cdcflcru admittcndo
^
Princcps paCiS.
SciUcet
internx,qiijntum adcdjcicntiam, cjr
p
Jupernf quaitiumadcaele(iem ^Jtoriam, proptcr auoi
in eius iialini
tJtean;iclicintaneru>it:
Gloria in altilTImjs Dco,
& in tcrra
pax
hominibus bonx voluntatis. Luc.i. b.
5?
Multiplicabiturciusimpcrjum.rwrff
(/(,vtf Matth. vUJ.
Data eft mihi omnis
potcftas
in coclo
,
& in tcrra.
10 Et
pacis
non crit firiis .
SiUirft
p.uis c<Uliis
ab
cod.itaj.
quf eji xtcrna. tt ex
Impatet, qwd
bcc Utura non
poieji
intilli^
^i
de
F.T^echia rege
luda
,
quiapax parum durauitfub
co ,
fdHcet.
per quindetim annos, vdcirciter,
quia Mantffes
filiuseius
fuit pef
Jimus
inpnncipio regni fui: propttrquod
turbaia
fnit
pax regni,&
iplefiiit
in
captiuitattm
dufiiif,vt hjbctur
z.Taralip.^ j.
SciendU
auiem,nuod
i.bi dicitnr hn;
MuUiplicabitiir
ciusimpcrium
&C. In Ijebrgo habctur : nruiS Lcmarbcil
,
quud jign.ficat
au
ihHltipticandum: Ecpviatitr
ibtliitij Q Mem
claula inmedio
didionis cotranatura
Ju7i:quta fenipet pouuur
in
fine diiiio'its,&
mnfjiiam
in medto
,
nec in
principio
. Et hoc ad
dtNOtanJurr, fiod
Clniflus
de
quo Scriptura
hic
ivquitur ,
ntlut
fuitcoiura tiitfum
naturx de
virgine
1
lanfa,
1 1
Supcr
(olium
Dauid,
&
lupcr rcgnum
cius. yideUcet.
ctUitL
jigurjtujuperfoiiTi Dautd,
vc/Supcr
foliu Daiiid.
JWc/?,
fuper KcdefummiUtantemper
regmm
iMuid
ftgurat.tt.
1 1 Vtconfirmct
illud, &corroborct . tt boc
patet ,
quod
noncH
hicfermo
de
re^no Dauid,& de
rcgno E^echix
adltieram:
qiiia
illud
rignum
nun
fuit
confirmutum
.
'
I ? In iudicio Sc iuftitia amodo,&
vfquc
in
fcmpitcrnu.
Sdd
Etikfia fic efi
a
Lhrifio conftrmata
,
nun
folum triurtiphatis,
fedetiam
miUtain
propter quod
didt
Chriflus^Matth.vi.d.
F.CCC
vobilcumfumomnibusdicbns
vfqucad
fincm Ixculi.
14
Zclus l>?mini
ciicic,ii\xnm,8iQ.ulus cji
amor
/ingularis.
^ Extunore
rclcruando. ,;;..
8
7'//i'.ff;7jif.ScHiccttriplicisquiadatpaccmc6fcicn-
tix
intcrnani,* cum
proximo paccm
fratcrnam,3c
fina
litcr
paccmdorix fupcrnam.
9 MulttpUtal).
eius
imp.
SciVicct
multiplicationcSan^orfi.
14
zduf
Dnminiexcrtt.
Jaait
hoi.
IdcftjCJuscharitasadgc
nusiiumanum.
f
I Ferbum
123
Glof
ord. &Nicolai
de
Ly
ra
124.
^
4
Frocopius
Sic
depuero prophctiam
condudit
. Zc-
A hisDomini.Zelus
inquam,
bonusciquccongrucns
ma
xime
qui
a diabolo in
poteftatcm
rcdados
cnpcrc,&
lal
uarelata?at.Aliteripfum
ad xmulationcm
piouocaue-
rti nt irraelitx: ///'
we
prouocaucrmt
m
to, qul
nou
eft Dcui,ait
Mofcs
Et
ego pYOUCcabo
eos,
in
co,qui
non cH
populus.
a i/tr.mtJo.V
cxhu hebrai-
cu 13T Dabar
per
tres con-
fonantcs
fcribitur: Dalcth,

Bcih ,
Res. Si
legat
Dabar,
(lcrunt . Per
contcmptum
latcres,&
fycomoros
vocant lu
D
d.Ti,quiinChriftumcrcdunt,
omnefquc
hxreticiCa-
tholicos, qui
fuae k(x non fmu.
C Launs cecidtrnnt Diccbant
lupcrius: ^fcendamusadlu
dam,&fufcitemus
eum, &c. Nunc
defpcaiue
de luda,
& Bc
niamin. Lateres ccci.
Rcgcs
a
r MU-et
filium fIuare raundum. b> Propha
renertitur acl Ufrfionem
Fvht.-.i.n,&RaV
. c
1
ludamvelin
omnts u,bu$. T
Fruniatmii.
faciec
hoc. Vcibum
mifir Dominus inLcob,
verbu m
(jgnificat,ri
Deber b
niorte,& pcftilcntia.Vnde
quida ambiguitate
decepti
mortedicunt
e(remi(Tam.
Vcrbu
prxccptu
adlitcra,
vt de luda
Reges
fieret,qui
cmni Ifrael
impcraret.Cc-
cidit aute Ifracl,idcft,in
de
a
f
Al. decem triba.. T Ide
.,uod Raf.n.&. Syii
, lcilicet
S"!
*"' ami".
quan.lo<iuecontr.-.ea.pus.nabart,
vtinlequennbus
onendetur:
4
5
.. "intirini, fraijiles, qui
&
fyrnmoti.
6
c
&:m>nitudinecordis,
dicentes:
Larercsce- 7
^
a
5-
Fortibut.
b
E^''!j,]
nofttas.
ciderut,
icd
quadiis lapidibus
xdificabimus
:
8
, C Ficuitaiuao.inttu-*"''"':
'"'*' ^""'- "^
^ Ho!tes,r!nl.ltiiin, Rafin.Sc
Syri.
c
'
cij;isccnterftdntnni^*.vnd--:ViJi
impium lupciexaltatuni.
quan'loquecontt.i
eas
pujjnauiiii,
VI
^v.,-
--
& ceciditin
IfracL Et lciec
omnis
populus
a V n-cera tiibuum, quxex
multituJinefuperbis
etant contra ludTam.
Ephraim ,
& habiratcs
Samanam
in
lupcrbia
aW' yUtesuuam
lica auun.8c
luda,l
.i.iaconmnA.
B.alin, U
Airyriij.
T ^^ ! 1 . ,
inHrini. fra3iles, ouiSt fvrnmot!.
luda:,infirmi
fcilicet
imbc
cilles in manu hoftiu
. Sed
cum
fubiugati
fucrintno
bis,quadris lapidibus
aedi-
ficabimus.
ex fortibus ,
Sc
beilicofis
Principibus po
pulummuniemus.
d Ceiror. Ideft.inuincibi-
les cx nobis
Principes
in-
uafimuseis.
C Et leuabit . ^
RupcrtUS.
Vbi
fupri.
Re vcra
Rafin,ideft,fapie-
tiam fccularem cuius vtc-
baturauxilio,elcuauit
fu-

rt. -r.

Svri
c
<
<^iscpnterctdntn
ni.*.vnu<-:viji impium .ut.c.^'^iv...u,i..
DatUr aUXUlO,CH;U4lHl
lU*
cctribus,quxncglcaopa v^^^.noi.osruccidcrut:fedcedros
t
immuta-
9
percum,inqucmcumque
.Reg..C.
mandatO dOmUm Uaum
a
;^ ^ , .rr...,n.x,a,f,n r F....ltab.t. bl-Sennachcnb. cTSecu- ,0 r-^rir^it-hncvprhlim.
Lib 1. in Ifai
abicccrunt,
&Ieroboade
tribu
Ephraim clegerunt.
^
vnde&Ephraimcognomi
e
ratx funt.Spiritualircr
au-
te verbum
Euangelij
mifit f
dns in
Iacob,ideft,in Apo-
flolo.s&alios,&ccciditin g
Ifrael.Prxuar
icatu meft,fci
licet ab incredulis.Vcl
ver-
bu,ideft,filiumifitinIacob ,
,
. >
fcilicct
populum
Iuda:orum,&
cccidit in
I(racl,c.uiag.e-
tcs
cumrecepcrunt.^'?'^"
w/'?
Oow. ii(7Ci'''.ideft,incc-
dcfiam, fcilicctqua:
priorcra popuh>m
fupplantaui'.
Et
cccidit in Ifracl
,
idcft,
in
ha;.cticos,qui
Dcum vidcrc lc
iadant. Scinnt
irs.-;"c;riincipesconu-n,&
omncsqui
ha
bitab:;nri:i Samaria,idcft,qui lc^cm
tc cuftodirc dicunr,
& in vbcrtatevirtutum
cfte
,
& fiuaus
affcrrc luft vx
(Ephraimnamqjinrcrprctatur
vbcrtas)qui
lcilicctdclpi
ciunt Ecclefiam &
fimplicitatcmciusputant
impcruia.
~.
b
Topulus Ephraim.
^
Rupcrtus. PopulusEphraim
rc-

aeintcUigunturoes (upcr quoslapisiftccecidit,

quos
*-'
vcrbuiftud terribili cafu contriuit,taIudaei,quamb.xrc-,
tici.Qiurc? Quia Ephraim
cii hicc
prophctia
Icriberetur,
fciftus eratadomo Dauid,&
aureos vitulos colebat,
rcli
do
teplo Dni.Igitur
fciet omnis
populus
Ephraim
,
quia
nialii eft cis csecidiflc in
ipfis
vcrbum iftud
quod
Domi-
nus mifit
proptcr
fu
perbia ipforu,qua
dicnnt.Latereste
ci-
NICOLAVS
DE LYRA.
* Examere
auiem
fwgulaft ipfius
Dri
adgems
humanum impletum
efl,ChriHi myHerium,propter quod
dicitur
ad Heb.i.
Nufquain
Angelosapprx'hendit,fcd
femen Abrahx.
1 Verbu mifit do.
Drjcripta
Cbi^U exaltatiow
,hicconfcquenter
ponitur
liberatio
regni
iud d
l{egibus }frael,& Syri^ipfum
pcr-
frquentihus,&
deliruere polentibus,ytjupra
diBum tiUa.j.Et
rt
piouet hic
THophtfa
tria,
in
quihus
confidebaitt
iUi
l\tges,
{c
ilmt
primo
eovi ad muicc
cmfadcratioticm. Secundoperfonarum
rcpit
tationcm,ibr.I.t
dlipcrdct.TertiopopuU
rtiuUipHcatione,ibr.
Suc
cenfa eft.CJrca
pnmum
rfjci .-Verbu
mifit dns,&c.T^e<
boc
pcrbum
intiHigitur prophetia lfai<econtra regnmn
jfratl,& quia
jKob vocatus
fkit lfraeL,tdco fthditur.
. a Et cecidit in
lCiaielTanqKa pa^dus
deflruens
illud
rrgnm.
3
Et fciet.Tcr
experientiam fua:
deieHionis.
4
Omnis
po. 'Ephrzim.Iden,regni
Ifrael.quiftc
7iominatur,ed
quod primus
l{ex
teroboam
fuit
de tribu
Ephrairn.
5
Et habitantes
Sama.
0..
crat
MetropoUs
in illo
regno quam
tepit
Salmanafar,&populum captiuamt
4. l\eg.
18.
6 In
fuperbia,
&C. .A.
itcquaper
Salmanajar caperentur.
7
Latcrcs cecide.Per
latercs hic
inteUiguntur lieges lfrael,]fub
auibus
rcgnumfuerat
attrituividelicet
tepore loacba'^,&
ntcfe-
cundtm
qiwd dicitur,^.i\eg.
1
3.
Attriuerat eos Rcx
Syri^.dr
hoc
a'<rrrphetacontraAfl"vrios,&S.3fin.
I^EK.ltab.t. bTSennachenb. cTSecu-
jo
CCCidit
hOC VCrbum. E
larisfapier.nxinO-oconHdeha^pluaim. 1"A>'tios^^ D T T f Et inimicOS CIUS in tUmuL
t
LoCO
bimus.EtclcuabKDommusiioitesKalmlU- ^j
^,,^idcm
Namduinfaplanubia.,,
. . . ''^.^'"'a
1. _ ,., pientiaicculariconfidunt
j
pcc
eura,
& mmiicos
ems
j
in tumultum vcr-
12
aduerfarij verbi,pereande
,
Tciuxfciuetdcbcii.ui,
ludam.
fapicntiadcftruuntur.Eic-
'
tet.
Syrum
ab Oriente
,
&
Phiiiltijm
ab
i, nimaduerfus
Chriftuco-
a T Mo.. f.r rttm.
4 corditcr dimicat,
fcd intcr
+
c
Occidentc,
& dcuorabunt
Ilrael toto ore.
^ fe
implacabilem
trahunt
S^^S'""'
difcordiam
.
Vndepoftca
dicmn.-f^ntifquifque partim
brachiijui fo^iJ^it.Quodtriplici-.
tcrintclligiturprimumdebellisSamari^ciuilibus.duni
alijproalijsRcgibusdimicant.&fuisinterfeaisrcgibus
in iuda
cxpugnationecocordant.Sccudoin
Icrofolymi
tano cxcidio,
vbiinucnitur
triplcx
intus difcordia dii in
tcrfcd:micanr,& inrebellioncmpertinacitercurrcndo
Romanorum
iram cdcorditcr
prouocant,vt
irato Dco
nuUam hominum mcrcanturclcmentiam.Tertioderi-
xis harrcticorum in fc inuiccm
,
& tamen du
fcipfosco-
traria fcnticndodilaniant,concorditamen malignitatis
fpiritu.aducrfus
Catholieam
dcbacchantur Ecclefiam.
g
.syijflwc^Or/enfd. VoxProphctx.
Hoc eft
quod
fu-

pra
dixit,
fcict omnis
Ephraim,quod
fcilicet adducet d
miuus Svriam
ab
orietcque
ante amica,
& Philifthiini
ab occidcntc
.
Quod
faaum cft ,
quando
Scnnachenb
ccpit Syros
,
&Philifthajos ,
& cumillis
irruitin deccm.
tribus. ^
a Etdi.
hocprKdixerat
Flifcus ^.lUg.S.diccns^fahtli. Scioqua:
fatlu*
rusfisfilijs
Ifrael mala ciuitatcs coiu
munitasignefuc-
ccndes,
& iuuencseoru
intcrficicsgladio,
&paruulos
corum clidcs,&
prxgnantcs
diuidcs.
8 Sed
quadris \zpidibus.ideft,l\egcsfortioreshabebimus,ftcut
murus de
lapidibus quadrisfortior eli,quam
latcritius. fhfod diie-
bant
de
Vhacee,& filio eius,queintedebatfacere
t{cgein regno
tu-
da,rtdt&ii efifupra y.cap.EtidemflgnifJcat,quodli<bditur:
9 Sycomoros
fucci. /rfc//,
l\cgesparuivalons
tranfnrunr.
10 icd cedros immu.(/t^i aliiores^&potetioMsliatucmus.ln"
tendcbaht cnmi
fibi fubiugare rtgnum
lucta,
vt ditlTi eil
f'pra
. L t
quia iaiiupr.cjiimtbMt
cxtonfidentia Rafin I{egis Syrix
,
quierat
eis
conffE<leratus,idto
hanc
confidentiam nmouetTiopbcta
ciicens.
11 EickuzbitDomi.Salicet
^ffyrios, qtti
itiiafcarunt cun.t
vt hahtiti!
4
.
i{eg.
16.
12 Etini
cius,&C.Hocfn inprxUii.contraeum quod
cvmmitti-
turtutn
clamorc,&
ttmultu.
ttquia capta Syria
K^x
.Afiyrivru
adduxit ir.de bcUatores contta
regtium Ijrael,
idtv
Jubditur.
1
j
Svriam ab ori.
Supplefacitt
dominus vetmt.Et dicitab orii
te, quia Syna ifl
in
parte
Orientali
rejptciu regni
llrael.
4
EtPhllift.ab occidciVC Quia tetra Th>iiJihinorum
cxiftcs^
fuper
mare Mediterrantu,<ft
'
parte
Occiditali
rcjpeliu
di3i
regni
15
Et dcuora. idcfi,dejirucrut iplum
tuio
ajfUiu,
&conatu .
k I In
M l\
^ L I T E
^.
1
verbumiftt
Dominus .
Rcfiduuhuiuscapitiscxponit
ad
J-literadcdcieaionercgnilfrael,
perquaEccl.
deie<aio a
flatu
virtutismyfticedefignatur.cudicit:
Vetbumifitdomi
nusin
7acot.Ideft,c6tralacob>quifupplantans interprcta-
tur,ideo per
lacob
Principcs,& pr^latifupcibiquicocul
cant fibi fubditos
fignificantur
.
2 Et ceci.
Idcft.contra
Dodlorcs
vanos,qui
doftrina vtile
antiquoru c6temnunt,&
nouitatcs inutilcs ad fui iaftan
tiam
antcponunt,
idco fubditui: .
& in
6
tniuptfbiu,is-t.Laieres
tm,drf.idcft,doaores,q
nos
j3ccf-
ferut
rcfpeftu
noftri
rudcsfucrut. Sicut
latcrcsrejpeftii
lapidu quadror.& iycomori refpcctu
ccdror.paru
valet
II
fc/f.i/;(r,(C^f.Quunterpretat
varictas:&
fignarquxrc
tcs
opiniones
varias &nouas,
ad fui oftcntationcm.
13 /^o-re-tJj^rw.Syrijjinterprctat
fubl,imcs,&
Philiftiim,ca
detcs.Et
vtraq; intcrpretatio
congruit d?monibus,pcr
fu
perbia
fublimes funt:tamede
coelo
cmpyreo
ccciderunt
15
Et deuorahit.
Quia d^mones fupcr
incorporant
libi lu-
pcrbos
EccLcfiae.
l^y
^
a Et
difpfrdct
dpmitiPt
, &c,
A
Tropologice.Auferctdo-
S'er j.f.
minuscaput
&caiida.iMa
i-10.3.
iorclcilicct,
& minorcm.
Cauda
diccndo,hcrcticos
non homincs
,
fcd iumeta
dcmonllrat,quae
hocme-
brotcguntflcrcora,
5car-
cct altcra
parua
animalia-
Incuruantc, &
deprauate
quia
verba
lcgis,vel prece
-
J3ta
rubuertunf,&
rc^ladc
iin,&
prauant
via
Logcuuquo-
i.idcft
que qui caput cl>,Sc pCeu
Ifaix
Cap.
IX*
jTTanicn. I'
VudrI)ominiu:Sinecauripercuin filio] vefttos,
difciflfnam
on
(ccrpilhs. r
Dei.
t
In omnibus his non ell auerfus furor
cius,
T Dd.
lcd adhuc manus eius
extcnta,
6^popuIus
3 T Quia
b
f Pcminum
^quipenuiii,
&.
ipfe
inedetur
nonellrcuerfus ad
pcrcutiencem fc,
&do-
r Vel ex.
T Ideo
n6
b h) die vnt. ^:
Procopius.
D
Quoduna
dicdicit,ccrtQ
quoddam, &ftatumRo-
manibclli
tempusfignifi-
cat.Quidam tamen ex
quo
ad cos
,
quod miflimieft:.
..c.
,.aeo.
^
vcrbumpcrucnitoempcr
minum exercituum non
inquifierunt.
Etdif
,
"^dun^ordmc.pforu
c6-
aTPiincipe? bTPopu.um.
I
J^^!^";
'"
%nmcan
voluc
perdctDominus
ab Ifrael
capuc,&
cai^dam
|
^^'""^^
"P'"''
^""'^^
j
f Q_uiJ
mifumeft.-
bf Ali.isreftenanteTi.
fVcibalegis.
cfsimul.
b fincuruintcm ,
&
dcprauaniem
in dk \nL
qucquicaputclt,&:pleu- _^
a T
pnncrp,.
doprophaa,ideft,cauda
di c
Long.tiius
,
&
honorabiJis
,
iplc
clt
caput
: &
iperdct.magiftjos
paritcr,
Prophcta
doccns
mendacium
,
iplc
ell cauda.
,.-c..-.- 1 :
j,-p cadunt.
bf Intociicem. flnlideleni.
&
difcipulos,
&
gproptcr
muncra
laudant,
&
g
lau-
dati non
agunt pccniietia.
Idco in iuucnibus non lac-
_ tatur
(ihs,qix'i2:vf
ciuitaticu
**
ms
iit.x
luucnii
tfl,
&
g
Deu
patre,vcl fponfum
vcrum
perdidcrunr
mifcricordia
non
impctrabunt.
Omnis
vcrohxrcticus
hj-pocrita
cft,&qu!Cquid loquitur,
ilulmiacll .
lamcxtcndit
4hs manum f ua
adpuniS-
du,&
fpinas
impictatis
co
ru flama
voraxconfumct,
& vcrba
abfque
virtuti-
bus
( quaEinfruauofcfal-
tut
comparantur)
fumo
fupcrbiae
inuolucntur.Ad
coru
pocnas
contromifcct
tcrra,
&
dcccpti populi
x-
tcmis
tradctungnibus,vcl
ardoribus:
quiaturpislu-
cri
gratia.nec
fuis
parccnt,
fcdtcnatim*ictcptos prx-
datur,
rclinqucntcs bona,
fcqucntcs
mala . &
nuqua
fatiatur
crronbus,
lciplos
dcuorant,& cotra ccclcfia
a 1 Si i.cci!5 rx< um duxctit am
*
rupuic
meus
qoi
beaium tedicunt fcdurtint tc.
nominc, animal rationc
carcnsinnuit.cui
populu
fi
milefecit, autcertcratio-
ne
pditu,
&:
quod
ca defti-
tuitur:
autdcnique princi-
pe,
& fubditoru
quclibct.
C
Longauus.
-5 Idcm . Hoc
EteruncquibeatificantpoVlumiftumfc-P
?tac5pte"ote
A ^ ^;^"""'
^0-;-''^""'"^''""'"""'''.- . .
gimus.-PmnrwpflpW^^er/r-
1 Pcrditi.
ducentcs.&quibcatihcantur,
f
prxcipitati.
lo
tiorcs,
f,nos'hod:/duudica.E
T, I r 1 1
'/ ^''"T.
"''

. murinbencfaaohomir.isinfir-
rropteriioc luper
adolelcentulis cius non
n
wi,e^c.
Eftaut6caputpopu
.
T Ahdeieft,b..u,.
.

. lifaccrdos.cutanquamin
Lxtabitur
Dommus,&pupiliorumeiu.s,&vi-
2
vnocorporeconfidcratur
duarumnon mifeicbitur.
Quia
omnishy- Jj
caudaaute,quiitiiquado.
a
f Aliudlimubns,
aiiudigcns.at ptzfex:Dscaniuccm,jclafciuiens,
olten
lans
p)>ipejpaicm ina:fupiu<n icplens.
pocrita
cft
,
&
nequam
,
&vniucrlum os lo-
1
Ligo.
cutum eft ftultitiam . In omnibus his non eft
auerfus furor eius
,
ied adhuc manus cius cx-
a
*
Non ccfTai fc.:ic.
tcnta,&
populus
no cft rcuctliis ad
percuticn
% W /tWr\llf% n 4 I r\rt. rt* .HH ('H AH*a /*>. !_!...-
a T Omnia mala eorum confumcniur
fupei iplot.
t V> jiiMia ^\it uiii vviii uiiiciiiui I ULT^t VIU9.
tcm fc, Succela cft cnim
quan ignis impictas:
a TAIiat
Teptcm.
^Nonatruiii culiuir.
veprcs, &fpinam
vorabit,
&fucccndetur in
a^ Non iiibuif)aoi.> aiboiibut. f Vbi habitabunt bcOiz b<r
Igne lapiofiio.
e
T AllUttdiar. n Omne c nim
<]uod
in lublime
coDfui^it, lupcibam jo.
A*r..'Vi'^ V^i'' I

r ci-
intejnuiccm,quifratres
dcnlitatclaitus,&tconuoiuctur
inlupcibia
,p
funt.in
fingulos,finguli,&:
r
T

j--
' /
Timote.
in altctunf
gcmiui
coulur
tumi.miradnicxcrcituu
tcoturbata cft
tcrra, ao
|cnt,nonalitcrquaolim
a
t Obleffut i
RflnaDit. bTMstetialii.vel iDfetnali. f
Qui;^ jl lcfc mUtUO
Ephraim , &
14 cctProphcta,nulluinpo-
pulogradu,
vclordinc for
titus,
nifiquemfuaauto-
ritate vaticinadi
fpiritunt
cmcntitus,
falsb fibi arro-
gct,qualis
Hicremia:
,
Mi-
chcaiq; tcmporibus
Ana-
niasA ali)
extitcrunt.
d
yirfratrifuo.
*
Proco-
pius.Fameenim
tanouani
rabiehuc illuc adi dcnti-
17
bus in
quoslibct
irrucnt.
18 Imoncafuis
quidem
ipfi
carnibusabftincbunt
,
lcd
in feinuiccm
, qui
fratrcs
y
16
*.ui./idiii,ui..uiractl.lCUa a
T ObleOin i
RflnaDit. bTMatetialii.vel iDrcrndi. T Ql" jl lcfc mUtUO
Ephraim
&
pantcrdtmicant.Proptcr
d
&
critpopulusquail cfcaignis.
Virfratfifuo .2
Manaftes,
&ambo fiiimlF
'-luxunamautcm,&volu-
i i ^ b
T^,,,^Arti innr <:...,,
w
eua P^atc,&
dcccptotu pra:da,inicr
fc
difcordant,
& dc vna
hzrdiduas faciunt.
(h:
b In die
ludamadorti lunt. Sunt
autcm,
vcl Saluatoris orc
fignificata ,cum
lc noo
,
vt
pa
ccm in tcrram
,
fcd vt
gladium
mittcrci
vcniflc,
pronu-
tianit
*
NICOLAVS DE LYRA.
1 In omnibus
his./cilicetpercu/Jionibus
regni Jfrael
.
a
Noncftaucrfusfurorcius./c<//cfr
domini.
3
Scdzdhuc..4d
amplius puniendum,
fcilicetpcr
Salmanafar
l{egem,<jHi poflea
captiuauittegnnm Ifrael.^. B^tg.
is.
4
Et
populus./ci/cf Ifrael.
5
Non cft rcucrfus.
Terpcenitentiam,& emendationcm.
6 Ad
pcrcu. (c.fciltcetad dominum cuius
voluntatc,& permif.
fioncfiebat
punitio
ill^.
7
Et
difpcrdct
Hic
confequenter Tropheta
excludit
fecundum de
quo
confidcbantfcilicetperfonarum
reputationem,quiu confidibane
dc
principibus
&militibus
prouedis
tttate
&forttbus
armis,quoi
exUudiiur cH
dicitur:Et
difpcr.do.
Secundoetiam
confidebant in
"ProphctisfalfiSyquiproptcrquxslumfcquebanturVrincipes
&mi
lites,falso
eis
profpcra
promittendo,quod excluditur, cum
dicitur.
8 Et cau. Dicuntur
autem
Vrophetifalft,cauda:quia
propter,lu
crumprincipibusadh^rebant , ftcut
vulgariter
adlwentes alicui
Trincipi,dicuntur
eius
cauda,& in i^a cauda
per mcndaciafua
in-
curuabat eosarecittudir.e
iufiitie,& refrenabat
eos a Dei rcue-
rentia &timore.
9
^tcruntqui.f.Vrophetfalft promittentes
eis
projpera.
>o
Etqnibcm.Quiavtriquefueruntcaptiuati.

I
^to^tcihocQuuiantextatemadultamfueruntpartimoccift
.. &
&
pdrtim capiiuati.
IX
Etpupillorum./iK//ii/w<i//orww,^i<7, iR/ypro/^/cr
debilitatem in
potentiam c/jet magis pan
endum.
1} Qu
I a omnis. Sciliiet de
populo IJracl.
H- Hypocrita.
Ver
iu/iiti<e /imnUtioncm,
quiafecundnm
quod
dicit
leronymus
.
Simutatafanlitasduplcxeftiniquitas.
Etdicit
Vropheia: OIs,&C. Q.uia licit in
populo
illo
effent aliqm
honi, vt
Tobias
&/imiles ci,tamen erant
itapauci, qujd
non
lomputaban.
tur,quia
lUud
quod
modicum
ffi
nd
reputatur,vt
habttur
z.Vhyfi.
15
Inomnibns
his.Exponatur
vt
(upra.
16 Succcnla cft. Hic excludit
confequenter
tertium de
qiio confi
debant,fciUcetpopuli
muliitudinem, diiens: Suc. cft cn i m
, idefi,
impicijs populi Ijraclprouocauitirani
Deicontra
fequafi ignem
ardeniem.
17 Vcprcs.IdeP,populumomnem.
18 Etfucin dcn.fal.l>./.
denfttasmultitudiniseisnovaUbit.
19
Etcon. l(ii/l,maiorcs
de
populo infumo
[uperbits
laboramcs
ftmul punientur
cum
populo.Et quia nonfolum
imminebat eis ma-
lum ab
aduerfarijs intrinfecis, fed
etiam ex
diffenfionibus intrinfe-
cis,quc/'<ru magis
ptriculof^.
Ideo
(ubditur.
20 In iraDomini cxcr.concft
tcr.infeipfa.
21
Etcritpopulus.
Idi^ materta diuinA vlttonis.
22
Vir fratri fuo.
Vropter intrinftcam di/fenftonem.
Et
t
M
f{_
A L I T E
t{.
4
ttpopu.
Idcft,adDciimpcrpocnitcntiam,quipcrmi
iit
talcm
pcrcufiioncm.
7
^'^cr.io.ldcft.apopuloChriftiano.
t Caput& cau.
i.ix^alos
Principcs
&
Prclatos,&
obfcque
tcs
cis,&
qih iftacauda
dcprauat
cos
aJulationib.fui8,6c
inturuaicosarcaitudincrationisioiubditur: incuruan-
tcm
tem &
dcpra.Sc vtriq;
erunt
praccipitati
in foftam
infcrni.
ii
Vroptcr
hoc
fuptr
aiU,. Na lubditi mala
fupcriorfi
imi-
tantur.Grcinpafto.Cumpaftorpcrabruptagraditur.co
fcqucnscft.vtadpr^cipitifi grcxlequatur, idfcquitur.
I
j Quia
omuishy.
Et lubditur
obftinatio,cum dicitur.
1
5
In
omn//'./.;/i.Scquitur.- Tipn c/t
rc
.pp quod fcquit pcna.
18
j^wccff/a
<//,^f.Idcft,igni gchenna:
deputata.
127
Gloj[orc!.&NicolaideLyra
128
t
Siipra;<|.f.
laft 10. a.
tiauit.Innuitautc
A accrbo cosaiioqui
intcr(e
odiolabo-
rantcs,inftrueridis
proximo
inlidijs
coituros tamen,&
ipfumluda,
ideft,
vcrumDcicultum
profeiTi
,
obfeflu-
ros. Vitium
cnim
nIcolavs"d"e
LYRA.
I Et de.
In hoccomminatur
ei
Tropheta
malumJamis,quod
ali
ijUMdo
magis
nocet
qumgUdius,
rt dicit
Vegnm
libro de re mt
litarr,
'.

"
aTd d 1 T I o.
1
cap.9>
v^i dicitur in
poiiiila.
Item hoc idcm
patet per tranfla
tiortemChaldaicam.
. n*j.,i.r
Ra.
Mo.Mgyptiusln
quadam
fua
einn.tn
qm
traOat de
McJ-
fta
dicit
quodfex
nomina, qiu
hic
ponuntnr
, lcilicet
Admirabl-
iis COnflliarius,3cc./nf
nomina
puen
nati.ldern tcntt
l{a..Abe.
1
parcct,6^declinabitacidexicra,Muncc.
& comcdet
ad finiftramAnon faturabitur.Vnuiquifq)
carne
braciii)
aTlnprox.a,oslWtrc...cct.
,
Qj-
de vnovtcto >.,-,.., 8ccodcu,,are.n..
b , ...nul. 1 Qil''-
ntct f d (cordcs. tini<-nco..tordcs
conita lu^^im.
i,
,
fui vdrabic ManaiTes
Ephraim,
^
Gphraim
ManaQen ,
&
.- , L , . 1, < vitia ii>nl.ini-ns.
a 1 mfpbunt.
"1
'
_ ,.
b

ipfi
contra luda^m. t In oibus hi.s no ell auerlus
f uror
eius,
^
a T Ad ie\utien
Ui.n,
ficut ill. ad
iitccaiidura.
fed adliuc manus eius extcnta-
alioqui
malc fccu D
conlcniicns in vir-
tutecoif
tamcnop
pu;5nada,verbigra
tia,audacia,&
timi
d tasinterfecotra-
riaefunt
,
mediain
tamcn fortitudine
obfidcre videbis
.
2 V1\US.
Idcjlyillurridcquo prius
confidcbat, jicutde
brachio,
i^hocpropterdilfenftoncm
intrinfecam
,
ideo
fubdititr.
3
Manafl'.
Rph.
l^U enim du< tribus
dejcenderuut
de duohus
tdijs lulcph.Cater
a
patcnt
exdiHis.
horutrt noniiiium ad
E^^echiam
.
REPLICA.
Circaprincipinm g.cap.vel
fecundum aliquas
Bl
bliai ima jincm^. cap.
dnailUm
palfum:
Primo
tcmporc
al
leuiata cA terra Zabulon.
Bur.fortaffispanaemiaducius:
vd
tn
dcfinjionem Judaifmorumattediatus,
commendatprxter (
imo
CQHtrafuummorem)
expofitionc poHil. &adeimdirigit,
nonob-
C A P.
Dcut.
ij.c.
Rom. lo.b.
LUC.I7.C.
f
Nifi cum jn
Cap.
X.
\Ae <?ttJco,Anago-
ee.Omnis h^reti-
cus
iniqtate
fcri-
bit.&decipitpau
peres,
non diuitcsAnde. i\c
a
demptio
anim^
viri
propri^di

uitia.
Tapper
autemno
fuHinet
comminationem.hnmWiSVe-
b
ro cito fcandahzatur:
&
vj
dua,que
viru
perdidit
Deu
&
pupillus, quipatreami-
fit crcatore,vnd',:
Deum,qui
tegenuit
denli.& ohlitus es do
mini creatoris
n;.Quid crgo
facient
in dic
iudici) ,
cum
tantos
deccperint
,
& cala-
mitatisdelonge
venicntis
Adiuftudicitur: P^o^-cf/^
rcrbum Dci in oretuo. Etalibi
J{gnum
Dciinlra
ros
efi.E
co C
tra calamitas
h^reticoru
de
longc
venit,
multo tem
porepra^parata.Ad
quem
confugient
cum fiftu ha-
beant Deum ? Cui tradent
X.
ioru infiftcre
veftigijs,
&
q
ab
ijfde
tradita sut
dogma-
tacofedari.lfti funt
g
afte E
dat autores videri exerci-
tandaru lixrefeo. Aduers'
hos
detorquct,& perucnit
x.t:nonotap3.r.u.i.i.iai.iaii.
_
illud vaE. Talcs ad (c
rapiut
quas:&
fcribentes iniufti
2 eos
, qui
iaborat
inopiafi-
J;.,.^ r-.-i.^rrr.f ^7^rM^ dei,animafq,viduatas^ve-
tiamlciipierunt,
vtop- 3
radlpolopJruertut.Qiiin
T Proplieta
contra Scribas.Sc
Pharifajos
,qui
iiaditioncs in luas
pisponutlegi
Dci. ^
Co
minaiio contra duas tribus
3
^
qui
condunt
leges
ini
a
T
Traditiones. Vr.de: Donun.
quodcun-
qae
ex me tibi
proderit
, lum Dom inus di-
xit: Honota
pair.tuiim
& matr
primerent
in iudicid
pau-
a t
fcrucriendo.
peres:6cuim
facerent
caul?
humilium
populi
a
T Qiia:
non habent defcnforcm .
mei,vt
eflent
vidii?
prxda
eorum
,
&
pupillos
aTCond,ilendo.
r
Et
quia
i.rlcs ellis vos Sct,b.v,&
fh.ir.fr'^
Un Viru.n.s.
diripercnr. Q^iiid
facietis in die
vifitationis,
&
4
a
T
St.inachcrib,vdaisom.tnis,veliudicijxtc.nilojigcantci>.'a:a,i.;ii.
T
*^'
5
Deum f^ftenJitis.
' '
,
5 ,
'.
,,
.
,'
"
'
calamitatis
deMonffCVCnietis?
t Adcuiusco^i
7
phanms.Ilaiasclamatau-
^
T q.N.h,l proficient
vobis
diuit^?.
g
lacter?
^f ICrlOc.tes
in:quita-
fuaietis auxilium,
h vbi
dcrelinquctis gloria
t}"!^^^^ "!'!!?.?
^
^
a T Etatl^^uscontug'''*"^''"'"-
b F
Capt,uit3tis_
lu.itium.
etia
uque
viderint deftitu-
tu Dci
prsfidio
ob
peccatu
hucetiadeputant quafi p-
dafibi deltinata
pollicen-
les omne
impunitate.vita-
que voluptatediffluentem
i\ modo iuis
dogmatibus
aflentiantur.
b tc
jci
wentes
imufii
. *
Epy
Sy
n.i.l
ad. 6.
eius extenta
i?
'
k , gloriam
fuam cum fimu-
fub vincuio,
latafint
omnia?Nonpote-
& cadetis in- ruut euadcrc vinculu
quo
tcroccifos .
piurimos ligaucrunt,
cum
fingulisquoqueinterfedis
d
cadent, &inaliornm,ne-
^ -r

^ccpcreunt.
Etcum
multa
patiantur
,
dvcfqui
vilitatio-
r nis aduencrit,
no crit finis interitus eoru^fcd femper
fi-
llu
'^'^'
bi
impendcntem
manum Dcl
pertimefcunt
.
4 BafiUus . Sunt nonnuUi , qui indignum
ccnlent
ma-
.
iorum
9
lO
II
se
ludaei,
Apoftoli ,
& icri-
pturas
verba
cxponcntes
mcntiutur,poft
falutis no-
ftrse
myftenu
oeconomiiE
Chrifti Dei noftri.
vertram,t
neincurueminifub vinculo,
&cu
a T
Pto- b T Sicutlupradiflum
eftcontta Saniatiam.
interfediscadatis.t
Superomnibus
hisnon
oTEi,aminho.t.i..crrapuiiit^cis
^^ ^ DC
longi-
VemCnttS.^
Bafi.fSup,^
eft auerfus
furor eius ,
led adhuc manus
iius.NamquxprimasobtiU
=
TPctditio,mminct.
t>T>de:I,A^mo
c.C^.a.ncacor^^^^
Jl bauitatiS, nO-
P
t Vae
AfTur:
Virga
furoris
,^
biique
falute
conciliant,
propenosfunt,
&ininti".
mis:
l{egnii
Dei intra vos ff?.
Quffi
autcm faUiti tuntcotra-
ria,
e
longinquo
veniunt,
&
anpbiscxtremafunt.
d
F^ijur. Hucufq;c6tra
dcce,
& duas
tribus,
icqns^-
phetiacotraAflyrioslcnbit.DicitDominusadScnaciie
,#
nb
.'''
NICOLAVS
DE LYR*A'.
Cap.
X.
VAc
qui
con. Uic
cotifequehter Tropheta
concludit cx
pr^-
diiliscomlultonem,fcilicetpopuli
Jfraciexterminationem
pvvpter quod
ifia
littera,
tn
aliquihus BihlijS aniiquis
cH dc
cap.
<f.ln
quaTropheta
primo
rcmemoratur
Trincipum ifraelmali-
tiam,dicens:
1 Vx
qui
con. Eas infiituendo.
2 Et fcri . Eds in
poflerum
confirmando: &
hoc ad
depreffiaiiem
fubieaorum, quodefipropriumtyrannorum,
ideo
fubditur.
3 Vtbp- Etpateilittera
vfque
ibi.
4 Quid
f3..Fbi
denunciat
pcenam
debitam.
5
In die vi. Uua
Dominus
vifitauit peccata vefira,
ea
per .Affy
rios
puniendo,
ideo
fubditur.
6 Et cala.de lon. Quia
e.xercitus
^ffyriorum
venit de
longe
co-
tra
regnum Jfrael.
7
Ad
7
Adcuiusconfu.^(/fK<ri/e(/w jlffyriorum gladium.
8 Kt vbi dcrelin.To- modu
cufiodiXy&depofitifcu fuiuatiouis.
p
Ncc incur. fub vinculo.
Duiiiin
captiuiiatcm
vinculis alii-
gati
.
10 Etcu
inter.cada.(>wfo/'/y
ifraei
ab
.Affyrijs partim
ca
ptiuatus
fuit , &
purtim
occifus. EtdicitTropheta
: Adcuius,
&c.
il;
d.
^utius poterit
vos Libtrarc ab
ifiis maiist
quia
Deus
jic
decreuit.
1 1
Super
omni. his. Sciiicet Dei contra vos.
12 Sed adhuc ma. .Ad vltiorem
punitioncm: quiadccem
trihus
in
captiuitatem
duHje, ibifuerunt
in
magna ajfltHione,nec
iwiepo-
fiea
redierunt
adterramfuam,
vt dicunt lud.i:i.
1
j
Vx Aflur.
ibifecundum aiiquos imipit cap.
lo. In
quo
Tro- Diail
pheta mcipit defcribcre puniiionemexttaneorum.
tt
primo .yiy-
norum,
qui captiuauerunt regnum
ifrael.
Secundo
Babylonionm,
qui captiuauerunt regnum
luda.i^.cap.Tertid,aiiorum
de
afjUaio-
ne lud^orum
gaudentiim.
i^.capit.ibi:\i\2innoquo.
Tritna tn
duasy
quiaprimoTropljeta
defcribit .Ajjyriorum
cxtaininium:
*
fecundo
M O
l^.A
L I r E
K'
Va
^ffur.
Vbi
fecundum Uttcralem fenfum
incipit
Prophcta
I
defcri-
129
^
rib
.&popnlC!ciiis.In quo
A recniaris lcietia
fignincaf.
n. ComminatiirdonriinusSe
nachcrib, licetcnim
permi
fcrit ci debellarc decem tri
bus non tamen voluit vt
pcnitus
contereret,
fcdfla-
s;cllaret,&
conculcarct ,
vt
lutum
platearum.IUcautc
immodiceelatus.
afligna-
uit hoc fuis viribus,&
non
Ifaias
Cap.
X.
a f Pfi
quem
flseello.
inei,&:
baculus
ipfc
dl . In manu t eius indi-
a ^ Complcbiiui.
b f
C^uzinteime,&idoIa
cUudtcauit
^quxfe
fiAuram mea
ptzcepta
mcDiita cti
gnatio
mea,ad
gentcm
fallaccm mittam cum
^
& contra
populum
furorismeimadabo
illi,
a
^ Dc.c;ii fibum. b f Non interiiciat lic
popuium
mcum
vt auferat
fpdlia
,
&
diripiat pra:dam
: &
po-
5
natillumincoculcationcmquafilutumpla-
a
^
AfluT. I^ Quafi;
Modum ii* me*
ezccflittSc etiam in
genics
flurii>^'<s
furoii.m aiiend:r.
1
30
c
i^ifWJftfcj.Damarcuscft D
metiopclii
in
Syridrhacco
didit Ei iczer feru' Abrahac
in hac
regnauit
Rafin.
d
i^iomoi.0
inuenit manus '
Vox Scnnacherib admira
tispotentiam
fuam.Plcne ,
difta
complcuir.
OmncsT
cnim ciuitates deccm tri-
buu,& Iuda,& Bcniamin
pra;ter
Igrufalem
dcpraeda
piiiiJat.
Dco.
&nonfolumcapti-
a
tearum.lpscautcmno
ficarbitrabitur,
&cor 4
tuseft:&ipfiuspatremin-
uauit
,
fcd
partim
dcleuit.
^- ^,^ ^^^^ ^^^ arllimabit : fcd ad contercndum
^
feriorem,quam
tradiditei
/ ,.
. Sobnalcnba.
critcoreius,
6c adinternccionem
gentiura
c Cum
impleuerit
domintn .
t
senr.achttib.
Subucrfionis^fcilicet
vtbis
non
paucarum
. Dicet cnim :
Nunquid
non 6
ctiam obfidionem
quado
principes
mei fimul
reges
fiint?
Nunquid
no
^
venit Rabfafes,
& fecit ea.
a <r Scruitmihi.
^ Ciuitatesgentium qua$rubegent.
vtCaichamis ficCalano: &
vtArphad,
fic
f Ccpi.
a
%
Sfuitmihi.
EmathrNunquidn6vtDamafcus,ficSama-
a
T Admiran.elcgeniumrft.
h T fotcntia .
iia?Quomodo
inuenit manus
mearegna
ido
a f
S(itu;eiiici;i,rcfinaidoU. bTSubingabo.
li,
fic et fimulacra eorum dc Icrufalem
,
& dc
a ^ Iv.elHicuicepiSimariam
cum idolit 1'u's, licut lerulalem
cat>'.irr,
qux
coliJem vrnetatur dc'j.
Samaria.Nun^d
non ficutfeci
Samari?
&ido
a f Hot non Permilit dominus
profi"
Ez ch'.-.m.
* Theodoretus.Quxrcn-
dum,cur
miniflri diuinx
iuflitiz
punianiur. Quia
vtitur dominus malisho-
minibus
,
vt
quibufda
car-
nificibus,ad
irrogandaspe
nas,
armatque
cos aducrsu
impios,hi
veronon vt Icr-
uiant Deo ea
faciunt, neqj
putant
fe illa
ope
Dei fecif

fe
,
fcd viribus fuis
,
ideo
luunt
pocnas.
a
ip/faKrtm.Sicphilofophi
fic hxrctici
,
&
ficpcrfccu-
tores Chriflianinominis:
cumDcusaliquos
cisvcr-
bcrandospcrmittit,in
om
rcs
fa:uiunt, nccvcrbcrarc
10
1 1
quac
in
fcqucntibus
com-
mcmorantur. .
^
f
rifnabofuperfrnaHm.T
10
Tropoli,;
pologicc.
Cum Samaria,
,
& Icrulalcmiramdommi
pheurum-
fuftinuerint,
& fc in idolo
rum fabricatione erraflc
fenfcrint: tuncdcflruetur
fenfus
magnus Aflyrio-
rum
,
qui
in.tantam con-
tradominum inflaturfu-
pcrbiam, vtiapientiKfuac
,.
lis cius? fic facia*m
Icrufale,
&fimuiacris eius?
' ^
JEftimct contra ccffara. Ec
Hoc Hicii Ifjlas f Fet Scnnacherib.
Qn^x^difpenOut.
ici
occidcrccupiiu:
&
pau
cisfuperatis
inomncsau-
Eteritcuimplcucrit
dominus cuntla
opcra
13
daciam fumunt. c
'^
a ^ HdicrHominBs. t vndcio.
14
b
\unquid
m
fnincipesmci
fy^ in montc
Sio,&
in Icrufalem. Vifitabo fu
1
5
f Lxx. Sr um el mrf*
migr.J. 1 Opeia.
b
TSupcrbi.
cf
Qiii
intit j
ruprrbit,
l6
pcr
fiuctu
magnifici
cordis
rcgis
Afllir,
&
fup
a f
Supctbu<efi
in rculit fuii.
gloriam
altitudmis
oculoru cius.Dixic cnim:
ftmul.
Ordo.
ilcgcs
funt f
ir.ci
principcs,
idcft mihi
icrui
cntcs.Muitoscnim rc
gcs
fccum
adduxit,
quos
lubiugaucrat.

Procopius
. Calanaci-
quamuis
fintcxcclfa
dog-
mata,&
dialedicaarte mii
nita
,
concuticnda tanicn
&
penitus
deflruenda,vc
16 ( tanquampuUi)
fion va-
17
lcantin
fublimcconfurgc
I g rc,&
nccdum animata in-
19 lbnfibiliaefle,atquctorpc-
tia,
quod
in ouis
fignifica-
tur; necmutire
quidcm.
C
uitas
cfl,in
qua
turris
cxiru^ae faciniis confufio
lingua-
ncc moucrc
linguam
contra lui fcrmonis forritudincm
rumkcutacfl.
audcant.
C Dami-
^iGami.
NICOLAVS DE LYRA.
fecundbtruertitur ad
difcnbendum
Chrisii
myliirium , ejuod
erat
fuum
principale mtcntum,cap. feq.
Trima in duas.
quia primb
de~
fcribit .Afjyriorum punitionem, jecundo poputi
lud*
confortatio-
nem
yibi:
Proptcr
hocdicitdominiis. Vrima adbuc in duat:
ijuiaprimo deJcribUHr
^Jjynorum culpa,
i^
fecundo pa;na,ibr.?iO
ptcr
hoc mittct.
Circaprimumfciendum,
quodculpa ^jjyrmii
fuit
in
hoc,qu6dpotefiateftbi
d Deo
concejfaadpuniendnm popit-
ium
Ifrail,
&etiam aliorum
peccata,abufifuaut dupltciter.yno
Piodo attribuendo vidorias illas virtuti
fuii&
non diuin^.Securt-
do,quia iUapoteRate
vtcbantur cum nimia crudelitate. Vrtmb cr-
10
defcribitur cauja
didx
poteUatii
a
Deo,in
cuius
perfonadicitur
V Aflur ;
quiaipJirumentumJuitDciadpi^iendumiUos, qui
fer petcatafua
enormia
prouocauerant iram Dei.
Ad
gcntcm
fallaccm .
idejl
ad
popuUm Ifrael ,
vbi erant
falft prophette decipientes principes, &principes defraudabant
in
faiores per iniquas leges,
vt
prxdiHumeSl.
2 Mittam eum. vt
puniat eumf^Uando bonis, &annihilun-
do.ideojubdnur.
3
Et
ponat iWnm.quodftne refiflentia conculcatur.
Confcque-
ter
tangitur
abujus huius
poteftatis,
cum
dicitur,
4 Ipfc
autcm non Cc arbitrabitur;
quodfua riHoriafit
vir
tute mea.
5 Scdadcontcrcndumeritcorcius. ^butcndo
ftbicon-
cejfa potrfiate
ex
nimiacrudelttate.
Etfecundb
hoc attribuendo
po-
tejtatifue, ideofubditur.
6
Dicct cnim. corde, &ore iaHando.
7 Nuuquid
non
principcs./rffyZ cquales regibus,vel
maiores
vnde
yndedixit1{ahfafes ETiec.regi^. 1{eg.ii.e.
Qijomodopotcff
rcfiftcrc antc vnu
fatrapam
dc fcruis diii mci minimis?
8
NunquidnonvtCarchamis.
T^omina junt
ciuitatunt
regatiiim quas caperet
rex
^ffy
riorum,
9 Qiiomodo
inucnit manus mca.
E^
mihifubijcicndo.
10
Sic,&
fimulacracorum dclcnifalem. naniriierU'
falem Umpore E-^^itnx
non erat
fimul.ura Jecundum
veritatent,
quta E:^echias
ca
abfiulerat: frd
tantum
ftcundtm repulationem
regis ^Jfur: quia
idem
rcputabat
cultiim
qu^Jiebat
in
templo
domi
ni, & cuttum iiolorum in
atiis
terris.
1 1
Nunquid
non ficut Samariae .
Qttia
iam eam deflruxe-
rat
,
&inde
fimulacra
aurea
abjlulerat
.
12 Sic faciam lerufalcm.
quam proponebat
de[iruere,&
tem
ptumdomini
:
Jcdquia frujiraius fuitabintenlu,vthabetur^.
I{eg.
1 9 . ideo
fubdtt Vropheta
.
1
}
Et crit.
fcilicet
atiter,
quam cogilet.
14
Cum
implcucrit
dominus
cundaopera
fua in mon
te Sion.
Affligendo
eam
ptoptcr aliqua ptuata.
1
j
Vifitabo
fupcr
fruftum.
idcfi opcra
mala.
16
Magnificicordis. /dfyi/M/jfri/.
17
Regis
AflTur . Vuniendo eum de
malitiafua.
Et mtttat hic
Vroptictamodumtoquendideperfjna propria
addominum,
quod
frequentcr
fit
in
Vrophetis, qui
d Dco
injpirati toquebantur
. Et
idco
tocutioVrophetarumcfi
lotutio diuina , ficutopcratio
infiru-
menti,efietiamoperatioartif!cis.
18
Etfupcrgloriamaltitudinis.w<Jc<i'">'.?w fupfr^*
titius, &
rnagis upparet
in
ocutis, qudm
in
altjs partibus
toiporit.
ip Y)ix'\iQn\n\.Exfuperbiacordis.
^ I In for-
M O
^
A L 1 T E
K'
dcfcribcreculpa,& pocna rcgis AQur,
pquc
Antichrift'
niyfliccfignatur.na
Aflurtollensrobufluintcrprctatur:
Antichriitusveroroburaufcrct
principiu
alioru
,
idco
t
*[i;,crc.Adpcrcuticndualiospotctcs.
(fubdit.
4
Ipic auic non iic
arbitrabitur,icilicct
quod
fit cx
pmif
iionc
diuina
,
fcd
im.putabit
cx fua
fupcrbia.
*
"^HtiqHid
non vt
Carchamisfic Catano,&
vt
Mphai
fic,&c.
Pcr
Pcr
hocfignantur rcgcs,
&rcgna
,
quos
fibi
fubijcicc
Antichriftus.
1
j
Et erit (iim complfncrit dominus
cufSa
opera
fui,&'
. fci' i-
cctpunitionemmalorumpcr
Antichriflum, ficutpcr
flagcUum
fuum.
1
5 yiftiahoJupcrfruHum magni
cordis
regU 4f]ur,
& . Idoft
puniam fupcrbiam
Antichrifli viftoriam
ataibueaiis
fuxpotcftati.
idcofubditur.
Tom.+.
E
131
Gloford.
&Nicolai de
Ly
ra
132
a 7/"o-fi?A'*.
4Hylarius.Hxcfiiperbienris
diaboli
^A vox
eft, qui
Deo,
ac domino noftro Icfu Chrifto,often-
tnfral u8,
fa
terrenorumimperioruglona.dicereaufuscft;
omnia
h^c
tibi dabo
fi
cadens adoramris wr.Non cftc autcm hunc fo
Jitarium, fedpluresei
adcffe
fpiritualium
ncquitiarum
Matth.
/f
,
miniftros ,
per
eumdoce-
mur,
qui
ait
, Difcedite
ame
z.
n>aledi^i,&c,quempr^parauit
pater
mcus diabolo
,
&
angelis
lorumduritia;&
percutiunturvirga, quinonrccipiunt
D
dilciplinam.
Hxreticiquoque
fenfum
qucma
Deo ac-
cipinnt
,
perucrtunt
, &
loquuntur
contra Deum a
quo
coditi funr: &
hngurBminiftcriuquo
dominus laudan-
dus eftin
blafphxmiam
conuertunt.
d Et
jubtus gloria:T>[c\ty{\Q
eius.
tib. i.eoni- *
Rupertus.Aniir
diabo
ment.
luseft, cuius tvrannidisfi-
In
Pfal.ca.r,
miiitndo
pceflit
in Aftur.
Primoenim
tanquavirga
furoris dom.& baculus in
dignationis
eius ad
getcm"
fallace miftus
eft
,
ad
gente
decem tribuum Ifrael vitu
los aureos fallaciter adora
t Subibiitil. tem,
& contra illii
popuh'i
mandauit ci dominus ,
vc
auferret
fpolia.
Fecit,
&
^-
fpcratus
cft

Ipfe
aute non
f
Non Dei.
In fortitudinc
manus rne^ feci
,
& in
fapien-
a 1 Multaiegna
deuicit, eorum tetminosabftuht: &lub
poteflatefua
omnia conclufit .
tia mea
intellexi,&
abftuli terminos
populo-
rum :,& t
principes
eorum
deprcedatus
lum
,
rSolio .
&detraxi
quafi potens
in {ublimi refidentes.
al" Impiiienteslctueri.
f imbeU-tn. birPoientia,
tt
inuenic
quafi
nidum m^nus mea
t
fortitu
a f Metjphoram prolc-ouitur.
brNidi. alias, viu^is. fed falfo.
dinem
popuioru,&
ficut
colliguntur
oua
qu^
ac A mairc. b
f
Deficiem-bus
rcgibus. f
Habitatorcs.
_
n
'
derelida fiint^fic vniuerfam terram
ego
con-
a
f
Manum con(iame.
gregaui,
& non fuit
qui
mouerat
pennam,&
a
Quafi:
iSecflereaudent
necgemere. f Mutiret. f Sed
llcarbitrabatur,fedapplau
b
apeni-^t os^&iranniret.tNunquiddoriabi-
^^ /'^w.Lumen
autelfrael,
dcbatfibimeitaquauglo-
c
i
,~
"
r

1 a- r
'^
&fan6tum,ideftipfumdo
10
II
ronymus
feciidu Hebra:os
corpora
interfcdorumcx
lcfti
igne
exufla,
& in
pul-
uercm redacla.veftimenta
illjBia : & venientes ludxi
veftium fummitate arre-
pta puluerem
excutiebant.
Idem .
Quidam
volunt t
Sd
hunc
rcgem fignificarcco-
^^"^
traria fortitudincm
,
&cu
"
cfTe
Aflyriorumpnncipe,
pofu,
ficut
legitur
:
Vnnceps Verfa
rurrf,& Miedorurr',& Grxcoru,
Eteumvolunt
propterfu-
perbia
fensii
magnu
voca-
ri,&iudicio gchenuK tradi,
qute
prteparata
dtabolo,&
an^e
tur (ecuris contra eum

qui
fecat in ea ? Aiit
exaltabitur
ferra conrra eum
,a
quo
trahitur ?
a f Sic Sennacherib coniiadominum.
Quomodo
fi eleuecur
virga
contra cleuan-
a
T Qi'?ii v^MOif
effe non
potcH.
tem
fe,
& exaltetur baculus
qui vtique lignu
a 1 O^ fegloriatur
; Proptcr hoc.
clt.
Propter
hoc mittet dominatordominus
^^
gitiuum
imminentes
poc-
a 5- Printipibusbellatcribus
b
f ler
Angelum
rlxx.xv milliaintetfecit.
*7
nas VClle
VltarC.Qui
aUtCm
exercituum
in
pinguibus
eius tenuitatem : &
^ ^
^.^
^^1^"

^ dcconfufionc
_ , L. uf ....,P..,-: ,:-,...-:...,. .,r:.... I c cius li2nifaue i5crituris DO-
1!
Sub veftibus.
b
b
^
Muiiiiudoenim
pcpuli, glotia i^gis
eli. c vSicut.
ian
"
.ombtnrns
rietur fecuriscotra eii,
g
fe
t ii.dift. e.
cat.Tade venit
AngeP
dfn
jy^jj^
'^
noru
iSjooo.Sicdominus
j5
diabolum ad
gente
fallace
mifit. lUe veronon ficar-
bitratur,&
cor eius non ita
aftignat.Nec
cnimitafer-
uit vt Deo coferri veUt,
no
ita vcritatis rcbeUes xtcrna
niortc
^aptiuat
, vt iuftitia
Deifacereintendat.Et nuc
^
h

r
<=
r
inrerim facit
,
&
profpcra-
d
iubtusgloriaeiusfuccenfaardebitquifi
com
tUr, Omncm J^entCm
falla- a T Angelus quifuccendit
cos, qni
lu-:ziscu;iodiend:s
^Lputotur.
cemcaptiuaiido.quiapcr
e
buflioignis:& critlumenlfraelinigne,&fan
mittitUr.FutUrUmaUtem a T
Iden^^ct.
^
Adiutoreorum bTIfra^f
eft,vt
meritas
excipiat poe ^^s eius in flama:&
fucCedet^
& deuorabitur
naS, quia ludam
qUOqUe
af Diuiti.T. bEiiJs.
tlniquitates.&peccata.
c fl Wultitiidoexercitus.
& lerufale
aggredi
aulus f
{J3inaeius,etveprcsindicvna,&gloriafaltus
eft,quiacatholica:c6fufio-
* "^
nisccclefiam fubucrtere conatus eft .
Egredietur ^ngelus
do-riini, &
cafira
eii.s
percutiei
.
tVelut
gar-
b Canniret. Gannire cft
vulpium,
t
vcl vt
alij
auium.
rJrc ouiuro. C
Tiunquid glonabitur
fecuris
contra.
Quafi dicat,
ficut hsc
inanimata tantum funt
inftrumenta nihil
facicniiapcr
fe,
fed
per eum,qui mouet
ea,fic necSennacherib
per
fe
fedper
Dei virtutem
operatus
eft; vnde&
gloriatioeius
flulta,
&vltione
digna. ^unquid gloriabitur
.
Diabolus,
fe-
curis, ferra,
&
virga
dicitur:
quia
per
illum infrudluofx
arbores
fuccinduntur,diuiduntur,&
fcrrantur incredu-
minumfuccendere
veprcs
&
fpinas,
& omncm
Afiy-
rij
potentiam ,
&innu mc-
rabiles
populos
ad nihilu
deducendos:tunccnim ti-
1
4
more
pcrtcrritirm quaii
co
I)
lubrum
tortuofum,
&fa'
21
22
25
26
p
ciuslignifquepcriturispo-
tucrutcuadcre,
eosdignos
eflvqui
numcretur, & fcri
banturapuero, cuiusprin
cipatus fuper
humerum
eius.
^
Procopius.
Placctnon-
nuliis intcr
honorem,
&
gloriam aliquid
intcreflc.
Gloriam enim a
populo,
honorem vero a bonis tantum defcrri . Itcm
,
quas
lau-
dem a
quibuslibet aliquando.Trsmium
autcm virtutis
cflehonorarium.
e Et tnt lunien.Dicimt
Hcbra:i,
quod
Michacl Archsn-
gelus
fuerit,
cui commifla cftcuftodia
ilUusgentis,
ficut
Daniel dicit .
f
EfAoriafalrus.
Carmelus mons
magnus
,foecundus
arboribus.
Quafi
exercitus innumerus
(ficutUgna fylua
rum)
&
corporc,
& anima
pcribit
.
,0z
^d car-
C
NICOLAVS DE LYRa.
^
I In fortitudine manus
mex,
&non dium^.
2 Feci.
lciUcet
vi^orias
prjedtSlns.
3
Et in
fapientia
mea
intellexi.^M<i/;fr
talia
effent agenda.
4
Et abftuli terminos.
^dimgendo rcgno
meo .
5
'
iX<ictTzyi\c\\x^^\^Otcns.i<ieiipropriapotemiacaptiuaui.
6 In fublimi refidentes. idtfi
in
jolio
regali
.
7
Et
iniicnit,&c:
iieii
uafaciltier
eos
debeUaui,ftcut
puUt
exi
Jientes
tn nido
cafiuntur.
S Et ficut
colliguntur oua,&c./a7/m
a matre
fouente,qu^
CoUigmtHr abfque diffi,cuUate.
f>
Sic vniuerfam terram,&c. idefl
habitatores
, & diuitias
yniutrfie
terra,
10 Et non
fuit,
qui
moueret
pennam.
idefi manum contra
mc.
Trcjequitttr metaphoramfuam
de auiculis inuentis in nido.
11 Et
aperiret
os. ^dcontradicendum.
li
Etgannirct.iciey? conqueri
audiret .
Confequenter arguitur
eius
fuptrbia,
am dicitur .
i
j
Nunquid gloriabitur
lecuris contra
eu,
qui
fecat in
ca,&c. ^itriLuendo
Jibtjeciioriem ,
&non
artifici mouenti eam
quafi
diceret
,fic cji
inpropofito
. rex enim
.Ajfur
atiribuebat
fibi
yiHorias diuina
t>irtutefabas,cum
tamen
ipfenon ejfet nifi folum
inftrumentum D, vtfupra
dicium cft;
_ 14 Propter
1
4 Proptcr
hoc.
Tr^mifja ^fjyriorum culpa,
hic
confequen-
ter denuntiatur
pcena,
ciim dicitur:
Proptcr
hoc :
ideji ,
propter
fuperbiam priedidam,
&
gloriationem falfam.
1
5
Mittet dominator. idefi ^
ngelorum
: &
per confequens
nullus
potcji
ei
rtjifiere,
cumetiam
^ngeli fibi feruiant.
16 In
pinguibus cms.idtfiprincipii'
fuis,&
bellatonb'
robuflis
17 Tcnuitztc.ideji defe&um roborisper angelum Juum, qui
vna
nodie
interfecit
in
cajiris
.Afjyriorum
18
5
. milia
bellatorum,vt
ha^
hetur^. Hjtg.ig.g.
1 8 Et fubtus
gloria
cius, idefifub armis,
&ve^ibus .
1
9
Succenfa ardebiC.
quta
eorum
corpora
,
fic
combujia fue-
runt
,
quodin
cineres
fuerunt
redacia,
iatidis armis
,
& veHibus
fecmdum aliquos ,
vt diBum efi
fupra cap. 7.
a.
20 Et erit lumen Ifrael.j</ffl
angelus cujiodii illiuspopuli
de
putatus
,
qui
dicitur
fuiffe
Michaei Dan.iz. a.
21
InigncJdefi
in
percufjione
^ffyriorum per igne
modo diBo.
22 EtTandus eius. ideH dem
^ngctus
.
23
In flamma. tden
per fiammam
eos
interfitiet.
24
Et
(uccendct,&
dcuorabi.&c.
idefi
maiores
fuiexercitus
25 Etvc^pxcs.idefirinnores.
26 In die vna.
idehfimul.
itla enim
percuffio f*it
de nole:
%a
tamen eH
pars
dtei naturaiis dicitur hic. In die vna .
27
Et
gloria
faltus. idell
principes jut
txerciius .
J 1 Et
M
l{
.A l I r E R.
7^t.nquidgloriahHurJccuris,
&c.
Quafidicerct: Non.
T;pr/;u.ciUcctproptcrhanc fuperbiam
.
15
Mittet
1
j
Mititi aoinmaior dominus .
fupcr
cam
poenam
dcbitam.
19
Et
fubtusgloria
eius
fucctfa
ayiV
bit.Nz in motc Oliucti cii
excrcitufuo
fulminabit,
pauciscxceptis
de
qbus
lubdit.
t
Trtt-
H3
Ifai aias
^a
^dcarnm.
Hacrcticiquoquccum
ccclcfiafticadoflri
A nailluxcrit,&
eoium
dccipula patucrit,
adtantam ve-
nientfolitudinc, vtdeJaltu&infruduorisarboribus,&
innumcrabili multitudinc,vix
pauci
refidcanr,
qui
eo-
Ue Je- rum
lcquantur
crrorcm.
i\c.^o.
j,
neluiuthgnifjltus
,
&r.
^'"-
*
EufcbHisverbispauci-
j tatemIuda2orum,quiinre-
(iiras,
r"um fint euafiiri vna cu
Slifer.'
vrbis IcruCalem incendio
\[
oflcndit Hi
ver6,inquit,q
i
refidui fuerunt ,
numerus
crunt, hoceft,
non
plurcs
Cap.
X.
I24
a f Excrcitiis inniunciabilis, vt
iigna rjrlimum
tantum cum ro
fujjrrunt
: n traaunt Hcbrsi .
&reIiquisEligni
(altus
ciu.spracpaucitatenu
l
t T Poiciit fcribere. b
TQil'
"" innuiueiibilcs.
quamvtnumcrocompre
c
Fugto
AflVtio .
TTcmporr^ ^
hendipofIinf,vtpoie,qui
c
mcrabuntur,
&:puericriber
eos. Eteritin die
7
U a T Pauciremancntcs f Ideft de dccfm tribubus. o
9
&pauci,&facile
numcra
bilcs futuri funt Xon
plu-
rcsigiturcxtiterunt
ludco
rummultitudini
coparati
qui
inChriflucrcdickrut.
C Tue
jc
ribtt (os. -^ Idem.
Illc fcilicct
pucr
de
quo
di
^umeft:tte
virgo concipiet
&
pariet
fiLum ,
&
antequam
Jciat puer
vocare
patitm
,
aut
matrtm
,
qui paucos
illos c
fcripGt
ad vitam .
* Bafilius
Pcrpucrumfi*
gnificantur prxfidcsccclc-
/.
ux,
quibus
rcuclantur ar"
&
quae pcccatorcs
B
prdi-luslatcnt,quorum
nc
mofcfiiscflrcpotcft,prster
^
cum
,qui
occulta cordiu
vniufcuiufquc
fcrutatur .
Hic,
inqiiii,
fcribctalcs
pcr pcccatam alioqui
oblitcratos
,
ac
dcnuo lUos
priori
libro
infcribct.quod
inccdifi
fugerint
fcfcquccxpurgarintauftcritarcpaenitcntiac.
Vcl
pufio
il-
leeft
queMjgi
adoraucrunt
,
qui
afcribitlibrovitccos
3ui
5 p^nitentia propriuspcrtingunt
ad
cognitionc
Dci.
tt e-it in die tUa. Cum Phaccc & Rafin vcllcnt vcnirc,
&duastribuscaptiuarc,mifitAchazadRcgcm Acgy-
pti,
diccns: Struus tuus
fum , vt/i ,
cr
aufcr lugum
Vhacct
, &
F^afin
de coilu mro .
Illc autcm non libcrauit cos,(cd
domi-
nusproptcr
Dauid (cruumfuum,
quo
mortuo,
Ezc-
chiasfilms eius
rcgnauit pro
co,&omnia
fimulacra
qu^
impius
Achaz
vbicunqucpofucrat.confrcgit,
&
populii
qucm
illcad
ritusgcntiumpcrucrtcraf.adDcusrcuoca
uit.Quod
audicns
Scnnachcrib,iratuscft
valdc
.
Cumq;
iam
Syro$,&
Philifthxos
habcrcr,&
dcccm tribus
capti-
uafTct, cuinnumcraoilimuhitudine Icrufalc
aggrclfus
dlAlias .n. ciuitatcs ludx la antc vaftaucrat
Indc dicit.
I
duabiis
tribubus,vt
no confidant in
Aflyris,& Acgyptijs,
qui ffpc
cos
pcrcuticb.inf,fcd
in Dco fuo
fpcm Donanr D
C
J\elu^u:^conueyic,>tur.
Sccundum
lofcphum 'innume:
le"-^'", Kfc.
rabih
ludseorum
multitudincoccifa,
inrclligimuspau-
"^-
'^f
^*
cos in
Apoftolis,
&
Apoftolicis
viris
cflefaluatos.
5 Eulcbius.
Qmii
ara.a.
Nam cu m
duopromifcrit Dcus
eiusA'tCarmeliciusabanimavfqueadcar-
I AbrahJc,dchisquiabillo
.TPcrcuflioen.mexerctu. fugittetram fuam. & i?. Niniue 2
^''^""
Crant, Vnum
qUOd
adoiansDeumluani a
filijsfuisoccifus.
,
1 UfUrrCUCnr llCUf flcllcCOe
ncm confumctur : Etcrit
f
tcrroreprofueus, 4
^'' aherum
,quod taquam
. .. . .=,:....,-_-..*
bTiJ^em.
arenamaris.
Dciquidcm
amici,
qualcs
fiicruntilli
'
' '
vefcrcs,
&
Prophctx
,
&
Apoftoli
I u min ibus cclcfti
bus
ipfo
fplcndorecompa-
rantur.
Reliquiveroterre-
ni.f.
atquein
humufpcfla
tcs,arcnx fimiicshabcntur
4<
Procopius.Sunt vcro,
lo
& hxc vcrba in cam
, qux
eft ad
Roraanos.cpiftolam
^o""'?'
jj
paucisimmutatis, a Paulo
tranfumpta. Nequeenim
j, vtfolemus,illccuiufquain
vcrbafcquitur
interprctis,
fed Hobrxa
Hebrgus ipfc
ad arbitriu
exprimit
. Pro-
hibct autcm
mirari,quod a
pucro
dcfcribi
paucos
au-
diamus,cum
nominequi-
dcm
pcrmulros
, fcd
opcre
paucos
Chriftum
prohtcri
ccrtumfit
Ateftfalutisco
fcqucndx
optima
rario
,
fi
| Rom,<>. f
IcgisdomumipfafqueProphctarum
fandiones
paucis E
cuangcli^ capitibus complcdaris.
Di/zga
enim, ait, uominu
Matih..
Deunt tnum
, cr
pioxnrtum jicut tcipfum
.
f
Conjimmaiio
abbnuiata. Perf edio
corum,
qux
dc Chri
flo crant tam
longo tcmporc
ante
prxdila
tribus
annis,
& dimidio
complcta
.
4 Eufcbius.
Euangclicam prxdicationcm
pcrfpicud
fi-
gnificat,inquaomniMofaicoambitu fublato,quiima-
ginibus,& fignis,& cOrpor.-ilibusadorationibuscoufta-
bat,brcuitatcprxditum euangclij
vcrbum in omncsho
mincs
ciiufTum^prophctic
vcritatcm
comprobauit
.
J
Procopius.
Qai pcrticir,
&
opcrc lcgcm tuctur,
dif-
fufam cius latitudincm bicuibus
prxceptis ,
&
capitibus
coivplcdcns^cumcfTcrcliquiasillas, quxfaluandx
funt
crcdimus. umi.u, ait,
qu*cunqite
vultis vi
juciaiit
Vjbishomi-
nestcr
vosfaittcillis.
g
luflitiart,,
quia
iniuflc
occifus.morrcm,
& diabolum
luftc
vicit,
& mundum rcdcmit morte.
iIIa,non adijciet
refiduam
Ifiael,
3c
hi,
qui
fu-
4
T Elapli
in leniialem ad Ezcchiam. T Confideie.
f A0yhu.
gaint
de domo
lacob,
inniti
fupcr
eo,
qui
a T '^^amicofaAusinimicus,
quienim piius pioeis
Damafwum ce-
pit
, St Rafin inietfKit.
percutit
cos
,
(cd innitctur
fupcr
dominu fan
'
T Q^faoat. TSanJiifieat.
bf
Vcio coide.
dumllfacl . In veritatc
reliquix
coucrtentur:
a T Conuct:entur.
bTQi!ipotrlt
libeiarc.
rclic[uij:, inquam,
lacob ad dominu fortem.
tf
T Piophet*
.J< adarntu Chti:ii.
T
P<>uli. b
f .\polluli.
t
Si cnim fuerit
populus
tuus
I(rael,']uafi
are-
a 5 Ad Cbiiilum . T Fuangclii
namaris,
rcliquix
conucrtentur ex co . Con-
a f iD juubus uiandatis
tegis.
b T lnuiid.ti^>acict,
i;jia. ii) omnem
teiiam exiunlt nuseoiutiiE. i' tinesoibis iii x vrrba corum.
fummatio abbreuiata inundabit iuftitiam.
ij
14
15
m
a
T^oli
c
i|
NICOLAVS DE LYRA.
1 Et Carmcli Cius. idtji acus bcUaturum.
2 Ab anima
viquc
ad
carncm confumctur
.
quia
anlm*
torum
deict-aerunt ua
igntm gebe>inx,&
carnts
Juerunt
ii.cinera-
U. kuta tatnen
vtfles
remanferunt ihtaB^,
ideo dicttur hic.
3 V
fquc
ad carncm .
Jcilicet
inc
lufiue
,
^uia
combuflio illa
wnproiejjit vjqut
ad
vtfles , &arma.
4
Et crit tcrrorc
profugus. quia
Sennacherib vidcs in mane
flaga
.lla,tnitus
fu^it
ad terram
fuam
cumpaucis. Ideofubditur.
5
Et
rcliqui.x.jfc// refidui defuo
exercitu,qui
ndfuerTit prrcuffi
6
V\%^mcmtcxi\xmct!i\yymi.ciid& defacili.jdco tnbditi^r
7
Et
pucr
ficribctCOS.
tdefijiribere potcrit:quia potcfi
facerc
vnurn
muilicumjimplicim
trathm,cuius
ftgurx
efl litera lod
apui
liib'<ejs,
q
ixin
nuineriifignificat
dcccm
apud
eos
,
&tot
euafc-
runt lum ^ennachtrih.
8 Et crit in dic illa. idefi
tempore
illo
Scnnacheribfug^to
.
9 Non
adijcict
.
idifl ,
il.i
qui euaferant
manum
Satmaijfjr ,
^uaiido cepit
Sarnariam,
&
regem Ifratl,
&nonaudtbtnt tntrafe
regnum
luda
propter
inimicitias,
qu^fuerant
inter
regnum
Ifracl,
& luia. Sed
po^ reccjjum
Scnnacherib
E^ibias afftcurauit
eos
ftrepijiolai
: &
fic
vencruntin
lerufaltm
in Deo
confidentcs
pro-
fttr
percujjiornm pr^diBam.
yei
aluti,./^ mclius vt
credo,
exponitur
hoc dc
regno Iudx,quu-
tumadiiuttat s alias d
lerufaiim^vndeljabit.noici fugerant
limo
rt
Stnnaibtrib:&
ptures
eorum
nonfutrant aufi
vtnirc in
lerufa-
lem,vel
ltm,vel
nonpoierant,
(<! jic
alibiiatebant:
fcdfugato
Sennacherib
reditru',t
:dlocaJua.dr
Dtmino corifidentrs
audito miratulc.
10 Inniti
fupcr
co.Scciden, fuper regrm Afjyriorum
,
in
quo
tempore ^cha^, &populus
luda
fuit confifus , C^ ad
pctitioticnt
.4ch.T^ regem ^yrie
tnterfecit,& regnum Ijracl
inparte fpoliauit
vihabetur^. f\eg.
\6.
Jtd pojiea
de amico
facius
inimicus
inuaftt
regnum
luaa
tcrnpore
Sennaiherib .
\ i Scd inn itctur
fupcr
domin um, &c.
Quia vifa
mirabili
percujjivne
Sennaiherib,ex
tunc
fjrmttcr
toifift Juerunt
cte
Dco,qui
facrificat
Ifracl.ideo fubditur:
u In vcritatc
rcliquixconuertcntur,&c. quia
Judei,
qul
remanlcrant,ad
veum verai iter i
onuerfi funt.
I
j
'
Si enim fucrit
populus,&c.
idefi
in
magna
muUitudine.
14 Rcliquia:
conucrtcntur cx co.
Qnia pauci
remanebuntt
fcdiiet
aU Deum vcre
conuerfi:
quta poji captiuitatem rcgni Ifael
per Salmariafarrcgem .y1fJyriorum,&poft
vaffationtm
regii
Iu-
dteper
^vn-iacherib
remanjeruntpauci
Itiixi
refpeciu
mn ttiiudtnts
eorti, ijiis
futrat
tcmpcribns prxteritis.
I
j
ConfumtnatiO abbrcuiata cft .
quia
exierminatio cxi r-
citus ScnriacDertb
,qiic
fatia
tit tn breui
tempore
,
fcUiiet
invna
no^e
fciitinundarr,'defi
abundare
iufiitiam
in
Judtis,quia vifo
mi
raculolaudauernnt
Deumfideltter
, (^excorde. atiqui
vcrolibri^
habcnr,inundabic,
&
fatjo
ex vitto
fcriptorum proptcr
fimilitudi
nem titerarum. Et
quia
illa extcrminatio
faHafuit
virtute
diuina,
vtprxdiitiim
efi.ideojubditur.
J<iConfum-
MOR^ALITEV^.
8 tr cnf, Cf<. fcilicct inniti fallitati
,
fcddiumx
vcntati
T
^
Trttpaucttate numtrabuniur.i.dc facili: &
garcmancntcs
Rcfiduum autcm
huiuscapitis
,
cllqu.xdam
rcplicatio
dctcda
faifiutc
Antixpi
firmiicr adlixrcbunt. idco
lcqt.
lcntcntis
pr^didlje,
ideo
pcrtranleo.
8 Etent
Tom.
4.
E
a
I3J
Glof.ord.
&Nicolai
de
Lyra
1^6
8c leruneAtonc , humani
t
Pafillam.
laile. 7
t
Adconrum
ptioneoi
eo'
lum.
a
Confummattonem
emm. Aa
gencii5lberione,ttibut
liebusconfummauu.
A
litcram.Fecit, quia
tantam a
| Coiilummatione enim,
& abbreuiationem
t
Infra 8. f.
multltudinem
prXterdeCe ^ , lerufalem diotur vmbilkus mundi.ideft in medio omn.s terri .
occidit brcui
fpatio
vnius
dominus Deus cxercituum facict in me'clio
nOCtlS .
a
T
Vi fcilicet non timeat Ezechias.
b
Hoii
/imfm
Anagoge.Praj
q^^Is terrjE.Proptcr
hoc h^c dicit dominus
cipiturpopuloeccleliac,
nc
_ ^xt i-

i
timcat aduerfarios,
qui
ad
b Deus excrcituum: Noh timere
popuius
meus
niiffnanfllimremDCr nara-
a 1 Ideft ab
Aflynjs.
b.f Deprecandononpen.tusdelendo.
pilgnanaum lCnipcr para-
letufalem enim liberabn
nropter
Dauid feruum meum.
!;et"i4Zr;:!;"',ro
t^^bitator Sion ab AfT^r
: In
virg.
cmm
peV-
;rnSpo7tm:y
c cutiettc&baculumfuur^lcuabitfupcrtein
,
cipiunt,&nontamgladio ^
via
Aegypti.
Adhuc cnim
paululum
,
modi-
^
quamyirgapercutiunt,ga
cumq;
6c confummabitur
indignatio
mca,
^
a
^ Aegvpiiorum,
Aflyriorura,
& Sennacherib. ( Vox
prophetx.
&furor meus
|
fuper
fcelus corum . Et fufci-
f
Sennacheiib. T
Vltionem.
tabit f
upcr
cii dominus exercituu
ilagellum
a
l'
Sicut Madiaaitc i Cedeone fine
fanguine
ludzotumviAi funt.
b 1"
vbi occifuseft.
iuxta
plagam
Madian in
petra
Orcb
,
&vir-
a
i
Pot n.iam. b f it.ubtum.
tijr
,
vt
fpiritu
oris cius
,
&
c
g
j {\^ ^,^
f^pgj
^^j.^
^ ^ lcuabit eam in via
OlCO mileriCOrdiae
iUgUtn
-
a
1 qula fpwafti
in
Aegyptijs. bfCumab Aegyptotcdierit.
c
f
Hoc
hoHiUm COmpUtrcfcat.
*
fcllicetquodau.
d1 Sennacherib,
occifoexercitueinsabAngelo.
Acgypti.
Etcritin dicilla^
aufcretur onus
^^
a T Auferetuificquia, compuire.
eiusdehumerotuo,
&iugum
eius dccollo

f
Degciet dominatio 3
^rzfentia
mifericoidiz Dei.
g
b
f
Viam Scnnacherib ab
Ae^ypto vfque
in Nobe delctibit'
propbeta.
tuo,&
coptitrefcetiugum
t afacie olei. Veniet
a f
JFcfti.iamct.
f
Cuifun
jn via
Aegypti
ambuiaue-
runt,& non funtconfifi in
domino.Cum autereucrfi
fuerint ,
& via
Aegypti
de-
reliquerintjflagellum
Dei
in iudicio fufgitabitur con
tra aducrfarios. Madian na
queex
iudicio
interpreta-
B C
Super
te in via
.Aegyptt,
Captiuatis
decem tribubus
rcucrfus eft
per
ciuitates la
da:,&
Beniamin.qujeerant
in
viaAegypti , quas
fub-
ucrtit.
Velcaptis
ciuitati-
bus
Iud^,& Beniamin,eti3
partc
lerufale
inferiore.rc-
uerfuseft m
Aegyptii.
Cii-
e Iv
petra
Oreh
, &
vhgam
-r^
^
Procop.Vbi
in loco
a/Jii
lionis. habet
70.
In Sur Oreb
intcrpretatus
eft
Symma-
chus.ne
illam,qu2
Gedeo-
neMadianitaruduce,
fcd
quq pcr
Mofen inflidlaeft
piagaintelligercmus.
Sur
cnim
iple
foluendo voca-
batur,
eratque
monti no-
mcn
Orcb,
cum &eodem
Nuajj^
tempore
lunt mafculi om
nes,
ipfique
adeo Madiani
tarum
regcs interruptionc
9 dcleti.
f
yirgamfuaminm3.re.Qnz
10
fi:Antcquamveniatfuper
1 1 tc
aggredictur
Tharacani
1 2
regem Aethiopia,
& tran-
fibit mate
rubrum,& leua
bit
virgam fuper Aegypta
ij
& ficcum multo cxercitu
reuertctur contra lerufale.
g EtiugumeiusdecoUotuc,
4. Re|
^
Procopius.Habet Rcgii
hiftoria
AlTyrium
tributi
g
nomine trccentaauri tale
ta Ezcchias
impcraflc,
ad
auorum folutione facros
thefauros,
&
regios
ncccf'
fe fuit exhauriri
,
quod
iu-
ginomine
nonimmcrito
H
f
Nolcns ibi maneic iS
fignifiCatUm
cft.
hcCni item. i ^ .-
, .. .
b
1 h
CoYiiputrc/cettugum
d
facie. tlQmii

falemcaptiuandam,ciuita
fcSjXjuac remanferant,&
in
viaab
Aegypto
Vinientib*
in lerufalem ,
erant, cepit,
&fubuertit.
f
Recenfuitd Prf//
wmo<f/fw^';
Hoclongotempore poftcomple*
xercitu fu6.
fum cft: fcdomnia fscula
^ternitati (in
qua omniapras-
f
A'in5 Maii^th.
inAioth,trunfibitinMagro,apudMachmas ,9 ^
Grcgor.Subrugoquip-ineua
a
f
Fiduciam habens
capiend*
vrljis. f viuaH
iea,turus cito.
f Sarcinas.
r^^ fr-r^^^in-.,.,,- A.xZ^,^J^;-y?-
h T Sennach, nb cum
fuisf.rcinisd.-polit.s T Pratdiaasciuitates: vel ma- P'-
tCnCOamur
QSmoniacg
^gnas
&perueiicruntin
Gabaa.Sc dixf
rur^t,
Gabaafe. no.
dominatiOniS,(ed
Vnftl fU
tcomcadabicvafafixa.tTranfierunc
curfim,
20
n^us oleo
Spiritus
fanfti.
a
f Vbipaululu.u
tificitexc.citum. f
H'n:cniiuaiucrtit.
T Alias.
21
Et QUia ROS Ctatia libcrta-
Cabte. b
1 Paiiefiaa. c 1
Ci^
i vici la. d
f Sedestejia.
j-
-
~

Gabaafedesnollra.
ObllupuitRamarGabaa 23
1 Q" 1 vici la. d
f Sede5tej;a. >,,"

j
~-
j
-
^h .
r c. ,^ *! H
22
tisvnxit.dommationisdae
tTranfieruat
^"^1^"^) comparatamomeritanca
funt
vadum in Ga
C
baa diuerfo-
__________________________^_^___
tioru
pcrno-
~~
AaruBC .
c
Jnpe-
moiuacas
lugum putruit,
Paulo
atteftante,qui ait, vbifpiritus
domini
,
ibi Ubertas. -
h
Trmficrunt,.urjim.Gabaafedes,(^c.VtXtQni\xm^loi\X''
'
turo
moreprophetico.
^
Confor-
NICOLAVS DE LYRA,
^
I
Confummationemenim,&abbreuiationemdomi-
nusDcusexercituumfacietinmedio. Idefi
in
luU^a,
qu^
eft
in
quario
climate terr,e habitabilis
,
qux
diuitur in
feptem
cli-
tnata: &ibifuit
percufjus
exercitus Sennacherib ex diuina
iujii-
tia . Sicut enim
pater
piusgafligato
filio
pYoijcit virgam
in
ignem,
fic pater mifericordiarum
Deus Sennacherib cum
fuo
exercitu ,
qui
eratvirgadomini
ad
gafligandum populum Juum, vtpradiiium
eft,
fa6iadebitaguWgatione proiecic
in
igncmmaterialem,
&in
ignem gehenn^
,
vtpradiHum
eji . SennaLberib tamen in
perfona
fropria nonfuit combulius
corporaliier,Jed fugiens
ad
terrantfua
ibi
interfefius fuit
d
filijsfuis miferahiUter 4.iieg.
1 9.
5
VtoptcrhocVoJita^^flyriorumpunilione,
hic
confequen-
terponnur
E-^cbiXy&popuLiJui confolatio,
(ecundo
ponitur
redi-
tus Sennachenb in
ludxam, &
fui
exercitus
percuffio
ibi: Venict,
Circaprimftm
dicitur:
Vzoptcthocfciticet propttr punitionem
^Affyriorum
d Dco
prAittam*
, 5
lixc:dxQ\tdova.mu^, Cuiusverbum
eftinfallihiliterverum.
4
Noli timcrc
populus
mcus.
quia
ibi
vigebat
diuinus cultus
ideo
fpecialiter
dicitur
Deipopulus.
J
AbAfflir.
Idtft
d
rege jtffyrioium,
&eius virtute.
6 In
virga
enim
percutiet
te. Ex mea ordmatione ad tuam ca
iiigationem,
&non ad dtledionem .
7 Etbaculumfuumleuabit. Idefl
fuper lerufalem
,
8 In via
Aegypti.
Sennacherib enim cum
effetin
ludea eam de-
uasians, audiutt nuntium de Taracha
rege^cthiopum,qudd egref-
fs
erat de
terrafua adpugnandum
contra
eum,vt
habetur
4. B^g.
19. &tutic
rece(fit
de
ludxa, vt iret obuiam
ei,&ftc viajua
erat
yerfus A
e^yptum
; &tunc
miftt
nuntios, &
litteras,
quibuf
com-
minabatur
E.'^chi<e,
&
populo
eius de
deftruHioneeorum infuo
re
ditu, & hoc
eft
quod dicituriEt baculum fuum Icuabit
fuper
tc in via
Acgypti,
ideli exiilenstn via
verjus .Aegyptum
com-
minabitur tibt , vcrumtamen,
quia
illa comminatio non habuit
ef-
fciium
,
quia
in illo rediiu exercitus Sennacherib
fuit percuffus per
^ngelumtVthabstHr;nfra,ldeQdititkr: Leuabit baculum
fuum
fu um: t won dicitur
percutiet, quia
illa comminatio non habuit
ejje^um.
Ideo
fbditur.
<f
Adliuccnim
paululum. Quiap^^fl paucos
annos redit Sen-
nachi
ribjcsli,
et
fcit duos,
vt di8um
fuit 4. l\eg. 19.
&tttnc
fuit
fircuffus
Cius exeniiH^:
Ideofuhditur
:
10
Etconfummabiturindignatiomea.
ide^vindiHa.
1 1 Et furor meixs. '^ciitcet
Sennacherib, &fui
exercitus :
12 Et fuicitabit
luper
cum dominus.
tdcft .Angelum percu-
ticTitimiplum.
I
j
luxta
plagam
Madian in
petra
Oreb,&
virgam
luant
fuper. iluiapercujfio
exerciius
Sennacberibfuit miracuLfa^ Jicut
&percuUio
Madianitarum,
de
qua
habttur
ludic.j.f.
Et
percuffio
.Aegyptiorum
in marirnbro de
qua
habetur
Exoct.x^.ideojubditur
14
Etleuabitcamin
viaAegypti.Hocffl,
ficut
leuauitpo-
tentiam
fuam
ad
percutiendum .Aegyptios perfequcntes
Htbr^os
in via maris rubrt exeuntes de
.Aegypto,vt
habetur Exod.
14.
15
In die illa. Scilicet
percujjionts
txercitus Sennacherib.
16 Aufereturonus eius.
Ideflgrauamina, quf tibiinferebat.
17 Etcomputrclcetiugum
a facieolei. Idtfl
diuin^ mife-
ricordi^ ,
quia
duminus
coudefcendens E^^^chiie interfecit
exerciiH
Sennacherib
ptr
.a
ngelum
,
&
ipjum Seimachertbper
filios
fuos ,
vt diBum
efijuprd.
1 8 Venict in Aioth. Hic
defcrib
tur reditus Sennacherih in lu-
dieam
,
vbi
tuncfuit
eius
exercituspercufius
, cum dicitur . Ve-
mttin hioih..
Islpminafuntciuitatumperquas
vemebat con-
tra
lerufatem.
19 Apud
Machmas commendabit vafafua. ibienimin
quodamfortalttio repojuit partem JupeUeBilisJue,vt expeditius
ve
viret ad
deflruendum lerufalem.
Ideo dicitur.
lO Tranfierunt
CutCim.Quiafefiinanter
ihat
verfus lerufale.
2 1 Gabaa fedes noi\ta.ldefi,iUuc poterimus
venire ad
figendU
tentoria hoc dicebat Sennacherib ad incitandim extrcitum
defefii
natione cotra
lerufalem.
Xz
Obftupuit
Rama. Ide^ habitatores eius audientes aduen
tum Sennacherib,
quia l\ama efi
ciuiiasprope
Cabaa.
2$ GabA3iS3U\isfugit.ldefibabit^oreseiufnon
audentesex-
ie
peSiJre
N
37
Ijje.
/P
a Coifortamlniadhuc
difsifi.
^
Poftquam
Scnnacherib tc-
tcr
Jitin Nobetcntoria,vo
lens mane
expu'j;nare
leru
ialem ,
non ccflauit
vfque
in mediam nodcm mifia-
ri dcrolationem lerufale,
dicens
:
En,ifta
Iblaciuitas
liberaride manumea
po-
terit?
b Ecte dominJtnr dominus
fxercituum,
&c.
Dixitpucri
nomen
dc
virginc
nafci-
tur,r.Emmanuel,& poftea
KcLix
Cap.
XI.
*
TQj^a^ozrunt
huius noinini]. bfHoeaudito.
TErgi. fNimio vluhtuhmncs.
rIiquo'uin
ir.ore^
Siulisfu^ic;
Hinni vocetuafilia Gallimat-
13S
*, Ciuitates UnA
pcrqujs
uanliuit.
cuttcniis. b
^Q^iia. fUm.
&Gabbiin.
i fldeftdeclina
tediligentei impctuin
tFugit. TCiuitates ludz Mcdemco]
IIOI
it. 3.
tende
Laifajpaupercula
Anathoth.
Migrauic
af
C^au:Qui
habiutis in
collibus.quod fignili^at
eabim
b
f <rnnachetib ad exetcitum dicit.
f
Armacapitc.
Medcmena,
habitatores
f Gabim, conforta-
iQoaii:
lUrtic.ihoia diei vi in Nobe
figat
lentotia. b fCiuitas in
lu 1,
dcqua
tuit Gesbi vnus de
t''?mta
ptincipibusDauid.
mini,adhuc
dies cft vt in Nobe ftetur.
Agita-
aVMina>(Ot
nt;. b fSion moBseft.in cuiuscoli: Icrulwieni eft.
bitmanumiuam
fuper
montcm
filiarSion,
,
._.
-
a
'Prophctia
de
panjonedomini. fSed. bfPatrr.
invtcroprophct.iTxconcc
b
collcm lerufalem.Eccc* dominatordominus
pti,t.accclcra, Ipoliadetra ,
. .
,.^
.
, "^T- I r TPetcutiam paftotem, &difpergenturOHesgregi$.
he
fcpr^.CC q>
ellet
lapiS
Ot fIn
paffione.
b f
Porpus
Chr.fti terrenum.
cxcrcituum
t
confringcc lagunculam
in ter-
a %
Qj^\i
tetiz motus fac^us eft
magnus,
monumeiua
apcna
funt. b
f
ludzi.
cfln vindiAampallianisChrifii. fAierialua.
d
T^Mperbi
I
lefcpr^.^ g^elTetlapisof
ienfionisduabusdomibus
IlVacl.Scd nunc
antcquam
<licat,g>
dc
Icfle,&
Dauid fit
nafciturus ,
per
translatio-
nedefcribit cius
paffione.
4
Procopius. Adgentcs
iam fermoncm conucrtir.
Erant.n.ipfarum principes
dcfpculo
conditoris cultu
^
idola
amplcxi,&
animi fc-
roci-
NICOLAVs DeLY rX:
l^
ptfidre
aduetitum Sennacberib. Et dicttur Cabaa
SauliSyrjuia
Saul
^
eam inhabnakHjVt
habetur 1 .
neg.
zz, Et
tcmpore
eiusfuii tbifi-
ies
regia,
, 1 Hinni VOCC
tU3.'.ger/ie prx
artxietate &aduetu Sennacherib
1 Filia
G2AUm.Callimeftmonsinquoeliciuitas,qutediatur
fi
l-a rnmis
iUiH',io quod
eil
ibifortalitium,vtideciuitas
iUa
defen-
xiilu','tcutftlia per
matrem.
3
Attcndc L2i(a.f.aducntHm Semutcherib^vt
ihi caueas.
4 Paupcraila.
ciuitas
efi
vndefuit leremiaipropl)eta,qu4
dici
turpa'ipercula,q'iia
fuit
ab exercuu
Sennacixriafpoliata.
5
Migrauit
Mcdcmcna .i . habitatores eius
fugeruntprx
ti-
tHore Snnii icherib.
<
Habitatorcs
GMm.fimiliterfugerunt.Quod autemfequi-
tHr,iuuur
in
perfuua
Scnnacberib
fcflinantis verjts lenifaUm,
di-
centis
exercituifuo.
Q 7
Confortamini . Talis .n. mutatio in modo
hquendi
fit fre-
quentcr
in
prophetis,efl
enim
t^obc
locus
prope Inufalem,ad quam
tuertendam
f- iiinabir,ideo fubdttur.
8
Agitabit
manum
fuam.i/M*
exercitus virtukm.
3
4
5
6
7
8
lo
II
rocirateval dc
tumidi.Aifit D
. n. nonnulli
quiadc Salua-
toris aducntu
lernioncm
initituat, lorum
quilciiis
vmbra
fuperbc
olim
glo-
riabantur,cuerfioncmdc-

nunriare.rcr Libanum
aut
quod
cum excellis
cadcr,
templum ipfum
cfi claris
tumidifq^raccrdotib.
intcL
ligit
. Libanuni et Icrufale
nuncupare
folet
fcripiura,
vt
Zacharias,
.yipai
Ltbam
^jjt ^j,
portas
tuas &
dcpjjcatur ignls
cedros tuas.
Vbi
fupn.
je Rupcrtus.
Deconfra
ftionc
laguncul.T:
diucrfa tcxcijidicia'
dinerforum lcntentia cft.
"""]'
'"^ ^*^
Ali) voluntpcrhancChii-
"''"
fli
paffioncm ljgniHcari,cp
rorc
,
&cxcclli Itatura
luccidentur,
&lubu- 1 2
volcte Dco caro eius mor
^Dopcieniur. a *v -nat lerulale
prop
ct r.ultitudincm
populi
translatiiie.
JJ ti tradita flt VtludYOriini
mcshumiIiabiitur,&{ubuertccurco'ndcnfa 14 fublimitas
dcftruatur,
&
TRom^noium.
f
leiulalem vel
templum.
b fSacetdotibus.
I5 CXCclfi COmiant in tCrra & c
Tnde :
Aperi
libaoe Ponas tuas,& deuoiei iznis t i-
-
/~
-
j

r
^
gte(rut^t.8ccedrostu.
Libanuscu (uiscedris inc-
falcusciusfcn-o,
&libanuscuexcclfiscadec. ig
cidatur.Alijvoluthundo
cum dici ctiam de
Afiyrio.
^^CAP.
9
Supcr
montcm filijc
Sion.^-^M
cinitatem &
tcthpiif
inten
dcb.it deitruirc
quod
erat in monte nion :
led
q'<ta
fi>it dtjraudatus
ab inte>ito'ex
percuffwne fui
exmitus
per angelum
,
ttiam
amequi
obfidnc
IeruiuUm,vt di^um
fuit j\.f\eg.l9.
l deo
fubditur.
10 Eccc dominator dominus.'.e.tfc<:;ri sennacbmb Virtu-
tem.Laguntula,n.tit
de
terra^tdeo fignifiiathumana corporay(jute
a
dominofint
de
terra,
corpora
vero beilatorum Scnnaclxrib
futrtit
in cineres redaBa.
It In tcrrorc .
qiaa
Sennachetih mane
confurgens,
&contritionS
fui
exenitui videns tertitus
fugit.
1 2 Et cxcclfi
(\itura.i.prmcipesfui
exercitus.
1-^
Succidcai.i.interficientur ab
atigelo,ficut
arbor
q
fucciditur
14
Et lublimcs humiliabuntur./.
(uperbi
,
quia
icnnacherib
cum
paucis
fugit,a luperbtaJua
dcit^us.
iS
Et fubucrtcntur.?.M/r/f<fo
(ui
exercitus deflructur vlrtute
angeli
.
Liua: hic dicitur
ferrum
metaphorice
, (juia ferrim
domat
omnia,vt habetur
Dan.i.f.Et
nulia virtus Ijumana
potcH rejijtere p
virtuti
angelicit.
16
Etlibanus.'.yMf/;crti
cumprincipibusfuis: fugiens.v.ad
terramjuam interfeciusfuitibidem.
A D D I T I O.
In
cap.xo.vhi
dicitur in
pofiitla. Quodautcm
fcquitur
dc
pcrfona
Scnnachcrib.
/iof^worfiiwar.Conforfamini.adhucdicsclVi&c.y/wi-
literpotefi intelUgiinperfona Ifaijefuijje diHum,ficj't
k^
pttceden
tia &
fequenlia vfii;
ad
finem capttis
.
.Adquodfar
ii'in,
<ppofl-
quampropheta
denuntiauit reditum Scniiacherib in ludjtam uotni
nans
cimtates^oef quis
veniebn contra
IerufaW,-{icer,s
: tCenict in
,Atolh, &
ofiendens quo
ciuitatct
ohHuptbant,
&
altqui fnguhant
prtimiirefuorum,vt cumdiciiiObflupuit Hama,Gabaa S^ulis fu
git,migramt
Meiemena
fmiliter <& habitatores
Gabim,fcitketfu-
CAP. XI.
^
p
7*
egredietur yirga.V{ic
a
J-TO.Vfqj
ad
principiu
vifionis
Babylonis pro-
phctiacftdcChrillo, a
per partcs cxplanamus,

nc lcdoris mcmoriam
fSed
priiM'
9 fTurt.idi*.
geruntfpfout
in
pofiii.Confequenter
reuertttur
propheta
ad
confor-
tandim
eos,fhniliter
ad
confolandum
a
pradicio
timore &
fuga,
di
cens:Confortamini:adhuc
dics
efi,vt
in
T^be
fietttr
. Et efi fenfusz
Tioliie
timere tumultum huius inimici
Sennacherib,quia
adhuc efl
dies,fcilicet
in
ptopinquo,
vt in
t^obe, qute
efi
quxdam
villa
parua,
qut
erat
facerdotum
.
Sietur,fcilicetfccuri
&
fme fugii fuhUto
ti-
more:Cr
quomodo
hocfiat,declaratfubdens:.Agitabit
muniim
fiia.
fcilicet
dominuf Deus
fuper
monttm fili^ Sion,
& coltim
Ifrtif^te,
fcilicet
ad
protegendum
ea.Et
qualiter
hxc
protetito fiat, o^idit
di-
ccns:Ecce dominator dominus
exercituu,confringet ia^Mtculii, fd
licei exercitum Sennaciierib.Et
exponamur
ctera
ficut
in
poll.lla,
confundamus.
a
EgrditmYiTgim
& florS
ludxi
ipfum
Chriftum intcr
prctantur, quia
in
virga ,
rc-
gnantis potcntia:in florc,pul
chritudo
. Nos
per virgam,
^i
Mariam
XI.
fPiophetia den.itiuit3te.
fMaria.
b
f
D^nirpe
Itauid
T cijrcdictur vir<;a
de radice lef
a^Chrillus
viitutuni flot.coiona
angelotum,
(Trrt'i'ittcftotum.
TManOictis.
bflefle.
fc,& t
flo.\dc
radicc ems afcendet.
o
NICOLAV S D E LYRA.
Cap.
X I.
j
"C* T
Cgrcdictur.flic propheta
teuertttur ad
defcribendii Chri\i
-*--'
myjicrium,quod
ctatfunm priticipalc
inteniii.Et diiiiditur ik
duatpartct: qnia ptimo ponitur
huius
myflerij defcriptio ,fccitndi
fiibditur gratiari
a^io
pro
tatito
beneficiOyca.fc.Vfima iatrcstcjuin
primrj dejcnbitur ipfius Cljrifii natiuitas,fecundd eiusfantiitas,ibi:
1
Et
tequirfcct,tettiofublimitas,ibi:
Indie itla.
Circaptimufcicndtt
qnod tfiudcaput exponilurad
litera de Chnllo
aiiodvr b. Htb'.i. s
&catbolicisfvnde
in ttaslattone Chatdaica
fic
habctu^tExtbit rtx
defilijs
tfai,(S
Meffias dcfilijs filtotueius,&c.ludjct
tameuboctx
peclantfuturtm
.
Chnfiiani
verohoc duunt
cfjc implitim
iii
lefn
"hlax^rtno.Et fi
cundum Im diiitur hic.
1 Et
egrcdietur virga.'. virgo
Ma\ia,quaidittturvirgagraci
lis pa"vcrtate&
Ininiiliiaic
fifxibilis pktatr.
2 Et f! os dc radicc cius iiCcdct.i.Chrifius,qui diciturfl
'S rone
tjii K
.4
L 1 T E
R^.
t
r
Kgrediefir vhzt
.
Caput
irtudlitcralitcr
cxponitur
dc
Chrjfto. Moraliicrautcm
potcftcxponidcbono ipfius
vicario,fcilicct dc bono
Papa
n
touccclcfia,8c
cpifcopo
bono in dioccfi
vnai5c primo quantum
ad cius crcatio
-
ncm.
ncm,cum dlcinn-.F.yrrdlrtur
virga
Idcf^
paflor
bo nus cu-
iuscllfcrre
virgam pafloralcm.
W Deraifce
/cy/..i.inccndij.;umc.Kinrpirationc fp^rituf-
Vandidcbct
inftitui.
w
Et Hns iie r.i iicciins afnn
/^'.i.puritas,
& dccor fariaita-
ti.'5 apparcbitin opcribus
Juis.
\
^'
Tom.^,
F
3
139
Gloford.&NicolaideLyra
140
/g"
Maria
intelligimus,cui
nullusfrutexadhajfir.vnderVir
V eo
concipict
&
pa.fil.(5c floremChrirtum.qui
dicit .
Eg(
Siipr,7.c.
Canti.z.a.
.
go concipict
6c
pa.ni.oc noremv.nnitum,qui
cticit .
Ego
"jum/ioicampi&lilium
conuallium. In
euangclio
NazareorQ
(quod
Hebraice
fcriptum
cft)
ita habetur?Fa6tum
eft aa
temcum afcendiiretdommusde
aqua,
dciccndic fons
omnis
fpiritus
,
&
requie-
uitfupcreum
,
dixitq;illi:
Fili in
omnibusprophetis
expedauitevt
venires,
6c
requiefcerem
in tetu es .n.
requies
mea
,
& tu es filius
meusprimogenitus,qui
re
gnas
in
fempiternum.
Hm :
*
Origenes.Dicitur
Chri
Nimieros.
"s c.xire virga,&
lios aice
b
^ln quo
efl U'oettas> quia
b
afAconccpiioneperpetua^ ^^ChiiAum
uiiritiis doiTiinus eii.
^
Etrcqiiiefcetfopereum fpiritusdomini,
fpi-
a i Ipfee.iira
Dei viitus 8c Dei
fap.eniia
eft. fVnde : Omnia in la-
pientii
fccifti.
^
ritusfapientia:&
incelledus^
fpiritus
confilij
atVnde-.Noii aiccpiltis fk>iiitum
in timorc, fcd
fpiritum adoptionis.in
quo
clamamus -Ab.i
paicr.
6^fortitudinis,
fpiiitus
fcientix & t
picta-
..,^....1^ ,..-,-
aflnelFeauinitialis.
b
f
Cafti
pc
rmanentis.
Jer"e,quiaiinguiisdiuerfus
c
tis,
&
replebit
eum
fpiritus
timoris domini.
cfEcitur:eiquife|nioreft
d
Mon fecundum vifionem oculorum iudi-
&
negllgentlOr
nt L,nnltUS
^ IDicemibus: Magiftei fcimus.quia veraxcs.&c.Refpondit
:
Quid
me
Virga
afcedetfedeXlt. ExeU tcntatishypoctiia!.
^
bfExmiotum.
dum
namque
eft
qui
fc-
*
cabit,
ncquc
fccundum auditum aurium
gnior
eftjde
eo ftatu in
quo
eft
,
&tranfeundum ad aliu min
quem virga compellit
.
Ei vero iufto
qui
ficut
palma
floret,dicitur
Chriftus afce
B dere vt flos
,
vfquequo
afFerat frudus
fpintus
,
qui
func
charitas,gaudium,pax.
lib. de arne 4 Tcrtulianus .
IpfcChriftuseftflosdevirga,
natade
Chrifti.
radice Iefle:radix autem
leffe^genus Dauid.virga
ex radi
ccMaria ex Dauid:flos ex
virga,
filius cx
Maria,ipfceric
Sc fruaus ventris : flos .n.
fruSius,
quia per
floiem & ex
flore omnis fruftus.
'
^ Ambrofius.
Virgacftverbumdirc<ftum,rcgale,ple-
Iib.j.off.c
14
numpoteftatis.infigneimperij
.-
virgalerpcnsfadaeft,
qmquicratfiliusDei
,
homofaduseftex
virgioe, qui
quafi ferpes
exaltatus i
cruce,medicinavulncrib.infudit
Sermonc 8
*
Auguftinus. Virga
crucis
myftcrium pra;fercbat
Si
de
tcmporc!
cut.n.
per virgam Aegyptus
decem
plagispercutitur,ira
per
crucem totusmundus humiliatur & vincitur. Et fi-
cut Pharao &
populus Aegyptius afliigitur per virgam,
vtpopulum
Deidimittat,itadiabolus
&
angcli
ciusfati
ganturpercrucis myfterium,vtaDci
cultu rcuocare
non
poflint populum
Chriftianum.
lib.t. cSmen
^
Rupertus.Videquampulchraoppofitio.Supraofle
MJnIfa.Sap. debatur
illefpiritualis Aftiir,virga
furoris domini, <5f in
manueiusbaculus
mdignationiscius.Ecce
autem
v
ir^s.
gratias (Maria) virga requiei
domini,&
in illa flos in
quo
habitet.
a Et
requIefcet.quiA
in
ipfo
habitat omnis
plenitudo
di-
uinitatis^vnde^SK/^er quem
videris
fpiritum defcmdenUin
.
b
5fjmw.Sicutfermodiii,lux,vita,&refurreftio vocat,
^
ficfpiritusfapientia;
intelIeftusconfilij,&
for. fcicna- &
pie.^c
6.
pie.&
timoris domini Non
cp
diuerfus fit iuxta ditfercn D
tias nominum,(cd
vnus & idcm eft fons cunaar.nm vir
tutum.Sine
Chriftoergo necfapiensquiseft,neciqtelli
gens,nec
confiUarius. nec fortis,
nec
eruditus,nec
ti mo
-
re domini
plenus.
Hi funt
fcptcm
oculi in
lapide
vno fe
cundum Zachariam. Zachj.i
J<
Gregor.Nazianzcnus.
1
OperationcsSpirituflanfli
^"'"'I
(arbitror)
Ifaias
appellat
"' ""
fpiritus,quosfeptcm
dicit,
2
& infra
rcquieuifre
ait fu-
3
perdominum feptem fpi-
ritusidempropheta
Ifaias.
itjmofj,
Ji
Procopius.
HcEC non ii
domini.f
bi fed nobis
,
qui
fumma
re
benef,
4
bonorum
penuria
labora-
^^'"
'".'
Smusafl-umpfit
^^^
4
Rupertus.Spiritusm-
telle^lusin eo
requieuit,
6
fciuitn.quib.aperiretmy- fuormi
fteria
Dei,
quibufvcloque
rctur in
parabolis,
nec dxmones admittebat confitcntes
ipfum
efle
Deum,necindignis loqucbatur myftcria
Dei, E
imoprohibebatfanftumdaricanibus
.
Spiritus quoq;
confilij rcq\x\Qmt,\niiit:Hiecabfcondibtitfapientibus&rtut~
labatparu.ilis
.
Spiritusquoq; fortitudinis,cuius
fibi con-
fcius,nemo,ait,i>orf^ rapere
de mann
patris we/.SpiritUS
fcic
tix,
quia
de omni
fcriptura tepori
vel rei
congruas pro-
fcrebatfententias,
itavt mirantes dicerent
aduerfarij,
i>uo htc hteras
fch
i
Spirituspietatis,quia feraper
intcntus
fuit,vt
vitam daret
mortuis,mitemqj patientiam hab6s,
reddiditbonapromalis. Spiritustimorisdomini,ita
vt
pro delitijs haberet,cum voluntate
patris
faturari
oppro
brijs ,
diccns
fcmper
verbis &faftis
,
Pater non mea fed
tua voluntas fiat. _
c Et
repkbit eur.ifpiritus
.
Spiritualitcr propter paruulos
pfatj^
*
qui timoreindigent,quemforas
mittit
perfedacharitas
Aa.io.<
Qni.n.timet,pocnam habet,&
non eft
perfedus
in chari
fAtc,\\\<iiQ:TimQrem
dot):ini docibovcs. Mitth.j
d
T^ion jaunduni.l^^on
accipiet
perfona,quia
non eft
pcr-
Ji><lcn''
icnarum
acccptor
Deus
,
fed in omni
gente qua:
timet
^
Dcum,acceptus
eft
illi,vnde
ait : y<e
Vi,bisjcriba , e?^ Ttja-
/5
Irensus. Secundum
idquod
verbumDeihomo
erat cx radice lefle,
&filius
Abrahs,
requieuitfpiritus
Dci
fupcr
eum
fpiritus fapientia:
& intellcftus . Secun-
dum
quod
Deu-serat,nonfecundum
gloriam
iudicabat
ncq;
fecundu m
loquelam arguebat,non
.n.
opus
erat il-
li,vt quis
tcftimoniumeidiceret de
liominc, cumfciret
ipfe quid
eflet in homine.
Jc
Ruper-
NICOLAVS DE LYRA.
.je ritatis:quoniam nuUumpeccatutn aSlualefeu originale
habuit in eo
locum.Et
quia protulitfruHum
no(irfalutis.Hebr<ei
autem
expo
Dluifio. mnt
vtrumque
de ChriHo
,
qui
dicitur hic
virga
,
propter regiam
dignitatem &fios,propter
vitx
puritatem.Et
dicitur
afcendijle
de
radice
leffe,quiapater
Dauld vocatus
fuitlfai
&
leffe
: Chriilus
autem
dtfcendit
de
Dauidfecftndum
eos.
1 Et
requicfcet fuper
eum.jyic
confequenter defcribitur ipfms
ChriflifanHitas: Etprimo infeipfo,fecundd
in
corpore
eius
myfli-
co,ibi:Et
etit
iufiitia.Circaprimum
dicitur: Et
rcquiefcet. qa
in
baptifmo
eius
apparuitfpiritufianBus infpecie columb^fuper
eum
'M^it.^.addefignandii plenitudine
omnis
grati^
in
eoyideo fubditur
2
SpiritUi fapientiJE.i.d^ito- fapientia,vel Spirnus qui tfifa-
pientia,&fic imelligitur
de
alijs,cum
dicitur.
j
Et intelledus.r enumerantur
hicfeptem
dona
fpirituffanHi
quotu [ufficientia fic accipitur.Dona.n. SpiritufJanBi perficiunt
ani
mam,ad
hoc
q>
fit
bene mobilis
fecundum iufiindum ipfius
Dei,ta-
quam
a
quodam
motiuo
principiofuperiorijfecundum
illud
/(o.8 .c.
Quicunq;
enim
fpiritu
Dei
agutur
,
hi
filij
Dei funt, &
ideo
donafunt inratione,& voliitate.R^tio
verbfpecHlatiuaefi,&
pra^ica
&in
vtraq; coftderatur apprehefio veritatis,qux pertinet
ad inuentioncm &iudiciu de vcritate.^d
apprehenftonc igitur
ve
ritatis
ptrHcitur fpeculatiua
ratio
perdonum
intctleBus
:pratiicci
yero
per
donum
confilij..Ad
recie vtro ludicxndu
fpeculatiuaratiQ
perficitur per
donTtfapientie,pra8ica
verb
$
donu
fcientix.Volun-
tas ahtem in his
qu.tfunt
ad alterum
perficitur per
donum
pietaiis,
In
In hisautm
qtuefuntadftipfimperficitur perdonum fortitudi-
nis contra tenortm
periculorum.Cotra concupifcentiam
vcro inor
dinatam deUBabilium
perficitur per
dontm
timoris,fectindum
il-
lud TroH. i6.e. In timorc domini declinatur a
malo, &fic
patet qi<dd donafc
cxtendmd ad omnia ad
qutefe
extendunt virtu-
tes intelie&ualcs &
morales.Ifia
autim
donaperfe^iffmefuermt
in anima
Chrifii, qudfuitptrfiSiiffima
in ommbus donis &
charif-
matibus
fpirituffanSli.
4
Non (ecundum vifioncm
oculorum,/. corporalium.
5
ludicabit. Quod
exponit l{a. Sa.dicens,quddM((fias
iudicabit
per jciemam
Dei in eo
exifientem ,
per quam cognojcet quis ftt
in-
nocms,&
quis
reus: &in hoc benedicit : Sed
fecundum
cathoiicos
ifiafcientia
Dei
txifiens
in
Clmfio duplcx efi
. Vna increata,
qua^

conuenit ei
inquantum Deus,dequa
dicitur
i.I{egum
i6.b. Homo
videt ea
que patent,Deus
aut intuetur cot..Alia creata
qu^
competit
ei
inquantum
homo,diuinitus
tamen ei
data,
&ifia fcim-
tiafe
extendit ad omnia
qu.t cognofcit
Deus
fcientia vifionisfcili-
tet ad omnia
quxfunt
, fuerunt
vel
erunt,fecundum quamcunque
iifftrentiam temporis quantumiunq; ftnt
occulta . Et
ftc
de vtra-
quefcientia
verificatur
in
Chnfio,qu6dper
fcientiam
Deiineo late
tem
cognofcit
cordium occulta . Et ad idem
refertur quodfubditur.
6
Neq;
fecundum auditum arietum. /. non
indigtbit
ed.
ccri de veritate
abaliquo, quia perfeipjum cognofcet
&hoc
impie
tum
fuiffe
dicitur in Chrijio ,
loan.^.d.Opus
einonerat ,
vt
quis
tejiimonium
perhiberet
de Ijomine :
ipfeenim
fciebatquid effuin
homine.
^ I Sed
M0I{.ALJTEI{,
t
I Et
reqvrfcctfuper eumfpiritus
domini, &:.i.SDmt\iffm

fti
feptiformis gratia"
4 'hlonfecundurn vifionem
oculorim iudicabifj&c.i.
fine
pcr
fonarum acccDtione.
X
\Et
I
'+
KcLix
Cap.Xi.
Hz
y?
4
Rupcrtus
. Omnia
qua:
de hac virr^a
& florc eius di-
^
cunturrepugnantiafunt,didisAflur
arrogamis.
Dice-
bat ille,'\'i<"/""^
0
prmcipfs
meijirnul reges/untiDci&o
aut
rpirituflandus
dicit, \Qn fecundum
vifionem
nculr.nnn iudica
bityHtijjj.i:
naum judit^m autium
arguet
. Hoc vcriffimedi-
'
dumeft.Non.n.fmperfo-
nam
primatos quollibct
a
elcgit, quos
faceret f<
pfito-
jcsceli ',
quib.
daretnaues
icgni
fui . Non fccundum
auduum aunum
arguit.vt
loquentes
afTumerct,
quos
facerctcaufidicos
vcritatis
fed idiotas ,
& hommcs fi-
nelitcris.Etiudicauit iniu
flitia
paupcrcs
,
ApoQolos
lini.4. .f.
quosiudicauitiuiiitiafi
t./<.
dci j
pcr qua
Abraham iu

ftificatused,
& Petrusob fi
dci confellioncm.
a
jtr^uet.
Pharifxos Sc rc
omnes beftia; manfucfccnt.
Quosinterrogamus:nom-D
niaadlitcramaccipimus,qriorebusincorporeis(iuftitia
.f. &
Vcritarc)rcncsdominicircuncidentur> &quiddi-
gnum
fit maieftate
domini,vt
hipus
&
agnus palcantur
& fimiUa.Si aut
rcipondcrint hxcpro
beatitudine futu
ra,vt
homines fecuri frua-
tur
bonis>audiantnihil bo
num nifi virtutcm cfle
,
&
nihil malum nifi vitium .
*T5piritu,qurruin
eft
regnum
ffelotuin.
arguec
: ftd iudicabic in iulBcia
pauperes,
fApoftolis,
&
arguct
in
c-squitare
t
pro
manfuetis ter-
a
^Coiiigcndo. ^Dofttmacuang-lij.
b fTrrrcna
oper.
TTerienos. c f
Lix. veibo, d
Tldcft poteotia
fui
pricepti.
T<olo verbo fuo. idefl
pricepto.
b
ro:.
Etpercutietterram virgi
oris
fiii,
t et
TSancio. a
tlncKrjialli gentes
&
per jt impius,
fAntuhrifluni fecnndum
^polioloium,
c
fpiricu
labiofum fuorum intcificiet im-
a ffexcuflfo
impio. ^lulli
omnrs.vnde: Hisomnibas ve-
lut vfftinicnto vcftjeris.
pium
. Et ciit iuftitia
cinj^ulum
lumbo-
^
deStoici:quiinplctifquc
d^^. o,ri

jCL

7 noftroconcordantdosima
rum
cius,
& hdes cmdronum renum eius.
'
17- j ^ I I r tPrepterma
\ nacCohwe
Unguam
tuam a
fuetos.
muloyC^labia tua ne
loquantur
Pfal
j^,c.
dolum: decUna a
maloy&fac
bo
n"w . Diuitia; aut &
fanit.as
corporum,&
omniu abun t
t.Theri.S
dantiahis
conttaria,etiam
?""
^"""
1 , ,-
1 ,
lum
quonio-
apud phiiolophos,
ncc bo-
^o ^j
^u,
^j
na dicuntur,ncc
mala.Vn

cancur.
D. /7.
H
8.
gb.
5.
I
TSaulm cuin
A^aoia,
& huiufmodi. b
TSupeibus.
f Qui
non murabant v.-^-ictatem.
prchcndentcs Apoftolos,
c
Habitabit
lupus
cum aeno
,
&
pardus
quando
in iabbatho am-
* i? *
bulates
per
fata :
fpicas
vciicntes manibus
confricabant,
& manducabanr.
J Clcmens.Alcxan. Vidc
pxdagogi curam,fapientia,
&
poicftatcm. Hpnfeiutdum
opiniontrHtitdicabi\reque)ecun-
dui' <ii
jrj^utt, jed
tuiicabtt humili iudicium &
ar/^uetpvc
B
cj;v
'EtpcrDauid,rafii^;dif cji'i'^jai>TO/r'/o*zaj',^
mortinontraatattme.A domino.n.
cafligari,(5c tanquam
paedagogocrudiri.cft
a
mortcUbcrari.
b
f<r^uo.'T/rt/.Potcft
pcrvirgam fententiaiudicij intel-
ligi
. In
principio.n.przdicationis
dixit : Peniientiatn
a^^itef
appruptiitjkab.i
enim
icgnu caUrum.Et fubiunxit: Omuis ari^or
qu4 nonfjcitjrHtlns bo.rra.& in
i^nem
mittitur.
c
Jnterficia iOTp;w.Si.n.Michacl intcrficict
(vt quidam
diaint}ipfc
Deus tamcn inMichaclehocfac ct.
d
/-'dtj.Fidclcsbcneopcrando
adharrcbuntciquifadlus
cft
fapicniia,iuftitia,&
fandificatio.qui ait:f|o
h-x &vtta.
yndt:l^eritas de terra orta
efi .Et alibi:
^tateergo
AccinBi lumbcs
ptfirbs
itt verttate.
C
Lupus
cm
agno.
Paulus CU m Pctro,vndc. Beniamin lufifts
rapax
. Et :
Tj/tc ouet meas .
\Habitabtt lupus
cum
agro
. Nota
.fres be
agnus
& haedus habitant cum
lupo
&
pardo
",
fcd
lupus
-
&pardus,agni&
hsdiimitaturinnocentia fChriftum.
^
Hicron.
//j6/MZfr/ttpi-j. [udxinoftriludaizantcsconte
Q dunt,9
in aducntu Chtifti
quc cxpcaant,in
finc mundi
on\-
ti.nihil dicuntbonum.nili
:
8 folam honcftatcm & virtu
9
tcm,nihilmalumnifi tur-
iQ
pitudincm,
4 Eufebius .
Qus
dc fcris manfucfaciendis.in eius ad-
uentuperprophetamdicnntur,pcrfiguramrefcrripo-
..
.
tcrunt ad
morcsimmites,
& ad vidus hominum fcros
Lib.rdede-
qui per
Chrifti doftrinam tcntatem
priorcm
abiccennt
'
Horum
figuratus
fcnfus
apcrictur
,
fi
quis
radicem Icfle

&virgam
&florcmadfcnfum
conuertcns
interpretc-
,
tur,
exponcfiirquequopactointcUigaturiuftiiia
larera;:i
,
cinxini%& veritatcIumbosiniiiTcSicur.n
hBcnon ali

tcr
pofTumus quam per figuratam
locutioncm
intcrprc
tarijitaaccipcrcoportet.qur
varijsin
locis fubanima-
lium
nominibus
profcrunrur.
je
Oriiiencs.
Exiftimirunt ludsci
lupum
in aducntu
t;(,.4.periar,
Chrifti
palci cumagnis,pard;im rcquicfccre
cum
hedis, chon,c..
vitulum
pafcicum
leone .
Horumigitur
nihil
gcftijeflc
fccundum
hiftoriampcruidcntcs,
inquib.
prxcipuefi-
gnaadutntus
Chrifti obfcrnandacrcdcbant, fufcipere
prxfcntiamdomini
noftri Chriftinolcbant.
Vitulus & ouis.humilcs
& innoccntcs,carncm
fuam
Aa.ix.a.
Dco mortificando confccrantcs.Hxc.n.animaliafacrifi'
cijsfuntdcputata.
Hancdiucrforummoruconiunclio-
nc in
lintcoquodPctro
dccclo
quatuor initijsdcmifsu
'
cft,pcrqua:quatuor mundiplag"asintclligamus.*
cranc
ibi
quadrupcdia,& fcrpcntcs,
& bcftix,
& volucrcs
c?li,
figurarinondubitamus, vtquodarcaindiluuio
,hoc
prxftctccclcfiainmundo. ^
Leo
.
c A^J^^
^
^^^ DELYRA,
I
Scd
indiC3bitf.euangelicoT,iudicanscosdtuttuscxleftibusdi
g'>os,Muuij.s..i.Bc3tipnipcTcs fpiritu,quoniam ipforum
cftregnum
coclorum.
a Et
arguct. i^odfi^it
impUtum,qiiando Vbariftos
argtiit pro
ttpo:toits,ifuostull'. n-itabant de
tranfgrefwnefabbatbi,
Vlat.i Z.t,
3 Et
pcrcutict
terram.'./?/ terrenos.
4
Virga
oris(m.:.doiirina
fuiarguendo
eorum
peccata.
5
Et
Ipiriiu
labiorum
fuorum.&c/,
.Antichriflnm^fecur.-
dum
tjuod
dtctcii, 2. /
cija.2.l>.Tunc rcuclabitur illc
iniquus,
qucm dommus Icfus intcrficict
fpirituoris
lui
,
& dc-
Itruct
illuftrationcaduentus fui.
6
i.tCUmi{[itii.H.c
cojecjuenter
defcrihitur
fjnnitas
in
a>rifli
cor/>ore
jy/<<co,c(i<afi,r:EtcritiuftitiacinguluIumb.cius.
7
Et
Mcs.i.iufti&fideUs
adhxrcbuni
libi",
ficutiin^^ulm
CT
lumbare adbtrent
Ixmini.ynde iransUtto Chaldaica hii habet:Et
erunt
iufti ctrcumcircaei
, &
agentes
fideitter
appropinquantes ti,
tr hoc
patttimpUtumin
apoflolis alijsque difcipulis
& fidctibus
fibiperftdem
&
charitatem adhxrentibns.
8
Habiftbitlupiis.
Exhoc
.n.&jequentihusdicuntllchrxi,
quodm
aduentu
Mejjixfiue Chrifii,animal:i
quantumcun:i;fcrocta
lu
domefttcabuntur,quod
non noubunt
adinutcem,nec
etiam hvmi
ntbus . Et ex hoc
arguttnt,qubd lef.is :\(a:^irenus
non
fuit Chriftus
mcTl
"
*"
'^^'
^
prophetis promtijus
:
quia ifta
domefticatio
non
rft
adim-
1 t
nrta*,
'''"" '^"'po'^'>"'
"-f- ied
f\a. Mo.iflui dtchm
improbat,qi,antum
i^^l
ad
domtfttcationemanimalium
dicensi^o
afcendatfupiy cor,q:tod
. . .4 . indtibus
tVteffix
deftcietaliqmd
de via
huiusf^ctili ,
vel innouctur
aliquiddeoperibus fcx
dierum.Jcd
iht mundus iitxta
folitam
rijm
&
per
coiifqmns
animalia remanebunt in condttlonibu^
fuis
natu-
ralibus.Et/ic
ex diiio
it^.Mvy.pact
difetlus argumcntt.Smilitet
p
patet
ex
tc.xtu^quia
a
principio
huius
capitis loq:titur
metaphorii
i,
cumdicitur:
Egredietur vlrga
dt radice
I(ffc,&
fios
ieradijeeius
afcendet,Cfc.vbi
dicunt Hchr^i^Et botrus ae radice flus alccdet,&
fecundum
cos
Mtfftas
tbi nomtnatur
vi-ga
& botrus
metaphortcd.
Similiter
quod
dicttur\Et
crit
iufittia cingulum
lumhorum
etus,
&
fides
cii.lorium rcnu eius.fnudum
Hcbrxos iufii,&fidclcs MiijitC'
adhxretesdicuniurmetaphorice,& eiuscinguUmi
&cinBoriH,
vt
alU"atum efl
fupra pcr
tradatl)ncm fhildiicam : &eadV rattonc
^W/OTOTeJijrt/f^^^t/o-.Habitabitlupus
cu
agno.p/i
metapho-
rica
locuito:perqtam intcLiigttur pai,tfica con'*erJatio,&
cohabiia'
tin fiklium
in primitiua fcclefta
.
fecundiim quoi
dtcitur
^ti.^.f.
Multitudinis aiit credentiu crat cor vnu
,
& ala vna,
ncc
quifquam
corum
quxpoflidcbat.aliquid
luum cflcdicc
bat.icd crant illis omniacommunia
&
fic qua>ituncun<iue
fmijcnt
ante
difcordes
tn aiiibus & moribus,vel
modo riiicndi,n-
cepta
fide Chrifli,& graita fpirituftancii
fiebant
concordes
in aHtb.
morihus,& modo
viuendi.&hoccfi,luodditUur
: Habitabitlu-
pus.
Idcft
iUe
qiii priusfuit raptorjcuents
.
9
Cum
agno.
idcft
cum innocente & manfutto.
Voteft
et Ijoc
e.vponi fpeciaiitcr
deVaulo
, quifuit
detribu Bcniamin ,Thil.i.
a.
Beniw:i'i vero vocafr
lupus.Cen./^ <).d.
Ecniamiu
lupus rapax
etc.
($
Vaulus
pofl conuerfiotnm juam
hubitauit
fiuiiti
cum .Anania
fimptice
&inTiocentc. <hiia enim homincs nomineiur nominih ani-
malium
pMel,Gcn. ^'J.
rhi Itidas vocatur Uc,
Dan coiuber, & Bi-
niamin
Itpuf.HocettampJtct
cx comunimoeto
lcquendi
homintw,:
quod raptor
vocatur
lupu5,iracundus
canis ,
&tnitis
agnus, &fie
de aipis
f'cundum
diucrjas
conditioncs .
lo Pardus. tdtfthabcns
maculas
diuerfascx dtuerfts
crrorthtis
^
4
6
tJM
Vi./t
l l T E
R,.
Etpcicui.ctttrrani. idcftcupidos
tcrrcnorum .
yirgaortsfui.
idcft fcntcntiacx orcfuo
proccdcutc
.
EtciitiujUiiaiingulumlumbortieiuf. idcftmfti,&
fidclcs
adhx'
adhacrcbut
fibi,ficutcingulu
vcl lub.iic
adh^rctcorpori.
8
Hahitjbiclupus
. ideft fcritatcm
magnorum
fuis mo-
nitis,
& dodrinis reduccs ad manluctudincm ,ita
quod
habitabiint
pacificccum fimplicibus pcilbnis.
Tom.
^.
E
4
143
Gloford.
Sc
Nicolai
de
Lyra
144
a i;o
qud^tbnsy&c. Pfindpcs
enimhuius
(qcali,
& fim-
.
plices,alij
hiftoriJE
fuperficic
runtcontenti:triticum.n.&:
medulUm ideft
,
interiorem fenfum non
intellijunt.
HJftoria oble
^
^"f''"^
'
Chriftus,vel Apoftoli,
malitia
paruuli,fenfu
aat
fimpliccs perfefti:qui
dxmones
eijciebant
de
corporibus
obfeflis.
4
Procopius.Perafpidu
foramina & ciibilia, haere-
ticorum latibula
efFugiaq;
^, ,; intellige
in
quae qui
in
itafri^i.d.
Chriftopiiericxiftunt
,tu-
tomanusinijcere poflunt.
c
/If^'//. Regulus
rex om
nium
ferpentium,qui
flatil
& vifu non folum castera
,
fcd & aues volantes
necar,
& diabolum
fignificat.San
ti
ergo
abladari,
qui
fciii
repleta
eH
vniuerfa
urrx
fcietit domini, ficut
aqua
multa coo D
perit
mare,ecclefia
qux
toto orbe
continetur,pia
dodri-
na,deiqj cognitione,quicquid
habetfcclerata vita falfu-
ginis,multa
veluti fluminis
innundationedcleturam,fi-
gnificat.
a THvtmUi peceawre
i B ecctffi.
qui
t fin.ftri. b ^Nobilis atque
fctox
fQui
ioiraotatus !n
pafcha,
noR
fei
Regulus
tVaea
rPrius ferociflimus
c1
1"nocei!spai!pfr.
cumh.Tclo.accubabit. t Vimlus
&Jeo
S^ouis
a 5ln ecclefia. b fPetrus
pifcatot
8c Andreas &
alij.
c
fDucet. 1"In viam
pacis.
fimul
morabunmr,
6^puerparuulusmina-
a f nnocens.
b iHorrendus. c fVerbo Dei.
bit eos. t Vitulus & vrfus
pafcentur
fjmul,re-
a
TFamilizdifcipliiix
dumini coniunfiz.ipfis inter fe coniuniis.
b TRex.
c
fnufticus.
cctlaloird^o^cibo
"poffunt
quiefcent
ca tuli eorum
,
6^ lco
quafi
bds co-
Vti Saudent mitere manu aTIntelleftumfimplicem.
fNoncames.
b fAliasablaaabitut
'??... CfAmotus a
carnalibusdefidetijs.
f?;d!^&?SS,rvSoTa
b
medctpllcasEtdclcaa'biturtifa-ns
abvbe-
^iifl-^nt rla^UCa/V.. .r-m-nn
8 'Malotum corda. bfOiaboli.
Occulte faruieniis,
" " " '
^^^
fuper
foramina
aipidis
: & in
t
cauernam
a
TApiiteferieniis bfDi^boli.
c fPrxdicationis.
rcguliqui
abla<5tatusfueiit,manii
fuamittet.
a
fSerpentes.
Diaboli. b
fAliquem
fidclem.
Ndn
nocebunt,&
non
occidcnr,
in vniuerfb
Tcclefia. a^Fet ajjoftolos
I
2
3
4
5
6
7
8
fJafteas
cijciant
deobfeilis
corpo
ribus fcilicet.
d MdnafK.i.diuinam
pote
B
tiam in
comprehenfum
exinde
afpidem
vel
regulu
ideftjdiabolumtradet ca-
ptiuum.
e
Quia
repleta
. Morc fuo
in finc
prophetalia
verba
panduntur, neadlitcraiu
accipiantur.
4
Procopius.
Pcr
monte
fandum & ecclefiam intd
tRo.i j.c.
Ugit.
Quod
autem
addidit,
reple-
C
d
b
f
In omnem tciram eziuit
e
TEuangelij.
f Qui Hat in
fignum
. vnde:
Eccepofttui
eH bic in ruinam
,
&in refurreBiontm multorunt
in
Ifrael,
&in
ft^mm
cui cotra.
dicetur.
Lxx.Qui confurgct
vt
fitpiincepsgentium,
in
ipfum gentes i'perabunt,&
crit
requies
eius honor , i.
mors eius
gloriofa
. Poft-
quam
denatiuitate cius&
de ccEtcris facramcntis di-
dum
eft,
venit ad mortcm
qujerequiesdicit, quiain
Chrifto vita
perpctua
ide
fignificat fepulchrum.
*
ProcopiusQiiaidcfe-'^"""
J^
risantca
tropice
dixcrata-g
^
perte
iam ad
gentes
refer-
ri
fignificat
. inde fit, vt
quotquotin
Chriftumefi-
tcs &
populi
credideriint
oes mortis eius falutare fi-
gnumgeftare
videamus.
* Eufebius.Solus.n.Chri-
ftus,
vbiamorte furrexit,
non ludaico
populo,
ki
9
lo
II
12
15
i6
mote fando mco:
cja rcpleta
cft terra fcientia
a
fTcir-^n fcilicct fluftibus. fAlias res.
dfii.ficutaqu=emari,.op5,ientis
Indieilla '7
ZJ^Ss^Z^^
a TScilicet ptaediaa
fient.
bT*tit [Deludie.scredentibus.
i
.,; ., J^A -,^; J.v, ,. - .,1!..
-fvtomnia trahatau. d ^crucis
19 uit^adcoquidem
vt nc vlla
tradix lefle
qiJi
IHr in
tfienum popuIoru,ipsu
20 intcrpretationeindigerevi
f
^ c X X X
dcaturoracumm.
Erlt tTeiill'
NICOLAVS DE LYRA.
* i Cum
hxdo.'.cumftmplicifideli.
2 Accnhzbit
.i.commorabiturpacificepoflfuam conuerfiotie
ad
fidemChnjit: &
fic intelligiiur defequentibuSyium
dicttur.
j Vitalns.i.homopriusfuperbHS.
4
Et
lco.i.prius fuperbus,
5
Et oais.i.innocens.
6 Et
puer p^tualas.!.Chrifius,quifiipri. 9.
cap.
vocntur
par.
uulus,
ducet eos ad
voluntatmfuam ,
quod adimpletum efi
in illis
qui
obediunt ei
per
Jidem.
7
Vitulus
.t.petulans,
vt diHum
efl.
8 Et vrfus./.rWe
qui priusfuitgulofus,& pofifidem fobrius.
9
Pafceniur. vniformiter
viuendo,quia ficut
dii<m
efi,in pri-
mitiua
ecclefia
omnia erant illis communia.
Cio Simul
tequiefccntcatuli
cotum .K
filij
&
famili^ ipfo-
rum.
X t Et leo
quafi hos,Scc.i.fuperbus
&delicatus,
cum ruWcano
fideli^viHulimplici
erit contentus.
Quodimplctumfuit inprimiti-
ua
ecclefta,vt
diHum
efi,
&
quotidie impletur
in
religionibus,
vbi
nobiles
&
ignobiles ,
literati &i\literati viSlu
fimplici vniformi-
ter
funtcontenti,
12 Et
dclcftabitur,&c.''.^coo
renatusperbaptifmum.

3
Super
foramina
zCpidis.i.fuperperfonas
a d<emonib. ob-
feljas,inde
dcmones
eijciendo , fecundum quoddtcitur Mar.vlti.d.
Signaautemcosquicrcdiderint,hxcfequentur.
In no-
mine
meodxmoniaeijcient, linguis ioqucntur nouis,
ferpentes tollent,&c
14
Etm cauernam
reguli. [{epetitio
ejlei'tfdsmfententiper
alia
verba,quia
damon
qutprius
vocabatur
afpis,
hic iam vocatur
regulus,qui eftferptns venenofus.

5 Non nocebunt &non occident.i. in

ecclefta qu^
dicitur
monsfanSus,ut diliueftfuprd
i.c.In
primitiuaenimecclefta
cre-
dentib. dabatur
potefiasfuper diemonia,ficut
didum
efi
. Et
quia
if?
M0Il,4LITEI{.
f
6
Et
puer paruulus
minabit
cos.i.}pCemcthot\uspa^orqai
puer
eft
per innocentiam,&
paruulus,per
humilitatem.
II
Etleoquaftbos.i. potentiffimis
cibis
fimplicibus
erit
c6tcntu.shocpotift[imefuitinecclefiaprimitiua,inqiia
omniacrantcoia.Hocet
inrcligionc,inquanobilcsgc
nere contenti funt cibis
illorCqui
funt de humili
plcbe.
11 Et ddtBabitur
infavs,\. prslams
bonus vcl dodor vel
confeflror,qui
dfinfans
per innoccatia;
magis
deleftabi-
tur
ifia procedebant
ex
receptione
fideiad
pr^dicationem apoHolorS
per
rrh(m,idco fubditur,
jd
Q^iiarepleta efttcrra,&c./.f<jge/ioCfe>-//?i.
17 Sicutaqusmarisapcrientis. Quiatempore apofiolorum^
fu)t publtcata
fides
cathoUca
ptr
orbem
vniuerftim,ficut
declata-
tum
fuit Tfal.i
8
.fuper
illud. In omncm tcrram cxiuit fonus
corum,&c.
1 8 In die illa radix lcCfcUic
confequenter
dcfcribitur fublimi'
tas Chrifii ,
ad
quam ptrutnit inquantum homoperfuam
benedi-
ilam
paffionem
, fecunau quod
diciturThil.z.a. Humiliauitfc-
mctipfum
faftus obediens
vfquead
mortem
,
mortem
autcm
crucis,
propjer quod
& Deus cxaltauitillum
, &
dedit illi nomcn
quod
eft
fuper
omne nomen,&c.tt/c-
fcribitur primo
eius txaltatio
fecundo
ex^liationis
diunlgatio,
ibi: Diuifi.
Et
critCircaprimum
dicitur : In dic illa radix Icfle.f. Chnfius
(grediens
de radice
leffijVt
diBum
efi
in
principio
huius
capi
. Et
ad hocdenotandum vbi translater
fecundum proprietatem gram-
matic debui:
diiere,qu^,infaimininogenere:dixit qui,m mafculi
no :
quia
Chrifius
naturam humanam
accepit
in
fexuperfeSo
ideo
Jublitur.
19 Qui
flat in
fignum populorum
.?.
infignumfalutisgen-
tium: &
hocfuit injua patjione impletum,quandofuit
eleuatns in
cruce
propter
qucd
dixit
faluator,Io,i.h.Sicutcxz\tanitMoy-
fes
ferpentem
in eremo in
ligno
,
ita cxaltari
oportet
fi-
lium hominis vt omnis
quicreditin eumnonpcreat,
fed habeat vitam xtcrtxs^tn.De cxaltatione aut
ferpens
a
Moy
,
fedicitur, ^um.ii.b.
Facferpentemsneum,& ponceum,
pro figno,& qui percuffus afpexerit eum,
viuet.
Qdfer-
pens ^neusfuit hgura
Chrifii
pafJuri,quoiiiam ftcutptr aj'pcd->m
il
lius
(trpentis faluabantur
homines a
tNorfib.fcrpentum,(ic quifide
intuentur mortem
Chriftifanantura morfib.
peccatorum ,ficut
di-
lium
fuitplenius T<[^um.2i.&
lo.^.
20
Ipfumgcntesdeprccabuntur.
Quia
pofl
Cijri^i
rcfurrc-
Bionem &
afcenftonem
Gentiles
conutrfi
ad
fidem
pet pr^dicatic-
nem
apoftolorum deprecati Junt ipfum
deuoth.
4 Eterit
turextrahendoimpios
a malitijs
fuis-,quam fugedolac
diuinEcontcmplationis-.cuiusdulcedoaliquandocftin-
tcrrumpcnda proptcr
neceflfitatem fratris.
15 ?^0B
nocebunt,&c.i.ivc{p\]
ad bonum conuerfi.
18
Indieiltaradixleffc.i.
bonus
pra:latus
vel doiaorvd
confcflbr.

1
9 Qui(i\it
in
ftgnum,&c.
ad
congrcgandum
cos
charitate,
& animandum eos
verbo,& exeplo,ad pugnandu
cotra
vitia,ficutvexilirierediacongregat
& animatbcllatores
0
ipfum gentesfCSc vtpro iplis
dominum
deprccetur.
4y
Ifaia:
Cap.
XI.
1^6
EritJepukhrtmem^loyiofHn-.
^^
Hieronymus.
Venera-
'^
banturquondam
ludari randani
lanfloru.quia
ibi erant
iftoLad
Clicrubnn&propitiatonum,&
arcatcftameti.manna,
!'in&Eu virga
Aaron,5caltareaureum
Nonne tibi venerabilius
vidctur
lcpulchrum domini?quod quoticfcunqj ingie-
dimur,
totics iacere m
Tyn-
done ccrnimus Saluatore.
Cuiusiepulchrigloria,mul
^^^^^^ ^
dcprcdbuntur
: cc crit
t
fepulchrum
toantcquamexciderctura
a
i?
^
,.
i
.
u r<- a . , r, r
^

*
,,,,.',. , .- . . . J Honnr-bitui aioinnibiis. b TCum
uetcrii lclus in
lisiium populorum.
b
.um.
:cnt.
Vnde.- Erant in Ier/aUm ludjci
viilreligiofiex
omnihur nationi- D
bus.Ex his crcdiderut \ na dietria
milia.aliadcqujnquc.
Quatuor plagas
mundi
, Orientem
, Occidentem
, Meri-
diem, &
Septcntrionem fignificat,vttotius
mundi voca
tio demonUretur.
a <; Fo(1r;rurrfAioneiii tt afccnConeni. b YTunc.
c
flnqno
latuit.
^ Mors
fcpulti.
lorcph.lcimus
Hnix vatici-
nio
prophctatum,
diccntis:
t erit
rei]uies
eius fjonor.
quod
fcilicet
lepulturje
domini
locusefletab omnibusho-
norandus
tCum
ftetcrii lcfus in
ligiium populorum.
ciu s
gloriofiim
. Et erit in dic illa
adijciet
do-
^
aTQ2! pumum pa ir.recundo |lci Apoftolos
rcl in
przdicaiionc
blic 8c Enoch,
<]ujiitioreIiqui<
Hiacl Islus 6ent. b 5Primo'enim
Apottolos
euro
paucis
prfredii.poflea
'-ulii milia ludzorum.
mfnusfeaindomftnumfuam
adpoflidcndu
4
a
(^i ruprTfuBC
'ant s cladbus. b itlfrael. c rNon occifum.
^
Procopius.Qucmadmo
dum ex
quo Babylonica
feruituteludas&
Ephraim
liberatifunt,
non lcorfum
tquieteiiif
amplius.
aut diuifa
impe-
"gloria.
rij fede,habitaire,fedHiero
folymis
oes fub vno Zoro
babelequideftirpeDauidi
ca
prodierat,
fub
ipfo
i rcm
lefu lofccJechi filiovixific
b
i{cfidnum.Apo(io\m:KC'b rcfiduumpopuIi/ui,quodrelinqueturabA{^
6
l^untur.sicexquovenc-
tiquixf^lu^fi,ni.Trz<iunt.t).
a
_\'"n'naieirinm&ciuit.-tum.
y I A 1

^' randcB crucis crcdu
fignu
hiflori.x,qu6d Aponolito-
Ivnis &
Acgvpto,
8c
aPhctros,
8c ab Aethio-
eft,
omncs reftituta
prius
to orbc diffli fi
prsdicauc
pi^^
^^^
Elam,
&
aScnnaar,&^b
Emath,
&L
^^^
.f^^^^nte
concepta
, noa
rumeuaHgclium;
&
qmde
^

^.setan.umridc..,rOi.en,aiesCgnificat..
b Tocddenuii..
'
ccrnitur
oculis,libertatc,in
I
P<rfasIndosqucpenetraue _
c
jrr
Apoft<vo$.
^
d tr.entej. fidci communioncm coi-^
riinr.vt
Aethiopiamanum
c abinsiilismaris.
Etlcuabitfignuminnatio-
8
uiiTc.&in vnamChrifticc
UarCt L/CO.
fFnmu.vndc^Vohisoporteipnmum pixduareverbuinOei.
C
il?/B. CrUCisin
qua
b
TDifpc,.-osdedcce.n
.ribubus.
^
c
f
D- luda & Brnlami..
cft
viaoria.vt iciantomnes
nes,8Ccongrcgabit profugos
Krael. Et
dilper-
inquodiabolusfitviaus. d
losludacolliectaquatuor plapistcrra:,
&au
* Eufcbius.
Apoftolicxc
01 r -&
diucrfis tribubus oriundi
,
vna vocatione
,
vna
gratia
atque
vno
fpiritu dign
i cf-
feaijOm
n em zcl u m abiecc
xc,
quointcrfcdididcbant f
duodccim
tribus,vna
cadc-
que
fentcntia
, non folum
continctcm
tcrram,
fcd in
f
Ulim.
fcretur 2elus
Ephraim
,
& hoflcs luda
pcri-
bunt:Ephraim
non armulabitur
ludam,
& lu
a fCelcr>ici
dendcriopizdii-ando.
das non
pugnabitcotraEphraim.Et
volabilt
in humcros
Philiilhijm
pcr
marc,
fimul
pra:-
a 5 Diabolo aaieiem. b fOticntalei. ^Het iftas
geotes
homines
inielligimut
c
IQui
inie inimici. d
fLaiiludofciIictt gent
Aiabiz
qusantededtu
iiriloljttii.
flmplebuni.
fulaspcragrarut
, & omncs
dabutur filios Orietis Idilmxa & Moa^bt
prc-
fubiugauerut
Quod Pauli
t
cn.nt im
nommum animas
depri-
fT
cr- a l
^4
exeplocoDcimus.quinaui
n"u
dati
iunt.cas duccntes
capti
"*
CCptum
maiius corum : SC
hllj
Ammon obC-
gabat
ad multas
infulas, &
uas,vtimpcrioChriftifub- vtipfefcribit,adHifpanos.
ijccrcntur.
^
g
TfrfcpprMmwtf.eJrf.Quodprajcipiuntopcfantur^&ver
d
v/fi^ifctfwrf/tfgjj.HocinPcntccoflcn
vidcturimplctu.
bo doccnt &
cxcmplo.
Vndc
^ Lirguam
clcfiam.nemo non videt.
E
C i
i/cr(fr,eri. Qiiando.
9
Ifaiashocpr^diccbarjintcc
I o
duas & dcce tribus difcor-
I I
dia incxorabilis
crat,crcde
^"fr*-^* *
tes aut
pacificati
sut in fide
Chi^i & vnitatc charitatis.
f
ftpo/dWt.Apoftoli,dcg--
bus:
Quifuntilhqmvtmibes
I
To/awf.SsEpen.nauigio
infu
j^q^^ ^'j,
ij
lasadicrunt,interquos&
Philifthinoru,quib.
vcrbii
vit?
annutiauerunt,&
fidci
NICOLAVS DE LYRA.
* I
Etcritfcpulchrumciusgloriofum.riiTOi/n/d/icwiworj
Chriftt fucrit
iontiniptibiUs,lepuUura
t^mea tius
fuithonorabdist
ijuia
in
fepuU
bro nouo
lapideo
(J cum linteaminibus &aromatib.
_
pretiofis,vt
habetur
loan.i^.v.Tum
quia
fideUs
per
orbim
ixiflen-
tesyttiam
magnt
&nobiles vadit
adentsjeputcbrum
vtntraium.
a t crit in dic illa . Hic
confequenter
defcribitur
ixaltaiionu
diuulgatio,(jux faia ijl
per prxdicationern ^ipoiiolorumtiltorum'
que
Chriflt
difcipulorumper
orbcm,
cum diciiur.
3 Adijciet clominus,
&C
Quiaprimd prxdicauerat perfeip-
fum , O" fecundo pradicjuit per .Apoflolos fuos aliofque difcipulos.
4 Manum
(nzvnJ.virtutemfuamyprxdicatiommtHamcor.fir
mando miraculis
, fecundum
quod
dicitur Mar. vlt. d. IUi autcm
profcli prxdicaucrunt vbiqucdominocoopcrantc,<J>:
fcrmoncm
confirmantcfcqucntibus fignis.
5
Ad
poffidcndum.
Verfidem &charttatem.
6 RcliduQ
populi
(nu.eleHos
quifunt pauci refpeRu
alioru.
7
Rclinquctur
ab
Aflyrjs
& ab
Aegypto
,
&c. hiomina
/unt diuerjarii
terrarum et locorum,ex
quib. per prxdicatione .Apo
Jltlorum
aliqui funt
vocati adfidem Chnfii , ^
ptr
ifia
intelliguH'
tur alia
loca,
qua
non
exprimuntur,
ad
qutperuenit prfdicatio
eo-
Tum.Uebrxi vero
exponunt
boc
defua congregatione
in Judxa tem
pore Meffia,quem expe3ant.Scd
huic
expofttioni quefalsb
innitti
primipaliterenimtuncnominarentiirt\om.ini.
8 Et lcuabit
finum,&C. ldefi,virtuttm criicisfaciet pradictt
riper ^poliolus aiioj^^ut: dijcipulos, quavt prxdicationcm
ctiam
fi-
gtus
confirmabit.Qiiod
tam
tfi impletum,rt
diilum cfi,
]
9
Etcongrcgabit profu^^os,&C./</e//,j//oj qui fuerant prius
fidem
profrJJi,C!r pojiea faili profiigi
a cultu Di:i,&
dfperfi per
va
rios
erroreSyColltgent
in
vnitatefidei
catholic^.
10 A
quatuor plagis
tcrrx. Idefi^rx
omniparti
terrs,
1 1 Et aufcrctur zclus
Ephraina.
Ver hoc
intcllig'tur
mutu
concordia cr amicitia
ChriJitaiiorum,maximi
in
primitiua
eccle-
fta,vt
didum
cfifitpra.
1 2 Et volabunt in humcros Philifthiim pcr
marc. VoB
reJurre8tonem.n,Chri(it &
ajcenftonem Thilippusprfdicawt
inci
uitatibns
ThiHfihiioruni
vt hahetnr
.yf8.S.^.vbidifitur: Philip
pusautcm
inuentuscftin Azoto,
quxcftciuitasPhili
ftinorum,
Sc
pcrtranficnscuangelizabatciuitatibnscun
ftis,
&C. rerru autem
Vhiltfihinorumefi
fupram>:re
Mediterra-
ntiim,&funt
ibi
portus
& naues, in
quibusaltquide .Apcfiolis
&
dijcipulis
Chrini
fiierunt diportati
ad
predicandum
in
alijs
terris
,
vt
patet
de Tauto & Barnabj,&
pluribus
alifs.
Ft hoc
ifi
quod
di-
citur hic : Et volabunt in humcros
Philiflhijm
pcr
marc.
idifl,cxped:tk nauigabi-nt
in (orum nauibus .
Qux
dituntur hic hu-
meri
metaphorii c,
co
quod fuper
humeros
portantur oneraficut Hr
tur
fundamento,
cum aduetus
Chrijiitranfterit inprsteritum
repu Jupcr nauts.Vrxfens
enim
caput vbique loquitur metaphorict'.
gnat
etiam
textus.Trimoper
Ijoc
quod
diciturhic :
Adijcictdns
fccundo,
&C
Quiaprimo
ludxt
fuerunt
adducli tn ludjeam
de
.4egypto,etJecundb
de
Babylone.Si
autem reducerentur iterum
ab
hac
difperftone
in
quafunt,diceretur: Adl]Cict
tcrtio. Setiidb
quia
iita
difperfto
in
quafunt,fa3a
fuit
per l{omanos,qui
tamZnonume
raraur hic inter
populostcHm
^citur-.Ab
Affyrijs
&
Acgypto,
15
Simul
pr^dabuntur.
iluta
aliqui
torum
nauigaueruntver
fus Ortentem,&
pmdiianifs
ibifidem
rapucrunt indtprrdJm,ion'
uertentes
aliquds
ad
fidem
quiprius
erant in
poffcjjione
diaboii.
14
Idumara &
Moab,&C.)[>/J inijiis
tims ad
pr^d-catiuntm
tApoJiolurum aliq^i
oedtUerunt ad obedientiam fid<
i venientes.
5 Etdcfo-
M0I{,4LlTIi^.
J
I Et
eritfepuichrum
cius
g/orio/.Idcfl,mors
cius crit co-
rara Dco
prctiofa.
Pfal.
1 1
S
. b.
Vrettoja
in
cunjpeciu
dommi
iort/a/jf/o^ni/tij.Potcftautcmhocfpccialitcrcxponidc
epifcopis
&
dodoribuscanonizatis,
adquorum fcpul-
chra
dieuotc vadunt fidclcs orandi caufa.
i
t-ternindieiUa.
Hicponitur
reuocatioclcftorum ab
Antichrifto
dcceptorum pcr prxdicationcm
Enoch &
Eli.c&fuorumdilcipulorum,cumdicitur.
El erit
tt trit iii die
illa,oti<aiet
dominus
jecudo
mani" /iw.Prima
namquc
vocatio fiiit
pcr pra;dicationcm
Chrifti &
Apo
nolorumcius&
difcipulorucius.
idco dfhic fccundo.
7
Q,noi rtlinqu
mr ab
jifiyttji
<T ab
jlcgypio
,
Cir . Idcft
,
ab
omnibuspartibus,
in
quibus
erunt
aliqui
Antichrifto
confcnianci.
1 1
Eta'*te>etur3^elus Ephralm,
&c.
Quiatunc
omncscrc-
dcntcsadcorumpr.xdicationcmcruntvnanimcs.
J2 Et volahunt in humeros
'P/7/////.Pcr
humcrosqui fupponii
tur oncribus
naucsfignificantur,inquibus
oncra
magna
portantur.
147
GIoford.&Nicolai(leLyra
148
*CJJ.
-\ populf,
f
eius
Luc. X, ,
Lingtiam
maris .
Que
idola laudabat. Mare i.
popukis
^
Acgypti.quiiuperomnesidolacolitj
vtcum laudet&
timeat,&
idola condemnet &
abijciat.
b EtLeuabh .
VtIdum.Ta,&Moab,
&
filij
Ammon tra-
dent manus
Apoftolis,fic
&
Aegypti/.
c t
percmet.
Ideft,minuet
pro
vno
feptem principes
a
dientcs^f crunt.Etdefblabitdominust
lingua
pOnendo. VnuregCmhabe
,
IHocmaremagnum&iiatiofum.&c.
bat
Libya,
& alium Penta-
^
maris
Aegypti
: bC leuabit manum fuamfu-
poliS,allUmThebaidiS,aliU
, f
Reg.
u n
Aejypti
b
fRomanosadducendo.
Alexandria,aliu Aegyptus.
^ pe^.
fljjnie in forti tudine
f fpiritus
fui,
&
pcr-
iasprxdiceret,nondumNi
d cutieteummleptemriuis,
ita
vttraleanrper
lusdiuifuserat,quepoftea ^^P"'j-
. _

TNontugic,i fprxdica,or.i,s.
d vt
tranfeant per
ewriy&i .Suh
metaphoraNilusdiuifus,
& in
parte
CEfus dicitur vt
Apoftoli calceati,ideft,fecurc
&fincimpedimentopr2Edicantcslibcre poflcnr
difcurre
re ad vltimas
partcs Acgypti
Romanorum virtute
paca-
ti. Ante natiui tatcm drii non licebat de
gente
in
gente
tra
fire,
quod poflpaflionem
D
eii calceati. Et crit via refiduo
popiilo
t
meo,
6
a
^Defpicietur afupeibis.
b
rSiDciuiiieuiaicnto.
c
<l'i"i-'ufla lin?u3,r.rcfarto flMtivne
quirelinquetur
ab
Aflyrijsficutfuitlfraelin
7
a
*^
"''rraarerubruai. 8
dieilla^qua
afceaditde terra
Aegypti.
I
duslicuit,dominocuange-
lio viam
prxparante.
r, a Thcodoretus .
Regno
Aegyptiorum
diuifo a Ro-
3
manisin
prouincias
fepte ,
4
extcnuataeorum
potentia
5
cft,&pcruiafa61:averbiprc
dicatoribus.
e Suut
fuit ifrael, ^ Pro-
copiUs.Qiiandoenim
ma-
re rubrum
tranfierunt,ala-
crescarmen
aprophctacdi
tfi,huic
non multu diHimi
lequod itaincipit(Cte2;/y
domino .
)
in la^titix
fignum
cantauerunt . Cum enim dc
1 ora H(
l:nguas
hnt
pro
ti>rij,q(
guarun
itar in
piocur:
,quepo
Alexanderin
feptemriuos
diuifit.
Regnante
aut 0(Sa-
wianoAugufto,&
Chrifto
nato,cum primum
fada eft
del'criptio,regnum Aegypti
in
morteCleopatraedeftru-
ftum eft,& diuiliim eft in
fcptem principes.Nilus quoq;
quiantequam
abAlexandro diuidcrctur, immcabilis
gcntiumconuerfioncccclefiasfacerent,tanquam
eisde
crat,cumRomaniriuosamp!ia(Tent,pcneexficcatusper maritempcftuofofublatis,Ecceaiunt,
Dt-wwimS^fl/Kfli&r
imasvaUesferpcbatjVtficcispcdibustraafircnr.
mcm:
d Ft
^Cap.
NICOLAVS DE LYRA.
j^
I Et defolabit dominus.i.
ls(ilum,<\ni ingredttur
mdre Medi-
T terranium
tranftens per ^egyptum. idcofubditnr qtiafncxpofttiHf'.
2 Et leuabit manum fuam
fuper
flu. Et
acctpftnr
hic
&y
f,ro
idejt ,
ita
quod
lUud
quodprius
di^um
eji dcfulatio lingUie
ma-
ris,
dicitur hic
percuffioflumiiiis.
3
In fortitudine
fpirjtus
fui. Quia dedit virtutem hoc
facien
di,quodfubditur.
4
Et
percutiet
eu in
feptem
rinis..Al
rxjnder.n.magmts per
magnum tempuspojt
lfaiam,& pcr ahquod tempus
ante
Cbrifli
ad-
uentum,vtfaciltus
cum
exercitufuo
accederetad
^lexindriam,&
ad
aliquas
alias ciuitatts
.4egypti,fcci:
diuidi
^{iltm infeptem por
tionesintramare Mediterraneurn
lrp.irattm
cadentes.
5
Ita vt tranfeat
pcr
eum calceati./.
vtperipfumpolflntho
rnines
tranfire factUter.
Et
iftud fuit prxnofiicum, qnbd pr^dicato-
res
euangeli^ tranfirentfacilittr per
orbem remolis
impedimetis
vir
tute diuma .
Qjiod patet
ex hoc
,qubd
adhuc viucnte beato Tetro
fides
cathotica
diuulgataeji
verfus
Occidentem
vfqtieadmareOcea
num .
Quodpatet
ex hoc
quod
milfi
a beato Tetro
adprfdicandum,
fundauerunt ecclefiam Senonis,
qmf.tnc
erat
MetropoUs
Fracie in
honore beatt Tetri viui. Cum
igitur .Apnfloli alijque difcipuUexiue
rantde
lerufalem adpradicandum per orbem,qu
efiin
quarto
cU-
mate,&fic
tn medio
terr^ habitabiUstftcut
tunc viuente Tetro di-
C
uulgata eflfides
cathotica
verfus
Occidentem
vfque
ad
Oceanum,qui
tj\i
B^.A
L l T E
l^.
i portantur.Eft crgo fenfus, quod difcipuli
Enoch,
& Elix
'
innauibusPhilifthi)mibuntadparteslonginquas,vt
rc
ducantdeceptosabAutichrifto& difcipulis
eius.
I Et
dcjolahil djminiis
Itniuam
ma-is
^egypti.
Per marc
Acgypti
, qua: intcrprctatur
tcncbra ,
fignificatur
Anii-
chriftus &
difcipuli cius,qui
erunt amari & tenebrofi er
roribus
tit termini:S terrx babitabitisuta tenendum eii eum
fuiffe ftmiiiier
g
diuulgatam
ad alias
partes
orbis.Et
propter
velocitatem huius di-
uulgationis (ubditur.
6
EtcritvhtScc.i.eiWsmeisadfidemvocandis.
7 Qui
relinquetur
ab
Affyriis. lde{t,adtemonibuseamprius
yofficentibus.
'
, ,.
"
8
Sic\xti\xit\(r7ic\.i.
ftcutdiuinavinuteremotafueruntimpe-
dimenta exitus
ifrael
de
Aegypto , fic
diuina
virtt^te
remoucbun-
>
tur
iinpedimentaab
eledis extundo de
ignorantta
ejr errorumtene
bris
,
qnod imptetum
eit in
prxdicatione .Apojtolorum aliorumque
Chrifii
difcipulortm,vt vifumeji.^liter exponitur
ab illo loco.-Ht
deJotabitur,&c.
ltag>per liriguammaris .Aegypti inttUigitur ipjA
.Acgyptus,qu
efi
prope
mare,&
ftc tmgit ipjuni.TcrJiumtn
pote^
flas
rtgia, quxfuitfortis
&
rnugna :propter quod Cxfar
.a
ug.fub
quo
naius
fuit Clmflus diuifit
eam
infeptem principatus:ZT fic fuie
multitm diminuta
nepofjent
rebetlare . Et talis
fubtugatio
buius re
grii,&
atiorum
iniperio f\omano,fuit quxda difpofitio
ad
hoc, quott
predicatfo euangetij
fieret
Ubtrh
per
orbem.Vnde dicit Leo
Tapa
im
fermoie
de
.ApoJtoUs
Tetro &
Taulo:Difpofttioni
dtuini
operis
mx
ximh
congruebat,
vt multa
regna
vno
confcederarenturimperio
,
vt
citbperttios
haheret
.Apoflotos pr^dicatio generatis, quos
vnius te-
vebat
regimen
ciuitatis.tdeoJubditur.Et
erit
viz,Scc.& txponatur
tnfupra:Et
hoc
maximhfuitimptetum tempore Corifl-inti/i!,quivi>
luitper
orbem
ecclefias
licite
fabricari,
&fidem Cl^rtfli pradicati.
~
__

Cap.
^
roribus.lingua
vcro
ipforum dcfolabitur,quandofal(i-
tasiploruin detegetur.
2 Et lcuabit maNum
/rww.i.fuper
Antichr ifti
pcrfecutione.
4
Et
pcrcutiet
eum.
Ideft,totaliter
auferet eam . Nam vni-
uerfitasSeptenario numerodefignatur,e6qu6d
reuola
tione
feptem
dierum
comprchenditur
omne
tempus.
6 Et eat vta. ideft.eleftis
ab Antichrifto
deceptis
erit li-
bera redeundi ad Chriftum
per poenitentiam
veram.
-k M0t{.4-
V
A D D I T I O I.
In
cap.n.vbi
diittur m
polii'.
Et
egredietur,&c.
Ltret miterta huius
ca.quie
eH de
myjierio Chrisiijecundum
om
nes txpofitores,
midtum
dijiat
tempore
&ratione a matcria imme
dia'^
pr<ecedenti,
in
quaagitur
deint-ritu Sennacherib
&fuorum,
continuatur
t<imeninliterap'r interp^ifiiionem
huius coniun^ionis
cvpulattu,&
cum dicitur: Et
egredietur. 'i^on
enim
d^xttfolii:
Egredietur virga :Jcdcum additione, &dicens :
EtCgrcdietur.
pndehutus
coputatiu fuperadditx aUquaiis
ratioejt
qu^renda
,
que
videtur talis
ejje. t^am
in
pr^cedenti cap. prophetapr^noflica-
bai
poputo
ttberationem a Sennacherib &
exercitufuo , per quam
habituri
erantpacem temporalem
&
tranquitUtattm,quta
ticet
ef-
fttvjlde grata
&
miracutofa ,non
tamen erat tam excellensnec
fruH.iofa,ftcut
liberatio
fienda, per
Chrijium ,
in
qua pax perpetua
&
jpirituaUs
danda
erat, &ideo
prophetapofiquam defcripjit pri-
mam
Uberationem,adiungit fecundam.q.d.
Hec tiberatio a Senna-
cherib Ucet
magna,
ad modtcum tamen
rcputatur refpe8u
alterius
Uberationis
per Chriflum fiendg, dequa
dicitur : Et
Cgredie-
tnr,SiC.comodoquo Chriflusdixit difcipidUs
et
apofiolts
Luc.io.c.
Ecce dedi
vobispoteftatem,
&c.fedin hoc nolite
gau-
de.&cJdeo
gratiarum
aBionem
infequsnti cap, fubditpro
hoc vlti
mo
bttieficio.
ADDI-
A D D I T I O II.
Ineo.ca.vbi dicitur
i;)o/n7.Etanumerantur
hic
7.^/0
fpiritus JaiSt.
Sujficientia
donorum
faiiciifpirittis quam pof.bic ponit, cft
vcra
&propria
. Et
ponitnrfub eifdem
verbis in
prima fecundx^q.
68.
ar.^.fecundum quam huiujmodi donaje
extedum ad omnia ad
ijux
fe
extendunt virtutes intetiecinates &
mordes,protu
dicitur in
pof.
Sedftatim
antmum
pulfat quedam inquifitiua qu^Jiio.f
tatis : Cur
nonponuntur aUqua donapertinentia
ad
Thtotogicas
virtutes,cum
virtutes
Thcotogice
maximb ordinant nos ad Deum^ .Ad
quod
di-
cendum
fecundum
Tbo. ibidcm
,
quod
virtutes
Tbeotogice prxfup-
ponunturad donaficut
radices
quxdam
donorum .
2\{o
enim rno-
uetur aninim a
Spiritufancio,nift
ei
Jecundum atiqtiem
modti vnia
tur:
ficut inftrumentum
non moutturab artifice,
nifiper
contractU
vel
atiquam
atiam vnioncm . Trtma autem vnto ad Deum
cft per
fidem ,fpem
& charitatcm. vnde omnia dona
pertment
adhas tres
virtutestanquamabets
deriuata,
Confequeter
circa hoc
quod
dicit
pofquod ifta
dona
perfeHilfim
h
fueruntin
anima Cbri. &c. yidetur
quicrcndum
, quodUcei
hoc
fit
verifftmum, quomodo
tamen hoc
pofjct oftendiper
titeram,
ctm de
quoiibet
viatorein
gratiaexiftente
verijtcatur, quod requicfcit fu-
per cumfpiritus dommi,fapienti^
&intctlc.&c. 4d
qmd
vidctur
dicen-
H9
Ifaix
Cap.
XII.
150
Adicendumt
quod
pUhitudo
horum donorim in
Chriflo
ex Ijoc
cofide
riUttr,q'.iod
ab
ipfogritii Spiritnsjan^i
denuainr in
mernbiisjuis.f.
in
corporefuo myhico.vnde
cum loa.
di.riijet
deeo : Plenum
gra-
ticc &
vcT.fubtktixii:
Et de
plenitiidneeiusomnes acccpi-
mus. loan.i. Quam quidem plenitudinim propheta
osiendn m-
fra
cum dixit . Erit iuftitia
cin?ulum
lumborum
eius,
&c.
tes cardinales vno modo
ptolantur connex^,
ex hoc
quod
"pfta earu D
quodammodo per
aliam
perficitur.vnde Greg.in
i. Moral.de
huiuf-
modi donis
SpiritusfanSii loquens
dicit:M:nor
cfijapieniia
fi intell;
iu
carcati &valde inutilis ei
intdle3usjifapientia
non
fubfiflir.
Vile
eji conftUum,cui opus fortitudinis deeji,&
valde
fortitiido
de-
(Iruitur ,
nifiper conftlium fukiatur.
nulla
efifcientia fi
vtilitatern
Quod exponitur
cte
iufiis &jideltb
. adh^rentib.
Chnjio ficut cingu pietatts
non
habeaty&
valde innutilis
cji
pietas/tfcientia difcretio-
lum CS
lumbi re adherent homini . Ex
qui metaphorafaiis patet,
nis
caret,tlmor
quoque
ipfe
fi
non has virtutes
habuerit,
ad nullum
qnod
omnes
iustifeu fidtles
habent virtutem
fiiei & iuftiti<e , &
opus
bona aSiionis
fur^ii h^c
illc,
aliahuiufmodi exadhicrentiaadipfum.
Ex
qnopatetinienium.f.
ADDITIO III.
quod ifta
habet
Chriftus plenarie
,
vtabipfoin alijS
deriutntiir, Jn eod.
cap.
vbi dicitur
inpofiil.
Et aufetctur
zelusEprhaim.
Confequenter
videtiir
qucrendum,quarefex
dona,hic
primo
enu
E.xemplificat propheta
mutuam concordtam
fcu
amicitiam
Chri
merataponutur
vnitim.Von enim
dicitfpiritus faplentix &fpiri-
ftianoru
adinuicem
per
hoc
^
</>; Auferetur zelus
EplirailH.
tus
intelle^ns,fed(piritusftpientic,&
iHtclhcius. Similiter non di-
quia fecundumglo. quaudo ifaias
hoc
prxdicebatr.ntcr
duas r de-
cit
fpiritus
confiliu&fpiritus fortitiidtnis,fedjpir:tus conftlij
&for
cem tribus
difcordia
inexorabilis erat,credentes autem
pacifiti funt
titudinir,& fU
de
tUijsduobus.^d qnod dtctndum,quodin
combi-
natione innuitur cotmexio donorum
^inuicim,eo
modo
quo
virtu
tes
J
C A P. XII.
COnfittbortibi.
Sicut tran
fito mari r
ubro,dixe-
xa, runt. Catcmus
diio,&c.
Sic
Kgno
mundi deilrudo di-
citccclcfia: Confttebortibi.
B
^ Theodorctus. Hoc caa
ticum habct
llgnificationc
(bcncficij
acccpti
a
domino,
quo rcdempti
fumus. Nam
qui
falutcm funt anecuti
pcrChriQQ
authorcm hu-
ius (alutis
agnofcctcsjquas
in
Chriftifide
&vnitate
charitatis,prout patuitin primitiua
eccle-
y7j,<?.irfomultitudiniscredentium,eratcorvnum
& ani
ma
\m,.AH.^.f.
XI I.
Con-
A P.
T dices iii die illa
a V^Laudabo.
fitcbdrtibi domine^
quo-
a Tlufte tQuimemi.
niam iratus cs mihi : con-
a <Scd.
f
Inmifeticoidiam.
ius clt fuior tuus
,
&
b
f
lam vctbnm
cs mc . Ecce
UU"
a ^Stilicrt rcdimfniio.
caio firtum ert.
confolacus
cft,qua:
iam facri
baptifma-
tis
ope
falutaris cft effeda.
Tum
qui
Ifraelcm
pcrfe-
qucbantur,
in rubri maris
vndis extihdi funt:cum
qui
huius vitJE flud bus
agita-
bantur,Sanrtorum
difcipu-
lorum
prxceptis
adiuti
,
in-
'
columcscnatarint Nonde-
fuit tum
copia grandinis
ca
lamitofa.cum nunc in coru
a
flefut quiratuaiBici.ao.i pcc.eoium.
b
fNon timrboqaid
faciat roihi homo.
D
5
6
ttU.
montes foecundans illaba-
,__
^
turimber. ProfundxtunclconWMn*
poffuntgratiasagunt.
b
tDcuS
(aluator meus:
t
fiducialiter
agam,
&
7
tencbra; fed iam in Chrifto
*""
a
^Qu.
noneonfiilamin iJolit. nectimcbonon timenda lucis
fulgOr
amplifllir.US,
-
'-'lc^ji-^i^i-^T^^^-^^-i^i
'"'""
Luxcruntfua
Aegvptiipri-
no
timcbo.tQuia
tortitudo mca &laus mca
3
mogcnita.
fcd
pcr
eum iam
, r na 1

n
-
_,^*!'**'?' 9 quiprimuscxmortuisexci
dommus,&: ract cs mihi m lalute. Haurictis
b SalHaiormeus. -iiProco-
piiis
Non eft
pra:termittcn
. M. dum, fi ad Hcbrxa vcrba re
fpicias , &cbic
communi
cmnium falutis autorc Ic-
fu,mcntioncmfieri,cQ
vbi
faluatoris voccm
vfurpa-
^
mus,
lefum Hebraica ha-
I
beant.
Prophctiam.n.qiix
I dc radicc Icffx habctur
,
Ic-
I fu faluatoris
appcllationc
I
dcftitui.cumdccoeffctin-
Kka.
flituta,
nequaqua
dccebat.
jp c
Uuiafortiiuiiomea&laus.
C
Procopius. Qua:
in
Acgypto
accidifle
lcgimus,
a fal-
uatorisintcrranobifcum
pcrcgnnationc
diffcrrc nihil
vidcntur.Tum cnim fub fcnlum
cadcntis,hoc
autcm lo-
coPharaonismcntccomprehcnfi
fcruitutis
iugumcx-
cuffum eft . Tumin
fanguincm
rurfus
aqua
mutari vifa
cft.
a fOo^tiinx. b *Fluirinide veni c eiusfl lent
aquz
viuz .
lEuangetiu.
t Nondcftuni ne
Af^ypii quol leicalTjm
oi. c
^lprecnimfa
uura
ftcic
popiilum
lirtm a
pec
eor.
01
aquas
m
gaudio
de fontib.t
rahiatoris,&:
di-

^Vl. irliqutxlfiael. conuerlitgeatibus.

b tI^cliAisidoti>,cum
liudando , TO
accuffodo.
c
f
Vt Iclusfalueivcs.
cccis in dic ilIa:tC6fitemini
dfio,&
inudcatc
a f Sc.liui rui cantanduin ell. b fPisdicate. c

mrijelibus.
nome eius.Notas facitc in
populistadinucn
10
tatuscft,
faluiilcolumcbqj
11
rcmanfcrunt.
d De
fontibus faluatoris
.xn.-
12 de : Benedicite domii.o
defontib,
t IJrael.Dffohtibusfatuatcris-l^e
ij vidcrctur alter
effc,
quam
1+ qucm fupra
nominaui Em-
^"P"
*'*
15 ni2.n\ic\:
ipjliadctrabc.abeo r ,
10
qucmOabncl virgini prsc-
nuntians lefu m vocauit fic: n
Et vocabis nomen fius
lefum.Wco
faluatorcm
quoquc appcl
'
lat,
vt
prophetia
cum
cuangclio
conucniat.
}
Procopius
. Fontes falutis
funt,
vel
Apoftoli
, vcl li-
bri,quifpiritu
diftantc
tanquam imbrc,coelitus
imraif-
fi funt.
,^Hic-
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. XII.
Tdiccs.
Defcripto Chrifti
myfierio ,
bic
confequenter
dejcribiturgratiarum
atiioprotanto bencficio ,
ciim
dicitur.
I Et dices in dic illa.
ldefl,temporegratix Chrifli
reuclats,quodtempus
vocaturdies
,l(om.j.
Nox
pra:ccfltt,dics
autcm
appropinquauit.
Confitcbor tibi do.
Confel/ione
laudis
&
gratiarn
aciionis.
3 Quoniam
iratuscs raihi.
Vropter ptccata
mea,me
pumcn
do in
captiuitate
Babylomca,
&
inpeifecutionc Antiothi
ilLufiris,
&
plurihuf ttmporihus alvfs.
4
Conucrfus cft furor tuus. In
manfuetudinem.
j
Et conlblatus cs rac . Ver tuam bencdidatn
incamationem.
idto
fubditur.
6 Bcce Dcus faluator mcus .
yifibiliter apparens
in carne
afjumpta.
7 Fiducialitcragam,
8cc.
.Amplius
retardari a vita bcata
,
{uaperCbnftumfuit aptrta.iic
enim
confitcbatur primiiiua
eccle-
fta
fia fub .Apoflolis
in
lerufalem congregata
,
quf pro
maior
ifartt
trat de
gtnte ludiCorumfVt pattt
in .ABtbus
^poftolorum.
8
Quia fortitudo mca,
&c.
ideft,
dans
mihifonitudinem
in
aduerfis.
9
Et laus mca dominus. Quia
virtute diuina in
primitiua
ec
defta fidtles
non
jolum patienterfuiiinebaht totmenta,Jtd gauden
ter,&
cum laudtbus dininis.
10 Et fadus cft mihi . Quiaimmediate tranfihant
advitam
C(xleflem,quod
non
fiebat fanHis
vtteri
tejtamenti.
1 1 Haurietis
ZC\\XZS.Ideft,vos
cathoj^i
haurictis dona
Spiritut
fancli defactamentis
noux
lcgis
,
in
quious
confertur
gratia
,
quoi
non
fiebat
in
facramentis
vtteris
legis.
12 Et dicctis. Exbortando vos mutuo ad laudem diuinam,
I
i
Confitcmini domxno.Eius bcneficia
rccognofccndo.
14
Et inuocatc nomcn cius.
ipfum
dcuott laudando.
1
j
Nota facitcs in
populis./rfe/f,'
omnibus
gentibus perprt
dicaticncm
euangelice
vcritatis.
16
Adinucntioncscius./(if/^
modos mirahiles
humanafalit
tis,quos adinumitdiumafapientiain filtj Dciincarnatione,pr^dica
tioue,pajfione,rcfurreiiione,&ajienfione.
J< Mcmcn-
t.
J.I; b.
MOI{^.ALITEI{.
Confitebor tihi . Hic
confcqucntcrponiturgratiarum
adlioccclcfi^apcrlccutionc
Antichriftilibcrata:,cumdi
citur:CoB/ire^orii>/.flagcllandopcr Anticliriftumpro
cul
pis
mcis.
5
Et
confolatus ei mt . In bcncficio libcrationis &
gratias
iux
tua: donis.idco
fcqnitur.
11
Hrtwr'j<ii7Mi.Scilicetgratia:5cglorie.
t De/onfJiuy/a/wa/oc/i.i.dcplcnitudincfuarpictatis.
II Etdicctis. Induccndovosmutuoadconfeffioncm
diuinxlaudis.
15 l^otas fiicite,&(,i,\inos
modos faluandi clcdos.
t
n/innun'-
lyi
i
habitatrix
Hier.Libcrisalle
K
gorixfpatijs
in Ifa-
iaeuagatur,5cinter
pretatis
nominib.
ingenium
fuum fa
cit cccleficE facramc
tum . Eu(ebiusPa-
phili
hiftoricamcx
pofitione
promit-
tens,oblitus
propo-
GloforcI.& Nicolai de
Ly
ra
a rMandamm noai:mdo vobisTtdili.inuiccm. b
fExcelfus
dom nus&
humili.refpicit,
;
tioiicseius: mementote,
quoniam
cxcclfiim
cll nomcn
, i
3
^)Oiiuicui
cantanJnin clt- b fMoncm mottc vicit.carnein in ilo vexit,
& huiufmodi.
eius.
Cantatedomino,
quoniammagnificefecicannun-
z
a O
Apoftoli.
b
jMagnaliaeius
c
^ln
omncm leuamexiuit fonus corum. d 1"Vbi mif ricordia i
eius. c
CErgo
tibi. tA'ils. f
^^Deum
tiiuin. a
f
Dei tui. b
tlJeft, piimitiaa,
vcl eccle-
'
fia de
gcntibus,
ecclefia C3tlioi'r3.
tiate hoc in vniuerfa terra. Exulta
6<^auda t
liibitatio
S|o,
+
a fOlim tameii notus in luixa. b
fQuj
(an(f>^ficat
Ifrael.
J
quia magnus
in medio tui fandus ifrael.
<5
1J2
fiti 1
Orlgcnis
mor D
temcxcidit.
a
(JMement yte cuo'
niam
ixcelfum,ci^c.
* Thcodoretus.
Celcbrate memo-
riacxaltationemi-
raculorfi
,
& crucis
exaltatione,quano
mediiiexaltattieft.
NICOLAVS DE LYRA.
jj
I
Memcntote
quoniam.
f^ndc
Thitip.z.h.
Dedit illi no-
men
,quod
eft
fuper
omne nomen
,
vt in nomine lefu
omnegenufledatur,coeleftium,tcrrcnrium<5cinferno-
, rum,
&omnislinguaconfireatur,quia
dominusnoilcr
lefus Chriftus in
gloria
eft Dei
patris.
3 Cantatedomino. TonendonaturamhumanaminChriflo
ad
patrisdexteram.
S
Annunciate hoc. Quod
impletum cfl per pYxdUatiorie ^po
Jiolortim
atiorum(j; Chriftidifciputorumperorbcm vniueifum.
4
Exulta. In corde.
5
Etlauda. /ore.
6 Habitatio
Sion,idei},ecclefia,qu^
vocatur
Fion,
Heb. i
z./i
Acccffit ad Sion montem & ciuitatem Dei viuentisctc-
leftcm
Ierufalem,&c.
7 Quia magnus
in mcdio tni fandlus
lfrac\.',Chriflusfan
iificansfidel(mpoputi4m,>/(l^i''C
Ifrael apf,ellatu7ih vtfrequenter
Jupra
diBum cft.Votefi ctiam h.ic litaa
referri
ad montem
Sion,in
quo
erat
templtiw,
vbi
hgitur
Chriflus
frequenter prtdicaffe
C$ mi-
raculafeciffe.lbietiamjlpo(iolisfuamrejurrelioncmanifcliauity
&
fuper
eos
SpiritumfanBum infigno vifibili mifit,
vt dicit Hicr
in
epiHola
ad
Taulinum,
de omnibus
facr<:efcripturte
Hbris.
B
M
l\
A L i T E
l{.
j
3
^nnunciate hoc in
vniuerfa
tcr/a.i.no (olum in terra mo
rientium,fedetiam
in terra
viuetium,
in
qua
fandi Dco
de
dcfuisbeneficijs rcgratiantur.ideofubditur.
^
^
E.xulta & lauda hahttatio Sioti. Ideft,habitatores coeli.
7
Quia ?WiZ^f,eirf.ldeft,fandificansIfi:acl.
A D D 1 T I O.
Jn
cap.
1 1. vbi dicitur
inpoHil.
Haurietis
aquas
de fontibus
Saluatoris.
Hoc
quod
dicitur : Haurietis
aquas
cum
gaudio
de fonti-
bus Saiuatoris
,pojjet exponi magis proprifad
literam de
aqua
baptilmi,qui eflianuafacramentorum,
in
qita gratta falutaris
con-
fertur,
air dona
Spiritusfan^i
dantur.
REPLICA./B
cap.i
t.vbi
pofiiUxponit
illum
paffnw:
Hau-
rietis
aquas
de fontib. Saluatoris .
degraiia spiritusfan3t
&
4onis
qu
in
^ngelio
dicuntur
aqu.<! viua,qu.e
hauriuntitr de
fon-
t.ibus.i.facramcntis,quxfontes
Saluatoris bic
dicuntnr.-Burge.
dicit
quod magispropria eflexpofitio deaqua baptifmi,qu.e eji ianuafa-
framentoru.Sedexpofitio Bur.q
dicit
magispropriam,poffumus
di-
cere
cere
magis
extortam rone ilLius termini
aquas. K(am
non
refertan
aqua baptifmi
hauriatur ex
fontib.velfluminibus:
Et
quia vuhfua
expofitioneforemagispropriam
,ciim
dicit
baptifmumfore
ianua
facramcntorum,idcircofenfus effet
'. Haurietis ianuam cx
fontibus,
Quanta ftt imufmodi txpofitionis proprictas patet
etiam
parum
intelligenti.Et
cum omnes
commuHiteriatholici,exponant lyfonti
bus
Saluatorispro facrametis,
improprijffima efjet Burg,expofttio.
Haurietis
aquam.i.baptifmum cxfcntibus Saluatoris.i.facrametis.
i^ta
ratione enim
baptifmus
hauriri deberet
exalijs facramentit
cadcm ratione &
fortieri
alia
facrjmenta
hauriri deberent ex ba-
fiifmo quia
omnia
illafacramenta
ritefufceptabaptifmumprcefup'
ponunf.cum baptifmus
eft vnus
defontihusfacramentalibus.lmpro
prijlfima igitur
videtur
expofitio Burg. qua ftgnificatur
, haurietis
fontem
ex
fontibus ,
fic igitur Burg.f^pe
mouetur lana
caprina.
Babylon.
t eleuatum.
ipfe
eft,
in
quo linguas
eoru
qui
turrim
a:dificabant,con
fufasefteaccepimus.
Quod
fiarcanum
poftulas
intelle-
ftum,mentemoptime Baby
loncm
dixcris.quefuiscon-
.
fula malis Deo
fcmper
ad-
busleucis& duabus" vnius c
nofumleuate
fjgnum,
&LexaItate
vocem:
t uerfatur,
quxque
confi^tis
C A P. XIIL
Oliits
Babyloms. BabylS
metropolis
Chaldeb a
rum,cuiusmuri i6.milia
afllmm
,
per quadrum
ab
angulo
m
angoium, qui
eft b
limiliter
^^.milia.f^o.dua
C A
P. XilL
tHoc eft miferia. I^Corde.
NusBabylonis,quod
viditlfaiasfi
atBabylonem fuperbam.
tTcncbras
tribulationis vcl fuino
incendij.-muiti
enim (ucccnli inrcndio eius
lius
Amos.Super
montemt
caligi-
a
fO ptatdicatores.
IMocdi
S< Fcifa- b
I^Crucis viftona;.
-
bl
Matth.4.
b.
leucspartibus
tendebatur.
^
Ibi turris trium milium
paffiium
in altitudinciduabus
leucis a lato in
anguftum
coartata. Et
quia
ibi cofufum
cft
labium, Hebraice
Babel,
Grsce dicitur
Babylon
. Ibi
Nabuchodonoforrexpotentiflimus,qui
inter cajteras
terrasetiam ludxam
captiuauit,in
cuiusconfolationem
per
Ifaiam
illiusdefolationisSpirituslanftuslonge
ante
pra:dicir,fic
: Onus
Babyloms.i.
mundi :
qui linguas, operai
menresq;
cofundit: Cuius
rex,velut Nabuchodonofor,
qui dicit:HiCC omnia
iibidabo,fi
cadens aaura.me,
*
Procopius. Babylon
hsc fi ad hiftoriam
fpedtcs
locus
prai.
6
dogmatibus
aUenis,dum
il
lis deleftatur cleuatur.
b Montc
c<7/.Myflcria cccJ^;
Pofuit tencbras latibulu fuu.
4<
Procop.Eft
adMoedos & Perfas fcrmo
propheta:
dire
dus,vt
tanquam Babylone
iam
potiti,
viftorix
fy
mbolu
in altum
attollant,&"tropheum
vrbeinfoelici videdum
aperte proponant,
dc
qua
in hec vcrba
apud
eundem lc-
gim
ns.Qucmodo captus c{i,-&
oitritus malieus
vniuerfje
terra.'*
i^ia
c Ltuatc. O
angcli,&
6
^phct^^pdicatc
eius dcfolatione.
^
Gregorius.
In
icriptura
lacra cum numero
fingulari
lib./.
monsponitur, aliqtiincarnatus
dns,aUquando ecclefia,
<^
aliquando
NI C OLA'VS
C A P.
DE LYRA.
XIII.
^ /^Nus
Baby{onis.Vofiquam propheta
denuntiauit
punltione
V_y
.Afiyriorum,qui captinauerunt
decem tribus
,ljic
confequetcr
denuntiat
punitionem Babyloniotum.qui captiuaucrunt regmt
dua-
Diuifio.
rumtribuum.Et
primo
denuntiat
Babyloniorum desiruBionem.fe-
cundb ludiorum
confolationem, ca.je.
Trima in trcs
partcs. quia
primb dejcribitur vaftantis
exercitus conuocatio.
Secundd,Babyl(i-
nioriim
tiiorum
aff{iBio,ibi:ViulatC.Tertid,fequetis defolatio,ibi:Et.
crit.
Circa primum dl.itur.
1 Onus
Babylonis. Miferia
eam
opprimens.
2
Quod
vidit
lCAi^s.^.prteuidit
in
fpiritu futurum.
3 Super
montem.
//fy/,co?in<r Babylonem
timore
fuperhif
eleuatam.
A
Caliginofum,jVf/?,^>ToW/'W
ohter.ehratam.
5 l.cn2LlQ.i\nurci.idrft
tve.xillumprxcedens exercittiip.
6 Et cxaltatc vocem. Exhortando
adprxtium.
^ Leuatc
(Jl^t
1{^.A
L J T E
F^.
M A A^
^ ^""^
Bahylonis
. Hic ad literam dcfcribitur deftruflio
bdbndi ciui
^.^l3y^o"is_-
Pcr
Babyloncmquae
confufio
interprctatur,
tatesdiiboii, ciuitasdiaboliqnx
cft malorum hominum
congrcga-
tio,fignificafur.Hxcautem ciuitas
duplicitcr
debellatur.
Vno
modopcrconuerfionem malorum ad
bonum:q(t
fitpcrprxdicationem,5c orationcm bonorum.AUo mo
do
do
per punitioncm
obflinatorum .
Quantum
adprimu
modumdicitur.
3
Super
montem
ca'//.Ideft,fuper pppuluni fuperbum peC
catis obtencbratum.
5
Leuate
ftgnum
. Scilicct crucis vOs
pra:dicatorcs
in
prin
cipio veftraepraidicationis
vos
fignando.
6 EtcvaltJte
wcew.Exhortationis.Ifa.yS. Qnafitubi
exal-
la vocem tuam:&
annuntiaptjpulo meofi.tli.rJ:
ccrnni,
t
leuate
iy3
Ifaia^
Cap.XlII.
n-at
B
9 fTndiando
de altis.
fOprra
boaa ^icndo. bfHoftcs Babylonit
eontr*
ipram adiautndo.
fE'euatio manuum meaium faciificium
vefpertinum.
c
TBabylonix. TSaipiuiz laciamcnta.
d f Pctlaium
& Moe loruiii fCyro
& Danus efVlvenuni.
<
nfpiiando.
leuare
manum,&
ingrcdieturpdrtas duces.Ego
me*ndaui
af Mcrdis&cpetfis
obedieniibasm.hi.
IncomparaiioneBabylonis.
blMiniKris.
c'fSicut
raulum. Ilnhocroihiferuicntes. dTVindiiia. f OlUnla,Tltim'r:ni|poftea.
t
fandificatis
meis,&
vocaui forres mcos in ira mca exul
af inde;Sanftieftoic:
quoniamegolanftusfum.
b
^Non in foiiitudine fua.
cTlmpetum
8c uiuliiiudinem hofbumdefcribit. fAudita. fConlona.vndead
ipluradicamus
oronc^. d
f Mcrdoium 8c Pcifarum.
^Babylonis. f
'
nA's.
tantes in
gloria
mea.Vdx multitudinis in montibus
quafi
a fMalicruffl. b f Auditaell.
cfMagiflioiiun. TOatij.Cy ,8talioium cumcis.
, di~Oifcipuloium.
populdrum frcquentium,
vox fonitus
rcgum gcritium
a fOmnis
poteftas
a Deo. b fMcctlii ii
perO'
congregatarum.
Dominus
cxcrcituumf
prxccpit
mil idx
af Adnil>usieT:z ad tecla. bfA rummocceloegTeflio
eius. f
Q^tin
hus te rx.
cf>eaiet.
bclli,vcnicntibus
dc
terraprocuI.A
fummitatc cicli ddmi
....... ..^ ^.w.
acBfllaloes. f Cytus
& D>tias. b
TTcrrenafapientts.
c T Ergo
6
Batjvlonii.TPrrnirrndo.
qui fiepcTubnebu-
b
iius,&
va(afuroriseius,vtdi(pcrdatomncmterra.
Vlula-
ll
firruliltionis,
3b aTVliionis lludiciwvrlmcitiscuiulque.
b
TMeuphoiam
bellaioiit lauat.
/v-j- .
c TVaiabitur rcilirci BibvloM.
icoduur
,
virtutcm ^. _ !.
v
nja j ;_._.!>
cruds cxaltant.
*
Procopius. Qui
jnagna
vocis conte
tionc cruccm
pra:-
dicat,is
in montc Q
gnum
elcuare.id-
ncSXmortcm
"^
cncbunt^quafi pirturicntcs^dolcbun^
ad
amplificarc polTc
di
citur,&
promiffioncsplanas apcrtarquereddcre.
a yoxm^tltuHdims. *
Procopiu$.Promircuamcorumvo
cemoftcndir
quiinpra:liorunt,hominum, cquorum,
inccntium,fugicatiu,qualcmpaucotum
nutlus dixcrit.
b utlnu
aliquando
tcnamS
A tumDci
.aliquan-
do
apoftata
Angc-
Ius,aliquandoqui-
libc^ hereticusdefi
gn^^ur.Hoclocove
aaratis
^^ ^"'^ Babvlonis rc
'c.'iij. gis Ipccic,
de anti-
quo
hoftc
prsedica-
tonbus dicitur: Su-
per
montem
cali^ino-
fum
kmte
ftgnu.Vrx-
dicatoresquippcsa
a
t\x,
fupcrcaligino-
fum
mStemfignQ
clcuanr,qiiandoc6
tra fatanx
fupcrbia
tc,quiapropceftdicsdomini,quafi
vaftiras adomino vc-
aT^onrL.ta-f
manusdiirolutai b TChi axorum.
rTfauoicinimicotuin.
nict.Propter
hocomncsmanus diflblucntur,&omnccor
1 Deficict.
ipec
fVentri*. cTAlioruai
roembrorum.
hominis contabcfcet,&
conterctur. Torfiones &ddlores
1 ^Kotlcilicrt. b*
ncomparj-'
!i:tr
cTEt fVidenscum
in eifdem fMmfniis.
y4
b
MirulrheVr.Vcx-D
dicatoribus inftru-
i ftis
armatura
Apo
2
floli.vtomnes inter
3
ficiant
erigentes
fc
4
contra fcicntia DeL
5
C ^lulate quia
prrpe
i
ejl.
*
Bafilius. Ejc
3UO
die diGtus cft
ies domini
appro-
8
pinquarc
multum
t
intcrccffittemporis,
t
cius
propinquiiatS
9 conteftantibuspro-
phetis
omnibus. vc
10 ncmo a
(pe
cxcid*!-
ret,quafiobdiutur
1 1 nam extradtionem
12
tcmporis poflit
de-
13 prchcdi imparatus.
14
Etficommunisille
15
diesconfummatio-
1(5 nistotiusmundife-E
t
rius forcr
vcnturus,
17 fuusalioqui fingu-
18 los
quofquenoftru
manct exitus ,
qui
ip quidcm
vniufcuiuf
quc
cftconfumma*
tio,
proinde
e vicino adcft.
d
D<iioiHeiitur,&c. Quia nuIlumopusDci iuftitiadignu
?
j'
^**
rcpcricmr.
vndc :
A;o/j iuHtfiiab.tur
m
coi.[pt3u
tuo omnts vi-
'
**'
uens, t:
SiiniquUatesobferiMMerisdominedomine,6(.C'
NICOLAVS DE LYRA.

I Leuate manum .
Infignum confidentif
&
yi^orii
ohtinen'
df.idtojubintur.
a Et
ingrcdiantur.
Scilicet
Babylonis tanquam
vi8oret,
I Q
J
Duccs. ^ciUcet
Terfarum
&Maedorum:
quttx Cyrus
rtx Vetm
farum,&
Uarius rex Madonm
cttmfuis
exercitibus
Babylonem
ce
perunt,
vt habetur Dan.
j.
4 EgO mandaui,
&C.
Rebrfi
dicunt,citatit meis. Di^io enim
Hebratia
qu( ponttur hiCyfqutuoca
e(i ad litationem
^- fanfiifica.
Uonem. Hebreitamen videntur hic meli <s
dicrre,<^ia
exponentes
translationem noUram rfJc>it.Mandaui fandlifi. mcis.
tdeft,mi
nifiris
meis .
Infpirauit
enim dominus voluntatem & audaeiam
Terfis
&iiccdis
pu^iandi
contra
Babylonem.
5
Et vocaui fortcs mcos . Dando eis
fortitudinem.
In ira mci.i.ad
exequendum punitionemame
dijpofitam.
7 Exixlt3atcs.i.inviioriaglorioJaameconcedendJ.
vel
tjuia
Cyrusr.x VerfarumiUam
vidoriam attrihuit
glnrif diuinf
vt ha
betur
2.Varal.vlt.&
t.Efd.t.Hxcdicit
Cyrus
rcx Pcrfarum:
Omniarcgnatcrrxdcditmihidominus,&c.
8
Vox mulliiudinis.
idesU
maximi extrcuus contra
Babylo'
ntm venieiais.
9
Vox foniWS.i.
Cyri regis Terfarum , &
Darij regis
McedO'
rum. Et
qna fnrte ifli uliquos
alios
reges
adduxerunt
fecurn.
10 Dominuscxcrcituum.
Quia militibus& betlatoribus
ittlprauit
voluatattm &audaciam veniendi contra
Bjbylonem.
u Dc
1 1 Dc tcrra
procul. T^on
abhorretes laborem itineris. Et
qui
non
folum
bomtnes
fuerunt
executores
diuinf iufiitif
contra
Buby-
lonem,fed
etiam
angtlt.ideo fubditur.
IX Afummitatc
cacli,&c.i(fr/i
angeli,quifur/t qufdam
infirn
menta ai
exequendum
diuina tu-Ocia.
1
j
Vt
difpcrdat
omncm terr
zm.fcilicrt Balylonis
. Et
ejl
locutio
hyperbolica,ad
denotandtim
magnitudinem
cittitaris
Bjbylo
mc^e &
popult muUitudinem,ficut aliquando dicitur;Tarifiusilt
to
tus mundns.
^
14
ViuhtC.Hic
cofequenter
drfcribitur
Bahyloniorum
affii8io.
Etprimo quantum
ad eorum
anxietatemjecundo quantum
ad eorti
pcenf
acerbitatem,ibi: Ecce dics domini' tertio
quantitm
ad ad"
uerfjriorum fetocitattm,ibi
.-Ecce
cgO.C/
; la
primum
dicitur: VIIX
litcfcilicet
d vos
BabyLonij.t
lulatus
qui eft
ctamor
confufus,indi-
cium eft
magni timorisproh'bentis fomarevocem diftinHam.
1
5 Quia prope
cft dics domini.
Ide^, pu/utionis
eius
fuper
vos .
16
Proptcr
hoc omncs manus diflblucntur,
&c. ^
fua
virtute
prf
cordis
timore,quia
timor
rctrahitfpiritus
&calorem d
membris exterioribus,& fic remancnt
frigida
&trementia,
&per
conjequens
inualida.
1
7
Et omnc cor hominis
cont3locCcct.Ideft,contereturpr{
triftitta.
1 8 Torfioncs &dol
orcs,&C. ideft,Babylonij ajfiigentur prf
anguf'ia:jicut
iilt
qui pjtmntur
talia.
1
9 Vnufquifquc,&C. ^pn poies
eum
iuuare,nec
ah to iuuari,
^ Facics
M
l{^^
L J T E
!{,.
X Leuatemanum.
Bonzopcrationis
.Nam in
prdicatio-
nc
pus
moucnt fadla
quam
vcrba.
2 tt
inj^r-diantur.t.
{'raedicatorcs
qui
funt duccs verbi di-
umi : ficut dicitur Aft.
14.
dc Paulo
quod
crat dux
vcrbi,
ingrcdiantur
aurcs audicntium ad moucndu corda
pcr
tficaciam
prxdicandi.
4. Egoma>idaui. Idcft,
prxdicatoribusdcuotisinfpiraui
fpititum
prxdicandi.
5 yocaui
fnrtes
meos.
idcft.prxdicatorcs, qui
ad
fuftmcn-
dum
aducrfa dcbcnt cflTc fortcs.
<i
^niraiwta.Contra vitia.
7 Exultantcs
, &c.
Quia vcri
pracdicatorcs
non
quarunt
glonam
propriamEtquoniam inprincipio prxdicatio-
nisdcbctficrioratiocommunis,lubditur.
S Vox
8 Fox multitudinis. Scilicct orantis.
t
Inmontibus. Namoratiocftaiccnfusmcntisin Deum.
t Frequentiurn pophlorum
. Nam minorcs & maiorcsiii
prxdicationc
dcbcnt orare.
10 Uominus exercttuum
precepit,&c.
Hic
ponitur
fcCimduS
modusdcbcllandiciuitatcmdiaboli
,l.pcr punitioncm
cbftinatorum.quodcritmaximciniudicionnaii.inquo
cxccutorcscrunr
angcli,
& idco
Jcquitur
: Dominus ex. jct.
tnu
prfcepitmtUtifbeUt,0-c. idcft,angciis
fandis vt rctrudat
damnatusin infcrni
poenis
. Et
quia
nullus
potcrit
rcfi-
ftcrc,idcofubditur.
t
omncs manus
dtilulucntnr. Quia
ncc alium iuuarc
,
ncc
ab co iuuari
potcrit.idco
fubditur.
1
9 ynulqi^tjque
aa
proximum juumfiupe.
(^c. QuontS
ftrVf
coeli
&Jplendor
earum non
expandcnt
lumen
/'M;,i.angcli
fandi no
agcnt amplius
vt rcducant
pcccatorcs
ad
gratix
ftatu m.
ijy
Glof.ord.&NicolaideLyra
.j
a
Comhitfle, Qiaficarbo-
ncsnimiodoloic: vdin rc.
Multi enim fucre combu-
i\'\.
Cimbunxi^. Igncqicm
Pfj|.4.b {ibi fiiccenderunt :
quia
di-
i.Cor.j.d
ccre non
poirunt
:
ugnatum
tfifuper
nos lumen vuUus tui do
mine, El:
T^cs
auttmytuebtafa
ciegloriam
dvmmi
ioniemflai-
tes.
'. b cfe rf/rfow/n/. -^tBafilius.
Superiusdixit. Tropeefldiis
dum
n/,hic autem,rf/
dim ni
venit , ad
ponendam
terram
in iblitudinem.Hincobfer-
ua
vtramque
hanc incifio-
nem
prophctise
, non de eo-
dem die dcbereennarari.
Prior enim iila de confum-
mationecuiq^noftrum pro
B
pria intclligendaatK/r,quiE
e
ffuperboro vicinoadeft,Iixc
autcm de
die vniuerrali. Forfan dics
illa
peculiariter
diciturdics,
proptercontinuam
vnione
itii fiatus
&perpetuaEtran-
quilUtatis.
Nullaenimin-
tercipictur
no(5le,non
vcfpe
ra vlla certo circumrcribet
ealimite
,
quod
eo die,
qux
-
:: eatcnusddituerant occulta
tenebrarum in
apcrtam
lu-
cemprofcrcntur.
C Obienebratus
eji fol.Voffunt
hzec addiem
iudicij rcferri,
quando
oninia luminaria
obtcncbrari videbuntur c5
parata fplendori
Chrifli.
d Et vii tabn
juperorbis
ma.
Vindicabo
vtcorrigam,ve-
Orcx.4-J iicmentcr
autcmfupcr
im-
">
C
poenitentes.
iratus.
( inquit
a
f
Pto nim :i raircrij.
proximum
fuum
Itupebit
facics combuftx
;Quj3 bfCaptiuitaiis,vt'
iudicii
gfnetjlis. c^P.t
entihus.
vultus corum . Ecce dies dni venicc crudelis 2
a A-ftimaiionemalorum. birlii inferno
qulscontitebitur
libiJ j
Non t ft
tcmpub pfniif-ndi,
l(d
poenx'.
&
indignacionis plenuSj&ira;
furoris
qua:
ad
3
*
Ciux peccaiorum pondete ^rauabaiur. fBabylonis. b^Vtdcletit
lcclciibujfclaiurtitia
rfgnet
m terra. 5
ponenda
tcrram in
(blitudincm,
&
peccato-
^,
afConiritioneexpellendos. bf
Aliase.i c
fPrincipes. f Bubylonis.
'
rcs cius conterendos
deterrarquoniam
itcllx
7
af
Afflift s vidcnturomnia tenebrofa b
fSuper Bibylonem.
cazli
5<
fplendor
caiiinon
expandenc
lumen
afAduenientibusMatdis&Perlis. bfEisciiam.
m rorde fno.
,
.
fuii. Obicnebratus cllfdl in ortu
fuo,&
iuna
vel torcium,
t
Pretiofiotc
facii viruin.
5 nonfplendebitmluminefuo.Etvifitabofu-
.T<lBai>>lonrs:pro
nimia mulniudine
popali. SfVifitabo,
per
drbis
mala,&
contiaimpios iniquitatem
e
corum.Etrequiefcere facialuperbiam
t
infi-
delium,
&
arrogantinm
fortium humiliabo.
a
fTun^.fR..iior. blPall eftruclionera. c
tln terrapetfeucrans!
Cum
vccfit
tiliusho.pu.ne
fi tnttr.
dfC^jrum
rubtum. _ _
,
f
t
Pretioflor eiit vir
auro,
& homo
f mundo
'^ tabitdominus
maiaorbis,
3fH perbniice.
b cvidebitut
captiuus
moucr!.
7
&
quiclcerefacict atrogan
obrizo.Super hocc^Iuturbabo
:
dcjnouebit
^^ tia
dxmonum,&pauciin-
g
a^Nonfciumhimincs,
ucnicntur elcdi
proptcr g-
terra de loco fuo
propter
indiffnationem do-
fccutionem Antichrifti.
. . "
o j

r

9,
Calum turbabo,&c. Non
mmiexcrcituu,&proptcrdiemn-^furoris
^uod
animata
fint,
fcd
pro
fWOT
fiirni.fuerint,&c.
Dc his
D
autem
qui
in Chriftofunt
credituri,dicitui:^V"'i^'""
vir^a iniquitates
eorum:
Mijeti
corda auttm mea non
attferttur
ab eiS'.
C Et
reciuiefcerc,c\.A.\\ocfA-
ciam:vt
qui fuperbitjhu
mi
lietur vnde:
Oeusemmjnper-
his
re(ifiit:i}umiltbus
autem dat
gratiamt
ante rutnam exaitabi-
tur cor.
^
Bafili'. Sicut cxorto
folc,
,.,,
.
9 tenebrxeuancfcunt,itac6-
cf Ealthafar rex
^
^ ,
. . . ^
d
fR._'ina.
10 tumax
iupeibia iniquoru
11
peflumit.iuftitiaDcideea
12
vltioncmcxigente.
.
f
Vrxtiofior
entvir a'iro,&c.
15 Omniararapretiofa,
idcft,
]
virBabylonis
rariusinue-
14
nieturauro.Similitcrdici-
turfermo domini
pretio-
1
5 fus, ideft, raro inueniebat,
In die
quoque iudicij
vifi-
Pfjl.8)
rieo.4,
Pro.lj
afBabylon. blCrcIo & tcrr ivinmi.tis.
b
"
cffLeoncin.
r

b
r T 1 c
<^
or ptcrmdiirnationemdomi-
]^
eius. Eterit
quali
damuia
f
tugiens^
6Ci<
^ -- - -
a f
Lupum.
b^rErrabunJa
i.difcipul
.
min

egr.
fliis hommis
dirigetui.
s Ad de
quafi
duis
,
&f non erit
qui congregec.
a f Libe^atus afalfis matiftris.
9
ni,qui refpicit
terram,&:
fa
c
f Ni(idominusdequo:Ado-
-_.
-:._, r^_- 1:^..^..,.^
defenf.oneiiveifaiuc'em.
^o cit cam trcmcre . torlitan
immincnte
captiuitate,
cce
liim tonando,&
tcrra con-
Vnulquifque
ad
populum
fuumconucite-
^/
^'
!.'^"''.T"
^"
-
^"^^^^
a1Vi;ul'qmA)ucauxiIiatoi,
V
i<ju iBabykniis csptiui
tenebaniur.
OCaC dlC
lUdlCIJ
lCgl.
b
^Dcquaortiaint. fQu^i
vener^ adauxilium. 22 U Damula
Jugvns.Y^ZVC^Xn^y
tur.,
6<.fjngiili
ad terra fuam
fugient.
Omnis diabolus eft' vcl
praua
do-
2^ dfina.cuiusmagiftriinda
)
wn
riftabo fnper
filias
rcfiras niula
fignificantur,quje
Grsce dicituriJ^o^^V.
chm ^ Ecce
f
auro.
1
PfaLu
j attot
NICOLAVSDELYRA.
I Facies combu
ftac,&c. Quia Tcrfx
&Masdi incenderunt B<t
hyhnem:&
multi
fueiutit
ibi combufti.
z Ecce dies . Hic
confetjuenter
dtfcribitur affliBio
Babylcnio-:
rnm
expcsn^
accrhitate lum dicitur: Ecce dies
domini./rff/?,^
-
jiitionis eius .
3
Venietcrudelis.
Ipfts BahyUnijsprxacerbitatepunkioms,
ad
quod dtftgnaruiumfbditur.
4
Indignationisplcnus,&c. .Adhocenimponunturtotvci
ha
quafi laimfignificantiay
rt
difignent
maionm
exaggeratiomm
ptn<e
f Ba!iylonis
migniiudQ.
\
Ad
poncndam
terram. Scilicet
Babylonis.
In folitudinem.
Occifis incbiis.
Qiioniam
ftcUae cajli.
idej,principes magni, ^
Et
Iplcndor
earum.
idefl.fapientia
eorum.
.^
9 Noncxpandent
lumcnfuum. Quia
fugiet
ab eis
mensy
&
conjilium
coniraimmimns
penculum.
10 Obtcnebratus
ci\Co\.idcJi ,Balthafar
rexquioccifusfult,
Dan.s
. fe( tamcn adhuc i rat
prope principium regnifut.
1 1 Et luna nou
iplcndebit. Idefi.regina nonproccdet
vlterius
in
apparuiu >-^^k
.
12 Et
vHnabo.Hocdiciturinperfonadomini.
13 Super
orbis mala.
idefl
Bubylonis
. Et
profterhocaliqui
dicunt
Inc,
vrbis &
male ;
c^uia
m thbrao eil otbis. Et dicitur de
Baby'
B.ihylonehyperholic^,ficut
dicitur:
Tarifius
totus
mundus,quia
Ba
hylon
(rnt
va-de
magna.
Fnde dicit
Thilofophus
in libro
pcliiicorTu
'
quod
erat
magis regio claufa
niuris
quam
ciuitas
,
eo
qucdcxccde-
bat notabiliter
magnitudinim
ciuitatis.Dicit enim Hie.
qiwdmnri
Nauii
erant in
quadro
<cdificati,& c^ucdlibet
latus habebat ib.
mdiariciy
(jUfa.ci/dnt
oclo leucas.
14, Etrequicfcere
faciam. Quia
Bahylonij
erant
iddolatr.^,vt
fatet
tn Danit!.
,
1
5
Et
arrogantiam
lachlavt tmim
fe defoi
titudine.
\6 'Prctioiiorcrit
vitzvtro.ldcftrarior,eomodohqiiehdiquo
didtur: Omne rai um
prctiojunt^quia
vMe
pauci
de
Eabylchijsre-
manferunt
viui.
Ij
Et homo nmt\do.
lde^,au}opuro
& rutilante, Et
dieituj^
cbriT^urn.ab cb,&
radioradias.
,
18
.Supcrhocccelum.
Locutip e.H
hyperholic.-fsdf/gvandum
magr.ituclinem
irje Dei contra
Bal^ylwtm.
19
Et erit
quafi
damula fu.
Jc//fte(,e.vfmm qu
venerat aliie
de ad auxilium
Baltha/ar.
20
Etquafiouis. Vugicns lupum,
_
21
Etnoneritquicongre.
^drcduendumecs in
Babylcnis
auxilium.ideo
fiiUditur.
' V;.
22
Vnufquifque
ad
populum
fuum
conucrtctur,
&c.
Quia
timofe
peucrritifugeruntad licajua
vhde rtneiatt.
23
Omnis
qui
inucntus.
I\cm(.neni
a.m
Babylvrys.
*
Occidc-
M
2^^
L 1 T E
t^.
, 10 Ohtenehratus
e^fol. ideft.Chriftus non in fe fed
pecca-
'
toribustquinon
videbunt cum
amplius.
1 1 Ei iiouz ?
on//)/rc(c/?.(.idcft,
virgoMariapcccatoribus
non condclcendet:
quia
fuo filio conformis erit.
j 6
Tretiojior
crit,&c.
QuJa
pauci
crunt viriuofi
&
faluati
refpcilu multitudinisdamaatorum, Mauh.7.b.
Lataesi
via,
ria, &
fpatiofa porta
,
qux
ducitt ad
mortem,&
multi intrant
per
eam,&c.
1 8
Shpcr
hoc calum tur.&c. Matth. 2
4..a.
Erunt
terrxmotuspcr
loca,&
virtutes calorum moutbuntur.
19
Et
eritquafidamulufu.Scilicctfipoact.
2 2
Fnufquifque
ad
pc.&c.Quia
fimiles m
culpa,fimiliter
punientur.
2
j
Omnis
qui
inucntus
fuerit,
f.in
pcccato
mortali.
t
Occi-
m
Jfaix
Cap.
XIII.
.58
^
a Ecce
cgofufchabo,^c. Lcgimns
in Genef. i o.a.
Qnod
&
A Madai filius Noe autor Moedorum fuit :
qui intcrprcta-
turmcnfura,fiue apotenie
vcl forti.
Igiturconrra Baby
lonios
qui
mentc confufi funf,
fulcitantur \
potcnte ,
&
\* forti Deo fortitudincs ad
punicndum,qux
rcddant vni-
y cuique
fecundu
ope
.'.riii 7 nu/. ; iS aflnhwefi. bTAb hoftibus.
cf^cilicet.fMalus
Tl viuat bonus.
YVetteimpium.Sc
non etit:
d
f
Rfnfterc volucrit.
qui
inucntus
fucrit, occidetur,
&dmnis
qui ruperuenerir,
a '^ ^pitiruali.
b f
(^i
non rcnciuac ad
pcifeftam-chaiitatcm.
TBeatu
quiteneoit
&allidct
paruu-
ra fua. In
qua
enim me
Jura merifi Junt,
revic-
thturels.
*
Procopius. Quod
ait Mcedos
gentcm
diuitiis abundatem
pccunias afpcrnari,
ideofacit,vtabillis
fpem
omncm am-
a
puietrcdimcndi
cx-
pugnationem
& fcr
uiiuicm.
b Ecent
Bahylon
illa
ciuitaSfV-c.
Nonpo-
ftca
rcardificaiacft,
fcddiciturm mcdio
cius clTc hcu.^
fcrpS-
tibus
plcnus,&
arbu
b
*
fta
inquibus
odibi-

-. lcs benix &
aues, <Sc
vcnatio
rcgia,
& in-
y
habitabilis
cfl^^ptcr
I
poncn-a
Duxciui-
I
lates
apud
Mcedos
I
dicuturf^(flx cx
ca,
Ijjjj
Cthefiphontcs&
Sc
lcucia fcilicer. No-
^
losfu. s ad
pctrani.
dulci &
mortifer(tcarmineanimastrahutinprcfundu,
D
alupis&
canibusdeuorandas.
c
Bf/''*.^f.Perhasomnesbcfiiaslucisrcfugas,dxmo-
num
velangelorum
fortitudincs
intelligimus ,quibus
lo^;*-!-
ad
pimiendum
traduntur.
*Thcodoretus.In-
corporea
dxmonu
naturacft.Soletau-
tcm
decipere
homi
c
f
Vt
pe
fefti lint.
*
df
Magiltrorumr~
2
nCS,
& fc iUis fiftcrC
i
cadetingladio.Infantcseorumallideturinoculiseorum,
?
varijsfiguris.
Po-
3*OfCS,rtcoiilid.
lEcclefix blPiaua
lapieotia& doAiinapciuetfatuxconce.dolo.Scpe.ini.
4
'Uit
CrgO
nOmmA
,.
. .
,, b
/^H"iiiiibidme.
d rFnim.
5 dxmonibus, qualia
duipientur
dumus
eorum,&
vxores violaburur. Eccc
ego
6
vulgus agnolcit,
6-
a f Infpiiando.
b t
babylooios. fTciieiuiamantcs.
c 'Dxmones , vcl
pixdicatoies qui
feiuiaii T
nOCCntaurOS VetC-
lcicniia nonritleAantui. dCNitorcm
eloquij.in quolibi .^pplaudebant.e
fDelldciio occidcdi o
i
'
fufcitabo
fuper
eos
Mcedd.s.qui argentum nontqu?'ranr,
^
'" non^^n^bat cm-
a^
Acumen
ingenij:fcdtamen parnisdcie^antiu.
b I^Sacic
fctipiutc.
cf
Vt fiant
magiltii.
d
f Ncinnoccntibus
paicrnt.
necaurum vclint :fcd
fagitis paruulos
interficient, 6cla-
a
n ettorc. b rN'-n a>.
volnptatcm
fed ad falmrtn.
<5lantibus vteris non
mi{erebritur,&
fuperfilios
nonf
par
a |So'citati5 Moed s bMundus. cfOlini
cat oculus corum.Et erit
Babylon
illa ciuitas
gloridfa
,
in
afC}uali iIxnionioium.fTranGbit mundusSc
concupirfnlia cius; Vide coclnia nouiiin & ter no.
IC
II
9
pefas,nuncappellat
onofcclidas :
Syrc-
nasdxmonesnomi
10
nat,qui
omni volu-
ptatumgcnereani-
mos hominum de-
mulcent.
d'
ftruthiones.Dc
qui
rcenis
inclyta:,
in
fuperbia
CHalda:orum fubuerfa : ficut
]]
^usjn
lobfatistra-
rt.

i

c j o ^ L vT 1 ,
.
'*
^atucft,qua:detcrE
lubuertit dommusSodomam & Gomorrham.Non habi i
j raaltius nondcua-
vnquam.
^
, vf^ue
in fi- ein.
14
tur,cum
pcnnas
ha
Pil( dnno.
rabiturvlquetinhnej&nontiundabiturvlqucadgcnc-
15 berevidcantur.
nesiuntcun
aitl^andeteiuidcfcfijfn.
b TChtiftus.
Tndcpralmusi
Faciteitet illi,&c. coclumcoeliadori. l6
c Vlloll. SvlucflrCS
^ ^"^'^
-**
ItJccidcnulis
qui
adtincm tendnoliobliu>f ensprcteriiJitcDditin pnoia. I U

i/t

J-
ra
apparCat
rationcm &
gcncrationcm.
Ncc
pdnct
tibi tcntoria Arabs
^
Scubonwidsl
^'"'""'""
a f Fclli.
Anecliqaipfsfunt
humanoeencTi.
b^lnmundo
fciUcct. cfNctradas beftiii. o

i
^
animas confitentiuin.
I
tVri,
VCl
gcncra
dx-
tandum
,
quod pcr ncc
paftotes rcquiefccnt
ibi:fed
rcquiefccntibi
befti^,
&
monum.
fcrmoncm
domini
a.r^bilxubun'r btHab loniomm.
cTVel^ionurovi.eorum. Jg
{ 1^1uU irnttiibus.Ma.
vrbe
confufionisc-
rcplcbunturddmus
corumdraconibus. Ethabitabutibi gniiudiniscoruin?,
UCrla
,
Vt Sodoma: ,
d
jcnuesloliioduiemamante a
pjrteioinm.
b
TLx
dtmoBe. ,A liasOabunt c^Adinuicem.
20
lcd maCulis
rcfpCr-
&Gomorrhxcom- c
ftiiJchioncs,
cV
pilofifaltabunt ibi^&rcfpondebunt
ibi
Muxrofiro inpa
parCtUr:nOn
habiia-
a 1V lameniabilis.
tiqxaudi.ore.ducuniadmoiirm. dln qu.bus
luxuiiabantui.
*' ludc filO hoircndu
bitur
alandisibi,fd
f
TvbtrvummiximeoflVoderunt
^
21 flridunt.
bcftixrcquicfccni. g
vlula: in
^dibuscius j
&
t
fyrcncs
in
delubris
voluptatis.
aj g synnes.
Sunt fcr-
Quicquid
cnim hx-
24 pcntescriflati
& ala
rcnci
loquuntur
infynagogis
fatanx,nonefldo6lrina
ti.vclutalijpifcesmarini
in
fpcciemuliebri, velportcn-
domini,(cdvlulaiusdxmonum,&piloforum,quosimi tadiaboli,
quxdulcicatilenadecipiunt
homincshuius
tatur
Efau.Syrcncs quicfccnt
in dclubris
voluptatis.qux
fccuU
naufragium
non claufis aunbus tranlcunies.
dulci
i^CAP.
F
NICOLAVS DE LYRA.
Occidciur. v// Madis & Verfis.
Eiomnisquifuperucncrii.
rt
Babylonios
adiutiet.
Cadct in
gladio. .Aduerfariorum.
Infantcs corum. Scilicet
Babyloniorum.
Allidcntur.
Coniraparietes.
In oculis corum.
Quod
videre
ej} grauiffimum.
Diripicnturdomuscorum./.o/j eirwfn/j/M
domoru.
ECCC
CgO.
Hic
dcfinbuurafjiiclio Bahyloniorum
rx
perfeque
tium ferocitate ,
cum dicitu) ,
Eccccgofu(ci.fupcrcos,
ideii
Babylcnios
.
9
Moedos
qui.
Ita
quod prx defiderio occidtdi, retardabuntur
prttdartyideojubduur.
10 Scd
(2Q,inisp:im\l\os.
Et tamentalibus
perfonis adfe
dvfen
didum inuaiidis
Jolet
parci
in bellis, &
per
hoc
arguitur
maior cru
dclilas.contra viros
defenderefe potentes.
1 1 Et cril. Hic
pcjl occiftonim Babyloniorum defcribitur
ciuita'
tii deilruiUo totalis
abfque fperedificationts,cum
dicitur: Et crit
fia.&C. Quiade
ea
gloriabantur Babylonij propter
murorutn
for-
titudinem &
populi
multitudinem.
12 In
rcgnis inclyta./<fcfl,
nomiaata
propter mbilitatcmfua
inommbusregms.
I
j
In
(uperbia
Chaldasorum. Quia
de
ipfafe iadiabant.
14 Sub\.\Qr{z.tdell,deJiruCia, C$ deiciaaJlatufuo.
l
S Sicu t
(ubucr.Scc.idtJi,irrcparabiliicr.idco Jubditur:
16
Non habitabitur. .Ab homtnibus.
17
Non fundabitur. .4dfui rc^dificationem.
ti 0f/</f/r.
Moricgchcnnx
4 'nftnicseorum.&i.
idcft,imitatorcspatcrnorum
fcc-
lcrum
cum ciscruciabuntur :
quod
crit ad
aggrauaiio-
iie
pu;nx
ipforu.pp quod
diucs
cpulopcicbat.vi
fratrcs
iuiiiu
vcnircntcuincoadlocum
toimcioru,Luc.i6.g.
8 Ecte
1 8 Ncc
ponet
ibi,&c.
Urabes tunc
temporis
habitabant in ta-
berrtacMlts,frequenter
mutantes
locapropafiu
animalium
,per
boc
ergo quoddicit: Nccponct,&C. Defignatur dtfiruHio Babyloiiis
totaliter,quiaficut
ertt
tnepta
habitationi
hominum,
ila
&pafcuis
domejitcorum animalium. ideo
Jubditur.
1
9
Scd
rcquicfccnt
ibi bc ScUicet
feroces
&
renenofa
,
&
etiam
monfiruofa,ideoJuLditur.
20
Etrcpiebuniur.&C ^uesfuntmagn^ifolitudinemamates.
2 1 Et
pilofi
faltabunt.
'.>'//>
&
lupi,
vt dicimt
aliqni. .Alij
vero dtcunt
q<tod piloCt
bic
accipiuntur pro quibufdam
aiiimalibus
monfiruofts,qu
in
parte
habent
cffigie
hominis,&
in
parte
btjiig,
yAlij
viro
dictiniy quodpiloft
hic
accipiuntur pro
fjominibus
fylut-
Jtribus.quibus
multitudo
,
&
magnitudo pilorum efi
pro
indumen
tis.^lij
vero
dicunt,quod pilofi
hic
accipiunturpro
d.fmonibus in-
cubis.Sed iiiud non
ejl verijimile,
cum locus
iilejit
ivhabitabilit
naturx humanx vt
prxdiBum
tjl.dttmones
autem non hubicarit in-
ter
beflias
,quix ptccare
non
poffunl,fed
inter bominis cos
adpecca-
tum
pcrtrahere
nittntes.
22
Etrcfpon.
.Aues
fHntmagnitudinis coruinatyfcdmacuUsre'
Jperfx , 1^.
fixo
inpalude
roHro Hrtdent Imrend^. ideo dicuntut
vluUsab vluiatu diHx.
23
Et
[y
rcncs. Dicit Hiero.
quodfimferpentesalati&crifiati,
t/tlij
vero
dtcum,quod
funt pifccs
marini,in
forma
muiiebri in
par
tefuperioriappanntes. Sedquicquidfttde
talibus
pifcibus,
tamen
nonaccipiunturl)icfyrenesprocis,quiafifinttalcspiJccshabitant
in
mari,&
nnn in ciuitatibus defiruiiis.
34
In dclubris
voluptaiis.
In
templis
dolorum in
quibus
Cen'
tiles excrcebant
vcluptatim
carnis,
vt in
tiplo Triapi&ytneris.
g Ecce
f(5o/r</c'.idcft,dxmoncs qui
non curani dc bonis
tcmporalibus,fcd
lanium dcanimabus.
1 1 Eterit Bahyi.
Cuius
gloria
c(\
quafi
momcntancain
hoc mundo,
crit lubucrla in infcrno.
16
/yoff
habilahitur
rjijuc
tn fincni.
Idtft , a
pocnis
nOn libc-
rabitur,(cdccit
cum dxmonibus.
idcoicquitur.
^ MOJ{U'
lyp
Glorord.
& Nicolai
de
Lyra
i6o
A D D I T I O
In
eap.i j.v^i
dicnur
inpoflil.
Et
pilofi
raltabunt ibi.
id^fi,vutpes
&
bpi.
In
Ueb.pmitHY quHatn
diclio
qu^fonat D^Tyiw
feiriii ,
quod
tfl
plmale
huius nominis
1'y
Scir,&
habet
mulupiue figmfica-
fioue.f^no
modo
fignificat puofum.vnde
Ge.2j.
de
Efau qui
erat
virpilofus,in
Heb.dicitur Seir.Alio
modofignificat
idem
quodhir
cuscaprarTi.vnde
Leuif.xS.b.vbi dicitur^t-t a multitudine fiUo
ru Ifrael
accipiet
duos hircos.vbiin Heb. htibtt Semm. aUo
mdftgnificat
dxmonr.Leuit. i
y.b.vbi
dicitur. N6immolabunt
vltra vi<ll:imasdxmonib.?
Heb.iicitur Seirim.ln hocvero
lo
co dicitur:Scinn\ faltabut ibi.
ftiafecundii
transUtinnem Lxx.
interpretu intelliguntur
tertio modo
f.dxmoncs idtmfecundn
trSf-
lationem
Cbaldaicam,
idem etiant
fuudum
omnes
cxPofitores
He-
brxorum
hrorum.1{ec
obRat
qucd
obijcit pofiillator dlcens,quod
cii ille /c-
CHsfit
inhabitabiiis natur&
human.t,demovts
nb babitarct ibi.&c,
'J^am
licet ciuitas
Babybniffuerit pptitus defirticia,prottt
hubetur
in hcc
cap.tena
tamen Sennaar vbi
ftta
erat
Babylon
, non
lcgitur
hic de(}ruenda,imd fuit
habitata d multis
homimbus,
fpeciatiter
a
Judps,qui letnanferunt ibipofi captiuitatem Bahylonicam,&
etia
qtti
ibi redierunt
pofl paffionem
CJmfii,& ibidem
fabricauerunt
il-
ludopus
catMicxfiici inimicum.f.Tbalmud
Babylonicu
,
prout
plenius
dcmino concedcnte declarabitur,Zacha.
j
.vbi de hoeadlite
ramagitur.Et quiaitludopusjuit
maximk diabolicHtn, ideo
cogrub
dicit
propheta,quod
in illa
regione Babylonis d^moncs faltabunt.f.
procurantes
fieri
illud
pernitiofum opus.
Replica.
.In
cap.^ .piiojus exponit Burg.faltantes
in terra Sen-
tiaar
pro d^monibus
liabitantibus ibi: vbi vt dicit
, fabricatum efl
opus
diabolicum Thalmud
Babylonicu,tranfeat
ilLud cotra
lud^os^
D
Nota.
t
faciam.
CAP. XIIIL
a
I^npe efi,
rt veniat
trmpus. AllcgO.
Tempus
incar-
nationis:Sic.n.
mifertus domi
nus
Iacob,idcft
noui
populi.
de Ifi-ael
elcgit Apoftolos
&
15
alios
quos requie(cere
fecit
fuper
humum fiiam
,
idell , b
ccclefiam.
b lacob. Nota
proprietatem
C A P. XIIII.
a TDfo
cui omnia
piatfentia
funt.
bVQM_3fi
hoccito.
Ropedlutveniattempus,
a
'Capt!uitar's,ve]ruina
hacrtticoruiu.
eiilsj
& diss eius non elon-
alDefcrta Babylonia. Tfrimo
anno
Cyri,
(]ui
ludxos
cap
tiuos loluit de
captiuitaie
Babylonis.
gabuntur.
Mifcrebitur e-
n
<rorutii
gui fupphnrant
viti.i.
nim dominus laeob
,
8c
eliget
adhuc
a f ApoOolot
vidcntcs D;um menie.
fEosquiiedierant
cum
Zcrobabcl &
atijsducibus
yerborum.
lacob
qui
adhuc
de' Ifrael
,
&
requiefcere
eos t faciet
fuper
in ludta
eft, miferetur. Ifracl .1 iFccefiam. fTerram viuntmin. bfGentil
s.
ctQjiJ
redierunr.
fElecJos.
b
- ' '
tibus feruos
,
& ancilla.s ha-
bcrent
,
fecudum Hebraios.
e Eterimt
capientesccs,&c.
^
Hicronymus.
Locum
iflum ludxi
intcrprjcrantur
carnaliter,
quod poftquam
reuerfi funt de
Babylone,
fa
ftum cfTe diccre non
potue-
'
runt.
NequecnimBabylo-
nij
feruierunt eis
,
qui
eos
prius cepcrant: neque
victis
Babylonijs,
domus eoruni
poflederunt, neque
habue-
rut eosin
feruos,&
ancillas -'
f
Quomodo,&c. Admirando
\
qui pofl:
vidloriam nomcn
c
humii (uam.
Adiungetur
aduena ad
ioSy
&c
^
quomodovaflator
terrarii^
ftollent.
accepit.clegit.
C
.Adiungttur aduena,&c.
*
Procopius. Qiiem
hic ad-
ucnam, Gra;ce ;'>'*' dicit,
profclytum
ceteri
interprc-
a fide.
bfAffeftu,non capiinitate. ,
c f Reucrtentcs.
adL^rebit domuilacob. Et
f
tenebunt eos
d1 Prodeft inalis ferui
'
8
a,i"Gcntilrs. bf^Adtienas. c^Ecclenam
icrufalem
re br.nis. vn<)e E'au ciicitur.
.l^iatii
tuo feruies
sgrorumcultuiincumbat.
d
Eftigitur proprie
>&>*? ide e
quod
vcrnaculus &
indiges.
Fiiturum cnim erat
qui
de
I3abyIonijs indigcns
Iuda:os
fequerentur, apud illospro-
felvtorum nomen habercnt,
& tributis cunda
opprime.'?
fitcontritus.tSc
adnihilum
rcdaftus. Et
pofllint
h^ec in
pcrfona
clediorum in die iii
dicij
de diabolo
legi
,
vel de
Nabnchodonofor,
vt fabu-
lantur Hebra:i : Quomodo. A
eruos &ancillas : & erunt
capientes
cos
qui
^ domoDei iudicium
incipit.
a^Sophifivatibus, bTPa;n't<-mifer;iitjti c<r(i|ii
oninia lum caufa facum.
^'~'
^^'^\.
-'^
f^tj^^il!
tricis
iitClpit^.
pdpuli,&:
adducet cos in lo^^cil (uum.Ec
po
(li
tantur. Ar non
pro{i;Iytum debit eos domus Ifrael
fuper
tena domini in
nOnnuIlifimpliCitCr, fcdqui
^
a TVimuli? fidei.vel
intempore
Affueti.iTlHolofetnis.
feruos&ancill
zec
feceperant,&fubijcientexadoresfuos.Ete-
^^
Prodiuerfitateenim
pecca-
^oifraei&iacob.TEccicfia.
^
_ _
^
ti
dilponitu_rordoiudicij,ut
rit jn die illa cu
requie
dederit tibi Dcus a la- 1
a
^Qm)
conitaha:te:icos,vcl quoslibet alioscotnpugnafti.
brA violentia
qua
' '
t..-.ftusc5
incapt
uita n. cTFa'!"! dogmatls
ticin.
qui
minus
deliquerunt,ante
12
purgetur:
nouifiimaautcni
.
^
,
- 'tchaidiotum.
_
'
inimica deftruetur mors.
Lib.j.adupr- / Tcrrulianus.
Efaiasipibs
bdre
tuOj&aconculIlonetua,
&afcruitute
r^
^ Athanafius.
Poflquam
^"*^'^^"'*''
qucqj prolclytosait pChri
aTHocerit.
bfNonCmpiiriiet
hiftotiam. fsrrmonemharrcticotum.
14
tu dominc ab illo extorfifli
ftum accefluros ad Deum&
dura
qua
ante
feruiIH,fumes
parabola
illam
1
5 chirographum quod
erat co
nationcs,quod
fumusnos. r.
?,Erroris
vri confar.onis
tranos,idque
aftixifli cru-
^
d seriws & ancdlas.
Legiobe contra teec
Babylonis,8^dices:
<3uomodo
i<5
ci,omnes{athanceinfultanr,
dientesdcvtroqucfexu:
vel
^^
diccntes.
Quomodocohi-
in tantum exaitati
funt,
vt
poft captiuitatcm
de
gcn-
bitus eft
exalor,coercitusiiie quiinftabat.
tibus.
^ExaBor.
NICOLAVS DE LYRAT
C A P. X 1
1 1 1.
L
Rope
eft. Hic
lonfcquenterpropheta
denuntiat
lud^o.
rum
confolattonem.circa ^ primo
nuntiatur eorum li~
beratio de
captiuitate Babylonica. fecundo
co ra
hofies
infultatio,ibi:Et
QSit.tertio,infultationis
cdfirmatio
ibi:
Non vocabitur. Circa
primim
dicit.
l
Prope
eft vci.liberationis ludxorum de
Bahylone, quefaBa
eflinprincipio regni Cyri, vtpatet Efdre
i. Sed
quia
hoc
futt Cyro
infpiracum
a Deo vt ibide
dicitur:Sufcitauitdominus fpiritum Cyri
regis
Verfa.
ideo
fubditur,
1
Miferebitur.J./o/M/i regni lud^ defcendentis
a lacob.
S
Et
eligtt
adhuc. Taucus de
regno Ifrael
cum ZoroLabel re-
ducendu.
Capta.n.Samaria,&
translato inde
populo per
Saknana-
far, aliqui
euadcntes manu eius
intraiieruntregnu ludfibidcm
ha-
bitdtes
vfque
ad
captiuitatem Bahylonis:&ftc
lu illis de
regno
lu-
d^
fiterunt
captiuati,
&cum redeuntibus de
captiuitate
redierunt.
4
F.t
rcqni.eos.Tfe Zorobabel,Efdr^,T^ehemii
&Machabeoru.
5 Adiungctur. Q^iaa'.lqiiide
Gentilibus conuertcbariturad
Lib.
do.
ludaifmum
pcr
vriius Dei cultum &ilti
dicebantur aduenx.
6 Ec tcndon\\t.i.dabimt
eis in via
fecuritatem. 7
Et addu.
Quia.
Cyrus
dcdit eis conduBH. 8 Et
poflidebit
cos./ ludaa
quje
erac
diuino cultui
deputata.
9 In Ibruos. Hoc dicitur
quantum adpat*
peres Gentiles:qui iunBtJunteis adferuiendum.
10 Et crunt ca.
Hocfuit impletum tempore Machabtcoru,
qui
re-
gnum
ludtea
recuperauerunt
d
Grxcis,multis
eoru
occifis
&
captis,
&
aliquihus
eorum in
feruitutem redaciis,vt
patet
i.Machab.&z
1 1 Et erit. Hic
conjequenter ponitur
infultatio
cotra
l}o[ies.&
pri-
mo
infultatio
V'iuorum.&
Jecundo mortuorum,ibi:Infernus.
Circa
primum
dicitur:Et crit in dic
W.i.tempore
rcduciionis
captiuitatis
Babylonicte.
\ 2 Cum
requiem J.itinens quando
duilus
fuifli
tn
Babylonem.
1
3
Et a
COtl.Quia captiui
ducutur
impellendo,&
co-
ciitiendo. i
.^^Eta (ci.f.iaBabylone. 15
Sumespar.ifta.!^.t'/^
quitur
cotra
regu Babylonis.
Et dicit
regem indefinite,
quia aliqux
de hii
qu.c fequuntur
vcrificantur
de vno
rege,& aliqua
de altero.
1 6
Quomodo
ccf. Quia rex
Babylunis per
violentiam bona
aliorum
rapiebat.
*Qaieuit
M O i{ ^
L J T E
/^.
. t Prof^f.Sicutdics
iudiciicrittriftabilisrc^bis.
ficeritco'

folabilis
elcdis,
ppquodfaluatorloques defignisprasce-
dentib. dicit
Apoilolis,Lu.2
l.e. His
auifieri
incipietitib.
rtfpi
cite &leuatc
ccpua
pf/?ra.i.cxliilarafe
corda,vtcxponit
bea
tus
Grcg.&
hoc defcribit in hocca.Moralitcr
intellcdo,
idcofubdit: 2
Mifefcbitur.i.c\.\in%\\b<:t(\m ftudctfupplan-
tarcvitia:quiaIacob fupplatator intcrpretat. ^Etrajuie.
ideft in
rcrra-viuchtiu, q
dcbct
fupplantatoribus
vitioru.
5
sddiun-
5 ^diungetur.^ii^zm
cx
gcntibus
& Iuda:is fada eft vna cc
clefia
militans,&
eriam
triumphaiis. 7
Ec adduc-t. Mal d
naque
ludsi conuerfi funt ad fidc
per
doiH^orcs ccclcu
cxgcntibus
oriundos.
1 1 if em.
HicponiturinfuItatiocontradiaboIii5ccius
cxercitum: &
primoabelcdis
cum dicitur.
t
in die illa. Scilicet in bcatitudinc
fupcrna:
1
5 Sumcspar.iitam. ideft,contia
principem
dcmonum.
16 Quonwdo.Fcv
penas corporales quc
hic
cxprimiitur,q
j
non
i6i
Ifai^Cap.XIIil.
\6i
\A
/^ rv,* Oiii ^Tifrlr vf
afParnaiam diibolus.vrl tfuibuicrunKvelNabmhodonoror. bf^wanizvel
Aque
ad nouiflimu
ccfTauit cxaaor,
cuieuic tnbijtum ? Conrriuit dominus
Quadrantem
adebi a
., ,. ,.r^i'.>
i
'^
., ,.
. ... alDiaboIumVel b,Qui aoluntluUii.eieuigum
l:ue.
tOnbUSlUIS,
qUlQl-
Nabuthodonofot. 2
cuntillud: Dimitte b
baculum
impiorum
,
virgam
dominanrium
,
ccdcnrcm
po-
3
ter-
as.
xi
nobis dcbita. Huic
tradcntur dcbitores
liuic tradidit Pau-
lusCotinthumfor
nicantem.
b Bicuiitr. Vocat
Nabuchodonofor,
veldiabolum,quiac
ficut
per
111 um fla-
gellantur
a Deo im
d
pijjficpcrhunc
in
poenis
inferni ,
vel
a^Suav.ldcr b^Monc
at inj.
c;Q^a\ut
cc ocrc, ni r. cinrnd.^tc.
4
eius cedros Del. Has D
aliquando
pcccan
tcstradit dfis
fnp-
plicio contciedas.
Vndcdidtur:Co.Hndccnoabi
_
taet
dvnuusitdiosli.
pulosin indienationepla<;at
mfana^bili
, lubijcitntem
in 5
HbaM. pfai8a
'^ ^ ^ ^
a^Hoccor,'.o.iAl,bo,e.
6 ^
Inferrvs.WMx^-^''^^^^^^
furorc
gentcs
,
pcrfequentcm
t crudelitcr.
Conquicuit&7
toresvclprlncipcs
"'
^**
a^Atictu. btQua: leditioncplenaeiat.
cflr. damnationeems.
dfLaiabirutiultus
cum videiit
" CIUS intcrni lUPtCr
vin 8<c. e^lndomini viituterublimej.
tC Sub lCtra CnjlTl
filuit omnis
tcrra,gauifacftj&
exultabit:
abictesquoquCp
eftmfcmus.iquo
- TO diabole vel Nabuchodonofoi.
bfDicent's, cfSomnomoitis. vilUS cft diuCS il
Istata?,
funt
fupcrtc,
&:cedri Libani . tx
qu9
ddnnifti, ,|
leaLazaro. vndc
al^Occidat.
bfPoenaUs
loc^s
veldiabolus.qui
jj
domillUS
Vin^O
pizpofitus
eft infeiis.
non afccndir
qui
fiiccidat nos. Infcrnus t iubier tc con-
^^
diabolumdimifit.
af
Inamaritudincm vcii.iS.
fContuibaiipotuit.
|,
luoscruit,
vindii
14
CT..eo,
ptL^pt^e^ttllt:,.
I , S Omnesprt.n.pcs.
qiiotidicin
pcccati c
f
uggcredo,Ifid.ado.
f
tm-bitus elK in occurfum aduentus tuY.TufcitabitVibit ei-
i6
pfi
hxc fada non
CMtCSqULf^syna
.,Arim.eon.mquos,Wecerat. bllnaducmupiincipis,
v.
eius^oe- I7
^""'
' tameU ficn
CipCS
dlUCriarU
gen
nJinmTentuicuiush^norabantpotentiam. fConlolatunpoeniselus.
pOtUCrunC.
oOla-*
tiumabilloaffli(ai.
gantcs. Omnesprincipcstcrra:furrexeruntdcfbIijsfuis:om
igtiumeftmalorum
Vcl
filij
qUOrUm pa
^ Enam. fSuneieiunt .
p
inimicos habere
B
tres interfccit.
g
ncsprincipcsnationum. Vniucrfircfpondebuntj&diccnt
focios
poenarum.
^
Exquodorm.QmX
fONbuhodonofot. fMoite xtarna.TVeliri.
bfVtquosinteriafeaeuitdi^nitas.apudJnfeio
_-
n ^tt/wera fj.
Qui
viao forti &
direp .,
.
^
_
^
focietporna
MQa^occidiiii
immortalisA Dc
cis vafis eius fatelU-
libi:Ettu viilncratus cs
licut&nos,noltLilimiliseftectuses.
usvidebaris. Nos
tCSCOrrUerUnt. Vn-
rCini.
a
fQoia
fubleftis
jcntibus
ltabati$. fMone. b fMottuum
peccaiis^.
21
pj-Q
in.lbCCillitatC
^c'.itei,iti'KmAter.
h t
Dctractacftadinfcrosfupcrbfa
tua:t concidit cadaucr tuu 32 fcnfuum
putaba- lEtiamfom:
m,
qui puratus
ejl
dia-
2}
mus non
pofle
rc-
us nabloru
hola,&anftlistius. Nota,
ors dormitio dicitur. fiftcrc
potcniixDcl,
&tefolum inaltitudine
tua^er-
to^"'
C
Qjtifuccidat.Wi^c pfal. Qptruit
monlcs vmbra
eus,
&
atbufU
mancre.
tius ^
SHbter^
I
>
NICOLAVS DE LYRA.
I
Quicuit
tributum?
quod impofueratfuper allasgentes
&rt-
gna,MS hucfuitpoti/Jm^ tempore T^abucbodonofor,qui fuitpoitn-
ttjfmus
inter
rtges Babylonis.
i
ContriuitdominusbacuIum.i<ff^
virtutem.
} Impiorum.
idefi
Babyloniorum.
Et
bocfuit implctum
in BjU
thafar,iiuem dominusper
c
yrum
&Varium
expugnauit
(^
occidit,
Daniet.^.
4 Virgam
dominantiurtL
tdtfifccptrmtabyloniontm,qui
dominaljajiturrnultis
^ciitibus.
5
Ccdcntcm
populos. ideflfnperbe,
6
riagainlanabili.
quia
non
poieranteis
refilJere.
7 Subijcicntcm
m
furorcgcntcs.5w vihotifsfibid
Deoco-
cefjts
ahuttbantur in crudclttatc nimia.
8
Conquieuit&filuitomnisterra. ideflhabttatores
omnix
terrjc haOitauerunt
inpace regno Babylonis
deicdo. ..
9
Gauifa cft. in corde. Et cxultauit.
infigiM
exteriori.Exulta-
tio enim dicitur
quaft
extra
faitatio.
20
Abictcsquoque.
iddlprincipesmagnitem.
I I Lctata: funt
lupcr
tc.
ideli ex tua
deieUone,dicentes,
]z
Exquodormifti./omtoomorr/r.
1
3
Non afccndit
qui
fuccidat nos. idefi
impugnet:
profequi-
tur
emmfirahoUm
de arboi ibus
magnis
ptincipes jignificantibtts,
yt dicium eii.
14
Infcrnus. Hic
confequenter ponitur infultatio
mortuorum.
Et
primo
lontra
ai,imam.fccimdo quantum
ad
corporisfepulturam,
ibi: Omncs
rcgcs
, alias
principcs
. Trima in duas
,
quia pn-
moponiiur injultatto
contra
regem Babylonis. fecundo occajione
hu
ius
fit iratifitus
ad
cafum
dimonis
,
ibi :
Quomodo corruifti,
iwcccidifti. Circa
pnmiimfciendum yquoillcb.& aliqut
ex-
pojitorts
catholici ,
exponuntlocumifiMn deanimaTiabuthodo-
^ nofor defcendcnte
ad
panas
damnatorum.
Scdfaluo
melioriiudicio,
ijtud
non vidctur miln conuenienter diclim
:
quia
Daniei
3. T^bu-
fbodonofor rtuerfus
de amcntia videtur ex tunc
vixiffe
in
confejjw-
ne ian-
neUudisdiuin^.
vnde ihidetn dicUur :
Tgiturpoft
fincm dicrQ
cgoNabuchodonofor
oculosmeosadcelumlcuaui .&
Icnfus mcusrcdditus cft
mihi,& altiffimo bcnedixi,&c.
C7
pojteafubJilur
in
fine capitis.
Nuc
igitur cgO
Nabuchodo-
nofor laudo Sc
glorifico
&
nvigniiico rcge ccli:quia opc
raeiusvera,&
oes vias cius
iudicia,&
gradicntes
in
fuper-
bia
potcft
humiliare. ir
ftc
viJttur
vttamfuam
in boi.o termi-
naffe
, quia
viierius noi,
fit
mcr.tio de reciduoad maium . vnde &
in decretis
25 .quttfi. ^.cap. 'M^.buchodonojor
, dicitur
, quod
fecit
pcenitentiam
fruciuofam
. Et ideo dicendum
cfi ,
quod
l)OC
refenur
F
ad
Balibafar tiepottm fuum qui
in
conttmptum Dcifetit appottari
tafaconfecrata
diuino
cultui, &bibit in
eis, ^
primipis
eius,vx9
res , &concubinx.
propter quodinterfedusfuit
cadem 'ode ,
Da-
niei
quinto, &fecHndum
hoc dicitnr.
Infernus, idcji,
diabolut
qui
frxeji
inferno,
1
5
Subtcr tc
quia infernus
dicitur
tfie
in terrx
profundo,
16 Conturbatus
cft,in
occurfum aducntus tui.i.comotut
C^intentus
eo modo
ioqucndi quo
communiter uicitur :
quando
aii-
ijuis magnus
&
ptjfmus
homo
moritur,quod d,monesfui.
t multura
ficcupatt
circa
receptioncm , ^deduclionem anim^ eius
:prophct*
enim
aliquando
vtibantur rnodis
ifiis
communibiis
ioquendi.
ly
Sufcitabittibi
gigantes.
idc^ animas
gigantum
in inferna
exifientes ,
qui
fuerunt
maii homincs
%
Ctwji Jextoad injulian'
dum tlbi .
1 8 Omnes
principes
tcrrjc.
fciiicet defuvBi.
19 Surrcxeruntdefoiijsfuis. ideSldeiocisininfcmofihide*
futatis
:&eodem modo
exponitur quodjubditur,
Omncs
prin-
cipcsnationum.
20 Etdiccnttibi.
//"''<""'<'
2 1 Et tu vulncratus . ideii deieBus in
infernum
ah honore tno
mundano ,
21 Conciditcadaucr
mum.per
mortcm
corporis.
2
3 Subtcr te ftcrmct tinca.
qa
cadauer hor/itnis mortui vtrmi
ficat cirtumcirca,
.Aliqui
tai^en
rejhuc
hoc ad vcrmem
tbjcienti^x,
qui
cdtinue renianct in damnaiis, Si autcm
aliquis
veliet
exponere
^prxUtda
M
E^.4
L 1 T E
nonhabcnt locumin
dxmonibus.fignanturpoenxfpi-
ritualcs,maiorcs,
qua:
(unt dxmonibus
corpora
non ha-
bcntibus,
afhiguntur
tamcn
abignc corporali.
Et
quo-
niam
fanfti in
punitionc
malorum ex dmina luftitia Ix-
tantur
, ficut dicitur
i'lam.^7.b.
L^tabmt
ijlius
mm vidt-
rii .
ritvindiciam : & haEclaetitia
dcfignatur
cum dicitur: Sw
wey.Confcqucntcrponiturinfultatiodamnatorumcon-
tra
principcm
mfcrni & cius cxcrcitum de
augmcntatio
nc
pounx
da:monum, c6
quod
induxcrunt damnatos ad
pcccatum, ficutangclorum gloriacrefcitdelaluatis pcc
niyfteriumeorum:
& hxcinlultatio damnatorumcum
dicitur:
lnlirnuslub,&c,
Tom.
4.
f
i62
Glororcl.
&Nicolai
de L
^
a 5'ite>' Putreddtmca&opetimenmmvermiura.poe
'A nx
aetcrn?
funt
quas propria genuit
conrcientia.Vel
fup-
pliciorfi
materia.qua:
cx
proprijspeccatisnafcitur.Sicut
cnimquandiu
humorcftin cadauere, vermcsnafcutur
cx
putredine
,
fic cx
ipfa
materia
peccatorum gignuntar
Kittm fupplicia.Requiesdiaboli,
Lib itdeJc
leftaluS tCntationis, qui
di-

TOmn>,p?n.d.aboI,s
re<,u.percparum,
cr,t.
jnonft.ca.vlt;. ccbatChrifto:
Hxcomnia
/
1^4
b
fQui fuper regum peaora
recumbebas.
c fCum
prJus pallia
auro
geffimifque
_^ _^ _ _ diftinfta. ffer iincam8{ vermesinfeinitormcntadefignat.
tibi"dabo,ficadensadoraue
a
Subtcr tc fternctur
tineaj&
dperimentutuu
a
f
De
foliopotenti.r.
ris me .
* Eufebius. Credibile eft
t*irore
filfj. Ghriftum cruci affixum vi
difleinfernasbeUuasformi
b
dabiles,
de
quibus
Ifaias ad
um
qui
de coelo ceciderat
Luciferum fermonem in-
tendens,ita loquebatur,
In-
fernui jubter
te conturbatus eU
Q
in
ocurfum
tui
Jufiitati funt
tibi
cmnes
gygantes
. Hsec
itaque
omniaconfpiciens,fuu
ex
crunt vermcs
a fNabuchodonofoialiis rcgibus
b
f
Faftus
herperus
modo occidcns.
Lucifer , f
quimanc
oriebaris? Corruifti in
j
a
1"Ante
calum vel
poft.
terram
qui vulnerabasgentes, qui
dicebas in
4
afCumfubiccetim mihiterram,quiaieftatnili
in ccelum confcendam.
b fNon infta.
TQuac
non cecidetunt. i^Idellludios qui
& aftracoeli,Dei
cognitione fulgentes. 5
corde tuo: In coelum
conrcendam,{upci-
aftra
^
a fEcdcfia.Non
poteft
abfcondi ciuitas
fupia
mintem
pofita:
ISion vbitem 7
plumin quoeft teftamentum, quodcftin
laterc
aquilonis. ^
ej_yra
qui
nil in fe habebat ex
luce?Quod
autS
apoftata
fit
ifte,i.D
refuga,etiam
DomiHUs in lob ita
dicit,Educes
dr^conem in
bumo
apoflatam , ideft,
refugam
. Certum eft autem
quia
draco
ipfediabolus intelligitur.
Si
ergo
contraria: virtu-
tes
refugje
nominantur
,
immaculatae fuiffe
aliquando
dicuntur. Immaculatum
autem efle
prieter patrem
,
&
filium,
&
fpiritum
fan-
Sjn
ftum nulli fubftantialiter ?"
ineft, fed fanftitas in omni
creatura accidens
eft,quod
autem
accidit,
deciderepo
teft.
c /n
cdumconfcendam.
Infir
!(
mamento
erat,
in
c^lu
vbi
ifaif|
eft diii foliu
cupicbat
afcen
. ftan
Quomodo
cecidifti de coclo
loiionor, vtLucifer
liellisfplendidior.
tal'.
trinfecus cruci affixum cor d tDei exaltabo folium meumriedebo in mon-
9
tetteftameci,inlateribusaquiIonis.
Afcen-
1
B
tEccIeaaf.
pus
in orbem
cigentia, feq;
aduerfusipfum comparan
tia , multitudinem corum
colleda dcfcribit.fic dicens,
Circundederunt me yituli multi^
a
Tlnfirmamento
crat in ccelum vbi cft domiiu folium
cupiebat
afcendere.
h
1 Diabolorum.
a^Vt ficutilieprophetas
8c
apoftolos
h.ibcam. b<fNabuchodonoforvcl dia
tauri
pinques obfederunt
me.Et- ff , .
^- a ^l%
'*^'
^' "''"'
''"""'''''''i'^-
^^"
"""
^i"""';'^'-
fnimdumanimamhuma h
altiliimo : Veruntamcn ad mrernum detra-
a^Inpoenis.
allcgorice.
;tucx i.o,C
J,ib.T.periar'
cnim dumanimamhuma h
nam & ca:teris fimilem
pu-
i
tabant,aperuerantos
fuum
vtquemadmodu
alias lio-
jninumanimas
confueuerant,
itahancdcuorarent.
b
IiiOTacoK.HifuntfalfiapoftoIi,operarij mendacesg
transfigurantur
in
Apoflolos
Chrifti
qui
folium
fuper-
fcminant
dormientibuspra:latis,&nolentibus,
velnon
valentibus refiftere.
AWe.
Luciferquimaneorie.
Diabolusin exordiutn mun
di creatus
, vel inter
angelos gloriofus
fed corruit lccun-
dum illud. f^idebam Satana
ficut fulgur
de ccslo
cadentem,
qui
prius cogitabat:
In cslum confcendam
fijpcr
aftra cae.ad
foliu Dci.fPoft
lapfum quoq; arrogatidem
fibi,vndc&
gloriatur
afcendere
fupcr angclos
in
celum,vcl
fuper
nu
pesjcorda fcilicct eleftorum &fcderc in monte teftame-
ti in
ccclefia,&
in lateribus
aquilonis
in
frigidis.
*
Origcnes.Manifefte
oftenditur de coelo cecidiflc is
qui
prius
erat lucifer &
qui
mane oriebatur. Si
cnim,vt
qui-
dam
putant, aliqua
natura tenebrarura
erat.quomodo
ante fuilTelucifer df
>
vel
quomodopoterat
oriri mane
qui
heris
^ in
profundum
laci.
Quite
vide
derc.Hgc
oia ad
hjErcticos,
funt referenda
, qui
cu de-
orfum
fint,cuprincipefuo
Sup:
iaftant fe excelfos elTc.
^'^
d In lateribus
aquilonis
. vn-
dc : Ab
aquilone
exarde-
fcunt mala,& fuccendetur
oUa leremia^.De
quo;
Dica
.
1 .....uuiu.uni.
A . aquiloni
da.
Ideft,redde cap-
dam
fuper
altitudinem
nubiurn,fimiIisero
iz tiuos. ,

e
2^(Ww.
idcft
propheta-
rum de
qmbasiMandabo
nu
bibus meis
nepluantfuper
eam
l^
imbrem.
Etveritastuavfque
&d nubes. ludas nubes fuit
cum
alijs ApoftoIis,fcd.vi-
tio fuo diabolum
afcenforcmfufcepir.
f yeruntamen ad
infemum
detraheris.Q^i pcr
virtUtCS
potui
fti
afcendere,per
vitiacadcs.Sandi habent
pennas
colQ-
bse &
aquila;,
vt volent &
rcquiefcant.Impi; quafi plubii
merguntur
in
aquis
vehementibus,
&defcendunt in
^-
_ .
^
fandumquafilapis. Iniquitasfedetfupertaletumplubi.
g
Detraheris. Inuitus Chriftus defccndit voluntarius.
h
7'ro/Mcfw.Adinfimas&
peflimaspocnas.Quant6eiM
gradusaltior,
tanto cafus
grauior.
i Laci. Ideft inferni. vnde. Cum
defcendentibus
in
lacumfa-
Busfi'.m,&c.&c pofuerunt
me in lacu nouiflimo.Sicut la-
cus
aquas,
fic
infernus animas
fufcipit
: &
adqucm
Banaias defcendit
tempore
niuis
,
& lconem inter-
fecit . Hceretici
relinquunt
fontem
aquje
viua;
,
& fo-
diunt fibilacus
contntos, qui aquanonvolentconri-
ncre.Vnde,ficut
refrigcrat
lacus
aquas,ficmalitia
hab6-
tes
fe,qui
nec calidi nec
frigidifunt,ideft
nec crcdut,neC
^omnino
NICOLAVS DE LYRA
4(.
prMida
ad literam de
anima
'Klabuchod(Miofor,dicendH effet, qubd
ifla
prophetia Ifaix
non
fuit praideftinationis,qUie femper impletury
fed comminationis,qu aliquando
non
impletur,ftcut
lona
3
.b. di-
citur : Adhuc
40.
dies &
'^(iniuefubuertetur
:
quin
tamen
nonfuit
fubuerfa.
Talis
enimprophetia
non denuntiatur
ptout
esi in diuina
prxfentia, qux
eSl immutabilis
,
fedfecundum
merita vel demerita
hominum,quie mutabiUafmt.Secundum
enim demerita
7{iniuita-
rum
2^niue
erat
fubuertenda,fed quia egerunt pcsnitentiam adprg
(ticationem
Ion^,nonfuit impkta
cominatio
fubuerfionis
dicla. Sic
inpropoftto
;
^abuchcdonofor
enim
antequam propterpeccata
fua
percuteretur amentia^merueratpcennagehenme
, &
qubdfibifieret
talis
infultatio
a danatis. Feruntamen
quia pofi
ametia
recognouit
4ei
potentia,& egitpinitentiafruBuofam,yt
diHum
efifupra,ideo
pcenaperlfaiacominatanofuitimpleta.EtlicetftcpoffetdicijVide
tur m
mibi,^ prima expofttio
melior
eft,
&
magis cofonat textui,
1
Qupmodo
CCCidifti de CX.Hic
cofcqueter occafione regis
Ba
hyloms agitur
de
cafu
d^emonis
fecudu
regulam exponedifacra fcri
pturam, qm
dicitur de diabolo &
eius
corpore, quam
inter alias
po
nit
>4ug.^,de
dcirina
Chri^iana,<$' lftd.defummo bono.20.cap.
Et ilUs
egopofuiin principio Gencpro expofttione totiusfacrafiri
ptur^.lfiaaut
regula qun
hic vtcndum
eft,intelligiturperhocquod
diabolus
eft caput
omniu
iniquorum.,fecundu quod
dicit
Creg.hom.
lo. Et ideo
propter
connexione
capitis
ad mebra &
econuerfo,fcri-
pturafacra aliquadofub
vno contextu de vno
traftt
ad
aliud, &ec6
uerfo:&
hoc modo
Ifaias
hic
loquens
de
rege Babylonis,qui
erat dia
boli membrum
ftmpliciter
quantum
ad
ipfum Balthafar,
&ad tem
pus quantum
ad
ipfm T^abuchodonofor
,
tranftt
ad
loquendum
de
d.tmone
diccns-.Qiiomodo cecidifti.de codo.
fcilicetempyreo.
7, i^ncifcr.i.
pulchrior inter
angelos f ficut Lucifer qu
efiflella
watuttnapulclmorefl inter
^ellas
: ideo
dio nomine vocatur ^e-
nui
avenufiatet
4 Qyi
3 Qui
mane oriebaris. Quiainter
creationem eius
qu<e
dicitur
*
hic ortus,& lapfumfuit
temptis
modicum.
4
Corruiftiin tcna.
Qtdaproiefiusfuitinhocaerecaliginofo
5 Qui
vulnerabas
gca.i.angelos
alios
quibus ipfefuit occafto
cadendi,^ngeii.*i.boni
&
malifreqnenter apparuerunt infpeciehu
mana,&ideo
nomine
gtntiu,&bominn nominatur,ficut
^&.\.b
de duobus
fanBis
angelis
dicitur. Ecce duo viri aftitctut iuxta
illos in veftib. ^\his^c.& de diabolo diat
faluator,Mat.\^.d,
Inimic' homo
fuperfeminauit
zizaniainmcdiotritici.
6
Qui
diccbas in cor.tuo.
fupabiendo.
7
In
c^lum nfc.Ideftfupcr
alios
angelos. Sic.n.voluitpr^effe
a-
Ifjs angelis indebite,fcilicet vtftbi
exhiberent
honorcfoU
Deo debi
tu, &nuUi
fubejfe,
non
fimpticiter,
cum
fciretfe
non
poffc effe
ab-
fque
dei
manutenentia,fed quantum
ad
regulam agendorum.
8 Sedebo in monte tcideflincxlo
empyrcQ,vndeprocedut
om-
nia
qu
in
terrisfiunt
tanquam
de aula
fummiimperatoris. Virgi
9 Inlateri.aqui.OaM//ce//ea<Brf) Vhilofophualtitudo
mu'
Hic 1
'
diftt
in
polo antar&ico, tamcnfecundu apparentia
hominum
efl
in
""''"
j*
polo oppoftto.fciUcet ar(iico:quia
ifie
polus
eH
nobisfemper
mani-
^^^^^ ;,|
feUus,& fupernoflru hemifphmii
eleuatus &circa
ipfum
viden-
aib. f
^
tur moueri
flelU.
Tolusaut antar^icus
efifempernebis
occultus. videt
yelaliter : Sedebo in
mon.te.7./f
c-
ecclefia qud
dicitur mons \
fupra
c.2.&fic
disitur mons
nouitefl.Super pcrfonas
enim
ecclefta-

fticas appetit
diabolus maxime dominari. In lateribus
aqui././
cordibus
frigidis
ex deftlu charitatis.
10 Afcenda fu.al.nu.i(/ef7
angelorum.Quidicunturnubes
me^
taphoricc propter
velocitatem
motus,ftcut,&fupra
dicuntur
aflra
propter
claritatem naturalis intelle3us.
11 Similis er.al.
.Appetijt
enim
fmilitudinem
diuina
,
vtpra-
diBum
efl.
f. 2 Ver.ad.in.
quia ficut culpa
eius
fuitgrauior,
ita
pcena
maior.
1
j Qui
te
viderint.i<ic/? a!igeUfan&i,qui
viderum eim caden-
* tem
l^J
irai^CaD.XlIil.
i6S
omnino non credunr.fed
per teporem
& flmulationem rodach filium
fuum(qui
eo interuallo
reptem annorum D
A fidei a dommo
rcijciuntur. rcgnauit
\ in carcercm
mififfe,
<3c eum ibi cum
rcgc
loa-
Dc Nabuch

a /i
vir. Non Dcus vndc : Inimicus homo
fupcrfemi-
chin mvita
patns
fuifll-.
Qap
mortuo cu m non auderet <!"""'f
">
nauitzizaniam.
rcgnum
fu
fcipcredicens
:
pater
meus
quando vultmo-
*'^"^^'^"c'^
b vrifti,
Ecclefias,vtfaceretfynagogasdiaboli,&ha:re ritur,
&refurgit,confihoIoachin.ccc aucs de
diuerfis
*
a f CnrdU intoira. fHumillMte.
af
OiccnsEio limilisaltimmo
bf reticnos'
qu.bus
dicitur:Terra es & 'n tprram ibis.
b
C
d
partibus
mundi
cxquifi-
uit,
&
corpus
effbirum in
minutias
difcerpfit,&
vni
cuique partem allii^auit.
cicnt.Nunquid
ifte eft uir
qui
conturbauit ter
^ ^^J^^ 'tenim
loachin
, cum
aTNonfubuertir,nde. Mei autem
pene
moti lunt
pede
&c. b
fRegesquorum
^UeSlimUl
COUCncnnt
h^,
corinmanudci. c fVirtutibus fusatis. 3 rCUIUUCet
patCr
tUUS.
ram^quicdncufTitregnajqui pofuit
orbedc- 4
f
Quaficaiam. Multitudi
afVitiii.
i,-
C^ba
Chtiihisdixit : Exiteac his
qui
in tencbtit fur.t reuelamini.
nCpCCCatOrUm pUtrUerUt
vnde:
Dituputi
vin -ula mea. Etalibi, Dommusfoluir 'nmpeditos.
fPeccati
rica
prauitatc poUueret
mu
*
c yinannusnon.
Quosfol
rint, f
ad tcincUnabuntur
,
tcque profpi-
j.
uunt
Apoftoli
imitatores
'" '" _=.--. .^
J
magiftri,qui
ait :
Q>t<tiuttque
foUteritis fuper
tnram,erunt fo-
bita &///j.Soluiit autcra
fcrmone
Dei,&:
tcftimonio
fcripturaru,
&cxhortatio-
nevirtutum. vinci.eitis.lm.
menfaeius crudditas defi-
gnatur,
quinonmodoca-
ptiuoscatenis
onerabat,
(d
in tencbris rccludcbat, vt
nccEuilmerodach filiofuo
B
aperirct.
d
Omnesreges.
Hicronvni.
j

r
'
>
rL
'
j r m i
Regcsgcntiuquibus
Dcus c
domolua,
tuaucem
proicdtusesdelepulchro
^cntcscredidcratgubcrna-
'" ' ' ^ ..-. . --
tuoquafiftirps
t inutilis
pollutu.<:,&obud-
a
f
ruof ilicct.
lutus cum his
qui
intcrfecli
funtglidio
,
&de-
a fInfcrni.
'>
^S d ta exi >iij
quaii
radiuer.
c
fccndcriitad fundamcnta laci.
Quaficadauer
a f
(^odomnet fjgiunt. bfQ^iatamagiAer.illi difcipun.
Cui
pluscrcditui.
pti><e(igerarab
eo. cf
.J i^ no 'riscjm
cisquoso--iidiiHfocius infepultnra
ftiis:ficDominusdomina.
g
fputridum
non
habcbiscdnfbrtium,
Mque
tiura&rcxrcgum.
Hirc
-
(crtum,&:urbcseiusdeftruxit,uindtiseius
no
6
apcruit carccrem?Omncsrcgcsgentiumuni-
7
a
J^\;-uerunt. b C-rlelli.
cfCiuia.
uerfi ddrmicrunt in
gloria
, f
unulquifque
in
af.ndoino
pains
mti man mul lunt
fOotmiuit. ^Sepulchro.
b
V^rpultura
Nabucn.idonofot
cT(^'pultis regibus quos occidifti.tu
inlepulius abijcietis,
v^l li omni aaimx al
-joam
le
)uiera jnandoqueaccipiaai.tu
nunauim.
8
M-
da$
qui
concuffi funtaNa-
:
buchodonofor ncctamcn
fubucrfi :
quorum
non rc-
-;natpcccatum,quiacorco
rum in manu dei crat , mi-
nimccorruerunt.
quomo-
docnim Dcusdeoru Chri-
9
10
II
12
^3
a f H^c de diaholo, ^V Nabu.hoaonofoi. b tN. na'i'n-.int i
n
(Tcorruptx
suc ctcatrtces mee.
pfa!.'7.b
Virtus fuauis odoriscft
, PCiltji.b
Vnde.Sicut
vngue
ttum in ca>- netjue.
pite, &odortuusfuauis,
*^"^'
& facies tua
fpcciofa.
g
Cow/orrwOT.Scilicctfepul
tur,r. Altera cftcnim
pce-
na
autoris,altera cius
qui
p
ab
aiithoritate
copulfus.
*
Hic cft
gladius quo
vulnc
rati
funtplurimi.&inter-
fcfti.vnde: Gladiumfufl
vi.ar.fu. tctcn.
h Tuenimterram.
quafi:
In
fuperbia
tua
rcgnum_-,
Chald?orum
deftruaum
^
"^
cft, quodadhuc
manfif-
fet,
nifi
fuperbia
tuanon
Mi.ii.<I
fumet .
quieucrunt ingloriafua:
h
cumcisinfcpultura.
Tuenimtetramtuamdi

vopulum.
Qucm
tlbi
vnufquifqucindomofua: if6tianifuain,idefttr.-nohominr.btModopropheaintcrtijpetfon4iiqui 14
Dcus commifcrat corri-
nequc.
fTIlT iniifJ nafr(m Hiii/rri
tot detJabachrxli-Bofot fOed.iboloojteH etii aici Non vcKtbitut in
manfionesfuntr&prova
i
Ipcrdidiiti
,
tu
popuium
tuum occidiiti. Non
rictatcvirtutumvarictatcs k
^^^'^p-j"'"''"'!!'-'^
Ait.
t|^*D
. monum.
nianfionum,icdNabiicho
1 uocabitur in atcrnum lcmcn
pcllimoruni
15
donofor,ncc
i n mortc
qulc
fciticruciatibus.
c luau. Vidcturfabula:
cofcntirc,qua dicuntludatiNa
buchodonoforinftatumpriftmum rcgrcllum
Euilmc-
rodacli
gcndum
, &
regcndum
:
vnde audetdicercillud:
Hc omnia mihi tradita
funt.
k ocr'c//f?/.Non Dco refcr
uans
viuos,fcd
pocnatux
priparans
focios.
1
jyo
vuaunuuldco non vocabiturin
stcrnum.quiaipfc
^
(cmcn
W
NICOLAvS DE LYRA.
*
tem, & vidfiiietMs ijmnatto .em .
1 Ad tcinclinabuntur.
ptrcttnriderationemdiuinxiufliti^
diccnt' s.

Nunquidiftc.
IdeHcxlumempyreum, tptod
dtcitur terra
^menit
ttn .
3 QiMConcuflit.
Idenordines^ngelorum: quia
deomnibut
crdintuiis
uUqui
ceciderunt cum eo.
^ngeli
vero
infcriptura
dicun
turnges,f4tapereos regitur
tota
corporalts
crtatHra:&
per confe
quens
ordines
^ngelorum
dicuntur
regna.
Vcl
potefl
iflud
inteUi-
^uieterra
habitationi hcmnum
deputata,cuius
padem
diabolus ni
titnr
perturbtrt
&
frequenter perturbat.
4

Qui pofuit
orbom dcfertum .
qida
antemortem
Clnifli
B^imf-ieiedents
trahrhat
adinferniim.
5^^Vrbcs ciusdcftruxit./d</l
locadiuinicultHi,qutfrequen
to
dnftrHtit a deo
permiffut.
<5
Vin^is cius non
apcruit carccrcm.ii*/?
eos dctinuit. Quod
auteinde
aitquifuntamotim refurrtiltone Chrifli,fuit contraeius
voluntatem.
.Aitqiu
vrro
expo(itnres exponutft
de
rcge Babylonif
ad literam dicentts
fic :Q{iomodo
cccidifti Lucifcr.>^.r B<i-
bylonts gloriofior regibus diif,jicut Luufcr
altis
fliUis:Qu\
ma-
ne oricbaris ,
quia
Ucet
regnum BM>yloni fuit valde
gloriofum,
tamen in hac
gloria
duraui
tps modicum,quia primus rcxgloriofus
iegitur fi4iffe ^abuchodonofor ,
cui
fuccefjit
Euilmerodach
filius,
eius,&
tflifucce/fit Balthafar
eius
filius,vtdeclatatufun
diffufiut,
Dan, i.& m
iflo defecit regnu Babylont<e,&
translatu
fuit
ad Mee-
dot,&
Verfas,Dan. ^.Corruifti in terra. deieius a
regni digni-
tate.
Qui
vulnerahas
gentet,ex
nimta crudelitate .
i^ui dtcebas tn
forde t'*o:\x\ cclu
afcenda.&C.Opiwo
emm crat
Gentilium,qud(i
foft dignitaiem
regni
tn vita
prxfentem transferebantur ad
cflum
fecundiim
quod
dicitur i.Mach. 1 1 e.Tatre no^iro inter deos
tranf
^Scdcbo in monte
tcftamenti.i./ffr lerufalem extendam
^tfflum
mfum,(ici*t&faiiiieH,quandocepit Scdectam.\n\AtCti
bosaquilonis.^Mii lerufale
dicitur
ejfeiu
late>e
aquilonari
mnn
tts
S(o.A(ccndam
fupcr
altitudine mibium.
tdefl
prophc-
M/am.Similiscro zitittimo.i.moaauhuin
mundo,ftcut ipfetH
M
ctlf.i^ttuttiamrn ad
tnfernii dctrahcrtt,inHilus. In
profundH
la-
fh^uiplMtfttxattMpcrfuptrbiam mi'^^ drtfcitur perpana:
qnoi
impUttm
impletvm fuit
in
Ealthafar,vtfupraditium
eH.
Quircvtdcrint,
adtc
inclinabuntur,74/
dicaf.ifa
profnndd atiicieris,^q-u
te
voiuerit
vtucre,oporttbitfe
inclinare.
T^uuquidilieeil qutcontur-
bauit terram.i,habitatores
terrx.
Qui
concuffit
tC^nz^fuhifci^
do ea
violenterfuo impcrio.^exenttn Bahylonis
m^tUa
rcgnaimpe
riofu<\lubiecit
armorum violentia.
Qui pofu
it orbem defcrtil .
^
pro magnapirte,interfe6lis
inco/sj.Et vrbcs cius dcftruxit, //'-
cut
patet
de
Ieri'f4em,&
dc
multis
alijs quas dtfiru.xit
rcx
Baby-
/onii.Vinlis eius.i.^
ro.Non
apcruit
carccrcm,rfi>;MfM^a
eos
etiampoii tongam macerationtm,&ffcundum
tfiam expofttitt
nem littra i(la dicitur de dxmone
figuraliter
tantum. "Prima tamtn
expoCitiomagis
confonat
diSisfantiorum.
7
Omncs
regcs. fUcconftquenterponiturinfullatiocontrare-
gem
Bubylouis qnantum adfepultiiram.Et intelligatur pars
ifla
de
i^abtichodonoforjdequo
dicunt
lIebrai,quod ipfo
mortuo Eniimt'-
rodachfiltusctusyquem
incarcerauerat
propter
mala,
qi4x tettrpore
amtntia
patris feceratytimens
ne
refurgerttd
morte
,ftcut
redierai
dc amcntia
,
dc
confilio loachinfecit
eum
defeptikhro
txtra trahi,
&particulatim
etiam
diuidi, Cf vulturibus
dari,vtftc ipfts
mtolan
trbns
pmes
non
poffent
tterum
congregari: feciindim
hoc dicitHrx
Omncs
rcges gcntium.&c./omwowomr.
8 In
gloria.
idefl
hononfitcfepulti.
9
Tu autcm
proicaus,&c./vforfo
prxdiHo.
i o
Qiafi ftirps
inutiiis.
L{ux
ad mhilum
cfl
vttlis.
1 1 Pollutus. ScHiiet
famic.-quia cadaueraftce.xtraHafanlcfunt
poUuta
.
1 2 Cum his
qu i^&C^r/oyww
cadauera remanent
infcpulta,
&
fica btflifs
tfautbus deuorantur.
1
j
Et defccndcrunt ad fundamcnta
hcuquia
camibns de-
uoratis
offd
remanentia
per
tnundatiam
pluuiarum
trabuntur ad la
cus,S!
paludcs defcendunt adfundum.Cxierapatent
ex di^is,
14.
Tu
cnim.Vofita i>fultatione
contra
rcgcm Bahylonis,hic
c3-
fequcnter
ponitur infuUationts con(irmatio,pei
hoc
quod
denuntia-
tur lerniin nio
regni:& primo
con(irmatur verbn.fccundo
exemplo
Diuifio.
ibi: lurauit dominus.
C/rcdpiwMm
dicitur. rucnim tcrra
diCidefi lius
pndiiioncm
meruifii.Et
ftmiUter exponitur quodfub
t/jrttr, Tu
populum
tuum.&c.
15 N6vocabitur,&c.fcmcnpe(fimorum, .regnii Eabylo^
Tom.4.
E 2
.
i6j
GIorord.&NicolaideLyra
i6S
^
fcmcn
peffimorum
efl. Non
quod
ftmen malum
fitpfcr
A fe,Deus
enim fccit omnia bona. Scd
^b
his
qui
volunta-
Ocuii.d te
peflimi
funt ,
ortum eft femen malum,
quod
vol un-
tate non natura fit.vndc:
Semtfi Chmam &non luda.Dc bo
jiis dicitur : Ver
euangelium ego vosgemi
. Omncs
concor-
Dan.ij.f
dant hiftoriac, quod
occifo
.Coj-,4.(i Balthafar
,
nullus
poftea
dc
progenie
Nabucfiodono-
ibr,
regnauit.Deleta
eft om a
nis
progenies pro fuperbia
D
&
impietate patris.
* Bafilius. Malorum
ope-
rum aboUtio hic
accipitur
per
filiorum
iugulationcm
vtnon mediocrem vtilita-
f
inioiattfU,
temeiusqui genuitpatris.
Hoc
igitur
loco
tropologia
^*i- -.
in fe
compleditur
amore
foimi
a T
Et ideo.bTCogitationes optta
mala n
impiis patiibus
nata. c r Nabucho-
donofor. TP^o.
Pr.Tpara'te
filioseius occifioni
f
in
iniquitate
a irO. orcidenturneconfutgantvltra.^In regnum.
patru
corum.Non
confurgent,
nec hasredita^
afPatris. TSanftorum.
^
bunt
terram,
neque implebunt
faciem orbis
afDomini. TNifi
dominuscuitodietitciuitatem. TVel tis. iPro quia. bfNon
eft
perfeifla
hominis Viftotia. T
In
Cyio
& Daiio. c Tf
ilios fcilicet Na-
buchodonolor.
tciuitatum,
&
conlurgam fiipcr
eos dicit do-
a
fVtnon nomineturdominaregnorum.
minus exercituum,&
perdam Babylonis
no-
a
TFiliosfcilicet.bfNevItrapullulrijtin
vrbibusdomini.fVel ait
men &
reliquias
,
&
j
germen
&
progeniem,
a fNon contentus hiSi
de
Babylone,
&
regibus
ei us &
populis
> nu nc de Sen na-
cherib, &
qua:
tunc imminebant
fuper Alfyrios.qui
Sa-
mariam
ludxamque vaftaueruntprxterlerufalem,
&
in
fuperbiam
contraDeumelati. Vndevnanodle
185.
millia de eis ab
Angelo
funt
percufla.
Et hoc in terra lu-
da &in motibuscius ficut
4Rc
dominus
przdixerat.
e in montibus.l^otz
propric
'
'^"
tatem
,
in terra
conteritur,
^**"'
in montibus.ab ipfo
domi-
nococulcatur. Cumenim
omnes inimici
pofiti
fue-
rint
fubpedibus
Chrifti,
vt
nouiffimadeftmatur 2ory,tunc ^.q
auferetur afanflis
iugum
Aflyrij.
Hoftistemerarius
non folum terramDci , Sc
humiliora
occupare
fefti-
nat : fed &
eosqui
virtuti-
bus
profecerunt,dequibus
rga
homincs latente mul-
Ios,dumiubetfemini
ne-
-
.^ ,. ^
quam,quatenus
fieri
poteft
*
afNonJ^ntentushis.
-^ '-'
2 dicitur. Fundamentaem inVW
vtfe alleuet excuftb
graui
b
dicitdominus.
EtpdnameaminpofTefllo-
3
montibus
fan^is.
OnCre Vitiorum fuOrum . aTHicetiamcstetamonftraimellige.Tvelibus. bTquibuscircundantut
f HOC
COnftUum. ideft,Au-
Qui
cnim fe informarint
ad fimilitudinem
maligni
patris, funtqueefiedi
nlij
ireopisdifi
nequitiJe,pareft,vtomnem
patiomj,
^^jjj anjiujB fu$
propagine
*
trucident ,
nempe peccata.
a
Iniqui,
Lxx. Pro
iniqui-
tate
patris
tui.
Quodquida
non
intelligcntes ,
dracone
qui regnat
m mari ,
quem
Xeuiathana
appellant,
He-
htxi volunt
cflTepatrem
dia
Ioti.6.f
boIi,fecundum
illud :
Quia
rnendax c(i
&pater
eius.quod
male
intelligendo depra-
uant .
b Et
poHrfw.Nihil
eft in ca,
nifi venatio
regia:
& codili
diuites.c<tfimilitudo,
vt omnes
quali
lotdes aufeiantur. .
nemhci"icijj&:
in
paludes aquarum,&fcopa-
a
TVt pereant
Eabvlonia femina '.f
Vt nihil lemaneat nifi heticius,
bo eamf
in
fcopa
tcrens
,
dicit dommus exer-
a
Tlmmobilitet (Utuit.TC^Jiispcraftisiur,imentumdom)ni ccmplebitur.
cituum.Iiirauit dominus exercituum
dicensj
a
rQ.Nonalitetpoteilfieri. f /tpoliopefis:
Q.Nonctedideiiiis mihi:fihocnon
^
fcccto. bTVelllaiui.
^
Si ndn vt
putaui^ita
erit : &
quomodo
mente
^
alSci1ice' &
'
f' n'raiium fottitudinem.
n
tra(5i:aui,fic eueniet,iit
conteram
Allyrium
in
a
TEccedeui
obis
potertaiein
calcanrtifurc t- entes.

terramea,&in
montibus meis
cdnculcem^
a liS.r.fl}^,
(^^1^..!
bi/itflift'Onis^i.iue.
eum
,
&aufcretur ab eis
iugum
cius
, 6c onus
j j
a
TAIlyrioruin
& Scijiij.ncnb vej diiboli.
bf
Ni; icr- . ,
iri int
ainpltin.
'
' '
'
illiusabhumero cdrum tolletur. Hocconfi-
^^
a
TSi
non vt
putaui,&c. b| Ad
piotegendam
omnem terram
feratur
iugum
cius.eft meu
confiUum. Hocconfiliuni
quod cogi.fupcr
om.tc.Ge
tcs
Aflynorumfciiicet,
vel
omnium
qui
fubiedi iunt
Sennacherib,vel
diabolo.
E
In fine
vifionisaperitur,qd
latebatdominum, fcilicet
cogitafle
confilium
fupcr
omnem terram, &cleuata
manus eius
fuper
omnes
gcntes
non
Babyloniam
ta
tum: vnde
oftenditur,qua5
dida funt ,
gencraliter
ad
orijcm teriaium
pcrtinerc.
g
\n annjo
qu^
mortuus . A
principio
libri
hucufque
fub
Ozia,Ioatham,Achaz,

f
a
T5inon
vt
putaui,ecc. biAa piotegenaamomnem
tertam.
'
^"
' '
busmurispoftannospluri
t
liumquodcddtauifuperomne
terra,&hxc
'i
vaiicinatus eft Ifaias
vfque
mo.<! refra..S indura.
aT?deitSennach.?o,
vel manu,,Vi;,ceune,.eft exten.a ad
ptotegcndfi,

^^ ^^6^1 fub EzCChia
ptX-
omnem
gentem. blQnali dicat;Fiorhcu,
&hpcinutrin
non
p.iteit. didta
,
&
partlm COmpIC-
cftmanuscxtetafiiper vniuerfasgentes.
Diis
14-
a
Tyil''!:
dicat^Nivllui 1 (
'
cnim exercituum decreuit
,
&
quis poterit
in-
a "Dfcrctumeius. b
f
Ad
fcicu
.ndum.
^Nemo.
firmare?Et manus eius extenta : &
quis
aucr^.
f.ropiiis.-TCoiiirntn'
vei
pofRUki.
I
>
mos refcdismclufa
C In
pof.hnictj.
Mundus
quoque
ab hericio &
palu-
dibus
pofiidctur
modd id-
cftab immundis
fpiritibus,
fed in fine mundi
fcopabit,
ideft
purgabit
eum domi-
nus
ignepurgatorio
^4
iraz>owwy.Hucufq-,
h
tct eam Jln
annoquomortuus
ellrexAch^z
deBa
ta.
h
i_^cfc5[.
-
-Quo
viuen-
te
, rcgnante
,
in
peccatori-
bus:necpondus
contra alie
nigenas,nec
fcrmo
Dei(iu-i'
xta
Septuaginta)
fieri
potc-
.
ratadprophetam.
l^
-jtf
NI C O
LAVSDELYRA.
1
Pracparatc filios,&C. Quia Balthafarfuit interfecim,&
toia
cognatio eiusy
&transiatum
fuit regnum. vtpradiSium efl,&fic
patetlitera vfque
tibi.
2
Etponzmczm.iden
Babylonem.
3
In
poflrefllonem hcricij. QuiafaBa e(i
inhabitabilis homiai
bus.
Efi autem hencius animal
fpmofum
.
4 Etfcopaboeam.
K^uferendopeccatoresdeea,ficutdedomo
auferuntur fotits
cumfcopa.
5
lurauit dominus.
Hicprophetia
veritas de deSlruBlone Ba-
lylonica
confirmutur .
ixemplo fcUicet regis ^ffyriotum
,
quem
t>eus deHruxit ante
deltruHiomm
regni Babylonis
: &
vtramque
deflrudionetn
pradixit Ifaias
in
plurtbus
locis . Et hC deflruHio
regis ^lfyricrumponiturabeo primajn ftgnum
certum deftru^
iiionis
Babylvnica
futur^e
.
Quafi
dtctret : Cumvideritis diSium
meum
imple.um
de
rige .4ffyriorum,fciatisipfum
ceriitudinaliter
implendum
de
regno Babykmorum,&fccundum
hoc dicitur. lura
Uit dominus. ideft /irmiter fiatuit.
. 6 Si non vt
putauit
ita
erit,&c idefi
in
pr^fenia
mea
difponi.
'
-j
Siccuenkt.
Etmidfitilludjubditur,
8 Vt conteram
Aflyrium
in terra mea. idefi in
lud^a, vbi
yigebat diuinus t4tus :
tdeo dicitur terra Dei
fpecialiter,
9
Et in
montibus meis. Quia
ludxa
efi
terra
montofa
.
J o
Conculcem eum.
Quia
.Angelus
domini,de exercitH
JJfy
riorum exifientt m
ludMpereuffit
i
Symillia bellatormf vtpa-
W
^.B^gum
i^.g^
l Et
it Et auferetur ab eis
iugum
eius . sdlicet ab
E^/^echi^^g^
populoipjtus.
.
"
'..
1 2 Hoc confilium
quod cogi. fuper
omnem tcrram.s^ci-
Ucet ab
.Afjyrijs deprefjam, &grauatam
,
quod
ab eo
auferetur
iu-
gum xAfjyriorum ,
&perhoc quoddicitut
hi( : Hoc confilium
quod cogitzui. patet qubdefi hicprophetiapr<idefiinationis:&
per confequens infailibiiiter
irr,plenda,vt patet exprxditlis.
I
j
Et haec eft manus. JdeH.virtus
domini.
14 Extentafupcrvniuerfasgentes.
^dliberandumeas de
opprefJiotie^fiyriorum.C^rerapatent. -;
..
1
5
In anno
quo
mortus eft rex Acliaz.
Toflquam prophe-
tadenuntiauit
punitionem .Affynorumqut captluaueruntregnum
Jftael
, &
Babyloniorum qui captiuauerunt regnum luda,bic
conlc-
^uenter
denuntiat
punitionem
aliarum
gentium
de
affiiiione.vtriuf
que regnigaudentium,
&
ajfiigentes
adtuuantium.
Etprimo
dtnutt
tiat
punitionem Thiiifiinorum, &Jecundc aliorum,capite Jcquenti
&vltraproutpatebitprofequendo. Circaprimumfciendum ,quod
tempore .Atha'^ fottitudo regni
luda
fuit
muitum dehilitata
prc-
pter
eius
malitiam:
quia
Thacet filius Bjimelix
occidit de
regno
li<-
da i20.milia:&
propter Thilifitjm
intrauetunt
regnum
luda,& ac-
ceperunt piures ciuitates,& habitauerunt
tn eis. z.Taral. 28. &de
hoc
l<etabantur.^fedmortuo .Acha:^, ET^chiasfilii^s etusfunbonus,
&
iufius,fortificauitregnum,& prfuaiuit
aduerfus Vhilifihps: fe-
cundttm
quod
dicitur
^.i\egum
1 S.b.
Ipfe percuflit
Philiftheos
vfque
ad Gazam
, & omnes tcrmmos eorum a turre cu-
ftodum
vlqueadciuitatemmunitam.
Ethocdenmtiathie
fropljetafuturum adpopiUi
ludie
conjolationem
,& Thilifitnorum
.
^defola-
1^9
Ifai^
Cap.XlV.
170
yrr^
T^eUfem.
Regemortuoinim!cilirantur,'qua{iali-
^
qnid
lucri faituri nouis reb Hinc Philiftxi
quos
Achaz
affli.xir.dc
morfceius Utantur,
& ludccis mfultant,
quia
maturo
Tcg.c pcrdito,fubiaceanteiusfilio,quorcgnantc
fc
puiant
fineseorum
pofle
inuadcre.
b
n>gupnra,ij6.,,.
Abie-
.Tldefth.cv;C.,U.vbum. bTDemonc Ach.
^o
ju^oDci,
primumm
^
cTcjtnsporiOns.
-
cogitaiionibus
noftris radi a
tfavlum cftdnusiflud.
NelxterisPhilifthea
CatUrfcmenCOlubri,
pOR
tExhoc
aTV;fgatiia&bacu!ustu.fAchaz.
dclcminepcflimonafcitur
b
omnis
tu,quoniacominutadl vimapercuf^
.r.,!.,cr.iii^ft r/>v f^rn^n.
1
Achaiqni
Phil.fthzus momo,ditf.?nor abforbuit.
;f:us
rcgulusquieft
rcx
ferpen
lum ,
quiflatu
5c vifu ho-
mines occidcrc dicitur .
Hxcfunt
pcccata
varia dc
'
prauo
the(auro cositatio-
nura ad
opus pcnimaui
prorumpentia.
Hxccum
regnaucrint
in his
,
quia
Deofuntalicni ,
cgredicn-
tur
fcrpentes pennati ,
vt
non fufficiat
cogitaflc
vel
feci/Tcquxmalafunt,
fcd
patrociniamalorumquz-
rant,
& hircfes
cofingant.
Poflunthxrctici
per pen
c In'erire
faciam.
^
Eafilius-Quj fermonibusnutrinn
tur
improbat.-c
dodrinx , fami ix. inediae
traduntur
,
ad
animarum luarum vtihtatehi.
^iquidem periuria
ma<n
ftri inttrucntis ad
malitiaiii,anfam
vtiquc pfaibet anima
bus,vtreualefcant & faluteni
confcquantur.
d
/^/wifl.QuafiPhiliflha;!
plorare
mileriam
vcflram,
1
quxvenitper
Senacherib.
2
yida
fom,
clama auitas .
3
Phitiflha:i
potione
caden-
4
u-s inebriati fcilicet calice
D
{bristui.
Deradicecnimcdlubriegrecliciuu
5 Babylonis,&
vinoinquo
'Ezcciiias fSicut baliUrcutlolo flatu vel vilu.Plus cnim omnibus Fhili
IJhxo^k^rcufTit
b f
r.xx.voljiuesfcijients.
reguIuSjS^
t^cmcn
cius abforbcns
vblucrem.
a T^uoi t; ibtotbaeiit. TOooimus
p^ifcit
me.& nihil m hideeiit.
bfliid.ii.
d-qjibu-^ Fii.iiimcusptimojenitus llViel cfSpir
tus
qui
non
ibijcinnt
iiigu.
Etpalccnturprimogcniti piupcrum,
&
pau
a^ >pttituqui ponsnt
m Deo
i\e.a luam.nun inii:iiitl|s. b
f Abf]u? pauote
^.'aitctcoro eis foliciio. c fn pacecum Lizaioin linu Abi<hx.
pcrcs
fiducialiter
requis/cent
, Sc^intcrire
af/cibi'D;i b
f Fuitiiudiiiem tuum.
faciam in fame radiccm tuam
,
&c rcli-
aT^^> reliaqacncuiab
Ezcchia fAbijcicntcs iugu^n.
b
514<qaid
de malofe
mincgciaiinetur.Ti^ci
Airvcios Sc Chaldzot.
cfEigo.
d
fC^i
habitatu in
poi-
^
i'ouumnxrcciQ
per pcn-
r.
c^n.u.,
?H,umnor.m
^
Bnatos
ferpcntcs inteliigi,
d
4"',^^^^,^,^^*1^.^^/^"^*^!;^;.. Vlulaporta,
cla-
quifeelcuantcontrafcien
" "^ " "
tiam Dci & vcncnato orc
abforbent volucrcs.i-ad cx
9
lO
tl
a 1 Vel cioer
bfc^j f
Ab
AflWijs cf
S:hil n e diuins
iipientiz.
ma
ciiiitas,
t
prollrata
clt PhiIi(lhxa'omnis.
* T.MUliuscxcrcltus Senna.heiib vet la-ni b
TNemoeaim
Cnep-ccjto.necinfans vniujdiei.
cdiav'olarccup.cntes.^r
c
Ab
aquilone cnimfifmusvcnict,t
6^ non cft
i_*
-,.

',.
'
Tfiiu.blCuml'kiliuhj(acouciit.t3cluinuseius vnjueiU
Quafi
nhos crudit

nos
penctraufni.
6 cfl luxuria . Hi tamcn
pro-
Epbef;
jJ.
7 pter
cJEtcra vitiatum
pi-o-
8 ptcr
cbrictatcm
regnum
Dci
perdidcrunt

Praecipi-
tur
ergo
eis
,
vt vlulu
porta
eoun.:
porta hireticomm,
os
blaiphcmum , ciuitas,
atiima malis
cogitationi-
busrcplcta.
c oib
'jquilone
entm
futnus
E.xardcfcentib.
fagittisdia-
boli
qui
noxius oculus
,
&
contrarius lumini . Ab
aquilonc
olla leremijefuc-
h
ccnditur . vnde ia Proucr- lerem.r.c.
bijs: ^quilo
venlusdurus nonii *rou.}.d
ne iutcm
d^ex
ter,
f
T^lone/l
qui tffiigiat agmen
f/r.NuUus
prcetcr
Icrufaic.
Et fi
quccficrunt angcU qui
12
Deus.qui
vifitatin
virga

quieffueiatagmccius. Etquidrcfpodcbitur i;
pfa^fiint Afl>-ri)s,
ciir lola
iiquita:is.Hcceftvirga&
i o o i r
(aluctur ?
Rclpoudcbitur
:
iniqi
iugum quod
vult
imponcrc
ccruicibus omniunv, vt dc

pofitoiugoAflyrij portcntiugum Chrifli,quodfiquis
abicccrit vel
contriucrit.flatim
de radicccolubri tortuo
ii^rcdicturrcgiilus ,
&
afpidcsfccundum
LXX. & dc
cu
lerpentcs
volantcs,vcl qui
abforbcant volucrcs.
c inte-
Rclpoudi
(fiiia.
dominus
fundauit sirrt, &:.. Et ficut krcmiascatcnas li-
gncas pofuit fupcr
colla
eorum,qui
ad fo mifll fuerant.
Dicit Kai.is ad dominum :
Qiiid refpondcbitur nuntiis
diucrfarum
gentium
,
fi
quxfierint fuper
aduentum
Sennachcrib ? Cui
dominus,qu6dipfi capicndi,
Sc iola
Icrulalcm fitlibcranda.
Icre.sr.a.
i
vt rt; vcl V-'
niis folus ml
fcric in coeti-
bus cius.
TUH'
NICOLAVS DE LYRA.
^
iffolationem
.
Etprimb
notat
tempus,ii
. In ZK\noJ.anno
piimo
'
:^tchi^,qui
mortuo
^cha\ regnauit
immediati.
1 Faftura cA onusi(kud.t.
fafUefireueUtioIfaifdeThiliflhi
^
norum
pwuiio>ic,'deofubditur.
> Nc Istcris Philiflhxa omnis tu .'. //4 ciuiias tua Ute-
tur
quta
omnis non
, &nuilus
^(juipollent
:
vndequoi
dicitur hic
cmrus ciuitJs non Utetur
, fecumium
ordinem
conjiriichonis
idem
tfi acfi
iiceretur :nHlla uuitas
Vhiliflhiaorum
l{tetHr.f.ie
Loc
quod
fubditur.
) Q^ioniam
comminuta crt
virga./.poffnW
'.
4
PercuflToris tui./.
Iudt,qu6d
anic
tempus .Acha:^ confucuh
te
percutere
&
fub^fcere/icu: putcf tempore
Dauid
2./^r^. ^.&te
fote 0^//,W
hahelHr
2.Vjra.26.rbi dicilur dc
OT^ia
:
Egrcflus
ci>,3(
pLignauitcontraPhiliflhiim.
<5c dcftruxit murum
Geth, &murum
lannix,
murumq;
Azoti ,
tcmenpropter
ndititm
^cha^ tempore
tiits dimtnuta fuit
potcntia regni
:
fed
iterum
fortificata
tempore ET^efhifJdeofubditur.
5
Dc udicc ctiimcolubri.i.
ie
ipfo
DMid,&
aUorum
regum
potcntum.
6
Egrcd
ictu r . non
nafcendo
,
qtiia
iam erat in
primo
anno re-
gnifu;fedad bcllandum contra ros
oTljiliJlhf.
7 Rcgul./J e^.Er^chiaSyiui plus
nocebit vobis
quam prccedt-
tes
tesficut regulus qui
idem
tfl qiod
bafttifi.us
,
quafi
rex
ferpentum
(i
0ac-iKtu'{ Grtec^ auod
efl
rcx
Latine)
pius
nocet
quam alifftrpen
tcs,quia
interficit
flatu,
&
vif.i
.
T^ec
mir<t'i.i'm
tH,quod
Dauid
faiiilus,
&
E:^chias
deuotus nominaniur colubri, 5*
reguli
uomiui
bus,
quia
hoc
efl
propter
nocumcnta
qu^ fecernnt iufidelibus ficuC
&
Sanfon (quiin catdogo
fanclorum ponitur-Heb.i
i
,)
nominatHf
colubrr C ceraUcs.Ccn.
^^.fctundum
omne^
cxpofitorcs.
8 Et fcmcn..
deprimens
Thiliflhimrumfuperbiam
nimis ele-
uatam ex vicloria
tempore i_^c/ja:^
babita.
9
Et
pafccntur primogcniti./.
liidei
tempore K^cha:^
de-
piuperati
relcuabuntur
tempore E:^chif.
I o Et
paupcrcs. Interfclo
exercitu Stnnaclnrib
per angelum,&
TbiliHlieisperE^echiamdeprcffis,ideofubditur.
I I Et intcrirc
faciam,?.
virtutem ThiliWnnorum in
obfidlone
proptrr
dcfedum
viHualium,
11
Y\\Az'poxtz.''.cuJlodcs
portarum& habit.ttor^.uuitatum
propter mijeriam
in vobis
futura.^b aquilonc
enim
fumus vcnict,
.i.exacitus
E\echi{
tendens ad terram Vhilifibinorum,
quia
Gctb
&
alif
ciuitatts
Thilifihinorumfuprd pofitc
,
quas dtfiruxit Et^c-
chias dtclinant
vetfus anflralem partem rejpectu lcrujalem
. vnde
mouit fe
exercitus
ETiccbie
: vt dicit
B^.Sal. alij
vero
exponunt
dc
txercitu
.Affyriorum
&
habylonirum,qui veneruntaparteaqui^
lonari ai
deflruendum
terram
ludprumifedprirfia expofitio mugis
confonat prjeeedeniibus
&
fubfcquentibus^vnde fubditur.
13
Etquid
riidebitur
nuntijsgcntis.i. nuntijs ET^chi{,&
5
prihcipum
MOI{ULITEl{.
2
'^elftcrisThilifihfj.
Philirtha:a
intcrpretatur
cadcns
potionc ,
ideo
fignatquamlibet pcrlonam
in
potu
cxcc-
dcntcm.idcofubditur: \e
/frem.nam
la:titiaprouenicns
extaUtxceflii , & ctiam
taliscxccnrusproucnit
cx dcfc-
itudebitxcorrc6lionis,idcofubditur.
3
l<ao':wwc(y//.p/r.<'^.i.tuicorrcptorisqui
tcminusdc-
^itecor.'cxitEtquoniamcxpotucxccfliuooriuniurfrc
qucntcralia^cccatagrauiora .Scquitur-
5
.Dtradicccolubri.ivmitCoq^ dcipfo
fcribitur
Prou.zj:
d.Ingrcditiir b^Jtiii.fed innnutij
mo mordekH vt coiuhcr.
6
A^^i-ci/iw.
c.pcccatum grauius,
vt aduUcrium vcl ho-
micidium.
8 Et
fetven
eius
abforbevs
volurrem .i. intcUc^u m
qui
na-
tus cfl furfum in
Dcum clcuari ,
lcd abibrbctur
pcr
cx-
ccflJiuam
potationcm
vini.
9
Et
pajcentur prirnogeniti
fauperum.ab
cxceflll
potus
abfli
ncntium ,
&
dicunturhicprimogcniti
vires
auimiqu
reficiuntur,&
faluant in fobrietate. Eccl.j
.d.
Samtas animi'
&
lorporis fobrius
potus.
II Etinfameradiccmtuam. idefl,Humidum
radicaicin
quo
confiflit vita
,
& hoc
confumpto
pcr
cbrietatcm ,
fubflantia tuaconfumitur Ecclef9 a.optiflriKj ebti.Jut
non
bcuplctahitur.
[ Elrclt(juiaftuat. ideflprolem
tuam ,
miia confum-
pta patris,
fubftantia, filij
non habcni vndc luftcntcntuc
in vita.
C^
i^r
Gloford&NicoIaideLyra 172
*
i
T-luntifs gentls
.
AngcUs
^
qui prjefunt
eiuitatibus &
gentibus: fingulis
miranti-
bus,cur
folaSionamaritu-
dinem fumi vitaucrir vcl
cualerit.
b Fundauh
Sion.
Super
fundamentum
prudentix.iufti
a THocfcilicet re(pondur.
nuntijs
gentis^Quia
dominus fundauit Sion
3 ft ideo faluanlui. fSpititus.
6^in
ipfb fpcrabunt pauperes populi
cius.
xdifitatfuper
arenam.
ti^/ortitudinis ,
temperan
D
tiajqugfunt
Chriltus,vnde
'Cor.
Fundarncntum aliud nemo
po-
^*"-;
te^
ponere prxtcrid quod pofi-
tum
eji
:
Qui autm
fatuns cft.
NICOLAVS DELYRA.
ijt prlncipum eius,qui difcurrentes per
Judjeam
prxdicabant
dicentes:
Reucrtimini
ad dominum Dcum Abraham Ifaac Sc If-
fAc\,& reucrtenturadreliquiasqujecfFugeruntmanus
rcgisAfryriorumj&c.i.raJ-a^.^o. Etfubditurrcfponfio.
j'
QuiadominusfundauitSion. Eligens
locum iUum ad
(uum cultum.
% Et
inipIbfpcrabunt.iiM/4o/o/j<wi7//rfej-e^o luda,fcd
etiam multi de
regno Ifrael
venerunt ad
E^^i^chiam
in
lerufalecon
fidetes
de diuina
prote&ione
vt
ibidemfubditur:fic exponit [{a.Sa:
^liquivero expoftores noftii
exponuntdenuntijs Sennacheriby
quos mifit
in
lerufalem
ad terrendum
E^^^echiam
&
populum
eius,
vt habetur i.Tara.z, Et
refponfumfuH
eis
,
qubdnon traderentfe
regi ^ffyrionm:fcd magis
confiderent
de diuina
proteBione
contra
euw:E7^echia
ad hoc adhnrtante
populum,
vt habetur ibidem.
A D D I T I O I.
An
aliqua
mo
j
cap.x
6, vhi dicitur
inpoliilla
:
Qui
manC Oricbaris, qula.
""""""-
intenreationemeius.
tionem &
,_..., ,. ,.. . ^
lapfum ange-
Duplex
eji
opinto
circa hoc :an
aliqua
mora
futt
tnter creattone
li
Pbilorpph
&
lapfum angeU,Vrobabilior
tamen
efl^et
magisfanciorum
diciis
3
confona qubdfiatim pofl primti
in^ans
fujccrcationis diaboluspec
cauit:pnde de eo lo.B dicitur
^
in vcritate non ftetit .
T^ec
ob-
ftat,
qucdinter quxlibet duoinflantiatemponmefl daretempus
medium,prout probatur infexto Tljyftcorum.T^am
boc Imbet vcri
tatem de
tcmpore continuoyin
angelis
tamc
qni
non
funt fubieSii
ce
lefii
motui(t}ui per tempus
contmiu
mefuratur)tepus accipitur pro
ipfflfuccfffione operationu inteU,elusfeu
affe&us
&idco inter
ope-
rationes tales licet non
ftntftmul,non
requiritur
dare
tcpus
mediu.
vt in
primapartc.q.6^
.ar.6,in
rffpofione
ad vltimutn
argumentH.
A D D I T I O II.
2 eodem
cap.vbt
dicitur in
poflilla:Sic
enim
voluitprcceffe alijs
angelis.
Licet
angelus
malua
fciretfe
non
poffe ejfe abfq;
Dei manutenen
t!a,nihiltamenprobibt'ttVtipfevelletnuUifubcffeftmpliciter.
Fo-
luntas entm
qmndoquc efl
impoffibilium pmfci
tim voluntas dam-
nata,ficut
in diaboto.
A D D I T I O III.
In eodem
cap.vbi dicitnrinpofiilia. ^liqui
verb
expofitores
ex
ponuntderege Dabylonis.
Hoc
quod dicitur.QyiQ
cecidifli \acif
cr,magisproprih
vide-
tur
exponendum
de
angelo lapfo quam
de
\abuch.
Cuius ratio
efl:
C T<lam
Klabuch.prout
dicunt
htfiori: fuit primb
homo
infimx
codi
tionis:& ideo non miru
fi poftfiiam mngnam
exaltatione
cecidifet
cti
resfaciliter
conuerttmtur in
miiurarnfuam,pr.tfertim
curr\
bona
fortume fint
valde
mutabiliafecundum Thilofophu.
vnde non vide
turjignum
tantx
admirationis,quod cecidiffet,
vi de eo diceretur:
Q.UO
cccidiAihicif
cr,
fedpotiuseffet
aimirandum,
qmmodo
ajundifietad
tdtam
fublimitatem:
fedde angelo primo peccate
val
de
proprie
conuenit
admirari:qui
fuit
m tata
puritate natwrc,quoi
cMera: creaturas
cxcedebat.ptajertim
c
fccundu
quojda
in
gratia
fuit
creatus.Etde eo
legitttr E:^ec.i2,c.
Tu
fignacuh"i
Dei fui
li,&C.
De tali
igitur
merito admiratur
propheta
dicens.
Quo
Ceci
difti
lucifer>?^op,n.f/Z
modicx
admirationis,vt
crcaturata
pura.
in naturalib. &etiam
ingratia creata,
qute
nullum habebat
impe-
dimentum,nec
contrarium,fic cefidiffct
ab
aUijfirno
loco in
profun
diffimUm.
Sed de
2{abuchodonoJbr
rationabiliier
cotingit per oppo
fitum
admirari.Vnde de eo
propne intelligitur
illud
qucdinfra
di-
citur :
JSIunquid
ifteeft
vir,qui conturbauit terra
qui
c6-
Cuflit
rcgna Si.C.q.d,non
muilic admitatonis
efl,quod
natura ta
1{ETLIC.A.
Inc.i
^.Burg.circa cafum
&ortum
luciferivO'
luit
aliquid
dicere
cumfuo
autore,
quomodo
Hatim
poft primum
irf
fiansfux
creationis
peccauit,quafi
motus
fpirituum menfuretur
tem
pore
in mo:non enim
ponitur
communiter
prius
&
poflerius
inflans
nifi naturie,perfeciionis,vel originismon
fuccelJtonis ,
quiaeadecfi^
menfura operationis
rei
qu<
eft
natur^.Cum
igitur naturaangelife
cunda
efle fit indiuifibilis,erit etiam
indiuifibilis ficundum optrari
qub
ad
menfuramfucceffiuam qux indiuifibilis efi,&
ex
diuijibilib.
cjje
ncn
potcfl
. Tonentes
igitur
morulas am duas aut tres aut
qth'-
tuor intcr
crcationcw,
&
lapfum angeli, oportct haberercfptdTi
ad
ordincm
natuncqua cft
ordo
petmanentium
:
quiafecundumillum
ordinem
prius
efl cffe quam
bene
effe:
nam non conuertitur
fubfifle
di
confequentia:&
ita r.on
cftapud intclligeritem
terminos
capibile
angeiumfuiffe
bonum vel
malu,nifi pr.cinteUigatur
fuiffe.Si tgitur
accipitur
iiia bonitas &malitia
tanqua
moralis,tunc cflfolH
honus
vei malus
vfus
itberi
arbitrij&Jic
habemus duas moruias ante
ap
pofitionem
vti
negationcm gratf!e, qua appofita
vel
ncgata oportet
ponere
tertiam,
quia nopottft inttiligi aliquem effe
bonum bonitate
gratuita,nifiprxinteiligaturbonusb(initatenaturaii,Etficdcmaii-
tia. In hacautcm tertia moruia umnes tamboni
quam maliftierut
in
via,quiainflatu
merendiC^
demerendi:quia
meritum beatitudi
nis non
eji fine gratia:cportet igitur afsignare quartam moriila,
m
qua fucrunt
in termino meriti:vei
demeriti,quia
non
efl
inteliigibi
lejiateitgc ordinata,qubdquisfit interminopramij, nifipriusfne
rit in via
meriti,nift p
cTi
Hug.& magiflro
veiit dicere in
angelis
prmiitm prtccefiifk
meriti^,ftdin
hoc
magiflri
iW non tenetur: de
5
quo
vide circa
quarta dif.2.libri fententiarum..
llias Mutem oes mo
ridas
pofsibite
eft
rffe
in ecdem
inftanti tempore,etiam fi plurespc-
nerentur
fecundum
ordinem
natuy^ perfeBionis
vei
origitiis.Scdde
angeiorum
motib. &
operattonih. ptrtfa
&ioca
dicendum,
qtioi
,
non
menfurarentur fuicefsionib-ftd foium coexiflevtus,& praftn^
tijsficutfluxusaquarum
circa
plar,l:m,&moius fphe/ici inplana
videScotumcircadift.^.& ^.iib.i.Etcumpofiiliavultluciferum
,
ficfuperbijfe,quod
nuili voiuit
fubeffe,hoc intelligendum
effe tiefim
pliciier,quia
fciuitfejine
Dei
manutenentiaee nonpofjc.Bur.aut
dicit,^ votuitfimpiiciier,ex
fm
medio,quia
voiuntas
eft
impojsibi-
Vum
. ^d boc rrtedium
rejpor.det pofliilatcr,^ pntefl effe
verum
ordine
agendi,Jed
non
tffendi^Sciens.v.modum eflcndi fecundum
cr.
dinem
efjentiaiis dependentij',
qui
immutabilis
eft , iltefcitforeent
prohibitum,vt
in ilio ordine noiuit
Jubelfe
.
^on
eft
igitur
ad itiud
votuntasfedin
ordine
agendorum
Junt
mutta
impoffibiiia, nonjim-
piiciter fedfibi
: &adea bene
fertur prxfumptio
volnntatis
quuiis
fuit inpropoftto
,
&c. In iocis
medijs vfq;
ad
cap.zS.
mutta dicit
Burg.
Qtue
quamuisfint
alia
applicationes
ynon
tamencontrapi-
contempttbilis attingeretadfacicndum
tam
magna&injoiita-.qux
fiiliatorem
quia
eadtm litera
varijsexpofitmibus ftne abfurda
quidem
admiratio
eft
oppffita admirationipnedidix.
te
applicari
varie
poif(i.
CAP XV.^
Nus Moab.
Haeccft
vifio IfaiiB habita de
oncre,
i. de deftruftionc
Moab.Moab fiUus
Loth,
#0
C A P XV.
a
I^Bene quia
Moab de inceftu filia: nofle
conceptus
eft: vel nox
magnitudinem
mocrotis (ienificat .
Nus Moab .
Quia
noifte vlftata eft
cuius
progenics
&
prouin
cia Moab vocata eft: In
ip
fa eft ar.
qux
nfic
Aiiopo
lis
metropolis.
^
Onus
NICOLAVS DE LYRA.
Cap.
X V.
^
/^
NusMoab.H/c
pofi
denuntiationem
punitlonis
Vhilifihino
I
^-'
rumpropheta
denuntiat
puniiionem
Moabnartm^qui defcen-
derunt a
Loth,cui ^lnaljam
pater
ludaorum
fcit
multa bona edu
cendo eum de
.Arav,&
inde ductndo eum in
.Aegyptum
&reduce
d(
,Gen.iz. &
iiberando eum de manu
.4mrapi)ei, qui
duxerat cti
captiuum ,
Gen.\^.& per prectsfuas
iiberando eum de
fubuerfione
Soiomoruw,Gcn. 8.^? ideo Moabit.-e dtbebat
fiiios
ifiael diiigerc:
fed ipfi
ecoti ario
laquam
reddcntcs maitm
pro
bono
gaudebant
de
eorum
afftidionibus,&
fauebant
eorum
affl!iioribus,&
ideo
pro-
pi)etahic
denutiat eorum vaHationem.Et circa Im
primb vnflatio
nem eorum denunttare
incipit
. Secundb caufzm cntufdam diBifui
rcdd-tinprincipio fequentis cap.
Tertibad
propojitumredit,
ibii
Audiuimus.
Circaprirr.um incipit
denmtiare corum vaflatione
dupiitcm.primbper
jtflyrios
.fecundb
per Babyicnios,ibi:Ad
tor^
rentem.Cij-ctf
primum
dii it. Onus Moab..t?f vaftatio
naln re
uelata.fnppie
tfi
qujcjequttnr.
2
Quia nocte
vaftata eft . ^.ydr.nomen efi ciuitatis
yc^i4>
i
regnoitlo.
^ Moab
M"^
\.A
L I T E
E^.
f
i Onus Moab &c.Vc): Moab
g
ex
patrc interpretat, uerfj
tas ludjEOrum
{i2,mtm,quib-6i
Jo.S.f.yosexpatrediaboio
e(iis.&
defideria,&c.
2
i^ia
ntiiie
vafiata eft
M. Pcr Ar
qug
1/3
Ifai aia
Cao. XV.
/i^Onus
Moab^t^ circuncifio carnali &
fpiritualis.vndc-Nos
,^
rumuscircuncifio,quifpiritudominorcruiiiimiis
. Ad
<^
differcntiam
Ipiritualis
Ilracl dicitur: Videte Ifracl fecQ
dum carnemrSicMoab
Ipiritualitcr accipitur,(qui
inter
prctatur
dc
patre,vcl aqua paterna;
de
inceflu,
& ebrie-
rategeneratus:qua
fi abfen
P 174
a rProuincia Arabiz.
tc,&
nefcientepatre.A/oa/',
a.
-
^.
--.--...........
..^
'''- -

idetur b AnMoab
Tconticuit:quianodle
vaftatuseft
na:Luith,5enc
:
Oronaim.foramcm mocroris :
Nerim,
D
pardi
vcl
prxuaricatorcs:Gallim vituli,vcl arenarum cu
muli :
Elim,arictcs
vel fortcs :
Dibon, fufficiens
mceror.
Quia
ergo peruerfum dogma ,
quod
fine Dci
infpiratio-
ne humano fenUi in tencbris erroris nafcitur
,
nodte va-
ftatueft,
&argumetaeius
b Non aurarebelUre.
b
aen
autor
icnfus,
qui
vi
de DeO
patre
nafci . Sed
afpialeaica
artcconnrudu*
bTInpctpetuum.
ciAdpIoran-
j r

n. ^
aum.ubi
pnus a>1.'mniolandum.
a rn .oia
quiaaduerfariuselt popu-
c
+ ^,,

\4^ u^'' .

AT
<
j- o. , v"-^"-
loDci,deincefluinrpclun-
.
T
muius.Moabconticuit.
AfccncIittdG^mus
ca,&noae
^eneratur.Mce
l '^-"-t''i-'rAJ'|,-'-xfYi-'.>bfidoiotum
cfAdpian,edum ,,ia.
^- ~ e
^Dibonad
cxccllamplanttum, luperNa-
aTQupd interpcetatui(cfliorelpiophc:ia
bfCiuitatc nobili.
fDcfahu. cTTotapromncia.
bd
?<iiipcr
Nedaba Mo'.i b vlulabit.
fln
cun-
af
Ai^tioci matflitl-oncJcluau
capiubatbasqaciadebant.vndelob.Ton-
locjpic corraiiinlc (am.
(k\s
capitibus
eius clauicium
3
S^omnis bar-
[Inpublico. afPfrnitentiat.
ba radetur. In
triuijs
eius accih^i funt facco':
f Omnimodus,
roreergo
nodis
fcmpiter
noperijt,ficutA^yptij
vi-
gilia
matutina nodurno.r
rempore,Loth quoque
So
domapereuntevcnitin
Sc
gor,
&ortuseftfol. vndc:
}\(c
fianus
filifs
nociis ,
necjue
tenebrarim. Et sl ibi.
T^oxpfX'
ciffit ,
dies auietn
jppropmqua-
a
/^r.i.aducrfariui:fapic-
lia
fecularisqux
aducrfa-
ria Dco. Cuius murus dia-
lcftica
arteconfirudtusno
B
Ctc vadatur & conticcfcit .
Hiftorialitcr.Qtua
Moabi-
taigauififuntde captiuira-
tellr..;liiaru,ficut<Sc Phili
Hhiini ,
quod pafluri (unt,
prjcdicitur
cis. Et
fciedum,
quod primo
ab
Affyrijs ,
poft
a Chaldcis vaftati sut.
3
4
5
6
7
8
9
10
i.muri
ccclcfiafticofcrmo
nedenruaafunr,& conti-
cucriir,
&
adpenitentiam
Vcrfa fu nt
, fu
pcr
Nabo
,
i.
prophctiam
& fcfiionem
tnBaith.
i.magiftros eorum,& xMe
daba vbi cft faltus infcrti-
lis,
&habitatiobcftiarum
eritvliilatus&plaaus.-&
decapiiib. eoruornamen-
t^lCjl
tacloquentia:,tollentur,vt
nudi
maneat&deformcs.
Etfiquid virilitatisinbar-
bahaberevidcbatur, rasit
a viro
ecclcfiaftico^cft^^mi-
~
r n

/^- T

. "Jeccicuamco,ctTemi.
t
luper
tedta cius 6c m
plateis
eius omnis n
natum&dcbile
compro-
a^Coeitaiionrs nfriJP Tn friMi^c m.^.... ^.^
afCogitationrs.
vlulatusdelccnditinflatum .
ClamabitEfc
Ciuitaiesprooincix
Moab
aYAfccnHo. b fFaCtiim vel nindataai
O Hmu noHe vasiaia eit .
3 Bafilius.
Qi^iod noau
crogatur fuppl icium.atrocius
cnclolct&
anurulcntius.Q(ii
cnimintcrd'uquauis
af-
flictatur
caUmitatu, hiccm
ipfam habctqua
fe foluctur.
c
^jcendit
domus . Ad
cxcclfa,in
quibus fupcrbicrat,
vt
Inon
immolet, fcd vt
plangat
vbi
pcccaucrar.
*
Scptuaginta.
Contriftaminiinvobifipfis,pcribit.n.
&
Dibon.vji altarcvcftrum.
^ Bafiluis.Ad
aftlimcndam triftitiam
qux
fm Dcum
cft,
inuitatcosquipcrmultiuarias cxcogirationcs
hu-
C mani intellcaus in
crrorcs
prolapfi
funt.ncc fc
pcrmi
lc
rut
modcrationi&
prxfidio Spirituft"anai,vt
in rcrram
deiedi ciularcnt ob
pcftilcntcs
fuos dodtorcs .
Nominc
Nabo talcs
mihiinnucrc
vidcturfcriptura.
d btbon.
Fluxuscorum:Mcndaciu tranfit& fluit & nu
quam
mcodcm
ftaiu
pcrmanct:
Scrmoautdomini cft
compaaus,& ftabilis.Vndc manna
vidcturquafi
clacics
nonfluitkdconfiftit.
c
super
A^i^. Hicronymus.Quia.&
omnis
prophctia:
huiusvfiuseftfcnfus, noncam
pcrpartcslaceraui T^aio
feftio
vclprophetia. ^edaba.dcUm:
Efcbo.co-itationcs:
I
Eleale,a(ccnho:Iafa,faaum Cuc
mandatum:
Scgor, par-
ua:
bon
Sc^Icale ,
vrquc
lafa audita cft vox
f vtoabiiJium. TMalum. b
^Friam ronlolum fcncs.
cdrum .
Super
hoc
cxpediti
Moab vlu-
a
^CoinpalTio.quia
Dei
creatuta,quia
eft
miteraudus Sr hollis.
labunt,
anima cius vlulabit fibi . Cdr
afl.iclt
loiiiiudo velirrmmi eius defcrti eruni vf-
aue ad
Segor.quz
eH in fine.
mcum ad Moab clamabit: ucdbcs eius
ufque
NICOLAVSDE LYRA.
^-
I
Moab
COnticuit.W^iiaTO confuJus,& nonpvtcns
rehellare.
Et
accipiturhic
Muab
propopulo
Moabitarum.
2
Quia noftc vaftata cft
murus././r<7f7r
ab
^ffyrijs.ei 5,
cuflodes
murinon
ponraht
ita
dcjendere
de
noiie,fuut
<U dtc.
3
Afcendit
dominusrc.i.rf^/>/dmi/ia.
4
Et
Dibon.'./;<jiua/orfj Dihon.
J
Ad cxccl fa. vij crant corum idola.
6 In
plandtum. q.d.
non
adfacrificandum pro vtloria,fcd
ad
fiendnm pro
drifiionef.ia.
7
Supcr
Nabo &
fupcr Mcdaba.flow/n<i/nt
ciuiutum ab
aduerl^fps tius
captJrum.
8
Moab
vlulabit.^r^;
doloreemhtcns,f.{onum confufum.
9
lncundliscapitib.ciuscaluicium,&c.(/MMin//j;wKi/-i
>
liititaepontb
.ntur
capilli &barba,ftcMtdicnnr
de lob . Tonfo
Capitc COrruit in
tcrram,
vcl
qni* antiquitu! rapita,
&barb.t
tipuuoriim talchantur.yndedicitur
Deu.^
i.f. Dccruorcocci-
(orum,& dc
captiuitate
nudati i nimicorum
capitis.
M O
H^.A
L i T E
t^.
"
t
"atmctropolisintcrraMoabfignat
Icrufale
mctropo
lislud?^.
Pcrhoccr-ocpd:
hicnoacvaftatacft
Ar,fi-
gnihcaiur.g? pp
nockincrroris
lud^oru
contra
Chriflu
.unrucldUiitkriilaiepcrcxcrcituRomanoru.&alix ci
liJiatcsludisEpcrciuuatcsMoabhicnominatasfip^nat?
pci-
betur . In
triuijs
quoq-
eo-
rum,& diuerticuliserroru
dum
fingit vnufquifqjqd"
vulr,
eccingeturfaccopce-
12 nitcnti^: &
fupcrtc6la,i.
^
dogmata
in
quib.
fcfubli-
I
j
mcs cftc
crcdcbar,
& in
pla
tcis
quia
latam
ingrediun-
14
tur
viam,
q
ducir ad mor-
tem.crirvl
latusNcqjafce
d nt in
fiipcrbiam,
fcd de-
ij fccndcnr in
flctil, tuncin-
tclligcnt cogitationcs fuas
vanas(quodEfcbonfignificat)
& vanum afcenfumfu-
perbix.quodElcalefonar,
& vox corum audictur
vfq;
ad mala
opcra qux
fcccrint
, & mandaium
quod puta-
bantDci
propria
confcft[ioncdamnantes.Proptcrca
vc-
acs.i.qui
firmi fucrunt in
Moab,& crrorem fuum intcl
icxcrunt, vlulabur, &
fpcmprofcaushabcrcincipient,
cumanimacoriimvlulaucrif fibi.
Vndcprophetacom-
paticntis
aftcdlu.-Cor mrnm
uJ^SMtab cim abit
f Omnis rlulatus.AUz Iitcra
Omnis vIuIat.Moab.f & fic
dcfccndctinfletum .
QiuCr. Afccndifadexcclfa,vtante
idola
plorct.
Scd cum ibi nullum aiixilium
rcpcrrrct.dc
ditad flctum in tcrram vel in domum fuam.
g
Ctamabit
Efebon.Ajprincipio
rcgni qd
cll in
Efebon^vfq;
lafa
ciuitatcm,vbi
finitur,vbiq5clamor,vbiq;
ludu.s.
h
ExpeditiMoabvtiib,Ab vxofib.fortcs bcllatorcs. Indc
dicitur Abraham vcrnaculos
domus fua:
clcgift^c cxpcdi
tos,idcfl,finc vxoribus.
i
CormeTiadMoab.t^t.f.prouoccmensadpcnhentiam. Ve(\c<i
coru.i. firmamcnta
q
in hxrcfib. habcrc vidcbantur ad
Scgor,i.adparuuIamperucnient:vt nonrobufti,fedfra-
gilcs vidcantur.Scgoraut.i.parua pcnitcntia,
C\
perfcue-
raucritpcrducctcosadpcrfciaam
falutcm,qdin
vitula
'^
irium
Gcn.i^c.
F
10 In
triuijsciusacciniai
siitiic.infignutri(iiax
vdcaptinita
tis,ftcntdiaii
eit dc
capillis.
i>uia.n.honiines in
Ognu
triiliti.tin.
(iucrenifcJacco,patctEjilj(r ^.a.rbi
dicitur :
Qnxcu audiflct
Wardoch9ijs,fcidit veftimcta
fua,& indutus cft
facco:eir
10
plurib.
locis
Jimiliitr Jacco ycjiiibaruur
capiitu
bonis vtHibm
fpolidii,
1 1
Supcr
tcc.
cius,
&C. In kc
tangitur magnitudo
doloris cx
magnituiUne clamous.
1 1
Vfq; l3ra.7;'.t (fl
ciuitas in
extrcmitatc
rcgni
Mcab.
1
j
Supcr
hoc
cxpcditi,&c.
Etdicuntur Ijic
cxpedittinucncs
fortes.carentcs v.XuribAS &libcris:& ex clamorc
tHuiura
iiucltigi
tur mainr
(tamoralioriini.
1
4
Cor
meu,&c.A^f)i>Mw
cjtprophetf compaticntis
elus mi^
Jeri.,cins cau/a dictiur
ca.fr.
1
5
Vc6lc> Cius
Scc.furtes
illius
poputi,qui
dehcrrnt
effe claufa
ra&dcfenfioalijs.fiigerunt vfq;
ad
<>egor
f^itutafpln.viirixpitit
lcithm.Ecdicitur vtiutamin
Jaimintno ,
quiafcxumafculino
vte
bant^r ijjbit-ttorcs riis
pro fa
minino
infctVt
vitio Sodomitico .
paclamorcsafu
& vlulatus
Moabitarum.fignanturffe-
tus&clainores
ludcorumindcftrudionc
ipfornm.
9
/t'7f/'j<:.t//i7;icj/;(;,ei7-(,pcr hocfignaturdiftra(flio
captiuorum ,inam
ludxi
pcrRomanospartim
fiicrunt
intcrfcai,& partim
in fcruitutcm
vcnditi, &
pcrorbcm
difpcrfi.Perhocautcmquod(cquiturinfra.
Tom.4. F
4
#
ij^
Gloford.&NicoIaideLyra ,76
^trium
annorum
fignificamr,
vnde,
Abrahgpr^cipitur,
ein.if.b. vtofferatvitulum&arietem,&hircumtnumannoru,
A
pcrfedum
lciUcct facrificium
,
vt hccrcs domini cfle me-
reatur.Cum autem
cgerintpoenitenriam per Luith.i.ge
naru m
lachrymas,ad
aUiora con(ccndunt,sS: quafi
me-
roris foramine
&
introitu,
clamorem
contritionis le-
uabunt ad dominum dice-
tes: Sacrificium Deofpiritus
co
tribulatHS,cor
totritum. Et hoc
fiet,quiadoftrina
hjEretico
rum
qui pardis
&
prsuari
catoribus
comparantur}de
lertaerit.
Omnisquoque
I
1
PCal.6o.d.
ttriennein
a fldtft paruulam petuenient.vt
non robufti, fed
fragiles
videantur.
5^rriumannotum.
^
adSegdr
vitulam
t
conternantcm,Per
afcen-
a
f
Genx ^
Cliuus enim obuius
captiiiis per (]uem
traheban-
tur &
p<r
ciuitatem (uam Oroniim. bfForamen
m^roris
fum enim Luith flens alceditj&
in via f Oio-
a 1 Luftura.
naim clamdrem cotritionis
leuabunt.Aqux
afPardi ve!
prruaiicaiores.
herba &
germcn
, &
quic-
b
gnim Nemrim deferts eiunt
,
quia
aruither-
qUid
in fcrmOne COrUm Vi
a fArbomm. vmearum
ride videbatur e;caruit ,
&
ba,defecit
germen,
virdr omnis
interijr. f
Se-
lCCUndum
magnitUumem
aTSecundiimquamitat.-mmorbicuratiomedici.TPeccaci. T^irio-
peccatoruma
Deo vifitati c
cundum
mlgnitudinem operis^
&vifitatio
a f Flumina
Babylonis,vndeln
fslicibusin
medioe.fulpen orga.noftra.
nonvnummaerorem,fed pluramocrorlsadditamenta
D
congeminent
,
vtcum
plenamegerint poenitentiam
&
fugcrintdeMoab
leonem
principem
habere mereatur,
queScptuagintadixeruntArielqd interpretat
leoDei-
a
^dSe^or. Hieronymus.Scgoreftex.v.vrbibusSodo-
*^en-i
moru
,
qug propter
Loth
hberataeft.
Vitulam,pro-
pter
Uixuriamconternan-
tcra , non
confternantem,
vtquidara legunt ,fedfal-
fo.
TraduntHebraei,9his
concufla,tertio
terrjEmotu
corr uent . Vel conternan-
tem dicit
robuftam, func
n.animaha robuftatertio
anno ficut homo
30.&;
po
I
2
3
4
5
6
fArot
'jBerelini
Pfal.istf.
funt,vt quem per
beneficia
non
fenferant,
perflagclla
d
^
cognofcant.
Ducuntur de-
nique per
vallem vel torre
tem fahcum,
vtnuUusin e
eis fruftus haereticorum
rcmaneat. Hancn.fcminis f
harum arboriim dicut ef-
fenaturam ,
vt
qui
illud in
poculo
hauferitcareat libe
ris. Vnde fanti.
injalicibm
in medio
eifli^.LBabylonis./Ji-
fpendimus orgam nojira.
Om-
nes tcrminos Moabitaru
clamorcircumiuit,
ad
poe-
nitentiam vocantium,
vt
cfferrepoftintpervlulatum
funmvituloslabiorum ,&
peruenire
adfontem dominicorum arictum vei fortiu:
C
quiaElim vtruuquefignificat:AquKvcr6Dibon(quod
interpretatur
fufficiens moeror veldolor)
qujemultos
fuaafperfionepolluerant,arguenturdeceptispopuhsn5
falutifuirse,red fanguini.Vnde propheticusfcrmopro-
mittit,vt
fuperfluentes lacrymasfqd intcrpretatur
Dib5)
eorum ad tdrrentem
falicum ducct
eos,
quo-
niam circumiuit clamor termmum Moab.
a
TOppidum.f
Vitu'' vd arenarum rumuli.
TMoab.
Vfquead
Gallimvlulatuscius,
S^vfque
ad
afAiictes
vel foitcs.
)
putcum
Elim clamor eius:
quia aqua:
f
Di-
a

Sufficicns meror. ^Moib.
bdn
repleta^funtlanguine..
Ponamenimfu-
a^ Fiueitcslacrima:. b"iDoiofis. ^Hicfcilicei.
perDibdo
additamenta his
quifugcrintde
a
f
Hoftem fa:uicnicm vel beftias
qua:
deuotant Chaldajos. b
TQH.S
re-
msnrcrum inimittam in Cfialdxos.
Moablconem &
rcliquijs
terra^.
7
S
9
teft
intelhgi quodrobufta
quoTii
manfiflet, fipoftliberatio
fccit&
nem non
peccaflet.
""s
b
Kltmrim.
Ncmrim
oppi
^^'j.'"'"
dum,eft
fuper
mare.& ha-
fc^\
10
betfontesmuitus,&aquas E
1 1 fed falfas
&amaras,& ideo
fteriles.Etnotandumquia
non ideo aruit herba in.
Moab,
quod aquse
fahx &
amaree(setinoIMoab,fcd tDIm
aqujEfalfcB&amare
erunt
f"*
in oi Moab fic ut
aqua
Me
mrim:& io arefcet herba.
C Et
vifitacio
eorurn. Vifita-
tio in
m^\o.yifttabo
in
virga
iniquitates
eorhWifxtztioi bo
no.
'yifttauit
nos orics ex
aUe.
d ^d
torren.fali.
Haftenus
12
Pfal.8
Lud
15
dc
captiuitatc
Moabitarum
per Aflyrios ,
modo
,
de illa
qu.t per
Chaldsos.
e {-'lula eius.
Quafiideo vlulabit
Moab,quia
vbi luxus
prius,&
deledatio
propter
irrigua,&
fontium
amoena,
ibi modo riui
fanguinis.
f
^qute
Dibon . Dibon
fiIentium,Dibon flens,& tamea
vna cft ciultas.
. NICOLAVS
DE LYRA.
'
I Contemzntcm.Quiatcrr^emotucorruit infubuerfione
SO'
domx.Uebrxi
dicunt : FitHlam rcwbw
Sdifmth
. Et dicit
B^b.
Sa.quod
efl
ciuitas
fortis
in terra Moab :
propter quod
dicitur Seli-
fiiahad quam Moabitxfugeruntpropter
eius
fortitudinem:
&hoc
videtur
verius,qniaalia Segor eratfubuerfa,
2 Per afcenfum.n.Luith.
'\owe
efi montisM
quem f^git
pars populi
Moab,
3
In via Oronaim.
^omen efi loci,per
quem
incedebant
fujiientes
& clamantes.
4 AquK
cnim Ncmrim.
T^omen eft territorij
abundantis in
fontihus,& per conjequens
benehabitabilis.
5
Deferte erunt, u4b habitantibns,inde
fugientibus,quafi
dice
ret:multofortius
alia loca
remancbuntdeferta.Etfubditurcaufa,
C
Quia
aruit herba defecit
^zxmz.nMuuenesfones
&ro'
busli de Moah
pcrierunt.
7
Seamdum
mag. operis.i.
malitix eorum
per culpam.
8 Et vifitatio eorum.f. per ppam
ex vindicla diuina
,
qu^
correCpondet maliti^.
9
Ad torren. H/c
confequenter
denuntiatur
vaflatio MoaOitarii
per B~hylonios,cum
dicitur: Ad
torren.ia.?. adterram
Babylonis
qu.t
abitndat
fiuminihus
&
falicibus,fecundum
quod
dicitur
pfalm.
i56.:7.Superflumlna Babylonis &c.i'c^i<r:Infalicibus,
inmedio eius,&c.
10
Dncent eos
.f. Babylouif.
1 1
Qin
circumiuit clamo.
Quafi diceret,in
tota terra Moah
erit clamor
partim
morientium,&partimfugietiumJdeofubditur
iz
Quia aqux
Dibon. 'Nomen
cflfluminis
in terra Moab.
1
5 Repletxfunt fanguine. Interfedlorum.
14 Ponam.nfuper
Dihon
Z(idit3.f.fanguinis,quiapoflefft*
fionemfanguinis per .Affyrios
addita
efi ejfufto per Babylontos.ideo
fubditur:
1
5 'Lconcm.i.'Habuchodonofor,qm
vocatur
Iso.Iere.^.b,
Afce
dit leo de cubili fuo,S'
hoc
propter
crudelitatem eitis
or- audz
ciam: &
quiaforfitan portabat
leontm
inarmisfuis depicium,fi-
cut rex
[{omanorum aquilam.
t
M
l{
.4
L I T E
l^.
1 2
.yiqu.e
Dibon
repletp
fuyit lan^uinp.
S\s;nzt:ur: multiplcx
cffiifio
fanguinis ipforum.
CAP XVI.
EMitte
agnum.ldcitco pro
uure pro-
phet? vixintcliigutur,
a
phetx
diffi- 9^

.gfonas
et numccos ct
cuker intelli
guacur.
C A P. XVI.
TChriflum. a "D-ita cft mibi omnis
pofeflas
,in ca:. & in ter.
Mitte
agnudiie
f dominatorem terr^
tepora
fubito c6mutant:&
I
dequalibetre
trafcunt ad
r aUam.DQ .n. modo
loquc-
3
retur Ifaias de
captiuitate
Domi
fdoill'
J4
NICOLAVS DE LYRA,
C A P.
XVI.
I T? Mitte. Hic
confequenter
redditur ratio
cuiufdam
diBiin
capi
Diuifio
X-*
te
prfcedenti.Dixerat.n.lfaias:
Cor meum ad Moab
clam.ibit
fcilicet per compafsionem
: & ideo hic reddit huius
compafsioais
caufam.f. propter Chri(ium,que mpropheta
videbat
nafciturum
de
populo
Moab
per B^uth.
Moabitidem
quam acceperat Boo^^^in
vxo
tt,ex
qua genuit
Obed,&
Obed
leffefiuc lfai,quifuit pater Dauid^
I{uth vltimo:de
quo
defcendit Chriflus. Igitur
circa huc ifaias
pri-
mo denuntiat Chriili
natiuitatem,Jecuiuto
tius
regiam dignitattm
ii/:Etpra:parabitur
. T>n?.z/ duas:
quia prupheta pi
imd
factt
quod
dilum
efl
fecundb quoddam
corrtlariuminfert,
ibi . Et
Erit,
Circa
primum lcicndum, quod antiquipatres
multum
deflderabant
Cbrifli
aduentum : ideo
propheta
denuntiat
Chriflumper
tnodu dc-
precantisdicens.
2 Emittc
agnumdomine.'.o
wc/owinepa
teremhte
Chriflum
qui
dicicur
agntis
. lo. i . Ecce
agnus
Dei,
&c.
3 Dominatorem
tctxx.Vropter quod
diam Mar.vU.d.
Da
ta
efl
mibi omnis
poteflas
in ccslo &in terra . 4= Dc
pe-
X
^
M
R^.yi
L
I
T E
!{_.
I
3fetf?>7w/o2e('.Iftudcaputlitcralitcrexpofui
de
Chrifto,&Moabitis,miftim
tamen.Exponendo
tamen
miftice,
primoponam
totum
quod perrinet
adChri-
llum,pcr quem fignatur
hic bonus
pra:latus,eo quod
eft
Chritti vicarius fiue fit fecularis
,
fiue
rcligiofus
.
Igitur
cum
cum dicitur: Emitte
agnum,
vox cftecclcfix viduatce Dc5
deprecantisprobono paftore
quifitdulcis
& manlue*
tusficut& Chriftusdicit.Matth.n.d. oifciteame,quiami-
tis
fum,&
humiiis corde.
2 Oo.fer.i.carnis
fu?,g rigorc difcipIing.Talis
cratPauPsio
f
dicebat
77
IfaicC
Cap.
XVI.
^
Moab &
miTerlis,infpirat6conuertitoculum
mentisad
A natiuitatcm Chrifti,
&
coepit
Moab
alloqui.q.d.
Nc de-
rpercs,3gepaenitentiam,quialicct
captiuandus,detua
ta
men
prc^cnie
nafcctur
agnosqui
tollet
pcccata
mundi,
qui
dommetur in totoorbe.
a
7'rarff/(rr.Ruth.f.qnia
.tivrir^r-vrpnriim rlni Moa
fRmh Gent!Ii:G<ntcseniinlapidesproDcocoIebaiit,8cideo
lUXtaprXtLptUmaill
mua
a Dro adertx eiam. f K.e<litacaptiuittemMoab.

bitsvfq-jaddccimamgcne
b f
Hc(ciiicet.
rationcmnon
ingrediutur
a
dc
petia
defeiti ad montem
filij
Sion . Eterit
i
i_/T -rv-. T... \ -^ .
j a
(^ fugeritdeMoab.
fAccipitrem.
bfSicut. c
TCitiflime.
2
N= i Moabitis ferrcntibusdeuoremut.
ficut auis
fugicnsjt
&
pulli
de nido
auolantcs,
a *
r.i. iratfsvclviii *< inulietes. ^AnimiMo.ibita;.
c fic crunt fiiirE Moab in tranfcenfu Arnon.
^
178
pertingant,talesfaciunttcgmcn
lufliUs.Qnalescgo vidi.
qui
moerorc
oppreili fcipfos
in domilcula
inckidcrent
,
^
omnemqjadituminclodcrcnr^nequaluxtranfradiarct,
&
quodammodo
de
feiplls
vltionem
expeterent.
h
Trofugiimi.
Ouimefugerunt,quideecclcfiaegrefli
funt,
qui
fenfum fuu
funt
ccclcfiamDei.RuthMoabi
b
tis,
Booz
nupfit,
cx
quo
Obed
genuit
, ex
quo
Icffc
"**
paterDauid,decuiusfemi-
ne
virgo
Maria
proceffit,
qux conccpit
&
pepent
^-jj3^
Chriftum.Sicut.n.Chrifius
provtroqucpopulovcnit,
lic de
vtroq;
nafci voluir.
b ^dmontemfilta Sior. le-
rufalem,vel
potius
ad cccle
fiam,que
eft in
conteplatio
ne
,
tanquam fpeculationis
fiiia. In lerufalem
quoquc
h
maximcpredicauit,
mira-
cula fccit
,
paflus
eft
,
mor-
B tuuscft,&
refurrexit,&gc-
1
nus humanum redcmit.
,., , c sic
erunt.Sic in
captiuita
tcm tranfibunt
per
Arnon:
quicfttcrminus
Moabita-
rum & Amorrhxorum.
O Moab. b f Ptxuidequomodopo(riseuad;re.
fccuti non dodrinam
fpi
ritu.sfandti.
5
Hieronymus.
Vaftata
.n.Ierulalem & omni lu-
dceaque
confiniseftMoa-
bitis , ad te mcus
populus
tranfmigrabit.-
efto
igitpr
latibulumeorum
,
necti-
,
,-
>,;:,-'"
^
'ri-
'
r n
"^^^^
impetu vaftatoris,
Ini conlilium
,
t
cogc coniilium,ponequali
^
quiaficut
puluiscitotran
j
n ^Securaro b(conlionem. b r
Inapertafeifecutione.
'
fibit. Ouidam hu<
g
ncdcmvmbramtuaminmeridie.Abfconde
Quidam
huc locum
d
.><rno.'i.(qu?interprctatur
k
illuminatio)
coru.qui
dcrc
licliscrroribusjtranfcenduntad
fcientiam vcritatis.
e ini
confHtum.
Nihil
agas
fine con(ilio,ncccircumfcra-
risomni
ventodoftrinx,
fcqucrc magniconfihj angclu.
f
Coge conjiiium.
De
vagis.f
& crrantib.ecclclia
tacicndo.
g
Vone
qnafi
nofffTn.Tabernaculum.fin
quo quiefccrc
tc
putabas,quod
crat nodis & tcncbrarum
:
ponc
in Meri-
dici.in
clariflimo
luminc,in quoablcondcrc
dcbcs dc er
rore
fugientes,(5c prius vagos
vltra non
proderc.Pone
in
Mcridit
,dum
crit
perfecutio
ludzoru . Ponc 6 tu Moab
vmbram,i.defcnfionem,quafi
nolcm,i.fccuram
abfco-
fjoncmlud^cis.Notandum.quiaantcvaftatacftlcrufa-
lcm
abAflyrijs,&poflaChaidiisquamMoab. Idcoq;
pricipitur
ci
,
vtfugicntcmpopulum
Dci
apud
fc rcci-
piat
& abfcondat.
J< Bafilius . Facltc
operimcntu
luBus
ipft f(mptr. Qii
i
pro
h is
quae mique gcflrcrunt,contriftantur,ita
vt ad bcaifi ludu
pcr-
a fludzos. b f Oe loco ad locujn. c ^Hoftibus.
d
^(^ia ya(iata
lerulaiern.
fugi
entcs &
vagos
ne
prodas
. Habitabunt
a
^tljia
confinisesti b ICitmdiaboliiS cotperitpetfequi.
apudte profugi
mci. Moab cfto latibulum
a fAfrvrijft Chaldxi.
^Duboli.
b
tQnja. fConfumptusoccilus.
f
Sennachetib.
*Qji
ad aduentom
agni, qui
ortus
depetta
defctti
venitad inonteni Sioa. ,
corum a facie vaftatoris . Finitus eft enim
a
'
PoteBti*di>hoiicoR)patatuipultteri.
b fO^ia
mifeiosfecit.
tpuluis,c5fummatus
cft
t mi^fcr^dcfecit
fj
con
a cvadando. b^^reiienos. tDeprimo
adueniu. c T lHo
confumpto.
4 fraiKS. TOmnnenimpeccaueiunt ficegentgloiiaOci.
e
f B.egnuin
feinpiternum
<t Filij.
culcabat
tcna. Et
pr^parabitur
in mia
folium.
lo
II
12
^3
male de Antichrifto inicr
pretantur,vt
putcnt
fan-
dos co
temporc proptcr
viciniam vrbis
Icroibly-
mjeadArabastrafituros
,
&
nunceispntcipi nepro
dantfugientcsadfc.
E
Myftice.Confidcremus
a
principio
huius oneris ,
quomodo
Moabitie
pcr
gradus
& ordincm
poeni-
14
tcntix fiant
Ifraclita%&
fu
+vaRins,cal-
giant quafi
auis & volent
'^^^^
15 quafipullidenido,vttra .
fcendant
per Arnon,
&
habitent in montcfilias
Sion,
& diaboli vcl
Antichriftipotcftatc contrita,
Chri- loan.
y.d.
flusin
hisregnct,&foIium
fuumponatquifaluati
funt
mifericordia
atque
iuftitia.
T^on
enim
paier
iudicat
qucnquSf
fed
omne iudicium dedit
filio.
i Finitns
elietiimpul.
Subito tran fit ad interfedionem
Sennachcrib
,
qui puluis
& mifer
,
quia gloriacius
tan-
quam puluis, quem proijcit
vcntus a facie terra:, & mife
rabiliter abhacluce
migrauit.occifusa
filijsfuisintcm-
ploDcifui.
Pfal.i.b.
k
Etprxparabttur.
ludxicxponunthoc
de
Ezechia,qui
poft
mortcm Scnnacherib in
pace rcgnauir
. Scd mclius
ad Chrifttim
refcruntur,&
quxdam^^ad primu qua;dam
'^^'^S-* 8-
adlccundum
refcrunturaduentum. 4Finitoenim An
tichriftipulucrcqui
conculcabat vniucrfam
terram.rex
Chriftus aducniet
,
qui
fcdcbit in tabcrnaculo
Daui(J,
&
in
diciudici;
rcddct cun^lis
pro opcribus
fuis
^
Sede-
NICOLAVS DE LYRA.
t
r De
pctra
dcfcrti. Locus
e/l
in terra
Moab,
de
qua
fuit I{uth.
ynde dicit
Hicronymus inepiflolaadVaulinum
deomnibus
facrjt
fcriptur*
Ubris.
I\uth Moabitis
ifaia expUt
vaticinium dicentis :
Emitteagnum
domin^^^r.
2 Ad montcm filix Sion.
Ide(l,ad Ierufalem,in qtia
erat te-
flum
in monte Siof.vhi beata
virgo
obttilit
fiUum fuum.Luc.i.
S
Etcrit ficut auis. Hic
propheta
ex dihii
tnfert
conetarium,
videlicet,
quod/icut ipfe compatiebatur populo
Moabitaru
propter
Chriflum : iu
econuerjo populus
Moab debebat
computi populo
lu-
dieorum,exquodeJcenditChri[iusper Boo'^:
ficut &
ex
Moabpex
J{uth,yt dicium
eji.^ddit
etiam
prophcta
aliam rationem
compa-
tiendijcilicetpropter angufliam
quarn
Moabitx erant
pjjfuri.^f-
fUSi cnimfolent attfs affiiiiis compiti
. Et hanc rationem
prmiilit
diccns.Et crit fi.auis
{u.fcilicet timore,
ne
capiatur.
4
Sic crunt
filij bAo^b.fcilicetfugientes
ne
capiantur
ab
.4}'
Jyrifs
&
Babylontfs.
5
In
tuafccn.Amon.fluuius eflin finibus Moabitartim.
6 Ini con. cum
fapicntibus
Moab.
7
Cogc
confi.
iieii,cngrega
in toco
fecreto
ad
vidcndum, quo
modo
pojjis
ejfitgae
manus
vaJiatoris.Et conjequcnter
dat modum,
*
dicens.
8
Po.quano././ic
latibula,in
quibuspoffisfiliot Jfraelfugien-
tes
tes
abfcondere
in
meridie^
ita
qiioi
ibi
lateant,acfi effet tcmpus
o-
liis:&
idco
fubdittir,
9
Abfconde
fugicntcs. elstompatiendo.
10 Et
vagos
nc
pro.
ictlicet
perfecutoribus
tradendo . It
quod
de
fitiis Ilraet
intell!gat,fubdit.
1 1 Habitabunt
apud
tc
profu.
mei.i.
fugientes
de
populo
tneo timoreSennacherib:
quia
Itcetnon
ceperit letufaltm
tamtn ra
Jiauitaliasciuitates Iudxf,vthaLctur^.l{cg,i8.&deHlisniu!iifii
geruntad
terram MOab.Et vlterius denuntiat
prophcta cajum
Stn
nacherib
depropinquo
futurum, &
Moabitf
non retrahantur a re-
teptione
populi Ifracltimjre Sennacherib,ditens.
12 Finituscftenim
puluis./. tpro;>j^Mo
eflexercitusSen
nachcrib tcrminandus
qui
dicttur
hicpuluis,
eb
qubd corpora
bella
torum
fiierunt
redala tn
dnercm,
vt difium
eHfupra
.
1
j
Confummatus eft mifer.
idefl,Sennacherib efl
in
proxi-
mo occtdendus
dfiliisfuis
in
terrajua.
14 Dcfccitquiconculcabattcrram. /// Sennacherib,
quifubvfctebatfibi
habitaiores terrx.
15
Et
prcparabitur
. flic
defcribitur ipfius Chriniregiapote'
ftas,cum
diitiuf.Et
prxparabitur
in
mikn.fo.quia posi rrfur
re&ionem Chriflus
afcenaii
tncu
tum,&fedet
ad dcxteram
patrist
vt habitur Mar.vl.d.cuius
regnit
eli in dulcore
mifiricordiu:,vfque
ad tudicium
extrcmum,in
quo
erit
tempus iuJiitite.ideoJeqHitttr.
^ ludicans
MO\.ALlTEt{.
X diccbat
i.Cor.9.d.C4fl<^^o corptis mcum,(3inferuitutem
redigo,
nefunetum
altjs prxiicauerim, ipje reprobus
efjiciar.
1
Depctra dcftrti
.
i(^cft,
dc iblitudinc
contcmplationis.
2
.^iimcnrtm.i.
adrcgimcn
ccclcfix: adhoccnim talcs
funtprai.ficicndi^qmhaulcruntincxcrcitioftudij
facrx
kriptu-
fcripturg quod poflunt
in
populum
fibi crc(ditum cff^un
dcrcpcr
do6trmam.
Etquia
fccundum
Grcg.in
bonisre
loribusdcbctcfle iuftcconfulcns
milericordia,
Sc
pic
lcuiens
di(ciplina:icicofubditur.
1
5 Etprxparabitur. Qupniam aliquifunt
nimis tardi iu-
ftitiani
cxcqucndo^idco lcquituCt
t trel02
179
Glorord. &Nicolai
dc L 180
a
sedebttfuper
eum,
Qaic-
*f fecns & iudicans ,
fuper
corda bonorum.
b ^udiumtis
/uperbia
Moab.
More
fcripturs.quialxta
nuntiaucrat,
ne
negligen-
tcs faccrct.comminationc
tcrret.
t Ierd,48,c, 4 Bafilius.AduerfusmCi-
di
principe
hec didla
funt,
qui primus apoftafiam
de
f Vtpoft
mifericotdiam iudicet,
Scquarat iuftitiam.Sc reddatvnicuique
fccondiita operi
fua. b ^lnecclcfia.
TQ^od
mrructat & furcitatuin eft.
& fedcbit
fupcr
illud in veritlte intaberna-
a r
InfccundoaJuentu. b [Dicensmalis. Itein
ignem
a:istnum.Bonis.
Vrnite bcnedifti
patris
mei
petci. i;e.
culo Dauid iiidicans &
qua^rens
iudicium,&
a
fVn cuiquefecundum
opera fua b ff Hoc iterum de Moab. iVoxfan-
ftotum.quideMoabfaluati
funt.si:
fuperbiam ineiusexpeiti
b velocicer
rcddcns^quod
iuftumett.t Audiui
3
I^Hsieticorumfimpluitatem
ecclefixirridentium.
mus
fuperbiam
Mdab:,
fuperbus
ci1: valde.
9
liTaccipitata audaciaPlusaudetquam poflit.
iignauitj&fuperbiaelatus
c
Supcrbia eius&arrogantiaeius ocindigna-
4
fuumcontempfit
creato-
r r .. .: . /-....i.:. ^.^^,-.
rem.Hicquiinflisatanti-
. .
ar
r ^* j ; tj
^ 1
ftites
hxrefeon.vtm
excel-
tlo
eius,plulquam
fortitudo cius.Id circo vlu
yra
d ^//jJ/V. Alteradaltc-
rum omnes fcilicet hsereti
corum &
philofophorii
diuerfitates cotra fe in tor
mentis
mugient.
TAdltr
inuicem. b
^Moab.
fo
iniqualoquantur,qui , ,.
,
raTVf r

^r 1 1 1-
fedemife d
i^bit Moab ad
Moab,
vniuerius ululabic.
quidem
fi
qii
eo
nnt,vt
eflcntiantur
propo
-fSuper
doiis fitJB
quxftioni
,
ille docet e
Cirsharefath
quidem
non cxcuti
opor-
Jo4mn)ini,ve
^^^.^ ^^ Hberari rationem
runtame per j.
. . ^ ,
^
curu.
fermoniSjimo verocum r
j5 qui prseualet coargucre
Joan.jo.b,
'
abfurditatem
dogmatum
ipfius,deberc potius
incef-
ii contumelijs.
c Et
indignatio
. Contra
Deum in coelum
pofuit
os fuum
prophetis
detra-
hens . Illud
euangelicum apponcns
Omncs
qmveneruntai
te
antemefures fuerunt,& latrones.MoyCcn
& Dauid liomi-
cidas
vocat,Iofue
fanguinarium.
Flu-
fQui
confidunr
&g!oriantur
in munitionerautotum.
tHisquil^^tanturruper
muros
codilateris,
a 1 Oprzlatiecclefiaiuel
de Moab faluati. b r Mortem
capiiuita-
lem. THzreticotum iaculisfaftas. c jVici & villat.
loquimini plagas
fiias :
quoniam
j
fubui-
a fi..iuitas nobiliSiiicut&Sabama. b ^Dei auxilio, velcombullaignedi.
uino. c
fPrarcipue.
bana Efebdn dcferta fiint . Et t vineam
a
fMultimdinempopuli.
b
fPrincipes AfTyriorum
vel ChaU
dxotum.
fApotioli
vcl
apollolici
viri . VeHic
diliingue:
Et
vineaSabamadomini
gentium.
c
tHabitatores.i. Sabama
ceciderunt.
Sabima domini
gentium
exciderunt :
i<5
10
II
12
ij
J5
D
e
SupcrmuiTos.Non
xdi^ S-^^S
catos
quadro lapide ,
ficut
templum
Dei
funt,in
quo
fimili
lapidcs pofiti.vt
nec
maileusauditus fitnecfe-
curis.
f SuburbanaEfebon. Om-
nes
cogitationes
eorum
Pfal.f
( quod fignificat
Efebon
)
non
pertinet
ad ciuitatem
Del de
qua
: Flumihis impe
-
tus Utificat , ciuit. Dei . Sed
fuburbanafunt,
vtadvr-
bem domini
pertinere
cre
debantur.
g
Sabama. Attollens alti- 1 arut
tudinem.
Qui
in altum fe
erigit,
&
fuperbix
turrem
vfque
ad coerum extruere
^ '
*
cupit,pr2ECipuecomburi-
*
mr.^abama. Nofolum ex-
tollens altitudmem
,
fed
etiam conuerfio
aliqua
:
r
videtur in
regione quia
Moabiricaaddomini feruitutem
aliquaex partevellc
conuerti .
Dominiergogentium,vine?
Sabiamaexcide
xuntflagella
Erra
NICOLAVS DE LYRA.
it I
Iudicans&qua:rcnsiudicium.^'t77;f
ejfrr-ewww.
2 Velocitcr reddens, quod
iuftu eft.
quia
in brcui
tempore
dabitur
jententiapro
iu(iis :Ycn\X.c hcnc6^i^\.,S<.c.&
contra iniu
flos-.ltC ma\cd[^i,ScC.Matth.2.d.vndeverfus:Monis
vcl
vitg
Verfu.
breuc verbu,ite venite
. Dicetur
rcprobis itc,venite
.pbis.
'
Totum autem ijtud
de
capite preejenti exponit. [{ah.
Sa.de Moabad
literamcontinuando
capite precedenti.^d
cuius intelUHum
fcien-
dum
,
quod
Mcja
rcx Moab
Joluebat pro
tributo
regi Ifrad
centum
milia
agnorum,vt
habetur
4. l{eg. 3
. tamen
pojica
mortuo
^cha^
negauitiet quia
ex tunc
populus
Moab
erexitfe
in
fuperbiam,de qua
dicitur in
partefequenti.
audiuimus
fuperbia Moabfuper efi
valde:
1
Q
Ideo
Ifaiasvolens eiusfuperbiamrtpeUere^improperateitributM
ijiud
diccHf.-Emitte
agnum
domine dominator terrae.
fj^_^
mina enim
Hebraafunt
incltnabilia. idco
dcjacili dicitpoteit
ai, i,A
nator
pro dominatorem,ftcut hfc
nomina cornu &
grlu indiffeten-
ter
accipiuntur
in
cafu accufatiuo
&nominatiuo
apud
Latinos . Et
eji fenfusfecundum l{ab.
Sal.Emitte
agnum.quaft
diceret
propheta,
quid fuptrbis popule
M.uab contra
regnum
luda
contemnendo,quia
iUe
quifuit
dominator, &dominus in terra
vejira,fcilicet
rex ve-
fteraliquadomifitpro
tributo
regi lJrael:.AgnumJ.agnos
accipien
doftngulare propluraliyftcut
Exod.
8./. Venit
mufcagrauiflii-
ia3iyi.muliitudo mujcarum. Depctra
dvfert:.ide<t,de
tali loco terr^
OMoab.vnde mittcbantur
agni pr.edili..Ad
montem filite Sion.id'
eji,ad
Samaria
qu4:
adificatafuit
in monte
irnpto
a
Somer.j. I{eg.
16.& erat
metropulis
in
regno
Ifrael
. Et dicitur mons
fili^
Sion ,
qttia
omnes ciuitates totius
ludx^fucrunt fub lerufalem ,
in
qua
eji
mons Sion
vfque
ad
diuifionem regni tempore B^oboam.Et
crit
pro-
poterJuperbtam
Moab.Sicut
auisjugies,&c. quia
vadatio
hxcfiiit
Djuifio.
^"
inJiiEiayprofuperblifua
cum
alijs
malis .
Confequentcr
oHendit
propheta
modum euadendi hanc
panam
, fcilicet per compaffionem
ad
filios
Ifrael dicens:Iniconftlium,
&c.
exponatur vtfupra vfque
ibi:Finitus efi
enim
puluisyconjummatus
eH
mifer, defecit qui
coi-
cukabattmam.vbi
I{ab.Sal.dicit quod
hec
ejilitera
Hebraica:De-
fecitfucliOyConfummata
efi
mammillam,defecerunt
mobilia de ter-

ra.
Quam
literam
fic expotiit
^
Defecitfu8io,i.animaliaquant^
abundabant in terra Moab.
\onfugent amplius
lac matrum
fuaru:
confummata eji
mammiila , ideji defecit
lac de mamrnillis anima-
liumtvnde Moabit. in laie &
butyrofolebant abudare.Defecerunt
mo-
mobilia de
terra,\animalia qu gradiunturfuper
terram:
quia
ho
ftes deduxerutu ea
perprdam:banc enimpcenam
comminatur cis
Jfaias
: &tunc
conuertitfe
adnuntiandum
fortificationem
regni
iiidx
tempore E^s^echia
dicens:
Etpraiparabitur
in mifericor-
dia foiium
, quia
exDei
mijericordia
extrcitus Sennachtrib ab
angelopercufjus fuit ,
&
ipfefugiens
ad
lerramfuam
ibi
interijt:
& tunc
ET^cchias
in
pa^e
&
gloria regnauit,vt
habttur 2. Varal.
3
2. Et
fvdebit fuper
illud in veritate.vnde dixit:Y\2A
pax
& vcri
tas in diebus
meis.4. I^eg.io.dicit.In
tabernaculo
Dauid,idefi
in ciuitate
quam
icdijicauit
Dauid iudicans et
querens
iudiciu,&c,
quia ipfefuit
iujlus, &in
alijs
iujiitiamJeruauit.
3
Audiuimus.
Quiafecundum txpofitorcs
Hebraicos &Lati
vos
Moabitf
non
feceruntfecundum
monitionem
Ifaiadecoferuan
dofugitims
de
popnlo Ifraeliideonon euaferunt paenam
commina-
tam : G?
ad hoc
defignandum reuertiturhicprophetaaddefcriben-
dum eorum
posnam
&culpam.Et primb pr^dicit exterminium.fe
cundo excludit eoium remedium,ibi:^tcnt.
Circaprimum
dicit:
Audiuimusfuperbiam
Moab.
perfamamvolantcm.
4 Supereius. //^3.
5
Et
arrogan
.eius. In verbis.
6 Et
indignatio
eius.
/ exterioribus
ftgnis.
7 Plufquam
fortitudo eius .
Efi
enim modus
fuperbi plus
aHimare de
fe,quamfit
invcritate.
8 Idcirco. ide^
propter
iHam
fuperbiam.
9
V1 u1 abat Moab ad Moab .
Qu^rentes
abinuicem aUxi-
lium,nnn
inuenient.
10
Hisquilaetanturfupcrmuros.
Talesenimmurifiebat
antiquitus,Jcilicet
delatenbus coiiis,&
in
fortiuudine
talium mit
rorum
gloriabuntur
Moabitjc,
11
Loquimini. ro5pro/'/;fW
l z
Plagas
fu
As.idcfi mifcrias eisfuperuenturas.
1
3 Qup.
fuburbana Efebon.
isiprnen
eji
ciuitatis
famofe
in
tcrra ilia
14
Dcferta fnnt . ^
fuis
habitatoribus inde
fugientibus.
15
Et vineam Sabama
. Ciuitas erat in Moab abundans in
vincis.
16
Domini
s,cntmtncyic\dcmnt.idefi,.Affyrijprimb
,
&
pofiea
Babylonij.
Et dicuntur
vtrique
domini
gentium,quia tempo-
ribusfuis
multas
gentes
JubieceruntJuis dominijs.
*
Fla^el-
MOIl^LITER^.
4. Et velociter reddens
quod
iuHum efi.
Uudiuimus
Juperbiam
Moab .
Hicponitur cxpofitio my-
flica, quantum
adMoabitasper quos fignatur
ludsi,
vt
diclum cfl
capite prscedcnti
. Sic
ergo
dr:
.Audiuimusfu-
pcrbian:
Woi/>.idcft,IudjEorum
primo
Chriftum eis mif-
fam
defpicicndo
&
crucifigcndo
. & fccundo Romanis
rebcl'
rebellando, vtdicitlofephuslibrode
ludaico bcllo.
p r/a/a6if,eu-.PerqddefignaturcontctioPharifKoru
&
Saduccorii de rcfurredione mortuoru,vt
habet AQ!. 2
j.
lo His
qui
iMantur . Ex confidcntia
namque
fortaljtio-
rum rebellauerunt Romanis.
1
3 Quoniam fuburbana Efebon
. Per ifta loca
fignantur
lu-
dssciuitates
defert3cpcrRomanos.
t Suer
i8r
Ifai^
Cap.
XVI
18:
03.
Enauerur.t. Lurtr.intCJ.
b
7jr.ye>_ro.\'ttandcquas f
flai;ella
eius
ufquead
lazer
peruenerunt: er-
i
interhccrct, non habercnt , a
,
^fenimxj.c.
b
texcUs fdi^cct
flagdL f a d>.
TFug.tiuos.
aTN<rei arijs hireGbns ilii
nafcercntur in
infinituni:ejrciderut fljeella eiui ttc
b TEt.am. cfCmiias.
Itiioddt tor:itudoeoiu:n , lUclUc tortiin.na
quzque
bjreticorji>_dog.n.ta
.^gnbus
confiduiu.
IDomini
genti.-m.
C
Tropapnes. Mctaphocii
pri- vincs
prorequitur.
d Trjnfujuvt mare. Vt mi-
. rabilia domini vidercnti.n
'
protundo
tcntationum li-
bcraticxci.s.
c /^Jif.VincaMoab.cx
vi
clnialoci talis
cfl,qualis
So
doma .
vndc: De vuua SoAo-
jnoruM vineaeorutn.
f Sabama.
Quircexiollit
contrarentcntiam Di.i.
g
De Car.
CarmciU ; mos
cftintcrPhoeniccrn,6.'
Pala:
flhinaminimincns Ptolo-
n
maidi,
in
quo
Eliasorauir.

Etponirurixpc pro <]uali.

becfertilitaic. Vndc.& hic:
]i
^
^jc-(!:i,
ht't:a CJ" exai de
ii
-
Crf' wtu
.i.tcrtilitas in
qual
tabantur Moabita:.
h
:r;</jj6:/.QiiiafpiriraIis
circuiicifionis
ntcliee. _
'ntcrige.
raucruntin
aelertoprdpagines
eius, f
reliclx
6
7
8
fiirruafaccrc,nopreualc- D
bit: non cnim
ftatim
pcr-
fedc virtutem
capimus.
n
7yovj//t.Ineis.f.non
inucnicnt
auxilium, in q.
bi's
fperabar , & fic
anpa-
ru.it,qa
incafllim
colcbar.
o Hvc ver In
prcoemio.f.
vbi dhOms
Moab.Ex
tunc,
ex
quo
.f.
loc]ui
cocpit ,
vt
omne
quod
dixit
vnum
verbum,idcf^, vna
fcntcn
tiafit.Hoc
verbum
prooc
a 5Scd. t Domini
gentium. f Uutiiui
Baovloniam. b
TTentationibuife.
j,
culi. Veniinaltituiin;mniaris
&tcmpelUsdcmetfitine. c
fMalo
d
^lfaias.l
Vt m..cuin
plorsnt. TFottitudineni fcilicet
hiieticorum qui
feextoHitcontrarcieniiam r>ei.
funt
j
tranfierunt mare .
t
Super
hdc
plorabo
d a Dciieiis rc-cet lazer. b
rAbundanteifupet ciptiuitatemtLani Hehi.
in fletuluzcr,
dc vincam Sabama:
Inebriabo
a
Co^itatifneseoium.quibusadexcelfa cunfcrndetunt.
TAfccnlio . r..TT i
c
tclachrymamcaEfcboii&Elcalc,
.juoniam ^o
Su^^flS^eJKr.
r a
rQnxnafci-utin vallibu
Raphaim. ,t r^.i^^^,,;., I-
^
liiper
t vindcmiam tuam .V
fupcr
me-(rem tui
\l Scon";iam!'""
'
a iJominoiuin
gentium. fAtrrtt^tumiChaldaroiumdiiipientium bona n Tntr .. - A C
Moabitaium b
rHa:ieticorum,vtaudiaiit, Beati
qui lugent.
r
"''q.U ^lCUtpaUCl
t
vox calcantium irruit. Et auferctur
lcti tia 8^
ra^ciiii remanet
poft vin
afnefc.en,:au;nominis.
^Moab
^
? acmiatorcs, itacx
multi-
exuItatiocicCarmcIo.&inuineisnonexuI-
"^
'"5'neMoab pauci cf^u-
a fAc.e.no,iUnt,oa.-V.nt. T
Quoniam.
^5 g'^"^
hoflcS./
r>-...Prophc
^ ^ r\(.i^>ia>^' v>t<' v.v''>ii>> 1 '.
^yii^MI>
ff
tabit,
ncqueiubiiabicVinum
in torculari no
II
*
s\oih. 3 iiCe.cuma, quod
confueuecant vindemiafltcscantaie.
caicabif,
qui
caicarcconfucucrat:
uoccm cal-

llnfaitumu. fDdbu^oMoab.Scfaira laEtitia in lu^um mutata.
fSenfus. b ^Conuernn.
MOritiam fc
1
.
in l-^^ 1 a
^Senlus. b ^Conuetni,
habcrc
iaaantliarrctici. k
cantium abituli. t
Super
huc ucnter mcus ad
a Panitenrem. b
frlanf>endo. f LuAuin. c
fCordit ioiciion. vnde:
bcnedic
an.majnea
dnmHo Sc omom
qux
vL
16
tiacontra
Philiftheos, Sc
MoabitasmortuoAthaz, p
ca-pit dirigi. Etpotef^ in-
Tdi.-g.^quiacx
tunc tcrtio
ahnoMoabifcfucrunt va
flati, acfidiccrct: Sicut
merccnarius
expcftat
fi-
nemannijVtrecipiat mcr
. I
Benedican.maroea
dnmiTO&omouquivL nem nnni Vf rpr.'ni.s^ i-t-*^
iS;r''''''-
Mdab,quaficithirafonabit.)Kuifcc'iamca
.7 aX""nS
nur^neui . Proplicr*
*
y"?';^-
*> ^ ciai-ans
qx
jjciatehbu,.
c ,v,um riie
ipfi. 1 8
poa
tres annos
dclebitur
tlal^iitusfue-
"t.
i
*'of,..Ncdraconisvenc
bcntcs
k yenurmeui.
Prorbcr*
'
J'^'^-
"
'"""'r-
f-i;'
.''"''-
'
V'-",
e.ie
.,p. 13
poii
tres annos
dcJebitur
qui tanqua
cirhara rri;:'ica
^
'''^ "'"'''"^ "^^*^^ ^^^'''"' ' ^^^"^ ' ^^
^PP^-
'^
ab
Aflyriis.
Poteft de Ba-
tadCi,h
artc
compofitus , &dc Dci
' '
'""^
' ' ' ^- ^
^>
f
no,,jibu.
qux
puubat
ex.^fj.
20
bylonc
m
tclligi,quia poft
. timorc
concipicns muuS
^"^^"
^^^
^
laborauit Moab
fupcr
CxcclflS
z i
captam
Icrufalem
tertio
'
'
libcros
,^cncrat
, vt omnis
' ' """^ '
^"""^
*'"'"t
'""""'^
'
'- '^^'-.
?"Ji^ \S?!^?f "^"k'"*
fonum
compofitum
non
"
^ nonualcbit. Hocuctbum
quodlocutus
V?
dacis.Sicutmifcricordia
emittit,(l vna chorda rnnf> o

'SS"'.ii ^.^^'
*'""
""""
"^ *'""?'
doininu,: 24
Dci in
pondcrc
cfl Sc mc
wiiuui,u vna tnoraa
rupta
"
Moabit.St Am.nonitnon
mttabum.neccleUaai
f.,rn flr in Inr?i,c r-r.,^;.,
fucnt,ficfpititualisvcntcr
'""'"
vcicquornfcu.tea
iiira, iicin
ludaMscrucia-
prophctx,fivnachordavir
'
c^ dominus ad Moab cx tunc- &: nunc
,
"''upphciumtvtcum
^ tutum
dcfucrit,dulcemc-
*Moc4ciubviDne. b
f
on
piuhbu..
-5.
rrcsannitranficrinr,
qui-
-losnonrcronabir,nccadl3 P
locutus cfl dominus : diccns : In tribus , ^^^
relinquctur paruus
tcritium
murum
cunftis
'^ &mod.ais
inglor.uscf-
fc
dcfiflat. Moab
igitur q
_
cxtcrnuscrat.nccdcpopulo Dci,fcd rcUao
crrprccon-
^
ucrfustnbusannistantum
paruus
& modicus &
ingld
rius
rclinquitur.dcquibus:C054;(//M
rtwwMoi' wiojaw
os in menie habui.
^Mercer.
^^''^'^-
.4.> .Vf-n^
clamabit
v-ilccribus.
Philofophorum
quoquc
fcntcntia
eit,ha:rcrefibi
inuiccm
virtutcs. Et lacobus: cm vna
deesl,
dejUHtomnes.
m
sancU
fua.
Ad
fanflam fcilicct
ccdcfir,
qua
conabi-
-
tur
I
^
NTCOrAVTDETTRT.
I
J-iagClla
cms.
i.pdmites,qui rulganter
vocantur
flagelU,et
fueHm
eb-rxo: tamen
accipiuntur
/mpalmites
metaphortci-.pro
fopuloiUiusciumus qux abundabat in
vineis, vt diaum efi.
%
Vfquc
ad lazer
pcruc.
Fugiendo aduerUrics.
defanU
errant
proptcr mcntis
perturbationem
4
Propagincs
cius.
idefl,virifortcs.
3
Rchaa; f unt. Scilicet a Dco
tanquam
inutiles.
6
Tranf^crunt
mare.
Idefl,
Eupfnatem duHi in
captiuitatem
Mdterram aUtnam. kt vocatur hic
fluuius
Euphrates marc,propter
tii'.smagnuadinem,fecundum morem
Hcbraicifermoms, quo cnre
gatio aiv^arum mare
vocatur,fccundumillud
Cen.i.a.Con^yrCRZ-
tioncfque aquarum
appellauit
maria.

7 SLipcr
hoc
plorabo.
Hoc
duitprophcta
compaticns populo
Moaorauone
fupradicU.
5 In
^<:m.i.veraciter,&
non
ficlc
compaticns.
9
lazcr.
Efl
nomen
ciuitatis in Moab.
10 tt vincam
Sabama././;fr
Sahama
ciuitate,vlneis
abun-
dantem,quia
ilU cimtates
fuerum deilruHx. Et
eodem modo
expo
nitur
tjuod fuhditur.
1
Incbriabo tc .
Efebon
& Eleale
funt
nomina
ciuitatum in
^
Moab.Et
caujam
fu^compaljionis fubdit.

Quoniam
fupcr
vindc. yndc
dcbcbas viuere.
M
Voxcalcantiumirruit./:/.;cHiwyi/,ra/)/cnr,"Mw
I

+ tt au
fcrctur Ixti. Loius
efi
in
MoabfcrtiUs
mvino ct blado.
'
) tt in vincis noa cxultahit.
Quando.n. vindcmia
eft abun
^"1
&
mril,s,&
c$Uigiiurpuci/ur,homincs exuUat &
cantanf&
iJeo
ifuaHdo
abaduerfjrifspartm occiduntur,cr
panimjugantur,
&
mefjis,&
vtndcmia ab
aducrfartjs capitur,
tunc babetur mate-
ria
trifliti
&
ploratus.
16
Supcr
hoc
vcntcr mcus.mens
mea,eo modo
loqtiendi,qu9
diciiur
deaUquoparum
liierato:Tarum habetin ventre.
17
AdMoabquaficitharafo.
cOT///fn(/o voccm
lu^ubrcnt
gemitustftcut infUtu
mortuorum
aliquando
cantabatur
carmcnln
gubre
in cithartf.
1 8 Et vi fccra mca. mouebuntur
per
compajf,onem.
19
Ad murum cofti lata
idefi,ad Moabitas
qui
habitabant
in ciuttaiibus
ilaufis
taUbus
rnuris,vt
fupra
di^um
efi.
20 Eterit./c
confcqttentcrprophetaexdudit
remedin,dicens-
Et cr.cum
apparu.quod
Iabo.Moab./cz//t
in vanum adde
fendendum.
II
Supcrcxcel
fis./.tfrf/t/o/^
inmomibuspofita,
qux reputauit
fanHa.tdeo
diciturhic :
Sanda fua. non
fimpliciter &
abJoUitt
.
fed
cum
dctcrminatione
cius,quod efifua.
*
32
Vt obfccrct.
pro fiia liberatione.
2?
Et non
vaIcbit.7M
idota
ntdlahabent
virtutcm
adtuHandl,
24
Hoc vcr.
c\\\od.i.de punttiorte
Moab
abfquc
rctratiatione.
2
j
Ex tunc. ab xttrno
,
quia
ex ttinc
omniafutura
difpofuit.
l{a. Sa.expoiiit
:
Ex
tunc,ide(i,i
x
tcmpore qtio
Moabitx conduxerTit
Balaan ad mali diuhdum
populo Ifacl,
^um.
22.
difpofuit
Drus
hanc
paiiam (uper Moabiias
futuram:non tan.e
inteUi^^it pcr hoc,
quod aliqua nouit^sfit
in Dco
,
fed quia tiludfacHumfiiit
dijjjofiti-
uumfru
mtritorium
rcfpcUu
pcenx qux
Ihc
dcfcribitur.
26 Et nunclo.cft do.
f.ptr
me
prophctam (uum dicens.
7
In tri.annis.
^Uqut
numerat
ifios
trcs annos a
morte
jlihar.
i(T rt/fto^/,,
^ '^
'^r^
L I T E
!{.
dumcratlanLtitatilocorum.inquib.Chriflus fueratcT.
Hcur/r/c?? r-^''"'"^^''P'r'^^^ ccptus,natu.s,oblatus&fbpuItu.s?proptcrSchr1(hrs
u5x Xa,S
"'"^^n..l'cct.n._dcftruaioni p/cu.dcns
hanc
dcftruaioncm flemt
pcrSpi^^o'^^^^^^^^^^ luUuru
pa;
u aut nihil cfl-ct
compaucadu,tn
compaucn
Luc.ip.g.
vtdens
i,jus
ctuttatcmfancUm,fLt
JtipcrtU^^C
18?
Glof
ord. Sl Nicolai
de L
^
a MereennarliiJBs^Ca.
dodri
^A
nadmpia
lucri caufa
fa-
Cit . McYC '-^yjarius inm videt
Exod. r
i.g. ^vpam
vcnicntem,& fu
Et io
diaum
cft : Aduenam
&
mcrcennarium
iacerdote
de fanftis
non comcderc ,
fed fcruos
fanftorum
efTc
^Profcftus
eft Mob:t
<iui
habuit mult. comites
oris.Me inciuatiit
c:im
paiir
s.
yra
184
Similifcr, qui
facit clcc- D
cnu..,,...
.-.j...... ;;.^r---
^
.
1110 1
Vtt
3^1 ,
vt 1 30 dct u T 3^
annis
quafianni
merccnarijautercturgioua ^
hominibiis,rccipitmcrcc
Moab luper
omni
populo
muto,
&
rchnquc-
z dcm Aiam ;
qma
merccn-
s;
^
* '^
iHumiiti.c
3
inariuscft .
Qui
caftumfe
^"^^
turin
eo ficut racemus
paruus&
modicus, ijmulat,
habcnsaliud in
1
<:orde,
fupplicia peccato-
nequaquam
multus.
^.j^
r^^ipij
^^^^ -^^
compa-
DtSes-quirno^p^
rationemduorum nialorum
leuiuspeccatum eftapcr-
L'." oSXciunt.vtlanis
vcftiantur ,
& lac
mulgeant.
tc
pcccare,quam
lanaitr.tem U mulare.
Simi-
NICOLAV:>
DE
LYRA.
Sed hoc non videtur
verum:quoniam
vajiatio Moabmrumfuitpojt
^
defiruaionSregniipret^utfatet
exjupradiais.Samarm
verotne-
'
tropoiis
in remo ihelfuit capta
, &
populus capttuatus
6 anno
Zcchi^ 4. m.
i S.& per confiqmns
6.anno
pofl
mortc
^cha^:et
i ieo
aiif
numcrant
a
captiuitate
regni IfraeL-al^
a
captiwtate regnt
]Hda.^a.
Sa.aute
exponit
aliier
dicens,cjuod
Salmanafar
trib. annis
pHinsuit
contra Samariam,
&tandcm
eam
cepit
4. P-^eg,
8. CT /
Yu.otxercitu
erant
Moabiuflipendiarij:&
ftc expomt quod
dicitur
hk-.la
tribus annis. idifl,protrihus annisquibusMoabititcum
Salmanafayimpugnaueruntfilioslfracl.
B I Qgafi
anni mercennarl).Na>;H/^i/Hemf
Moabitis
maji
mcrcennarij,eo quodpro fiivenctifs
crmtibi.
2 Auferctur
gloria
Moab.
pa vafiationem terr^fua.q.d.iU
ludfaHum
eorurn in tribus annis diais
fuit caufa punitionis
(tu
a
Deo, &fic per hoc,quod
dicitur bic in tribus
annis,von pr^figitur
tempus fuc punitionisjed affignatur
cius
caufa pitrtialis
,
quia
con-
duaio Salaam
prtediaa,
&
ifta
impugnatio populi Ifiaei
concurre
runt adhoc: &etiam
Moabitartm\fupc7bia,vtdi3urneli.
3
Et
relinqueiur
^w patici
de Moabitis
efugerunt
manus vtt
ftatorunuvel
q:tiaaliquipauci velpaupercs
a vafiatoribus fuerunt
dimijfi pro
cultura tcrra, ficiH Jiabu^^^^ardan
defiruBa Icrufaledu-
xitpoputum
Kpiitationis
in
Babylonem
&de
pauperibus
tcrr<e rt
liquit
vinitores &
a^icolas,vt
l^abetur lere. vU.
ADDITIO.
-
-:i;
IH
C(tp.l6.
Vi>j dlcitur
inpofiil
Ex mnc,idefi,
ab <Sterno:
qm
extuncomniafuturadifpofuit. _
Expofttio
I\_a.
Sal.videtur irratiotiahilis.Tum qma
Deusvfq;
ad
"teniam &
quartam generationim
punitpcccata
patrum
in
fiUos,vt
tatet EX0.2O.& idcoiamtranftufrai rnultoplures generatio
ncs a d-
*
' I ,
-
'
'
-^
^ A

"V^
^a
CAP.vXVII.
OKlus
Damafci.Ecce
Da-
rnafcus
. Damafcus
tempore
conduciionisBalaam,
vt
manifcfium
cH . Tum
quia
alia
peccata
hic
expreffa fttfficiunt
ad
promerendam
talem
punitionem,
fcilicct pugnatiofiliorum
ifrael fugientium,
&
etiamfuperbiaip'
fius MQab,qu^
maxiifinm peccatum
efl.vnde
quoddicitur:
Extue
melius
exponitur
fecundum poflil. fcilicet
ab
xierno,fcilicet fecun..
dnm
dimnampr^fcientiam.
mctropolisSyria;, quam
condidit Eliczer feruus A-
braham , cuius
rcx Rafin
fempcr praEJ^cfeat
auxiliii
dccem tribub. contra lu-
dam . Ideo
fpiritus
fandus
rainatur ei
captiuitatcm p
\
Ifaiam.Pcrcamautem,ro
C tam
intcUigimus prouin-
Cen.^.b. ciam. Damafcus
fugcsfan
guinem
velbibens,vel
fan
guinisofculu,
quiaibioc-
cidit Cain
Abel,vel saguis
cilicij.Hi.n.quimultufan
b
guine
fundcbant,
poenitc
tiam
agere
dcbuerant ;
qd
tmunltio.
jfignificatur per
cilicium.
C A P. XVII
a CEihnicorum qui
ante fidera
Clitifti'nniici eranr
fanguiti
s
& crudclitatis:
&
opeta dig<V>
pbnOu^'t'pci-..agebatit.
N VS Dlmafci.
Ecce
i
a i;Gent.ro']r
coBUftlac non etunt
in
prlliin
J ci.nueifstiont:.
De vK)Ca.
tioni?eniv)^rnt>uiii hiragitur.
,
'
Damafcus

dcfincc eflc
3 5^
rotens nobil s.
ciuiras :,
& crit ficut acer-
a
^Grex
fid
1 s de multis collcftus. b
t
V.unrum. c % iudioiumexca:ca-
tornni. d '^lftj-eu?tfa. e
Abhomini^.is.
IIU.S
lapiduminriiina.
Derelidasciuitates
A-
^
a CRegioSytii.inqiiapluresciuitates.fMirica.
b
<^lnfruftudf*.
f
Scilicet
ecdefiallicls. c In
pafcua.
d
f
Mente
pacata.
e
fTantafolitudo
etitvt
nec l.i'ro timendusfit.
, c
5 llOn in 1
roer
gregibus
ciant,&:
requicfcent
ibi,&
non
|
^^^
p^,-
a
(^iadominu5intereos,pta:len.epartarenoivti.nebun^lupos.^.^ ^^^.

promitt*
mana refcrri
potcft
,
cu at>
ipfo
(aluatoris aduentu fia
guUrcgcs vbiqjfublari
fint.
b .Ariie.
gtegibus
. Mirica
qux
crt arbor infruduofa ,
j^
nalccnsindefcrtis&t
fal-
Ibfis
locis.q.d.
Omncs
Syri
fruduofi erunt & defolati.
Alij
dicunt cx hac arborc
malcficis artibus odia con
citari.
c
i{eliqi'ijeSyria.
Ironice.
Pro
ignominia. q.
d. Sicut
p,
filij
llracl in
captiuitatera
dudi
funt,
quia fpcmfiia
non in
Deo,
icd in homini
"ucrut
:SicSyriqui
ttebant auxilm
cis.
ciit
quit'xtcrreat.Etcc(rabic
tadiutonumab
S
vt
fepararentillos
a culta
^
a
fScribis&Pharir.is,qui
con.tariipopuloDd.
Dci.qUOd
&
fcCCrUnt,
am.
"" '
bo
crgo captiuati ignomiv
b
ICelTabit.
c Eoiumq^i
de ;entibiis
crediderunf.
Sedquianoncgcrnntpoc-
c
,.
"
""^''^
'"'""r
"T"""/i^""'i7 'ij^nJa^
^^^\'
p -
^
j
Ephraimj& icgnumaDamaico:
6c
rcliquix 7
mose,
Dluifio
nitennamcaptiuati
lunt
^
Procopius.
Quod
Da
mafcumnon
futuramcfle
ciuitatemaitadtemporaRo
mana
**
NICOLAVS DE LYRA.
C
A P. XVII.
ONusDamafci.
Hk
ponitur punitio Syrorum
,
populum
Ifraei
ad
peccatum
inducenttum , quia
Vhacee rex
Ifad
fuit lonfcederaius regi Syrix,
vt diaum
eftfupra.
c.
7.
&
ftcut
ccmmuntcauit li in amicitia
, ita & in idololatria. Simititer
.AchaT^
rsx luda
fecit ftbi fieri
allare Ijolocausiorum in lerufakm
cd
fimHhudinem altar:s,quod
erat in
Damafco,
vt Ijabetur
4. E^tg.
16. Diuiditurautem
prefens
ca. in trey
partes:quia primo dejcribi-
Vurpunitii Syrorum
, fitios
Ifrael adpeccatum trahentium,fecun-
dbffiliorum Ifrael
in
ipfis
confidentium,''bi.
Et erit. e5" rmio
.Affy
tiorum
vtrofque
va{iantium,ibi: Yx niultitudini. Circa
primii
dicitur:Oiyus Damafci. idcfi ,
punitto Syritea Deoprxuifa, quia
Damafcus
erat
metropotis
in
Syria
. Ecce
Damafcus dtfinit effe
ci-
uitas
fcilicet
notabUis,
vt
cxponunt aliqui,
eo
quod Thegtathphal-
tiafar q'u
interfecit I{aftn l{tgem Syri^ nolegitur
eam
dcflruxiffe.
Sed illud
quodfubditur,videtur repugnarc:
&erit ficut acer uus
lapi-
d
fuf^^wMw.Vtpcccatumj
non
regnet
In ea
quae prius fanguinem diligcbat.
Eterit
lapidum
in ruina. &
tdeo d:tendum
quod
Damafcus fuit
de^
JiruBa per Theghthphalnafzr,
vclafiimfibifuictdtntcm , &p0ii\
fiea rcfdificatajiiut
de
lerujaicm lcgiiur, quodfmtbis
dcsiruiia^
&b>sre^dificata.
*.
2 DcreliftjB ciuitates
Aroer.
'i^omeu efl
regionisin regm
Syiit
in
qu.ifunt plures
cmtates. Moer autem
prout
eft nomeit
vnius
ciuitat'is,rft
in
lud^a.
3 Gregibus
erunt.
Sciiicetgregibus
aducrfariorum.
4
Et
requiefccnt
ibi. Et non em
qui exterreat.f.de Syi-ii-.quitfl
pcpidus Syrie
fuu
translatus
Cyrcnem
,
vt Ijabetur Umos l. Er'
quia Syri
erant
confaderati regno tjrael ,
vt dicium
eji Jupra j.c,
ideo
fubditur.
5
Et cefllibit adiutorium
ab
Ephraim.j.
a
regno Ifraclno^
niinato ab
tphtaimy^-o qimi
Itroboa
pt
irnus rex
fuit
dsiila tribi'.
16
Etrcgnum
aDamafco.
Eoquodnomcn regiumfuitablA
titmper Theglathpbatnafar.
7
Et
rcliquias Sy
tise ficut
glo.
/. i^i
CS
iUi
captiuabuntnr
^
paucis
'L 4
M0II.AL1TEI^.
f
I Onus
Damafci
. In hoc ca.literaliter inteUcfto defcribi-
tur
punitio
Syria:
,
pcr
Damalcum eius
metropol
in in tel
leaa:,propterhocqu6d
Ifraclad
peccatumidololatrias
pcrtraxit,
&
punitio Ifraclquodinhoc fibiconfcnfit,
&
punitio Aflyriorum qui captiuauerunt
:
vtrofque
ta-
men
iniqua
vblunfate . Moralitcr
per
Damafcum
qua:
fan-
fanguincmbibensinterpretatur,fignaturquilibet,quila
bore &
fanguinc fimplicium
nutntur &
potaturficuc
cft malusdominus
pcr
tirannidcm,& quilibetdccoDtor
pcr
fraudem ,
& vfurarius
per cupiditarem
. Pcr Ilrael
afl"entiensDamafcofignanturminiftrantcsprxdiflism
opcremalo.
Pcr
Aflurquicaptiuauit
vtrolique,figna.
turprinccpsfuperiormalus,qujfpoliatmultosi'uacu-
piditate
&
poteftate.
MOF^.Ai
I
%
Ifai
aias Ca
s
^a
rm/
wrf/ifi?/.r.CuniSyriavaftara
fucritab
Aflyrijs,
^
&Damafaisdefierir efleciiiiras.Tresfimilitudines,Ien-
"^tentiapcenevna.Sicutenim
rarillims
fpic
manusfu-
giuntmetentium,(5c pauciracemi (qui
aremanendo di-
cii)
manus vindemiatorum ,
<5c
paucx
oliuiE
remancnt
poltcxculIionemolese,ficpauci
remanebunt inDama-
fco,<Scm
totaSyriaprimuvenientibusAfl^yrijs, &poft
Clialdxis.
Subcaptiuitate
P-
XVII.
M
a3,C
cnimAn*yria,pauci, gtet'
ram excolercnt rcmanlc-
runt.
Ali;
in
Cyrcnem
tr3f
lati
,
qux
eft
regio
vltra
Acgyprum
*
Procopius.
Vocat
glc-
riant
ifrael,
rcgnum ipfum,
ipfum
facerdotiu,ipfam
sa
itificarione,ipfum legc
im
pcrarum
cultilm
,
iplam
prophcradi gratiam^ipfam
libcrtarcmpopuli, quibus
vt ftatim Dcus
priuatus
eft
poptilus,
ita
r^num ,
ipfa
amifit
Damafcusjidcoquc
j\tndieilla)
quoSaluatori$
2
aiucntum
dcfignarct ,
ad
lunxit.
b
Emjrcefcet : Non habc-
buntPropiictas,
nec
%na
,
nccvirtures,
nccrcgnum,
necfaccrdotium: fcdom-
nc
corpus gcntis
immar
ctfcct.
c
iro^<r.Dc
gcmibusdi
anuiMcJfs
qutdem mu/.f>p.aH
Umpaii.
Illi
vcropaupcrcs,
meflis
rcliquias, qux
per
Apoftolos faluarxfunt,
&
rariflimas
fpicas lc^unt.
Nccin
monribus
,
led m
valleRaphajm,idcft,in
hu
militatcliterivcrjtate.Ra
'
phaim
enim
gigatcslonar.
*
Procopius
,
Spicat
no-
'
mincdifcipulorQ coctum,
dcgbusliipcriusilludvfur
pauit,
J\ljJtdomnusreliqkif-
^
/
nobisjemi',imdkxit
Apo
Z ftolorum
autcra, vocatio-
ne,c6grucvaldc, &
ipfam
gcntium,qu?dcorum
mul
titiidineamplexatx fucrat
conucrfioncm
proponit.
hr.
^ ^^^"^
txcujfio
. Pcrcufllo
. popuio ludawrum
, oliua
.dBc
qua:
lub
Moylic lcxccnta
a
f Scilicet Ccut
piius
fucre
filij Ifraei
tegno ludii abUtO
&
gcntibustj-aditio.
Syria^
ficur
gldria
fiJiorum I/racI
crunt
,
dicic
a
Perl-topheiajlauccipiomiljt. bfTutc. c
T
Syria,
& Damafcuj in
qui-
^ _
tus
glor^abatui.
dominus c.Ycrcituum. Eteritindic
illaatte-
a1 Glonoli cnimintoioorbe erant. f Fortitudo fiducix eius. b
f Idelt
ludio^um
cf Aliaspio ueseiu
<araesmaiccfocnt, fedtalfo.
nuabiturgIdrialacob,& pinguedo
carnis cius

a
r Hocri.ilicet.
emarcefcet. Eterit fic
congrcgans
in meile 3
^
quodrclbtcritj&brachiumcius
/picasleget.
Etcricficutqu^rcnsfpicasinvallc
Raphaim:
4
*
t Quifalutatifucrint. b f Etei t.
&
rclinquctur
in co
t
quafi
raccmus,
etficuc 5
excuflioolc^duarumjauttriumohuarumin
^
c
fummitatcrami,fiuequatuor,autquinquc
" .

T
0^1
nicntiti ncfcii.
in cacuminibus cius
fruduscius,
dicit ddmi-

f <iaiMlujijteiiIuioium.
b
1 DdciaDamjf.o,
&5)ria.
cf
H'miliab tur. d
f Gcntilisconucrfi-s.
dtDqus Ifracl. In dic ilia
t inclinabitur homo
'^
Dcum, i( ..:oIa .luicienint.
1 Tcmp'ura.
ad facldrcm iiium
,
&ocuhs eius ad fan^flum
-
^
T ldo'orum.
llracl
rclpicienr,&:
non inclinabitur ad altaria
qu^fcccruntmanus
cius,&
quicopcratifunt
a
f qu nUttJi fatiii
Sf
In
quihus Ut.iil>careconlueuetant.
digiti
cius.-non
rcfpicict
iucos,&t
delubra In
8
a
f Ruburta. f Ilrael. b Abhomintcustiinoie Roinjnn u.n.
dicillacrutciuitatcsfortitudinis eius dcrcli- 9
*
AbAmiiiilizis.
dx ficut
t aratra,&
fcgctcs quq
dcreh<5tf
fimt
lo
^ /!
' '
'np*"
i- i 'lebs. c
T
Ei mctito.
a facic hliorum Ifrad . Et cris dcfcrta
qu/a
* 5 Vndclfrjcl me
noncognojii,
J<c.
^
a H*c:tcaufa omnium uuloru.
b f
Q^areeduxii
ab
Acgypi.
.
^ Q^ipo iibrTcx.ac fjophcif ptmnntiabani.
r
1 Cuniia tetocJomat
f;cni'~i
.
dblita cs Dci faluaioris
tui,&:t fdrtis adiutoris
^
1 rrxdicans vnum Dcum
tui iTon
csrccordata.ProptcrcapIanrabispIa-
> f Scd
hocnonpoiius.
b
C^odhollis colligat.
tationcmt
fidclem, t
germen
alicnum fc-
a
f
iBiynagogaSaihan.
b<rIdco. c
qjuij
oblita es J.iiiunefa-
lu. tuua.
^ Pto it'-
optiina
nalcctuiUbtufca
c
Du^rum,
aut triuvf, Paulj
,
&
Barnab?
. Et
trium Pc-
D
tri,&Iacob],&Ioannis,quiin monte
tjansfieurarum
^^ '-^
dominum
conlf)exerunr,&:
Archifynagogi filiam fufci- U \
tanviderunt.
j :> o laui^j
Matth.
i^.a
f
Smequatuor
. Hi funt
rcliqui
nouem
, in
quibusludx
Ad^j^d!'*
proditons
Matthias locum
obtinuit .
Hi
pro diuerfitatc
gratiarum nobis
ignoti,
in
quatuor,aut in
quinque fepa
rati
funt,
vtenangeliorum
S
miliaarmatorumhabucrat.&fub Dauid numcrantc
Joab
innucntcm
populum^vix
paucos
frudus ialuatori
obtul.t.
^ ^^.
numcrum, &
lcgis
in fc
Volumina
demonftrarcnt
taquaprjedicatores vtriuf-
que teftamenti.
g
In die illa
inclinabitur
.q.
d.
Dominus
cfuriens vix
paucasoleasrepcrit inpo-
puloIudeorum,&: fubin-
trauit
plcnitudo
gcntium.
Reiiquie
dccemtribuum,
qus
poftquam maxima
pars
in
Aftvrioscftcaptiua
ta,propterIdola,
qua:
co-
lcbant,vnum in
Dan,
alte-
rum in Bethel
Ezechia: rc-
gislitcris commonit,r,ad
dominiim
conucrfi
funt,
& ad
tcmplum
Dei in le- -.
rufalcmvcncrunt,ficutlc-
,^
gitur
in
Paralipomcno,
&
'^^^*-*
idolaabicccrunt.
h
/H
die illa erutit
IrrUeti-
bus
AfTyrijs,
&
vaflantibus
^
nonfoluQi
Damafcu,fecl
& tcrram x. tribum.
*
Procopius.Sicutenim
priusab Amorrhicis
dcrcli
flcsut
vrbcs, vtineas indu
ccreris,ficteexpulfo
ca(dg
occupabut alij,
alvtriufq;
cxpulfionisca
fit
impietas.
i .Aracra.
Amorr^horum.
Hoccontra deccm
tribus,
q.d.
Sicut olim
vcnicnti-
busfili;s Ifrael reliais ara-
tris
fugcrunt Amorrha:i
,
fic
mododcccni tribus vc-
1 v^IrguItC.St
nientibus
Adj-rijs.
">""> i"'
<*c-
k
Tlaiitationfmfjdflem.Vhn
'''^''^' '""'
aiQu.;.oblitae. Iiono
Q^ Ani-toptcica.
>
1 fixdicans vnum Dcum. ,,
t^tlO fidclis
cft.OUado auls .. ,
planeat&coli,Ufr^au;,r':'
colligit.PIatatioinfidclis&
Matth.iy.u.
gcrmc
aliena,quado
alicn
CoUigit.
Oisplutatioquapiin-
,; L.v
"
+ r'"j'
*>
'r"
'
ici r
fuu
pJter
meus
eradicabitur.
mmabis.
Tlndicplantauonis tuarlibrufca, 14
I cermeTt
aiienuw.tion rc
cipicns patrcm,
quianorc
trndlcplan-
cipis filiu:g
cnim crcdit in
patre
crcdit in
filium.
Gcrme
"""*

alicnum
blalphcmix
contra Chriftum .
* Proco
II
12
NICOLAVS
DE LYRA.
;
ptucis
euadetil/'
fugiedo,&fic faaii ejlqalicut
TegUthphalnafar
captiuauiipopuli iyria , fic SalmMaJarrcgmm Ijrael,
ythabe'
turj^..
Fjgum.
I Et crit.Hic
confequenter defcribitur punitio regni Ifrael,
eo
3
confidebat de adiutorio
Syrorum, plus qua
de
Deo,&
ad eorum ido
lolatria
trahebatur.Et diuiditunntret
partes,quiaprim6 Vrophi'
ta denuntiat
punitionis
efftilum,fecund6,eiusfri^tm,ibi: In dic
illa inclinabitur;
tertio, tedit ad dcnunliandum
deflruHionetn re
gni ifrael,iOi:ln dic
illaciuitatcs.C/rc<jp>w> A(tr.Eterit
in dic
illa,&c. idefl
regni Ijrael, &hoc
per
deflruHionem
Syrc-
run,
deqnorum confidtntia
gloriabaiur.
a Et
pingucdo
carnis cius marccfcct
, idefl d'tuiti<t eius de-
ficient.f^nde dc
aliquo
diuite hominc diciiur
Lommuniter,
quod
esl
;
pinguis:
&huc
fuit quando Salmanajar cfpit Sarnariam,&
popu-
tm
captiuauit ,&jii
diuitias
regniftbi tapuit.
3 Et crit fitut
congfCgans. idifl,pauci
dc
populo Ifrael
eua-
f^tnt
ftcutfpic
rcmanenies
pofl tcrga metentiutt
panc^ funr.
4 In
vallc
Raphaim.
Locus
ejl
in
lud^a,
vbi
Thilijiai venC'
rnntad
pugnandum
contra Dautd 2.
l\egum 5.
J Et
relinquctur;
in eo
qui
remancnt
poH
vindemiatorer.
<
Et
ficut excuflio
o\c^.cfl
autc
oleafruRus oliux.Ter
ifla in
tiUtgtiur,
(f>pauii
numtro cuaderent manus
Saimanafar,ficut pofl
riyidemiatorts
remanentpauci
ractmt,&
ptui* olenpofi
excutiC'
ncMoliunum.
^ Indic
tiiam
crefcci -laes
fic nunt: fe
motuu
^crnii
nare
iiws.
7
In dic illa incVi.Hic
oflenditur buius
punitionis
fruHiis,quia
at c" ^ic
c|iio
iUi,qui
euaferMt fugiendotpofiea
venerunt in
regnu
luda
fub
t^^e-
"Higt^n^^us
chia
rcgr,&feruierunt
domiiio idolis
dimifjis,&
hoc
efi,quod
dici-
"I,Vk "f!.s^
tur: In dic lUa.
fcilicetaddominum,
&
patet
Itttcra ex
pradidts. muatum" &
8 In dic illa erun t ci. Ilic redit
Vropheta
ad demmtiandU de- dolores Jau-
firunioneregni Ifrael,dicens:\n
dic illa
crunt,
fcilicet Samaria,
gueus.
&alieciuitates munittc.
9
DcicliQ.X.
abljabitatoribusjuisin
captiuitate
dutlis. 10 Sicut
aratra,&fcgetcs. Huiaficut
filtj Ifrael
nonpotuertintdefcadereea, quxerani
tn
cumpis ,
ita nec
feipfos
in ciuitatibus mtiratis. Et huius defirufiionis
cauja lnbditur,
Eterisdcfcrta,qnia
oblita cs Dci Saluatoris
tui,&c.
II
Proptcrca plantabisplantationcm. sccundumexpoftto-
rcs
nvfiros iVropheta irriforic
hvc dicit
,
eo
quodfubditur,
I z Et
gcrmen.
Sciluet d fide, &moribus.
1}
Semmabis. Et ad hoc concordat,
quodfubditttr
:
14 Indicplant.idf/?
vitis
fylueliris,&
inutilis.tt
pcr
ifia deft
gnaturpopiilt lfraelmalitij,PyiuSa.aliter exponitdicens,^ Trophe
ta hic
toquitur
de
prtcterito pcr modtifuturi
cum dicitiir:
Troptc
rea
plantabis pla
ntationim
fideli;quia oipoflotus,Ifrael fuit plan-
tatus in sailis
patriarchis,fcd pofiea
dectinauit ad
idolotatria, tdeo
fubditurfEt
gcr.alicfc.In
dic
^{znt.idcft recepnonis legis diutnf
in monte
Siiiai,quia
dominus
plantauit Ifraeltanquam vitcmfpcita
lem
fertfgis
dationcm^ita
quod plantatio
tuc
anipitur
altter
qui
fnmo:
Labrulca;
quia itmifectt fibi
vitutum <
onfiatilin
.
J< Etmanc
i87
Glorord.
&Nicolai
de
Lyra
188
L:i-
. T Idefl. prlmam
fcmen tuum
pulchrom
"it.&
deficict cum maturucrit: vel
antc tcmpus
florcb... & idco
"Y*Ilhoftibus
,
vcl nc.n diftumeft.
Rm.^..
^4 Frocopids. Ind^orum apparet
infidelitas. qnod
plan
4
tationem infidclem.vndeiploserraflecertumcft,planta
^
uerunt. Quodlimutata(ententia,ait,adexorientem
mu
doeuanselicaElucis.foUrqueiuftitismafatinamhoram
intucns,1-emen
aliud
nemp^
verbi D^^i-^*^'
J^f^^^^^^f.^^
in tead mcacm,&
alios
tanquamtranfmiffamhliosha:
teditate docebis.
a
Manejemen
tuim . Cum
f. vifum fuerit
germen,
&
aliquam
vmbram habere
,
'
r . ''VJ^I^XTr ATfeeftmef
pietatis,duhominesabido
a
&manenefementuuflorcbit.
Ablataeltmei
iolatriaretrahiS.
CuadfrU
aTCumdcbetihorrcumcondi.^y
Cm^^^^
ip.mual.um.
au
colligenduveneris,do-
tJfeheriditatis ,
& dolebis
grauiter
. Vis
lebis,cernespopulugentiubllsm^^^^^^
.ibipr?lamvndc:rr:M..f^
i;udinii)opulo^rummultorum,tvtmul
titudo maris
fonantis,
& tumultus turbaru,
a T Aqu9
mult popuii
multi . bt
Contta Sanftos. l
Voce
conf na
impictatis.
.
ficut fonus
aquarum
multarum
. Sonabunt
a ^
Venicntcs cum Scnnacheiib'.
populi ficutlonitusaquarum
inundantium,
^a 1
D ominus occidcndo excrci.um. b T
Autotcm feditionis <iibolum
V
Sennavberib
domus tan.i exctcitus. cT
A
populo
Dci. I^
in Ninmcn.
f
Vi rc
ligctnr
in
abyffo
"" ' " '"
eam
fe iam multitudine
conuertir,
quspaniafci
,
ca:tc- D
rifauelocis perfidiamferuans,
Chrifti tcclefiam
clTcnt
oppuenatura,quam
ficutmarefluaibus agitatum.cum
idololatria
liberatam
ad
Euangclij prxdicatione
admitti
conti2erit,conturbatam
iri
, multarumqjgentmm
hu-
mcrum,
vclut
aquam
fonitum
edituram cfte
lignihcat_.
Vtenim
maris
tergacum
ventisagitantur,furlum
eleua
tur,
& fonitu aures audien
tClunuu
rniln
magna,&
contiouus
dolor
cordimto.Vokb^t
enim oes
fanti
cum ramis oleaftri
r^dicemfaluari.
b f^te multitudim. Scnachc-
B rib,&
exercitui eius,
quem
congrcgauerat
cotra
popu-
lu Dci.minatur
fermo
pro
pheticus.Cu
tata enim mul
titudine venit,
fonitus eius
comparetur
fonitui maris.
Vx
/r.Dixitgentiu
voca-
^^^^ ^_,_
f
Abletufalcm.vel
dcmundo .
f
Tintofortiu, quanf
cxceHior
^
_
&increpabitcum,&fugiec
procul
. Et
rapie-
- -'

'i,&{icr- vx
rWr.Dixitgentiu
voca- c
^^^ j- jfj^m
puluis
montiu
afacie venti,6i
iicut
tionCjudaeOruabieiaione,
a^Sepa.a.usiv^i-uloDci.
1^Q^i(<e.e,r.iconfu.gi.,
b f
m cxircm
parte.
c .'r. ../.i.^io ol/aA-innS C./-l
noftis. c
^"
Conlummationis.
&
inpaucis
eleaione. Sed
quiade
gentibus
multi vo-
cati.pauci
elefti,
nec olum
^ft
fides,
incredulis
getibus
t Priufquam vaepdixit,qpfecutisutpo-
maac.
pulu
Dei,
qcoparaturtrc-
jueti mari,cu6taopprimc-
rc,
&
occupare cupienti
.
3
Procopius. Explicatage
tiii couerfione , ludaeoruq;
in ChriOum
peruicacia,ad
noc.is. c
T
v-oiiiuiiiiiioi'.^"....
^
^
tiubo coram
tempelhte
. In
tempore
velpen,
a1 MaltltudinisAngrlopcicutien.e.
f
Ex confcicntia t^cccati.
b
^Mmilitct
lu^t o. Vln
dic?dut.cft.on,s. cf
Excrci.us
J.
Lxx.Noner... quomodo
cfgopotni.ebit, crcl..ngeIumfa:iigiiinjiol.t.nebi..
^
xrn
"
& ecce turbatiortin
matutino,&
no iubiutec.
afVo.vCluiiianii.puli.
f Ha:c
tjux
luf
tadifta.
Haec eft
pars
eorum
,
qui
vaitauerunt
nos
3
oc
3 m Ae.ernusi.it. ritus. T
.^etrr..im dimnauonea.recipientinfutmo.
fors
diripientium
nos.
10
II
tiu obtundunt
;
Sicqu^in-
crcdulitate
remanfi multi-
tudo,
fi ab inuifibilibus
ge-
tibus vcxetur.eorii
aduers'
ecclefiarebellione,& impe
tu fonitu demoftrabit.quo
riiquide
furore
per
marc
is/cb
flufluans,
minas auiead- tusm:
ucrfus fidelcs
per
refonan-
abun
tem
aquamfignificauit.
c
i{apittur. Raptus
eft a le
rufalem,quando
cii
paucis
fugit
in Nmiuc
. Dc mCido
rapt'
cft,
quado
d
filijs
luis
cito occifus eft,
vt
patet
.
d Hac
eji pars
eorum
qui
va-

tocrfcW.Prophctaex perfo
nalfracl.q.d.Sicfolet
Dcus
beareinimicos
noftros.
4
Procopius
. Ne
crgo
quoticfcunque,vel
pertur-
bationibusinnobis taqua
fludibus cxcitatis,
vcl extc-
rius rationibus admotis-,
animumnoftrii mal^obfi
dcbunt
poteftatcs,
mctua--
mus ,
fed Ezechiam fecuti,
Deum inuocemus,
qui
ti-
morem
domini
amplexosj
& ab eiuicie
Angelo fopiri,
& liberari
no dubitamus.-
NICOLAVS
DE LYRA.
j. 1 Et mane femen tflo. idefl antetempus
dtbitum: &ftcfra
au
carebitjioc modo
populus liraelglorians
de conHdentia Syro-
j-uminconuenientereffloruit,& ideopana
fccutafuit,vtprxdiitit
>
eli,
ideo
fubditur.
'a
Kb\z.tzt^vci. Scilicet
Ifrael
de
Jffyrijs
.
. ,,
3
In die hxMebrM dicunt: In die infirmitatis , quta
wtus
fopuli
Ifrael tuncfuit infirmata,&
annibilata,ideoiHbditur
:tt do
lcbitgrauiter.yec(ii5
autem
tranflationem
noilram ftc exponi-
tur: In die haereditatis. idefi
tempore,quo
debebat
lotligi mejjis,
C^recondi in horreis, &ftcut
hxreditas
poffideri.
4
Et dolebit
grauitcr.
Scilicet
Ifrael
ex malis
ftbi
iUatis. Cau
fa
autem
dmrfttutis
huius litere efl:
quia
diHio
Hebraica
qu po-
nitur hic
,fcilicet
nbw
Nahclah*^/ewf^
adinfirmitatem
,
&htereditatem.
5
V multiludinlH/c
defcribitur pumtio
Ajfyriorurn
regna
ifrael,&
Syri<e vaflantium,
cu rfjcirm-.-Va;
multitudini popu-
"loru n\\x\tOl\i,quiveneruntcuSennachenbiomra
lerujulem.
Et
pomturhicvXyproonere^quiaidem
important
in
propofito
.
^
6 Vtmultitudo
marisfonantis. inprocejjuemm
cxercttUi
fit mngnustumuUus
ex
colitftuitc
armorum,&
mutucurruum, &
fonitubuccinarum,
&maximh
quando
exercitus eft
valde
magnus^
qualis
erat exercitus Sennachenb.

^
7
Et
incrcpauit
eum.
per angelum
tuum
percutiendo
eius dxef^
ciw4. /^fjj.
'8. .
.-^
8 Et
fugiet procul. quia
Sennacherib
vifd pUgt
cum
paucn
i^
fugit
ad
terramjuam
valde velociter, ideofubditur.
Et
rapietui:'
flCUtpuluismontium. \r j-a m r .i
9
In
tempore vefperi,&c.tur.
quia fercujfio
dittaJaBafntt
de noHe
,qu inciptt
d
vefpere.
10 In matu. &non fub.
quia
Sennacherib
in mme vident-
plagam\uiexercitusfugit,vtdi3um
efl.
Et concludtt
Vropheta.
1
1 1 Hsc eft. Idefi
pwnadiaa
eft iUud, quod
iufth
reddttur
tnimi'^
cis noHris.
I
I
Ji
Cap.
XVIII.
V.Je
terra.
Quia
de cartc
r
CAP. XVIII.
Aethi.omnes
enim fua im
^^^^
.
risperfccutoribusec-
\ t
Inumbranti
clefia; dixcrat
,
additde h-
alijs.
reticis,quicymbaludicun
tur charitatcm domini no
'
Cor,i^.
a.
iiabentes.vnde: sicharitO'
tem non habeam
faHusfum
ve- .
lunt
fsfo. ftcut cymbalum
tinniens. Nectamen cymbaluni,
raucum
concrepans,fedpropter
leuitatem
fermonis di-
fcurrentis,
c
ymbalum
alarum
, quae
cfl trans flumcn
"
NICOLAVS DE LY K A.
Cap.
XVIII.
f
X
7"
Ae tcrrjE
cymba.
({a.Sa. exponit
hoc
caput
de de^ruBlone
V exercitusCogMagog,perregemMeJftam
qnemluddex-
pebiant
futurum.Sed exp.
innitur
fal(o fundamento,
cum aduentus
Chrilii tranfierit inprttteritum
: &ideo
expofttores
noUri dicunt,
quod Ifaias incipit
hic
fcribere punitionem ^egyptiorttm,qui
tem-
pore
Sedecix
fecerunt popidumderegnoluda
confiderein fuum
auxHium
,
&
ftc
rebellauit contra
regem Babyloniorum
,
propter
t/inifio .;3
>
^o(V captiuatusfuitpopulus,&
deflruBa
ciuitas, &
templ
um. Sic
igttur pr^fens caput
in duas
partes
diuiditur :
Qwaprimd
defcribi-
tur
Utgy-

Aegvpto
fcilirct
qujc
in vmbta alarum fuatum
ptomittit
auniliiii
licut Damafcum
decem tribubus .
JlCUt uainaiguiii
uc-s;in 1..^/^. .
Ac terra:
t
cymbaloalarum, qu*eeft
atldelli
liuosNili.Huiper Acthyopiarafluit.
b
5"
Hzteticus.
f Aegyptiuspopulus.
fMi'ndo.
trans flume
Aethiopise, qui
mittit
in mari le-
pietate
vincunt
. Dicit
Epi-
curus non cflc
prouidcn-
tiam
,
&
voluptatem
fum-
mum. bonum,
fed
illipe-
iorcs,
qui prouidcntiam
recipiunt,&
autorem
ac-
cufant ,
quafi f
crrando
inutilia fccerit.
a ya terre
c_)/w.a/i?.Couertitur
itcrQ ad
Aegyptu,
& vocat t
w
^^eunv
tur.Ae%yptiorurn prxMricatto,fCundo
paH.t
comrritnatio
iOi:Oiti
nes habitatores
Ctrca
primim
dicitur:
1 Vseterrx. Scilicet
.Ae^ypti
.
%
Cymbalo
alarum
. Dicitur autcm
^egyptus
aUrumcytn-
balu,quia rex.Aegypti
dcnuntiando
regno
ludx
magnapromifjafa
^
ciebat
ipfum
in vnum
in vanttm confiderefub
alarli
fuarli
vmbra.
Qu?eft
trans flume
Aethiop.7/?rf
finmen eft Uilus
dUddens
^agyptum
ab
^ethiopia
,
&
per ipfam
tranftmt
Mexander
M*-
gnusdcAetbiop^inAegypttm.
4 Qui
mittit in
mariligatos
.
Idcfl nunctosper
mareadrt.,
gem
ludea
i^fum
affecurando
.
M
B^.A
L 1 T E
t(.

\
i V
terr^.la
hoc
cap.Sc
duobus
fequetibiis
dcfcribit
ad li
teram
terS
praeuaricatio Aegyptioru,&
punitio
eoru in
hoccp
fuerunt
tribus vicibusdebeUati ,
fcmel
per rcgem
Baby-
-
tlonis.-
189
Ifai^Cap.XVlIL
a
^
O
nuniii inei. c
f
A Dco &
pattim
i terra lua,
d
^ AbAfTyris
.
L
gtliveloces adgentem
tcdnuulfam & dilacc
a
f Qtioniam
dum Deum habebat
prote^orem
.
ratamadpopulum
tenibilem,
t
poftquem
a
f
Eius
f
otcntiz
comparandas.
b Auxilium noftium. T Vcl Oei.
c i"
A diueiijs
gentibus.
ges gencrar.
Vcl
pcr cy
mba c
non cft
alius:ad^ente expea:atcm,&
concul-
lualarum,auxiliurr.,&pro
o
aTRe|e,.cprincipe^..
'
tc<Jioncm,
quamduabus
^
catamcuiusdiripacruntfldminatcrrameius.
(ribubUSllliprOmittCbant
,
E,p.i,. ^
Etiam. V^al i.uocnm eft nomen doa,im .
tScHcet
1C)0
tur. Vafa
papyri
funtcorda do^toru
fccularium . In va- D
fis
papyri legatos mittcrc,en
predicationem fua in
fapie-
tum carnalmm fenfibus
poneie ,
Sc
dcfluentes ad
culpa
populos
vocarc.
b
ite^ngeli.
*
Procop.
Ite
tanquam hocprimu adSal-
uatoris
difcipulos rcferat
quos
vt a
lud^oru
diftin-
gueret Apoftolis,
hoc no-
mineappellauit.Neque
ab
iftis illa
diflentiunt, quibus
eos Chriftus ad
perditas
primuIfraelisoues,tum
ad
getes
iubct
^ficifci.
Quod
1'^*
quofme
vtficretfacilius,&
expedi-
*
*'''"
tius,nihU
g>
iter
impediret,
aflumere,non auru, no ar-
gcntum,non ferrum, non
-
j- 11 j

',
'
-
1
"'
peram
, non tunicas duas
accipiamusfecunduillud:
Admontenominisdnicxercimumontc Sio.
'
nonbaculum,noncaIceos
S^
vmbra alaru Uuru
pro.ine.
^ . , ,
^^^^^^ ^^
,
^
^ ^^^^.^^ ^^^
^^^^^^ poflldcre pcrmifit
.
Idco minatur
Aegyptijs,
Omneshabitatoresorbis,
qmoraminirtcrra
^^
Allegorice.Ironicedifci
Anagogicc.
^
pulis
hacrcticoru
h^cdicu-
^cumcymbalumalarum.Nilusenim
(qui,& Gcon) flu-
A uius immcnius
per Acrhicpiam
,
venicns
,
&
pcr A^y-
ptumflucns,hicantequ.Tdiuideretur
magno
fonitu
per
montana defccndcns, fonirum fimile Ibnitui alaru mul
laru
grandiu
auium
dabatldeoq;
multiiudo illius
popu
halaiucoparatur
fonitui.
VcIOX
quippe,
&COncitUS a

TjNuniiossdduasttibas.
TDifcipuIos. b
f Qu!
mittlt .necns.
j
i^^auiumvolatusfonocym-
b
gafos,&:
t
invafispapyrilupcracjuas.Itcan-
2
balicoparatur. velfimpli-
'*f^~: -.-. u,,f.,.i .......
citcrNiluscitiftimusfoni-
tumalaruin
modiaicym
, bali habct. Vel
cymbaluni
alarij,
quiaficut
auiscito
trafuolar,
ficcitoNilus fru
5
4
5
6
7
8
9
quiaficutSyri
dece tribu-
bus,ita Aq^yptij proi\iittf
do auxiliu
Iuda:is,timore
do-
te
niini abftuicrunt eis .
Jt Occuracnius.Inuenimusinveterum
comentariisq
feo
facerdorcs,fcribaE,(5c
feniores,g Ilicrofolymahabitabar,
^
exaratasIitcrasadocsnationesiran(mitteretadIud.cos
vbicunque
tcrraru
difpcrfieflcntChrifti
dodlrinacalum
jjniantes.atqueadeoalicnam, atquccpiftolisadmonebar.
nc illam
fulciperent,quod
Ifaias
fignificat
his vcrbis : y^e
inrf
nauium
at^jiptxmitM per marepacU,
vel concordi is,Q!'
epi
flolatpapyracejsfuperaquas.
His cnim vcrbis
fignificat ,
cp
Vltra
Acthiopu regioncs,&
nouiflimos terrelRnes fonus
naIitizeoru,qui
ludzam inhabitabant
perquxdam
vc
hitalata
nauigiaproccflerit,& illorulcgatilitteraspapy-
iaccasdcfcrctcs,rupcraquasnauigantcs,marcque
tran-
fcuntcs
vbique
terrarum
difcurrcbant,
fermoncm dc
Chri fto cal u mni an tcs.
it
Grcgorius.Tcrra
illacui
v?dicitur,cft
homo damna-
tns,qui
alarum
cymbalum vocatur,quia hi,qui pcr
fu-
perbiam inaltitiidinemcogirationiscuolant ,
cundem
pcrucrfiim
homincm
przdicando
fonant.
a
iHvalis papyTt.ldc{\
in nauibusdc
papyro falis,qu
tanta:funt
ma2;nitudinis fccundu hiftoria
Alcxandri, vt
naucs fiant cx
cis,vcl chartis dc
papyro fatis,quaspcr
le
gatos mittcbanr,vcl,
indiculorum
capfulis
dc
papyro
fa
^is. !n
valifpapyn
.
Qui
hacrcticorum
portant volumina,
rcdc vafa
papyri ,
idcft chartacca
fupcr aquas portarc
di
cuntur,qu2 citodcIcntur,Iibrienim
vicinohuraorcob
fairantur,5c dclcntur, ita dodrina
corura,qiix
in
prin-
cipio
fortis
vidctur,
pcrtranfit,&
labitur.
5
Gregorius.
Pcr
papytum
lccularis lcicntia
dcfigna-
tur. Va-
tur,qui,opcrarii
fub
dolitransfiguratiinApoftoloslucis
lie ad
geniecuulfara,.-! Pco fcilicet,lacerata morfib" hx-
reticoru
populu
horredu,nihiI horribilius,
blafph^mia,
qu.Tponitincoelumosfuum. Poftquemnoncft
altcr.
Omnecnimpcccatii comparatu blafphaimia:
Icuius eft:
c Cmem
cxpeiantem,c$ conculcatam.Omncs enim ha:rc- 1
ticifibipromittuntingcntia,
fed d d^monibus concul-
cantur,
cuius fcrram
diripuei:unt
fluminarnon de
coelo,
fed dc terra .
Quxcnim tctra cft
adqua
turbidus fcrmo
hxrcticorum non
pcrucniatItaqueomnes,quimoran-
turinotbe
rcrrarum,
adfignum hxreticorum, quod
quafi
in
montibuscIenntumeft,oculoserigunt,<5cclan-
gorcm
tub.T, idcft
doarinameorum audiunt.
d
Flurtin.j.&c.
-UProcop.
Vt
populum
fidclcm bono
animo cffe
faciat,fluuiorumnominc,corum
multitudi-
neintclIigcns.SicutcniminfidcIesantca
agitatomari
fi-
milcs
fccit,
fic & fidclcs iam dulcibus
aquis Icdatifquc
fluminibuscomparauir.DchisaIibilcgimus:/cMwwe
pkTnina
vocem
fuam.
Et,
F'.uminaplaudentmanu.\AcO nimiru,
quod
cum
prius
minimc habitarcntur aDco alienosef-
le,&rcgionepietatecarcerecontingcbat,quamiaipfaq;
adco flumina
veftrahabitari
facict^Euangclij promulga
tio.Itadcindecrucis manifeftum
fignum
futurum
cft,
vt in montc clcuari: ita rurfus buccina; fonus ingcns fu-
turusvtabomnibus,qui attcndcrcvclint,exau(5irifaci-
Ic vcftrafaciat
pr^dicano.
c Udmoiitem.
Exponit
Ifaiasad
quam
tcrram nuntios
mittant.
Vcl,
Acgyptij.q.
d.
qua:rcntibusnuntijs, quo
mittantur,
cxponitadmontcmnominis dominicxcr.
ironice. F
NICOLAVS DE LYRA.
; I In vafis
papyri:
Ideji
in nauibus
depapyro faSis
.
Efl
enim
fpecies
iunci ita
mugni,quod
inde
poterantfieri nauicule
, rt dicunt
idiqui,
vel vt dicunt
altf.ln
vafis
papyri
.
idefl Utteris in
papyro
fcriptisytjuas portabant
ditii
nuntij:videtur tamen mihi
quod papy
rus non
accipitur
hic
pro
iunco
realiterf fed
tantum
fimilitudina-
riiyjcilicetpro ligno complanatojtcut
iuncut habct
fuperficic pla-
nam,&
ablcjue
nodis.vnde &Gcn.6i c. -pbidicitur .- Fac tibi ar-
cam dc
lignislcuigatis.
ideli dolatis
, &
complanatis,
vt dictu
fuit
ibidcm.ln hebrteo habetur: Dc
lignis
Gofcr ; Et iila eadem
didioponttur hic,vbiciiim nos
habemus:lnvajts
papyris,
in hebr.
habetur: in
vafts Cofer, &fecundum
Hebrxos
fignijicat iuncumf
non tamin
realiter, fed fmiUtudinarie accipitur
hic, & ibimodo
,
diHo .Arca enim
J^oe,quafuit
tantx
quantitatis
no
potuit
fieri
dc
iuncit.
2 Itc
Angeli
veIoces,</f/i
nuntij.
3
Ad
getc
c6uullam./df/l
adgente regnt luit,
t>t
patebit
cx
fine bmus
partis.H^c enimgensfutt muitipUciter conuulfa,
&dila
cerata,
&frequenter,fciltcet
a
l{egibus
lfracl,.Aegypti,^yrix jtf
fyriorum , &
Babyloniorum, vtpatet 4,
1{eg.
4 Ad
populu
tcrribiIe.no
a
potefiatefed
a
miferiaftbifaper-
ueniente:
ueniente:
quit populus
cadcns in
infortunijs,(^ miferijs,exfui confi
deratione incutit terrorem
alijs,
ne
Jimillter
tis
contingat.
5
Poft
quem
non
cft,
&c. SctUcet
miferabilior.
6 Gci\tcm
cxpe{\3ntcm.Uilicetauxiliumab.Aegyptifsco-
a

. n
tra
rrie
Babylonti.-Jed ?4
tlta
expcaatiofuitfruJlra,ideofubditur.
p,^uoV"
7
EtconCulcatam. ^6fjrerr
Bj/;y/onjj.
8 Cuius
diripucrunt
flumina.
Idefl
itnpetus aduerfarioru,
9
Tcrram cius. Et
qu^ fit
illa
terra, fnbditur.
10
Admontemnorainisdomini,&c.
iiuiaintertifakm
erat
templum
nomini Dci dedicatum.
1 1 Ocs habitatorcs. Hiu
cofeqmtr ponitur
.AegyptiorYi punitio,
Circa
quam fctendH.-quodpunitio jlegyptioru poftta
in hoc
cap.&
duobus
fequentibus
communiter
e.xponitur
a
doHoribus nofirisde
punitione .Aegypltoru,qua: fatla efi per uiJ}'yrios,fcd faluo
meliori
iudiciovideturmihi,
quod
melius
exponatur
de
triplici punitione
uAegypti: quarum
prima fecundum
ordinem historiic
fatiafuit
per ./iffyriusijecundu per
Babilonios, tertia
per l\pmanos
. Et
pri-
mo hic
ponitur fccunda fecundb
tertia
cap. Jecun. &tertio
prima
cap.io.Scriptura enimjacra nonfempcrproccdit fecundu
ordinem
'
hiflurif ,
& maximi in
Trophetis fed
jrequenter prius fatia po-
flerius
fcribuntur
vt
patet quafi
in omnibus
tibrisfacrf Scripturx,
ie
Fjttiona-
M
f{
.A L I T E
l{.
\
lonis.& hoc dcfcribit in hoc c. cuiusca
fuit,qa p literas,
&
nutios Iiidiis auxiliu
,f
mifcrut, (ed no
impcderut;
&
lic
ludxi
fub coru falfa cofidctia fuerfit
g Babylon.
dc-
uaftati.Myaicc
vcro
p Aegyptios q
tcncbrofi
interprctac
ii.c:c:ici
dmcrfiscrrorib'obtcncbrati
fignat.Pcr lud^os
anic ab
Acgyptijs dcccptos,Gmpliccs Xpuni
ab
h^rcticis
dcccpti
dcccpti dcfignat.Etqa
hxretici
pmagnas,&
falfas
^mif
fionesdccipiut fimpliccs,idco
terra
Acgypti p q
haerefis
dcfignat,cymbalu
alaru
vocaf,
c6
cphiTctici
habet ma-
gna
vcrba,fcd
veritatc,&pictatcvacua
i.Cor.ij.a.
sitin-
guis
hominu
loquar,& ^ngelorii,charitateaute
non
habea,
fatius
fim
velut
a:sJnnan{,autLymbaiumtinniens.Vcxco(o\:it\oncta.
autcinludsorumin
finccapitispofitamcum
dicitur.
t
In tetK'
191
Glof.ord.
&Nicolai
de
Ly
ra
192,
C Viftorie Ajryrioruro.
b f Alias rationibus. T Aegypt.orum.
c J QuSt""i"'
f"P" Acgvptios,
T
Alias
quod cog.tauerun.
|u-
perAe^yiJtum. a-^^<:_.>
,=
T.,..y..^...-.-r-c-j

cdm elciiatu
fuerit
fign^m
in moncibus
videbitis:
et cian-
fforem tub^ audietis,
q
uia
h?c
dicit dommus
ad me :
Ego
gOrCm
lUUd;
^"'^^
>
1
^,^^
^ Ecdeliafiunt. cTC,lo. TEcclef.-
a 1
Jrinera r"- " i
-^^ ,.,..f.,r.,. vnde . Nec eft gui le abfcondat
d T Ita vniuTS pcluarat,
vnde . Nec eft
qut
le abfcondat
a calorccius .
'
d
Guiefca
&confideraboinlocomeo:ficuttmeridi3nalux
^
4
>
aTS.cdominushab,ta.^secdefi=e^
a
Ego quiefcm
,
eJ*
-
cofiderabo
in loco
Meo,
"
eJ-f. ^
Septuagin-
ta.Inmca
ciuitate.
>fal 8^. ^ Procopius.
Dc
quafcriptueft,G/o-
riofadidaf^ntdeteci
uitas Dei . Nec eft
cp
, -i
*
a^ S.c dominus naaitaiun;
.ii.v.x....v .
o ^

'^"Z

t
in Ca
VUlgare
lume Aorefcunt.
b
^
Confummat-onem. 1"
Matur.j^uem.
7
cxpcaes
,
fed
quale
b ^
^^ ^ ^^^^ j^^^^s
rons t in die mellis. Ante meilem

fpcS
roris nube
cnim
t
t^t^cfflo^uitA
immatura
p^rfedio
gcrminauit,
et
.temperatUm
COn- .
, Qu,f.
.nutiles. ,
Ne .otam n,aff.m
-<ticum^|;
""a"f
^b
Ayr"!"""""-
b''t"k..onVGra
pr^cideWramuYcuIieiusfalcibds &quxdere1^^^^^
i^n^EhTKfttT
*^
..TAcorporeF.cclefi=e.TAClr,M.;..
1
De terrafua b T
l.cuorand.m.erfea.
gattquSus
c?d' rint abfcindc'ntur , &excu^ientur,&relmciuenturfimul ,3
gans,quiu
^ ^
,^n^i,viamcomeduntfementem.
b T q^ibus
trad.tur amma uon confiten..
1
^^
c T
In
ptolperis.
adibus montium,& bc^ftijs
teir^: &icftate
perpema
erunt
-
;.-,-_> 7;
,
1- PopuI..m
oecifum.
b f
Alias ilium.
j^
mcus catmA^v''-
c
fuper
eum volucres,
& omnes
befh;.
terr^fuper
eum
n ^ ^U9
a
f
In aduerfitate.
. . /- 1

JrTtScaSsdb'
f hyemabunt. Intemporeillo
deferetur munus,dommo
Crit inmCCreaetlO
l
/
,.., L,.uB,fc,-.k,.,,.n, T Adtempus, &ateirafua, &aDeo.
gcrium prsftat,
oc
iUpulani
arentcm
facit
humedando
fccabile:
ficfermo
&
Aflyrijs
a me cis
daca vidoria.
C -^nte
mtfjcm.
4
Procopius.
At-
que
ha:c
quidcm
erunt ,
mquit,an-
te meflem
,
vt in
Dci
ccclefijs fpica-
rum more florcn-
fi
afiftael. b
T
Ab EcclJfia
pet
i,a:reticos. T Adtempus,
& ""
f"'', *^J,^'^:
fAbhoftibus.
c Morfibu*
hareiicorum. dTBlafphsm.a,
ciuitate
ante
con- D
fummationem
fu-
tura funt .
d
i{amu[cuU.
Inuti
10311./
les. vndc: Egofum
ritii vera, &
p^^^er
meiii
a^ricola
eH : om-
nem
palmitem
in me
J^^J^
non
ferentem fruBuni
toUeteum,
&omnemy
qui fert fruclum pur-
gabit
eum.
C Etomnes befliteter-
r<e.
Hyperbolicos
.
Nequc
enivn om-
nesbeftiaEterrjefu-';'^"'^'^
per
cum
hyema-
vua
bunt.
Scdfignificat
ms
& occifionem im
^*^
menfam,
& beftia-
^^j^
14
rum multitudinc
par.;
1
5
maximam
fupcr-
rct,at
16
ucnturam, quibus
^'^'
ffiftatc,&hyemeca*^
17
dauera fufficiantin
18 efcam
10
II
12
proptt
mca.
tln
tStiti
fAbhoftibus.
c MoriiDii5
..:.t>...".u.... -,_,..-

^ f
intempore:Keuet
cxercituumapdpulodiualfo,
&dilacerato,apopuloter- ^^
^^^^^
Prophcta
ad
T Hoftibils.
a ^ ram ten.b.lis.
b
<f
Dei auxilium. f rron.ilia falfa.
^^ populum
Ifracl
,
&
ribili
poftquemndnfuit alius:agente
expedVante
et con- promitt.tc:,
bona,
,
fAd5minibus.-rAbh0min.bus.
bTInp...esvari=s;.
'i^^^p^^
culcata,cuius
diripuerunt
fliimina
terram
eius : ad locum
T Scilicct. T
Ecclefiam.
nominis domini exercituum montem
Sion.
cutantca,
cumlas-
tabuntur coram
fc,
tanquam qui
laetantur in mcffe,dixit
tes
fignificarct
C quascriam regioncs
albcfcere ,
&opcrariis
multis indi-
gere
,
iple
docuit Saluator .
Atque
ha:c
quidem
de Dci
ciuita-
diccns:
Intcquafi
dicat ,
Vaftata Ae-
gypto
,
non
fcpara-
bit vhra luda in
vmbra
eius ; fcd fi-
dei ,
& bonorum
opcrum
domino ofFerct munus
.
Quod
implu.m/ft
Ixx.annos
poft captiuitatemfubZorobabd,&alijs
du-
"^^^^-
.
#Cap. B
NICOLAVS
DE LYRA.
^
Tt^tionabiliter
etiam
primo ponit Tropheta punltionem per
Baby-
lonioifa^amt
continuando
fe
ad
partem prxcedemem
,
in
quapo-
fuerat priuaricationem^egyptiorum,
prtebendo
confider.tiamfal
fum
ludais rcbeltandi contra
Babylonios,
&ideo immediatc
fub-
tunxitpmitionem ^egyptiorumper ipfos.
Et diuitur in duas
par-
U s,
quia primb ponitur Uegypdorum punitio, fccundb
ludaorum
tonjotatio,
ibi: In
tcmpore
illo. Circa
primum
dicit
Tropheta:
Omnes habitatores
orbis, idcft
^egypti,
&eftlocutio
hyperbolica
ad denotandnm
magnitudmtm
illws
regni,&
multitudmem
popu-
li
,ficut
dicitur:
Tarifius
eft
totus mundus .
I Cum eleuatum fucrit
\^nnm.i.yexiUum
regis Babylonis
-
2 In montibus. idtft
in
fortalitijs
in alto
fitmtis.
3
W\.dizb'\Vi.S.addefolationemrefiram.
'
4 EtclangorcmtubaBaudietis.
ad concitandum
beHacontra
mam terram
.Aegypti refiduam.
5 Ego quiefcam.
i tota
proteBione Uegyptiorum
.
6 Ec confidcrabo in loco mco ideft
in me
ipfo.
7
Sicut mcridiana lux clara eft. Quia.omnia nuda,
&
aperta
juntoculis
domiiii.
8 Et ficut nubcs. QuiC
refri^erat
mefforcs
a labore &calote,
ita
nfrigerabo B:ibylonios
d lab&re belli ,
vt de
facili pojjint
eos deuin-
cerCy &detruncare.
9
Aatc meflem enira.
ideft
ante
perfeBionem
.
10 Totus
10 Totus c^Siorml. fcilicetpopulusoiegypti.
1 1 Et immatura
pcrfedio
germinauit
.
idefl
ante
temput
debitum: &ftc
citb
corrumpetur,
ideo
fubditur.
la Et
prxcidentur
ramufculi cius falcibus,?.po;/w ^egy
pti
ctiam
vfque
ad minimos interficietur
.
13
Et
rcUnquetur
fimul auibus.///crt
cadauera
.Aegypiio-
rum ad eis deuoranda ,
^
lA.^tx^dAtvcr^pQX.n^.idcftvnaAflateintegra.
1
5
Erunt
fuper
eum volucres. quia
indejatis
habebuntaico-
tnedendumpioillotempore.
16 Et onmeshemxKtxx.ideHfatisadcomedendum
pertota
hyemem
habebunt.Tera[iatemenimhicpofitam,&hyemem,tn-
telligiturtempusvniusanni,vtdicitI{ab.Sa.
17
In
tcmporc
iWo.Hic confequenter
defcribitur confolatio
lu-
d^orum
fada per Cyrum
regem
Terfarim
,
qui
dedtt Ucenliam
ludm redeundi in ludaamier vafa templt rewifit
cum eis
,
vt ha-
betur 1.
Efira
1. &hoc efl quod
dicitur.
In
tempore
lUo,
quta pojU
quam Tiabuchodonofor
debellauerat
.Aegyptum
, tempore
Baliha-
jar ncpotisfui regnum Babyloniafnit
ad Maedos , &
Terfas tranf-
latum.
,
-
n ^
1 8 Dcferctur mnnnslvafa
a
Cyro
rmiffa,vt
diBu eft:
&etia
quia Iud{ircmanentesinBabylone
miferunt
ad locu diuim cultus
per
ludaos illuc tedeuntes munera
plurima,vt
habetur 1.
Efdra
i.
ip
Apopulo. /c///cetrf^ii(^'-
20
D<uulfo,
& dilaccrato.
mdh
fupraexpofito\
*
Cap.
t
17
I
tempore
iilo
deferetur
munus domino
m-c//?K.fignatur
cucrfio
ludxorum a fua
perfidia
ad fidem
Chrifti,&
ma
ximecircafinem
mundi.
MORA-
MORALITER autcm
per Acgyptios^quiinduxerut
ludseos ad rcbcUandum
Babylonis,fignantur
illi
qui
fuis
perfuafionibus
fimplices
inducunt
ad rebellandum
fupe
rioribus fuis, &tuncnullum fcrunt
eis auxilium
,
& lic
rebcUantcs remancnt
confufi.
A D D I T I O.
In
eap.
18. vbt dicitur in
po. Circaprimum
dicitur : Vxterrs
fcilicet .Aegypti.
Hoc
cap.is .quod incipit.vx
terrae
cy
mbalo
alaru.wrfera)'^-
frih cxponendum defil^s ljrael,qiiifuruut tranfmigratiper
Salma
nafar
nafar regem .Afjyrm7t,vt
habetur
4. V^eg.ij.vbi
dicitm.^Et trafttt
lit Ifracl in
Aflyrios,pofuitq;
cosin Haila ,
& mHabor
iuxtafluuiu Goza in ciuitatibus
Mocdoru;
qui ti-pore
.Aie-
xandri
Magni reclufi fuerunt
miraculosc
ad orationem
ipfius
Mc-
xandri,vt
narrat
IoJephus:ita
quod
locus ille in
quo Jmt,(ft
immea
btlistegrcdienti^rtimencircafiiimmundima^namhommumfira
.
o
gimja-
^93
Additio.
i^4
J% tem lac1ur},pro9tbabetur
In
bijlorla
Siho!aflica
. Fndedei^h
i[
videtur
J^^^^e Prophetj
in boc
capitc ,
CMtn dixinVx tcvrx
cym
baio alarii m. De
gentc enimjeu terra,qux
e(i in valde
remotis,
feu
in locis communiter
intranfibiUbui
,
non habetur notitia
, nifi
quafi
in
fono cymbdi
, cjui
de
longinquo
lentitur
: &
quando quis
deiUapirteloii^iHqua venitquafntim
vo'aredicitur,vnde
Deur.
S.c.dicitur: Adducet Dotninus
fupertegentemdeloa-
ginquoinfimilitudincmaquilx
volantis:
&hoceji,quod
dun : Vaj tcrrs
cy
mbalo alarum. ldeH,v
terrje ita remot^
&
exdufjt
d
conuerfatione
bominum
commuai,qu6d quaft cymba-
lojomiscius euenitptr
volatum alarum,&
fequitur. Qui
eft tras
fiumina
Acthiopias.*
alludendo ad illud
quod
dicitur
cap.fupra
dido^. l{egum 17. quodfueruratranfmigrati
ttansflumina
Go-
^aTn,qu^
hic videntur vocariflnmina ^ethiopi^
. ynde
Vrophe-
ta, hic non nominat
proprio
nomine tcrram T,e: ciuitates
,
m
quibus
erant,ficut
nec
fuerunt
nominat^ in
propria
bifioria
fua tranfmi-
grationis
hpra
dicia.
Etfequitm. QS\
mittil in mari
l^atOS,
&in vafis
papyreis fuper aquas.
Vro
quofciendum, qu6d
lUi
de decem
tnbubusfic
exterminati ,
&
reclufi
veri
fimiliter
credi-
tur,
quoi
defidtrantfcire eaquxgeruntur
circa
ilios,qui
in
hispar-
tibus
remanferunt
in luijta. Tum
quia
multi de iilis decem tribu-
bus
remanferunt
in
ludxa,
&in
alifs difpcrft partibusfugientes
d

J{ege sAffyriorum, vtpatet

de
Tobia,qui
erat de tnbu
Tiephthali:
&
ftc
de
aiifs
: Tum
quia
iUi licet
pro
maiori
ptrte fuerunt
idolo-
latr ,
tamen
fpeBabant
Saluatorem
feu Meffiam , ftcut (^
alij
de
jgenere
lacob : &ideo
aliquando
mittebant nuntios
verfus lerufa-

Um ,
vtaliquidfcirentexprxdiHs :fedauiahoc
nan
poterantfa-
ttreper
terram
propter recluftonem,
nitebantur boc
facere, per
ali-
auas
aq^as fubterraneasfeu
occultas. Et in
vafts
papyreis,idcfl,in
pfaUisfcirpeis.
DiHioenim
Hebraica,
qu^e
hic
poitur,ncnconfo-
Matin
aliquad
iicl.oni
qu
e
ponitur
Gene.6. cumdicitur . Factibi
t"" arcam dc
lignis lcuigatis,
ibi enim dicitur de
lignis GofFcr,
B bic iuttm dt
Itgnis
Gmjt , &efl d'fiio eadem omnino ei
qux
poni-
I
tiir,Exod.i.vbi
dicitur : Fecitfifccllam
fcirpeam
5cliniuit
I eun
ynde Mii) G}mi
qu
hic &tbi in
Exod.ponitur, fignificat
I
hiacim,
SunterumaUquiiuncimariniitaduri^quodpoffentexeis

fieri aliq-a vaft
td
niutganium per flumina.
Et
quia hutufmodi
iu

ci lic(t dtri,non
tamen habent duritiam
lignorum,
&ex
quibus
na
tagia
fiunt
: &ideo dicunt Hebrti
,
quod
tutius
nauigatur
ineis
ptr
aliqias ripas ftunfinum,
eo
qu6dnon
ita cito
franguntur ,fed qmn-
- I
dque
cedunt
tangenti
; &ideo talibus
nauigifs
mittebant
legatos
P
fitf, vtfecurius per locafubtertaneafeu
occulia tranfire
poffent
.
Ihc autcm
quod
diciturin
mari,intelUgendum
efl
de
congregatione
aquiruM,proutfspe confueutt
dici in
Scriptura.
Quid
autem debe
rent
ftcere ifli nunttj fubdit,cum
dicit. ItC ad
gcntem
COnuul-
fam 5c dilaccratam. Idefi.aiG^-ntrm ludjiorum
proutin poflil.
daLtratur,&
fequlfAr. Adpopulumtcrhbilcm.
Gcnsenin
ludxor-Am licet
propria potettjte
non
effet
terribilior
dijs,poteHa-
ttttmc diuina
frcquenter
mirabilia
pro
eis
operante
tembilis
erat,
pt
paiet lufue
i.a.de
R^aab
diccnte
exploratoribus,quod
omnes ha-
iitatores
terr,jt
Chanaan timtbant eos
propter traj^ttum lorianis,
. &
huiufmoii.Et
ideo dicit. Poft
qucm
non
alius,/c//if
ttrri-
bilior
tnjignis
&
prodigtis.Etfequitur.Gcntcm cxpcclantcm,
fcUicet
Saluatorem &
({edanptorem.
Et concultatam cuius diri-
(ueruntflumina
terraeiiis.
q.
d.
quantumcunque
concukata
tfl
ab
impetu aduer/worum
,ftmper
efl expecians fuam
libcrationem d
Deo. Et vt oflendat in
qua
terra
effct illagcns cmuuifa
&dilacera-
u&
t.xpefijns,fbi!t:Ad
montcm nominis Domini cxer-
cituum montcm Sion./n iUo enim loco vbi
e(i inuocatum no-
fnen Domtni
,
habitabat
illagens
ad
quem
miitehant ilU
qui
trans
flumina .Aethiopi^e
rectudcbantut:
&fequitur.
OmncS habita-
torcsorbisqui
moramini in
terra,&c.
Q^t^quidtm
verba
fecundum omnes
expofttores intelliguntur efje
diHa
per Vrophctam
C in
perfona
Dom'ini:^d
qttorum
declarationem
attendcnium,qhoi
in his
qu4
dida
funt,exprimitur
ratio huius
legationis.Dicit
enim:
Itc
Angeli
vcloces ad Gcntem conuulfam.
^pn
autem di-
cit
quid
lili
Angeli feu
nuntif
di bebant nunttari tUi Gcnti cui mit- ,
tchantur
, vtl
qui
ab cis debebant
fcirc:fed
hoc
aUqualiu
r inuenitur
inhocquod dixitfupra.
Ad
Gcntcmcxpcftantcm.^.f/./cw-
tisab eis
fi
lUud
quod cxpetiant
d
Deo,hjbcant
in re
,rtij nofipfi
pmicipemus
eorum
redemptior,em.^d quod refpondetur
in
perfi-
na De :
Omncs habitatorcs
orbis,qui
moramini in
tcrra,
cum clcuatum fucrit
fignum
in
montibus.videbitis,
&
^
clangorcm
tuba: audictis.
Cuiusjenfus esl,quod redemptio
vc-
ii
MiJJiJt,j,
litiet
Chri(ii,quam
omnesfidtles txpeclabant,oflendcn-
daerat
publiie
omttibus habitatoribus orbism duobus
principali-
ttr ,
Tnrno m leuatione
fi^ni
(ruds, vnde Si cxaltaius fucro
Iterra.omniatrahamad
meipfum./0(i.i2.p. Secimdom Db
pr^dtcuione
vntuerjalt ^pojioluruM
,&
difcipulorum Chrifii
per
orb.m
diuiilgata,dequo
dicit. Et
clangorem
tuba:
audietis.7.
*
d.nmtijs
mijfis pr^difiis,
mn
opotttt
ws mittere
adinqutnndum
de
tempore
exPt^ationis
redeptimis
veflrx:
quia
hoc
publicabitur
omnibus commorantibus in teira
pr^diiits
dnobus modis .
Votfl
etiam
referri
hc
qund
diciiur:
Cumelcuatum
fucritfignum
in
montibus, videbitis . adexaltutionem crucis
per
vidvrum
Confiantim
Impcratoris,quper
totum orbcm
falutifere fuit
diuuf-
gata,j&
fic
in hoc
quod
dicitur. Omncs habitatorcs
orbis,&c.
Oflenditur
quod
Saluator non erai
fic
expe^mdus,
vt circumiret
p
orbem
adfaluandos
eos
qui faluandi
erant
prout quidam \Hebrjec-
rum erronek
putabant,fedper
eleuatimem
figni , &auditum clan*
goris
tub
fupradidis falus erat
per
orbem
^
vfque
ad
reclufos ptf
di^os extendenda. ^d
quodamplius
declarandum
'fnbdit
:
Qiiia
hxcdicitdominus
admequiefcam
& confiderabo inlo
CO meo. Et
eftfenfus:
quiapoflquampaffio Chriftifuitcelebrata,
non
oportebat
vt ChriHus
per
mmdum
difcurreret,fed
vt iam
quic-'
fceret
d labotibus,de
quo
dicit.
Quiefcani
&
confiderabo,
/</
eflfprouideret
fu Ecclefie ipfofurfum
in loco
fuo
ad dexteram
pa-
trisexiflente,de quo
dicit. Etconfiderabo in loco meo. Et
g
hu
confidercuioJeu prouifio
fit mediante lumi>ie
fidei , &
feruore
charitatis
ab
ipjo
Deo
infufis,ideo fubdit. Sicut iux
claraeft,
&
meridiana.
vtperhoc quod
dicit:tr:Lux
ilara,inteUigatur
lumctt
fidei,&perhocquoddicit, meridiana,/ero
charitatis .
ficut
feruordiei vigetprxcipuiJoleexijienteinmeridie.Et
quia
exifiis
virtutibus
qu^e
d Deo
quiejcente,
&
confiderante
in
locofuo
in Ec-
clefta
infundHt'4r,ieriuantur
dona
SpirituffanHi,qui fui
rorisafper
fione
Eccleflim
fcecundat ,
ideofubdit.
Et ficut nubcs roris in
dic meflis.
Etfequitur.
Ante meflcm cnira totus cffloruit,
in
quo
Vropheta inftnuat
iiiis trans
flumina .Aethiopi^
fxiitentt-
bus,qtio
tempore,&
modo ai ChriHum
acceffurierant,&
hoc erat
fuum principa'.eintentum,quod quidem tempus
ent circa
fintm
mu
5
di,vt
diHum efl.Finis enim munii dicitiir
m'ffis,
Maith. 1
3 .rf.Sini
te
vtraquc
crcfcerc
vfq;
ad mcfllcm. Et
efl fenfus.-^nte mtf~
fem,ideli,
anteflnaleiudiiium,iUt
pouulusflortbit, ideft, ttndet ai
fruHiflcandtim
in
bonisnperibuSy & culcu Dei
,
ficutfios
tcndit in
fruclum.
Et
rf.'ti>,ciHoruit,/>r.rtr/Vw pro futuro.Et
ne cum dici-
tur,io\\iS.inteitjiatur pro
toto illo
populo
nemine
deficiente , tdeo
fubJitur.Et
immatura
pcrfetio gcrminabit.fM/a
non omnes
venier:t ad mJturitatis
perfidionem. Prxcidcntur ramufcult
cms falcibus,&C.
Quiail'iramufcuUquifi4nt quafiinutiUspne-
fcindeniur,& qux dereli^ifunt
abfcindcntur,fci!icet
d
ccrpore
Ec-
clefix,& cxcHtientur,fcU:cet
de
terrafua
m
quafunt reclufi. Etfe-
quitur. Dcrclinqucntur
fimul
auibus
montium, vfqueibi.
Supcr
cum
hycmajbunt.
In
quopreiicitfirages
&morticina,
qux
dcbcntficri
infua excuffi ine,prout diiiumfuit
in
principio
hu-
lus
expifitionis
. Et
quia
tam de exeuntibus
qum
'fe obuiantibut
erant multi
mortui,ideo
dicii :
DereUnq
ucntu r fimu1
, fcilicet
ah
vtraque
parte pugnant
um.
Sequitur.
In
tcmporc
illo dcfe-
rctur mun
us,&c.
in
quo Vropheta
posiquam pr^dixit
modunt
fux egrejjionisjubdit tempus Jiie conucrfionis
ad Chriflum,dicens:
In
tempore iUo,JcUicetante mejjem (
vt
expofitum fuit) dejeretur
munus Domino
exercituum,fciUcetper
iatrix cullum. A
populo
dinulfo &di!aCcratO,&C. SciUcet
dreliquiis popuU
lH<Uo)ii:
CS itiam ab iliis
qui
cxcuttendi
funt
d terra trans
flumina
^ethio
ptjefupradi&a.
De
vtrifque
enim
poffunt proprii poni
illa
qua:
hic
traduntur.t^am
tnm illi de dccem
tribubus,qui
vltra
flumina
pr^-
dicia
exifluntfVt efl di(ium,quam
iilt de duabus tribubus
,
ptopri
b
poffunt
dici Gens
conuulfa,
& dilacerata
expcilans
&
huiufmod'
, -.
vtpatct
miuenti.
Etfequitur:
Ad locum nominis Domini in
Sion,fcUictt
ad
ecclcfiani.Concordut
autem h <
cfentcnti^ Jeutx-
pofiti'>iti quod legnur
Sophonitt cap.^.h.Vbi
ficvltra flumina
Acthiopiae
inde
fuppliccsmei fili;
difperforum
mcoru
dcfercnt munusmihi.
^dquodfttendum,
quod
ihi
ivqintur
dc
flatufinaU
quomodo
omncs Centcs reducendx
fmt
ad veru
cwf-
tum
diuinum,vnde
immcdiath ante dicitur . TunC reddam
po-
pulis
labium cleiSum ,
vt vocent omncs in nominc Db-
mini,&
feruiaturin humerovno. Etibidem vocattUos
qui
funt
cxtra
fUtminu ^(thtopia!,f,Ulos
de decemtribubus
pritdiiiis
fuppUccs
Dei
inquantum
et humiliabuntur
per pxnitentiam
de
prf
terttis.Diiit ctiam
eosftUos
dijptrjorum
meorum,e6
quod dcfcrndut
ab illis
qui dijperfi Juerunt per .Afjyrios
ex
Jeutcntia diuma,
da
q-
hus conciudit
,
qu6d
ex tunc
dcferent
Dco tnuncra
parijot mia, ficut
hic dicitur. In illo
tepore
defcrctur miinus Domino cxer-
cituumapopulodiuulfo,&c.
Tom.4.
* C
^.
Glof.orcI.&
Nicolai
de
Ly
ra
ip^
C A P. X I X.
Vus^egyptK&f.
Sciendum
multa
quae
hic di-
'
cuturad
Aegyptum
hiftonaliter pcrtmere.
Sed &hic & in
aliislocis fcripturarum
mul
ta
ponuntur,quje
non
poflUnt
iuxta
hiftona
ftare, vtrcrum
r* A T)
peceflitate cogamur
altio-
ru
intelligentiam
quxrere.
*
Procopius.
Su^eriorib',
quaemarifluuioqueAegy
a
pticonuenirent(vnde&eo
b
rumquiChriftum
annun-
tiarent,viam
fore
perfacile
.,.
patuit)allata
funt. lam Ae-
gypcijsquaefauftiffimaim
c
pendeant,iftisdemonftra-
lur. Infcribitur
autem Ae- d
eypti
vifio
,
non
aducrfus e
!Aegyptum
,
vt
fuperiores
nonnuUas,
vel
quod perfpi
catiori mente
qu?
dicutur,
jntuitura
fit
Aegyptus
,
vel
quod Aegypto qnx
condu
cant
, prophetia
contineat.
Quidcnimquam quodin
f
ea
peregrinatus
eft Domi-
P nus,
habebat beatius ?
b
Ecce
Dominusafiendet,
&c.
Aegyptus
tenebrae vel moe
jorjfignificat
hunc mundu
ante aduentum Domini in
fidelitate tenebrofum
,que
..xx- XIX-
.
, .,
a T lu Heo.Maff. 1
Alu
auumptio.
Lxx.vifio.
b
f
Mundi.
n
corruptione
virilis commiftionis,
& cu Maria &
lofeph
D
in
Aegyptum fugit
,
& tunc forfitan fimulachra
Aegy-
pti
corruerunt,&
dsmones
in eis obmutuerunt,
&cor-
dafapientiumAegvptipauoretabuerunt.
,_^

Eafebius.H$cprophetiacxitumfortitaeft,qn
Ange-
L.brr
lus in (bmnis
lofeph,
dixit.
J^=";
Smgens, accipe putrum
& ma-
j^jjj^-
trem eius &
fuge
in
^egyptu,
,. . b r T>
-x-
Procopius.In
nube,ideft
Niis
Aegypti^
tcce
Dominus
^ eoquodde Spiritu
fanao
..., j
fandaque Virgine
aflum-
pfit,corpore
veniet. Vt cni
aere
terricqueexhalatione
nubem ,
fic
Spiritu
Sando
terrenaquefubftantia
Do-
minicorpusconftare
credi
mus :
quo
cum veheretur
puer
, m
Aegyptum
venit
,
a iCiucsVontra ciues.cum aUi fe tradere
cupiebant,
alii contradicebant.
^
Vt Cam maximiS
bencficijS
aTExercitum Aliyriorum,
velcarnempondciepeccaa
immunem. Corpusfanftz
virginis
I
2
afcendet
fuper
nubemleuem,
a f
Adliteram velmundum^Sic.
6(jngiediemr
Aegyptum;.
&c
mouebuntur
fimulachraAegypti
afacie eius,
a V Scilicet
fapientej.
h
1"Deficiet.
&cor
Aegypti
tabefcet in medio
eius.Et con-
currerefacia
Aegyptios
aduerlus
Aegyptios,
^ cumularet.
&pugnabit
vir contra fratrem
fuum
,
6c vir
a
f
Non credentes contra credentes.
contraamicum fuum,ciuitas
aduerfus ciui-
tatem,regnum aduerfusregnum,&:
f
dirum-
petur ipn-itus Aegypti
invifceribus eius,&:

bfObltinatiinmalo.
rQ.uastem quaie a
5^Quo
rebellareconantu
liaec 6cnt. iizc ncnc. . ,
confilium eius
f
pr.xcipitabo
,
&
interroga-
af Hjc Aflyriis fupciuenicntjbus
, 8cin Domini aduemufimilimodo
gerbantur.
buntfimulachra
fua, &Jiuinos
fuos
,
&
py-
Chriftus
ingreflus
in leui
nube.ideft , corpore
nulla
grauato
corruptione.
Et tunc
jdola
funt commota, ideft,
confraaa ,
& ab hominibus
adChriftum
venicntibus abiecta.
Qushicde
Aegypto
dicuntur,tam
ad eius deftruftionem , quxper Aftyrios,
tdcRruaro. quamad
Chrifti aduentum referuntur. Nubem.n.leue,
dicit exertiet
Aflyriorum
velocem
. Dicit
ergo,non per
Angelum pcrcutiet
Dominus
Aegyptum,fecl
ipfe
afcen
det
fuper
exercitum
Aflyrioru
velocifl[imum
; &fic in-
gredietur
Aegyptum,&c.
Afcendetautem infpirando,
&:in
belloviresminiftrandOjVtpercutiatAegyptuqu^
feduxerat
populum
fuum
promittendo
auxilium . Si-
mulachra
Aegypti
mota
funf,ideft,
cofrafta ab
Aflyrijs.
Velforfitan
Domino
cooperante
dxmones.qui
erant
jn idolis,non poterant
dare
refponfum
Aegyptijs fuper-
Matth, uenientibus
Aflyrijs.
Dominus
quoque fiiper
nubem le
C
uem
afceMdet,corpus
humanum
affumpfit
non
grauatu
corru-
I
Pivifio,
NICOLAVS
DE LYRA.
C A P. X I X.
i^Nus
Aegypti. Hicconfequenterdenuntiaturpunitio^e-
V^
gyptiarumper^omanoSi&primoponiturdi^apunitio.Se
'
cundoIudieQrumconfolatiOtibi:la.6.Ki\\ztmni:
Circaprimum
fciendum,qbd
^ntonius
collega K^ugufii
Cdfaris{fub quo
natus
fuit
ChriHus) amore
Cleopatra F{egin ^egypti captus,repudiauit
rxoremfuam,^ugufli fororem,& Cleopatram accepit:&
,Augu-
fto
bellum induxit ,
ii
quo
tammfuit
deheUatus &
capta >Aegy-
ptus
.
Etquia tempore ^ugufii
Chriflus fuit
natus
,
&in
^egy-
ptum
portatus,ideo
ab hoc
incepit Vropheta,dicens:
7. Ecce Dominus afcendet,&c. .Afjumendo
fihi
carnm hu~
manam.Qu<ediciturnubes:quiaformatafuitSpiritusjanciivirtu-
teficut
nubes
furfumgenerantur
in aere
virtutefolis.Et lmis,quta
non
fuit aggrauata
pondere
pcccati originalis.
S Etingredietur Acgypw.FugiensffecutiontHerodis.Mat.z
4
Et moucbuntur
fimulachra,&C.2w
eo
egrediente ^egy
ptum.
C
Simulachra.Aegypti.
Ido-
lolatria fradiam fe
fentiens,
vt etiam
magis
a damoni- Nut
bus dodi, vel
iuxtaprophe
tiam Balaam
intelligentes
M
natum
fihum
Dei,qui
ma-
7 gicam
deftrueret artem
,
in
E
Bethleem venerunt,
&
pue
rum adorauerunt.
8 *
Origenes.
Dominusfe-
\^^
detin nube
pufilla
,
quia
no
^^^
efl
inuentus dolusin
ore rius: vt
9
deftruantur
manufafta eo
rum,& pereant
idola
ipforum
,
&
pcreat
idololatria , &
fu<-iantexAegvptodamones,vtpromultitudineabo.
minationum , multitudo
exuberet Ecclefiarum,vt
pro
multisvitijsmultafitfanaitas. ^ _
d t
or^f^yp^.^Procopius.Quod
fuperatu
iri cor Ac-
evptiorudixit.n6diuin?pdicationireluaaturos,fedpul
chra
vtiliq;
rone in viftoria
fefeprxbituros fignificauit.
Alij
cordis nominc,latetcs
in fimulachris demoncs.ided
lionificari
putant-, 9
ex
quo teporcEcclefias
eos haberc
contigit,
eorunde fraudes exctdine
paulatim
videamus.
e Etidcurrerfacia.VadcinE\im^dio:^pn
venipacemit-
Miti
tere m
terrajed gladiJr.
veiii.n.fepar.re
homiw ^
patre
luo,&c.
vW
^ Eufebius.Confirmatpropheticam prsdiaionemetia
J
ipfe
SaluatornofterinEuangelijs,dicens;rrad/rfe>
/r-

trem m mortem,&c.
f Etdirupetur,&c.
Diuidet
in cotraria voluntas Acgypti,
^
vt non
pm,fimulach'a
corucrunt,vt
diciturin Scolajtica
hi^oria.in
ftgnu
dtftrMionts
idoloUtri.e
perpr^dicatior.cm
Euangeltjdeflruend^.
5
Et cor
Aegypti
tabefcet.Hoc refertur
ad .Antomum
J\egem
6
Cleopatram E,>ginam,quia]kut<or
mouet dia
membra,ftcpoptt
lum
Ae<iypti
mouebatI{ex
&
B^gina.Et
bene dicim:Tzbcicct
in medioeius.flMwe;rercm. ^(gypii
debcllato,^ntomus fugus
feipjum interfecit,ne caperctur
ah
.Auguito,& jimiliter Cleopatra
excitauitferpentem
venenofum adfe
mordendum.&fic mofjufet-
pentis interijt
.
6 Et concutrcre,&cc.Quia aliquieorumtimentes
^uguiti pcite
tefiatem
lunxtrunt
fe ti,&Jic pugnabant
contra alios
^egypiios,
quicrantcum.Antonio.
7 Etdirumpeturfpiritus
Aegypti.Jrfe/</o-"rfoaf. ^
8 Et confilium eius.i^-a
^aionius
intendebat
^uguBum detf
cere ab
imperto,&
accidn econtrario.
9
Et
interrogabunt
fimulachra
faz.^ia^ntonius
&
Cleo
patra
in talibus
confidebant
.
'
* Et tradam
Myfticci
I Onus
^egypti. Principium
huius
capitis
literalifer expo
t fuide translationeSaluatorisin
Aegyptum propterpcr-
fecutionem Herodis,vthabeturMatt.2. Myftice per
hac
translationem
fignata
fuit translatio verbi
Dei(eo quod
Chriftus eft Dei verbum ad Gcntiles,
ludxis
perfcquen
tibusApoftolospredicares:propter
quodPaulus&
Bar
nabas conflanter
eis dixerunf,Aa. ii.Vobisoportebatpri-
mum
loqui
vcrbum
Dei,ftd quoma repeUitts
iUud
,&indignos
vcs
iudicatis a;tern.vitet
ecce conuertimar ad Centes :
ficenimpne-
fepit
nobis Deus.
4
Et mouebuntur
, C^c. Quae
corruerunt
ingrediente
Do-
ipino
Aegyptum,
ytdicitur
in
Scholafticahiftoria.per
hoc
hocautem
fignatafuit
idololatri
deieaio
per pr^dica-
tionem
Apoftolorum. ^

5 Etcor^egypti,&'-
Hicdcfcribitur
pcrcuflSo Aegypti
per
Romanos. Et ficut in
partepraeccdenti
per Aegyptil
fign^tafuitGentilitas
ad
quam
uerbum
Deitranfijtper
prxdicationem Apoftolorum
,
ita hic
per Aegypti per-
cuflSonem a Romanis,
fuitperfecutio
credentmni
eX
GentilitateaRomanis
Imperatoribus
,
& corum mini-
flris . In
quaperfecutione
multi fuerunt
mortui
corpo-
raliter
,
&
aliqui fpiritualiter
apoftatantes
a fide Chrilti
fufcepta.
Et
quoniam Imperatores
didi eorum
miniftri
Gentileserant,
ideo fubditur.
,
6 Et
conturrerefacurn ^egypcios,&t.Sc\\\CCt
permifliue.
7 Et interro?abuntfmula.Jua.[.mzncntcs
in infidelitate.
** "^
-flndte
JP7
IfaisCap.XIX.
^Quiic ventriloqui.
b Tamen. c f
<^NihiI ptoderi: ciim hsc feceiint.
d^Munduru.
thones liios
3
& aiiolos : ec tradam
Aegyptum
in manu
a ChaMioium fcilicet. bf Dzmr-num.vt difcanin.>n
blafpheioaic
c tD ibolu,dcquodicitur:Cum
liottis ar.cu.
attiuinfuuni,&c
dominorum crudclium,
&rexfortis
dominabitur
eorum,
af CuiDsdiceieellface:e. buDominanterege
forti. c T Doc^iina fecularis.
, d <r Mario''de lacu.
aitdominus Deus
exercituum.Etrarefcetaqua
de
mari,
&
. Nilus Drabolusa
quoomnia
mendacia. bfCitera. f Nilus
feptemfluui.
fluuiust delolabitur
atqueficcabitur,&:deficienc
flumina.
afTandtm.
bfQJ
detutbidisaq'J'^
Niliimplebantur.
c
r S^tmo vacuus.
Etattenuabunturj&ficcabunturtriui
aggcrum.
Calamus
aT Dc
quo
iharia fit. TLxx
Fapyrus>quividcbaturhabeic
medufam, jcnoneft
vacuus,
fcdfiagilis
& dio maicctcii.
^^Siccab^tor.
R.iuu.& fors f Krtfi&o cr'te.
fi^iuncus
marcefcet^t
nudabitur alueus riui afontefuo. Et
a
f Irri^iti aqms .\rgypti.
omnis fementis
irriguaficcabitur
:
arefcct,
&non erit. Et
fFlcbaiu. fSicciutem nainmam.
fAegrpti, qui contianjfunt
pifcatoribusettanjceiij.
b ^ vd
dccipiendum.ut decipiant
rccult^.
moercbuncpifcatores, &Iugcbuntomnes
micccntcs hamii
a^^AquasiuioiJas.
b f
FubIicelo<]uen;c>
in
(yuagogiifatanSjficadducentes.
drceftorarr :;regr.
c f
^egyptiarum.
in
fiumcn,&:
cxpandcnccs
rctc
fupcr
faciem
aquarum
emar-
a
TVt
fjci.iniueliesfacrrdotum.
bT.^llud.
d^
vt non masn
a fcntiant ficut
antc/ed fpiritualigladio
fe-
'^
paraii.conVilium
fuum
ccgnoicantpr.TCipitatumcfle.
,
-^
* Eufcbius. LicctplaneAegyprios
& omnes
lymula-
P crorum ciiltorcs
.euniq;
quFin ipfis
vim fuam exercet
fupcrflirionis fpiritunvntueri
periurbatos,&
multu c6-
fultantes&commi
nifcctcs corra Chri
fti dodrinam vt e5
cxtinguantjdiipcr
gi,&diflipariabco
quiaitfin
prophe-
b
lia: tt coi.ubjbimr
ffiriiHS ^egyptiorum
meis, &
(ori/iliim
co- C
I rumdjppabo.
Cum-
\\ queinnumerabilia
a Ae "nfjqu^c interroget
inoraculis, nihilta
menampliusex
il-
Jishabent.
a Ettnd^m
^egyp.
li^or
^
Procopius-
Ab
**'.^ aducntu ialuatoris
^'""CefareAuguftoim
perante,Acgyptiaci
regni coepit abroga
tio . Primus enmi
B
ifte dcuidam
Aegy
ptum
Romano ad-
iccit
imperjo.
b D>,rumorurn (rndem
lium. Multisdomi-
nisAegyptus
tradi-
i^Tff
taeft.PiimumAfly
d
'
rijs.poftNabucho-
c
doiofor.fcrtio Alc
.\^:idro,ad
vltimfi
Konunis,Antonio
&
Clcopatra
ab Au
gufto lupcratis.
f
Chald.Ei crudelio-
rcs, Romani
potcn
tiorcs.
g
c
tdrc/er.Fierifo-
tj
lct,vtcum ira Dei
\ captiuitasvcnit,
vt
indignationemeius
pcftilctia
fubfcqua-
^tur,&
contrapecca
torcs
elemcnia dc-
faeuiant.
Vcnicnte
e^ocaptiuitatepcr
ChaIdi:os vcl Ro-
xnanos, forfitan, &
Nilus,& fontesfic-
catifunt.
Hypcrbo-
licosquoqiic proptcr
nimiam
tribulationcm flamina
polfunt
198
pofliintdici
defccifle,& fontcs armfle A' riuiilf.
)
*
Cyrillus.
Putabant
/\ci?ypnj^epoflccfl^i!gcrererui-
tutisiijgum ,qiiodrcptcmN!lialueismaximts,& naui-
gabilibus
tota
Acgyptus
cinAaerat.vt
nequc Auguftum
timeret
,
iieque Verpafianum
: fefcllit eos
fpcs rbmncs
cnimfluuijaruerut
&paludcsfuntexic
1
catcE.vtNilialueifa
cile
pedibus traijcc
rentur.
2
Mctaphorice
au
tem in flumine fic-
5 cato,regnumdcfo-
latum
intelUgimus
inriuisduces,
inca
lamo,
& iniunco
Aegypti
abundan
-
4
tiam: horumenim
fertilifljmaeft Ae-
gyptus
.
d Siiilti. Adue-
niente
captiuitatc
5 BabylonicavelRo
mana, omnia
ma-p
gorum
dcfcccrunt
confilia .
e
Vrincipes
Thaneos
fapientes conftl.
Vhar,
Humilis mandati
ccfcent.Confiindcnturquioperanturluuim,pIe<5lenccs
& 6 Omnescnim hae
* f
Adfjciendjs:ageaas. btAtgumcnta.
1 Vellimenia, ucl
qui
t?xebant ex iunco diuetfi
geaeiis
..^. -......,~. .
>ulcula.
c^Acg. pti. dfAleoua. eTMaetcbunc *'Oinnei.r.iiilidizpifcaiorum Acgypti
ditiuentur.
texentcst lubcilia. Et
eruntt
irrigua
eius flacccntia
, omhcs
a TViuirii. bfAntm>f. c TEnint.f.eo
tempote.
qui
facicbant lacunas ad
capicndos pifccs. Stultiprincipcs
af
Mcttopnlis Aegypti inqua Moyfes
mulu
ligna
fecil.
b^Opinione. c^Kcgis Aegypti,
qui diflipitot
\ d-nifns. d Tlnunle
ThancoSj
fapienccs
confiliarij
Pharaonis
t
dcdcrunt cc)nfi-
T Qui pcrdidilfiominusfaptcniiam fapienlium.
b fU hxrctici licutfuleris
teitiaeiasco
trita.
ilapti
c<(
Q^'
at>
'niiiodoArmamipolioIiom
mibi tradid<-runt.
Hum
infipicns
.
Quomododicctis
Pharaoni, filius
{apicn-
a f Suiu. b t
toium.l.ijai legesjlunt philoluphornm.
c
<^0! tegypte
, o hatciici, o Fhaiao.
d f
Q^i
conr-rmneb.int
eckl;^fiat limplicitatrm.
retici cotrariam aU
,titudini humilita-k
tcm docent , & ad
7
inferosdetiahunr,
8 & humilismanda'
9
ti
,
& dcicdifunt
principcs
.
f
Filiiisfapientiurrr.
lolHaic dicebat vnuf.t'^'*"''''"""'
II
quilque
Pharaoni,
filius
fapientium
c-
go,vtcommcnda
tium
<^o,
filfus
rcgu'm antiquorum?
Vbi ndnc fuht
fapic^n , ^ 'o^S^.iXter"del
afSipciiuoi. bfFa.:}iiriisinconlumiiiati^n(. l^ t _ ..
bcspugnarccontra
13 AflT)
rios vel Roma
&(Ut.
pciiuoi. bfFa.:}
tcs tui ? Annijnticnt & indicent tibi
,
quid cogicaucrit
do
a Cui non
poir.t
icliftete.
btMundiim.
cTvij^'1'O
non
p<>tfmit,']uil.TVl fupra
minuscxcrcituumfiipcrAcgyptum.
Sculti
fa;5lifuncprin-
af
Quipatabantut fapienMs.
b
1 Ucfecet unc. c
1,loqaenti{, qu
fooat os vel ex oic. iCiuitat
magicis
aitibus olimdediia.
cipcs
Thaneos
, t cmarcucrunt
principes Memphcos,
a
VMundum
vtl
icgnuffl.l.mun.-l^nslapicntiz.
,
b
^Regnuiu
morc HiOraico.
dccepcrunt Acgyptilm angulum populorum
cius . Do-
< 1 Aibeacum Vndc:Tradidu laos in
rcpiabum
Uafum. b
^^Aegypii.
c cErioris. d f
Sapicntf.
minus
mi/cuit in mcdio eius
fpiritum
t
ve'rtiginisj&:
crrare
i^hos, quia
tilius fa-
picntiucgofiliusrc
guantiquoru.
Ac^
F
gyptij nanq;
heroas
& Dcos
magnos
au
15:
torcsfuje
getisfuif
.
16 fc iaaat
Ifim & Ofi
t
prafuerfita-
rim &
Tiphoncm.
1
7 g I{egim antiquorti.
tum.
Quafi
dicat. Habco
fcientiara
faipturarum
cum
fapientia
fcculari.
^
Ebrius
I
NICOLAVSDELYRA.
1 Et tradam
Aegyptum.^w
muiti
Aegyptii
in iUo
btUofuc-
runt
occifi.
Et
quia Cupta ^cgypto
<i
l{omanis,fuermt
ibi
poftti prg
fe8i {{pmantrum,qui fuprr
eos
ponebant graue
iugum.
2 Et rci fortis dominabitur cotam.Sciluet
.Auguflus qui
m^rrnior
f'!tpoientiJfimus.
j
Ei arclcct
aqua
dc
mari,
&c. Tcr hoc
intelligitur defotatio
Urrte .A
"lypli^quA
ex vna
panr ejifup.mare,&
ex
aliafu^ 7^{7.
4 Calamus &
iuncusmarcefcct.T^crfcocrfe/igndW,^,^?^!/-
di;fr/j
(f Utitia
deficient
de
.Aegyptc, quia
riror iunci &calarni
If
tittam
figr.ificant.rndc
paratum rirens coriimunitcr dicitur ridere.
5
Et mocrcbunt
pifcatores.
Multi cnim lilius artis erant in
tdcgypto
, eo
quod
abundat
aquis.
habet cnim marecx
rnaparte,
&'l^ilumexaltcrj.
6
Confundcntur
qui
operantur.7</ef/,(^i faciebant opera
fuhtiV.a de
ligm
.
7
Et
cruntirriguacius.
Idcsl,arentia.
^
Omni...
qui
facicbant lacunas.
idcfl viuaria,perina qutt
dtHafuni
intelliijitur yq.
od omhisarnfices
.Aegypti
per B^manos
(poliarenti, &
t>a^ nenu.r. Et
cohfvqucnler
idern oihndit
deprin~
lipibus&maiorihitf
,
cum dui:ur.
9
StuUiptincyCsThaacos. D'.QiaThanisciuitatiAegy'
loSapicn-
10
sapicntcsconfiliarij
Pharaonis.>/'?to<'w
vocatvharao
nem
quia
omncs
reges ^Aegyptt
ab
antiquu
&
tempore
ifau
voca-
bantiir Vharaones.
1 1 Dcderunt confilium
infipicns
. Scilicet .Antonio dc mo-
uendii pnclium
i ontra
^iuguHum.
iz
Quomodo
dicetis.
.AUcgabantenim,(pin^egyptovigue
rat
Japlentia
ab
antiquc,vthabeiur
i.Mctaph.& quddilludrcgnu
erat valde
ar,tiquum,et antiquiusqudm rcgnurn
R^rnanijrum,quod
incepit tempo>e ^cba^i^regis lud^ ,
vt babeturin hifioria Sihnk-
Jlica,&fic dicrbant,qiibdn(imtnmonarthixibiponeretur.
Etquia
accidit
c.ntrarium, ideofubditur.
1
}
Vbi nunc funt
fapicntium
.
Quaft
dicat ;
i^pparet
co^
ruminfipientia.
14 Annunticnt.<7 </.'N:onpofaMnf,eJrf<J/c//itfr^
vfqueihi:
1
5 Dcccpcrunt Acgyptum.
Scilicet
confilian) prj^didi,
&
fubditur
modus
dcccptii.ms.
1 6
Angclum populorum
cius. ^ngclus quiduahus
lineis
comurrtntibus
ifjiatur,
h>c dicitur coniurHio
.Autonij
&
Clcopa-
trx,&fic (JlfenJns,(fHdddccipicnio
Ckopatram
&.Antonium,de-
cepeiunt per cnnfequtns
totam xAc% yftum.
17
Dominus mifcuitin mcdio
cius.
ldc[l,cojitroucrftx,
&
crioris.bociiim
Jccit
dommus
pirmiljmpmptcr
naU,Aegypti9
rumpunicndi^
Tom.
4.
Ci 1
199
GloCord.
&Nicolai
de
Ly
ra 200
a
Ebrius &ytmens. Furore draconum
,
vt tandem
poft
vomitum intelligantcbrietatcm
fuam.
Qjandiu
cijim
cbrij
fuerint,
nec
principiiim
habebunr,necfinem.
b i{efrenantem. Haymo.
Pro co
quod
Hieronymus
dc-
buittransferreincuruantem&lafciuientem,iaeft,fene
&
puerum,an)biguitatedc-
liusad Dominiaduentum referuntur.
Indicilla.fper
Dominipaflione,eruntquinqueciuiratesmterraAcgy-
ptiloquenteslinguaClianansa.Aegyptusquaieft
mce-
ror vel tenebr.x,mundus eft,Chanaan commutata.Quin
qucciuitates,quinque
fenfus
corporis,quarum
vna folis
eftjf.oculi
quibus
lumen
fecerunt
Acgyptum
in omni
operefuo
,ficut
fJPi^^'^"^;^^ J^^^^^^^^
.1
5^ vniie,Viquiebrij funtablquevino
J
f ictifiwu
ccptustranftulitincuruan-
^^^^^^..^
..^.^j ^
^
-^
,
^-
.
^ <~
tem&rcfrcnantcm.Quod
.-.
t vnde.viquiebrijfuntaMquevino.
ierumnt,ienlus
corporis
a
eft venicntibus Aflyriis.vel
a
^rrat cbriiis & vomens . Et non erit
Aegypto
Fauis voluptatibus
no cu-
Chaldxis
nocrit
Aegypto
..
rconfiuum.
b
t Principium.
c
^pinen"
^
I
ftodiunt,lmguaAegyptia
opus,i.confiUum,quod^ut
opus quod faciat, caput
&
caudamf
incur-
loquutur: quiaintenebns
capuchabeat,autfincm,aut
fTsenem. bTLarciuiemem.
^c
frQiwndomifcebnDominusfpimum
pcccatorum
moratur.Qui
fenibusconueniat.autpar-
enotis.
5^c.iptiuitatispcrAflyrios,vachaiHxos,veiRornanos. vcro
opcram
tnbuuut vit-
uulis,quorum
alij feniofde
b u'ntem & refrenlntem . In die illa erit
Aegy-
tutibus,IinguaGhananiti-
ficiunt alij prjElafciuiaqd
a
f mfirma.imbellis. tTimid.i^uomitofuiore.
bfAdmiranuo. di COmmUtata
,
fcilicCt lo-
faciant,'nelaunt.
'
c
ptus quafi
mulieies
^
&
ftupebunt
& timebunt
2 quuntur
:
quia
dc
vitijs
ad
1 iun(
rainui
c Mulieres, QuasamatAe-
gyptus, quas
f olas vult Pha
rao viucie necatis viris.Dia
bolusviitutesinterficit, vi-
tia conferuat.
o d Terra luda
^egypto.
Scien
'
i%
rnclcntia.
bifSuppliciorum
, inouebit enim Dominusmanum , vt
percu-
tiat
Aegyptum.
c
f Vindiftaecommota: a
DominoperSennachetib , vcl
Nabuciiodonofor,
vt
percutiat Acgyptura. J
a facie commotionis manus Domini exerci-
ir Velvi.
TDominns. T Aegvptum.
tuurn,
quam
mouebit
ipfe fupeream:&erit
airAliastelliuitatcm, TAegyptiu
s.
virtutes commutantur.
g Lingua
Chananica.
Quxri-
tur,curn6
lingua Hebrga,
fedChananitide
loquatur
quinq;
ciuitates
Aegypti
?
Qui.a.f.
Hebraus trafitore
fonat,qui
de loco trafit ad
Qi..-Bi
ciafcripturarum
lex&Pro
^
terraluda
Ae^ypto
in
paudrem.
Omnis
qui
, -
nn-^iM.Ktr^nA..,.
phet,Euangeliacrunt
Ae-
^
^rerr.iud... ^^t^cprinc,p,Lfapieti.timorDomini.totadi!vei4-
locu.Quadiu ergomAegy
quotidiehjcteticusarecordationeEccleliallici viripauet. ptO
nUlUS mUUl lUmUS.lin
illius fuerit recordatus
,
pauebit
a facie
confilij 5
gua
Hebrsa
log
no
poflii-
a
f Vt
Aegyptium per Aflyrios,
Ch,irda:os,
Romanofque
deleret. mUSjfcd
llUgUa
C hananitt
Domini
exercituum, quodipfe
codtauit fu-5 dcqintcrHcbrsalingua
lAegyptum.
i i c7
&
Acgvptiam
mediaeft,&
tatem,fedfecundum Hiero r
per
cam . In dieilla erunt
quinque
ciuitates in
HebrKc
magnaex parteco
nym.meliuseftinpauore, :^,.,^ a ^ . i i; ^ ., + /^u. 7 finis.Chanaainterpretatur
vclformidinem,q.d.cuAe
^^^^^
^egyptl loquentes lingua
t
Chana-
^
c6motio,vclquafirefpoa
gVptij qUafi
muIiereS timO
S
^
^"
TDeiom.potent;sreco:aant,ondx,nonum.
dcnS.Qfi
dc
AcgyptO
rCCC-
tehoftiu
diflblutifuerint,
^^^>
5v'iurantes
per
Dommum exercituum,
dim=c6moucmur,&qua
gypto
in fcftiuitatem cum
fe
cognouerit.
Vel in timo
jrem ,
cum fe mendacia ha-
tuiffe intellexcrir.
e Jn
pauorem.AVij
in feftiui
E
&
tunc terra luda erit
Acgy-
pto inpauorem
.
Recordabitur
enimquiatantama-
la
pafla fit,quia
ludxos a cultu Dci
aucrtir,
promittedo
auxiliumeis, vnde &
fcquitur.
Omnisqui
illiusfucrit
record.
f
Quinque ciui>ates.Q^dzm quiuquc
libros
Moy
fi intel-
ligunt,qui
in
Alexadriaprius
translati lunt^Sed haecme-
lius
firiidimusDnivoIutati.SJ
ga
adhuc in feculofumus, lingua
Hebrxa
loq
no
poflU-
mus. Videtes muliere ad
c6cupifcenda,loquutur lingua
Aegyptiaca,
&
audienresiudiciumfanguinis.Etquipri-
niisdelcaantar
vnguentis,
&
quoruniDeus
ventereft
,
guftuseorum Acgyptiaca lingualoquitur
,
&
qui tafta
immundoodedantur. ^
a Indie.
Philip
N I C O LAVS D E L Y RA.
^t
Tctnonait
he^yptO,ldefl,populus^egyptinonhabebitfe
intromittere de
^ege prxficicndo
,
qui per caput defignatur
,
nec de
familia eumfequente, qu^e
dicitur
cauda,nec
de iudicibus &
procfe
Q
Slispopulum gubernatibus,eum refienanda
ah
iniurijs infercndis,
&
paenis
incuruando
pro iUatis,quia capta ^egypto per ^ugufiif,
gubernatio ^egypti
deuoluta
cfi
ad
Impcrium B^manum,qubdpo
nebat ibi
prafedios,^ iudices.
z In die illa.
Idefi,
^egyptij
erunt totaliter
fubie^i B^manis,
ftcut
mulieres viris.
^
Et ti mebunt.
Idefi,poteJlates
eius
quam
tribuit
^uguUo
cS-
tra
>Aegyptum,qHia
omnis
poteflas
d Deo
efl,
4
Et crit tcrra luda .
Imputando vaflationemfuameuenijfe
proptermalaqux
fecerat ^ntoniiis,
interra luda
,
qui ^ntigonu
defcendentem
a
Machab<eisinterfecit,&
Herodem
alicnigena B^-
gem
ludx<e
in^tituitfVt
habetur m
Scholafiica hifloria.
5 Omnisquiilliusfuerit
rccordatus. De malis
qu.c fecit
^ntonius in
ludM,
&de illis
quipropter
hoc veneruni in
^egy-
pto.
6
PaucbitafacieconfllijDomini,
Timens eius iudicia.
Piuiilo. 7
Indieilla. Hic
confequenter defcribitur ^egyptiorumreuela-
tio
perfufceptianem fidei &cultus diuini
,
que praualent
omnibus
temporalibusbonis.Efdiuiditur
in duas
part'cs,quiaprimb dcfcri-
bitur i[ia
receptio
fidei
ab
^egyptus.
Secundb ab
^flyrijs,ibi:ln
die
ilh.Circaprimumfciendum,^ aliqui
Hebr<ei, &
fimiliter
ali-
qui
CathoUci,
in hoc cos
fequentes, exponuntpartem ifia
mde Onia
facerdote,qui
de ludaa
cumpluribus alijs
intrauit
.Aegyptum,
di-
cens
fevelleimplereprophetiam Ifaiie,quponiturhic.
Etcu
I{ex
^Aegypti
honorifich eu
recepiffet,C^
ciuitatem ad habitandum con-
(ffj'-ifi-i
>
erexit ibi altare Domini
hoflias
&oblationes
offerensfup
iU:id:Sed hoc non videtur
verum,
Trirnb
quia
hic dicitut: Erunt
^uinque
ciuitatcs,&c.
Onu verb non
legitur, nifl
una tantum
(luitas
afjignata.
Stcundb
quia illudfatium
Onix non
fuit
laudabi-
le,fcd
le
, fed
mag>s
iiifiperabile
, fecutidum
quod
dicitur Daniel. i l.c, .
Fili)
quoque prsuaricatorum populi
tui extoUentur
, vt
impleant
vifioncm.& corruent.
Qupd (xponitur
de
hocfn-^
HoOnite.
T^uemmlicebat
Iud.tis
erigerealtarc&
facrificare
nift
in
Jcrufalem,
&
maximepofl templi
Salomonis adificaticnem.
._
Fadium autem
qifod
Inc dtcim commendabile efl,&
Deo
acceptum,
^
utpatebitliteramprofequendo.
[{ab.
Sa. aliam
expofitionem ponit,
dicens:qi4bd
Senuachmb vltimb veniens contra
lerufalemnddu-
xit
fecum
aliquos Trincipes dc^Aegym quos ceperatin
bello con-
tra Tharacam
l\egem .Aethiopi^>quem
iuuabant,
de
quo
bellohabe-
tur
4. l\egum 19.
Et ilbs
Trincipis adduxitfecum compeditos,
ut
oftenderet eos
ET^echix
,
&
populo
eius ad terrcndum eos: Sed
qua-
do exercitus Sennachcrib
fuit.percuffus
ab
^ngelo,ipftfueruntfal~
uati,&per E^i^chiam
d
uincn'.';sliberati,
&
ftc
reuertenttsin tcrra
fuamfeceruntaltaria
adcolendum Deum
ifrael, qiii
eos liberauerat
de manu
Sennachcrib,&fic exponit
litcram iHam.
8
Eruntquinque
ciuitatesin
terraAegypti loqucntes
lingua
Chananxa. Scd contra hoc
ifl quod
jubdnur
:
loquen
tes
linguam
Chananxam.&c. Idefl,
Hebraicam :
qmaterra
Cbanaan tunc &
dlogo tpe
anth ab Hebrxis hibitabatnr. Si aut di-
clu
\a.Sa,
efjet uerum,Trophcta
diccret :
LoqucntCS linguam
Aegyptiacam,&C.
Siautem dicatur,
quod duxeruntftcum
He-
brps adfaciendum
diuinum
offhium
in
^egypto,non
ualet :
quia
non erat eis licitum ibi
erigere
altarc,ut di8umeft,& fic fa^.m
eo
rum
effct uituperablie, \ulla etiamfcriptura
canonica,nec hifloria
famofa
de hoc
aliquid
dicit,& ideo illud diHum uidstur
effcficiitm.
Tropter quodpars
ifla exponit-tr
de
receptione
fidei
Chriflian^
ab
.Aegyptijs,qBeatus
Simon
Apofpredicauitin .Aegypto,qu<i eifor
teaduenityUt
habetur in
legendafua.Et
rtmiliter Marcus
Euangeli-
ftafecundum quod
dicit
Hleronymus
libro illuUrium
uiroru,
&tuc
ipftordinauerunt
ibi Eccleflas,
&erexemit dtaria in nomine Do-
mini
Jefu
Clni^i.Et
fecundum
Im dicitur hic. In die illa.
Idcfl,
tempore Chrifli,qui
natus
fuitfiib >i^fZo.Eruntquinque
ciui
tates. Idefi,
Hebraica . In
^egypto
enim trant multi
ludp
,
qui
^fucrant
M
ft^.A
L J T E
K,
A
7
Indic illa. Hic defcribitur reuelatio
Acgypti per
fu-
fgeptionem
fidciChriftiansepcrpraedicationem
Simo^
rus
nis
Apoftoli,
& Beati
MarciEuangeliftai.ficut plenius
di-
xi in
expofitione
literali . Et
quoniam
hsc
cxpofirio
cft
ctiam
fpiritualisjideo pertranfco,
de alia hic
ponenda.
201
Kaix
Cap.
XIX.
7
A
a
in dit illa . Hoc non intcll
igcns
0;iias
fxccrdos,
ciin-i
veninctin
Acgyptiimcummultitudinc
ludiorum fm
lolcphumjcditicauittcmplum
Domino,&
altarcinci-
uitatcHoliopoli, tanquam implcns
vaticinium
Ifaix.cS
trahocpraxcptum
faciens.Non xdiricabitis mihi altarc
pcr
omncs vrbcs
vcftras,
icd in loco
qucm elcgcro
Sciendumautemquia
non
Iblum
Hcli^olis,
fcd
qiia
ruor huicvicina:
qux
iux-
rta
t
Rinocoluram Uint
fnq
'
linguaChanaan,i,Syra
lo-
t T
laftitizcjoonniliilluininat'
ciuitatemvideant. b CPoft
palTioncm Domini.
Ciuitas folis vocabitur vna. In die illa crit al-
af i' hocoiimia altaria
habcmus,quz
in mundo funt, vel
pei
aitaiefidem
fuprr quam facit^camus Deo buna nollra
^uz agimus,
tarc
tDomini
in mcdio terra:
Acgypti,
&
<Mundi. a
t$cn|itusUterisHebraicis,GfXcis,
Sc Latinis, icfu> Nazaicnus
Rcx tudzrtum.
bf
Fidei vel mundi. c
^Altatevcl t'.<ulus.
202
fecutioingruerit,
tunc
qui
crcdidcrint , damabuntad D
Deum
patrem.
d
Eipsrctitiet. ^ Thcodorctus.
Rcgni
ablationem
ap-
pcllat Prophcta pIagam,voluit
enim Dominus
Aegyptu
eirc fub
Romanorumimpcrio,
cum
rchquisnationib.
vt
Apoftoloruni praidica
quuntur. Putantquidam
b tiiulus Domini
t
iuxta tcrminum
cius:& eiit
Nabuchodonofor
Sy
ros &
Arabes in eas ciuitates tran
lluhflc, & eos
vfque
hodic
linguam propril
tcnuifle
b
^Omnium Gemium , qux
hic
b
if.Ecit Auguftmus.
.Annmcia
mihi, quan dilignanimc
mea^
ybipa^casyvbi
cub^s in vtfridie.
Ifta cft Ecclcfia
quz loqui-
tur ,
ic
qu^rit
vbi fit m Ec-
dcfia in meridicPer meri-
diem,
Aphricam intelligcrc
n non dcbemus :
Aphrica
.n.
in
partequidcm
meridia-
namundieft, fcdad
Aphri
cumnonadauftrum,
vbi
vercmcridicscft. Ibi.n-Sol
facit mcdium di5 , fub
qua
a
f t^.-siionisiiefuricAionis, & ciucis.
Afgyptus appellantur
.
in
fignum
& in teftimonium Domino cxer^
a
I^Apoftoli velalij. fIn cotdibus fuis aba Pater.
c
cifuuminteriaAcgypti.
Clamabunt enim
a *'*itrem. b^Perfeciitionis.
b
j
ad Dominum
afacietribulantis,&:
mittetel?
bf Vt
h
aTAuatl
uiQ
lciu,quotie>eoim
auxiliacui
quali apatre
railtitui.
libeiati
cognolcant
Durainum, 8c
cognofcantui
ab
ipfo
(aluatorcm
,
&:
t
propugnatorem qui
liberet
a
^
Mundo f Q_i^i
iibctaii luerunt.
cos.Etcognofcetur
Dominus; ab
Acgypto,
a^^PeifecJtoies^fdliret fuperati
airtute Dei,& iUto lonucrll
Et
cognofcet Aegyptij
Dommumin dic
illa,
a <
*_on>oie
*
fanguinc
^ hiiiii. f Spiniualibus
faciilicium Dco
fpiiitus
contr.
bf
Bonis^^ortibus.
& colcnt cum in
hoftijs,
6^in muncribus : &
a f."iicui m
bapltOno.
tVoueie, icied.dr>.r>.o vo. bl^Rcivuia.
c^liplagapotius Acgyptus
^
votavoucbuntDomino
& folucnt.
Etper-
inUCnitUr
,
Vul millC lCrUl
af(^emdi!igitOomiuus,ccitipit.
fPcicutipaiietui. f Tijdcn>i,iiuni-
Dci
per
cremum in fanda ous.Mjit)ic>,qoip3uioaniedemundo. b<rMjitiiii
cutict Dominus
Acgyptum plaga,
6^ fa-
a1In/efuitcrt:cnc
^, jn'(sco.oiiiJozteina laniijic r.iucr.uo b fSi
8
aliqui
fv.'ite recrfl'--'ir.t a D*. I^Poenitcndo. ^anjti.
nabit eam
,
& rcucrtcntur ad Dominum : 6^
i '
a t'nterim fcn.pci
mifcricoidia
iadi|icmus,&
oullus tinis clrm,ntic.
Vcniam tiibucndo. bfAucccato. cfln adurniu D' mini.
focicitateviuunt. Nam dc
Acgypto
Ifaias
prophctat
:
Jllo aie erit aliaie in
rrgione
^egypticrurr,
&c.
Quarc
cr-
go
non communicant Ec-
def,quxpra:diflacft,Ac-
c
plicabitur
cis
,
& (anabit
cos. In die illa
g}ptlOrum?autnpra:ngU-

.fPnmi cieue.tibus
b^ConucendosiDfrzdicaiioneAe;y-iio
ratione
prophctica,
ACCV- nim^vtvenunt cum c sin
Aegypr:ra,
taijdemin
tudzam.
crit via dc
Acgypto
in
Aflyrios
,
& intra-
afConucilis f QMZptiusci.Qucila.
bitAifyrius
in
Acgyptum,
&
Acgyptius
a^rtzdican<ovteo>.u.i
.iciant.
in
Aflyrios
:
8^ feiuicnt
Acgyptij
Afllir.
ptus
mundum
fignificat,
quarc
non communicant
Icdciia: orbis tcrrarum?
b rn(u/iTitulusDomi-
ti ri
Euangclica
dodrina &
'i
Apoftolica
,
qu
x cft \
fquc
,;
ad tcrminos tcrrsc
,
vndc : / omnem terram exiuit
fonut
-
C
"
Vcltitulusmxtaterminum fidci , opcratio bona,
quxauantum & fidcs cxtendi dcbct,vcl
miitatio
paftio-
nisChrifti.
Ic
Ciawacnim.CumEuangclicadofttina crcuerit,&pcr-
fccutio
tioni
peruia
eflet
, fanatio-
nem nominat Dci
cogni-
tionem, deleuit.n
regnuni
Acgypti
Dominus
,
& tra-
duxit
Acgyptum deimpic
tatc ad
pietatcm.
e In dte ilta . AntC aducn
-
tDoniJnai
tQ Domini
fingulsc
natio-
nes fuos habebant
Rt^cs,
nec licebat de vna
regione
tranfiread aliam:
quiaex-
4 ploratorestimcbant,
Ro-
mani
automnes in vnam
'
red^cruntomniaquibus
vnita
funt,&maximepoft
quamcrcdidcrunt.Ad Ea
'
phratem
vcro
vfque
ad Ti
grimregio Aflyrio:fi fuir,
&
quos antiqui Aflyrios
vocant, nos
Syros, partcm
ponetcspro
toto. Poft Do
mini
crgo paflfioncm
vias
patuitde
A.-gypto
m
Affy- g
rios,&
Acgy^ptij
in AflVr'ia
libcretranlcunt,
& maxi-
me
ncgotiatorcs, qui
dc rc
gno
in
rcgnura
difcurriit.
f
ttferui'
ni,Atgipl:'r.
t^oa
cp poftca
illi fuifscnt fubui
gati,(cd
quialcgiones
Ro-
mnnorum inftru(!>a:
Syro
militCjCuftodiebantAegy-
ptum.
Vcl,quiavtraquc

gcns
fibi inuiccm cxh+buit
lcruitm
rcciprocadocom-
mcrciu.Sicut in libro Ma-
chabxorum
Icgit ur,
q?
lu-
dxorum
rcgnum
fibi
Afjy
rij
&
A^yptij
altcrnis vcn
dicabant vicibus.In Domi
10
12
ij
ni vcro aducntu
neq;
illis
ncq-,
his, fed Romanis feruiebat , ciufde cu
ipfis
odonis.
je
Procopius.Qiiod Afsyriis
feruire
Acgyptios mquit,
B
vel
charitatislcruitutcmintclicxit,
vcl
qiiod
nonnullis
placct,id
idco
dixit,
vt mifsum Romano
nomineSyro-
rum in
Acgyptum
cxcrcitum
,
Syroq-,
Ducc
aliquo
in
fcruitutcm redadtos
Aogyptios fignificet. "
a Indie
N
N
^l
N I C O L AVS D EL Y R A.
fuerant
illuc
difperfi tempore
Machab^orum (f antd,
<fui
credttes
tdprddicationem
Simorus
.Apof\oli,&
Marci
Euangeltfla fuerunt
ab eis ordinati
,
&
dtjpofiti
ad
regtmei:
&doUrinam
^cgyptiotli
in
Chrijlum credcnlium^&adceUb.andum diuinum
ojficvwi
in Itn
gua
Hcbraica .
Tctcfl
etiam
dici,
qubd^tgytu
ad
fidem conuerfi
Z>eum Uudabint Hebraica
lingua:quiain pnmitiua EctUftabapii
^atis per impojitionem
manuum
CyipoHolorum
dabitur
Spiritus
jarSi infigno vifibiU
, Gr
loquebantur vartjs Imguis,
vt habetur
^S. S.& 1
9.
Fit autem hic mentio
magis inJpcctaU
de
lingua
He

hratca,f^uam
de
alijs: quia
illa
efl
lingua prima,(^fuit
ornnibiis lo
piunis
vfque
ad
titficaiionem turris Babel,vt bjbetur
Genef.
ii.Et
exprimuntur
hic
quinque
ciuitates
tanquam pnncipaUs
in
quibus
f.uangelium pradicatum
efi in
^egypto,Ucet
in
pluribus aUjs
/c-
tis eiufdem
regn. pr^dicatum fuerit
tempore .Apofioloiuni,
X Cmitas folis vocabitur vna. Dicunt
aliqui 5,
h^ec eB jlle-
Xandria,qu4dicituriiuitasJoUsyi.Ch ifii,quitfiSoliuslitix,ebf}>fi
des
Chrijli
ibi
viguit Ife
Marct
Euangtiifl^ Jub quo fideUs vtuc-
hant in
^U.xandria,habentes
omnia communia eo
modo
quo U^i*
tur
vixifjefub
Vetro in
lerufui w,
AH.^.propter quod
ThiU
difer
tifsimus Iudjeorum,tibrum compofnitad
commendationem
vitf tp-
{oruTn,vt
dicil
llieronym.m
libro
illujlrium
virt
rum..Altf
vero di
cuntfiuod ciuitasfoUs
hic dicitur
Heliopolis,qu
eil
ciuitas in Jlc-
gypto.Et
dicitur ab
HtUos,qui tfl tol,& Tolis
quod
ejl ciuitas. Et
de
hac hic
fii
fpecialis mentio,
eo
quodjacerdotcs
ibi
manferunt
ab
antiquOyVt
hahetur
Gfn.41.
In
die illa
crit,&
c. Dedicatnm in honore
Clnijli ,
ideo
fub-
ditttr. #
3
Et
3
Ettitulus
iuxtaDominitcrminum,5cc.J//M<i;'o/f/?-
ferriad Cbrifium,
tta
quod ijie tituiusfit lefus
t^^s^arenus
l{ex
lu
dcorum,qui
mtermino
vitf
Ch
ifiipajsibilisfuitpofitus fuper
cm-
cem .
Signum
autcm crucis
pomtur
in aharibus &locis
ChnfU
nc-
mine
dedicatis .
Toteji
eiiam
referri
ad ttrram
.Atgypti,vtfitfcn'
fus/juod
fides Chrifii fuerit pr^dicata per
totam
Jlegjptum, vfl>ie
ad terminos
eius.
4
ClamabuntcnimadDominum. Scilicet
.Acgyptif,
5
A facic tribulantis.yci/ifft
d^monis.
6 Et mittet
cis,&c. yidclicitlejum Clmflum ab cis
rcceptum
per
veramfidem,
ab
.ApofioUs
ab co
mifsis prxdicatam.
7 Qiii
liberct cos.Df lenebris trrorts &
potejiate dmonis,ideo
fubdiiur.
8 Et
cognofcctur
Dominus ab
Acgypto.
iioflia
noui Tc-
fiamenti
ejt
EuchariJUa.^Jj^^
duitur hic
hojii^ inpluraU:quiafucce
dit
omnib.h}jlijs &jacrifictjsvttrris Tcfiamett.Votcfl
tt hoc
rcfcr
ri
nonfoiii
ad
tucharifUamfed
et ad orationcs
ttjuljragia EccUftf,
ifue
dicuntur
boJiie,TCal -9 J.'>'acrificium laudis honorabit me &c
9* EtpcrcutictDominus,&c./. <fw/'oi'(a///'tt'd,
vtdiSim
efi,ad
tiui
cailigatiorum
.
10 Et fanabit cam.Tvr veramfidem.
1 1 Et reucrtcntur ad Doininum. i^eraciter &
perfeilt!,ideo
//;<//r:Etplacabiturcis,8cfanabitcos.
12 mdie illacrit via dc
Acgyptoin Aflyrios,&c.
Quia
pr^dicatorts Euangtltj
de vna tti ra
aijiurrebant
ad
aUam,&
econ
uerfOfVt patct
in CAHibus
.Apofiolorum
in
pluribus
locis.
ij
ttfcruiunt
Acgyptij
Afsyrijs .ftx
mutua charimte:
Tom.4.
G
3
203
a
inrfi^iW^em.Nonvi
^
cifllm ab
AiTyrtjs
Ae-
gyptifquemediusvexa
bitur/edenttertiuscil
ipfis
feruiens
,
fcilicet
Romanis.
4c
Cyrillus.
Diftus
Glorord.
& Nicolai
de
Ly
ra
204
a fVtomnem
maffamfu bencdiflionis fermento mifceat.
Indieillacritlfiacl tertiusAcgyptio
&
AfTyrio,
a CBenedicitur
in toto mundo in
Apoftolis
& al i|t uaclibus ,
quii
de Sion exibit
lex,
Se verbum Domini de letulalem. TKiit.
b
f Populo crAquo.
benediaioinmcdiotcrnECuibenedixitDomi-
2
poft
AJvrios
&
Aegy-
uciiv.uiwviv^
_ .. . _
pfios,afFecit.n.cruceDo-
minum,
&:pofitus
eftin
quam
.n. intrauerit
pleni-
tudo Gentiu
,
Kracl faluus
fiet. Aduertehoclocolf-
raelem tertium nominari
a ^Societate
Iftaelis.
b T
Sit. T
Vt fcilicct
pof
ulus Dei fit
Acgyptius , &
opus
r- 11,0 T\\f\,xe
roauumeiu$Aflyiius,lfraelautem
ha:redit3s.
c* IfSf
pnmog^rs
b
nus cxercituum ,
diccm
: Bc'ned.aus
^oVuIus
^" *""^
r
' ~
_ , rouiain ipfp flemenmniluam demonftrauit.
infiUjs, poftquamaut
infiliumDeicftdebac-
chafti, poft
nationes
collocat ,
fortitus
poft
Ggtcsfmlocura.Poft-
a fQllja
in
ipfi?
clemeniiini fuam demonfirauit.
meusAegyptij&opusmanuammearumtAf-
afOuia ibinatus.nuttitus.pafTuscft,
& csteranoihaEredemptionis, myfteria
con-
iuramauit.
h
TQui menteconfpicitDeum.folus
poteftdiceie;PaismeaDeus.
yrius.-liajr^ditas
autem mea ifiael.
dorfo iuxta illud:
Quoniam
pones
eos
dorfum.
b BenediBus.
H? rcgiones
^'^^
prffi omnibusalijsmonar
chis abfidauerant, & idco
benedici meruerunt.
~
NXCOLAVS DE LYRA. ^poJtoUfutrum
de
Ifraei.tt perpr^dicationem Euangelij
comun"
M, nuia in priuitiua Eccleliafideles vndecunque effent qumio
conue-
xerunt
diuerfospoputos
adinuicem mutua
charitatydeojubditur.
liebamadinuicem,viuebantinmaximaconcordia,vtpatet
^^4
^ Benediaioin mcdio tcrrscuibcncdixit. i>umbent-
t ad Im
reft
rtur
quod
fubditur.
di^K> ^ <^^i"^
exifientibus
m chantate . Et his didis
patet fen-
l In dieiHacritlfrael
tertius
Aegyptio
&
A(ryrio.Qi;id__fe"ftf^<f^g'Z^^
^
^ _____
"""^"
A D D I T I O
~ ~
cftngyrationem,qu
quandoque
fit
in cerebro a
morbo, ficut
in ter'
in
cap.ig.
rhi dicitur m
pojiil.
Dominus
mifc.nt
in medio eius rafit
a
vento,prout
medici tradunt.
Vndtqui
talem morbnm
pati-
fpiritumvcrtiginis.
tuy,non poteft
reahudicare de
agendis,fed eratficut
ebrius
, prout
Vertigo prout
in hoc loco
competir, Ggmfi
ccit couolutionem feti
dicitur in litera.
~C A P XX.
K^^^nno.
-5
Procopius.Aegyptiorum per Afly
rioscxpugnationem pr?dicit,qui
de eoru m
pace fupra difputauit.His crgo qu^ longo po
itea
temporceuenturaefrent,pereaqu$
ia-
iam inftabant.fidem
affer-
re dicemus.
Qux.ndepro-
fpero
rerfi fucceflu edida
funtadea
Saluatoris
tem-
pora,
quibus
in
Acgypto
taquam
leni
nube,pcrcgri-
naturus
eflot referenda fue b
runt.
Quodeautem
nunc
Cagitur,
id
pfum Prophet
aetate fadum eft. Prxdicuti
. tur vero
ifta de
ludacis, qui
inftantemab AnVriisexpu-
gnationem,
Aegypriomm
auxilio arcere fe
pofle
con-
fidebant,cum
Azotum iail
li
,
vrbem Paleftmx
maxi-
mam&
munitiflimam
ce- c
piflfentjVt
vicinorum
malis
deterriti , defperato
omni
humanaeopus
momento ,
Ifaisverbisconueniente opere,
operaenimhisattefta-g
bantur,
quai per
eum
loquebatur
Dominus.
b
Cummiftfjet.
PulchrcRex
AflyriorumSargon,ideft,
Princeps
hortorum dicitur,
cui fimilis eft Achab .
Qui
j
vineam Nabothin hortum
verterecupiebat
, quod
illc
tropologice intclligens,ma
luit
mori,
quam
facere,
nc
paterna
ha:reditas &
poflef
fio
antiqua
in
Rcgis impij
mutaretur delicias.
c Fadc &
folue .'Prxcipitut
Prophct-E,
vtfacco calcea-
mentifque depcfitis
incc-
dat nudus& difealceatus,
in
fignu Acgyptijs
& Aeti*
pibus
, qui
Dci
populum
CAP
XX
N anno
quo ingielTus
a
T Turtis, lupetfluus, vclelongaiis.
b T Ignem geneiationis.
cft"[ hartan
in Azotum,
a f Prnccps
horioium Stnnacherib.
cum miliflec eum Sar-
go'n
Rex
AfTyriorum
,
&:
pugnafTet
contra
o /r.. ,* ";., f^^^^r^f^ i]
2
perfecuti funt.Acgyptus.n.
Azotum
&c
ccpiflfet
eam
,
m
tempore
il-
^,o(cqncns,
vel trfbulans,
a
rOpere
veib s tonciiin-"^te '...
'
.' .. ....
io locutus eft dominus
in manu ifaix
filij
aTCilicium
Hic enim habiuis P'ipheti plnngemis peccata
ropult.
Amosdicens
. Vade & folue saccum de lubis
alOuibuslecurusconira rerpentes,& fcoipiones
huiusctemi blSolue
calce.vnenadet^eiibustuis
Locus -nim in
qiioft.is
terra fanftaeft.
tuis,&
calceamenta
tua tollc de
pedibus
tuis.
Aethiopes
humiles& deic
fti . Qui emimfe exaltat,bunii'
Lue.
liat . Hi ducendi funt in ca-
P^''
ptiuitate
tribus annis tor-
menta
pafluri
: De
quibus:
Annossternosin meteha
humansopusmomento,
'
rr .'r^ ^
bui.Nccputcmusparuacf-
ad Dominu
m
conucrfi,ingruentia
damna valeant
eff-u- fe
fupphcia.fed
magnis dongata
erunt rem
ponbusjn
ip

eere. Ita vcro de iftis ait

quida Propheta
. Et erat
Epuraim
fa autem
captiuitate Aegvptnuuenes,f.
mahtia robora-
llumba amens& vecors.
^
'
ti,
fenes
qui
ad
perfea^
xtatis vit.a
pcruenerunt
,
.bunt
^^^^
in anno . Afl-yria
nomina funt hc:Thartan,turris,vd
nudi.vt
omnia eoru m fcdera
pateant.Nihil
enmi occul
fuperfluus,vdelongans. Sargon.Princepshorti.
Rex
tum.quod
non reudctur.
Aflvrius,f.fenfusm1gnushabetplarimosdiices,quoru
^
ProcoProphetaqu.vnotmpalhoanteaeoq-,trito<fe
vniiseftThartan.datusin fuperbiam
in fcdere
longe craflb,vtebatur,pplummum
fapiennsftudium&dolo
procedcns,quimittitarade)cpagnandamAzotum,quc
remquode IfracUsimpietate angebamr:eoetnuccxue
Hebra.ce
df fio
.i.ignisgenerationis.Dux
naq-, Reg.sAf
re
(e,
nudulq;
&
finecalceis,quo
futurx
Acgyptiorum
V r. \ =?...^.....:...,..,^i^r,; ^iiKiHin;. r.ilamirafisfnecimcnedat . Hierofolvmaredirc.ubetur
fyrij expugnat
eos
qu.kruiuntgenerationi
& libidini
a
manno. Azotus,vrbsPaleftinoriimpotcntiftimade
quinquequamSargon
qui
& Sennachcrib (
fcx enim
nominibusdiauseftfecundui-riHieronyiiium)
milTb
ThartanDuceexercitusexpugnauit
&tcnait .
Quan-
do autcm
capta
eft ,
locutus cft Dominus
in manu
calamitatisfpecimenedat
, Hierofolymarcd.reiubetur
ad metus.n.incuftionem ,
inufitatus hic habitus
,
nudo
fcrmone his
prxcipue
futurus efficacior
,
qui Propheta-
ru m monita ita
parui penderent,
vt aUum eos crroreni
fibi
annficiare,iuberent,quo
abfurdam illi
inufitatamqj
veftitus forma
intuiti,ad
eius
poftuladacam,iauitarcnt_
'
N i C C5 L A V S DELYRA.
'
lnznnoc[yio,Si.c.L)i'a:eitcmiiisPhil.jiiriorkrn,qhamctpit
Cao X X.
ifieThaitanVrincfpsmiiiiiteEjgis^flyriorum.
3, T N anno. Hk
confequentel poniiur
punitio .Aegyptiorumfaaa
2 In
tempore
illoAc
Depur.itwm ^cgyptiorum.
__
1 per Affyri
,s . Et diuiditur in duas
panes.quia
primo pomtur
3 VzdcTrofheta.v.aliquando
denumiahant
prophetiafua
nm
Diuifio pmitio
jLe: yptiorum
.
Secundo,ex
hoc
fequtns
fiupefacHo
ludxo-
jolitm verbis,ftd
et
aliquando ferfibUusfignis,lici,t
leri mias
pc
rurn lirEttimebunt. Circapnmumpnmittiturttmpusreuek-
fuitcatenaimcoUofu<,iddefgna,iau,^ficduierenturiocatenati
tionis fa8
de
islapmnienr,ciim
dicitur.

'^''
cotraquos ,pph(
iab
atj(.2y
.ktlic
Ifaias
vtt nuc>us ^t
difcakcd
M
l{
.A L ] T E R .
t r In anno
quo ingrrf.&c
Per
Rcgem Aflyriorum
diabo-
lus
fignatur,e6 9
cft Rex
fuper
oPs hlius
f-ip^-rbix
,!vt
dicitur
lob
4i.d.Pcr
Thartan
q'-i
interprctatur fupcrfluus,figna
turcupiditas,quxnoneftcontentancceffari)sn(.ciuffi-
cientibus,fed femper quaerit fiiperflua.Pcr
Azotum,qu
interpretatur
inccndiu,charitas intdligitur
. Pcr hoc
igi-
tur,9
Rex
Aflyriorum
mifitThartan
adpcrcutiendura
Azotum,fio;natur
cpdiabolusexcitatcupiditatem
in ho
minib.ad dcftruenduindsmutuacharitatem: qu.acu
piditaseft
vcneniicharitatis.Greg.ho.29.
AntiquushO'
ftis du mente noftra ad rcru
tcmporaliiJi
d.leiaione tra-
bit infirmior^m
9
nos
proximu
cxcitat, 9
ca
if faq
dili-
gimus,auferrc
moliatur. Ncccurat
antiquus
holiis usi
facies,vtterrcnatollat,fdvtcharitateinnob.sferiat,&c.l
I yade&Jolue faccu
d( iuhts /<2j.Pcrhoc
9
Ifaias
Prophcl
taiuitnudus,tunc& difcalccatus,fignatur cp
prxdicatorj
vcritatis crefcentib.
vitijs per
defcdu charitatis,ficut
dfj
Mat.24.a.
Et
quonta
ahundMc
iniquttas,Kfiigefu'(
cbarnas mur
m.Debetplus
folito
magis
auftcre viuere,vt
cotra vf
tiacfficacius
pced.cct
vcrbo &
operc.Per
hoc
et,g? per
il-
lam nuditate
IfaiE,fignta
fuit
captiuitas Acgyptiorfi
df
Aetiopn,quitenebrofiinterprctatur,fignatur
9 peccatf
restencbris
peccatorumexcecati
,
ducentur
pcr
diabo-j
lum in
captiuitatcm#iferni
,
n.fi
penitcant
ante morte.'
\ ^udam
20^
^
diCtia,
folo cilicio indue
Ifai^
Cap.XXr.
20^
T?rophe
non folum
vcibis, fed oais tutuM
piiiicebanr.Ccut in hoc loeo."
afTnbusdiebus.
lurnr
vir
nobiliflinuis,
a^f
^ccicfic:
vadcnsnudus&dircalceatus. Etdixit
vtHcbra:i rradunt.
Cii-bDominus.SicutarabuIauitfcruus meus Ifjias nu-
ijS Hiiani RcX Minallls

fNonquoduibus annis.nudus ieiit.led
diesperannopoauniinteliigi.Vndad
aCCCpitmCOnUl-ium.nO
,
t-h-N^t.r>om.nusd,c..:D.emproanodedi..b..
crubuitnudiis Tncederc,
"^
SC^ailcaiceatus ,
tnum
annorum
fignum
&
nihil honeftiuS mdiCaS,
'^Tii^^hmnb^r,!^!'^'^''"^
>cHumilcmScdeieaan,.qu..i.top,c.fupex-
quarvi
Domino obcdirc.
portcntum
eiit
fuper Aegyptum
&
fupcr
Acthio-
1
f
Tiibus an.iis (icut feiuus mcus nu dus ambulau.i tiibus diebus.
b
D/ia/a/y.
Notandu
3d
anteqiiam capia-
uir Azotus
Prophcta
fit
quod antequam capia-
piam:Sic
f
mmabit Rcx
Aflyriorumcaptiuitatem
aCMinahir. k'iL..i . l../i
I
libidini rcruiunt
,
& cal
carc
tcs(5c
lcorpioncs.qui
siit
jncrcmo huius
la-culi,
vbi omnium bonorum
cftlltij.
Pollquam
autc
Azotuscaptusfuit,infi-
gnUmCaptiuitatlS -'^Cgy
"airjmr.giiis
b
Ad(iuales,acfuj,.l^s,
at.nfiimosiT
x(enonj.otcrantlibcrare.
jpti&
Acthiopiaj.diiical-
dicilla: Hxccinc
cratfpcs
noltra.-ad
quos
confu-
ccamsdcnudusvadu.
"^gimusinauxilium,
vtliberarentnos afacie
Rcgis

_Q__NulJo
modo. TCum
hicapti
(int.
ncnsmanu,
calccatispc-
D
dibus,ncper huius(;rcu- Exolu.
li
folitiidinem
tranficns
afcrpeubus mordeatur.
d Haccmeerat
Aduiira-
da Dci
prouidcntia om-
nia
rcgnacontra
fe inui-
cem
fuperbicntia dcflru
xit. Ifracl contra Dci vo

luntatcm
,
in Damafco
Syrifq; iperauit , &ideo
vtrique captiuaij
ab Af-
+"P"uos
<J
fyrns.Iudasver6.nA,-;;Jl?//.
ptios.&expul
fbs cx Aetio
-AfP-
fynj quia
de fe
prjelum- ^
. -
,
poffiZpe '/iTp^n:
'n^tibusadignominiamAegypti,
Etttimcbunt,
^
&faCMfr;
-
rmrnione. nili M-ir
^''^**
. .
aTCum
vidcr.nt cnrul,m. bfIn
quafpcrabant. PiCrUnt,a
ChaldailS
pCriC
^^^'^""^^^^"^ ^"f
& confundentur ab
Aetidpia
t
fpc
fua : & ab Ae-
3
^"t^aldei
&
Babilonij
,-,rpeau
fu,
lUtuiuaL,i.ogloibaiui. bfldeo. c TNon auuena &
peregiinus
. fcd man- 4
^^^"'
'^Ofra
DominUm
lionjrim
d
Tteufilem quz pcifecutionibus
8c fluftibus inceflantc tunJebatut
Moedis,& Pctfis fubiuffa P
lionJiius.
,
Tlntulj
qujfi
'nfalo.
TSecuIi.
g}'ptogloria
fua Etdicct
habitatorinfulghuiusin
,. rjn 1. .,!;.
b * Ad
ciualcs.Jc
fij.
'-- ^ ^ -'
Sacco.n.veftitus,& pcllc
. jL
' ' W c>iUMo modo.
^(Jumhicjatilint.
S"m,[r'^,a'lr.^d
Afl}iiorum.ErquomddoefFugciepoteiimusnos!
quamfcftinat,
vclflarc.uclambulare.
^"
'
-
c ^d
ignominiixm
.
Quia
pafcha
Domini comcdcrc non
|)Otcrant,quodcomcditlumbisaccindus
jbaculum
tc-
NICOLAVS DE LYRA.
^*
tui ai
defig f.aiTt^ip ^egipHj
&
^ttiopcs
nudi
&
difcalceati
duce
uturincaptiuituii^ f{fge ^jfyrtorii.
E'
patct
litera hoc
excepto.
1 Trium
annotu,&C QHodexpoHiturfic, ^
hoc
frcit Ifaias
pet
trci anfivs
antequam
accideret islud
fj&utn ,
<juorum
numerus
incipit
ab illo
tcmpore quo
Thartan intrjnit
^:^tum
.
8fx
tnim
mAffyrioi
tan vi
exiflens
in lud^a &eam
deua(iaiis:andiuit de
}{ege
^tHi/Lkm
quod egrcffus
erat ad
impugnandurn ipfum , &cum co
tfrat
\^x
A.e'fypti,&
ikc
recefftt
dc
ludxa,,y-
tlios
t{rges
debelauit
&poputim
dixit
captiuum
in
fine
tritm atinorum
pojiquam Ifaias
pr^dixerat hoc,I{a.Sa.di<it,<}u6d ly
trtum annoiu.non
fo.itnt refer
tnr ad
tempus
>
cueUtionisfailde Ifant vff,
ad eiut
iinptetionem,
vt
difium
eftiftdetiam refertur adfj^um llMx,f. quod
tribusannis
_
iuicfu
nudAt &difcalceatus . Sei hoc non
ejl verifimite,
ifttod
Do'
^
minus
tundiitfaccret
eum inctdere taliter,maximi cit
cjfet
defiirpe
tiJum,&hiAIcxandro
Magno.Quicumfetan-
quam
Deum
extuliflct,
vcneno
cneftus
eft,& re-
gnum
eius in
partes
fcif-
fum,&poftaRomanis
fubiugatum
.
Roma-
.... . ., numimpcriuqiiod qua
li tcrrcis
dcntibus,&
vnguibus
carncs fandorum
lacera
uit.exmagnaparteiampcrijt. Infinccxtoto
peribit,
cum
rcgnum Chriftiilluxcrit.
rcgia
.
EtidtoaHf expofitorts dicunt,
qnod
iuit
ftc taKttm trihus
diebus
tnftgnum
trium annorum
diiiorutn
,ficut
dicitur
ETe.4..b.
Diem
pro
arno dedi
tibi.

^ifitncb\int.HicconfequnierponitHr/ittpefaaioIudorum
quiconntebanttn
adiutorio
l{egum
^Aegypti,
&
^etiopi^
contra
l\egem .ADynorum
. Lt ideo
quandj Jciuerunt
eoscapttuos
a
Kege
,Affyriorum,& fuerwit territi
&/iupefaai,& hoc
efl quod
dicitur.
Ettimcbunt,&
confundcntur,/7<c iud.<i.
5
Ab
Actiopia fpc
fua./. 4e
cmus auxilio
fperahattt.
4
Et ab
Aegypio gloria
fua.r.rfe cuiusauxdw
^ioriabantHr.
5 Et diccbat
hd,hi.&.Ci.pophtus
regni ludx.Q^duiturittfula
10
quodeji
mter duo
tnaria,f
mare mortuum ab
Oritnte,& Medi-
tetranehm ab Otcidente . Dicunt tamen
aliq^i,quod
dicititr
infula,
eoquodconctitiebatur
htnc &
indetrtbutationibus,ficut tnfulaflM
atb.fedprima e.xpofitio tfl magisliteratis.
CxterapatentexdiHis. p
t
t
Ki j. ^^jr^,^ ^^r^
^
^
^
^ j- Pcrqua:fignaturomnisboniIubtraaio,&cxtremacon
^{udam
&
d>fcalciatam difcoopertis
nattbus ad
tgnominiam. fufio in
damnatis.
C AP XXI.
^^1^ dijetii
w irjj.Ba
bylonis,promul-
titudincpopulidi
fta mare,vndc.D(/tr<w/u.
net I^^^minuf mare ciiu.
*
Procopius. Confcruntinhzcnonnihii ad
Acir^-pti
vifioncm, cuantumuisfccundum
quoldam pcculiaris
Babyloni
vifio habcatur,vt
Babylonijs ludios, mininiO;
confidcrcdoceat,qui
&
ipficapicntur
. Sic.n.
apudPro-
phctam quendam legimus: .Aegyptum i'iuocabat,crad
.Af-
C A
p.
XXI-
aUDcoac..ominil)u,.
fl
,,u
. ..u habitat Deu.
^f?"" -.""**=
Q-"' dacendui.t io naui.
XT' ^^01
Babylcni. dfTentati-num.
Nus
dclciii
maris.
Sicut titrbines
fyrios prttfcSifunt .Tanquam Ofjtx.y.
ca u Ck
allatis, quibu6
ab Af-
lyrijs
vrbcm &
tcmplij
coti
git cxpugnari,adhortarctur
Sin autcm cos
qui
funt ac-
curatiorcs.fcquamur, poll dcfignatu Acgypti
& Actio-
pixpcr Alfyrioscxpugnationcm ,
qualiacxpiignatores
ipfos mancant.dcclarat.IuHa.n.fcntctia Dcus
Acgyptios
AJfyrijs
,
Aflyrios
Mcdis
, Mcdos Pcrfis
,
Pcrfas
deniquc
proptcr
faftum &
lupcrbiam alijs
cucrtcndos conccllit.
nct
NICOLAVS DE
LYRA.
Cap.
XXI.
**
/^Nus
dcfcrti maris
Pr</c;
caput
in tres
partes
dinidilur:
V^
quia Tropheta primo loquiturcolra Babylonios.
Sccitndb cd
tra
Idum40s,ibiiOnils
Dyi.Terti6 coUa
.Agarenos,ibi:Onils
in
Arabii.Circaprimumjciendum,q'4odfpiritusprophetu nonjeta
'^
per
adejl
prophetis:& qnadotangit mcnteTrophct.t
dealiquone
--H
gottofuturo,nonseperreuetatoes condttirics,ficut
ptenius
dtdiim
fuit
in
principio
tibri
Tfalmorum,LU ageretnr
de pario taciu
Spi-

titusfaiicticirca
tnentes
VroplKtaru.
t ir.dc
efij^p
de eoctc
negotio
plwibus
viciius
langitatitpiando
mentes
Trophttarum,rcitc/ando
yna vice,quod
non erat in aliareudatu:
&fit
Prophetxfrequcter
idem
repetunt,addendo
ad ea
q prius dixerant,vi
l
tnagts exptiiado
qudm priusfecerant:& fic eji
m
propofito.Supcnus
enim
Ifaias
de
^iruciionem
Bahylonis
denuntiauoat I
j.c.
14
C3" liic
eandedtftru
Honem
rcpaii cxpliiando aitqua qnx nonfuerantprius
taliter ex-
pticata.Eldiuiditur in
duaspantsfciundit
duo
qux
htc
exptitatur.
Secundum
pon.tur
ibi:
Eabylon
dilcaa.P/w<n
duas,quiapri-
D"'*'-
tno
ponitur
didu
expUcatio.
Secundo
Vrophetx cornpa/Jio,ibi.Pto
jptcrea.Circa prtmum
diciiur.
1
Onus,S(.c.:.Babyloms,vt
patebit cxfcq.ct
(ecudu
aliquos
dicii
hic tnare
propter populi
in ca
txiitchtts multitudihe. Ei tnare
deji
r .
tum,
eo
tp Trophttj
dct.Hntiabat ta
deferchdam ajuis
habitatorib.
Sed mihi vidttiir mclius Itic dici
dtJcriTt
maris
,vct
mare
dcfeiiu,ad
exptiiandJi
modti
captionis
Rubytoi,ic^,q uonfueratjHperius cxpli
catus.
Tctjx.n.& Miediobfidentes
Babytonem,& nonpotcnto
cit
capi
rc
propier
murorum altitudinc eir
jpiJJitudin(m,loge
a i iuitate
diuijh
unt
fiuuiu
Eupbraic,quiper
arcus
tranfibat pcr
mcdiain citii
tatcm in tiiutios riuos ita
quod
intrautrtint tiuitatc
pcr
arcus itlos.
Etficdiciiur Balyton dcftrtttm
maris
propter
attcnuationem . Ei.-
phratis,qiti
ijl rnagnus fiuuitis :
propter qiiod
dicitur hic marc more
ikbraitt
f(rniotiis,quo
longrcgatio magna qtu
tnare -pocatur
, fc^
lundutn ittud Gen. i
.Congrtgationcjii; aquarum appcllauit
maria.
2 Sicut turbincs.
Ajricus .n.
cjt
ventus tatcralis iuter Mcridie
M
I{,^
L I l E
I\.
t
I
03wi<y>ri.PctdcfcrtuinarisfignAtmiidiiS;,putf:)nai
inmalu
i.Io.j.d
TQUismundusinmaUgnopofitits
fyF.Erdici-
T'^m
\
Ci
; .u.K.
207 Gloford.&:NicolaideLyra
208
|
Hltt.4
b.
a DedefertoVenit.lnQVlQ
tTvndeveBtiwhementiflimi.
bTSicdedefcrtoMcedotum.ScPerfarum
mihi
*
.
'
' "
. vaftiras irruit.
Dominus tentatus
,
in a
ab
Africovcniunr^dedeferto venir,deterrahorri-
qUO
liraClUX
pCrCUUia
fMihi. afCinantistentationibusmuiidusplemisnc. TCaptiuitatis. bfADeo.
lerpentlDUS.
cfDom^n.velOeo. <rDiusu'lCyrus 1
iftiac.
b
Qui
increduius .Gcnc- b
bili.Vifio dura
nuntiacaeftmihi.tQuiincredulus
raliS lententia, quau
CUl
aTContraDominum fuumbalthalar, occidendoillum quamuisDto permittente.
pafingulorunieft,quod . ^,,,.
.
l^Qjiodincreduiocongruit.
;!"= ^
in
tepeftateopprimunc.
eit
infidditcr
agit,
&
qui depopulator
elt valtat.
C ^ICCHde^ela.J^XK'A.C'
aTVoxDommiad PerUs&Moedos. b TDefpicientes, quifcilicerteniatefolent &
,'
.'
o I
'

n /'
eontemneic. T Prouincia Fcifarum Scciuitas.
cTBibylonem.
d
T Ciuir-s
Jamit^
,
OC
legatll^eria- inMadia. eTMirisveldurxdmifionis.
rii.Aelamit?,defpic^etes
c
Afccnde
Aelam,dbfidctMedcjOmncmgcmitum
^fcende
'
C\.Q.\J
i CtlXOC a
aTVoxPropheta:,quiaBabylonficconteretur,
b
TQma lumbimeiagemespoeni-
Moedi nolite timere t:ntiamnonvoliiftatevtprius.feddolorep!e"ifunt.
equos afccnditc, Eabylo
eiu.s cefTarc feci :
Propterca repleti
funt lunnibi mei
aTTantz
milcrii. b
TMuliei
cum
parir
triftitiam
habet.quia
vrtithoraeius.
dolore-.anguftia pofledit
me,
ficut
angurtia partu-
a
Tln
triflitiam vel in teiiam. b
T
Mifeiiam
Babylonis. fVuionem duiam.
TVelturbatus.
ricntis . Coriui cum audirem
,
conturbatus fijm
I
2
5
4
5
6
t
7
8
9
lo
II
nem obfidete.
^fiendete,
Dei
fortitudinecofixus,
audadercontra aducrfa
rios
loquitur.
d Omnem
^emitum. Qliq
te&alias Gentes
geme-
rcfacicbat.
Vei,
vtnul-
lus iam
geniat preflus
potentiaBabylonis.
Vel
tantis malis fit afflida
,
vt contra te
gemere
non
audeat,
C Vone
menfam.q.d.O
a Tln fpiritu. j, T^^nguftiJEveloculi caligauerunt pra: lacrymis.
cumvidcrcm.
-f
Ei"narcuit cor meum
,
tcnebras
a
TMentem
meim vtturbatus nefcitem
pene quid
ceinerem. b
TMundus qui.in
roalignopofitus. cTQupndam. TVnicuiquefualpecicsfaftacft,
vtliomo
homini dTDei ue!
Fruphetz.
ftupefecerunt
mc.
Babylon
dileda mea
pofita
efi:
a 1 ifaia:. b
TQH.ia
fubuetfa.
Qiioniodotamcitopotuita fuperbis
cuerti.
cTDominusad ftophetam.
d
1Domini,cuiuscibo (aturatus
qui
ventura funt ion
do
contemplatut
acuiius. e
TO Balihaiai.
TOJabylon. TV'^'"" vtannunties,
dicens:Comeden.ij(
biben.
b
12
13
t
Perf&Moedi fumitc .
mihiinmuaculum.
Poncmcnfam,contcmplare
l
cibum,pra:pariantesvos
ad bcllum
,
contemplamini
in
fpecula, qug
exarata funt
pariete:Mane,TcthelrPharcs,
5
m .rr;-. VI
in
pariete
,
profpicitc
quii
Ocus
rcgiumhu-
iusnumerauit.
Surgitc
po(tquam comcderctis,
&
biberetis,
arma
arripi
te.Babylonem
dcbcllate.
Comcdite& bibitecrc-
detes
fanguinem
& cor-
pusDomini, vtprinci-
pesEcclefias fitis,
vtcly-
peum
fidei &armaturam .
Pauli
arripiatis ,
in
quo
igncatcla
diaboli reftrin
gatis.
^
Procopius.Suntqui
verba hxc
fponemen-
fam)
ad
AelamitasM^-
dos,
Pcrfarumquelcga-
tos,
quiBabylonem
in-
uafuri
funt,(5c
hic ad bel
lum
jCertamqiiefuturae
viftonas
fpem,non
fccus
atque
ad
cpularum
luxu
riem
inuitantm-,eflc
exi-
ftiment.
f
Contemplare,&c.Qn\A
poft
menfam
ingrilat
ei.
Vel,Contemplare
6 Bal
thafar
quid fcripferit
in
^ S^ecuU
finddi
lidjetii
ibnsv
Ephel
tMedi
E
tErr:
meu
,
terruii
crepu
delide
poliiit
in teni
Dan.j
, NICOLAVS
DE LYRA.
'
&Occidentem.Et dicunt hic
aliqui expofito esyquod. Terf^
&
Mce
di ex iUa
parte
venerunt cont a
Babylonem,fid
hoc non videtur ve
vum
,
quia regiones
Mcsdia
^Terfidts magis
dcclinant ad
ofpofi-
tam
partcm,&
ideo
per
hoc
qu
ddi itnrhic,
1 AbAfrico .
T>Jon
defignatur
terminu
r
feu
plaga,
vnde venit
exercitus contra
Babylonem,fed magis defign
rnrmodus veniendi:
qiiia ^fricus efl
ventus
tempefluojusgenerans urbines,fulgura
&
tonitrua,qUtefunt
valde tembilia.Et
x hoc
Ttrfa
& tJMa^di
v(-
nerunt contra
Babyknem quam
dejiruxerunt
&
pofulumoccidi-
runt,vtprxdiJumefifupra lap.ij.
3, De defcrto venit.
Quia
inter
Babylonem
&locum vndc vc-
nit
exercitus,erat
quoddam defertum per quodtranfir.
3
De terra./.rfc Mcedia &
Vcrfidc,qua
erat horrenda
Babylonis.
4
Vifio dura. Contra
Babylonios.
5
Nunciataeft mihi. Et
qucefitillayfubditur.
<6
Qui incrcdulus,&c.7//ei.6d/'eM'.
Contenensconte
'
iicris,Te/decipies.dccipicris,dcuaftans
deuaftauens.i><^ ex
fonit
R^ab
. Sa.de
regno Babyloms,& regno Terfarii:^a poft
>
egnu
Babyloniig quod contempfttfeu decepit ,
&deua(lauie multas
pro-
tiinciis,furrexit regnum
Terfarumfub Cyro,qui fibifnbiecit re^r,u
Babylonia
&deuaflauit, fecundumquod
dicitur
infrd i^.a.
Vse
qui fpernis,nonne&ipfefperneris
?
Vjequi prffidaris,
nonne &
ipfeprjedaberis.&c.Etarf
e(/m/e/>w
reductur
franslatio
nofira.Qui
increduluseft infidcliter
agit.Hoc
dici
tur de
Balthafar l{ege Babylonis,quifuit idololatrapcjjmus,
vt ha
betur
Dan.').& ficfuitincredulus,vd quiadiSlum lere.29.dere'
gnifui
terminatione credidit
effe faffum
,
propter quodfecit
illud
conuiuium
magnum,Dan. 5 .Egit
et infi ieliter,quia vafa
diuino cul
tui dedicata
appUcauit vftbus
communibus in illo
conuiuio.
7
Ef
qui depopulator
cft vaftat . Qwd
intetligitur
de
Cyro,
qui B-Jyylo-
em et multasalias Trouinctas
depopnlauitet vaflauit.
8 Afcendc
Aclam.l^eg/o
eli
Terfidis,cuius
bellatores cu
Cyro
afcer:-
afcendtrunt
contra
Babylvnem.
9 ObfidcMgde.
In HebrM& inlibris
correBishabeturM^
dcquoiiiam PciJ.i
&Mcedi obfederunt
Babylonem,
I o Omnem
gem
itu meius ccflare
feci.i.faciam
de
propin.
quo,eb quod B.ibyiohij
a vobis
capti,
non audeant coram vobis con,
querit prji
nimio timore &
deprcfsiove.
I I Pf
opterea.
Hic
confequenter ponitur
Trophetx cmpajfto'.
quia
licet uuint
Babyloniorum
militiam,diligebat
tamen
naturam^
& tdeo
compatichaturmifriteiusqHam
videhat
futurarn.Etpra
pter
hoc dicit
Vropheta
.-
Propterea replcti
funt lumbi mei
dolor,&Cr pat'
t
lirera
vfcjm
ihi.
1 2 Tenebrae
ftupefecerunt mc.i.mijeria
venturafuper
Btt
bylonimJiupef'cauntn,eprxadtinratione.
1
3
Babylon,
Hic
pomturfecundum,explicans captienis Baby
lonica modum.Et
pi
mo ex demerito
Bilth^^r B^gis.Secunao,qua
tiira ad modum exercitus eontra eum
venicntis,ibi
, HcCC cnitn
dixit,r/na pnmirin
diciinr.
14
Pone menfam./"
hocalloquitur Balthafar qui
fecit
grade
conuiuitm, Dan,^.
Dicunt enim
aUqui,quod Cyrus
&
Dariusfue-
runt in hocconuiuio muitatia
B.dthaf.xr,eo quod
uolosb
fimulauc-
ruitt
fe velte
pacificare
cum
eo,&fic
recedtre cum amicitiie
f^derei
propter qiiod Baltoafir fecit
eis ronuiuium. Sed hocnon videtur ve
rim:quta Dan.^.dicitur . Balthafar Rcx
fccitgrandc
conui-
uium
optimatibus
fuis mille . Siaut
feafjet
ilLud cmuimum
Cyra
&Dano
l\(gibus,p. incipMter fuiffcnt expreffa
eorum nomi
na,propter quod
dicunt
Hebriei,quodfecit
illud conuiuium
fnis prirt
cipibusyie^imans
dilu lere.
fuijfe falfum
determinationeregnifui^
quia
terminum
pofitu
lert.
t^.crediiit efje
tranfadtm>^^ ^
in Dei
contempttmfecit apportari vafa
Dei in illo conuiuio . Et
quia
ex
hoc
mcruit a Deo
condemnari,vt ibidem dicitur,
ideo
fcquitur.
5
Contemplare. ScilicetmanumfcribentemjetitemamDei
contra
tc,co'itracandelabrum in
fuperficie parietis
auU
regijc,
cu-
iusjcriptura
&
expofttio diffush ponuntur
, Dan.
5
.
J I Comeden-
t
>
tJH
t^jt
L 1 T E
B^
J
tur defertum,c6
cp
eftmoribasincultus, peccatoru fpi-
nis&
vcpribusrepletus.Etdercrtum mnris,c6gefttur
binibus caufarum
turbatus,contra ipfum
dicit
prsedica-
tor
veritatis,9turbincs veniuntcontraipfum,i.horribi
les
poensE,nifi p^nitcat
vere,ideo
fubditur,
6
ilui incredulus eJt.Vcrbis
pra;dicatoris.
t
infideliter
agit.Yn peccatis perfeucrado.Et quia
tah"s
per-
feuerantia
cotcmptum parit,ficut dicitur,Prou.
x5?.a./w-
pius
ciim in
profundum peccatoru
venerit,contem>is,\dco
lequ
it'
8
.Afcende t^elam
Qm interpretatur
defpiciens,propter
quod
fignificatcontcmptum.
j> ohfide M^de. Qiia
intcrprctatur famcsantiqua
.
Et fi-
gnificat
ambitionem
quaparentcs primi
volucruntcflc
ficut
ficut
dii,Gcne.5.ItemMcdeba
aliter
intcrprctafur, aqua:
eminentes,ideo
fignat profundum peccatorum.
10 Om''-m
gemiti^m
eius
leJiarefect.VcT
dcfcflum
penitcn
ti2,& qm
pra;dicator
de
talib.anguftiatur,idco fequitur
1 1
Tropterea repletifunt
himbi mei dolore .
13 BabylondileHamea
.
Idcm
fignatur nomincBabylo-
nis,quod prius fignatum eftpcrdcfcrtum mans,f
mun
duspcccatisplenus,de quo dicitur:Babyi6
dilcfta
nica,
non
propter culpam.fcd propter
naturam.
1 T'<;/?fac^wj//ji/V^c/w.i. admirationis
materiam,
.f
quomodoliberumarbitrium ,
quodeft
ordinatum
ad
bonum,ficobftinateconucrtiturad
malum .
1
4
Pone
wew/w.Idcft,facram
fcripturam,tu prxdicator
qui dcfignaris per
Ilaiam.
1
5 Contemptarc infpecula.DiiicntCt
videndo
ipfam.
"^
Comidencs
2u
rsi
vnde
a
spiCkfrorew. Spcculantcsdicunturprophcta:
A ndEzcchi!:\cm:Sp'i
mawrtm dedi le demui
Ifraet.
:.
b
^f:^r;v!eni. CyrusprincepsimpcrabatMcdis
&Pcr-
lispoit
mortem Darij
auunculi fui. Hunc
ergoafcenfo.
rem
viditprophetacumMoedis&
Pcrfis venientccon-
tra
Babyloncm
cu
Dario auunculo
fuo-
Afinusregnu
Pcrfaru eft ,
quod
antcCyrumigno-
bilefuit 6cnuliius
dignitatis.
Came-
his,rcgnum
Mce-
doru
, quod femg
Ifaiae
Cap.
XXI.
hq
d
Sttper
fpeculam dcmlm .
IdcO
pcr
dicm in
contcmpla-
D
tione
pofitus
dlebus ac nodtibus
paratus
audirc &
loqui
qujE przcepcrit.
e stans toti noclibus .
Vtmecuftodiam
abomnipecca-
to,
vt fim
dignus
audire verbum domini.
f
Ecceijlerenitrir,
a fWs
Dari &
Cyrf
'um
rcgf
comedentes 8c bibtntes
furgite
Sc interScite dominutn vedrum.
inlpccula;
t comcdentcs&:
bibcntes,
fuigitc principes,
j
f
Vrl
accipitc.
*
4.
t
arripite clypeum
.
Rtc cnim dixit mihi
dominus: Vade, ^
a flncoidctuo ,
idefldiligcnterintuerc <jUi
mundo ucnturafunt. j
b
fTetnetipfum. fChriftum inquo
ventut.i
f^cfulamur. f
Spiritu piophetiac.
&ponc fpeculatorem,& quodcunque
viderit annuntict.
a
1ipecu;ator:ego
fcihcet. bfBigam quzduoluse^
.is trahi folct.
rVijelicet
juieft ptoequisafcenfor
if no &
camcloabutebatur.
Quodfequitur,fe
vidilTe
fignificat,
vcnircfcilicetfal-
uatorem
fuper
bi.
gam
lcdcntem
,
&
duobus animali-
busjideft afino&
camclo vnumcuc
p
otcntiffimfi. Qui
b
Et yidrt currum duorum
equimm
afcenforcm afini
,
& af 4
''"m
iungentem
fSpeculator.
dam afcenforem
afinilccunducuan
2e!ium
,
& Zacha-
riam
prophetam
,
c
Chriftum dicunt. d
Afccnforcmcanic
b
-
"
-
\i,
contrariam for-
c
ftans
iugitcr pcr
die,&
fupcr
cuilodiam mea
ego
liim,
Itans
IfitUdinCm
propter
ffitmus.
i
fNontoluminprofpeiintc
h
fLefxjui ''optaclamauerat
-
cenfbrem cameli
,
&
contemplatus
cfl:
diligenter
multo in-
6
1
^Chriliu4i)ui
& fi ecuUior. f
Vclrgo.
b
fXxponit quis
'ii
fprciilator.
_
tuitu.Etclamauitlco.
Superfpcculam tdominicgofum
g
-' -
f
In lum^neCilicci dominicoal'iiutus:vnde
vcntuiapcofpi
a Ifaias. ^
in lum^nekiJicci <lominicoa:<iiutus:vii<ie
vcDtuiapcoip:::am.
b lOtliciummihiinianaurri vtfcihcei in lenebiisficuli
piofpiciam
veaiuia.
Oi
" . - -
9
g Ceciditcecidit.Cy-
ro & Dario
Baby-
lonem
vaftatibus,
ciiam idola funt
confrada
tcmplo
Beli fubucrfo , &
igne
concrcmato.
h
Trituramea.C[Vi3.-
fxditatcm tortuo- f
totisnoibbus.Eccciftevjnitvirarcen(orbigxequitum,&
n
fidicatrOpopule,
fiiialis. Alijverd
Z rfuos arccnforcsH-
tcr.(.aclp'ritusad g
luorcfcrunttcfla-
mcnta.
c ift.lJe
lcopro
a Mihi veibaeius3u<^iir
cujk.ci
ii. b <, Ia:n in
p
(eniia Dei. flo
aduentumeopriiro,
tc
paoiiusio
lecjnUo. c i Tctiui oibit contulio. d fFalfa
dogmata
, acuto acumine dialc-
fticstfcipta
Stirthor ci< fi'er scolorata.
12
qui
rccondendus
esin horrea
mea,
?
qucm
triui
varijs
tlere. ft.i.
refpondir,&dixit:tCcciditceciditBal3ylon,&orafcii!ptiIia
^.'
n----
:
*"'-
Apo./^.c.
a
*,ilni
dc irira cft.deleria !oo>
ur. b % Vox
vitiphetat
vel Chritti :
quafi qu*
debai teci tibi.
' angUltUSjVt
CXCUtC

{ciiedic4inonfdill<'diciuai cTOIeiufaUm rouiiis ttibuUtionibusiiituut*.

I4
rcm
palCaS
OC tUtl'-
d
lldellfempliconlliufliinaiea.Oiri-
lebufaii nui* Aureuna.
,^ r-nm r^i.n'; /-^f....
1, tit.iuw ivv/L^.^
,
^.
-.^-_ [,.!L.e
_
ri- <i 15
cum
purUjConier-
.virtutcanimi,gfpe
h d^oruciuscotrita
sutitcrra. Trituramea&
hhaareaejne^*,
CulatOr "TnTarilia
^ '
_
^ t i" t mra vnba cicde
doininierimlunrijuin<fi.illalleie.
^ Vcl .ilii.
qua:
ailjiui a diio cxcrcituum Dco
lfracl,annunciaui
vobis.
eomcm^
lauonis,
d
Super
16 re
inhorrea,
qu
17
audiui a domino
1 8 C.X Dco Ifrael
, &c,
Onut
NICOLAVS DE LYRA.

I Comcdcntcs (k
bibenicsfurgitcprincipcs.f(/.;^of/7f-
tdf
hon
(jl
vobts
tcnpusfejlinandi ,jtd mc^is
vos
dtfcndendi quut
eadem noHe
Tcrplf
Cf
f^^di intrauerur.t ciuitatem modo
fupradi-
f.o,& ir,terfe8t(S ftit Batthafjr
cum
populofiio,Dan.f.
1
Hxc cnim dixit mihi. Htc
conjequemer prophrta explicat
modum veniemJi
Perf^rum , & Madorum contra
Babjlonem
di.
Hzc cnim dixit mihi.
rf cuius verbum
nonpotcli ejjefatfum.
3
Vadc &
ponc Ipcculatorcm
. Dicunt Hebrgiy
j. iftefHit
jlbaiuih
propheta, eoijuodjubditur
mfra: Super fpsculam
domini
egolumiians,
&c.
Cuiusfententiaponiiur,^bdcu.2.experfona
l
ipfius didajcd
mclins
inteUigitur
de
ipiomet
Jfaia, vtbabeturex
fide
huius
partis.
Sic
igitur exponitur^Vzdc
&
ponc fpcculato
rem.
fcilicet teipfum
ad videndum &
nuntiandumpopulo
tuo
que
ventura
funt
fuper Bdhylontm.
4
Etvidit.
LoquiturdeJeipfoquafidealtcro.Ethicmoduslo-
quendi frequens
tfl
inprophetis
& etiam in
enangelijs.
5
Currum duorum
cquitum
. Ideil
Cyn regis Terfarum,
ksr
Dartj regis
Mdorum ,
qui
erant iun{li
quaft
duji
rotf
in vno
curru adcurrcndum contra
Bahylonem.
6 Afccnforem afini. yidii enim
vifione
ima^inaria
duos
equi
tes,quorum
vnus
equitabat afinum,&
altcr
camcium-.etintelitxit,
^equiutns afinumfignijicabjt Cyrum prefidenttmregnoTerfaru:
quoi vfque
ad
temput Cyri
fuerat
ijumilc
&fubicBum ,
&
quod
afterfor
cameli
{
qui
efl
animal nobile &
magnificum) fignificabat
Dariumprxfidentem regno Mci;dorum,qttod
a
Longo
ti
mporefuerat
nobde
&magnum.
7
Etcontcmplatuscftdiligcntcr..^rfpcTnpJfnfKTO
rcuela
tionimdiuinamftcutbonus difiipulus
ad
intclligendum magiHri
fui
doilrinam, vnde
dicitinfra.l.b.
Mane
crigit
mihi
aurem,vt
a-
diam eum
quafi magiflrum.
8 Et clamauit lco . Quia ficut rugitus
leonis eU
teriibili^fic
prophttiafua
erat terribilis
Kabylonijs.
5> Super fpeculam
donuni
cgo
fum flans
,
&c. Taratus
ud videniium iU"ii
quod
miht
ejii imit .r.
1
o Et
(upcr,flcc.
yt
per def
^ut
feu peccatu
meti dtuinis reue
lationibus non
ponatn impedimentum.Et fubditur
vijiofibt ofienfa,
J I Eccc iftc.vcnit.
fciticet
contra
B.:by'onem.
1 2 Vir afccnlor. Ideji Cyros
in pmxmo
accrpturusfuper
duo
regna
d.^minium.ytl aliitr: Vir afccnfor.i viri
afcetiJores,acci-
pirndo (ingulare pro plurali.fio
i Exod. i.r. Vcnic
mufcagra-
mCRm^iideJifmuttifudo mulcarum: &iiii vn
ijunt
Cyrus
&D>i~
rius,itaqudd perbigam equitim idemintcliigitnr quodfupra per
currum duorum
equitum.
1
j
Et
rcfpondit
&
dixit.fciUcei ifaias prophcta, qiii
nomina
tus
efl hitjpct ulator,
vi dtiimi eii. _
14
Ccciditcccidit
Eaby\on. &duplicaturcecidU,admaiorS
^
aJfirmatioHi m,vt
communiier
cxponitur.l{ab.
Sal. dicit
qubd
dupli
catur ad
fignificandum duplicem Babylonia cafum,rn'm
a
Cyro
et
^
.
Dario,a
quibus capta fuit
&
incenfa,
alium a domino a
quo poftea^^^^'
fubuerfa eft totaliter
^
efi mhabitahilis
fa8a
vt di3u
rji fupra
1
3.
EritBabylonfubucrfa,
ficut fubuerti dominus Sodo-
mam,&
Gomorrham.
I
J
Etomnia.
Quia Verft
( Moedi ea
confringentes,
aurum &
argentum afportauerunt.Confequenter
Ifaias conuerticfe
ad
loquen
dum de
rtgno
Iud.t,dicens.
16 Trituramca. fn Hebreo habetur
filinSyidcm tamcn
figni-
ficatur vtroque
vocabulo.
Vrophcta
enim
populTi rcgni
lndx vucat
trituram
fuam
,
&
Jiliumfeujiliam areeju^
,
per quod
in:e'digitur
granumpurum apalea excujfum.
Intentto cnim cius erat e.xcutere a
populo
illoomncm
malitiam,& caFHgare
eos
per aliorumflagella
tioncm abeodrvuntiatam.ldeofubdttur.
17 Quxaudiui. Quifallerenonpotcfl, netfalli.
18 Annuntiaui
vohis.inveritateproveflracorrcfiionr.Etpcr
hocpatet,fptotapafs
ijiaalocoillo
:
Vadc &
ponc fpcculato-
tcm,Scc.intelligitur
de
lfaia,&
non de alio
propheta.
*Onus
ex Bi^
I
M0R^.AL1TEI\.
\
I Comedentes &bihentes,&c. idcft vos
praidicatorcs
facra
fcriptura rcfcdi,&
principcs
in cxcrcitu Cliriftiano con-
ftituti,rfal.4?.d.C6nftitueseo5prin.
t
^>r/.c/jy.fcilicctorationisdcuotxadrcfiftendum po-

tcftati diabolica:.
a
Wfc
fnim.
pcr
facram
fcripturam,vcl fpccialcm infpi-
rationcm.
3 i^adc &
pone fPrculatorcm
. idcft intcUcQum tuum ad
I
intellijcndum.
4 i^i'
pcrduascurrnsrotas.duotcftamctadcfignan
tur^pcrduoicquitcsChriftus&Moyfcsintclliguntur.
6
w^/'iiy.ayii.Chriftu,q pullu afin?
df
cqtalTc,
Mat.n.
t Etaittnjortm ct)f./(.fcilicct
Moyicn populi
Iiidaici du
c :m .
Canitlus cnim cft animal
sibofum
: idco
fignat
popu-
populum
ludaicum
luperbum
contra Deum.
9
SupcrJpecutam domini,&c.zd
fcicndu cius voluntatcm.
II
Ettccevrnit,&c. i.viri,
accipicndofingularcproplu-
raIi,ficutdicitur,Exod.8
f.
Fenitmufcagrauitlima,imnkitii
domufcarum.Et ifti viri funtChriftus&
Moyfcs.
t
ttdtxie.
idcftdixcruntcontrapcccatorcsobflinatos,
contraquosChriftus
&
Moylcslocutifunt.
14 CciiditceciditBal))'lon.?nmus
enimcaluscft
inculpa
mortalcm,& Iccundusingchcnnam.
15
if ownjii
/t'/pr//M,ei^c.Sculptiienamq;luxurioficftri-
balda,&
auari
pccunia:&
ficdc
alijs
in
quib.fine ponunt
pcccatorcs,quxc6tcruntcfi
in
mortcpcnitusaufcrunt.
16 Tritura rnra.i.
gens
a me
pcrcufta.fcd
non emcndata.
17
i;)j:<3rfiMi,^<.f
pocnamxtcrnam
obftinatis.
18 ^n/i;</j(t/.hocn.annuntiarc dcbct
pdicator
vcritatis.
t
Onus
211
Gloford.&NicoIaideLyra
2l2
a Onus Duma.
LXX.Iduma;x,qu^
cfl
pronincia
Sa^race-
nora.Duma,rcgio
ldumea;:habitatorcs eius
deprogcnie
E(au,qui
Edom & Seir, Iduma^iaute ab
AflTyriis
& Chal-
d.vis
expugnati
runt,(icut
& due
tribus.Qui
vidcntes
poft
Ixx.annos duas trib.a feruitio
liberari,
& fe in
captiuita-
te
teneri,
cum de cade ftir-
a
b
c
f
Adhuc
captiuus qui
eft rtx Scir.
Onus
Duma,ad
me clamat cx Seir . Cuftos
a
fLiberas populum tuutii.quifi
illis dormientibus
pro ipfis vigiUs, quare
&
rosdeeod-rai;cncre(iiTiiliternjn
liberas. bfDeus oninipotens.
juid
de node : cullos
t
quide
nodle dixit
t quid
CuftoS meUS die aC nOcXe
a^^Deusomnipotens. bcrcinpuslibeiationispopulomeo. c^TiibuUtio
mc ad
pnriam
vocat,vt
re-
;>dumi.
d
fMe.
eTT^tocorde.^ d
^. e
linquensSeir(quiinterpre
d cultos; venitmane&nox.
Sl
qu^ritls qritc:
taturhifpidus
&pilofus)
e
rcuertarapudeu
habitatu f
rus. Dumafimilitudo
vel
pe
fucrmt,
implorabat
au-
xilium dfii ; & hoceft
,
O-
nus Duma ad me clamat.
b ^dmectamar. Deus,
f.
cu ftos meus die ac node
a
<rR.elinquetesidoIi.fPjrii.ndo.
bfEiiam
fic.
conuertimini,et
uenite
tl
in Arabla
filenfiu . Idumxatcrrcna.
pcrnoaatiusPofliimuscrgo
diccrc,
cp
adfimilitudine
populi
ll-
rael vocetur
gentiu
multi
tudo: & vbi
prius
fuerat fi
lentifi
lcgis
Dei
,
ibi fit cla-
morconfeffionis. P6t&
t
Theman
ccclcfia narrare
, 9
dns dc
Scir
,
i. de terrenis locis ad
fc
clamct,&
ad falute
pro-
uocet,& dicat ad eu: O cu
B
ftos
,
qui
de nofte confur-
gcns
verfaris in
tencbris.q
cs in carne
abfq; peccato
carnis,quaca
voluifti hu.
c 1
i.i me. 1 De
captiuitate.
Onus in
Arabia,
a
f^Ad vcfp'"umdemoia
fle.& ad matu.li.
In faltu
t
aduefperam
dormietis in femi-
a
^OIfmafUtx. 5^,Njn e.ipeftetisdonec
veniat.
bfPopuIo
meo
lugienti
ad vos. c
^'Quia
in laltufuit. d
fDoftrini.
^ Baftifmo.
fNon folutn
panem.
tisDodanim. Occurrcntes fitienrifertea'*-
a^Quihabetis
lumen fcientiac
fcripiurarum.Sc
charitatis. blMeridianam.
c l^deusabaultrovenitt.
d fVerbi Dei. 'Mon
tantum
cum
aqua.
cjuam qui
habitatis tcrram
f
auftri : cum
fPopulolaffb.
panibus
occurrite
fu^ienti
. A facie cnim
a
5^Hiteticoruin:doftrinjcgenimm: ulafpheniiat
ladacoium. bfAdiuxi-
lium vertrum.
cfBabyloniotum. Qiijj
multos videte interfeftos ceci-
d'11'e in
praclio.
gladiorum fugerunt
,
a facie
gladij
immj:-
Super
cetuiccs. b
"(EUmitirumJqui fagittarij opiiaii,
5c veneiunt cutn
Chald.eis.
ncntis,
afacicarcu? extenti
,
a facie
grauis
tur.To.f
nianum
corpusaflumere.
Dixit cuftosSamaritanus,
f
qui
vulncratu
portauitpro-
j)rijs
humeris ad ftabulum. V^nit mane Sc
nox,gentibus
lcilicet fol
iuftitise,IudiEistcnebrx.
Vnde : ycnon viientes
yideant,&
videmes cxci.
Loquitur
deinde
gentibus.
Si mc
qua;ritis,ftudiofius quxrite.
^ Theodoretus.Seir
monsIdumxorucrat,abEfau no
mentraxit,quipilofuserat,
Sei.n.Hebra;a voxLatinc
pi
lofum
fignificat.
Et
qm
timcnteshoftesad muros cxcu-
bias faciebant,node & die,&
clamabant,& ficterrituros
fc
hoftesputabant.Hos prophetaobiurgans,ait.Cuftodi
-
te
jjpugnacula,
& cuftodite
quid
node
fiat,
rcde.n. iftud
facitis
, quod propatri^
murisconfiftitis
,
fi tamen falu-
tem
quxritis,ad
me
venitc,nc
fidatia vcftris
viribus,fi
ad
ine
confugiiiSjVOs
defcndam.
c cuHos
qi4id
de noBe. 4
Gregoriusdenode
cuftos vc-
nit,quiahumani gcneris protedor
& manifeftus in car-
ne
apparuit,&
tii huc
prcfla ^fidi? fiiq
tcncbris ludca mi-
nime
cognouitVbi
bene ex vocecuftodis additur,Vcnit
mane &
nox,quia per
eius
pfentia
& noua lux mudo in
claruit,tn
in corde infidelium vctufta CKcitasreraanfit.
Q
-jc
Procopius.Hos 9 Idumforu
metu
terretur,vtad
fe ac
ccdant
propere,fuaq-,
ibi
propugnacula
tucatur.tatrto cn D
ftode
nofte,&
die vfi hortatur.Iam
ergo,ait,non
ab al o
quam
a me
qui eget
auxilium
qu^rat.
Mccum
habitct,
qni
falutis fua: curam habct. IUisenim fuam
operamaii
xiliumque poUicetur,fi apud eumvclintpermanere.
d f^enit
mane,&( .
Quafi
po

1
pulo
mco dabo lumcn lartil
2 tice reuertenti a
captiuitarc:
'
5
vos aut in noftc
captinita-
4 tisderelinqua,quiacxulta-
5 ftisfupercontritionepopii
6
liraci;quia.n.Iduma;ideca
7 ptiuitatelfracl
funt
IjBtati,
8
ideo&ipfi luntcaptiuati.
9
e
i~i</4;m/V,Siqritismeuni
ip auxiliuminneceflitate.(/.? I
1 1 mc.fimilitcr
I^fperitatc.Ctf
ucrtimnizd
mecorde./^f/2/tf,
opcratione,&
ficaudia vo.s.
f Onus in
^rabia.Avahcssnt
Saracehi ab
Ifmaelc,
& Cc-
dar fiiio
cius,qui
mehus ab
Agar
matre fua
,
Agarcni;
fcdmalueruntvocari Sara
1 2 ceni
quafi
Sars
libera:, non
Agar
ancill.E,fint
filij.Hi
cu
g"
dcbuifl^ent
pane
&
aqua
da
re
lud^is fugientib.
a facic
Chaldeoru,
pancm pr^bcn
tes
aq
lubtraxcrunt
,
vt fiti
magisinardefccr^t perirer.
Ouapropter
&
ipfi
in
capri
uitatc dudi. Inde
alloquiturDcus
Iudaos
fugicntes
Cc.
g infaltuad vefpera.
O
lud^i qui
obfidione
Babylonia
fu-
gictis
in
faltu,i.in
filuisSaracenoru
dormietis,
fugicntes
Chald^osi
fcmitis
Dodanim,qdinterpretat i,ppinquos
vel
cognatos.i.ivia q
ducit ad
,fpiquos
veftros Saracenos
h
Vtlpera. Qnx
eft
principium
nolis.Qui
peccarc
inci
pit ,
in
vcfpera
eft, qui
ad fummum
venit,in media no-
61e .
Medianofteprimogcnita Aegypti
occiduntur .
Pe-
trusncgat,luce
iam vicina
posnitet.
Exo
i initmtis.
Quiavcfperaprincipiummalorum.Lxx.
InMit
via
Dcdan.quod interprctatur
iudicia .
Quot.n.pcccato-
rum
gencra,tot
iudicia.Qui peccatoru ingrediuntur
viS
non in
agris
confitis dormiunt:fcd in faltu
infruduofo;
vbi
vcpres,(pin9,bcftix.Is
faltus
plurcs
deuorauit deexer
citu
Abfalonis,quagladius qii contrapatrem
rebcUauir.
k
Occurrentes
fitientiferte
.
Hoccontracospoteftdici,qui
pcio
& defidia: fe tradiderunt &
propria
falute contenti
funt, necpcenitenfibus&
conuerfis
manumporrigunt.
1
sitientifeneaquam. Fatigatis
fratribusardorefolis &
Ctisferte
aquara,nein folitudincpcreant.
m Qui habitatis. 4
Gregorius
In tcrra
Auftrihabitant,
^
NICOLAVS De LYRA.
* I OnUS
Dnmz.Hicprophetafcribit
cotra
ldumps,quipofi capti
uitateregni ludffuerut captiuatia Tiabuchodonofot
:
tposiea
libc
ratis
ludfispcr Cyruipft nofuerYit
liberati:f^ quod conquercban-
tur,cu
defcendiffent
de
Ifaac pcr Efau,ftcut filij Ifraetper lacob:fed
hoc no
valcbat,quia
nofuerat ita pcenitetes et
conueyfi ad^ Deuficut
Judf,&
hocefl
qi40ddr:Oaus Dama,j.
Edorn.ncia.n'.Hebraicci
Aliqn
variatur a
partc principij
et a
partefinis,ftcut
& Latina. vn
dejicut
idem nomen
efi Colinus &
\icolaus ,Jtc
Edom &Duma.
2 Ad me
clama,&c.?.fo/>a/Kf
Idumxoru in
captiuitate
detetus.
dom.n.& Seir
noiafunt einfdeterre.
Adme clamat
profua
libera
tione.
P^a.
Sa.dicit
^ ifie clamor
intelligitur
oro
angeli pr^ftdentis
foputo Idumcoru.Angeli.n.fau^i
Deum
deprccantur pro populis,
quorucufiodi:efuntprefe&i,vthabetur,DatKi6. j
Cuftos.r.rfo-
mne,Tjui
escuflos oiumfcim illud, P/i
2 g.Nifi diiscuftodicrit
ciui.
4 Qtiid
de nofte. i.
quantum
remanet de noBe huius ca-
ptiuitatis. 5
D'mt Cu(\os. idcB dominus
loquens per Ifaiam.
6 Venit
manc,&c./,?af
cofolationis,ct
nox tribulationis in-
ducutur a
Deofc^m
meritaet demerita
holum.q.d.ft
vultis exire d
captiuitatis
tio5ie.
7 C6uertimini,&C.af/
mc reraciter et ex cor
de.Ideojubditur:Si qri.quxri.
S Onusm
Ardb.Hicpropheta
fci
ibit cotra
^garenos qui magis proprie fic
nominatur
q
Sarace-
m,eo 5 defct-derHt
ab
.AbrahSf Ifmsde anciUf .Agirfilm:fedipft
yfurpaueiiitjibi
nome a
Sara^qfuitlibera, Tfe.n.quo
I^abuchoao-
mjor
uafiauit
lud^amuLtidelfdeisfugerHt
verfus .Arabia,vbi
ha
bitahat
otgarcni
credetes
fe
ibi habtre
aliqS refugiu,
eo
ip dcfcende
rant ab
Ubraha,ficut
et
ipft
ecotrario
fuerunt
eis
duri.ff quod pro
pheta
derwciat corii
punitione,diccs:OniiS
itl Avab.Circa
qifcie
du,^ dnplex efl
jtrahia.f.fuuperior
etitnferior. lnferior
aTapropitt
(jua
eii
ludttf
ad
q fugerut
Iudd:et
illafuit captiuata
a
t^abucho
donofor f^
duritia
prcdi3'i
etno alia: & aihoc denotandit d^ liic:
Onusin
Atzb.i.inynapane .Arabi^^etnoin
tota:&non dicit
onus
Arabixficut
onus
B3by!onis,& atiorJi.Confequeier defcribit
fuga IudfOru,dicens. 9
In faltu
ad,&c.ff defetia hofpit!f,quia
ndrecipientvos ^gareni.
loInlcmitisDodanim.
T^omeneH
lociadqueefl viaperfaltiiitiu.
11, Occurrcntes
fitienti,
&c.
idefl,o
vos
.Agareni, qui
habitatis
inplaga
aujlrali
rejpeHn
ludxA
occurrite
mifericorditer lud^ii fugieniibus,qi:i funt
cognati
vejlri.
12 A
facie.n.gladioramfugerunt,&c.ii'.-/.//?d/o;'Zon/>rc-
^ ceditrx
t
M
li^
L l T E
li.
I Onus Duma . Sicut Aihxx fuit in
expofitione literali,Ed6
&Duma ide
fignat.Edo intcrpretat
terrcnus:& io
fignat
inordinata
cupiditatetcrrcnoru,&ideocum
df. Onus Du
tna. admc
c/jwaj.idecft ac fi diceretur:
grauitas peccaticu-
pidorumexpctitpunitionepcriuftitiadiuinam,
ficutdf
Gcn.^.b,
Eue vox
fanguinis fratris
tui jibel.cl.ad me de
terra.
3
Dixitcudos.
idcftdominusdequodiciturPfal.
i26.a.
i\(//;
duminus
cufiodiciit
ciuitatcm.frufira vigitat qui
cufiodit
ea.
6 Vcnit m^nc/tc.
i.profpcritate cupiditatis
tcrrenc
fcquit
nox
gehenn?,ficut patct
Luc.i 6.dc diuitc
epulone.
Qiiia
tii
hgc pocna poteuadi per
veritatS
poenitenti?,fubduur.
f
si
quxritis qHierite,&c.i.ii qu^ritis
veraciter eualerc
poc
nam
gchcnnae,
couertiinini
per
vcritatem
pa;niteti.x,&
venite
pei" opera
mifcricordis. 8 Onus m .Arabia.hic
loq-
turprophctacotra Saracenos,quosdenuntiatpcr gladiii
extcrminandos.pcrquodfigniHcaturilludquoddixerut
aliqui
doftorcs nfi de
lcgc
Mahumcti ,
qd
ucut
pcr gla-
diumincfpij!,& pgladiu tcnetur,itapgladiii
tcrminabit.
t tlOi\^-
215
0C[iu
in cccIcHa
pofiti/tiperni fpiritus
charitate
perflitur.
A
Fugitautemquihuius
mudimalaeuadcre
concupifcit.

Qui crgo
in terra Auilri habitat ,
fugienti
cum
panibus
occurrat,
i.is
qui
iam fanclo
fpintu
intra ecclefiam
plc-
nus
eft,cuqui
malafuaeuadei'cnituur,eruditionisaUo-
quio
cololetur.
Fugienti.f.
cii
panibus occurrcrc,
eft
metuenti xterna
fuppli-
cia,dodrinx facrcefcas of

ferrc: & modo tumore ter

IfakCap.XXII. 214
rorec6primcrc,m6 pauo-
recxhortatione rcfoucre.
a ^dhnc in vfto
,
&c.
q.
d.
Quia
non liabuifli in cos
.
mifericordiam
propc
fufli
'^
ncbitis
captiuitatis
mifc-
'
riam. l'oi\ annuni a ludai-
ca
captiuitatc
& Icrulaicm
f
ubuerlJonc,iii quoquc
va
manetindubitatafides,
damna
grauifllma
paficmini D
Poflunt&
ha:cdchisintcl!igifseuicntcinecclcliam
per-^
lcxutione,
du Chriftiani efle fe
fimulant, reat
lcnticnres
cumhajrcticisoppugnanr
,
quorum
flagitium non dui
poftcadiuinxiuftitixvindiaavlturacft.
. , . .
b
Quafi inanHomener.m^ii.
a TOccurt..e fag.cn..,quoni,n,. TQ^
Nc
dcfpiciari,
n,irc.
q^Q
j ^(^.
QuQmodo mcr-
ccnnariusannu
fuumpu.
Adhuc in vno anno t
quafi
in anno merccn- "5"^
laborcm.dum inhiac
^n-a
'
a ad
merccdem , fic & vobis
Au^i\.>>ii^Muitiaui. T
v^
r*c
ucnjicians
niiic-
ins:CUo cnim veni^t dies vcltra.Scc. fFututi.
prxlij
.
Quoniam
ha^cdicit dominus adme:
-
'Captiuiiatiseotmnfuftincbitvosdominus.
ilatiiunr.

Procopius.Apcrit quac fugicntibuslfraditis prsfla-
rc
docucrat.Vos.n.aitoTha:nianitc,initincrcDcda
fu-
gicntib.
obuiam
prodirc,&
ea
quib. egcbutoffcrrc opor
tuit.Quod
humanitatis officiu cua vobis
neglc<^u
fit.no
dubiucft,quin
anno
conlcquetcqiidiuin^prcdidionis
*^Foftannum.
narij
,
^ aufcrctur omnis
gloria
Cedar: &
a
^Sjraccnitf >-.)iib
Aflyiiji: quilagittaiijlunt
Ctut Ifmael
pateiectum,
c;u:j m lolitudinr moiantur.
t
reJiquiienumeri fagittariorum
fortiumde
a
T ABabvlonij'. fOtnnium.
nlijs
Cedar imminiientur : Dominus enim
a f
Froptix t)ui
liil ctt
elt.metccs
vidcntium Deum.
Deus Ifracl locutus elt.
*
NICOLAVS DE LYRa.
p
ttdit ex
pHfiUanimituieJid
ex
neceffttate.propter quoddebetis
eis
magii
rompit/.Etquia
hoc
nonfciiJits,ideojHbditurpa;na
yeftra
c*M ctcitur.

Quoniamhacc dicitdominus.
CuiusdiHumnonpotefl
ffjefaliun.
i Adhuc iii vno anno.
idejlpofl captiuitatem ludsoruper
vnum annum tantum
flahitis
in
glotia
&
potffiate
reftra.
3 Quafi
in anno
mcrccnnarij. i.ficut
menenarius tonftde'
vatfifurn
anni ia
quolncatus
ejt
ad
Jeruiendum d^ecipiendu pr4-
mium
3 minimumrcftat
fpatium,
4
quiapropceftexcidium.Si
cut.f.annus
merccnnarij
ci
5 to
pr^tcrit,qui
tantum cx-
pedat
mcrccdcm laboris
<J
vcl
fcmpcr laboraf,vt
labo
ris
mcrccdem
recipiat:
fic
gloria
Ccdar,quiinterpre
; L- .!.-,, ^ taturtcncbrc.vndciH-jyKa.
mcumhabitmtibus
Cedar.
Qmnis
quoque fagittariorum,
idcft diucrforum
dogmatum
numcrus,quiin
faltu Ara
hix
vulncrabar,redigetur
in
nihilum, cCi
fugicntcs
fue-
rintde faltu ibertati &
aquas
baptifmi acccpcrint , pa-
nemquccoclcftcmcomcderint.
Pfal. xn.\t.
mium,jK^oconJidero
reduere
vobtsp^mpro
veitra durmu et
nequmajiatm
illo anno
tranfaao. Ideo
fubditur.
4
Etaufcreturomnis,&c./V/f/Z terr^
.Agt^^cnorum fic
nomi
nat* a
Cedarfitio
Ifmaetisper
vnum annum
enimpoficaptiuita-
tem r,
^nt
luda
captiuauit
eos
T^abuchodonofor.
5
Et
rcliquiar,
&c.
Erar.tenim^gayeniexercitatiinartefa-
^ntandtficut
&
Jfmaeieorumpater.vtdicitur Cen.2t.d.Ta&uC^
quc
cft luucnis
fagittarius.
6
Dominus eniiii
Dcus. Cuius verbu
cH
fiabile &
firmum,
cr mhoc
oihnditpropheta,r,udd
hxc
eftprophetia pr^deflinati<^
nis,(iiuinfaUibiliteradmpletur.
TiBe
C AP. XXII.
\kj
vatlis, Icru :
falcm
quonda
domina
gcn-
I
tium,ciuitasrc
gis magni,nuc
dcfpcdiue
dicitur vallis.
noncnim
valliseft,
quia
in montc eft .
fcdquia
hu-
miliseftfacla,
&vilis(ub-
dita
idolis.ficut
& caftcllfi
dcfpcftiuc
dicta eft . Itcin
caftcUum
, quod
cotra vos
cft, &bcnevallis vifionis.
,
Ibi cnim
prophct?
fucriit,
qui
vifioncs vidcrc mcrucruLNcc
pcrtincnt
ha;c ad ob-
fidioncm
qua:
fada cft aScnnachcrib
tcmporc Fvxciii^,
fcdmagis adcamquac
tcmporcScdcchiaca Nabucho-
donolbr fada cft . Onus
hsercticorum,
qui
dc fublirai
fcnfu
lcripturarum
ad
infimacorrucrunt.
*
Procopius.Vallcm
idcolcrofolymanominat.quod
ad
Sionis radiccs fita fit.
a
yaUis.viJi.Lxx.Sion.
idcft
fpccul^.fcilicct
ccdcfic.vn-
dcConflitutusfum
rex ab
eojuper
swn
mon.&c.
Qui
idfiduuttn
dominOfftcut
mons
Sion.Ef.diligit dominuspor.
iionfuper
omnia
taliernacula Jacob.
AP
XXII;
NVi vallis
vi/ionis.
a fVox ptopheixei perfon fpitituflin
Oi. INon
taamm.iliji.
J
ProcopiusNo
fimplici
tcrdixit
Sion.vcl
vallcSio
vt^ iilovit?gcncrc&
cx
Quicl..amquoq:tibiefl, ,
t^SiTl^t^CZ

fUpinione
lua , vnde poiius humi- ;s ...:^
-
tii
u.t... h^in.etaho,'^
Ja
vitioru
vallibus laccrc
quiaafccndilliL^:ruom-
docc-at.
Eft.n.Sionmons
a1Flural.tet.q.iiamultahet.>,u
^*"
P"altUS , vblCOnftluaum
vatietas. ^Adexcelfa.
b
YFiiuslatitis,
poft-riftitix.
NICOLAVS DE
LYRA.
C A P. XXII.
ONUS
vallis. Hic inter
punitiones
aliarum
gentium refumit
propheta puniiionem
regni
ludx
, addendo
aliqua
qu
non
fuerum
Juperius
dicla. Et diuiditur in duas
partcs,quia
prmo pro-
phcta
loquitur
contra
regnumjecundo
cdtrafacerdotiurn,ibi:Hqc
Xio. dicit
dominus. Vrima in
duas.quiaprimo dcfcribitur
regui
lu-
d*
pumtio,ltcundo
fubditur punitionis ratio,ibi.Et reuclata cft.
1'rmaadhuc in
duas,quiapnmbfonitur
dexnmtatiopanx.fciun-
dofubditur
compajfioprophetaytbi: Proptcrca
dixi . Circa
pri-
fnum
dititur.
'

Onus vallis.
vifi.Z;iVrt.r. Jerufatem auantum ad vnam
partc
l'i
in
mo,ue,tamen v,ia
pars
eius
dl
in
valle.Et
quia proplma
hic
aenumtat
tuturam eius
deieaionem
per l^abuchodonofor
rcgem
,
. r
I
fucrat domini
tempiu.
Si
nic ir. n., \\^

gnificat etiamSionverbii
cu, H
"
tcOacIamorisj bciacuiiRfidc
quidcfl^

^:::r^z::::Ti;^^l:L^i::!Z
^^'""^i"
'p'"^
vaiicqu?
&
fan^ora fe^nueniirc
|ioi,a.-,.uf. Sioni adiacct
,
proftrati
F
plcna:
vrbs
t
rrcqucns
,
ciuitas
cxultans.
6 funt. Virtuti
cnimcuili-
.
bct malitia
fcmper
adia-
cct,iniftamqucdclabaturncccnccft,quiillaexcidit,qua
lcs
cxiftunt,
qui
a fide in incrediilitatcm
dcturbati,i
ntcr
gcntcscxteras ludarinumcrantur,
qui
tamcn in tam in-
foelici rcrum
fucccftlu ita
intufmc(cunr,vtapropheta
au
di^nt.i^^idfuiinitiby uiaalcendiHiomnes tn fda
vana,&. ad
ucrfusChriftum,Tollctollccrucifigcclamare,ii(qucvo
cibus totam vrbcm
rcplcre,
non
dcfi/ftis?
b
Q^idnam
tibi
quoque. q.
d. cum
philofophia
&
fapien-
tiafccularisdc fublimibus
difputans.fimplicitatcm
cc-
clcfi?contcmnat,curtuquoqucfcaariscxcclfa>
pnih,^
c vtena.doanm
h?rcticorumplcnacftmultiloquio& ib.dcia.t6.*a.
damore.
^
/^,^,,.
J< Proco-
idcopoiius
nominat earn nomine vutlis
quarn
montn.
2 Vifionis.
quia multipropheif vifiones
habuerunt de eius de-
flruilinne.
l Quidnam tibi
quoquccft. idrfl qua
de
caufa.
4 Quia afccndifti,&c. idcfl adfacrificandum
idolis
fuper
te-
Ha
doMurim,
vt dicunt lommutnier
cxpofitorcs nojlri
: &in IjoC
tangitur cutpa
ciuitatis
proptcr quam
deHruBa
fuit ./. idulotairia.
I{ab.
Sal.txponit,
quodappropinquanteexercitu
T^abucljodonofor
ad
lcrufjlcm
homines
afcendtbantfuper
tcEla
dcrnorum,
qi<.t/,<nt
plana
in terra itla ad
cohfiderandum
indv
magriitudincm
cxeni-
tus :&ad
proijcicridum
inde contra
aducrfarios tapides
&
/pitula
cim rnachmis ad hoc ibi
dijpofitis.
5 Clarnoris
plcna.qiiainpr^parationefitclamorpopuli.
6 Vrbs
frcq
u cn
s, &c
idcji
qu^/u
ifli exultans ex
frtquentia
populiin
tc habitantis. *
/,,/fy
M O
H,
.4 L I T E
H^.
~~"

t t^<:o7tuti^;c!!i^-S^^^^^^
malumpopulum Chriflianum,
quipcr
ludaicum fi-
T
a
wntra
ludaicura
populum
.
Myfticc
vcro contra
gna
i.Coiiatli.io.c.On,n,ainfiguracormi^cba..t
iilis.
Qui
*"*'
t populus
^^
Glof.ord.
&Nicolai
de
Ly
ra i\6
03.
Intetfe^tur.Y&WisScWi-
A
cetSion,voluntatcpropria
ad hxreticos.l.tranficrunt,
Comparationeeorum
qui
|aliasn6
ha
poft prelium
vili funt,
in-
bec tuimor-
fceijcius vulncrantur , qui
"''
fpontelctradunt.Qiiomo-
t
a ha.latori
do i"
martyrio qui poft pnc
bttt.
nasncgat,lcuiuspunitur,
quam qui
fine ncceffitate
Chrirtumabncgat.
in
cap.p. 4
Procopius.Quado pcc
enefis,
cgtum admortcmcfl,quo
anima intcrir,dicitur
intcr
fici,
non interfici ferror.
a CMaximafineceitanuneJicomentioneab
hJitctJc.sfupplantaturpars.
^
b 1Sedfami-&
fitl.
^ ^Q^aomnfs tugenmt.
Intcrfedi
tui non
inteifedigUdio,
nec mor-
^Eiiini. aiHsicticotum.
f
a nabis cxietunt.leu
ex nobis non fuerunt
tui
t
tui.mortui
in bcllo. Cundi
principcs
lui
a CAd fy.iagogam
latha:>i ab ecclefia. b
tCapti
a Chaldat.s .
cVinculi
diaboli. vnde: Anima noftraficut panei
cte. eltdela. c f
Quu
obtu-
rauctunt aures 'naj ,
t non audirent bonum.
fLigeruntfimul,
tdureq,ligati
funt. Omnes
a Tnuasdeupiunthatietici
feinueniflegloriantur. bcL.iqueu
pccc.ti.
c
TCum principibu!
1
qui
inuenti
lunt vindi
funt
paritcr procul
a
1-Adomlno.
b
TQmafugiunt.
c
fEgo
Iiaiis . d rConfoIantes.
tO
rr
mprophax.
e5"Vnde: Qjjsinhrmatur,
8cegoinfitm(-^
fugcrut
.
Proptercadixi,rcceditc
a
mc,
amare 5
.1 1 Vaftitatem populi
mei. 1 Sic .Saraucl
plangebat
!>aiil,& lciufalem
rhrifKis. b^lnclinariaH
me
afgrotantemnimiodolore.
lere.
sf.h.
b
cunaiprinapcs,&i.bicut
d
^^0 . Nolitc incumbcrc,vt
confolcmini mc
in Icremia
legitur
: Sede
chias
noacpcr
muri fora-
mcn
cumprincipibus
exi-
uit &
aufugit
,
ftd in cam-
pis
Icrichontinis
capti ,
ad
Nabuchodonoibr (qui
tuc
cratin Rcblata: ibi cnim
^No tilij: qui virilitatispetdiditdignitatem.
b^^Scilicei.
mm net
qns finguloiuni operum
dcmonftte'.
fuper
vaftitate
Ci\\x
populi
mei. Diesenim
a TNonleiufalem: quzvifiopacis,
fed
antiqui
nomi-
nis hiebus
quod irterpietatut
conculcat'0.
intcrfcvilionis
& conculcationis,
& flctuum
a ^Oritur. b fNon in raonte vifionis- c Tleriifalem.
-
1 h
mancns cxercitum fuum e
tdomino
Deoexcrcituum
m vallcviTionis,
adcaoiendam Vrbempra:-
3
ti-aaensfauicr,
lomnlno dellru.-.tur. b
THreticotum
contta
r .
,
_ .
^Ktit-
ecclefiam conHtiiclum. cTExtitit.
t...,s"Sl1tt!;^f!;lii
t Sciilcan. murum
.
&
mignificus fiipcr
-
a
fnoftorcsquifpinChtiftOii.ontecondllere
gloriantur.
vnde.Venitj
auen-
aamusadmontem,Scc. nTemplumquodeueitifecit
rum
nior .tdmon
tcm
alias
& cia-
occidi fecit
, ipfi
oculos e
TVcl
te.
5'Cr.ntra pupuiuui
meum.
4i
Procopius.
Itida:orum
grauemcalbmintuitus
p-
i
pheia,luduadcalamuatis
2 modum
tempcrato,gentis
3 in(iarl*nonrcpudiumtan-
tum, led vrbis etiam
cxpu-
gnarionc, trepidationem,
ciuium errationcm , & de-
rcliftionenrfignificat,
e Et
fietuim
LXX.Erroris.
Non
quod
flctus & error a
domino fit
,
fed occafionc
fcripturaru quas
dcdit eis
lcgcndas,
nafcitur erroris
occafio : &
pofTunt
diccrc.
i^uare
nos errare
fecifii
a via
tua<Vr\dc)
Dedit
domimisfp;-
ritf.nf^erroris^&c.
6 f /aw.Ciuitas in Pcrfida
prouincia
in
qua optmii
fa
f^ittzri'}.
tlam
funipfit ph
iretra.
Elam afccnfuseorum.i.fu-
pcrbia
hsrcticorum fum-
y
pfit pharcrram.
vtjagittei
in
obfcur.rec.cordf.
5
Procopius.
Per c-ala
8
mitatcSjinuifibilcspotcOa-
9 tes,quibus
a Dco Iuda;i tra
diti
funt,defignat,quino-
D
iliidcu
i
fopoi
a
^Neconctulosin
t<:
patiamur
exite.
dzit. c T
A Dco
pcl
cccleJiofticos viios
nem dufti funt.
4e
Procopius
. His verbis
figni
ficat no futuros
rcges
amplius apud
ludaeos,
nec
duccs,nccprophcias,nec
fa
cerdotcs.
c
tugerunt.ln fugaconcor
des
, quorum. princeps
ed
dracho
fugiens
,
coluber
tortuofus.
d ^marcflebo. ^Chryfo
flomus.Moseft
propheta-
rum & iuftorum omnium ,non
folum
pro
histantum
dolere,
qui
fibi
proximi
funt,
fed
pro rcliquis
omnibus.
Siclfaias ,
Nonvalebitisconfolari
mein contritione
fi-
Mx, eeneris mei.
Jfi Pro-
cIypcus:Et
erunt dcCtx valles tux
pl^nx qua-
1
.^ g
p^jw/m.Ecclcfiac firma
a IQMscumfhanonefubmerguntur.
b
iQa.
imrare
iioiuviunt. menta,clypeO fUOjideft
im
c
fNequis eifugiet
!< laiuetui
,
b- --'--"^"p
.
pughationcnudauit.
drigarum,
&
equites poncnt
ledcs luas m
ij
j^
'
opettmcatum: Templii
b
f
Tunc. T Ingrcdientibus
Chal-
d
^Sectctum
eorum,
qui
in fi-
dei confetlione lunt.
h
porta:ctreuelabituroperimentumludx.
Et
quodagcntibus
&
pol!u-
tis ante
opertum
& clau-
17
lum erat.
i ^rnumentarum
.
NICOLAVS DE
LYRA.
i
Interfeftitui.(iepo/?a/o
to.
z No
interfeftigladio.to;^
efi
mors
breH'is,fedfame g
ejl
mors
tiiuturr.iorjcim qubd
cif4..Re!^.vlt.a.Trualuitfamesin
ciuitate.
3
Cunfti
principcs
tui
in^emnt.f.Sedechias
&viri bclh'
iores.vth^bet.inbidtm.
4 Dureque ligati
funt;
quta
exercitus
regis Babyloms
com-
frehthdit
Scdechiam,&
eos
qui
erant
cum eo.
5 Propterea
dixi.Hic
confcquenterponiturcompaffw
Jfai^pro
ftermabmqwdvidebutfuturumgentifua^cum
dicitur.
Proptc
rea dix i rccedite a
tncq.d.
noh
confolaiionem
humaHam,&
pa^
ttt Kicra
vfqutibi.
6 Domino Dco excrci.r.
a domino Deo exercituu ordinata ejt.
7
Dies in terfedionis.
popuit
mei.
S Scrutans mu
f.dr,s fackns fcrmari per
Cbaldxos&deftrui,
5>
Ec m
agn
i ficus
fuper
mont e./: sion,vbi
erat
templTi
&^
do-
mui
regia
cum
mxgnisfumptibus
&
taborib. adificata:
qus
o'iain
niomctodejiru&afuerut
a
Chaldfis,magisuirtutediuina
5
humana
'ff idoioUtnxpeccata.\ab.Sal.dtcit g>
ab illo loco:
Proptcrea
di
xi,&C.
verba sHt
ipfius
Dei
lopatietis populo
Jo
t
afJitHwne pofuo.
Vnde&
inlib.quiapud
Hebrpsdr
Beral^aoth.i.benedtciionri,
dici
tur,fp qn
Dt' recordatur de deflruHione
tepli
et
capciuatione
ludeo
a fOvaUisSion. flnluminevetitatis. fEuerfum.
''
i ^rmamentarum
. luXta
, .
b^E^cnum.
TAimaturarafidetapoftoU.
jcmplum
Crat domUS
qUa
vidcbis indic illa armamentarium
domus
1
xdificauit Dauid ad
rcpo-
ncnda arma in cuius cir-
cnmituarbores
multa:. Vnde dicitur domus faltus.
Ipfa quoquc
non
lapidea ,
fcd
lignea
fuit : ex hu-
more cnim cemcnti &
lapidum (
vt
aiunr) cruginar
fcrrum.
^
,0>
Etco
ngye'
-^
'rufict
et
lacbrymf
u' cadut 'i
mare^fcA
hoc
dittufalsu
e(i
et
pmrite.^
10 Et Elam
fumpfit pharetram.jrft//,
Elamita
quijunt optt
mi
lagittarijJumpjnunt phareijas
ad vmendum cum
^abuthoio
nojor
contra
lerufalem.
u Et cutta.i.currus ad
portSduarma
et alia
necejfaria
cxerattis.
1 2 Et
parictcm
nudauit
clypeus.
idefl
clypei ptndtntcs adpa
rietts
iiidefuerunt ajjKmpUaDellatoribus
7^abucbodonofor,vtvf
vircnt ad bcUandum comra
Itrufalem.
1
i
Et crunt clede valles
tu?.
iden in
quibus
crcfcebat
tritt-
cum &vinum in abundantia.
14 V\enxq\Ji?Ldngzt\xmowriiatcrrxnafcentl'.contercnt!
15
Etequitesponcntfcdesfuas: ?"c(<//,cy?odMj/;<.
16
\n.^Ottz.i.inporiii
le,uJalem,ita(hnidiHS
pofftt ingtediad
auxiliandum, nec exire ad
alij (tginficandam,
atiasfugiendnr,!.
1 7 Reuclabitur. Hic
poniittr
dtsirucilonis
lcrnfalem
ratio du-
plex.Secunda pomtur
ibi: n vocabit . Trima raiio
fiiit,quia
no.t
confidtbant
dc
Deo,fed magis depropria
virtute C^ indi-:flria
ad re-
fiflendU ISlabuibodonofor:
&looc
efl quod
dicitur: Et rcuelabic,
2(Cf.tem'plum quod propterJantiitatem fui fic
crat
opcrtum,q<toi
oli
facerdotes intraba>n:fcd
lunc
feccunt indefortalitiam.
18 Et videbis in die ,
&c./. locum
vbirepombantur
armaa
tempore
Sakmonis.vt Uiis te munias
contra Chaldxos. ^Et fcit-
Alisi
M
i\
.'i L l T E
\
,
populus
Chriftianus d citur vallis vifionis , eo
quod
in
'
multis declinauit ab
cminentia,virtutis,licet
informi fi-
dcmancantfaluatoris.
Etprimoprophctatcotrarcgnu,
& fecundocontra (acerdotium ibi; W4;c dicit dominus. Cir
ca
primum
ad literam defcribiturdeftrudlio
regni
ludas
pcr
Nabuchodonofor
tempore ScdechiaE.4.Reg.vlt.pcr
qd fignificata
fuit deftrudio
regni
lerololimitani
pcr
Sa
ladinum
temporc
Guidonis
rcgis
anno domini n
77. ga
tamcn valdj
compatiendiJ
eft & dolendum,&
fcquitur.
5 Tropte-
5 T>opterea
tiuj, m.Etlicutdcftrudionisfa!lta:fubSe-
dechia fuit
duplex
caufa (cilicet
faUa confidcntia da au-
xilio
Acoypti,&
dcrifio
prophctarum,proutdclcribitur
hic ad
lifcram,
fic dcftrudionis
fattxfub
rcgc
Guidone
fuitduplcx
caufa.i.falfaconfidcntiaqua
magisconfide-
bantChriftiani dcvirtute
propriaquamdiuina,
vcdicic
epifcopus
Aihoncnfis inlibro
dcgcftistranfmarinis
: &
dcrifio
praedicatorura
ad
poenitentiamcos
indiicctium:
ipfi
vcro
per
contrarium vitam
voluptuofam
ducebant.
Ideo fubditur.
t
Etcccc

21/
nrsi
nti j
a i t
ccrtorrgaflis.
Tcrra
pro-
miflionisquamuis
vbcrri-
ma, magna pcnuria
, aqux
luftincbat,
&maximelcru
rale.Icieo
facicbatcifternas
ad
cclligendas aquas.
Flu-
uius cmm lordanis intcr
GaUIa:am,& ludeam fluir.
Siloaauteadradice
motis
Ifaia^
Cap.XXIL
a
T
IB
quoconlillic
tuib.i
gentiuni>
vndc: laurnlmusntn in
campisCIuc:
b^
luac. c
f Scifmata, fcllicetcc!cnx,quzniulcjplicaai,vt
decfptos congiegacc^
. d T leruralcin. -
riltus
j
ct fcifluras ciuita tis Dauid videbitis :
a T
Scifluix. b l' Vos.f.
qui
vidiftisfcifiuias Ciuitatis Daaid.
f Intcaciuitatemperocculcosmeitus.
f In lacum vnum.
"
b_
2i8
(juia
multiplicat?
funt
Etcongrcgaftisaquas
a f
Doaiini
f
Non
luperioiis.
T QMsde
lerra
habetaquas. 1 Q^ir
anfeiri
poterat. TEccIefi?.
b T V. numeio &menruia
dilpenfar'tur.
pifcin?
inferiorisj
&domoslerufalem nmuc-
a
T Contra hoftcra
Siooritur.Inlcruialeduj
raftis
,
&: deftruxiftis domos admuniendum
pilcmxerant.lnfcriorqua:
O
^ ^ conciliummal,g..a.,tium: bTPifcmxinferioHs.
c T Flueie.
ab hoflibuS
Capi pOtCrat.IU
d T
Noui & vetetis lefiamenti. T Duos, quibus
ciuitas
cingebatur
.
alij infra
primuiii
muium , alij
habitant infta fecundura. e T Vt ncutium habete-
tisdum
vecuscrprpbat
,
quianouum piobatui
teftimopijs vcceris.
c
murum . Et lacum feciflis inter duos muros
,
d
a T ILeftauiaiiis. b T Qux
diu non habaeiai
aquai.
c T Secundum.
neglexillis
penor
qnx
non
porcrat.

Procop.Pilcinaiilanihil
aliud
,qaam fcnpturx
di-
uinitus
infpiratx
fermo,
qucm
aucrfati ,
alienam
aquamquxficrunt,
docen.
tes
dijciplinas,wanda{a
hcminu
c
tes verbftn dommi
^ _ iditioncmfuam
. Dc
qmbus
Hicremias,
Me reli-
.nt
fontcm aqtu
yiuen-
C/c.
)
Etdtliruxiflis,&c.
jclde.
iudsi ciiiitatis doraos in
'
inuri fuicoftruftione cucr
tcrut.Na
vfurpatas (criptu-
rcsaflevoccs cxcositatisi
lcfabulis miiniucrrit,
nihil
omnino de Dco
folhciti, d
quo pcr
(aaftoj homincs
laipiura vctus,ipfa
nimirii
de
Spiritus
fandi fontibus
pjfcinaprofluit
.
c Etlacum.
Nonputcum,
qui aquam
vit^c
habet,
&
attcrna:fcdiacusc6tritos
q
contincrc no valent
aqua
.
d Inter duos muroi-.
Sciliccf,
&nouij,&: vctusteflamcn
lu fcccrfit tibi nouas
aquas
&
enhnflentef, tfuoniam
ipft
ride' *,.
bunt . Et ad
plandtum:
ne di
catur eis .-
Larnentauimus vo-
bts, &
nonplanxiflis.Et
ad cal
^jg^,, ^ ^, ,
uitium: vt
opcra multis ra
dat,&
de
corpore
fuo
quid
quidnon
viuitauferant.Ee
ad
cingulumjacci.
ne
pro
cin*
gulo
vcfte
cingantur.Cum
Nabuchodonofor
(ficut
le
remias
ofleditjcoepiflTetob-
fidereciuitate miijtdomi-
nusleremiam adScdcchia
& ad Iuda;os, vt
pceniteret
& mifereretur coru: fed vi
lipendntes,
&
dcfperantcs
ctaquampifcinaeveteris.-
ctnon
infpexiflis 7
dicebant:Comedamus,& Hierem.j^^
a-
Da:oicilegis.
, In
qo magisfperandum.
b^T Aquam. g
blbamUS
,
CtaS Cmm mO-
ad cum
qui
fcceram
cam,&:
operatorem
eius
a T i'Z. TOmnino neg'ext(lis.
b Domirus execituum.
diciiarquoi^*>!a'i vjidmagnumpotentrr
fafiuius Ij"dacur.
^
deiongenon^idiftis.
t Etvocabitdominus
a T Oculocum.
Deus excrcituum in dic illaad fletum ,
& ad
a T
Manuum. T
Antiquipocnituitcs,& caput
tondebant , & baibamiade>
^ant , tc Iscco intfuti in cinerrfrdrbaat .
plandtum,
& ad caluitium
,
&ad
cingulum
a T Econtn.
Qaafi
contra dominum moncntem
paeni.-
tentiam, tt triftitiam: habucrc ^audium , 8( Izt tiam.
T Ante vltioncm.
ricmur.
9 "5
Procopius.Deusillosad
refipifccdu
hortabatur: c6-
tra illi
omnino,taqua pro-
10
prie
falutis,&
ludicij
illius
1 1
quod poft
lianc vitam fu- i.
1 2.
turum cft
,
abicdla ratione
| vocault;
13
fcccrunt:ideoquccontigit,
vtiftaPaulusvfurparit.
Si
mortui non
refurgunt,eda
mus &
bibamus,cras cnira
facci; &eccc
gaudium ,
&ia:titia: occiderc
H moriemur.
.
I
-
.
I

j ^
*
ClemcnsAlexandritius.
Lib.r.pedag,
vitulos,
&
luguiarc
anetes
,
comcdere
carnes,
^. ^^^ ^^^^ ^^^.^^^. ^^-
^^
p.
,/
. T
Duminhoc fxcuiolumus, dehtij
alflaamus. Cialiinumemm,
idcft futu
f
%
U./. A;r/>nt/*c Tnrvrtiil
lumtempusfitiefCTlucrtvclerit. T
Qui>li
omnia morte finianiui, con-
lCa na;C aiCClirCS morilU
tia Deum
bUfphemiam loquunmr
.
^
Crant DCO ,
fcpclietCS
mOr-
&bibcrcvinum.
t
Comcdamus & bibamus M
tuosfuos,hoccft,fcipfosin
crascnimmoricmur. Etrcuclatacftinauri-
'^
mortem defodientes
T Hzcblafphcmii.
a T HxcvoxDominieft.
busmcis vdx domini cxcrcituum . Si dimit-

'
Apofiopefi. Q;_d.
Von dimittrtur.
tctur
iniquitas
ha:c
yobis,donec
moriamini,
T
Mihi. T
Mil'1.
dicitdominus Dcus cxcrcituum.
H?cdicit
Cor.t
f.
poen.
f Mortanini .
Vitijs
autcu
j/jjg*
17
cisadinfcros dcfccndatis.
aif. i.
cap.
a
i8 Hocnonfoludchxreticis,
eniin verfic.
fcddc omni eo
poteft
in- Pctruscjucq;
tciligi, qui negligcnspcc
^^^l"""
cata lua
dcfpcrationc pc-
^
iorfir,&voluptatibus
irrc
incis vox.
isna.
quasintcriorcs
putant.
raaioracontincre
myflcria.quam
vctus tcflamcntuni.
tituspcccato blafphcmiam iungit.vtomncm
fcnfum vi
c Et vocabit dominus Ueum excrciiuum.
Quotidic prouocat
ucntiu
putct
finiri
mortc.fccfi
JCi ilhid
Epicuri.Poft
mor
Epicurifcre
dominus haercticos ad
poenitcntiam,
& ad flctum . Beati te nihil cft,&
mors
ipfa
nihil
eft.Q^ia:
hic dicut no
pcrti-
tia.
enim
netadcaptiuitate fadateporcEzcchia:. ^Subnam
II EtwociibildomxnMS. Hic
pomturfecunda caufa dtflru^ia-
^^^^3
NICOLAVS DE LYRA.
1 Et fcifluras ciuitatis Dauid vidcbitis . .Ad
repxrandum
crponendumibi defenfores
contra ChalJxos ,
propterUci
dcbili'
tatem .
2 Et
congrcgaftis aquas pifcina:
inferioris.-^rf
prouiden-
dum
hominibns^i^
iumentis de
potu,
&
tctr.pore obfidionis
.
j
Et domos Icrufalem numeraflis .
'Adfciendurmiuu ef-
fent
ibi
perfona,^ qualiterpoffent
cis piclualia
fufficere
.
4
Et dcflruxiflis domosad municndum murum . Idefl
muros
lerufalemad fortificandu
eos
dclapidibus
, ($
iignisinde
afumptis:
& etiam ne hosles
poffent
ibi habere
latibula.Locfuitur
tanturn hic de domibus
qttx
erant in
fuburbijs
,
qux folent
deflrui
ante aduentum
aduerfarioru,nefmt
ciuitati
obfeffx
in nocumentu.
5 Etlacumfcciftis:
ldefi,foffaminquaaquacutreret:
6
IntcrduosmurOS. .Admurorutn maiorcm
fortitudincm
.
Ciuitas enim
clauja
erat
triplci
muro.
7
Etaquam pifcin
vctcris. Scilicet
inflitum
priflinumre'
fiitutflis
. In
obfidione
enim
plus tndiget
ciuitas
aqita,
to
qubi pltt
res conueniunt ibi ad
defenftonem
ciuitatis:& ideo
quxdampifcina
qux
alio
tempore
non erat
neceffaria,propter quod fuerat
dercUda
immintnte
obfidionefuit reparata.
8
Et non
fufpexiflis
ad
cum,qui
fcccrat cam.- Scilicet le
rufalem
.
9
Etopcratorcmciusdclongc.
Quiaab
eiernopr<eordina
wtibtponere tcmplumfuo
nomini dcdicatum .
0*0 Nonvidiftis. Stdeiusauxiliumrecurrendo
.Uocponitur
ad
oflendendum ,
qnod
alias talis
prcparatio pugnx effetltcita ,
&
^Ofaffitut
ET^cchias diligenter Itpraparauit
ad
reftliendiim Sen-
nacherib, vt habetur
4. Fjg.
&
2 .
Taral.quia principaliier
dc Deo
tonfiiit, &iUud
quod
erat humanc
frouidtntix
non omiCit:
fed ifli
dtiiinum
auxilium
totaliterncgUxcrant infua
virtutc,
acprouiden
tia
ccnfidentes .
11
Eit
nis
lerujalemfciiicet contemptus
vcrbi diuini
pcrprophetas
cis di-
f^ deftruftio
Gi,
&bocefiquoddicitur.
Et VOCabit dominus .
/c/'/;f
er
per
nis Icrufalc.
Trophetat.
12 Indicilla. Scilicetantedcflru&ionem
lerttfalcm.
ij Adflctum.&adplanftum,
&c. /rfc/ifarfrftWM
fo-
tritionem,
&
Jatitfaiiionem depeccatis
,
vi euitaretur
pana
diui-
vxvltionis.
14
Et
ccccgaudium,&
Ixtitia.Tfr contraritm in
contcrHptu
perbiVrophetarnm
eos adpanitentiarn
reuocantiiim.
15
Comcdamus,&bibamus:crascnim moricmur.Hoc
enim inter
cpulas denforic
dicehant,eo
quodprophae
cominabatur
eis
captiuita:em;&
mortem
nifi paenitercnt
: Et
quia
talis contcm-
ptus
malum corum
a^i^rauabat fupra modum,ideo fubditur.
1 6 Er reuclata cft in
auribus,&c.
prouocari f
tall'
cottptii.
17
Si(iivnmct\.n,6cc. tdclt 116
dimittct!4r,aciipiendo ft pro
non.
jS Doncc moriamini.
Xpnfolum corports mortc, fcd
eiiam
gchenn^
. Et ai
cipKnr
hic donec,
abfque temporis
determinatinnc
jicutTjulnt. 109
<i.
Donccponaminimicos
tuos fcabeUu
pcdumtuorum.
19
Hxcdicit. tiic
confcqucntcr loquitur Tropheta
contra
faccr
CiuKIo
dotium,&primo
contra Sobnam in
lpcciaU,Jecundo
contra alios
magis ingencrali,
ibi: In dic ifla . Trima in
duas,
quia primo po-
vitur
ipfius Sobnf deicclw.fccundo Eliachimfubflitutioibi:Etcrit
Circa
priraumfciendum, quod
ific
Sobna
, & ci
adhxrcritesjuade-
bant
Ei^chif, qiiod redderetfe,
&ciuitatem Sennachcrib , vt di-
cunt Uchrci.
Ifaias
autem
perfiiadcbat
contrarium .
Etquia
Sobn.e
nonfiiit facium conjilitm,
idco
partim
moius
indignatione partim
timore ne Soinacherib ex
ruagnitudmepotentix temporalis
ciuitO'
tem
caperct
armis,finaliter cumfuis
occultcexitiit , &
Jc
reddidit
^/Iffriju&indc
duilus i corum tcrram ibi mortuus
fuit , &Ijoc
efl quod prdidicitur
in htc
Jfaif
d domino .
4 Vadc
M0I{.ALJTEI{.
contra
faccrdotium,& Sobnamprspofitum tcpli figni-
t
tcccegaudium, &c. thc dttitdomint^s
,&c.HicVrophcti.
licatur
malusprxlatusinccclcfuDci.CuiUicitur.
coutra
t Hlc^
29
Gloforc!, & Nicolai
de
Ly
ra
220
a Sobnam. Vertercnuncvel conuerflo.interpretatur:
A Cui dicitur:vt conuertatur
de les>e ad
Euangelium
& re-
lidisfiguris
tranfeat ad verum (acrificium
.
Sobnas,fu-
perbus,lupus rapax,
hic nmorc
perturbatus
inferiorem
partc
vrbis tradidit exercitui Sennachcrib.
vn , de ei dns
hscmalaminatur
t
ad Mun.
f
O Ifaiss.
domlnus Deiis exercituum :
Vade,
Sc
ingredere
ad
f
eum
a ^Sermo.
fcilicct
luiaiczlegis,
&ratio
c)ux
vcrfataeftinleftione veteris teOamemi. biDomi-
pi. c Scilicct.
qui
habitat in tabernaculo
,
ad Sobnam
praqDofitum
tem-
a TFaci
indomn mea.
bf(^ita
fcd-s
h'cqu.li
aliguis
hicdui (tare
poflit.
quod
no habct fun
^
|-^g^
^-^^j
^
^j.
q^
j j ^^ hic,aut
t
quafi q
uis hic?
Quia
ex-
5 -, P
'
a Tln ciuitatc. b
fNontimens captiuit.item. cTvteriam
feiiultuilupeibias.
tvx
figur?
firm.ra-
^.^- ^- ^.j^. ^^^^
iepukhrum,
excidifti in excclfo memoria-
a
fSepulchrum.
b rSeJ. TQ,
Noli laboraredeoccilione
fepul-
b
Qf4id
tu hit^ Ac Cl
diceret:Cur tibi vis
^dificare
domum
occidentem litera:
& tabernaculii tuu
ciendo,
xod,z8.r.
Te:quodnontamta
bernaculum & do-
mus, quani fepul-
chrum & memoria
t profeftione
appcllandum.
iri
,
i vehe-
^ Coror.ans coro. te:
bebas coronam
p6
tificis,& fandifica-
tionem in lamina
auri
(inquafcriptu
B eratnomen
Deijtri
bulatione &
angu-
flia coronaberis.
d Tribuktione. Pro
lamjna aurea in
qua fcriptum
erat
g
nomedomini, qua
in fronte
portabat
facerdos femel in
anno.
e
Quaft pilam
. Si-
cutfphera
in loco
decliui &
fpaciofo
2
3
4
chri:
quiatransteretdominus fa.dd^ttum
tuum.
le
diljgenter
in
petra
tabernaculum tibi: Eccc dominus a-
^
s
^C.iptit^um
b1 facile fine labore. c'Oiii nutrit
gallina.
Hlios.
Iportari
te
faciet, t
ficut
afponatur gallus gallinaceus:
&
^
a TLeuterfuprr humeium leuatum.
quafi
amidum fic fubleuabit te .
t
Coronans coronabit te
^
a
TQilif'ci'e
i""
r"'t bf
A
morteglorix
in vallem
ignoiantia
8c
ignominia;.
,
tribulatione,
quafipilammittctteinterramlatam&fpa-
t
a fCumlitera
tua.
b^Potcntia.ftJjuoante inclytus
fciebatis.
cTJR.ed<iitatibi. dfSplendcr
fcilicet
9
e domusdnmini vertetiitin
ifnfminiam.
'
ciosa ibi moricriSj&
ibi erit currus
glori^
tuiE,ct
ignomi-
afCereraonijsfciipturarum
Translatofacerdotioneceffc eft,vi legis
translatiofiat.
nia domus domini tui.Et
expcllam
te dcftutione
tua,&
de
*
a^Dfro(iiioni5tu*.'tTe
eicftodeminiftcrio. o^ Dequo;Mag"umefl
tibi vocari feri!umir.eiim
minifteriotuodcpona
te.'
EteritindicilIa,vocaboferutiii
1 tVnuin,(ciIicet
Je
z4.faccraoiitus,c,Ui poll Sobu.-.mpcniUcx faflus,quiaiijftus.b1 Vtcpjfcopatum
tuumaccipiat
ai
17
meum Eliachim filium Helchiar
,
& induam illum
tunica
a
fVt quod
habebas in luers.ille
poftideat
in foiritu.
tua,&
cingulo
tuo conforcabo
eum5&:
potcftatem
tua da-
a fTu lupus rapax. blVifione pacis.i- ^cd
(ia.
bo in manus
cius,
S^crit
quafi pater
h abitantibuslerufa-
_^^_ _^ __^ a fVbi
efl- vera fidei confcflio. de qur:
Fidcs tui tc faluumtccit. b
T^icicntiamfcriptutarom.
fiarenonpo^tel^fic
h lcm ic domui luda
. Et dabo clauem domus Dauid
populustuusinor-
i
bis terminos
difpergetur.
vnde: Fadus eft
principatus fuper
humerum eius.
f
fejf;>//ww,e5-c.-)^Indedifcimusadeptonosinalios
i Dow. Dtf.DomumDauidvocat
domumdni,
inqua
domi- ^ erat
dominatu , nec inflari
oportere,
necdiuini
iudicij
obli- D
uifci . Rtdeautcni ad
ca,quaideSionis
vallcdic^^a
funt,
& ifta
qucque
adduntur
quibus
ad domlnicx
paffionis
tempLisrcIaris,qui
tumvclutiSobnasifte,
nonfuperbi
m5 &
arrogaatcsjfed
auari ex Mofaicse
legis prslcripto
facerdotij munerc
fungcbaturcorpo
raliter,exciderint.
g
Seruum rnieum Eli.
PcrSobnamfupcr
bu, Sciibx&Pha-
rifai.PcrEliachim
iuftum & humi- 1
lem
(quiintcrprc-
tatur Deus rcfur-
gcnsjChrinum
in-
tclligimus quidic
tcrtia
refurrcxir,
i^ii.
lacerdotio ludxo-
rum
rcprobato,la-
ccrdosfaduseftiu
a;tcrnu tccundum t'
ordinem Mclchilc
p|
dech.
Hiccftpatcr
m
habitantibus in Ic
rufalcm i.incccle E
fiaEliachim.Dcus
'
reiurgcns
vel Dei
rcfiu-rcdio . Fiiiii
Helchix ideft
pa-
trisdomini.
h CUutn^.Vcvclz-
ucm
quam fupcr
humcrum
portat,
fceptrumrcgni,^:
fianuni vidlori^.i. .
,g
cruccm
poflumus fm
4.
intelhgere: q
Chfs
jo ipleinfuoproprio
portauit
humcro.
10
II
12
13
14
16
NICOLAVS DE LYRA.
;^
I
Vadeingredere
ad Sobnam
pr^pofitum templi.
ideji
Thefaursriu
ftmumJacerdote,vt
dicunt
aliqui
Hebrxi.
^lij
vero
dicunt^qubi
ifluBi. erat
tbefaurarius
&
cuftos vaforum
tcmpli
domini . Trimi tarnen
yidentur melius
dicere,c^uia infra
dicitur
quod
Eliachim
filius
Hel
chitefuitfubnitutus
loco eius
,
c{ui
Eliaehim
fuit facerdosfummus
tempore Eo^echia.
vt dicit bic
B^.Sa.&fcriftura hocfatis
innuit
in hoc
cap.& 4A^S' l?-
z
Qiiid
tu h
icfcilicet agis
in
templo
Dei
indignh
miniflrando.
3
Aut
quafi quis hxO.quafi diceretjano
te
ojiendisacft ef]es
degenere
regis Dauidideofubditur.
4 Quia
excidifti
i)bi,Si.c..Aedificau(rat
cnim
fthi fepukhrum
notabile m ciuitate Dauid intcr
fepulchra regia.vtpofi
rnorte
efjet
in memoria celebri
, ftcut
& loiada
fumusjacerdos fuerat
tbidcm
fepultus propter bomtateipfius,vt
habetur
fectmdo Taralip.z^.ftd
non
eratfimile
de
iflo: Pf quod priuatusfuil intento,ideo fubditur.
5
Ecccdominusafportaritefaciet.afe,//jf^ri/j-.
<S
SicutafportaturgallusgalUnaceus, &c./,/>c>-co/?)'<ifio-
nem in
puftllanimitatem gallina;
reduiius . Et in hoc
defignat pro-
pheta,qubdpariim
eratextimore
fe
.Affyrijsredditurus.
7 Etquafiamiaumfic
fubleuabitte.
irff// /47er
cJr*
fine refijicntia.
8 Coronans coronabit te tribulatione.i.
vwrfi^; fufcitabit
libi
M
^.A
L 1 T E
\.
i 2
Qmdtu
hlc.
q.d.non
debercs in hac
dignitatc
ftare.
*
2
oiut
quoft quis
hic.
quafi dicat,non
es vere
prselatus/cd
phantafticus.Zach.
1 1 .d.
Opafior
& iiolum
derelinquensgre-
gem.
4 Quia
excidifti
tibi hic
fepuhhrum.q.
d. in inferni
poena
erit
fcpultura
tua SicutLuci.f dicitur
dediuiteepulo-
liCMortuus
eft diues, &Jepultus eft
in
inferno.
5
Ecce
domtnus
afportari tefaciet
. de
pr^fenti
fjBCulo
per
inortcm.
<S sictit
afportatur
gallus,&c.qui
non facit
opcra gaUi,
fed
gallina:
:
$ic malus
pra:latus
non
facitopera prd.ati
fcili-
cet
tlbttribulationes
(icutcoronacaputcircundat.
F
9 Quafi pilam
mittct te.
7.;
a ludentibus
proifcittir
de ma-
uuadmanum: Sic
ifte Scbnaprimb
redditus manibus
maiotu,fuit
pofttus
ad manus
minorum,qui
duceret eum ad terra
^fjyriorum.
I o Ibi morieris. &non hic vbi flatuifii
tibifcpulcbrum.
I I Ibi erit currus
glori^ tu?
.
conuerfus
in
ignominiam.
12 Et in
ignominia
domus domini tui.
quia
eius
ignomi-
via redundabat in
templum
domini,cuifuerat
prapofttus.
i^
Et
expellam
te de ftationc tua.
ideft,de dignitatefacerdo
tali,
in
qua
credis
flabiliri.
14
Et eri t. Hic
confequenter
defcribitur ipftus
Eliachlm
fubftitit
tio,
lum dicitur,
I
s Vocabo fcruu mcu
EUzchlm.Kmihifideliterferuietem.
16 Et induam illum tunica tua.
ideft tunicajacerdotaii
hia
cyntoina.
17
Et
cingulo
tUO.
Depr^dofttatc
materi^,&
fpeciofitatefor-
me iftorH ornamentoru
fiimmifacerdovs
didH
fuit difufe
Exo.zS.
18 Et crit
quafi pater
habitantibus lerufalem .
idtft
ija-
bens curam de eis
pajioralem.
19 EtdaboclaucmdomusDauid.
idefltempli, quod
di-
citur hic domus
Dakid,eo
qubdpr^cepit ipfumfieripcr
Salomonem
filium fuura , &
pr^parauit experijas pro magna parte,
&tradidit
Salomoni
defcriptionem lempli
&
edificiorum
circa
ipjum,
vt ha-
betur ,
Taralip.
28.
^
I
Super
cet vcrbo &
cxcmpio
docere ,
led
magis opus
mulicbre
viucndodclitiofe-
8 Coronans coronabit tetribulatione . i-
vndique
tribulabit
flcut corona
circundatcaput.
t
Mittettein terramlatam.i.m
gchcnnx poenam.MatS.b.
Lata
eft
via &
fpatioja porta qux
ducit
adperduioncm.
10 ihimorieris. mortc fccunda.
t
7c/ifi//a,cJ~c.Coniingitautcm aliquandocxDci
bc-
neficio,
quod optimus prjElatusfucccditpeflimo,
& fic
dicitur.
14
Et eritin die illa vocabo
feruum
meu. i. bonum
prxlatii.
1 8 Eterit
quaftpater
habitanfbus
lerufaiem.i.zcWgloixs.
f
Et domui luda.
f^cularibus
adliuis-
j
9
Et dabo clauem. fcilicet fcicntic &
potentie.
\Etft
221
crataureadauis.
Ifai^
Cap.
XXII.
222
f
SanAam Sctipturain
.
T Vnde:
Aperait
illis fenrum , vt
intelligerfnt rcfipturat.
a {
a/>trw;
Vndc:
^
rupcrhumerumeius;&aperict,&noncrir,c|uiclaudar,&
Qia aperitj
& ntmo
clandit, claudit,
&
nmo aperit.
Qiiod
inpaffione
relera-
Ij^
uit:daudinonpo
tetit,
quod
in ca:-
ui
remonijs
claufit
,
nemoapcrict.
b
Etjujpe/idamfnper
Vnde in
Euange-
8
lio; Omnis
populns
ptndebat
ex co , Ho-
diequoque
adver
bum
fapietia:
eiiis
pcndent.
C .Aitferttur
paxil-
r,
Qlis
hic dicu-
:ar,n6pertinctad
capri-
T
Mctaphoiicifiiniaiiicntuni.
claudctj
&non
eritc[ui aperiat.Et figam
illum t
paxiJIum 3
af Inecclclii vbi conucntusfidclium.
bfldeo. c 1 Caput , fcilicet ^ctlclis .
fVtpio
ipfototaeiu fiaiilia honorctur.
dTEcclefia.
fArgeloium,
&fanftorum.
in Idco
t
fideli: ec eritin fblium
glorie
domus
patris
fui,&
a T Attendeiefaciamaddodlnnimeiusele^os. b
f Quafi paxillum,
ficut to
poftibusinfignia
fulp-nduntui,
jj fufpendlm fiiper
cum omnem
gloria
domus
patris
eius:
t
4
af Etiamfufpcndam. 1 Coidium.
bTApofiolos,
ec omnes ciedentes .
c1
Sufpendam.
T Bened;C)te Deo defontibus ifiael: in his mifcuit rinum luum
fapientia.
d c
Apoiiolis
8c aliis,
qui
vinum do(f^iinz mmifliant 'crlelT*.
va/orum diuerfa
gcncra:
dmne vas
paruulum
a
vafi^
crate
5
a T Cantoruni
qui
dulci iiiodulationecoidaauditornm dclcvlant, & ad Dei amoremiuuitant,
captiuitateScbn,
D
fed
Scdechiae,
qujc
vltima.
Etnoran-
dum cum
fupra
per paxillumElia-
chim
intelligeret,
modo
ipfum
facer
dotiumpoftmor-
tem eius deftru-
flu.Adueniente.n.
+
^'''7
^ ne-
captiuitatc teporc
^**"*
Sedechise faccrdO"
_
tiocarebant.
,/</e Rom.ji.j.
rarum
vfquead
om"n7vas mufico'ru"m.in
diema,
dicit do-
6
'^"^rff'^'"
.
'
^l'"-
^
, ^ ^
.
,
.
'
plemtudo
senttum tn~
a T Transftreturad ludeos.
H

_,
mmus cxcrcituum
,
aureretur
paxiilus, qui
hxus ruerat m-

a^
cclefi;gentiujn.
b T
B.efrigefcetch>iitasmultoium.
c
f Infideliiatc.
J
T
''ulti enim timoredeficienl. d f Fide. f
Meftper. q
loco
fidcli,
&:
frangctur;,
&
cadet,&
peiibit
*
quod pepen-
dcrat in
cOjquiadominusIocutuselt
traucrity &c. An-
tichriftus vcncrit
in
pdicatione Eli^,
ludxi conuerten-
turadfidem.
Onus
NICOLAVS Dt LYRA.
^
I
Supcr
humerum cius .
quajt
babtns onus cura
tmpV,
&
"
totins
populi.
a Et
aperiet
,
&C Hoc dicittir ad
cSlendendum
fuperioritattm
(liisad
dijponcndum
de
ingreffu templi,
&
miniflerif
tbidem exer-
cedi.Exquofatisoiiettditur,ffuitinfurr,mofacerdoitoconflitutus
5
Lt
;^;am i\lum,Si.C.ldeliprincipa!fni
in
templo
domini .
4
EtiuipcndafupcrcQoinnc gloriadomus patrisfui;
Jitfl
omnis ali>
fiutrdotes ,
er Uuiie ihhuentur uus
poltjtati, fitut
4pptn(a
tn
paxiUo
innituntur ei,
5
Vaforum
diucrfagcncra,&c.)50'
ioc tmuens,
qubdom-
niaejfentfub
ordinatione
,
&
pottftutefua.
6
Vfqueadomncvas mvtdcomm.i^alantuficorumdicun'
tu,bic infiritmenta ,
in
quibus
cantties lantabant diuinas laudes:
modo
loquendi
Hcbraico
tjuo
inflrumentum
cuiufl
bet
artificis
dici
tur t>as eius:vnde &
i.
\eg.
20.
^.
-pbi dtcitur : Dcdit
CrgO
lo-
nathasarmafuapucro./n/^f/o/7dir,
vafafua.
M
H^.A
L I r E
l{.
3 Etfigam
eum
paxiUum.
Addcbiles
fupportandum.
In die iila dixit, &c. Jdcft
Pr^latus
malus.
7
In die illa. hic
loquitur Tropheta
ei iam Cvntra alios
factrdo^
tes in
gcneraliyfecundum quod
dicunt
expofitores uoftri
communi-
tet dicentes,
eiuodhic propbeti\at
de abit3ione
facerdotum
tcr^o-
re Sedechia, quando templum fuit con^huslum,
(^facetdotes
in ca- E
ptiuitatrm
duBi,
cum d>citur,
8 Auferctur
paxi\lus.i.Iofedech.quitucfuitfummusfaccrdof.
9
Et
pcribit,&C.</e/<
alij,facerdotes,
&
minifiri
innitentes ei
ficut principaU. B^.
Sal. vero hoc
exponit
de
eieBionefacerdotij
mi
tius
generaliter
, referens
hanc
fcripturam
ad
ipfum
Sobtta,
de
quo
fuprafeceratmehtioncmin fpeciali
, &boc
iterum^rtoiiendatde-
-
u8ionem
aliorumjibiadhxrentium
cum
eo, &
fecundum
huc,citm
<<;c/tr.AufcreturpaxiIIus. intelli^itur ipjt
Sobna ,
qui
fuitfa"
cerdosjummus: Qui
fixus
fucrat,
&C.
ideft confiitutus injitm-
mo
facerdotio
tempii,
&
propterhoc
oblatus d
dvmino, quia
mini'
firabat infidtliter, &
indigm.
Et
pcribit,&C
idefl adh^rentes
ff
bi, &vidcturifta
expofitiomelior qudm prima, quialiterfprdce
dcntimagis confona.
*
t Qui fixus, erc.
Qiiantum
ad officium
,
tamcn
indignc
proptcr
abufum.
9
F.t
peribit.^pipenderat
in w i.omnis
adh^res
fibi in
malo.
O
CAP. XXIII.
Nvs ryr.
Tyrusno
biliffima ciuitas Cha
^
nan.TorHm. Cuhcc Ifaias
'
pracdiccbat
inlula'
magni
mariscratpoftaute longo
m
temporc
Nabuchodonofor voluitcam continetcm tcr-
' -
rx faccrc
,
fed multo fruftratus laborc non
potuit
.
Qui
auteminciuitatcerant,
cumnonponcntrcfiftcrc, qui
nauespotuerunr haberefugcrunt
in
Aiyptum,
& in
Moab & in
vicinasregiones.vndeNabuchodonoforfu
rorc
fuccenfus,
nauesfucccndit, ciuitatcm
fubucrtit.ca-
ptiuos
abflraxir,
ficutpatctin fequenti.Etin
Chaldaram
rcuerfo datum eft ei a doraino
pro
Tiro
rcgnum Acgy-
pti
rcajdificata
Tyro. Poft.70.
annos ciim Alexandcr
per
gerct
ad
eaptiuandam Acgyptum
dimifit ibi
partcm
cxcrcitus,
&
terraecamxquarevolmt,
&nonpotuit.
Acgypto
vcro
fubiugata,
Aethiopcs,
& multas alias
gcntcs
Iccum
adduxit,
&
lapidibus ,
& arboribus conti-
ncntem tcrrcc
fccit,
ciucscocpit,
ciuitatem fubucrtiL
Nuncautcmlfaias de illa
captiuitatc agitquam
Nabu-
C AP XXIII . ...
f Q^Heti.ice
i>.i>.i.aiine-.
ui,...
..
ligiwiicii
animi viliis
cciupai.a fAnimx ir.undamt rur":
<leaiu,6cdiuitijsini(t(
NusTyri.
Vlulatcnaucs
maris,quia
afTjrius. TMundus. bT *uium, fc n^eociatio.
vallata e(l t ddmus vndc vcnire coliieucrant:
chodonofor fecit . Hoc
1 vcroidco accidit,
quiacu
2 Icrufalcm
capcretur,
&
po- p
3
puhiscius
in
captiuitatcm
4 duccrctur,aChald^is,tem
5
poreScdcchix, TyrusquaE
dcbuitcompati.coepitinfuitare.
Hancmifcriam
pra:di-
cit Ifaias. Otms
Tyri,
&c.
J
Procop. Prophcta:
de
getibus
futura
pra:nu
tiant,
quo
Dcum memincrint non luu tantu
cxifterc,fcd
ciufdcm
obiri
prouidcntia oia,fcmpcrqj
pocnas impictatis
d reli-
quisgcntibus repofccrc,
ficut nunc a
Tyrijs
,
qui
in Dei
populu
non
tanquam
(uo lcclcrc laborante,fcd
Dci im-
potetia aquo
falutc
expcftaret,
cotumclioic iniultabaf.
a
ylulatt,
In Grxco
apcrtius
: Viulate naues
Carthagi-
nisvos,f
q Tyrii
venirc cofucuiftis caufa
ncgotiationis.
Carthago,CoIonia
fuit
Tyrijsabeis
conftruta,& culta.
b
Xautsmaris.
Hcbraicc
Tharfis,
idcft
cxploratiogau-
dij , vcl
contcmplatio, quia gaudij,
vei
contcmplatio,
&
l^titiaivcrtctur
inlachrimas.
<^a
Tacfte
:iu
NICOLAVS Dh LYRA.
Cap.
xxiii.
ONvs
Tyri. .AdinteUigentiamhuius capitulifciendum,
quod Tyrusfuit
ciuiias
fita
in mari mcditerraneo
vndique
niarictrcuncluja:
tamen ex vtta
parte
non mulium
difiabat d lito-
re: &tdcoerat
aptiljmaadrectptionemnauiimpropter quodaf-
ftrtbantur
ibt multa mercimonia :
vndeproccjju leporisfuit
muliu
ditata,&
infuperbiam
eleuata,
propter quod
diuino iudicio
bisfuit
euerfj.Vrirnopet T^ahuchodonoforyqui
vteam
faciUus
pofjtt
ca-
fere
, voluit cam
coniiguare lerrainiplendo fpatium
intermcdium
,
lui.idthus,& Ugnis,
^
terra:
fedhocnonpotuit:
verumlamen
nauigio
eurn
capit,
&
fubutrtit
:
poflca rccdificata ittrim
ftr
Aiexandrum
Magnum fuit cuerfa ,
quipermultitudinempo-
puli
ium eo
exiftcntis
contiguautt
eam
terr^
: &
fic eam
cecpit
ftne
tiauigio
. De
prima
vero
eucrfione
agitur
in hoc
capitulo
,
&^
fpectaliter
rationc
captiuitatis
ludaic^ ,
qiiia regnum Ty-
ri, &
rtgnum
Iud
fuerunt
ad inuiccm
confaderata
tcmpore
Salo-
^non.^.i^tg.^,^
i :co
captiuitatis
ludteis debuerunt
compatiratio-
neantiqu confccdcrationn: jeu
cvnirano
magts gauifi Juti
nnt euf
deridenies,
proptcr quod Vropheta
hic denutitiat
Tyri
deieiiic- Vlrgil.
u
nem . Et diuiditur in duas
partes
:
quiaprimo
dcumtiatur hU'
Acnct<l
iufmodi dtie3io,ffcund6 eiufdem rtftitutio,
ibi : Et erit. Vrima in
dtias:
quia primo
denuntiatur deliru{lio
Tyri, fecundo
d
quibus
lie-
beatdeflrui, i6i; Eccc tcrra ChaIda;orum. Vrima adbucin
duas,
ficundum duo^qusftmuldtjtribit
lum
Tyri deflru^Hone.Tri-
mum
tfl trilittia
amantitim, fecundum fugam
inhabitaniium : ibi:
Tranfitc maria
Citcaprmum
dicitur:
1
OmnTyn.
idcfi
eius
deprcjfio, qu<efubditur.
2 VluIatC
prxtrifiitia.
n' -ff
3
Naucs maris.
ideft
6 vos
nautf
,
quiaponitur
hic continens
*^'">"'
fro
contento , ftcut Jrcquentcr infcriptura accipitur
domus,
vcl ciui
tas,pro
habitantibusin
dvmo,
vclciuitatc.
Etfnbditur caufa
hn-
ius tuiiitiit
cum dicitur :
4 Quia
vafta,&c.i</t/?,Trrw,in
cuius domibus
folcbatis rccipi.
5
Vnde vcnirc confueucrat.
fupplc
vobis
cdfolatio. T^auiga-
0\t
O
l{
,A L I T E
l{.
f
i OnHs
Tyri.la
hoc
capit.
fccundu fcnfum litcrale defcti- biiur
Tyri
dcftruftio
pcr ChaldgosA
cius
rcparatio per
t
dominum
^ *",
225
_/
Glof
ord.
&NicoIaideLyra
a Tacete. 4
Proeopius.
Ahtcaenim fcrodentcs,ai
verbis vtercntur arrogfui-
bus.nnnc
abiedos ,
& dc-
f
Giaccin etc. tores nurtiaueant defliuftionem
Tyti
.
b r
f
arthag^nenfilnis. c^OTyri
t NegotiatO'
res.
Pralii^i2j.a.
a f
Gracia.
dc teira Ccthim rcuelatii cll cis. Taccte
^
lia-
ll foeniieniiamagite.
a1
In
mundo^tentatioi
ibusconceno. bt l/tus.
colonia iidonis. Sidonii vcio caufa
ncgotiandi'veniebant rytum.
. c
T SiJunij, Carthagir.enfes,
Gi2ci,maxime
\cgvpiijw
r^"r;Si'o;iS";
b
bitatis
in
infuht, t
nego\i,.tio
Sidonis. Tdr^C-
..^'^'. ^^ , r.. 1 a T iiccngelafcei snonpotcnt
,
fcilicetmaienauigari
oninia
congelafcent.
b <r Diuitiis. crEniem.
5
fcilicet infulsB
funt de Sido
ne, qux intcrprcteturvena fretantcs
marerepleuerut
te in
aquis
multi.s
trix,
in
qUaVCnatOreS
pcfll , , Qiunonhabetdecoelopluuiam.fcadeterra, ideoqui:
mi.ynAn-.^nmanoiirallCUt ^
cum fementibus clt
pemura. T
Et_.
TTy.i.^
*i/crmDM,crc.Quihabitat
c
femen
Nili.meflisflummisfruges
eius;&fa-
6 elfefcquamqu.xomnuio
in Infula , ncgotiatoribus
a
t Qja
ai ict emnibus. b
^ ti debu,ftidefcndcre
nec
peperermtncc
iimer^cs
/
224
donc
alloquentfs
,
taquanil
ira
quoqueipfaminuafu-
ra fit . Adeam
igitur
infu-
lares ,
quos
maris nomine
intellcxit,
Tyro
iam
capto
accedunt ,
& faftum eius
moucnt concidiflc: cu
Ty-
rus maris robur
alioqui
,
fuamipfa
vaftitatem intui
ta.non
meliori conditionc
B
f
Exultans d
diebus anti-
quis antiqui-
tas eius.
a
T Qiiia
'li icteninibus, b^ ti
debuifti defcndcte . .
_
Tyiuni ^uaf;
coioniam tnam.
3^
viigincs
cduxcrint,
fa
-
daeftnegotiatiogentium.Erubcfce
Sidon,
^teatur.
Nonnulli tamca
a
T A-i""'go'''"''"-
TSaiculi.
b
T Habitaniiumin mati.
perfOtlE
fiftioncm,
& tan-
C5ivoxdoloris.
dPatiusrae.is
Apoltolicopaitu
deletuseft.
fmam n-nri! iDfOS iutTCntis
T Comparatione,
fciliccteius, quidicit
FihoU
mei.quos
itetum
part
r o.
quam
mariiipHJb lllj,l.lUl>
^
ait marefortitudomaris diccns: Ndn
partu-
8
quodvirgimbus,
&mue-
p
a 1[ Sed Ule
(juidicit.
Lac dert vobis
potum
nonclcam.
riui,&
no
peperi,&
non enutriui
iuuenes^nec
a f Sedille
quidica:Dcfj<onendi
enimvos vni v . vir. caftam exfii.Chriiio.
b T QhJ^
""^
"'"'^'
*^'
"P'* TFatuis. cTProflitta:
f
H. c. r Qucd plfaeftTyius.
f
adincrementumperduxi virgines.
Ciim au-
aTQj';
hibraice meftai,idelltribulans,8c
codiians. r Qu*
vicina , &
amiciti commeicii coniimdla. bf Qnaidem
fe
paffurns intfHgen-.
ditum fueritin
Acgyptddolebunr,t
ciim au
a
T
Subueifa. bTAdveiuiu,
lcilic
tgaudium.
c r HeHraice Ihat-
Cin,quod
elt
coiittmpUtio velexplotatio giudi:s
c
rQjn
haietisnaues.
d f Q.;!'
remanctis
captiuandi.
quo parua
animalia cum
g
aierintdeTyrd.Tranfitemaria, vlulate, qui
magniS,
draCO
( quern
dO-
^ ;
.^^^^ ,Q^omnipa<tetcn.at.onumfiuaibuseJpo-
minUS formauit ad illude- mtur,
rccediie
ergo
ab ea. b r Ciu tas.
dumci)
vidensavenatori- h habitatis in infula .
Nunquidnonh^EC
veftra
bUS Chrifti
Capi: qui
a dcE*'
a1 Cuiustloriainconfulione.
bTDcponjteve
ho. cumaaibusfuis.
lA^.
'.
q-
'/- \'n
monibus fuerunt
capti,
di-
eil:
,
qux gloriabatur
a diebus
prillinis
in an-
i
j
^^i^"^

Sicutfupra
diaum
Cit COtrariae fortitudini Ve
airQijacxtci.santiquior,
&din.r. TVcterici,ore. TVetuftate peccati. f ^r'^"^"*^']^,^? /^"Lf^rl
b
T Q^-tglori^tur infupetbia.
c f In Chaldiam.
- - - ^
KoCdeillis, gui
in ciuitaic
capti.
tiquitatefua?
Ducent eam
longe pedesfiii
a
T Vt reccdat ab
anguftia,
& Chrifti
Euargelio
colla lubmittat.
T
Vt lit aducna & incola Saluatoris. b
T
Vox
Spirims
fanfti.
d
T Nullusnift dominus fubaudi . c T Maluii>k
d r Ptincip^s Tyii
ad
peregrinandnm. Quis cogitauit
hdc
(Liper
huius fa:culi fimiles funr,
quiomni
vcnto
dodrinx
cedunt
,
& de
alijs vitijs
ad
aliatranfeunt.
C Semen
T^ili meffis flumlnh
frugesy
&c. Sic conftruitur:
Semen
Nili fluminiserat
meflis,
&
fruges
eius,
fcili-
cet
Tyri
terra Chananeoru
in
quaTyruseft,
infertilis
cftAegyptus quam irrigat
NUusfertilis
frugib',quas
Tyrus
ab
Aegyptijs
com-
mutabat.
d Mare. Saeculifcilicetin
nibus deflituta fit, vocem
efle volunt.
e
Tyonpajwzwi.q.d.
Nihil
profuit parturifl^c,pcperif-
fe
,
enutrifle iuuenes;
quia
^
Tyrus
fine
defet^fione
ca-
ptaeft.
lo f Cumauditimfuerith^Ae^y
pto,
&c. Tum dc omni-
busvitijs.
Tum dehaere-E
fibus hoc fentitur ,
quia
vna
capta
,
alia
pertimcfcit
& in alterius confufione,
altera fe
capiendanj
f cntit.
?
Tranftte ^vlulate, qiiibe:-
ir
12
natorum, (quam fignificat
Sidon)
erubefce Sidon.
5 Theodoretus.Confite
turTyrus
nAalis
oj5prefla
,
fe non
pepcrifle
illam mul
titudinemciuium , &opu
nec fe fua
potentia compa
i5
4
Pl?
17
buchodonofor rcfiftcrc,
fc
ftinaucrut, qui potuerunt
nauesconfcendere:alijre-
^
manferunt in ciuitate.
^^^
h
T^unquid
non bic veflra
^j^
efl,
qu^ glcriubatur
d diebus luli
prifiinis
in
antiquitate ,
&c.
pri
rafleimperium,fcddiuinobeneficio.
Deusergoinquit, q.
d.
Hxcidcopra:cipio, quia
vrbs veflra
Tyrus depo
largiebaturdona
hxcomnia
,
non
eigoparicbant
. fitoerrore veteri
,
tranfibit ad veritatem.
^ ^Procopius. SuntquiputanthacvcrbaTyriefleSi-
donem
^Vrin^ipcs
vErubefccSidoait marcfortitudo marisdid
NICOLAVS DE LYRA.
Ult
it
yErubefccSidoait
marc fortitudo marisdices./cic/? rv
(juxvocatur
hicmare,
eo
qtiod
crut mari
circumclnfa
.
Erubefce
Sidon,
quia.
deitBo Ciuitatis
Meropolis cuiufmodi
trat
Tyrus
re-
tes enm
per
mare muttum
confolantwr,quando
veniunt ad
portum fptBu
Sidonis ,
cedit in
confufione
aliarum ciuitaturn . Et modus
bonum , &
quictum
. Et
eft
bic modus
loquendi
truncatus ;
quem
oportet perjicere per aliquemjuppletionem
, C^
tali modo
loquendi
ytitur
hic
Vropheta
,
quia
modus
IS^luendi
dolentium tfl
in trunca-
tione verborum
doioreimpedienteperfe^am expre/fionem.
t De terra Cethim reuelatum eft eis . in lUa enim terra
Tyri
habebant amicos^
vt videbitur
infra, &iUi
pricfcientes appa-
ratnm
T^abuchodonofor
ad veniendum contra
Tyrum, frtenuntta-
uerun-t eis, v,t fe
munirent : tamen
quia
boc non valuit
eis,
ideo
fubdituY.
1 Tacete,
qui
habitatis in Infula .
Idefl
in
Tyro
mari cir-
cumclufa, quajt
dicerent,
non
loquimini
de
defenftone, quia
non vi
lebit vobis.
5 Negotiatio Sydonis.
Multi enim mercatores de ciuitate Si'
donis
frtquentabant ryrum,propter quod
diciturhic, negotiatio
dus.
4
Transfretantes mare
repleuerunt te^Diuiiijs infuis
na-
uibus
appoYtatis
.
5
In
aquis
multis .
idedvenientes
per
multas
pa^
tes maris.
6 Semen
Nilimcfljsfluminis,frugeseius&fada,&c.
in
i/ie^ypto rarofitpluuia,fed (luuius i\{ili
diuidiftr
ptr
rtuosad
hoc , vtfruiiificent fcmina
in terra
proiecU,
vt habctur Deuter.
1. &ideo
fr^Hgts ^egypti
dicu-itur
Jruges
fluminis
2^iii,& quia
ibi
crejcunt inmagna
abundantia
feiebaitur
indead
Tyrumpcr
nauigium.

7
Erube-
deftruaionii fubditur ,
cum
diciturinperfona Tyri
,
8 Non
parturiui, quia
in eius
obfidione,
&deftrn&ione
mul-
t mulierts
paffefuerunt aborjum
: &multi de
pueris natis,
& de
itiuenibus,
&de
virginibi<s
rnortui
fucrunt
ante titatem adultam,
&debitum incrcmentum .
P
Cum auditum fuerit in
Aegyptum. quoddcftru^afue-
yitTyrus.
I o Dolebunt.co
ifuod
habthant
i um
Tyrijs
amicitiam
prcptct
abundantiam
frugum quam
ibi a<iductbant ad vendendum .
II TranfitC
. Hic cum deiiruClione
Tyri
demmtiantur
fuga
in-
habitantium Limdaitiir: TranfitC mznz.
fugendo per nauigili
ad diucrfi toca.
1 1
y
liil atc:
TrxcQnfiifiove , &tri(ii:ia.
1
3 Qui
habitatis in Infula : Ideft
in
Tyro que
difitur
infula
rationeprediHa
.
14
Nunquid
non hxc vcftra cft
^upple
ciuitas.Et
efl
modus
loquenditruncatus
eadtm rarione
quafuperiiis.
iV Quje gloriabatur
a diebus
pnftinis
in
antiquitatc
fua?
quia
mutta
terr>pora
cucurreraru d
jua Junduiione,
& nullus
potuc-
rat enmdebtllare.
\6 Duccnt eam
pedes
fui
longe
ad
peregrinandum.
ii-
eji
hahitatores eius.
17 Quis
cogi
tauit hoc
fupcr Tyr
u m f
qnaft
dicat
,
nulln s
homo
cugitajjtt ^quodjic pojjttdeftrui. Cuiusr^.tiofubditur.
^
Qiion-
..
;
'^
M
R^^
L I r E
l{.
cfominum: & fandificatio diuitiarum
ciusdomihdpoft
f feptuaginta
annos.
Moralitcr autcm
per Tyrum qui interpretatur angu-
ftia,peccator fignatur,qui pcccatorum
aculeiscruciatur
Ifai.
48.
d.
"Hpn tfi
pax imptjs
dicit dominus . Per Chaldaeos
>
cius deftrudores
,
fignantur
dxmones
ipfum fpoliantes
gratuitis,&in
natuialibus
vulnerates,ficutfiguaE
Luc.
10. e.
I o. e.
per parabola illius,qui
incidit in latroncs. Pcr
rcpa
rationcvcroTyri poftanno
70. fignatur pcccatcris
re-
flitutio ad ftatu
gratice pcenitcntia pcrfcda Septuaginta
namque
refultant ex dudu
dcnari),qui fignat perfcctio-
ne,eo
gjeftlimcsnumerorum.Pcr lcptcnariu qui lignat
vniuerfitatem
,
eo
quodomne tcmpus
rcuoluitur
leptc
dicbus : &
ficleptuaginta perfedam poeniteaam fignat
dc
pcccatis
omnibus.Per
hoc
autem^quodfubditur:
X
Ettur-
22^
Ifaias CaD.XXIlI.
Trindpes
hiflitcreT
eius
tnclyti
tertay&c.
Inter alios
ncgo
tiatorc5,vcl
etiam in
rcgnis.
b ^dr-^iiomtnijm
deduierrt , Cf(' Non
dns
ignominia:
au-
lor cft.fcd
quod ignominiofum
cnoftedit,
fm illuci:Co
wOTi'-J"t"f f>n:..>'i'wWrfm,nong'(acerdoscotaminatio
nis
autor fit : fcd
q^
oftendit
contaminatum
eum
quem
mundum
putabant
multi.

Procopius
Grauc&pc
riculofum ,
fanttis
ipfis
,
cu
'lagellantur.infultarc.vdq
a
nlbs
fcmper
tueri cofiicuit,
rnanum
defatigari
& imbc
cilliorcmfieriputarc,
non
"IV
nisanima in fcctili fliK^ibus
pofita,vcnrodolrin:t
agita d
ta,Clianaanappcllatur,qii?fiufl:uatiovelcommotioin
terpretatur,vnde
Seinfn
('hanaan,'&
no>:
lud'.
g
Filij S''> >i s.ln tcrra Chanaan fu n r
Tyrus , &: Sidon
, Dmrj.f.
vndc:MulicrCiianan2eacxiuitdcfinibusTvri
ScSido-
. f
Tan<,n,,cginamalian,c;ui..mm. vHquia mm.diosuaficoron. {^'S
OCCUrcnS iVUiatOri. MittlJ.b.
alianimcingebatui.
b T
Horum
piincipum
tota cnia in
negociacioni-
11
Transfreta .
SspC
vidc*
busop<,uc,c
^ .
>,
. mus
quofdam
a
propofito
Tyrum quondam
coronatam cuius
ncgotia
, fuo tranGre ad
aliud,a miU
tinomn.
t.ri ^iNon cx',.qu,
cetc.^, untum
piunt. ,
tia ad
ncgotiationcm:
tores
principes
inftitores eius
inclyti
tcrr^?
;acau
fis ad arma mutant indu*
_,
. .
X

1 a 1
ftria.vtmutetinfcelicitate.
Dommusexercituum t
cogitauit
hoc,
vt de-
j
Scd Deo
difpefante,
omnia
a f Confilium f.
iciipui-i'-,
""'
a^Abai.,:ji
nfgici-x
bTE.usquiconi
.

|^n
fuperb.-ndYWijtur
4
cucniunt c6traria:vt
pcr
mi

aut
potius
a Deo
pfcpe
ad- b trahcrct
fupcrbiam
omnis
glorix,&
ad
igno
5 fcrias coa^i non in
(e,fed
in
ucrfaimmittetc
tentaricrc
derc.Sunt enim
iniquis
ifta
rcfpondeda.
\olitemqHi
age
re, Ky"
ddinqusntibu:
:
T^olite
*
exihare in altum comu vefitii ,

cumcadecaufaTyri
fplctt
dor in
ignominiam
lc
cufqi
conucrfus fit.
c Hwe/;.
Babyloniorum.
c
f.
Superflumina Babyloms
ttUcJe-
^
dimus ir ficuin.us,
dum recorda f
remurSion.
d
Ctngubm
rltm tihi. Forti-
tudorcfiftcndi.Cingulo
.n.
lumbos
rcftringimus.
Inlu-
bis fortitudincm habcrc di
cimur.
C
Conturbahitrefnci.SciWcct
Aceyptioru&
Moabitaru
,
&ariaru
incircumitu.Tyro
.n.
capta
& fubucrl"a,aliarc-
gna
coturbata funt timorc.
^
Regnu quoqi Acgypti pro
fubucrfa
Tyrodatu
cft Na-
buchodonofor.vndc in Ezc
chiclc:fi///^o/w, hiobuibo-
donofoi Jeruo meo, nd efi
reddita
merces
pro feruitutt <}ua
ferui
uit mihi contra
Tyrum
: da
ergo
ti
.Aefjptumpro Tyro.
2
f ChoHaan .
AllcgO
. Om-
nis ani-
f fto
glon
.. ", Confufos.
miaiam dcduccret vniuerfos
inclytos
terrac.
a
T Chinanzoium te'.tiniadaadcxluni. b 1" Qn^>dcitilE,ne
nauibus
t/aufitur c f Mundi.
Tranfi icrram tuam
quafi
flumen^fiha maris
a f lulVf.x.
TNif^tr^nlifji?.
b
<
iji
TJ f
;e TV.nd ftim.
tibi .
a f ,ccjnduTn.
b<^r> raini. c TOiib-l'
- I munJi
dcde- d
non
eftfcingulu
vltratibi . Manum fiiam fii
dominocreatore confidat.
i Talis
populus
non
fuir. Vib;
ad morteni Nabuchodono
lorfortifliniifuper
omncs
6
Chaldxi &
Aflyrij
,
poftca
7 populus
GrcECorum & Ro-
8
manorumfortiorfuit.
a bjo LU-c r>9k J^w/fofifrMW.^Q^iando
Na-
pcrmdreextcndir,&conturbabitrcgna.Do-,o
buchodonofor
Tyrum
in- ^
]n(uiraii''
_
..
N^huchowor
bi^K-rt,
j^
.,
I uafit
uauigio , uou folum
mitius mandauit aducrlus Chanaam
^
vt co
u
muru,fcd & domos fuboer
^CipfeNib...h d^
bTChana TOon.inus
^^ tit,& quai
Ctat
nCgOtiatlO
Cl
tcrcrerfonc:.ciu.^,
&dixit: Non
adijcies
vl-
14
uitatu fa^a eft
5 fcptuagin
a

!n diO ii'<. ^ ' * diabv.'" Ab hom n bus a colata
quafi lupetba. i
j
jj aUnOS ficcatio fa??enarii .
ira vt
gloricris
calumniam fiilHnens
virgo6
1
?y(jawm,er..Hebraici
1 t
Tui,
luiini Ac
voluptai,
wi ca. fColonia Sidonioium. bfGisciam.
17 Tharfis, OUOd COnfumma-
_ TConee'alcrn. cTT .
"
<in.
nau:f;i
> fuierunt.
.^..11 '

l
fiU-a S.donis.In Cc^him
cdnfiirgens
transfrc
,3
^^ti^s mu""dKX;
.
tQa.cap.e,...N.b_.cho.,.nof .b,Qu. intetp..u.ui nu.G
v.eu.
^^
^
qui poflcaconfumma-
bitur. Omnia autem bo-
na lcculi incerto nauium
ojrfuicomparantur: quia
ChaId2:orum,ttalispopulusnonfuit,Alsur
21
citoperitura:&-cunaa
na-
t TDxmone, TChi<iT 22
uigautium
fortitudo foluc
fundauit
f
cam.In
captiuitatcm
traduxeiuntz^
lux.vndz-.ctuitatisniagnasftr-
P"^""-" "*
a
^Sccunauaaopi:iioacm. b1T)n.
c
TlBfid.ofc. d TNon folum tnas
ofcchdltfapicns , & dtflrU-
. .,
L^A
-
/ tf J* 'T;;o-fcien.i
,_ xitmunitioncsearum.
Quid-
'
",'^,""
robuftos cius^uftoderunt
domos
eius,pofuc
1^ cnim hsrcricorum & '"".
'^''^j^:^::,::::':^^:::^:^,!::
"^'^^''^"'" ""
('apicntigfccuiarisartccom
runt ca"m in
ruiniVlulatc naucs
maris,
quia'J
^J^T'-'
l YJ-^^n^'"'''^ n
'^
25
dcftruit&fubijcit
fibi. F
:tptua-
6ji
tisnfieri' ad Childxjs-.nffc ibi
lequiefcet
in vbtttate
eounj.
taribi
quoq;
non crit
rcquies
tibi . Ecce tcrra
19
a 1Hou..> lciiiiumus^potenc.lfi.uui.
fldeo
c4det.NiGdominusxdifica-.2O
u'iit domum
NICOLAVS DE LYRA.
*
r
Quondam coronatam.
lieflfuper
aliat ciuitates
reginim
prtpter
diuitias eii<s&
fvrtitudinem.
X
Cuiusn^otiatorcs
principcs. Idefi,4^lcsmagnisfrin
tipibi-s
tcrr vel maiores.
3
Dominui cxcrcituum
cogita hoclnfpirando t^abucho
donofor
audaciam tnuadendi eam.kt
fubdtt
caujam.
4
ytdctrahcrctfupcr.omnfsglori?.
id(fl,Tyri qux
dici-
tur hic omnis
glonahypcrboliid
,
ad
deftgr.andum magnttudtnem
fupcrbt eiusyficut
de
aliqua
ciuitate in
qua
multum
viget fuperbia
dicitur
vulgariter,quod
tn ea
(flfupeibta
lotius n.undt . Et codcm
modo
inteUigitur quod
{ubditur
de nobtlilus
Tyri.
5
Et ad
ignominiam dcduccrct.Co/fflmer
denmtiat vo
locimem
fug
habitantium in
Tyro
dicens.
6 Tranfi terram tuam
quafi
flu mcn.
Ideji^d
modumflu-
minis continui &velociter currentis,
7
Filia ma. tu
Tyre,qu
dieitur
filia maris,eo qubd
crat ma
ticircunclufa,vt
didum
eflfupra.
S
Non cft
cingulum
vltra tibi .
Ideft , fortitudo refiHcndi,
qutdeftgnaturper cingulum
mititarc.
$
Manum
fuam./(<cfl
poteflatemfuam.
1 o
Su
pcr
marc cxtcndi t .
*
Scilicet
Tyrus qux ptr nauigium
fuum habthat tn
marimagnam potcfiatem.
1
# -jConturbauit rc. Vtr
potcntiamfuam iniufle
deprimendo,
t-l
qwa
hac
futt
vna
caufafua fubuerftonis,fubditur.
1 *
Dominus man . lde{l,aduerfus
Tyrm quafita efl
in terra
Chanaanr.Filijemm Ifraelnonpotueruntixpellirc
totaliterChana
n{os.vndtdicitur
Matib.\$.b.
Icfusfcccflit in
partcsTyri
flc
Sidonis : & cccc niulier Chanana a finib.illis
cgrcl-
fa
, &c.
13 Vt
contcr.for.T^cr
T{abuchodonofor.
li
i-t<imt.fiiluctdominus.
ij
Non
I
j
Non
adijci^ltra
vt
gloricris,&c.
Idefl,in tantamfU'
ferbiam
eUuata .
\6
Calumniamfuftincns.^Ty^rfi^ttfWowoybr.
^ ..Sidon*difi
1
7 Virgo
filia Sidonis . Dicitur autem
filia Sidonis,quia
Si-
uit
Tymni,
donijexifientes propcillaminfutam fdificauerunt
cam de
prfce-
pto regis .Affyriorum,
cui tota ttrra illa
fuitfubic^a longo tempo-
re.
Etideovnusrcx.Af}yriorumcoffiderans qubddiainfutaerat
aptiffimapro portu
nautum,fecit
eani
{dificare perpopulum propi
txifientem,
18 In
Ceth\m,8cc.Fugiendo.lbi
entm
habcbantTyrl
amicos,
&ideoibt
fugcrunt aliquiproreceptaculo
babendo :
quiatamtn
hoc
non valuit
eis,ldeofubditur,
19 Ibiquoquenon
crit
rcq. Cluia\abuchodonofor mifit
ad terramulam,vt reddercntur
fibifugitiuidc Tyro.terra
illanon
fuit
aufa
eos retinere.
20 Eccc tcrra. Hic
confequenttr propheta
denuntiat a
quibus Ty
rusfont
dcjiruenda fcilicet
a
Chaldfis
&hocefi
quod
d.citur: Ec
ceterra Caldaeorum talis. Tarata adinuadendum
Tyrum.
21 Talis
populus
non
(uit.ldefitamfortis
& crudelis.
2 2 Afllir fundau it
eam..^//^i cxpofitorcs ptr ly
eam intel
ligunt
Chatdaorum
terr,im:fed
Im non
ffl
verurn,quia
Cene.deii'
n.o.b.ciicitur.Dc tcrra illa
cgrcflus
cft Aflur./.
de
Chaldca,&
ifte
.Affurfuit
filius
em
,&abeo
dtHominatus
efi
populus .yifjy-
riorum,vt
diiium
fuit diffufius,Cenefis
decimo. Sed
per ly
eam
po

tius
accipiendum eflTyrum
:
Etquiaprocedente temporc quid<rrrt
rtx
^llyrioriim fei
it
^dificari
eam,&
ideo dicitur hic de ea : Af*
fur fundauitcam
.
Stdquiadtfiru^a fuitpoficaper Cbatdps*
idco
fubd.tur.
X
j
In
captiuitatcm
traduxcrunt robuflos cius.
Etpatet
litera,
24
Vlulate
naucs
miris:ldefi,nautf,vt cxpofitum
tfi inprirt
cipio
huius capitut'.
15 Quiadcuaftata
cftforiitudo vc(\rA.Ide^,Tyrus
in
quA
eratpurtus fjicnwjsimus
.
*
Tom.4.
H
227
Glof
ord, & Nicolai
de
Ly
ra 228
y^
a
Septuamtaannh.TyTUsquondam
anguRiata
dimitti
^
tur,vtcxplcK>
folitudinis
tcmpore
carmen meretricnm
A in laudcs Dci
vcrtat,citharam
aflTumat ,
omneschordas
concinentes habeat ,
vt
poftqudm
bene cecincrir, apud
Deum
inmemoriafitquxgpfornicationcm
obliuio-
nitraditafuitin
priftinuni
reftituatur : & mercedes c6
grcget
diip .Quis
ergo
noh
habeatfpemlalutis
fi bene a
cccinerit,fi chordas.i.
virtu
tesbcnccopofuerit?
vndej
nis^ficutdit^srecris
vnius.
Poftfeptuaginta
Pa.,.e/;t^^^^^^
^
autemannoseritTyrotquaficlnticumme
* TheodGrctHs.Immcnfa
T Tyrn.
dciiaftata clT: fortitudo vefttaEt crit in die il-
h : in obliuione cris 6
Tyre ieptuaginta
an-
a
Tlnobliuionefuntpo/lmorcemeiusrSc
li untum vixetit
inregno,quo(i
nunquam legiin'"!. 5"
Cito obliuifcUntur. f
B-"dificat*.
fet,profua
in eosbencuoletia brcuiorcm cfle
voluit,
vt D
calamitatcsingruentcsaucrtcret, prasfcnrcrqj tcinporis
progreflli maiorcsficriprohibcret.ANiniuitisauccum
penitentiam egifl!ent,non
alia ratione decreras certo die-
^o:
rum
fpatio
minas
remouit, quam
folet mcdicus a
figni-
ficata antevel
fedionc, vel
vftioneabftinere,cufaclac
corporis
i mclius mutatio .
Scptenarius
&
fcptuagefi
mus,qui
vel
finguUs
diebus
vel
feptem decadib.perfici
-
tveluti.
ffflcrces
'Critcum
V&!.8^.
domini milcricordia, ipfi
Tyrij pcr
immcnfa feculo-
rum
fpatia peccauerant.dris
circumfcribit
tcmpus
vltio-
nis. Vita
vniusregnisaut
potius
vita vnius hominis
annis
fcptuaginta,&
fraenat
ludjBorum
fuperbiam
. Na
quod tempus prsfiniuit
Ba
3 bylonicxcaptiuitati,5c
va-
ftitatiHicrofo!ymoru
,
ide
praefinit
vaftitati
Tyri.Idcm
enim,& Iud2orum,& gcn-
tium Deus,
&
ipfius
eft ter-
ra,
&plenitudocius.
*
Procop.O Tyre,tamdiu
caftigabpris quamdiu
vrbs
ipfaDeoconftituta,
In
qua
quia
infurrcxifti
sequalcs
cum ea
poenas quoqs
luitu
ra cs .
lugu
.n. feruitutis
70.
annospaftaeft, quodtem-
pus
humancB vita: ad Daui-
deprsfcribitur.
Idem & re
a5^Qux piiusa
veto
fponfo
rcceircrat. b
f
Ifaiasdac eiconniium
vtpce-
niieat.eciudicium euadat. c
^Vt
bene tendantur cbordx.
dl^Cantan
do roifetias
tur^.
^" Imitaildobonos,
rctiicis. Sumecitharam circumi ciuitatem
a ^
Piius. 5^Eccle(ia. TDeUbijshuius metrtricis llillacmel,in
prouerbijs.
b fAbamatote. 5" A Dco. c
f
In laudes Dei : corde,voce,
opere.
(j
merctfixobliuionitradita,
Benecanc,fre-
T Domini. f
Apud
Deum.
quentacanticum,
vtmemoriatuifit. Etcrit
^
a
r
perfeftipoenitentix.
b T Benefaciendo. c f Vetus medicus.
poft {eptuaginta
annos vifitabit ddminus
a "f .Sicutt-mi4u!ndsfolatum.
b
f Fanitencem. c
1 Quas
habuetat ant^.
d 1' l^.in alieiias ouaJ
ptius
habuit.
TyiuiTi;,66:educeteam
adtmcrccdcs
fuas : &
7
a
1
TempU'
f-
bf,Negotii!i
tui. 5^Q'<ia multi ad infidelitatemredeunt.
rurfum crit cum fornicabitur cumvniucifis 8
T Mon cxU. a
f
Simile eit
cegnum
caclorum homini
negotiatori
qustcnt! bo.marga,
&c.
e
rcgnis
tcrras
fiiper
facicm tcrra^ . Et erunt ne-
g
i^Peifciteiantium. a
i^In mifciicordia
pauperum.
gociationes
cius,
&
f
merccdes cius fandtifi-
1"
Auaie. a
T
In tliefautis
qui
fiuat in tcrn.
cata: domino

Non condentur
neque repo
a 1'
ludzotum
fai:ecdotibus,vel przdicacoiibus
.
V-' s
paiijcribus
netur,
quia
Iifs
qui
habitaueruntcoram do-
Daniel.?.
Gen.r-
gni longiftJimitpscft.Quod
fi in
quibufdam
dcfinitur a Dco, non tti
adimpletur
nii-
merus .
Neq;obidcommoucaris,cum
Dcus fux
ptixdi-
ftionis non fubiaceat terminis . Bonus.n.cum fit,&
tem-
pora
definit,5c
clades minitatur,aon tanquam
iUaturus
rc
uera,("ed
vt
timore,ad
vitae
p^nitcntiam adigat. Qi^iod
cx decreto annorum
fcptuaginta
aduerfus
Ephraim
nu
mero,
apud
Ifaiam
perfpicuu
fuerir,
qui
ad
triginta po-
fteareuocatuseft. Deinde & Daniel cum
captiui populi
malitiam
augeri
intueretur,dominum,nead
dcfinitum
incosannorum numerum
aliquida^ceret,dcprccatus
cft.Deus.n.pro vitaep^nitentiavcl pcrTncacit.itcdccrctis
tcmporib.vel
adiicit,vcl
adimit. Vt accidit Noe
tcmpori
C
busjcu hominu vitam centCi
viginti
annorii cflc flatuif-
fct.pro
4 tur,perfedafignificat p^ni-
5
tentia,vt
tempore pgniten-
ti? explcto iurcTy
rus ad an
tiquum
ftatum reftituatur.
b Canticum
tnentricis.Qux
ab amatoribus dcrelida io-
let carmina in confolatio-
nem
componere,& prateri
tacoramemorarCjfic&Tj
rus rcuerfa.
C Sume tibl citharam ,
Qnx

dc
hoconcrefequimtur
ad
reucrfioncmTyri fpedant.
d Bine cane
yfiequentcr
,
iirc.
Admoneteam caticummi
feriarum fuaru
femper
can-
tarc,
ncitcrum eadem
patia
tur.Dicunt.n.hanc eflt mu-
mb,
ficae naturam
,
fi laetum in- 0.
ucncrit.laetiorem facit,fi tri
ftem ,
triftiorcm reddit.
e Et erunt
negotiatioms
eius
,
&mercedes eius , Sicut dicit
Hicronymusin lercmia.rc-
ucrfusfiliis
Ifrael de
captiui
tate fub Zorobabcl & Nec-
mia.Tyriquoq; nonlongo
tempore poft
reuerfi cu ch t""
amicitiaconiunclifunt,nec
iam
diuitiasretinebant,fedin lerufalem domino ofFere
bant:
quarum pars
in
templum ornandum,pars
fedebat
in vfum facerdotu: & ficerant facrificatsdomino mer
ccdcs cius. Ad
praedicationcm
et Pauli
Tyri)
&
Sidoni)
^*
'
conucrfifunt,
&ecclefias
a:dificando, &
prKdieatoribus
ncccflTarla miniftrando
,
mcrcedcs dno facrificauerunt.
*
Procopius
. Non
fucriteapoenittntia indignum,
qux
mufica
prceftantiore
cxcitatur
,
Chriftianam vi-
tae rationem
intelligercltaque
&
Aquilas
ipfa
& Hc-
braica ledlio
,
nuUa articulorum
vetbique
omnis fada
mentionc : Et erit
empo
ium eius
,
& merces
fanHa
domi-
no
y
(itxerunt.
Nequcenim
totum cius
cmporium ncqj
mcrccs
tota, fed
pars primitiarii
nomine confecrabitur,
-
^
quod
laijucus.
NICOLAVS DE LYRA.
* I Et erit in die illa.H/c
confequenter agitur
de
Tyri
rexdlfica
tione,cir
primo
in
temporalib.fecundo infpiritualibus,ibi;Et:
crut,
Diuino.
circa
primtm tangiturprimo vafiationis Tyti
duratio.cu dicitur .
2 In obliuione eris 6
Tyre,&c.2'4
0 venient ibi bomi-
nesad habitandum.
3
Sicut dies
regis
vnius. ScHlcet
ipfus Dauld,
vt dixit
B^b.
Sa.qui
vixit
feptuaginta
annis,vt
habetur
fecundo t{egum 5.
Meretrlcum
^
Poft
fcptuaginta
annos.Sci/icef
vflj^<>rio?>ry.
5 EritTyro quaficanticum
meretricis. CMeretrix enim
denUdafuo amafiofolet
conari adcantandum melodiofe,ad
reuo-
candurn
amaftumadfe
. Et in hac
metaphora inteUigitur defideriu
iUorum
qui
remanferant
de
fugitiuis Tyri
ad
re<edificationem
ip-
ftus, vtjic
mercatores
dediuerfis regnis
iterum venirentad
Tyru,
idea fubditur,
6 JEt erit
poft feptuaginta
annos:vifitabit dominus
Ty
rum.Fac/e
eam rctdificari,
7
Et reducct cam ad mercedes fuas. lllic
apportatas
de di
uerfis
regnis.
8 Etrursu fornicabitur,&c. i^orfpor /^e///g/<ie/or(Wo
necor
m ^ u I
M0I{^LITEI{.
.8 Et
rurfumfornicabltur
cum
vn/Me)'/7j.Significaf.Quod
habi

tuatus in
peccatis
poft p^nitcntia
vera
aliquando
recidi-
rat
pp
habitum inclinante
quinon
ftatim tollitur
p pe-
niten-
ne
corporali,quia
mercatores
elongati
a
fuis
vxoribus
ftcfolent for
nicari,&
defornicationefpirituali,quia
illa ciuitas
idolQlairixfuit
dcdi'a
vfquead tcmpora Chr''fir.
9 Etcrutncgotiationeseius.H/(r/c/>V
verfusin Ucbrxoin
q:*o defcribitur readificatio
Tyri
in
fpirituaUh.cu
didtur: Et crut
negotiationeseius
& mcrccs eius sa^tificata: n
diio,&c.
^od
dicunt
aliqui impletum fiijje tempore ^Ltmia: pofl
reditum
captiuitatis Babylonic<sdicetes,quod
tuc in
Tyro
fuerunt homines
deuoti,&
cfferentes
munera domino in
lerufalem
ad eius
obfeqMU
&
fuflentationem miniJirorum:Sed quia
hoc no
apparetex^qu
fcriptafuntin Efdra
&
7<leemia,nec
ex
hifloria lofephi,feu
alia hi
fioria autentica,ideo
videtur
mihifaluo
meliori
iudicio,quodimple
tio huius
prophetia
reduci debeat ad
tepus Chrifii ,
in
quo
muUi
de
Tyro
deuote veneruntadaudiendum
pr^dicaiionem
ChriHi:vtha'
betur Matth<ei tertio & Lucefexto &
reliqui
de
Tyro pofiea
credi
derutadpr<edicationem dijcipulorum Chrifti,fe
&
fua
ad
obfequii*
Dei deuote
cjferentes
: Huic etiam
expofitioniconcordatI{ab-Sa.
quantum
ad
aliquid,
dicens
quod h^cprophetia implenda ift
in ad-
uentu
regis Mefsiie qui
diuitias Dei cultorib.
applicabit.
Sedin
hoc
difcordat, qubd
dicit
implendum defuturo, quodin rege
Chri^o
de
pr^tcrito efi adimpletum.
*Cap.
nitcntiam: fed
quoniam
talis recidiuatio
pcr opera
mi*
fericordije fanatur.Ideo fubditur.
9
Et erunt
c^o.e^-c.propter
quod
dr
Dan.^.CPfccdW
tua
eleemofynis redime,&
iniquitates
tuas
mifmcordijs
paupcrum.
0^0^,4'
^25?
-lod vcl nunc in Dci ccclc
;saiux
ibi habcntur
quori
ic licct intucri. Addutunt
*utc
his,g
cora dno habitat
idert
Ifai^Cap.XXIV.
9
T
lavfutn. bf Sanft. c
T Frange
efurienii
panem
fuumr "v
mmoentnejrociado
eius,vt manducetin fa-
230
afCum
vidtris nudum orcr; -um , f
In otnni via fua.
turitatem,
&veftiantur
vfque
ad vetultatem.
idcft,
aUaripra:fcdi.<?,cijm
D
domini dccrcta
ftatutum
fir,T>:
(jt!iJt:a>igclium doccnt,de
Euai^^tUo
viuarit.
CiD. XXXIIII.
ifr,
cJ^f.Poftfpc
ciale scntiu fin
gularum
corrc
ptionc lud^,
<abvlonis,Philifthijm,Mo
j
Damafci,lfracl,A^ypti
. efcrti maris, Arabix, Idu-
inci,
valiis villorris ,
&
Ty
-
ri:
quod
totus orbis in con-
iummarionepaflrurusnt
dc
lcribit. N^cde
fingulisi^cn-
CAP. XXIV.
a'f Vtpmniapjteant. T His Habitaloribus.
CCE dominusnudabit
a T
Ccmmutabit
per ipnem
in meliu.
vnde : Vidi cjeluin
nouum, ficteitam
nouam.
terram,&
difTip
abit
eam,
a T
L.XX. rru;labit,vt pro^.cdant
mortui de
fepulchris
. T Igne combutendo, vt
lanquaro
aumm cUliuiem, Sc
pulchiio
rera tcflitual.
affligct
faciem eius
,
T In HM-erfalocs bonotum el malorum
T5fpjr.-ibit
cues abhoedis.
bus.fcddccwnaisparitcr
b
&tdirpcr;cthabitatorcseius.Ecerit
ficut
po
+
rcaioncmChrifti,hu
git. Prius,qua:
lunt
impio
* ^

T^ineacc^ptinnererf.^nx.
5 fcntisvita: mutaturf
rumtormenra,quomodb
c
pulus,
(icfacerdosr&ficutfcruus,
ficdomi-
tranfcat
coeIu,& tcrra,&
dc
*
r nrj r
ducantur
pcccatorcs inin-
nuscius:
&licutancilla,
iicdominacius: li-
cut
cmcas,
fic
illc,
qui
vendit : ficut
t
fcencra-
a'0 :neum , idtll luum.
tor,
fic is
qui
mucuum
accipit
: ficut
t
qui
re-
pcccatorcs
fcrnij.
poft
,
quomodolan-
di
rapiantur
obuiam diio
inacra.
DcJpcciali crgode-
.riptione
tranlu ad
gcncra
m,qua:eft quarta rcgula
.
yconi) ,
dc
ipecic
cnim &
gcncrcagitur,necpcrfona i-.. il- r^''-
mmzt\xr. Ltce do.mdahit. h d
tcrra,&direptioncpr?dabitur
: Dominusc-
5 igne incrmlij.
pctit,
fic
qui
dcbec.
Dillipatione diflipabit
a
T Habittiotu.nruotum. T
^'"''''o- b
TQ^Hoe
Cn: dubio ti^t.Do-
mi.i-scn.m 'ocu.
b
kiecic
adgcnus
tranfir
,
de-
lcriptocnimipcciali
oncrc
Babyloniorum, Aifyrioru,
Aegyptiorum
, & multoru
aliorum
,
ad
gcneralconus
iudiciicxtrcmi tranfit.
***
Ambiofius.Quafimanii
"^fanctus
prophcta
dcmon-
flrct,quafi
oculis aducnicn
V^
te vidcat
iudici) dicm,ita
di
t:
EutUomiiii4i,tfc.

Pfocopius.Quodfcrcuc
laturum faciem tcrrc
dicir,
demollrat ic
po:nasexaau-
ru,&
impictatc,
q
olim liib
cuiusq; pfona
latcbat
,
pro-
diturum
ib,&
rcdarguturu.
b i etit. Ocs
fimilitcr
, vcl
f> bonisrcmuncrabunt vcl
i
promalisdanabtmr.
NulIadiucrfitascritin(crnobi!e,&
jgnobile,laccrdotc,&: laicQ
fcruri,&druim,&c.Ocs
cnim
cx
xquo
ftabunt ante
tribunal Chrifti . ncccrit
acccptio

pcr-
T jtttcn:a
gaudia
Ir.ftusoc.
e T De.'l4ct \n 'urp.
pcrlbnaru apud
Dcu .
vnde
^^\
V'^*
l6b.VaruuSyZ!r
tnagnus
ibism.
lob.j.c*
cr fcruHS
r.on tirnet dc
minujuu.
*
Procopius.
Dci furore il
lorum nobis ofleditur mc-
ritu,qui patiuntur quo
oni
nesfiuccxcelfi, fiuehumi.
lcsfucrint,fimiics habctur.
Eximiorum cnim
,
& ma-
gnarum
rationem non i'o-
"
lct hoftis
habcrc,fcd vfitatii
ordincm confundcre.
*
Thcodorctus. Poft rcfur
Qi^daliire-
ius
p-
fcf"!' 'd ic-
facics,^""'!,"
^^"-
occcdat
dignitatum
varic-
Thcodoretus
tas,noncnimefti"crUUS,
&
rcfcrtadph-
libcr in Chriltolciii? Ef cric
mum.
ficutpopulus,
ficfaccrdos,
quiaqui
faccrdos
crit,anio
E
iicbitur
facerdotio,
&qui
cx mcdia
plcbe
crit
,
faccr-
dos,fict
ficut
ieruus,
fic do-
minuseius,
qniaferuus
fict
dominus inaduentu Chri-
fti
,
& dominus fict fcruus.
C Sic
fncerdiis.
Bonus
popu |
Dcffruaa
lus cu bono faccrdotc
pcr-
c&
,
rmc
a1 fcf
^ro('hcus. bTI-ugebi.
nim locijtus clt vcrbum hoc. t
Luxit,&
dcflu
a T Terren: b* iJ a: t"'r 'n videSjiUf . 7 *"*'.~~
- "
o

r
>
/1 j fl ; U- c,-.- 4 cipicr
coronam vitx,
mali
xittc'rra,&infirmatacft:dcfluxitorbis,&in.
8
^P^i^,,rti,i,unt tormcn-
' '
^:";;";^^^^ ;::,:!^"'T;-;;:rJ;::"'"
'"f"-^--"'"''"
ta
gchcnnx
finc
acccptionc
firmata elt aJtitudo
populi
tcrr?.'
&tcrra
t
in-
y
pcriona:
.
a
T
'^ >>>!'* ''' T fropterf', qoi ..jBguineni faujuini
iniicoeiunt, klan- d 7 CW.TCTrCna
OpCra
acl
pnineminiefftrtoimaJ
.tominum cUmate ferriunt.
^
nillilum
rcdigentUr,
Vt abO
ttrfcda cftab habitatoribus fuis,
quia
tranf-. lo
htaimaginc
terrcni homi-
nispermaneat imago
coe-
leftis.Caro cnim,&
ianguis
reununi
Dci non
poilidc-
a1
suiptuvel
naiurales. bTv^i
><"(* mindus
prius jL.cpii
natuiilcm 1 1
legera.fea poltea lexpo Mojrlen
datacit
quu piiina diQipauel.
T
Legein,
t
T onluetulims .
grcffi
fimt
Icgcs,
mutaucrunt ius
,
difsipauc-12
a T faaumaioicitif quuddtbeiettllclenip4mim.
S ' Itr nialedifVi in
igncm
sicinum
c runtfocdus
fcmpiterniun. Proptcr
hoc malcdi
j^
non
bimt^quia
mortale hocm-
duct immortalitatcm.
e MaUditiio vorabit terram.
Siciit in
principio
benedixit
Dcus omni
crcatur?
,
fic in
j,;^"!;^^'^"
fine maledicit his
qui
tcrre-
ni funt:ncc
pcrcgrini^fcd
habitatorcs
tcrre:&
q
in ca
pcc
^
cantobhti conditionis fuc,contraicmutuodebacchan-
tcs.Et
pauci
remancbunr, qui
habcant
imaginc
calcftis.
Lu.xit
NICOLAVS D E
LYRA.
,Cap.
X II I L
Ccc dnus.
Aliqui cxpofnorcs
dicHttt ,
tpihd
hoc ca-
pituliijxpottenuii
cfl ad literali: de
deJlruWone
Idu^
nuoiu,qua fuprateiiiit prophaa briuitercapitido
ii.Scd hic
refumitur ,
vt
diffuftns pcrtraclitur.
Sed
hoc diiii non habtt
apparemu,quta
nec c.x litcra hit
lus
capituli
nec ex
circunflantia habetur
aliquid pcr quod intcUigi
dcbcat de idumsa.
propterquod B.Uieronymusdicit
modproi^he-
ta hic
loquitur
ad literam de
cuerfionc
gencrali
totius mundi tniu-
duiofinali,
itaquodin prxcedcntibus propheta
locutus
fueratde
fubuerfione
diucrfirumgcntium
in
fpeciali fcilicct
ludprum,r,aby
.
loniorum,
^e^yptiorurn,<jr hiuufmodi,
vt
patct expr^cedentibus.
lUcautcmloquuur gencraliter
de
fubiicrfione
mundi circa finale
luiicium. Et
quia
illud iudicium erit ad
ignomi>.iam iniquorum,&
gloriam iuJiorum,idcofic proceditur. Quiaprimo ponuntur pcrti-
nentia adislud ijdUium. Secundo
propheta infurgitad DeipreiO'
tiium
capit. fequen.
Vrima in duas
,
quiapriniu pnnuntur
quxdam
0udUium
antecedeniia,&
fecundo,confequentia,ibi:Et c:it.Vrma
in
duas,qnia primo d^fc
ribitur tribulationis
circajinem mudi accr-
ladj
^'*''*'l'"'*"^" eitisincuitabilitas,ibi:formixio.
Circaprimii jiicn
dum,quod
tribulatio mttndi
pr.ecedens iHdumii,Hcet futura fit
hor
ribilii
iniu(lis,tamc erit iu'lis materia
confolatiniis, propter
quvd
f^fxatjr
Luc.21.de
hocloquensydixit ^poflol: His autc
ficriin-
ci
p|etihus rcipicifc,&
lcuatc
capita vc{[T:i.\rxhilaraiecor.
M ')
<\_.A
L l T E
l\.
I
ff</o7mw,^(,InpccdctibusIfaiasdcnritiauit diucr-
da,yt expon^t Cei.hom.
i.Et ideo hu
primo ponitur
malorumtri
buUiio.Sccnndd
tuflotTi coHjolatio,
ibi:
Quia
hxc cmnt.
Trima
in
duas,qiia primo ponitur
malcrum
a}fiitUo,lecund6 Utitiefub-
tracfio,ibf:Luxit vindcmia.C/VM
pnmum
diciiur:
1 Eccc dominus nudabit tcrram. i>KW
per igi.em corfiagra
tionis,
prfcedcntem
niduinm
aflatu fuo
in-mutiibiiur
.
2 Nudabit tcrram,& diffipabit
cam. Herbis,&arboribus.
j
Et
affligct
faciem cius- i>uta
igne prxdido fuperficies
tius
irtrnabiiur. Lt
auipiiur
hic
affiiclio rnetaphorUd,ficut
&
per op
pofitum
dit itiir n
rra,velprattm
ridcre
,
quando
firefcit.
4
Et
difpcrgct
habitatorcs
cius.Q.<i
tunc omnes morientur
vt
rifurgaiit
m mdicto.
j
Et crit ficut
populus.
Idefi , quantum
ad hoc tion erit acce-
ptio
conditionis, staius, auifexus.
6
Luxit,& dcPinxit.ldefi
habitantcs in tcrra.
7
DcHuxit orbis. .^ flatu fuc.
8 Et infirma. L>Hia
dcfecit
in hominibtis dominium,
&
primi-
9
Et tcrra intcr . Idcli
habitatores ten.(.
(patus.
10 Ab habitaioribus iiiis .
Idefl ,proptcr pcccata
inhabitan-
tium,id'iif
bdttur:
1 1
C^iLi^ tranfgrcfii
funt
lcgcs.Diuinas,
mutaucrunt iusbona
confi^'
inaims
tjnf
(Ji ius huthanum .
I
Diffipaucrunt
focdus
lcmpitcrnum.
Frfciffconrr4
ius
naturxtijuodi
rnentibus humanis indcUbilitir efi
friptum.
>?
Proprcr
hoc malcdiaio.V6</ic Dcr.
*
Vora-
faium
gcntiu,& rcgnoru
fubucrfionc,& hoc cft fccijdii
Tom.
4.
H
I Gloford.
&NicGlai de
Ly
ra
T
Tctrenos.
L\XC,l9-(.
huc.6. d.
t
Ceflabit.
^3
. ..
a Luxitvtnd(mtnjn{irmatar!'
tis
eii. In coriimmaticne mu
^io vbrabic tcrram,&t
peccabunt
habitato-
diprxteritarum
dcliciariim
a
f smpcbuiu.ndK-noMiiiino.
bi
Aiiia-oKs.
rccordatio erit materia cru-
rcseiusrideoqj
infaniont eultores eius,
& re-
CiatUUm.Vnde:
Purpurai"
di
j^Aiijsdahinaw.
b<| Multivocati,paucielccti.
cf
Amator vini.iSc rbric
Uesqui recepcrat
bonain Vi tats.EbiioliietnuinDeinjnpolfiJebunt.
1
De vincaSodomoiumvinca
J^t^^rnULn": almqu^ntur
hommcs
p^udt^Luxitvindcmia,
232
J
rariffimiscomparetur,qui-
D
bus cxculsis vix
pauca:
re-tl
manent in cacumine ar-
boris : colledis
quoque
ra
cemisvix
pauci
remanent
invitibus vacuis.
t
f
Rifu: <1olotc mifcebi tur.
a
S,t'J"S!"^'""b
infirmatacftvitis:ing.Wrunt omes,qui
b
ingcmmrunt omties,qmU-
l^tabatuicordc.
t
Cellauitgaudium tympa-
norum:
quieuitfonitus
la^tantium,
conticuit
a
f
Q^ja.

Alisscintico, b
f^.Vcutante.
dulcedocithara^.Cilm
gaudionon
bibent vi-
a f IndiciudJcij arnaiapco
dulcibusoibeut. b "f Omnis cbtictas
ijusftatum
me^itiseiftii.liomines 'gilaie
non
patitur.
num amara
ericpotio
bibentibus illam . At-
a 1 Qjirlibet fpititualis,
vt.-i
3abyIon.
b f Vanitas vanitatum, Scomnia
vanitas. c
*| O^x
modo marinote.&cbore decoratur.
tricaellciufcasvanitacis^claufaeft
omnis dd-
*
Procopius
.
Qiii pictata
colunt,
non
patitur
domi-
nus in iftas minas incurre-
re . Non enim cum
impijs
iuflosperditurus
eft domi-
nus.
Qfiod
Ezecliielis voce
didicimus : Pili hominis
, in-
quit
j
terra in
qna
iudicium i-
dicio,
fanguinis
efl.
Quod
fi in
medio coru fuerint
Noe,
& Daniel
,
& lob,
illi
quide
profua a;quitatcferuabun
6
tur
,
fed terra erit in interi-
EccIefiaR.i.a.
Mtftth.7'b.
J3
tabuntur,&c.
Hoc tcftimoniu
ingcrimus
,
eisqui
inconui-
uiisno folum
giila,
& cbrie-
tatCjfcd
auribusluxuriantur
vtper
omnes fcnfus animsB
fortitudo molclcat.
^
C ^ttrita eS^t Cmtas vanitatis.
Mundus
inqno
omniava-
na vanitas vanitatura & om
nia vanitas.
.
^
d mus nullo introeunte . Clamor erit
fuper
vi- 7
^^"^" ^.'i^^i^J,^,^'^' PJl^^^
d
Clumorentfupervmo.Vct
^-^^^^.^^ ar Noninanguft.v.a.qu^ducitad
vitam. bfuc^xios.
tos, pcr
Damclem,
piuden-
vinHm.crrorem. cbrij
enma n xranfit in doiorem.
^^
tes,6c perlpicaces, per
lobu,
errant.Pcr
platcas ( qusegrx-
no in
pla^tcis,
dcfcrta eil omnis l^titia tranC- 8
qui
manent infraao aduer E
cealatitudinedicuntur) fpa
a <f
cLpnd.tm
ceieberrima. fusola animo intellexit.
ciofanT&latamviam; quae latum.eft
gaudium
terras. ReiiclaelHn vrbe
9 g ^tquelaudabmt:cumglo-
duCitad
morte, aCCipimUS.
a t Mifcria. THaU!-oui.i.bTPcrc,nasafftuebantagmna poiulorum
.
jo rtficatUsfueritdominUS.Lzudi
Superhisergo
qui
errauerut
foHtudo
,&calamit.
opprimetpoVtasj quia
n buntquipoterunt
remane
in
iata,
&
fpatiofa
via huius s 1 prtdifta. b
r impieia^
c t con lai o.- t. tius otbis mtetitu hoc iiunciari.
re,& prefluram
Antichrifti
fxculi,
in die
iudicij
clamor
^ haeccrunt in mcdio
tcrriE,in
medio
populo-
fugerc,vel
ardorem immi-
doloriserit.
alFit Tlfdiein.iicii, b^Sipau-eleaipoftfepjratione
uialormii. ncntis
gchcnn^.
f
sicut euf
e jn medto terr^ . lerufalem
f rum. t
Q
uomodo fi
pauce
oUuiE
q
ux reman 12
I^
Hijef.Equorum
fimi
quseft(vtaiunt)vmbilici]s
r
..
^*'

\ t,
-
c,
litudine,
laetitia
gcftientca
?err?
Et autumant mul
ti,ga
^^^^'''^^ excuciantur ex olea
,
& racemi cu tue-
^^agnitudine
.
dominusiudicaturus,fupcr

r

1
^/^"^
TinruM.me.

^fitiihus
terra laudes aum
montemSion
exquoafccn-
nthnita
vmdemia,^
leuabuntvocem
iuam,!^
diuimiis,gloriamiufii,lnHz^
dit,in
aere
fcdebit,m
nube ve
l !",:;J^
^.^l^Z^S::^^!:,^^, '^^^^t
chnftuT"-
hvxo,alis
terr^ . A\x autem
n\cuwndc:<Xuemadmodurnvidi.^^^
l^^^^
vel fincs terrx
,
prophctas
fhseumcun.tnc^.ficveni.Etzh
,, ni,nundoiibetat,. bf Latabun.uRnefcbiu taitia.
15
funt,& Apoftoll, qui
dc tcr
hi.ruriC vidcOunt flliurn homiriif cTQ,uiaaudiftis pTmium vc;trum,&
liuplicium repioborum
.
rcnls ad Csleftia VOlant , &
venientem m nubihus .
i-^ minus,t
dc mari hinnicnc.
Prdpter
iia^c t in
16
quibufdam prazceptoruni
^^
f
Exultabunt
QuomodofipaUCaolSUte,&C,
aTVeUiis. blO
ApoftoUdoftorcs
Ecclclix. T Qui
in
lcriptutis
lacris Cruditi
jy
fiuibUS vluCndi modu tCr-
eltis. TQm glotiatui.in
doinino "lotietur c ff Non vos. d fl EccIj.
^ Nojn
vna
q
dodrinis
giorificate
ddminum
a r Ssculi. b ir Pia:di
glotiam.
c f Vox eleftOTflm in die ludicij . ^ Lxx.Abalijs
terri vox eorum'^
flo olcf.
Matth, /3.C.
Aa.i .b.
,b OcdiZ
Pa^cis reliais,cum
perfecu-
tio vorauerit terram
, tanta
critfandorum
paucitas,
tan
te
d r
]
18
minant.Dicuntcrgofanti
,
XIX
inlullSj^
Sicnta
Prophetis,&Apo.
b ir Pia:dicate.
T Non nolisdomine.non nobis, fed nomini luo da
ftolis audiuimUS fic modo
m
rf^quibusfupra:
Leuabunt voccin fu.im , 8<c
tapreftura,
vttententuretia . .
cle<aififieripoftlt:&pauci-
i
marisnomen dominiDeilfraei. A finibuszi
C taseorum baccis oliuarum
impletum
videmus .
SecrC'
f
*
Diuifio.
NICOLAVS DE LYRA.
1
Vorabit
ttnzm.ldefl homines terrenos.
2 Et
peccabunt,&c. Quia
appropinquante
iudicio ahundahit
iniquitas
, &
refrigefcet cbaritas, Matth.
24..^.
3
.
Lux.vindemia.-H/c
confequenter defcribitur fuhtraBio gaU
dij: &primd
ex
defe^u vini,quod fulct effe
mattrii
gaudvj fecun-
dm illud
Tfal. 103.6. Vinum Ixtificat cor hominis,jdeo
di
citur: Luxit vinde . Secundb ex
JubtraHione
ludi recreatiui cum
dicitur:
4
Ceflauit
gau. tym.EtpatctUtera
.
Teriio,
exde-
fimdione habitaculi, curn duiiur:
5 Attritacftciui./(/cfl,^.f/;6
ciuitasmundi
qu^diciturva.
nitas,Eccleft.7fi.i.a
Vanitas vanitatu dicitEcclefiaft. &c.
6 Claufa eftomnis
domus,&c.
q^a
deficient
bomines.
7
Clarnor erit
fuper
vino,
idcfi,ex defeiu vini
:per quod
in^
telligitur defccius cuiufltbet potus
.
8 Deferta eft omnis laetitia. In
pnefenti
vita.
J>
Traflatu cH.^Ad locu
beatorii,vbifolit
remancbit
gaudium.
I o Relida eft mvrbe fo.
Idefi
in
vrbibus, accipiendo fingu-
lari
pro pluruli,ficut Exod.S.f Venit mufca
grauiffima, idefi
multitudo
mufcarum:Sciendum
etiam,qubd propheia loqumr
de
futuris per
modum
pr<tcriti propter
certitudinern
prophetite
. Et
quia
talis mndm
loquendi frequenter efi
in
prophetis.
I I
Quia
htEC erunt.H/c
confequenter defcribitur iufiorum co'
folatio, qumunc funt deprefji, fediniudicio
erunt exaltati , Etdi-
uiditur induas
partes,in partemprinc!palem,&
incidentalem.
fc-
cunda ihi:Yx mihi.OVca
primumfciendum ,
quod
eUSli
adglo-
riam erunt valde
pauci re^ecln damnatorumyfecundwn
qtiod
dicit
laluator^Matt.-j.b.h^tz porta ,
&
fpatiofa
via cft
, qu:E
du-
citadpcrditioncm
,& multifunt, quiintrantpeream.
Quam angufta porta
& ardla
via,quae
ducit ad vitam
, &
pauci
funt, qui
inueniijt ezm.Et hoc
quod
dicuur Imc .-
Quia
ha^cerunt in medio terrx. ludicium enim vltimum
didtfutu-
rum
prope
lcrufaLm ,
qu^
cft
in medio terr<e habitabilis ,
quia
efl
in
quarto
climate.
1 2
Qi.iomodo
fi
pau.
oli. Frutlus enim remanentes in oliiit
pofi excuJfionem,&
1 acimi rtmanentes in
vineapofi
vindemiatio'
nemfunt
valde
pauci rcfptlu
coUe^orum:
fic
cleBi in iudicio erut
valde
patici refpeilu aliorim, &de
ifiis
paucis fubdttitr.
13
Hilcuabuntvocem fuam. Ex
magno affcciu
.
14 Atquclaudabunt.
rH?w jowco>M?.
I
5
Cum
glorificatus
fuerit do. idefi ,
cum domint4^
lefus
Chrifius in iudicio
apparucrit
in formafoumanitatis gloriofa
.
1 6 Hinn
Iet,/.i'ignd
laitite
onedit,ficut eqinis
hinmes eX Ixtitla.
17
De
mzn.'.quiatunc
transferentur
dehoc rnudo
quiefladmo
dum
maristeptJiuofl,adportumglor;
in anima,& corpore.Etqa
hoc
efi
valde
diftderabde,
ideo
admonetpropheta
fidcles,
vtfe,
&
alios ad looc
difponat per pnedicationem,
&
fufceptionemfidei Cjh
tholic,dices:
1 8
Propter
hoc.i.vt
cJi cleBis in iuaicio exulteits.
1
9
In dodtrinis
glorifica
domin\xm.Q.uodfecerutit.Apo-
fioUaltjquedifcipuliChnH'.
20 In infulis mz.ns.QM
prxdicauerunt
non
folnm
fjabitanti-
bus in
ar>da,)ed
etiam in
infulis maris,vt patet
de Vaulo in .AHi-
bus
.Apofiol.
&in
pluribns
locis: Et
qttia
publicatio Euangelij pro
ceffit
ad omncs
pxi
tes
orhis,
ideo
fuhditu)
:
21 K ^mhviS tcnx. Scilitetdiuinas
.
r^
Audiiii
M
\.A
L I T E
B,.
tfenfum
literalem.
Inhocautemcap.denimciatadlite-
ram,
vt
vidcturgeneralcmmundi fubuerfioncm,
per
tribulationem Antichrifti
,
&
per ignem conflagra-
tionis aduentum iudicis
prcecedcntem
:
qui
erit ad
glo-
riam
elcttorum,&
ignominiam
iniquorum
: & fic litc-
raliter
expofui
:
propter quod
fenfus literalis eft etiatn
moralis,
& ideo de moralitate non mihi videtur hic
aliquid addendum, nifiquodifta prardiifla
funt
apro-
phcta jVtquilibet
ex iftorum confiderationc
feprxpa
ret
per opera
i ufti
ticE,
vt venientem videat uidiccm,
con
folabitur & fecurc.
^
MO\.A-
^33
T
a S(cretummtiimmthi.^CC
rcttft
plenius
cnarrare
pre-
^
niiabonorum, nccpoenas
malonimqucprxuidctpcr
rpiritnni
: & indc dolctdi-
cci\s -.yxmiht.
b form'tdo^&
foura.Voffvint
hictam ad
tcmpora marty
j rumqi amadtempora
An-
nchriftireferri . Immincn-
tccnim
pcrfccutione
mul-
ti formidinctormeti,Chri-
flr.m vccc. 5: non corde nc
cabant,&
poO pocnitcrc
no
fcbant,
& ficin foucam ca-
dcbant,poft
inftante diabo-
lo in
laqucum
arterna: dam
nationis.licctiam
fictm te-
porcAntichrifli.
*
Seucrus Antiochcmis.
Habiratortcrrceft.qui
aco
gitationibus
,
& mcditatio-
ne rcrum cocleftium auo-
catiir, tcrrcniscogitationi-
bus
impl
catus,6c
excogitat
rstioncs aduerlum verita-
tcm. Hicenim
proprieha-
buat in tcrra
,
vcluti dauis
quibufdam
affixus
folo,
&
humanis
cogitationib'g'a

;f':s,
adcoclumanimum
tOilere non
potcft
,
hospcr-
dctDeus.
c
.^/"rr;/r,j<^f.Vtvidcat
Dcus
iniquitatcsAntichri-
fti & iudicct . Dum enim
non
punitpcccata,
fcvidc-
rccadillimulat.
d fvndamentaterr^.VTxnci-
pes
ficuli.tcrrcna
opcra.
e
Confttciivne
conjnhgitur.
No
quod
tcrra
redigaiur
in
pulucrc,
vcl
nihilu,lcd
quia
omnia tcrrcna tranfibunt.
^
Et
quomodo
cbrius ncfcit
'
quid agat,
ficocs
quivcr-
fanturintcrramaloru nia-
gnitudinccbrij ctunt,&
ftu
pcbuntadomnia,
f TubtrnaculHm vnius no3is.
^
Quod
Ifai^ap.XXIV.
a f
Prxdicari . b T Qjjia
omnia
pncdiAa impleta.
c
T Chtifti luftificsntis
omncs. df Hicd i-eniibus
alijs.
tcira-laudcsaudiuimusjtgloriamiulli-.Etdi-
^
a f
Qaod
oculus non
vidit.nccauris audiun
, &c. b
5" Solinon
poflunt
^'
'ffari. t
QQi;antpotn?ante
oculosmfos vrrfantur
5"
ElK
a
xij, t Sccrctum meum
mihi, fecrctum meum

^
Hfc
eft cauf
luaus. Idco . b ^
Lcgem fcriptar" velj
naturalem .
mini.
Vv'
mihi.Preua'ricantes
pr?
uaricaci
funt, j
a
^^Exaggeraiioeft.
a
&
pra^u
aricatione
tranfgreflorum
prrcuari-
a
"
Etideo.
*
Q_non
differtu'
j.urna,
nec
pt^dicitu.' futura .
b
catifuiit.tFormfdo&fouea&laqueusfiiper
5
Amstor. a
T Hoc
ell.quife putauerit fugi(Teexalio,incidetinaliuj.
tc,quihabitatorestcrr?.Et
crit
qui fugerita
T Vel voce.
facieformidiniscadet
infoueai&quifefex-
e
a
t Volet
explicace.
bf i idconon euadet . f
Vt
d;fpici4t
dominus om-
niat>eccataquf pr'nsi[;noiaievirtebatur, quia
non
paniebat.
plicuent
de fouea tcncbitur
laqueo
,
quia
7
af Fenclh;
Antichtiui.
bfldeo.
c T Qui refpicii
.ctram , & facit 8
eam treHiCre
c
catara5l?dccxcclfisapertgfunt;et
conaitien
9
a f icrrmotusn<->cnietunt
petloca.
d turfundamcntaterrar.Confradlione confrin
c
geturterra,cotritionc
cocereturterra. Com-
a f 'nte vel habitaioics: Omnia cnim in momcnio tianfibuni .
motionc coinoucbitur
terra,
agitatione agi-
tabitur tcrra ficut
ebriu.s,&
auferctur
quafi
ta
a f Vi non
icfurgit.ideft
non Ci habiutio hominum inea.
b T rondete, quji
in Z>< haria fcdei
liiper
lalcnmm
plumbi
.
f
bcrnaculu vnius no(ftis.
Etgrauabit
ca
iniqui
1 1
a f Ideft, noneiit icirena conueifatio, vcl
piiftinzutr
liaius.
tasfua,&:corruct&non
adijciet
vtrefurgat.12
a
t Quali zgioiaBlrs. f Vindicando. Vifitabo in
viigainiquitatcseoiuw,&c.
b
f riofhcias
AniKhiifti & dzmoaet
qui
m aciadilcuirent.
f ludicii.
g
EtcritindiciIia,vifitabitdomin't
fupcrmi-ij
n a
YAeteaspoteflates,velqnosl'heltarenaamantes .
I4
i
Iftiam cceli in
cxceIfo,&
fupcr rcgcs
tcrr^
,
qui

5
a f riouincias.
btQuianon
f(iu.iucriini lanAum
gradum.
f Animzillorum.
^
funr
fiipcr
tcrram. Et
congrcgabutur
t incon
i6
af
Colligati.
f Similes
inpocna.quia
limiics in
lulpa.
b f infeiui La-
rum
apeinii
8c edoditeum.f^c 5 ite in it^ncn zteroum .
l
grcgationc
vnius fafcis in lacum.Etclaudcn
7
a 5 Eaoioti facaL. b T Euocabuntiu ib infetis n
reccpiit curpo>
f
Vfque
ad iudicium. ribusliatim ad
pcrn.i>
ieir'"1jntui.
*"
tur ibi in
carccrc,
&poflmuItos
dics vifita-
18
234
10
QilP*-^
a viatofc
trasfertur,
D ;
vt nullum rcmancat vcni-
' Cor.
j.i-
gium,fictianfibitfigurahu
+
Ins'''*-
iusmundi,
&
crittcrrade-
ferta vt no fit habitatio am-
plius
hominum in ca.
g
Et
fr>t,&c.
q.
d.
Fcneftr^
cocli
apertarfunt,
vtprofpi-
ciente domino terrena
pec-
cafa,omnis
figura
terreno-
rum
operum pratereat
, &:
Corruar,
nequeinpriftina
ftatura
refurgat.
Vifitabic
ergodominusindie
illafii
per
militia coeli
,
vt no folu
terrcna,fed
celcftia iudicct,
h
Super
militiam .
Inebrtatns
ifj.
^4.
.
efl
in ccslo
gladius
meus.
x^flra
lob. 1
^
. b.
nofunt
munda in
confpeliu
eius.
ll^Klcin
4.
i.
Et in
^ngelisfuis reperit fraui
tatim .
i
f\cgcs
terrte.
V^Horcs
teneb ra
EphcC
6. b.
rum,
contra
fpiritualia necptitix
in
caUfiibus. vndeinDaniel.
Oan. lo.c.
Exijt
in
occutfnm
mibi
princfpMf,
regni Terfarum, &princcpsre- Matth.ij.d.
<^ui
Medorum .
k
Etcongregab.lWcronym.
Origcncs
dicit,
quod poft
hancfcntcntia : itt maledidi ibiJem
intontm
ettrnurrr.pod
multos
dicsjidcft poftmilleannos
vifitandi,
& libcrandi fuiir.
Scd hoc tcdefia no
recipir.
Didum cft enim.
ibmtimpij
Matth.ij.
i.
in
fupplicium
atcrnum, itifliau-
teminvitam xtctnam .
Qnod
autem afternnm cft omni fi
ne caret
,
& ficut
gaudium
etcrnum,ita
&
fupplicium.
1
yniusfafcis
in lactim. vndc
^lligate
ea
per fajcicutos
ad co-
burendum .
m
Etpoflmultos.^i^iotidiim
quod
n5 addit a dno vcl ab
Angehs,
fcd abfolutc vifita-
butur.
Exquaambiguitatc
vcrbi,&
reracdiu
p6t
in telli
gi
& corrcctio.f.
quod poft-
quamiufti
pmiarcccpcrint
F
i^illiin ,
NICOLAVS DE LYRA.
* I
Audmimusg,lo.f.Chrifii,cuiusgloriavbiq;terraruenprx
dicata.Etquia myiteriii Chrifti
erat
occullii,&/ecrcti< temporc
ve
ttris
leftamenti:
proptcr quod
Ixx.Jnterprctesproeo quodhabc-
tur,fupra ^.cap.
de
chriflo:Et vocabitur nomcn cius admi-
rabilis.confiharius Dcus
fortis,
parcr
futuri
fxculi.prin-
ccpspzcis
iran/iulerunt
.
Etvocabiturnomcn
ciusmagni
conuhj
angelus.
Ideo didt hic
prophcta
.
1 Et dixi: Sccretum mcu.fr
duplicaturadmalorem ajfirma
tione.ytl
quia duplexcontinebatur fecretu,
ibi:
fnian,
perfonJt,in
t{ua duplexcotuungitur
natura
fcilicet diuina, &
humana,quod
ell
vsldearduum. .Aliud
tcmports ,
quia
determinatnm
tcmpus fui
aduet.erat valde ociuhu.
Y^m\WUUc
efi
pars
iniidctaUs in
qua
propheta deploratcafum pcpuli fui ,quiainaducntuChrifti pauci
ludjei crediderunt
, &muUi
remanfcrunt cxcxcati :
C?
per conjc-
quensforte&gaudio
eUHorum
priuati, quodpr,tuidcns
prophcta,
dicit: Vx mihi. ex
cafupopuU
mci.
4 Prxuaricantcs
prxuaricati
Ciint
Hicquaterponiturpr.e-
tiaritaiio:iiuia
Vrimo
puaricatifuni
lud.ti,Chri(ii humanitati bla
p^hemantes:
Eccc homo
vorax,
&
potator
vini
publicano-
tu,6c
pcccatoru
amicus. Matth.
n.c.fcutdo
eius diuini atem,
^ ntracuU virtute diuinitacis
facla,damonihus attribuentes,Luc.il.
b.ln
Bcclzcbub
ptincipcdaimonioru cijcit
dacmonia.rer
tio,moitem
ciusprocurunte.Quartd,ipfumin fuis difcipuUs pcrfe-
<iuentts,vt
patct
in .ASUbus
^pojlolorum
in
pturibus
locis .
5
Formido,&
{oilC3,5cc.VofiquafupTacircamalosdefcripta
(flp{na
acerbitas,hic
colrquetcr defcribitur
cP
immutabiUtas,vel
meuitahiUtas cii dicitur:
Formido,
& fouca
,
&
laqucus
fu
p
tc,q habitator cs tcrra:. CeneraUter ena dicituri}ic:formido.
^^
l/fttuti(ine..4ntichrifii,qua,diqin
nimis
formidatcs
cadHtin
/0
"'''
"''^^''CffJonii
cKibeduntcs.
Idcofubditur; Qiii fugcrit,&c.
''^"
<5
Etqui
6 Et
qu
i fc
cxplicaucri
t &c.Tof/ mortc ^ntichrifii detranf'
grcffionepcenitendo,
quiafccundufaniios,
cr
do8oresno(irospoU
monem cius dabitur
aliquod tempus panitentia deccptis
ab eo .
7
Tcncbtiur
laquco.
id eft
igne
cdJiagrationis,quantu adbcsge-
neraUter,velfeuttntia
damnationis,quantu adrcprobos partialiter.
8
Qmacataradlxdecx.&c.
ideii taUs
punitio
veniet d Deo
cut
reiijti
non
poieti
.
^
Etconcuticnturfun. tcr.
quiaperterr^
motii
montesad^
quabuntur
ttrro!
plana-ideo lequitur:Qbirzt\Onc confringc-
turterra,
Scc.Et
patet
Uttera
vfque
ibi.
10 Et aufcretur
quafi,&c.i^</
non
babetflabiUtatem:q.d.
firmitas
terrx non
potertt
1
cjilicre
volontati diuinx .
1 1 Et
grauabit
ea
iniquitas
fua.
.Afuofiatupriftino
.
11 Et non
adijcict,vt relurgat.
.Adhocquodfit apta
habita
tioni hominu,&
animaUum:
quia cfjjabit
motiis
cxii,&
generatio
&
coiruptio
in elcmentisitamen terra innouabiiur,(^ mcUorabttur
ftcut&
cxtcra elemtnta.
11
Et crit. Uic
ponuntur confqitentia
ad diuinum iudiciim
fci
Ucet
ictrufto
dj.munum ^ damnatorum in
infernum
: &deduiiio
tleHorum ad calum
empyreum.Vtimi*m ponitur
cum dicitur .
14
In dic illa , ideltjupcr
dxmones in
'jbus remanfetunt
,
idefl
vaturalia
integra,
&in
quibus
couenernnt cii
angcUsfan^{is,&
(tc
funt
dc militia
c(xU,vil
quihabitant
inlioc aerc
caliginofo
vndedi-
ciitur
aereapotrftates,&
hoc modo
poffunt
dici militia
cceU,ftcut
di
cuntur aues
cfU,
co
quod
voUtant
pcr cflum,
aetcum .
I
J
Et
fupcr
rc.'.
fuper tyranos:&p cofequcsfup
ovs aUos malos.
1 G Et
congrcgabu
n til
r,&
ci.in infernum,vbi fimtil
detrudS

tur
dfrnories,&
ddnatifctundu quod
duitur Matthz
?
.ItC malc-
fti in
igne ^tcrnn, q parat'
cft diabolo,&
angel'
cius,&c.
17
Etclaudcntur
ibi.
i^iamdenonpoteruntegredt.
1 8 Et poft multOS.^/'Mfio
Dei
aUquado accipitur
in
bonu,ft
^
H
3
c*
1
^3J
236
Glof
ord. ac Nicolai
de
Ly
ra
/?
iUiin
perpcmispccnisvifi-
fccifrc,<iuirolerimotjrita-
D
Sr;%o1ftfc"cft gSnccd?

buntur.Etc'rubcrcctLuna&cofandcwrSoI,
.
milia
variis fub.ici crucia.i
gniigdine
ha
nrnarum ma<^nitudinc, vcl
.f
Pcr,^o.u<l.c,o.b!.Yn>PMsne.dn.Elon,mDe..
_. bus. Vndc: ro/
oZ'/cra6;rKr,ei7-
Matth.:
S.ana
fngili-
f4"'f''^^^^^^^^^
CUm
rcgnaUCflcdominus
CXClCUUUm
111 mo-
j lunan^ndabutucan
fuam.
*otS'* """dniarbitriodcrdiaurticft. aTCamhom.nisiY^itUcft.f
^.wia.ckarum.rrophe.atuAApoftoio.um.
j
b j-f/jww.
Qui
imitantur
RoDj.8.d. 3 tm<//ief.Vndecrcatu
j^ fcSion,&
inleruralem^&incofpedlufenum
ra
ingeinifcit
&
parturit.
TEagiotia quimvde.um loiifii.juci.
Ccrnens homines,fcilicct
fuorum,
fucricglorificatus.
qui
fuo fruebatur
lumine ,
jiihil
dignum
Dci bonitate
vetuftum dierum
, quales
Exod. i
4
prcsbyteros
iubetur
Moy-^^""'
lcs
cligcrc,qualisfuit
Abra
ham mortuus in fenettute
bona .
N
I C O L AV
S D E L Y R A
'cat
Luc.i.f. Vifitauit&
fccit rcdeptione plcbjs
fu
quetiter ponitur leiundum de
^loria
bonorum,
cum diciiur.
Et hoc 1 Et crubcfcet luna .
T^louquia
tunc lumen eorum minaetnr
,
B
ieternum,&C.
-^i'" mcdoacdpitur vifitatio
Dei in
malupanx,
fmtinfra 27. g.
Vifitabit Dominusingladio
fuoduro,
&C. Ethoc modo
accipitur
hic
fecundurn
dotiores cathoticos
. Et
fitfenfus:
Poft multos dics vifitabuntur, Jdeft,poji quodcu-
(fue tempus
datum in
pana
detinebuntur
. Scienium
tamtn
quddfic
in Bebrxo
habetur,^z dicbus multis,vW
adiebus
multis vi-
Jfitabuutur.
IdeJi,propeccatis
diebus midtis
perpetratis punicn-
^ur,
fcilicet pro peccatis perpretatis
a
principiomundi
. Confe-
'
A
D D I T I O I.
*
jn cap.z4.
vbi dicithr in
poditt, ideofubditur:
Afinibus tcc-
r^laudcs.
Scilicct diuinas,
&c.
}joc
quod
dicitur:K
finibus terrx laudcs audiuimus,&c.
^equendo
expofttme pQftitla
,
qux
eH vera
,
poteft
referri
ad hoe
quoddixeratpauloante,quiah^cernntinmcdioierra.
T?Yoquofciendum,quQdhic
propf}ta
doletdetm
qubdpanci
degentefuafcilicet
Jfradadlj^ount
doHrin^ Chrifti
: ciim tamen
in meiio
eorum
Chrifius conuerfatus
eU, &illi
qut longe
erant
fci-
licet
in
infulis,&
extremis terr in
magna copia ipfi
Cbrifio adh.e-
ferunt.
rnde cm
dixijfetfupra
:
f*ia
hxc etunt in medla
terrxjci'
licet Jerufdem,qu
vt dicitur
ingto.
eft
vmbilicus tcrra a
qua pan
ci exclurt funt, fciiicct ^pofloli
,
de
quibus
dicit : Hic kuabunt
yocem
fuam> &C.
Verauorum dotlrinam
glorifitatus
eft
Dais
etiam
rrfl>t8u
luminis
patrif fccundum quod
dicitur
^poc.
2
1.^.
Ciui-
tas
noncgctfolenequelunavtluceantinea,
fcddari-
rasDciilluminabitillam,
&lucernacius
eftagnus.
2 Cum
regnauerit
dominus exercituii. id
ift angetorum.
3
In montc. Scilicet
catefti
de
qua
dicitnr Gal.
4.
d. IUa
quas
furfum cft Icrufalem libera eft
, qus
eft mater noftra.
4
Et in
confpcdu
fenum fuorum.^ciZ/cfr
patriarcljarum,
prophetarum ,&
aliorum
fanBorum
.
FueritglorificatUS.
-es
tt*
CAP. XXV.
OmineDeus, &c,
*
Procopius.
^phef.
I.
{,uc.
\.
Abfoluta
difputa
tionedc vniuer-
fo
pioru,& impioru
iudicio
cuius
fineXpi regnu
fecuiu
eft in his
Deii laudare,&
glo
rificare
^phctes aggreditur,
b
Cogitatmes
anti.
*
Idcm
.
Huius cofilii antiquitatcm
(Qhrift' meminit,cumdixir,
Toffidefe regnu quod vobispara-

tu
cflfd conftitfitione
mundi . Et
Paulus
: Sicut
elegit
nos in
ipja
mundi
coflitut>one,vt jan^i, &
immaculiti irt
cdfpetiu
ms
effc'
mus in charitate .
Qupd
fi eos
fequaris
, q
ad
Xpi
aducntu
ifta rctulcrutjCofilij antiqui
d
fate expreflit
Simeo, dices ;
^
Quia
viderunt ecuti
meifalutre
tuum,quad parafli antefacie
omniu
populorum.Et
Zacharias,t
erexitcorn
falutis nobis,
in domo Dauid
pueri fui
. Sicut locutus
ffiperosfanchrum, qui dfxculo funt prophetarum
cius .
^men
tu,
exai
jiiam
fecifti mirabilia
,
&
^ TQH.<Pf*4'*'"*"''''''*'""S'?'*^?^''''v
J*
^ AbsEteino. c
T Vciitatc
b
c
imp
letas , quando
dicetut: V enite benediftt &c. d
f
Hoc eft, eft,
e T Caufa quate cpnfiteatur, &qua:
<int mirabilia
&copnationes artiqui
etiam in
infulis marisfcilicetin
rcmotis .
\nc
autcm
f^bdit
: A
'^
finibus terrae laudes audiuimus
gloriam
iufli.
q.
d. admi-
randoin rnedio tm\e
,
vbi
jaius fuit
tciebrata.JuXta
ittudVfalm.
Opcratusesfalutem
in mcdio
tcrTX,nonfueruntnifipauci
inuenti, pctit
racimi
ftmta
vihdemia:& tamen
efinibus terrje,ideti
P''"''
ab exiremis laudes audiuimus
gtoriam iu(li,fcilicet Chrifti.
Et
quia
hoc
contigerat
10
qubd propter peccata
iUius
populifecrctum
Chri-
flid fcculis
non
cognouerat.
Ideo
fubdit:
Sccrctum meii mihi.
Et
eflfenfus, fecretum fcilicct myfierium
Chrijii meu,fcilicet quod
propheti':^ mihi, idefl
. non eis
profuit
, fcd
mihi itlud
quod
l)abetur
fupra6.cap. Excxcacorpopulihuius; Etdupticat
ifta
verba
fcitictt fecrctum
meum mthi
,
quia
non
folum
verbis
,
fi
d etiam
rerumfiiittis
huiufmodi fecretumprophctauerat
: Et
fe-
quitur;
Vje mihi. ex
compajjionegentis fute ,
vt diiim
eft.
Cx'
ttra
cxponamur,
prout
in
pofiiila
.
C
^?Ken.Hcbra:um,quofg
pc
dominus vtitur in Euan-
gclio:
^men amen
, ide;^,
VC;-
revcre /itoTO^/j.
*
Procopius.Horubono-
Tu
cuentu,quiaquamceleif
rimc intueri
cupit ,
fiat dne
deprecatur.Precatur
autem
coru
nomincqui
beatitudi
F
oe
potitifunt, dcreliquisg
in mortali vita ante
prjEte-
xictUtfVofuifiiciuitatcs
m tumn
lu, adijciens:
vt eu etia idco
laudaret,q>impias
Atheo-
f
con
,
rumhominiaciuitatcseuer ^"*
<^
r
.
- 8
tit,malaeoruopera
fortaf-j^"S^-
lOrte
j
fcjipfasq;
aduerfarias
pote-
flatcs,vrbiii
appellationcfi-
P- XXV-
a ^
Hxc Ifaias de
dieiudlcij, Tcl de
paflione
domini
giatias agens p
atii.
f EtE!o
Omine Deus mcus
t
cs
a T tif
dicando
magnitudinem
tuam .
b
T Giatias ?eam .
Itabo te
,
& confi-
tebor nomini
3
tuo
,
quo
a Kctt.buendo
vnicuiquefccundum ope-
la fua
I
2
3
4
5
6
fidei
Qui
uia
t
(cogitationes
antiquas
ftdeles amcn.
a T lerufnlcm,
b
T
B^uiux
, c
T Wcft
poiuifti
ciuitatem
in luraulum
, vrbem
a T Huipiliafti. bTIuda;orum. T F.lij
alieni mcntitifunt mihi. Et aiibi.
Vos ex
patrcdiabolo
cftis. _
in ruinam
, t
ddmum alienorum vt non fit
gi^ificas,quas muru,&
vrbg
ciuicas^
&c in
lempiternum
non
j

c .0 ^'3^pc
vocauit ,
j)pter
robur.
^ ^j
ardlhcetur.
^
a 0//.EucrlaaNabucho
donofor.rcftitutacftaNce-
mia,& alcfu sumo facerd.Eucrfa aRoman. rcftitutaeft
ab Aclio Adrian.fed no jn code
loco,nec
m ftatu
priftin.
e Et in
fempiternum.Yt
mille annoru
rcgnum,&
aurcae
Icrufalem,
&
gemata:
fabula
quiefcat. ^
Et
faciet
NICOLAVS DE LYRA.
Cap.
XXV.
Omine Deus Hic
confequemer infurgit propheta
ad Dei
pneconium
ex
viflone pr;ediia,& primo ponitur prophe-
tx
pr^conium. fecundo celefliu
ciuium
^ibi
:
Supcrhoc
laudabit. Circa
primum
dicit
propheta
:
I Dominc.
J\atione gener^l.s gubernationis.
1 Deus .
[{atione
creationis.
3 Meus.
f{atione fpecialis
itluminationis
,
4
Es tu. &non alius .
5
Exaltabo &c. Ccllaudando te
ajjidui:
6
Quoniarn
fecifti mira, Jn damnatione malorim
, &
glo'
rificatione iuHorum,
7 Cogitationes.
Q^ia
ifla
difpofuifii
ab aterno .
8 Fidclcs. Qitia
vniuerfg
vie Domini
mifcriccrdia,
&veritas.
9 Quia pofuifti,
&c.
iluod
fxponunt aliqui
doBores
noftri
de
defirutiione Icrujalem fatia per
Tilum &
f^efpafianum
. Scd huic
diBo obuiat
quoil fequitur.
10 Vt non fit
Ciuitas,&C. Jerufate
autc
rcfdificata
efi
poft
il-
la
defirutiionS, fed
ad hoc
refpondent quod eft
alia
penitus
liuitas
MO\.AL}TEI{.
I Domine Deus weus , &c.
Inprincipiohuius capituli
fc-
cundum fenfum literalem
ponitur gratiarum
a(f}io
prophctx
de fibi fada diuinitus
rcuelationc, ficutdici-
tur
tur Da.2 Ponif
gratiarum
aftio de vifionc Nabuchodo
nofor rcuelata Danicli. Etinhoc Moraliter doccmur
quoddc
omni
cognjtione yeri,
maxime circa diuina
debemusDco
rcgratiari.
t Super
t^oMa
/il^a
Etf.iciftdc-
'^\
mhnn: }: PrO-
'
copius.Ncdc
lcifb vfurpa
ri
putarct
lu-
dxi,
gratiaq
in
caetcrasgc
rcsdjfFulacfl,
hisucrbis ad
ijciuEc facist
CTf.&bibcnc
ucrc uitis ui-
nuillud,qdfc
no
priusbibi
turu affirma-
uit
Chriftuv,
doncc nouu
cuaplisincjc
jo tumeret .
]>
Qui
ad incar
narioneChri
fti itVa refe-
fcuniex-runt,pcrni6-
ctruni, &
tcm
,
ccclefia
^^''""'"defimiata di-
:reUmcnC"n"t,qua:&
.ocffobu Ipccula
&
pa

mniuni cis Vifio
^p
p
shini
,
do^matQ aiti
:^"'"f

tudinc,
ala-
miuodo-
ri'omncsruniq'-.q^
o!>. tvocat.Pcr
vjnumaut&
vnguctfi
my-
Ifak
Cap.XXV.
238

Vcittunileruralem ^Hicviii<liA*. b f Gentimn.

d rF.ccIeda.
e f In
pjnTonibus pro romine Clirifti.
Supcr
hociaudabit re
popuIusfort/s,citiirasgcnrium robuftarum
c l Mefc .-^ V
'"
^h."''
<;''""/
Hcbion...crt
p,upcr lupcr pullu, .,(!,',,: Wer CCh,",Vu
j
, Ideft
CI,fto,
qm
du..:
Vulpe,
foue h,bcr.t,&c.H.a.us
qui intdlij;, lupcr rgcnur.V p^^
I o ficco.
aii. 26.i.

,
.
----.-,-- -"."<:"
n."<:r..,t..>-aiusqu,.ntci,,jiupcrrgcnum
&
p.,upf.
timcbic
tcquia
i-adtus cs forticudo
pauperi/ortitudo
ecrJno in tri-
afPamon.f. fpabuli. bf
lu.Uiciimpetas. cfPtotca.o. f Quandodix^tratcr iimi.^^.ua.cmm,, ^-
(p.Mtummeum. d
rMo.tis^vt
non dcficetct 8c die tc.ti.i
relu/^.ct
' *""'
"""""""'"''^
bulatione
fua,tfpesaturbine
vmbraculum ab
sii\u
Spirituscnini
,^^ luda^crum.
b, infan.en., c fNonfubucttcns d flefum in .-aIone
imn,obilem.
eVl^dicuntp.t.cntes.
robu(torum
quafiturbo impcIIensparictem.Sicura:ausin t fiti,tu
a rl,as,t,:s. b udiorum.
' '
II
a r
l,as,t,:s _
...,
.^ *l>.. I

l
! 1 . >^ r- I ^
cf Moriuntur vitesi.
multum
alicnorum
humiliabis.-Sa^auafi calorc
fiib
nubs torrete
4
fOp.nionelua.
b f
Sagittz patuulotum
faaa: fun.
pl.eorum.
c f Rcditad dicm
iudicii. f In
dieluJicij.
/- hr n . /-
**
':,''"'* psflionenidomini.
propagmcm
fortium marccfccre facics .
Etfacictdominusexeici-
a
fNonludjE.stantum. b f
tlcaiscxomnifopulo,
c fSion. f In ecclefiacilefti : vcl vi
aiuntU.oci mo,-.e,
Sjonfcdcns
vt
pr*d,.1um
ell ,udicab,t. d rOmnimodam beatitudincm
vnde:iat.abor cumaD L o !.T Fr
al,l<i:rorrente
volupiatisr'a:po.eos.
""
i' 8'"^ 'ua. tt
tuum
omnibuspopulisin
moncchoc conuiuiu
pin^iiiumj
conui
a_fHolocauftaracdulla,a.ocv,.vindm.r.efecatx. .
-^
,rurim.n* line fr
uium
vindemi?pinguium
medullatoru,t
vindemix
defecarar. Et
* '^
^'"^n'^^"^
recnndum
quo.dam.
b rMor.is vcl
peccati
ve! d,aboIi. hoc enim vinculum Pxiraum omnibu
colligatumetatapnmopaieme. c f ^bforptaclt morsin viclotia tua.
"vr"numommbu$
pra^cipitabit
in motcilto faciem vinciili
colhgati fupcr
omncs
po
..Jeft.
.fAbinitio.
fDomin,.Oufte,udic=r,,ve1d.abolus. b
Gry.eiugura
lupct filiosAdi
cflnd,e,uf,cij
pulos,&;j[clam
q
orditus
cftfupcr
vniucrfas
nationcSjpr^^cipitabit
' '
^l?,^'^'^"'"" *"""^
corporis
. mnino tam
t.onorum,c,ua.n malotum. f vt
ampl,us'Hon
la
diflolutio
^
amrnx &
corpor.s.
b Beat.
qu. lusent.qoomam .pfi confolabuntur. Et illud
Abftctget
Deus omnem h 'll
mortcm m
icmpiternum.t
Et auferct dominus
Deust
lachryma^ii
fSanaorum.fSeruitutcmdiaboll.
f
^anftorum.
ab omni tacic
6Q?pprobrium
populi
fui aufcrcc de
vniucrfa
tcrraj
X
2
4
6
7
S
9
10
ir
12
H
15
16
17
18
19
20
21
23
23
m\
NICOLAVS DE LYRA.
*
&in
aliofitu.HHod arguitur
c.x boc
quod Chriftus pafjusfuit
extra
lerufalem.yt
habetur ic. i
^.&
Heb.x
3
.Loca autera vbi
pafjus fuit
tr
fcpuUusfmt
(.laufa
intra
lerufakm qux
nunc
efi, Sed hoc non vl
detur
valere,(]uia hiHoriographi
dicunt
Jerufalem, nuje
nuc
efi,e(fe
in
eodemfitu
cum
prxcedeittiihoc e.xcepto quod
a
parte .^lquilonari
murusfuit
dilatatus adincludendum loca
prxdicla,
&idconoraine
_. haius ciuitatis
inteliiguntur
omnes ciuitates
tnundi,
actipicdo fingu
lare
pro plurali,eiux
omnes de(iruntur infine
mnndi,ficnt
diciii eft
cap.pr^cedenti.Vropheta
enimin
hocca.gratias agu
de
vifione fiLi
faHa,prout
contineiur
prxcedenti cap.&
ad taletn
dejiruclioncmfe-
qnetur
alia
rexdificatio.
l
Sn^cr.Hicconfequenter poniturgratiarum
aHio cxkfiiu ciuiii,
&primb
de
fua promotione,fecundo,de
dxmouum
dcpn/fonc.c.^j
Trima in
duas:qaprim6 gratiatu
aflio de
beneficijs
collaiis in ter-
ra.fecudo
decollatis
incxUJii
patyia.cafe.
Circapritnuponitur gra
tiarum a8io de
quadruplici bencficio.f.de duplici cuafionc mali,&
de
duplici eonfecutione
boni.Et
fecundum
Impars ifla
in
quatucr
di
ttiditur,&
patebunt partes
profequendo.Tritnii
malu
eH
perjecutio
tyranorii
huius
rnudi,a
quafuntpenitus liberati,et
hoc
tfi quod
dici
tur
hicSupct hoci.caUJlis
qui nonpot ampliusafuoflatu dcijci.

Ciuitasgcn.Ro.f./j
cxlefiium. Et
(fl
repllcaiic
ciujUem
fententix
ad maiorem
ajjirtnationcm.
i Timcbit
tc.f.timorcfilialis
reuerenti.f,qmtimor
rcmamhit in
fatria,ftcundum
illud
P/a/.
18. Timor dili fandus
pcrmanct
m fcculum feculi.E^ huius laudis &reuereti.i.
Jiibduur
ratio cu
dicitur:
4 Quia fi(k\is.Vruf}ans
cipatientiam contra
tyrannor
faupcres fpoliantes. 5
Fortitudocgeno.Q/<i
cdculcahaturadi
uitibus in
pr^fcnti
vita. 6
Spcs.i.Jupetborim
rabie.
7 Vmbraculum ab
x(\u.Cupidiiutis
antiquorum.vnicfubdi
tur,
quafi expofitione prxcedentium,
8
Spirituscnim,&c.
Id
cji,
tyrarmorumpotentium.
9 Quafi
tur.&c.(>/a
impellunt
iuUos it
innocZusftyranide
10 Sicuta:ftusin i\ti,Sicut
.n.homofitiens
ab xliu
aggruualur,
ftcpauperespertyratinideminiquorum
,
qux
tatncna
Dcudiflrue-
tur,ideofubditur.
1 1
Etquafi
calorc.J.
lyrannorum.
1 2
Marcefccrc
(zcics.i.deficere
faciet.\ubes
enim mulium cale
fallafHbfole
immitit calorim
inferius
fupcr
terrx
najceiitia:e.\ qno
liquando fubiio marcefcunt
&
dcfucantur , fic
virtus diuiiia ali-
quando
repente
defiruit
potcntiam
iniquorum,
'<a.h
pat
p
.^f
facict. Hxc
eflfccunda pars,in qua ponitur cunfecutio primi
boni,quod refpicit refeclionZ
anima
infactamcnto
Eucharifiix
:
qd
ifiiitmdominus inccenaimminentc
fuapajfione
:
&quantutn
ad
hoc
dixitpropheta:Et
(zcl
ldefi,Chriflus
tex
angelortitn.
ftica
vnaio- D
"e,,Sc/a'ira- L.b.r.Jc dc
rc
fans^uinc.
">"nitr.c. 10
*
Eufcb.Hii
iufmodicrat
Ifaia;
mirabi
lia
qua: bone
cuiufdamfra
grantixjvn-
guentiq:vn-
ftione,a6 If-
.
racl,fedomni
busgetib. ,p-
mittebantrex
quononim-

mcrit6ppvni^'^"V'"'^"*
gl^etl
vnftlO
bisP.il.iiice.u
ne Chriftia-
ryr.inno.um
norum
appel
ainpnMbic.
lationcm c6-
fecuta funt.
Scd
viniquo
quclxtitiam
gcnribusvati
^-
,.
.
cinatuiincoE^,^l,^ft_
nouiteuame
ti,qt1aChri-
fio
coditueft
fubobfcurc (i
gnificas
qcffa
lApoc/.
ncapudoesgc
d.& i/.a.
tcs in
prefcnti
tomnc
fpc perfpicu,^
cclebratu/-.
1
4
Omnibus..
elcaisfuts qui afimtmur ex
omnibuspopulis
.
15 \n mOMc.inmontc
Sion,vbidiciturdominusfeciir>:cena di
ffultjfHts.
16
Connimam
pin'rmiim.i,conuiuimc.xccllcn
tif]imii,h.ibtsinjc ornneJpiiituaU
ddciiatnemTi,
quod de(i'inattir e
deicdabHtacorporalta
hic
exprejja.runc emm dedit
difcipidts futs
corpusfun
in
ctbu^&Janguii.einpotum:
&hoc
facrawcniT, c(i ani
m^rnax,mt:reJcciiuH&perapoHolosfiivs,&difdpi,losfccit,&fa
ctt hoc c-QUitiiu
mimflyan
omnib.Chrifiianis
pcr
orbtm
dififis.
^li
qui autcxpommtsiudconiiiutii de
coniiiuio a
ludxisfatioprogat
dio
(lcinterfeaiottcnolvfcrniufcdhoc noyidctur bcucdiclu.Tu ? 1
Ula
htflona
no
e(i
dc
canone,nec
apud
Hcbrxos habetur.Tu
quta ijia
expofttio
nou
fc
habet
confequenter
ad
prxcedctia. &ideo melius ex
fonitur ptimo
modoftqtiendo jikxandrum.
17
Etprxcipitabif.fya-
efi tettia
pars
in
quaponiturcuaftofe p
cutidi
mali.f.perjccuttoms antuhrifli
(juxgrauior
crit
omnibiispr.t
cedent,btis,cum dtctttir.Et
prxcipitabit
&c.
idefi,
in monte Sion
tn
qtio fmt
tcplum,vbifla:uetantubriflus
(edtmfua. fecundZ
quod
dtc'tur2.adrh(ff.z.b.deantichrifio.({>cxto[\ctmiupraomnc
quod
dr Dcus au t
q^ colitur,
ita vt in
templo
Dci fcdcac
&
Chrifius eum,ibi interficiet. vnde ibidcm
ftibdit
apojiolus
:
qubi
dominus lefiis
interficictcil
fpiritu
oris fiii. secundum alios
yerohoceritinmonteOliuttiinilLoloco vbi dominus
ajcendit
in
cftum,& iflud communius
tenetur.
1 8 Facicm vincui i &c.
idtfl, faciem
antichrifli,qui
erit
qu.^ri
quodd^m
vtmulumconsiyingens
omncs
populos fub
fu.ipoteJi.itr.
1
9
Lt tela
quam orditus
c([.i.procefium fuu
&intcntioncm.
20
PriCipitabif./i.Cf efi
quartapatsin qua ponitur cofcctitiofc j);u;{j<,
cundi^
boni
.J,
tncorruptto corporis.Et
diuiditurinduaspartcs.q^iia
pyimo propheta dcfcribit cotfecutiotiem huius
bonifrcundi.Sei in,.
doreditaddcHnbtdumdcieciionemamichrifii,ihi:Ettxitmdni.
Orcaprtmum
<//c//.
Prccipitabit &.c.Quia
in iudtcio omncs
rejur
g^ntadvijamtmmortaiem:ijiatamenimmottalttascorporiscritin
augmrntu ppix
danatorTcJiiut
erit in
augmctim ^lorix
beatonm.
21
Etaufcrct
dominus
Dcus.qi pauimhabctveritatcminre
frobis,lic,,t
&in
tlteiis.Tuncetiim
ctfjabttcmnisgcntratio&cor
ruf
tio.& ideo tio trit
rtjolutio
lachrymai
a
cercbto, nec
dcfitixus
earum
per oculcs,taminin tis crit twbatio
ctrcbri, &dolor
capitis
&
triflitamtntis. &
cutijilia, quxprflunt tfjc abjque corruptionc.
fccundtmi
ifin inulltiUm diatuy Mat. i
^.g.lbi
critflctus & ftri
dor
dctll'l./frf in ektiis noneriit
lachrymx torporaksfcu mctalcs,
titc doLr
aliquis
in
rorporefcu
mcte:
fedplena
dcktiatio
vtrortiq;.
Idcojubditur:
1 2
Etopprobri
um.?.c/^/o>w,5yn/<jw//-f.^f
-
tcr
opprotjriafuflinenttn
prclenti
vtta.
2
j
Aufcret de
vniuer(q.Co/trr(/o
eis
honorem
cflefiem.
M b
Py^
.A L 1 T E
]{
i
Suptrldnd literalitcr
cxpofuiiIsadisraud.ntib.Dcu
de
cuafioncduplici
mali.f.|}lccutionis
tvranoru
ptcrit.x,
&
jgrccutionii
AntitiuilU tuturc.Et dc
dupUcis
boni coUa-
tionc.i.facfi
Ei]charinicdcptcrito,&
immortalitatisgi'?
dc futuro. Et ficsefus
lialis,c
ct
fpualis.ncc
occurit mihi
aliiid
addedu,nifi
9 p
hoc doccmur Dco
gfas agcrc
d cu
iullibctmaUeuafione,&
cuiulltbct boni confccutione.
H
4
^19
E,ib.4.e.i.
t Ft dictntm itla
dict
&e,
* Thcodorcnis.Saluati
p
^
Chrjnfi.cu
vidcant
fpcrata
bon.ipoft
h3c
vita,hoccan
+
"itpeft^bi-
ticoSaliiatorigrasagi^u.Hic
: scciiial
inqniuut.laboin frudus,!?
titia
(cnipitcrna,bcatitas,3c
votuptasnuWo
claufafine.

Ircncus.Sicutaducnicn*
te
pcrfcdo,
non altcrnm
patrem
vidcbimus,rcd
huc
c]'icm
nuncvidcre concu-
pilcimiis:
Beati.n.tnkdo
corde,
tjimtium ipji
Dtn videbunt . ita
ncque
aliui Chriftum &
Dci
filium,(edhuncquicx
Mjria natus
cft.vt ai t
liaias,
jflcr^Hilin;.
Eue dominus Deusnoftcr.
i in Mcdio c-
l> t tritnrabitur
Moab, &t.
Licctgcncralitcrde
cofum
mationc mudi
loquerct,nc
til
plcntia
omnino
ncgligc
revidcrcc', nominatMoab
inimicu Krael :
qui
fecitcu
fornicari cuMadianitis &
p
fccrari
Bcelphegor,q
intct-
prctat Priapus.Contra que
Gioford.
&NicoIaideLyra
Entnorimabmnri. hifAbCotpe
moi*llbm' tTlemEnda.
quiadomin*
locutus cft.Etdiccntindicilla:
-
im
puiau(run'.
b T Eft- t^ftvtnAt>
a^r,!)c con.^cTve-rbiseiut credidjmuj.
t
cxpc?tauimus
cum,6^
240
MK
B
'aTQuem
incirdiilihonilirmtaniumpuiauerun'.
b T Eft- c
T Patiendo
n.lc:EvOfiftadoii i-iO & virUifTa^r.Sc con.^cTv^e-rbiseiut
credidjmuj.^
Ecce Dcus nortcr
ifte,1
a T Promidj
conipIenJo.
f Eft. b
T^Ei^o.
faluabit
nos. Iftc
dominus/uflinuimus cu,
ct
TCor.iOre. T rJefaucibuj
morti''repri.
b T Mrn e. c T Sjluitione.
cxulrabimus & Ixtabimur in falu tari cius :
k T 'o<entiadiui.>iia'is,quarante
in meirbrisfuij Uborabar. b
T
Sion .
T Ecclefla . T Dediabolo &
piiDiipibui
<tu. T Coinminuitur atniHa
;
oten-
quia rcquicfcct
m*nus domini in motc ifto.
.' T IK-
(
aire. T Diibola? . T Chrifto .
Ettu*curabitur Moabfub
eo,
ficut tcruntur
>
T KituPaleliinr. b 1 Sieutfolen'
quilabumut
.
palca:
in
f
plaufti
o . Et cxtcndct manus fuas
1 Domino . T Toium
cotpuj
.
tfub co,ficut
cxtcndit n atans ad natandum :
TDominus TDiaboIi. T Opetuin poteitix.
&: humiliabit
t
gloria
cius cum allifionc ma-
a
T
''celliies.
bT
'"<'<"'<""
l"'''*"^"'*''
"""o
ciugitur.
nuum eius.Et muninicnta fiiblimium muro
t
TOprincipejdacnfnuia

T
In baratatrum.
rumtuorum
concident,
& humiliabuntur
,
& dctrahcntur
fin
tcrram
vfi][ue
ad
puluc-
rem.
1
3
4
5
6
7
8
9
10
U
IX
II
H
5
16
IS
10
^l\iCx(v.Confi*nd(tHr Moabin D
Charnos. Ex vno idolo & dat-
l^iit
moncquicipr^fidcbatjindi
cat ocscontrarias fortitudi
ncshumiliandas,&inlnfcr
ni5
deducendas, & adin(lar
pulucriscontergdas.
Moab
filiusLotha
quo
Moabitai
quisepcr
filijslfrael infcfti
fuerunt:& Balach rcxcorfi
cofilio Balaa filios Ifracl aU
lexit in
pcccatu
. Per Moab
igitrcdlc intelligim'diabo
la
, filijs
Dci
fp
aducrfariu .
c Talea in
pUufiro
. Fcrratis
plauftristcrunturpalca!,
vt
casfaciliusanimalia
&pa
fcant & rumincnt.
d Et munimenta .
* Proco-
pius.
Difcas
porro
ab
vno,
^. '"l
qualia
djemoncs
ipu et,qui bitit
rcliquas getes
in fraudedc- rujtii
duxcrunt,paniiri
funt.Id.n.
coUigcndurclinqui ^phcta
nobis voluit.At illis dclctis E
icrcmias
loqucs,ait;eij'cdf
Chamos in
laffiiunaiemjacerdotes
eius
&principes Uliusfnml
.
regnabitin fuosChfs,ii\
c^
IclUillalcrufalequaludza
t4
nominc
appdlabic fcqucati
capite,vrbis amplitudinem
innuens .
Antichnfi!
(icifti.
NICOLAVS DE LYRA.
( I Et
diccnt.|.''ii
-i, quando
v.dnhunt
Chrijtum in forma
gloriO'
fa,&
dicemcm m.Vcnitc bencdi-fti
patris mci,&c. Mati.2$,
2 Ecce Dcus
nofter.P'i/^//zV
m demoniiruta
humanitate,
3
Expcdauimuscum.Pcrver^mJlipfw
.
4
Etlaluabitnos.
S';cpi-o//ff.
5
l(\c ^ciUcet ommum .
6 Suftinuimus
cuJ.patit-ttr
fuftinumus aduerfa propter ipfum
.
7
Exultabimus. Gaudio exteriusy
qttiacxultatio
dititur
quaji
ex-
trajahativ.
8 Et lxtabimur./te'>.r

9
In falutari cius.'.
infdute
xttrna nobis ab eo
conccffa.
10
Quiarcquiefcct./rf tjiypotejiaseius.
, II In monte,/</ ejt,in
monte Sion,
qiti
inminet valli
lofnphat,
vhi
tcnebitur
finaie
ijidicium
,
vt babetur loheiis
j.
Et tunc
rccjuicjcet
ibi
Chriflipotejiits qua
damnati detrudcntur in
infernum,
&ele8iin ani
ma &
corpore transfercntur
ad calum.
2 Et triturabitur. Hic redit
prophcta
ad
defcribendum
deieBione
antichrift!,quamfupra tetigcrat
m brcui.Dicit
Jgitur.Et
tri.Moab.
Id
efi,antichriflus z^ecmirandumfi ftc
nominatur
,
quia prophctx
(j&
ma-
{C$
maxime
lfaias)frequenter metaplmice loquuntur. t^ntichriftut
vcrd erit totaliter d dxmone
obf([fus,& opera
eius ficnt viitute dJima-
nis-.&ideo nominatur hic
Moab-.qiti interpretatur expatre, quia
erit
filius perditionis,rt
dicit
(^poJiolus,z.ad
Tljeffal.z.&ficeritexditt
bolo ficut
cxpatre,
eo mcdo
loquendiquofaluatordixit
lud^is,
loaH^
8
f.Vos
ex
patre
di.ibolo eftis .
1
5
Sicu t tcru ntu r.
Qm
virtus eius totaliter annihilabitur .
1
4
Et cxtendct.5'//ff<
antichriftus
.
1
5
Manus fuas
* Ver iioc enim
intelligitur
,
quod
valide d
Cbrifto
percutictur
, ficut uliquando
inter bomines alicui dicitur :
Ego percu-
tiam te ita valide
quod
extcnderis ad modum natantis rante.
Tropht'
ticenim
frequcnter
vtuntur communimodo
loquendi
.
16 Ethumiliabit.5'd/iccr C/?n^j.
1
7
Gloriam cius . Scilicet
antichrifti, qui fe oflendet
tanqumfh
Deus
pranimia
fuperbia,vt
dicitur l.ad
Thejjal.i.b.
IS Cumallilione manuum. idefi,mimflrorumeiut.
19
Et munimcntafublimi.Odnticfcri/?^
2
Concidcnt,&C.iiM
omnia
pcr qu^
credebai
ftahiUri
in
foti'
Jiatefua
deficient.detera
patcnt
.
A D D I T I O.
Q
Inc.i^.vbidiciturin
pofiiU.Q^ia.
pofuifti
ciuitatc intumulu.
Hoc
qttod
dicitur:
Quiapofuifti
ciuitate in tumulu.
propnc
pote(l intclligi
de
deftruciione lerufale per Bspmanos ,
prout
doHores
noftri
expotiunt:T^tc
obftat quod obijcit pcflillator,dicens: quod
leru-
f-iUmfofieafuJt
rexdificata
ab .Adriano:
quialm nonfuit inflatum
friflinum.fcilicct
vt ibi fieret
cultus
Dei,prout
in veteri
ttflamento
ad
qum
cultum
templum
in illa ciuitate
conflru^umfuit
&
ordimtu
,
vthibe-
vtbabeiur
^.f(^g.%.l^ndefecundumphilofophim,vnumquodque
tjife F
tundimilludquodefl principalein
eo . Et
fecundum hanc
cxpofttio-
vemhocquodfequitttr: Supcr hoclaudablttcpopulus fortis,
&ciuitas
gcntium
robuftarum timcbit tc.
proprib intelligi-
tur dc
ecclejia
militante, qu^
eft fortis propier
tolerantiam
martyrio-
rum
pro
nomine
Chrifti
:
qu{ quidcm fortitudo
nou ita
fuit
inuenta in
populo
veteris
teftamenti
:
Qu<e
quidem expofitio
videtur
magis
con-
Jbna
litere. Cetera autem
exponentur proitt inpoftilla,cornfpondent
pr^diQis
.
CAP. X XVl.
fl^
T N dieiiU,&c. Hoc ad
pre
a
X fcntem ccclcfiam
potcft
a
rcfcrri,
& ad diem
iudicij.
Nunc ecdefia canticu no-
uum cantat Chrifti natiui-
tatem.
CAP. XXVI.
a
T
Cum Moabfuerit huTiiliatus . bT Nouum . e
T
Qjj
non
p^iell
cani^ii canticuiri
Dfmini
in i^rra alicna .
N dic illa catabitur caticu iftud in tcrra
tatcm,paflionc,rcfurrcdio-
ncm
, afccnfionem .
Vctus
I
namquc
&
antiquum
ho-
t mincmad
infcrnadcfccn-
5 derc, nouum ad
c^lum
a-
fccndere.
^Frhs
NICOLAVS DE LYRa.
C A P. XXVL
Ndie illa . Hic
confequer,ter ponitur gratiarum
a^io de
beneju
ijs
ccllatis in c(xlo. Et
primo cflenditur propofnu
fcundo toncluditur
duplex corrciarw,ibi: Morientcs.
Prm^ m duas
(juia primb pohitur apenio ianug
clctits.
Ji:iU:U'i,:t Jdem claufio np)obis,tbi:
Cum fccerisiudicia. Trima
tn duas,
quiaprmoponitur apeitio
bcatuudmis
,fccundo ,
ratio iyuius
apertio-
apertioms,ibi:Scxm\.z iviiM.Circaprmutn
diatur,
1 In
dlci\\!i.lt.ilicetperaiioiudicio.
2 Cantabitur canticum iflud^ ab eUciis .
3
In tcrra
qu^ interpntatur confcffio,
id
cH
, in terra ifiuentiim
vbi efi
iugis conftjiio diuin^ laudhjci
undum illud
Ffal.8^
. a, Bcati
qui
habitant in domotua Domine, infcculafcculorum
iaudabunt
tc,
Etideo terra luda
jicut.dum Jer.Jum
literaltm bic we
taphrice accipitui
,&
feqiiitur forma cantici,cum dicitur.
*Vrbs
M O
R,
U L 1 T E
F^.
|t ^//17/d.Inhoccap'tuloiuxta
literalefensudcfcribic
prariarfi
aftio
fantoru,& coru cxultatio dc Dci bnficijs in
cctio
rcccpris,qi'cfuntadmiftio
coru ad
gloria
&exclufio
rcproboiii
ab
ca:ga
ficutfanclj Istaniur
dcpropria gloria,
fic
fic et latatur dc diuina iuftitiain
reproboru p?na. pral.57.
Latabitf.r
iuftus
cum vindiciam. &fic (<:nfui litcrali no vidctuc
addendum
,
nifi
cp per ipfum
debcmus excitari ad imitan-
dum vitam (andlorum
,
vt cum
ipfis poflimusadgloriain
admitti,&
multoru vita
dcuitarc,nc ioci;
fimiis fuac
p^na:

iMOK.'^-
241
^
a t rhs fpr.Vox
i u
noruiw,
%
& nuncA
in futuro.
*
Procopius.
Eft autcm
caticum ciufniodi.Ecce
ci-
uitas munita
,
Salutarc no-
flrum.Ncquc
cnim muni-
tainfcrionfta mtcrris,
vi
capta (xpius
&
cxpugnata
,
l"cdrupcriorilla&
munita
im cnks
^ Salucarc.quod
Icfus vo-
tcriu tii
cabulo
apud Hcbr^s figni
rinhu ti-
ficatur,;diciquc3t.Eftcnim
.nitoaici
ipfcbcatorum
faluator,
ci-
pce.
in
pa
murus & cjrcummu
Lu.
ralc.
Cuiusportaium ap- *
Bpci!ntioncm,manfionum
]bdcm cxiftcnriumaditus
r.os dccct
intcUigcrc, cp
no
Iudxis.non liracti.vcl
qui-
buslibct
alijs
fimplicitcr,
fcd iis tantumqui
iuftitia,
vcntarcjn5:
pacem
coliJr,
apcriri
iubct.
ili7.c. h
^peritepcrtasHoCCZn-
ccolta-
jicnmrcpciuc
mutat
pcr

fonas.
c Tortas. iuftitiat Vndc.
^pcriie mi.pcrixs
luiliti^Voz
XX \'iix &
juftitixjfidcs.clia
ritas,
humiHtas & cztcrat
virtutcs .
Etportarmortis,
iniquiras,infidclitas,
&cxt.

1 vitia.
Quilibcraturdepor
B|
tis mortis,
potcft ingredi
portas virx.qui
has no fuc-
ritingreftus
,
non inucnict
vnam
portam.de qua
: lUc
portanommifiufii
inirabnntin
eam. Pcr
plurcs margaritas,
Q
ad vna
margarita
vcnit : &
pcrmultas
IfaiarCap.XXVr.

Confeflionis.Tfroteftio.f
Hoc efl cjnticnm Sanrtoiuni Chriftl b^O.
c fChriftus.
u
^
^**"
a hida. Vrbs fortimdinis
f
noftra: .Sion faluacor i
a T
AChii to.b f Ope^atio:^
Fides.
5 Non lufficit files nili
bi.nisopctibujcon-
2
rumc"i'.f
Df
viuisUpiiJibi'1.
c
T
frophcix d^Dejsid
piigi:lo<.
b
poncturin
ea mums &:anremuralc.
Apericc
5
a f Opera
vinunim. b 1 nlefti. f Non Indeas .
quij
leut. c T
Omncs vi
ti'T vcriias f Eiungelium.
poitaSj&ingredieturgcns
iu(la, cuftodics vc-
a (
B.ef.o:iliopopuli
1
Culiuidolotuin. b1"N.obis. cTUec
dTQuiemani.
mx ji
corpoiis
c f 1'acem relin
^o-i^
me.Jo.vob.
j
ricatem.
t Vccuserrorabijt,
feruabis
pace, pa-
a tEcceaietitum. f In te domine
fpeiaui.non confuiidar initcrnum.
b
f
Propheta.
cequiain tcfperauimus
.
f
Spcraftis
in domi-

TC^iilcilicet.iettibucor
ellaKtnus. b
f Semper.
c
f Et nierito. d fSpcrantcs.
f Cuiu auxiliuin in
peipctuum.
f Qu^i peifeueraueiit vfquc
in fi.lal.etit.
f
Spctate
.
noin
ra:culisa:tcrnis,
indominoDeo fortiin
a f ludxos humiliauit
aduerfatiosvelbxpridicationii.
b
fSu-
perb;'j f Qui leexa''at,hum.
pcrpetuum.
Quiaincuruabithabicatcsin
cx-
'^
142
4
5
6
7
S
9
10
it
liire.
a
f
Koiniir. iecuudu'n ludxos. lciufalem fecundum nos
quzoici.lit
prophetas.
b fSub Babvlonisptius.
c fP'r
Ve^pali.inum Sc Titum
pclt.
cel/b,
ciuitatem fublimem humiliabit . Humi-
liabit eam
vfquc
ad terram
,
detrahetcam vf
f Caafj
quarecnnculccmt.
b
f
Chtifti
queir
iniuftedamnaueruBt.
e
quead puluercm
.
t Concillcabit eam
pcs, pcs
a 1
Sgofuinpaupeiac
dolensifa.t.Drus, &.C. b f Qui excufreiantpulucieiii lupec
eaoi. c
f tiopiieta f
DeAtioa. f ReAxrix
Uuiuini, & iuDi ambulabunt m
tis. fChr^lJi
f
paupcrisgrcflus cgcnorum
. Semita iurti rctta
f Idem .
cfl,rc^uscallisiulli
adambuladum . Etin fc-
a 1 Voi faBAcium
indieiudicij
. f m
tuangelio
in
quooinma iuJicia tainvete-
iis9""m
no.tclU. b
f f.iti n:pr
expeftauimus.
mita iudiciorum tuoril dominc fuilinuimus
tc,nomen
tuum& mcmoriale tuumindcfi-
a
f
Koftrx. bl Propheia.
*
Eigo.
g
dcrio animx . Anima mca t dcfldcrauit tc in
a f Laojbo
pet lingulasno^cslcAum
mcum. iTiibulaiione.fei diein (ol ni n
vietie,neque luna.&c.
idcttne<piofpc(it,nec
aduetCt uiauebeiis. fvel Buac
fcdicidcft.
omniopeie.
node,
fcd
fpuitumeo
in
prxcordijs
mcis t dc
13
H
5
\6
'7
i3
19
20
2t
pcr
multas
portas , ad cum D
C]Ui
dicit .-
J^ento.
petut ad
pe.
Ian.f4.t-
trem,ntfipft
tne.
t
eft nc bis f-
lut fiecic no-
d
T^acfw-Rcpcritio.confirantcmiiMie.
matiocfl. Hanc
habct illc
Ftech t*.*.
dcquo
dicitur ? Hom bomo
N"-*'*
filiiruM Jfrad. Etalibi ^f^ir
vir cuius vxor cubile tnacuhue-
r:t,
vtduplcxhomo&du-
plcx
vir
paceiTi
confcqua-
turdupliccm.
22
c Coticulcabit ejtn
pes , &c.
Qllia Oii.nhquifc
exaltathu-
mli.ihituy. Etiamadcontra-
rias fortitudmcs ha:c rcfcr-
rcpodunius.
f
E%'nori4tn. Apoflolorn,
guos
cxpulcruiu
hidaridc
finibus Cuis
,
qui
Domini i-
mitaiucs
paupcrtatcm pri-
uilcgium
virtutiscius con-
fccuti funt.
g
^U mea
depterautt
, &c.
Non caro.
vndc,
sitiuit ani'
ma mca ad Deutu
for.tem
viuu .
Caro
concupijcit adtierfns Iftri"
tum.
ii
Grc^orius
. Anima
mea,(5cc.quafi
dicat.ln
hac
oblcuritatc vitx
prxfcntis
vidcrc tc
appcto,fcd
adhuC
infirmitatis nubilo circu-
lcnbor.Nox
quippccd
vita
prxMcns,
in
qua quandiu
fu
mus,pcrhocquod
intcrna
confpicimus ,
(ub inccrta
ima^inaiionc caligamus.
^ilifereatur
tuc.tSc'
1
tidc donrt-
Bo ia
perpe-
tuii,
()uia
ta
iomino Deit
pa(i(u cUoni
nit mHniiirv
bur.
Pfal.4/.i
Lib.i^
mo-
ral.Cip.!.
t
callctn iufti
p
'<icMl>i$ rc-
ac.
rium.
jdcltjcrabic.
F
I
manc
^u<>>
\^\
NICOLAVS DE LY RA.
I Vrbs forti. no. ideji
ciuitas calejlis ,
cutua cxcfUentu n
poten
verbis bumanis
exprimi: propter
quod
non nommatur hic .
Quod enim in
aliqtiibus
Itbris
ponitur
hic Sion
,
addttum
futt
ab a.
liquo expofitore fecundumfuam imaginaiiontm
:
quia
non
c(l
in Hc"
brxc,nec
in libvis lorreHis .
3
Saluatorinca,&c. ideflcrittiobisproomnimodaproteSiione.
j ApcritC.
rfe
piawo
c^ /j/;crc .
4 Gcr\S.pro quahabitaturdiuina fentetia.V
ctlitC bcncdili,&C.
lotjuendo
de
ingreffu
eUHorum
genetalitei
in
corpore
&avima : ta-
tnen d
tempore paftonis
Chtiiii
apertafuit
iatiua
,
^
ingtefftfunt
tle-
Rt
ejuantxm
ad animas
,
&
aliqui
etiam
quantum
ad
corpora exgra-
tialpeciali,vtpie
crediturde beata
virginc
, &
de beato loanne tiws
mtnijiro^abjliquibns. 5
CuftodicnS.Tit.C^/offr<^.
6 VctUS.
quandiu hominesfunt
in
pralenti viiapofjunt
errare, fed
in beaiis Deum clare videntibus eii
impcjjibtle.
Et
qnta nonfolum
ibi
eji
ciara
vifio,fed
etiam
perfeHaJruitio totali^cr qutetans appcttluw,
ideo
fubditur
.
7
Scruabis. &
efl voxfanSorum
ad
ChrifliwnEtpacem duplica.
turpropti
r
qwetem duplii
is
appetiius
intclktiiui
&fi;njiiiui, per glo
riam
lorpo^is
& anima.
5
Qllia
in
tc,&c.
tanqua
in
redcmptore
noflrum &
gtorificatoye.
9 Spcraflis
in Domino. yox ell
ptophetjc aUoquei.iii
fancius.
10 Inficulissctcrnis.
tdeiiadconjequendimubeovttamxtcrna.
I I In Douiino
Dco,&C./>fr
cuiusfortitudincm reprobi
tcnebun
tur in
pa-nam
p:>petuam,iUeo Jubditur
.
1 2
Quia
. Idem
fuperbos
damoncs, (i
etiam
tyrannos,
&
potiffime
^ntii urtHum
fuptrbiljimum,& ftbt
adherentcs .
11 Ciuitatcm,&C. idifl,ciuitates acciptt
ndo
fmgulare proplurali
ytfrrquei-ier
Uiitum
ejl,in qntbus abundatfupcrbia
&alia vttta .
14
Conculcabit. ideji
ptdes,& quorum fnntijii pedes fubd.tur
.
15
Pcspau.
MCtiitnHebro(S
inUbris corrcdis.
tttjiepaupcr
tlt
Chnllusetnm jecundum qu<d exponit
hic
{{a.Sa.
adducmsad hoc
froumotdailMZach 9.h.
Eccc rcx
tuusvcnittibimftns,
&
faluator
ipic pauper,&C.
i(.d rtducitad hoc
primu
Cbtilii
aduen-
tum,in
quoaicf
uibem
eijubiuganaum
. Sed in
hocfulfm
dicit,q:uJ,
primus
litit atlnentiis
tranjiii
in
prMcritum
,
&
fuit
in humiliiutc .
Jttundus
autcm cit' iu
potejiatn
: de
quo loqmtHr Incfcriptura
,
cum
tlii.iiur.ConQn\cibit.J.Cljrijittqii inprimofuo
aducniu dixit vitum
paU',
paiiprrem. ^
1 6
Greflus.
i.^pofiblorum,qui prepter
Chriflum emnia
tempora
lia
reliquerunt
:
propter quod
ci in ludicio
a(jejfnrer
erunt .
feamdutM
quod ipfe
dtcit Matth.xo. Eccc
rcliquimus
omnia,&c. sequnur
Scdcbitis
fupcr
fedcs iudicantcs duodccini tribus Ifracl.
Etficfuperbi
b^ius
mundi,ertmi
pcdibm eorumJuineUi
.
17 Scmitaiufti. Hic
confequenter ponitur
ratio
apertionis
ianuS
caleHis,quje dupiex
. Vrima &
principalis , eji
meritum Cbnfii
:
ptr
quodapetia eji
generaliter quantum eji
ex
parte
Dii,
qui
vult omnes
homines
faluasjieri. Secunda,e[i meritum elcciorum,
quo aperitur
f-
lechsfediJponentibiisaditigreffum,&non reprobi.t.
Vrimum
tangi-
tur,cum dtcitur:Scmiu iufli.<.v ChrtHi
quam
ttnHi^& docutt. Et
dicitur
femita propter
altitudir.cm
confiliorurn . Diiiiur autem Chti-
Jius iujlus abjoluti; qiiia per t.xcelktitiam,Jiiliiei ftrmaliter
&f
(/c-
i:iiut,quiialtoi iujiificat
.
1 8 Rcda
ctt.dijlorjionem
nullam hahens d re^itudine
virtutis,(m
nes enim alt.s
leges
ab
Euangcltca permtttunt aliqua tnal.t,ficut
tnani
Jcflc patet
de
legibus
hnmanis
qux permiltunt
mcre trices in tiuit.iti-
bus,&p!ttra
alia
qux
non
pofjunt corrigi lege
hum.tna,vt dicit
.Aug.
Similiter de
legc Mofaica qux permittu vjuras
cutn
extrxiieis, &li
btllum
repudij
ex
parua caufi
:
Jicut dijfuftus
declaraui in
ptinapio
MM.Lcx ante
Euangelica
nullam
ptrfeclionem
virtutts otnit:it,
ncc
aliquid
lUicitum
pctmittit
, Suundum autem
tangitur
chm duiiw iu
perjona
eleiiorum .
J
9
Et.
idefi
in via
euangclica
le
fcquendo
.
20 Sufti.
iiefiproplcr
te
JiiJlinmmustribuUtiones
&
opprobria.
21
No.Jciiictt lejtts.
21 Et. rndcdiiii
Bcri7.Itfusme[inore,tnclosinaurc,iubilutincor
dc ,tdtv
fubditur inperfona
cuiusUbit
iujli
.
22 Anima mc3,
f prxfcntis
vitx in
qua videmusper fpeculim
&
in
xnigin.tte.Difi'jet
im enm
ptopriv ioquendo
eft
rti nou
hahitx,fi-
cut dtlcciaitord
prxlcntis,
(^
ideoclecii tn
vitaprxiciti, proprii
lo
qkeiido
beum
deftdcrant
cui
deftderio fucctdit fuit
.
2
1
Dc manc
vigilabo
ad tC . id
tji.
4 mane iuuentutis
incrpiavt
te
qnjireie
. Cum fcccris ,
Defcripta aperttone
ianux cattfiis
elttiis h:c
tonjcqucntcr dtfcribitur eiufdem ciaufio iniuliis
. Claudi-
turuHtcm
aliquihus iniiijlis
fimpUciicr, aliquihus
ad
tttitpus
,
pti-
no
trgopotiitur primum, Jecunud Jecundum ,
ibi: Dominc da-
bis. Circa
primum fciendum
quod
clauditur
JitnpUittir
&>.d
Jemper
H3
Glof
.ord. & Nicolai
Je
Lyra
244
ICd.iif.i.
*
Qiionijm
cuiii
jirimuni
iutiicutuj vc
uerunc in ter
nm iuliitijin
dtiliccruiit
t
ttiifbricor-
dia adccucus
c(i
iuipiui.
inon reuere-
biiur ni.iic(b
tciu doinmi.
fvbi dcbcoat
tedi Ciccfc.
a rFtofpet'""
d
a A/irercJtftr.Dominusadprophctam.An
mircrcmirjm-
pio.i.ita
vtdifcat.fcilicct dcmcntiam mcam,cium iplclal-
uaturquafihocmcliuscd.
b
i;Vi/cfr/;y?.yirf.q.d.quomodopotcntnoflctuamxu
lWiiam,cxpcrtns
tuam clcmciiuam?
c injov<t/c.l)omunisad
prophcta ,quafi
mclius
cft,
vt vidcat ,
& crubdcat dc
malis luis.Et iion
q.d.ad poc
nam llifficit
9
non vidcbit
mc
rcgnantcm
in cdo cum
fanflis mcis. Lxx. Aufcrc-
turinipius,
vi iion vidcat
ciarirarcm Dci.
*
Procopius.PSt&iftud
in diabolum
vccordcfquc
luddos
vlurpari.Cuni.il.
liis
Dcus
minitciur,qui
iuflitia
iion didiccrunt,
ca
prophc-
ta:,qua;ab
incrcdulitatc lu-
dxoi 11
profcda
cft.in rccor
dationcm fubit
ignoratio.
Dci
fiquide filius.patris
ma
nus
,
qua
cudacffcdafunt.
h vHeus Dtuimtuj, adtede aode vi.^c. c ^Pro mercndum.'
fVltioncs
B
tPtophciaadd
nMnuin. fSon anie. e fVltioncs ir'n oiciuaici).
linc
vigilabo
ad re,
*cum fccciis,
iudicia tua
a SuU Vcxatiudat inicllcilum .ludiiui'. <Judxi.
li
*(^>
niodo tr "Utant iiikitlam.
in terra
,
iuftitiam difccnt omncs habiraiorcs
a Cuilibci.vc!
quiculiuinDcin<.nh.ibct.
b
Ifiorhe-
13
Q^Nili H.igc!l.iucr>s,nona|^ci fciiitcntiam.
f tx
fcilon.i
liumana
inipanent;!.
orbis.tMifercamur
impioj&
nondifcct iutti-
a Cum dolotc ^ironuntunuum.
fi
Apoft.ilis,
&
a!ijs,in <]uibu iinpij
niii)u:cgciuni.Atideoicniicnt
tuamiullitiain.
tiam
faccrclntcrratianvfloiuminiqua
^cfTit,
a f Fil.uinqui v>aicidtd
i'uJicium
Ptoplictarcriibiide:,
b tiniudi^ia.
^ctnon
vidcbitgloriadomini.Dominet
exaU
a uPotcntia
b t<Jiuriani
Uci
patt s, nec ad
j-ucnltciidum
hoclumine
liuiDtut c f;DuiD'.nus
ad
ftophciain
: idio vijcaut mc cxaltalum Sc
glo
iimelcftotum mcoruni. f In vidcnti-smihi & mcis
tcrur ma nii s tua
,
&non vidcaht : vidcant- &
a fPucniientixquicosctucict, qui talcmdominuinpecdidetunt.
appdlatus,
idcoq;
incarna-
inuiiiivcigeiici,na:
tus.vt tcrrs incolas
pcr
fide
^
confundantui
zclantcs
populi,
&
ignis
hoitcs
a fEt
Ijnflii iin ini-Driim.
:l-r,;
cxuoeratonincmfcnfiin,qua:i'oft
Lunft.i ttibuenda cft.
1 n"

tuds dciiorec
. Domine dabis
pacem
nobis : o4
1+
Uue
aliu.fed
cxtra te. Patcr
mniaenim
opera
noftra
operatus
es nobis: 16
a iCHa. iTucs b
itiircifona
ludarorum
qui poft pallioncra
domiiH ad fi-
<i. lU conucili fiint.
iJola vcl damonc^ cis allidcnies.
f
Ddmine Deus noller
,
domini
poircdcrunt
iredtamen
fo
luin tui n>c-
Biofcs iutnus
Lib. cotra (cr
inoneiii, Aru
norumcjp.
i .
Damii.iti for
inani
tilij
ho.
iniius 116 Dci
vidcbuac in
iudtcio.
DCHt.
}'.
'^
.n. in filio Sc filius in
patrc.
*
Aug.
Lxx.
poffidc
nos.
Vox eft ccdcfix',
Dfic
polTi
denos. Hancha:rcditatcm
non
moricnspatcr
filio rcU
-
--
.
-
j
b
quit, ibdipfefiUusfua
mor
g nosabiquetc^t
tantumniterccordemurno-
ig te mirabilitcr
acquifiuU,
--'--'- - .^." ---""1"- "=.;""."-
cu
rcfurrcaioncpofledit
minxs tui
iulUficarct mirabilia
opcra
batur.Scd
prxtcrq quod
n6
crcdcbant,Sanaaritanu,
Das
moniacu, tcmulcntum,
fa-
bi'iq;
filium
,
contumcliose
vocabant.Indc
ef),quod
c6-
iicrfa ad
patrc
orationc.cun
da fic
alloquitur,
Dominecx-
ccljum
brjc aiim
tuu, & nefcic-
bant:quia tang vulgarC
aU-
qucm
hoicm
dcfpicicbant,
qucm
ab
opcribus cogno
fccrcdcbucrant.
*
AugulUnus.
Formam
namqucChrilUfilij
homi-
nis , tunc abco iudicandi vidcbunt,
luxta illud : vldehuntin
tjucm
confixeruiii , Dci formam in codcm
ipfo
Cbiiflo ,
qua
x-qualis
cft
patri,
noa vidcbunt,
iuxta illud ,
ToUatur
impius,
nevidcatolcrijTitDci.
^
d Confundantur
^e/dra.Lxx.Zclus apptchcndet
populura
incruditum.
*
Procopiu.'?
.
Erubcfcent rurfiim ,
cuni in
patris gloria
vcnicntcm intuebuntur . Nuncautcm,
& tunc ctiam
gcn-
tcs .tmi^labunturjcum
igni perpetuo
tradcntur
.
ipfi
euim^
lcribitur,
ad xmuUtionem me
prouocauermim eoquod
imcrat
Dcusjed
cos
ipji
in nan
gente^rowcabo*
c Dom!ne dahis .
Notandum,qu6d poftquam opcra
noftra
jcddidcritnobis.paccmctiam daturusfir.&quddid-:opo-
(kilcnt
paccm.quia opcratusfit
in cis:Dicunt
fc,fcilicct
tor
mcnta fulUnuifle,
vtpoft
mifcricordiam
coufcquantur.
^
Procopius
. Poftulat
prophcta
a
Dco.vtcis
ipfc
fccum
paccmlargiatur.
Potcft 6c
i ftud ad fc rctuliflc
prophc-
ta vidcri
,
quafi
intcr muUa
Dci intcr fcbcncficia : iftud
maximum
profitcatur,
fi
gcnti
fux
paccm impctret
patrcmrurfus
&cuni for-
tcappcllauit, dcquo lcgi-
mus, tplfcflpaxtwllra.
*
CyrilUis
.
Quoniam
ni-
hil
per Icgcm pcrfcdfi
cft.
(Nam
cius iuftitia non
po-
tuithumanugcnus
ad
pie-
tatc rcduccrc 7
idciico cum
dixit
Ifaias,Dominopaccm
da
nobis.fpiritum
fandtum
nobis dari
dcprccamur,pcr
qucm
a
fcruitutcpcccatipa
tri rcconcilicmur.
f Domine
pojfedcruiit
. Dac-
nioncsquosinidolis
coUii
mus.Lxx.Dominc cxtra te
nefcimusalium.Non abfo-
rfroplicia congaud;ns.
U irrunc. <
fQ^ije
3
4
S
6
7
8
9
10
II
J2
13
Libro
loan.>
tcxccl
ioPG
0>ilt)lus Jc vctujDeus. b, rA Chtiilo Clitiftisni
dii^i,
- ^- "

b
a
fCrojlicta
.
flnpcccato.
b ^ln
gloiia nilipwniteint.
17
^ iDr
foititudincfupcib
ent
Mdricntcs
non viuant>
gigante.s
h tJMorientcs
non vtuant.
19
g
Tanturn in te recor ie. Noa
20 ah'ud
pctimus
,
nifi vt
poft
crrorcs
digni
fimus,
qui
no
minis tui rccordcmur.
*
Procopius.AiuntnonnulU
mortuoshicintclUgi, qui
vt
lazarus,
cflentin vitam reuo-
cati,quosquianulUisfufcitarc
medicus
potuiflfet,
adlfrac-
lcm aducrtcrc &Chriftum confiteri dcbuiflc.
*
Grcgorius. Quos mortuos,
nifi
pcccatorcs,
nomi-
nat?
Etquosgigantci-,
nifi cos
qui
de
peccato fupcrbiunt
appdlat
.
UUautcmnonviuunr,quiapcccandovitamiu-
ftitiaramifcrunt.Iftictiamrcfurgcre poft mortemncquc-
unt,quiapoft culpam
fuam inflati ad
pcenitcntise
rcmcdia
non
rccurrunt.
^
Tcrdidtfti
Lib.i I
cip.i
N I C O L A V S D E L Y R A.
^fcmper
malisin
fuamalitia pcrfeuerantihks )&ficmorientibus
. &
iHiJuntproprii' i^ui
non
corriguntur ^diuinis fiagtllis
,nec
itiarn bc-
ncjii iis.i^ hoc
ift qitnd
dicitur
primi)
cle
ftigcUis.
1 Cum fcccris iudicia tua in tcrra .
FlagelUndo peccatores,
2 luftitiam difccnt. idcit iuititiam tuam
dijcenc per expe.
iicHtiamfiageUi,
non tamen
per
emendationem
pcccati
, fuut
Tharao
cxpertusjuit diuinaftagella^non tamenadfuicorrcitioncm,Jed ma'^is
ad obiuratioHcm . Secunda,dc
ieneficijs,cum
diiitur in
pcrjona
Dei.
5
Mifcrcaniur. &
loquitur
in
plurali ,
propier
trimtatcm
ptrfo-
iiarum . f^cl cit
Jeimo
Dci ad
angclos,quifunt
execuiores
Juorum
ie-
ntficiorum,
4 Invpxo.ohftinato.
5 'Etwowd&ctm^iti^m.^euertendo
aiipfamproheneficijs
di
umisjicuipatet
dc
Vharaone,
a
quo
Deus
frequcnter exjua mifericor~
dia .ctraxit
panas
infti^as
: (S tamen ex boc
nonfuit reutrfus
ad
Jta-
tum iuflitix.
6
In tcrra fanftorum
iniqua gclHt.T^^o
retradus ex
locifin-
8itate,
quia
tdtis
piccat
cx
coniemptu
&
ideojubditur.
7 Enonvidebitgloriamdomini.l>;<M5<jmfl<ir/M>'
ad
gloriam paiadifi.
8 DominccxaUcturmanustua.
Ideflpotcfiastuaiufiitia:.
t)
Et non videant .
Ideft
vt non illuminentur d te
propter fuum
dcmeritum.
I o Vidcant. Scilicct merittm
fan3orum.
I I Et confundantur. Sicut de Cain
dicitur,Gen..^.a.
IratUS cft
Cain vchcmcntcr &concidit vuUus cius, ^w
Deus
refpexe-
tatai
rat ad ^hel
(^ ad munera eius,vt
ibi
prxrnittitur.
12
ZclantcspopuU.
Id ejl
illi
qui
inuidcnt
Jratern.
grati^.
1
5
Et
ignis,
fcilicct,j/cja/".
1
4
HoUes tuos
dcuorct.7^/;er
eorum
conJuinpiionem,fedpcr
continuam
afjiidtoncm.
1
5
Dominc dabis
pacem
nobis . Hic
confcquenter
oflenditHr
quihiti
malis unua
ca-lejtis
ai
tempus plauditurjcilicet quandiu
ma-
'
uentinpeccaiisjcdcum.pctnitent,
d Deo
vifitati,eis apentur
. Ethoc
eft
qttbd
in eorum
perfona
dicitur : Domine dabis
paccm
nobis,
nos reconciliandu. Et
quia
boc
prouenit
ex
diuinagrati.i,fuhdiiur.
1(5
Omniacnimopcranoftra.S//fet,jmrom. Opcratus
CS nobis.
i^ua nonjunt
meritoria,nijt
ex
acceptationc diutiia,& gra
tiapcr
quam funt acctpiahilia,aJolo
Deo in nohis
ejjicitur.
X7
Dominc
Dcusnoftcr,poflcdcruntnosdomini,&c.
Id
efl,fpiritits maligni quijunt
alieni a
te,poJfcdertint
nos
rtjeruos.quid
qui
facit
peccatum,
fcruus cft
pcccati,
loannis octauo.
1 8 Tantum in tc rccordemur nominis tui. ita
qbd
de cx-
terononjeruiemitsnijitlbi.
'.
19 Moricntcsnonviuantgigan.H/cf.rpyict/iaVcof/wrf/wrrfw- q,Ji
plexcorrcUriii.Sciundiipunituribi:Di^cil\Zt)gll{\ia,SttpcriuslociiS<x
i'
ius
fucratpropJjeta
de
reJurrclione gcnerali
olitm
,
quc
non
eritjinii-
fi'* i
lis in
rcprobis
&in eteliis,vt
patct cxfupradiBis.
Ideo coctudic
quod
reprohi
non
rejurgent
adgloriam, fed ignominiam &penam.
&htc_
eji
qttod
dicit
propheta
:}AotimtCS non vinatlt.vita
glorie.
boc di-
cit
optando
ex
conformitate juf
voluntatis ad dininam
iujlitiam ,/c'
cundum illitd
Tfalm. 5 j.b.
Lsetabitur inftus
,
cum vidcrit vin-
didtam. f
loquitur
bic dc morientibus in
peccato
mortati.
2 o
Gigantcs
.
Quifutrtmt incompofni
moribus &
tyranni.

"*:
Nonrcfur-
24^
Ifaia
Cap.XXVl.
a T
AdgotiaminiudicioniChnmilientur
foftc!
nmalo, velharefi
h
h
TQliisrncrtuiinpeccato, &
c
<( Viiidicabis iniudicio.
a Tcrdidifliomnetv.Lxx.mi
fculinumcorum, Hifdcm
cniin tribus litcris , zai&
caph
& rcs hcbi-cfi (cribitur
lcd
quado
mcmoriale dici-
Huisle2;iturzachar :quado
- n-
^^ , jjwr'"
-
-^
i d.- ifm
vn^emium.
jj;d.-/u mafculinu zachorHacam-
^
"j
^^>
'^
perdidifti
omne
memona corum .
ncjionimo
bi^uitatcSaule arDitrantur
2^6
eflc
fmccoccptu.fcd
alij c6 D
cipuintdediabolo,iuxtail-

a^'
""-'-
j^
c
1 Vindicjbisin.udicio. I
'"^>
^OCcpit dolorc, (Sc
PCDC
non
rclurgant.Propccrea
vifitifti
,
& cotriui- z
f't
iniquitate Ali/
cocipiQc
n- ,T,V;f'"
M
D.-ifrn..^eniium. P'^
Chrjrto,
vt d
timorc fuo
'onfi
.
T Etmcnto,
qu,afcpeindul(ifhdo.geri.&c.
b
r
Humanogr.ncri. f Q. a'
,

-, .
" ' - --
'feccatrici.
"
r.k.
SaS
eflcdcccptu.quadodc
Ama b
t
Indu'lfiaidnegcti,indulfiltiac^nti. NCiquid
,fi
lcch mterfcc.t
omne^ma-
T-.^...,,Hpetnj^.i..
,.....
inc,^.!;";.^^^^^^
glorincatus
es?
Elongaf
ti oes
tcrminos
terr^.
a
f
q^ Percutc cos do.nme ,
.juia
nifi ...
.ingulHa non
requirent
te
Dominc in
anguftia
rec^uificrunt
te, f
in tri-
^

T
Ideftquiaaliter.ionpofTuntdoceri
itibulati, fi pre- ,o

1
. ''""'ntespalamclafnare, niutmarcni adte.
"^ * '"
c
bulationemurmuris
do^rina tua eis . Sicut
.T*
a^^.b.
npli fculinum,Dcocnimprxci
ad
picnte,
vtdclercturomnis
mcmoria
Ania:cch,non
ta
crrorc,
qua cupiditatc prx-
(\x
pro
mcmoria mafculi-
num
intcrprctatus
eftcon-
tra Jllud :
\6lite errarc,
Dcus
voa irridiUtr .
b
Vunquid
. Non
p.rni tcn-
tiam
cg!r.&
hocefl:\'%wrf,
B
&c.
q.
d.
Securitas
nco!iien
in vtcro
conccpi
mus
, &c.
e
t-cp(pmws-.
Atiidinia-
guutCK-.Ptpepci-imusfpimum
idcft,fufficientem cx
nobis,
fcdcxtefalutcm
nonfeci-
mus in terra .
f
Spiritum falutif
.
Vt tOta t Efutfertint

T
<i.Sicutinulierapproprinquansadpartutn dolo-
reexclamat. 'icnos.n
anguHiarequinmus
te.
mcntecredamus,&perquc
''='f'"nc
cjua
bcncficia non
fenfimus.per
''
,^']"''.^^'*
tormentadifcamus.
'P""^"""^-
z yiitent. *
Procopjus.
Quia fpiritum falutis iti tcr
qu9
conccpitcum appro'pinquaueritad par-
"
panturum dixit
,
mor-
tum
dolcns clamat i doronbus
fui.,ficfaai
;i J^/riUp^Jto?^^
,
.^-..d,..f,
.,&. .
j^j_
tanquani exiftat'aU.
tnrietc
^...^.-........wiuDULiili-Cn
1
^orMudm.s.flnpetfonamarryrum. rpr fltia.nn, ^,7' i
;,Z'p"^t^'""""'"^"^-
"
'^""/tf--t-
do-^ine,
conccpimu,,
&'^
^ui-s
.'q^S^v^^rn.rualleHS
r - ^. . ^ .
^
Jnagone. a T Saaaum. vt intarm-n. nri^r-.ni; Trf-il ;.,o ..U: /,l ...:..
ptumpant,
"c j^.m
<74r.
*
Ori<Te-
ncs. Sicut
foeminagraurJa
1
;enw-
viro
fit,
C[ux
cum
parturif,
Di en- clamat ad
dominum
quod

accrrimiobonunturdolo-
C"ter
i',ficanima
c^Icfli
fcmfnc
grat;ida,cum
conccpinDci
vcrbum in
opcrc producit
fsuos dolores
fufFcrt, & ad
Deumclamat.
Conccpcrat
: cor-
jiia foclix
animade
dilcflo,
id
ef>, dc
Chrif^o,
rctfe f Kf?
tuam,&
amhula.lE.t,
Vote^is bi-
birecaUccmy
<juSego
bibiturus
I fum.I.tjT^oUie
timere
eum,
qui
er n,
corpus
occidit.
'"'"'d
Concepimus.
*
Augufli-
Jnagone. a
T Swrfllm, vt inlorme.T
11$
ardcnteslpir.iu perfeuerarent.
c t
quaii parcuriuimus,
&
pcperimus fpi
ritum
a
T Non catnis filios.
TEtMmcn b
i Cum
bencftceiitijaicite.quiafet-
m inut.Icf (umu!i.
^
f t
falutis. luftitia
nonfecimusin
tcrra,ideo
no
'^
'-^fiLTi'h?h'^rr''K'''^ ''"""""."'"
'^^"^-
TSanftlspiriu-
^
-^;.buj,5c
habii.noMhus
terrf coriuentibus. T
Refur.ecnt
mattyces
tui
priconij
vtilitas,vbi falutis
fpiritusquxrat, defenlionc
addu6larefurreturosmDr

tuosfignificat.
h
i\ps
lucis. *
Procopius.
Refurreclionis caufa illis
eritrosille
tuus, idefta le
a
.
j

'j^y">."rjcor.ucntiDus.
-
K.eiurecnt
mattycestui. Crit rOS lile
tUUS,
id Cft 3 l<
cccidcrunt
habitatores terr:E. Viuent
mortui
'<'
cfFufum verbum illud vni-
alNoabfoluti.
b
T
Socij. i.ain&
ipfefetra ligneafcfluseft. cTAmotie'7
genitUm quod
Viuificat 2Ut
aliter
quam
ros ille oculis
^nus.OmnishomocSn^itammcncqucvlIuspotefl timcocIodcmiflbm^commifS^lSS^SJ^I^^Svt^^S
^"^
^^us.
^"Augu- F
ii
t
NICOLAVS DE
LYRA~

*
I
Non
rcfurgant.
SciUcet ad
gUriam, jed mavis ad
pttnam.
Jdeo
jubditur ,
'^
2
Propterea vifitafli, Sc contriuifli
cos,
perpanSduram
.
3
tt
pcrdidifti omne
mcmoria coru .
Seciidu iUnd
Vrou.
10. b.
Nomcnimpiorumputrefcct. quia (i
remanet
aliqua
eorum
rncmnria
, non
efl
eis ad
honorem ,
fedad
confufionetn
.
4 Indulfifti
gcnti.&c.
Vunitionem eorum
differendo vthabe
rentlocum
pcenuendi, Sed
qnia
tales diUtiones
beneficio abua
Junt , fubditur.
'
r
Nunquid glorificatus
es . Scilicet ab eis u
pxnitentiam tj
o. non. Ideo
fubditur .
^'
6
Elonga
fli . Scilicet
,
a te.
7 Omnes tcrm inos tcrra: .
Idcfl obniaatos in
pcccatis in
quacunque parte
orbis .
r >

8
Domine in
anguftia
. nic
ponitur
fecundum
correlarium,
i"licct,quodeUdirelurgcntadgloriam.Etdiuiditurintrcspartes
quta propheta prtmo dejcribit
circa
refurreHionem,iHor7t dtlide'.
num.
Secundyefurreciioms
aBum,,bi;Viiicm
mortui, Tertid
termmum ib,:
Vadc
populc
mcus.
De(idertHm
autem
rcfurrel
uflt
""'""
'''''^'''^'^nfurgitprincipaliter
cx
duobus .- Vrimrt
ejt affittiio,
quam luflifuliinent
de communi
curju inpr^fenti vita
/ecrf;^orfrf/cr2.rio(/;.}.d.Omnes,quipievolunt
viuerc
inChnfto
pcrfecutioncpaticntur.
propcer
3!
ttt
^reg.
Mala
qux
nos htc
comprimuntad Deum ire
compeUum
6hoc
eji
quoddtcttur
Aic.
Dominc in
anguflia pof,u eleili tui
myitapr^fenti.
Rcquificrunt ted^Mru^fex vttam
futuram
ex toto
corde.
9
In
tribulationc
murmuris .
Idefi in
tribulatione
qu^ de
iomrr,u,a
c,/h eji occafio murmuris m
tribuLitis.
0
Dodrina tua eis. Scilicet valet in
dando cis
patientia, c};ia
t2y^njiu}erttotalnertr,mtiamfcnfibilem,
licet
diminL .
iieo
lubdtiur:
Sicut
qux conccpit.&c.
lli f^ ^'^^
f umus.tf
affociatfe pnpheta iuflis
pofitis
in tri-
'^^'tiouibus
&
mertio,
quiu pofi
muttas
tribuLitiones
fuit fma-
'
diaim
fuitfupra capitulo primo
.
1
A
facie.
HicponJur Jecundumcx
quo
confurzitdcfidcrium
'''
,
y^^hHicct
ctantasfaciei diuine, cuius
afpcHus
csi
defide-
7 ^'^'^^''"""^"'"'^"'^Sdcfi^crantAngeliprofpiccrc. ,.
f-i-fjrnudiae
Jaiici {Ut(.
13
Con-
I
j
Conccpimus
&
quafi,&c.
litc
cltpunHus
in
Tlelr^o^
in
Itbris
correais:'J
perfpiritum
hic
intelli^itur feruens
defiderium,
&
benedicitur-.Vmanmmas
, &
pcperimus
, in
pmu
enim
eflafftia,o,&tmen cum
ptpericmulier ,
fequitur
deleaatio
,
fe~
citndumiUud lob. 6. Mulier cQ
parit
triflitiam habct : cum
autem
pcpcritpuerum.iam
non meminit
prcfTur^ pro-
pter gaudium
.
ftc dejiderium
viftonis
diutnx in
prefcnti
habet
aUqiitdaffi,tl:onis,ratione dilaiionis
,
quia fpcs
,
qus
difjcrtur
affligitanimam,Proo-^.i4.6.er/.?aiei
aliquid
deieBationis
propter fpem
confequendi optatum
:
fedcum
venerit
vifia diuin^s
titnc erit deleanio
fumma
abfque
vUa
trifliiia
.
14 Salutcsnon
fccim\ls,Scc.SictfiinHebrfo,&librts
corre-
ci:s.Et
eflfenfus,
perea, qu^fecimusnon
obtincmus ,
nec obttnere
poffumus
in terra. Salutes
ide^, anirne, er
corporis
bcatitudmes:
quia primo
requiritur
mors
generdis
omnium
,
ad
qu.tm Jequttur
correcUo mortuoritm
cju^
in eleitis erit ad
gloriam
animx
&cor-
poris, propter quod fubditur,
i
T Idco non
cecidcrunt.
permortem
corporalcm.
1 6
Habitatorcs terr^c.
generaUtcr,
&isnetur hic
ly
ideo
confe-
cutiuc; C? non
caufaliier.
17
Viucnt mortui .
Voflquam defcripfu propheta defiderium
refurretUonis ,
hic
confequenter defcribit eiiifdcm refurreclionis
adum diccns :
Viucnt mortui .
Fitaglorie quant.,madeleaos
de
quorurn refurrttiionefithic
Jcrmo,
idco
fubditur
.
1 8 In tcrfcdi.
propter Deum, &
luflitiam .
19
Kciwtgcrxt.
Et
dicitmei,
fe
eis
conmtmcrando,
qnafi
de
fua
morte
prophctando, quia fuit ferratus, ftcut didhm tfi
in
primipio
huiuslib.de
pr^cepto
Manaffe regis
idololatrxpeljiyiti,co quod
ipsU
&aUos
Idololatras
arguebat.
Corjtquentercormrticfcrmonem ai
eleclos
rcfnfcitandos , dicens :
20
E.xpcrgifcimi.
A
fomnomortis.
2 1 Et laudatc. Deum de
vefira
glorificationc futura.
22
QiHhabitatisinpulucrc. quantum adcorporu
in
cinerem
redatia.
Conlequenter alioquttur
Deum
,
ex cuius virtute
fict re-
Jurreclio
mortuorum diccns :
2j Qmaros. idell ficut ros
caUfiis cfi fuattis terr.cnafcentibus
quifacit
ea de terra
rcfurgere,fic
benignitas
tua tru
fuams elctiis
dormicntibus,
quosfaiiet adgloriam rcfurgere.
Et e contmuo hjcc
refurretiio
erit terribiits
damnatis,
ideo
fubditur:
24
Ettcrragigantum. idefl
peccatorm, qui per potentiam
fideles
opprejjerunt.
^
Detrahcs
247
Gloford.&NicolaideLyra
248
Sermon.i.de
confohcjone
cnonuorum.
B
*
Auguftinus.Sicutrorc
madcfada
fcmina
gcrmi-
nant ,
&
exurgunt
,
fic rore
fandi
(piritus
ofla fiddiQ>
vifitata
cuni fuo
corporc,in
acternaglonagcrminabunt.
a Vade
popul'
meus,
* PrOCO-
pius
. Cubiculorumnomi-
nc
intcUigit
manfioncs ilias
quiapud patrcm
mult?,fin
gulispro
mcritorum
ratio-
nctiibutae funt:Sunttnqui
dicant,
Dci
pcrfonacosdc-
mulccntcintroduci,quifal
uatore
fpiritii
cunftisanun
tiantcs,grauibus
malismor
tiquc
a 1"
In battatium. b T nrm nusad
martyrcs
T
O
martyres.
detrahcs
in ruinam
. Vadc
populus
meus
,
^
a f
Cum oraueiii intra m cubiculum tuum, &c. bT
Ponedominecu-
""
llodUmori meo. TSepukhiJ
cTSrpuUhnim.
intra
in cubicula tua,claudc
hoftia tua
luper
?
1 T Fiuere
bono confcieiitii. bTVTqucid
uidicium. cT Adcnmparationem
iteinitatit. f Ideft
quali
bicue
tcinpui
eft. d T Reddam
ipfis
lecundum
ope-
tc,
abfconderc
modicum ad mdmentumdo-
4
a T Quam
Thefmrizant fibi
inn>a;nitentes
.
5
necpcrtranfeatindignado.
tEccccnim do-
6
aT Indiciudicicijvidcb.tuicgiedimalisfcilicet.
bTMifeiieoidia pie
J
taflocusnus.
c

Vindicando.
g
minus
cgredicturdclocofuo,
vtvifitctini-
a T
Tcrrcnoium amatoiis . b T
Habitatorem.
quitatcm
habitacoris tcnx
contra eum &
T Vox
fanguinis
fratris tui Abel clamat ad mcde terra.
^q
b
reuelabit terra
fanguinem
fuuro,&:
non
opc-
^
T Martytci,
riet vltra interfedlos fuo.s .
tiqucfuturicrant obnoxi/,
D
omncfquc
vnius nomine
vcrbisiftiscopellaic, percu
bicula,fepulchra fignifican

do.
*
Grcgorius.Cubiculain-
''''^"'^
grcdimur.cuni
fccrcta me-
"^
^'
'
ts noftrac intiamus. Oftia
autcm
daudimus,
cum iUi-
cita defidcria cocrcemus.
b
l\euetabit
tena. Tcrrcni
t MijJ
tunc non
potcrunt
cclarc
,
quos
occiderunt,
quia
tunc
omnia
apcrta.Vel
rerra
quc
fufcepit languincm marty-
rum&opcriiittuncreiicU.
_
biturquandorcfurgcnt.
^
^Cap.
NICOLAVS
DE LYRA.
^
I Detrahes i n ruinam.
/rf
ejlgebemam.
Et
accipitur
hlc tev
ra
pro peccamibus
in ea habitatttibui
eo modo
loquendi
,
qui
dici-
tur:TerradtHruBa,quandoeius
habitatores deftruuutur .
X Vade.H/c
confequenter
defcnbitur reftirrc^ionis tcmpus.Tof-
jet
enim
aliquis
crederc
expriilis,qubd
effet propinquumtcmpus
refurreHionis, qitod
non efl verum:
fed
eritin fine
temporis,
ideo

dicitar: Vade
populus
mcllS, pri'ts
recedendo de rita
prsfenti.
3
Intra cubicula tua. UeH
fepukhrum quantum
ad
corpus.
&
purgatorium, quintum
adanimas eleclorum, qui
tamen hahent
aliquidpurganium
infutiiro.
Veltimbim
patrum quantum
ad
pur
gatas
&ante
apertlonem
ianu^
permortem
Chrifli,
velcxlum
empireum, qnantum adpurgatas
pofi apertionem
ianux .
4
Abfconderc
.
Qjfia defun3i
ab homimbus huius
vitafunt
r-.
abfconditi.
5
Modicu m ad momcntum. Qum tempus vfque
ad iudiciu
fefpeHn xternimis eft modicum,
&c.
Hoc modo dicitur animabus
'^
eleBo-
ele^nrum
defiderantibus
vltimum
iudicium:^pocal.6.c.Et
didii
cft illis.vt requiefcerent tcmpus
adhuc
modicum,doncc
complcantur
coferui
corura,
& fratres corura,
6 Doncc
pcrtranfeat indignatio.
Jdefi
eleHorum
penurba
tio
per
trtbulationes
Tyrannorurn,&
maximc
^nticbrifti
tempo-
re. In
aliquibus
Itbris
additur,mea. fed
non
eft
in
Hebrieo,nec
in li-
7
Ecce cnim dominus.
lefus Chrifius. (
bris corre^is.
S
Egredietur
de ccclo {ho.IdeH de ccelo
empyreo
ad iudiciu
Veniendo :
Quantum
enimad humanitatem
egredietur,
& veniet
per
localem motum,
Quantum
verb ad dcitatem
qux efl
vbique egre
dietur
per
nouum
effedum
.
9
Vt vifitet
iniquitatem
habitatoris terrjc . id
eft
iniqui-
tates
peccatorum
terrena amantium .
10 Et reuclabit terra
fanguinem
fuum .
idefi
mortem &
p
deprejfones
fidelium,
quia
tunc
manifeSlabuntur
omnia latentia.
1 1 Et non
oportet
vltra interfedos luos . Quia de catero
nun committentur talia .
*
Cap.
I
-c
A D D I T I O
I.
J
cap.
le.vbi
diciturinpofiilla
Nomcn taum,fcilicet lefus
& memoriaie tuum :
Quomodo
Deus
nomenfum proprium, Jcilicet Tetragramma-
tonreferuauit Moyft.EXod. 3. d.legitur fic
. Hoc eft nomcn
meum in aternum,
& memoriale mcum in
generatio-
ne,
&
gencrationem
: ybi in additione ibidem
fuit
notatum
quod
hoc dicitur: Hoc esi nomen meum, refertur
ad nomen Domi-
ni
Tetragrammaton: quod proprih ftgnificat effentiam
diuinam ,
prout
ibidem
fuit expofttum.
Et
quodfequitur:
Hoc efi nomcn
me-
monale meum , refertur
ad nomen
lejiis ,
quod
eji conforme
maxi-
me nomini
Tetragrammaton, prout ibidemfuit
declaratum . Et de
hoc
propriyinteltigitur
illud
adThilip.
2. ^Etdonaui illi no-
men, quod
eft
fuper
omnc nomtn.f^
ride
inperfona expeiU
tium, feu defiderantinm Cl/rifli
aduentum
Ifaias
dicehat in hoc lo-
co; Dominefuftinuimus te nomen tuum& memorialc
tuum defiderium animcE.
q.
d.
defideramus
notitiam
nonfo-
lum nominis tui.
Icilicet, Tetragrammato
nobis in veieri teHamen
topropofiti
,
fed
etiam notitiam memoridis tui.
qubd fcilicet
efl
hoc nomen
Icfus,
vt di8um
ejl,
de
quo plmius
habetur in
prxdiBtt
additione .
A D D I T I O II.
Itt eo
cap.
rbi dicitur in
/)o/?//.Indulfifti domincgcnti,
Vbiin
tranflationenoflra
dicitur: Indulfifti domine
gentf,
&c.
InHebrxohabeturfic: Addidiftidominegcnti,
addidi-
fli,
glorificatuscs,
elongafti
omnia cxtrcma tcrra:, &
fe-
cundum iliam itteram
proplHtatoquipn
dcadditione
gentium
ad
populum Ifraeliticum:
Et
eft fenfus:
Addidifti domine
genti.
rcilicct
Ifraditicit
,
gentes
aliarum nationum. Et
quia
ex hac ad-
ditione
Deitsfuit magis glorificatus inquantumnon
folum
lauda-
tus
cfl
in
Judaa,fed
etiam
dfolis
ortu
vfque adoccafum. ideofubdi-
tur: Addidifti
glorificatuscs.r neexhocintelligeretur,qubd
omnes
indifferenter fuerunt
additi
pcr
vcr<e
fidei fufceptionem
,
ideo
fubdit
:
Elongafti
omnia extrcraa tcrra: .
fcilicet
infi-
deles,
&
reprobos.
ADDI TIO III.
Ju eod.
cap.
vbi dicitur
inpoflil.Yide.
Hic
confequenter
defcri
biiur
refurrcHionis
tempus
.
Si
propbtta
in hoc
quod
dicit: Vadc
populc
mcus intra in
cubicu-
cubicula
{\xz,S<.C.intendiffet
excludere,ne
aliquis
diceret
propin
quum
efje tempus refurreElionis , vtpofiil.
dicit
, ftc
valde
improm
prie
dicertt:.Abfcondere
modicum ad
momentum.Iflaenim
diBio-
nes
ftgnificant
breuitatem
ttmporis,
non autcm
prolixitatem feu
di
lationem.Hoc autem
quod
dicitur : Claude oftia tua
fuper
tc,
non videtur
pertinere
ad intratem
infepulchro,vel
in
timbo,vet
in
empyreo.
vnde mclius videtur
dicendum,quod qitia propheta
imme
diate ante locutus
fuerat
de
refurreHione
eleiorum dicens:Vi\iet
mortui,
&c.
quod
in
magnumgaudium
vertitur ele^iorum, ideo
de
pcrfecutione
.Antichrisii
qu<
modicum ante
tempus refurreBio-
nisfutura efl,qux
inter alias eH maxima vt habetur Daniel i z.eos
monet.
q.
d.
eis,
de hoc
quod
vobis
prophetico
debetis exultare cu
tremore,vtfttis paratiad perfecutiones
futuras patienter
toicran-
das,
quxfunt propinqud!
pr.di^ rejurreiiioni.
Et
quiiliter
dcbeat
Jepra:parareoftendit,dicens:Vzdcpopule
meus,
intra incubicula
tua,fcilicet
ad orandum Dcumeo modo
quo
dicitur Mat.6.a. la-
tra cubiculum
tuu,&
ora
patrcm
tuii. Oratio emm eli
ma-
ximumremedium in tribulationibus. Iiixta iilud
Tfal.u
9
Ad do
rainum cumtribularcr clamaui. item moncteos,
vtdDeo
petant
nc ex vehementia tribulatioms
aliqua verbapronmpantin
Deioffcnfam,feuinveriefidci
derogaiionem.Et.de
hocdicit: Chll
de hoftia tua
fuper
tc .
Qu/ qnidem
ctaufura
a Deo
impetratur
per
orationem iuxta itlud
Tjat. H- ". Vowc dominc cuftodia
ori
meo,&
oftiu circiiftanticEin
labijs
mcis Item monct eos
vt
abfcondant fe\d
fxuitfimis
contradiflionibus aduerfantium,quod
non
nifi
virtute diuina
fieripoffet.iuxta
iltud
Tful.^o.f
Abfcon
difti eos in abfcondito faciei tua; dcontradidionibus
hominum,&c.
Et
quia tempus huiufmodipcricutofijjim^perji-
cutionis Deus abbreuiabit
proptcr
ele6ios,yt
Mar. i
j.
ideo
proprii
fubdit:
Modicum
ad momcntum .
J(ETL
ICA. Jn
cap.
autem 1
5
. cum
poH.
dicit circa illum
paf-
fum
Abfcondcre modicum ad momentum , detempore
iudi-
cij exponendo, quoda
temporeprophetix
cfl
modicum
rtfpe^luter_
me durationis.
Burgenfts
dicit
improprijjfmt fic
dlci :
quia
ille di-
Biones
Jignificant
breuitatcm
tcmporis
: Sed illaobiedio cH contra
rotundum tcxtum
in muttis
locisfacr^fcriptur.t.
Dicitur
enimfw
pra cap.i.
de
tempore
Chrifti.
Erit in
nouijfimis
diebus
, pofl quos
tamen multa centena annorum
fluxerunt.
&Joa. in Canonica: Fi- 1.'
liolinouiffimahoracft, quatamen proprijffimk
ab omnibus
exponuntur
de multis centenis
annorum
qui
refiant ,&ficde al^t
ocisfcripturx
.
i
ar.j.
a
.(jr.6.c.
C A P. XXVII.
,^
"H
^ie illa. &c. TraduntHcbr.tM
diabolu(id
eft cri-
^Jf minatorem,qu6d grcecum
nomcn
cft}hcbraice
. ^
dici iathan.id cft
aducrrarium.vndc.5'/aidryj;/;j
a dmnseius
,
vt
adutrjttur
.DiCitur & bciial . id eft
apo-
fl.ira. id
eftprxuaricator,&
Ifai^
Cap.
XXVII.
2ya
inn.^o.
C
.li^o c.
t-in d.
_b(bue
iugo
vnde:
Q^^
rom.
r/iuniccttiu Chnfii
ad beliat ? Di-
citur
quoque,
&
alijs
nomi
nibus vndc:
<iip(ratpidim,&
iluoj.
c.
y^jiitjcu
6~t.Etalibi
:(>/"/;
rtts
cft
magnurn
cctum.llt:
'H.nn
qd capkslcuialha
iMtmo. Et ali-
bi: Dracoifre.fjiian forrnafiiud
>c|jlyp.i
n iii-deniiP.
faduseflcnim, \t
angcli
illudatci. vndc
Apo
ftoli
accipinnr poteftatem
calcandi
lupcricrpcntes,
Sz
icorpioncs.quia crgo
ab eo
b
locofciiicct, Dominusdifll
pabit
tcrram,& nudabit
eii,
-|.iy.d.vfqucad
pr.xfcns capitulii
c
contra totum orbeincon-
d
co.c
xxvir.
chrelufit m
g.gantomachia;
r)/.o/i,^^;r
F.fc/4^.^.,y-,,-^, ^
accelJertsoras, Juh
louejo.pererts
.
Lcuiathan
additat^^^mfi
corum
intcrpretatur quorum,nifi
hominum>Rcae an
tem
additamentum corum
dicitur,quia poftqua Driml"
cuIpamalafugseftioneintulir,hancquotidie
Se" ,a
uibus
pcrfuafionibus
non
definir.Lcuiarha
gpc
ifte in
co
quod
fc
homini
tradcie
fpopodit tortuofis ad
cum
finibusirrepfit.Etdum fal-
fo
mipofTibiIia,pmirrit , ve-
ra&polTibiliafuftulit.que-
rendum
nobis,
curquifcf-
a
,. ^b
Pcntedixcrat&tortuofum
ro
,
6:grundl
&
forti,
3
iHilubiugebat,
inierpofuit
a T Leuiathana.idicamentum eoium , pcr- 4
VC^ftem ? Nifi forte-QUOd in
antn.hiafim:
cumcnim fc addcie
promittat, minuit.
fprn^r..;o ,..._.:. j- n
b f serrirneaud.uc.
leipcntis tortitudinc fluxa
fupcr
lcuiathan
ferpentcm
y
^!''.c'cs,
invcaeauteeft
aT.Malleim vniurrroterra:.
T Alias claudemem: co
qubd carccre fuo mul + ,
""'^'"'^
rigiciltas.
a
T Animaduerte .
N die illa
vifitabic do-
a T Verbo id ell
filioper quem luditabit
patci.
b
T Impiiit.
minus in
gladio
fuo dii-
a
T Vt omnes
compia^hendat
. b
T Vt nc-
moiciillat
--"* ...M.... .v.ia..
T .->iia3 ...HUUV...W..). ..w
.JUUU VdlCCJC I UO IH U I
-
1 I .-'
' ^
3
toidaul.T t. b
TCJniin
veritate nonftetit. cT
q;ii diiigi
non
potelt virga UUnC, & duorUlll fic-narpr
vXCxJ r"''T'

1 r
^
c t&molIem:&vcaenomi
veaom &
fupcr
leuithan
ferpentem
tortuo- 6
nat, &
icrpentcm Surus
r
T
-...-..
a T
Quj
'brorbuitlonara. bTMundofalfo, &araaro.
.7 Cluinnf ^0-.. r,,.,).--.^ 1
fummationem mundi u-
^ fnm &orcifler^rnim nni \n mari pfl- rn Ai^ l 3"^'^^ ^Pe,'^
malitiamol-
diciumorxdarieft &-no
^
iLun>OcOcaaetcctum,qunnmaiieit.
Indie 8
hspcr blandimentum Ve-
UltJUUipi.iEUCtLlCll,0CnO- V.T Vineafaaadldileao. COlIminProDlieiis.Sraliisfi.n.-^;. CP..!, ... A.V .J::. A .
^^
V.T Vinca faaaelldileao . TOlim
in
Prcpheiis.&alijslanrtis.
TPopuIus lu
^zofum.
bTlnebriata. cTCanticum
dolor. H
T
l>omino.
illa
t vinea meri canrabit ei .
Ego
domi.^
TQ2>'a.
a
T Ve! modo
abomnibusaduerfis.velobfcruodans locum
poeniietia:
b T In iudicio. c
T C^uia
conueiti non ml.
T Calicem va:
dicium
prxd
ftfi eft
, & no
Buiflimu,;inimicus deftruc-
^
turmors:contradiaboluni
'^^^'"'.^cxtrema
rententiacft,vt in-
a viila ducaturgladius fupcr
cu .
"
:"?
"
'
^"
'"""""
"b"
""
"^
^'""'"^^_ ,
>
Procopius.
Moics in
ge
"^^'
^^'
^^^"o eam; t
repcnce
propmabo
ei,
ncfi fraudcm
fcrpcntis
reci
taflicontentus,quideum ftipplicij
mancretprjrtcrmifit
qaod nucpropheta
facit.
Virga
Dei
reda, at
ferpens
to
tus
vbique
finuofus &
prauus.humi
deinde in ventrcra
Ij
&
pedus repcns,
omnium calccs
obferuans,
poft impio-
. I
rumhominuminteritumduroilli&magno,validoq;
gladio tradetur:cuius nomine vcrbum Dei viucns & ef-
Jicax &
quolibcrgladio
acutiiisfignificatur. Qiio quide
gladiocuminterficcrein
priori
aduentu Saluator no-
luit, fcdadoriri
tantura.ciufque viresinfringere&
con
culcare .
Sed
interficiet tandem
pccnitus
in mundi con
fumationc.
b
super
Uuiathan.Grcg.
in moral.Draco vt fertur m ter
ai4;8.b.
c
raicrpit,natatin aqms,
volat
inaere.IndcDiabolus,&
ftrpcns,&cctus,
& lcuiathan .
c
Fedem.Lxx
Fugitiuu.
Tuc n.
fugiet,q fugcrc
ncfcic-
bat
ncrdes illud: Qho ibo
afpmtu
tuo,&c:
Vndcgdarapul
NICOLAVS DE LYRA.
Cap.
X X V I r .
ISJ dic illa.
Vojlquam dcfcripta cft
gratiarum
aHio de
prorriotioneeleclorum,
hic
confeqttenterponiturgra'
tiarri aciio de deic ciione
d^monu.
Et diuiditur in ^dnas
^is
dicitur,quia
vfq,-
ad nc-
9 <^cmpercutit
.Scrpens
aute
E
10
qnia infidiar molliter in-
fundit.
^^
d
Serpentemtortuofum.
*
Bafil.Serpcnsdicitur tor
^n^f^-^epa-
c
.
, , ^ . ruofus,quodpcccatiduxfitHT
"'-'
& ad illa
pugnai tia,& fib,
contraria, ncc
vnquam
rcc^a
cam.
"
yia
ingrediam r,(ed ftexa ad hxc & illa mala vt
fcrpcns
tortuolus mccdit
capitc
in
hanc, velillam
partemlateri-
vitiorumgenera,quedametiamcontraria.Q,iiDcum /
fequitur,
rcdas facit
fcmitas
^ '
e
c>rrHebr.
tannim,Vnde Heb.
fabulabanwr
lcniathan
habitare fub
terra,
& in
^nherc: tamin vc"o in
"
mari. f ymeamen
c^/.i.Cui
Hiercm.as
propinac
ca
Hicrc z
^.
d.
hccm
meracifilmum.Mcrumgrxce
purumlatine.
*
Procopius.
Poft
prarnuntiata
myOcna cuanoclica. .
tra vinca
meapulchra
id
eft.contra
iynagoga^qua cap.5.
dixit:vineam domini
Dci
Sabaoht. h
^npli
^
dofoluiturduplexquj:ftio,ibi:Es,oDom'm\XS.
Cir-
caprimum
dicitur :
I In die illa.
Scilicetiudicij gencralis.
z In
gladio,&c quamumad pcne
afperitatm.
3 Et
grandi. quaatum
ad cius
laiitudincm.
4
Et iOTli:
quanturn adin.mutabilitclem.
5
Supcr Icuiathan,&C
per
lcuiathan,qui
bic
bisponitur,
&
per cctum,
idem
inteLligitur,jcilicet diabolus vt dtcl'im
fuit <////-
fius
/06.40.
&dicit hic leuiathan veclem
propter
etus
fortitudi-
nem,fecundum
quoddeeo dicitur.lob.^i.d.i^ion
eftpotcftas
fu
pcr
tcrram,qux
ci
comparetur.
^
Tortuoium.
propter
eius caliditatem ad
decipiendum
.
7 Et occidet cctum
, &c. idefl
diabolum
,
qui
habitat i'n hoc
aerecaltginojo tanquam
m mari
tempefluofo:
nontamen inttlii"i'
tur eius
vccijio per
mortem
naittr^,
cum hoc mcdo
fit immortdis,
jcdper
mortem
gebinnc, quiatunc
ibi
rctrudetur,
nec
poterit
ihdi
exire &honuncs
tentare,feu
a
dpcccatum inducire,
quod
erit
M
1{^.A
L J T~E
!{.
\
\ in die ///<J
W/Jra^irrfow.cJ-f.Hicadlitcradcrcribitur dcic-
iodcmonu,quxfictin
iudiCiofinali,&qm fecundutn
^fcg.ho.io.omnifiiniquorLicaputeftdiabolus:&huius
capuismebrafuntoesiniq.ideocap.iftudmoralitcrpoc
exponidceicaionc
iniquoru qfimuUQdxmonib^tuc
aci;cictinp5nagchen?.& ficutdicic./rf/c^//.7.f
iudicij
fi
naiis. 2
ytj,ta.Un.ingL,.fuodu.mc2,\idlns eft illa
tcrribilis
.^l^^-^^iPOniiM^t.Zi.d.ltematedictiinigncpernu^quipa
rai
tji
aMholo,&
an^iclts eius,&r.
5 Superleuiatha
Qni
intcr-
pretaturadditametueoru,ideo
(ignotpcccatore addgte
pcccato
pcccatu
t
Sopentc
vmc. Id cft in
pcccatis
firmata
pcr
ftbt grauc
:
( m hoc
crefcctpcma
eius
que
etiam
portat
modo
igtie
fuumfecu
crefcct etiap^nafua accidentalis ex danatione hominum
qttos
tnducitadpeccatn,ficM
&^oriafanaorriangcloruex aloriii
eleaoru,quos
inducit ad bonu. 8
In die i\h,deiedionts
dfmonis.
9
Vmca meri./
n^br. habetur,vinca
vinofa. Exqtw patct, q>
^Us,quaprtrrtoponitt.l^odUeteB^^^^^^
--/''^-e^^^S^S^ST
dofoluiturdupicxquiio,ibt:EsXiDom:xn\Xi. Cir- Vuru.&^minu. t^SnJiJ... 'L; ,: \:.^^"T^^^ "^'"""1
p!tru,&optimu.yinea
igitur meri,hic
accipiturfadctasfupcrnovu
CiuiH,in
quibus
nihtl erit
imptmK
&
ipfi
Dcu laudabunt de di ie3io

nedanonu, 10
E'iQdo.Micconfequcnter foluitur
duplex auejtio
oner.stxprcdtcUs,iecundajoluitur
tbi :
Qiiisdabit
mc. Tnma
qi^xftio
oritur cx
hoc,quod
hic
dicittir: vinta
merijocictas tkaurli
quia
ex
quo futrunt
d Deo ita
elccli, &dilefiiab ctcrno
,
vidcrctur
alicui
f.vtrantu,quomodo
Deus
permittit eos tnbtdari in huc mtin-
do,fe,mtdu
qttoddmtur z.Tim.
u.
Oesquipie
volunt viuc-'
rc in Chnflo
perfccutionepaticntur.f
nlpondtt
do.ud iwc-
quod
lalis
permiljio
no
tjt
ex
odto,fed magis
cx
dikctivne,
ne ex
p-
Iperis tnfuperbia
eltu(ntur,&pcr
txeratiu
patitnti^
in bono
ct'jfo
diamur,fecudud:ftufahatoris Luc.zi.a. in
patictia
ucftra
pof
lidebitis animas ueftras.e^/.;af
eft^
dicitur
imic^o
do.g ler
110 ca.5. viniannd
qu^ rlt
vniuirfalis
eulefcv quod apr.mo^bel
lufio
vfq;
ad
vLtimttilectu,qui ihfine
mundinajciturus
fft.qimcle
ttos
fthUttotpahuitcs mtfit,vi dicit
Creg.hd.j.
n
Rcpetcr)
_ii
.s.potTiir:bi4ationiS
i 6nih .
fdictisMfo fubditur. iV Nc
pcr maluhabitum
acquifitfi.ficut
vcdtis tirmat oftium .
t Super
leiiiutha
lerieictu.Sicut.n.
peccator
dicif leuiatha
coq^additpeccatu pcccato,
ficdicitierpesex peccati
vc-
ncno.Etetiatortiiofus,quiadcclinatadiuinajlegis&ra-
tionis rcfto iudicio.
7
Et occidit
ceiii,q^i cji
m
w;<jr/,idcft
tyrannu,qui
deuoratfimpliccs:ficutcetus marispifccs.
8
/(/.'c?//a.fiGutindiefinalisiudicijreprobi
cofundetur
ficiuftiexaltabfK.Idcodicit:
lndteilh,&c.
idcft Ecclcfia
Xpi
a
peccato puriftimi. t
Cantabu ei .
gratias agcdo
fibi.
9 i;orfo,?/r>ofrf.
ancqtiah^rcticorfi.dadofibi
vcrala-
picntiam:&
a
violentia
lyrannorii
dando fibi
patientia.
1
i\epite fpinabo
ci.
pot
um aduerfitatis
temporalitatis.
^
l^cjortd
2Jl
Glof.ord.
&NicolaI
de
Ly
ra
2^2
tFiCKt.
t
FrBdu.
flpfe
eam iu
Jicabit folu
ia
propagini
bus eius
ipa-
ctum
lugeri,
&aufctet ve
to fuo duro
tcpore cjuo
fiit. Datui
f poruerint.
f
Calcis.
PfalmiS.
^
Voxpatrisde
jj
liberatiue mo
rcnoftro,
qui
magna
fadii-
ri deliberam'.
q
d.Nnttamfi
lium ad incar
nandii?.^"po-
ttus tejortitiidi-
vttnTncam. Yt
icilicct
potius
idagat
fortitu
doinca,vtira
U,c +
reminc
diffcra,&fal-
d
bis T leminc .
em cos
pcr
'
Euangelijcle-
mcntiam,qui
nofuntfalua-
ti audontatc
lcgis.
b
ifrac!,\d
eft
populus
lu-
da;orumcon-
ucrfus,videns
doctrinafilio-
rum fuorum
'
orbcmfloruif
fc.
c Et
implebut.
*
Procopius.
Similccft,quod
dixit Dau^t .
neVortavrfiteturconrracam,noacA'diereruo
eam
indignacio
no
\ iSj: .n^i;!
.1 M M . n, ^ .n .cco.dc. .cdo. c T Peran.ipb^r..
. , rc.anph.c.cos.
d,
Dcu.
^ihrum&c.U!f,v,vincamna.uran,np.
e 1 Concu!c.,v. ca.n.
] ^ ^^ SJ:^,. G,
cft mihi? Ouis t
aabit me
fpmeam
&
vcprem
? in
pr?lio grddiai
lu-
3 , Q..n,,n,rr:::aui
b Dcii.ua..,.
c
i
H.,um. T
Chr.flus Dc.vu.us.^
D-fap.^,... -.^,-j
1
Dci-^a'm (uccendam
cam
parircr.
An
potms
tcnebo
fortitudme mca?
jNonouia , f
Carnc anumf.a
mundum rcconciliabi, mil>.t bt Propl.etadc
ApuUoli..
c
t Apoaoli.
f Adptx-
FacTct paccm
mihi
,
pa'cem
facict mihi
. t
Qi^ii
cgre^dienturimpetu
^
;. T Tunc. S.de b
lOpetnione.
T Ai-oltol..
_
b aiacob florcbit,
6:
^erminabit
Ifrael,
&
implebunt
facicm or--
C a c Prxdi.a,ion;s. T
" omnem t,^. rxiu , lonuscerum.&c b . i.cu, .mmifct.cotd.tetaucifixecJin.
eum. & n.at
tvrcsciusoccidenmi.
cf
Pjpuluin
Iuda:oium .
. .
p (p '
Nunquid
iuxta
plagam
t
percurientis
le
percul-
J
_ ,.,:...
"^
j^^ondiuenimlullinuiteos.fedquiauontgeruntpcx;-
Miniine.
a f Msityiei.
u 1 Tain rrudeliier.
nitcniiam, tandcrain mcn.coniram-n.
*
PiJ-ne
B
19
20
2t
nitcniiara, tandcrain mcn.coniram-n.
"
*^"^"

^

T^ fL 1
^
{iteum?Autficutoccidit
intcrfcaos
t
cius,licocciius
eit.
tln
mcn
olCulp*. b?CumApol.oI.adgentcs,.an(ierint.
cTFerRomanos.vclindie.udicij.
d^ leiufalcm. e^
Do
jj
minus. fQuidret.ibu-irris . .cT 1
<1
K X 1;.^'
'^
furacontramenfur^'m
cumabieda
fueritiudicabit
eam Mcdita
a T Opinionemaloium.
b f Su*,:p.-1ionis.
vcMuotum. ,l'erlecu,io.i;
quan
Jo atdem.oi eft
.ndignat.o.
tuseft
fpiritu
fuo diiro
per
diem .Tftus. t
Idcirco
luper
hoc di-
, , Iudxisdc\ub.s>vpoOol..
b,NrnatV ^
Idell vt vi ,u,e,
pr^bea,
& v.a re!e c.
cj
Inali.s,
vchn al.,s.
,,
mittetur miquitas
domif
i lacob
,
& iftc
t
omnis frudus ,
vt autcra-
,3
^
afChorusAportolorum.
b
r Idoloru.n.
24.
*-,;;rj:'"'
turpeccatumcius.
Cum- t
pofucritomneslapides
aharis,
licut
.^
p?optcr
r
i
a f
in
quibus
facri.iCibant dsmonibus.
^6
;^ /-^:i;
lapides
t
cineris a
covK?w.Sunt.n. D
fudoru
Apo-
ftolicoru crc-
dentcs
ipfi
,
quos gaudiu,
tVprj(
&coronavo-
cauit
Apoft.
d
Lxx.T^tini
Eb.
quid licut //)/<
''-'et.qt
penjjn,&,p}e^''^^''^
9
fic
prrrntiet .
'
)<
Procopius,
^ '
Senfuscft.Nu
j
pcrp
'*
malum malo.-\beo.
'^
gcntibus pcn
tfuo.
'+
Uuunt.quipa-
E
'5
ccmcis annfi-
'^
tiantes.erauif-
fima
quxqiic
abcifdcmpaf ^ ^
C lacirco .
q.
d.Idcodimit-|Aufa
tctur
iniqni-
ncmfr
tasdomui la- P"cao
ilhfos
,
non ftabunt
luci
,
& delubra.
mc-
rita
,
fcilicct
^Z
Apoftoloru
,
^
qui pcr
mun-
dum idolo-
In omnm tcnm exinit
fonus
eorum
rum^iltaria
comminucrunt.
Con-
c
Ciuifio.
NICOLAVS
DE
LYRA.
, I Nefortevifitetur. Ideflrtec.xprojpcrisinjolcjcat.&fic
'
pto ii^fulentifs
vifttetur
con tra eam in die indicii
.
2- Noae,&
die. Idefi
tempore
aduerfitatis
&
profperitatis
fub
pattr't<i
aii<ipl'na.
.
3 Indignationoneftmihi.
Idellhocnonfacioexira, Jcu
.
inii%na(ii<ir,fedexpaternact)rre8ionc.
'
_ _
4 'Qiiis
dabit. Hic
foluitur feclida qu^ftioj^a
viderctur alicta,
quodpru
meriio iuftorum depopuio
ifrael,
&tnaxim^
^poftolorH
parcendum
futjjet alijs eiufdem peptdi
de
captiuitate
,
qu^fada
eft
per
t{pmauos,&ftciri
imc
(ju^ftioneproceditiir,quiaprim6poniiiir
ad
vtramque partem
ratio.
SecundbponitttrquAftiijnisfolutio,ibi:
Nunquidiuxta
c&..Vrimoarguitur, qubd
non
dcbuiiparci
, fed
tnagis pro
multitudine malorum iuHi cum eis deb
uerunt
dffligi,
fi-
cut
frequent;r
fa^um fuit
in vcteri
teftammtc
: ^
hoc
e^,qUod
di-
titur in
perfona
dcmini.
Quis
da. ad
fuccedendum
ciuitatem .
5
In
praclio.
Scili.et
l\tmaAum ,
qui captam
ciuitatem in-
cenderunt.
6
Gvzdi^r.EamcakandoperJ\pmanos.
7
Succendam
. Scilicetfideles
in
Clmftum
tunc credentes cii
infidelibus
in
fua
cxHtate obftimtis q.
d. hoc vidmtur decem itt-
jlitix
mea, ftcutfuccenfafuit lerufalm per
Cald.tos : &muitt lu-
(iifueruntibi
mortui,
&
captiuati
occafione
iniuUorum.
8 An votinsi
Hic
poniiur argumentum
ad
oppofitum
fcilicet
quod dtbeatparci
malis ,
cum dicitur : An
potius
timetur
. Id
eli
rctinebo
15 Etimplcbunt.
Scilicttlnrbatuangeltcadoann^,
J(C!m-
dtm
qiod
e^u itur in
parabda
feminantis
,
Luc. 8. a. Semen efl:
verbumDci.
~
,. j-
-
1 6
Nunquid. Hicpomturfolutio
in
qua
ficprocditHr,qutapn
rnojoluiiur quantum
admalos,fecundb quantum
ad bonds,
ibi: Ec
cnt.
Circaprimum primb
oftenditur ,
quodpropr^dtdis
noneH
malisparcendum,fecunddfoluiturargumentiim,ibi:Ucirc0.ter
tio
ponitur
malorum
cxterminium
,
ibt : Ci u i tas . Circa
prtmum
dicitur:
Nunquid iuxtaplagampcrcutientis
fe.
ideflpopuh
ludaici
dum Chrifium
crudeliter
affligerent.
1
7
Percufsit
eum.
q.d.
non ante Ciuitatis dcftru^ionem.
1 8 Aut ficut OCCidit. Ideft
^pofiolos
Cbrifiique difcipulos
^
lud.<iis occifos, quos
occiderunt lud^i &
perfecuti
funt grauiter,vt
patetjia. j.de Stephano.&
2. de lacobo , (S 8.
deperfecutione
gencvafi
Chriflianorum,& inpluribus
locis de
pcrfecutione
Tauli,
&alionim.Apoftolorum.
19 Inmenfuracontramenfuram.
Quafi
diceret,non
co^
uenit diuinx iuftttitc ,
quod
tanta
facmora
tranjeant abfque
debita.
pcena.ideofubditur. ._..,._,
2 Meditatus eft in
fpiritu
. ideft difpoftdt
diffimtiuc
iHa
punite.

2 r Idcirco.
Illc
foluitur argumentum
ad
oppofitum
de mento
apoftolorum
cum dicitur: IdcirCO
fupcr
llOC. Idcft
propter
mc-
ritum
^poftolortm,
22
Dimittciniqui. pr^^tia^J.
,.

2?
Domuilacob. Ideli,Iudcis infuamalitiaobHinatis.
24 Et ifte omnis frudus. Idtfl
ne
totusfruaus
meriti
apo.

Etvlte-
FortitJdinem mcam.
Ceffando apunitionefubfpe
corre-
fiolorum quod
clirittaturali^sludxis
dicium
pcccatnm
flionii:ideofubditut:
10 Facict mihi
pacem
. Et
pro ^pofiolorum
aliorumque
Chrifti
dijcipulorum meritis,propttr quod
fubditur
:
1 1
Qni egredientur.
Scilicet
ad
prMicandumfldcm
catholi'
cam
per
orbem.
2
Impetu.
Idefl
cum
fentenii
deftdmo.
15
Alacob.
Ideftapoputolfraclcuiufmodifuerunt^poftoli,
er
alifftptuagiata dtfcipuli
:
qui pro
maiori
parte
fuerunt
lud^i.
14
Jrlorcbit.
In^poilolisfcilicttflQribus
fanCi<vit,&
do-
15
Etim-
rius
fpecificat
meritumiflud
dicens.
2
5
Cum
pofue.
Scilicet
pr^dicatio ^pcflolnruni:
26 Omnes
lapides
altaris. IdeflaltariumidQlonm.
27
Sicut
lapidcs
cincris
allifos . Ter
predicationem
cnim
.Jpofiolortmjuitcultus
idolorum
nndtumdeftruHus
pcrorbem
etiamipfisviuentibus:
&
quaft
totaiiter ablatus
perJhccefforei
eorum,ideofubditur:
28 N6 ftabuntluci,
& delubra
. vbi exercebatur idolola-
ma.T^ec potcft
iUud
intelUgi
de idulolatria
Iudprum,qtu
d redUH
captiuitatis BJibyionica
non
legitur
in
populo
ludaico
fuifje
M
Il^
L J T E
K.
1
Xeforth
vifttetur.
In condemnationc iudicij
finalis.
2
'Hoae,& dieferuo
eam . Nodte aducrfitatis, nepcr
im-
paticntiam frangatur,&
dic
profpcritatis,
neper fupcr-
biamcleuctur.
4 Quisdibitmefplnam.
Hic
vfqucadfinem
capitulife-
cundum fcnfum litcralem tradatur vna
qu?ftio
fcili-
cctvtrum Deus
parccrc
dcbuit ludxis Romanorum
propter
bor.os ciufdem
populi,
fcilicet
Apoftolos,
&
alios
alioscredcntcsexIudaifmo?& refpondctur quodnon,
quiafuerunt
Chrifti
pcrfecutorcs,&
Apoftolorum
aho-
rumque
ctcdentium in Chriftum.Iudxitamen
credcn-
tes in Chriftum,tunc
fuerunt
faluati ab illa
perfccutio-
ne: nam monitu
angcli
tranficrunt
in
regnum
Agnppjc
qui
confoederatus
eratRomanis
: & ficfuerunt
ibilal-
uati,vf
dicitur
in Ecclefiaftica
hifto . Morahtas
autem
huius cft,
quod
firmitereftadhxrendum
Dcoin.i adhx-
rentesfibilempcrfaluatfpiritualiter,
&
ahquando
etia
corporalitcr, ficutpatetin propofito
cxemplo
.
^55
Ifai^
Cap.XXVlI.
a
Ccnterenttir.SicntDclho
raadbdlum iuit,&
popu
lum ad
ignominiam
lu- a
a
T lerufilein. b TOHm.
lium Dci octidit.
fix
Hlijshoniiniim,
fCuftoilia
angdotum.
c
T fef
Roroanos,
qui
fi-
d
Qupndain. T'"
quahabitaijatijpcciofu
torm
,j
.^lum ad
ignominiam
lu- a
Ciuitui
enjmmunitat
dcroIatacrirjtfuacioTa
j
i.Xi.e.
dxorum iudiCauir,
6cfWn-
TAdeo.
TSutgitewom^hinr b TAHhomin 1.,. 2
cliabitnr.
minentc
Chald.Torum ca-
ptiuitate
viris taccntibus
Oldaprophctauit:
Sicim-
minete
captiuitate
Roma-
rorura vcnicbat tbrte mu
licrcsiSc doccbanteos.
b A/(/;cref.
diuerlxfyna-
rclinqu
etur
,
&
dimittciur
quafi
delertum. ?
3I0S.
Ilnviuciilla b
1K.omanusexercitus.vnde': Vaftauiteam
apcr d.lylua.
TTitus.de
i)uo:5ingul.iMs
fctus dcualtauiteam.
Ibi
pa/cetur
uitulus
,
&ibi
accubabit
, 6^con-
TMagiiaics.
a
TQiJbusconfumptijcitonioiitutvinea. b
TMciaphora.
r 1
r

i n ^'^'(""Plcbi^eii.s.
lumct T lummitaces- cius. t In
nccitate meflis
go^e.Vel apcrtx
mulieres,
.
^^^^^'
'
^'"'"'"T
.^"'""'^="J''?
f')"'"- -"fc'-
..^'..^.,i. .,-.i^.;u A
t)
illius conterentur mulieres venientes
& do-
a Idcodoccbunt niu'ier f Non vult clTe. b
Tlntclligrns
creat 'rein:
qu^nudatis pcctorib.
fan
guinantcsferunt
lacertos.
4iduer-
* Tcrtuliianus . Reuer-
4:uonc.
tcntcsquoqueafcpulchro
^
mulicres,& abilla
Angelo
I
rum vifionc
profpiciebai
Ilaias.v///>^j,inquit,Tfi?-
tes d vifione
,
venitc ad rc-
nuntiandam fcilicct domi
nircfurredionem.
*
Origcncs.Dcinis
mu-
centcs eam . Non cft enim
populus sapicns
,
proptcrca
non miferebitur cius
qui
fecit
eum,
&c
(]ui
fbrmauit
eum,
non
parcet
ei . Et erit m
"
b
T
Teriam ludaotum. c TVtin ludia
quacquondam
fuit ter-
a Ci
i^iiuitacis.
%
6
7
8
9
lo
II
11
2^4
dicationinocrcdebar,qaa
D
auide
gcntcs
rccipicbaat
muhcicsobiddiuinusco- 1 h.-,bicuKl
pcllatSpiritus.
Apoftolos
'''"''^" "'
cnim
tanquam noau cor
pus iuftuiiflent,fahb accu-
fabant.
Idcoque minime
fufpcdos teftcs ad
corum
rcfutandam
vcfaniam tc-
ftcscict. At
muUcres
pri-
m^refurrcaionis fide
arri
piut,cjuia
mul ier
prima
fcr
}^'^
'"'^''**
pcntis deccptioni patuir.
c fiofer
caw.Magna
in
foehcitas
popuU ,
&
repre-
henfioamuhcribus, Ume
tationis carmina difcerc.
d
^^/eo.LXX. abEu-
cetami eiui.
cbet.
ia|-tominionis.nullutcpetiaturfermodoatinzvel lcientiatfcriptutatum. vn lA phratC vfcilie' R innromlT
de luadct vtnon aticadamus ludaicis fabuli , U
mendaciishominum. T Ab nrt

'

^^"'^''"r"'"**
" -"^- -
tu cnim
rmus, non ma-

et:s.
Euphtate.
d
ciii:ilIa,tpercuticcdominusab
aluco flumi-
a
TNrlum. b TAd fiHem.
nis
vfquc
ad torrcntcm
Acgypti
^
& vos con-
3
T^auci 'cilicct.
TVeri llrsciitx.
grcgabimini
vnus &vnus
filij
Ifrael . Et crit in
a
^l^oil afccnlioncm vcl fubucrlionem leiufalem. b
TAbapoftolis.
c
TPt-
d.rjtioneEuan-elica d
TGcntes TAd fii^em.
dic illa
,
clangctur
in tifba
magna
,
& vcnient
a
T''<( Idolatiiam. b
TAbottufolis
vfqueadoccafum.
TPerhos
enimnranesgentcjfignificat.
qui pcrditi
fucrant
t
de terra
Aflyriorum
,
ti
a
TA Dco.
quicic(5licrantt
dc
tcrraAcgypti,&
adora-
^ TEcclefia .
TScilicet
populus ApoftoiorQ pras-
bunt
dominum in motc fando in Icrufalcm.
dicationi
lily
'licribus
(
Maria
Magdale-
<xn
mn
na:
,
& Marialacobi
) pro-
ongc
phctafle
rcfcrunt Ifaiam
,
Muheresvcnicntcs
adfpe-
dacuii],vcnitc,vocatcnim
muhcrcs vt
rchnquant po
puluminfenlarum
& ac-
cendant ad
nouum tefta
ftamentum,
alpiciant
paf-
iioncm Chrifti.
ejun
*
Procopms. Q.uoniam
gnus, qui diuidir rerra
pro
miilionis &
Aegvptum,(a
perqucm
ciuitas Rinoco-
ij
rula
fitacft,
quafi
ab co
quoincipit vfqucquo
ter-
1 6 minatur . ^b
dueo.jiu. Eu-
17 phratc.
fcilicct vndc a flu-
minc
vfque
ad
tcrminos
18 orbis
terrarum.
Ahj lorda
ncm
putant,
& nota
quoci
in
tcrminisIudcB,fiuuius
appellatur,in
Aegypti
fini-
bus
torrens,quia'habettur
ffaterram
bidas
aquas,
& non
perpc-
tuas.
^
CAP.
NICOLAVS DE LYRA.
tttfi tempHs modicum,&
per
violentiam &in
pacis fcilicet tempo
re^ntmhi
illuflris,qiii cogebat
Judxos idolis
inimelare,vt
patef.
i'&
2.'4fkfib.
JN(f
c
quod
dtcitur-.Cum
pcfucrit
omncs la.al.
fl-hpiC^t'iS,potefi
conuenienter
exponi
de
deJtruiione
tepli per
BjimmoSyVt yclunt
aliqui
dicere,
quiaftatim fubditur:
Non fta-
bunt
luci,&
dc.per quod inlelbgitur idololatria,qu^
nulio modo
tunc erat
apud
lud^os: &ideo
intelUgitur
de
deftru8itne idolold
tri GentUium
per praidicMtiontm apoftolorum
vt di8um eii.
1 Ciuitas . Hic
ponitur
ludorum exterminium
quantnm
ai
obftinatos.cum dicr. Ciuit.cnim
munitA.j<:tUcet
lerufakm.
2
Defola.cr.per l{omanos
qui
eam
deftruxerunt
.
3 Spaciola
rdin.i.
lerufalem
qu^
antt erat ciuitas
fpatiofa
re
linquctur
a
fuis
habitatoribus:
quia
a
principio obftdionis
vfque
ad
finem, multifuerunt
mortui
gladio
&fame&pefte,fcUtcet
decict
$entum milia,vt dicit
Egefippus libro.^.
4
Et
dimit.qua.dc.</MM alijfueruntin captiuitatem duai, &
fiuitasfmt diftruaa,ita
quod
non erat bahitationi hominum
apta.
5
Ibi
pafcctur
vi.
falicet populus {{pmanus
qui
dicitur hic vi
tulus
propter
carnis
petulamiam.
ibi enim
fuit paftus.i.diuiius
ci-
uitatisrepletus.
<S
Et ibi accu.j.
poterit fecure dormire :
quia
eorum
aduerfarij
trant mortui vil
captiuati,vt
didum
efl.
7
Et conf11 mct fu mmitatcs cius.
ideftytemplum
&
fdificia
in circumitu
,que
erat in monte
Sion,qui
eflfuperiorpars
ciuitatis.
Z In ficcitatc mcflis illius.'. ex
defeBu vi8us in
lerufatem.
9
Contcrcntur mulic.ve.fcilicct in
lerufalem
ad
diemfe-
fium.
vnde
refirt
Egefippus lib.6.quod quedam
muUer de vltra lor
danem venerat in
lerufalem
&cum
alijsfuit
ibi
obfefja,
&
angu-
fiia famis conftrida
coxit
proprium filium &comedit, Et idem cre
dtkUe
eft
deplitribus atijs, Utetnonfuerint
deprehenfi, ^w
talid
enormia
fiunt clanculo.
10
Et doccn.eam. Sicut
eft
in Heb.& libris
correBis: Et acci
fiuntur kic
docentes,ipfifacerdotes, quiexofficio
habebant docere
popu lum:&
ifti fuerunt
tunc
contriti,quia
cum a
Titopoftularent
fuftricordiam
, iujfit
eos occidi
,dicem
eos
degeneris effe animi,
l^iatemplodrnumini
cuperentfuperuiuere.Et caufafubditur.
'
Non cft
e.po,iUdeftthabtns Dtifapietiam,quefapida cft:
fed
tw
fed
tantumterrenamfapietlam que tftaiaUs
&
diabtlica, lac.j.d,,
12
Proptcrcanonmi.c?'p'ii/ct//r'<z.
13
Et crit.
Hicjoluitur qu/ftio quantum
ad bonos
qui
de
ludps
credideruntCbrifto,qui deftru^laludfafueruntfaluati
in
vita,ide9
diciiur:Et
cdt.fcilicet
quodfequitur.
4
In dic illa
pcrcutict
. Et diciturhic Mueus
fluminis,loctis
vbi oritur lordanis . Totrens autem
^egypti
dicitur
I[inocoriila,
qui eft
paruus^fluuius
in extremitate
Iudf inparte auftraU verfus
^yitgyptii.Ortus
lordanis
eft
in termino Iudee
inparte aquilonari
in
radicibus montis
Libani,
vt dicit Hiere.
&ftc defignatur
bic terra
lud^g percufja
d
B^omanis.

5 Et vos
congrcgabimini
vnus & vnus.
ideft pauci refpe
Hu multitudmis
percuffe
&
captiuat^.
6
Filij
Ifracl.
id^t
vos in
Chrifium
credentes
fidem Vatriar-
chf lacob,qui
aUo nomine dicitur
Ifrael
imitantcs. Sctibitur enim
in
Ecclefiaftica bifto. quod
ante
obfidionem lerufalem per B^pma-
nos,fidtles
qui
crantin
lerufalem
&
lud^a fuerant
admenitipcr
an
gelum,
vt
tranfirent
in
regnum .Agrippg qui
erat
confaderatus Rfi
manis:& fic fuerunt ibifaluati.
ij Etcritindicilla.clangeturin
tnhsi.TCiz.Terhanctuba.
intelligitur
edtHum
Aelij
.Adnani
Imperatoris i\pmani
qui
leru-
falem deftruHamper
Titum
re<edificauit,& fuo
nomine.AeUam
ap
peUauit:Sed pojtea magis
tenuit nomen
antiquHm,&
ipje
edido
pit
bUco
prohibuit
ne
aliquis ludfus
ibidem
habiuret,fedfuitpermif-
fa ipfis Chrijtianis
ad
habitadum,
vt dicit
llugo Floriacenfis lib.^.
Et tunc in
lerujalem conflucbant vndecunque ludp
ad
Chrijium
conuerfi.eo
qubd diligebant
iocum
illum,
ideofubditur.
18 Et
vcnicntqui pcrditi
fuerant de terra
Aflyriorum
&
qui
cic6li.^M
in
tftas
terras
per captiuitates pr^cedentes
mul
ti
ludfifuerant
du3i&
habitabantibidem,quiperprfdicationm
apoftoiorum
&aUorum
difcipulorum fuerunt conuerfi adfidem &
Jic
veniebant
iaierujalem
ratione dicia. Et
per iftas
duas terras in-
teUiguntur
etiam
aUpn quibus ludfi capttuati
babitabant.
Voteft
etiam hec titera
intelUgi
de
ecclefia
nomine
lerujatem figvificata
Jecundum quod
dicitur
.Apoc.
ii.a. Vidi ciuitatcm fandam Ic
rufalcm nouam defccndentcm dc
ccelo,Scc.ad quam perue
nerunt
per
fidem
mutti de omnibus terris .
quiprius
erant
perditi,
pcr
errores& idototatriam Dcum
adoranteffidetiter
&deuote:&
hoc adoratione
latri^.
*
CAP.
Gloford.
&Nicolai
de
Ly
ra
55
C A P. XXVIII.
jle cororiitfHper. Huc
vfque
ad cofummationcm
mnndi.diftum cft.ab
hoc loco : Eccc dominus
.^ diflipauit
tcrram & nudauit
cam.*^/
coron^. Di
caniiiirpriushiftoriam,dcindc
Tropologiam,
tadcm
va
ticinium
prophctalc
(^a.Sa
pcrius
dc dic
iudicij.dc
fub
ucrfionclcrulalcra
dcco-
uerfione^cntium.nucagit
contra dccem tribus
qux
a
Ephraim
drir: Vel Icroboa
*
Procopius
. Va:
corona:fupcrb ic.quam
fupcrbi
& D
infolcntes ludci
impofuerc
Drio.Mcrcenarij Ephraim,
iudsi
qui mercedeconduxifti^udam.
*
Eufcbius.Ephraim.SapienttPomnem
populum
lu-
Llb.
daicum
Ephraim
nominauit,non
auicm Ifracl,
ne vcnc
"'**
latione dicniorcs
calum-
CAP- xxviir
TMagiluiJ
ciioii*. 1 f
Pofuerunt in coeluii
osfuum.
.
c
TViti). TVino.
foinica''onis,idololatnat. , .
Ae coroncs
lupcibias cbrijs
i
Ephraincummultacahim
a THxieticori.m.
uvi.i..degionadomi-
X nia & accufationc nomina
nifxcidentdeHo^eiScfpp^ccelffti.
^
ri. Cu
igitur poft
rcdltuni
Ephraim,6<Jlori
dccidenti,
^ dcBabvloncnonamplius
nietur
appellationeslnue-
nies autcm in
ali)squoquc
prophetijs
,
totam
gentcm
Pr0n.i4.ti.
qui
dc tribu
Ephraim pri
nnis
fuper
cam
rcgnauit
vel a lofuc
qui
Moyfi
fuc-
<;cflir. Hxc corona
fugbijc,
quia
de multitudinc
fuper
bieranr, qux
cft
quafi
coro
naregis.
MuUitudo.n.popuU
..^...
_ ^
^
^/orw regir.Flosdeciditquia
b
crantHi vcrticc vallis
pinguillim^
t
errantes a
agloria
fua cito dccidcnt.
'
viide
fpiritulTanftus.V^co
dori2eexultationiscius,td
4
itidenVvtpriusintribusdi^
c
*
t uiluseflctpopulus, pcr
E-
Ttl)ri|.
b
1 rciiijiorc
uuid vocati a
rege
vel
exigente
folemnilate, non t-
nim iblhabiiabanr
nei)uead
eamloriem
pertinebant.
f
Id cft
culininefuper-
bie. c Tletufalem, qua:crat fuperGethfemani.
dQuia
non tenucManiia c
humilitatem cccicfiz
fequuntut,
fed in monte
pinguillimo
tanquam
ebri
j
vct
faitur.
a ^ldololatrii
vino*
phraim intelligecosquilc
rufaleminh.ibitanr.
b Fallis
plnguiljimji
. Gctfc-^
mani fertilitate
frugum,
b
Tirr,.et fupcieos. ?
cani crat cis afccnfus
f
Ecaevalidus
& fortist
dominus ficut 5
in ciuitatem,&
ibi
figebanc
I
...... ronx
fupcrbiae.
Secundunt
J di
prophetiam.
A^^coron^.Scri
ba & Pharifaei
qui
iuxta
LXX. dicuntur merccnarij
g Ephraim,pp
Iudam,qui
dc
a i KxetcUum Sennacherib
fignificnt.
b TVioleniiam
notat.
impctusgrandinis,
turbo
confringens
,
(icut
a frrueni.iiuititudo. b
TQua
j^u.iiiaobuiaiiahunt.
impctus
aquarum
multarum
inundantium,
TDecem
iiihus leuitei c
iptuatutus
b
TDiaboH T*flyi'Oium.
Deiir.
ji.b
tribu
Ephraim,&
vico eiuf
t & emiflarum
fupcr
tctram
Ipaciofam

Pe-
dibusconculcabitur corona
iiiperbi?
ebrio-
rum
Ephraim,&:
erit flos dccidcns
gloria^
exul
tationis eius
,
qui eftfuper
verticem
vallispin-
TMalu.u przmaiuium,
vel
aliquid
huiu.uiodi.
<iQ_nli:
DulcilTimiis cibus rfiibolierunt.
guiumj, quafi temporancu
antc maturitate
au
tumni .
Quod
cum
afpexerit,
uidcnsftatim
vt
a
TCupide,fic
deuorabunturdecem cribu':. b
TDeletis
fci-
dem rribusScarioth,
drim
vendidit,
qui
vere flos
apo-
t
in terra in
floWc.i: dodtrinas dccidit ftl
fortitudine.
per
montcm
pinguifltmu.
vii : Incraffatus cft dileftus,
& recalcitrauit,!
verticef.
vallis Gethfemani fm Hc-
bra:um,
vbidiimtradidif ,
quaidicitur
vallis
pinguiu:
proptcr
vbertatem & Scri-
PCiLxix*
licct inbubui ab
Afiyrijs.
bas'& Pharifxos, qui
ibi d
manu
tenuerir,deuoicfbitiIlud
. Indieillacrit
diim
comprehenderunt.
vndera>?
pinguesobfederwitnf.^Ebrxm
autcm fuit
ludas,
nonvino.fcd auaritia,
&diaboU cibo:
qui poft
bucccUa
intrauit in
ipfum,& penitus
deuoratus
eft,quia
oro cius
inpeccatu
couerfa
ett,ncc piiti?
frudu faiutis habuit.
Pro-
ahqui,
ludi caufa
,tentori_a
dum in ciuitatcmorabant.
g
c Eccevdidus.*
Cyrillus.
6
Significatprophetaludatos
daturos
pcenas impictatis
in Chriftum,
& vtiiur fimi
Iitudinegrandinis,&
aqu
-
omnia vaftantis , quse
tan-
to
impetu
cmniaobruit,
vtnatantium
manibuslo-
cum nonrelinquat,
necli-
ceat aatando
cffugere pai
7
culum.
8 d irf/ei//<i.
Secundupro-
9
phetiam,cudominusScri-
bas&Phariixos.&Iudam
,
10
proditoiefubucrterit,erit
corona
gfc
his
g
de ludeis
crcdidcrint.i.apoftolis,
&
fpus
iudicij , inlpiransecclefix
pr.'Elatis,&
fortitudo bellatoribus,ad(c qui
cft
poita,re-
ucrtetib.Scribx.n.&
Pharifai
vino&ficeramcbriatisut.
Trofo.
in die iUa. Hxreticis ,
a diabolo
deuoraji^dns
cnt Tn|
rau^c
ora-
DiuiCo.
e
NICOLAVS
DE LYRA.
C A P. XXVIII.
Ae coronae
fuperbi?. Superius
lacutus
eflpropheta
contradnarum
iribuuperfecutores^hic prophetacon
traprophetaru cotemptorei.Et
diuiditur in duas
par
tes^quia primo propheta prophetat
cotra
contcptores
prfJeniiu,fecHnd6futuroru.^o.c.Trima
in
duastquia
prirtto prophetat
contra
contemptores
de decem tribubus
, fecundo
contra
eos de duabus.Jbi:}n dic ilU . Circa
primum
dtcitur.
1 Va coronaj
fuperbiaj
.
ideji regno
decem tribuum
quod
in^
iantum
fuperbierat, quod prophetas
domini omnmo
cotitempferat,
(irprophe
tis idolorum
adh.ferat.
a
Ebrijs Ephraim.^KJd
tUud
regnum
non
folum infeHnm
erat
ferpeccatumfupcrbi(S,fed
etiam
guU,
&
luxuria,C^
denominatur
ab
EphraimiUudregnum,quiiprimHS
re.v,fcilicet leroboamfuit
de tribu
Ephratm.
3
Et flori decidcnti. Per hoc
deftgnans,quod
deHruHio illius
regni eratpropinqua, qutefaHa
fuit per
Salmanifar
regcm .Ajfy-
uoruwi
g.anno Ofea regis ifrael 4. Rjeg.
1 8 .
4 Qui
crant in
ver.ljtavallisfecundum
\ab. ?a.ejl
vallis 2c-
Ticreth
iertili//ima exifiens
in
regno
decemtribuum.
5
Eccc validus. Cui nullus
potcfl reJiHere.
6
Sicut
impctus
. Ter hoc
intelligitur
exercitus
Salmanafar^
inilintiu duino penturus
cummagnafortitudineaddejiruendum
regmim lfrael,ita quoi
Ijmielite
non
pojfent
rcftflm, ficut foBum
fuit:ideo fubditur:Vedibns
conculcabltur.eff-Jfct
ex di^is li-
tera
vfque
ibi.
1 Quafitcmporancum.r</f.^p>'iwiV''"'
8

Ante matur,autum.ic/efl
ante maturitatem
de
curfu
c5i.
9 Quod
cum
afpc,
Et
ejifententia
,
quod
ftcut aliquis
vidtnf
frudlum aliquem
maturum ante
alios,vtpomum
vel
ftcumyel
hu-
iufmodi,ex deftderio nouitatis,Jlatim accipit
&comedit^jic
Salma
Hajar,&
eius exercitus cum
magna
auiditate dfjiruendiregnum
Jfrael
venturi erant de
propinquo:&
ftc contigit:quia populu par-
tim
occiderunt,&partim captiuum
duxerunt
in
^flyn
m,&
terra
populauerunt
aiienis
gentiius./fj.iieg.
1 ^*
I o In die illa. Hic
confequenter prophetat
cotra
contemptores,
qui
erant de duabus tribuhus, &
primb
contra
maiorts
populijptr
cialiterfccundo
contratotum
populum
communiter
capit.fcquenti. );
Trima in duas
,quia primb vtappareat
contcmptusgrauior^pr^mit
tit Dei
beneHcium
eis exhibitum.
fecundh propheta prfdicii
eorura
ir:teritum,ibi:Vcru
m
hi.CircaprimumJcicndum,qhod
captiuadf
decem tribub.
per Salmanafar,
Sennacherib
volnit dtnrutre
regnu
lude,fedangelusdomimpercufftt
eius exercit!*m,ita
quod oportuit
eurnfugere
ad
terrafu.im, vbiafilijs
fuis fmt intcrfecUs. 4, P^eg.
19. EttuncET^chtas
rexludccum
poplofuo&
fpolijs
mortuO'
rumfiterunt
valde
ditati,& fic
habuerunt
duplicem
maieriamgau
dii.fcilicet
de morte
aduerfxriorumfuorum,&
de
fpolijs
corum,
&^
hoc
quod
dicitur.ln die
ilia,
&c.ideil
angcLorum.
* Corona
I
y^coronf fuperbie. Poftquamlfaiasprophetauitcotra
diucrfas
gcntcs,
hic ad literam
prophetat
contra
prophc
tarum
contcmptorcs
. Et
primocontra
illos de
regno
If-
rael,per quosfignanturiaecclefiafaccrdoics
,&
clcrici
peruerfi^quipr^dicatorcsaentatis
pauperes
conteiiunt,
impcdiut,& affligut,ficut
Amafias facerdos Samariae fre
queter
afflixit Amos
propheta
diii,&
Ozias filiuseius
ip
fu m vcfte
pcr tpa
transfixit,ut
dicit Hicron. in
projogo
fuper
Amos
^pIicta.Talib.ergo
clericis
myftice
dr hic.
Vfcoronefuperbie. q fuitprimo fignfi
humilitatis,fcd
nuc
abutuntcamaliclerici^ fignofu^bia;
&malignitatis.
2
tbfijs
1
Ebrijs Ephyaim.idz^cxccAmiibns
mcibis&
potibus.
l
f/ori /ji/ftf.Natalcscxcideratabhoneftatcclcricali.
t Clorif f.v.e/y,idcft dxmonis,qui gaudent
in rebus
pcf
finiis,
inter
quaseft
deietioclericaUs
lan(flitatis.
4
QuierantiH ver. Hocdr
proptcrplcnitudine
diuitiarii
Ecclcfix.quibus
mali abutuntur
adcarnalitate &
fuper-
biam deducendam
propterquodfubditurpccna,
cu dr.
5
Ecce vatidus &
fenis
dotninus . Ad
puniendum
tantum
malum.
10 in die il'a. Sicut.n.mali
clerici
coteptorcs
bonoru sut
acriter
puniedi,ita
boni ab eis
cotepti
sut
magnificc prx
miandi.iofubditur:
mdie
//<j.i.reddensprfn:iiugloriosu.
*
aefiduo
^^7
yf
coronaglorix
his
qui
in ecclcfia
cotnmorantur, multita
^
dineerrantiumpauci funt.Eftautemfpiritusiudici/.for
A dcsIaiiansfilianmiSion,&fortitudoreuertentibus,dc

bciio quo
diabolum vicerunt ,
ad
portam quae
eft Chri-"
i\us,
cui omnia tribuunt . f^erum hi
quoquepr^
vino ne.&c.
Vinumeft
quodde
vinea
fit.
Sicera,omne
quod
ine-
briare
poteft, quam pro-
pric Aquila
ebrietare tran
fpirj- ftulir. Sacerdos &
prophc-
ta
nefcicrunt,prjEcbrieta-
tc,&c.TaIcs fueruntPrifca
& Maximilla & Motanus,
Mx
Cap.XXVllI.
258
.
''
Ttjuafi ex auro &
gemmij.
dommus exercituum
coiona^lori^,&fei--
a TEx floribus. b 1-Duabus
tiibubus'q;^jt non fLini
capiiaaie
^

ab
Aflynjs tcmprrt: Ezecliix.
tum cxultationis reiiduo
populi
(ui
, 6^t
fpi
s
Tlpfe
Deus
jnfpitan-Joquomndoiudicet.
bfrEzech'iE.
cTB-eKui.
tcrrudimentaprimsEtatispofitus;.ncquaquam oladiu D
pcrcufturi
patris horrucrit.Piures filios
habuit
Abraha
fed
inhocfololegiturfecifleepulum magnum,& bcri
magnum,
quia
typus
erat eius
quem fcmpcr cpuUntur
corda
iuftorum.
^
Chryfoftomus
.
Ait
dominusefle
docedoseos,
1
qui
fubcunt omne dilcri-
'"teatos
lob
men,
etiamfiexpcdat
cos
^
Abrahim.
2
Satham,
vt excnbret eos .
j Quandiu .n.
impcrfcdi
lii- ..^,.^.w.M. (^....j^>ju^.uu.uuii.
o^tzecna:.
c^B.egiii. J VUailUlU .n.
impcrtCCtl
lll-
ritus
iudicij
{edcnri
lupcr
thro^iUm:,
&forti- 4 mus,nobis
parcitur:
&
qua
.. ...
,._.-_.,
aflmerfcfiion-Afiyriorum' b^lerulalem. 5
diU iadamur
patCme foUC-
qui
neicicoant
quid
dice- a
tudo reuerentibus de bello ad
portam
. Ve-
6 mur:vbi
autperfc61,ores
fa
Tent.Inebriantur
vino,qui aiDustnbu*. csicuranrtrisi.c rn;=,i.,^,x,ii._; :-i fl-i fiipt-imiic nf^c^/^^
xenr.Inebriantur
vino,qui
fcripiuras
male
intelligut,
&
pcrucrtunt.Scira qui
fe-
culari fcientia abutuntur.
a Fortilhdo reuerentiOns .
Non
leguntur
bella Eze-
chix,
kddominusproeo
beliil
gcflit,
intcrfedis 1 8
j.
mihbus
Aflyriorum,quo-
atruntrumludjeilpolia college-
I
.M.e.
alDujctribus. fSicuralUtribus.
Tquia^iuda & Beniarain
Icgem
pra:uiricaiifunt,*( ipfiin captinitatem
dufti funt.
a
bfFornicationis. t
rCreatorem.quifzpeliberauitcos
rumhi
quoqueprx
vino
neTcierunr,
&pr:e
afA via Dei. t
flmquus. cTfalfus.
ebrietateerrauerunt. Sacerdos&
propheta
nefcieriitpriE ebrietate,abfbrpti
fiint a
vino,
fA via Dei.
*
crraueruntincbrictate, f
nefcierunt viden-
hfluftum.
-
.^vyjut. >.w.i..qv.-
a Deum
qui
omnia vidct. i> i lunuin.
runt.&adportaslerufale
b
tem,ignoraueruntiudicium.
Omnesenim
CUm Caudioreuerfi flinf.
a^JSupc.
qa.-a
comedebantanteido'a. b fOmni immunditia .
menlireplctxfunt
vomitu
fbrdiumcjuc
,ita
aflneis. bi
Domino.^
ri^Dgnum
doftrjii domin. d
TOorainus.

^"pviuviiiuid
VI
pucilUCn
vtnonefrecvltralocus.
Qiiemdocebiticien
^^
tiamagatis&
hbercmini)
aeo :ndaiiH...r.ra.Hm;n., cr>,;i,,u... ,.,
oppomtis
i manoa leman-
da:quaii
dicat . O
propheta
cumgaudioreuerfifunt.
b Omnes
c/ffi.Deum fcri-
o pturarum
non
digcruntci
bos,
ncccorporifaciuntvi
tales,fed immaturos & fce
tentesegerunt,vtin
eis do-
minus nullum inucniat
iocum.
C
^blaHatos ala8e
auulfos
.
(X\
fuerimus,perfe(aoruni
certaminafubimus. Et non
dixit, ablati ab
vbere
,
(cd
7
auulfi,cogunturenim fide-
8
les,vt reccdanta
laftcndo,
9 vteant
pcromni diicrime.
10 d
UitMmaniia,Hmaua,rfiaK-
1 1
da,remancia,exp(^a,
reexptda,
1 2
(iXfefla reexpeaa^ modiQum iht,
modicumibi .
quafi
dicat vos
ij
non
poteftis doceri,
quia
ir
14
ridetcsprophetas(perquos
j
pr^dicitdominusvobisraa
lafuperuenturavtpoeniten E
i.Cor.y.a.
3'
17
IS
a
^Q,;od
auderita dommo.
^ Quihabetaures audiendi
audiat.aut
quoJauiibus haufciil.coxdeintcllizat. fVnbum
caro fa^um eit.
tiam^&que intcUigerefacietaudicum?
Abla
TSicut
Ii.<ac,ptopietcuiuiauullioncm Abraham Ixtus
~.~i,..~.yi/,.
fecitgr;n
e conuiumm. fldttn.
cOpropheta.
.^
-Ahos noti
quia pomrc
no c
datos a
laac, t auulfos ab vberibus
,
f quia
S'*' ^3 r IVt
'
-^^^^l^l^l^qui
aTRrfpon(;op.ophe,|::velipfiderifriereprdenrantve,bapro.,,<-,x.
^.ai.iridlU VCUfOnZC
aiCltlS,
ciam Ai 5*^'a ^A P^""'-
^
manda:,remanda,manda,rcmanda,expca:a, 15
quianon pra:nuntiabitvo-
^|mAhjsdicitApoftohs:Iacrf.
-
^,M.nc.LXa.,o^.
'
bisdominusamodomala,
,Uyobtspotumnor,efcam.
rccxpcaa,expe6la, rccxpca:a,
modicumibi, 20
fcdflatim inferet. Ethoc
^^J: ;!-: j. t_ i_ _l _

i i

eft:Inloaurla fnim lahii^
prsECipc quodvis,
minare
qux
vis : hxc tamcn non
cueniunt
qujE
minaris.
e In
loquela
euim .
quafi
di-
cat. Malo veftro hjcc
dicitis.
Pfce-
per
*
Ambrofius. Ablada c
-
ii-tosalaOc,
hoceftcosqui
Hiodicum ibi. t Iq
loquela
cnim
Jabij,
/ prima
.infantie alimenta
^
tranfiflent, ciboiamhabilesfortiori.
Excmplo
fit
quod
abladaius Ifaac
patriarcha,
tantus
cuaferit,
vt adhuc in-
ter
NICOLAVS DE LYRA.
t
Coronagloria:.
quantumadmaiotes.
^
d^
^^^^^^
cxultationis.
quantum
ad
minores,
quia
coro*
C
nafitdeauro,^argento&gemmis:fertum
rtro
dcfloribus.
i Refiduo
^o^.i.duabm
tribubus
qu* remanfetant
alijs capt^
4
Etfpirims mdidj
.i.
infpirantis
voluntatem iudicium fa-
tiendi.
'
5 Sedcnti
fuper
iudicium. sic
efl
in
UebrM,&in lihris cor-
nats,ideft,E:^echi^
regi quifutt
iufius.
6
Etfortitudo.
i.populoE'iechi.t,quiexijtadcolligendum
fpoUa.A[Jyriorum,vtpradiaumeji
.
Etredtjtadportamciuitatis
lerufalem
plenus dimtijs aduerfariorum,&
ideo dicitur hic.
l{eue-
rentibus de
beUo,& non bellantibus :
quia
iltam viaoriam non
fi
-
tn
dominusper
homines,fedper angeium.
7
yerumhiquoquc.
Hic
pr^miffo beneficio denuutiatur
interitus
ratione
ingrautudinis
. Et
primb ponitur
interitiis duarTt
trtbuumfaausperChald^os.fccunddper ^omanos.ibi:
Propter
hoc auditc. Vrima in
duas,quia primb propbeta defcribit eorum
culpamfecundb debitam
panam.ibi:Et
crit.Circaprimum
diciiur:
Verum hi. ide(l illi de duabus tribubus.
8
Pr^ vino
nefcierunt. Quia
expofueruntfe epulis
&
potib.
&
alijs malis,& cito Dei
beneficium
oblitifuerunt,ideofubditur.
9
Saccrdos&propheta. Q.ui
deberent alios de Dei
benefi-
cijs inHruere,&
ad Dei laudem inuitare.
10
Nefcicrunt
prai,
&c. Et
loquitur
hic
Ifaias
de
prophetis
faifis.
1 1
Abforpti
funt. Inculcatio
cfl
vcrboriim idem
fignificanliii
t^ofiendendurn
magnitudinem exceffus
eorumin
talibus.
12
Ncfcicrunt
videntem.
idefl
verum
prophetam fecundu
quoddicitur
i.flcg.9.t.Quicnimhodicdicitur
propheta,
olim
eft:In
loquela
ciiim
labij,&
2 1 lingua
aitera
loquentur
ad
' Qu<aba'l'a
populumiftum,&c.
uenub.kb.j.
J
Chryfoflomus. Quomodo
Apoftoli
attraxerc
totnationes,
quinonnifivnam linguarumhabcbant,
ncmpe
olim
appellabatur
videns . Sacerdotts inim mali
&prophet<e
falfi,veros prophetas
domini contemnebant: ideo
fubditiir.
1
3
Ignoraucrunt
iudicium .
Quia nolebant
dirigipcr
vet-^B
ba
fantiorum
prophetarum,
14 Omnes.n.&c.fjrH>wo
expulationis
&
potationis
exceffu.
15
Ita
nnoacffetScc.fciticetmundusatalibusfordibus;Et
quiatalis exceffus caufat
c<tcitatem
intclle&us, ftc
ecmtrario
abfii
nentia
clarificat
,fecundum
quod
dicitur . Dan. i.
deipjo &fociis
eius,quifuerunt
valde
abfiinentes,vt ibidem dicitur
, Pucris au-
tem
hisdeditDcus fcientiam&
difciplinaminomnili
bro &
inomni
fapientia,&c./(/eo/6dMar.
16
Quem doccbit,
&c.;.
perfacrarumfcripturarumfiudium
17
Et
quem intelligere
.1". verba doiiorum vel etiam
angelo-
tum reuelantium &
refpondet,
1 8 Ablaflatos
z\2iCt.c^.fegregatos
a
deleBationibus carnaUy
hus,qu^funt
ctrca cibos
er venerea. Et
quiadeiehtidileiiionibus
carrialibus
funt
adhoc
inepti,ideo fubditur.
19
Miind^,rcmzndz,5cc.sicenimloquebanturfacerdotes
ma
li &
propbet<e falfideridendo
verba
prophetar^m fan&orum qua
non
intelligebant.Circa
quodfcitndum,quod prophetx
nitebantur
populumretraherea
malis
aliquando
comminando eis mala
fiin
malis
perfeuerarent:
&tunc vtebantur vcrbo mandati
(icutfupra.
5.t.Mandabo nubibus
nc,&c.j.<j.Mandabomilitia: bel
li,
Miquando
verb
promittendo bonafi
a malis
delifierent,
& tJic
vtebanturverboexpeaationisftctit
./ibacuch.2 a.Si moram fe-
Ccritcxpetacum,&c.
&
ideofacerdotesmali&
prophetffal
ft
eos dendendo
dicebant,Mznd3. re.& fubditur.
20 Modicum
ibi.q.d.de
comminationihus ecrum
feu promif-
fionibus
modicum aut nibU vidimus
implttum.
21 In
loqucla.n./
Hebrxo habetur:In balbutiendo. Balbuties
enimjatis
rnouet
labia,fed
tamen
toquitur
male
intettigibiliter
.
^ Etin
M
t{,^
L l T E
H^.
t
^
^^['^'"^
po;>/;.i.'paupcribus rcligiofis fidclitcr labo
rantibusin
ecclcfia
Dci,
vcrum tamcn
quiaaliqui
coru
irrctiti
(unt
viujs pra:diais,idco
fubditur.
1 6 Verum
7
rcrww/W.Proptcrquodmouetur qua:ftio,cu
fubdif.
16
i>ej</occAH.f falutis:non folum
fpeculatiue,lcdctia
praaice.Et rcfpondctur
ctim fubditur.
1 8 .Ablatiatvsa
laie,&c. ab vberibus.i.
fcparatOS
a
dclitijs
carnalibusjcuiufmodifuntboni
rcligiofi
& ftudioli.
Tom.4.
1
2
j9
Gloorcl.
& Nicolai
de
Lyra
2^0
/^
ncmpc
ludai

A
^^"^
acccpc-
rant a
fpiriu
|Ucrcc,uic$fan^og'"atis
muUi
lugaru
dona
lingua-
rum
,
& hoc
quoquc pro-
phct?dicunr,
ouo hxc de-
clarantes,
fci-
licet ,
quod
Jinguarfi
va-
jietatcm acce
perint Apo-
ftoli,&cum
attraxeritom
jies
gen
tes
,
non attraxe-
L ^

II,
rit JudiEOs .
^
& in
labijs
a-
lijs
lo^usr fo-
fulo
huic
y &
'lRo./>.g.
monfic
a
T'l"*d"'i-
b
TPopulo.
etI>ominus. d TVos brnefacienres.
b.
1 c .^ T T d
"
&
lingua
altcri
loquetur
ad
pdpulum
iftum
,
cui dixit ; Hx c eft rc-
"
^rtabciaie l^cieciuisin iniquicatibusvellris.Ecalibi:
Laboiauirufti.tMe.
b
Tln bonis
optnbus
vettris TAniina iulli fcdcs
fapieniiz
eft.
queismcajrcficitcUpfumj
&thoceft
meumrefrigerium,
& no-
a
TQuod
iiritlcnc. bTS^-^lictc.
lucrunt audire , Et ctit cis vcrbum
domini
manda, remanda,
man-
da,
remanda
,
expcda
,
rcxpeda
,
cxpeda
,
rcxpedla
,
modicum ibi,
a f n inteiitum.
bTEu"'cs. cTBoni
caduni in
tacicm.mali rectorrum.
modicumibi,
vt vadant &cadantrctrdrfum, Sc^ontcrantur
&illa-
afA JabyIoniisvelR.omjnis.bTQ2i'
'""''*''
queentur
5ccapiantur
.
Proptcr
hoc auditc vcrbum dornini viri il-
3 <
Pontificei,Scfibi,8(^haciffi.
b
^rriticipcs.
lu/dres,
qui
dominamini
{iiperpopulummeumquieftinlcrufale.
a
fObliticnimbeneliciorum
meorum.
^Opcrenonfeimone.
bTSemelfalutemderpciauimns.
*Immolantesdinionibusficutal spentcs. cTDiabolo. 1
Vt deilenfuciadinfcrosleuinsnominamur.
Dixiftis cnim : PercimimusfoEduscummorte,&cuminferno
fcci-
a Tl^acis
aftum.
b^Ergo. ^Captiuitaiis.
c
cAnte
mortuos.
mus
pactum.FlagcUum
inundans cii
tranfierit,no
vcnictfuper
nos,
a
V<lellfcu(liafpeuiin
Deohabuimus Sc in
legeeius. bfDiabolum.
c
TDiabolo ,
quieftpatccmendacij.
fQuia
mortui iminentem
capiiuiiatem
declinauimus .
quia pdfuimus
mcndaciu
fpe
noftraj&
medaao
prote(Si
fumus.Id-
a
TQil! defpetaftls.
b
TMifecicois
8c milieratoi. , _ cTVoois
nolentibus
dTQuafifapiensacchiceftus fundamentumpofui.
circd hjEC dicit dominus Deus:
t Ecccc^o
mittam in fundamcntis
1 non
ftcmeexau
D
2
dient,
dicit Dq-
S
minus.
4
a
Tercuffimui
5 fadus.
J* Grc
6
gorius.
Cum
7 mortefcedus
8
percutercjcft
9 mala auda-
10 der
perpetra
11
re,
&eafem-
13
peragedapro
15 mittere.Mala
14
quippeinde-
ij Imenter fa-
i<^
ciunr,
fed dili
17
gendo quod
i8
faciunt,qua(i
19 amortis ami
*
citia fenun-
^^
quam
recede
2*
repoUicetur.
25
^Lapi-
E
24
*5
26
27
Diniiiot
NICOLAVS DE LYRA.
ije t
Etinlinguaaltera.
ideliextranea.
2
Loquetur adpopulumiftum.
(^ eH
fcrfus ,quod
ftcut
loquelabatbutientis
&
Loquentis
alichi in
linguafibi
extranea non
ejifibi intelligibilis,fic
verbum
dominiperprophetas loquentis
non
intelligebatur faltem
quantum
ad
effeBum
a
conteniporibus pra:di'
(its.Et
ponitur excmptum
cum
fubditur.
3
Cuidixit.
fcilicet
dominus.
4
HsEC
requies
mea. ideft
impletio
me voluntatis.
5
Reficite
lapfum.irff/?
affli&is impendite opera mifericordie
6
Ethoceft
refrigeriummcum.
jecundumiUudMat.2%.
d.Qupd vniexmir.imismeisfecijiisy mihifecijiis.
7
Et noluerunt audire. mihi
obediendo,Ct Jic fa3um cji
cis
yerbum
dominiquaji
non
intelligibile.
8 Eteriteis.
HicconjequentcrponiturpanadebitaexDeiiu-
iitiaper
Chald^os
inJliiia.Circa quodfciendum ^
Sedechias rebel
lauit
rtgi Babylonis
ex
confidentia adiutorif per rcgem Aegypti:et
Q
ideo veniente
rege Babylonis
contra e
mijit pluries
ad
rege ^egy
pti,ad
habendum
auxilium,&
iilepluriei promiftty&
de
tenajua
exiuit ad hoc
agendum,fed
non
ptrfecit,quia redift
in
.Aegyptu,vt
habetur Jere.
17. &ftc Sedechiasfuit defraudatus afuis petitioni-
bus&promiffisregis
^egypti'.
&hocjibi improperatur
hic,ftcut
ipfe
&
fuiimproperabant prophetis
domini,
qubd
verba eorum no
haberent
eJje8um,vtpr^diiHm e(l,&
hoc
eji quod
dicitur:Et erit
cis verbum domini. eos deridendo.
9
Manda remanda.
regem ^Aegypti pro fuccurfu
habendo.
I o
Expeda rexpeta,
eius
adueniumftcut dixitpromittendo.
I I Modicum
ibi,
modicum ibi. .i.nuUum
remedium ha-:
bebis ab
eo,ideofubdttur.
12 Vtvadant.
inrebcllionefuaprocedcndo,
ij Etcadant retrorfum. tanauam vi8i.
14 Etconterantur.
fame&gladioquantumadmortuos,
jj
Etillaqueentur,&capiantur. quantumadc^terosinca
ptiuitatem Babylonicam
in vincutis dedu^os,
J <S
Ptopter
hOQ.Hic
confequenter
cotra
itlufores
veritatis
pra
diciiur
affitBio per I{pmanos, Circaquodfciendum,qu6dillaaffii-
^iofuit
qutedamfiguratio iudicij
finalis
:
propter quod apoHoli fi-
mul
quftetunt
dc
tempore vtriufque,Mat.
24.a.Dic
nobis
qua-
dohxc
cxnnt.f.dejiruiiiociuitatis^ tempti^ &quodfignum
admntus
tui,& CQnfumationisfteculiiEt Clnijius
ad
vtrumquefi'
mulrefpondit,Matth.2^.& Mar.ij .& Luc.21.
Etideoprimbpo-
nithicaffli{iionemprimam,fectidbfecunda,ibi.Etnnnc.Circapri
mufciendum ,
^pnmaaffiidiofa^a efipropter
maliciam Judaorii
contra
contra Ctmfium,
vthabeturmanifeUb
Luc.
ip.
&ideo
hicprima
ponitur
contra Chrifium Judaorum
malignitas.
Secundb
ipfiuc
Chrifli firmaflabilitas,ibi;ldcitCO,tertio pcenx
ludjeorum acerbi-
tas ibi:Et
ponztn.Circaprimurndicitur:?i:optcx
hoc
propter
deflruBionem ciuitatisper Chaldxos,qu contigitpropter iltufoves
propljetarum,vt
di&um
efl
.
17
Audite verbum domini viri illuforcs./.vmVdtw
qua.^
les
fueruntfaardotes
&
legifdoBores tepore
Chrifli:
propter quoi
dixit
cis,Mut.is .a.Irritum feciftis mandatum drii
pp
tradi
tionem
ve&v^j^.Do8)inam
enim
Chrijii vtriffimam
lUudebant
1 8
Qui
dominamini
fuper,
tunc enim Sacerdotes &Scri
baregtbantpopulum.
1
9
Dixi ftis
cnlm.i.faSlo oflendiflis,
fto Percuflimus foedus.
itle.n.quihabet ftedus vtSpiBu
c
alio,non
timet ab
ev.Efi
igiturfenfus
.^os
oftediftis
perfaBa,quod
non timueritis mortem natur
necgehennte
:
quia
ita
obflinate per'
fecutifunt
Chri^um innocetitem
vfque admortem,acli nullampa- p
nam timerent
,
inde
fequitur
in
pr<efenti
vel in
futuro
;
ideofuh-
ditur.
21
Flagellum
inundans.
fuperalios-.Etintelligiturhicfia-
geltum
inundans exerciius
l\pmanorum,
qui afiixit
totum mundu.
2 2 Non venicnt
fuper
nos.
deflruendo nos, &
captiuando.
2j Quia pofuimus
mendacium. .Adhoc
enimprocmaue
runtmortem
Chrifti,vt
euaderentflagctlum
exercitus
I{pmani , vt
habeturlo. 1 1. c. Si dimittimus eum
,
{Ic omnes credent
in eum
,
& venient Romani & tollent noftrum
locum,
&
genteni.
Jlanc ant monem
procmaueruntper
mendacia acc
fantes
eum
coramTitato,eb
quod
prohibebat
tributa dari
C<efari
.-
&quodvotebatfe facere regem
vt habetur Luc 2
j
. Sciebant aute
ifta
efjefalfa,quia refponderat
eiscontrarium Mat. 2 2 .c. Reddite
qu^
funt
CEfaris,&C.
&
quodfugerat populum qui
volebat eU
regtm co>iflituere,Io.
6. b.
hocsnimjuerat
itapubticum
,
quod
non
potcrat
eos tatere
, &
ftcper
talia mendacia
procurando
mortem
Chrifti,credebant euadere
infuttus
B^umanorum,per
hoc tamenaccl
diteis
coutrarium,vtprtedilJum efi.
24
Idcirco.
Hicponitur confequenteripftus
ChriHiflabiiitas,
quia per aJfliiionem &mortemaJudais
fibi
procuratam perue-
nit ad Slabtlitatem immortalitaits
corporis,&
boc
eft quod
dicitur
Tdcitco.i.propter nequitiam ludiCorumprfdiBam.
2
5
Hxcdicit diis Deus. Cuius verbum non
poteft caffari.
26 Ecce
ego.yerbum
itlud
eft patris defitio
vel totius Trinita
tis de homine
Clmfto
. Secundum enim omnes
expofitores
Hebrai-
cos &
Latinosfcripturah<ec loquitur
de
Chrifto.
37
Mittain
fundametisSion.?.c/fy/f nji///5V,
qu^fundata
4
Juit
fit li^
L l T E
B^

I
8 f erit eis verbum domhn manda. ad li tera defcrlbitur
p5
naveritatisilluforibusinfli(^a
pcr
Chaldeos, qux
fuit
breuisrefpcdtiue.quiadurauittantumfeptuagintaannis
fecundum numerum maiorem
, &quinquaginta
duo-
bus tantum
fecundum minorem :
proptcr quod
Mora.
fignat pocnam qu
illuforibus veritatis
aliquando
infli
guur
a Deo in
prasfenti,
16 Tro-
1(5
Tropterhocaudite
. Hicadliteram defcribitur
poe-
na vcritatis illuforibus inflifta
per
Romanos , fcilicec
ludieis obflinatis
,
quje
fuit & eft
longa, quia
iam dura-
uit
,
1262. annis. fcilicet anno
dominii^oy.nec
adhuc
apparetaliquodfignum
liberationis
ipforum
:
proptcr
quod
moraliter
fignat pcenam
a:ternam,
veritatis illufo
ribus
infligendam.
24/d>co,c:fc.Pofita
pjna
illuforu
veritatis,hic?fcqnetcr
t
defcri-
^l
a
Lapidem
l
^l ^
Lapidem
<juem
Jj,m,nT;
^didcantei
n-
ftdamenti
-^ i

nni. hc-probauerutyhic
) drmiiVi
faduseft
ittca-
e]indatun]
pi,t
ani^uli , vi
'^''-
'''
riMcilicetillu
fores.
*
Cyrillus.
DiciturChri
ftus
lapisan-
ciltatio-
gularis, qui
vnum,qunn
fc
populum
j
gentium,
&
populum
If-
rael coniun-
xit,&
ex vtro
que
vnu
po-
pulumfccit,
& idem fun-
B
daraetum eft
^N
didu
,
quod
jf
uper- fm)tamemu
c-
|j
liud tiullus
pO'
W
teftponere,prx
^"""^tirideiucdpcfi
tmeft,
quieftCh
b Sola vtxuti^
*
Gregorius
Ifai^
Cap.XXVIlI.
b Chriftum. cfGentM &
ludioscopulantem. d
fA Deo. e
fQ^o
r?d;.n;tut m
s
^"''"f
- - --.
-^. _--.,-
-"
.i<i^co.
cn<^orffai.nitut mundu.
Sion
lapidem angularem
,
lapidcm probatum prcdoTum ,
t mfun
atEcU.U*. bfSc.Hcct. cTInillura. TLXX.non confundctur.
!m raoram fccer.tis
evpcaa eum.
da
- .
, },. ,, ,
TQiiarereretribut^onem, Tfer t.lium meum"
amcntofundatum .T
Quicrcdidcricnontfcftiner,&ponam
t iii
aTMeo,>iUiapateinonmdicatquemquam. Tiuftoexamine.
bTVttcddat
vnicuique ifcundu.n
oicra fua.
aj
....
r,

n

h f^
'IfMulntudo
tormcrtorum.
pondcre
iudjcium,&
lultitiam in menfura .
Et t fubuertet
prando
a
Tlpfum
diabolum.vcl
ipfosqui
in eo
fjpem
habuaunt.
bTD.abo'um
quem putabant proteft^nem fuam.
^ , 1
S
'TTribuhtionum.
ipcm mendacij
&
t
protedionem.
Aquxinundabunr,& delebitur
a
T'^"!

'''X. b
"iCirod pciculDrtiscumdiabolo.
focdu5 veflrum cum
mortc,
&: t
pacfbum
veftrum cum inferno non
a
1 De
quo
dixiftis:Non veniet
fup
nos. TMottis vel
captiuitatis Scnnachib vel Nabuchodonofot
n L-* rl II

1
bTVtlvencnr
cTCoculr,bit vos cum
tranfierit:
Itabit .
l-lagcllum
inundans
,
cum
tranlienc, eritis ei in
conculca-
a
TQuja.
b
'Delhuet
tioncm.Quando'cunq; pcrtranfierit^tollet
vo.<;.
Quoniam mane di-
^TD.Iuculumquaiidub.a.ux.
.fContinue. f'-!
inptofperis quam
.d.erlis
fentinisdommiiram
iuculopertranlibitindie &innoae,
&
tantummodofolavexatio
aTFacietvosinic)
igereveracircquxdixcruntptophetx. bTVertio. c TNon caoictmr X, ,^.,..

ail r^
TDominuad.crValemquafi^adJxorcm.
d
TMetaphor.. pudiciSi LT^^Ucrx vxoris""
intcilcetum dabit auditui .
Coanguftatum
eft enim ftratum
,
ita vt
a
INcmopoteltduobusdominitferuire. Non
poteftis Deo feruite &
Mammonx.
1
1 ! /-
11
TQji"' '>')
'dola.vtmeisftuaiiscomplcxibus.*
t alterdecidat, 6c
tpallium
Brcucvtrunqueoperirenonpotcft.
a
TQuia Upidern recipere nolucrunt. b
TAn
ftab.t Ccut ftetit in raonte}
QMafi non
pui.,ubit pro voMs
ficut fect conita PhiUrtcos & Gabaonitas. c Tlratus eft. lofue
jugnante
ae dic^te:Stet lol l
lunafsc fpatio
.
, . .
t r ^''"''{^'^''"'""''''''ealicnigenisperieruutmulti.
Sicutenimin
montctdiuiliomiltabitdominus,
ficutin
viilequ^
riflusltfm. uid auxilio
domini diuifit
viiios a
j ,
.

uerfa loca
difperfit , vnde locus
Hocdercprobisdixit
propheta,quia
vi-
delicet
i6z
dclicet
jctcrna D
1
non
intelligut
2
nifi cum
pro
temporalibus tturbetur
iam fine
eme
l3<if'""C"'u
;
datione
pu-
""' ^*'"'""^-
6 piUntUl-.
tunc
fverrct.pur-
iniquuscfiuatgabiu
&
infrudtuo-
8
fxpoenitentix
9 fc
ignibus
in-
10
flammat,duci
11
adfupplicium
12
timet,
praefen-
ij tem vitam ex
H defiderio reti-
15 net.
Lxx.Dz/ci-
'^
te audire
angu-
17
^wf/.q.d.pleni
18
malisintclligc
19 tis
complctas
^
prophetias,&
E
^ ^
difcetis crcde-
*
reprophctis.
32 C Skut
Chim.
toperimenta
phiiifth9os?.-er
24
gregatos fupcr praim./i^.c.
2J vcnicns Da-
i.Rcg.^.c.
mortuis,
&
pcr-
ille
Baalpharafim
^
nomen
NICOLAVS DE
LYRA.
fuit
inSion
perpraiicationein Chrifti: quia
pluries
in
templo
ex:-
fttntein
monteSion
prMicauit: Etqulain
monte Sion
fuam rcfir
reaionem
difcipulis manifeflauit
: &
ibidemfuper apuftolosfpiri-
tunifinHum
tnfigno vtftbili miftt,
C
I
Lapidem. ideft
Chr
flum,uui dicitur
lapis
Daniel.2.-.Li-
pisqui percuflerat
ftatuam
, faflus cft mons manus.
a
Lapidem probatum
. multis
peri,i.utionibus
in
fua paf-
fione,&
approbatum
aDio Pati
e,& quod
hoc
intelltgatur
de Chri
fload literam etiam
jecundum
Iudaos,patttper
translatione Cbal
daicam
qu^tfic habtt^Eccc
cgo
fiatuens in Sion
r^cm
Mcf-
fiam
rcgem potcntem
angularcm ,
cjuia
tx luciats & Centi-
bustanquamexduobus
parietibus fimuliunH's fecitvnameccl'-
pam,ftcundum
quod
dicitur
/o.io.cAliasoues habeo
qneno
funtcxhocouili,
&
illasoportet mcadduccre, &fict
vnum
ouile,& vnus
paftor.
5
Pretiofum. Hur>,anitas enim
Cbrifii coniunaione ad deita
tem
habetquodammodo infinitum -palorem .
4
In fu ndamento
fundatu m . Hoc dicitw
, quia
apofloli
aliquandodicuntur eccled^
f^ndamcnta,i_y4poc.u
d Murus ci-
uitatis habens
fundamenta
duodecim:famt hoc
eisfdum
conuenit
inquantuni iinituntur
ipfi Chrifto.
^a r^"^' ^^^X^^ldcrit
. Hoc
poteft referr,
ad diaum
Ifaia , &ftc
eftjenjus
:
Qui crcdidcrit. mihi
denuntianti
aduentum Chrifti
primum.
6 Non
feftinet. Sic
intelUgendo
rerbum
meum,^ Chriflusfla
tim(it
venturus,quia
adhuc
eft
longum tempus
. ^
tempore ]fai
ffque adtempus Chriftifluxeruntanni
quingenti velcirciter.Alio
, fnodopotcft rtftrri
ad
ipfum Chriftum,^ftc
eftfenfus,qui
credide-
trit.fciticet doarinx Chriiii :
quia plurics
luutus
fuit
de
aduetufuo
adtudicium,vtpatet
ex
pr^diais
.T^on feftinct.'wo
expecietpa-
tienter
tempus
a Deo
determinatum
,
vnde&apoftols
qu<erenti-
bus de
tempore huius
aduentus,.Aa. l.a.
refpondit
: Non cft ve
llrum noflc
tcmpora
vel
momcnta,&c.
7
Etponam.
Hic
confequenter dcjcribitur
pcena
ludsorum
acerbitas,pro
morte
Chrifti
nequiter procurata,cum dicitur.Et
po
mm.ided
puniam
eos
fecundumdcmcrita.
8
Et
fubucrtct
grando. idefl exercitus
l{omanorum cum
raagnoftrepiin
veniens ad modum
grandinis defiendentis.
9
Spcm mcndacij.
quiafperabwt
euadere
infultum exenitus
h9iani,mtda(iierprocurando
mortem
Chrifli,vtpr^diaum cft.
10
tl}pto\.c(kxoncm.
exljdcmendacioJpCYatam.
1 1
Aqug
11
AqucB.
tribulationum,
1 2
Inundabunt.
ideft
ftmpliciter auferent ,
ftcnt aqua
inur,-
dantes
rapiunt qux inucmunt:ideo
fubdnur.
1
1 Et dcleb itur.
quia
vos muadet ineuitabHiter : a
principio
tnim
obftdionisper B^manosfuerunt
decies centum miliamortuo-
rum,vt diaum cfl
fupra.
F
14
Etpaftumveftrum. quiaobftinitiinfuainfidelitatedi-
traaifu runtfecundum
animas
adpcenam gehenn^.
1
j
Flagcllum
inundans..ejrw/m
i<ow4o->w
valdepoter.
(5 Dum tranfierit.
adterramveflram.
17 Eritisei in conculcationem .
quantumad
mortuos.
8
Quandocunque.
quantum
ad
captiuos.
19
Quoniam mane.
idefl
quocunque tempore
vel hora ve-
nerit,contihget
vobisfine dilatioue ifla
miferia,
ao Ettantummodo.
TntdixitenimChriflushancdeflruBio
nempluries:vtpatetinEuangeltjs:fednoluerunt
crederc
donecfen
Jerunt per experientiam.
21
Conguftatum. idefl cor humanum non
potefl capere fi-
mul Deum &
diabolum,fed
fufcepto diaboloper peccatum , exit
Dtus:&
econuerfofufcepto Deoper charitatem,exit diabolus.
22
Etpalliumbrcue. Jcilicet
amoris.
a
}
Vtrunqu
e
operire. quia
diabolus non
potefl operari pal
lio charitatis,nec Deus
pallio
amoris male
inHammantis :
&quia
Jud^i
a
feeieccrant
Deum
humanatum,
&per confequefis recepe-
rant diabolum dominum ex
quo
merito
debebatjequi diaapunitio.
24
Sicut cnim.^K
tanguntur
breuiter
du^ hiftori<t.
Trima ha
betur
2.[{eg. y.vbt dicituY,quod
virtute diuina
Thiliflhiei veniVtes
contra
Dauidfuerunt
debtllati
&fugerunt relinquentes idolafua,
&tunc dixit Dauid:
Diuifit
dominus inimicos mcos
ficut
diuiduti-
tur
aqux
, &
propter
hoc vocatus
eft
Ivc us ille
Baalpharafim
,
idefi
campHS diuifiohum fecutidupi
Hebrixos . Secunda
hiftoria
habetur
lojue.t
o.c.vbi dixit
tofut:
Sol nc moucaris contra
Gabaon,
&
ftcftetitfolimmobilis donecfimunteius
aduerjdrij
totaliti r de
bellati.Eji trgo Jcnfus quodfcut
tunc dominus
oltendit iramfuam
tempore
Dauid contra
Thdiflbios,&
tempore lofue
contra Chana
nxos
,
fic
oftendit iram
fuam
contra
illufores
veritatis
pr/ediaos
:
ideofuhdiiur.
2J
Yt{zcmoipns(u\XVt\.
ideflvindiaam de
peccatorihus.
.
Quia tamcn
puniri
non
efl jibi proprium,fed magis mijereri &par
cerr,fecundumquod
dttit
ectlefia.
Deus cui
propriumcft
mi-
ferer 1
fempcr
&
pzrccic.punire
autem conuemt
ciper
accidens
Jcilicct propier
hominum
malitiam,ideofubditur.
*
Alicnum
.
- . .
fJliO^^.J[LlTEl{:
dclcr.bit
ftabUitas vcritatis
cathoUcac, fuprd pctra
firmS
fciliccc
.fChriflum
fundatz,proptcr quod
fcnfiislitc-aliscft cc
fpintualis,ncc
occurric alius cducnicncior
hicponcdus.;
Tom.4.
I
4
26
? Gloforci.
&Nicolai
de
Lyra 2^4
^ . - . ^ - ^ r- '.^ r. \ vT / # t
a fHoe eft,irafcur
nunc vt tunc conna
impios
vt faciat
opu
fiiuni? Non
quianon
elt opus
nei
pcrdcre cjuoscreauit
. b
tNon.quiaalienura.
cftinGabaon irjfcetur,
vcfaciatopus
fuum? t Alienum
5^Idera tepetitalijsvertiij.
Non.quia.
cft
opus
cius,vt
opcrctur opus
fuum ?
Peregrinum
cft
opus
a
TVos quidicitis-.Maiidarcinaiida. b1?rophetis. cTSupervos,
Tt noiieuadatU. f
Funibuspeciatotuinfnotumquifqueconftringitar.
cius ab co- Et nunc noliteilluderc^neforte
t
cdnftringan-
a TPeccjtorum
uel
capiiuiiaiis qui
iam non differtur t b
QuaC:Cito
vcuiet ve-
Ciacaptiuitas.utaudiuiadomino,
veldiesiudicij.
turvincuIaveftra.Confummationemcnim f
&abreuia-
tionemaudiuiadomino
Deo cxcrcituum
fiiper
vniuer-
aiIuJxornmvrIomniuin. bfldeo. dViri illufoies. fScribarJcrharifxi.
fam terram. Auribus
pcrcipitc
& audite vocemmcam ,
a
TDiligcnter.
b
TSemper.
dcitati
confpui,
fla- d
attcndite& audicc
cloquiummeum. Nunquid
tota dic
cdlari, crucifigi.
* - . . ..-'. . ,..,,.
p
Et nunc nolite
nomen
acccpit.
a ^lienum
opus.Cy-
A
piJs proprium
Dci a
t<5^od pro- q(\ mifereri
, parce-
pric
non cil
fe^cojjjonare.Noh
opu.ciu.
fiium fed alicnum,
cftirafci,
punirc^
b
Hem..m
Grcg.
Inmundu
EiccJu^cm
. venict ,
vt faciat o-
pus
fuum
,
f. rcdi- c
jjiat
gcnus
huma-
.
ru Scd ab
iplb
cft
alicnum
opus
cius
Non
conucnit .n.
fam fidei
gratiam,
D
qux exiguisverbo
rumperiodiscom-
prchenfa,nonvta
Mofelexillatantu
ludxis,
fed cundis
terra: liabitatorib.
"f^"'i
datacft.
, .,
tabbi
Pius& mifericors
Deus
genus
huma
2
J
4
d
'himquid
tota .
5
~
6
7
8
vt frudum
operis
affe-
num
boni
rat,aratvtagricola
9
vomerepr^dicatio
nis,
profcindit
vcr-
bcre
tribulationis, i&cc
l^nbida
* Theodorctus .
Monetipfosne
Ix-
tcntur &
exultent,
neq;fidantproprijs
viribus,ne
hxc vui
ciniaeosopprimat,
& ne
impUcentur
jtfg!Ka.
his malis anx difta
^*^'""-_gfunt.Aitenimpro-
pheta
, ha:c omnia
qu^dixit.audiuifle
a Deo,cuius fermo
veruscft.
:
Cyrillus
. Non
oportet
Chrifto il-
ludere&infultare,
ne
permittat
vos
Deuspermanerein
vinculis
Icgis
vetc-
risi&
non iiluftrari
luce
euangelica.
*
Procopius
. Eft
cnim Icx
ipfa
vincu
lum ,
qujc
iuftum
ffal..
qUidcm
efticiat ne
10
a f
Aiator. bTNon. cfSed. fCumtrah.
"d
tCura
farculoaciaftto.
arabit
ara'ns,vt
ferai?profcindct,
&farrie
1 1 humum fuam?
^^^^^ ^^^^
afCommunicaueritxquauerit.
b 1 Superficiem
. fGith, II . T
'
genusleguininisfimilcciminoinquaniitate.fed nigtico- ,, CaptUUtatC
COm-
lotis.&inpanedulcoiandorpargitur.
^
"
git & hOC
eft:?^-
1V'Cis
Nonne ciim
adxquauerit
facicmeius j
fercttgith,
&ci-
13
quidtota.
3 TConuenienti loco).
Non eadem lellus
patit
omnia.
1
4 g Gith, ^
ciTHtnum,
minumfparget,8^ponettriticumtperordincm,&hor-
15
Cith
&ciminum,
E
a
5"Viciam
enim in circumitu meHiiim (olet feminati.
qUcC
in
Virga
CXCU"
dcumt&
mihum 5c t viciam in finibus fuis ? Et crudiet il-
tiuntur,Getes,qux
^ "'
*
fApricoUin.
a^ni^cretioiie.vl difcrete&tenipeftiue vnumquodquefiat,aliasfacia'.
COgnitioncm
Dci
lumDeusiuus,
iniiidicio
docebitillum. Non enim in
^6
nonhabent,inteIU
a
fCum tritura; terapus
fuctit.
t /crris triturabitur
gith
,
ncc rota
plauftri fupcr
ciminum
drcumhibit:fcd in
virga
excutictur
gith,&
ciminum in ba
3
^Serris &
paluftro.
culo,
panisautem
comminuetMr. Vcrum non in
perpc-
a
Quialalujbunturiipaenituciintfaluiemindieiudicij.
v Aliud eft enim
elleimpium , aliud
gunturqujemmus
punientur.Triticii
& hordeum vndc
panisfit.Iudeiprga
17 minentes
cognitio
18
neDei:
Vel,mali
prjelatiecclcfia:,&
principes
huius fe
culi,qui punientur
1 f,


'T- r

K t: L- ^j
grauiorib.tormea
f
plauftri,nccvngiilisfuiscommmucteum.t,thocadomi-
15
tis.f^el,gith,&c.Sin\
no Deo cxcrcituum
exiuit,vtmirabilefacerct confilium,
^
plices&idiot?,qui
a<fSecundiim quamplu^exigit
ab
eis,!jui plus acceperunt.
ndem
aCCCpta
ma-
peccatorem
elTe. b
f Panem.
tuumtriturans
triturabitillum,
neque
vcxabit cum rota
a YSeirsrummilaiibus.
b
^
jL<.oia
plauftii. i Alias
hxcdiflipaiio.
f
Hxc
Hifpenfatio.
&
magnificaret
iuftitiam.
2t
minem,fcd
adpocnas
veluticonftridosferuet. Quin
&
Dauid
ip(c
cum ad
gratiam pcr
fidem alacriter
prope-
rarefuaderct,D/>2j94?j
7^/^/^
eorw,inquit.
"c
Conjumat{onem,&c.
*
Procopius. Idefl,compendio-
fam
leviuentes corru-
/
pere.
Frumentum,
ecclefix
Sacerdotes,clauem
fcicntije habentes.
f Et boc a dommo Dto exiuit. *
Procopius
.
porten-
tum & admiratione
dignum
vocat
,
quod
Ifraeli tantis
pcccatoru
fordib.
inquinato,mifericordise
locus
pateat-
CAP.
1
NICOLAVS DE LYRA.
* t Alienum
e^.q.d.opuspumendi
non inen ei
cxfua
conditio-
ne,fedex
malorum
tranfgrejfione.
Z Et nunc . Hic
confequenter agitur
de
punitione qutc
ertt in
fi
nali
tudicio,cum
dicitur.Et nunc .
ideft
poft
dejlruclioiiem
ciuita-
tisper
t{f;manos,
3
Nolliteilludere.
virtutemEuangelicteprjidicationis.
4
Ne forte .
posna
irremediabili in iudicio
finali.ideo fubditur.
5
Confumationcm enim .
fcilicet
mundi, & abbreuia-
tionem.ideiiirifra breuetempusrefpeBu
aternitalis.
6 Audiui a domino .
quieftregulaveritatis.
7 Super
vniucrfam terram . malos
generaliter puniendo
pasnairremcdiabili,
&bonos
pmmiando
gloria
interminabili .
8 Auribus
percipite
, idcH attendile
ddigenter ifla.
Et
ponit
exemplum adlncjen/tbile:
&
ftimb quantum
ad
prxrniationem
bonorum,dicens.
^ Nunquid
totadic.
idefl fmgulis
diebus continue,
10 Arabit arans.Tf
feratfemenfuum
in
agro.
11 Profcindet.
cumaratrovclUgone.
j 2 Et farnet .
ideft purgabit
a
fentibus
&herbis nociuis.
q,d,
non.idiojuhditur.
1 3
Nonne cum
ada:quauerit
facicm cius .
ideft fuperji-
ttem tcrra
perfeSle difpojutrit adrecipiendum Jemina.
14
Seret
gith.fecundum glofjamgenus
eft leguminis ciminoff
Triile.
15
Et
ponet
triticu m
.i.ponetfemina
ordinatb
fecundum
ra^
riam
dij^ojiiioneni terra,
cuius
vnapars
cfl
apta vmfemini,aliera
I alteri.
alteri . Terbac
intelligitur, quod'Chriftus qui eft agricola agrifui
ejui
eft ecclejta peraBo
fmali iudicio
ponet
eleios
fuos
in
diftintis
manftonibusjilorite fecundum
varia eorum
merita:propter quoxl
di
citio.
i4.a. Indomopatrismei-man
multxfunt.
1 6 Non enim in Cenis.Hic
ponitur exepltm depunitione
ma
lorum,quia
terra
nafcentia
colle&a non
ftmiliter trituranturfeu
ex
ciitiuntur
vniformiter,fcd aliqua
cum leuiori
inftrumento , vtpoti
cum
virga,vt
ciminum &
ftmHia..AUa
autem triturantnr cum in-
^^^
flrumentisferreis &ponderojis.
Similiter
infinali iudicio,vbi
erit
yattj|
vniuerfalispeccatorucolteBio,
non omnes
vniformiter punienturt
fedaliquigrauius&alij
minus
grauiterfecundU
eoru demerita . Et
fecundum
hoc
intelligitur ifta parabola.T^ec mirandTi,quod per
ea
demfemina intelUgantur iuHipremiandi
&
peccatores puniendi
:
quia
hoc
eflpropter
identitatem naturx in
ipfis , fedeft
varietas in
meritis & demeriti^.
17
Panisautem.
idefttriticumvndefltpanis ,quodcomm:
nuitur inter molas.
18 Verumnon in
pcnpetuum.Hocreferturadpcenastem
porales,quibus
Deus
Jecundum ordmemfapientixfuie aliquandopi*
nitpeccatores
ad corrtBionem eorum,vel
ad terrorem aliorum, &
talis
punitio ceffabit
in
iudicio,&fuccedet p^na,itterna, qua
Deus
conmittet exectttioni damonum
quibus
erunt
fubie5ii inpanaqui
antefueratit eisfubie8iin cidpa.
19
EthocadominoDeo.
tanquamverbumirretraHabile.
%o
Vt mirabile faceret .
quia nullusfcit
in
quaparte fit fu-
turus
Jcilicet pramij
vel
pana
finalis.
I Et
magnificaret
iuftitiam .
quia
finale
iudicium omni-
bus
apparebit luftum.
^
^ CAP.
ADDITIO
I. vbidiciturintranslationenoftra:^onie^inet.inHehroh(i-
t
In
cap.
aJ. ihi dicitm in
pcftiUa
.
Qui
crediderit non feftin. hetur
quoddam
verbum
quodftgnificat indifferenter,
no
feftinet,vel
ybi
"
i6^
AddItlO.
>n'. 6,
et.
fel
non
ftflinabit
.
Etinfecundo
pgnificato efifenfus: Qyod qui
Credidcrit
doftrin.x Chri^li ,
de
tfuo hicloquim nonfeftinabu
ad credendum
eo
(juoddo^rina
Chrilii maxmi ei
fuprafenfum ho.
tninis . Vnde
, &
difcipuli
Chrifli
,,qui
eius doHrinam continub
tudierunt, & eius miracula viderunt, non tamen
feflinauerunt
cre
dere,
vnde eis dicitur etiam
pofi refurreiiionem
: Otardi COrde
adcrcdendum.
A D D I T I O 11.
Ineocap.
rbi dicitur in
poflilla.
Sicut cnini in'monte
diuifionum.
^d
vlteriorem deciarationem huius
quod
dicitur hic : Sic enim
in monte diuiftonum,(fc. vfque
ad
finem conftderandum ,
quod
ha
due billoriie
q
hic
tangutur, fcilicet
de monte
diuiftonis,
&de val~
U Gabaon ,videntur pToprie referenda
ad duos aduentus
Chrifli,
in
quorum
vtroque
iudicium mundi
confideratur
.
Islam
in
prirno
fuit
iudicium
difcretionis, feu jeparationis ,fecundum quodfepara'
ti
fuerunt
credentes ab
infidelibus . De
quo
iudicio loan. i z. e.
Nunc
iudiciumeft mundi, &ad hoc iudicium
refertur,quod
dicitur hic . Sicut in monte
diuiftouumftabit
dominus
, idefl
iudi-
cio
difcretiomSifeufeparmionis.Infecundd
vero aduetu erit vniuer
faie
iudicium in valle
Iofaphat,in quo iudiciumfinaliterreprobos pu
nientur
. u4d
quad
iudicium
refertur
illud
,
quod
hic dicitur : Sicut
in valle,
qu
efl
in Gabaon
irafcitur: quia
in eodem iudicio
fol
itt-
fiitia
lians ad iudicandum contra damnatos
irafcetur, fcilicet
figna
irte
ojiendendo.
Et
quia
in
primo
aduentu
opus redemptionis
huina-
. ni
generis,
Chrisius
expleuit per pafftonem,quam fuftinuit ,
quf
nS
"*
couueniteius deitati,
ideofubditur:
Vt
faciatopusfuum,alie-
num cft
opus
cius; vbi
gtoffa:& efl
Gregor.
In mundum veniet
ytfaciatopusfuum,fcilicetredimatgenushumanum, fed abipf
ttUenum
efi opus
eius .
t^on
enim conuenit deitati
conf^ui, fiagel-
lari,
crucifigi.
Hxc
inglo.
Et notandum ,
qubd
ifle
modus
exponendi
huitts
quod
dicitur :
AUenumeft
opus
eius,&C.
^idetur
verior,quam
dicere
quoi
punire
non
eftproprium
Deo
,fed magisparcere,
&
mifercri ,
pro

Mt in
pofiiila
. Tunc
quia
licet verum
efl ,
quodDeo propriumefl
ntifereriinquantu
ad
tpfum propridpertinet
releuare
defedus
alio-
rum,
non tamen videtur concedendum ,
quod opus puniendipecca-
tores
efl
alienum d Deo: cum hoc
opus pertineat
ad veritatem
iufli-
tii,qu
Dco maxime
competit
,vtfacrafcriptura inquampluri-
vus locis
teflatur
. Tum
quia opus puniendi tranfgrejjores
eii bo^
tiumftmpliciur
,
licet
fecundum quidfcilicet rejpe&upunilihabeae
tationem
malifcilicet pan.
Confiat
autem
,
quod
omne
opus
bonu
Deo maxime
competit
, &fic palet qubdptiniredelinquentesfecun
dum ordiiiem
diuin^ iuflitije
non eft dicendum
effe
aUenum
opus
Deo, licetmifererifit
Deo maximh
proprium
.
Infecurulo
verb
aduentu,quia
iudicium
vniuerfalc competit
Chri
floetiam fecundum, quodhomo. Vnde loa.
J.c. Poteftateni
dcdit ei iudicium faccrc
,
quia
filius hominis eft.
1^
e
qui"
dem
potefias
etiam
jeextendic
ad
Angelos , vnde
.Apofiolus
x.
Corint. 6. a. Nefcitis
quoniam Angclos
iudicabimus.
fciUcetauHoritate
Chrifit , ideo
fequitut
:
vtoperetur opus Juum,
peregrinum
eil
opus
eius .
l\(am ficut
alienum
efl, idefl
non conue-
viens deitati
ftagellari,
&
cruciftgi
,
ita
peregrinum
efi humanita-
U omnes
homines,
&
.Angelosiudicare nifl
ex vnione ad
verbum,
^
alijs gratijs
in
Chriflo/ingularibushecei
competerent. Etquia
ifiaftcjuntalta fttpra fenfumhominum',
vt in
infidelibui
lumine
fideicarentibus,
quandoque
ludibria videantur
,ideofubditur
: Ec
nunc nolite
illudere,
nc
forteconftringantur
vincula vc
ftra . Confummationcm enim
,
& abbreuiationcm au-
diui a domino.
q.
d.
proptertales iUuftones
ordinata
efl
d Deo
conjummatio
Mreuiata .
Quodintelligitur
de
captiuitate Baby-
ionica,
vel
I[omana
. Et
quia
ad credenda
illa,
qu^
dixcrat de Chri-
fto effe
atiena
,
&
peregrina ,
videntur
difpofttiones
humanx , &
diuinaauxilia,ideofubdttur:
AuribuspcrcipitC,
&C. Nun-
quid
totadie arabitarans , &c. ()uod
quidem exemplum
non
videtur
referendum
ad
finalem
prxmiationem
bonorum . Tum
quia infutura remuneraiione valde
improprid
eleHi
dicerenlurpo-
ni, vt
femina
. Semina
enim, dicuntur
ejje
in hac
vitt,
in
Jcriptu-
ra,vt cum diciturin
Tfalm. Euntesibant,
&
flebantmitten-
tes femina fua . FruHus verb
feminum,proprii
dicuntur
ejje
in
yita alta in
qua manipuli
rerum
fcminatarum
portantur ,
vnde di-
(it
Vcnientes venicnt cum exultationc
portantes
mani-
pulosfuos. Tunc
quia
hic dicit
Tropbeta: Etponct
triticum
per
ordincm,
&
hordcum,&c. flatim
fubiungit
: Et crudicc
iUumDeus fuus in iudicio doccbit
iVM.Conflat autt-
,
quod
mfiruli
fiaiu beatorum
cefjat
cruditio
, &doHrina ,
quia
tunc
omnes
eleiU
eruntperfeiU
in domino doBi ,
vt
infra j^. cap.
Et
idco hoc
exemplum
videtur
potius effe refetendum
ad itla
,
quxfa-
cit Dews
mifericorditcr circa
genus
ijumanum , vt credant
qu^ adfa
lutempcrtinent, & bonum
Jruclum afferant
more boni
agncot^
,
quimultai
^diuerfa opera
in
agrumfuumfacit
,
vt
benefruHtfi-
^
~ ""
cet.vn-
266
cet.vnde in hoe
locoglo.fic
dicit:
Pius,& mifericors
dominus
genus
liumanum, vtfruHum
boni
opet
is
ajjerat ,
arat vt
agricola
vomerepriidicationis ,profcinditverberetribulationis : nunc
pe-
fle ,
nunc
captiuitate corrigit , &hoc
efl
quod
dicit:
Nunqu
id to
ta dic. Hec in
glof. Fbinotandum^
quod
in hoc
quod d/ti-.Nu-
quidtOtadie./efKnrfw
hanc
expofitionem,quevalde proprie eji
Tropheta monetauditores,quos
ante
adattentionem excitauerat
fit
fra
dicens :
Auribus
percipitC,&C.
vt
afiiment,
quodfmt agri
colanon tota
diearat,Jic
Deus non
femperfaciet
difpofttiones ijtas
fed
tantum
vfque
ad
tempHS futurum,
ex
qua conftderatione
audi-
tores
difcreti adpcenitentiam
reuocantur .
Qund autcm
fequitur
in
Utera : Non enim in ferris triturabitur
Gith,
&c.
referendii
videturaddiuerjum
modum mottis eleBorum.
Toffet
enim
aliquis qu^rere ,
ex
quo
omnes
iuSli cum de hac vi.
ta
tranfeuntfunt
inflatugratie ,
per quam
vitam
marentur,
quare
aliqui
eorum
moriuntur,
in maximis tormcntis
, &
alij
leuiter hac
vitam tranfeunt
? ad
quod refpondendum pcr exemplum
decoUe-
Hione
fiucluum diuerforum. Quorum
aliqui
cum
duritia, &
afperi-
tate
colliguntur,ficut
bladum de
quofitpanis..Alif verbleuiterper
leuem
excuffionem
virga,
vel baculi
, (^ir hoc
cfl
quod
dicitur : N5
cnim in ferris triturabitur Gith
,
nec rota
plauftri fupcr
ciminum circumibit ,
fuppleficut fuper bladum:Jed
in
virga
excntietur
Gith, &ciminum in
baculo,fcilicet
leuiter
,
panis
ante
comminuetur
, fcilicetferris,
&plauflris, proutinglof Sedquia
poffet quis
dicere
, qubd
licet res
qu^
deducit in
exemplumftt vera,
tamen
ackpropofitum
non
vidcturpe)tinere,eo qubd
videtur
iuflitie
Dei
effe incor,fonum ,
qubd
in his
qui
in
fiatu
gratix
exeunt de hac
vita
,tatttainueniatur diuerfitas inipfo
modomortis:
jldquod
dupiiciter refpondet.
Trimb dicens :
Vcrumtamcn non in
pec
petuum
triturans
tnt\lt^h[t.quafidicat
momentanea
funt i/ia
tormentarefpeduperpetupr^miationis ,
in
qua
omnia reducentur
ad veram
iufiitiam
. Secundo
refpondetfic
. Et hoc d domiio Deo
exercituum exibit, vt
mirahilefaceretconfilium , &
magnificaret
iufiitiam
.
quafi dicatfecundum confilium
diuinim , mirabtle
, ifta
exeunt, vtmagnificet iuflitiam.
Gloffa
interiincaris
fecundura
quam pltts exigit
ab eis
,
quiplura acceperunt.
B^
E T L l ^. In
cap. vigefimo
oBaud cerca il-
lumpa/Jum: Alicnumopuscft.
TomUalor dicit,
qubdper
hoc
inteiligitur opus iufliti^
Dei
quod
esi alienum
,
inquantum
alie
num
diflinguitur
contra
proprium ,
idcircoficut
Deo
proprium
ejl
mifereri , ita
punire
dicitur hic Deo alienum
,
quia
etiam
putiit
cir-
ca
condignum
.
Burgen.
iniiat ratiombus
,qu<e
ex diio
pofiiUato-
risfuntfolut^
.
T^am
cum dicit
iuftitiam , &
veritattm,fecundum
quam punitttr iniquits bonum/impliciter^
&c.
T^onncgatpcftitla-
tor:
fedloquiturfolumfecundum comparationem proprjf,
vi
dijiin-
guitur
contra alienum ,
qnifunt
modi dicendi . Dicitur
ergo qubd
Jccundum
effeiufiitia
, & veritas
, &
mifericordia funtvnum
in
Deo &
teque propriafccundum e/fe
,
fed
non
fecundum dici,argu-
tnentum
igitur quod
facit Burg. contrapoHil. &fanium
Thom,
optimheducitur
contra
expofitionem Burg.quam
dicit verioicm
quamuis
in continuam .
Exponit
enim
Burg.
iUum
pajfum
de
opere
tedemptionisdicens: Idopus
Deo
e/fe
alienum ,
nam non conuenit
deitati
confpui,flageUari, crucifigi
. Tunc
arguitur fic:
Ita
verh,&
cathoiice dicimm: Deum
conJputum,flageUatHm , ^
crucifixum:
ftcut
de
Virgine natum, ^neutrum
e/i alienum
, nifi
vt
difiingui'.
tur contra
proprium
idioma : Communicatione enim idiomatum ita
yerumefi Deum
confpui
, ficut
d
puero fecundum Damafce. fieUas
creari. Etmirandum
,
quod
tam
folubiliratione
Burg. contrafuii
magifirumfanBum
Thom. laborat
,
quemtamen pra
cunBis cole-
re
confucuit Burg.
etiam
notatpoHillatorem exponentemJeminatic-
ticm,
pro
retributione
finati .
Burg.
enim
vult,quodfemenjcrendo,
vt
faciat fruBum ,
pertinet
ad
pr^fentem
vitam
,
non
futuram, &
maximhquia defignificato per femen fequitur
:
Erudiet illuni
Dcus,
&docebit illum .
Vam eruditio,& dodrina,
prout ipfe
yult
, ce/fabunt infutura
vita
,
quando
omnes erunt
perfeHi
. Sed
&iUud videtur
improprib appropriari pr^fentifiatui. namfimo-
di/eminandi,
&
plantandipropterfrutium , quivenitd fruitione
habent
aliquam appropriationem
adfiatum via
,
in
quo eftfruBus
&
fruitio imperfella,
mutiomaiorem habent
appropriationem
ad
fiatum
gtorite
in
quo efl fruBtis ,
&
fruitio
perfetii/Jima
.
Etfi
Chri/iusfeminatiuftos
interramorientium
,
proprij/fimeeosplan-
tat
, &Jeminat
in terra viuentium .
Etfaluo
iudicio mcliori mi-
nus erudite videtur
diium,
in vita beata eruditionem
, &do3ri-
nam
cefidre, qiiiafic
dicens
deliruit afius hierarchicos ,
qui
aius
non
diftrahunt
d
perfeHione ,
vt dicit Beatus
Dionyftus
de ccelefii
Inerarchia : nec dicit
tmperfctiionem
in vita beata
accipere
doiiri
nam , ftcut
nec
efie
:
Ideoftcut Chri/ius accepit
d
patre ejje,
ita, &
doBrinam :
C^ in hoc
fen/u
dicit loan.
-j,
Meadodtrina non cft
mca , /ecundum expofniunem
bcati
Hilartj
ab hoc loco
vfque
ad
cap.^l.
Multa dixit
Burg. qux
non
funt
contraria
po/iiUatc. nifi
fecundum
atiam
applicatmem,qu^
vt dilium
efifupra
non varinnt
catholicam vcritaitm.
Tom.
4.
I
i
i.Far.ii
Aricl
t
Eri.
Regy
Pralm. 17.
XXIX.
^rtel. Adle-
rufalem
compa-
a
tietis afTectu .
qnit
b
fi lognouifles
,
&
tu,
lco Dci . Lco enim
Dei Icrufalem
potctiflima
c
& fortiffima fuit.
4
Procopius
. Aiunt no-
nulli vrbem id nominis
ob id fonitam
eik,
quod
ipfa
Dci auxilio non alitcr
quam
lco fibi rcludantes
diUiparet
.
Ipfam
autcm
qucE alicnigcnarum
crat,
& Icbus vocabatur ,
tum
demum Dauid
cxpugna-
uit,
cum caccos & claudos
"
reludantes,
internccionc
deleuit . Ad hunc modum
Chriftusciusincolascecos
^
& daudos cfle
oftcndir,
cij
eosrcde inccdere diuinu-
que
lumcn admittere nol-
^
le
Scribas,& Pharifxos te-
f
Glof.orcl.&Nico
C A
lai de L i63
P XXIX-
yra
hiclocusProphetaj.quod
D
ipium
rcru ciietus
aperuit.
*
Cyrillus.Hisverbispr^-
dicitur obfidio
lerufalem,
qux
fata cft
poft
crucem
1 1
q
dommi.
"""
Uid.
t
Additlls eft annus
5
e HurnUiaberis . -Jt
Cyril-
& Roinaiiis.
(ua lufereiur a Chal

reTiipluiii,&
altaie.
A
Ariel,
Ariel ciuitas
t
quam
expugnauit
Da-
a T
VfZtc ituni
pio
tuturo.
adannum,folcmmtatcs
*
'^iS^.S^r^^lrl ="
a
1
Finitxfuntadert perietunt
.
Excrciiu Chaldacorum
eudlutas funt:,
&circum- 5
f Quiaditut.i.
uallabo
Ariel,
&
t
erit trilHs ,
& moEiens
,
&
<5
a T Sub lcfu Sacetdote
magno.
b l Vmbra taracn
antiqui
retinens
dignitati,
c Hzcad R.omanain oblidionem.
T Qj^afi
ci'fundaHiuitteinimicituivallo,&coangu(labunt tevndiquc.
eric
mihiqiiafi
Ariel.
Et circundabo
quafi
^
fpheram
in circumitu tuo
,
&iaciam contra 8
te
aggerem,
&munimenta
pona
in obfidio-
"
a 1 rortenis, quzantcdeczleftihusperpiophetas,
8c
piatiiatchas.
nem tuam.
Humiliaberis,de
terra
loqueris,&
a f SignificatdeillopopnlomagosfututosvtSimeon
Magus
.
dehumo
audieturdoquium
tuum. Eterit
quafi phy
thonis dc terra vox
tua,
&de humo
tTamt
_ nuaria
fent Pharifaei
,
& iaftaflfent cetis.-
fuperbas
voces contra do-
anguftj
ftatuseft.HincillaDauidis
g eloquium
tuummullicabit.
Eterit
ficutpul-
Fllij
al:eni inueterati
funt ,
& a
T
Innumerabiiis. b
^ R.manorum.
claudicauerunt a
femitis Juis,
t
Difpcrgen-
b
Expugnauit.
Cum
pote-
tium. tiffima eflet
,
rcpugnanti-
bus
cxcis,
&
claudis,quan-
do loab
primus
domatum
t
Clunw.
cxcclfa confcendit.
C ^dditHs
ejl
annus . Ciim
uis tenuis multitudo t vcntilantiii
te,
&ficut
a
f Qnzfemperin
motu
perttanfit,
&ideonon
poteft
numerari.
t
fauillapertranfiensmultitudo eoruquico-
a
t
Catamitas. b ir Quiafubitoobfcffifunt
anreexpeftatum.
tra te
pr^ualuerunt. Ericq; rcpente,
confeftim
a
T luvltione. b
1 Quodauditumeftanteaduentum
h
Rrm3rotum,& teira mota eft.
minum
,
Hunc ncfcimus
qui
fit dxmonium habec.
Aucrex ludxorum & fi-
milcs voccs
, qui
fene-
Hris &de tcftis
fupboelo-
quio
tonabant,
deprimen-
tur,
& de terra
,
inquit
,
lo-
qucntur.
9 f
Thy
thonis
, &c.
VhytO- i'Viie^
10
nifla,qua:eratin Endorg
IX
necromantiam Samuele,
12
immo dxmonem fufcita-
I
J uit: & huiufmodi futura
14
praedixitinpopuloillo.Ma
nia,infania.
vnde Mani-
ch20s,Manthos,diuinatio
g
Eteritficutpuluis.
4Au-E
guftinus. Loquens
de illo
j^^^^

qui
conuitiabatur Dauid.
"\
'
Ecce
quomodo probatur
Dcum vti cordibus nia-
lorum ad commodum
bonorura. Sicludatradea
tc Chriftus cft vfus
,
fic lu-
15
l6
captiuatieflentaNabucho
^
adomino cxercituii vifitabitur in
tonitruo,
i7
dsiscrucifigentibus
Chri
donofor_, neque templum
habebant
ncqj facrificium,
& hoc
per
multos annos,
&hoc ell annus ad annum
additus .
d
Quaft Spberam
in circumi-
tu tuo .
Templi
fimilitudinem rctincntis
antiquam,
non
magnificentiam.
4
Theodoretus.Quohicprajdidlum eft,fadumnar-
rat Luc.
dices,
Nucabfcoditii eft a tc,
quod
tuc no
plane
a
5" Etiam t elementa vmiicabunt auAoiem.
&comotione
terraz,
&voce
magna
turbinis
a 5 Fulguii:, ^lemplum fignificatcomburemium
.
b^^Homines.
c
f Quiafibi, &fuisdiishoc aflignauerunt
necDeum
'iiusnutu, &virtutehoc
egerant, glorificauerunt
"
b
" " "
&C
tepeftatis&
flammg
ignis
deuoratis.Et erit
ftum , fic diabolo
pefsimo
vtitur ad iandorum vtili-
tatem
,
qui
tamen merito
j.
omnes fuas
pcndunt pce-
nas: Sicvfus cft dominus
^
cxerciru nationum,
& Ro
manoru armis ad vaftitatcm
lud^.aliog paratis
ad
c^d^
h intomtruo. Vififunt Romaniirruerecumtonitruo,
&terra moueri eorum aduentu
,
&cum flamma
ignis
quia
& ciuitatem fuccenderunt,
&
tcmplum
.
^Obnupe-
DluiCo.
Ariel.
NICOLAVS DE LYRA.
Cap.
XXIX.
AE Ariel. Hic
confequcnterloqulturVropheta
co-
tra
illufores
veritatis
generaliter
. Et diuiditur in
duas
partcs: quia primo
dedarat
fuum
prooofitum
&fecundd
remoutt dubium ibi:
Propter
hoc.Pri
ma adhuc in duas
,
quiaprimo
comminatur
populo
captiuitatemper Chald^os, fecundb
per \omanos,
ibi:
Obftupe-
fcite. Vrirna adhuc in
duas,quia primo poputo
comminatur,
(tcu-'
do,ipfum aliquatiter confolatur
more Samaritani
pofi
vinri mordica
tiuu
infundes
oleii
lenitiuu,fecuda,ibi-E\.
crit. Circa
primu
dicitur.
1 Vae
Ariel.^/rt! per ^rietintelligatur ollcditur,cufubditu.r
2 Ariel
ciuitas,qua expugnauit
Dauid. Scilicet
lerufalem,
quam expiignauitin priniipio regnifui
mde
eifcies lebuf. z.Fjg.^.
3
Additus eft annus ad annii.
q.d. appropinquat finis
dura-
tionis
leruf. qa
Chaldtci
defiruxcrunt
eamtepore Sedechia^egis.
4 Solenitates,
&C.
Quia diftruHo tcmplo per
Chatdicos
cefjaue
runt,vnde inHtbrx. babetur-.Vtxciiixiwnt,
&loquitur Trophe
ta
defuturo per
modum
prateriti, propier quodfubditur.
5
Et circumuallabo Ariel . idei
lerufalem, qua
d Chaldm
fuit ohffffa
in cinumuu.
4.
f{eg.
vltimo.
6 Eterit
triftis,&c.
ex
fme,&gladiofuperueniente.
7
tritmihi. Sctlicet
lerufalem.
8
Quafi
Ariel. hoc dicitur ad
exprimendu quare lerufalem
hic
yoiatiir sAriet in toco ifio.
^riet
cnimfecundum hcb.fignat
altare
holocaufiorum:&hoc etiam habetur
E^s^ech. 43.pcr
hoc
autequod
diciiur de
lerufalem
Inc : Erit mihi
quafi
Ariel
,
intetligitttr ^
ficut
altare
holocaujiorum
erat
openu,&
circundatu carnibus ani-
maliu
immolatoru,quia vnapars ponebaturfuper
attare cremanda.
alix autem
partes
dimittebantur circa attare difiribuend Sacer-
dotibus.
dotibus
,
&Leuitis
minifirantibus ,
&atiquie
etiam
offerentibus
fcilicetdehofiijspacificis
: in
defiruBione lerufalem per
Chaldaos
Ciuitasfuit plena
cadaueribus mortuorum intus,& circa,& ftc
ex-
y
ponit
Pya.
Sa.
9
Et
ciic\xnd3bo,Scc.I{cuertitur Vropheta
ad
defcribendu obfi
dionis
modu:quia ficfuit obfeffa
d Chaldm
,
quod
nuUus
poteraj
egredi adfugiendu,nec aliquis
exterior intrare ad ciuitatis auxiliu,
10 Et iaciam contra te
aggcrem.
Scilicet
terram,lapidcs,&
ligna,
ad
imptendumfoffata.
11 Et
munimentapona,&c.
tdmachinasaddeflruendum
muros. 12 Humiliaberis. De-
ieBa d
regno.
i
j
De tcrra
loqueris.
Huia
vutneratiadter'
ram cadentes
gemitus
emittebunt,
14
Et erit
quafi,&c.
Fox enim
requiftta per
artem
Thytonica
efi
voxmortuorum,velpotius
dxmonumadfimititudtnem
mortuo-
rum
apparentiim
, &
loquentium
, vt didum fuit
1.
I\eg. S.&per
hoc dat
intetligere populi
mortalitatem,
ita
qubd
non audiretur vl-
tra vox
eius, niftper
modum
Thytonicum
.
15
Et erit ficut. Hic
confcquenter Vropheta poptdim regni
Itt
dic
atiquatitcr conjotatur,
denuntiando
Babytonioru defiru&ionem,
qui quamuisfecundum
ordinem diuinx iufiiti^
lerujalm dejiruxe
rint
magis
virtute
diuina,
quam humana,
tamen hoc
iniqua
votun
tate
fecbrunt,
&faHum
iliud
propri^
virtuti attribuerut:
propter
quodpofiea
per Verfas , C? Medos etiam deleti
fuerunt
: &hoc eil
quoddicitur:Etcnt.
qui
a vento
rapitur,
&
difpergitur.
1 6 Muhitudo. idefi
Chatdicorum
captiuitatem
te deducentium
&
patet
littera
vfque
ibi. 1
17
Vifitabitur.Per
hoc
intelligitur multitudo,fortitudo,(^
crude
litas exerciius
Verfaru,&
Medoru vtturi in breui cotra
Babylone,
1 8 Et
flammae,&C. Quia
capta Babytone
incenderunt eam.
19
Et ficut erit ficut
fomniia,
&c.
Quiaficut Jomnians
ali'
quadoJomniatfecotnedere,(^
bibere,&
in
detittfseffe,&in
hoc de- Somi
IhteHatnr.
M
Il^
L I T E
1\.
j
I
r^
.Ariel. In hoc ca.Iiteraliter
inteliedopra:dicitdu-
plex
deflruaio
lerufale,
^pter
veritatis illufione.Prima
facta fuit
^
Chald.
quo tepore
fuerut iiiuforcs veritatis.
ficuc
ficut
patet
illufione verborii Ier.& alipru
fandoru
^phc
tarii,ficutfcribit 3. Rcg.
Sccuda diftrudio fuit
p
Rom.
^prer
illufione vcritatis a
Xpo ciusqj difcipulis pdicata:.
Per
prima,cui' captiuitas
fuit
breuior,vt
didii eft
c.
prx-
cedenti
2^p
yf
a
bliuprftite
&ai
j ^
miramm . Poft fub-
i . ucrfionemlcrura-
;f""''km&tapli,idcft,
j
j\riel
contra Scri-
I bas
&Pharireos,p
phctia
dirigitur.
;|.Matt.
*
Orjgenes.
Dif-
I
roluimini&ccfta-
fln
patiminj,
ideft,
populus
diflbluat
animo
&mcntep
crati e-
multitudine
pecca
iqiios ex torum ,
& ecftafin
it.
Ifaix
Cap.XXIX.
270
b
fPHgnabit pro
eoorbis terrirum contrainrenfatos."
D
3 'Qnafi
nlhil 8f inane cito
peribant.
ficu c {cmniu vifionis nadluma: multitudo omnium
gcn-
tiumquie
tdimicauerunt
contra
Arielr&omncsquimi-
Iitaueiunt& obreclerunt&
pra^uaJueiunt
aduerfuseam.
Etficutiomniatefuriens &comcditj cumautefueritex-
pergefacluSjVacuaeft
animaeius .
Etficutfbmniatfitiens
&bibit,
&poftc[uamfuerit expergefadus
lafliis adliuc
fi
tit,
&anima eius vacua eft j fic crit multitudo omnium
gentium qu^e
dimicauerunt contra montcm Sion .
Ob-
a 'ADiina eius V.1CU3 eft.
^Sccibz
& Fhaiifzi. b fMireiiam vefltam.
flupefcitc
6c;admiramini,t
flu5luate&;
vacillate,inebria-
alSedadoloie.
b
bf
Stuporemoueminimalocum,
vel
poeniten
testVteuadatis.
m
ini,&
non a
t vino,moucmini,&
non t
cbrietatc.Quo
a
^^Alienationem meniis,
^
TQuja
videntes
raluatoicm.
clauliftitoculos nc 'ideietis.
patimini,i.
extra fe
iit
impios
mentis,
infaniatcontraSal
natorem
. inebria-
mini,i.
fit cbrius
, .
'
-r

i- j

r

' r
---^-^
......
contra Chriftum.

niammilcuitvobisdommuslprituniioporis.t
Claudet
b CLjudet OfuloS
aTCotJis. bfSed. i" Qui
debent
pr?uidere. TPftquos
fcient'^ D'' *'<*ebatis.
*
TLex i--
v'ophetc vfque
ad loannem. c^Qui
debent defendcre.
oculos veftros ,
prophctas
&
principes
veftros
,
qui
vident
a '^Abfi.undet acauferet. b *Non omnibus.
cTPropheiaium.
d
foblcura
vifiones
operiet
. Et erit vobis vifio omnium ficutverba
>
1 Tottus fanUx
iciiptuiz quz
vnus libei.
quiavno fpiiitu fciipta.
b fSciibis
qui
fe iaAabant
intelligere.
libri
fignati,quem
cum dederintfcienti
literas,dicent:Le-
a lObfcurus.
geiftum. Etre{pondebit:Non poffumjfignatus
cft enim.
t 1 Veius teflamcntum. h iLaico vel Gentili.
Etdabiturlibe'rnefcicntiliteras,diceturqueei,lcge,&re-
4
f'''ftj''
'
">{'"'
afMultoleuius eftimperitiamlegisconiiteri, quamiaft-rcprudemiam,
^5
^^
""Ce^r^J dOHrinaS
nccpolTe quod
dicitur fcire. b
TQuia
idola non colit. CT
prttCepta
homlnU .
TApjropinquamusDeomente,non<.orpore,vndefolus Tnnnnnr.t5nf4.iiT
Moyfessppropinquauitad
Deum.
IH
qUO
nOtanaum
amijerunt,
&ciui-
^
fp5debit.Nefcidliteras.Etdixitdominus:Eoquodappro i-
Enagehftas& apo
lasdeftruftaeft &
-^ :i rr ^/
ftolos
,
non verbiS
* Ide
Ideft,c[au-
detdominus ocu-
bIos ludiorum,
&
daudet
propheta-
rum&
principum
oculos,
qiiipollice
batur viderefe oc-
culta & abdita fcri
pturarum.
C
Si^natuse(ien'm.
Hxcimpleta
funt,
quando& digriita
tem & facerdotia
I
2
3
4
5
6
7
S
9
lo
II
12
13
crgo
vt
dauderet D
vificnemaut
pro-
phetia
venitChri-
ftuSjfed vt
aperiret
potius.
Omnes .n.
de
ipfo prophetisB,
inancs
&impcrfc
&x
manferunt,do
'
nec ille
feipfum
o-
ftendcnSjOmnib.q
deipfo pdidasut,
finemimpofuit.
J-
Origenes.Sed
&
Ifaias,
quod
xm
Hom.
13.
i
gmatafintquefcri
Nuinets.
pfitjdeclarat ,
irt-
^
,
quiens.
Eruntver-
'
balibri huiusver-
ba lihri
fignati ,
eo
^ciaufic.
quod figuris per-
plexus
eft,&
senig-
matib. inuolutus .
d Eo
quod appropir.-
E
^uat populus
ifle. Do
minus in
Euange-
lioMatthxi vtitur Matth.
ij.a.
hoc teftimonio :
Topuius
ifle
labtjs
me
honoratf
cor autem 0
rum
longe
efl ame:
l.ide-
kU.
lcmplum
a
principibusRomanorum.
X- Eufebius.
Quae
tandem
figilla nifiprophetarum
ob-
fcuritates?quasciimplanebenenotasnabcret
Ifaias,
di-
xit,Eterunt
vcrba hxc
tanquara verbalibrifignati.Non
ergo
de vcrbo
exprefnfl"e,ncc
Lxx.
interpretes
fecuros
eflc,
quorum
iam
cditiolcgebatur,fed quafiHebrttos
&lege
inftruftos fine damno fcnfuum
verbis
proprijs
vfos.
^labiis
NICOLAVS DE LYRA.
^
leBatm
:fed
h<ec deleBatio modicum durat
quia vigilans fentit fe
rfmentm
&
fitientem:fic gloria regni
Babylnnis
modico
tempore
Q
dmauit
refpcBu
aliorum
regnorum,quia inccpit effcgloriofumfub
Tslabuchodonofor (S
fub nepote
eius
Baltafar defecit
illud
regnum:
Vfecundum iftamfcntentiam patetUterafequcns.
1
Obftupcfcitc
& admiramini . Hic
confequenter propbeta
comminatur
dtftruclione
per r{omanos,quf faBafuit.^z.annopofi
faffionem
Chrifli:&
illo
tepore aliqui
de
ludxisjicet
pauci compa,
ratiue,receperunt
fidem
Chrifti^&alij remanferunt infua
infidcli-
tate exctccati. Trimo
igitur prphetadenuntiat
diHam dtfiruBio-
tiem,fecundd
malorum exctecationem
,
ibi . Claudct oculos VC-
flros.Temo
bonorumilluminationemtibi-.T^ionac zdlmccirca
frmumdicitpropheta: Obftupefcitc &admiramini,
&c.
Vrx
magnitudine malifupcr
vos venturi.
7.
Fluftuate,&c. Qitiaftcut
dicit
lofephus:
Imminente
obfidio
me
lerufaUm
a
i{pmanis,
Iud<ea
diffenftombus
interius erat lacera-
ta,(
aliquifequebantur
vnum
tyrannum,t& alij
alium :
appropin-
tfitantibus
etiam
I^omanis
aliqui confulcbant,qu6d
ciuitas reddere
tur eis,
alij
autcm contrarium
, &fic
totus
popidus
erat in
quadam
flitBuatione
&vaciUatione.
3 Inebriamini.per defeBum fenfus
&
confilij.
4
Et non a
vino./erf
a
flupore
vos
conturbante.
5
Mouemini.de vno
propofito
ad aliud.
6 Et non in
cbrietatc.yerf fcilicet
ex
perplexitate.
7 Quoniam
mifcuit
vobis,&c. idefl
mortts
,
quafopor
no-
tninatur:
&
iitepotusfuit
eis
propinatus
a
I{pmanis,quipopulum
in maxima multitudine occiderunt,&
refiduum
captiuauerunt,vt
diBumeflfuprjc.i7.e.
S
Claudct.H/c
confequenterponiturmalorumexcacatio.Et pri
mo
quantum
ad
maioresjecundo quatum
ad
vulgares,ibi:
Yq qui
profundi eftis.Tr/wdJrt
duas,quia primb pnnitur
malorum
txc^
catio,fecHdo exdecationis ratio,ihi.Et dixit dfis. Circa
primu
dici
twi-iClaudct oculos Vcftros./V/c//
excfcabitfacerdotes,&
Scri-
bas
,
qui
debent vos
dirigere
,
ficut
oculi ctttera
corporis
memhra .
Sciendum
tamen,quod
Deus non
efl caufa accfcationis
dircBi^:
fed
indireHe
inquantum iufle
a matis
fubtrahit gratiam fuam
mentis
p
illuminatimm.
9
Prophetas.
imminente enim
euerfione lerufalem apparuerut
plnraftgna
huius
euerfionis,vt
dicit
Iofephus:qu.s
tamen
atiqui
tan
quamprophetefalfi interprttabantur
in
contrarium,fciticet
in bo
num
ciuitatisfuturum.
I o Et
principes
veftros . Qina
decepti
a talibus
prophetis
rc-
bellauerunt
I\omanis.
II Et erit vobis vifio
, &c/'. prophetarum antiquorum
, qui
frophitauerunt
de aduentu
Clmfti,
&dedehruBione ciuitatis &
tempti propter
eius mortem.
1 2 Sicut verba libri
fignati.
Qm
non
poteft legi quandiu
cS
figilatuSfideo fubditur.
I
i Qucm
cum dederint. Sic enim
rcfpddent
ludtei moderni.
MuUi enim do&ores eorum
qui prMefferunt,determinauerHnt
tem-
fus
Meffia vnuspofl aUum,&
omnes
defecerunt
:
quiatempora
ab
eispr^fixa tranfierunt,fecundum quoddixit Fjt.Sal.fuper
Daniele.
Et
caufam
huius
defeBus
dicunt doHores
modcrni,fcilicet quodfer
mones prophetarum (hnt claufl.
14
Et dabitur libcr .
/ti//cer apertus predicatione
Chri fl
&
apoftolorum.
15
Nefcientilitcras.
Quiaquando fimpUcibus
lud^orumfit
mentio de adnmtu C
brifii
pr^tterito
& defimiUbus, dicuntfe
non
effe peritos
in
legr.Scd magjfiri
eorum
fcirent
de talibus
refponde-
re
quorum
erroribus
firmifsime
adhxrent.
j6 Et dixit dominus . Hic
ponitur caufa
diSiicxc<cationis,
fciUcet hypocrifts fiu fimulatafanBitas,qufecundum Hieronym.
eft duplcx iniquitas
: &maxime ctiam
vigtbat
in Sacerdotious ,
Scribis &
Tharifxis tempore ChriHi,vtpatet
ex
decurfu Euange-
lij:&
hoc efl (jufdduiiur.
17
Eo
quod appropinqua.popu.&c/<i/s}//M/<jnt/o
iuflitH
* Ettimue-
M0I1..4LITEII
t
ecdcnti,(%natur
pocnatemporalis,qua:aliquando
infli-
gituriUuloribnsvcritatis.nam &
tuncfucrunt
tcmpora
litcr
liter affliai.Pcr fccundam
veroquxeft
diuturnior,figna
tur
gchcnncE poena, quareft
jUuforibus ventatis
peima;
ncntibus in fua malitia referuata .
Tom.^.
I
4
271
Glorord.&NicoIaideLyra 272
rs
a
Libijsfuis-
Lxx,
Labijs
*f
fuis me honorat,cor aute
^t*,.., . ciuslongeeftameifruflra
Marcj.b.
autem colunt me
,
docen-
dif.c.fin. tcs
praecepta
hominura
atque
do^rinas.
Lib.4.c3p.t(S
^lrengus.Vcrbal^iscnu
tiabant Iudxi,erant
aut fi-
ne
charitate.&pphocin-
iuftiin Dcum & in
proxi
mos , docebant dodrinas
homi
num,i.presbytcroru
t
AMi.
I.C.I.
quas
finxerant, vt fruftra-
Cor.i.c
x.Cr. i.e
fEcczj.c.
rent
lege
Dei
,
ne ci eflent
fubieti,hoceft.n.quod
a
Paulo
df, ignorantes
luliitia
Dei,crfuam
-polentes ^atucre
iuHiti^ Dei non erant
fubie&i.
b Teribit enim . Ab loco
hoc
Apoftolus
teftimo-
nium
ponit:
Verdamfapien-
tiamfapientium
,&inteUelM
frudentium
rcprobabo
:
alijs
vcrbis eundem fenfum.
Veregrandc
miraculufe
n cit Deus in
populo
vt eo-
dem
tcmpore
ciuitas ar-
deret,& templum
corrue
JBc.
(f.Mat.
ret & omnis
magiftro-
rumfcientia
deperiret.
*
Origenes.Perdidit
do
a fTtntum.non corde.
'
pinquattpopulusiflccfrcfuo,
Sciabijsfuis
aQ^unoncrcdiditiutiiiumi&quinoQCieditinfiliam
, r.ccciediiinema
oui iniGt illum.
glorificat
mc: cor autcm cius
longe
eft a me:
a KTradilionibi^s
Scribarum & Pharifxotum
qui
iuftitiam
fuim volcntM ftaiueic,
iuftitiz Dei non funt fubieAi.
b <[Non Dei.
6ctimucrunt
mc mandatohominum & do-
^
arinis
,
ideo ccce
ego
addam,
vt admiratio-
ncm facilim
populo
huic miraculo
grandi
&c
fScrihis atPhatifzisquifapieiitjamDri
nonrcceperunt
'
ftupcndo.
t Pcribit cnim
fapientia
a
fapic
nti- 3
a
vQnj
in liteta continetuc.
bus cius,
6^intclle6li!s
prudcntium
cius ab-
a % Neeum
repeiiai5t qui
in
lege
cominetur. b IT Dcfecerunt fcrutantet
fccuiinio. K Celantes
iniquitatem
veftram. U Sapientes
fcculi , hzic-
ticorum
inagiftri,
luizorum 8c Ph arirzorum.
fco'ndetur.
VjE<]uiprofundieftiscordc,vta
4
a ['iecretum. bftQuia.
domino abfcodatis
confilium,quorum
funt 5
airAbfcondito. hirMaU. crTanquam
Deus non videat etiam.
in tcncbris
opera,6<;dicunt:tQuis
videt
nos,
.1
<iQui
tm aftutecoUmusconfilia
fi^uis
nouit nos .5
t
Perucria eft hxc vcftra
^
cogitatio,quafi
fi lutia cotra
figulum cogitet,
&dicac
opus
fa<florifuo,
nonfcciftimc : &
ir
Opus.
figmcntum
dicat fidori luo
,
non
intclligis.
a T Przdicaiione
aroflol
poflc.Inpoteftatc.n.auto-
D
riseft,
qualem
velit conde-
recreaturam. Vafa enim
omniavniusfunt fubftan-
tia, feddifFerunt honore,
voluntate autoris.- fic cum
omnes ex vna & cadcm
maffa fimus in fubftantia
,
& cundi
peccatores
, alijs
mifcretur, alijs
nonmife-
retur,non
fineiuftitia.In fi-
gulo.n.fola
valuntas cft.in
Deo voluntascum iuftitia.
C In modico &in breui.^o-
dicu & brcuc ex
quo
hoc
prsdiftum
eft
vique
ad
afcenfioncm domini; Om
nia .n.
tempora
cetcrnitati
comparata,
breuiafunt&
momentanca.
f Libanus in Carmel . Liba-
nus mons in Phoenicia
,
Carmcl in confinio Palefti
nK&Phxniciscft.
Eft &
^
alius vbi Elias habitabat in
tcrra
promiffionis
ciufde
nominis.
Libanuscandida
tio.Carmeljfcientiacircun
cifionis.-in
quo
fuit Nabal,
g
homo ftultus,maritus
Abi
*
Origcncs.Pcrdidit
do
^^
.
a , a.>oe
aro.,01
^u..
^ ,
'
^ nupfij
WraMif. minusfapicntiamlud^o
e
tNonne
adhuc m modico& m brcuicon- 7
g^l^id^!;,?^^;;^^^^^^
4rvctus c< nouum ttllamcntum Scribis& ihjufzis
lignatum.
b
ignoiantiz
c fPeccatoium.
rum
,
non eft .n.
fapientia
apud ipfos, quemadmo-
dum
neque prophetia.
Sa

^
pientiam
.n.
ipforumob-
fcurauitDeus,
vndenon
fpicndet
vt oUm.
C A domino
abfcondatis
.
Quafi non vidcat Deus .
GeneC
j.b.
Hoc crror Adam & Eua
Ibideini4.1>' abfcondcrutfe
Cainquo
quc
dixit.a facie tua ab-
fcondar.
*
Cyrillus
. Profundi
eftis
corde,vt
3 diio abfco
datis confilium
, quado.f.
proditorem
Iudamconduxiftis,vt
dominum dolo tenc-
retis
dicentes, ligemus
iuilum, quia
inutilis t(i
nobis.
d
Peruerfa efi,&c.
vt crcator
ignorct
creaturam.vnde po
Suprl
t.
pulus;9
homo tu
qui esiqui refpondcas Deij,nunquid
dicitfigmen
inc"/cDi flo
'"*"
faBorifuCtquare
me
fic fecifli
?
ad Tim.
'
* Ambrofius Oflendit contra autore
opus
cius
qri
no
Q pofle
a ifGenies
candids & mundz. b ^Hebiaice, Chermef.
qScieniiam
verz circunciiTonis. c i ludziextei us
cirriinciC in
gentes fyluefticsinfruftuo
as-
ucrtetur Libanusin
Carmcl,
&c Carmel in fal
8
Dauid. Illo.n.viucntc.viru
Dauid
accipcre
non
potc-
rat,ne
vocaretur
adultcra fl
cflet cum adultero viro .
* Theodoretus.VosoIa
dxi
repellam
cito & affu-
manationes. Nationcs.n.
.

appellatlibanum,quinon
vcibalibrij&detcnebris&caligineoculicx-
10 ludseorum fed Gcntium
a vGentes qui
non audieiunt
lcgcm
Oei.
rlntelligent.
g
tum
rcputabitur
? Et audicnt in illa dic furdi
^
1 1
mos cft . Carmcl vero mos
arGentium b
rMyfteriafidei.
c fSibi. irConfljj.tibus Gentibu _
.
, , b /^'Tj
c^
^'^'*'
h"
'.'^
'"J"^"",
1 2 eft
luda:?. Allcgoria
autcm
corum videbunt.
Et addent mitcs mdno Ix-
,3 ^0^ commutationemla
airBeatipaupeiesSpiritu.
b fm De
..quifanfti
hcauit ''ae
h
H daorumcumgertibus,vt
titiam.
Scpaupcrcshomines
ia lanao^lfrael
.,
-^IZ^^I,^:^!^
bano,ideft gentibus.Carmcli
gratia,ideft,
ludaexgratia,
quod
Carmclus mons eft ludxx
Et Carmelus,hoceft,Iii
dEi,crunt
in
faltum,erunt
inculti cuirura
coelefti.
^
o-
Etaudient. -k
Procopius-
Idcft.qui priusincauginc
'k tencbris verfabani,libn
luce
mtucbunf,qui
aut
prius
Dei arcana &
my
ftcria
fpedabant^in
eifde ceci cuadent.
^
Confumptus p
NICOLAVS DE LYRA.
* I Ettimucrunt me mandato hominum &
doi^rinis.
propter quod
Chrijius improperat
eis Matth. 1
5
.d.Irritum fcci-
ftis mandatum Dci
propter
traditionem
veftram.
a Idco ecce
ego
addam . ad cttnatem eorum ;
propter quod
fubditur.
i
Peribit cnim
fapientia
a
fapicntibus.zrfe/?
ilUs
quifunt
infiatitjapunturn,
ftcuterant !,aceraoies,Scrib& Vfjarif^i.
4
Vx
qui profundi
cftis
. Hic
confequenter ponitur
excaca-
tio
vulgartum. Tempore.n.Chrifli
in ludxis erat
vnafi
3a Sadutco
rum
qui negabant fpiritum
&
angelum,&
per conjcquens refurrc-
(iwniTnfuturam.
^H.ii.&perconfequens
negabant punitionem
omnem
po^
rita iUam: &
per
hoc
proceffit
error
in\vulgarib
ho-
minibus,quod
Deus non ir.tromitteret
fe
dehumanis
a^ibuspunie
dis
neque agnofceret,&
hocefi
quod
dicitur[:
Vx
qui profundi
Cftis
corde.tritantumfecundum aflimationem veJtraWfquod
diui
nafcientta
non
attingitad ipfm.
5 Quorumfuntin
tcnebris
o^ttxintantum,qucdnonfunt
Deooccultafecundum
errorem velirum,& abfurditatem:
Hanc ar
guitpropheta,dicens,
6 Pcrucrl^cft
hxcveftracogitatio,&c.^f quod
lerem.ii
ficutlutum
inmanufiguli,
ficvos in manu
racado-
TOUsIfracl.
7 Nonne adhuc in modico & breui. Hic
confequeterponi
tur
ftmpicium iUuminatio:Sicut.n.in aduentu Chrifii Sacerdotes,
& Scriba
qui
erant
titerati,fueruntfuis
demeritis
exc4cati,ftc apo
Jioli
aliique difapuU Cbrisii,q'4 prius erantfimpUces
iUiteratijue
ruut diuinitus
iUuminati:^^ quod
dicit
faluator
Mattb. U.d. C6-
fitcor
fitcortibidominepatcrcjEli
&tcrrx,'quia
abfcondifti
hseca
fapicntibus
&
prudentibus,&
reuelafti
eaparuulis
&hoceJtquuddtciturhic.
Nonncadhuc in modico & in
brcui.^M
lUuminatio
apoliolorurn
fiiit fiaiim
poH
Chrijti
re/urre
Bonenr.tunc enim
apcruit
illis
fenfum,vt intclligercnt
fcri
pturas,c.i>/f/o.
8
ConucrteLibanus,&c.rHe'i>-/o^ai)'.Inncmusrc
putabitur.pe-
Carmel
inteUigitur
hic mons
Carmclt,vbi
Elias in
terfccit prophetas Baal,qui
locus efi
aridus &
fterUis.
Libanus ait
tem
efi
nemus vbi
arboresfunt pulchrx
&aromaticx.Ter hanc
igi
turparabokm inteUigitur,quod
Sacerdotes &
Scribaqui
erant ma
gn^
reputationis
&
autoritatis,annihtlarenturperexccationcm:
C?
tande
per occifionem\
i.i
deflru6lione ciuitatisper I^pmanos
: &
apofioU aliiq; difcipuU Chrifii,quia
nuUiuserant
reputationis
eleua
renturper
iUuminationes diuinas &
operationes
miracubfas ,
vt
patet
in a3ibus
apcfiolorum
in
pluribus
locis . Et
qnia pcr
corum
pnedicationem conuerfifunt
Gcntiles
adfidem,ideofubditur,
9
Et audient in dieilla furdi . ideli Gentilcs
qui prius
erant
idololatiiitdedti.
10 Vcrba libri
/cV/ccf
veteris ac nouitedamenti.
1 r Et de
tcnebris,&c.c->-o>'w///cft
&
ignorantii
12 Oculicxcorum.j</c^Ge///ff?.
I
j Videbunt,&
addcnt mitcs./.
apolioU quibus
dixit Chri
ftus,Matth.
I i.rf.Difcite a
mcquia
mitisfum,
&c,
14
In domino Ijetitiam. de
conuerftone
Gentiunt adfidem.
15
Et
paupcrcs
hominum
.i.paupertatem EuangeUcamfc-
qtentes: quia inprimitiua Eccleftaomma
erant
fideitbus
commit-
nia,quaftrenuntiandoproprietatis,AB,ti.
*
Quoniam
\
^73
a eonfumpttii
efl
illufor.*
Idem. lu-
^
da;i,f.qui
Chriftu
contumcIiose,ad-
orti,irta
iadlarc au
fabri filius^i]uomodo
igitur
dicit,
dc calo
defcendt,
&c.
Ifaias
Cap.
XXIX.
a
^\n morte Chrifti.
hrprincpps
mundi.
ni
*
274
cxultabunt,
quoniam
defecic
qui pra^ualebat
,
confiini-
'
a
rCanfumpius
eft.
b<iOecef toihumanigenecis.
c rMiniftii diaboli.
"
H AliasfeAinabanr.
ma'tus cii illu(o:
3
& fuccifi funt dmnes
qui uigilabant
fu-
a rAdnionebant. b fluctxos.
C
fSIarphzmiz,
inOeelzebub
piinc.de
& hulufmodi.
f
Suggerendam.
per iniquitatcm^qui peccare
facieblnt homines in vcrbo
, 4
a fChiuium, vel
quemlibct
luftujn
peccatores coirigentera.
b rVoto
nonfafto:Sedipfi
dedinauerunt ftullraa iufto. b Et decHnauerunt
frufiraa
iuflo
. Dx- b
&
argucntcm
in
potta fupplanta^bantj&tdeclinauerunt
fruftra a iullo .
Propter
hoc ha:c dicit dominus ad domuni
a iHoc
temporefcilicet Ifaiz.
b
IfMemefuper iniquitate
r^a.
lacob, qui
redcmicAbraham.
Nonmodo
confundetur
8
ft
Cyrillus.Non
i - .. j_ -^../T - . ,. riini nriniiim Tn.
a fPoenitendo.

jTiones conati sut

declinare iuftum
a iuftitia,
fedfru-
fira. Meliuseft n.
lcgcre,iuftumg
a
iufto. Vcl,
Scribaj
& Pharifxi dccU-
uaucrunt fruflra
a iufto dicentes:
2^on
hnbemus
regem
nifi Cafarem.
C I{edemit
.Ahrs-
ham.Dc
igne
Chal
>unt
d^orum.Legitur
.n.Chald.TOsAra
Sc Abraham in
ignem proieciflfe
,
cocpnollent
eumcolerc.
Aram aurem ibi
expirauit,
*-^'^
Abraham illefus exiuit.vnde:f,?o
dommus
qui
eduxite de vr
Cbal(ipruin.ls,n\s
enim
lingua
eorum vr dicitur.
d
Confu!:detur
ijcob.
*
Procopius.
Hoceft
,pr2dila
6
7
gcntiumvocatio-D
ncveflriqucreie-
flione j
quo t^e
ifla
praenuntiatur
non
crubcfcitis,
ait
,
tanq
minime
futura
crcdaris,
fcd fidcm vobis fa
ciet fuo
tpe
reru
eucntus. Tum de-
mum
n.erubefcet
fihj Veftri
, CU Deu
tC-uflra JecH
lacob,
ah'enigenis
S'^"''""'
laudari viderint.
"
"*"*
.J.C.
ei.d.
b
rQuafi:Tiincpoenitebit.
lacob,
nec modo vultus eius
erubcfcet,
sedciim uideritii-
a fAportolus.
b
r
Scilicet.
rjlpfefecit
nos
&nonipfinos.
lios fuos
opcra
manuum mearum
,
in medio fui iandi-
a fVnde:
Rcpleti
funt omnes
Spiritufanfto loquentes magnalia
Dei. vnde : Confufi ludzi dixe-
iunt:^idfacicmnsviiifiaues.QuibusPettus:Scioftatres,quiapetignoIantiam,fec.
b fProohfiiz.
fApotloIi. CfChtiltum de lacob.
ficantesnomenmcum,
&fann:ificabunt
femenlacob,
&
a r Pat rem & Filium tt
Spiritumfanftum
. b iTunc. c fludzi idola coientcs.
Dcum Ifiaei t
pra^dicabunt
,
et fciait crrantcs
Ipiritu
intcL
Mtfticum. b
cQuJ
lcmper contra dominum murmuraucrunt. f
SpiiittuUtCl.
c lcdum,
&c muiTitdtorcs difcent
legcm.
9
ro
II
12
13
H
5
16
17
cum
primum
lu-
djei
impie egerint
inChriftuni,
fuag
peccata cogno--
fcet,
fedtemporis
progrcflu,cucxlu
dxis nati vidcbut
opera
mcacouer-
fum
orbem,idola
c6trita,dcmptum
errorem
getium.
C
Muffitatoresdilcet.
*Procopius.Hi.f.
C
gentium
qui
Chrifto
obftrepebant
,
gjnondum
annos
quinqua-
ginta
adcptus,
Abraham
vidiflediceret,quoclfabbatum
folueret,
quodpatremfuumDcum
appellans, asqua-
lemfcDeofaceret.
'
CAP. F
NICOLAVS
DE L Y R A.
1 Quoniam
defecit
qui praeualebat.Qfwf
Sacerdotii Scri
barHm,
&
Vhariftorum qui
in
deflruciione
ciuitatis
fuit occifus.
a ConfummatuseftiUufor.////rfci>WM///<c/Vej'(/o
Rrinam Cbriili.
3
Et fucci.funt
oranes.^M
tota eorum intentio
verfa
erat ad
auariciam, (^
rapinam.
4 Qui
peccare
facicbant homincs
,
&c.
quia ^u^rebant
de
tre Christi
difcipulorumifue
eius
atiquid
calumntabile
rapere,vt pa
tttin
Eua.igetio,&
maciibus
apoflolorum
in
pluribus
tocis.
5
Et
arguentem .fcilicet
Chrislum
arguentem
eorum vitia in
pakm.
6 Et declinauerunt. idcfl
i ChriHo
qui
dicitur
iuflu%.Antho-
tiomaftc^,eo
quodalios
iuftificat, quem negauerunt
corsm Pj-
lato.
7 Proptcr
hoc. Hic vemouetur
quoddam
dubium
circapr^di-
iia de excxcauone
fapientum,&
iUuminaiiune
ftmplicium,neforti
crederetaliquis,qu6d
hoc deberet accidere
prope tempus Ifai^Meo
remouethocjcum
dicit.
8 Non
8 Non modo
confundetur lacob.
idefl popuUs
ludaicus,
qui
maiori
parte
aduentu
Chrinifuit exc^catus
, &
per B^manos
perorbem
in
captiuitatedifperfus,
vbi muttas
confufionesfufiinet,
&ideo determinatio huius
temporis fubditur.
cum dicitur.
9
Scd cum viderit
filios..rf/o.^o/oj quifuerwn
dc
gente
ifla.
10
Opera
manuum
vncztnm.Quiaper infufionem spiritnf-
fanSti deidiotis,&timentib.fecit
eosfapientiffimos
&confiantes.
1 1 In medio fui. Et
hocfiebatpotiffime
in die
T-eTusfies.ji^-.a,
12 Et
fanftificabunt. ideli
fanaumpradicabunt.
1
i
Semen
liCOb.i.Chri^um.quem lacobpairiarcha pntdixit
venturum ad
fanliificandum mundum, Gene.
49.6.
Non aufere*
tur
fceptrum
dc
luda, & dux dc foemore
eius,
doncc ve-
niatquimittenduseft,
&
ipfceritexpettatiogentium.
14
Et Dcum Ifrael
prjedicabunt. Gentib.per
orbc
difperfis.
ly
Etfcienterrantcsfpiritu.
/.
GfwfJtejfrJwjwK/mmori-
hus
impltcati
intelteBum
legis
&
Euangelif.
16 Et
muflRtatores.J.<;i/r
erant
ociofi
&
vanisoccupati
1
7
Dilcent
lcgem
.
Mofaicam
&
Euangelicam
, &
hocpatet
impletum
iam
per
erbem
quafi vniuerfum.
* CAP.
MOl^^LlTEI^,
7 Tropter
hoc
hfc
dicit dominus . Hic ad literam
predixit
Ifaiastempus exc^cationis
ludzorum futurum
tcmpo-
re illuminationis
apoftolorum qui
fucruntdc codcm
populo, per quod
Moraliter
fignatur
quod
przdicator
vcri-
vcritatis
catholics,
qui pcr
Ifaiam
hguratur,
annuncian
do
yirtutcs
&
praemiabonorum
debet fimuldenuncia-
revitia
pcenafaue
maiorum. Nam
oppofita
iuxta fc
pofita magis
cluccfcunt:& fic mali habent maiorcra
occafioncm conuertendi fead
bonum,&
boni ad
magis
proficicnduni.
A D D I T I O.
In
cap.ig.vbi
dicitur in
poUilla^to^fiti
hoc hic remouc-
tur
quoddam
dubium,8cc.
Hoc
quod
dkitur:
Proptct
hoc
h?c
dicit
dominus ad do-
mum
\z.Qob,propheta
vidctur remouere
quandam opinionem
er-
roneam .
Voffet
enim
quis dicere, quod
cum
Tharifp,^
Scribe de
quibus iiatimfupra agit. qui
tantum errauerunt
declinando a Chri-
fio & eum
negando,& huiufmodi,defcenderunt
de lacob
fecundum
camem
qubdh^credundaretinconfufionem lacobpatris corum,
ficut
dicit Vrou.
17.
Sed
hfcpropheta improbat,dicevs
:
Propter
hoc.?
.propter peccata &fcelera prttdidioru Tharifaorum & Scri
batum non modoJ.non Ijac ratione
confundetur
Iacob,i.patriarcha pl<*rimi
cx ludtis contra Deum murmurantes . Difcent
lcgeni.
fater
evrum.
2\l,ec
modo vdtus eius
erubefcet,
&
eft
eademfenten- fdticet
fpiritualem
fcr apoilolospr^dicatam,
Ua
tiafitb diuerfis verbis.Cuius
rationemJubdit,cltcens:Sc(i
cum vi
derit filios
fuos, Sccfic eft
in
Hebreo, (3 efl fenfus
:
Xon
habet
lacob rationtm
qua confundatur
ex hoc nec
erubefcat, quia
cum vi
deritfilios
fuos fcilicet apofiolos
ab co
dcfcendentes
tam
fecundim
carncm
quamfecundum fidemfaniiificantes
nomen
meum,quia
re
ftetispirirufanHotoqmbinturmagnaiia
Dei,AB.2.b.^t
fanftifi
cabunt fanftum
lacob,
& Dcum Ifrael . Praidicabunt.i.
pr^dicabunt
qubd Clmfiusfan^usfanHorum
de laccb
defccndit
, et
ipfefuit promifius, quod
in
magnam ^toriam ipjius
lacob vertitur.
7s{on
autem in
confufionem,pr^ferttm
cum
per
huiufmodi predica-
tionem
idotolatr^
venerunt in
cognitionem
veritatis de
quo
dicit.
f fcient
emntes
fpiritu
inteltcBum . Similitir &muffitatores.f.
^7y
CAP XXX.
^eflij dejctoresdidt
domiuus. Poft
pro-
phcfiacotra
Ariel
&
csetcra.vfqiie
ad hunc
lo a
cum vaticinatur
qu? poft
1 teeerent te
15
o.annos
(qu.ie
fuerunt in
gttacntum.
tcr Ifaiam & lercmia )
pro-
banrui elTe
complcta
. De
hisdicit
,
qut fprctocofilio
Dei & leremicE
poft
morte
Godolixquemreliquisprc
fccerat Nabuchodonofor
b
fugerunt
in
Aegyptum
; &
hoc eft.
*
ProcopiusLuget
corum
vicem.qui
leremi?
non cre
B didcrint ,
&
qui
antea filio-
rum ordini
alcribebantur,
{)raeuaricatores
nunc
appcl
ar,
qui
a Dco ita ad
impie-
tarem defecerint,vt
fuos
ip
filiberos mattare,
nedum
praefeftis repugnare
non
dubitarinr.
l^j;
ftlij defertores. Tropol.
yafilif defertores
. Omnes.f.
qui
Dei
religione
contem-
pta
ineunt confiUum non
per
dnm
,
& addunt
pecca
ta
pec
catis,vt fuperati
blan
GloCord.
& Nicolai
de
Lyra
C AP- XXX
276
ditiis
pcccatorum recipiant
etiam
pramtatem
dogitia-
tum &defcendantintenebras
Acgypti quaerentes
Plia-
raonisauxiliumquiregnatinAegypto.cumsfortitudo
ducit in
opprobrium
fcmpiternum.
Sunt enim m Tha-
phnis
idclt in mandato humili
& deieao,prmcipes
ems
*
qui
quifruftralaborabatfupcr
D
oeifonniij
sc Trrfmi.
populo.
Sandos
magiflros
Ac
filij
dcfertdtes
dicit domi i adiuuat
dilcipulorum
fa-
nus,utfaccretisc6riliutii,
&C
'
lus,
pcrd.tio
feduaorum
"
'
"
,
j
perdiriontquos.

o, + ^..J,,]?.,;;
b. Qui
anibttlatlS . Vt ulClt
non ex mc j
& T oiairemini 3
tj- t
-
. uwii
VA iiiv. a
WA, .
i
Hiero. lercmiascBeisiuit,
^^^''^-XZ^l^''Zr(\-.Tr\t^i^^
^
fupcrportam
ciuitatis
tclam,&
non
pei Ipir
tum
5
jhaphnislapidescompor
Gr^asww'a^
. ,cn.t.,io... urb,
,^vus.
^^^^.^^^
dicit:
H?cdicitdo j,
meum,ut
adderetis
pcccutum
lupcr pccca-
6
^^,^^^,^acegoadducamna'-'^"
a TQuaf.
^AmhuUbi.u
Ab ifaia cn.m
vf.ue
.d i'n.um.cu.u,
hmhodonoforferuum meum,&
tcinporchocfaftumelt.ii.anniiuni ...

riir i I
nim Oui ambulatis,
UtdefccndatLSin
Aeey- ,
po^^etfedtm/uarnfuper
hosla-
tum.
V^ui
dii)UUidi.i.>j
""-'^
bJ
7
pidcs&compnhendetvcspan
2 flcmiamprophetam,pophctcn,mosdomin.
funt vnde: piainc Lvmy
ipcfiuci
i^u.yu
t
Os domini locuium
eft. b
^Q.ma quod inteirogantes
audieunt
ter CUm omnibuS
^CgypttfS,
ttt
ncpi-xerunt.
_ ^
(l' f quibus confufi
eflis
&
fcnbitis
-
ptum ,
& O.S meum non
interrogaltlS, Ipe-
famc,captiuitatedura,gladio,eo
*-
*
a 1-lnfortitudireta-dominehabemus
haucam. b
Ituaiao
quod nolUtjilS
audireVOCe mca,
nomen dignitatisregisc.
ficutAuCMftusCjtlK
rantes
inauxiliuminfortitudine
Pharaonis,
^Proteaione.
habentes
fiduciam
in umbra
Aegypti
,
&
a
^Qni
(*cMcrhteslicU(alius
.StCino vrc^pr.c.
erituobis
foititudo
Pharaonis
in
confufio-g
nem,
& fiduciaumbnr
Aegyptiinignomi-
a
l^lroma. TEuijhatic.
s,
cum itr.uone
lcgendumclt.
fAHasIeram.
b
^
-li^-iThamn s
j
niam. EranteniminTaphnispnncipestui,
9
^^_
&
nuncij
tui
vfque
ad Anes
perucneiunt.
i^
fuluit.
Omnesconfufifuntfuperpopuloquieispro-'/,^ ^^^^^^^.^ ;
rH^,V.
quafi
dicat
, An idco reccfliftisa me ut
fugeretis vfque f
ih.
inThaphnis
&Anes.t
Thaphnis
ciuitas in
quamagi
contraMoyfen figna
fecerunt. Ancs in finibus
Acgy-
pti
fita
eft,forfitam
ti more turbati non aufi funt in Tha
phnis manerc:fugerunt& vlquead
Anes.
Anet
qubd notuijiis
audire vocemca,
yt habitaretis in terra
vrftra.
C Os meum, &c.
: Proco-
g
pius
Videtur contrahifto
ritB fidem os mcum non
inttrrogaftis,habere
liaias,
cum illos
per
Icremiani
Deum conftet confuluifle. ,
Verum non
interrogauit
,
qui
aliter
quam
decuit,aut
ei
penitusnon
crcdat,con-
\
LYRA.
S^T^i*
NICO
lAVS
DE
C A P. XXX.
Aefilij
defcrtores
dicit
dominus.HJc confequen
lerlfaiaslocjuiturcontrairrilonsptophaarumjutu
rorum &
potijfime
Icremi^
qui prophetauit
tempore
captiuitatis Bahylonic^c.lfaias
vero ante
prophctautt
perplures
annos .
Interfcaus
emmfuit circaprmt'
piumregni
ManaJJ^,rt
d,aumfuit Jupra
i.c^
prmipioverorc-
gniManaJJavJqueaddeJiruaionemciuitatis
lerufalern per
Chal-
dxosjluxerutanni uo.quia ManaJJes regnauit
$ ^.anms.Amon.x.
Jofias 1
1 .Jochw.
1 1 .Scdichias.x i . SccHndum
igitur,
quod rcgnum
Jfrael &
regnum
ludafuerunt
deftruBa
ex
cbfidentta adiutorijre-
gis ^egyptt
.
Expofitores igiturnoflricommuniter
exponuniboc
capitulum
adliteram
de ludais
qui
cuaferunt
manus
regis Babylo-
nis-.Jed intcrfeiio
Godolia
quem
rex
Babylonis prafecetat
tenje
lu-
ita,tranfierunt
in
^egyptum
timore
Chald.torum
contrH
madatum
dominifaaum
eis ex ore leremi^ vt habetur ler.i.Sed
hoc d,aum
non videtur
yerum,quia
de
ipfts
defcendentibus
in
^egyptum
dict
tur
infra cap.iflo: nuncvi
tui
vfquead
^nesperuenM,
<?*
fiuitas
^egyptiMi
autem
qui
interfcao
Godoliatranfierutm JLf^
iyptum,r,onfuerunt
illuc
ficut nunaf
ad redeundum,fedjic,tt}ugt
tiui ad illic
manendum.propter quod
!{a.Sa.cxpomt
hoc ca-de^l'^
olciim mtundens
pojt \ii,um.(e^una.t
ibi :
Propterca cxpeftat
dominus,1^Wd
in
duas.quiaprimb arguit culpam,fecuuddJnb-
dit debitam
pcenam,
ibi:
Ppropterca
hjEC dicit . Trima adbiic
in duas ,
quia primb argun
cuhfidcniiam eorum
fupcr .Aegyptim.
Jccundb
Dei
contemptum,
ibi :
T^unc ergo ingrejfus
Circa
primuitt
dicit.
1
V?
filij defertpres
dicit
dominus.co///;^'
leremi/e &alio
vcm
prophetarum
domini.
2
Vt.facerctis
confiliu U. De
requirtdo
Tharaonis auxilium.
3
Et non ex me. Quia
propheta
domini hoc non
coiifukbant,
fed magis dtlconjulebant.
4
Et
ordire,
&c. ideB
faceretis proceffumad
rcbdlandum
Chalda.is.
5
Et non,
Scc.fed perfpiritum
mendacem in ore
prophetarum
falfoi^m
lere. 2S.
6 Vt adde. Ohjj
primb diffift
fuerunt
de diuino
auxilio,fecundo
nimis confifi
de
humano.ideofubditur,
n
Qui
ambulatis.
Etpatct
Vuera ex diais
vfque
ibi.
8 Et erit vobis fortitudo Pharaonis . Quia ex confidentia
eius
falfarebellauerunt Chaldm,qui
venientes
dcflru.verunt
ciuita-
tem &
templum,
&
partim
occidcrunt ,
&
partim captiuauerunt
confufibiliter pcptdum.
9
Erant enim in Tanis.
.Aliqutlibrihabent:
Ierat,quodfuit
Uui adillic
rnanendum.propterquodj^.sa.expo^^^^^^^^^
,
.^ ^^ ^ correaonbus^eo
quodfubdttur:V(qnc
ad
regeJfrael,qutmtfttnunctosadrgcrn.Aegyptip^^^^^^ \^,,^^,'^nU&male:mdainHcbrco&inltbrtscorrea,s
docontra
regem .Aflyriorum,
vt
fic
liheraretura
tributo,
quodjbt
reddtbat
Jingulis
annis,vt
habetur
4. m-'7-
^^
^"f^
''f^ff
*
^
ad boc
applicari,videtur tamemihi,^
melius debeat
intelligi
deSe-
dechiaregeIuda,quiexconJidentia
regis Mgypti
rcbeilauitTia'
buchodonofor regi
contra
confilium
leremi ,
vt habeturlere.
17.
t proifio
auxiUo habendo
mifitfrequeterSedechiasfolennesnun
cios ad
regem Mgypti
:
fed defraudatus
fuit
ab tntento :
quia
rex
Anes
peruenerunt,cr
male-.qida
in
Hcbrp
&in libris correHts
^.^^^
habctur.^iznt
cnim in
t Thaphnis.54:
efl
ciuitas nobilis ^e-
gypti.
I o
Principcs
enim &
nunci; tm,8cc.miffi tanquam fjlcn-
nes nuncij.
I I
Vfque
ad Anes
pcruencrunt.Pn>wo
eniminuenerunt
re
gem
.Aegypti
in
Thaphnis,fedantequam
refponderet
eis,transiulit
ciosadreQcm.Aegypti: ledaetrauaatusjuuui/n,,,!.,:.^-"'.'-^
&>-"..,
^r
...
,. ,
Z^yptinon adimpleuit permi\fum
deferendo
ei
auxilium:!giturfe fe
ad
Unes:qua
etiam
ejl
ctuttas
.Acgyptf.Jic
fecutt Junt
ctm ad ha
cZaUancfcntetiamproceditficpropheta,quiaprimbcomminatur
bendumctusrefponfum.
pZmreZlu^^^^^^
^^
Omncsconfufifuntfi^iperpopulo./-kejrf55.rj^
facit regt ifrael
ca
fe
Et
prima
in duas
quiaprimb
commmatur
qwanon
habucrunt inde
aliquod
rcmedium
,fed confujionem
, &
illis de reznoluda affli'aionem,fecundb
denmciat
eis
confolationS
cum boc
magnum
damnum. tdeo
fubditur.
*
oleum
* (Jnus
I
V^filij
defertores
dicit dominus.ln hOC
cap.
fecundum li
teralem fcnfum
arguutur
filij
luda de hoc,
9
confiden-
tes
de
Acgyptijs
rebellauerunt
Nabuchodonofor
regi
cui feruire luraucrant
per
dnm Deum:vt
habetur 2.Pa-
ralip.infint:NeCiftarebellioprofuitcis,fedmultumno-
cuit.
cuit.Moraliteraiitperiftosquidnr
hicfilij
defertorcs,
fi-
gnant
claufttales,qui
ex confidentia fecularium
clauftru
deferunt:quod
in cisconfufibilee!'t,&
noxiu. Primo
fpi
ritualitcr:
quia
funtfraftores voti &excommui
icati.
ruunt et de
peccato
in
peccatum tang[
dcrelidi a Dco ,
&
poteftati
dsmonum
fubiugati.Secundo
nocct cis
corpo
raliter,quia
feculares
inquib.
confidebant
frequentcr
at
tediaturdeipfis &expelluntcosafe:aliquif
g expelas,&
t aliqui
,
277
Lxx.
Quia
funt in Tanis
principesAngcli.
^
luftj-
. nus .
vtijitelligas Angelos
Ine'"
malostenuifle
Aegyptum,
citabo tibi Ifaiam teftcm
,
IfakCap.XXlV.
deflenon
poterat.Nonfueruntin auxilium,
&in
aliquam
vtilitatem.Sed in
cofufionem
,
a r Dui tribus.

Homo cum in honore eilet.non
intcllcxit,
coinpaiatus
cft tu
'nentisinlipientihus.
b
f
Qnjainaullralipnrtchabitabanr.
qui
Angelos
malos habi- a
&inopprobrium.Onusiumenrorum
Auftri.
278
rafle in Tanai
, regione
Ae
gypti
ait.
*
Procopius.Cum
antede
Aegypto Propheta difputa
ret,principes
Taneos defc-
ciflecommemorauit. Nec
immcritOjCum
deSaluato-
r;s aduentu verba faceret.
Athicdelcrem.
teporibus
loquens,non
defecifle dicit
fed
quofdam
cfle
principes
Angelos
malos
,
cos
iplbs
intdligens , quos principes
eti for
Taneos
nominauit,da:mo-
9i)um
ncsfcilicet, qui
cunta in c
*fe.
Taniinfcf^arent, inquatu
rcgiaPharaonis
habebat.
a Onus iumenmu , Poflde-
1
ccmoneradiucrfarum
ge-
I
tium, vndecimu onus reli-
P
quarumduarum
tribuum
ponit.que
remanferunt du
B
fto
Scdec'hia,& alijs
princi
pibusin Babylonem
.
lumentoru.Lxx.quadru
pcdu
in
dcferto.Oes
q
crca-
torc deferto fjccuii
crrori-
busfc
dederut,
quadrupc-
dcs in dcfcrto fxculi
funt,
aqutjfruflraquaerut
auxi-
liQ
qui
Dcu
dereliqucrunt.

Procopius.
Quadrupc-
du
nomine innuit anima-
liailla,quac
apudAegyptios
prodijshabcbantuf.
b
interra.
Eremusperqua
Pontif.
loanna filiusCha
loru
dcqjccteroruciufmo- D
d\
nominibus
vocatas cx-
truxerunt, in
quas diui-
tiasfuasludcei
coportabat.
c
Hunc
ergv. Dominus ad
leremiam.vcl ad
Ifaiam fe
cudu
Hebra:os.Vnuscnim
fpiritusefl
in
Prophctis, &
apud
Deuni
omnia
tempo
ra funt
coniuaa.Dominus
ad
leremiam:0 Icremia in
grcflus
cu eis in
Acgyptu
m
fcribediligentcrque
man-
dauicis, vt non
fugerent
fcilicet in
Aegyprum,
-fed
manerer in terra fua
,
vt fit
fcripturah^cinteflmioniu
quia
benefcci eis
, bcnc do-
cui,5cipfifpreuerunt.
*
Procopius Tanquam
n .
certis
temporibus, hec cue
turaeflTenondubitct^fcnbi
imperat,vtex conucnicnri
irtter-
,1.,
rea:,&alij duccstraduxerut
rcUquias
in
Acgyprum
c6
tra
pr^ceptum
Domini
,
vel
ipfa Acgyptus
in
qua
mul-
tas
tribulationes
,(5canouftias fubftinucrunt.
*
Procopius.
In tribulatione cnim &
anguftia,
locu fibi

alpide
&
leones & fi
q
sut illis mala
fimilia,repcrcrut:
quoru_imagmesca,qabillis
indcos aflumiif animalia
Q
cxtitcrut.
Jjfdeqjvrbcsctiadclconu,dccanu,dccrocody
-
lorum.
a ir
Metaphortcos. r Ierufalem,vel populus. T
Ioanni,&aliiprincipes.
b
In tcrra
tribulationis,&
angufti?,lcena^&
leo
a % Venenatis venenati . b u Generatio
vipetarum.
c % Cito
ttanllcns ficut oa-
trcs eorum. drSfcum in
Acgypium.
cx ^is
vipcra
&
regulus
vdlans
,
portantes
fu-
a r
Equorum.afinorum.
b [ Aurum
Jcarentum,&c.
perhumeros
iumentorum
diumasfuas,
&
liiper gibbum
camelorum tbefauros
fuos,ad
populum qui
eis
prodefTe
non
poterit.
^gy-
a^ AduenienteNabuchodnnilbr. b
irQuia
in
Aegypiiis vanumauxiliuni .
ptus
enim fruftri 6^ vaneauxiliabitur. Ideo
a T In
Aeg fpto,
non conrtantia bcUi .
clamaui
f
fuper
hoc,
fuperbia
tantiim
eH:,
a F
Ergo f In tetra ,ua. b
^ Aegyptum
.
quiefce.
Nunc
ergo ingreflus
fCribe ei
fuper
a Viin
perpctuuTi
nisneat.
buxurn,
&in
hbrodiligenterexaraillud,
&
a
fScitptumillud. bf Cum
ueori.tNabuchodonoforcuinrrscompleta fue rt ^-.n.. rr r ; -
^
,
rit. c
, p.ophrtaiis
ueiitatis.
*'
<aitta
cfleappareat.Vcl
ccr-
E
crit in die nouilTimo in
teflimoniumvfque^'
icquiaeosnon adcoviua
a iTDlccns:
Nonmanebinmshic,
fedinAegyptum fiigiemus.
'* V0X
quaj rcprjehcnduntUr,
int.-ctcrnum.PopuIus
cnimad iracundiam
JJ
acqu^literisconfignantur
fMe.
fQuifemperrebcUis.&inciedulos. b r Dixerunt enim leremix:
'
VtgCt
OratlO
, iftaCOnfcribl
impcrauit,
fortafle
vcr6,&
idfccifle
videatur, vteoru
,
.
., dcquibus loqniturfcriptu
a ir
iipromitiunt lebeiiet.Auros, citodcficiunt. b<r Fuiura. i: leiemi*,
" -
*'_**'U'h,&
Olde.
Spitiiupiophetico, propria
indulliia.
T Nolite ao-
liutiatc nobis ucibum
Domini, non enim audiemus .
audirelcgemDei. Quidicunt videhtibus,
nohtcviderc,
&afpicicntibus, nolitealpice-
a T Vt manc.imus hic. b
f
Vt e^vtus in
Aegyptum.
ic nobis
ea,qu:
rc d:a
funt,
Loquimini
nobis
a
f Sinite noseriaie.
placentia,
vidcce nobis
crrorcs, faufcrtca
a
T
Q^imdocetis
b
f Aufeite a mc ocricate n hanc c f Tandem.
mcviam,
dcclmate ame
lcmitam,
ceflet a
i
10
eorumexitu,n6faI(bprx-
f Quj femperrebcUis,
&inciedulos. b <r Dixcrunt enim leremiz:
Oiapronobis dommuui otdicat nobis
quidague
dcbeamus , &au-
Hire nolueiunc.
d
prc5uocanscft,&fiIij mendaces,lilij
nolentcs
15
ra,fterilitatem,
&
inopiatn
buxo notarct .
d Et
fitij
mendacei
jilij
nolentes
^^^"- '
audire
lcgem
Der.
Tropologi
cc .
Omnis h^ercticus filius
appcUatur
. Ex nobiscnim
cxicrunt,
fcd nonfuerunt
ex nobis
, qui
intcrioribus
auribus nolunt audirc
lcge
Dej
Sed
pr.-Elatisdicut.
No
lite nobis
viderequx
rcfla
funt,
nccminarigehcnncB
flammas,fed promittitc
no t Reecdlte
bisrcgnacxlorum. Adpopuluquoq;
Ecclcfix
ncglige-
'^f"".
"^i'-
te,aufteritatemagiftrorumfugientcm,&
adulationem
^^^te
de fcrai-
quscrentem,
hxcrcfcruntur.
Auago.
^
Procop. Mcndaccsappcllat,quiMoyfilcgerogatioIa
q
iuflflflct diis Deus rata habere fe
,
& obferuaturos cfle
profcffi,
lege
tamcn idola
prohibcntc,
Dcorelidoad
^
idolacoufugcrunt. ^Vroeo
NICOLAVS DE
LYRA.
*
I
Onus iumentorum auftri.
Idefl mmentorum
portav.tUm
oneraverjus^egyptum,
quaeflinparte
aufiraU
rejpedu regni
ifd^.
Munera
multa, &
magnapro
habendo eius
auxilio, &vnde
fortarenturfubditur.
2 In terra tribulationis.
Idejl
in
regno
luda
,
cui imminebat
magm tribulatio,
&angustia
d
'Nabuchodonojor
rcge.
3
Lcqn3i,Sc\cO: IdesirexSedechias,
&regina.
4

Exeisvipera,&rcgulus,&c./def?,^/;^e*fij
nativene-
tio malicu
pleni.
5
Portantes
fupcr
humcros,&c.
Filif
enim
regis aliquando
wittcb.uitur ad
qunendum
tale
auxHium,
velpotefi
exponi
de
qui
bujcun(,ue uunctjs
d
rege , &
regina miffis,& propter
hoc dicuntur
tjjeexeis.
6
Supergibbum
camclorum. Habet enim
camelus
gib~
bum
fuper durjnm, juper quemponiiurfella,
&onus : C<ftcra
patet
tx diciis
vfqucibi.
7
Supcrbia
tantum eft. Ex
magnaenim fuperbia procedc'
bat,
quou tpje Sedechias, (S
populus
eius nokbant
feruire
regi
Ba-
bylonts, juundum conJtUurn
leremia d domino
ftbi
reuelatum.
k
Qiiiefcc.
^
qnfrendo
tale auxiUum ab
^egyptijs
contra
regem
Habylonis, &feruias
ei in
pace.
i>
Nunccrgoingrcflus. Htcconjequenter argtiitur popuhis
de
conterr.ptu Dei, c'
prophetarum
fuorum
. Trimo tamtn intro-
ducitur
aucitur Deus
loquens ipji ljai
dicens : Nunc
ingrcfliis, jciucet
tu
jfaia
locum
vhijcribis
tibi d domino reuelata.
10 Scribcci.
Ideflpopulo
lude.
1 1
Supcr
buxum. in nebr<to habetur :
Supcr
tabulam , fed
Hieron. tran^ulit
buxum,
eo
quod tabul^
ad
Jcribcndum fiunt
c-
muniter dc huxo .
12 Et in
libro,&e.
SciUcet
per
notarium tuu. Hahebant enim
Trophct^ aUquando
notarios, feu Baruch
fuit
notarius lenmia vt
habetur lcrem.-> (J. &
magis probabile eji
de
ifaia ,
qui fuit
iwbi-
Us,
&
defiirpi regia, qubd
hahuit
notariumfcribentem
in volumi-
ne illud
quod Vropheta prius fcripferit
in tabula
pro cxemplari.
I
j Etcrit,&c.
Et vocatur ibi
nouiffima
dies
,
in
qua
Ciuitas
fuit dcJiruHa per
Chaldneos: tunc enim
impletafuit
comminatio
pcf
/
hic
pofita
,
14 Vfqucinxtcrnum.
Idefl
vfque
ad
finem
mundi :
quia
femper
ertt
prophttia Ijaus
in teflimontum maUtie illortm contra
quos hqucbatftr ,
ideo
fubditur
.
1
5
Populus
cnim ad
iracundiam,&c.
SciUcet
ipfum
Deti
per
matiiiam , &
contemptum.
16
Quidicuntvidcntibus.
IdcflvirisTrophctis:quiaver-
ba(orurnveri(Jtma reputabantinania,&falfa.
Et
patetUttera
vjque
ibi .
17
Ceflct d facic noftra fandus.
Idcfl
Deus
fanHificans
Ijrael ,
ex taU enim
contemptu
verbis,&faSiis onendebant,
quod
Deus deberet eos dimittere
propttr
maUtiam
fuam
.
*
Proptcr
M
F,
^ L J T E
I^.
aliquiproptcrconfcientiam timcntcscxcommunicatio-
t ncni,
&aliquiproptcr
vtrumquc,
& fic defraudati ad
latroci-
latrocinia fc
ponunt ,
vcl cdcbrant cxcommunicati vcl
aliamala
pcrpetrant,
&
aliqui cgcflate compulfirc-
uertuntur,
&grauitcr,acconfufibiiiiter puniuntur
.
a
txpcilat
279
Gloforc!.
& Nicolai
Je
Lyra
280
/^
a Vro eo
(fuod rrprc-
"A baflls
yerbum. Hxre-
tici
quoque
& om-
nc
dogma
conrra-
rium vcritaticonfi
duntin caUimnia,
&
mendacio.prop-
tercaimpictatisco-
IvioJeniia. rumciuitasdeflrue
tur, quam
fcilicet
JEdificauitCain,cui
vcnict
rcpentma p-
pand*t
djtiocumcaptafue
' '
rit ab ecclefiafticis
viris.&idcodcflru
ta,(Sc
comminuta,
pvt
nihil remaneat
inea,quodpo(Titi-
gnem
emortuum
reacccndere, &ral-
lem coenofam
,
&
paruulam aqua
fi-
tientibuspraebcre.
b Sicut
interrupiio
cadcns.
Qnafiquo-
modo
inicrruptio
inurialtiffimi,qui
longam
traxir rui-
namdifficileinftau
rari,
&
priflinu
de-
corem
reciperepo-
tcfl,ficvenietvobis
rcpetinacontritio.
C Quia htcdkitdomt
nus Deui
fa^Hus Ifrc-
t/.
Anagoge.
Om-
ncs
sfPrxren-'.
bcMonitaeiu. f
Piop'etM
hrdicirdom'nu<

^QJ
tfprobiftisiHum.
facic noftra fanftus Ifrael.
Propterca
hxc dicit fan-
i
airKolcniibusfcingtl.t.vt >]uem
ne<Iex>UikCOmuv ei.tcra.ttntiatij punirntcm.vtliabitare
lis in teira vetiia. Aliaiex. Hoc. bfHab-ntfs fiduciam in
A^y-
ptiorum
calumniia^one -^ndpcio
du$ fracl,
Pro co
quod rcprobaftis-vcrbum, 6^fperaftis
3
jfllfcepiiontm.
bf S,
pribiair
A
ypti. fSpr.
rTuraultu.
^
in t cilumniam &
t tumiilrum,
& innixi cftis
fupcr
eo. 3
afrr
n ttflii
prepii.
bfMuri c fV-
ipli
cj1ai'sfu!>ito.
4
.
Propterca
cric vobis
iniquitas
h^^Cjficut
t
intcrruptio
ci-
5
dcns
t6crequifitain
muro excelfb.
Quoniam
fubito du
^
af.Muti. bf Alia iimilf.udo.
non
fpcratur
vcnict contritio eius,
&comminuctur ficut
afiic nccd- VI bs
iliqiiiH
tilc t iiunebit
perrciiuenteNabuchocionofor.

conteriturlagenafigulicontritionepervahda,
&n5in-
g
uenietur de
fiagmentis
eius
teftaj
in
qua portetur ignicu
lus de
incendio,aut
hauriatur
parum aqug defouea,quia
r
a f
Q^ pei
me & lcremiam vobis
loquitui.
b
fQaafi-.Poenitcotiam
agiteantenujni veniatcaptiuttas.
9
hrecdicit dominus Deus fanilus ifrael.t
Si rcuertamini&
bfQ

-tis cfFix' inme & nnn in
Agypto.
|0
bo,- r
^

^ c -^ 1
I
arln tetia veitti.
=-1,
quicfcatis/ahii
eritis . In filentio &c in
fpe
erit fortitudo
i
afObcdre mihi. t f Manebimushic. . cfApvptiorum.
12
vcftra.Etn61uiftis,&:dixiftis:Ncquaquajfed adeqifosfu-
i3
a fConcitn i;ndu pergemus
ad eos. 1
4
giemus.
Ideo
fugictis.
Et
fupcr
veloces af cendemus.Ideo

5
a
rChaldatiquoselfugercMon poteritis.
f Aegyptii
in
quibusconfijitis
lO
velociorcs crunt
qui perfcquentur
vos . Millehomines
^7
a facie terroris
vnius,
& a facie terroris
quinque
fu-
^^
afFauci in
iignuin
tantz
captiuiiatis.
^
20
bfFixus III
lignuui njufragii.
giecis,
donec
relinquaminiquafi
malusnauis in verti-
afPotentii
!>ci dcinon''rand.T. Jc
cuiusfeiinocompleatur
meiisan iilorum
cc montis
,
5<^uafi fignum fupcLcoIlem
,
Propterea
^^
ncs ad
pcnitentiam,
D
prccipue,&
maximc
hxreticos hortatur:
quia
fi reuerfi a vi-
ti)S
ingemucrint.
&
poenitctiam egerint,
ialui crunt. Illi con- 1p<f
trario confidcntes in 1"
falfis
magiftris,
& in
incertisreculi
^quos ;
Acgyptios
dcfiderar,
& corum velocita-
|
te
Ixtatur, quos
mul
tiplicare
dominus
prohibuit.
Ideo-ec-
clcfiaftici
viriperfc-
quetureosj&vnius
bcUatorisvocem,vcl
quinque
, quod
ad
mentem,&
ad
quin-
quefcnfusreferrcde ^h
bemusmille homi- &r<
nes ,
&
incompofita
E
turba
fugientiu
fufti
nere non
poterunt.
^
Procopius.
Si
enim
refipifcetes,aif.
Hierofolymis quie-
ti
,
nec
amplius
dc
Aegyptiaca profe
ftione folliciti man-
feritis,
inpace
non
tantum &
requie
fal
uabimini, fedinfpc
vobis erit fortitudo
veftra.
*
^Vlorans
E
NICOLAVS DE LYRA.
1
"ProptcreAcntySi.c.DefcriptapopuU
milicia.Hic
confequen-
ter denututuiur dtbita
poena,cum
dicitur.
2 Proeo
quod rcprobaftis
verbum hoc-Kverbum domini
ferprophtasdiHum.
3
Et
fperaftis
in
ca[umniz.Quierendooccaftonem
recedendii
/eruitute regis Bahylonis.cui
tamen Sedecbias rex &
principes
iu-
raueruntferuire,
vt habetur 2.Varal.vlt.
4
Et in
tumultum./7icer
txercitusregis ^egyptiorum
,
que
Jperabant
venire ad eorum
auxilittm,
in
magnofragore
armorum,
C^pompa,
5
Et innixi cftis
fupcr
co.
Magis quam fuper
diuino au-.
xilio .
6
Proptcrea
crit
iniquitas
haec. De
tranfgreffione
iuramen^
ti &de
contemptu
Dei,
7
Sicut
interruptio
cadens.
Qux
quanto
cadita loco
altiori,
tanto
magis opprimit
iila
fuper qux
cadit ; &
per
hoc
intelligitur
quod iniquitas effet caufa deflruHionis
ciuitatis <&
populi.Et patet
litera
vfque
ibi.
8 Et non inucnietur de
fragmentis
cius tefta .
idefl,
non
remanebunt
aliqui refidui
de
populo
in terra
]uda,quipolfinteam
operariquia
illi
quos
dimifit ^abuT^ardan
ad colendum
terram,
tnort!'f> Gtjdolia
fugerunt
in
.Aegyptum
timore
Chatdxcrum,
9
Qn^
^^^ ^'Cit dominus Deus fanclus Ifraei.
Qui
nott
foteft
tii
intiri,
,
I o Si rcuertamini . Ter
panitentiam
ad Dei
mifericordiam.
I I Et
qu
iclcatis. a rcbdUone contra
regem Babylunis.
1 2 Salui eritis. ita enim
pradicauit
letemias
regtbus &popii-
10
regni
luda.vt
patet
in multis locts
fux
prophetij;.
15
In (ilcntio.i.humiltter &
pacijiceferuiendorigiBiihylonis
Jei
undum domtnt voluntatem.
j
4
Et i n
fpe.
diuin i
auxUij
non humtni .
1
5
Erit fortitudo veftra.
Confcruans
ciuitatem
&populum
i
fieflruiione :
fed quia
Sedechias noluit credere
leremits&populus
eius. ideo
fubditur:
Et noluiftis.
1 6 Et dixiftis
nequaquam.
Scilicet
faciemus
leremi^ con-
filium.
17
Et ad
aiquos fugiemus./.ai equitibus .Aegyptirefugtum
CTauxilium oturemus.
1 8
Ideo
fugietis.
Quia dtficiente
auxdio
.yiegypti
&
rupta
ci-
uitate, Seaecbiasrcx&viri beUatons
fugerunt
nocle.
quarto /^-
^nm
vltimo.
19
Et fu
per
veloces afcendcmus.r.//
rex
Sabylonis
aduer-
jus
nos
prfualutrit ,per
velocitatcm
equorum
nofirorum euademus
manum etus.
Quod
exdudit dicevs.
20 Ideovclociorcs
eruntquiperfequenturvos.
QHin
Chaldxi
mfequentes
Sedeclmm
fugiemem ipfum comprehenderunt.
quarto I{eg.vlt,
2 1 Donec
relinquamini quafi
malus nauis. In
figitum
naufragij prteteriti.
XI
EtquifiC\gmm(apcrCo\\cm.ybialijuandoinfub!imi
tate arbons
magn afcenditfpeculator
advldendu ft hofies
veniant
&ex
qua parte
:
&ftc
dat
ftgnumfugiendi illispro quibus (p^cula
.'^
tur,& ad
quam partem
deheant
fugere,
ne cadant in manibus hi-
^
fiiurr.
&ipfe
etiam velociter
defcendensfugifcum alijs:Sicfuerunt
illi
qui remanferunt
de
populo
Iuda,quorum aliquifnerunt
dudi in
Babylcnem inftgnum
vidoria Chald^orum,&
defi.u^ionis
ludeie,
ftcutmalisefifignum naufragij pr^eteriti
: &
alijfugcrunt
in .Ae"
gyptum,timentcs
contra
feaducntum
Chaldxorum.
25
Propterca expcdat
dominus,&c.H/<: confequenterpro'
phetaposi
vintm
mortificatiuum iufundtt
oleum lenittuum denui;-
cianspopuli confolationt.
Circa
quodfcicndum quod
lianc
partent
exponunt
doliores nojiri
communiterad literam de
redemptionepo
puli
ludx dc
captiuitate Babylonica
fa^a per Cyrum
, defiruBo.re'
gno Cl3aldxorum,vthabetur Efdrx primo.Sed
huic
cxpofitioni
non
videtur litera bene
confonare inplurtbus
locis, vt
potc quod
dicitur
infra
: Vlorans
nequaquam plorabisj poft
reditum de
captiuitate
Babylonica
materiam trifiitia non habtbis,vt ili
exponunt:
Con-
trarium videtur
T^emi. primo
vbi dicitur,
quodpoptdus reuerfus
de
Babyloneerat
in
affiiBioncmagna &opprobrio.Itcm quodfub-
diturpofiea
: Et dabit tibidominus
panem
artum,&
aquam
brcne,
idefi
in rcdeundo de
Babylonefufiinebtspenuriam
viius. SecundU
iHos hoc non bene
confonat prxdidis
ab eis.
fcilicct quod
non Ijabe-
rentmatcriam
trifiiti^.
Ilemei
qucdpofieafbditur
. Et dabitur
fluuiafemini
tuo&cttera
quodexponunt demagna
abundantia in
terrf fruHibus &animalibus .cuius contrarium
videturpofi
redi-
tum,T^emif quinto capite.vbi dicitur,qucd
multi
depopulo difpo-
nibant vendere
fitios
&fitias fuas
in
feruos,&ancillas pro
viHtt
babendo. Item
quod
d'citur:& non
fuciet
auolare d tevltradocio^
remtuum
,fcilicet Efdram,
vtdicunt
quodnon
videtur verum
,
quia Efdras
non
femper
fletit
cum eis
, fed panco tcmpore
,
quta
pofi
alios
longo tempore
venit de
Babytone,&
non multum
fuperii
xit.
Item^infradicitur.
EteritluxlunajficutUix folis,&c.
exponunt
diccntcs ,
qubd
hoc
intetligitur
de maiori Ixtnta
quam
habuerunt
pofi captiuitatcm quam
anteuantus tamcn
excefjus tp.-
*
/
non
28i
Ifaix
CaD.XXX:
I
2
5
^
fQaafi:Harc
venient nifi
paniteatiam egeritis: Propterea
ex do.
a iroenitentianiveftiain. b
tlnwifericordia, Superexaltatmifericordiaiudicium.
^Vel
in cruce.vt oinnibus
parcat
cxpcdiat
dominus,
vt mifereatur
veftri,& ideo exaltabitur
a
^Filius. Paterenim non
iudicatquenijuam.fedomne iudiciumdedit filio.
parcens
vobis,
quia
Deus
iudicij
dominus . Beati omnes
a
fxpcdadominum,&viriliteiage.
&C.
I^Reftafpe,
b
TEcclefiarquicft
modo in
fpecu-
laiione. c fCoelefti, vbi elJ veta vifio
pacis. , .
qui expcalnt
eum .
Populus
enim Sion habitabit in leru-
^
"" retroccdimus
,
a fAnte. fConueilus.
b l^ln leruulem.
TAblterget dommusomnem li-
chrymam
ab oculis eorum. TFIetus tuus vettetui in
gaudium.
c
TQ^iotidie.
d
f
Indie ludiciiomnino.
falem.Pldrans
nequaquam pIorabis,mi/erins
miferebitur
6
a
f^Flenam luileratione. bOiaiionis. c
f^leiufalcm. df^^idignaaudiii.
'

e
^EcceAdfum. fMagis
n*
quam
uoce.
/
tui . Ad voccm clamoris tui ftatim vt audierit,
refpo^nde-
a fIuda;i
dicunt,quodegreiruridecaptiuitate inopiam
cibi &
potus pafli
lunt.
b
^DoiSrinamEuangelijquxduobusmandatis
Ciiarda^omnia mandatJ veteris teftamenti.
bittibi. Etdabit
t
tibi dominus
panemtartum,
& a- 9
a
tSciptu'^
vbi
obfciuapanisivbi eftaperta aqua. bfivecedcre.
c
TMagifterveftervnusrftChriftus.
qua'mbreuem,&nonfaciet
auolaiea te vltra doAoreni lo
a fCordis hTModo in
fpetand^ra
in re.
tuum,&cruntoculitui
vidcntes
priECcptorem
tuum
,
&
^lntcriores. TExaudicnt. TUuilli.
a
TChtiftusad credentes
loquitur.
TEgo
fum via veritas,& viia.
aures tUcT audicnt verbum monentis
poll tergum
.
H^'c
a iMeimiiaminl.vnde: Vcndeomnia
qus
habes &
fequeic
me.tahbi:
^uimihi minifttat,
roe
fequatur.
De vittute in viitutcm.
b TNoti efleniminmiuftus
,
e Tln manum derlines ideftregiaquenon
via,ambulate
inca
,
neque
ad
dcxtram,
neque
ad fini- i5
|5^^*^-
a fConuerfusadiidemreputabis
oniiiiaidola
coniaminaiafculptilia
8c conflatilia.
^
a Tioram nequsijuam
plorahit.lvL^xi referunt hoc
tempus
A ad illud,quado
lub Zorobabel &
lefumagnoSacerdote
poftyo.annosredierunt
decaptiuitatelerufalem,&
bo
nafleucruntqujcpriushabuerantnosautemomnespro
niifnonesquxexceduntmedioaitatem
illius
temporis
ad
Chrifti referi-
nnisaducntum:In
quocaptiuusquon
dani
populus paf-
fione dni liberatus,
habitat in Sion &
inlcrufalcm
in(pe
culafcilicet& vifio
Bepacis,i.ccclefia.
b Etdibittibido.etc.
*
Procopius.fer
p pancm
artum fcu a
affliclioniSjintclti-
git principium
re-
iiprfionis
quo
tem
pore
a vicinisaffli-
gebantur.Deinceps
cnim illis omncm b
vbertatera &
copia
dciuntiat,
impri-
nnfque
crrore care
tem
fecuriiatem,
c
quamuisnon
defu
turi
fint,qui
auerre
re, & in vias
quasli
bet inducere co- d
nentur.
C Et irunt oculi
tuiy
&c.
*
Procopius.
'"
Aucrfi a Dco fu-
c
mus,&
tamen non
uyma-
auertitur vnde
pcr
f
Kaiam dicitur. Et
erunt
oculi,&c,Qnz{i
infacicm fuam liomo monitus
eft,quando
ad iufliriam
conditus, prarccpta
reditudinis
acccpit
. Scdcumh.xc
eadem
prxcepta contcmpfit , quafi
conditori (uo dor-
fummentisin faciemdedit. Sedecccadhuc
po(\
ter-
gum
^'
NICOLAVS DE LYRA.
~
tif
nonvidetur bene
prtediclis
concordare,&
maximequia nunqua
redierunt ad tantam
profperitatem ficutfuerant
ante de multo;ma
xime
tempore
Dauid &
Salomonis,et
aliorum
regumplurimorum.
t
ideofduometiori iudicie, videiur,
q>
ludici melius
quantum
ad
aUquid exponant partem iflam,fc.de redemptione
eorum fienda
per
Chrifium:fedin
boc
enant,qu6dexpe8ant futurum,
quodiam
tran
fiit
in
prttteritu. Igitur accipiendo
ab
eisquod
efl
verum,&falfum
refpuentes,exponamus
literam de
redemptionefaSaper Chriflum.
Et diuiditur in duas
partes:quia primbponitur redemptiofaHa per
Chriflu
in
fuo
aduentu
pnmo,fecundbfienda infecundo,ibi: Et crit.
Vrima hic
pr^diciturab Ijaia
ciim
dicitur:ProptCICi. Ideji pro

ptermaia
vefira
multiplicata.
1
Expeaat
dominus, vt mifereatur veftri . ideH
dlffert
redemptionem
vcjtram
ptrfeciam per Clmfiumfiendam:verunta-
men
quia
non
aufert eam,fubditur.
2
Etideoexaltabiturparcensvobis. quia tempus fuiad-
uentusenttempus magnxmifericordi^
: veruntamen non
eritfme
iu(iitia,qu{femper
Dei
mifericordiam
concomitatur.ideofubditur:
Quia
Deus
iudicij dominus.
3
Beatiomnesqui expedant
cum.
firmiter credendo eius
aduentum.
4 Populusenim Sion.i.fideUs & cathoUcus.
5
Habitabit in
lcmti[cm.i.ccclefia,fcciidum
quoddidturad
Wet.22.^.Acce(Iiflis ad montcm Sion,& ciuitatcm Dei vi
uentis Icruialcm coeleftcm. Et
quia
ad literam in monte sion
incepit fides
catholica
per pr^dicatione Chrifii
in
propria perfona,
etpermiffione 9pirituffan8ifuperapoHolos,vt
diilu
fuit
fupra
z.c.
6
Plorans
nequaquam plorabis.pro
diledione
Chrtfii
ven-
,
282
gum fequitur
& monet :
quia
iam & a nobis
contem-
ptuscft,&tamennosvocarenonccnat.Quafidorfumei
in
faciemdedimus,
cuiusverbadeipicimus. Sed(ians
poft terguni
nos auerfos reuocat.
d
Toji
tergum
. Prinia conditione
quafi^in
facie
Adam
audiuit a
domino:
D
Crefeite
&
multipUca
mini,&
reptete terra.
poftpeccatum,qua
fipofttcrgum pofi
tus.maledidtaterra
inopcretuo.
Hu-
ius cafu nos om-
Gcne.r. d.
Gene.
j.c
musadomino:roB
uertimini ad
me, &
ego
con.advosJEt^Xx-
hv.Conuertimini adme
in totocorde
ueJiro,etc.
vthismonitisante
riora
petamus
: &
hoceft: Aurestuse
audient verbu mo.
poft terguni.
e
"Heque
ad dexte-
ram.lvL
vtraque par
te
quidquid fupra
niodumeft,
invi-
tio eft.
t{eque
ad
dex
Ij teram,&c.dQc\'mm-
14
dum
qft
fed via
pu-
blica
gradienduni
Zacha. i.a.
lohel.z. c
E
II
12.
t
atiguftis Sc
aquam
op
preflionis.
Huiu. lo.C.
contaminabis
ftram. Et t cdntaminabis laminas
(culptil
lum arjTcnti
iJ
16
laminas, Idolafcili-
cetquxadfiniilitii
dinem veritatisar-
tifcx
lingua compofueritinfplendorc cloquentie,quod
figni(icat argentum,&
in ratione
fapientia: quod figni-
ficat aurum: comminucs &
difperges,
& imniunda iu-
dicabis.
.
^
Etda.
Oiiio,
turi, pro qua fufpirabant ingemifcentes
patres
veteris
tcfiamneti.
7
Mifcrans mifcrcbitur tui . intantum
tp exponetfe
morti.
8 Ad vocem chmoris.
Inprimitiuaecclefia^etperlongUtps
foUea,fantli
viri habebant
frequentiffime
ad vota diuina
rejponfa.
9
Etdabittibi
dominuspancm
znnm.i.ex
Deigratiaeris
contentus
paruo vi3uyatiasparco,ficutpatet
in
diuerfu ecclefi^
in
viris
perfeElis,& religiofis.
10
Etnonfacict,&c./. Chriflum,quidicitde (eipfo
Matt.2^.a
Vnus eft magifler
vesier ClmHus . Et de
fua permanentia
dicitur
Matt.vltJ.Eccc
ego
vobifcum fum omnibus diebus
vfqj
ad COnfummationem (ccilVl.Secundumenim
diuinitate vln-
que
efl
per efjentialem prttfentiam
&
potentiam:
&in
ecclefiafua
perfpecialemgratiam,&fecundum
humanitatem in
euckarifiite fa
cramcnto,in quo corpus
eft
cx vi
facramenti,&
anima &diuinitas
.V
concomitantiainjeparabilipofi
refurreBionem
. In translatione
Cbatdaica
fic
i)abetur:Vx non rccedct vltra diuinitas eius.EA:
quo patct
, qubd
non
potefl
conucuienter
mtelligi
de
Efdra
doHore,
Jed
de Cimsio conuenit
optime.
1 1 Et crunt oculi tui
,
&c.
idefl ChriHum,qui apparuit vijibitibus
etiam oculis
corporalibus
in
forma
humanitatis, &in
facramento jub fpecie panis.
11 Et aurcs tux audicnt verbuni.
Jcilicet Euangclicum.
1
3
Moncntis
poft tcr^.i.adjequendii
vefligia Chriflipr^dican
tis in
perfona propria primo,&
pojiea
in
apofiolis atijsq; difcipulis.
14
Hxc via.
fcilicetfidescatholica,
1 5
Ambulatc in ca.
qui ecclcfia nunquam declinabitgenera'
liter
a
fide
cathoiica.
16 Etcontaminabislaminas. Quia Centiles ad
prxdicatio-
nem
apoHolorum tonfregerunc
idotafua
materiam & ornamenta
idotorum
pauperibus erogaraes.
Egrc-
t
M O
l\
.A L 1 T t
l{.
I
ExpeHat
rfowjnj.Hicadliterapoft
filioru luda
increpa
tione.prophetadcnunciatcoruconfolationemperChri
ftu
futura
,
morc boni Samaritani
poft
vinu mordicati-
uii
infundcntis olcu lcnitiuu
.
Moraliter aut
pot exponi
confcqueter
ad
pr^difta
dc
apoftatis expofitione.na aliq
coru cx
diuino
rcfpedu
verc
pocnitctes reucrtunt,
& im
pofita
fibi
poena
non folu
paticntcr
fuftinent, (cd et ma
iorc
accipiunt
cx
fcipfis,&
fic
magis proficiunt
in bono
virtutis,
virtutis,
q aliqui qui niaquam pcrapoftafiam
cccidcrut.
vndc
Grcg.exponensilludLuc.is.b.
GaudiumeritincalofU
per
vno
peccatore pxnitentiam agente,quamfuper
nonaginta
iuflis.
Duxinprdiomilitemilluplusdiligit,quipoftfugare-
uerfus,ho(lctortitcrprcmit
:
qilluquinunqtergaprnc-
buit.nec vnq aliquid
fortiter fccit. Sic &
agricola
illam
tcrraplusaniat,quspoftfpinas,vberesfruausfacit,qua
illamqucnunquamfpinashabuit.nccvnquamfrugem
vbcrem producii.Dc
talib. fubditur:Erunt oculi tui,&c.
f
tcce
283 GIoJ[orcI.&NicoIaideLyra
,84
^a
Et
dabitwrplu.ln Kcgam
. _.
"^fOtn.menmm.
_
., j-
#voliimine fcripmm
crt, ga
tui,&
veftimcntum conHatilis auri
mi,5C
di-
A intcrfeais ab Elia
pfcudo
fpcrges
ca ficuc immundiciam menftruatse.
J.Rcg. I8.g.
prOphetJS
dafa fit
plUUia noifaiavelleiemia. bTPopulociedentid.-Gemibut.
c fGrat a
Spiri-
loan^b^'
terrxlfracl
,&panJsElifxi ^
tun-.nai.
dT'^dica..nni.
'
Et
poftcafaluatoris
vberri- a
Egrcderc,&dices
ci.Etdabitui
pluuia
Icmi ni i
mUS
fUCrit.atqUepingUifll-

Tlnqu^cunqucGfnte.
^ ^
b
Itgofumpanisviuus.
1
montes & coUcs
aquisflue
D
tibusirrigentur.
Nosmon-
Ma
tcs &colles
intelligimus
,
q
^'
virtutibus eleuatur , &
qui
cfuriunt& fitiunt
iuftitia,
quos
dominus
prouocat
ad
bibendum .
Qui.n.
bibcrit
mus,& tantamplcnitudine
tuoubicunquefeminaucrisin tenaj&panis
J
dcaquiscius,
non fitietin
a fIncordibusfanftoruro. b TGtaiia
&
pinguedine fpiri'ii(rnfti.
-^ -
b"
habcat.vt multahominum
^
. .
^.
milia faturata fint . In
prx-
b
frugu
tcrr?
crit vbcrri mus 6c
pinguis.Pafcen
4
fcntiquoq;loconondatur
- ..-.. .
pluuiafeminilpirituali,
&
panistcrr
vberrimus
atqj
pinguifi[im*,nifi
idola dear-
gentata
& deaurata fuerint.
Mi
a^i4Jie veibi Dei. b TEcclelia. c
fCum idolaiiiiifregcris.dTMitis corde,
qui fcquitur agnum quocunque
letit,
&feniper
addex'eram eft
tif r in
poflcflione
tua in die illa f
agnus ipa
Gen. j6 c.
Oreae.j.a.
cominuta&reputatainftcr
quiliniu:nifi.n.vitia
abicce
pleta,contcndunt.
9
lO
xtcrnum.vndc:Senediciie do-
minodefon.lfraet,
e
InterfeBionis
multorum .
Multi enim sut
vocati,
pau
ci vcroeledi.
Turres,
po- jp*
tcftatesdEmonum
, velfu- r&
pcrbijde quibus
Pfalm.r/rfi
impitm fuperexaltatum
& de-
uatumficutcedros
Libani . Has
a
TApofloli ducesgregis.
b
Filij
fcilicet ludzorum
qui per iiinam.vel Gen
tilittm,qui prralinzpullum Cpnificaniur.
fSubiefti. cfVi fturtificent.
ciose,&
tauri tui &
pulli afinoru,qui operan-
a
TEcclefiam.uel vnufquifque corpus
fuum. b1 hiltoriam cum
fpiri-
^......^
tualifcnru. c
fMigmaefthordcum
cum
palea. ,

.
rint,
virtutesnonfubcunt. c
tur tcrram
tcommixtummigmacomedent,
%
turrcs xdificarc
cupicbant
ii^rn"
""""
b
T>a/cmr
.
Quidam
hxC a
TSctipft bfASpiiieufanaoexaminatum. cfOedieiudidi.
fquod
ventihvperbolicosCyritcmpori
d
j-
ficut in area ventilatum eft .
Eteruntfuper
btumcft ven bus
qui CaptiuitatCm pOpU-
a
TSanaosui.tutibuseminemes.velpIusuelminus.uelexpoluores
tilabro & van
li rclaxauit
,
in ludaia cDm- diumoiumeioquiotum.
no. u,, .^.!.,.
omnemmontemexcel{um,&luperomnem
Commixtum
migma.
Ifaac
a
fDo(flrinaEuangelij.
qui
mouerunt
pedcs
fuos
aboricnte,
quorum linguce
in
Babylone confufs,
& fa
pcr quos
cecidit turris ia
Siloe.
f Et erit hix . Cn
prsemiura
hordeumfeuit,
quiaapud
coUcm cleuatumriuicurretium
aquarumin
n laboris
percipicnt,quia
crca
B
AUophylos
crat:& centena fudicij. tura liberabitur a leruitute
Mi
riam hordei
frugem
rece- e die interfedlionis multorum,
cum ceciderint iz
corruptionis
.
Nonmirum
pit.Et Hofe?,
choro &dimi
dio hordei adultcram con-
duxit.Saluatorquoqi quin-
Matth.
ly, i,
que
milia viroru
,
quinque
f
fenfus
corporis& lcge Moy
fi
fequentium, hordeaceisg
panib. faturauit,
qui
in alio
locOjfrangens feptempanes
3 fDimones,munimentummalorum,& principes huiusffculi.
b rPoft iudicium.Sc catlum eiit nouum 8c terra noua.
Qma enim
ptoptet
hominem fafta in -lu
laprupeiorarafunt.fol
& luna fuolu.nine minorara.
turres.
teritIuxIun?ficutluxibIis,&Iuxfo
^^
VFinitum
pio
in&nito. a fScilicet quandn
cieatus eft mundus.
lis crit
feptepliciter:,ficut
lux
fcptem
dieru,
in
a
fScilitct. bffSanando. cl^Mortalitatem pcccati
& omnes miferias.
d
fAbfolutf,utomnesDeo
fciuientesfignificet.
fSan(iiorum. jFugiftdolor &gemitui.
&in fruft~ra
coiiiminucns,
^^^
4^ alligauerit
diis
t
vulnus
populi
fui,
&
J ContritlOi
flliatllOr miiia triticeis t>an!
* ^**""'* promittitpiatmia.conteuptonbusminaturfupplicia.
busrepIeuit^quiEuangeli-hpercufllirapIagx
eius fanauerit. Ecce nomen
cum numerum
fequeban-
-
tur.
Huiufmodipopuli,partemcomeduntpalcarum
in
quibufdam (equentes
literam:&
pcr paleas
& hordeum
paulatim proficiunt,&
tranfeunt ad frumcntum.
d { trunt . In die
iudicij
fuper
montes & coUes erunt
riuicurrentium
aquarum,quiabonaopera
fanftorum
darebunt,
quae
oblcruantes madata
impleuerunt,&
do-
ftrina
Euangelij appropinquantedie iudicij, prjcdicatio
neElisE & Enoch
peneperoesgentes
abundabit.tr er
/pcr.IudjBi.multos interfetos,&
ruentes
turrcs,
ad Ro-
mauum referunt
imperium.
vnde: Ft
qui
tenct nunc teneat,
donec de medio
fiat:q\xoA
eo
tempore
tanta beatitudo fuc-
rit
populo IfraeljVt
non folum valles &
campeftria
,
fed
montes
.Theff,i,b.
C
filuna folis
fulgorem
reci-
piat. Quiaiufti
fulgebunt
ficutfol.
g
lndieilla.r
Auguft.Hic
diespoteftintclligi,quopro ^"
mifit dominusfanare con- &
tritionem
populi
fui.Hunc
opinor
effe
diem,
de
quo
2jZ<z\\zi\2i%.Bemdi6lus DomiHus I*'||
Deus
ifraelyquia vifna!4ir,(^c.Et
14
Simcon. Hic
pofitus
eHm rui-^
nam,& refurre&ionem
multo.
u,
Hxc ruina
eftpharifBorum& principum quos fignifica
uit Ifaias
per
turres.Si
quis
aut falutem hanc in fecundo
aduentucontincre
intclligat,in vtraquetiiaduentu
ma-
xime in
fecundo,fol
conuertetur in
tenebras,quomodo
crgoaugebitfolem,& lunamdiequo
vifitabit
Diispo-
pulu
fuum
,
quando vtroque
in
tempore quo coepta
eft:
liberatio
populi& adimpletacftfolem
& lunam non
minui fed contenebrari
ligamus ,
nifi
plane
folem & lu-
namfandis
comparatos inteiligamus,iuxta
illud . Tunc
iuHi
fulgebunt ficut fol,
&c.
Mj ./;
h Ecce nomen domini. Filius in nomine
patris.vnij.n.no-
.
men eft
patris
&
filij
&
fpirituflanai.
vii:
Baptizates
eos
^'
in no- F
NICOLAVS DE LYRA.
1
Egredere
& dices ci.
idefi idololatri<t,qH<e\ceffautt quafi
in
vniuerfo
orbe.
2
Etdabiturpluuiafcmmituo vbicunque
feminaue-
risinterra . Scmen
paraboUce
dicitur hic verbum
Euangelicum,
fecundum quod
dicit
(kluatorinparabola feminantis
Luc. S.b. Se-
men eft verbu mDei. Et
recipientibus ipfum perfidcm,data efi
pluuiagratia
Dei . Et
per
talem modum dicitur
Deuteronom.i
z.a.
. Concrefcat vt
pluuia
dodrina mea.
5
Et
panis frugum
tcrrae crit vberrimus
84)inguis.
iHe
e^panis
Eucharifii<e,qui diciturpanis frugum
terr<t,
quia
materia
htius
facramenti
efipanis
triticeus de terra
produ^us,
&continet
ijiepanis pinguedinem grati^
diuina.
4
Pafcentur in
poflrcflSone
tua in die. j.
Chrijius.de
quo
df
joa.i.d. Ecce
agnus
Dei
qui
toUit
pecca.mun.&c.Pa/cr
fpaciofe
in dtlatione
caftitatis
Ecclefi^,fecundu qi
dicitur Can.Ld.
Qui pafcitin
lilijs,donecafpiretdies
&inclincnt
vmbr^.
5
Et ta uri t u
ii.^pofioli.
6
Etpulli
afinorum.
alijinferiorespr^dicatores.
7 Qui
operatur
tcna..laborado in
agro
daico verbo &
excplo.
8
Commixtum,&c.
GloffafuperiHumlocumdicit,q)migma
eil hordeum mixtum cum
palea:&
eam
fequuntur expofitores
no-
ftri.Sed huic di8o videtur contrariari
quod fubditur,
^
9^
Sicutin arca ventilatucft.
i.purgatumapalea. Quidau-
te
intcllexerit
Hiero.per mtgma,nefcio.Sed
in
Heb.habeturfic:Mix
tum
forth comedent.t.commixtionem
diuerforum granorum abfque
aliqua cotruptione infua
bonitate manentimTer
quodmetapbori'
cc intel-
ce
intelligitur
congregatiofidelium
ex
lud^is
&Gentilibus & va-
rijs nationibus,qui incorporati funt ecctefix perpr^dicationem apa
ftolorum
atiorumque prcdicatorum.
10 Et erunt
fupcr
omnem. Vtr montes
excelfos intcltigun
tur
apo(ioli,per colles,
quifunt
montes minores
pr^dicatores altf.
11 Riui currcntium
zqm.i.abundantiafana dodirin^,eo
mo
do
loquendt quo
dicitur
fitpra
1 1
.Rcplcta
cft tcrra fcicntia do-
minijficut
aqug
maris
operientis
II In die in
terfeftionis .
Idefi tempore
defiru&ionis
lerufa
lem,in
qua
erant
mutt^turres,qu^
cum muris defiruBte fuerunt per
I[omanos,&
illo
tempore
muttum
viguit prtedicaiio Euangelifper
atiosque difciputos Chrifii.
^
^tcdt.Hicdenunciaturtiberatiofidelium
in
fecundo
aduentu
Diii
Chrijii,tunc enimliberabutur
dpmalitatibus vitepr^fentis.
Etdi
uiditurin duas
quia primb ponitur huiufmodi liberatiojccundd
dx
monis abie&io ibi:Ecce
nomen.Circaprimumfciendum,qubdfecun
dumfandlos do^ores &
cathoticos,in finali
iudicio mundus innoua
Muj"
bitur Csf meliorabitur ad
augmentum gtorice
eleBorum,
qui
in ele-
''']
tnentis&
corporibus
cdeHihus melioratis videbunt ctarias reluce
tia diuin<e virtutis &
bonitatis,fcim
itlud
Sap.i ^.a.
A
magnitU
dme
fpeciei creatura;
poterit cognofcibiliter
crcator ho
ru vidcri. Decor aut
corporn
c<eleftium maxime
confiiVt
in luce,
&ideotuncaugebitur,&
hoc
efl quod
dicitur : Etcrit lux lunas
Hcut lux
foIis,&c.In die
q.al.do.vul.po.fui. qafidetes refitr
gent
in
corporib. gloriofis
ab oi
corruptione etpmalitate
liberatis.
14
Eccc nomen. Hic
cofequenter agitur
de deie8ione demonis,
Sciendum
tamea,qubd
Hebr. &
expofttores nojiri
exponuntpar-
> tem
M O
H^
.A L l l E
K^.
14
Ecce nomen
domini . Hic ad litera defcribit dciedlio d-
t
monis
monis in iiidicio finali.Etfic
cxpofitio
ifta no Iblu eftli
teralisj fed et
fpiialis, pg quod
aliam addcre n5
oportet.
t MOtiyi'
s^
a
f
Ad cUfflnindum malot , & tcmunerandum bonos.
h
Ifai^
Cap.XXX.
286
b
5^Poft
multa
tenipoM.
c Tln vindiflamorenoflro;
H
fRejirobs.
r(ura.
IX
innomine
Ta-
tris,6~-
rilij,&
Spiritusfahd:'
noninnomi
nibus,
icd in
nomine
q3
cft Dcus.
a
Spintus
eius
velut torrts in
undans. Sicilt
torrcns ina-
^ . _
danscu
per-
d
fandificatxfblcnnitatisj&lastitiacorclis
ficutquipergitcumtibia
t^onortt^ ,, /-.
^ ^'lndxiin templum.raaftiincceluni ^ReditadpoEaam
malotum.
b,TVenithora,vtomn^iqui
inmonumentis.
lunt audient viicem lili) D;!,J;
proccdentj&c. c l^ln iudicio.
ut intret in montcm Domini ad fortem Ifrael . Et
auditam facict
a
5"Patrr.
b
Tvl.ionem malorum.
cfFilij quiScverbum.
d
f
Ite mjledifti in
igncm ittcrnum.
cfFilij.
Ddminus t
gloriam
udcis
fiise,
& terrorem
brachij
fuioflendetin
dicatione A- D
Domini vcnit de
longinquo,
ardens feor
eius,
&:grauis'ad por-
ppstoloru,
cQ
a TVeiba.
b
ffilij. t TDiccnJo: Efuiiui,5cnondedillisraiIiim:>nducaie, t>c.
^ VjCntCS ad fi -
, d
fltemalediiniin
igneraaternum.
2
tandum . Labia eius
repleta
funt
indignatione,
&
lingua
eius
quafi
3
a
TDiabolum
Sf membraeius.
4
^
ignis
dcuorans.
Spiritus
eius uelut torrens innundans
ufque
ad me 5
a
TDiabolumqui
rubieftos tiahit
inr"inam.1Uiiminationcm."
<>
dium colli
,
ad t
perdendas
Gentes in nihilum
,
& fr^cnum erroris 7
c
quod
erat in maxillis
populorum.
Canticum erit uobis ficut
t
uox
Gcntcs ad fi-
de
venerint,
&
idolarelin
quent.
c Car.tiat erit
pobis .
Poft
uenerit
vfq;
ad collum
,
animantem
fuffocat, fic
noDc
fpjj-jfus
irae
I
^Dci,
iniudi-
!
-^cio
impios
^p-iuffccabit
:
**|'"Fmem
om-
bI'.
nium venil-
nur
fe
{^nificat,
'"'^ficut torres
1
fuffocat cii
adcuiuscol
IQ
peruenit
,
^
fic Dei iudi-
^'"'jciumnemi-
oio-nc
tranfibit
impunitum.
'I b
i^o(i m:imajr/tfM.VtprovoIuntatcdiab6Ucirain
ferrentur.haccperdet
Dominusin
dieiudidj,vel inpra:
dica-
poenam
ma-
loru
agit
de
9
g!oria
fando
10
lum.Sicutfi-
11
lijlfrael tran-
12 fitomari ru-
13 bro, cumvi-
14
diflTcnr. Pha-
1
5
raone & Ae-
gyptios
fub-
i6
merfos,
culae
17
titia dixerut;
g
Cantcmus domi
a clte miledift. in
igncm
artfnum. b
fIgnisfuccenfuseft
infu.meo.Scar
vfque
admf. &c.
cdmminationemfuroris,&t
ilammaignisdeuorantis.
f
Allidet
a l^ln circiimiiueiust;mpflb! vilida. b
TLapidaiionetiibulationis. ^Sentrntia
ternbili.
in turbine ,
&in
lapide grandmis
. A uocc enim Domini
f
patebit
a
TDiabolus ficmembia. b
TVitionis. c THoc contiaOiigenem.
d
TFerculIio
vltionis zterna:.
e
fNon tranlitorius.
AfTuruirgapercufruSj&erifJ^tranfitus uirg;^
fundatus
quam
re-
a
TVinon
cianfeac. li
TI.a:titiafanAoium.
TDiaboIum. TP"'bituriuliuscumvider!t vindiAam.
(juiefcere facictDominusfiipercum,in
citharis,
&tympanis,
&in
^^ damnato dia
a
TR.eprobos. TD*"iones.
b
^'Itemjlediil.
in
ignem
aiieinum
qui pisparatus
eft diaoolo. c
^Ab initio.
"
I^OIO OC meill
bcUis t
prascipuis cxpugnauit
eds .
Pr^parata
ell enim ab heri
brisfuis,fan-
tiaexultabunt in Dei
laudibus,
eodem modo in conuer
fione Gentium.
Exod.ai.i.
d
^yicMf^wJ/^er^/V.PreceptumeftfilijsIfraeUvtdecimam i-,^"'-*^;*?;
<0
bonorum
18
19
noghriofeenm
Exod.ji.a.
20 e^f. Sicindie
21
iudici/
tranfi
22
tomundo,
&
Num. i8.d.
NICOLAVS DE LYRA.
^
tem \Jlam ad literam de deieSione Sennacherib
I{egit ^AffyriO'
rum venier.tis conira
lerufalem
,
quando
exercilus
eiuspercujfus
fuitab angelo,ftc ^corpora
bellatorumfucrunt
incinerata inta5iis
vciiibus &
armis, ftcut
diBum
fuitfupra feptimo capitulo
, &
ai
boc
fatis poffet appUcari
liteta . Sed contra hoc
videtur,quod
dici'
p
tm hic in
principio:
Ecce nomen Domini venit de
longinquo
. Ex
quo
videtur
Ifaias loqui
de
tempore longinquo
,
quod
efl tempus
iudiciij
finatis ,
& non de
propinquo
feu
prxfenti
, cuiufmodi
fuit
di^a
percuffio
Sennacherib
, quia
fuit
tcmpore
lfai<t
vt habe-
tur
4. Re^Htn ig.Item quod
dicitur in
fine
huius ca.
Traparata
efl
enim ab
beriTophet, &c.ideflpcenagehennalis,fecundumquod
di
citur ab omnibus
expofttoribus
Hebrigis & Latinis . ideo videtur
Jfaias
hic
loqui
de
tempore
finalis iudicij,in quo
damones cu dam
natis retrudcntur in
inferno.Et
hanc
fententiam fequitur
hic
magi

fter Alexander de Mes

, qui fuit
maximus
tbeologut temporibus
&
fuis
.
Jgitur fecundumhanc fententiamhxc pars
mtres diuiditur

fartes: quiaprimb defcribitur
aduentus iudicis terribilis
impifs,fe
I cundo deleHabilis iusiis.ibi: Canticum
erit,
&tertio vt abieliuus
^
damonis.ibi:Et auditam.
Circaprimum
dicit
ifaias:
Eccc nome
*
domini .
quia
in iudicio
apparebit
dominus
,
quia
iudicatusfuit
coram
Tilato,vtferuus,
&abieSusi
1
Venitdelonginquo. quiaatemporejfaiaeratmagnadi-
flantia vfque
ad
tempus ludicij.
2 Ardcns furor cius.
quiaignis
conflagrationis pr^cedet
aduentum iudicis.
3
Et
grauis
ad
portandum.^a/d terribiliafigna apparebunt
frope
iudicium.
4
Labia eius
rcpleta
funt- contra
reprobos,contra
quos prc-
feret
tlUm
fententiam:lie maledicii, &c. Matth. z
5 .rf.
5
Et
lingua
eius
quafi ignis
deuorans.
quiaperfentetiam
ab eo
prolatam
deducenturad
ignemgehennx
interminabilem.
6
Spiritus
eius.
i.eiufdem indignatio
contra
reprobos.
7
Velut torrcns inundans
vfque. qttia nonpotcrunt pu-
nitionem etus euadere.
S
Adperdendasgentcs. f.quantumadreprobos.
9
Et
fr^num
erroris.
quia cognofrentfe erraffeMla
tamen co-
gnitio
non erit eis
vtilis, fed magis affiiHiua pcr remorfUm cofcien
titt,dequodaiiur infra Wr^.Vcrmiseorum
non
morietur.
10
Canticum . Hic
defcribitur
di3us aduentus
deleBabilis
tkRij
qui
iunc Utubuntur
nonjolum
de
fuaglorificatiorie,(ed
etia
'
de
reproborum punitione ,
applaudendo
diuinx
iufliti.e
: &hoc
efi
jjL
j
quod
duitw
.Canticum erit vobis,
fcUicet
eleciis.
"
II
Sicm vox.
liceiiinHcbrp.
i i
Sanftificata:
rolcnnitatis././o/e/wT Vafthalis,in qua
pltj Iff^el Uudauauut dommum
profto
exercitude
^cgypto
,
in
quo figuratusjuit exitus eleHorum de omni
poenalitaie, quando
ad
C(tum
iransjerentur
gtoriofi
in anima &
corpore.

ij
Et
15
Etlxtitia cordis.
Lyficutimportathicaqualitateni,quia
Iftitia
elcBorum tunc excedet cmncm Imtiam
qu^ poteli exprimi
d nobis :
fedpropheta
vtitur talibus
exemplis
hominihus
ccgnitis:
quia fecundum quod
dicit
Greg. Balbutiendoproutpoffumus,exccl-
fa
Dei
faBa refonamus.
14
Et auditam. Hic
confequenter
oflenditur
diHus
aducntus,vt
^
damonis abiediuus:
quia
tunc
auferetur eittspoteftas
inducendi ho
mines ad
peccatum. Etquia
tutic cum
reprobis
retrudetur,in
infer-
num,ex
quorum pcena augebitur pcena dmonum,ficutgloria ange-
lorum
augmentabitur exgloria ele8orum,quos
induxerunt ad meri
tum.ideo dicitur : Et auditam faciet
dominusgloriani
vo-
cis (ux.dicens eltiiis:yeniteber.edi8i.&c.
15
Et tcrrorem
brachij
fui oftendet . in d/emonHm deie-
Bione.
1 6 In comminationem furoris.
cum dicet : Itc maledi-
fti in
ignem
2Bternum,qui paratus
eft diabolo &
angelis
eius,Mjfe.25.6.
17 Etflammaignis./.^e/;MrtA
i8 Allidct in turbine & in
lapidegrandinis./;f'i/?a qu*
funt
hominibus ternbilia
intetligitur
terroriudicis.
19
A voceenimdomini. idcfl fentcntiaiudicij.
20 Patebit
Affar.i.diabolus,qui
hic ad literam
incelligiturfub
nomine
regis ^ffur, qui
multum
afftlixit populum domini,ftcut fu-
pra ^.ca.fub
nomine
regis Babylontsfigntficatur
diabolus ad lite-
ram,vt dilum
fuit
ibidtm.
21
Virgapercuflbs. ideflvirga
diuinje
fententi^.
22 Eterit tranfitus
virgsE
fnndztns.ldeflfirmus &flahilisi
quia
itla
fententia
crit irretra^iibitis,ideo
ftquitur.
21 Quam requiefcere
faciet dominus
fuper
eum.
qutti
fcena
itlius
fententije
tenebiteum
deprcffum inperpetuurn.
24
In
tympanis
&
cytharis,in
bcllis
pr^cipuisexpugna
uiteos. Ter
ifiainteltigitur
eleitorum letttia
depotefiatedpmo-
num
eicBa,fecundum quod
dicitur
Apoc.\
2 ,c. Audiui uoce ma
gnamdecoelo
diccntem: Nuncfadacftfalus& virtus
&rcgnumDeinoftri,& potcftasChriftieius,quiaproie
ftus cft accufator fratrum noftrorum.
25
Pr2paratacft.n.ab
heri
Tophet./(/efi gehennfpcena,fe
cundH
expofttores Hcbrps
et tatinos.
Topljet
enim vno
modoftgni Tophet.
ficat
taxationcm vet
amptiationem:& ideoftc
nominatur
gehenna:
quia
omnis
homo,qui
non
re(lringitfomitemfuKm,fed magis
la.xat
ei
habenas,
cadit
ingehennam,vt dicitgloffa
Hebraica.Dicitur
au-
tem
prpparata
ab heri ,
idefl afecunda
die creationis mundi,vt
di-
cunt
atiqui, quia
ab ilta die
nonfuit nudiufiertius,fed
tantum heri.
Sed hoc non
eft veriftmilc, quiafecunda
diefaSafuit
diilinHio cx
li
ftderei
ab
aquis
inferioribus , &fuperioribus,vbi
non
eft gthen-
na,fed
circa centrum
terre,vt dicuntfanili
doHores. Item ratio eo~
rum
magis
conctudit contrarium ,
quia
fifccimda
dics
fuit prima
lubens heri :
fequitur qubd
non
ipfa
fuit primum
Imi
, fed magis
dies
pr^cedens
: &idco melius dicitur:
quoi
heri hic
accipitur pro
.5
princi-
Zj GIoford&NicoIaideLyra
.88
^
bononim fuorum
A
djioofFcrrct,
dato-
t etia
jpfi
rc
rcm bonoru
glori
S'*
ficatcs,
fic fandi in
iudiciooffcretma
nipiilos
fuos exul-
tantcs
a
TVallis jhennx.
tjTOranipotenti-
c
TTmpijs.
Tophet,
t a
rege prsparata
:
profunda
S^dilarata,
nutri-
3
11iiii)ij. bilrj. TMetaphoro fi.itiicnnii,8c voluntatf doiniiiifuccendetiir.
menta cius
ignis &:fligna
multa,fla
tus domini ficut torres

Quod/ianimascxtiut
vcl eicutit,
fulphuris
fucccndens eam.
TGehennam.
I
2
3
4
5
6
NICOLAVS
DE LYRA.
JC pfincipio temporisjn
quo
Deus ccelum creauit&ter^am, ita
quod
Jicut
tunc
ftcit
catum
cmpyreum pro
eU8is ,
ita &
infcrnum
pro
reprobis.
1 A
regc pra:parata./</f^
< Deo
quiregit vniucrfj; quiaftcut
fecit
babitationcm cleHis in C(tlo
empyreojic.etiam nprobis
in in-
ferncln Hcbr$o
habetur. regi pr^parata: idefl,
dtemani &
angelis
eius,qui
dicitur rex
fuper
omnes
fiUos
fupttbi^,
Ub.
4
1 .
tantes,
& Deulau- D
dantes, & Gcntes
coucrfae fimiliter.
a
sulphurts.
In in-
ferno foctor into-
lcrabilis & inextin
guibilis ignis.
2 Profunda.
quiadtcitureffe>circacentrumterr.
j
Etdilatata.
qttiamultivaduntadferditionem,fccmdumdi-
iittw
falua!oris,A1at.j.
4
Nutriraentaciusignis&lingua
multa.
per
hoc
deft.
gnatur
acerhitas
pame.
5
Flatusdomini. idejl
effe^us fua iufiitif.
6 Sicut torrcns.
per
hoc etiam
oflenditur horror illius
pcsn^^
&
quodimprdirinonpo/f.ty
eo
quod proceditJecundum
ordinem
diuirif
iuflltie.
B
AD D I T 10 I.
In
c.i
o. rbi dicitur in
poftil.
Ploras
nequaquam plorabit.
Licet
patres
vcteris
tefiamenti defiderajjtnt
aduentum
Chriftiy
uon tamen
leguntur pro]dilatione hijius
aducntus
plorafte.
rndehoc
quod
rf;rr:Plorans
nequaquamplorabir,W</cfr/re///g?-
kum
defanBis ecclefi<e Chrifii ,
qui pfrfecutiones
aduerfariorum
pro
amore
Chrifli gaudenter
toterabant
, ftcut
de
apcftoits legitttr
w^t^.j.g.Ibant Apoftoli gaudcntes,&c
Et
defancVts manyn
bus
frequenterle^ittur
,
tp tormentaftbi
illataUtanter
fuftintbant.
Et dc
iflis (//c/f.Plorans
ncquaquam plorabit
. Tatres vtrd
antiqui^teSiamentitribuiationibus
aduenientibus anxiabantur
, &
quandoque plorabant,vt patet
de lacob
Cen.^
7. &de
E^^^chia
in'
fra ^8. ({atioautemhuius differentif
videtur
efte pajfio
Chrifli ,
quamjanEli ecclefiaconftderant,vt
iam
experti. .Antiqui
verb ccn
pderauerunt , vtfuturum , nondumfaSium . Conflat
autem,
quod
^n
ea
1^11 ^jum
in atiu
magis
mouent
qudm
ea
que -Junt tnpoientiu.
'
A D D I T I O II.
In eodem
cap.vbi
dicitur
inponil.'-Et
franumerroris.
quia
cognofcent fe erraffe
Hoc
quod
dicitur : Et froenum
erroris, quod
erat in ma-
xillis
populorum
canticum erit
vobis,
&c.
cominuaturjub
vnafententia.
^d
quodfciendum, qubd
diabolus ante eius eie8io-
nemfeu
reclufionem ,ftc
dominabatur
fuis
poffejfis
,
qubd
trabebat
eos ad
libitumfuum,ftcut afcenfor
trahit
equum cumfeno.vnde
in
g/o.ybi
dicitur.-Etfrenum
erroris: dicit dominationem
diaboli,
qni
fubditos
trahit ad ruinam . Quod
quidemfienum
erroris in canti-
ctm erit
vohisfcilicet
eo modo
quo
dicitur : Cantcmus domi-
no, glorioseenimhonorificatuseft
jcquum
&afcenfo-
rem
proiecitin marc.C^teraexponantur pront
in
poftHla.
frefpexerunt
t cx^uigeruc
Ier.4t.<{.
Bful.
ij.b.
CAP.
XXXI.
./in
qui
dejcedut
in.Aegy
pr^.Egit
a
bonorQ
& de
poena repro-
borum,nuc rcuer-
titur ad
reliquias
qua:
remanferunt
in terra luda du-
(Xo Scdechia & b
alijs
in
Babylone.
c
Sed
prius monuit,
ne :irent in
Aegy-
ptum:modo
quia
ierut minatur ma-
lum.
b
T^on funtconfifi fuperfanBum Ifraet
.
Non
Otquifierunt
cordeXed verbis : Dixerunt enim ad leremiam : Ora
pto
nobis dominum
quid agere
debeamus
,
6c noluerunt
;,obedire.
Cuifimile: Deum noninuocauermt.
Quod dema!is,Sa-
cerdo-
C AP- XXXI- ..
Vf'inote Clialua.ini. ..
,i.vccptadoniinicontemnentes.
f Spcrantes
in
idoloi.itri4,qui
cuttum Dei habete fc iaftant.
Ae
qui
defcendunt in
Aegyptum,
ad
a
^Quacicndum. bfNon
indominoiFallax
cyuus
ad falutem.
- -
b'
" - .
pt
aiixiHumin
equis fperantes
,
& habcn-
^
Aegyptiotum Eijuum
&alcenl'orcm
proiecit
in niare.
tes fiduciam
fuper quadrigis, quia
mul-
tx
funt,
&
fuper cquitibus, quia pra:-
b
ualidi
nimis,
& non
t
funt confifi fu-
^
'
TvilJ
manentibus in tcria
fua,perlereraiarapromittebat
auxilium.
per
fandilm Ifrael
,
&dominum non t
requifierunt
.
Ipfe
a
TOmnipotens.
b
INabuchodonofor.velabfolutcmalum
idell rem.non
perfonam.
^
c
TQli* loquutu'.
eft
per
letcmiam 5c Ifaiam. 6
autem
fapicns
adduxit malum
,
&verbi fua non ab rtulit. 7
a
TFacicndo irrita. b TTribum
luda. c Tlnctedulotum.
8
Et
confui^c
t
contra domum
peflimdru,
&c cotra auxilium 9 Aegypto periclita-
^
i
lo tum,& in luto&
in latere feruifle
ibi,
Dei
populum, qujefpiritualiter
dici
tur fomax ferrea . Vnde in
Apocalyp.
locus vbi cruci- ^p
ttt
fixuseftdominusjfpecialiter
vocatur Sodoma & Ae-
*
gyptus.
Quia
cerdotibusdidtura
cft.
C
Ipfe
aute
fapiens.
,
vnde Id-em.M<7/c-
"
dictis irjmo
qui
conft-
dit in Ijomine
, c!r po-
nitcar.&c.Tc.tzWbi.
Vanafalus
homints .
Poflumus hoc in-
telligere fuper
cos
qui
in
pcrfccutio-
nis
tempore
non
confidunt in do-
mino, ledjn
fxcu-
li
auxilio, riefcien- Ge
tes Abraham in
NICOLAVS DE
LYRa.
C A P. XX XL
AEqui defccndunt.ToJ^j7oc?Myf^
Ifaias
cotra
regnii Itidf,e6 quod
cx
diffidetia
diuini
auxilij
recur
rerunt ad bumanit
tempore regis
Sedechi:l}ic ex
ft-
mili ca
loquitttr
contra
regnu ifrael
tfe Hofe^,qui
vt
euaderet reddere tribuiu
regi,quod regi ^jjyriorum
dare
confueuerat,miftt
nuncios ad
Sujach
rege.Aegypti
,& ftcex
eius
confidentia
rebellauit.pp quod Salmanafar
r^x .Aftyrioru
ve-
nit contra
eti,(&
regnu
eius
dejiruxit , vt babetur
4.
t(eg.\j.
Sdm
hoc
igitur, tjiud capitulu
diuiditur in duas
partes,
quia prim
b
poni-
tur
deftruBio
regni Ijrael
ex difia ca. Secudb
faluatio
tegniluda f
Diuifio.
tuncroneoppofita,ibi: Quiah^cdicit.
Circaprimiiftiendu, qi
ftcutregnum ifraelfuit diftruiiu
ex mala
confidentia
fuper ^egy.
ptum,fic
rex
^Aegypti
cum
Juo exercitufuit dudius a Tslabucljodono
for rc^e Bubylonis quarto
anno loachim
filij Iofi^,vt
habetur lcre.
46.&
^6.&
ijoc,
quiafalfam
fiduciam
dederat
regi Ifrael,
&
vtrumque
iftorim
denuciat
Ifaias
htc,et
patet
litera ex di^is
paucis exceptis.
1 Vns
qui
defcendunt in
Aegyptum./
de
populo ifrad.
% Habentes fiduciam
fuper quadrigis quiajiiultg
func.
ad
portandum
arma &omnia exercttui
neceffana,
3
Et
fuper equitibus quia prf
ualidi . tunc enim
.Aegyptij
erant tn armis
famofi.
4
Etnon funtconfifi
fuper
fandum Ifrael .
idefi
fuper
Deum
quiJanBificat Ifrael.
5
6
Ipfe
aute
Czpkns.i.ipfe
Deus
cuiusfapienti
noefl
numerus,
Adduxit
malnm.f.pcenefuper regnum Ifrael.
Etver.fua
qu^ perprophctas
dixit de
dcfirudionc
regni IfraeU
Non
zh(\liiit.f.ab effe8u,jed
ca
impleuit.
Etc6furget,&C./.>-eg ifraeUqui
vitulos atireos adorabant.
Et contra auxilium . ide^ contra
regem
.Aegypti
,
regi
7
8
9
10
Ifrael
auxiliim
promittenii.
*
Aegy-
M
\.A
L l T E
B^
t
I
Vg qui
defcendunt in
.Aegyptum,
&c: Hic ad literam ar-
guitur populus
Ifrael , eo
quod
ex confidentia
rcgis
Ae-
gypti
rebellauitregi Aflyriorum: propterquodfuitare
geSalmanafarcaptiuatus.JVIoraliter,perhocfignanturil
li
qui proccdunt
ad bcUum
,
magis
confidentcs de
appa-
ratu
raagno incquitibus&
ca;tcris bdlicis
difpofitioni-
bus
busquam
dc
Deo,
propter quod frequenter fuperati
le-
guntur,& per expcrientiam
videntur . Per hoc cciam fi-
gnanturilli
qui
in bellacontra vicianimis confiduntde
Mo

virtute
propria,propter quod aliquando
dimittuntur ca
^^.'
,^"
dcrcin
viciaenorraia,
vtficcognofcant;propriamfra- {^1,
gilitatem,& humilientur,& in bonum mclius reformca
tu
r,propter quod
fubditur :
Conuenminificut
in
profundm
recefjeratis filij ifrael,
\
MO
/^^-
iSp
Ifai^
Cap.XXXlIl.
2^
^
a
l^w
hc dicit.Hoc de illis
qui
cum Scdechia in
captiui
A tate dudi
poft 7o.3nnos
domino mifcrante reuerfi
fiint,
4-a csfis in
Acgypto
Ifraelitis &
Acgyptijs,in quorum
auxi-
lioconfidcbant.
b Quomoiio ji mgiat
l;o, *
Procopius.Lconefcruntpon-
qiia rugitu primu
1
TAegyptiorum. bjfAegypiius
greges
,
&
paftorcs
tcrruerit,
eolcie
ag-
grcdi.
Adhuncmo
dum&dominusip
fcpoftquamminas
propofuif,non poe-
ritentes
vicifcitur,
a
quod
vcl in
fupcr-
bientib.Afly-rijsvi
b
deas :
atq;
etiam cn
abaccolaruiniuria,
quam poft
reuerfio
J3cm
patiebatur ,
If-
rade tueri
placuit.
ttuerit
Nondefuntg
fimi
vum.
litudincm leonisad
. .^lfraelitas refcrant,
lubit.
^y-
^^ ferarum
qui
dem mctum
erga
c
Dcum ducem fuu
retinucnmt. Vndc d
&incosfelconum
more
gcflurum
fi-
gnificar.AliasfipcE
Hitere &
rcfipifccrc
contigcrit,cofdem
ic 3u:s infiar
,
qux
puUostuctur cfle^p
redurum .
-i^TicIec Sic
pfotej^n
domi-
;',nus.
Itafccitdomi-
nusconrraSamari-
taaos,qui impcdirc
conatifuntjcdifica-
C
tionem
cmpli
. Et
cb in
temporcMacha-
ba:orum in
paucis
:
muUosfudit.
intelligibih-s ,
non viri
gladio,fed vcrbo diuino
pcufl-as D
cum fuis
poteflatibus
in
abyfliim dctrufus eft.
'
d CoKMfj^miW.
Inprophctiancctcmporis nJchiflorioe
ordme fcruat: locutuscft dc ilhs
qni
fub lefu
Saccrdotc
magno
rcuerli
luntdccaptiuitatc,modo rcucrtitur ad te
,, ... , poraEzcchiac.Ad-
j^
cTFrrigilK.
H
r Inuicibni'.
opGiantium iniquitatcm.Aegyptus
hJmo & no
D.cus,
&
.Vnqiiil'u5cor.(:.'i^ bfCi.dehcifns^ _
c ^Laxabir habenas.
cqui
eom caro 6c non
ipiritus.Et
ciominus
inclinibit ma-
b^luda
s
6
1 monctautcm
pio-
2
pliera tribLiIuda&
i
Beniamin,vtanicq
4 Scnnachcribreuer-
tcnsde
Acgyptocu
Aflyrijs
vcnirct in
Icrufalc
ficutin^^-
fundo
malorum rc 1 ellauxilio.
ccflcrant,fictotdaf
fcclu mcntis rcdi-
,
rcnt
2
Procopiu.^J.Sym-
machu.s.p(x:nircmi
nifihj Kiacl, ficur
de
tranlgrcdicndo
^fundc
cogifailis.
Significarante cos,
^
qua:
mala
funt.ahe
cogitarc,
quscDci
autcm.fupcrficicte
nusiquirere5c
me
ditari.
e
/2'"> f^ / y/. Sion
iri fu:
teote.
anl.
afAevPtius,
numfuamj&con-uet auxiIiator,&cacletcuit
pr^ftatui*
fA Nubuciiodonofut.
auxilium:,(imulq; omnesconfumccur.^Qjjia h^cdicitcio
1 Deiribu lud.i.
minus ad me :
Qu.omodo
fi
rugiat
leo, &; catulus
leonis
fupcrpr^dam
fuam,cumtoccurreiiteimultitudopailo-
5
Confiius vinbus.
xum,i
vocc eorumnon
formidabit,
&^a
multitudinceo-
C.vliferando.
rum non t
pauebit,{ic
defcendct dominus
excrcituum vt
'
r an'' un
j-ftnfor.
b
*\ Non contra.
prxlicturfuper
monteni
Sion,&{uper
collcm cius. Sicut
aiStcucgallinacongic^aipjiijs. ^^Sicuc .iquilaprouocat pulius
fuos ad volandum.
^Sup<-Tpu1ius.
4[v [
priuct^s
flicnuus 6c
prouidus>
auesvolates,
ficprotegctdominusexercituumlerufalcm,
a
iFoenitcntes
pugnaiite
iloinino
pr.j
vobis.
protegcns
6^
liberans,tranfiens
&faluans.
Conucrtimini
a^C^i
ii
p.ofundo
confilio &
prccato
leccUilUs a doininj.
bf Conueriiiuini:ii enim con-
uerfi fjftiti-.In d e
illijStc.
t
iicutmprdfundura
lecefrcTatisiilij
Ifrael. In
dicenim
a^Moncnic Eicchiacum Jibcrafleii.ij dominusde manu
Aflyiiorum. f Vd fecundum
quof.lim
ponrediiuin
a
Rabvlonicacspt
uita'.e
vlquead
aducntum
domininuaquam
filii' Uiael id '* <.
"
'
' "
iiccthgna,fGcnum,
ftipulamqueconfu
mat.
li
Procopius.Log-
tur
dcDeo,qui
Ba-
9 byloniumfuflulit.
Atq;
hoc
ignc
illos
10
comburit,quieius
I
vrbem
^ ccdcfiam
p
1 4 auii
funrcontemnc m\ %6.
13 re , dc
qua
diduin P&I.44.
14
lcgimus, Gloriola
dU t
a vexiUo,
15 ^h
funt
dc le
, cuitas
16 Dti.
Et,
FluTninisim-
peius ijffiiat
ci.iitatc
17
i>e!,
Eftcnimignis ^
Chriflus
ipfc protcxir.
Tum dcmum enim ad
ipfam
vcr dibanus,vt
vniufcuiufque animxli?ll!i,fa;mim & ftiou
bum
rcdi;t,
cura fublato idolorum cultu
,
& Aflbr
iple
lam comburcrc valcat.

^
7
8
ccclcfiainquait^nis
-
, ,.
&caminusqui^dc-
^"^5= ';"'
uorct
pcccarorcs fci
*
Procopius. Qui- c
dam hxc incidifle
putantinca
tcmpo
ra,quibusIcrofolY-
morum
ccclcfiam
btCro qu |i'i5capia<.'lt
ciuitas veltra.
illa
abijcietviridola
argcntifui^&idolaaurilui, qua;
fe-
TSabpattcEzschiT. fAflyriuscums mttu fneitis.
cerunt vobis manus vcftra: in
peccacum
. Et cad:t
Aflur
af
i'ed Dei
qui
noctac vna, caxxv. niilia ex e:s
perculiir.
in
gladio
no
viri,&
gladius
nou hominis vorabit
eum,&:
aVScnnichriib ciun
paucis. bfVeftigales
Nariuchodonofor,&
poftca
Miie ln & Perlis r
fugiet
non
afacicgladij,
& iuucnes cius
vedligalcs
crunt:
t^Ex-c.fut.
u!Angeli. cfDeficiet.
&tfortitudo ciusa tcirorc
tranfibit^&cpauebuntt
fugien
atEt
decem(vtaiunt)quiifuerfi
funtcum eo.
bTSuj.fjdicta,fcilii;ctpiom.lji.
ci
VI adueilarios conrumat,licut flamma
(lipulam,vcl ligna.
^nilectionis in
pisfen',
ecclef.
qufpcculurin
tuiura.
tes
principes
cius. Dixit dominus cuius
ignis
efl in
Sion,
.n^fleiiiiuJoardoris & ihariuris in cxlcll i
patiia, vbipacis
vci
viCopicnacfl.
&
t
cimimis cius in leruialcm.
intdli-
CAP.
NICOLAVS DE LYRA.
> ^ !,
^^S>'Pf
us homo.
Etfic efljub
Dco
adpunimdim
illum
pro
\2
Et no Dcus. yt
pcj^ct faluare
regt Ifrael
contr:i ordincm Dci.
j
Etequicorum
CiwAcldeJi^fpiritualesfuljJiaiix^cuifjmo-
dtjmt
angclt,qajunt
txercitus Dei.
4
Etdominusindinabitmanumfuam.
.Adaccipiendum
de
virucjue
rege vindttiam,td,o
fubditur.Et
coYruenin',&c.
5
Simulqucomncsconfumcntur.
iy
fjmul
,
non
imponat
tdentttatcm
temporis ,
qnia
duo
regesprxdiai
tnnc,
fciltcct
eodem
tempore nonfuerunt
dcbeltati,vt
patct
cx
prxdiciis :ftd difimatfi.
rriitttudinem
pofrite
vtriujquc
rcis.
^
^
Quia
hzc dicit . Hic
conjequenter poniturJaluatio
regni
Iud.e
1
fro
luttc IX
cauja
oppofita,fcilicet
ex vera confidcntia in domino.
E^cihtas
cttim
qui tcmpore Hcjee
rcgnauit
, vt
habetur^. l\eg.
1 8.
tctam
confidcnttam
fuam pojuit
in
domino\&ai bocinduxtt ctta
popu[umJuum,propter quod
dominus modo mirabdi
liberauit eim
de
mambtts
Sennacherib
regis ^J}yriorum,^.f{eg.
1
9.r
b.tcjalua
tio
defcnbttur hic
dtffusi.
&
prtmo prophtind , fccundo hiliorice ,
t-io.Vnma in
duas,
quia ponilur
modiis thiU
Jatuatioms
tngene-
rali,lecwid6
ma^isinfpcciali,cap.Jcq.Vrimain
duas-.quia pnrnopo
nnur
regm
ludffuluatto,Jeciido
Sennacherib
deieciio,ibi:Et cadct.
^"^''^pfimumponiturexcmplumdeleone,quinond:mittitpr4:dam
ttnmepaliorum
fthi occurrentiiim :
fic
dominus
confiantcr &fi,ie
iyedmetoprotexn &falHauit leruluUm contra Sennacljerib &
eius
cxercttum.Etftcut
aucs
votantcs non
habent timcre
arcumja-
gma.oi
is,ftc
ncc
habUantcs in
lerufalem impeium
Sennaclienb re-
gis,&ftc patet
litera
vfque
ibi.
7
Conucrtimini ficut in
profundum
rcccflcratisfilii
If-
racl.HDC
dtc:tur,qui4 popului Ijrael
dum
tia'.sJ(rLbaiuri>i..Hly-
rtosper
SalmaaaJarregem.-aliquideillo reghoeuaferunt
,tcitii^ni-
tcs
vbtpotcrant :fidpofiea
vencrutit a l
L^ccljiam regtm , &re-
icHa idotolatria,
conuaft fuerant
ad vctH Dci
cidtii,
idcofubditur.
S In dic illa abiicict vir idola
argcnti
fui
, cc.i.
difbidet
pr.c
amore cultus diuttti.
9
Et cadet.f/;c
confcqucnter ponitur
Sc>,nacherib deieaio ,
qu^
Jaaafuu ptr
hoc
3, angclus
domini
percujfu
m excrcitu eius i
8y
. Diuirio.
niilia.Quod dicens
Scnnnchtrib cum
pauusfugit
tcrtius.& Im lU
quod
dicitur: Et cadct
Aflur.r</e^,a-e
ctAMiJyriorum.
10 In
gladio
non vizi.scd
angcii.
11
Etfas,\t.Scilicetrex Sennacherib.
1 2 Non a facic
gladi;.
Salicet
aducrfariorumfuorum , fcd
ex
terrorcjnprad
do .
I
j
Et iuucncs cius.
idefl ,
tributarif quiantea
tributum ab
alifs
accipiebant
.
14
Et fortitudo
cius.&c. Quia
ampHus
nontcrrehit
populos
in
circumitf^fi-d raugts econurrjo: idcofubdiiur
vt dt^itm efi.
1
5
Et
paucbunt
fugicntes.
Scttuet citm
rtge Senn.icht.rib,
vt
diclum
cjl
.
16 Dixit
dominuscuiusigniscftinSion.QM;4/frtri/;o
locaufior im
quod
erat in rnonie sion
,
erat
ignis
pcrpetuus,qui
nu-
trieb.itur d
Sacerdotibxs.
l.fuii.6.
ij Etcaminuseiusinlcruialcm. Hoc dicif.ir
pro
altari in~
cenp, tdq^ol i'igrtdicbantu<
om-ii
diejaceiditcs,vt
ibi
cambnroet
thymiamt
ad
confumand-mlctcriftcia,
vth>ibctur^dHeb.p.
Tom.
4.
K
^9^
ait.
ffcopuli gr.
ui*.
CAP. xxxn.
Ccem iuliitia
rign.
Finita
prophctia
dchisqui
in
Aegy-
ptiiaidclccnderar,
incipit
dc aducntu
-locu.inquo
Chrini &
Apofto-
^'^"''^'"loriimcius.
*
Procopius.
Lxx.
inhxccamprccedS
tibusiungut.
Cum
cnim
primififTent
beatum cxifterc
q
in Sione ("cmcn ha-
bcrct,
& domcfti-
cosinlerufalem.or
dineia. Eccc cnira
rcs iuftus
rcgnabit,
f feftinabitlo
adiunxerunt
.
Alij
qiumuda.
cadequib.agimus,
alfcriusprincipiscf
T,
(c voluerunt. Tan-
qnamigitureaquf
lercmiae
temporib.
cfllcnt eucntura,ab-
fohiiflcf.alium
iam
dcChriftidiuinain
Chriftusfo-
fcrris
apparitione,
jusrexiuftH.
fermoncm exordi-
tur folumcnim iu-
(lum Inter morta-
les rc2em fui^Tc, A-
Gloford.
&NicolaidcLyra 292
C A P. XXXII. ficutquiventum&D
turbincm
fugicns
a fHon acriptn
prtronam.
bfChriAu*.
crApoftoIi.
I tUtO fc abfcoudit lo
Ccc in iiidida
rcf^nabit
rex,
&
prf
nci-
* co,&
qui
fontcs
pu
aTiuito bFoJuiusiidf';.
riflimos inuenit in
pes
in iiidicio
pr^erunt.
Etcritvjr
3
dcferto,quifolisar
aTDrmonum.
dorcm fuum
,^mi-
ficut
t
qui
abfcondituravento,
&
t
ncnti deuitat faxo.
afHuiusmunrfi-
bKlirigatiodoftrin->-.
C c.t
cclat fe a
tcmpcftate.
Sicut riui
aqua
afEcdelix.
rum t in
fiti:,&:vmbra
t
pctr? prominentis
in tcr-
a fVnde: Bcau
oculiqui
vidcnt
qux
vos vidctis.
b*^A|poltolori'Tncredcntiuai. cfCnrde.
ra deferta. Non
caligabunt
oculi
videnrium, &;aures
a^Qu;'' l^ius
furdi crint. b^Domino prxdicante. efAntc.
f Idioiirum vcl Gentilium. f
Sculta&infiri^^a
mundi
clrgit Dcus, vcconfunHat forcia.
audicntium
diligcntcr
aufcultabunt,
& cor flultom m-
afiDainini.
b^Q^z
Ctinnum
lonacenonpotciac.
c fPrius.
fQ^ancuiD
ad vecba fidei.
. r-^
-
I-
1'
I II c -''''^Td'"- ^^'"^"'r'^^'^
lo medium
pcrtranfi-
tclligctlcientia,& linguaDalborutvelociterioquetur6c
u batillxfus.Hincilla
a^iApcrtp. b^Philorophus.bJiii-itiahuiusmundi
ftiil.eft 3P'id D;.
- _ . ..
- - - - * - *-

p
Et ceUt
fe
d
tempe
Jtate.
*
Procopius.
lin j,
Ex hiscosctiam
q
aducrfuni fe coic-
rant.cumnondum
pati
ftatuiiTct
,
nihil
profuturastcntatio
ncs vocabat.
Itaquc
cum faxis
pctcrctur
idipsu
nihilfaci6s.
,,
V-,
,-.
-,
V.
..
r
-^
ci.apient,.
Dauidis.
l^ihilpro.mi
plane.Nonvocabiturvltraisquiinlipienselttprinceps,
12 fidet
inimicus in
eo,
afScribt Sc
fhitifxi.quifcauJuVmcilcgeni Dciiniciptctantur. bfln
lege. &Ct
c
fQ^iib' iiepidauit
vbi non ecat cimoc.
A r'
' '
tlAt
nequefrauduIcntusappellabiturmaior.StuItusenimfa-
J^
rum
hfui&c'.
''^"''
il
a f Dzmonium habec &huiufmodi. bfOixicinnpiens
in coideruo. NoncllDcus.
ju IJ '&4 i
^^^'
cflScimusquiavecaxes.&c. Ij
*
Idem. MultOS in
;(;
iiii
]oquetur,&
cor eiusfaciet
iniquitatem
,
vtperficiat
'^
fcriptura
vocari flu
e
tfimuIationem,&Ioquatur
ad dominum
tfrauduletcr,
\l kTfuerum fanaf'
aTPane vcrbi De(. bfAucttcndo
aprzdicatione Chcitii. c fPouuli. .

jt._ / '
fDoftrinz.
Q"i difccntium fi-
&vacuamfacictanimamefuricntis,&potumfitietiau-
^^
""^,
euarccQnan-
^
tcs.hisDauidisvcr-
lin
bisiudicantur. Elc- "1"^
poftolos
aut ccclefix
ipfi
cu iudicio
pra:fuinc
notu cft. uaucrunt ftumina vocem fuam. Clara:
fiquidem
fuerut
'b
Eteritficu!, quali
dicat. 6icerittutusin tribulationib.
&adaudicndumfacilesApoftolorum
voccs.
ficut
^T
ir,.
NICO LAV S D E LYRA.
C A P. XXXII.
^Ccc in
\n?ai\z.rzs,n^bit.Hic profeqwtur prxdlBu
riid^is
in
fpecialt.tt
diuidltur in
duaspnrtcs: qapri-
mo
defcnbitur
iuHitia
E:^cl}i,prcptcr quamfada
fuit
tmc diila faluatio. Secund6,malitii
Sennache-
rib,propter quamfaHa
eft
eius
deie^io.cap.ftq.Vri-
ma diuiditur in duas
partes,quia pnmo defcribitur iuflitia ET^echie
qup
meruit di3am
fduationem.
Secundo^malitta
Manafjes qu
de
meruit
regni
lud^ deflruHionem
ib!:Stv\tns.Circaprin/u
dicitur:
I Eccc in iuftitia
regnabit
rcx
./.
E^Trechias
quifuit
iujlus.
^
a Et
principes
in
\\x<i\cio^xxtmm.Abeotnformati&in'
duBi.
audehant Dciim
laudaremanifcfl^,& idololairiam dete/iari.
1 1
Vclociterloquetur
&
plane.
prcmpih
Deumconfitendo,
(^
idololitriam
manifcjie dettflando.
12 Non
vocabiturvltraisqui
infipicnscft./7/a'f^f/w:^
qui
a vcra
fapientia
dccidit
per
idololatriam.
1
3 Ncquc
fraudulentus
app. Ideft,^cha7i^uifraudulcnteT.
P^fpondit Ifa.fupra j.b.7^on petam , &non tentabo domininn. in
hoc
fraudulentcrfitnulans
Dd
reucrentiam,cumtamenob hoc rcc
faretfignum
d Deo
(tari,ne ex
hocglorificaretur nornendomini,
vt
di8'ii fuit
ibidtm.
14
Stn\t\XS.HicconfequenterponiturmalitiaManaJiesfilij ET^e-
ch!^:propter
cuius malitiam
dtflruBa fuit
cl4tas
per Chaldps 4.
B^g.
2
J
.f
prirnb defcribitur
eius
tranfgre(fio,fecundb
ciiutatis de- F
3
Et erit vir ficut
qui
abfconditur. Secundum banc literam
ftnSio.,;bi: MnWctes. Circa
primumfciendum, qubdftcut Ifaias
ly
vir
refirtur
ad
quemlibet
de
populo
luda;
qni
fuit protcBusab dcfcribendo luftitiam
ET^echie
fimul
tetigit
malitia
./fcha\ patris
impetu
& tempeflate
Sennachcrtb meritis
E7;echit.
In Hebrxo att
/',
^/c
defcribtndo
malitiam
Manaffcs tangit
iuftitiam loft^
ncpotis
Phi]o{bpfai|s,
tem
habetur.Et erit
virficut abfconfto
d
vento,&c.Etftcut ly
vir
rcfertur
ad
E^Titchiam^qui
dicitur vir d virtute. Et
abjconfto, idefl
protedio:dvento,
ideSl
tempeftate
ad
ipftus Sennacheribpopulum
fme
exercitum,vt
diclum eli,
4
Sicut riui
aquarum
in fiti.5'/ valde amabiles &vtilcs,
ftc
Expcbias populo fuo.
5 Etvmbrapeti-.-^promincntisint.d.
Exftccitatibus,&
(oloribus
maximis:
!^am
talts vrr,bra cfl
valde dekdabilis homi-
nibus ibi
quiefcentibus.fic ET^cchiaspopulofuo.
(5 Non cali.ocu.vi.i2M IJaiasiUo tempore
multas hahuit re-
uelationes& claras, &
alij prophet^ qiii
tunc
temporis
erant.
7
Et aures audientium
diligentcr
aufcultabunt.
Quia
E^^chias,^^
eius
pi^diis
verba
Ifaie
di:uoth
rcceperunt.
$ Et cor ftultofum.
Idefl,tUoTumqiiifuerantflultitempore
prxcedentifcilicet tempure .Achav^ pairis E:^echie quifuit
idolola
tra
pefflmiis.
9 Intelligcntiam. tepore E-^chi^yqfuit
deuotus
(ffliidiofus.
10 Et
Iingua
balborum/</f^<>'7'<"''""
qui tempore ./tchaT^non
aude-
M
K^
L J T E
I{.
1 Ecce in
iuflitla regnabit
rt
x.Uic ad litcrS
agit
dc virtute re

gis Ezechix,|) que

bonus rcx
fignat.de quo
dr: Ecce in iulii
tta
regna.nx.Qnx ficutdicitPhilofoph.^.CEthico cftpra:-
clariilima virtutu.propter <$
decet ftatu
rcgis prarclaru.
2 Et
principes.Na
mebra
regni
debcnt
capiti
conformari.
3
{fm
w,idcft,quilibctdcpopulofubdito.
t
Sicut
qui abfcondiiur. Quia quando rcx,& principes
funt
boni,fubditifunt
in
magna
fecuritate
pofiti.
^ l^on cali^abunt
ocul, vidcv. idcft talis
rwgis confiliarij
non
Dc
fui,vt cppofita iiixtafcpofita magis eluce/cant.Dicit igitur:
Stul-
ln$,fi.ilicet Manaffes
:
qui
ad idoiolatriam declinauit
Juper omnes,
quiuidolotatria ncnfolum efl
flultitia,fedmagis infania.
I
5
Fatua
Ioquctur.i^;<J ptr
verba
fuajcduxii principcs
^ ha
bitatores
leritiult',vt
declinarent cum co ad
tdolclatria.z.Var.i^.
1 6 Et cor cius faciet
iniquitatem. Q^ia
ex
magna
libidinc ta
lia
facicbat.
17
Vtperficiatfimulationcm.
Oflendendo
fe querere
bomm
commune
,
vt
per
cultum omntum idolorum
impetraretur
d multis
dijs auxiltum,ftcut
de ciuitate
l\omana
dtcit Leo
Vapa,quod magna
^^"
arbitrabaturjefufcepiffe religionem ,
tiim nullius Ccntis
rcjputiii
"
falfttatem,
18
Etloquatur
addominum fraudulentcr.i)/rt
cuhocqi
adorabat idola,adorabat ttiam
Deum,vtjic
habertt
gratiam aliquo
rum
principum,quid
ctdtu
Deinontotaliterrectjftrant.
1
9
Et vacuam faciet anima efuricntis. Uuta
ad cultum tr.ul
torum dtotudicebat
requtri magnas expevjds. Etjubifloprftcxiu
leuabatdpopulomagnaspecunias,vndepaupercsgrauabai:ti.r.
*
Fraudu-_
fnnt
pcr
auaritiam cxc^cati.
7
Etaurts auditntium
diligenteraujcultabunt.
Idcft,
populus
iubiedus crit ad obcdicndum
paratus,
10
Etlingua
balbarum velociter
loquctur
&
p/i7c.Idcft,fimpli
ccsde
populo potcruntiuftitiam
fuam in iudicio
propo
ncre
fincaduocatorumconfilio, qui magis
iuisfraudu*
lcntijs impcdiunt quamexpcdiunt
noticiam vcritatis.
1 2
2V(o
vocabitur vLira is
qui injipiens eft.
Talcs.U.in Oatu fuO
nondint nifi
a;quiuocc, ficutprinccpslapideusautdcpi
^us,imo
pciusrga
nulli nocct taliu maUcia,ideo
(ubdit.
f
Frau

293
Kaix
Cap.XXXir
2p4
y^a Triicepsvcroeaqurdij^tia.
4Procopius.
Duccscnim
A
nobisAponolos
rex
uifiuslargituscft,quiinpralmisita
loquitur:7"w
vero hotno vnanimis dux
meus^tS
notus meus.^v\
la autcm
hic omnino vcl Kraelis.vcl Iacobi,vcl
ludac me
tio fa^a
repcritur,qu6d
de Chriflo & ecclefice
prjcfedis
homoinflituitur,!
.^Dofloris,
ai(Corda ve!
.iuditotcs.QujJ'smaf,ifter,tali$ difcipulut- b^Argumenta
concinna-
uit
quibuspiobaret
non eneChrifluir.vndead Nicodemum : Scrutare
fciiiJturas
Sc
videquu
prophetaa
Gali'ari nunfutE't. <
feiet. t Fraudulc ti vafa
peillma
(unt .
Ipfc
enim
cogi
tatio-
^Simplices.
'
-
nes cocinnauitad
perdendos
mites in
iermone
rnedaci/,
afChri
tu?
p.ir'perpro
noLis, b flcfus qui
&
pauper. cfEgo
a
Deoprocelli&veni. Ego,
Jc
paicrvnumfuraLi3,.\
iiuiufmodi
qua^ermeilkidbca
torfi hominum fru
tiisade6vbcrescdi
dit,vtorbe
vniucr-
fum fua benedidio
ne
rcpleuerit.
b /w//<'ej.Matro-
C
\T6fl.
dies &annum.Vtldc: Ecce nunc
tempus aeccftuhiic,ecce
D
nunc dies
falutis.Eta\ihi:.yi(4nHm placahilcrn domino. i.Cor.Ca
PoyZ
(/ie^.ide(t,prJBdicationcm Chrifti.Qui
cnim
impoc
Efa.* i.a
nitenrcsfueruntj&finonillicocapriuati ,t3mcnilUco
c6turbati,quianolueruntrecipcrcpra:dicationem
diii.
1
Si
nonwciocperapatiis m^i.nolitecredrr* mihi.
n
alloqnitur cap-
a t
cum
loquercturpauper
iudicium.t
Princeps
vero ca
qu?
1 aBo- nas
. P^."- tiuiidas a Romanis
'" ""
vtpoenitcant.
Vei,
pcr
mulieres
fyna-
gogas
notat,
vel vr-
besludjes. MuUeres
cpulenufiigiie.
Poft
vocatione Gcntiii
b5"Qi[ifi
roliCitus
pro
nobis or.^p,b is.
^. ... _ _
bi
1
2
4
6
^$;/f.FilicIerufalcni
nolitcticrefupme,
led
luper
vos
ipfas
flete
,
&
fupcr
filios
veftros .
pulimei. Grcgorius. t
proptci,-ri
AllcgO.Humanum
beralia faft,/.
quippc
fui
populf
'"'""* ^"^*
afApoftolos, ^
digna
funt
principe cogitabir,
&
ipfe.
t
fuper
diices Ilabit.
7
dommus
eleao^rfi{
^*'*
a fOUm. bAv;tii?. cTPoll juinaTi. d ICoritiflion^m.
g OmniUm mCntCS
b
MulieiesopuletxfurgiteiScauditcvocemmea,
filiscon-
9 vocar,
fupcr quas
linJiuiliis. a fDiTos^nnos 8c dim di'i & annum,hoceft
p
fttres annosS: dimidiii. +
fpinSS ,
(5C
VCpfCS
3-^
c
fidetcspercipiteauribuseloquiummeum.Pdrtdies&an
lo fcendcrc
pcrhibct,
^..-..^..w

.1
T^dimpleta. ,
" -' ~'
<]uib.ChriflusI
iu- d
num,5<rvosconturbabiminic6fidentcs.Confummat:a-efl:
5
ftitia
impcratiit
ad
niulicrcsopulcntas
fermo
dirigitur.

Tertulianus. Q^
I ontra
iiem. diuitcsChriflomu
licres adhxrcbant,
qnae&dcfacultati-
b fuis miniftrabat
ci,iterquas&
vxor
rcgis procuratoris
,
de^phctiaeft.
Has
cnim vocabat
j5cr
Ifaiam: MuVmesdiui
tistxurgitCy
O
audve

'Ccptiuitas. bfbt
rjtcrft vltima &
perpcf.a. ^Alias
antis. c
ISuper
milfrii vrftt,T.
cnim
vuidemia,collcd:io
vltra non veniet.
Obil:upc[cire
a
tQj
onJam,8( ideo miferabilioies. b Pe^oia nudate
fHoc
eoim habtt alia cditio.
T
Pa:nitente$. , .
opulenrxconturbamini
confidentes.Exuite
vos,&t
con-
i5uper prccato vertio. Cilicio.
^
bfFilios.
I 1
12
14
15
16
quiancciplasquo^g
qii^e
efle finc
pun-
^
ftioriibnsvitiorum

vidct. Domus
gau-*
dijciuitatiscxul,
eft
mcns
prauorum,-^^fji|
qui
dum
venturani.
fupplicia confpicc**
*i>jr. u
fundcmini,accingitclumbosvc(bosfupcrvbera,plagite ,y rcncgUgit:
in car
a*
quactules.
bjrFluentelac&mel:
*''*-'-'~VTr>f>moIfrlel.
|g
nisVoUlptatCli; dC'
c
fupcr regfonedefideiabili,fupervineafcrtdi. Superhu-
j luda & BcBiitnin.
mum
populi
mci
fpinas
,
Sc
vepres
afccndcnt
,
quanro
a <'Ciuitates aliarumtiiblilim. . : i
. -.
b". Otitn.
h
magis fuper
omncs d(!mos
gaudij
ciuicacis cxultantis.
ptate
1
19
ferensinaniterhila
20 refcit
Aitcrgo:Si
21 & illorum nictcra
32
vitiadeprimut, qiii
fe
pro
CQeleftis
pa-
trise dcfidcrio affti-
ZK-.ih
yocem
mearr,\t difcipulas primo.dc
hinc vt
operarias
,
&
gunt
,
quibus culpis
fubtra<fli fiint
qui
fine formidinc fc
mvciAtzso&cf\Acict.iluinf^eauduejmQnesmeos*
., in carnis
voluptatc tfcfrcUnquunt.
C .Tofi .
;',.:;< ^ Otiagrum
*
NICOLAVS DE LYRa:'
*
1 Fraudulcnti vafa
pefllma
funt.
idefi, miniflri Manaffes
regis funt ptjjmi. ^pud
Hebrxos enim inflrumentacuiuslibet
ar^
tis dicuntur
vafa,
&(!u 'a
ManaJJ''s rcxper
minijlrosfuosJuam
ma
Utiam exercebuc
tanquam per
mfirumenta.
ideo dicuntur hic
vafa
pejjma
.
2
IpCccnim.
Scilicet
Manafes.
5 Cogi.con.
ldeli,machinationes
fuas
malas verbts
iufiitix ap-
faremtscotorauit.
4
Ad
perdcndos mites./rfc/?
innoxios/rcundum qund
dichur
/^.J{e^.i\.c. Sanguinemmultuminnoxiumeffudit
Mi-
rafles m fi^rmone
mcnd<LCi].tdeft,permendacia,fermonibus
iu
fiis
&
apparentibitscolorata,ftcutdi8umfuitfHpra.i.cap.qi4od
Jfaiam
condemnauit ad morttm
quafi ^lo legis.
Et idtm credindu
tst,quod
fecit
de multis
alifs,
5 Cumioqucret.paup.iu.7rfcf?,rfice>-veWwffn;.
Eoenim
quod Jfaias
&
alijprophcte
eius maliliam veraciter
argnebdttqu^.
rebat
occafwnes inurficiendi
eos.
Confequenter tranftt propheta
ad
defcribcnditm
iufiiiiam
Joft,
quiper
duos annos
polimortem
Ma-
rafjes regnauit
dicens.
6
Princeps
vcro. ideH
lofias.
7
Ea
qu2 digna funtprincipc cogitabit. quia
a iuuentuie
Jua cfpit rfje
muUum
JoUicitus
de cultu
Dei,
&cdi bono
regnifui,
S Et
ipfe fupcr
duces
ftabit.Jw
nobtles luda adcuttum Dei
induxit,& toto
ttmpore
regnifui
in hoc
tosflabiliuit.
$
Mulicrcs
opulentacHJc confequentcr fubditur ciuitatis, &
rtgni
ludx desirutiio
&Jecundb
reflitutio,ibi: Etcrit. Circa
pri-
tnum dicitur:
Mulicrcsopulcntae.
Uabitatores tnm
lerujalem
ttmpore
Sedechix vocal
mulieres,ed
quod
non habuerunt virtutem
/e defendendi
velut
tffceminati.
1 o Filiae c. m
funitudine murorumf&
in auxilio
.Atgyptiorum,
vt
paitt
ex
fupradiiiis tap,
3
o.
II Perci-

.5

- ..
..(";
.
.4J.,.
...5.i-.-..n
1 1
Percipitc
auribus
cloquium
mcum.
Quaft
dlcat: Cordi-
hns
veUris deberet
effeimprtJJum.Et quidftt
itliidjnbdittir.
1 2
'
Fofl dics & annum. Ter hoc
intelHgiuir aliquod ttmpus
certu &
dtterminatum,vt
dicit
I{abi
Salornon. Sed
eitfenfusjicut
dies addcntur ad dies
pr4:cedentes
C? annus ad
anni<,fic multiptita-
bunturvffire
ir.iquitates,quoufi{;
veniat deHruilio
per Chaldps.
12 Er vos contu r.con fi.
Idefi,vos
qui
modo
corjiditis vifecu-
ti,eritis
vttra modum conturbati .
13
Confumata eft cnim vin. Quia
duceturpopulusin capti'
uitatem , CS fic
non erit
qui
vltrd cotat terram
,
nec
per confequens
qui
f
ucius
rolligat.
14 Obflupefcite.
Vr^ nimio terrore vohis imminente.
1
5
Exuite vos.vefiibus
gloriofis
.
16 Et c6fundcmini.j(i/:e/ff vos vilib.&
afperis,ideofubditiir.
1
7 Accingi
tc i u mbos vcftros. filicet
cilicis.
18
Super vbcrz.i.fignumptan^us&dotoris
oHendite.
Uehr^i
dicunt hic:
Snper agros plangite,quia
dimittentttr incultt & deferli
&
confonat
Im
liter.efequcnti,cum
dicitur.
19 Supcrrcgio.de. Idefi,ludxa,qut(frequentcr
in
fo iptura
di-
citurftuensmcUe
& lacie
pro fua fertititate.
20
SupCT hnmumpo.mci.i- fupcr
terramhabitandum inlo-
cis
campefiribus,vbi folent ejjehamines
innoctntes &
fwe
matitia.
21
Spina;
e^ VC. af.
Tiopter
cuttorum
abfcntiam,qui
ductntur
incaptiuitatcm.
z 2
Quanto magis fupcr
omnes
do.gm.ldejl,hominum
va
cantium
gaudijs
&
delui]s,quates
de communi
curfufunt
homines
habitantes in ciuitatibus
magnis.
In Uebrao
fic
Ijabetur :
fnper
hu
-
mum
populi mcifpinx
&
vepres ajcendent , &
eti.imfuper
omnes
dumoSi&c.Etfic tfi fcnjus
contrario modo:
f>uafi
diceret:
T^oii
eit
mirum,ftfuper
tirram ludx induca talem
dcjirnfiioncm , quia
etia
Ijocfuciam
in
lervfitcm
mco cultuieletiam , &
in
domibustempli
vbifolent
Leuite canereindomino exultantes.
ic Domus
M
J{^
L J T E
I{,
J
I
Traudnlcntivafa, Quiafimpliccsdecipiut.
idcofubdif.
4
^d
perdevdcis
mites
infermone mendacij.
Et
quoniam
vxo-
rcs
talium dc
rapinis gaudcnt,ad
cas viros fuos cxciiant.
idco
fubditur.
9
MulieresopHltnt4:,dcTipir\i.
t '^.'<ie>otmw2cw.
Etquxfitillafubditur.
12
Tofl
dies &amum. Idcft
tcmporcd
Dco dctcrmina-
to
acritcrpunicmini.
Et fubditurad
laocargumcntum
cumdicitur.
20
Supirhum'impopulimrifpinf&vcprcs.\dc([
fupcrpODll-
lum Dco fcruientcmtribulafioncs aliqunndo
vnviinf,
& multo
magispunicntur tyrani
& corum familiz, qui
dcbonisalienislaute
viuunt&doloic.
Toni.
4.
K 2
25^
tlOi
Gloford &Nicolai de
Ly
ra
afDomus
me domns orationis voobirar.
TB.eIinqa-tar
domus Teftra dtCcr. fTempIum.
Ta Deo.Suigiieeatrmsliinc.
b I^Pomornm. cir*''
tnbitaioribus.
tDdmus
cnim dimiffa cft, multitudo
vibis relicta eft
TEdeBCtievcpiium &fpiiuium.
b fPalpabiles.
c i
Abdita
, &fccietaloca lemp
i 8c
my-
,i,t,
dT<:rilicet
ttenebr^E
&palpatiofa5ta;funt fupcrfpeluncas vk]uein
-^-
-
-^ .-f MJnebitcaptiuiias.
^ tmnt.
beftiahtcr infanien- a
xtcrnum.Gaudiumonagrorumpafcuagregumdoncccf
4
20 6
a
Onaj^orunt. Quo-
A rumliijct
fylucftriu
tPjIatium.
animalium,& auiii
+arx&raun.qyjejbilongotcm-
pore
habitauerunt.
Pagani
Allcsior
ivot.
tes,
diucrfaportcn
ta ibi colucrunt .
b Donec
elfundatur.
Spiritusfanclus pdi
canteElia& Enocli
tua!"""
dercendatrupcrnos
ficut in Pentecoftc
fuper Apoftolos
.
Adiungitautcm
fc
t f.i.4.aJo
prophaa compatic
laci. do illis .
C
Deftrtum.
Solitu
do,fcilicctGtium
vertcturin diuitias
Ifracl,& Ifrael
repix
B tabiturinGentes.
d Eccultus
iiiiiiti^,
Vt in filentio orc-
b a iVnde;Mittam vobisfpititum
vctitaus .
Tvtdpia
b
^&;'pullis Apottolis
i ludzis , Sc tian- )
lcuntibui a t Ger s.
5
e In tjh^rnitruli la !>
in mefionibi^s celi
condcntcr habit.it.
vnde:
liidomi>pai>is
mei rnanfiones
fultd loan.i
funt. Vcl,
in
ccdefijs
quae
in domino fi-
ducialitcr
fperant.
f
Cra-ido.c^.d.^nm
populus
Chriftian'
inpulchritudinepa
;M2tU.a
c
fundaturfupci:tnosipiritusdeexcclfo.tEtcritdcfcrtum
7
f lerfidem. 8
_
intCharmel,&:
Charmcl in faltil
reputabitur.
Et habita- 9
cis^fcderit^
tunc ira
fGentibus. aTFilius.cuidatumeftomneiudicium. IQ Dci infaltCi fiEUict.
bit in folitudine
iudicium,&:
iuftitia in Charmel fedebit.
a
IQMsexuperaion.nemfenfiim. TR.?conciIiationecura
Deo. Chiiltusenimicconciliauit nos
Deo. IIuftiHcar.tis.
_
bliEtit.
j
t
Eteritopu.siuftitixpax,
&cultusiuftitia:
tfilentiumec
aflnfjie. TSecuri
in
xietnapacercquielcunt
b Tln plaieis iufl',ando. cTGenres.
fecuritas
v/ciue
in
iempiternum.
Et fedcbit
populus
meus
HHoneftate. a Ett lanftis data
pax
luentis 8c
lequies
, etiam in hac vita. b i Myfterijs
veteris 8c
nouiteftainenli.
^
in
pulchritudine paci,s,&,in
tabernaculis
fiducia;j&:
in re-
aTTorrente voluptatis
tua:
potabis
eos. bTMiferii & nunc
quotidie,
i B.oaianis in die
iudicij
j
c
TPopulo ludaorumfylueftri
mente viuentium. TOmnino, . ,
f
quieopulenta.Grandoaut5indercen(ionefaltus,8^hu-
20 fticis. Ilie
magiftcc
TDeltruetur. Tlemfalrm.
O
Apoiloli.
r Verbum Dei.
21
dignUS
bcatitudinC
mus,noninplateis,
g militatchumiliabitur ciiiitas.
Beatiqui
feminatis
fupcr
^*
habetur,
qui fuper
nOn cIamanteS,nOa
aTCordaGeniiumemolUta TScriptur.
b 1
Vinculis
pra:ccptotum- cTIudiiqui iugum
^3 irrigUUm peCtUS
le-
in multiloauiO.Vn- legisdiufultijiuetunt. TDevtroquepopulocongregatur
ecdeCa. dTGentili qui
fine
24
miuat audiCUtium.
. -
*
lege 6c tatione.
^
^ j t j

'
CC: ruautecumoraue n ..
ob
J, u' ,; si,^r.: 25
tam
deluda:is,qua
risttraicubicHiu,&c.
omncs
aquas,
t
mneacntcspcdem
bouis& a(mi.
,^ ^^
Gcntibuspopu-
jSup.
11
Procopius. Qui-
12 dam
pcr gradincm
13
Dciiraintclligunt,
14 pcr quamcrcdcnti-
15
busin cutantucoft .
16 feruatis
,
Romano-
' *^""
1
7
ru
prxdae patuerut.
1 8
g
Btati
qiii fttninatis.
p
Hieronymus.In
cx-
19 pofitione
Ecclefia-
-t.pjr.pattor.
4
Gregorius.
Cul
adaonit. 1
j. tus
iuftiti?
filentium,videlicet indicans,quia
mens a iufti
tia dcfolatur ,
quando
ab immoderata locutione non
parcitur.
Hinclacobus : Sit omms homo vcto.x ai
ahdiendu,
tardus ad
loquendum.
i-
e In
taeob.t.
Ibcongregato.
*
Procopius. Perbouemenimquiapuruseft.&infacri
|j^,
ficiura offei:tur,Ifrael
fignificatur,
vt
pcr
afinum
gentes,
Ideoqucex lcgis prsefcripto.quod primum
afimpcperif
fcnt,in
oues commutari folece
reperimus.
^C AP.
NICOLAVS DE LYR^A.
:ji
I Domus.n.dimifa C&.f.
domus
regia
d Sedechia
fugiente
reH-
8a . Et
loquttur
de
futuro per midumpijeteriti prapter
certitudi-
nem
prophetits.
C
2 Tcnebrx Sc
palpatio
fzd:x funt. -^ rolentibus
introir^.
5 Super fpel
uncas.
tiOL
ifl
ctlUria
foueas
ex ruina
xdifcioru.
4 Vfqj
in Sternum.rn
Hebrxo
habetur,vjq; infeculum.i.vf-
qut
adttmt)usa Deo
prxordinatum
dceius
rexdificatione.
5
Gaudiura
onagrorum. Hicconfequenter agitur
de
populi
reparationevfqi adfine
huius
capituH.Et e.xponunt aliqui
doBores
nojhi
totum iHud de
tcmpore
rexdificatlonis templi
&
ciuitatisper
Zorobabel,T^emia,&
alios
fanlos patres ciufde ttmporis.Std
Cff-
trahtec
videtnr^quia
in reditu
capttuitatis populns nunquamfuit
in
tantaprojpcritiMe temporali,^jpirituali
,
qualis defcnbitur
in hac
parte,vt videbitur.-propier quod I\a.Sa.exponit parte
islam de tcm
:'j,>j;'t
puli,quiferd
omnesfuerant ludm, fuerunt
magna
arbores in ecclt
fia Dei,qu<edicitureiusfalius,per
eos .n.
pubticaiaejifidesperor-
bem: Ideo
('
bditur.
10 Ethabitabitinfolitudine.U' Centilitate
qu priuitrat
F
inculta,vt
dtclum
e(i.
1 1 Iudicium.j.f.tecrio
iufliti^
quteeji per
fidew,
1
2 Et iuftitia.^ci/.ce/
Euangelica.
13
In
Charmel
(t.i.in credentibus ex ludiea: ex
quibus
& Gen
tibustatia eji
vna Ecclefra.
14 Eteritopusiuftitisepax. Q'amCtmllonato.Angelicla-
niai!crunt,Lui.i.b. Gloriain
altifilimisDco, &interrapax
hominibus,&c.
15
Etcultusiuftitiae
Ci\en.Inprofperiscauendoaverbisiacia-
torijs,&tn
a'iui-rtis a
murmuratorijs.
1 6 Et fccuritas
vfq
j
in Ccm.
Quia
in
primitiua Ecclefta
ita erat
pore magna fceVcitatis
&
profperitatis | expe&ant
ludnei habere fi>
mdti virtuie
Spiritusjuiiiii,^
tormenta non
timebant,fed magis
in
aduentuMeffi,&ideodedi6iis
eius
quodfalfumefl,rel'inquedo
.fquod
Chrifius in mundum
ftt venturus,videtur
mihi locus ifle
ex
ponendus
de iiatu
proJpero,quemfecit
nobis
Chrifius
Oriens ex al^
to .
Vropheta
tamen continuando dicendadiiis,rccolit
afftidiiones
populi
a
tcmporefno futuras,vfq;
adaduentum
Cljrifli
dicens:Ga.\l
dium
onagrorum pafcuagrcgum. Gregcy
hic dicutur
lud^i,
qui
quamuts
q
>antum ad multos
ejjent
idololatria,($
peccatis alijs
ntultiplicatiftamen
multi de tllserant
borii,&
cultores
Dci.Onagri
autem dicuntur hic
reges
infideies,
qui eosferuitutifHbiecerunt,&
afftixerunt.f.primo Babylonij,po(iea.VerJ'a,
& Madi,tertib GrMi,
&
quarto I{pmani:ita quod
a
tempore captiuitatis Bahylonicx vfq\
ad
tempus
ChriflifueruntJubieSi aiiqui iftorumfucceffiue,& fi fuit
aliquod
interuailum:fuit tamtn ita modicum
refpeiiiui,qu6d quajl
non
eft computaadum.
Et i(ii
onagrigaudehant rapere
bona ludxo'
rum vnde debercnt viucre.
6
Doncccff^undaturfuperriosfpiritusdc
cxcclfo.(?crf
fuit mpletu,q'iando po(i l\efirre8ione
&
glorificatione ChrifliSpi
ritusfanBus cffufus e(ifuf .Apofiolos aliofq; dtliipulos inftgno vift
b'iii,.48.i.qui fflfpiritusperfHxUbertatisJecudumtllud
2. Cor.
2.i<.Vbi
fpiritus
domini.ibi libcrtas.
7
Et erit
defertum./.Ccn/<if,<7*/ii(
inculta &
deferta
non
babens liiem diiiinam,&
prophetas.
S In Qh.zvmc\..i.ed}undaris m bonis
fpirituaiibus , ftcut
lud^ea
q'*antumad bonos,vnde accipitur
hic
Charmelpro
Charmelo
,
qui
e:i in
regno
Iudx:& erat locus
fertilis.
9
Et Charmel in faltu
rep\ita.h'imt
.i. ludiea meliorabitur
quantum
ad
fuftipientcs Cljrifli (ide^quta apoHoii &atij yo.difci-
in eis
gaudebant, A^.^.Et quia
ex Ijac vita
trafibant adfecuritnte
&
gaiidium
cdlifi^ amoto
impedimento per
Cl}rifiu,ideo Jubditur.
17 Etfedebitpopulus me\.\^.U.uiapax
cxlefiis
ex
nullaparce
impcdieturfeu ob(i.,.nibitur.
18 Et in tabernaculis./. in manfionibus diuerps fecundum
va-
rietatem meritorum de
quibus
dicitur Ioa.12.la domo
patris
mci manfioncs multce funt.
1
9 Fiduciae.JJ oes(unt
ibi certi
defux
beatitudinis jeternitate.
20 Et in
requic Opulcnta.
Quia ibi totaliter
quietabnur appeti
tus,iecundum illud
Pfal.i6.d.
Satiaborcum
apparuerirglo-
ria tua . Et
quiu pofl gimficationem Chnjti dejtfutiafuii ierufo'
iem in vindiilam mortis
Chrifli.idep fubdicur.
ai Grando amem.i.multituio exercitus
l{omani.
xz In dcfccnfione.'." dcie^ione
tcmpli
& domus
regi^
, qujt
dicuntur
(altus,co
quodiig)iaillius^di[icationis apporiata fuerunt
defaltu
Libani.
2j Ethumihtatehumiliabitur./"./e>-/j/cw qua fuit
deftru-
Ha &
proieHa
ad terram . Et
quia
iilo
tcmporefiites
catboiica
fuit
vaidepuhlicata per orbem,ideo
fubditur,
24
Beatiqui
fem
inatis-/.
vcr/>
Euangelicum,
Luc.S.b. Se-
men eft verbum Dei.
2
5
Super
omnes
aqnssJ.fuper
omnes
populos,Gentiies,&
lu
d<eos,^poc.ij.b.Aqux multsepopulimulti
,
Vatetautem^
propheta toquitur
hic
metaphorici,quiajemcn
materiale
nonftmi-
natur
fuper aquas
materiales,
26 Innedentcs
pedcm
bouis,& afini. i.
indi^erenter
&fine
acceptiotie,docentes
(ortes &dehilrs literatos
&fimplices.
MOf{_.ALiTEi{j
poniturdefaluationcfaitaper
adiientumChnfti
:pro-
f 4
Ga</im
oH(jgror>w.Refiduuhuiuscapituliadliteracx-
pterquodnonindigetalia expofitione fpirituali
poni-

t MO{{.yi-
25)7
Ifai^
Cap.xxxm.
25)8
CAP. xxxiir.
Ae
ijui
pr.eda>if.
Co
tra Scnnacherib
a
^^ polTLinthfcetiam
^^^"^l referri adqucmlibctrapto
preue-
rcm ,
& ad
ipl"iim
diabolu.
. -3
Cyrillus.
Confolarur
crcdcntes ,
dicens . V illis
qui
vos faciunt miferos,
vos autem nemo miferos
reddcf.pati.n propterChri
ftum.paritiandisgloriam
pcrlequentibus
exitium.
b Dominemifcrcrer.oltrt.ln
perfona populi
obfefli a b
Sennacherib,vel
potius
A-
,
ponolorum,
& omnium
I fidelium.
c
4
Procopius.Apoflolo-
rum voce
prarces
fundit,
quodlublatis impijsaqui-
d
busoppugnabantur,faiutc
a Deo colecuturi fint.
Qyi
"''''*"
dam
iocumhuncficexpli
XXXIII.
fAlios.
Ae
qui prsdarisjt
nonnc

a
^-^ domino ornfis 1
85 mthhus*
*"
S^ipfe prsdaberis
? Et
^
a
fQuunon Dco,
Ted tibi atiribuis.,
^
fpernis
,
nonnc
S^ipfe
fpcrneris?Cum
confum-
mauens
deprsedatione,
deprxdaberis,
cum fati-
.' 'Tacdio miiltarum viftoriamm ab
A,gypto
redicns.
gatus
dcfieris
contemnere,conrcraneris.
Do-
a ^Libi-ra nos de manu
Aflyriorum.
b
<[ IT^tedloretn non idola.
minc miferere
noftri,te
cnira
expe6Vauimu.s,
a
f Dcfenfionoftia b fAlias:eorum fecundum
Hicroiiymuin,fcilicet.
r\vu""3tio iniiiiicoiuri. c ^ln
ptofpetirate.
efto biachium noilruin mane:
t
& falus no-
3 Obfldionis.
bTM'gniconi-'ij.
ftra in
tcmpore
tribulationis.A vocc
f
Angcli
<Scilicct AfTyiii velquilibet peifecutoies bfln fanftisquoslibetJt.
*ln vltione inal(-ruin
magnus
& altus aroiretdominus.
' ' '
bl
ciosmoftuosvidcrunt, & D
in
fiigam
vcrfi fnnt.
4
Procopius
.
Adijcit
in
tcmporc tribuiationis falu
tem
ficri,iuxta illud. Cum s.Cor.
i infirmor,tmc potens/um.
Et il
ludy^i<fficittibigratiamea.yir.
4
Uisenimmea,ininfirmitateper
ficitur.
d
i..-??f//.Michaelis.f.qui
princcps Iuda:o.runi,velGa
brielis fortitudo
,
& dux
prxliorum.
e Brm hus. Ex locu fta bru-
chus
narcitur,&
quoufquc
a! as habcat fic vocatu r. Cu
autcm ala: crc/ccre
cocpe-
rint, atelabusdicitur cum
plancvolarc
coeperit,&
cft
tattamca
locufta
,
& dicitur : Nocct
enim
bruchus
plus quani
atelabus vei
locufta,
qui
E
t
5

cant.Cumncq;minis,neq^
promiflionibus perfuade
turlocufla:, neavcntora-
piantur
in
mare,
& ad ter-
fe
plcnx
fuerint dc co.Maenificat" cft domi-
"^ ^^^
reicax,
ex ouis
qu?
vi
fugeruntpdpulij&abcxaltationetuadifper
g
ahscarct,
necmoueripo-
s
~viilibeti>ci,e<.uioics. bCOAayrij. f
A ludiis. f Vi(>i$ Gentibus. _ tcft : & fic vbi infcdciit lli
r r r>' T

^
I cYcive[r,ti.ia.
'
hil
rcliqm
.i. rcfidui facit,
IxluntGentes.
Etcongrcgabunturlpoliaue ^
IdcofinntfofljE&obruun
retur
populus
,
'tanquam
c
fti-ajficutcolligitur
bruchus,tmelutcumfof-
vnicum
fupcrcfletplagarfi
afinhrcmir.ici;i>
fcmcdium,
eius commifc-
ratione
commotusjpra-ccs
ad Deum fundit
prophcta,
lignificans completas
en*c
ab bis
iniquitates,poenasq;
mcrcri.Scd
tua,!nquit,mi-
lirratione
hi.sopuseft , qui
^Aiias.fuis aTiuJxorum. fsunt. bTDiuinaiumrerum.vtidoiou
^
autcm
congrcsabiitur fpo-
aftiiaiintcfpcsfuascollo-
.r,-,bominantesaddon,inu.nconuei..o.nt^
T
"b

o ,
Iia
vcftra,ait,quafi
iamiam
,rj,
carunt.DaigiturcisfaliuS
f
poribus
tuis. DmitJS t laJuciS
fapientia
&
^
^aptQ
H
fignf^ficct
.
Quod^^''
quiprdptermcmmtuum
;tHumanaiumte,um
neAiryriisieiradercn^
vt facilius
pcrfuadcatur ,
obftupucrunt.
Haccdicit,
lcicntJa
,
timor dommi
iplc
eft thelaurus
nonahter
quamaludenti-
nontaaquamDcum
rcru buslocuftx
capiuntur,
%
ignarum
docere
videatur,fed vtcxemplum populo,qu?
corum animas
taquam
ludicrum
aliquod
in fatanx
po-
adfalutemfaciuntpoftulandiproponat.
tcftatcmventurasefteaflcrit.
Cc
Aianc.QuidcexercituSennacheribremanfcrunt,fo-
f Tuis . O Ezcchia . Vcl
,
fuis fccuiidum
alios,F
cios
^
fcilicct
a Mo'itis Sion,ve! ca:lu.i.m, vel in cordibus clcftorum.
bfPer
H7.fchiam
qui p"pu!uTi
Dciiuftciudicauit, fc aH 'dolol.itriarciiorauit.
nus,quoniamtbabitauitinexcelfb,impleuit
a *
hcticiia.n. b ^Fidels populus.
c
f
In
lempore arcep
1 exsudiui te.
Sion iudicio &
iufticia,
&eiit t fides in tem-
^Alias.fuis. afluixorum. fsuni. bfDiuinaium
rerum.vtidoloU
tr:'mabominantesaddominu.n conuerli fnr
ux
concepcrant,
monux
^f^caniila-
etiam bruchos
gignant.
ceflum locu-
11
-{t
PiOCOpiusQuafiDeUSftarum
ince-
12
cosquidifpcrfifunt
in
gen
<'^"'.
P"
*"'
j tcs.alloqui
videatur.Niinc
1^^""'
us
NICOLAVS DE LYkA.
Cap.XXXllL
Aequi prxdaris.
Hic
conjequenter
dtjcribitur
in
particularifaluatio prxdicia regni
lud^
quantum
ai
malitiam
Scnnachcrib, quta
in cxercitu eiusfuerunt
Idumxi,quifemper fuerunt
ludxis
infe(li,ficut Efxit
aquodefcenderuntfuitinfedus
lacob
,aquo defccn-
derUnt
Iud.ti,ideo
propheta primo
inuehitur contra
^jjyrios, fecii
do covira
ldumxeos,ca.fequenti.Circaprimumfciendum,qu6d
pre-
fens cap.ab expnfnoribus
r.oliris
fecundtm
liceram
lefettur
totum
ad
tempus E7iechie,in
quo
deiefius
fuit Sennacherib,& populus
lu
de
iiheratui.H^.Sa.vero exponit
ad literam totum
ijiud cap.reduce
do ad
tempus Mejjie ,
in
quo
expcciant
ludfi
de omnihus Gentibus
triHmphire,&
eis
fimpticitcr
dominari. yidetur auttm
mihi,qu6i
evpofitores noflrimelius
dicant,Etfecundum
Imc
prffens capitutu
diuidnurin duas
p:trtes,(ji4ia primo poniiur
Sennacherih
dticilio,
fecunib
flatus
Jerufalem melioratio,ibt:
Rcfpicc
Sion. Trima m
du3S,quiaprim6 defcribitur
dcieCIio Sennacherib
regts
. Secundo
Sobnc
fibiadb^rentisyVt diHumfiutfupra zi.ca.fecunda
ibi: Au
dllc.Circa
primm
fiieninm,^
ad diecl'onem Sennacherib
fecu-
ta
efiexaitatio
poputi ludf , O" ideo
propheta
mixtim
loquitur
de
ytroque
. Trimotamrn inuehitur comra
Sennacherib,dicens,
1
Vxqui prxda.r.f.populum
domini.
2 Nonc &
ipfc prae. Q.uafi diceret,jic:quia
excrcitu eius
percuf.
foah
.Angelo.^^eg.M.populusET^chneexiuitadcolHgendHfpolia
3 t
qui fpernis./. ipfum
Deum,contra
qucm blafphcmias
di-
xit&
fcripjit,vt
habetur
/^({eg.ig.
4 Nonne &
ipfc fpc/.
a domino &
populo
tuo
,
quia percuffo
luo excriitu
fugit cottfujus adterramfuam,vbifuit interfedus
a
fi
Itjf
fuis.Confequenter propheta
tonuertit
fermonc
ad
Deum
pro
libe
tone
populiydicens . Domincmik.no. &
patetlitera
vfq;
ibi.
5
Avocc
Angc\i-Tercutiei/tis
exercitum Sennacberib.
6
Fugerunt po.^<i
Stnachcnb lii illis
qui rtmanferuntfuglt^
7
Et ab cxaltat.tua.'. ab
oflcfione
tute virtutis t
^ngelo fcuttete
8
Difpcrfs
funt
Gcntes.f
Sennacberib cum
cxercitufuo: qui*
aliquimortui remanfcrunt,& aliffugerunt.ln
Heb.hahetur:^ vo",
ce multitudinis
fugerimt poputi, &fecundum
hoc
ifiud refertur
ad
epccrcitum
Sennacherib.QuempQpuHaudientesjuperuenire,non
ait
debant
expeciare quia plurimos deuicerat,&
expugnauerat
. ofi
exaltatione
tua,i.apotefiatis tuf ofierifioneo
tu
Sennacherib.Difper
fcfunt
Gentes
perdiuerfas
vias
fugientes.
9
Et
congrcgabuntu
r
fpolia,&c./.
faciliter &
in
magna
co
pia:quia
exercitus Sennacherib
fun ficpercuffus quod corpora
erat
incincrata,fib
vifiibus
&armis
iltafts,
&
ideofacititer (^
copio-
sc
colligi poterant.
'lo
JViagnificatuscftdiis.
In
percuffione
Sennacherib mirabili
1 1
Qaoniam
habitabit inexcclfo.?.//j m/o
empyreo,vbiJpe
lialiter relucet excelientta
jHegtoriie
: licet
fecundum potentiamt
prxferitiam,& effintitm
li;
vbique.
ii
ImpleuitSion
iudicio,&
iufti. In dicbus
E^^chi-e quifuit
iufius,^ pnncipcsfuos
ad
iujiitia
mduxit > vthabetur in
principio,
preccdcntis
ca.
ij
Etcritfidcs.(.^"(/e//>.jji.
14 Xntcmpox^^us^uvs.J.E^^recfny.hoc
enim
petiiut,rt
Ixibetut
infra J 9d.iattmtumpax
& veritas in diebus rrieis.
I
j
Diuitix falutis
fapicntia,
& fcicntia ./. in
cogmtione
re-
rum diuinarum.
i6
Eticicnin.Incognitionehumanarum.
ij
Timor domini
iplc
cft thcfaurus eius .f.
ET^echie
,
q-ii
prepojuu ijla
omnibus bonis
temporaltbus.ConJequenter
rcucrtitHf
4
prophcta
M
I{
I T E
!{,
I
I
'^'.f^yMiprft/^m.Hoc adlitcraexponitdcrcgcScnnachc
rib,qfupcrbc
Dcu
blafphcmauit,& populu
Ifrael aftlixit
inultiphciter&fpoliauit. MyfticcvcroptcxponidcAn
tichrilV),dc
quo
dr z.Thcf z.b. Quia
aduerfatur
&extollitur
Juprd omne
quod
dicit Deusy aut
qiod
colitur,
ita vt in
templo
Dei
Jedeat
tanquam
fit
Dcus.Jpfc etpopulu
DcimultU
afiligct&
fpoliabit ,
tii
finalitcr dcftructur ficut df ibidem .
C^cm
dns Iciusintcrficiet
fpiritu
oris fui,&
dcftruct illuftratio-
nc aducntus
(iii;.
Et lioc facict Chriftus ad
pr^ccs
fidcliu
ab Antichrifto afflittorum,
in
quorum pcrfona
fubdif.
t
unemilcrere rwliri,&c.Et
qiTi
fm cocm
opinione pcr
an-
gclu
de madato Clifi fulminabif,&
magna pars
fui cxcr
cit' &
alij fugicnt
tcrriti;
pp cp
corii
(polia
rcmancbut fi
dclib.poft
morte AntichriUi rcmancntib.idco lubditur.
5
v4
voce^ngeiifiierunt poputi
.f.Antichrifto coniundli>
Tom.4.
K
i
2^0
Glorord.&NicoIaideLyra 300
A
taifaeij
eorQ
Tob.4.d.
PCiliio.b.
tdeuaftauit
Libanum &
ruccidit.
a TReutrtitaf
d vltimam ciPtiii(e*rt. fc
TAfoftoll. fBtioeiili
qui Tidentqua
vosvi.
Et in
Euangelio
: Ecte
fgo
ntitio aU os
pT<-phrta4,fapient
St Scfibas c & Irnminente
cjpti-
"
UiiluJxis. e
<
Kecociliat-onis ir
cf
uitile inter T.enies. H

Nuncil.expaWi
intet Dcuin & hoinines.
fcilicct libcrati
po
a Eins.
Scilicctfa
a
ejus . Eccc t viderttcs clamabunc foi
is,angcli pacis
amaie
lUtiS : Sine timOrC
atDepetditionffuGenti$.
bfP!ftcat>tiuiutcm
B.omno ui.i.
c1
Vnde VixSion Iu|!cnt,
r

_. eoauod non finr.ou' veniantadfolennitatcm d
fQuifnJebat
venire ad lolennit.itcu.
n.ncquelapicntia,
/,,,
^
,./ k r ..
c
_.-.._: ...a^
-
ft%"StMS flebunt,difllpit^runtvfcccfl"auittrinficnspcrfcmitam:
.....^'m rM.^rlf>fV irn b afSecuniliiin "l>">ioncm
lioininum. bTDomini. cf
Dominus. d i ludxorum. c^Eos.
.
^^^^^^^ I fadum eft
pa<flum,proiecitciuiraccs,non rjpu- 3uam
prodeft,
vn-
b
e; Hubtbis
mulu bo
na
ft
timueris Deum .
Et ,
imiiumfapienM
c
^^^j^ homincs.Luxit &
cla^uit
tcrra, fcofufus
cft Libanus
8
afSed iuinenia.quia
bclliau luoie vlueuiet uun
repuiauecunt
eum
Dcum, ncc timununc.
b Tciri-ni. c
fTcmplum.
b
^ >* _ .-
^ a iNcibi exaudianturprecesidominoucut
ante. blProuinciaincet loppcn &Ly*im , ibi.
rjmpi
frfiiles& UtiiTimi.
l ^ /^
8c obfurduit.Et fidus
eftt
Saron ficutde{erm,&
concufla
9
10
timordommr
b Tadum .
Qiiod
Geo.ix.e.
pcpigit
dominus
CUm Abraham .1.
"
afRcinO;.
biConrraluJins,vcUmnrtf,vclapat|i-ntii.
ir'.iuiaapoftolnsrccipcrciioluerunt.
Muuipiicaboien.ituH
c
citBifan & Carmclus . Nunc
confurgam
dicitdomiuus,
^^
ZjCaa.II.X
ficutJiel.&C.tX
^ltoi
aflnctuce.
b
lluGencibusfpictusa
ludiis.velafcenaensad
cailos.
c^^Oludii.
Habitabis in loCO
iflo
, ^ nib I
d
TInuidia.coniraapofto!os.
nunc
cxauabor,nuc
lublcuabor.ConapiccisTaraorcm,&
al Verba
bl.ilplieiniac
inani.^ vc
ftipula.quibustantuninuttiatucinuidia.
VSed. Malus.
Ezech. tr.2.
B
t
cakist
modo&
vfq;infem
fitemum.
C Libanus . Tem-
plum
vndc :
.Apm
Libaneportas tuas,&
deuoret
ignis
cedros
/.EtinEzcch.A-
quila magnarum
alarumvenitadLi
banum,&tulitme
dullam cedri.
12
parictisftipukm, fpiritusveftcr vtignisvorabitvos,
Sc^u
IPoftcaptiuiiateiv.
a fPauci reliftiin
mcmoriYn.
b1
Peccata ludxorum. '^
eruntpopuli quafi
deinccndio
f
cinisrfpinxtcongregatg
^^
rGcli?nn.T fOgentcs
.i IHinc
vel n Deo.
b^^Inimicis
ncis ludacis . ^7
igniconbttrentui-. AuditcquilongceftisqucEfecerim,&
'
aIlnhac vltionc &timctc. fMoalnt*. Deleii.
tcm tum dxmum D
ci.s intueri
cxpcri-
riqiUccbit,
cu^lo-
rincabitur . Non-
nuliihsc
adpcnas
rcferri
volunt,qui
bus
cxpugnata
&
dircptaciuitate,co
rumin lecotumc-
liam
vltuseft,
quo
^^"''
temporc gloriam
cius,quemcruciaf
fixerunt,prophcta-
^^
'
rum
qualibetloge
fuperiorem
effe
pa
tuit.
f Quis prfmt
. Dci
magnalia
narratus
&pciiignevocat, o^j^,
fmillud:Der >.()/??
1
qui
igniscon.
eSl. Et
ipfe:
Luc.
Ignemvenimitterein

terram:&quodvt.ni.
vt ardeat.
J< Lxx.Quis annucia 1exc
cognofcitevicini
fortitudinem meam . tContriti funt
^ dtJquhmnlSitZ
a
1 Qui
Deum occidcrunt.
b
komanoruin. c Scribas, & Phacilao- 1"Vz vobis Scribai.at
bist^nem tttemum ^
tcQn
rharilii
hypocri.
J" *''/f"/,.^,^fo^inSionpeccacoies,pofl'edittreWrhypdcritas. Quis
22
*
Procopius.Lo-
Og,quadcditMoy
r >f
^^^^^ bTPecca.avcitcLorcs.&mincacir^^inico. 23
cum xtemum d5
potcrit
habitare de vobis cum
igne
deuorante ?
fcs trans lordancm
duabus tribub. &c
dimidiajrhascquoquevberrima
. Carmclnsmonstcrrx
promiffionis
fertiliflimus. Pcr
haeccrgo
debcmusintcUi
gere
ludxos omnem fertilitatem amififle,
e 'Nurtc
conjurgan!.
^
Procopius.
Hortaturvt fecurnlu
illum&gloridfum
aduentum
cogitcnt, quoddiuinita-
intelligir,quifata-
nx &
angelis
cius
prasparatus
eft.De his alibi
propheta;^->?i-co>-<Tw
non m
rietur.&
ignis
ecrum non
extin^i:cv<r. Qnls igitur
annuncia-
uit vobis aiternum locum ?
Prophetje.f
&
Apoftoli,qui
de iudicio
publicedocucrunt,vt
a
futurispenis dcinceps
cauercmas.
'^ Etex-
*
NICOLAVS DE LYRA.
*
propheta
ad narrandum
affttdioneni populiper
Scnnacherib,dicci'
1 Ecce videntes clamabunt foris.i.c'a
eH
intricata,qnia
C
liforis
reduciturad
videntes.Specalatorcs.n.exiJientes
inalto,vidc
bantforis longi
exercitum Sennacherib:&
ftc
denuntiabant
E'^-
chix
regi
&
populofuOiVt pra{eruarentfe.
2
Angcli pacis
.i.
numij E^s^echi^ quos
mifit
ad
loquendum
cu
^abfdcc
de
pace,vt haheturinfrd 3
6.
2 Amare flebunt.
Q^^ia propter blafphemias
contra Deum dl
flas
a
}{ahiuce,fciffis veflibusflentes
ad
Ei^chiam
redierunt.
3 Diflipatx
iunt via:. ^b exerctu Sennacher>b.
4
Cefauit
tranfiens./.fie pnpulo
lud^ :
quia
nuUus audebat tl~
more^ffyriorum
per
terram ire.
y
Irritum faturn eft
paftum
. Vrimb.n. Sennacherib
fecit
pa^um
i um
E:{echia,fedfregit
iilud,vt diiumfuit 4.^^.
1 8.
6 Proiecit ciu itates . Qu erant in
regno
luda circa
lerufale.
7
Non
reputauitho.fquodpolfentftbiinaiiquorefl/icrc.
8
Luxit&elanguitterra.i^ci/Jcff
luda.
P
Confufus eft Libanus & obfurduit.J Hebreo babetur:
Et
pnecifusfuit, qa
ibi exercitus Senacberib
pr^cidi
multa
ligna
ad
faciendu mcichinameta,et
ex tali
decjionefuit
Libanus
deturpatus
10 EtfaduseflSaron ficutdefcrtum.&concuffacft
Ba-
fan,& Qzrmd\XS.lfla.n.locaerantfertiLia,fedper
exerciium SS
nacherib
fuerunt deuaflata.
Sciendum
et,tp
Carmelus non
accipitur
hic
pro
montc
Carmeli,in quo
EUas
occiditprophetas
Baal,
&erat
in
regno Ifrael: fed accipiturpro
Qarmelo vbi manebat
'hlahal^qui
trat
motisfertiiis
, &erat in
regno
luda , &
confequenter ponitur
vindi^j de
maleficrjs
Sennacherih.
1 1 Nunc
conlurgam
dicit
dominus.^d/'ercntc/>w
sen-
nachc-
nacherib &exercitwn
eius,quia
nunc
efl
tempus.
1 2
Concipieiis
ardorem . Ex
maleHcijs
enirh
veflris
fequitur
dcmeritum. E
1
5
Et
parief
is
ftipula.
-Tf
ejfciaminiftcut flipula applicata igni
14 Spiritus
x^iict i.voluntts veHramala.
15
Vt
igni
vora. vos.'.
meretur,
vt
igne confumamini
: &ita
faBum
fuit: quta
exercitus
Sennacheribfic pcrcuftusfuit
ab
.Ange

h)
,
3, corpora
eorum redaSa
fuerum
in cincres
,
acfifuifjent igne
rnateriali comhufla:ideofubditur.
16 Et erunt
populi.Exercitus
Scnnacherib.
17
Qu.z^\Azir).ccn.ci.i.vtcinisYemanensdeincendio.
18
Spinz congregat2B.i.
bellatorts Sennacherib
quipungehant
populum
domini.
19
Ignicomburentur.7^oyb/
ex
percuffmety4ngeU,vt
diBum efl,fed
cttam
igne inferni.
20 AuditC.Hic
confequenter
defcribilur deifdio
Sobnnepontifi-
cis,qui covfulebat
ciuitatem reddi
.AfjyrijuEt quia
hoc non
fuit ft
B'Am,partim indignatione,partim
timore,cum fibi
adbierentilKad
.Afiyrios tranfiuit occulie,($ eifucce(fit
in
pontificatu
Heiiachin,
vt
diH'tm
fuitfupra
Z2.& hoc
efl
quod
dicitur ^ic.Audite
qui
lon
ge
eftis.fit inhoc
notatmagnitudinem
reinunciand^.
2 1 Contriti funt in Sion
pcccatores./.
Sobnaeteiadhttretes
1 2 Poffedit tremor. Quia erantinfiatu miniflrandi domino,&
fic apparebant
honi &deuoti
exterius:fed ipfl
nihil habibantinu-
rius
dignum
Sacerdotio. Et
confequemer conqueritur
de
ifla
digni-
tate Sacerdota(i,cum
dicitur.
2
j Qais poterit
habirare de
vobis, &c./.
digne
miniflrare in
attari
bolocaHJiorim,vbi
erat
ignis perpttuus:Leuitic.6.
Eteadem
fententia repUcatur
cnm
fnbditur.
Jc Cum
MOI^^LlTEli.
f
I
cv/(/etf/awaAn^/cm.
Hicreucrtiturprophetaad
denunciandum mala
qux
faciet Antichriftus ante mor
tem
fuam,dicens
: Ecce videntes
clamabuntfons.i.
homincs
litcrati clamabunt contraAntichriftum inorationc fe-
crete,qui
tunc non
audebuntloqui
contraeu
publice.
2
c/inge//ip<i(ij4r<j-c-.Quiareligiofioccultantes fcgcmet.
5 DiffipalJi funi
vix
ceffaun tranflt
ns
perfemitam.Quii
fidclcs
non audcbunt
per
terram tranCre.
5
irrirum
fa^urn ifl
paBum , pn.iecit
.
Nam CCClefia
quan-
tum
potcrit,dcftruet,qua: fignaiurhicperLibanum,Sa-
ron
ron & Carmelum . Et
quia
demandatodominifulmi-
nabiiur,vt ditum
eft,fcqu(tur.
1 1
T^inc confurgam
dicit
dominuSt&c.^^zttt litcra
qua:
de fil
cili
potcft
ad
propofitum applicari.
2 1 Contriti
funt
in sion
peccatores
. Hic dcfcribitur ad litcra
abicftio SobnsE
pontificis qui
Scnnacherib adhacfit
, pct
que myfticc fignatnr quilibctprslatus
malus,
qui
timo-
re mortis Antichrifto adhaeferit.Scd
quia
tunc clcti
fir-
miter ftantcs
mercbunturgloriam cneli^fequitur.
2
j
Quis
poterit
hahitarc de vcbis cum
igne
deuorante.i. firmi*
tcc flare in Antichrifti tiibulationc.
t S^"
/
Ifai^
CapXXXIII-
a
T'p>fi"is
fanfti
qui pecMrj
c 'uTiit, fideles incendJt.
t
Quishabitabit
cx vobis cu ardoribus Ccm-
a ; Hic lcilicei.
blSeinperdiligendo. fDe viitme in viauiera.
cffluribus.
d
TSrmpcinon ^mel.
piicrnisrQui
ambulat in
iufl:itijs,&
loquitur
a^Quie
, .iiatei
calumnia,:]uiaejt
alierius dainno altcriu
pecuni*
coaceiuantui.
bflnnoceniia.
veritatcm,
cjui proijcit
auaritiam cx calum-
a
Oiis.maiius,officij.' f
Munei.i cxciFfant oculos
rapientiuin.
V;,,;!,t^coTdecR,captatA^nuzA
a
nia,5ctcxcutitmanusruas,abomnimuncre.
Jjllliq.
COgitatJOnC.MunUSabore,
aT^ecca.oconremiat.
ireac
cflgloriaperfauorcm.Mu
b
Qui obturatauresruas,neaudiatran5uinem
a^^iJapiiis
Sccoidis.
f
Aueiteoculos meos,nevi.va. fFelixcinlcieiitia
quznecaudtnecarpicit
mnluiD. TTalis. TIii ciliscum domino.
U
quifqucabomni
munerc
&:cIauditocuIosfuos,nevideatmaIum.
Ifte
I manUSeXCUtit, quia
in eO a:Excmp'a. bvSanaoiumquirumfundat' fupia firmampetram.
I
quodrc^eagit.nccabliu
d in excelfis
habitabit,
munimenta fixorum
a Tnoue^io (alias piofcdioj
ad Deum. b TVeibi.
a Et (xcutit
manus
fuas
ab om,
.
.5 Gregorius. Qujanon
Iblum
traus in
acccptionc
kMoM. pecuniaEeft,munusprocul
r dubiovnumnoneft.Tres
vero funr
acccptiones
mu
nerum , adquas
ex fraude
jrli ttts
feftinatur. Munus
namq;
302
^o_c.& nusexmanu,eftpr?nuum
c
liAione.
perdationcm
. Sed iuftus
quifqucabomni
munerc
manusexcutit,quiain
eo
quod
rc^e
agit.nec
ab h u
mano corde inanem
glo-
jiam,
nccabore
laudcm,
;i mr
ncc a manu donationem
^i rccjpcrcquzrit.
^eijtio
re- b
Qifi
ohturai,&i. { Idcm.
iuu
ibes.
eccIcfiaeU,iuxtailIud.- Tu D
es Vecrus
,
i^
juptr
banc
pC'
Matth.itf.
team,&r.
e Tunis ei
rfafy.-J<Iuftinns.
Contra
Thry
Prophcriahxcde paneeft,
?''""*=*
quedcdit
nobis Chriftus.
& dc fuo
quod
faccre iuf-
fitin fuam commcmora-
tioncm.
j
Procopius
EcdefiiE in
colis,panis
vitJe Chriftus
ip
fca
patrc,& aqua
fidclis di
6
uinibaptifmatis,
vndcfu-
5
u tui.
7 mcntibus.omnismanatfc
8
curitas,
sepcrfuppeditant.
4 Idcm.
Rci^cm
videbut
domi nu m
,q
u i et i am tcrra
9 manfuetorumnondu adc-
t
pti, ipfam
mentisoculisin
hac vita morrali Dcum
10
piercucnti ,
proculintue-
buntur.Suntquidclonge
ad
impiosrefcrant,
dnm
nifi
pcccatis
fuadentibus
,
f
&:toculiciusCcrncntterra
deIon^e.Cor
tUU
^^
tcrram
quidcm
promiffio
Quid
eft obturare aures
n
fuasneaudiatfanguincm.
cfADeo:
dfDoftrnx.
jfubh^miras
cius.Panisei
datuseft,aquas
eius
a
TAblquc
hireii. b
TOiunipotcniem.'5Deum ipfum.
c"i In deiiate.
dTOcuIieius. Tferafto iudicio.
tfideles
funt.Regem
in decore fiio
videbunt,
a fNunc in
fpe,in
futuio in le.vnde: Cieiu viderebona doiuini in tetta vi-
uenfum. bllderv. f
Si vis habitare cum Deo
-I.C.
qusE
de carnc &
fanguine
naicuntur.non
prxbereco
/enfum? Et
quid
cfl nc ma-
lumvideant, oculosclau-
dere, nifi omne
quod
rcdi
tudiniaducrfumefT,
non
approbare?
Iftein excclfis
habitabit ,
quia quamuis
cum adhuccaro in infcrio
jrfbrti^.
ribus
rctinct,mcntcm iam
I infublimibusfixit.Muni-
^
menta faxorum fublimi-
taseius,
quia
quiobiela
a
TPiincipiuin lapicniiz
timor domiiit.
f.^IanAitas
1.1 iimoie cuftodiiui.
b
fPhilolophus. IQiiafi
non habitat lum Deo.
medkabitur timoiem.tVbi eft t literatus?vbi
TScriba
&
Fhatifzus.legem fupeiflua expoGtione
oneiacs.
b
TSenfu. flnf pientium.
eftlegis vcrbaponderans?vbi
eftdodlor
par-
aTGieg"""' philofophorum.
b
fln eccleiU lanftopim.
uulorum?Populumt imprudetem
non vidc-
Tldeft. aTLogicz.
o ^Non
fapientix. cTSicut rlaionis,AiiliotcIis,Tulij
fjcundiam 8c fiibtiliiatem
p.,
1
inte'ligunt.
bis
populutalti
fermonis,ita
vt ndn
poftis
in
1
nisvifuros,fcdeanonpoti
'3
turosputant.
.,
J
4 -5
Grcgorius
.
Rcgem
in
^,
.
^^
,
^5 dccorc
vidcbunt,quiarcde
'
"?"*
ptor
noflcr m iudicioare
^^
probis
homo vidcbitur
forma
fcruili,fed
ab clc^is
*7 in dccorc fuo
,
in
ipfo
ful-
i^
gorediuinifatis.
f r.irjw. Viuentium.Bw
Matth.^.a.
^9
ti mites
, qw^niam ipfiprf-
tn.
tlh-ibj? vbiij
dcfidcria terrenx conucrfationis
calcat,ad fupcrnam pa-
trjam
perprecedcnrium patrumcxcmplafclubleuat.
c
Sanguinitr.Lxx.
iudicium
fanguinis.
Omnis
iniqui-
tas &
opprcft[io,&
iniuftitia iudicium
fanguiniseft
& G-
ncgladiovoluntatcinterficit.
d
Munimetitafaxorum.
{Cyrillus.Pctradominusnoncr
IefusChriftuseft,inquo,tanquam
in
fpduncaquadam,
ccclcfia
tclligcrc4difeititudincmlingu?eius,in
qSo
^
^^jj-^^^j^;;;
P^'' '
^^"^"^t^nft:":
g
ybiefiliteratus. -5
Procop. Rcprobis,quia malisdo-^biefumlin-
dorib.crcdiderunt ita
cxprobrar,
vbi
funtqui
literam le
gna.
gistantum
noucrint? Vbinariiilli
inquit
iudicijdicpa-
Hom.4
im
rcbunt,quiancntandbpcfl^niedifcipulisconluluerunt?
C"""'^
4
Chryfoftomus.Gentilcs& ludasosfimiilreprchcn
-
ditQuis.n.philofophus,quisIudxoriimdodrinaerudi
/
tus,falutcmdedit,(Scdocuit
veritatemnifiChriftus
Taberntt- _
C
NI C OLAV S DE LYRA.
1 Cum ardoribus
fempiternis?
Subduur
refponfto.
2
Qu[ambulat
in iufti. Quantum
adpofiiiionm
vitx,
3
Et
loquiturvcritatcm
.
Quantum
adfanitatcm
doHnnit.
4 Qui proijcit
aua.^C. Ita
g
nulla habtt nota
aua*i'i4:,rapie
aoaliena
per violentiam,vec
et ai
cipiendo
dona contra
lufiiiiam.
5 iQui
obturat aurcs fuas.nc audiat
fanguincm.i./frwor;?
de
janj^uine ejfundendo per
morteinnocentts vi l uius mutilationem.
6 Et ciaudit oculosfitos nc videat mAwxaJ.multere alie-
%am ad
concupifcendum.
f
Iftc in cxcelfis habi.i.talis
dignus eHfungi
fummo
Sacerdo
lio in monte Sion vbi erat
templum:&
tdis
fuit tjie
Elucl3im,qui
in hoc
officiofucceffit
Sobn.
8
Munimcnta faxorum fublimitas eius. ^alomon.n.xdifi
cauit
temptum
in monte Moria de
lapidibus magnis y&prxcwfis,
^^'g.^.Et <edificia
ad
templum penimntia
: & ibi erat hubitalio
fummi
Sacerdotis.
9 Panis datus eft ei.&C.
\ominepanis
&
aqu intelligttur
om
nis
cib.&
potus infcriptura. yndez.f<^e^.6.a. Vonecispanem
&
aqua,
Et
fubditur-.appoftta
efl
eis
migna
cibo/ii
pr.vparatio.
Summo
autem
Sacerdoti debebmtur
primitiie ffuclmm
&animalium.
10
Regem
in dccore
vidchunt.f.E^^echiam ^loriosh rej^nan-
tem
pdt
Senachenb
deitdn>ntm,vi
babetur 2,
Vara'.^2.i5
tn
hic
gloria
viderunt
ipfum
Eiiachim
pontifex,& alij
mi/tijiri timpli.
1 1 Oculi cius. Scilictt Eliachim.
I z Cerncnt terram dc lonse .
Qtiia
de monte Sion,
vbi erat
eius
Jjr.bitatiotPotcrat vidtri Iftdxa
pro magna parte.
I
}
Cor
tuum.Jo
Eliachim:mutat.n.
propbcta
modum
loq-tendi
de tcrtia
pirfnna
ad
jecundam :r\iiod fit
freqitentcr inprophetis
.
1
4
Mcditabitur timorcm. SciUcet domini ex
cafitprxdeteffo-
ris
f'*i,(^
id':o
fbHttir.
1
5
Vbi cft
litcratus,&C..'>^/
tH modo Sobna
pr^deccjfor
tuus
in ofhiio
ponttficii-.fi^ qnod
dcbuit
elle
Uieratus ad
ponderandtim,
i6
Lcgis
\,'crha../id dcccndri
ignorantes,qtH
dii.uritur hic
paiuuU
q.d.pnijt
in
te<raalt(nr,vt
habttur
fufrd
22.idco
fi-iidiitir
.
1
7 Populum imprudcntem.r.
Sohnam &
fibi
adhxrcntes.
i8 Non
v[dch'\s..Ampiius
iu
templo
domini.
ip Populu
alti
Ccrmonis.i.profundiyficut
dicitur lo.
;
h.Vw
tCUS altus eft. Ei dtcttur Inc
profuudus
ji
rmo
,
qiii proptcr
cxire,-
mctatcmiion
rji
intelligibihs.EtpopitiurntaUs
fermonis
vocat hic
prpheta
Stnnacherib &
.^fjyncs,quosiitendib.>t
Sobna introdu
ure inira duitatem &
tempLum
:
fid dcfccit
a
propofuc.
2o In
quo
nuUa
cft./".
in SennaclKrib &
populo dus.q^iia
vera
litpie"tian>n pittH efjein infiddibus.
$
Rcfpicc
. tJM 1^.A
L l T E
l\.
'
t
Qifishabitahitex vobis,&
c.lntcntztionih.dqmn
fempcr
ardcntiu
, quia portant igncm
fuum fccu
,
& Antichrifti
tribulationcaflabuntfibiinpcrfccLitionc:& rcfpondct.
2
Quiambulat in
iuJlttijs.Wc fupplein
Antichtifti tribula-
tione
potcrit ftare,idcofubditur.
7 tfte tn
excelfis habita.mtsnt.faxoriifubli.eius.i.
firm itas th ro
norum: nam fanfti fccundii
qualitatcm
mcriti aflumun
turad
ordincs
angclorum.
9 Vanis ei dalus
e//.i.Chriftus,qui
cft
panis
viuus.
t
^qutteius fideles
funt.i.donSiSpiriiuffanCti.
Vndedicit
Saluator,Io.7.f.iJi</
credit in
ms,ficut
dtcit
fcripiura,fiurnina
de
vcntre
eius
Jinent
aqu<e
viu. Hoc autem dixit de
fpiritu quem
ac-
tepturierantcredentes in eum.
l^J\egemidtcore vide'junt. vifionc dara & bcatifica.
II Cculi
j I Ucidi eius tenam cer.ut:
longi
.{'. rcrram
viucntlum, quia
viucntcs
incorporc
mortali cxlcftia
mcditaut:Etpcr op
pofitu
fubdituradlitcram dcScbna-cicctionc,
pcrque
malus
pra:latusfignatur:proptcrquoddecomynicedf.
15 ybiefiiitcratus
i.vbi cft
maUisprxlatus qui fcripturam
fcirc
dcbuit,
& vcrba
lcgis pondcrare,
&
paruulos
doce-
rc,cuiqu2eftioni potcft rcipondcn-.yiOjconduus
ejiinmter-
no
i/t>-j.*r/,quia quanto
ftarus altior,tanto
caliis
grauior
ideodcipfo
&exiftcntibuscumeofubditur.
17 vopUumimprude)ittm,&c.i.pxx\ai\.\m
damnatumcuni
familijsfuisnon vidcbisampliusin magnificcntijs
fuis.
19 Top.</'<r <j//moBw.i.fupcrbuminverbisqualesfunt
mali
prxlati
& adhxrentcs fibi.
20
i^oMWae^/<i/;;(wn'.f.defurfumdefccndcns.Scd
il-
la
qu
eft tcrrcna animalis & diabolica . Et
qm oppofita
Toni.4.
K
4
303 Glororc!.&NicoIaideLyra 304
foi8.a.
i.Mae.i.fc.
ifQuantuBadDfum.reil
tanrum verba. b^Perdam fapienriam fapientium.Scc.
c f
C^uicunq;
iuftus. dTorzrentemecilcGain^in cju
vetaeftfolenninj.
nulla
eftfapientia. RefpiceSion
ciuitatem loleiiitatis no-
a
fCoidis. bfNanque. ciOilellem. dfQium
n^coculus vidit.nec aurisau-
diuit.nrcin 'or ho.Scc.
ftraj.OcuIi
tui vidcbuntleruTalem t ciuitaccm
opulctam,
afEccleliim piarientemiignificatam
in tabcrnaculoMoT". bfrSicuttabeinaculuraludzo-
iumtfansla'um cM, i
A fide.achaciiate.
tabernaculum
quod nequaquam
transferri
poterit,
ncc
afMetaphnra. ^Dortotcsquibusfixa
lei e u^. b f Pta:cirpta quibus
extenfa dt<aiatur.
aufercntur claui eius in
(empiternum,
8c^mnes
funiculi
fNon in Lonueniiculis hiteiKorum.
ciu.s non
rumpcntur
,
quia
f
fblummodo ibi
magftificus
a'VM<-tur. flbi. b^ Pioph tirum, A|"i|tolonJin
cfExpuiitorfs
pra
firmam
pctra.
b dominus
Deusnofter.Locusfluuioruriuilatiflimi5^pa-
^ PrOCOPlUS VC-
a
1
Plan;
expt>ner.tcs
b
^
Locum. c
fDiaboli dominatio. d f Nauis ires ordinesremotum
*
- '
habrn<,'ddl
diab><Ius,quiiiespaiteimundi,Aiiam>Afcicaiii,Euiopam,ruo iubiugauciat
imperio.
libit
-"
a Tabetnaculu
ej'to3.
^
Tabcrnaculura
c\S
habucrut ludast
pcr
ercmum de loco ad
locum translatum
cft.PrimuminSilo,
lcindc in Nobe : dc
Nobc in Icrufalcm
ad
Moyfi fepul-
chru,
vtdicit libcr
Machabrorura. Ec
clcfiaautcmimmo
bilisfundatacft fu-
tcris
igitur
lerufa
t
2
3
4
5
tcntcs,non
tranlibit
per
eum nauis
icmigium
,
nec^j
trie
nf Inlupfrhia.
b <| Sicut olim.
cf
Vox
ccngiatulantiseccleliz.
rismignatranfgredietur
eum Do'minusenimiudexno-
a
1 Legis natU[ali.,Euangclicz,MoUicx.
b
^Regeteos
in
virga
feirea.
fter,dominus
lcgifcr
nofter,dominus
rex noftcr.
Ipfe
fal-
a
f
A
diabulo.f
Nihil ilmcndum ell. b
f
Dilatata tortitudo
populi
ad
pugnandum
Bbilismanct.Ncquc . a, .^ ^.
1,
.
^ ^c ."}'."
^"'%"%
,,
iferi
d uabitnos.tLaxatilunttumculi
tui,leanonpr?uaiebunt.
^HiiprriiQMm nrXm
afTemplumaltillimumiiiquoolim velapteciofa. bfVc
non
appaceanifigna
aUUCriUbCdin
pi"
iuineius,quianonie|nquctuilapislupeilapidem. f
A Romanis.
ualcbunt.
Siceritmalus
tuus,vtdilatarefi?num
non
queas.Tucdi-
5
ratur Vtenimven-
^
16 tisvehemcntius 1
lem,qujEtoticsop-
pugnata
fit,taberna
culacecidcrunt.At
noua ciuitas,
quia
fuperpctramflat.ip
iis
perfccutionum
temporibus
immo-
-jcKeafi. enim
portas
int
etiam nominc an-
gcUipfieCclefiECu-
flodes, Eaangeliftai,
&
Apoftoli,&
Prx-
lati
intclliguntur
,
quiChriftiouiledi
uinisab vnolatcri-
bus,irrigarunt.
C Domims enim.la
dicabitorbcmterr^
in iuftitia.
, d
Laxaufuntfumcn
litui., ^c. Rcdit ad
tcrrcnam
lerufale,
'
&
loquitur
de ca
fubfpecicnauis.Su
g
pcriora
dida funt
devrbe folcmnita-
tisnoftrc.quamdo
minus
fluuijs
fuis
circundat.
e Sic erit mdlus tuut,
4
Procopius.
Ser-
12 mone in ludaNSs
1
5
translato
,
in nauis
14 metaphora
immo
D
! thabi I
"tvri
tis.
\
10
II
b Locus
flmiornm
. e
4
Procopius.His
verbis
praediftx
ciui ta'tis dominu fo-
uicntibus,cum
vcla contrahi
nequcunt,
corundem im-
rc locum
fluuiorumindicat,
vt
merit6vfurpetur,Ru- petu
malusinclinatus,
naufragiumcfficitific&tibiquo
minis
impctus
Istificat ciuitatcm Dei . Fluuiorum
qucaccidet.
ctiam
r^
Clandt
NICOLAVS DE LYrA.
:^
l
Rcfpice
. Hic
conjequenter
dclcnbuur
ciuitatis
mcUoratio,
aitia
pei
UtuBionem Seunachenb
fuit
mutaia de timorc in
fecuri-
tatem,de tnflitia
in
Utitiam,&
depenuriain
abundantiam.Trimo
igitur
hxc meltoratio
defcribitur.
Secundd
propheta
contra Senna-
iherib iterum
i,iuehitur,ibi:Laxatifunt.Circaprimum
ttn^itur pri
mb melioratio
quantum
addiuinum
culcum,cum
dicitur:R.c(picc
Sion cluitatem folcmnitatis noftr . Focabatur enm illa
Q pars
ciuitatis
lerufalem^vbi
erat mons Sion, ciuitas Dauid : in illa
erat
tcmplum ,
vbi celebrabantur
jolemnitates peramium , fcilicet
TafchoiyTentecofleSy&Tabcrnaculorumfin qil>us popuius
detota
tcrra
debebat conutnire ;
quodnonpoterut propter
exercitum Sen-
'
nacherib exiftentem
in ludxa:
fed ipfo
deieSlo venerunt
vndique
vaudenter
. Secundo
ponitur melioratio,quantum
ad abundatjtiam
cum dicitur.
* Oculi tui vidcbunt .
Quio
de
fpoltfs
exmitus Sennacherib
omnes
decimtatcfuuunt repleii
&ditati.
Terti6,quantum adfccu
ritatem,cim
dicitnr.
3
Tabcrnaculum
quod ncquaquam
transferi
potcrit
.
Focat hic
templum
balomonis
tabernaculum,
quod
dicitur immobi
lead
differentiam
tabernaculi
Moyfi
,
quod
transferebatur
de loco
ad locum
,
vt
patet
in libro
Ts^nmeri
. Et ad idem
pertintt quod
fubdiiur.
4
Nec aufercnturclaui cius in
fempiternum.
Inta-
bernaculo enim
<J[ioyCt panetes
erant detabulis
ftnml
coniunBis
pcr
incafiraturas & claues
qui
amoutbantur de
locisfuis ,quando
tabernacuLum
deponebatur ,
&
portabatur
ad alium locum . 7
templo
enim Salomonis
parietes
eracinterius de
iignis
laminis au
teis
opertis,
& erat ibi claui
pofiti,vt infeparabiliter
manerct ibi.
5 Etomncsfuniculieiusnonrumpcntur,
&c. ideli,
Jiabilitas
ttmpli per impctum
Sennacherib non
difJoluet.tr.
Etcuu-
fajubditur.
6
Quia
folummodo ibi
magnificus
dns
Dcus,
&c.
Quia
magnifice
deiecit Seanacherib cum exercitu
fine opere
l}U-
tnatio.
7
Locusfluuiorum riuilatiflimi &
patcntcs.
Eoc
refer-
tur
tttr ad
illudquod fecit ET^echias propcer
exercitum
Sennacheriby
quiaaquam
deciuitate
lerufaUm tgredientem extra, ipleretinuit
ad
implenditm fofjata,
&
ptfcinas magnas ficutflagnum
: &
refi-
^
duum
aqu quod nonpoterat
ibi
capi: fecit
ibi
decurrereper
alium
locum,vt fic
exercitus
i^ffyriorum
nulluminde
habereijolatium
ideo
(fhditur,
8 Non tranfibit
pcr
eum nauis
rcmigium
.
Quiaftc
di-
fpofuii E^^echias aquas itlas,qu6d
erant ad munimentum
ciuitatis,
&in nuUum aiixilium
aduerjarijs, quia
non
dtferuiebant
eis
adpa
tiim nec ad
nauigium, vtfic
cum
nauigio pofjent obfidere
vcl intrtt
re ciuitatem , Et
quia
omnia
ifla
attribuenda erant bonitati diuina
principaliter,ideofubditur,
9
Dominus cnim iudex nofter./.
iudicabitpro
nobis contrtt .,
Sennachenb.
I o Dominus
legifcr
nofter . Quia ab eo
recipimus legem
ia
monte
Sinai,vt
habetur EXQd,zo.& Dcut,
5
.
I I Dominus rex nofter .
l{egcs
enim luda non erant
nifi
eius
vicarij.
12
Iplt
fiXuzhit
nos.InaltqmbusUbris interponitur venittjfed
non tfi jr: Heb,nec in libris correclis.
II
Laxati fu nt. Hic
propheta
iterum inuebitur contra Sennactje-
rib,ci4ius exercitus
percuffus
fuit
ab
angelo anteqtiam
obfederat
Ic-^
rufalem,
vt diSlum
fuit ^, l\eg.\^,?. Difponebat
tamen de
propin-''
quo
obftdere eam
figendo
tentoriaibtdem
,
ideo dicitur : Laxati
funt funiculi
t\li.ide(i,djfpofiti,
vt cum
eisfigantur
tentoria cir
ca
lerufalem,
1
4
Sed non
prxualcbunt. Qjtia
mn
obfedit
eamt
1
5
Sic crit malus. Matus hic dicitur
lignum longum quodin
me
dto
tentonj engiturficutmatus
in mcdionauis:Et
quia dcfuper pc--
nitur
ftgnumvel
vexillum iltius cuius efi
tentoriuMfficut
in
fummi
tate mali nauis
poniturfignum aliqmd
,
Lignaautem
tentoriorunt-
Sennachcrtb circa
lerufalem nonfuerunt
ereda nec
ftgnafuprapo-
ftta,ideo
dicitur:Vt dilatare
fig
&C.
16 Tunc diuidentur
fpolia
. Scilicet
x^ffyriorum: quia
habitatores
lerufatem
percufjo
exercitu Sennacherib exicruot ai
prxdam,
a Pra:da-
M01{.AL1TEI{.
4
iuxtafepofitamagiselucefcunt,
idco
propheta
confc-
quentcrmducitad contemplationem glona:
caeleftisjdi
cens.
1
/jj^/^itci^/oWjC^f.Namibieftlausiugis.
t
citiitatem
opulentam,
Ideft,
in omnibus bonis
plc'
n;^m.
3
Tabernacutum
quod nequaquam
transferri poterit
, Per
quod fignificatur
iecuritas
fcmpiterna.
Et fubditur cau-
lacumdicitur.
10 Domtnus
legifcrnoSler ,
&c, Laxati
funt fu.tui.Hoc
ad litC
tam dicitur de Sennachcrib
,
per qucm
ficut didum cft
Anti-
Antichriftus
fignatur
cuiusfuniculi ad
capiendum
om
ncs fidcles extendentur.
14 Sednonpr^ualtbunc,
Namdcdlifaluabuntur,
proptcf
quosbrcuiabiturciusperlecutio,
vt dicitur
Matth.zj.
idco fubditur. iird!
15
Sic crit malus tuus vt ditatare
ftgntan
ncqueas
.
Aliiquan*
do
namque
fic
impcditur
virtus nauts
, quod
noxx
po
teftvelumlcuarc;&tuncimpcditurdus nauigatio,
fic
Antichriflivirtusauferctur,
&
ccflabi^
cius
perieai-
tio.
\6 Tunc diuidentur
,&c.
Ah Kwtlchn^o
raptarum
, qu
diuidcntur fidelibus
poft
Antichrifti mortem.
t l>>iOB^^'
V
3oy
^l
a CiJudidiripient. -JiThcO-
A dorctus . Romani claudi
appellantur
& debilcs ad
tantum
opus, quibus
ta-
nicnDominustantum ro
bur dabit contra
iHdxos
,
vtdaud^&debiles, quod
eoiamtempore Romano
rum vis
clanguerat,
V f fu-
pradidum ell, vclociorcs
Ifak
Cap.XXXllJ.
arumtuOum. a
rR.oman: in
fe, fot-
^ uidcnturfpoliaprirdarum multarum,c]audi
diijpientrapmam^nccdicett
vicmus/elan-
'
a
fCoK-od,:
.Con,,at,onc,udxcrum
,q,,UfcCu,..,e D.,
vo',un.,. ,n
^
gui.
I
opulusquihabitabitin ea',aufcreturab
*
a
1 1'eccatum ilUui
flragis.
5
eoiniquira.s.
fuerint
aquilis,nequequif-
noneftconfequutuslfrad
quam
^o6
quam iliorum ad
illud D
opusclangucfcct.
it
Procopius.Gcntesquc
pnus
proprcr idololatriam
claudicabunt.
pra:dam fa- tinbfakatsr.
cicnt,eaqu.'ED<iriint,Iii.
crars,
qiiibus
Sarana
dcui

do.pcccarorum remiffio-
ncm
luntc6/ccutK,quam

^
Cap.
NICOLAVS DE
LYRA.
* t
Pratdaru multarum. Ttm
qau magn.ifuit
mnltitudoper-
CHJjorum.f.
} 8
5
. w7w
quia apporcuimant
Ibifpolia
cjux
in
alijs
lo-
cis
Iudxe rapueraiit . TUm
qMa nx^ainacherib,
&fu'iieiites
ctm
to
niinlfecum alportauerknt
,vt vclocius
fugerent
. It^ania adta-
le lucrum cucurrerutit hotiiines etiain
debiles,ideo
fubditur.
t Claudi
ctiam,&c.<.
iUudi^od^iff^r-^aliuude
rapilermt.
3
Ncc
B
A D D I T I O.
Incap.^y.ybidiciturinpofiilLi: .4udite
.Hifcoiifcqucntcrde^
Jcribitur.
'
^bhoc loco in
(jno
dicitur : .Audite
qtti longi enis.-incipit
ca-
pit.fccHndum HcbrMs,& contmnatur
vfqite
ibi:
.Atifcretttr
ab eo
miquitas
.
Quod
qnidem
capit.proprti
videtur
exponendtim
deeie-
iiione
Toarijxonsm
rejpuaitium doannam
Cbnjli,&
dcprofperi
tatc adhxreyutiim Chrisio , &de
quibufdam
adbocpertinentibits
Dtcttenm
AndiKc^m
\on2,U(\i%.lpoJi
hngatctnpora
. Ou.^
fecertm.Glo.tntmicts meis
liidps.St cognofcite
vicini.f contempo
roitci. Fortitudtnem
meam, tn hac
vlttone .
Conterriti funt in
Sion
pcccatorcs
. / mbreo habetitr . Ti mueru n t in Sion
pcccatorcs,^/^c^-pn/(M.i
i.rf,c;fr.XJmucrunr
n^per-
derent
gente
&
rcgnum
(ichrtjloadh^ifijfent. PoiTcd.t frc-
mor
hypocritas.Ic.I
.cet
Vhartfeos &
Scrtbas,q,tosf^eq,tcntcr
Christtis
bypocritas
nominat
,prout
in
multts locis SHan^elvi habe-
tur ,
qui prtnctpalttcrprxdtaum timorcm
habtterunt . Et
qitia
in
hoc
treptd.tttcmnt
tmore , vbt non erat
timor,
qutapottus dcbttif-
fent
tmerc
ojfcnfam
De,,&pcenasperpetitas
quaspropter
hoc in-
currebant.tdeo
quaft mpcrfona
forUprophetafubdit
dicens:
Quis
poient habitare,3cc.ejr uobis cum
ardoribusfempttcrnisQ.pro
pheta:Magts cfent
timaidi
ardorcsgchcnnxfemp,tcrne,qu^ibo-
mtemporahapcrderepcrJ{omanos,prxfert.m
cum illc cut
nonjt-
^'^f^"*tThartfxt.fcdrcclctntusitt^sambulat&loqtttturvertta-
Z:h ^^'^Tr ''yP'>''!"f"f^'o<^
'fecurus
ab
aduerfttattbus
pertculttmquo adfpinttialta tnittccnttbus , dc
quo
dictt :
KIc in
excelfis hab.tabit
munimcnta
[axorum.Mc
cxempU
fanaorum.SvUimius cins.idcn
protcito
cusapitdDcum Si
autern
quxratur,tn quo rejlcitur talts
antequam
habitet in
cxcclfs
fubdtt dtcens:?zms e. dat us
C^fctltcet^pants vtuus
qut
delX
dcfcenduMnx
cms
fiddcsamt.fctltcetdoartnxL.tu.Z
tttxta
,ll.tdiob.7.f.Aqux
vju?
flucnt de
vcntrc 0 LJ S
tslapr^mattobutustuslidequo
loquttttr
cttm
d^ct^: habttZ
tncxcelftsfubdtt
rf/rm.Rcgcm
in
dccorc luo
vid^-bu^ocu-
li
tm,
fctUcctregem Chnsl,m tn
dctt..te, tn
qtta viftlcZama
merces
conftn.turfecundum
^ug:.clpcradtudtZu^^^
dcbum
rcgem
Chrtslttm
tndutum
decorehumamtatt:
ajjumpu 7t
qutahocmaxtme
longeesi
a slatu
hutus
vttx, tdeo
fubd7.0cji
ctus cement terram
delonge,fc,ltcetterramvt,tcnti.tm :
Bf/C-
^.>v Cor tuum
mcd.tab.iur
timorem./.
arf/..,o;/
tes,&fpec,tlat.u,
tnprxjcnti liatu, non
videntttr
atttn^Jcadcr-
ncndain tlam tcrram dc
longe,&
de hoc
dtctt.vbt esl
dZtus^
'^^'P''M<>ph>*sfecundumglo.v^^
TTT^T'
"^
'r^
''
'7"'
^^^'^
^'^^'^P'>''"^
^anZJttemi;
gtsponderabant.vnde7Hatth.i2.a.&Luc j , rL^^../
mdegtfpc-ntus,
qut
d.ctttr
doCior
par,tulorum,eo
quoddui^Zl
C-^.3.^.Lcx
pcdagogus
nofter fuif in
CUrinl7>op2mj
P<udentan,Jctltcet
tncompofttum
tn
mortbus.Non
vidcbtS
ItZrif'^"''''''^''^'",
^'"^^"^
"''^'^-odJectJtm
^iotmi.
fSZnt7 T''7'
'"'^"" '
"'"'^f^^-^ndum
&JuLJL
'i^rit
.
quoddoartua Chrtsit non m
perfuaftbtttbus
htmanej^l^l
tH,,qu,n
cim
aitis vadat
adpr.Umproutpotcrit
^
^
iop"lusquihabitai.irinca.r.;/.r/:t/^w.
.
.
tetemp,ts
E^cchtx ,proptcr q,tam
cu.tas
meL^at
fublj. L

popter
bonnatetn
E^eclnx qui abjiulit
tdololatriam,&
reduxiZ
'
pulimadDcicultiim,ditapxn.inonfuittnjiiaa.
^"""'''^^*
*
Cap.
tix
v:rbisjit,fcd
in
doftrina &
vcritats, vt in r .ad Cor
^
Co/.^,^T
cluit .
Rc(]^ice
S.on. In
ciuopropheta'L,atur
'
fJccatortbus,&
Tlyartfcis
quittmucrtmtGmLperderectrcZ'E
propter .tdhcflonem
Chrifii, osicn iens ets hunc
ti^Lcm
efc S
^"l^fffi^^Chrt.loadl,xrcns^^^^^^
t^f'^'"i''''f''''^^'^^del,ocdictt,tr:Kcipic.
Sk,n
fc.hccr
^J^I^^^ffl^ypocrtta
RcipiccSionciuitatcm
foicnnit.t s
i^fr:^fc,luctccclcfi.,mmtlitantcm.Ocu\i
ti
vidcbnnt e i'
fa
em.Mce././o^,>/,/?,^,.Habirarioncmopu
fctitcet
tn
qua ntinldejtct dc
ncceffarus
adfabucm.
T
abernac
Jumquodnequaquamtra.isfcrripot.Mit,&cF.r/XL
rn^ttansiuetTabcrnacitlitm
dicitttr,
^Jpeai^^^Z^Z
t^nen
transfert,tr deioco
adloctm
ftcut
TabernacuiL
ludl Z
faUum
'"dc/h-to:qutatmmob,i,sesitanquamfitndatafipcJ^^i
'
petrant.Q.tod
feU.^^nrdcEccleJiaJpLtalipr^f^n^iL^n^^
.
deCimsit
f,miataesi.sttdcorationcm
huiusimnobUil^Jpl.
dtt,dccns:QH,afoiummodo tbt
magntjicus dorninus
DcusnoZ.
fmleesipropr.,tmfundament,tm.2tqutainl:aceccUftav]^l^^^^^
..
n^doannaplana&patens,ft,.ealtqlco-ttftc,ofcHind,t^^^^^^^^^
'
W^e/.^rf|r.-Locusfluiorum
riui lat.
Timil .
a4"
tes.nonintrab,fpcrcumnauisrem.gum
ncctna-smi
gna tranfgrcd.efur
eum,7.,o;,:,,,^,,,, J
"^^^_
uainttHfrnodtdoartn.,acq,tir:ndac^ .
Dominus cu.m
no
S.S"^
eg,
fcr
no(tcr,&c.
q.d.
Totitm
re^i^Z^,
\
Tabernacitltfeu
Eccief,?csimDco,aq,tofpc.am,ts /aktcm,.& ^
tdeo Iwc
TabcrnacHium esi
tntransfertbiie ,
qitta nonp^r indithni
^
lr.imanam,fcdperprout.icntiam ditiinam rcntHr
'
ConfequcHterd,ct.Lzxzn funt
funiculi
tui,fcd non
pra:-

uaIcbimt.&c^.t/.OP/;.y,,,,,,,^^^
'"^f'V^'^C'mmagtstcfptccresadlntman.tf,tbfid,a,q,iamaddt..
'^J^'f'^"'^'*l'fcrnacu!:t,,iJtciaxat.fu,tt,qJdtamL^^^
viterutspr^uaiere.Sxc er.t malus
tum-.oJod
tntciiigitttrdetcm.
plotn quo
vciaprcctofapcndcbant,
quoddeHruaumfu,tirrep.tra-
^'l'fer-perllomanos,&fpol,at,trn,dcquodic,t :Tmcdiu7dcn-.
urfpol,apra;darumm.,ltarum:l^^./ic/..//,o/^^r.;o,^^^^
uit
adtantamfac,i,tatcm,quod
ctiam
infirmi
vci
dcbtles ca
dtnp-^
rcm,&del^ocd,c,t:CUudi
diripicntrap.nam.
EtquumL.
vMiattoncIcr,tfaiem,&te-mpliper ^omanos
dijapul,
knlii non
f'^^r,fiffi:q,uainjp,rat.^^^
P/''dcodtcttttr:^ondiCctvicmus,clzv.suud.fcpHlosttm
Orrtsl, vocat
vtctnos tiittts
leritfalem m.rter,d.s. nouantcm
c^.
'*^'onhfnntiiaperJecut,omIcr,ifalcm,fcdtnd,tl'i,cntiampccca
nuf^-rr^T''^"^"'
"''^"^"'

I^aulus'qu,
haS
Clrtsl
tbtdcm
cclcbrat^.
Ttattendend,,7nq,todpred^a.tLLtio
-
nonfolHmcsrproprta&vcra,fedrHa^is
'i,tcrdts
TrmlcX^
^ ^/-^rf
' '
""'r ^VOcm^^^protnus
vcr,J,\at,tr dJ,'ha
rijets
qu,
hoc
nm,ucjepe
^ ChriHo
voca,UHr.&
qnt pcrmcofc ti^
vutcrim
HetoHctentitrabeis
re^apcr^omanos ,
quam
deSahtd
dc
qito
mn
icgitHr
ft6dt,mmjjct,nec
f^H,d fittjfet l,ypocr,ta.s
,mi-
lucr
magfspropric
dtctur .
Tabcrnacu If.
quod .K-q.ia-juani
ttansterri
porer.t , rf^
Scciefta
qnam
de
templo ^domonis :
quod
non
post
midta
tcmp^raftutpenms ^enmHHm,
&Jic de aiJs vt
patctintuc/ui.
'
,
,
.'i f F ^OiJD,
A.iV*'^'^
/
3V
Glof.ord.
&Nicolai<Ie
Lyra
203
6
c Ap. xxxiiir.
tcf(/i'c.-J<Pro-
copius
. Su-
pra
ctiam cu a
Hicrofolymoru
ob-
fidione
vaticinare-
tur.iudicium
adiun
xit,quodinomnes
gentesfuturumcft,
vt facit hoc
loco
.
CenfcntnonuUilu-
daicacfynagogxnau
fragio.gentiumquc
vocationc
prxmif-
fis, (multos.n.clau
dosprxdasfafturos
C A P.
b Omnismlitiacalo D
rm. Sol& luna&:
iia.u luaz .cuu......
^ ^
flell^obfcurarividc
Cccditc Geiitcs,
6^auditc
,
&
populi
i buntur
,
ciarefccntc
liaiu tuJxis redditam
XXXIIII.
b

R.etribution''m iu-
c Tludxl.
a ^
H-ibianusin
'
attcnditc,
audiat terra &c
plenitudo
3 f Ifl-mfcdrfpetitiocorfirmatioeft.
eius,
oibis &
omnegermeii
cius,
quia
a Ivindtta.
b TGcncrabteriniudicip ,
indif^natio
domini
(uper
omncs
Gen-
tes & furoi-Tuper f
vniuerfam
militia ? ribunt, fcdpoftqua
.
,0,.onu..
b
,T>lcen,:Ue..:cd^in
,n
cr. c,:uioiudi.-.o.
d ,.. o..e,^osdiabo-
^J^ Pf^^^^^^^^^^^^^^^
lusvcl malib- nin^sexemplointetfccrruni.
^
.
r 1 C^XX'
IUCriniOC UCrCllOia
,
corum.!ntcrfeciteos,&:
dedit eos in occilionem. Intertcai
4 complicabuntur
U-
flnntWr.m.
b Vca..,..l>us.
c^^reccat-.rum. ^ r l^?
bu
,
q
apertj
fUCrat ,
vera
lucc, qux
cft
Cliriftus .
Spiritus
quoque
mali amilfa
potcftate
ii! infcrno
recludentur.
C Et
complicabuntur
ficut
liber. Non.fmte
tcia
1,3,^1...^,.....-
., Cin,ntrrr.,m.
b V''-^"^"S.
c ^reccatorum.
r 1
5
UH
,
IJ apcru
rUCra[,
i?irTms'ne^^^^^^^^^
eo"rum
proiicicntur,
& de caMaucribus
corum
afceiidet
t
ytvUrainehnofcri
dlXlt.)lltlSnCC.narm
^
i ,Denncn, b TTyia.mi. fVclangeli.qu fingulisGentibuspt^fidcban,.
c
IQuos bantUt dcllda . Vll-
qui
oiim
claudica-
\ccd'un,. .
^^
. ^ i /
runt ,
dc Dei in ocs
f^^^^^ Tabefccnt
montcs
a
fangumc
eorum
, &^tabclcet
iudiClO
CathCCliefin
^ ,D.monumaiotum.
b
^V,r,ut.,caclotummouebuniUi&
cadent^ftellx
de

inftitucre,&tanqua
caio
-
i- i
^
r *i u ..Irlifir
^
longe
a fe
propter
b
omnis militia ccElorum,& coplicabuntur
iicut Iibcr
c^li
6c
: J..ll....:.^m rfty^n C . n^ ..,,,, .,n. f Sub autumno.
6
7
8
idololatriam
remoc
fu.vmon....
tsub
autu.nno.
tas
gentes.vtacce
omnismilitiaeorumdefluctJicutdeHuittolmm
deumea
9
dant.in
damare.No
a
T.mrletas
mal.t.a
P^^ccjnn.
^iSansuinc.nt.-.kao.um.
b I^Ac.e
defunt,quiideo
ad
'
Aflfyrios, quod
Hie-
rufalem
fuis fe viri-
bus,nonc6ccdente
Deo,expugnaflcpu
tarent,
rcferriexirti-
mcnt,&
abhis ad
vniucrsu
iudici fer-
monetraduci.Ita.n.
&Saluatorcmaiut,
in
quo
dxinoiv5 li.il) tmt
c
fVltio.
&dc ficu:
quoniam
inebriatus
cft in coelo
gladius
meus.hc
10
II
t
Vil- D;
de :
ludiciunij'tdic,ir.
apirtifmt lihri.CompU
cabutisr
ficut
tibercsli.
Aer iftc
ignc
inuo-
E
luctur,&plicari
vi-
debitur ficut Uber.
Poftquaijp.n.omnia
pcccata apcrta
fuc-
rint & rclida
copU-
cabuntur Ubri
qui
^fuperldum.a^m
defcendet,
a^fupcr
popu
um nncr
e-
^^^-^^^^^
honis mca: ad iudiciu.Gladms
*
dommi
repietus
elt lan-
t
i^ Jj, HicDanieUiudi
*' '
a,Pectis.
b f
..qu:,..,efnperb.rum.
. ...
-pliciu^r..
tSubicftoru.n.d f ^r.atu.n
l,^i...nof,...,m.
I 2
^l^.j,^ij^^
/,/,
^^,,
euine,incraflatusciladipede{angumeagnoru&^hircoru,
ij
^.^^^^^
O _ _ ,7...,r, b I^Toimcnta. 14
a ^rPo.-o.oruin
Uucum.
^
defano-uinemedullacorum
arietu . Visflima
enim
t5
bno.mcma. ''^
^
Epihanius Quo- ,
dommi 15
a^ rrt>l..m
.S{ tcrra^'
'
DlHifio.
ad calum
& SaUiatorcm
aiut
,
^
-
. ij;.r>n^\,7tY.ic dnrcnt crunt corporain tcrra, qn
vcro
vcncriteisqui
in
Euangelio poftquam
n^o"ui^a^ux
Hie.ofolym.s
^^^"\;^^^^^^^^^
cucnturacirent,fubiungeredcvniuer(o.
^^ ^^^.^
c(x.iupuc
,
^
i
Bofra
jtuuiurit:<iuta taltaprocedunt
Jicw.ditm
ordinem diitiineiuliitie,CHt
per
o'i.iftmfliciter
et
aljimtunt:&
iieo
aliqui expofitores
hoc
expo
nunt de dxmonibus.Sed
non videtur rationsbiiuer
di8im,quiade
talibus occaftonibus
non tri^antur, Itdmagis
ddeBanturyideoper
niilitiam caUfol&
luna &
alia
afira
notabilia
intcUigtmtur,
qit*
freqttcnter
infacrafcriptnta
militia cwli dicuntur.Huiujmodi
vetb
dftra
multi Gentiks
antiquitus
colebant
ficut
deos:&
ideo
mctapb
ricc dicuntttr tabefcere
in
dvfiruBione
Gcntium ea adcrantium ,
e
mbd
npparet
manifefti, qtiod
non
poterant
cas fatuare.
8
EtcompUcabunturquafi
libcrcoeU.rn/ii*-ofnijp//V,i
to
<jui{ue
Jcriptajunt
non
pofjunt legi
.- & (odemmododtcimhic
qubd
Gtntiles
ex cotSlcltatiombusfutura\ prxnoiucantcsvonpote
rant
ihi videre
infortuniafcuperuentura ptr Ts(abuch'jdoncfor.
9
Et oranis militiacorum dcfluet.
idcfi injitientia fiella-
rumeisnonprofjciet.
1 o Quoniam
inebriatus eft in coclo
gladius
meus/.s/i
diiis vtndiii<e me.t ex oniin.:tione cattjii
fcu
dinina exicntus e//
ad
ad
affiiBiorie
Centium,& effHpanfm
multi
fanguinis
eorum.
n
Ecccfuper
Iduma:am afccn. Hic
ccnfccf.enter proplnta
inueljVMrcontn
lditm.eos'
Jprcia'.:ter
. Et diuiditur in tres
patits,
ania
pYimo
comminatur tis bominum
occijioncn.
. Sccundo
tert^
de-
Jiru8iomm,ibi:Et
onuertentur: & tertib
por.it rtrtufquediBicon
firmatiomm,ibi:hequirite diligcnter.Circaprimtm
dicit
inperf*
nadomtni: Eccc
fupcr
Idumxam.^
p-1li
t litira
vfqitc
ibi.

12
Defanguine zs^n.i.mtnorum.
ij
Ethirc.:./C/'of"'^.
14
De
fanguinc
mcduUat.arie.w< inpoitua
et
diuitijs.
1
5
Viaim.cnim do.i.mirft8io peccatorum
ex
Jnla
domm:.
^ In Bofra
-
N I C OLAVS
DE LYRA.
C A P. XXXIIII.
, ,
Jt
\
CceditC Gcntes
. Hic
propheta
comminatur Idumxis
qut
j
jf\_ fucrunt contrarij
hidis,curn
tamen
dcbniffcnteosiuuare;
eoqubdaduobusgemetlisfratribusdefcendercnt,f.
Efau&lacoh.
Trimb tamen
propljeta
comminatur omnibHsexiJientib.incircttm-
Huregni
Babytonis generaliter
Secundo Idum^is
fpecialiter
.ibi:
Ecce
fuper
Iduma:am .
Circaprimtm
dicit : AcceditcGcn-
tcS^&c.eJ' per hoc,infiiiuat,qubd
vult dicere
magna,uieofnbdit.
a
'
Quia indignatio,&C^
/"/
rf^x
Balytonis
vittute ar-
jnorumfibifubiecit,qufi4eruntmulu
valde,fecmdum quod
dtffi4
fius exprimitur
lere. 2
j
.
3
Et furor.
quia
non
potuerunt
ftbi reftfiere
virtutc armorum:
girbtneponiturhic indigatio
domini,quia T\{abuchodonofor
nonfe
cit illas viBorias
virtutepropria,fcdinquatumeratfiagelltm
Dei
adpuniendtm
peccata
illiHs
temporis.
4
Interfecit cos.idefl interficiet,loquendo defuturoper
nodum
fratertti,
5
Interfeai eorum
proijclhrflijs
& autbus
tnfepuhi. ^
6 Et tabefcent montes,
&c.
ptr
tjoc
dcjtgnatur
multnudo
tr-
terfictendortm.
7
Et tabefcct ols militia ccloru
m.
f exponic
i{a.s^.
de an-
gelis prffcdis
ad
cultadiam
ditiarurn Gentiurn
quos
dicnfimnl p-
niri& contrifiaricumGentibus qmbus pr^funt:
quod
efierronei>:
llUenim
fitntangetibeati,&id0
nonpotefi
eis
atiquid
conttngere
tjuodfit
contrarium voluntati
ipforum:&
idco ta nutto trifiantur,
nec
grauantur
de
punitione
temporati
Jeuxterna
Gentitm
qitas
cu-
fiodiunt:
CMOP^ULlTEB,.
4 I .Accedite Gcntes . Hic ad literam defcribitur
perfecutio
^generalis
aliarum
gentium per regem Babylonis qux
cofufio
interpretatur.
ideo
per ipfum diabolusfignatur,
qui
cft rex infcrni,vbi
nullus cft ordo.fcd
fumma confu-
iio
.Ipfeveropcrfequitur
generalitergcnushumanum
cum
potentia,nequitia,
& aftutia,
proptcr
quod
Iblliciti
debcmuseflede
bonarefiftcntia,ideo
dicitur; ^ccedite
CcBta./.adrcfiftendumimpugnationidxmonum.
1
auiaindignatioy&c.
Dicitur autcmdominusGenti-
bus
indignari,inquantum permittit
hbminesa daemoni-
bus
grauiter
tentari.
3 ttfuror,
&c. Ideft
fuper magis perfeftos^quos
Dcus
aliquandopcrmittittcntarigrauiusi&patetinncgatio-
nePetri.
5 irc>/effi,Jrc.pcccatomort3li.
Troijcien.
t P)oi/(ie?7.
infou.-aminferni.
6
Tabefcera
rnot.tts.&c.
quia
&
lelgiofiqui pcr
montcf

fignanturdoicnt
dc damnationchominum.
8 Et
compticaburitur,e-c.i.
viri
pcrfcdi, quorum
conuciv
fatioincoeliseft

Qui dicunturhiccompUcariex
timo*
rc
propria: fragilitatis
& diuinx fcucritatis.
1 1
Eccejuper
tdumxam .
Hicponitur perlecutio fpecialtf
Idums^quaefanguinea
inierprctatur,&
ficdicitur:
Eice
fuper
idurtuamdefcendet.
fcilicet
; iraDei
inquantum
pcr-
mittit eam
pcccatis
cnormibus
maculari.
t
Et
fuper popuium,&c.i. lupcr
clerurn
qui
dicitur
popu-
lus intcrfetionis.
-
.
.
,''.'
t .yidttidicium.quh
iufto Del iudicio
ficpcrmittiturlpi-
ritualiter
i;^ulari,&
fic iuftms
punictur,
vnde fubditur.
t
Gtadius dommi, &c. Pcr
fangu
incm
fignantur pcccata
iracundisjinuidix,&
huiufmodi.rcr adipcm
vcropcc-
t
cata
305)
f
^'
a In
Bojra.
In ciiiirate mundi contra Dcu
munita.Bofra
A enimtmuninavclexDco.
Mundus.n.voluiitatedomi-
ni firniatur. Vnde./o/i' luper
muria
fnn.eum
. Et es>o cunfii maui
coUnm^jf etu^.Jjoivam & Edom,Hcbra:oriim
mag^irtri Ro
mam
volunt
intclligi,&
omnia de
ipla
dici
qux rcquenti
cotinctur
capitulo
Ifak
Cap.XXXllL 310^
b
Qitiadies
vltionis
domini annus retribu-
ftomV.Poftgcnerale
a
mudi vltioncm , ad
lerufale
rcucrtitur.
tiam
peccatoretcopcrit.MalicfQfc
n mgtis
d-Jiplicftasfcfd D-
mtra (c
collfgens.abfcon-cfitup intcncbrisdctl^p.ilonis. i<'pew
c
ibis.Aois
aquatica
fcrpentibus
inimica: rlas aucs di.i
"''
citlofcplausaMoyledclatasin
bd!u cc;i:ra
Acthiopcs;
^"'"P''"*
<^-7.
quiafcrpentcsabuadantiratCFrailla.-
pcrq
adituscrat.
aTquiscflmequivenitdfEdomtin.ve.cfeBofr.. b
TMundos,fa..guincoveIteei.o.Edom
^
'\obiUs
eius.ApO
n.-nuer,nsumeusvelr..nu,.c1t.ime,nun,.
^
"
floli Cnim iam
traiT
in
Boird,6c
inteifcCtio
rnagna
in terra
Eciom . Et dc/ccn-
^ fierant ad
Gcntcs :
a
yMon,rchiamiHundio!nin-n!.ijurNcrr..
b
fprincipcs.alij 2
AH) fidclcS admOUi
dent vmcorncs cum
ds,&
tauri cura
potcntibus,Inebna-
^
tioneSpirirufranai,
B
, a Tlnffnus. b Maliiin c 'dem. d
tSuprrh^i.
tuJ^&SrTi^ng
l>iti"terracorumrangu^ne,
&humuseoruma^dipepin-
lUr,
acnrUaiOnC
a
jVeie,.
b
Sa.-su.u.sChrmi. cTren,p.priication,5 Chri.t.
co,.umpt. i-Iu-
eiUSp'an01CrmOnC ,
dsis.quoH
in.i.diciorettibueteis.Scintemporecaptiuitatis.
dcl"cribit,qu3efaaa
b
^ium.Quiadics
vltionisdorhini anmis
rctFiburionis ki.
cltaRomanis.
^
dicijSion.Et conuerrentur torrcntes eius in
piccin,&:
Im-
mus cius in
rulphiir,
Sc eric tcrra eius in
picem ardentem
node &c die non
extinguetur
in
fempitcrnum
.
Afccndct
a
^ignura&
-ucp.ioiia illiih
.iKe.idij.
'^lud-^is.
fumus eius a
generationc
in
genetationemjdefblabitur
in
a
TDecreueruBtRomani vinemo ludaMru.n
rcue.taeiutadtcitamnatu
JerictUS.iire-
r } r 1 uitatisf..^.
^
Tlud,usl,bcreficutante.
PcrHcriciu d
i^cu^ai^^cculorumjnonenttranlicnsper
eam,(Sv:
poffide-
rmpuramcntisfefc
e ,
. 'wxan..T.o.irar,,^
quccallidcdcfcnde
DuntillamTOnocrotalns,&J-kricius
&tibis,&
coruusha
C t couerteriiif tor-
rentes eius i'i
picem.
Hyperbolice
,
fdeni-
ciamRomanoru&
prouinciae&ciuita
tis&tcmpli fignifi-
catinccndium.
3.jjj
d Et Hericins. Grc-
t.jd- gorius
II s.
immincntc
capdui-
tatc tranfierunt lor
dancm in
rcg^num
Aqrippcquipaccni
y habcbat' cum Ro--
<5
mams.
7 g iLpinje
& vrtimet
o PaU""ts U'
miittioori:
Z?s Moralitcr-
Grc- EJh
^ j. tnoiw
9
gnrius.Quidpcrfpi
c'p.5.
nas,nifipunirioncsE
vitiorum?(^;id per
vrticas.nifi
pcccato
ro
rumprurigincsHa
II
domibus
Babylo-
nis
fpinJE
& vrticar
tis
duplicitas
defi-
gnatur.
Hcriciuscu
apprchcnditur,
ca-
put&pedcsconfpi-
1 ciuntur
,
fedappre-
jjL
henfus in
fphcram
Vbi
tcinplum pt.as & fedcs
regia.
b qPoenx ftcundum
rr-nlitiaipiculp.T.
birabunt in ea.Et
extcndeturfupeream menfura,
utrcdi-
s *r)i.i'nxiultit. oiii non
polel
imniftan Oirent.ifi
t--f.ula
gaturadnihilu,&perpendiculiiindefoiatione.
Nobiles l
>
T^^'"'rtj'n
TCocli. bfScribi,^ Pharifxi.BiSscerdote.
ciustno
eruc
ibi,rcge'm potius inuocabur,&:
oes
principes
13 pulhilant: quia in
^"^"^-
1
'Q|j[, COliigitUr
.
CapUt
. , .
11-.
a
TQiondamomat.ninTs,
"
tProdiuiiijs.
cetnitur &
pcdcs, g
ciuseiutin
nihilu.Etorieturin
domibuseiusfpin2,&ur
nim nlin inifir, r\r>i- a
f intemplo.in
d
mjregia
i '' "' ' - ,
cum
quoinitiopcc
catoradculpam
vc
^
.
-
T^""^'"""'"'
m,rcgia.
b
f.bi.Cf Sipnaextreini|..liiudini?.
h
cica;,&:
Paliurus i
municionib.eius,& cric cubile
draconii,
ncrit,velquibusvc
ftigijscuipaperpcttatafit,
cognofcitur. Scdaddduais
excufationibus,& initia
iniquitatis,
&
veftigia
abfcondu
tur,
cuisquicorrigitcunaaqugpriusnoucratamirtcs
^ tcrgiucrfationeprauK
defcnfionis inuolutu intra cofcie
tiam
confufionc mcntis
rcproba: , & dcfide-
riacogitationiifur-
guntquecxalpcr.nr,
16
&pcccata
opcruin
t
quarpungunt.Paliu
17
rus tanra
fpinarum
iS
circundationc dcn-
j- fiL;fcit,X'tproa(pcri-
ij, tatcvi.xtangipoflif.
Intus vrtica"&
fpina
nafcitur,fcd
vtrunquccxteriusperpalitirum munitur,
quiaminorcsiniquimalaquxlibctfaciunt,fieancquilIi
.'
mimaiorcsmcntur,
^
tib.g.moral.
h -Et
eut.Grcg.jn
aMora. Contra
pcrucrfam mctcm fub
cap.
I
y.
NICOLAVS DE LYRA.
I In Bofra.De hac enim
ciuitatefuit
lohab rcx
Edom,
Gen.i6
z Et dcfcendent vnicorncs.
Ideflfuperbi
&
ceruicofi.
3
Ettauri cum
potcntibus. Wcf2inrfoiK/.
4
Inebriabiturtcrraeorumfanguinc.
7>ocof<jtrw.
gmtudo effuftonisjanguinis
bumani cuius
caujafubditur
tu
dicuur.
5 Quia
dies vltionis domini. Sic cnim
fuerunt
punitt
idu-
m^ei,
eu
qu6d fuerunt moklii &
aduerfarif
luixis
,
quorum
ciuitas
Metropolis fuit lerufdem
itt
qua
erat mons Siom
6 Et
Conucrtcntur.H
conjiquenterpropbetacomminatur eit
terrx denruawnem
cumdicitur.
Etconucrtentur
torrcntcs
eiusin
piccm..i corruptionem etamaritudinemex
multitudine
fanguims
ihidem
decurrentis,^- cadaucrum ibidcm
proieilortm.
7
Et humus cius in
fulphur.feoc cfl infa:torem tx cadaue.i-
tus exhalanttm.
8
Etcrittcrram ciusln
piccm
ardcntcm
noae &die.
quta
habitacuta ittius
terr^futtut
combuHa ab
adutrfariisita faci-
ltter,ac
fi effent
linitapice.
9 Non
cxtingucopfTf
humano :
Ignis.n.ille nonfuit extinflus
abincolisquierantpro
maiori
part: interfeHi
&
refidui
fugitiui
vel
captt,nec
ab
aduerfarijs qui ignem accenderant,fedfolum cefla.
uit
per defeHus materta
combufiibiiis.
yel
putcfi
dici,qu6d
in ali-
quapartetUius
terre
infignii
diuin^
vindiCieapparuil ignis
exiens
^
kxdxx
p
M
1\,.A
L l r E
P,.
devenis
Julpbureisterraquiadh"C perffuprit ficut rflinSicilia
in monte
^ethnajdeo fibdirifr: ACccndct fumus cius.
10 Non
crittranficnspcrcam.(7/a
cu,icuabitiir ab incolis .
11 Et
poffidebit
cam Onocrota! us. auis
ejl
immunda:Et di
citur ab oos
quodefl afinus,co quod
habeat
faciem
afiqito
modo
fi-
Viilemaftnoyvt hahetur in
libro:qtidicitur
catljolicon.Hcbrxt ta-
men dirunt
hic'h{oaua,iux cfl
auis volans de node.
12 Et Hcricius. anirnal
efl
paruumfpinofum.
I
J
Et ibis.i.Ciconia:Hebrai
dicuntmomdnta:
per
ifla
defigna-
tur vattatio
terra,quia ifla
habitant in loris
difcrtis.
1
4
Et
cxtcndctur
fupcr
cam mcnfuran*./. deflmaio erit^
& valiatin
lccundi-m
mcrifuram
ptccatorum,
idco
jequitur.
15 Nobilcsciusnoncruntibi.
iluia
erunt
inttrfcxii
vel ca-
pti,y!eo
fubuitur.
16
Rcgcm potius inuocabijt,
& omncs
principcs
cius
cruntin
nihjlum.frfe/?,
rtgem Babylonis
lui erunt
Jubieat iuuo
cabunt
,
vt eorutx
mi/ereatur , quia
tarnen non inuenient
apud
cum
mifericordiam lubditur; Et
crunt,&C.
17 Etoricnturin domibusciu.s.>'tt/H/7y &dirrlia!s.
18
Spinx&
vrticx
,
& Paliurusin munitionibus cius.
Carduus
e/l
fpiriofut,curn quo
paranturp.inni.
19 Etcritcubilcdraconum. Ter omnia
ifta
intetligiiur
quud
terra ad
JuUtudinern
rcdtgetur,
? Etoccnr
;
Unocrotalut.
atacarnalis
concupifccntix, qua: vigcnt inclcricis & in
obItinatis,qui punicntur pocna
Gchcnnae.
2. Et
defcendent vnicornes cum ets. Per
vnicorncs & tauros
iignantur
dxmoncscum cis
punicndi.
4
Inebriabttur terra eorum
fanguine
. Pcr tcrram
intcHigun-
u^M-
^^"^"'s a<a'bus
implicati, qui pcccatis
inficiun-
lurcicricorum diccntcs:
Qiiarc
non
facercmus.quia
cle
"a,oc
rdigiofi
talia
faciunt,qui
funt doaorcs
nofln?
o Et
conuertentur torrentem cius in
picem.i. doctrina: ccclc-
iiaEmcontcmptum&
vtilitatcm.
Greg. Hora.^j^.
Cums
viia
acfpicimr:rcflat vt cius
prxdicatio contcmnatur.
LrrVJ^""""'
^'''
corpusquod
de
humorc
pofl
cius rc-
lurrcUtoncm
ardebit
jgnc gchcnne
foetido & ^ctcrno.
10
?^(
1
J\i,)fi
crit
iranjiens.
quia
nuUus euadcrc
potcrit
dc
gc-
hcnna.
1 1 Et
poffiifbunt
eum
Onocrotal:ts.pct
hc animalia
fignan
tur diucrfadarmonia.
14 fme(/.,i^f.fcilicctdiuina:iuftiti.'c.
f
In
dcfolatione.C{\ml\i
&<:6fummata.ficutpcroppofitu
gloria
fanftorum
cftgratia confummata,ideo
fubditur.
1
5 T^obiles
e/j.idcft virtucfidcccclcfia.
2^oM
eruntibi.fcd in
glotia
coclcfti,
i{egempotius
inuocaouni.i.Dcufn tontinuc laudabunt.
Et omnes
prin&c.i.ocs
in ccclcfia
lupcrbc
dominantes:
la nihilum.idc(\ totalitcr deiedi.
Etorienturindomibuseiusfpi.pcr qux dcfignantur
di-
ucrfa:
poenaEqu?
funt in
gchcnna.
19 Eterit
cubtledracv.i.dxtaomm diucrforu .
Etqrn
hacc
t fcriptx
t
16
t
t
17
3rt
Glof
ord.&Nicolai
de
Ly
ra
a TTnuic-m.
b*Monftra<l.xmonum.
culpaiT pcr imagincm
13
^
ludnBx
fpecicdicitur
. Erit
oarcuaftruthionurr),&
occurrcnt
t ci-mo- i tionis inchoansrv.quc
ad
+
manCo. ucs nifi m::Utia ?
Qnid
vc-

'^d';';rou,.un.;fui;;;c<cndo,,=iiuuando.*
,;cundum.ii.iuos.imea
fccun
trahit.PiloHis
altcr ad aitc
r6Struthionisnominc.nl
.''""'"''"^^'''"''''"'""""''''""^^r;^^]^,^^
z rum
damat,ciimpcrpc-
fi
hvppcriGs dcfignatur?
niaonoccntaurus,&
pilolusclamabitaltci
ad
^,^^3 maUtia prouocat

,
_ _ .^,.,.nhabc.txm,n.apcics,,u,nos. ,,/,.;, ,.V..-..^GrC Struthio namqucfiscciera . ,'"'r
r-;

.
w,
.
,
volandi habet:quia
&
hy- a;alterum
- Ibi cubauitLamia.
6^muenit(ibirc-
3
pocrifiscunaisintucntib. , , ,

r tr

IJ'''"!?"
imaRincmdckfanaitatis
quiem
. Ibl habuitfoucam
Hericiu,6C
cnu-
infinuat,rcdvitam(anaita
^^^1^ catulos,
<5d circunfodit&Jbditin
vmbra
tis isnorat.
In
pcrucrlac'-
, ^An.sr vj'
^jiciamnn.r '"' "'
lUud
conf^rc2;ari
funr milui
altcr ad alte-
b
^Hocfcilicct
t!'Ciiiidoiiiiniiilidi<-ir.
go
mcntc draco cubat , &
Struthio pafcitur
,
quia
&: b
^^"^ *
latcns mahtia caiiide
tcgi-
Rcouirite dilicrenter
in hbro domini
,
&
& intUCntmmOCUhS
rUm .
l^CqU^l"^,,^..^. :,.,,. n..i.dom,n. .ddn.i v.,u,nc,ue.
a fo Tciiiu.i
tur,
_
fimulatio
bonitatis
antc-
fcrtur. Quid
vero onoccii-
tauri nomine
nifi &: Uibri-
^.sipfiusmaca
vitafignatur
& clati?
dauii.
Grxco , qujppc eloquio
mdicitur
afinus &
appcl-
'
B
lationc
afini
,
luxuria dcfi-
Onocentau-
rnatur.Onoccntauri crgo
iubieai
funtUixunc&
vi-
tijs.
Inde ccruicem
crigut,
vndc humiUari dcbucrut.
Vndcbcncfubiungitunfft
pilojuf
clamabit alttt ad alten^
Qui aUj pilofi
nomine
figu
rantur nifi
hiquosgrasci
a
*,lAot^iU\!..hivxiitn>,cM\,ioxmv,'^
.ddn.i
vi.u.nque.
im ex cis non dcfuit, t
alter altcrura
a Ibi cnbaiiit LdTiiia.^^^G^Z
gorius.Pcr
lamiam
hypo
crirxdcfignantur.Lamia
cnim humanamdfhabe
rc facicm ,
corpus
autcm
bcftialc:hic &
omncshy-
pocrita:
,
in
prima
facie
quod
oftcndunt,qua(i
CK
rarionc fandiratis c(t,
fcd
bedialccrt
corpus quod
fcquitur,qiiia
valdc ini ,
qua
funt
qu.T:
fub boni
D
Ibef-
rtrc
lis ^
ris
p
Lib
cap.
Iudeorum,hibbelUar'jm
iSc
portcntoru
nominib,
lUS.
kgitcjvnum
- -
*^
, ^Audiaii quid l"|'umirdoii>inuf
Ocas.

^^
,,
..
'^''rt^''^'^
^"^''
orJmcoproce-
p^
{P-cmdiunttu^^^^^^^
ditilfemandauit,&
fpiiituseius
ipfe congrc-
, ^Monfti..
b
Quis
ibi manct. -, vluafiiEiusdmeio
omuia^comrlcbu,,iur&
ordineiv fimm ,ion
lel./iquent.
'
^
frauit ea
,
&
ipfe
mifit eis fortem
,
& manus e-
>
^
a Tf.illcnionis.
ius diuifit eam
illis in
mcnfuram,vf(^uein
xtcr
,jj,.-.fV,
a
1Nonmonftra,iedcotliii.
fig.iificata.
num
pollidcbunt
cam
,
in
generatione
&
gene-
*
a tOmnes
bclbalcs inuiiitruofi.
lationemhabitabuntin
ca.
10
1 1
IZ
15
Trr
1 vi-
1
quc I
CIO
(icf;
E
tlb:
B-Actfof larini vcro incubos
rc

vocat> Quorum
nimirum forma
ab humanacmgic
inci
piwr,fedbc[\iaUcxtrcmitatetermin.itur.Piloficrgono-
mine cuiusUbet
afpcritas
dcfignatur:que
& fi
quando
ab
obtentu rationisincipitur,fcmpcr
tamcn ad irtationabi
les motustcndit. Quafihomo
in bcftiam
dciinit cum
eulpam
idololatras,&
fupcrftitio-
fos in Icrufalcm habitato
rcs
fignificat:&
hos ono
-
cratalos > Hcricios
f
ibm
&coruum ,
draconcs Sc
llruthioncs onoccntau-
rosque,
& da;monia la-
miam
appellat
,
qua qiii-
dam Hcbrcorum fu riani
fufpicantur
Etrcucra
fi confidcrcmus dc dmcrfis Gcnti-
bus adduaas Icrufalcm colonias,
& lecundum rituin
prouinciarumfuarumfingulas
prouinci-as familiafquc
propriorumdxmonimicoluiflTc
portcata.
Hecomnia
habitaflc firmabimus
in lcrulalcm.
^,
Cap.
timi
NICOLAVS
DE LYRA.
*- I Etoccurrentdcmoniaonocentaurus.Seciwea:po/i
tores nofiros
dicuntur hic d^monia
d^mones
incubi
vel homnts
(U
uefires
: onocentatiri autem ammalia
monfiruojatnpartefuperiori
C fimilitudintm
hGminis hahentia. ininferiori
aftni
: idco
dicitur ab
onos
quod
eft afmus:
Hebrd
fic
dicunt: Et occurrent
Martmecattis
ftluefiribus:
Et dicuntur Martine
apud
eos animaha fimilitudinem
habcntia
cum
fimijsjhnt
tamen caudata.
a Et
pilofus
damabit alter ad alterum.
i. vhdabtt:
Et di-
cuntur hic
piloft fecundum
Hebneos
animalia
ftrociora o^pilo-
fa,ficutlupi&
huiufmodi. .
3
Ibi cubauit lamia Sc inucnit fibi
rcquicm
.
e(l
anmal
tnonliruofum
hdbens in
fuperiori parte ftmilitudinem
muliexis , &
in inf(
rlm
pedes eqidnos.
Cxtcra
p.itent
ex diBis.
4 Requirite diligenter
in Ubro domini
. Htc confcqueritcr
ponitur
pra:diciotum
confirmatio,cim daUMr.Requirite
dilige-
tcr in libro domini.f. in hoc libro
Ifai^ qui lcnpfu ipfum Spiri-
tufan3o diciante,prout
didimfuit
in
principio
huiuslibr:.
5 Etkziicfcdicetfuturisterriporibusy&inuenietisquod.
^
6 Vnum
6 Vttum
c\c\s.
qu-iipradixiventurafHpraEdom.
-
7
j<ior\de{nit.quinfttadimpUtum. f^
8 Altcr altcru m non
quxfiuit.
hoc efl,diciumhoc
non con-
Wy
it cx
lafu
nec cx humana mdufiria ,
fed
ex ordinatione diulna
,
idcofubditur.
(, Quia quod
ex orc meo
procedit. prophetando.
I o IUe. Icilicet
Deus.
\l yizx\dzn\t.mihiin(pirando. _
12

Etfpirituseius
ipfc congregauit
ea.
fciUcet
animaha
monflruoja pr^dicia. , ,. ,
I j Et
ipfe
mifit cis (ottcm. fcilicft
ad locum habttanium.
1
4
Et manus eius diuifit
eam iUis in menfuram.ff/fyz h
aulisfecundumjunatu<iConHrnmttiam.
"ij Vfque
in a;tcrnum
pofljdcbunt
eam. 7 H, by.io.hahe
tr:
Vfquc
in
(^Q\x\nm,qiiodproprie
(ignitic.it tcrnpns.
^o.anno-
rum.
Miquando
tamtn
auipitur
infcripturapro
maioripane,-h-
quando pro
mir.ori: vndc non
acdpitur
hic
pro
duratione
papetuti,
quia
Idumxapofi dcfiruaionem
di3iim
per Xabitchodoi.oforjuit
poHcahabitata
ab homimbus &
procdicla
auimatiainde
cieaa.
'^
^
Cap.
t
fcripta
funt in nouo ac vcteri teftamento,
fubditur.
'
4 B^quirite
4 v^qulrite dHinenter.vtper
bonam
confiderationem ido
rumpoffitispoenam
euadcrc
tormcntorum.
^ ^
MOll^-
A D D I TI O.
In
ca/>. 54-
Acccditc
gcntcs.
Islud
cap. {in quo propheta
inuitatomnes Centes ad audiendimf
&
indignationem dominifupcr
omnes Centes comrninatur,& confe
quentir refiringitfe
ad Idumaim tantum,de
cuius
vafiatione plura
(&
principaUa
qux
in hoc
cap.continentur, denuntiantur) fecundim
pofiil.
in
pojiilla fua primipalitir cxponiiur
de Idumais abEJ^ii
dcjccndentibus^ro ^fuerunt contrarij
Iudis,cum
tamen
debutffent
eos
iuuare,eo qubd
aduobus
gemeilis fratribus defcenderant,pr(,ut
in
poflilla largius ccndnetur,qubd
non videtur rationabiliter diHu.
fum
quiapct pneamhulum
huius
prophetix
datur
intelligi ,qudd
indignatio
Dei de
.jU
z Inc
agitur
, fit
maxima
refpcB predtiiarim
ijite
m
prophetijs
f r}C:dentib
is
fu
runt tradita. Dicit cnim.Accc-
dite
gentes,&c.
Audiat terra &
plenitudo
cius,
orbis tcr-
rarura;
&
omac^^cimiii cius.'.i^^iverbaquetammaximam
atun*
attrntiontmdenunciant,
& totim orbcm terraytm ad audicr.-
dumt.xcitant, nonlc%unturin alijs prophdus
]fu.t
,
tn
quibus
de deftruHioiie Ral>yloniorum
^fjyriorum
&
-..Acgyptiorum
&,
aliorum
a<i^ii
. Lx
quo
viditur,niiodin
1}0C c.de acerbiou & durto-
W
indignationc
Dei tra'du
. Tum
quia
(ratirnitas gemeila
Efau
& lacob
,
q-mm
allegat
ad hoi
,
quod
debuijjcnt
Idum.daditm-
re ludxos
, mtnquam
fuit caufatiuaamicitic
,
fed pottus
caufMi
intcr eos maiiiam
inimicitiam tam infuis primordtf,
vt
patctfic-
nefts
2
5
.
cap.
vhi de
ipfts ^emellis
in vtcro cxeunttbus
dicttW'
CoUidcbantur
in vtcro eius
paruuli,
quam inprocifin
m/iJ
pofieris.
vnlc
L.xod.ij.
Vrimus aduerjarius
aw cxiun obut.
mpo-
pulo Hrael
ad
puvnanium
cum eis ,
cum cxircnt de
^egypto
,/
limalech filius LiiphaTi pimogo.iti
Efiu
: rnde .lccundo
^e-^,
Zumoilauo.b.diatHr
de Dauid : Pofuit in Wuniara
CU-.
flodes , ftatuitquc prsfidium
,
.& fa^a
J
^'"''^'''*
3^3
Addino;
3^4
A ldumx:[CsTV.knsDiui(i.Sxauopatet, qiwdijixdux
Gentes
IfracUfctlicct
& Idtm.ta no
habehatfc
ad
muice,vtfi-atres,fcdpo
tiw vt aduerfjD-u
j
proutfiiit prophetatim
dc eis,
Gen.
vbifupra.
Duopopulicx
vcntrctuodiuidentur,populurq,populu
lupcrabit.
^ow ergo
e.x t.di
fraternitate videtnrfcqui
,
quodldu
mxit.im acerbilfime dehuilfait pnniri,
eo
qiiod
non
adiuuifjent
Ifraclcm
.
Fnde
aliqui expolttores
yioflri
hoc
cap.videtitr exponcrc princi-
palitcr
dcfinalt
iudicioj in
qtto
oes
reprobi puiiientur
ex omnibus
nationibus. St licet huic
expofitioni plurima, qitx
m hoc
cip.
coti
j i
""
nentur concordet tame non
confonat
ei hoc
quod
dicitur
infra ^egS
(I j pottits
mitocabunt, ciim m iudtcio,nec
pofi
iudicium
nonfit
aliud
i.er
vegnuy nifi regnu
Chrifli,
que
non
pofjitnt
inuocare damnatiyin
qui-
n e'^
bus
maliffiitas odijfemperpennanet
, vt in
.^.fententiaru difl.
47.
^ '''
Fiab.
Sal. vero, &comuniter omncs Hebr.toru
expofitores
, hoc
cap. exponitnt dcT{omano impcrio.fcu rcgno. Vndeglo.
noflra
per
Eofra,&
Sdo, Hebr.i:oru
magiflri I\pma
vobint
intcUigi,
&omnia.
dc
ipfa
dtci
qux
continentiir
infeq, cap. Hecgl.
Circa
qua
attcnde-
du,
quodper R^mci intclligitra ccclcfia I{07r.ana,
cuius
crput
in ter
ris
efl I\pma, qua
dicunt
cjfe deflrucnid per Mcffia
ab eis
expcHa-
tum.
Quodqtiidevi regnum Ecclefite
dicunt
efie prxfiguratiim per
ij quartam
befltam, Dan.^.cap.
qu deflruettda efl
per
vnum
regniim
!
incorruptibile
a
Dcofnfc itandum,prout
ibidcvn i).ibctur,in
qua
ex
pofitione duofalfapnefuppoHunt.Tri/HHm
,
fcilicet quod regnitm
fhrisi.jfeu ecclefifit'figuratuper qu.rrt.vn befliam
in
vifione
Da
akiia
tonteiitam.Qkod cfl
manifcslefalfum,prout plentjfitit expo-
fitum
in
addttioncfuper
Daih
cap.fupradiSo.
Secundum
pT.-e.fHp-
ponutit- 'i/.od Popnitis
Chnflianiis efl Idumcus, &fic
tcnent in om
r.i
'jHiyi.i
.:ir;s tam Tii.ilmndicis.
qtiam
alvs, vndc in
hoccap.^a.
Cawi.
fie dicit,
qnod regnum P^ornanum, &omnes
qiti
tcncnt
lege
^^{'.^renipro ma,iQripartefuntldiimi
, licet cis
fucrunt
aliqux
.iiiones Oiimixtx . Smilitcr dicit ,
quod Cxfar
, <& ovincs
I{cgcs,
^ui
fnerunt
ante ettm in
B^iafunt
Idimxi. ^d
quod probandum
nihil
aU.egat,fedfolHmfnavi fabulofam
narrationem
prsfupponit
tjnqttam
veram: anus
fJfiSM
umen
efi mantfefliffima.Cirrifliani
cmnifi
dicantur
defctndcre fccundum fidem,
tunc
principaliter
dc-
fceruiuttt
d
Chrifio, cuiusfidem, &denominationem tencnt
qui
dc
Dautd,&
pcr confcquens
de lacob
defcendit
, nonautem
dcEfatt.
St autem
loqnentur
de
defcenfnfccundum
camem,tunc
de
omnibus
. rMttonibus
funt indifferenter,
vnde Tetrus
^poflolus.
.Al. i o. e.
*i
In
vehtatccomperi .qubd
non cft
acccptor pcrlonaruin
Deus,fed in omni
gentc,
&c. Taidus etiam
adI{om.
i o. in-
quit,
Non cft diftin^^io
Iudi,&
Gtxci.Dtcere
ergo qnodpcr
, IdumMm
inteliigatHr
Chrifltanitas, feu Scclefia Ffirnana, nonfolA
"
nonbabct
fundamcruum,fed
etiam
manifeflccflfalfnm.
Et notandiim
quod
tn hoc
loco,ficttt
tn
aliqntbus alijs verifica-
tur de eis
illudTfalmifis:
Gladius coru intret in corda
ipfo-
ru;
T^aftberw
confidcrentiirftripturx,
Iditmxa in hoc loco , &in
'dtjsfimilibus.figmficatadlitcrdSynagogaludxorthqH.-epcrpcc-
catit
ncgationis,
&
occtftonis Chriflifaiia efl ecclefix
Dei imn.ica.'
ftiut Idumxa ab
Efau defcendens,
aduerfatrix fuit ipfi leritfalcm.
^dcitius declarationcm
oliendendtm efl
quomodo
Idumfa,qua
doque fub
metaphoraliteraliter
ftgnificet prxdi6lam Syn.-igo>am
Iiid.torum.
Secundo,
qualtter
litera htiius
cap. applicetur
idimci
m
hocfenfufimpt.t. Circaprimumfctcndim ,
qu6d fecundum Ift-
dorum.-j.Ety. Efau
primogcnttafua proptcr efcamfratri fuo maio
n
vendtdit,acpoflmodumpaterna
bencdiElione
fibi
promijfapriiia
tus
efl:fignat
cundem
populum Ifraeltticttm ,
qui
d
Deo, vt Sxod.
1
narrat
libcr.primogenitusfiltus
nuncupatus efi:Qiti
cttam
proptcr
I q'
prxfentisffculi
lucranonfolumprimatusfui
honorem
amtfit , ve-
nmetiam
, &
regnt ccekfits
pramtum prxparatum
adtptfci
non
mxruit Domino
e.xprobrante
cum dicitur :
Aufcrctur a
vobis
rcgnum Dej,&
dabitur^enti,
facienti
voluntatcmeius.
Hxc ilk. Sx
quo per
locum
aboppofitis per qticm , ftcut
propofitk
dcpropoCtto,fic
&
oppofttum
dc
oppofito vcrtficattir ,
qiiod ficut
prtmogcnitura,
&bcneditlto
Sfau primogcmtt fccundum carnem
trunfiuit
tn lacob
minorem,ficprimogenttura,& benediUio
Syna-
.-
y^gdi
Sathanx
prtmogmitifcctindum carnem,tranfiuit in
ecclcftam
xtate mtnorem:
&fic
in
Ifraeltcam dignitatem genttum
tranfiuit
plcnitudo, intantum
qu6dGentes,veramfidem
ipftuslacobrecipif
tes
populus IJraelis dtcantur, vndc
infra 44.
a. de
Gcnttli
adfidem
*
tucedenttlegttur:
Et m nomine IfraeUs
a(Iimilabitur.i^/cM-
aem
ratione
dcfiendentes
d
lacobfccundim camcm, &ab cins
fi-
5yn
^^^<^^dentes,ficut efl
Synagoga
Iudxorum
Clmflum
ncgitiitm ,
ti e,
&trucifigenttum,inabielionem
tranfeunt Idumcttcam:
vndc,&
Mmen
Idumxxfibt vendtcauerunt,
qux
ab exordto
futt
Ifraeli
mi-
mca,& tdeo
.Apoc.z.
c. de
tpfts dicttur.-Q^M
dicunt le
ludeos
non
funt,
Ld
luntSyuagoga
Sathans.
ratrii
^t
notatuium,qu6dexordium
huttts
diflinflionis
fcilicet
Syna^:
gc,
&
eccleftx
proprie figuratur
tn cxordio horum duorum
fratri
liil-icct
ifau,&
UcobGcn.z^i.Si dthgetcr
attedatur : omntacntm
>'orumfrjtrumgcflaprinctpaliterfu.runtfiguratiux,
vt tbidem in
adu.tionc
diatimfuit
. Sicut emm ib.d m
coUUjiiant in vtero
p
Ullll,
par
liuli , fic
hic in vtero
materno,fcilicct
in
gremto faerx (criptur.t D
qux
eflm.ttcr
vtriufq;
cu ex
ipfafcripturafacra
materia vitx
fpi-
ritnalisfumit.In
quo qntdcvtero
tdSynagoga,quaecclef.
cotirtui
collidiintnr,
repiignantes
ftbi
inuice in eius
intellcCiu.Sicut
ctiapri
mo
egrcflus cfl Sf.tu, fecudo
vcro lacob
,fic
&hic
Synagogapatru
fcilicetantiqui
teflameti
primo egrefla
efl.Cofcqiieter vcroccclcfla
Clmfli,fcilicct
noui
tcflamenti.Sicut ctid ibi lacob
egrediens, pld-
tafiatrts tcnebat
manii,fic Ecclefia
inprimofuo
exordio
qtix
ince-
pit dpajfionc Chrifli,
qiioddmodo
ritim
Synagoge
tcnebat in
obfer
iidtijs legalibti^
.T^d
d
tepore palfionis
Cijriflivfq;
ad
diuulgatione
Euangelfijecitndii ^ug.
licet
kgalia
mortna crant,no tamemorti-
fcra.ynde,&
Tanlns circucidit Timoth. Sicut
aiiteibipofl egreflii
totalitcrfiint diuifl,vnde dtcit:
Duopopuliexventre
tuodi-
nidcmur.Sic&hic Ecclcfta,&
Synagoga
omnino
funt diiiifx
in
fide,&
moribiis. Sicut etid
ibidediciturpopnluspopulufupcr.ibit,
&maior
mtnorifcruict:fic
Synagoga, qttx
efl maior natu
cccleftx;
qux
minor
efl natufcruit.
Sx
quibus patet intcntii,
fcilicet
quodfi
cut
vnitterfalis eeclcfia
Gcntiii
vnitatefidct Clmfli
adumta , vcri;
&
proprie
dicitur
lfrael,&
domiis
Iacoh(dc qiia
.An'ieks ad
virgi
we.Regnabit
in domo lacob in Krcrn.Z.Mc.i
.r.) flc&Syna-
goga Sathanf,fcilicet
ludxoriim
qux
domui
Luob,fcilicct
vcrx
e^
clefixefl
inimica,
Idunifa
dici debct.
Itsm ad hanc veritatern
corfirm.miam
facit
quodd.rm
valde no-
tabile ,
quodhabetur
ex codicibus eoritm valdc autcnticis. Tradtit
^
enim,
Crfirmiter credunt,
quod
do&rina Thalmudica
nefanda
eorU
^
fuit
data
Moyfi
d Deo in monte
Syn.ti
oreteniis.
Qjfe qiiideni
doly i
nafalfa,& Tharifaica
redaiia
fuit
in
fcriptis pcr qucndamqiii
diciturapttdcos l\a.
Itidanafci, qiti
totam illam do&rinam
accepit
d
quod.xm qui
dicehatur
I{a.
M.iyr.
d cuius aufiorit.tte
dcpendet
il
ladoflriruvfedconflatper
eos
quodI{a. THayr. illequifuitprinci-
palis
aittorcrat Iduneiis natione, &
rccepitfidem,&
ritum ludeo
rumpertempuspoflpaJfioneChrifli:
vnde &
profcl)tus Idum^us
apudeos
dicitur ,
quf
omnia habentur in
dtuetfls
locis in Tktlmud
&
epiloganturpcr
ordinevi
infumma I{abbi Moyfl Aegyptij
:
quf
apudeos
cfl
fokmnijfima
tn
prologojiio
vbi
agit
de autoritate Thal
mudicf
doBrinc .
Ex
quopatet,quod ftcut
ecclefia Chrifli
dicitur
ecclefia.Apofloli
ca,eo
quod
doSrinam
Ettangelicf legis rccepit
d
Chriflo
medianti-
bus
.Apofloitsfic Synagoga ludforum, qui
doRrinam Thalmudica
'
habentprolegcdiccndaefl Idumpca
,
eoqttod rccepit
do8rinam
tUam mcdiantc iUo
B^abbi
Mtyr Idunifo
: &
fic
habctur
primum
intentum .
Circafecundtim
dicitur in litera.
Acccditcgentcs,& atidire,
populi
attcndite: audiat
tcrra, &
plenitudo
cius:
inqiio
in
Hitat
propheta
omnes
gentes adaudiendumfintentiam
latam con-
p
tra
Idumpam,fcilicetSynagogam. -^am ficiit
pajfio
Chri(li
pcr Sy-
nagogam malitioseprocurata,ftiit
diitulgata pcr
orbS
per prfdica
tionem
.Apoflolorim,&ftc
condecens
efl
vtpxn.t Idumef,fcilicet
Synagoge,
omnibits
gentibus infinuaretur
ad latidem
diuineiufli-
tier&fequitur: Qutaindignatio Dominifuper
omnes
gentes
. .Ai
quodfcicndttm
,
quod
ftcut cum
Ifraele
dc
.Acgypto
exeitnte, mul-
ttim
viilgiis promifcHiim
exiuit, vt habetur Exod. 1
z.fic
cum
ipfis
afcendentibusdeBabyloniamultifcmiJctterunt,
vt
patet Efdr. 5.
idcirco
tHporep.tJfionis Chrifli dicuntitr
fiiifle
in
Icrufale
de cun-
liis
nationtbus,vt habctnr .Acl.z. Et
qiiia
de
ipfis
mttlti
adhefertit
Synagoge:
vndcin
lapidationeStephani.AB.
6. c.
Sut-rcxerunc
quidam deSynagoga, quaappellabatur
libertinorum:
idcodicit:
IndignatiodominierKuperomncs gcnrcs.vf
m
telligatur difiributio
progencribus fingulorum
, non
pro Jirf^it-
lis
gcmrum
. Fuit etiam
Symagoga poHmodumper
orbcm terrarii
tgnominiose dijpcrfa, proitl fuitpronosiicatum per Moyfcn , Deu-
tcron.trigcfimoo6lauo
,&
fic
viniiia
deipfts inflida publica-
tur
per
omncs Gcritcs .
Qualis
autcm
fucrithec uindihadccla-
rat
dicens.Irttcrfc.cit
eos,&c.Quodprmum implctum fuit per J{q-
manos,
qiii capta
ciuitatc
Icrufale
mnimcrabiles occidcrunt. Con-
fequcntcr poft
modicttm
t.ps
in cmit.tte
que
dicitur Bichcr,vbi
fal-
fiim Mcfjiamfiipcrfcpofuerurtt
&
poflca
d
Homanis
obfcjfi
&ca-
'
ptt,multa
mtU ia cx eis
cumfuo Mejfiafucrut
occifi,prout
in h
flo-
rta
Iofephi,&
in
altjs
Thabnudtcis
hiflorijs
narratiir. it
quia
taliti
cadaucraproptcr
eorum mitititudincm
infcpulta
rcmanch.tnt . idco
fitbdit
iritcrfccli
corumproijacntur,
&de ca.iaiicribus eoritm
afc
e
dct
fator
:
Qt(
e
quidem intcrfctiiofcH occifio
non
ceffat,fcdquo-
dammodo continuc ditrat
,cumpcr interuaUatcmporum quandoq;
in
C.iUia.qu.mdoq;
in
.Angli t,aliqit.mdo
tn
Hifpania,&fic
dc
.xlijs
nationibus multa viiUia occidiintur d
rcgib.fcu dpopulis. T^am
vt
hec vindt^ia
cfict
tn memoria hoiitm , &nontradcrctur obUuioni,
difpofuit DcHs,quodin proccfju teporHm,&
in
diuerfis
n.xtionibus
fcH regiortib.
cxerccrctur,&
nofimul
dc tcrra
dekrentHr,prout pro
phcta
oraitit tn
Tjal.dtccns.-Nc
occidas
cos.f.firnitL w/orft'
obli
uifcantur
populi mci,proutftitt ibicxpofitum
tn addttionc.
Sequitur
in litcra &
tabcfcct
omnii malitia calorum , fcili-
cet
dfmonitm
aercoritm
fcciindum
gloflam
:
quia deficientibui
membrts eoriim,
qimlajnmodo
vidcntiir
tabcfcere
vel annihtlari
dequo
3J
Addlao.
3
16
A
dequodicit
;Etnoncomplcbuntur,ficiitnubcscocli,9Hw
natt in lihro complicato nihilapparet lcgcndum.pc
nonapparcbnf
kuvAfmodi acr.potcflatcs.
ac
fi cfent
rctusUtc
ad
confumptionS
t?
dentcs,dcquodicit:
Et omnis militiacoriim
dcfluet , &c.
trfcqmtur: Qnonia
inebriatuseft
in
coclogladius
mens.-
^uiafciliceipcr
cceleflcmfententiam
incbriutus
ejifangmne
mtcr'
feaofum
Pladiusdminxvindiaa modoprMo,
&fequitur:
Et
ricfcendct fcilicct,?/^rf/j
meuf de
ccclofupcrldumcafcihcctfy
luvovctmprxdiaamhfupcrpopuhm
mtcrfc8tonis
mex
,fcilicet
a-2i mc
mterfecerunt
adiudicium, fcilicet
diumumamfesianium.
et
quia
h<ic vltio fe
habebat
cxtendere ad omnes tam matores,
i:uammores,idcofequitur:G\id'm$
domini
rcplctuscftsa-
'
:
guine, &c.T/'?e^--VidmiaenimdominiinBofra.^</
tiuodfciendtm.qttodT-iofra
c(l ciuitAS
regta
in terra Idimxx.vt
ha
>
hetur,Genef
^6. Etficut
hicldumM
accipitur profynagoga
ratio
nibiu utmdiilisyficBofrapro
eodcm
accipitnr.fub
dtatamcn ra-
tione.
Bofra
enim
interprctatur
vindemiata.
T<{am
V.ttir inllebr.
^
ftgnificat
vindcmiam
.
Synagoga
enim antc aducnttm Chrtfli
dtce-
hatur vinea dommi,
fiipra. 5
.
cap.
Vinca domini dovitis
IfraeleH.
^xqmdcm
vinea licct ante
habuifict palmttcs
ctm racemis ,
fcu
f^Hum
, tmen
poflpaffionem
Chnfli
nthil
inpa rcmanfit
boni
jruUus,
ficut invineaposi
vindcmiam nnnl
jthSIus
remanct ,
qux
conftderatiotieproprie
dicitur
Bofra fcilicct
vtmlemiata.
Cftc-
:
rapatentcxdtciisvfqtieibi:Qu\zdicsv\non'\sdoin\\m,fcili-
cctfanguinis
Chrifli, prout inglof
^nnus, idcsi
tempus
retnbii-
tiontm
iudicij
Sion,
qtiia
nonfolim ldumxa,fcilicet fynagogaper
fecuta
cH
Chriflum. caput,fedctiam
membrafu.t eccleflA.qtiApcr
Aion
defignantnr.Vnde
Mattb.z^
. Cim
rcprobajfctfynagogavi
Iii-
ci^orum
experfecutioneTrophetartm^&huiuJmodi
dicens: Eccc
^o
mitto ad vos Prophc.&c.Et
cx illis occidctis in
fyna
gogis
vcftris
/kWi>
; Vt vcniat
fuper generatione
ifta ols
Janguisinnoxius.gcftufuseftafanguincAbci
iufti,&c.
]Ex
qiio patet, quodvindiBa
omnis
fanguinis efufa
inflorum
Eccle
f
ab Mel
inctpientis,defcendcre
dcbctfupcr Sytugogam,qiiepcr
Idumeaml)icinteUigitur,&fequitur:
Et conucrtcntur torre-
tesciusinpicc,&humuseiusinfulphur,&c.Etafccndet
fumus ei' in
gcneratione,& gcncratione^Tcr
tonttes enim
f^
intelli^untur
doBrtns. ,
qiiifdfacrafcriptura
fliwntper
veros do-
Rores",
ftcutfupra cap.^s-
defimili
dictttir : Locus fluuiorri ri-
ui lafiflimi,
&
infequenti cap.
dicitur. Et forrcntcs in folitu
d\x\c;vnde
torrentes
SynagogA, qiix,
m
antiquisfluchant dfanBis
Trophetis,
&
dorioribuslnaquasfaluberrimas,
poHca
conuerfi
fiintper
doRrinam Tharifaicam,
&
Thalmudica?ninpiccm,&Jid
phurem, quxgencrant
fcetorem.
Jtd cuius inteUeBum notanda sut
aliqua
de miiltis,&
innu,merabilibus
qu
in eorum doUrinis
abjur
da, &
nefandi legimtur:
Fabnlofa . & ^d
quodfciendu, quod fynagoga
ludxoru
poUpajfione
Chriiii
irridenda
opi intantum fiiit exc^cata, quoci infua
Thalmudica
( qudmfalse
Dei
nio ludioru
^^^^
yocant)
multa tradiderunt maxime
abfurda
de Dco: vnde in
l^^ei^^^propter
ltbro,qui
dicitur Baratoch I\abbini
eorum
plane dicunt,quod
Dchs
templi
dcftru >
qualibct
vtgilia
noilis doletts de
deflruSionc templifni,& capti
ttionein.
uitateIudor!mrugitvtleo,&dicitdcfeipJ'o:VxnM\\i,q\iidc
iirax'i domu mea, & cobuffi
teplu
mcu,
&
captiuaui
fi-
lios meos inter
gcntes
faeculi.fr
hancfententia
multis,& va-
/iAs
modirfcplicdi.Inprincipio
ctiamlib)i,Ahodoiifra
,
qurunt
lob.
40,
auidfacit
Deus in duodecim horis diei;
^id
quod refpondcnt, quod
tn tnbus Ijoris
primisfedens
fludct inlege
, &intribus fecimiis
iitdicat vniuerfum
muyidim, in tribus
tcrttjspafcit
totum muniti,
in tribus
quartis
illuiit Leuiathan , itixta illudlob : L cuiathan
iftum,quem
formafli ad illudendum ei, dicUt tamen,
quoi
i iic,
qua tcmplim
efl
deiiruBum:
nonftiit
Ittdus , nec
njus
cord
Deo,
fedfletHs,&planlus,
iuxta illui
//r/x.-Vocabit
diis excr
cituum in dic illo ad
fletum,
& ad
planftum
,
&c.
Confequcnter ibidemqufrunt:Qn'id
facit in duodccim ho
ris nofturnis:
Et
rcfpondent aliafimtlia infatuitate:
vnde
quili
bet habens
vfum
rationis admtrari dcbct dc tanta
cccitatcqiiomo-
do iilt,
quigloriantur
l)abere
legem
Dei, attribuant vcrb Dco,
qui
ncc in
dvjs
habct
ftmilcm pajftoncmflctiis
,
&pian8us
, &
huiitf.
modi,
quas pejfimx idoioiatrxfuis
diis non attribuunt.Et
quodde-
tarius efl,
qttoi
l\abbini
eorim detcrminant in Itbro
qtii
dicitur Hit
lin,
qiiod
Deus
peccauit
faciendo
iumm
matoremfole
in
quantitn-
te,pro
cuius
pecc.^o,fciiicct
Dei
expiando, dicunt,quod ojfereba-
tur tcrtio kaicnias:
l)ircus
capraru
de
quo habetur.T^mer.Zo.
O
viira, &brutalis
infama
,
qux
Deo audet avtribiicrc ,
qitddetiam
beatis minimi:
compcttt, prout
cfl,
vx ,
qiioi miferiam figniftcat:
quxalienaefldqttolibetbeato.
Simiiitcr,&peccare, &cxpi.t-
tioiie
propcccato initgcre,& huiiifnodi, qux
horrenda
funt,&fltt
j>e}tda.Sedfiint
nonnulit modeniorim,
qui
aihas
infantas
coiora-
dits, dicunt
quodprxii5ia,& multafimiiia
,
qux
in Tl)almui , de
Dco-dicuntur ,
funt Metaphorice intelligenda
, eo modo
quo facra
fcriptura
Deo attribuit
pccnitercvt
Gcn.6.&
irafci,vt T^m.2Z.
&tnaltjs quamplurimis
locis,
qux
&
fimilta 'intcUigcndafuHt fi-
miiitiidinariefaiicet,quodfe
Ijabctin
cjfcclibus fuis
dc
quibtis
m
iHis
iilis locis
agitiir,
ad mdum t.tles
poffcfftoncs
habcntis .
Qttx
qiiidt
D
caitiHitiononvalet.
Tiim
qitiaitcet infacrafriptura prout
Vro-
phetx quanicqne
more humano
loquuntur,
taiia
qnandoque
tradS
ttir,
in dilis tamen
expofitorumfacrxfcripturx
talia
nonfunt
ad-
mirtcnda, cum
adexpofitores pcrtineat
, vt
facram
literam
expo^
nant, non ante
quodtaiia
tradant in
alisfuis
,
qitx funt
errorim
iniuBiuaficiit prxiiBa.Titm qitiapacnitercvci
ir.ifci,
aitt moiieri
Cr hiiiufmodi
,
qux injacrafcriptura
Deo
attribititntiir.importat
aiiquidquod
in hominibus
eflet
iandabtie . Vamitcre cnim in homi
ne,
qmpeccatum
commiftt
iaudahilc
efl.lraj'ci ctiamfccitnium
mo
dcrationemrat!onis,vt iuflitiacxerccatur
, efllauiabile.
THoueri
etiam ai
bonaprofcqueniaj&
maia
fttgicnia
lauiabiic cfl
: &ta-
lia Dev attribuimtur , vt bonttm
quod important
, homincs conen^
ttir imitari.
Sedmifcnm cffc, veipcccarc,
nihii boni
importat,
ad
quod
imitandum homincs
prouocan
debeant:
&fic
talia Deo attri
hitere
fiultifftmtim efl.
Siintctiam in
prxdicla
ThalmudicadoBrina ncfania qiixiam
fatiia, que
anrcs
cuiitfcunq;
moicsli
offeniunt:quorH
mitita
epi-
logat magifler 1\jymudus inpugione ^.parte difl.^.cap.zo.
Et
quix
taitanonfiint dignarcpctitioncfeu
relatione, idco iila omitto.Scd
foitmexhisinfcro,qu6dtaiisdoBrina
manifcflccfl abfurda
.C
fa
tida: de
quapropric
dicttur hic:Et afcendct fumus
cius,/t
.
-
licct homius,
&fcetidits
modo
prxdiBo
.
Sitnt etid in iHrib. coru Thaimttdicis viuita
iniquifiima,&
natu
raiis dtiaminis rationi omnino
mconfona, vtpic7iius
dcciardbitur'^
Deo
ducefuper
Zachar.
cap.y.
vhi
proprie agitur
dehacmatena: E
ideo ai
pr.tfens
omitto.
'
f/f^;nfM>-.Etdefolabitnrin
fecula fxculorum.
fcilicet[
Icrufalem
illamateriaiis d ludxis
fccimdum glofhionerit
tranfies
pcr
eam ,
qiiia
^omani decreucrunt , vt nemo ex Iiid.tis reucrtere-
tur in
tenamfuam,prout ingiof Stpoffticbit
iil.m Onocrotalus,
'
&Henciits. Ter atics, &animaiia,
qux
m hoc
cap.ponuntur,
in-
teliigitntur vitiofthomines, ficiit
communiter
exponititr
Dcu.
14.
vbt Ijontm,&
fimiiium eiusprohibebatiir. Sicutpercorimm
intel
ligHntnr
illi,
quifttnt volnptatibus denigrati,
vel
qui funt e.xper-
>'
tes bone
affeiionis, quia
corntis
femel emiffus
ab arca non esl re-
iierjus:
t in miiuo
qui
maxinic vtttitr
inftdiis, dcfignantur
fi-audu
,
lcHti.
Ifla
enim vitia
fimiiiafiequcnter
in
Synagoga
ludxorum in-
ueniitntur ,
quxposlquam
d Chrisio
recejfit, nunquam
ab ea reucr
fa efl, faltcm vniuerfaiitr,
&
quefraudulcntijsfiequcnter
vtitur
&fic
dc
aitjs
animalibus hic
exprcjfis, intciitgeniafunt
viti'a,
qiif-
vtpcrfuaanimaiiahiccxprefla dcfignantur
,
J'ed
etiam aiia ,
quf
hicnon
cxponutur inteiligantur Dicjfc eis,idcofubdit: I^equiritcdi
ligentcr
in li.
domini,fciiicet Mofaicf legis
. Et
legite.-
Vnnm cx
eis non
defiiit. fciiicet
ex aiiibHs,& animalibus immundis contr/h
tis in
iege, quia
omnia
feciimitm
eotum
fignificata
modo
prediSo
vhi manent .
Qtte
omnia dicimtur in eis ditrare
infccuia Jecutorii
fciitcet
durante
eorumperfldia,Jicut
Trou.
?
i . dicitur de hibente
p
vintim ,
qitoi
doloris eius non recordatur
ampUus
.fciiicet
r.
ebrictatc dnrante.
Etjecundum
hoc
exponi poteji
reftditiim
huiiis .1
cap.conformitcradprfdiia,cxccptis ditob.puffibns quifpccialiter
''
funt exponendi.
Trimtts mim </zn>.-Nobiles eius non crunt
ibi:rcgem po
tius
inuocabunt,& erutomnes
principescius
in nihilu.
^d
quodfciendu,qitod
ludei
fcicntesfe confufos
in
negationeChri
fii per prophctiam patnarche
lacob diccntis : Mon au tcret (Ce-
ptru
de
luda,& dux de
focmorccius,
doncc
vcniat,c]ui
mittcndus eft,
fcilicetChriflus,protit
incoritm
Th.ngim,Jciii-
cct in translationc-Chali.iica
cxponttiir,
eo
qiiod
iam a
viagnis
te-
poribus
ablatum
efl
ab
eisfccptrum,&
ducatus, tamcn
Meljia
tion
babcnt,idcofingunt qitbd liiiqni regunt
eos in hac
captiuitate, per
Thaimitdicam dolrtnam dicuntiir haherc
fccptrum
, & ducatiitn,
proHt
tr.iinnt in iibro
qiti
dicitur Canhcdrin,
qitoi
tamen cuacit/if
prophetaiicens:
Nobilcs ciusnon cruntibi.
quafliicat
...4i
^
duccm,feHfceptriim
habcntem nobiiitas
pertinet: quam
tameipft
nonhabcnt,fcdrcgempot'iHsmtiocabunt
.
Manifejie
enim
confejfi
fnnt
coramVilato.T^onhabcmus rcgem nifl Cefarem,&
ctiameX
titnc
vbicitnquc ftnt,fitntJiib potcsiate regia
aiicnius dominantis,
fcu rcgentis.
St
ftcp.itet
,
quodfaljitm
efi dtcereje
hahere
J'ccptr'u,
&iitcatum
prcfcrtim
citm etuim
Scrib^,
&
Vharifei ,
fnb
ctiins
dolrin.tJunt,
uim .7
iongo tcmpo\
e
defuerimt
. Et ie
hocfubdit:
Et
.erunt omnes
pdncipescius
in nihilum .
CioJJ'.
Scrib.<:,&
Saceriotcs, &
Tharifei.
Secundus
pajfits
efl,cum dicit: Et
pilofus
clamabit altcr ad
al lcru.Circa
quoifcicndu
efl,fppilofus
in hoc ioco
intciiigcdus
ejl
dxmon.Sadem cnim
dtlioponitur
hic &Leu. 1
7.
vbi dicitur. N6
immolabut vltra
vidimas dcir\ombvs:&
effjcnfus.-ndfa-
hricatorcs
Thaimuiicefacttltat'is,vcipotius faifttat.
habcbat iitos
d.wiones
maxtmefibifamiiiares,qiioru
vnus votab.ttHr Benthama
lchon,& aiius
Iofcpheda,&
cu
ijtis
7na.ximi
coitcrja.ktntur pront
in viuitis locis
ipfius
Thaimitd habetitr : &ctid narratur ab eis
^
fcmcifuerat
d
Ccfarcprohibitit7n,ne
liiam Thalmudicam dcttrm
dmdgixrctj
&taincn
ad-cmjiliim j &
procttrationcm preiilorA
dpnO'
I
37
Ifai^
Cap.XXX
V-
3r8
). I
A
dfmonnm
huiufmodi prohibitio fuit reuocata,
&fic
Thalmudica.
dofiriru
rectifcratafHitdfmonuprocui-qtionc.Qu^ quidcm
hiflor.
narraturperextcnsuinltb.textuali ipfius
Thalmud,
qui
dicitiir
2iehila,
qui
efi
authenticus
apud eosjjccundii quodproprie
dicitur
tp
in
Idumeaf.fynagoga Sathanf.Etpilofus
.tlter clamat ad alterii
f.
rnus dpnon
adaliu
confociu
ad
opusfuum explcndii, feu
rccupe
randH. Toffet
etiam hoc
intelligi
de duobus diaboliris hominibus,
qui
inter
ceterosperfecutores
Chrifli,&
T.cclefiepcrmcioftorcs
ce-
fentur.Trirr.iisfeuprincipaliorinprimitiuafynagogaftthanefHit
Schariotheside
quo
Chrijius. Qui
tradid. me ti. &c. vndc d
Xpo
diahoks nomimtur,Ioan.
6.g.
Nonc i 2.
clcgi
& vnus cx vo.
Sf.C.Mte" vcro
pilojus pcteji intelUgi
^ntichriflus,
quiprincipa-
lior
eritmffecntionevlt.eccl.&
yirt:!te
d^monu miraculaftltcm
apparcntia,de qtio
.yfpofl.z.adTeff.z.b.cy
iccundu
opcratione
5athan:t,&c. &ftcpilofi
clarKab.xn- .rltcr ad akcrum,licet valdc
remoli in
tempore: quia aJfcRiones
coruni dtabolicx adtnuice cor-
rcfpondcnt,nitentcsf.
Clmflu,&
i\cLftafubuertcrc,.iltcrf
in ca.
aitcr vcri tn cinnih. mcvibris
vniuerfJitcrfihi
contra
tcp-jrarxis.
St a:item
obijciatHr
contra
e.xpofitioncinprxdtilam,^
videtur
ejfe
viyfiicantnliterjIisiCoquodlJnmfa propriejignijrc-a
illam ter-
ram
ramSeir,
quamsfanpojfedit: Jhniliter Bofra
ciuitasprincipalis
D
in
eaexiflenSiVndc
quodper
ifla
intelligitnr Synagoga, vidcturpcr
tincre
adfenfum mysiicum
,
fciifpiritualcm
; &
ficdc
multisin
hoc
cap. contcntisfccunduprcdiiam cxpofltioncm. Dicendum,i^i
turquodindiElis prophctarum
miilta tradnntnr
paraboltce
,
Jcu
metaphorice,ficufJuprd 5.
Vinca domini
accipiturpro domolfr.
C^' 2
5
.
pcr
Moab
intclligitur
.Antichrifliis
ad
litcram,vt
ibidcm Ita
betur
inpoflil.
vndc &in hoc
loco,qnia
litcra huiiis
cap.
non bene
ad.tptaturnccproprieldiim.te,ncc r{om.e,n;cal!is
dc
quibus
ditiu
efl,JedSynagog.i:
Sathan.c
modoprxdiSio.
Idcirco dc illa
cxponitur
adliteram,
quia
in locutinnc
payabolica,vt
diclii
fmtjuprd inque
'
fiionefupraprologHm
Gcn.
finfus
literalis
cfinon ille,
qitifignifica
titrpriiho pervoccm,J'cd ille,
qnipcr
rcs intcnditur
figmficari.pr^

fcrtim
ctm inhoc locomuka mucniuntiir huicveritati
cortfona:
vnde &in
alijs
locisfreqitcntcr accipitur
Idumea
pyo Syn.igogap-
diiia,vt
infra $^.a.
Oui
efl
tflcqui
vcnit dc Sdorn tinEiis vcjiibns
'
de
Bofra?
&in
altfs
locis,vt tbidcm Dco datc
videbitur, &eadcm
efl
ratio de
alijs
in hoc
cap.paruboliic
contcntis.
1\ST>LIC.yi. Sed tn
nr/>. 54.
rcccdit d
posiil. qui exponit
hoc ad.
litcrarn.
Bttrg. ipje
antem
per allcgortamfitis
extcnfam ponitpro-
pofttioncs Tiialmudicas,& alia mira.^de
qnibns
non iitdi.
C A P. XXXV.
^^
.Aetahit^ir,
Expofitacaptiuiratc
ludicorum
agit
dcconucrfioncgenrium,
*Iurtinu5
Dcfcrtaappellatnationcs.quod
Dci
viri
cognitionis cffcntcxpertcs,
& dcdituia; .oe
leftibus bonis,
quibus
!xt3
&1
i;utiat,quod
omnia
bona,
quf apud
kidioscrant.ad
jlloscflcnt transfcrcnda
p
a
Apoflolos, quidixerunt.
Ecce conuertimiir ad
gentes.
*
Eufcb.Hoclocopalaralutaris Dci canitur aducn-
tus
,
qui
mulra bona fit
allaturus furdis
auditum,
ca:cis
vifum.&cDelertu vcrooraculu
fignificat cam.qusde
gcntibuscolIciftacft,ecclcfiam,qua:cum
antea finc Dco
cflct
pcr
cos,
de
quibus
nunc
agitur.cuangcl
i u m
accipit.
1 Thco-
CAP. XXXV.
fGentilitas.
a
f
A Deo. f SineChrifto, quidicit. Egosu
vj- tw ;
via,vrt'fas,?{ vitj
*
^inc dortoribui veii-ntis. bt IHcm.
^i
^J^^
yEcabitur dcferta &inuia ^
& cxulta-
*
Theodorctus. Dcfcrtum
fiiicnsdicitUr.quodnon
,-,., ,
fuitirriguum Prophctariim
vaticinijs,&
phuiiacoclefti 'oniirc aV
Defertum, quod
Dci
agricultiiram non
acccpcrit,
huic
Ixtanuniiat,
&
gaudcrciubct,
& Ixtari.
p
* Hufebius.
Hisvcrbisfignificatprophcfia,non ipsa Vbifupra.
lerufalcm, neque
lud^am
fcdipfarum gcntiumtcr-
ram, cuidiuina
cognitio
cxhibcdafit.Carmcl enim
&
Saroncxtcrnarijgentiii
locacrant.Eth^cquide
ad
vcrbu.Ad fcnfum autedit "ndri
cfi,quod hi,
gprius
ani.
misexcxcati
crant,adc6vtligna
&
lapidcs.nccno u^mo
ncs loco fummi Dci
colercnt,hisomnibus maiis
pt
r Sal
uatoris dodrinam
libcrcntur,&
mulro
prcftantiorem
^
ea
cft,q
ad
corpus pertinet
falutcm
,
opcmq^ rccipiunt.
^
Sajon
NICOLAVS DE LYRA. mcntidomini
nccafccndctfupercor,
nccrecordabruur
Cap.
XXXV.
^, i\\'niS,6iC.Tcrtiumefivn&:orcgi!m,&Tontifictim,q'{iaTonti-
Acia.b[tUT..yindrcas,&aliquiexpofitor.
cathol. inhoc
ipsU ficcs,
qui fitcruntposi captiuit.^tcm'.
Babylonicav? rion
fucrurit
in-
fequcntesexponat tfiudcap.adlitcranintts ludatcefdepro- fiitutipervn[lion:mficram,fcdin(littieb.vitnrfrcqHcntcrper1{c-
fperttate ludfortimposl
redttU de
Babylone,fedhoc
non videtur ra
ttonabtliter
dicium,quia
ab illo
temporcvfque
ad
Chrifiii fuerunt
injeruttute
quduis tnterrafua,ficut dteiptjuitjitpra
21. Fuerunt
ettam in
multisaffuiionibus,&angufitjs,vtpatct
in
ltb.Ffdr.&
7icemi.i,&Dan.& idco
ffperitxsf&
iucuditas,q
in hoc
ca.dcjcri
buritHr,adtemfus
lUudnuilomodoreferri vidciUiir.Sifacict
aiite
qH6dimmo,qiitalncefi
hyperboltca
locutio ,
ficittdicitur
deaiba
multe-re,quod
cfl dbioT
niue,
quamuts
multiim
dcftciat
d niuis albe
dinejnc non videtur
conuenienter diBum in
propoftto.quta magni
ficum,&piim decctplits confcrre
quampromitterc, vclfalte
non
minus,& mtrius
puntre,
qnam
commtnari: Deits autem
m.tgn'.fice-
tijfimus,&ptij]imus efl.ideo eius
promifftoncs
de bonts nori vidcn-
titr ration.tbiltter
exponi per reflriatonem
implcttonts,
nift
aliqtti
do
appa-fctt mamfejte,
qttodfic debcarit
cxpont,vt proptcr
dcmcri-
tttm
manifejldfuperueniens.propter quod
bonum
promijfum
mfie
refctnditur,veltotaliter
aufertur: comminattoncs tamcn de rnalis
rationabiliter
aliquando exccfim, ftue reslriaionrm
expormntur
fecundum
qiialitatem^&mcnfurampcccatorum ipjoriim deitnque
ttum:propter^I{a.
Sal. hoc
cap. exponit
de
fceltci fiatu
qucm
ex-
peUant
ludet tn aduentu
THcJfie. Igitur
dmittcndo
quod Jdljurn cfi
m diilts
emf. tp Clnrsiusfit
adhuc ventiirus in
rnunditm, &acci
picndo quod
vcriim
cfl,f.^
hoc
cap.fit
ad
tcmpiis Chnflt refcrcndtt
potefific
conttnuari
ca.prfcedenti
,
tn
quo Vropheta
deniintiauit
iefiruiioncm
Idumaf
ai
confolationsm
ludcorum. Htc
confcqucn
terderuinctat eis
corifolationcmperfcciam Cimfii
tcmporc
crcdcnti
bus
affuturam.st dtuiditur in
trespartes
,
qniaprtmo conjblatttr
tos
defutura
multipLicatione: fecundo
dc credcnttim
roboratio/ie,
|ti.C6fortatcmanus.rmw
dc
dfmonum deteBione.ibi.ltx cu
bilibus.^(/ euidentiam
primifcicndii,^,
tn scnhedrin
lerofolymi-
tano
(quiapud Hcbrfos efl
liber
aiitenttcus) dicitiir:qHod
qutnque
res
notabilcs
defuerunt infecundo templo per
Zorobabel
fdificato,
qnffueraiit
in
templo
Salomonis.Trtmum
efi
ignis
contmiius tn al
.te
tarihtUocausiorum,
qui tuncperpluuiani,vel
\cntHm non c.xtin-
iM||
gucoatur,quamuisctiam
jub
dio.Sccimiimesl arca
tcfiamenti,
,^^ yndtdicituricrem.i.e.ln illisditbusnondiccnt arcatcita-
'j
ges, quibus
Iiid.ti er.trit
tribf.tari:,
qiiifrcquentcr
vendcbant
fum-
mttm
ftco-dotiu.SimiUtcr
toto illo
tcmpare
Iudci
rcgcs
rion habue-
runt
nifi aliqitospaucos parim
ante
tempits
Chrisli: &tlli rion
fnc
runtpcr
vn&ion:m
infiituti.
Qufirtum^fi SpifitttfidnBus fcu
diiii
nitas,
qufpro
t.into dtcebatur in
templo
Salomonis habitare ,
qitia
ibi d
fummo faccrdotc
.tudicb.int!ir
diuirtarcfponfa
non autcmin n
fecun
lo
templo. Quintiirn
est.
3'nnToni Vrim, &Thttmmim
pro qito ponitur
in Litino doiriria &vcritas. E.xod. 28.
&fccuii-
diim
lufcphim
er.it
quid.tm
fitlgorjubitoprofiliens debptdib.
ra-
tionalif.
&fupcrhumeralis
:
quddo
Dcus
acceptabatprcccsfimmi
Saccrdotis dc
quo
dicit
lofephus.y.lib.antiquitatis ludaicit^q, defe rofcphus

citper
diiccntos annos
antcq incipcrct fcribcre
libritm illum,
qucrn
iticcpitfcribcrc
amio
qii.tdr.tgefirnofccTtdo ap.iffione
Cbrifii
vcl cir-
citer,qHta
librit iilitm obtitla
Fcfpafiano in.pcr.itori: qiii ccepit
im
perare
arino
dominicf
irtcarn.itionis
71
. &
ficfecundii tpfim cejft
ittt
pcr magriHm tcmpns
.tntc
Chriflim:&
adhuc
per
m.tius tps an-
te
ccfidnitJeciindum
Ltbrum
prxailcgatiiw: &fccundii
hoc dicitnr,
1 Lcta.dcfcr.
Idefi, ludca,
quefiiit dejerta
d Dco
qnantim
ai
quinquc predi^a.
2 ht in via.
Tcmporecnimprimitempliprophctedifcnrreb.mt
pcr
lHd.tam
popuiuni
a malis
rctrahendo,& boimm cxhortando.TB
porc verdfecundi
tcmpli
ron
lcgantur habuifie nifi'.yieggcum,
Za-
charia,& MaLadiKtm
^qm pnip.Ktaitcrimt tpc rcfdific.itionis
tc-m.^
plifecundi:
fcdpofica pop:dHs
ludatcus carutt
propbetis
taiib.
pcr
5
o j.annos &
ampLius,vJ'quc
ad
tps
lounnis
haptifif,qui capit pce
nitcntiampredu.ire,
O- aducnlu
Chrifii nunciarc: Leta. dcfcr /.
liidfa qitf
fuerat
prfdifio
iuodo
dcfcrta.Kt
tn .tdcntu
'chrifli habc-
bit materum
gaiuUj quantiim addcfnnios
qiios
Chrifins
dc liriibo
fatriim tranfiHiitadglt,ri.m
, &
qu.vitum
ad viuos crcdcntcs vn
cim,g,potilJimcfHit tmpLctnm quado rcccpto SpirituJJunclo
in
di?
Tcmctostcs
con}idcntcr,&
magnavocc
l.tudabunt doininnm.ja.i
5
Lt cxuitabit \oUt\.[i\o.i.
gcntilicts
,
quf
advio.lim
foLitudi-
nis cariicr.it ciiltu
Lcgis
cj'
propijct.vrum, cimgaiiiLioJuccp.t fidcm
Cirrisli
adpredicatiuitciu aposiolorim.
'fi Etflorc
M0I{_^LITEI{.
i
Lftabitur
dejenj.](\ud
cap.
htcralitcr
cxpofui
dc ccclcfia
leporeXpicxliidaEis.&saibuscoUetlai&ficlcniuslitc
ralis
rjliseftcri.^ilpiritualis.potcfttncuhrtccxponimoralitcr
dcquohbctpcccatoreadDcucu magnapcvniicfia
rcucr
icmc,
&
ficahquadoplusinmcntoproficit.quailicqui
t
innotca-
35>
Gloford.
&Nicolai
de
Ly
ra
^a
y<wo.
Populilu-
A daeorum.vnde."
tdi.
i
. i. Sar H
ftcut dtfertum,
b ytdebu t
ghriarr.
Lib fk contra
^ Tcrtul.
Qiiani
gloria?Turbam
mi
a^- CumoJorr opinion;bonrChri(1ibonDsodir
fuiiius Deo
lilmm interfpi.
ficain-. mca iner n c t F.drm,
Iprm
b^'
^icut.
,
oferationcm.
Maruoocai.
bit
iolitudc&fldrebitquafililium
Gcrminansgermina
,lsi,r.
,Aar,..if.nt,sc....n,m,nr,,.
bfD.u,^
c
1
Wj
l.g:s.
^\'--*-
,
bit&cxultabitl^tabundaAl-i^dans-^^G^Of^^Libaniciata
'
, ^ KTt.l.. tcrr.^
p.om,liior..s
f Eiit dflcrtum .n CarxcU^
"r.V"5>''.1""''""-
f Apoftoti.&al..[ri>i.itual
b1
Vn>mrublUn.,mpatr^5,&
fil..,&
Sp.r.tuira.,a..
f Quomodopa.rr,nt.lio.ctilius
,n
pirc.
Sp,r.iun.,nftus
in vtto<,uc
^
do-
I
z
4-
S
Libde incar.
verl.
"
aduenirc
dcnuciat
{jgnaque,
& adue-
tuscius
tcmpus
fi-
gnificat.
in
eap.7.ind.
^ Oria;enes.E.xigi-
t
Retribues. '^, ^;r.^.,,,.,o
Dte demiiTas
minus
veniftiad
aquaba-
ptifmijiftudeftccr-
taminis.&pugnae
tLaudibrt. fpiritalis prinopiCi
aduerfusZabulum
fi rea.ii(Iior fueris,
fifleftifacilepotue
ris
quomodo
ad-
uerfus
aftutiasZa-
buli ftabis .
Iopfal.47.
4 Ambrofius.
Du
b T Ciufj recuritati . <I Quia.
c1"CI,tillJS.
cui
patrr
dejit iudiciu.n.
d f
In iudico.
tamini 5cnoliterimae.
EcccDcus
noltcr ultionem addu-
a f
AUlurum.
o 5 Ca.ifa
f^utitafs c
'f
Bouos. d Ad litcratu. 1 i.i
yam^
ad..cta, v. lu
8
9
10
II
12
cuacucnt
volupra
D
tcs,
vt dicatur cis
coualefcitc manus
remifla:,
&
gcnua
1lf
diflohua. CCicnim
folutus
quis
fuerit
abiflacompagcter-
rcna,
tunc fortius
ad vitam
confurgit
mtcrnam.
d uimiite
pufilhni-
mes. 4
Eufchp
Vos
qui
priuspufillo
era
",'^
t'S animo
,
nullus
tp'
vos
capiattimoreo
**''
rum,qui cuangcli-
ca;
pra:dicatiohi
rcfi
flunt,
vcrum ccn-
Li!
inc
. ^ S.nc .n^.uiu
flJci.ac ui-cns.
b
<f
In Uudc Dei. c
1 qm.rum
Sathanas ota conclufcrat. .
*
^' *
d
Emanentes
,
I
cut feru'claudus,&tapeita
crit
lingua
mutorii^a
fci irc silt
i
a c c;c..tiu.n- bTB.pi.rm,,
c T Abund...,ics doft.int veter.s tc.iamenti.
^"
^
oi Y
,G.at,irrir,tu-,!i5.
d i S.n= rore sr.ii.a.

7
18
in defertd
aqua:,&
tdrrentes
in {olitudmeA'
c|
erat arida m
19
, 1 .npleni,d,nelncn,ia.-.
T
Idv.n
b i In cord.ous.
_
20
fiaVnu,&fitics
in fontes
aquaru:
In cubilib.
m
quib.prius
21
a f D^n.oncs.
b 5 (iuibuslctibatui
fides doinint , Jc feffa
t>rius
meinbra ijuiirkent.
22
2J
tio
fcriptura:, qu.uji
calamum,
&intcn-
tionis adiutorium,
quxpcr
iuucfi.Ca-
lamusenim,&
iun-
cus iuxta
aquas
o-
nuntur,
&
vircnt^
u
Et erit ibt
lemilJ,''
vita. ^Atlian.Cofi
adperkaionedc
c ,
| habitabar,orictur
viror calamiA mci,&eritibi
^4 dercntfilij
Ifraclvia
dcrant Dei tamu 1 f
"
dcreliqucrur.
pcruenire,
comnia
^

ccrantcorpusfuucanigando'
fcucrins: Hocfaciunt
m
Spiritufando,
& valido.Eflcnim
fpiritusconfilij
, vtni-
mia abftincntia
diflbiuat
corpus
luum,
quo
omncs cius
cua-
Dcum cflc, qui
dicit, Ego
fum via.
Dcusporro
trinus:i5c
vnus cfl,
& ideo ter
rcpetita
via cfl.
NICOLAVS
DE
LYRA.
I Et flore
quafi
lilium.
dcco^efuiiitatis,^
od.re
bonefjw^.
1 Germinans
germina.
per
tdem
rcplicMiouL;^redupluauo
ncm
inteUigwtr
rn4titudo Centilium
raipiws
Clmsti lidem.
3
Etexultabitlxtabunda.
cor<ie.
4
Eclaudans. orf.
,

j r
-
5
Gloria
libani,&c.pe-i^'i
tria
loca,rjtt.e aitjs
m mm
fiicrnt
amjiria, &fe,itUa, intetligitur qmd qwdvud
erat
pnlchntudinis,
6amanitatis
mfanBttate,
& bonejiate
m
Synagoga,
traniUlum
tfi
ad
ecckftam
ex lulcis, &
gentibus
cogregatam
.
6
Ipfi vidcbuntgloriam
diii. idefi iplius
Cbnfti , quem
vide-
runt
.Apolioli, dvj^^edijcipuU
oculis
corporcis, quanmm
adbuma
nitatem,& oculis mentis
qmntumad
dcttatem.loan.\.b.Y\d\m.'
gloria eius,gloriam quafi
vnigcniti
a
patre,
&c. videmnt
etiam oionam cius in miraculoru opcratione
,
iS"
rcjurretiionc
eius
6
afcenftone.
Gentilcs
etiampoftca
adfidcm conuerft vtderumglo
riam eius in miraciMs
faBis per
^oofiolos
in nomme Cb< ijU.
7
Confortate manusdifl^olutas.H/ccon/ff^wewrer
den!>ntnt.
tur
fnuieriagauiiii
ex rabomliunc
Cfedotnim^ium
dicttu".(Zoiot
UK.Etefi
vcrbu
propiietaad .Apoiiolos
: Confortatc
llianus
diflblu
tas.!rfe/i
GentiliH
qui
ante erat tardi,^
pign
ad
opus
umu
8
Etgenuadebilia.
Ge/jfi/irtJK-
9
Kobotzi<i.verbo,&e.xmploadq!ucunqiiealpcrapto
Chn-
Jis fuftincndum.
10 Dtcitc, iieH communtter
prxdicate
.
1 1 Pufillanimcs.
tempore pr^icedenti.
12 Confortamini. ittTirwfeC/^ri///.
1
3
Et nolitc timere.
fcilicet
tormcnui
tyrannorum.
Ciihis
caufa
jubdtur.
14
EcceDcusnoftervltioneadducerct rctributionis./
pcr
v-
perve^rospcrfecutotes.
i
I
j Ipfe
veniet,& (zluzhit nos.
per pafftones
modicas ad
glo.
rian: dcducendo, &
(icfailum fititin primitiuaccclefia,& per
loti
gum tempus poflea: quia
multi Gentilcs ad
Chrijliim conucrji
: ita
erant in domino
confortati,quod
non timebant
tormcnta,jedmagit
appctebant,vt patet
in
legendis
muttorum
fanciorurn.
1
^
Tunc
aperientur
oculi
cxcoru,&
aurcs furdoru
pate
bunt. ijia
er,im miracuia
fatia
fueruntper Chnftum,& pujiea per
^pojiolos,
&aiioscredentesin nomine
Chnfli,
vtpatct
in
Euan^
tr
.Aiib../ipofiolorii.Et fueruntfa^a fpiritualiter
in illummatio-
ne infideliumfidcm recipiendo.Et
aures eonim
fuermt apertc
man-
datis Cljrifti
obcdiedo. Et
ctaudifanati
per
viam moru incedido,&
multi
loquela
>
ecepcnmt,fide
liberd
confitedo.Cuius
caufifubdttnn
17 Qiiia
fciflx funt in defcr.
ludu,^ Gcntilitatis,
vt
p.nct
ex
jupradiCiis.
1 8
Aq
ux. fcilicetfacramenti baptifmi.
19 Er. torrentesin folirudine. ideft
vari^grati.e spirlttijfan-
tii,de
quib.diiitur.
i .Co.
iz.a.Alij
datur fcrmo
i'apictix,&c
20 Et
qux
crat arida in fta. & fi. in fon.
aqua.i'tY
Im noia-
tur
plenituM
grati.e
dat^e
temporc eccleftai primtttue.
21 Incubili.
Hic
conjequenter
denuntiatur materia
gaudijex
demonum deieBione,ium dicitur:h\ cubili.
idefl
in
pf}anis,&
te-
plisidnlorum.
zp Inquib.habitabatdiaconcs.
ideR d.(mones in idolisre-
fponfa
dantes,&
aiiqaando
in taUbus locis
apparuerunl
dxmonts
in
fpecie
draconum.
23 Orieturvirorcalami,&iunci. Quiaidolisinde
ahiciiis
taiia
iocafrequcnccr per ^pojiulos, aiifque dtfipulos
dituno cui'
tuiapplicabantur.
24
Etcritibi femita.
quantumad obferuationc confiliorum.
^- Et via
M
K^oi
L 1 T E
Py
I
innocentiam feruauit,
vt diQum eft
fupra
3
o. c.
propter
quod
dicitur Ro.2.d. ybt abanduutt deiicinm
Juperauundautt
Cff-
grati.:.Et
dc tali conuenientcr
poteft
dici.- Lxiabitur dc-
Jerta,& inuia,&i.q\iizpt:tiona. priusaDco
deferta
l^tabi
tur in
domino,&germinat
in
bonoj
propter quod
lub-
diturde tahum
prJEmio.
6
ipft vidibuntgior.am
dumini.fncic ad
faciem.Etquoniam
tales non fibi tantum
proficiunt pcr
vitx meritum
, kd
ctiam
alijspcrcxcmplum.
idco lubditur.
7 Cor./or/d/ejanj(jrf///o/r. adbcncopcrandum.Etfub-
ditur
prsmium,
cum dicitur.
j-
DtKs
ipje
venuttiS
Julnubtt
nos.Tunc
aperiet
oculi.
Qiii prius
crant claufi ad vidcndum
ca,
qux
funt falutis.
I
Et
aures, fcUicet furdorum
patebunt.
ad audiendu Dci vcr-
bum cum effcdu
niiiplctionis
.
t TuncjaUtt, ftcut
ccruus ciuuaus. ad ambulationem vcloci
ler in via morum.
t
Et
aperta
trit
lingua
mutorum . ad Dcum
magni
ficc
Kiu*
dandum.
17
Qi^ia fciffx funt indeferto
aqux
. idcft dona
grati.tdi-
uin^.
21 Jn cubilibns in
quibus prius
draccncs habit.^batit . idcll
mcntibus
humanisinquibushabitabant
da;moncs
per
ciiipam.
25
(^iror calami
, & iunci. Pcr
pulchritudincm
mcntis^
&cxteriorishoncftatisvtfitlccus
aptus
dmini h^biti-',
tioni .
t
Etvix
/?' a 'Hontranfthit, JfCyril-
aTInfolitudine gentinm.bTChriftui.
^X
lus. Hxc via
cuangclica ^^;:"1^:r'i=;'"-
c r'"*
hisquinondumcmun-
iemKd&
via,6c
Vla fan I
datifuntfacrobaptilma
a
^l
^""''''
'hL''""'\,.
tcmacceflacft.
aoium
vocabitur.No
f
aYEccIeCi.
bfBesti immacubti in via.
*
Diabolus h^^inicida ih iritio. c <r Fides Chnfti
tranfibir
per
tam
poUutus.Scthaec
erit vobis %
T Ad Dcum. b
cGcmcsanteidolaprocrcitore colentes. Slulta
Jfai^
Cap.
XXXVI.
Et ift Jn
^lll^x
direcla
via",
itavtftultinocrrcntperea.Non
erbUDt
-
Tr"ncep$ daimoiium; qni circumit quxrens uuem dcuorct-
4
munHi
ele^itDcus.
vr
contundst, &c.
3
a
T
Pxinceps
daimoiium:
qni
circumit
quxrens quem
deuorct.
b f lalelliics ditboli. c
f
Velligium
colubri non inofnieiut in
petra. ^
erit ibi
leo,
&mala belHa no
afcendct
pcr
ca,
^
NICOLAVS DE LYRA.
^l
I
"ixqmz.quantumadobjeruationemmandaiorum,

'
2 EtHxccrit
,6cc.perueniendi
ad
beatitudinem .
}
Ita vt ftul ti.
?dc//
fmpitces,
C$ illtterau
etiam,
uin. de 4
Non crrcnt
pcr CZm.Frsquenter
enim
contingit, qubd fim-
o
mpL plices
direBus mcedunt
per
hanc -piam
, vnde cum
^u^uftinus
le-
giffet
ritam Tauli Monachi
fimplicii,
dixit:Simplicts,h-
illiterati
rapiunt ceelum,&
nos cumUteris
noftris trainmur ad
infernum.Et
tfon
tranfibit per
eam
pollutus
. Ex hoc
patet, fjuod Vropheta
non
hquiturhicdevia
materiali.per quamindijferenter tranfit pollu.
^lj
tus & mundiis.
Etjic
metaphorifi loqnitur
Vrophtta
in
prxceden-
B'
tihust&fequentibus, cumdicit.
322
TPer^^deme^^puTul""'""^'"-
> ^ *
-"'
Pef, 8cetxoti..
6 necinucnieturibi.
Etambulabuntglibcrati
.
"TSanruineagni^
b
f Per
pocn
icmiao;
tucrjntcVredcmpti
a
domino,
couertentur
7 ,
afS.c.
.b^E";,"-".^
cfDei. d
^Spe ?ter.i boni.
*
8
etvenientmSionculaude
&ktitia
fempi-
D
b
T Cuifum
^onfum.
fidem fer.&c.
f.

','"
"1 v-urium"5nium.
hdemler.&c
9
terna
luper
caput eorum.Gaudium,
&
ktitil
a
r Aetetnalitei.
I . r I
^ Cum veneiitjn cocleftem
; glorUn
vel letufalem.
bTAbeis.
is"""
U>- =t

^'^".'"^^''"'^^'"^'''-""''cinfpeinfuturointe
obtmebit,&fugie'tdo]or, &gemitus.
M0I{.ALITEI{.
f
t "Kon
tranfibitper
eam
pellutus. ideft diabolus.
B
2 Et
hfc
erit robis direRa
T^w.idcftexcmplu
mdircaiuum
ad bonum.
Nammoralibus
magismoucnt opcrum
excmpla, quam
verba, idco
fubditur.
j
/t'^ vf
/?.V',gl~f
Simplice.scnim,qui
non
pofl
unt
capc-
A D D 1 T I O
5
.
^Q^^nubi\co,Scc.Verhocintelligumurd^mones,quiin
Pj!rnmHaecclfugabaturfcredires,Mar.yit.d.S\onzcos,lct(:
didermth^cfcquct.Innominemcod?mon.eiicigt,&c
6
Etambulabunt./>->ia iuftui^.
quili.fue. ad^monis
jeruitute.
7
Etredcmpti.&c. lefu
Chriftofuofanguinepreciofo
.
8 CouertccAc ideji a.HEccle.
militate,
primd,poftea
ad trium-
phavte,Jecundu
qtwddicit.-.rHebr.iz.f Acceffiftisad Sio mo
tein,&ciuitatemDei viuentis
rerufalcm
coeleftem &c
9
tt
l?titialcmpiternafupcaputeoru.fc:r/;of,cjrp/7,^;
aiijsin
hoccap.pojms videtur,
quod
hcc
capitulum referri nopof-
Jtt
ad te
mpHjJ^udxorurnde
captiuitate Babylonica rfdemium
re verba
prxdicatoru,benccapiunt opcra
bona
ipforum
4 Hon
erit ibi /eo.ideft djenion ad
nocendum,licct lit ad
^
cxercitium.
j
Et
ambnbbunt, fcilicct de virtute ad
virtutem.
7 itve)io.r,e^t.Finalitcradvidendum
Dcumdeorum
m Sion. cuius vifio habet anncxam U-tiuam
fcmpiterna
rwrffft *c >AfVir;/ri.-T*,7o,;/ *T ' "j-

j .
^'''""^''^
(^'^"^^'^(lf>*e''t!utr,-jr
de
projp.,iiut.adharentninixhri
mCumcilnM^^
Igitur
dimittcndo,
quod Jto,&
de
quMda
ad
tH>cpert,ncntLi,nibtdemfuito(ienfum.
Vr4cns
cpituLimbene^^propriHideturexponiipoftiLfei
J""::'''^^T'''""^.''^' fr"'!^/"'^^^'^'^^
deftruaione
Sy-
arca eius
continuationem ad
pr^terita attedidu
eii,^
in
ca.jj. p~
cedentiab illo loco m
quo
dicitur:AnA\tC,
qui longc
cftis,
&C.
yt diaa
eft,incipit cap.
fecundum
Htbr.
vjque adjinem
lUius
cap.
Tropheta
traaauit de
deieaione,&
reprobatione
Vharifforum,
do
Cap.
xxxvr.
Er
faaum cfi . Libri Rc-
gum,&
Paralip.cofcn
e.
tiunt fcxto anno
rcgni
Eze
chizveniflcSalmanafarre a
geAfl"yrion"i,& cx
partc
ma
ximaio.
tribus
tranftuliflc
vltra
m6tcsMedoru,&Pcr
^
,
faru,cu
qbus,& Tobias ca-

Vptiuatus.-ficuthabctinhb.
ei'.PoftSalmanafarPhuI,
qui,&
ipfcpopuiil
cxpartc
captiuauit.poft Tcglatpha-
lafar,&Sai^5fucccflcrunt b
vfq;
ad
Senachcrib,
g quar
todecimo anno
rcgno
Ezc
chias
afcendit. Scd
quomo-
do
totrcgcs
tantillo
fpacio?
CAP.
XXXVI.
T
Decem tribubus
captiuatis, & cfuita"
tibutludae
vaftjn,
ad
lerufalein!
per
uen tat.
T
fadum cft in
quar-
todccimo anno
Regis
Ezechia:,
afccndit Scn-
nacherib Rex
Airyrio-
rum
fuper
omnes
Ciui-
tatcs luda
munitas
,
&
ccpitcas.
Etmifitrex
AflyriorumRabfacen

c
QMimtancexpugnabat
nagog^
ludxorum
que per
Idumeam ibi
dtfii,natUf ,&
dt
piuribus
ad hoc
penincntibus,
vt
ibidemjuit large ofte.ifmi.
In
prxfenti
vrro
cap.
traaat de
conjolatione , &
ftatu creden-
tium in
ChriHo.ytJic
oppofita
iuxia
fe poftta
clarius
clucefcant.
Et
exponatur
totum
pritf
ens
capitulum ficut
ir>
poHilla.
diflimile veri. Sacra narrat
4;Reg. /f
. i,
hift.primii
Phul.Aflyrioru
rcge
fub Manahe
rcge
Ifr.
'^'''^'n^
vaftaflt. x. tiibus
Secundii
Tcglatphalafar,fub
Phacec
filio
Romclije vcniflTe in Sa
maria.
TcrtiuSalmanafar
p..^,,,
fub Ofce
rcge
Ifracl totam
^-^^''^*'
cxpifleSamaria. Qijartum
p
fuifTe
Sargo, qui
cxpugna
uit
Azotu.Quintu Afarad Efai. io. a.
don
qui
translato
Ifracl,Sa
4-Rcgi7.
i.
maritanos cultores mifit
in
ludga
Sext.Scnnachqui
j > T"""""r'^"*""ri I r. ^ .
fubEzechia
regc luda ca-**^'8-*8'f-
de Lachis in lerulalcm ad
Regcm
Ezechiam
pta
Lachis
,
&
multis aliis
T
Muiti,udine_ . Icrufalcm
obfedit
.
m manu
graui,&
Itctit in
aquxdudu
pifcin?
4
b
i{abjacc.*
Procop
Huc
^U
ScdtraduntHebrJEiiquod C.Jr^r^Zl'!^''?'"'^^'^}]
ivb.FuUo
,a,.^,.
c
quecxcaptiuis x.tribubus
tot
nominibus diaus fit
^^P^^^^io"^
in via
agn
FuIIonis .
c
egicirus
eft
6
extitiflc,
idco
colligim' qa
vnusScnnachcrib, ncccft
7 ludsoru
dialefto vtcretur.
t^
Sobna
NICOLAVS DE
LYRA.'
C AP. XXXVI.
4P
T i^(^nm c&.
Superius Ifaias
defcripfttliberationeETecb
JLa
6-popultpermodupropheti^.
Hic
[cdjcquetcr
eam
dcftribit
&pcrmodumhiftorif.
Circa
quodfciendum ,'
quod ETechiasmi-
Jtt magnas pecunias
regi .Ajfyriorum
taiipaao), quod
d terra eius
recederet,&ipfumpacedimttterct,vtdianfuic^.[{eg.
i8
fciti-
cetacceptapecuniapaaumfregit,nitens lerufalem
deliruere, ef
populumtranslerre,(^ adterrendum
EXechiam,&populumJuum
yerbis
commtnatortjs miftt E^bfacm
cum
magno
exercitu ante le
rujakm . Circa hoc
'gtturficproceditur,quiaprimbponitur dia<t
commmatio
,Jecund6
E^echif
liberatio
cap.Jeq.
Vrima
diuiditur
*ntm
quiaprimuponitur
dicla
comminatio.
Jecundd comminati
,1 .Ta }^
dixit Eliachim. Tertib
pctitionis
refuiatio,
'.ttdixitadcos. Vrtmam
auas,
quiaprimo prfmittuntur
qufttam
pr^ambula
fecundo, ccmminatio
dtaa,
ibi : Et
dixit ad
cos
capiLOcduobusalxjsimmcdiatcIcqucntibuslcnfusmy
^ic"s
Tom.-}.
L
cos Rablaccs. Circa
primum
pr^mittitur
tempus ,'ct^rrTdkimi
1 Et fadtu m
eft,&c.
Seeundo,
locus
,
ibi:
2
Super
omncs
,
&c.
Excepta Jerufalem , &
paucis forta-
3
^imiCnKxAffytiotum.vbiremanfttcumparteexercitus
ad
expugnandum
locum
ijtum.
4
In manu
graui.i.i
tanta
poteftate, quod E^^echiasfe non po
teratin
campo\uliinere: ideo
tcncbatfe
inter muros
lerufalem
5
Et
ftctit,&c.
lUum enim
aquxduaum,qui
exibat extra ciui-
tatemdiuertcrat
L^^echias,
vt diaum
eftjupra 33-
tamen
locus
rettnehat nomen
aquicduaus.
/
6 In via
agri
fullonis.
fic
nominati,
eo
quodfuUones extende-
bantihi
veftes
addejiicandum.
7
Et
cgrcflus
cft ad
eum. ad traaandum de
pace
de
confen-
fu
vtriujquepartis
.
'
^ I
Qua-
m
A naScriba,ali'
a
n6
fupcrbus,
quivt
tradQt
Hcbr^i
c6mi
nationc Rab
f Oiw,yel pu facis
pcrtcrri-
b
to.confiiium
jyj inferiore
fciTir/a
partcmciuita
m-do eft in tistradidir,ar

la'>ijstuis.
cc rcmanctc
t iaiiixas.
&
tcmplo.
b Hc r//c.'/:Si c
cut forfan i
patrc
audie-
rat.hxcdicit
doniinus : Sc
vtverba eius
habcant
ma-
ius
pondus.
Notat
arroga
tiam.Hazcdi-
^cit
rex ma-
gnusquafico
traria fortitu
do.
Ja,vcldava-SupcrbavaJ-
d
de,&infoles
propheteque
maximc con
traria,voxil-
la Rabfacx,
cumprohxc
dicit domi-
nus,rex
ma-
gnus vlurpa-
uit :
J Idem.Pro
uocat Eze-
chiamadpu-
gnedifcnme.
ledei fic re
fpo ndercqat
Ezech:
Hi m
C
cwribus , & bi
1
in
aquis
.
C Eac
conftdis.
Q
Mcntiturpla
ne.Nufquam
enim
legitur
dem.
t fiquidem.
t
Vertere fa^
Cies Kaae du-
tii vnius.
Glof.ord.&Nicolai(leLyra 314
TSuramu Ikintifex, quiSohnrfuperbofacecflit. f Lxx. Crammaticus.
^ t^ec potevis D
ad eum Eliachim
filius Hclchix y
qui
erat
fupcr
domumj 6cSobna i No cx imbc*
a
5^CanccUitiut Kegis.
bf Huncalij
filinm liiizauiuinant: aliiSama
iicnifuiire,
2 CillitatC fcd
tt ideo
loqu'
Hebtatce _ l . .
Scriba.
&loahc
filius
Afaph
a
commenta'rijs.
Et dixit ad eos RaV
\
PSSonc
f
Tiraorem intutit.
fVtibatfgis.
*"
faces: dicitc
Ezcchia:: Ha:c dicit rex
magnus
rex
Aflyriorum ^uipcr
Moy
confilio,
velforti-
5
Quxeftiftafiducia, quaconfidisj
t
autquoconiiiio,
af
Ci""
piiLSttibui redJideris,
vnde n oJofeuciitJtis mrTiiicriio mntus incuiiit.
tudmc
rcbcUarc
difponis
?
Super quem
habes fiduciara
,
quia
rc-
a
f Ncgjndoitibuca. bf
Falfum. c f Excopiaaquaium
Nili, multz aiundines funt ibi,
pei
qu,is
fLbfanindo
defignaiuT
foitituCiO
Acgypli.
ceffiftia
me: Ecceconfidis
fuper
baculum arundineum confra-
dum iltum
fuper ygyptum,
cui fi t innifus
fuerithomo,
m-
^
tit.
f Nonpotensfuftincic.
trabitinmanumeius.
&peiforabit
cam,
fic Pharao rcx
^gypti
a
f
O
Ezcchia.
omnibus,
qui
confidunt in eo .
Quod
fi
re/ponderis
mihi
,
in do-
f Hocverum. a
f
Dommus. ^
Hoc falfuni.
minoDeonoftioconfidimus,
nonne
ipsc
eft: cuius abftuIitEzc-
7
^icct catholi-

? Q^Aibaipatcieiusconfliuxit,
&Ezcchiasdciiruxif abie.lis
idolis,
fedquodfecitcaufa
teli
Cam CCClClia
'gion
s.mein
faciilegium peruertit.
chiasexccKaj&alcaria,
&: dixit
IudjE,&IerufaIem:
coram altari
cndc
rcgel-
frael
prccepit
diccns;
'Hjon
muliiplicahis
ti
bi
xquos,&
CHr
rus
,
nec vxores
plmmas.
C Indaice in au
ribus
populi.
^
Epiphan. inN
Qiii
fpiritale
""dc
impugnatlc-
^^''
rufalem.vide
configuratur
f Solo.
ifto adorabitis? Etnunc ttradc
tcdominomeo
regiAflyriorum,
8
a
f
In
perfonaregis.
b
f
Faucitatemiignificatobfcf^dtum
.
dcdabotibi
duo milia
a^quorum,tnec poterisex tepr^bereafce-
9
a
f
(^afi:MefamulumScnnachetibminimum>nonpotciisfufliDeti:, tjuomodofubiUne-
^^
bisipfun..
Plal.19.
quodammo-
dohis.quitcr
rcftrem leru-
^
faleni
oppu-
gnant,ftudet
enim
patru
lorcseorum.
Et
quomddot
fuftinebis faciem iudicis vnius lo- n
queadmodii*
ci ex Icruis domini mei minoribus?
Quod
fi confidis in
vgy-
"^
Rabfaccs ali-
a
f (iuafi
fiuftia. b
f B.efpiciiea<l
hoc
firefpondsiismikiindomino Deoconfidimus. QUandO Hc
c c SatisaUutc.
.* . . .
pto,inquadrlga,
&in
a^quidbus,
& nunc
niinquid
fine domi
f
Non.
f Quia.
no afcendit ad rerram iftam > vt
difpcrderem
eam ? Dorftinus
dixit ad me: Afcende
fuper
tcrramiftam,
&
difperde
eam. Et
ir
Ciuafi.quidnccefreeft populumfalfis tomoueie
Kriot.bus,
& vanam ia/>aic virtu cm.
dixit Eliachim
,
& Sobna ,
& loahe ad Rabfacen

Loqucre
ad fcr-
a
f Chaldxai b
f
am quz vtrifque
rommunis eft. c f Hebraice
loqucbatur,
vt aftami
populo
teiioi incmcrctur.
uos tuos
Syra lingua, intelligimus
enim
,
ne
loqua^ris
ad nos
ludaice in auribus
populi
,
qui eftfuper
murum. t dintadeos
'^
bus eorum,
e
a f
Atioganter bf
Elauisin
fupcrbiam,
cjt
nunciorumhunulitate.omnesquafi
vnu n
slioqjirui. inQUitdomi*
Rabfaces:
Nunquidaddominum
tuum,&
adte mifit medomi-
^7
nuscognofcc
nus
meus,
vt
loquerer
onmia
verbaifta,
& non
potiusad
vn-os
\^
tiseos.
afObfedi. bfFan;e.
c f
SiticompulG.
^
d
f <iui
flu't aj
,,edes
>r\ c
f quifcdentinmurd,
vtcomcdantftercorafiia, &bibant t vrinam
,1 ^
^*
*^<'f^'^ff' *
1 .
**
JiercorafuafCsc.
a Chryfoft.
+Ac
braica
lingua
I? cotra Ifraclc
vfus eft,
fiqui
^4
decontrapa-
tres,
&catho
licaecclcfiara
Hxret.
patru
15 dodrina, &
ecclefiaftivo
ce
vfurpant.
Scd a fruai-
Ezechiam in
Aegypto fpcm pofuifle.
Qucadmodu fordesA limus aures
corporis obftru'ut,fic
^*""
m
NICOLAVS DE LYRA.
4
I
Qui
crat
fupcr domura./.(fowi/.fi4 eratfummus
Sacer
dos,rt
ditium efi
fupra.^ 3
.
a Et Sobna Scriba. ideli
fcriptor
animalium
, &i}1e cfl
alius
ab
illo,ae
qno
habelHr
fupra-iz.qui
ante Eliachim
fuitfummus
Sa
cerdos.
3
Et loahc filius
Afaph
acommentarijs.
i. Cancellarius
ngif.Et
iji
a
lomentarijs
vnum nomen indedinabiU &(ommunis
geneiis.ln
Hebr.f.tamen
habetur^rcCOtdztOt.
tt vtdicit
^.Sa,
hnhehat
officium
r'ducendiad memoria
cafus
traBandos coramre
ge,&
lecundnm
debitum ordinem
prout
cafua debebatprius velpo
itfrtis
X d 1.
4
Et dix it ad
cos.VofiVs quibufhm pr^ambulis,
hic
cofequen
ter
dfjcnbitu/
cumminatio
l\abfa(,is exparteregis .Affyriorum
lo-
qner.tis.
5 Qua:
eft ifta fiducia
qna
confidis
fnlicet
te
poffe refifierc.
quafi
:iicat <iuUa
eft
.
quia
ji confidis
ac anxitio hnmaio
per regem
>Aeiypti,illud
nullum
eft,ideofubdttut:
Ecceconfidis
fuper
ba
culum arun. &
patet
littra
v'que
ibi.
6
Qiiod
fi
rcfpondcris
va\h\.vbi excludit ab
E^echia
auxi-
Itum
dii.inum,dicens.
7
Nonnc
ipfc
cft cuius.
Quafi
di:at non debes a Deo
fperare
auxiUnrn,
cuius
dimififii
cnUum . isie tamen
I{abjaces diccbatfal-
fum ,
quiapofl adificationtm
templi per
Sabmonem non
fuit
lu-
djnis licitum ahbi
ufferre latrificia,ni(i
in
cafu
ex
difpenfatione
diui
n^^fiiutEliasQbtuutmmmcCarmcli.i.^cg.ii,
8 t
8 Et nunc ttadc te./.
ohliga
te
per cautionemfifficientem.
9
Et dabo. Fnde
Hebr.hahetur.Sis
vadiatus./.pro
duobus mi
libus
equorum quos
tradam tibi.
I o Ncc
poteris.
Qtiaft dicat in toto
popMlo
tuo non inueniet
tot
homincs,qui
fciant
&
poffint equitare.
I I Et
quomodo
fuflinebis faciem
iudicis,&c.
Quafi
di-
calnuilomodo,qutaquihba
eorum habet
fatis piurcs
equitesin
aciefua.
1%
Quod
ficonfidis.;. in adiutorio Dei &
regis ^egypti ft'
mul excluditur hoc dicens.
1
3
Dominus dixit ad
mc,
&c. hoc
falfo
diccbat ad terren-
dum
E^^echiam.
14
EtdixitEliachim. Hic
confequeiterponitur ET^echie peti
tioper nunciosfuos fa8a,cum dicitur.
15 Loquere
ad feruos tuos.
que
non erat
inuUigibiUs popu-
10 communi. Et erat
pi
litio rationabilis
,
quia
talis traciatus dfbet
effefecrctus quoufque
fit
perfeSlus, &
firmatus.
16
^
EtdixitadeosRabfaccs.;c
confequenter ponitut dillf
petitlows rtfutatio
, curn
fubditur.
17
Nunquidaddominumtuum,/c///Vfr:^fc/;Mw.
~^
18 Er ad te. eius nunctim.
19 Mifit me dominus mcus.
q.
d. non
,fed magis
ad
popii-
lum .
20 Vtcotnedant ftcrcora fua. idefi nift reddantfevolunta-
rit,itadiutrantobfefJi,quodnon
habebunt
aliquid
ad comtdcn-
dum, &hthendum.
2 1 Et bibant vrinam
pcdum
fuoru, idcfi {iuente
ad
pedtt
^fliOS
3^;
Kaix
Gap.
XXXVI.
^z6
^i?.TSf',im
^'^""''"Mum
vobifcum!
Etftetit
Rabfaces, Vckmauft voce
, tU:"auteodcD
A
tllS,
OC naiUS
a f^ VrropuIusintcIlEerct. 5tt,mcret.
*
,._!-_. ,
A tiis
,
& huius
fcECulifabiilaj
auresinfHtis,
ne D. Paulu
autloanncm
audianuiscu
pubiicM^u-
rur in cccle
a
5^
Vr
ropulus
intcll
gerct,
c timcrct.
magnaludaice,
&dixit.
AuditeverbaRegismagnr,reds Aflyrio-
w IrJj T''"^^
contratia ei de
qua
dicitui: Hic dicit Dom.nus Deus U.acl. b
f Confotfando.
T Acculauo
RabfacistelUmonmmcft
EMchrx.quodindominoconfirus
populum confottaueiii.
rum .
Hacc dixit rex : Non vos
leducat Ezcchias
,
quia
non
potcrit
cruerc vos
,
&non vobis tribuat fiduciam
Ezechias
fuper domino,
fijS,
fed COnfa
j

'^
Lo-y
icieba. . vel audierat ab
aliquo
EKCchiam. fic
petfuader; populo
buiemur,&
aicens: Eruens
hberabit
nosdominus, nondabitur ciuitasifta
quafi
ftcrcus in manu
regis Aflyriorum
.
Nohteaudire
Ezechiam. H^c enim
aUriDUS nO- a
T
Minisiiiifcblanditias,;vtquosnonvincitietiore,vincatPioii)inione.
ItrisimmittUt
J-

A /T

b
T
qMi
in
benediftionenj
vefttam
ptonciat.
hu.
a dicitrex
Aflyriorum
:
Facite mecum
bcnedidlionem
, & eo-redi- negotia
mana,
&
cp
barbarus ille
minabaturdi
ccns, comcde
tisftcrcusve-
flrum,
id nuc
multi no ver
bo
, fed re in
vobisfaciunt
imoctiamul
tofccdius.Na
Bfornicarijca-
tus
, multo
magis quam
flcrcora funt
abominabi
-
lcs.
a faciie mecu
benediHionem
,
(^c. Laudatc
mc
,bcncdici
citcmc. Vcl
ficuthabcta-
liacditio. Fa-
citequodvo-
bis vtilc
eft,
vtmerccipia
tis, i!^
pax
ma
ncat vobifcu.
mmi ad
me,
&
comedite
vnufquifque
vineam
{uam,&
vnut
quifque
ficum
fiiam
,
& bibite
vnufquifque aquam
cifterniE fu^
*
^,'*''.
'^'SyP^o. Illuceniin
iiedccreueiatcapiaLobna.
''>;'" '= ' -- -
j
a .
""-- ---
.ntuc.jn.ij,t3
i-oona.
o'^ v<u^ii^ue ueiiuetat
tcrram, in
qua
natuseft
donec
veniam,
&c tonam vos
adterram,qua:
eftvt terra
veftra,
a
TettamMoedoturaptcmiit.t.
qui eftcnliu, &fitu tetr*ludotum
fimilis, fqualis
enim inueniti
nonpotcft.
terram
frumenti, 5c
vini,
teiram
panum
, &C vincarum. Nec
f
con-
^
1 ,
f
Q^i
multi, quantJ
minus vnus. 6
turbctvo.?
Ezechias, dicens : Dominus hberabitnos.
Nunquid
hberauerunt
dij
Gentium
vnufquifque
tcrram fuam dc manu
a f Antiochli, jcaliatum Ciuiraium.
7
volcnreaccef
fimus, &ea-
dcm
quoque
ficutalijspo-
tiemur.
Itaq;
&Ifraele fra-
trem
veftrii
bello
fupcra-
tum
captiuu
habemus, ne
aliosiamqui
fui no
eirent
Dcum tradi-
diflJe afleratis..
Sed Kraelem
iaaDcopro-
pter
idolola-
triam iaalie-
nufuiflTcigno
rabat. Itadc-
inde ratioci-
natur.Si alios
fuinonfcrua
runt
dij,
neq,-
1
Sinatis , vt
dominuslu-^"''*^"''"

ff
.
' ^ 'Miiuicnii, ocaiiatum ^iuiraium.
QOmmUS lU-
regis Aflyriorum?
vbicftDcusmath,6c
Arphat?
VbieftDcus
l dsos,quem-
S T Aiulli dii. etiam niir< anrr ejnftmratrm HM!rm trikiicfr,lnM>(inr Ar iA^A t^^ttKftt* .^fMs A *
T Multi dii, etiam
qucs
ante
cjptiuitatem
deccm
ttibuscolueiunt, & ideo
_ .
. p^iieiunt.
b
T CuA eos coluerit.
Scpharuaim
?
Nunquid
libcrauerunt Samariam demanumea?
Quis
eft ex
omnibus
di/s
terrarum iftarum
,
quieruerit
terram
y~
. afSimiiiter.
blVmis, cum mulii non
poterusidecenitribusliber.t:.
iuam dc
manu
mca,
vt cruat dominus Icrulalemde manu mea?
_
/-1%^
''"^''''"^'"Pn<'"siuxtaftultitiamluam, ne\ideariseifi. Nonfuccendas catbones.
Et
iilucrunt,
&nonreiponderuntei
verbum. Mandauerat enim
^

T
Nealternandopiiita populumfeduceret,
velmaiores
blafplixmias inf:rret,vncle. Nonfuc-'
..
ccndas caibo
ign.
b
f
Hicion.
Perfpicua l.;linquentev
latentia didetamus.
eisrexjdiccns. Ne
re/pondcatis
civcrbum.
Etingreflus
eftHclia-
chimfihus
Hclchia:,
quicratfupcrdomum,
&Sobna
Scriba,&
T L Cr A r 1 \
a
T
More fuz
gentis
audita
blalphxmia.
loahchlius
Afaphacommcntarijs,adEzcchiamfcifIIs vcll:ibus,&
u
nunciaucruntcivcrba Rabfacis.
lo
csteris
pra^
ftare nonvi-
deo.
C Et
filuerunt,
&idrefpoderuC
"^
ei veruHm.Ma^
dauerat
enini,
&c.
J*
Procop.
At
nihil ad bla
fphgmias
itt.
^"^**
reipodcripaf
s'ett,piusrex
ne ad maior.
^uocaret
iux
ta illud
Xe
-
b
h(unquid
L'
berauerunt
d^^Gentium
Tnufquifque,
&c.
^
Procopius.
MaleautcmfeciuitatcmadoririfccoU
Ugit
in hunc modum. Si
magnus eft, & ludxam tucatur
autconolenteeamfumusadorti,
&nullacttciuspot&-

tia?
/uccendas
car-
boves
peccatC'
m. Inutilc
fiquidcm
fueritcum
illisquibus
eft animas
falus
deplorata
, verbis decertare
,
quos
filcntio
praftat
retunderc,
fcrmonilquc
vcritate in nobis tandiu
pra:mc
rc,
doncc idoneo
tcmpore
a Deo in eos excitemur.
<#Cap.
p
t
NICOLAVS DE
LYRA.
fuos
. Hominibusenimin
timore, &
angufiiamagna. pofttis fo.
letfluere
vrtna
verfus pedes, Gf
per hocinr,uitfamem, &anxieu
tem ets futuram m
obftdione, nijt reddiderint
Je.
1
^chmzmt,&c. Exhocdici4ntdoaores
qubdifle
erat
apotla
ta i
tuJatfmo.
'^
2 Non vos
feducatEzcchias.
Tiomittendo vobis auxiUum
adominofuturum.
5 Facite mccum
bcncdiaioncm . ad reddendum vos mibi
voluntarii.
4
Et
comedite
,
&C
idefl
habitate
pacifich,
&
quieti
in ter-
railia.
5
Doncc vcniam &toUam vos.
quaft
dicat hic
efl modus
regumA'Jyriorum,icilicettraniferre
Gentem
fibi fubieHam dt
UAraf,a
natiua ad aliam
,
vt de etus obedientia
fic
magis fecurus
iam enim
antefecerat hoc rex
.Afjyriorum
de
tlofee rege Ifrael,
eius
populo,
vt habetur
^./{eg.
iS.
6
Ad
terram,
quz
eft vt tcrra
vcRra.idefl fimtUs
infertili
tote, &amdnttate :
propter quodtalis tranflationon debetver"
. bis
bis
ejfe grauis
. Nccconturbct VOS Ezcchias . retrahendo vos
ab
tfio,
^uod
vobts
ojjero
.
7
\y'iQm%dorn'm\xs\[\xt3Lhitv\.os.Quaftdicatpoterit:quod
nititur
prsbare
cum dicicur.
8
Nunquid liberaueruntdijgentium
.
Quafi
dicatcum
efjent
muUi
dif,nonpoiuerunt dcjcndtre cultoresjuos contraregc
.Afiyriorum
:
ergo
Deus veHer
qui
vnictis
eU,vt dicitis,
nonpo-
terit vos
defendere.fed ifiud
argumentum
nuUum efl,
quta
illt noit
erant
dij veri,fed falft,
&nullius viriutis. Dens autem verus vni
cus efi,
&
potenti^
infinita.
9 Etfilucruntdcmanda.
rcgis
Ezechic. r/wetawt ctkwi
neft refponderent ,
quod i{abjaces rnultiplicaret
verba
blafpamitt
contra Deum.
10
EtingrcfluscftEliachimfilius.Trre/e7rtE:^Wrfi^&
Jacis
verba.
11
^ciffis vcftibus. Hic eratmodusludjeorum,
qubd fcin-
debant
vejiimer.ta
Jua
in
fignum
doloris
,
quando
contra Dcum
|'^"'<^
"-
bltfphitmiam audiebant. ynde
,
&
fummus Jacerdos imponens
Chrtiio,
quod blafphamafjet fcidit veflimcnta fua
,
vt habetur
tMar.
i^-g.
*
Cap.,
A D D IT I O.
Jc4p.
3(5.
vbi
dicitur in
poflil.
Et nunc traditc domino
C0
, Scc. Diaio
Hebraica
,
qux bicponitur ,
vbt nos
habemus:
Nunc
Nunc tradc tc
,
propricfignificat
mixtionem . Et
eflfenfus:
Et
nunc
admtfce
te
dominomeo,idtfl fis defocietateeius,
&
ipfe
da-
bit tibt
plus
de
equis qudm
tu
poteris
habere de
afcenjoribus:
&
pa
tct litera.
Tom..^.
L a
Gloford.&NicoIaideLyra 3^8
GAP. XXXVII.
T
fa8iim (fl
cum
audiui/fet
rcx
ET^ecbia^Scidit
re-
Hmentafua.
Scinduntvcftcs , quiaaudierant
Rabfaccn
blafphcmantcm.Scidit
rcx credes
CJT
pcccatis
ruiSj&
populi
hoc
prouenifle
.
b ifiiam filium
C A P. X
t Pfophet.
^mos.ln libr.
Rcgum icgi-
tur, quimifit
ad ifaia
pro-
shctam . Sed
lic.quiadefe
faias tcxithi
:loriam,non
prophet3,fed
filiu
prophe-
tx fe nomi-
nat.
C Diestribula-
tionis,C^
com-
ptionisy
^c.
4
Procopius.
Quafi
dicat.
euafimuspar
4
Chryfoftomus.
Prophetis
moseftdiccrc Deusme' D
quamuis
totius orbis cft dominus , fcd
peculiare
hoceft
Hi
amori.vtexcommunibuspropria
faciat.
"
e Tro
rtliquus.
lam cnim deccm tribus addudlje. ciuita'-
tcs luda:
,
& Bcniamin vaflats.
pars
ctiam infcrior ciui-
tatis in man*
XXVII.
a
t Blafphtmlam
Rabfacis. b f Feccatofiio
irafcfn^.rjuoputabat affligi
Ciuitatcm.
r fatflum eft cum aiidifTetrex Ezechias {ci-
a t I'ofita
tcgali
vcftf, 8c
piirputa
dit veftimenta iua,&
obuolutus
':ft,
facco
,
&
a f Adauxiliumotationistufir.
intrauitindomumdomini.
Et mifit Elia-
chim
,
qui
erat
fuper
domum
,
& Sobnam
Scribam,&fcniores
defacerdotibus
opertos
hoftium tra-
ditaabimpio
&fupbopon
tifice Sobna.
Leua ocutos
,
,
&c. 4 Pro-"'^'*
copius.Qiiafi
dicat. oPro-
phcta
,
Tc
,
qui
noftrum
omncm
po-
pulum
in ho-
{^iumiampo
leftatem vc-
B
1131 i6
f Agenduni,
compiendu.
a
f Non rtolis. f Habiiu mileiabiU-
faccis,
adlfaiam fihum
Amostprophctam,
& dixcrunt adeum
a r Conquiftio. blNoftti. cDiivna:,
d
1 Hoftium.
_
i,,.ic.i.^.4. , v-
Hicc dicitEzechias. Dics tribulationis
t
6c
correptionis
,
&blai- 6 nifteno
igno
a r
Petlimilitudinempaitutientisdolofis lignificint
(uos.
TQ3iinon poflumus
diccte.
y
A timoietuo
concepimusdomijc,
&pepctimus fpiiitumfalutis. bl^Confilia
noflra.
phemixdiesha^c:
Qiiia
vencnint
filij
vfque adpartum,
Sivirtus
a l^ Explentli. rQ^^pafi
fortadis audict. b 1 Ncn audemus
diccicnofliuni.ijucm
iratum fc-ntmius.
tamendolo- d
non eft
pariendi
.
Siquomodoaudiat
dominus Dcus tuus verba
res ferrevale
Rabfacis,
quem
mifitrex
Afsyriorum
dominus fuusad
blafphe-
tifimileS,qui
a
I^Qujavindicaiepotcft.
T
Ad
dicere
neqa- mandumDeum viuentem:&
t
exprobrandum
fcrmonibus
quos
au
nms.^timore
-
8
9
10
II
Nortiamlatentem.
tuo domine con
diuitdominus Deus tuus. Leua
crgo
orationem
pro reliquijsjquiE
"I
a f Omnesducesrcgis,
feiuiconliliaiij.amici.
rndeab AuialonedicituiChufi.
Quateuon
luifti cumamicotuo.
cepimus,
&
do
luimus,e^pepe
rimus
Jpiritum
falutis. Itaque
Deum tuum
ait,Deum
no
ftrum nomi-
nareaufinon
fumus .
d Si
quomodo
audiat
De* tuus
4EucherN6
cnimaudem'
b^
Nota liumilitatcm non
Je piophctamdicit.
'
-~'b
repertaEfunt.
Etveneruntferuiregis
Ezechi?
adlfaiam. Etdixitad
a f
Nonmeo. ir Mcis, & cius.
eoslfaias. Htecdicetis dominoveltro. Hxcdicitdominus: Neti-
a c Comminatinnem.
b T Fjinuli,
meis a facie verborum
,
qu?
audifti.
quibus, blafphgmauerut pueri
a
^
Nonte. b
it
Dc Taiarha,
vipaicbitin fcquenti.
regis Aflyriorum
me.
Ecccegodabo
ei
fpiritum,
& audiet nun-
a^-
Chaldxorum. b f Duodicit,
quod
dendciai/at
audite, iplunilcilicct
a
peiiculo
li-
betandiini,& hoftem in tetrafua mof''urum.
cium,&
reuertetur in terra
fuam,8c,corrueie
eum faciam
gladio
in
a
f
Pomino
permittente
Tcnit
ipfo piicipiente
leccflit.
diim oKiTo- h
tcrra fua. Reucrfu.s eft aute
Rabfaces,&
inuenit
rege Affyiiorum
ad-
ftrU dnm di-
a
^ rtjUaiitem.
b
l^ lam
fupci
ita Lachis vbi eum dimilcnt.
- "
fcetc
quo
ira
fcerc,tatapa-
timur
,
fed
tuumdicimusdominum,
& hanchabemusvltionisfi-
duciam, quod
viucns Deus
blafphcmaiur
acultore ido
lorum.
Cumquc
venifTentferui
rcgis
ad
Ifaiam,
prseue-
nit eos Ifaias,
& iam abfcntem
rcgem
audicrat
,
& dicit
quidrefpondcrc
debeantdomino fuo.
uerfiis Lobna.Audierat
enim,g.a ^fcdus
efset de Lachis . &: audiuit
ras
,
pro
no-
bis
qui relig
fumus,orare
deprecamur.
f Etdixi.Ora.
tionem eoru
prxuenicSjinE
fpiritu
CLidta
praefcicns.
g
Ecce
tgo
dam
bo ei
fpiritum,
&c.
Quafidi.
cat. Non dica
vniuerfa,qu5
AfTyrio
facia,
nemeam vi-
dear iaflarc
potentia.
Sed
hoc vnum ;
i6
Ec.ego
da.
h Et itjuenit,
17 PugnaffeSen
18 nachcrib re-
19
gcm Aflyrio
20 rum contra
21
Aegyptios,&
22 obfediflc Pc-
lufium,iam-
|v
qucextrudisaggcribusvrbecapienda,vcnifle
Taracha
rcgem Aethiopia:
in
auxilium, &
vnat
nodem lerufa-
lem
i85,miliadeAflIv'riocxcrcitucorruifl[e,
narratHe-
rodotus,
& Berofus Chaldaicce
fcriptores
hifloriae.
^ Orauit
i2
15
T vbipa;abai
cum efte.
f Umcipta,vcl
deferta.
c T Sennaiheib.
n
Diuilia.
NICOLAVS DE LYRA.
Cap.
XXXV I I.
T fadum eft. Hic
confequenter defcribitur ipftus E-s^-
chi
liberatio,&
primo ponitureius
liberatio abhoUe,
fccundb
ab
infirmitate
cap. fcq.Trima
in duas
,
quia pri-
mb circa
h^c
pnnitur prophetica denunciatio, fecundo angetica
cxe
cutio,
ibi:
Egrcflus
eft. Trimain
duas,fecundu dupticcm
denun-
ciationem,fecunda ibi, Reuerfuscft. Trima
induas, quia primb
ponitur E^^echU
humilis
petitio, fecundb, Ifainc confolabilis refpo-
Jio,
i6/;Et dixit.
Circaprimum
dicitur :
1 Er fadu
efl,&c.
Eade
caufa qua,& nuncijfm,
vt diBum esl.
2 Et obuoUuusefl [^cco.
ideji, vejie
cilicinalmmiliando
fc
co
ram dominn ,
ideofubditur:
3
Et intrauit,&c.
vfrfjpjM deprccandu humiliter,
&deuote.
4
Et
mifit,&C, jiiia magis cofidcbat
de meritis
Ifaix,qua dejuis
5
Eil
ili Amos
prophcta.
Ita habenl
aliqui
libri.
quodfa^u
efi
ab
aliquibus
corretiionib. eo
^
ijie ^mosfuit propbeta,ficut
di^u
fuit
in
principio Imw.fedmelius
dicitur
hicprophet3,vt
referatur
ad lfaia,ficut &
^.'Reg. i^.in principio,vbi
traHatw ijlahijloria.
6 Dics
tribulationis,&c./7if mei,
&totiuspopuli.
7 Etblafphsmix.
contra Dcum.
8 Dics hxc.
/.
J
^'/ l\abfaces
dixerat
prxdiBa,qu
erantad
af-
Jiiciioaem regis E^s^chif,
&
populi,& vituperium
Dei.
9
Quia vencrunt,&c.
in tanta
afjitHioneJumus pofiti,
vtmu-
lier txtlitns
in
affiiHione partiis
cui
deficiunt vircs
pariendi.
10 Si
quomodo.&CS/c legcda
cfi
iila litera ibi
incipiMo.
Lc-
uacrgoaddo.orat-pro
re.
qua:rep.(unt././7ro/rfpV qre-
martjeiutin regno lud^
,
quijunt vddepauci coparad"^
ad
ttpora
pmeri-
prfterita:quiaiam
dccem tribus erant
captiuata. Siquomodo
audiat dominus Deus
tuus., idejl quem
tu cotis
Jottititi.
.
1 1 Verba Rabfacis. vt
(ic
moueatur contra
^JJyrios pro
vcr-
bis
blafpl)ematorijS,
&Ibcretnos abeis.
12 Et dix it ad cos Ifai as. Hic
conjequenter ponitur IfaiiC confo
labilis
refporifto,
ciim
Jubditur.
13 Netimeas, SiC idefi
propter
verba
I\abfacis
.
14 Quibus,
&c.
quia verbaillaexprimtbant Deumlfraelef-
Je impot(-tc,eo (p nonpofjctfatuare ETicchia
de manu
regis .Af]ym
rum,& fic
feqi4ehatur,quod eet impctentior
liomine mortali .
1
5
Ecce
ego,
&c. idcjl
perturb.nionem
mentis.
16 Et audict nuncium. de Taracba
regcAethiopum
inuadeit
regnumfuum,
vt
habeturpartefequenti.
17
Et reuertetur in terram fuam. adeam
defendendam.
1 8 Et
COrrucre,&C.Hocow/
m
ifia rcMrftont:
\qua redijtf
defcnfioueterrAfujcfed
in
atia, qkidebeliato rege ^ethioptirn,po-
Jieavenitin
lud^am
ad
dcjiruendam
Ierufalem:Etpercuffofuoextr
citu ab
^ngelo fugiens,redijt
in
terramfuam,&
tunc
filijs
eius in-
terfcccritnt eumgtadio,
vt babctur
infine
huius
capituli.
1
9
Rcucrfus
c(\,S(.C.Hic poniturfecuuda
denuciatio
prophetictt
de liberatione
Ei^'chijc,&populi fui.Etprimb
circa
hocponittir
co.
minatio
E^echie per rege .Affyrioru.
Secundb eius deuota oraiio co
ra
rege celoru,ibi,
;Et tul i t Ezech. Tertib
confotaiio
cius
per pro'
pbetam confciumfccretoru
diuinorii,ibi:Et mifit Ifaias.
Circupri
mu notatur tocus cJi dicir.Kcuct.c{\
a.\i.Kab.pra^io fuo
nuuiio,
so
F.tinucnit,&C. vbieratfortaltcium.
21 Audierat
cnim,&c. tpja expugnata,
ai Et audiuit.
fcilicet
Sennacl)irib.
* DcTa-
V-9
Jfai^
Cap.XXX
VII.
a
TNunt'os. rHocfcilictt.
^
dc Tharacha
icge Aetiopi^,
dicentcs :
Egrel^
i
fus eft,vc
pugnet
contra
te.Quod
ciim audif-
^
a
^
Vt
quos
non
perai
.
uibus,rcimonc tcrretcf.
fet,
mifit
nuncios ad
Ezechiam,
dicens : HiEC
dicetisEzechixregilud^tloquentes^Nonte 3
dccipiat
Deus cuus
,
in
quo
cu cofidis dicens :
Nondabiturlerufalem
m manu
regis Afly-
rioium.
Eccctuaudiftiomniaquxfecerunt
4
afPJtrcs
mei.
omnes
regesAflyriorum
omnibus terris
quas
afSolus. fAbvno.
fubucrtunt.-dcju
poteris hbcrari?Nunquid
e-
a
fCult^rcstuos.
b fMulti.
ruerunt
tos
dij
Gentium
quosfubuerrerunt
a fRcges
AflVriorutti fScilicet.
H^iiibucrfnijit.
patrcs
mci,Goza,&: Aron;,
&
Refephj&
filios
3
fCtientalisiegioBis.
Eden,qui
eratin ThaIafar?Vbi cft rex Emath
fGcntcsvcl (ccundumalios ciuitatcs.
g
&rex
Arphatj&rexvrbis Sepharuain,Ana&
a
fEpinoIas.
AuaJEt
tulicEzechias t libros de manu nun- 5
a f Contra Sennathetib
blafphfmijs.foliti arma
arr;-,-uit
.
"
ciorum,6:cIcgiceos,&:afcendicindomum
7
domini,
&:
expandit
cos coram
domino,
&
a TCofottatus.Ilaia d:cente:Nc timcas.
-a OMW.IafccuriordcU a orauitad
dominum,
s^ berationc.Ante.n.afccn
_
a THominum &
angeior^m.
p
dir,fed
non
lcgitur
oraf diccns : Domine excr- 10
k:
quia pro peccatis
fuis
cituu Dcus ifracl
, qui
metuebat iia;c forc
c \ r ^\ 1

b ycrc.n.dQm:ne. Multis
icdcs
lupcrChcrubim,
jjrobaturhirtorijsvcnif- tu cs Dcus fblus om-
fe reees Pcrfaru in Gras-
ciam
,
& fubuertifle &
"^""^
icgnorum
ccrr?:
fpoliaffe
tcmpla.
tu fcciftt casl
um,
8^'cr
c <
i'//f.Hiftorialibri
^
Ttrgo.
Regu,&Paralipomcnd ra.Inclinadommc au- n
admifcctur
proplietia;
, *
TExau<ii-n<io.
b
^M.fcnijdo.
ga&prophetiadelibcra
rcm
tua,&;3udi.Aperi
tionevrbis,
deintcritu
^1^^,^ 0/;;;^-. r
Affvrij,
dc rcuerfionc fo
oculos
tUOs^&Tvidc:
^
a tVindicando.
C
'^ii^'^
''^"^^ ^^^'*
audi omnia vcrba Sc-
additis.
d FilU
nacherib
q mifitfad dF;/Mi(;K/<i/?.Qu?priusD
l-ilar^hpm-jn^il npnn-i
o
refpodcratia
ccrtad t probr
blalphemanclu
Deum
vltionc,(ecurade
poena.
afficerct.
a flNonidola.non imaginei , /. .. j-
*
.
jnottuorum.
C / muUttudine
qmdri^a-
viuentem . Vere enim
,
'^'-* Theodoretus.GIo
j^..^- j r ^ c
b riatur fe deieciffc
cedros
dommc defertas fcce-
&
cupreffos ,
i.
regcs
&
Tidcmconiiduntdenobis.
fatrapas
dcturbaffc folio
runtregesAflyriomm
regio,
libanum atton-
terras
,
6cjegiones
ca-
<0
diffc,
tldola. fEtmerito"
rum,6c^cderuntDeos
earumigni.
Noenim
a
lldoIa,8ciinagincsmoituorum.
fScilicet.
erant
dij ,
fed
opcra
manuum
hominnm,
li'
fAliasdei. lideo. fSic.
gnum 6<Japis
6<^omminuerunt
eos . Ec nuc
domine Dcus norter falua nos de manu
eius,
IfSic. TNoraini
tuodagloriam.
12
6COgnofcantomniaregna terrx,quiatues
a
fNon
iuit,quia
tam audaAei oiauctat. nec ad fe vt
ptius
miferat.
Deus lolus. Et mifit Ifiias filius Amos ad Ezc-
^
^
y
fPet nuncios
chiam,diccs
:
Hiecdicitdominus Deuslfi-acl. -
'
Pro
quibus rogafiii
me de Sennacherib
regc
i^
fSententia.
Aflyriorum, hoceftverbumquodloquutus
afO
Sennichciib.
eft dominus
fuper
eum .
Defpcxit
te,
fubfan-
1 5 fC^ando nuncij
Szechiz non
lefpondcrunt
nuncns tuis.
a fNon
coitupia
cultu :dolorum.
17 bTFugient?:r
'Ss.milibus interfeai$;
nauit tc
virgo
filia
Sion:poceft
te
caputt
mo-
^'""''"^
af
Ezechias ad Sennachetib.
jg
f Non mihi led Dco.
19
uitvirgofilialcrufalem. Cuicxprobraftij&c^d
TPci fetuos tuoi.
20
qucm blafphcmafti, ScTuper qucm
cxaltafti
2 I TPioptium fupeibix
ell
fupetcilia
er:ge.
uoccm
tuam, 5<J;
leuafti alticudinem oculo-
icieuaM
^
INon ad me.
rum cuomm ? Ad fandlum
Ifiacl. In manu
a
fNon
tuapropria>vt
maioi ellet
arrogantia.
2
TNonmihi.
2j
fcrudrum tuorum
cxprobrafti
domino,
&rdi
24 xifti : In multitudine
quadrigarum
mcarum
e
NICOLAVS DE LYRA.

I DcTaracha
TCgc,Scc.f.nuncios,qui
ad hoc venerant ad
iuy
dicentes
quodjequitur.
a
Egrcffus cft,&c. Ouod cim
audiffet miftt
nuncios ad
E^e-
chiam,
ncglorictur
aut
aflecuretur
in
aliquo propter receffum
Sen-
rmherib de
Iudxa,ajferens pro certo,qu6
d rediret cotra
eum&po-
puLumfuum
in tanta
fortitudine,quod
non
pofietei reftilerc,nonfo
lum
virtutehumanajed
nec etiam diuina : idco
fubditur.
3
Non tc
dccipiati
&C.
Etftc blafphemauit
Dettm
tanquam
falfiloquum,& mpotenlem,&
ad hoc inducit
rationem,cumfubdi
tur.
4
Eccc tu audiuifti . alias
nofii
: &efl eadem ratio
qux pofita
eii
capiiulo pr^cedenti
a
l{abface
difia.
5
Et tulit Ezcch
ias,&C
Hic
confequcnter ponitur ipfius E^e-
cbia deuota
deprecatio
cum dicitHr:ix tulit Ezcchias. idefi ,
ac-
/"'
. .
^
6
Libros.j./?rew
regis ^ffyriorum^qui
ei comminabatur lite-
ris,(;^ verbis ad maiorem
affertionem.
7 Etafccndit,
&C ad deuotius
deprecandum
ex
faniitate
loci.
8
Expandit cos,Si.C.f.E\tchias,quia
continebant
blafphemiat
contra
ipfum,vtfic mdignaretur
contra
regem .Affyriorum
9
Dominccxcrcituum.^.t^M^e/oyMfw.
10 Deus
Ifracl,&c.
Vropu;iatorium.n,quodfedes
Deidicebatur
fuper
alas Cherubm
ponebatur,vt
diclum
fuit Exo.2$
,
&per
hoc
dcfignabatur
quodprxtrai
omni
^ngcliae
creatura.
J t
Indina dominc.i.
cfftcium
tua
iufiitix oflende
contra Sen-
Tiaihtrib te
blaiphmantem-.C^tera patent vfque
ibi.
1 2
Cognofcant,&C.
Contirendo
Sennachcrib,qui
Deos alia'
nm
Ctnitum
dtftruxit.
'i
Et
mifit.fiic
confequenterponitur E^ecbixconfolatio per Ifaia
ruinam
ruinam Sennacherib de
propinquofuturam denunciando.Etprimb
di8a
ruinapr<edicitur, fccundo
ad
hocftgnum
mirabile inducitury
ibi Tibi autcm.C/j-M
primum dirigitur primb
verbum ad
E^-
chiam,cumfubditur.
14
Haec dicit dominus . Cuius -verbum non
potefleffe
fal-
fum.
15 Proquibusrogaftimc&c.yMMf
e:ftfK<//w.
16
Dcfpcxitte.
Incordefuo
virtutemtuam
pronihilorepu-
tando.
1
7
Et fubfannauit
tc.fenfibilifigno.Subfanriatio.n.proprii
di-
cttur
contemptus quifitper rogationem nafi,
1 8
Virgo
filia Sion.i.habitatio
templi
in monte sion,mihi
di
ledaftcut fjlia.Et
dicitur
virgo propter integritatemfidei,qua
fem
per
remanftt
ibi in
aliquibus,
&maxime etiam tunc
vigcbat
tem-
pore
E^s^echi^.
19 Voiitcviput
mouit.Comminando
alonge,
20 Filia
Icrufalem.^i[;i*
dicitur
virgo
&
filia
ratione ia diBa,
quia lerufalefuit
cimtas elcHaad
Dcicultum,vt
babetur i.Varal.
6.Con(equtnter tfaias dirigitfermonem
ad Sennacherib,dicens
.
21
C\iicyipxo\3rz?i'uSi.c.Comminando&blafphemandoexni'
tnia
fuperbiit.Ft refponder propheta.
21 Ad fandum Ifracl./.<irf Deum
fanBificantem
ifrael.Felfic
,4d ilium
quem Ifrael
adorat
vtfatiHum
fanHorumi&ficfuperbi
fli
conira
Deum,&
non contra hominem tantum.
2g
In manu feruorum tnOt\im.vt
patet
de
l{abfacepracede
ti
capitulo,&
de
alvjs nunctjs
n. Scnnacherib miffis,
vt habetur in
ifio
capitulo.Et ifle fuitmaior contemptus,quam
ft
Sennacherib
hocfe
ciffet
in
propria perfona ,ftcut
dare
alapam
alicui
per perfonam
vi-
lem,qudmfi aliquis
notabilis
hocfaceret
manu
propria. ^
24
Et
^{\'\{\.[.Vr<efumptuose
attribuendo tibi vifiorias
qucrs
diut^
na virtute
habuifii.ldcofubditur
. In muUitudinc
quadrigarii
mcarum.
Tom.4.
L
}
33'
Gloford.
& Nicolai
Jc
Ly
ra
332
A
a
luaenali.
CreJjc olim
velifiutus
athosepotaq;
Bumina
cxlo
praiiJent-
t
muaicus
-tfiae
vlribus.
B
difle,i. nationes va-
ftaffc,
quodlibanus
nationum infidcliu
mons fit celebcrri-
mus.Carmelum,!.
Ifraclem,
quod
Car
mclus Galiisx mos
fit.
a Etexftccaui.TiXl
tusfuitexcrcitus.vt
fluenta cxficcarent,
&idcoputeos,aqu?
inopiam
faccrcnt.
}<
Procopius.
Sc-
quituraliadeponte
& fluminibus exfic
catis
iadatio,qu3lia
ab
Afiasrcgibus
fa-
tlanarrantur,
lcgi-
mm.n.&fluuiospo
te
iunxifle,&
Xcrxc
Hclclpontum
,
&
exhauftos bibentifi
multitudincamncs
flucredcfiifle. Scd
no tua
funt,
inquit,
ifta.Ego.n.laborum
illis
patiendiq;
ter-
minudcfixi. Attu
quai^mihiiamdudu
^Icrufjlem.
fldeft templum.
ceo
afccndi akitudincm montium,t
iuga
Libani
,
dcjuc-
*-*
a 1
iinntes
fges.ludiisparcnics.
cidam
cxcelfa cediorum
cius,5:
cleflas abietcs illiusjSc
in
IDomumdomini. ,. , .
. '^PP"'"'.
.^ ,.
iMf taphoricos. Qmfi
in franfitu
reges,8c tegioiifs inhegi
cum habitatonbas fuis.
troibo
altitudinem
fummitatis
eius,faln.im
Carmeli cius.
Eeofodi&
bibi
aquam,
&exficcaui
vcftigio pedis
mci
Cfopulos.
.1 ^nominusadlfaiain. bfinfpititu. cf.^bitcrno.
omnes
riuostaggerum.
Nunquidnontaudifti qu^
olun
a TPiideftiniuciiui.
b TAb initio. c
fMalura, quod per Scnnatlierib infcrtur.
Non
inhocquodmalum,
fedquodiuftum
& omnciuP m bonum.
feccrimei
? Exdicbus
anticjuis egotplafmaui
illud,
^
^
do, omnipotcntia:
afldemfupfieum.
b uHot
inalum. c
fMcniii c<.gentibus.
dPrincipum.
^"
mCCCirCulij iu Uari
nunc
adduxi,
S^fadum
cll in eridicationcm collium c5-
J J
bus
portas,
vtcum
aIntra(e.
pugna'ntium,
&c^iuitatummunitarum.Habitatoresea-
^^
1 tuis hcEC
potuiflc,
D
1 fed arbitrio mco. fat
5
Mcrcbantur .n. im-
pixGcntcs&infru
duofaj arbores
, vt
4
partc, quafi
fuccide
rentur.
^
C
Poafw,6"r.Gre-,,
go.Quafi
diccretco
|au
7
gitandoinfidiasfu-
8
fpiras,fedcxplcrcq
appctis
non valen- 1
pl
d fTn
a
R.eiraftal'i"''''io
"'"" bTMea. cfSubsducntu
eius
rumbreuiata
t
manu contremuerunt,
&confuii
funr,
fa-
a
TCitoconfumptipeccitisiinpedientibus.
bTNonoliux nonvineac,
nec ffuauolis arboiibus
comparaniut.
c ITctmia (alias, Temna) qui
meflem
impedit
di funtficutfoenum
agii&gramenpafcux,&herbatc-
aTlnmanujennacherib.
b
TAnte
mottis
tempus. cTBabylonis.
6torum cmx exaruit
antequam
mauirefccret.Habitatio-
a fOScnnacl'-'ih.
bflnde. cf
In tertam ludsorum.
ncm
tuam,&
eereflum tuum,
& inrrditum tuum
cgo
cp-
^
^
bonorum mortcm
ardcntius
anhelas,
ab corum vita va-
^
cuusrcdcas.
4 Thcodorctus^
j
Vt brutum traftat
dominuscum.qui
j^
anima rationali
pr^
ditus:rationemcor
rumpit
. In camo &
.^^
,
^^
w>y
/r.eo
maxiUas eorum
anfrophetascognolceiefeci&annunciaic.bfQuiadixilti.QuisDeuspoteiitlibciatevojde
* ''
"
nianumca
gnouij&infaniamtuam
contrame. Cumfureres aduer-
aTQiiando
dlxUli:ln cilumalccndam,fupt.T
fidera
ca.li,pon.im
fedem meam.
b
Tfotentiadiuinitatis te refrriiando.
certa
conftat,de
im- b
fum
me,{iiperbia
tua afcendit in aures meas. Ponam
ergo
piarum gentium
in
" - "-'' '-'-- "'
tcritu,
fcntentiam
mcam non vidcs .
Qui
vero de Sama
a
TQu.ibus blafphemafti
me.
hTA. letufalem in terram tuam.
19
20
21
22
23
connringCy qui
non
ap-
proximantadte.
d Tibi autem.Om-
2
nia hsc
pcr
nucios
prophcta
ad Ezc-
chiamioquiturqui
Senacherib
dixcrit.
cn-cuIummnaribustuis,&rrxnummlaDijs
tuis,&:redu-
^|
quideidominus rc
a
rProphcta
ad Ezechiam
peinuncios.
anno fecundo
fponte
nafce-
tia.
na,
& ludxa dici ar d
camteinviamperquamvenifti
. Tibiautem hoceritfi-
bitrantur
,
Deccbat
te,aiunt,Pfophctas
25
2
a f
Salutis Sc eoium
qua:
futuia
pizi)uncio,
h,
S"/uS
!&'
'
Snum.
Comedchocanno^qu^fpomenalcuntur.&in
jp
;,>?-ES'^plS
g ipondcrit.
Nuncad
"
27
ipfum
verba coucr
''^^ni'rc"A(rvnus''"'"''^"'" zS
tit^ncdubitct vcntu
20 raquxpraEdixit.
In
phctis
crcdcbatur :
a,.qu^",>:
f annofecundopomisvefccrclna.nioau.emrerriofemi-
H
f"J''^T?oiri6V
fonuBCvlus,tanquaminftrumento,
re
ipfa compleo
&
prefto,intclligere.
Eos.n.clcmetia mea vcluti manu,diu
tutatus,poftquam
ad laluatorcm fuum rcdire noUc ani-
maducrti,ad
tc
rcmifijneqj prius
in tuam
potcftatem
vc
nerunt.
b
superbia
, Non vUra fuftinebcvt fcias te non viribus
tuis
ge poft futura,
fcdin
proximo
complenda
tcftabantur.
c Comcdehucaniio. J<
Procop Q.d.Siquotibi fignoadeo
ru fidem
qua:
didta funt
,
opus
cft
,fcito
te anno ifto rcb.
qua: fponte
nafcunt',viciurum,qui
terram colcre
p^
ho
ftcsnopoftis
Iftorum afit
rcliquijs
annofcdonutrieris.
f Lt i <i(/.f.imincte mcfle
irrua:utAflyrij,&
vaftaucriit
^
mcfles
NICOLAVS DE LYRA.
1
Ego
afccndi
altitudines montium././(/4;d:
qu efl
terra
j^ montuuja,
2
luga
Libani.?'. montem Sion rbi erat
templum,quod
dicitur
hic
Lihanus,eb
^
erat
adificatu
de
lignis
Libani,vt
habetnr
j .{{eg.
5
.Et
loquitur defuturoper
modum
prxtcriti, quiaprie fnpevbia
cre
debat certitudinahter
bocfutuium ejje,ac ft
iam
Jcciffent:
vermta
men
quia
realiier non
eratfa8um,ideofubditurper
modumfuturi.
3
Et
{uccidnVL),Scc.Ttmplimi.n.eratdificatum,pattim
de li-
gnis
c edrivis ,er
partim
dc
abiegnis.
4
Saltu mCarmeli cius.ad
dcpradandum
animalia nute ibi de
pafceba
htur in
magna copia.
5
Ego fodi,&c./.pfcoy
&
ciflernas
de nouo. Et
caufafubditur
6 Et ex
\cC2im.q.d.Tanta
eli multitudo exercitus mei in homini
bus,& anmalibus,
quod aqu< prxexiftentes
ibi
nonfufficerent.
7 Nunquid
non audiuifti.f Scnnachenb.
8
Qux
olira fcccrim.CrMHt/o mundum de nihilo.yd
aliter,
6meuus, vt
videtur.Qnx olim
icccnm.transferedo
rcgna
de
Ccnte in
Gentempro
voluntate
mea^uaft
diceret
ftc,vt
ex
annalib.
&chronicisinconfpeBu
tuo U8is
, ficut&
de
.Affuero
legitur
Eflher
6.in
aliquib.libris
addatur ci.Scd ncn
cfl
in
Hcbra:o,nec 4.
I{tg.
1
9.
vbi
ponitur ifla hifloria:fi
tamen addatur non
efl
referendJi
ad
regtm ^f}y>iorum,vt aliqui expofitores dicunt,fcd
ad
genus
htt
tnanum cutus Deus
tranflulitpotehates
&
regna,vt
dicium
efl.
9
Ex diebus
antiquis./.<j^
eetemo.
I o
Ego pl
afmam
il\ud.i.difpofuifiendum quidquid fitfuccefjio
ne
temporum.
II Et nunc adduxi
./.
vi^orias
quas perpatres
tuos &te
feci
propter peccar.t
hominum
punieda,jecundum quod diciturfuprd
de
cimo.b.Vx
Afliir,virgafurorismei,& baculusipfceft.
1 2 Et
faftum eft
,&C.i. pnncipum
ad inuiccm
difcordantium'.
quia altqni vutebantfe reddere,(ilpj
vero contradicebant.
1}
Habi<
1
5
Habitatorcs
earum,&c.
poteflate
eorum diminnta.
14
Fa"ftifuntficutfccnumagri,&?ramen. inquononefl
potentiareJiHendi.
1
5
Et herba
tcftorum.i^/^ defecit antequam
veniret
adperfe
\
liiortm.
\6
Habitationemtuam./.re^nofwo.
jy
Et
cgrcfliim
tuum.jc/ vemendum
contrapopulum
mcum.
i8 Et introitum t\.mm.intra ludaam.
19
Eirocognoui.i.antcdifpofui.
20 Etinfaniamtuam contrame. Vt
permittercmhoc
t(
facere: quia
Deus non
efl
a&or mali
cutpx,nifi
tantu
permijfiuk.
2 1 Cum
furcrcs,&c.weaw
maieilatcm
btafpJoemando.
2 2
Supcrbia tua..qua fuBa
pr^di&a attribnifH tuf
virtuti.
2
3
Afcendi
t,&cQuafi
dicat
ttmpus
ifl
te
reprimendi (^puniS
di,ideo Jkbditur.
24 ron:imcrgo,8cc.ftcutfitb'ibaUs,vt iugo fupponantur.
25 Etfvcnum^Sccficutequisindomitis.
n
26 Eticducm^
tCMalis^radibustuis.
^
27
In via
pcr quam
vcnifti. vt habetar
infra
eodem
cap.
28 Tibi
autem,&
c. Hic ad
pr^diciorum
confirmationem
datur
mirabile
fignum,ctm Jubditur.
2p Coracdchocan././/nec/wm/;own/f:
&
illafueruntqui
germinauerunt exgranis
contritisab exercitu
Scnnacherib,qui
vi
flauit
&
diripuit
bona
terrf,quando
iuit ad
pugvandum
contra rt-
gem t^ethiopi^
vt dicium
cji,quiaficut
dicunt
Hebrp
ex
illisgra
tiis tot bona creuerunt
,
quod
totus
populiis E^^^cchi^ potuit
vno an-
noexiilisviuere.
30
Et in znno,Scc.dicit I\a. Sa.^
exercitus Sennacherih
prfcide
rat
arboresfruBuofas,^ ipfe ET^ecbie promittitur, qubd
mi> aculo
sefacerentramos itamagnos,quoddefru3ibusibi
nafcentitws po-
pulus annofecundo poterit fufientari.
3
1
Inanno
z.\xicm)Si.c.Quafidicat,0
tu
E^s^echiaciividmsifltt
^ duo
335
Ifai^
Gap.XXXVII.
>R mefles,&
vlneta,&
oliueta; & ob nimiam
obfidioncm,
"^
quod
ex
granisrepertum
eft
,
habucruntin vidum
pri-
^
moanno,&
fccundo :
quia
.n. in anno obfidionis lererc
non potucrunt
,
qua: repercrunt
ex
pomis , & frueibus
f'-^^ rumpferunt.
334
dra
a Et
mhttt,
&c.
js
Gregorius.Radi
cumnominelatcn-
tes
cogitationcs
ac
cipimus,qu^inoc-
cultoprodeunt.fcd
in oftcnfione
opc-
rum
per apertum
furgut.Gcutdevcr-
bi feminc
per pro-
phctamdicitur.
Et
hoc
quod faluatum fue
f
Qiy:
vaftatz runt.
natc
,
dometite,
&fplantate
vineas
, &^omcditcfrud:uin
a
f Rcliquii
ludiorum
qux fecuaiuHs non ctedunt : fed tantam iccipient
abunlantiJm,vtqu>fi3ibotumfcrtili(11mapomireplcsntur.
carum . Et mittet id
quod
faluatum fuerit
de domo
luda,
flderacft.
afAfimilia.botisftuftuof*.
&
quodtreliquuniefl, Scniittctradiccsdeorfiim,
dcfa-
.
r n, r r
3TQui& dccemtribus,cciuitte$ lu.-^x vaaaix.
cicttru6t-umiurium.Quiade
IcrufalGm
exibuntreliqui^,
" TSalaati. b
TDileftio &
mifcii.ordia.non eommlnerita.
f.j
, .
,
cT^^r.^^onttaaHuetftrioszeUtus eft
populiimtuum
aluatiodemontcSion.
Zelusdominicxercituumfa-
confugitaddcfunaos,
&pcriIlosinquit fercminurum
D
pcccata, qucmadmodum
Ezcchix
dicir.protcgam ciui-
tatcm
hancpropter me,&
propterDauidpucrum
meu.
Olim enim mortuuserat Dauid.
ft Idcm. Vcnitad Ezechiam
Ifaias,& dicit
(ne
putaret
Hom.a.
fg
illequiaiuftitiafua
'''^''o

Sanftorum
He.
,57rft"
^
^^ief^ft^d^^.f^optcreahxcdicitdominusdcregcAfTyrio
th, &c.
deorfum,,^ j^^.i,,.--
-o- ,5,ii'
Srppf'deortm
'"^ Non t
introibitciuitatcmhaiic,&
non iaciet ibi fa-

.
^f^
- a' ndc
quenquainoccnlat.
gittam
, Scnon
occupabit
cam
clypeus
, 6cHon mittet in
circuitu eius
aggerem.
In via
qua venit,pcr
eam
rcuer-,
tetur, srciuitatem Iiaiic non
ingrcdietur,
dicit dominus.
Et
protcgam
ciuitatem illam
,
vt faluem cim
proptcr
a
tNon mcnto vcftro. TNotaibi
aliquos
eirc & tide &
opere hjeredes Diuid
km.-k.*....; i._:L^

1- ,-1 ' t _
niittcrc,
eftcogita
tionem bonam m
abditisfrudificarc,
Fruftum vero fur-
fumfacere, eftper
cfficaciani
operis
c
"
rcdaquxcogitauit
oftendere.
'^''"-* Eufcbius.Mani
fcftiflimchaecApo
flolorumdomini,
&
difcipuloru
clc-
(ftionem
fignificat.
Hi cnim rcliti ex
populoludxorum d
radiccm
dcorfum
agunt, hoccft,do
^rinatotoorbcdif
2
J
4
5
6
7
8
9
lO
II
12
b
TPi-o b'i>!s patribljs etiam malis
fili|S mi ferctut D?ui
cxauditus eft , &
r-prtk l-in-, A c
merita&in-
ccrte lam
detcce-
terceflioqui
rat Dauid
, & ha- tum
proCac.
bebat multos an-
nos
rcquiefccnt >
Quidcrgodicitci.
Protegam hancci-
uitate
proptcr
me
&
propter
Dauid
feruum
mcum.Da
uidmortuuscft, &
meritacius
vigcnt.
O rcm
admirabi-
lem? O
ineffabilis
clementiaDci, ho-
mo
moriuus viuo
patrocinatur.O iu
ftorum &
poftcon
fummatione inex-
pugnabilis
pugna
-niitwe
virorum.
5 Idem.
Habet
""i
^
J"
'
rcsiftaffcilicetorag"*^^'^
^
mcj&propter
Dauidferuummcum.
Egreflus
cfl autem
i^
aT l>c'
pot-ntii
(inr liiete 0'C'dit 5c in cinetcm
te.iegit.
Angclus
domini,
&
pcrcuffit
in cafliis
Airyriorum,
ccn-
aTSennachetib.Sc paucicum eo deccin
taatum.vt trijHnt
Hebrii, c ifraelitx.
tum
oclogintaquinquc
milia . Et
tfurrcxerunt
mane,&
WMottuicrant.
TA Iud.t.i.
eccc
t omnes cadauera
mortuorum . Et
cgrcfTus
cfl
5c^-
bjjrj&reucrfus cllSennacIicrib rex
Afryriorum,&
Iiabita
.
s TConte iirtor veri Dci
quafi
VK>.>^.
jj| fantUm Valuit
.
uit in Niniuc. Etfadlum cft cum adorarct in
tcmplo
ij
quando
&
opcra

a"S
'
^'^'^'^^
^^""^
^"""^ Adramclcch,
&SarararfiIij
cius
P^n^^^f","'
S^"''^
P
agat tortifiimas& faciat feme fursu ad
c?Ieftia promifla,
*
Procopius.
Hincomnes
intelliga"nt,qnanrum pictas
ocadraanfioncscoclcflesvbcrcmfrulumprjEmittant.
\^r-. .\^,. o.>:. -.: ?_ j:!" ..-.,... ^
b
Vroptmt. Rcuertitur ad
propofitum,& poft
futuro
H
tiones,&cIecmo(y
nae
pro dcfunais)
non nihil
confola-
tionis. Audi quiD- ar
pequidDcus dicit.
Protcgam
ciuitate
iftam,
&c. Si me-
moria
duntaxatiix
fti tantum
valuit.
rum
fpcm
mcti m cxcutit
prarentem
. Ncc cnim tanta
cnt
Ixtitia dc his
qux promittcbat futura,quanta
dc im
minentibuscura.
C
c
Vmptcrme.
Significat,quia
non ex merito fuo fcd
Dci
clcmcntiaconferuantur,imo&patriscorumDauidmc
moria .
Inquoadmonentur
fu.Tncglisrcnti.T:,
& fidci il-
lius
atqj
iuftitiae
quam
tantum
diljgu Dcus,
vt
poftcros
^
landtorum
mcrito eorum tucatur.
^
-J*
Chryfoftomus.
iVIagnumindiciumdiuinaimiferi-
cord]9,quod
cum
non inucnit homincs viuos & fiducia
pra:ditos,
quipofllint intcrccdcndo vcniam
obtincrc,
confu-
jpia
valcat
,
qujE poftens
etiam
indignis
falutcm
pa-
riat.
pjij. 5
d Et
reuerfus.
Ideo
referuatus, vt fciat
potentiam
Dci & ch<J!ib
quaro
blafphcmantiacomprimatora: &pr;edicit
maieftatem f"S""iit.
illius
qucm
ante
defpexcrat.
c
Filtf
ciits .
Inuidcntcs
(fecundum traditionem lu-
dxorumjAfaraddon fratri
fuo,&
cx altcra
matrc.qucm
ob amorem matris fibi decrcuerat in
regnum
fuccede-
re .
Etquia
illciam
cocpcrat rcgnare, fugerunt
occifo
patrc.
Inhocnequiorpopulofuooftcnfus,
quia
non
in tcrra fua ab
ipfo percuflas
; fcd
adgloriam
Dci
(
ficuc
Pharao inter multas
plagasj
referuatus a
filijs
in
tempio
Dei lui occidcndus.
<0
^rw
NICOLAVSDELYRA.
dHOftgna,fciasruinam Sennacherih
futuram
in
principio
anniter
tij quando
reuertetur ab
obfidendum
lerufalem,
ita
quod ipfo
deie-
cio
poteris tutefeminare &metere &viuere
quiete, ideofequitur.
Et
mittCt.ywie/itMr.
^
1
Radiccs
dcorfum./.^<ii///ef)' i terra.
"3
Et facict frudum
furfum./.operayana^.
3
Quia de lerufalemcxibunt rc\[.i.du tribus
qux
reman
ftrant,altjs
decem
captiuatit ,
&
ifi^
du tribus
timore Sennache-
rib
intrauerunt
lerufalemfugiendo
de
circuniianttbi<s locis timore
Sennacherib:fed
exercitu
eiuspercuffo
exierunt
indelecuri ad loca
fua redeuntes.
4 Et
faluatio,&c.7M/<i
orationes
ET^echi^
ihidem in
templo
fla.
tis&
facrificia Sacerdotum cum
precibus Ifaia merutrunt iilam
lcduatonem
populi
de manu Sennacherib.
5 Zclus
domini.Wn<//cdHr
blafphemia Scnnacherib.
/r fy^Ptcreahxcdicitdominus.
cuius
vtrbumnon potrfl
W^fallm.
'^
7
Nonintrabitciuitatcm.vfcw<f/.
,
^^^
iaciet,&c.
quia
non
permittetw
tantu
appropinqua
re.vtbocpoffufacere.
^ '^
tf t i
9 ^^i^on
occupa.bitc!imc\ypcus.i.bellatores
clypcati
ad in
(''iit^ndumciunatemparatiyViiie
^^i^e^.ng.g.dicitw.kt
non occu-
pabit
pahiteammunitlo,quia
ftcHt
dicit
l{n.Sa.adhuncexercitus Senna-
cherib non erat antt
lerufaiem
:
qutafuit percuffus
in
l^lpbe
,
quit
non multum difi.n a
lerufalem & huic
confonat
quod
didum
efifu
pru decimo.g.Adhuc dieseft,vt
in Nobc ftetur.fit dicitur ibl
2^ob
loctts ilte
quem I{a.Sa.
vocat
T^obe.
lo Etnon mittct in circumitueius
aggerem
.
adimpUn-
dum
fofiia.
n In via
qua vcnit.^/ compulfusfuitfugiendo
redire in ter
ram
fiiam,vt habetur
partefe.
12
Proptermc. ideflproptermeamiufiltiam demonflrandam
in Sennathctib
dtfirudione , &
gloriam
meam in
templi prote-
ilione.
15 Egrcfl!useftautemAngelusdomini,&c. Vrxmifkde-
nunciaiione
propbctica
dc ruina Semmherib.Hii
confcquenter po-
tiitur executto
Cydn^elica ,
vbi
primo ponitur percu/Jio
txenitus
,
ciim
c//c/fr.Egreflruseft
autem. Secundd
percuffio rcgis,cum
di
cttiir.
1
4
Et
egrcfliJS
cft &
abi;t,& rcuerfus,&c.</e lud^t
confuft
blUter
fu^iens.
1
5
Et factum
cft,&c.
Dicunt
aliqui,qubd hocfuit
q-na
ordina-
uerat
^faraddon
YegnatvAumpoli jr, iftisdiiobus .f.
ivr
'meiecht
&
Sarafar lilijs fuispollpofttis
:
&jic interfecerunteum dejidtna.
regnandi.Sedhuic
videtur ohuiare
quodjubditur.
*
Tom.^.
L
4
DiuiHo.
535
GIoford.&NicolaldeLyra
336
Aruiih
J^a jirtTMth T^<*ioArme-
tfNon An^elus.iquopercudit^lHs. pjiriciHiofiliornmrefeiatueft.
A n\x
campcfiris
,
pcrquam percuflcrunt
eumgladio
,
fugcruntq;
in tcr-
fluit AraXCS inCredibiliS
.<rquimift^,amarixcul.ornc|nculMrrm.net^
vbcrtatis adradicemTau- a ram Ararath
: 6c
rcgnauit
Alaiaadon hlms
rimontis, quiilUicvfquc
ciuspro
CO.
tcnditur . Arca vcro Noc
^
non ad montcs
gcncralis
D
Armcnia: dclatata cft,
qua:
appcllata
cft Ararath
,
fcd
ad montcs Tauri altifli-
mos
qui
immincnt cam-
pis
Ararath.
NICOLAVS
DE LYRA.
ptereiusfspcrbiam&blafphemiam
contra. Deum
ifraet ,
rt di^u
efl:propt(r(jUodtra8abaiitde
mone
ipftus.Quodcum
adaures eius

I
Pugcruntqiin
tcrram ATitlithJ.^ymenitic&ficvidftur perucniffet ititrauitteplum
Dei
fui,orans &
promittens quodjt pC'
qubd
hoit
interjccerunt
cum
cupiditate
rcgmrndi: propter
qucd f{a,
riculum hoc
cuaderct,
in cius honorem
duosfiliosprxdiciosfacrifi
Sa.aliam
caujam alfignat dicenSffjuodpnncipes rcgnifui
erjnt tur
caret:quod inttlligentes filif
eum
interfecerunt,ne
ab eo occideren-
bati contra eum
,
eo
nuodfilij
eorum &amicifncrant
mortuiprc-
tur:& huic
confouat quod dicitur.Cim adorarct.
Prou.3.b.
6
t Pfxape.
dominus . t
b
moricris tu 3
I
quoa
"CAP. XXXVIII.
-^diebus
illis
agro
tauit.Qjaii
de vi
doria
dignas
Dco
gratcs
no
rctulir.fcd
in
fupcrbiacua-
tprophetaE^ nuit,ficut, Rcg.
&
Paralip.
libcraperit
vnde.
Quem
Dcus
diIigit,corripit,ne
ele
uctur in
iupcrbiam poft
in
crcdibilcs
triumphos.
b Morieris tu . Cui fimilc .
Niniucfubucrtetur:&mul
ta fub comminationc
prac
dita,nec
impleta
non'Deo
mutante
fcntentiam,
fed
prouocantc
nos ad fui notitia.
Dominusenim
paticns
cft
fuper
malicia.
Auguftinus.
InPfal.
50.
Incota &oct ulta
fapient!^
tutt
mamfcjtafli
mihi .
Supcr
hocinccrto Niniuit
poenitue-
runf.dixcrunt.n.Qiijsfcit
fi conuer.&
ig.Deus?Stetit
cr-
goNiniuc,an
ueria
ciV?Alitcrvidcrurhominibus,aliter
Dco
Egoautcm implctumcflequod propheta praEdixit
vidco.RcfpicequefuitNiniue.&vidcquiaeuerfacft
in
malo,aBdihcata
cft in bono . Sic didumcft leremia:. Ecce
diibo tibi eradicare,&
rurfus
^dificare &
plant^re.
Indc cft Ctia
,-, , . iWi
VOX.E^opercutiam^&egofandbo.
biiibus^fTcrx
^ Idem.Ezcchiasnedc viftoria aduerfus Sennachcrib
fcripcurs
ca. cfletclcuatus , & forfiianctiam
gratiarum
aftionecxi-
*
guus,ingrauifl[imilanguorismorbumincidit. Adque
in
ipfo languore
vifitandumjlaias
prophcta
vcniens.di
xitdifponcdomuitUE,&cQn^>tnfti nuntiopcrmotus
ad
parictem
facie fua
conucrat.lachrymabiicmqj provi
ta
prcccm
fudit.Non
quod
dc
fao,vt
pote pcrfcdus,mc
^
rito in
confpelu
conditoris fui
inccrtusfuit.fcd quia
in
Chrifti vcnturi
gcneratione
fui
gcncris profapiam
in
throno Uauid luccrnam non
dcreliquir.
Gregoriuscum prophctiarcrum
eucntusimmobili
vcntate
pronunciet
, falfum
vidcturquod
Ifaias ait ad
'
^ rcgcm Xgrotantcm
.
Dijpone
d,mui
tua.q^tia
mritris,& >ion
p
,
^
viues.Qmn rei
pcenitcnti
& oranti
quindccim
annos ad-
quali^^Tog"^
didcrit dominus ad vitaSimiliter de lonadicitur
quod
tione
prophe prEdicauitNiniuitis../^(i/.;;<'- q:ictdragi>tti '.i:ts,(y Kiniuefub-
lias cniJcicnt
umetur.Sc tamcn
poftcaantc^o.dicsNiniuitemifcricor
diam Dei confccuti funt. Sed diccndum cft
cp prophct^
in libro
ipfo prxfcicntix
Dci vbi omnia
icripta
funt le-
gentcs,non omniapcrcipiebanr, fcdquxdam,&
codcm
modo
quo
Deus
pcrniittebat. Lcgcrat
n.Ifaias in iilo li-
bro.
C A P. XXXV
III.
ridefl quibus
morfUus eft Sennacherib.
N dicbus
illis
xgrotauit
Ezechias
vfquc
ad mor-
teni
Et introiuit ad eum
Ifaias
filius Amos t
pro-
phcra,6^dixit
ei.H?c
dicit
alQuisin tegio
tuccedat,&c.
Difpone
domui
tu? ,
quia
Sc^non
viues . Et conucrtit
Plal.Jo.b.
Ion2.
j.d.
lere.i.b.
Deut.j2,f.
lonx.j.b.
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. XXXVIII.
N diebus illis
xgrotauit
Ezcchias
vfqucad
moricm . Voii liberationem
E^s^echits
ab
hofle,hic
conjcqutterponitur
eius Itbcratio ab
infirmitate.Cir
ca
quod primoponitur
eius
mirabilisfinatiOyfecun-
do
reprimitnr
ex hoc
infurgens elatio,cap.feq,
Vrl-
ma in trcs
,
quia primo
demntiatur
fanatio ,
fecundo interponitur
E^^^pchi^e
oratio
i6/.Scriptura. tcrtiofanationis executio,ibi
. Et
iuffit . Viinia in
duas:quia primbfanatio denunciatur,fecund6,ad
hoc
figr.um
mirabile datur.ibi. Hoc autcm. Circa
primum ptic-
mittiiur
infirmitas,fecundo nunciaiurjanitas,ibi.Et
fadlum eft.
Circa
primum
dicitur.
I
IndicbusillisiEgrotauit Ezechiasvfqiadmortcm.r.
taliter,q!iod
non
poterut
curai i
pernaturam.Duunt
autem
aliqui,
quod
hoc
contign
ei eo
quod
non rcddiderat
^ratias
domino
fufficic-
ter
bro
, quod
rcx Ezcchias fc-
cudum
opcra qua:
fcccrat
longiorcmno
mercbatur
vitam : & fccundum rci
phyficam
viuerc non
potc
rat. Scdnon
lcgcrat,qu6d
pcr lachrymas
& orario-
ncs cflct
impetraturus.Le-
gerat
fimihtcr lonas in co-
dem
libroquod
Niniuita-
rum neauitia fccundum
hocquoa agcbantquadra
gefima
die
complcnda
crat
& ita ciuitas corum de-
flruenda. Sed illud non Ic-
gcrat quod pcr
fuam commonitionem cflent aluri
poc
nitentiam & ita mifcricordramconfccuturi.
Vtcrq; igi-
^
turquodlcgerat
prcedicauit,&
quantum
ad cos
pcrtinc-
bat, incommutabilis
cratvcritas.quianemincm
intedc
bantfallcre.Dicit.n.Auguft.Quicunquc
ficcrcditvt lo
quitur,&
fi non vcra
loquitur,
tamcn fidclitcr
loquitur.
Dcus ctiam fccundum
quod Gregorius
dicit
,
fentcn-
tiam mutat.fcd nonconfilium.Scntentiamdcbcmusin
teUigcre
fcnfum vcrborum
,
confilium vero ab a:tcrna
difpofitioneeft.Scntentiam
verofcruis fuis Dcus rcuela
ucrat.non
tamcn confilium: fcd vt corum comminatio
nibus
pocnitcntiamincutcrct populis
luis,&
fic corum
raifcretur. Videtur
tamcn,qu6d
ea verba
qusdixcrunt
in libro vitx non
lcgiflcnt
. Cum cnim Ifaias
fimplicitcr
dicerct.moricris
& non
viucs,&Ionas.
Niniuc fubucr-
tetur,& iftanoncfltntfutura,non
videntur illacflein li
bro Dei,
qua:
non crant futura . Scd fciendum
cft.quod
Deusduobus
modisaliquasres
cofidcratfecundummc
rita&fecundum rci naturam
(quxdicunturcaufxin-
"
fcriorcseflej
& fecundum fuum confilium
. Vnde Ezc-
chiam morit 'vum Deus
pr.^aidcrat
fecun ium meri-
tum,velfmphyficam,licetno'.ifuturum
& n6 moritu-
rum.vclfccundumconGliumfuum.Vtruqueigiturfcri
ptum
erat in libro
vitae,
fcd altcrum fuo
prophetsE pcr-
p
niifitlcgendum,altcrum
vcr6non
pcrmiiTiimeft.
Veru
dixit,ncc
cft
deccptus quia
fic
legit,neccftmentitusquia
ficcredidit : & fccundum illas inferiorcscaulaslocutus
cft,quamiiisfiniplicitcr&
finc
additamento.Siquis
vidc
retcxcum & diceret . Ifte
ampliusnonvidcbit,ctiam
fi
diuinoconfilio lumen
rccipcrct:
ille non mcntirctur,
quia
rci
phyficam
cftfecutus. Eodem
modo,
& lonas
fubucrfionem Niniuitarum vidit in mcntc diuina
quae
/3 tamcn
ter de
percuffione
exercitus Sennacherib . Sed hoc
improbat
I{ab,
Sa.per
hoc
quod Ifaias
dixit
fibipoflea
. Et de manu
regis i^ffy-
riorum eruam te
, &ciititatcm iflam
. Ex
quo
videtur
, quod
lUi
percujfio
exercitus
fuitpofl
infirmitatem
Ei^cbix
, &
nonantCf
propter quod
dicit hoc
eiaccidilJe
: eo
qubd
noluerat vxorem acci^
pere, quod
tamen
fa^tre
tenebatur
, vtlinea
Dauidmregnoperip-
fum
continuaretur :
prcptcr quod conualefcens accepit
vxortmde
qua genuit (JMana.ffen
. Et huic diBo concordare videtur
quod
habetur^. I{egumil.vbidiciturquod Manaffes
erat duodecia
annorum
cumregnare ccepiffet
immediatl poii mortcm
ET^echix,
qtii
vixit
quindecim
annis
pojiJanationem iflam,ideo
dicit
Z^.'.
i^.
quod
illud
quodjequitur.
2
Difponc
domui
tuscquia
moricris
tu,
& non vitics.
.i.fac tfjiamentum
tmm .
Ifaias E^ihix
tertta die
anepcrcuiji.-
nem exercitus Sennacherib,&
tertia die
fequcnti q
<a
fuit
iUa
per-
cuffiofaBa, ET^echias fanatus afcendit
in domum dummi ,
vt hak-
tur
4.I{eg.2o.
3
Et conucrtitEzechias faciefua
adpariet2,&
orauit ad
4 domi-
337
Ifai^
Cap.
XXXVlll.
338
.b.
^
umcnfuturanoneratquiaillud
quod
vidit/eamdum
A mcriraeoriim
vidit.
Qiiodvero
conucrfifunt confilio
Dci
fuit.quod ip(e
non vidit.
a Mpancuw. templi,
fcilicetiuxta quod
Salomon cx-
trujfitpalatium.
b
obfccro
dommr.\inms ad
dominu narrat
opera
fiia.
Foelix confcicntia
quac
in
Ezechiasfaciem fuam ad
parictcm,&
orauit
tcmpore
malorum
potclt
a
o i-

r^Lr .

r^or,Konr.rnm. b
ad
aomiiium,&
dixic : Oblccro domine mc-
a
tQmJs adtemflumiren"npoterat. rDomus
vcltempli.
ne
^emitiu
ludtatuf vel lachirmz videantur.
rccordari bonoru m.
obfecro
domtve. audiens fc
mciito
quxio quomodo
ambulaucrim cora
mOnCUrum,nOnannOSpla
a <
.e
.giouis.
b
tNoncaludicanspoftidoh.Qu;ie,am
riraOSpetir.fedDciilldiClO
. .
,
glwiJturmundumfeluberi^op
<Jimittitquidprxftarcvel;r.
c tcm
vcrrrarc,&
m eorde
perrefto, &quod
Noucrat SalomonemDeo
d
bonum
clhnocu]i.stuisfecerim.EtflcuitEzc
velbcncagendo.anfctcmpHsmcrcatiirrapiadprsmiaD
vitx.vnde:
yiri
ja>,gutimni
& dolj/i
non dimdmbunt
aiii p4Pi. Pul.f^.d.
Et illud:
l{aptHifi
e Tndnia n.utarct coriilm.
Hiftoria libri
^^P-^t-^^'
Regum
3c
Paralipom. prupiictiJt
mixta
cft,quia
&
pro-
phetia hiftorioecopulata,deliberatione
vrbis,de intcritii
Anyri; ,dereuerfionefolis,
& dc annis
Ezechieadditis'
*
Procopius.
Exhisdc*
nionftrarurvitam non fati
necefiiltatcclaudi.fcd a Deo
quibus
nouit
ipfe
rationi-
bus,autin
lucom
educedo,
aut
tempora
mctiendo aut
pro
voluntatc
deniq^
setatis
exrrcmum
producendo,de
i.<l.
t
placuifli^.quianon
pcticrat
ampliores
annosvitz.
C Et
ijnod
bonum.
Idolapa-
tris fui deflruxit,
oftia do-
musdomini
qiixillcclau-
ferat
aperuit
:
ferpentcm
ncum quem
in Gab::oa
ludxi adoraoant cominuir,
& in ventum
fparfit.
d
Etj^i^Mif.Fleuitquiamo-
Bricbatur fincfilijs,
&
pro-
miffionem
patrib.fuis
fafla
timebarpcrituram pro pec-
catisfuis: dc
quaadDauid:
Cum dotrnieris cum
patrib.
tuis
f Knulqiamrxtrrt mcdiam
pattem atrij.
finiri : cCi folas vita
noftV^
c
cliias
flcrumasrno.Etfaaumcft verbum do-
temporadimefus,iam
iam
;_;.j,/.: _ j: ,,_ I _ i 1- 1
-
^
moiuu
ros,
ficut Ezfchiam
non excitare tantum & rc
crcarc
,
fcd extinctos etiani
in vitam rcuocarc valeat.
g
H>i.ak erntihitrit
figniitft
a domino
(jui.i fef.it
dominus ver
bitm hoc
qiicd loquutns.prcfQV!''
mini ad 1/aiam dicens : Vade&dic Ezcchix
a
^Cuius promirtioneni
di-lideras.
opera
leilaiis . t^i
rn:m rcc>um licutDauid
patcr
ciiis.
Hxc dicit dominus Deus Dauid
patris
tui
IQ^ijambuliRi
in veiitate & m
coidepetfeflo.
b
TQuia
fleiiifti fletu m,ii;"o.
Audim orationem
tuam,
& vidi
t
lachrymas
tuas.Eccc
ego
adijciam
fuper
dies tuos
quin-
TCi;
0$ non
pi-.iulafti. Ilnruffrregnilecuntas promittitur.
decim
annos,
& demanu
rcgis Afl[yriorum
cruam
te,
&
ciuitatemiitam,
Sc
protcgam
Tludsifemperqujtriintiignum.
lachvymam
ftifcitabafementuumquod fgre-
g cam .. Hoc autcm tibi crit fcnuma domi-
5
dtetur de tumbis
tuis,
&
pomm
illHdfuperthronum IJraclinfem
fiterrumi,&
erit mihi
infijium,
&
ego
eto illi in
patrern
.
Alij
afteruntctiam fanclos mor
tc
terrcripro
incertitudinc
iudicij.Notandum autcm,
quod
dics mortis non nc-
ceffitate
finguli? prxfcita
fit.fcd voliJtatc Dci &
igno
tis mortalib. caufis vci vi-
uat
aliquis
vel moritatur
,
prifertimcum
nunc ftatu-
ta mortis ncccfiitas diftcratur &
poft
mortcm
plurimos
rcfulicitatos
legamus.
e Etfnciiim dt verbum
c/o?wJH/.Prcpoftcro
ordinchic refcr
tUr
hiftoria.qua:
in
Rcgu volutninccSfcqiicntiuslcgitur.
f tice
cgi) iifuamjuprrdiis.
Secundum
quod
vifum cft.
In
prcfcientiaenim inqua
& hi anni
crant,nihil additu
cft .
I*r?fcicl>atcnim Dcus,
cum
quidcm vfque
ad mor-
tcminfirmitateanimi
affligcndum,
fed
oratione&
poc-
nitentiaconualiturum.
Dicuntquidam quodmalevi-
Hcndo,n6
mcreatur
quis
ad vits fux tcrminu
pcrucnirc,
vcl
no
quia
fecit dominus vcrbum hoc
quod
lo-
quutus
cft : Ecce
cgo
rcucrti faciam vm- 6
bram lincarum
,
per quas
defcendcrat in
a
^
A dfcima cnim hora in
primara , &
pcn^^duplicafus
eft dics
horologio
Achaz in fble retrorfum deccm
lineis : & reucrfus cft fol deccm Uncis
pcr
a
TLXX.ctatio;fcd hoc
mclius, ]uia ptxteiita
iiarrat
dr l^eneficio
ajcns gtatias.
gradus quos
defcenderat .
Scriptuia
Ezc-
chia:rcgisluda,ciima:grotaflct6<rconualui(^
tisfciliccttCmporis
dc fmu tium.
ri,
vtquomodo
fol reucrti-
turadexordium fui.ita Pze E
chicvita adcitolutosrcdcat
annos.Nobis
quoq-,
in Heb
doadc &
Ogdoadc
viuenti-
bus
poft
rcfurrcftionem
Chri uirc
fpatia protelStur;
4
Auguftinus.
Cimi Ifa-
^'^- Je mi
ias duas
prophetias.fibi
co-
"'"'''' ^^"^
trarias cadcm ora
protulif- /."g'"'*
fet, neccfle eratutalrcram
qu^
facienda
cfTct,
figni
oftcnfione
firmaret
. Vndc
ut rcx
quoddicebaturindu
bitantcr
crederct,folis
in oc
tum ab occafu
per
dcccm
horas,cursu
rccidiuo Dcus
tramite,rctorqiict, qnate-
nusinde ucluri iriane iteru
fcftinare
inciperct
, qui
dici totius
exccptis
duabus horis
fpatiumconfummaflTct.
Per
quasduashoras
utmiiUi
2Bftimant,ccleri
curfus de occafu in ortum reucrtitur, ut
'"
dics
integra
rurfum fine interucniente noftc in ortu in"
nouaretur,
ut fcilicct dics duos etiam in hac uicc in una
luccconcluderet .
Quomodo
& fublefu filioNunin
illopr^dido
bellomoram feciflxrt indubitanter & ha
uiceluna reucrti minime dubitatur
, quatenus
ne
quic- f
quam utprediximus
in
cyclorum
curfibus,
comubare-
tur. Vndcinhacreucrfioncconucnitfolenonmutaflc^
^
fcd fuo
NICOLAVS DE LYRA.
j^
dominum. vt oraret
ftcretius
&deuotius
, &non
impediretur
ab
ajlifi^ntihus.
i
Obfccro dominc mcmcnto
qu^
fo
quomodo
ambu
laucrim coram ic in ucritatc & in
corde,&c.
Uoc non dixtt
Ad
ladantiamjed ma^^ts adgrtniarum aciionem.rccognofcens quod
bocpritfJ'utx
bonitate
diuirut,ut Jic gralus
d(
pr^cedentibui,vl-
teriorem
iratiam
impetraret.

Etfaftumcft ucrbum dominiadlfaiamdicens.

Hif
tonfti^ueitier denuNciatur
eiusfaxitas,
&
patet
Ittera
vftjucibi.
3 Eccc
cgo adijciam fupcr
dics tnos .
quos
iam
per-
Jecihi.
4
Qiindccim annos de manu
regis AflyriorQeruam
^t^Cijtajuit
prophttia prxaeiiinutionii,qiiji elt,iji4andofit
reue
Imio
propheix
alicuius
futuri:pfvul
tfl in
diffofuionc
diuina et eius
ptxfutntia : & h^c
infallibiliter impleiur quia
ditiina
pr.tfcicutia
t(i
'mrnutahilis.prophctia
auttm
fupra pofita ijua
(iiJrir.-Moricris
til,&
tiOnumcs.fuitprophetia
comniinationis
qtix
clt
quando
re
uelutur
aUi^uid futurum ,
non
prout
elt in mente diuina
, fed prout
tsi in
caufisinfirioribus
: &
Jic
erat de
infirmitate
Ei^chi^
,
</f
eratirsurabiUsptr
naturam
,
non tnmen
per
hoc cxcludebatur di-
uina
yirtMtt euraretur & idco lalis
prophvtia
non
Jeinpcr
im-
pletuT.
S
Hoc
5
Hoc autcm tibi crit
fignum
a
dominoquia
facict do
minus uerbum hoc,&C.
Hic
confcquemer
datm
iignum
mirabi
le adionfirmationcm
di8ieprvpheiif,que
erat
predefiinationis,cur/t
dicttur in
pcrfona
domini.
6 Ecce
ego
reuerti faciam umbram linearum
pcr qua$
defccnderatin
horologio
Achaz,&c.
Etl}ocpatet,quoctit^
liid
hurologium eratadjolem
ad
cognofcendum
horas
dieiper
ym-
bram,&
ditunt
aliqui,quod
du linee
faciebant
vnatn horam:&
fe
cundnm hoc illa dies
anifitialis fuit augrnentata
deccm hotis tan-
tum.f.quinque
horis in
ingrfffujolis verjnt
orientem &
quinque
ho
ris rcdeundo ad locitm vbi
inceperat retrocejfio
.
.aUj
vero dicunt,
&conueniens
vidttur,quod qneHbet
linea
Jncitbat
vna horani-.C^
fic
illa dies artificijlis
fuit angfnentata viginti
horis ,
decem retro-
cedendoadoricmrn
, & dccem redcundoad tocim
priflinim,
&
fit
>Ua dies
anifitialisfuit triginta
duarum horariirr/.quta
ametjuM
fol
rctrocederet,
habuerat dcctm horas
,
&
pofiea pcr retrocejjum
&regreJf!oncmvigihti:&tandem
duas habuit
fole
tendenie ad
occafum.
Ethec videtur
opinio Uionifii
i
epifiola
ad
Voiicarpi-m,
rbi
ioquens
dc
iftj
retroceJJioneftilis , dieitfidSnlctm
deiima ho>a
ejfct Deoprticipiente repedauit
ad orietHem
alijs
decem horn
difr-
gnutis,
deindt
rurfus
dccim horis
alijsad
occidentem
currentcjoli.:
fed
& refiduis
diei dnahus horii,&c.
7 Scriptura Ezechig rcgis
luda cu
^grotafl^ct^&c.H/c
inter
fonitur
oratio
L\echi.tpro gratiarum
ailionc
acjuaja^iatioac,
&
*
primo^
339
GIoford.&NicolaideLyra 340
t
iomiaum
^
fcd fuoconditori in omni-
A biis natiiialiter
priccpto
cbcdirc. Conucnicntcraut
talc
fignum regi
in mortis
expctftationc pofito,apti(Ti-
mumcuenit,
quod
domi-
fCarebore-nuspcr
folcm
ficritalitcr,
fidiM.
pp
f folcm
congrua diCpcn-
lationc
diipoluit, quoniam
ficutfol in
procinftu
occa-
fus
fuipofitus.indiciinitiii
rcducitur,
ficrexin mortis
cxpcftationc
conftitutus,
quafi
ad
incipictis vitSEgau
diarcuocatur.
Tantuquo
que remporis,idcft,quindc
t
rl)!
^''^^ annos dominus addi-
t
Habitatio,
dit,quatcnusnafciturus
tuc
,vel tempus fiYms
confumpto
illo tcm-
mcuai.
porcrcgnum
dcfunfti
pa-
^
tris valeret
gubernare.
a
Ego
//x.Cum Deus Eze
chiiE fine labore vidoriam
dedi(ret,ncc
ille ci
codignas
gratias
rcddidiflet,
infirmi-
tatccoadtus laudes
pcrfol-
t nfume/.
uit,quas
in
profperitate
ne-
glcxit,
&
poftquamconua-
luit, qu
in
anguftia cogita
uerat
, dictt:go
dixi in dmi-
dio. Sanfti
implcntdicsfuos
fandos :
Abraha,
mortuus
eft
plenus
dicrum fcnedutc
bona,
pcccatorcsindirai-
dio dicrum moriuntur.
b In dirnidto dierum meomm .

TDifj-erando. 1In.in?n1ia.
(et de infirmit.uc iiia.
Ego
dixi: t In dimidio
a
IQji^
non
complcbo
numciuiu^nnjiur.i incorum licui
pa'rc&
v,\r\.
b flifllv-ta
'^nxpoita:
"icri,
dicium meorum
,
vadam ad
portas
t infcri.
a
tAdomino.
b
5 Ob(upeibuminilii
ablaium.
e 5"
Apa
I nio.
non dimidiabfit dics fuos
, D
quiano implcntopcravir-
ti
tutum.nccpoenitcndocmc
"^-
dantdclidU.
_
|.';"'|
C
.^dpiiitaiir.fni. Qj'jt'ii<i. ^[f
vbi coll ituta cft domus om
t
Qua:riiii
refiduum annorum mcorum.
Di-
^
^h
''
r
"''
^"^'^
aducntum
a
f
Uamnaiusapuiii.itiiot.
b
^Beatitudine.
4
^>nilul.
j ^
.
c^fsanftorum.
5
d
ii"Jcf/..Qiiidam
codiccs
xirNonvidcbotDeumin terra
viucntium,
6
habcnt,
quicuit gcncmtio

fTimct.neafpiciatcom
'anifl $ Dci, & h b tet in
rc^iuie,
Oe Df um idMt. mca
, qUOd
& HlCrOnVm.
b I^ChiiUum iiobi
prcmiiruiii
, verum homine'.' _i;^ .i^^ ,., rt..' . J^
&mumocum. c
fipfnmchrifiura aliquando
tranduiit , dccc-
veinuemiibetiuHum.
ptus ambiguitatc
vcrbi
,
&
t
ini. ; Vci :
Qu^ietisgeneratio
ablata eft, vt fic
iiicipiat
veilu.
b
^ Kiliori.m c 'Milii.
b
d non
alpiciam
homine
vltra,
&: habitatdrem 7
poftcacorrcxi
I. c
Lliiaft
tabernacula
pafln-.Vk
t
quietis.
t Gencratio mca ablata
cft,&:t
con-

-
Plicjta fii
p^-neratio iiica,nc extcndaiur in
polle.cs.
uoluta elta
mc,
quafi
tabernacula
paftorum.
a
f Ante
icmpus.
b
^TelaimptTfcfla
Pra^^cila cftueluta texcnte uitamea: tdum
a
Hn
iuueiitute. b T Cicebam.
tMorc infirnii,
qui
finiii vcl muiaii
fperat
tnlirmi-
tatcm (iiam niut.iii
n.-tcmpon.
adhuc ordirer fuccidit me : de mane
vfcj;
ad
a
f O dominc. b lEt de
nofle,
fpera. vfqur
ad ir.a.
i.iit.ut
lob
qa
iii die exiicftalvit noAcin & eeonuerro.vtaiixius.
vefpera
t finics
me,
(perabam vfi^j
ad
mane,
a ISed. b
fOmnipotens.
c
^Omnia
ccmroinuen<i d

Nonfolum carnes.
e
Tsufpenliue
dicit;
Qjali
aui mane
^
aut
velpfte
dil is mihi rtnem.
quafi
lco fic contriuit oia ofia mea. De mane
a
fHocdicebam. b TAdmai-mcla.
initjViefcam
percipiat.
rum,&c. 4 Ifichius Prxfcn
'-^
8
tifxculoquafi
rabcrnaculo
^
'
9 vtimur. Siccnim
Ifaiasap-
10
pellauitdiccns.QLiicuirgo-
ncratio mca. ablata & con-
1 1 uolutacft
arnequafitabcr-
1
a
naculum
paftorum
. Non
^'
crgo
tranfitunivel dcciir-*
fum eius
ignoramus,diui-
tias
congregantcs
,
vel do

mos
a;diricantes,
fed
quem-
admodum Paulus aitinte-
damusquia tcmpus
brcue
eft
,
vt ementcs ficut non
ementes fimus.
f vfcT;
ad
ueljiera
finics
me,
ficuc t
pullus
hirun-
vndc. Viri
impij
& dolofi
non
f
Sicittpullu!
himndinisy&c, ,
it Thcodoretus . Leua-
,,
tusnjorbo
& rcftitutusvi-
tx,ait imitaturum fe
auiculas,&
lcmper
Dci laudes can-
taturum.
^ B^fpondebit
NICOLAVS DE
LYRA.
^1^'trHm
autem
ifla diesfuh ET^echiafueritma
ior
quam
tila
<jux prolongata
fuerit
temporc
lojue
di3um luti
lo/ue cap.
i o.

primo
pTicmittitur
tituluscum dicitur : Scri-
ptura
,&c.fecunddtra8atur,cum
dicitur :
Ego
dixi. Et diuiditur in duas
partes,(]uiapri
nio
E^^^echias
recolit anxietatem animi in
fjua
Dluifio.
fucrat.fccundb
bonum
quod
Deus
fibipcr IJa-
iampromiferat,'bi:Tu
autem
eruiJii.Ctrca
pri
rnum
dicit.
I
In dimidio dierum meorum. Tunc
tnim
E\echias
erat in
trigefmonono
anno
pitie
fuie
. Quod fic
patet,(juia quario I{egum
decimdoBauo.a.dicitur
quod E^liechias
erat vi
gintiquinque
atinonim,
quando regnare capit^
&
vigintinouem
annis
regnauit
, fimtd
iun-
{llfaciunt quinquagintaquatuor
annos,
a
qui-
tus
/i fubtrahantur quindccim,quibus regna-^
uit
poSi
iiifirmitatem ijlam ,
remanent
trtgin-
tanouem , &
fic
crat in
trigeftmo
anno
quando
infirmatus fuit
:
quod
efi
quaft
mc-
dium yittt hominis
fecundum curfum
na-.
tur.
X
Vadam ad
portas
inferi . / Hebr^o
habetur S)KK>
Jcol ,
quoi altquando accipitur
pro foffa
vel
jepulchro
, &ftc accipitur quan-
tum ad
corpus E^chix. .Aliquando
autern ac
cipiturpro inferno , &
ftc accipitur quanlum
ad animam eius:
^ccipiendo
tamen
infernum
pro
limbo
patrum,
&ideo non dicitur hic ad
ininfernum,led
ad
portas inferi, quialimbus
ille
afandis
dicitur
ejje
in
parte fuperiori
in-
^
ferni.
3 Quarfiuirefiduumannorummco-
tttm,(yc.ideji mecum
ctnfidirabam, quotan'
nis
pojfem
viuere
per
naturam.
4
Dixi.
4
Dixi. jiudito verbo
Ifaia: morierif .
tu,&c.
y
Non vidcbo dominum .
idejl
te
plum
domini.
6
In tcrra viucntium .
mteremnes;
uentes.t\on
afpiciam
homine
vltra,&C
in
pr.ffenti
vitJ.
7
Et
habitatorem
quictis
.
idefi
poptt-
lum
regni
rnet babitamtm in
pace
mortuo
Senvacherib : hoc dicebat
ET^cchias
,
quia
iam
Ifaias fibidixerat hoc atite ruinam Sen-
nacherib & liberationem ciuitatis
,&
pa--
puliy
vt
patet capit. pt^cedenti
:
&ideo
gra-
ueeratE^^echiteUludbotiumtempus
non vi-
dere.
8 Gencratio mea ablata eft .
idcjl
non
habeo
filium mibt
fuccedentern
in
regno ,
&
hoc
conjonat
diSo
Hjib.
9al.fupra pofito, quod
non htibebat adhuc
fiiium,
9
Etconuoluta cft ame. neextendmr
vlira
per genc'
aiiones
fnturas, fiiutp.%lLth,n
plicatifm
nonextenditur.
10
Quafitabcrnaculapaftorum.SMoi
quatido t}iutant,(ocurn
deponunti^ pUcant
ad
atibi
portandum
11
Prxcifa cft vclut a tcxcntc vita
mcardum adhucordircr fucci Ju mc :
dc mane
vlque
ad
vcfpcram
fiiiics
mc,
fpcrabam vfquc
ad
nianc,quaiilfo DC
contriuit omnia ofla mca. Dcnunc \lf
quc vcipcram,(Scc..'a<-//
tn nicato
/ rjteljus
fui
.
Jicut
tela
aLiquando Jiinditur
a texeule
,
dim efl adhuc in
ficri.
12
Sicutpullushirundinis
ficclama-
bo.
clamansftopajin rciipj
^ Figura fecundum fecundam opinionem ,
in
qua qu^libct lineafedt
vnamboram.
Mcditajor
34'
Ifak
Cap.XXXVlIl. 342
4
A
:rc
ice-
a
l{efpondibit
lnihK
Qiiod
erraiii
emcn
dabo,tueftofideiuf
for &
piotcdcr.^^o
ejleiiim
voUmis requc
curtentisjed
Dei
tnl^e-
rentii.
4
b Ctim
/p/f.Hcc
mi
hiiufie.q.d.nihilre
b
TAd
Dcum. 3 Ttn domino. b
fGimita
cempunAui.
clinis,{icclamabo:meditaborvtcolumba.
Atcenuatifunt i
a ifAddominuai:vndeauxilium. b
fViolentiam rniirmitjtis vltra j
^ ^ , , , ^^/iiescorpoiis
c
1i'lus>jM,->nipoffijntmerua.
oculimci
"-=
t
rcfpondc pro
me :
quid
dicam
,
t auc
cjuid refp<
T Velfecenm.
^r AlijRcputabo. j
^Etiam
inSdcles
mihicum
ipfe
fcceiit ? t
Recogitabo
tibi dmnes annos
a f
De ftatu humana: vita:
philofoj.hatar
iam fecurus.
ftfnere^&fpsQTfor
d
mcosin
amaiitudineanimiEme^.
pominerjicviuitur,
teuicxorarequife
a
f Fiagilis^
caduca viia & mifetiis plena.vt
(cilicet facile cadat.
b
tSeueritate IU3, &
culpa
inea. c
^mc. d
TMiferirordia.
citquodvoluit.
fi^intaIibusvitafpirituspiei:Corripies,mectviuificabis
1 tufis fubu(
C
\eCOgitabo.QnOa fsalutem&vitamdando.
a
fPercufloenimAdyiiopaxeratinpopuIo.
I I
qUlbUS fan
h
Suprr -vulnus eius. D
AiuntHebrei.-f
Sin t Sum.
vlcus
fonare non '^'^""
vuinus.-quodAqui'""'*
ia &
Symmacus
morbum
.regium ^^j,.,j,^j.
mterpretati funt :
hi,&iicq4
7 Ali; , non vlcus fed lixu.
8
apoftema
fufpicati
9 funt,quiiuxtaarte
medicorum
ficcio-
ribus ficis & con-
10 tufis
fubueniatur.
ics in fu
prxtciitumcftnon
adiuuatfuftinente.
Vndefinltacil
Epi-
curi fentcntia
,qui
allerit recordatio-
ne
prsferitoru
bo-
Borum mala
prx-
c
frntia
mitigari.
B
merccceinpaccamaritudomeaamariflima.
Tuautem
^^
perficiemcutispro-
i f
Coitigendo.
i Perflagella.
b TModo
in infetno
prsfentis
vit vel futuii.
^^
UOCltUr ; nCC
(pcr-
^.
c
TNememineris.
14 nendamede mcdi-
Eccl.jS.ai
cruifli animam mcam
,
ut non
pcriret ,
proiecifli poft
ter-
1
5
cinam
,
cu-ii Dcus
a
^Velfenfumtuumvclineuni.
b T Nicgo afpiceiem.ea,
fed tuaiu mifericoidiam l6
feCCritCam.
t
h
.^
. c;RTobifemeIdatn.t!. ^
BafiliuS.Omne
in
regulis
ft,-
gumtuumomniapeccatamea.
^uianonmrernusconii- 17 incolumitatis fux
'"*
difputa.
3 In infeino
autemquis
confitebitur tibi! fLauaando. b
^^Diabolu.
fDCmhahprprn ma
'"
'ffrog.
tebiturtibi,nequcmorsIaudabit te:nonexped:abuntqui
18
nibusmedi
"'"""'
a
^Quiomninodaranati.
b l^ Infcrni. c
Tfilij libeiationem
quidi.it: Egofumvia
Tcriias St
vita. d
rNuncpiotcftione
tua.
dcfccndunt in lacum ucritatem tuam . Viuens
uiucnsipfe
a
5^In
fuiura
leqiuc. f
Laudando. b
^Libeiitus abholl
busgiatias ago.
C TH'^""*
" Pauid.
a I^IIlis quos poll genuit, quia
lunc non faabrbat tilios.
f
Cultum verz
leligionis.
^b
l^Ergo,
_
e
^AbAITyiio
a raorteanimc.
icorum,

plane
iumetorum
fimile fit .
Omnes
19
autcmpcnitusquae
30
abillisproficilcun-
2i
tur,vtiUtatcsfuge-
22
re, liominum eft
j.m
b
fOiibolus.
""
""D"'" .
.
. I
s 1

_ O _ I II-..
d In amaritudtne ani
wx.q.d.Ethietiam
in amaritudinc,
qa
prarfens
tribulatio
nihilbonipra:tcriti
icntit.&fcmpcrhu
confitcbiturtibi,ficut& egohodie: patcrfilijsnotamfa
mana
fgUcitas
ali-
g

"
. .,.*.., r ....
quibus
afpergitur
auerfis.
j< Bcrnard.Olim
prasdidum
eft
,
&
nunctcmpusimple
tionis
aducnitjEccc
in
pace
mea amari
tudo amarifiima.
Amarapriusinnc-
taplafmarcntfupcr
vulnus
cius,6^ranarctur.
EtdixitEze-
*^
porisfui,quamre-
cemartyrunijama-
" *
,
^(iifionPioteion.Amecnimhicdirtafuni.iuamdef3nitate&ontioneprcefreiupt.
cupcrauerat,
iUi ac
riormconflictulK
chils :
Quoderitfic;num,quiaafccndamindomumdo-
ccptam tuUt.fcd ad
rx"
-
n c

r o n./ t
^^ valdein fuafcntcn
cietucritatcmtuam.
Dominclaiuummctac,&
Plalmos
14
tia
pcruicatiu.
Eze-
a
fEgo
8c
populus
meus.laudant
vfque
ho die ludii ; & fi non
ptofit
illis. 2
J chiaS mafTam ficO-
noflros cantlbimus cundisdicbusuitrEnoftr^in dSmo
\l qrm^^^p^JLciSuam
^Coide,
a
rFimulistegis.
b <r Vt Dci miiabilior eiret
potentia
: Motbo enim
legio
Te cundum
f^n't t'^ C
Jymniackainlabonbat,
cuinocent
omniadulciavcliaAa.vt
aiuot,velguftata.
lamtatlS lUX CauS^
domini. Et
iufTitlfaias,
ut toUerent mafTam
dcficis,
&ca-
^^
fuiflearbitratuseft,
a
TDominoinfliaum:noncorpus
totum. IlCqUC
laiUtCm COC
mini?
manuncinmorib.
domcfticorum.
c Qwa onj/mi?/yco^/Fjf6ifr. Slncfincdamnati.ncquc
in inferno
poenitentia agunt, neq;
laudes Deo rcferunt.
f Fiucns
viueiist&c.lion infernus vel mors.
g Taterfilijs.
vndc:
interroga patrem
tufl &annun.&c
h
Super
Dcigloria, ctqdfi-
/
coscrcaflct,gratia-
ru aftione adducit.
J<
Procopius
. Cum miraculum cdcrc ftatuiflct
Dcus,
ficdm iUi
,
qua;
vulncrum dolorem
augeremaxime
Ib-
let,
inremediumtradidit,quopcdevtens,intcmpluin
poftea
afcenderc valeat
profitetur.
# Cap. F
NICOLAVS DE LYRA.
I Mcditabor. i
gewji7>Hj
OT/r.
z Vtcoiumba^
qn* hahetgemi
um
pro
cantu.
}
Attenuati funtocuU mci
, &LC.quia
exdiutim attentione
oiulorum ad
aliquid
debilititur virtiis
vt/iiia.
4
Domine
vimpatior.
ratione
infirmttatis
ad mortemme
ducentis.
5
Refpondcpro
mc. Sic
efi
in
Hebrxo, Cf in libris correBis.
quaft
dicat non
pojjum mortemeuadere,nt[i negotium
meum acci-
piasfuperte.
6
Quiddicam.
cretfronweo.
7 Aut
quid rcfpondebit./Jft.^^/Mj
luto
qttaft
dicatnon ha
beo de
faciisfuis contendcre.
8 Cum
ipfe
fcccrit.wc creando. Fel aliter:Q\.\m
ipfe
fcce-
rit: hanc
infirmitatem , fuo iuHo iudicio mioi
infercndo fro
dcliciis
mas: & idto non habco
nift
illa
refcrre
humiliter coram
ipjo.ideo
'ubditur:
Recogitabo,5f
c.
9 Dominc fi
{ic,6cc.vt.f.conflitutus ftm
in tali
anguflia.
' o
Corripics mc.i.corripias,ita quod
hxc
infirmitas nonfit
mi
hi ad
mortem,fed
ad correHionem,
t
Et viuificabis tnei.viuifices,lkbri
etiim
nonhabentopta
tiiium,fed
loco eius vtuntur
futuro
indicattui.
I
Ecce in
pacc/. tempore pacis
mihi annuntiatx
per ifaiam
.fuptr deietiionc Sennacherib
deprnpinquo futura.
'j Amaritudo mca amariflO[ma.'.<jMWrtt(fo mortismihi
iiminenus,nifi
tu iuues me valde
angmentabitur,eo quodper
mor-
tempfiuabor
ab
affecutione
&beneficio
diHipacis.
14 Tu au tcm. Hic
confequenter ET^cchias
recolit beneficium
a
I^^ofibiprttfiuum de
prolongatione
fux vitx,dicit. Tu aute crui
iii
animam mcam. ideft
vitam meam,
1;
Vtnonpcrirct.pcwo^cw.
1 6
ProicciUi
poft tergum
,
&c.
qnafi
nolens ca videream-
filiits ad
puniendum:&ltc
yiuiftcajii me,nonfolum corporatiterfed
"'!!'>
fltruualiter.
17 Qiiia
17 Quia
non infcrnus confitcbitur tibi. Pofl morteenim
notthabttlocum
confeljio peccatorum.
iS Non
expedlabunt,&c./.in/cr
damnatorum.
1
9
Vcritatem tuam.
idtfi effc8um
tu<e veritatis
quapromift'
fit falutem
humano
generi pcr
Cbriflum ,
quia
non eduxit illos
qui
ibi dctinebantur.
2 o Viucns viuens
ipfc,&c.
ad
confefflonem
enim
peccati
re-
quiritur
vita
prxftns,quia
nun habet
locumpofl mortem,vt
diHum
eil.^d
confeffionem
laudis
requiriturvitagratiie,quia nonefifpe-
ciofa
laus in aure
peccatoris,
Ecch
5
.b.ideo
duplicatur ly
viuens.
11 Sicut &
ego
hodie.
confitebor
vtroque
modo . Fecit eiiim
hanc
orationepofi conualefcentiam deinfirmitate,vtprfdiiium efl,
2 2 Pater.
fcdicet quicunque
de
populo Ifrael.
23 Y\\\)S.lciicetfuis.
24
Nota
facict,&c. quafanafli
mcficut
dixifliper Ifaiam,
&
hoc narrjbunt
patres filijs fuis adgloriam
tuam. Et
quia ET^chias
femper iiidigebat
diHino auxilio
etiampoiJanaiioncm,ideoconclii
ditinfine.
2
5
Domine faluum mefac.
quia
ex te
pendei falus corpc-^
ris mei &animx.
26 Cundtisdicbus.'.
inaliqua parte
duorum
fingulorum
.
27
In domo domini. vbi
cfl
locus
dcputatus
orationi, &fic
oralio cxtern
paribus efl
magis
exaudibilis ibi
quam
alibi.
28 Et iufiit.
Hicpomtur
executio
fanationis E7^chix,quetame
ordine
tlpotisprcccjjit
oratione
pr^diciam,vt
patet
expreccdentib.
& ctiam
exfequentibus.
Dicit
igitut:
Et iuflit Ifaias Vt toUercC
maflam dc
ficis,&c.
Dicunt
aliqui &fatis apparenter.qmd
em
plajirum
de ficis
de
naturafna
erat
aggrauatiuum
illius
infirmita-
tis,&
ideo
iuffit propheta apponi. vtfanatio
mirabilior
appareret.
29
Et dixit,&C.
Ifiud
refertur
ad illud
quod ponicur fupra.
H c
autem tibi
eritfignum,vbi propheta refpondet
ad
quxlitonem E'3^-
chix
hicmotam.Scriptura
enim
facra
non
frmper obfcruat
ordimm
temporis
,
fedfrequenterprius
diHa
velfaiiaponeriusfiribuntuT,
&econuerfo.
ADDI-
343
Glof
ord. &Nicolal
de
Ly
ra
A D D I T I O I.
5
8. vii dicitur in
foHU
. Hic
confcqucntcr
datur
Jncap
Cgnum
mirabile.
Z.j(xr commitnis
expofttio
doaorumfanaornm
ctrca
bocjtgntm
faaim E\echi
fit conformis
huic
quod exponiturtn ponilla^mul
ia tamen occurrunt
in hoc maxim-t admiralione
digna,proHt
in ad~
tlitionc
ftsper ^.l{eg.20.cap.
vbidehoc eodem
figno ftmiliter
tra-
Halurfuit largt:
oftenfum.
vnde
ad
prxdiHas
aimirationes tullvn^
das,&ai
veritatem
literxprout plant-fonat profequendamjalna
femper fanHorum
autoritate &
abfque ali<]ua
temeraria
ajfcriio-
ne,hoc fitnum
aliler videtur
exponendum, prout
ibidem
plancfuit
declaratum.yideibi.
A D D I T I O II.
Jneod.cap.vbidiciturinpo^illa.Etdixit
Ezcchias.
Licetfrequenter
in
facra foiptura nonjcruetur ordotemporis.
vt dicitur in
poflilltt,tamen
quod cjuxfiio
iam determinata
&faiif-
faHaflatimfine
medio itcretur , r.on recoto me
viai[fc.
vnde de hoc
auod
dicitur hic:Dixit Ezcchm:alitcr
vidcrur
po0c exponi.
^
C A P.
toaoia.
XXXIX.
t^ternpo
re illo.
Superi-
us di-
dueft,
quia
Afaraddo.Sen
nacherib fucccffit,
quiimperabat
Af-
fyrijs,
&
Babylo-
nijs.hicautemquia
Merodach, quimi-
fit nuntios ad Eze-
chiam illo adhuc
viuente,rex
erat Ba
bylonioru.Sedduo
r^na
erant ,
& ilic
pr^erat AflyrijSjhic
Babylonijs.
Ferunt
CAlialiten
tAoridich.
XXXIX.
a
^Afiyrio
inteifeao Ezechra fanato,
N
tempore
illo mifit Merodach Balada
a
TEpifto'a.
filius Baladan rex
Babylonis
libros 6^
munera ad Ezechiam
. Audierat enim
a
fOblationcmrounerum
,&fan:tatis congtatulatione,
cjja:grotaflet
dc^conualuiflet.
Lastatus
cii: autem
fuper
eis
Ezechias,
& often-
a
tSciundum Epiihanium piaEclatam
doniuui
inqua fcpdicban-
tur
corpora rcgum.
b jThelauros
?<
vndiijuc
atomsta multa.
dit eis cc'ilam
aromatum,&:
argcnti,&
auri&odoramen-
ICellaria.
torum&unguentioptimi,
&:omnes
apothecas
fupelle-
dilis fuXjS^T
uniuerfa
qua:
inuenta Tunt in thcfauris
eius.
a f
Rc.x
quelibet
, Hor^i vel Hcbraica confuetudine.
Non fuit uerbum
quod
non oftenderet eis Ezechias in
irtn thefautis luis
344
ijuod
fciendum,quod
vbi nos habemus
hocintcrrogatiutm
,fci!icet. D
Qiiod
erit
fignum?m
Htbro habeturh^c dilio m mah.
Qita
vn
)
modo
ligmfit-at
hoc idcm
quod
in translatioue
hOjirj,fci-
licet
interrogationim
de
ftgno
habendO:Al'0 modo hicc diclio mab
accipitur
comparatiul feu
admiratiui
fti.ut /A;;Quam
dilcda ta
bcrnaculatua:
vti
/ocoquampowiiM)'
hMdiHiomzhC^ eji
fenfusiSunt
valde dileili) vet mirabihter dilcBa. Et
ftniitis diBio,
fcilicitmah&fuhccdemfcnfuponituribi:
Quamdulciafau-

cibus mc\s-&ibi: Quambonum&quamiucundum.eir
in multis
atijS.Fnde
in hoc loco Imc diHto Mah non vidctur
tramfe
renda fub primo fenfu,fcilicct interrogatiuo,fedftib
fecundo ftcjci-
licet.Dixit Ezechias.
Qwdfigmm quod afce/idam
in domuin do
mini, tdeji
quam rmrabitefeu
notabile
fignum efl, quod
datur milH
adhoc
quod afcendjm
in domnm domini .
Etjic
verba
E^^^chix
iti
hoc
tocopofttanon ftgnant quxflioncm
feu pctitionem figni,
cum
iam itlud babuerat ,
fed patius ftgnificant acceptationem ftgni
iarrt
datifcu
admirationc ds
tantoftgno:&fic
lu narrationes
inproprlo
loco
ponuntur.
>
fanitatem &
figni;
magnitudincm
of-t
fcrtur alia occafic
1
fuperbixrquamvt
prudcnsDeicultor
dcbuit vitare
,
nec
'
diuitias
quas
Dco
tribucnte
poffidc-
bat,
alienigenis
mo
ftrare.
Nosquoq;
fecundum
Tropo-
logiam
non debe-
2 mus
iMargaritas
aa
3
te
porcos poncre
,
nec fanftum cani?*
bus
dare.(ii enimfi
delis
eji,jpiritu
abfcoH"
ditnegotia.
Qui
ve-
ro lioc fecert
,
vir-
tus illius enerua-
autem hiftorix cp
irinthciautpsmis.
.
'""^ "--' ...w..
Merodach
patcr
^
do'mo fua,
&in omni
poteftate
fua. Introiuit autem liaias
4
tur,
&peritpoftcri
X7,u...u.^c^r
rophcta
ad Ezechi
rcgem,
& dixit ei:
Quid
dixerut uiri
JS^oVcTn muS
. 1 Duo<,u.t.t.
b
^7J-^;td;teUXa^'^"'"
'''"""";"' bremred.siturmol5;^
ifti,&undeuenerutadtc?EtdixitExechias:Deterralon.
5
hcicm
a
fN6nrticit
d l3'Handura Deum
prol^gno.
b

Q^ac potcnti
fli ma
'" **
Exod.
Tf.t
Indic.j.a.
Nabuchodonofor
fuit, quircgnailla
fubiugata
vniuit.
Veneruntautnun-
C
tij,quiaportentum
infolevidcrant,
&
aftronomi erant,&:
arte fua
cognolce-
re non
poterant.
vc
ncruntergoinleru
falcmvthocapro-
phetis
&
fapicntib.
difcerent. Tradunt
Hcbraei ideo
ajgro-
taflc Ezechia ,
quia
poftinauditam
vi-
doxiadominolau-
einqua
uenerut ad
mejdeBabylonc.Etdixit:Quiduiderut
*^ *
a ^Pmiofa.
in domo
tua? Et dixit Ezechias.Omnia
c^x
in domo mea
a
^Mirabilis.
{untjuidcrunt
. Nonfu it
res,
cjuam
non oftenderim eis in
a
ITuquifectct
ali-nigciias
iruelafli.
thefauris meis. Et dixit ifaias ad Ezechiam : Audi
verbum
% 5^Prxdicit pocnam
fcelcris.
domini
cxcrcituum: Ecce
diesueniet,
& aufereturomnia
qua:indomotaafunt,&quasthefiurizaueruntpatrestui
vfq;
ad diem hac in
Babylone.No reUnquetur quidquam.
des no
cecinerit,
fi-
cutMoyfesfubuerfo
Pharaonc,
&Delbora interfefto
Sirara,&
Anna nato Samucle.vnde
frapilitaiisfuac
com
xnonitus cft
per infirmitatem.Rurfumque poil corporis
fani-
MICOLAVS
DE LYRA.
C A P. XXXIX.
N
temporc
illo.
Toflquam defiripta
eft
ET^echi^
mi
rabilisfanatio,
hic
conjequeler
dtfcribitur
ex hoc con
furgens
elaiio.Etdiuiditurin
duasp&rtes: quiaprimb
_______ hiiiujmodi
ctatio
dejcribitur ,
&
fecundo rcprimiturj
Diuifio.
Introitu autcm .
Circaprimumfciendum, quod Babylonij
circa
curfum Jiderurn
erant intenti . ynde& aflronomia
ibidem
primo
fuit
inuenta, fciticet
in
Chald^a,
cuius
Metropotisefl Babyton,
&
ideoquandoperceperuni
retroceffionem folis pr^diciam
contra cur-
(um naturf,fueruntfolliciti querere qualitcr
hoc accidcrat : &cum
audijjent
hoc
accidiffe
in
fanaiioneET^chie
,
de
conftlio fapientim
rex
Babylonis
mifit tibrosj.literas
ad
ET^cchiam
adfciendim
de re
troceffionefolts mirahili,fecundum quod
dicitur i.
Varat.ir.g.
vbi
dicitur,
quod nuntif regis Babylonis miffi fuerunt
ad
E-:^chiam,vt
interrogarent ipfum deportento qued
acciderat
fupcr
terr.im : &
mifit
b Et in omni
potefta
.
teftta.
Inthefauris
domusdomini,in
quo prxcipue
of-
fcndit. Hoc cnira
non crat
poteflatis
eius.lamtamcnde
valuis iUis
tepli
au-
ri laminas tulcrat.
C In
thtfauYis
e.us.
Tacet dc thcfauris
domini
,
metucns
rcprchendi
,
quod
fcilicct oltcndit eis
quodcunque
haberet
inpotcftatetempli.fcilicetfupdlc-
dilcm
: vnde
infert Ifaias: Audi vcrbum dommi,
&c.
^
Erunt
ntifit
munera in
jtgnum
rcuercntix.
1 LxtZtusctt.,Scc.Lctitiaincptaproccdente
exelationr.cxhoe
quod
tatis rex & tantus & de tam
longinquis partibus
mijifjetjf
bi imntiosfotennes
&munera. vnde
Jiibdiiur.
_
5
Et oftendit
eis,&c.
Dicit
V^.
Sa.
^ nonfotum
olkndit
eis di-
uitias
regnifuiadfuamiaHantiam,fed
ttiam
caquefccretijjime
&
rcucrcntiffimeferuabantur
in
tempto,fcilicctfacram
vnHionem
re-
gum
&
pontiticum,tabuias teflimonij
&
lcgim,qucnon
erant Gcn-
tibus oflendnda,&
hoc notatur
cumjubditur
: Non fuit vcrbu,
&c.f/irfirw'.
In omni
potcftate
fua.
4
Introiuit.H/c
confeqututer
reprimitur
dic!.: clatio
per repre-
henftonem prophet^,cum
dicitur:Qaid
dixcrunt viri
ifti .
\on
qu^ftuit
ex
ignoranfia,quia
totum
eratftbi
a Dto reuelatum ;fed
vt
exrefponJioncE:(echi^conuenientiusarguereteum.
5
De
teni,8iC.q.d.hovmI}ifuit
ad
magnm gloriam:&
ideo
oflendi
eis totius re<ini magnificentiam.
6 Ecce dies venict,& aufcrcnt.&c.7/?^/Jf coptetu,qmnio
T^abui
ho-
'
M0ll.ALJTE1{. rcgcBabr^lonis,quimifitnuntios&litcras.idEzcchia:ex
1
1 In
tempore
illo
mifit
Merodach
BaladanfiliuSj&c.Vcr
illum
qua
miffione Ezcchias licct cflet bcnus & iadus ,
tn tuic
r^cra
1
mvanam
34y
Kaix C;
^
a Et erunt ennuchi.Ti3.diint
A HebrJei hoc
impletum
cfle
in Daniel & eius
fociis, qui
capto
loakim filio
lofuc,
a
cum fuo
populo
funt
capti
&in
Babylonem
dudli
,
&
cunuchizati vel euirati,
no
tamen
putandum quod
eu
nuchi fucrint
corporc,
fed
34^
ap.
XL.
a
f
Caius fententia eft firma.
dicitdominus.Etdefilijstuis,quiexibuntde i
afDeftniinetuo.
tc^quos genueris
toIIent.Et
erunt eunuchi in
... .
,
. afluftus.
palatio legis Babylonis.
Et dixit
Ezechias ad 2
arluftuni. tElt.
Ifaiam: Bonum verbum domini
quod
locu-
,
,
n_ 1
aTAbAflytijs.
btR.eIigioni$.
mcntc,(icntqmjecalirauaht
b tus eft. Et dixit : Fiat taiitum
pax
&
veiitas iu
3 captiuitatis
in filios incfdif tmtu
propterrcgmmcclorunu
diebusmeis.
fegaudebat,fed voUmtati
"
b
Futtantumpax.Dchmt
dominiobuiare non
pote-
peccatumfuumcuDau.d
rat, &ideo
mandataeius
confitcn , & iram Dei remoucre a
poflcris,
aut
compati
g
qnanimitcr
accipiebat
vt feruulus .
inpalatio r.^^is , vth.ibetur
Danid.i.
"
"
2 Et dixit
Ezcchias.Pfi?;r enim
defua elatione,C$ftc
accepta
OimMoyfcquidicit: Di. D
mtiteeis
hancnoxam,
aut dek
Exod.j.
nte de
libro
quemfcriprt/ii. Qi
quia
non fccit
,
propterea
non
refpondetei
, fed
con-
uecfusadpopulum dicit.
Confolamini,&c.
*
Ambrofius. Non
vtiqj
^"''r
iuftusEzechias xrumnam
fabeS*"
NICOLAVS DE LYRA.
^Vabuchodonofor
rex
Babybnis ternpore
Stdcchu in
Babylonem
tr.mjiulit
dc
Icmfalsm quidq4derat ibipretiofum ,
vt babetur
4.
I^e^^iimvlt.
iEt
defilijstuisquicxibuntdc ta
hocfultimpletuminDa^
viele &
foctjs
eins
,
^uifutnm dtfcmne
regis
lud^e , &du^i in
Bibylontmtepnre
!oakm,& ihintitriti &
eruiiii,
14
pofient
slare
M
i{^^
L j T
{{.
.
invanam3loriamelcuatus,%n2turdiaboIus,qui
mittit
adularoreijdhomincm
vinuoriim. cx
quorum
adula-
tionc in
gloriam crigir
ur.Pcr hoc aurcm
quod
Ezcchias
g
odendit cisthcfauros
fuos, &
quxcuuque habuitpretio
""^ '
C A ?7
uit
domnifementiamfnperfc
&fuper
regnimfuum.-propter quod
pena
ifta nonfuit
ddata
vfqite
ad
tempus lual^m
regis
&Sedechie.
quod poflquamfibidiSumfuitper
ljaiam,refpondit.
3
Fiattantumpax. recognifcendoinbccbeneficiumdiiiinum
deprxdiH-cpcsnx
dilatione.
C A P. X L.
Onjolcnmi. q.d. Quia
rcxveftcrnoncom
patiturvobis,con-
folamini Chriflo.Poteftad
Gcntes refcrri, de
quib.
do
minuspcrZachariam. Ego
ccngregabo populnm onentis, et
erunt viibi in
populum , (^
ego
croillisin Deum.
'^
Procopius. Quifuntifti
confolatorcsrlpfinimirum
qui
cofoiatorcm
fpiritum
habetcs, iftaaSaluatorc au
dicrunt.
Ego rogabo patrem
meum, &alium
paraclctum
da
:tt-
bit vobis.
Qni ergo parade-
"
'
tum
acccpcruntjDcipopu-
lumnon Kraclis.non laco-
bi,
no ludzorum
dcnique,
iedaliumconfolari
iubcntur.dequo Zzchatiis,Gaudefi-
!ta
Sion,quia ego
venio &habitabo in medio
tu!,dicit dominus.Et
.20 'onfimentgenies
multa ad dominum in die illa.
*
Chryfoft.Punirinoncflcmalumdifccsexprophcta.q
docctpoenaDconoscociliarc,
iraquedni
diflblucrchis
verbis,c6folamini,confolamini
populu
mcu faccrdotcs.
j a
Loqui.ad
cor.Ad cor
loquitur qui
moeftum
confolatur,
ficut dc Sichcn dicitur : Locutus
efl
Sichen ad cor
eius,
&con-
fUatus eft eam.
<b
Jfr/a/c7.Icrufalcm a Chaldaiis & Romanis
corporc,
fa,fignatur quod
virtuofusadulationibusdeccptusme-
rita
fuamanifeftatadfuigIoriam:&
ficammittiteaper
diuinam
fcntentiam.Matth.6.a.^jc dico
vobisiectperunt
mercedemfuam.
Et
Greg.Homil. 5
^.Depradari defiderant
quithefaurumin viapublice portant. ^
.^^ c
X L.
Onfblamini conlolami-
^Fidclis.
ni t
popule
mcus,di-
afEliachim Scludzorum fidelej. vel
Apo-
fiolr,&Gcntiumdo(totes.
f
Aliis.
,
cit Deus vellcr .
Loqui-
af AblandeconrolandD. -
mini * ad cdr Icrufa.-
a TAtrinitia &idololatila.
fludxos &Getiles.
lem
, 6^ adudcate eam
,
quoniam
,
com-
4
aTAff)iclio,ic
quicsieddita. bf
A domino
baptifmo.
veliomart' rio.
b
d
pleta
eft
f
nialitiaeius,
dimifslcftiniqui-

t<iiua. blQujlcitvoluntatcmdominifui, anon

tacit, vapulabit
muliis.
^
tas illius .
Suicepit
dc manu domini du-
plicia pro
omnibus
pcccatisfuis.
Voxcla-
&
anima,Ecclcfia
^pcrfecu
toribus
corporc cruciata,
animo
anguftiata.
C
Malitiaeiiis.M.a.[iti3.affi.i'
aio ficut illud :
Siefi matum
f
"*
l^'
inciuitate
q,
no
faciat dominus.
Jcuai
d
i>/?//j'4c/Z.CaufaconfolaMarc.x.a
tionis, remifl[io
peccatoru ,
caufa
rcmifllonis
quia
fu-
fcepitduplicia.Notandum,
ti.benlgne
quodnon
foluunturpccca
'''*"*''''
ta
noftra,
nifi de manu dni
fufcepcrimus ca.Ncc idem
&folui
pcccata
&
dimitti
,
cui enim
dimittuntur
folu
tione non
indigct:vndc:
0/-
mittuntur tibi
pei cata tua.
Cui
autcm foluutur
,
proptcrea
foluuntur,ga purgata
funt
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. X L.
COnfolamini.
Inprxceientibus huiuslthri,Ifaias cummy-
Hcrio
Clnifii
denuntiauit
peccatorum punitionem ,
hic
conjc-
queiiter dcfcribendo idem
my(ierium,denuntiat iujiorum confolatio
nem. t diuiditur in duas
partes
:
quia primo
inducit eos ad
cxpc-
'.andum
promijfa
diuina,
i ecundo
magis infpeciali
profcquitur
il-
U
^^.cap.
Vrima adhuc diuiditur in
tresfecundum
tria ex
quibus
'iducit rationem ad dicia
promiffa expcciandum:
Ouia
primo
indit
n hcc ex diuina
poteHate.
Secundo ex eius
charitate,cap.feq.
Ter-
tio
ex eius veritate.
4 ^.cap.Vrima
in duas :
quia piimb
denuntiat
^onfoUtoris
perfonam,fecundo
declarat eius
potenttam,
ibi:
Qais
menfuscft. Vrima adhuc
intres,quiaprim6
alloquiturpopulum
vetbis
co>,folaVvifs,fecundo
denuntiat
perfonam prxcurforis ,
ibi:
V^ox
damantis.
tertioperjoaam
Chriili
confulatcris, ibi:
Super
'nontem.Circa
prtmum dicit
_
.,, _^ , . &folutaperpoenas.
*
Cynllus. Quemadmodumcharifilmum
filiumpater
caftigans,pro
niagnopeccato,pcnalcuiflimapra: atiiorc
vidcmrfibiduplograuiorespoenasintuliflc, quam pro
fcclerisgrauitatcfiliuscommerucrat:Sic
dominus.
*
Ghryfoftomus.
IHcbcatusquihicpoenasluit, vtpec-
catisomnibus
depofitis,probatus
migret& mundus ac
mfonshocprophcta
dicitquodfufccpitdemanudomi
u, , ,.
m
dupl
icia
pro
omnibus
pcccatis
fuis.
popdl^
e Vox clamantis. Huius vocis memores ludxi
miferunt
lohan.i.c
ad Iohanncm,vt
intcrrogarent cum:Tu
quis
cs
>
F
1 M o
it^a
L J T E
l{.
I
Con/b/awwi.Capitulumilludlitcralitcrcxpofui dccon
loiationcpopulj
fa^apcr
Chriftum in aducntu
fuopn-
mo,qua:duplcx cft,fcilicctcx
colIationcgratix,&gio-
riaipcr
apcmoncm ianux
c^lcftis. ficutdiaturloh.i.b.
c-xperMoyltn
duta
eli ,
gratia
er ventas
per lejum Chisium.
ico
diotur
hicbis
, conjolzmini. Semel
pro
confolationc
jratis,<5cfcnicl
procoUationcgloria:
inapcrtioncianu?
1
Confolaminiconfola.rep//Mr;;oc
verbum, quia promittit
eis
duptice cofolationem,f.in
bonis
tcmporalibus
&
Jpiritualibus.
2
Loquimini. vosprophet<c.
3
Ad cor lerufalem.
iden,adconfolationemfideUum.
4 Qupniam
complctaeft. idcfi terminata.
5
Malitiaeius.
qtiapeccatim
.Adx
perChriflumfuitamotum.
6 DimiflTa.
quiaClmJlus
contra
peccata perfonatiaattutitreme.
dium
,
quod loquitur
hic
prcphcta
de
futuroper
modum
prxteriti
proptir
certitudincm
prophetia:.
7 Sufcepitde
ti\zm.ldefl,duplicemconfotationemperChrifiii
pitcetinccllationegrati.e,
&
apertionegtorix ,f,cut
propeccatil
acccpit
duplicem panam,fi
ilicct
corporis
&
anima:.
8 Vox clamantis.
Hicconfcquenterintroduciturperf.Haprccur
foris,fcittcet lohanms
Bapnflx ,
de
quo
intettigitur
ad literam bxc
fcriptura,vt patet
loh. i.&
Matt.3 .,ppter quod atiqiii
dceiores ca-
thotii i malt vidctur dicere
exponedo
Imnc
pajiu
ad titi ra dc reditu
czleftis. Et iic
patct,qu6d
htuc
cxpofitio
non folum cfl li
tcralis,fcd
ctiamfpiritualis:proptcr quod
dealiafpiritua
lipcrtrafco,
maximc
quiaalijcxpofitorescommuniter
cxponunt
hoc
cap.adlitcramdc
conlblatione fada
po-
pulo Iuda:orumpcrCyrum rcgcra
Perfarum
quando
dcditcisliccntiam rcdcundiinluda:am:
Etcxpofitionc
quam
hic
pofuit
dicuntcflc
myfticam
tantum,
fcdcon-
trarium
ego
oftcndi
pcr
tcxtum
Euangcli).
547
Gloford.&NicoIaldeLyra 348;
^
*
AuguOinus. Dcfertujp
A &
folitudogcntnium
popu
t
Expurgate. lus
cft,
vacua cnim timore
Sermooe de
d^.j ^^0^3 , &
Spiritufan-
yioiujapt.
^^ carcntia
,
dcferto
com-
parantur
: defcrtusenim
cft
hic mundus
,ab
omni cul-
tura fidei ,
& timoris Dci
,
pccfatorum fpinisobfitus,
fquallcbat tanqua agcr
iuj
culrus,
nuUa
bonoruopcru
foccunditarcm affcrebat.
iHCij.r. a Ouinisvakistxaltabitur.Qui
fe
txaltat , hu. &qui Jr
Iw.&c.
Hoc
vfquc
hodie in dcfcr-
to Gentilium Ecclefiarum
damant
magiftri.
* Theodoretus. Haec vcr-
ba
curluscuangclicaeprxdi
a tApoftoli.
flohannit. fChiifti.
b riud* rel
grntiunj.
c^^Bona opcri(|uibuclominusad tusingirdiiiur.
maiitis in deferto. t
Parate viam
domini,re-

<iCogitat
onf<.
blChriili.
dasfacifc
in folitudinefemicas
Dei nollri.
af iudiu!> vcl Gcniilis humii>s
liu>plcx,
fFide, opcre.
Hj^Eli
us.
a
Omni? vallis exaltabitur
,
& omnis mons &
n
ui.TtiO';
bff^oriaiortuofa. cf
Ail fiilem &
opcr.uioneir.
coHis humiliabitur,& erutpraua
in dircda.
Fetocla: b
tMollia
& minluct*- cln
p-a:dicJtione
: in ha-
piifmoquan^oaprrii
ftirica.li,& lp'titiis lup-rruiii
msnfit.
df
Filius de
quo iiater:
f
xutge gloria
i
ea.-
&
a{Jx-ra
in vias
planas.Ec
reuelabicurgloiia
ai jniudicio,
clin
priinoaduentu.
b
Vi">iionon
rpirltus prius, qpia r^iri:uin
non habebat.
^
domin^&
vidcbit omnis caro
pariter q
uod
iriopi:e.. iChnlii. blMihi. c,Oiraia. oiAdlu-
dics vr! .'idomncs-
c
osdominilocutu eft.Voxdiccntis:Clama,et
blfnuilis.
b
a
fHomo,
Foenum nafccndo habct vi D
I rorem:crcfccndodccorcm
3 dcinde florem tandcm ar-
i
dore folis ficcatum
rcdigi-
4 turinpuluercm
Sichomo
pcr
a:tatum fucccffioncs
5
amittit dccorem
,
& cadit
6 in mortcm.
7
*
Augnftinus.
Totus
fple-
^^^
8 dor
seneris humani.hono
'^'
res,diuitix,poteftates,triu-
' '
phi,mina,tumorcs,flos
foc
9 nicft,multi annitibividcn.
10 tur florcntisdomusaut fa-
I I
milicE,
in
coparatione ^ter-
12
nitatis.quafifloseftagri, p-
exiguotcmpore
tranfeunt
13
flores.Cognouitergopatcc
14 figmcntumnoftrum^qUiathi
cationis
fignificant,cu
mo-
e
f^lxi:
'^id
clamabo?
Omnis
caiotfccnum, 15
foenum fumus & ad
tepus
' ' '
,riuu..,t,
s,p-teiitia&ctaatmnia
vanrr.-TaniuiC.fcomn.aviiiitDs.
I6 florCrC
poflum',&
mifit nO
&Ccmnistgloriaeiusqua{iflosagri.Exficca
17
bis
verbumfuum, &fecit
tumelt fa-num
,
&: cecidic flos,
quiafpi-
'""'^ ""^^ "^ ""
tcs humiliandos
propheta
dicat,& vallesimpledas,
vt
rccla &
plana
fit via
praedi-
,
.
.^
cationi euaneelicas.
fSi'"
t> Ei vMuomnis caro. Dc
B primoaducntufubito
adfe
cundum
raptusdicit:
Etyi-
diibit cmnis caro.
C Os domini.
Prophctaiqui
prf
dicauerunt futuru Chri
flum.f.lalutare Dei noftri.
d
Quii
ctamabo. Non finc
caufaquxrit:
cum cnim fe
t.Cor.r^.f.
fponte
obtulit,dicens
:
cce^^o/em(: populofuodura
Ifomo ftrnu
nuntiauit,&
nunc idcm metuit.
* "fo d"t.
g on^nis caro.
Qui portat imaginem tcrrcni,& vitijs fcr-
uit,foenum
& flos
pr?tcrien.s.Q.uicuftodit imaginem cg-
kftis caro eft,
ied
qux
cemit falutare Dci
,
qus quotidie
rcnouatur fecfidum
imagincm
creatoris: & tandem in-
corruptibilis
&
immortalisgloriain
mutatnon natura.
Foc-
iS<.-nlcniia.vita!ii rifntfin'-ciillit.
ritus domini fufilauit ineo. Verefoenum
fDei
aofiri
inanec.
illud fratrcm
foenonoftro,
18
vcrbumcarofadiumeftno
li
mirari,quia foenumtuu, ,
ip
idcft,carotuafadaeftpartiE
ceps ^tcrnitaris
illius,fadus
cft ille
prius particeps
foeni
m asternum
f
cftpopulus.
Exficcacum
eft
focnum,&:ce-
-'luuentus cjuTlciuit vitiii, prarcipucl
bidini. b
fRcppjibit.
cidic flos ,
verbum autem t
domini ftabit 20 tui .
<r
aTAIias;Verb\im
Dei manet
in ernum.
bTChriftura:
f Ferbum aUtm domini Vcr-
vtnihilannu-ties. niliquodabjpfohabes. , , .-
ii,^.-r montem ^YreKnm
^^ Dum Chriftuscum
corpo-
uper
montem exccllum
^^
refuo,quodeftEcclcfia.
g Super
montem
exceljim
.
Greg.Qui
celefti
pra:dicationc vtitur,ima iam tcrrcnorii
opcrij
deierensin reru culmine
ftarevntantoq;
facilius
"^
fubdiros ad
meliorapertrahit,quantopcr
vitcE mcritum
defupernisclamat.Illananqucvoxaudjtorucorlibetius
penetrat,quamdicentis
vitacommendat:
quiaquod
lo-
quendo
imperat,oftendcndo adiuuat vt fiar.V^nde in le-
pdM
gc pra:cipitur
armu dextru &
feparatii
dari Sacerdotib.
^
^
^- Ambro-
'V
M.u'hj.b
Maro.a
Liicaj.?.f
loh. i.c
NICOLAVSDELYRA.
captinitatis Babyionicx,
tn hic
ma^is ludai^^^antcs quantum
ad ali-
.*
quid,quam
Hebr.ti:qui huncpajium
&totum
cap. exponuntad
ti-
tera, referendo
ad
timpus Miffi^,
dicentes
^tuncfuperficies
terr^
habitabilis
complanabitur diutnitusper
eleuatiomm valltri &de-
freffionem
mantium,
rt
fic
anictis omnibus
impedimcntis ludd^
orbem
dijperfi
pojiint facili^fr
in ludtga
congregari,
&fic exponut
f
hic dicitur.Omnh vallis
imple,&c.
Sed
deficiut duplicittr.
frimb quia
aduentum
Chrifii
dicut
futurum,qui
iam
tranfiit
in
pr
teritum. Secundo
quia literakmfenfim
hic
accipiunt
1'ecudum
ftgni
ficata
rccum,cum
dicitur:Oa\x\\s vallis
imple,&c. quod
nb etj
yerum in locutione
parabolicaJici4t Indi,g.b.
cum dicitur, lerunt
ligna
ad arborcm Rha.&c.
Senftis
literdis ibi non efi de arbo
ribus materialibus
pcr
voces
(ignificatis
, qttia
ftc fcripturaefjet fal
fa,fed
de .Abimekch &viris
Sichem, qui
ibi
per
arbores
metapho
tici
fignificantur
.
Quod aut
ftt
hic
nietaphorica
locutio
patet
non
Jo
lumper
dtBa donbrumcatholicortm
,fcdetiam per
difia
!{a.Mo.
dicentis. Non
afcendatfuper
cor,qu6d
in diebus
MefJite defi-
ciat
aliquid
dc via
buiusfeculi ,
vel innouetur
aliquid
de
operibus
fex dierum,fed
ibit mundus
iuxtafqlitam viam,
&
per conjequens
r.on
efl
intcUi<!^eiidum,^
in adutntu
Mejjitefiat
talis
coplanatio
mo
tinm & vallium,
nifi mtijltgatur
de
aduentuChriJli adiudicitm,
quia
tunc innouabitur
murtc^^atus.Sed
ludai hoc modo r.o intelli-
guftt,fed
de aducntu eius in
mundum,vt fatis patet
ex
prtedi^is, Igi
tur
fequendo fenteiitiam
Euangelifiarum, paffusijie exponendus efi
ad itti rarn de lohanne
Baptifia ,
&eius
prxdicatione
cum dicitur:
Vox clamantis.frff/2 lohannis
prxdicantis.
1 In
defcrtO,irfe^
in
ludfa, qu^e
dicitur
dejertum
ratione diBa
f perius
in
prir,, j 5 .cap.Et quia
ad liicram lohannts
incepit prxdi
care in
deferto luda,vt habetur
Matth.j.a.vbi
dicitur. In dicb.
illis venit
Iohan.Bapt.prxdic3ns,&c.
2 raratcVriedicatio tnirn eitis &juus baptifmuserant qu.tdam
difpcfittones populi adfufcipiendum
de
propinquofidem
Chrifli
ven
turi,
VI
paii
t ex
decurfus Euangelij.
Et di.
3
Viam
domini.(/M(iww
ai mandata
decalogr.
4 Scmhas.quantum
ad
confiliaeuangelica.
5 Omnisvallis./(if^/?r//x.
6 Et
omnis,Scc.i.fupetbus, quia ficut diclumfuit
in
prin.huius
librtjper
aduentit
Chrisii.fupeibi diieiiifunt
&humiles exultaii.
7
Et erunt
praua.
Idesi
bomincs
deprauatiex cofuetudine
pcc-
landi .
8 Indi reda.
idcfl
ad
re&ifidinem
rufiitix reduBi.
9
Et
afpera.
ide^ crudeles
Cj duri.
10
InviZS
^{znzs.idelim(infuett4dinem deduRi, Ctcut
pattt
de
Taulo,qnifaciusfuit agnus
de
lupo. Votefl
ctirm hoc aliter
exponi
de
operibiis
paenitenti<s,qu.e
videntur dt4ra
&
i>(pera,fedpcrgratia
ChriHifaHaftmtcredcntibus leuiatvnde dicit
Uugiifi.Omntafenit
&immania Leuia
&
proph
nnlla
facit amor.
1 1 Et reuelabitur
gloria
domfni. idefl
Deifilius,
q'>i
dictHT
gloriapatris, eoquddgloriafecundum Tullium
efi clara notitii cu
lattde.vnde
gloria
dicitur
quaCt qiudam
claria.-c. mittaia in
;'.
lUa
autem qttx ad notitiam
pertinsnt
in
diuinis,fi(io
approprianiur,
&
idioftcut
diciiur
fapientia patris,ita
eius
gloria.
12 Et v idebit omnis caro. ideH
poterit viderc.
1
j Qu
od os
domini,&c. Cuius verbum
deficere non
potcH
ab
irfiptetionc.
14
Vox dicemis.
fcilicet
domimloqucntisad]faiam,vd adlo-
hannem
Baptifi.
I
j
Clamabo.
idefipuhllch
denumia.
16 Omnis caro foenum.
idefi
nullamfirmitatem,fcufiabiii^
tatcm
exfe habens,&
accipitur
bic caro
pro
omni homine camali.
ter
viuentcfecundum
qubddicitur
$,Corint,i^.f.
Caro
&fanguis
regnum
Dei non
pof
17
Et
omnisgloria.
Quoniamrcpentedtficitexmodicocabre
Jtbrih
exvoluntate
Dei.ideofubditur.
|8
Quiafpiritusdominifuffiauitineo.
19
Vercfoenumeftpopulus. ptrhoc oHenditur
manififli,
^pyophcaloquiturhicmeiaplmic^.vtpradixi.
20 Vcrbum domini.
Quod
pctefi intelligi
de rerbo
increato,
fccundum quod
dicitur loh. i .a.ln
principioerat
vcrbum.&c
&de vcrbo creato
perprophetas
diBo.
quod infallibiiiter
impittUT
m
prophetia prxdeHinatiouis,
vt diBum
efijuprd freqtientcr.
a I
Super
montcm. Hic
confcquenttr
introducitur
perfona cSfo
lalorts,fc
ilicct domim
nofin
lefu Cbrifli, &
eji vtrbum dornini ai
Ifaiam
velpotius
ad
lokan.BupnJi.cum dicitur,
22
Super
montem excelfum.
afi.i.adpraeminentiamfanai
tatis
vnx.tufdlicet
lohannes de
quo
dicit Saluator Marih. i r. In-
ter natos mulicrum non furrexit maior lohan
bapriftx
*
Qui
B
349 IfaiaeCap.XL. 350
b^' Not
quod
Sion
qujt
eft mont iubetur
" "' '"
fO. ci^VtmuItiaudiant.
$
* Ambrofius.
Afcende in
montcm.vtexcclforum
vcr-
'!rt ticcpofliseminerc
meritorum,Deuscnim
montium &
nonDensvalliumefl:
Afcende eo vbi Chriflusledct ad
n

dcxferam Dei.cuius
fundamentain
montibus
fan6tis,&
'<|7-
montes
in circuitu cius. Mons tuus Paulus
,
mons tuus
Petruseft.fupraillo
r-j-
-
,,,-, al
Bona nuntias.
rumnQe,metlStUa: mf.ntcmafcend<Te,ideftChriilum ,_. _
locato
vefti^ium.
afccnde
tu
qu? euangelizas
Sion,exaIta
iii fortitudine vo-
a 5li'I. 1 er olOniOC
a
a^^Pridicationera. bf
O. c^rPerfecutorum fiuitiam.diaboliaftuiiain.
Icrufale
, apoftolos
^^^ x^azm
qu? euangclizas
Ierufalcm,exalta,
noli timere.
OC allOS UOCtOrCS
lU
a
lEtLlefiisvelljiugogis.
bTVnde:
nonfum
mifTus.nili adoues
e]ua:perierant
rcUi^^itj
qUOSadmO
domui Ifrael.
clAfoftolidcfecuadoaduenm.
d
Tyobispromiflusb
lu
nct.vtqueadnoac-
cepcrant pra^diccnt,
& culmina virtutu
afcendentcs ,
verbo
&
excplo
d<Kcanr.
b Ecce dominus, G^c.
it
Procopius.
Eius
aducntum
indicat
,
quomerccdcmvni
n
pc"imreft:
d
bitagno%6^infinufuoIcuibir/(rtas ipfetportabit.Quis
g Spirhum
domiru.
Spiritu: dominifuper me,eo
quod
vti. mead D
annuntitxndum
manfuetis
mi.me: Et
requiefcetfuper eumjpiritus
if3-<fa.
domini. fupra.ir.a.
h Ecce
gentes.
^
Origencs.
Omncs
gcntes
apud
domi-
JJ"^""-*-'"
<=*
num,funt vt ftilla
fitulse.Ipfe
dominus
pro
omnium fa-
lute fadluseftftilla
djti.vel
Gentes,(ufcij)ite
iUinn.
b Dicciuitltibus ludaj: Ecce Dcus vefter. Eccedominus
a^Q^eTi fpieuiftu,quafivilem
Jcdebilem.
bTFortitudj^.
cfQmformam
fctuijccepit.
Deusinfordtudincvenietj&brachium
eius
dominabi-
afRetributio omnium. brPote(lasiudicii.
tur.Ecce muccs eius cum
co,8c
opus
illius coram illo.Si-
IPiophetadefiirao
aducni;.
ai~$edprius. TQui
venturus elHn maieitate.
TEgofumpailor
boniM. bfFortitudiiie. cfFx omnibusGentibus.
c
cilt
paflor gregcm
iLium
palcct,
in brachio fuo
congrega-
bTPtoteiflione. cfAdcocluiu. ailfjiie
3giios
mcc-i
Mites,Dunfupeibot-
Siintqui
ad
priorc
adiicntum jfiarcfe c
ranr,inqaononvt
f
cx
^phetisalique,
quiniiraculacdcn-
tcsputabanturipsii
vcnturum demon-
ftrct,cumfuavnius g
poteftate morbos,
&C
dimoncscorpo
ribus Chriflus abe-
gctit.
c
Gregemfuum,
&c.
nunccontcmpiatio
h
nc,in futuroipfavi
fionc:nuncdocen-
dopoftca
faluando
vcUatiando.
d tatas. doflorcs
5.jfiliosqu6tidic
Dco
*
.. parturietes.vfi
apo-
'^
ii'5
ftoius :Filioli
mci,
quosucruparturio.
ni,
--
lercmontcs&collcsinftatera? Qu'is
tadiuuit
fpiri- .,
tenuiflimumpulue
dommi,
tautquisconiiuariusciustuirj&toltendit
14
tantquimagisfentitditexit.
a* tjLile. Menfuras rn ra &
pondeta
omnium ro
mcnfus
cftpugillo aquas,&
coclos
palmotponderauit?
T.Metarhon. a^Supc-r
n inlum. h^rotrrur. trinitatis. c*| Libratosfuoponderefecit.
Quis
appeiTdit
t tribus
digitis
molcm
tcrr?
3
& librauit in
5Nuna$. aTIncreando. ^Verbodomini coeli
fiimatfunt &
fpiriru or^s.&c.
pond
tumd
af
<^'d ageiet. b<rC^i'
Jet
operari
debuilVet
illi? Cum
quo
inijt
cofilium? &
quis
inftruxit
cum,&
do-
if B.ef
nUm
operandi.
cuit cum femita
iufl:itiaj,&
crudiuit eum
fcicntia,6c
viam
^Nullus.
a
ir^ia.
b tldoli
colcniesvel omnes. c TGenies. Incom-
paraiion^eius.
d^Q^i
cadens
pro nihilc^ucitur.
prudenti^
oftcndit illi? Eccc Gentcs
quafi
ftilla
fitul?,
&
a f
Quf)d
velut ex nihilo in
nranqut. pjitem
inclinatur.
quafitmomctum
ftatera:
rcputata:
funt. Eccc inful
quafi
a^Incomparationeeius.
bfHocaddit vtGeniesab idolobt iareuocet
aufeiendjTiAimas:
quianeclignanec
animalia futftciunt.
e^Holtiarum i^nem.
puluistcxiguus
&Libanus no fuHicict ad
fucccndendum,
& animalia cius non fuificicnt ad holocauftum. Omnes
fitula.
Quidcnim
nofaduscft.vtnos
liberarctf^Nosina-
ncs,illc fccxinani-
uitrnosftillafitula:,
ille ftilla faftus
eft,
vt
percum
a vefti-
mcntisnoftrisodor
ftills
proccdcrct,
iu

yii:i'\\{\x<i
, Myrrha
&
g'.ttta& cafiad
veiii'
vicntis tuis .
k Clcmens.Alexa
Lib..r.Stro.
dr.
QuiChnftono maton.
credidcrint,
vtfpu-
tumreputabuntur,
10
&vtftillacadi
fup-
uacuiad
fahu,
&tantefedu-
reiefti vtfcutumcx
"'
corporeecclcfis.
g^^^P"'"^
II
12
1
Quafi puluis exiguus.
Hebr.ti hoc verbo
tenuiflimum
pulue
tur
quam
vidctur.
Roin.ii.d.
Huc
ergo
forfitara
ciiEpicurofuoDc-
mocritus atomos
vocat multa autcm
funtiiomina,
q
ita
15
lcgunturin Grasco,
I ^
5c in Hcbrxo
^pter
1
7
interpretandi
diffi-
18
cultatem,& ta Gre-
cx
,
quam
Latina
19
lingua; paupcrtate.
c
Quis meijus (ji. Nc dc vocatione Gcntium
dubitctur,
magnitudovocantisdcfcribitur.
f
P<y;/ff.Pugiilusc6traclisdigitispugnus palmus.apol
liccvrqucadminimudigitucxtcnta
manus:
vtperpal-
mu,&
pugiiiii C9I0S
cxicntos &
globu
tcrra: noucrimus.
C
g ^'/""-
k Ltbanus
nonjufficiet.
10 Libanusmonsma-
ximus
,
&
pafcuis
vbcrrimus & arboribus : Scd ctfi omnia
ligna
fuccidan-
tur ad fucccndcndum
,
& omnia ani malia immoicntur
ad holocauftum ,
ad
implcndam
vel
placandam
tamcn
maicftatis
potcntiam
non fufficiunt.
Cui
NICOLAVS DE LYRA.
*t
Qui
cuangclizas
Sion.i
de/ipopulo
ludaico:&diciturEua
[eliT^asyCjuia prxdicatti)
uhannisad
Euangeliumpertinec.
i Exalta noli timcrc. lohannes enim timore Herodis aut Vha
'iftorum (^ Sacerdutum non de(iiiit d
confianti
veritatis denuntia-
lone .
; Eccc
Dcus
vcftcr./t/f^
Deus humanatus.Sic enim denuntia-
it
lohannes loljan. i.d. Eccc
Agnus
Dei
qui
tollit
pcccata
nundi.
^omine
agni exprimcns
bumanitatetn:
&per
ablatione
ucatt eius
diuinitatcm.
Ecce dominus
Dcus,f
aducntu
tnimfuo
Chrifius
cgit
mi-
iculu
iiupenda qtujieri
non
poterant,nifi
virtute
infinita.
Et brachium cius dominabitur.Pcr brachia enim eius in
ruceextcnja peruemt adgloriamfu rejurreHionis,^ Jtcaddomi
v.m
pletiti
piteflatis. propter quoi
tmc dtxit
Mattb.vlr.d. Data
^ mihi
omnis
porcftas
in coelo & in terra,
>
Eccc
mcrces cius cum eo. ^Quia
virtutc diuinitatis
defepo
frat darc
^raiiam inpr.el(nti
(^
glcriam
in
fuluro.
'
Etopusilliuscum iilo.idtfi
involuntate &poteflate.

Sicut
paftor.
vnde dictt
dejeipfo
loljann.
lo.EgO
fum
pa-
lorbonus.
j In
brachio fuo. Ter hoc
deftnnatur
Chrifii
pietas
ad
fide-
'^^
('^ostpropter
quod
ihidem diitt .Etanimam
mcampo.pro
^ui.meis.
1 ^
Quis mcnfus cft
pugillo.
Uic
corfrquenttr poriilur poteftas

iijoLints,ad
oiiendendum,
quod
de eius
promiffionenullus
debeat
i^iiarefiumfitpotens
adimplere.&
diunditur in
duas,quia primb

iUratur eins
poteftas
lontra
idololatras,
ci crcaturam
adxquan-
ci.jecundo
lomrapiifillanimts
Inditos de
ipfo
nanus dchitoconfif
dentcs.
dentes.,ibi: 'Lcu&te.Vrimain
duas:quiaprimb diBapotefias cfien
ditur.Jecundb
ex hoc idololatria
arguiturjbi:
Cui
crgO.Circa pri
mumdicitur.
Quismenfuscftpugillo.
idefi
vatde
faciliter :
aquas quamuis jint mult<e&magna.
1 1
Etcclospalmo. idefifme difficuttatealiqua.ftcut illudquod
continetur in
patma,
12
Quisappcndittnbus.Jifcy?
valde
fctciliter.Quando
enim ali
quis
vult leuare
aliquod ponderojum,apporiit
duas
manus-.fed
quau
do est valde
leue,apponit
tantum duos vet tres
digitos.Ver
hoc au Diuifio.
tem oHenditur Chrifli
potefias,qui
virtute diuinitatis omnia
ifia fe
cit.yiiturauttm
hicfcriptura
verbis
ponderis
&
fiatera,quia
Dcus
tmnia
dijpojuit
in
numero,pondere,^ menfura.Sap,
ii,
d,propter
diclam
potentiamfubiungit.
13 Quisadiuuit
fpiritum
domini.
quafiminus potentem,
quafidicatnutlus,
14 Autquisconfiliariusciusfuit. quafi haberetfapientiam
diminutam. Et
patettitera vfque
ibi.
1
5
Eccc
gcn
tcs. nmnes
generaliter.
16
Quafi
ftilla
fitulac.ji^
cadens
defitula,qu
nullius momen
ti
reputatur.
1
7
Et
qnafi
momentum ftatcrsc.i</f^ lingulaf}atera,qu
ral
dedefacili
ad
vtranquepartemmouetur,defc
nullarn
habcnsfiabi-
Utatcm .
1 8 Eccc
infulaiquafi puluiscxiguus.
/n
con/pC(3
r.
1
9
Et Libanus non fufficict ad luccendendum.
idefifi
ali
quis velletfacerefibi facrtfiiium
debitum,omnia iigna nonfujfice-
rent ad
ipjum crcmandum,tec pcr confcquens
omnia
animaUafifii
terentai
offerendum ftbi
debitim holocaufium.
20
Omncsgentcs,&C. Q^ia exfenon
habcnt
aliquod cfie,
^ Omnia
351
Gloford&NicolaideLyra sn
^
a C*>i
trif
fimUemfeciftis. Tropologici.Incrcpantur
princi
A
pcs h^rcticonim
quidiucrfa
idoladccordcfuo
fingunt,
vclclo>]uii
venuftatc,
ideftargcnto,
vcl (cnfns
fplcndorc
quirignificauirinauro.vcllignoimpurribiliqucviliora
funt
dogmata.quar
dialcdtca^firmant artc nc corruant.
Clcmcns Ale-xan.
imputribilc, deqno
maxime idola fiunt. hoc autcm dicit D
vt idolis
rcprobaiis fufcipiatur
dodrina
Euangclij
6c re-
uclcf
gloria
domini.vt
vidcat omnis caro falutare Dci.
d ^b
jwmo.LcgisMoyfi
vcl
aprincipioraudi
in
ipfiscrca
turis
qux
omacs luiim fuo
modo
prxdicant
artificcm.
C
iuperayruni.Hinc
LT.T. Stra
Antiflhcncs Socra-
licus voccm illam
prophcticamcircu-
focutionccxprimcs
qux
dicit
,
cui mc
animilauiOis,
dicit
dominus. ait cum
nulli cfTc fimilcm,
quoniam ncmopo
tc(l cum difccrc cx
tThefirari
fimilitudinc & ima
^ui eftfuper
^inc
,
oWitionef,
'^ Damafccnus.Ex-
te^^^^rcmxdcmcntix.ac
Lib.4.dcfide
mipictaris
fucrit,
di
cap.i7. uinum numcnfin-
taudjetii.
gcrc.Hinccftquod
in vctcri tcftamcto
minimc tritus ima-
ginum
vfus crat.
f lobum
^oftcaquamautcm
tlcl^TpclDcushomo
faaus
Uffl. cft,miraculacdidit,
paflus,crucifixuscft,
rcfurrcxit,& aftum
f
Qiis
Tub olo funt. bf
In co"'pr>iioneeiiw.
Gcntcs
quafi
non
fmtfic
.suntcoram co,&
quafi
nihilum
a^SiniuIaao.
b^Vnuin qniorani
fccit.
a
&inancrcputarxruntei.CuiergorimiIemfeci(tisDeura,
i
aQujrpuituscft,inomiiibir'
.^<
.bi.iue.
l-j"^Djmini.t
ad umiic Gente.
b aut
quam imagincm ponctis
ci?
Nunquid fculpti|etcon-
2
^iin.I-Deiniiii vbuiue
flabit fabcr,aut
aurifex auro t
fgurabit
illud,
&
f
lamlni.s
aM n. b' D i^abile .nde taftum tlmulachiuin dur^t in
loogmn.
c
argcntcis argcntarius?
t Forte
lignum
&
imputribilc
clc-
iflnhjcarie.
11-
git
artifex
fr.picns
:
quxritquomodo
Ihtuat
fimulachru,
TilGeniff. ., SatunliiJtioneidoli
nihi!ene,& me Deum actctnuin elTe.
^
quod
non
moueatur.Nunquid
non fcietis?
Nunquid
no
jfSJlicinWrcunibnii le^^-inlVnptani quzhoc prohibet.
j
taudiltis?
Nunquid
no annuntiatum c(l vobis ab initio?
a ^\
dorino tundata.
nonnulli
terraqua-
fi
pijdu
&
globuui
e(ic contendunt.
f Ltuafi locuftx
. In
tC"
cius
comparatione
1
'^
velconflderata
tcr-argt
rxmagnitudine.
nen
g
TabottaiulTi.W.nc
quoquc
in Gmilitu
dinemfpherx
celij
cflccontcndunt, ^
cius
Hemifphcriii
'
cerris imminere.
h Qi^i
d.u
jecretoruw,
'-0
Stnltam
fecit DcusJ-
pientiam
hnius
nimid',
& hoc eft:
<^n datje
NunquidnonintellexiftisfUnda*mcntaterr??
Qi?i(cdct
7
S^;;;'.;'^^?/''''^^^^-
g
^
afTetx. bTQ,"d
e
?; 'uperb.unt?

i^iaU
OlCat. iNOn
*-
9
(int.
*
Thcodoretus.Sic
10 ScnnacheribjficNa
11 buchodonofor fu-
12
ftulit Dcus,
fignili-
catqiprophctanon
13
dimcnfani efti;
po-cip
14
tcntiam Dci
operi-
15
bus, multomaiorati
16 potuit,voluniatefo
lafccit,
q
fccirom-
nia.Nam
(inquit^p-
pheta)omnia qux-
cuquevoluitjDeus
fecit
,
nonquxpo-
tuitoinnia,fcdqux
b
lOmiiaregit
V ambit.
L b-
liuioni dati.
fupcr
t
gyru
tcrr?,&
habitatoics eiiis (iint
qua(i
locuftx
*TEl*<n. b^ reiiues.rubtiles.
t
fSub
ei j
quaU
lub labctnacult habit....
humin^Siiupra ingeli
ii fanfli.
Quicxtcndit
vclutt nihilum
ccEl6^,&Ccxpanditcos quafi
^litiam.
tabernaculum ad inhabitandum.
Qui
t
dat fecrctorum
ptUScft,litCraiU qui
Z
aPhilolophos.
b^Omnesmomiiobln
dem monumcntis h
fcrutatores
quafinonfint.
tir
rtf
dTQuiatranfsont
cito.
^
d
cf Priiicipes _
iudices
tcrr^
vclut
t
inarles fc
a tFit.Ti.itofcilicet.
cit.Et
quidcm
ncque plantato,ncque fato,nequc
radica-
a1 in
prifenri
viia. tfiaiu.
i i ipi.i
us Dei.
to in tcrra trunco eorum
,
repente
flauit in cds
,
& arue-
^'Moctui. trianUui&ecccnoncrat. bfRcpcntmaltntentia.
cuAbhacviti. dfCum
tanta lit
potentia.
ef
Deoiuin veftfiium.
f f 0.lu-)i'ivelGcntUe5 idolacotcntfs.
runt: & turbo
quafi flipulam
aufercteos.t Etcuiallimi-
^
ad alcndam mcmo
riam noftram^&do
firinam
corumqui
tu adcrant.ifta man
datafuntivtcaquas
con vidimusaudie
tes.ac crcdcntes,bca
titudincmcam
qua
dominus
pra;dica-
uit
aflcquamur.Ve
rumquia
noomni
bus
hoccotigit.vt
litcras
norint,
idcirco
patribus
vifum
cft,vt
rcfricanda: mcmorix caula,
ha;c
tanquam prjccla-
raquxdam trophxa
in
imaginibus pingerentur.
b
iluiq
'id. ftultitiam Gcntium
rcdarguit.vt
ab idolola-
tria rcccdant.
c Forte
li^iium.
Hcbraici
mcfuchan,quod gcnus lign!
eft
impu-
a
tSingularit?t.
laftis mc
,
&
ad^quaflis
medicit Sandus ? Lcuate in ex~
1 8
voluit.potuit
cnini
ti
multo
plura faccre,
facitautemquxtc-
de fc habcrc iudicauit .
i Cui
afjimilafiis nie,C!r
adsquaslis
ir.e dicit
SanHtis,
q.d.Qoarc
fimilitudini Dcum
comparatis,ncc
cx creaturarum ma
gnitudincpeum
crcatorem
intclligitis?
(i no credin.s vcc
bis.crcditcoculis
vcftris,&: clementorum omnium (cr-
uitutcomnipoteatiam
domini
cogitatc
t^
itnu.-
NICOLAVS DELYRA.
j^
Omnit ilU inducuntur ad
oftetuUndum,
3.
in nullo
indiget
altetiui

auxilioifeu conftlio.
I Cui
crgofimilcm
fcciftis Dcum) Hic
copfeciuentcr
ex di
Bis idoloUina
rcp.ehenditw,
in
qua cultusfolt
Deo deditus creati*
tjt
imp^nditur,^ fic eifecundum rcpHtatiunem idotolatr^ adtqna
twr,
propter quod
dicitur : Cui
ergo
fimilcm feciftis Deum?
hoc dtcitur contra idololatras cttdmits
aliqmd
dmnitatis
cjie
in
imaginbus faths
.
% Aut
quam imagincm.
Et hoc dicitur contra
idololatras,
q
imaginibus
non attributbant
aliquid
numinis
,jcd
quibufdam dijs
inuijibtlihus
in
maginibus nprfftntatis :ponebant
tamen
pluraii-
taum Deorum. Z'
i
Nunquid fculptilc conflabitfabcr. Omnia
ifla inducun-
tur hic
ado>iende'idum,quod
idola
nullamjiabditatim Ijabent
dfe,
fed magis
ab
artificr.
Et cum omncsGentcs
quafi
nilM
reputatef-int
rtfpeSu DeifVt prfdiiiutn til.ex hoc concluditur
quodidolaadhuc
mtnus
junt reputanda,'deo fubditur.
4
Nunquid
non icictis.Ulud
quod
diBum
eft
de
idolis, quod
Jenfibiliterpoteiiis txpetitt,
5
Nunquid
non
audiuiftis.
q. d.fic qukin
libtis Gentilium
6iljrui.ius
jeit,pi.r fuit jatta meiitio de ortu
idololatrif per opus
hominum,vt
tnags videLittrcap.fi
quenti.
6
Nunquidnon
\^^t\\cxm\%.q.d.intt\ligert
debuifiis
,quQi
MfutoOtuiubeatfiab Lita!em:cun,
nibdfitfubeajuficntanseatn.
7
Qut ledct
fupcr
girum
icxxtt.Tanquamprtncets terrcnus.
tthmimtcs.iaifthomintseiJubditi,
8
9
Sunt
quafi
locufta:.
refpeHu
Dei.
10 Qui
cxtendit vclut carlos . Cum
fint nature vel materie
JubtUis, ijuf
dicitur
quaft
nihil,eo
qubd
non
tfl
palpabilis
: cb modo
'
loquendi quoairnihil vocaturproptcrfuamfubtilitatem.f^nde
di-
, citur commumttr mhil in
puteo eUe,cum
tamenfit plmus
acrc.
In
Hcbrphabetur. Quiextcnditvcluttclam celos.
Etficplana
efi
litera iir
Jequentibus confona,cumjnbdiUir.
1 1 Et
cxpandit
COS.
Loquitur
hic de
cdojccutidtm appnrcntia.
vijus , quia
txtrema
cfU
in circumitu
ori^s^ontis mjtri
vidmm
J-i-
per
terra
figi,&
medtum
quod
eft
fuper capita nojira
in alinm c ri-
gi.SS fic
habet
appartntiam
labtrnaculi
txter.li.
12
Quidat
fccrctorum(crutatores,/<if^/4/)/(Hra ?//)-
labilibtts.
1
3
ludiccs tcrrJC. ide^
prudentes
in
agibiltbus.
1
4
Vcl ut inancs fccit.
idefl
nullius
reputationis
in Dei
comfit'
ratibnt:qui
d
cfitndit
perfimUe,cum fubdnur:
1
5
Et
quidcm, idejt,certb.
16
Ncqucplantatonequcfato.iJf^ ficutplantulatjovradi-
cata adhuc
necfirmata
tcrra .i
modico vento eradicatur
,
fic
eti-^nt
omnes
prediHi
quantumcuniuemagni
adnutum Dci eradicai.tur,
&tolluntur de vita
prfftiui,&
ideo
infine conclnditur.
17
Et cui aflimilaftis me,&
adcequaftis
dicit
fandus^ij^'
/; dicerei,talts afjimilatio tji
valde
erroiica.
18
Lcuateincxcelfum oculos
vcftros. Hic
confiqucnn
ofiendttur Dei
potejias
contra lndeosde Deo miniis debito
confiden
tes,
&primb
ad
conjiderationcm
aiume
maieflaus
tnducuntur ,
ck
dicttur :
Lcuatc in cxccirum oculos
vcftros. idtft
ad
optra
ttlcfiiA

f Etvi-
3)3
eq>.b
a / n^tmeroAlli nu-
ircrara
riint ,
qux
Abr.ihatniT.imcra-
renonpotuit:&
icr
eniim.
ujunt
dclegatoofti-
cio,
vt rolciirlum
cxU
vnocxpleatan
no ,
&
c^tcra
fuo
modo.
b .\uliit.>nieoy''ni,(sc.
Angclosrcilicet,
vn
dc: M/i.M
mdiior.- mwi
'
Ifaix
Cap.XL. ^5^4
,rrIun,. bCIntMligi.e
falt.m
prr
cr.r ,.
_
c
Qu,
in cIo.
dT.lIc
fcilic-^t
qul
.f.:
f
Sapienti^ eh,s.
Ex D
ccllumoculosveltrosjOCvideteg.scrcauith?c:quicducit
i hoc
locoaliudapo
llUiilcl.^t ll~i 'hituti.n
a
iiiUiI'
ruir.S^/tngtlos
& ftcllai. brCa-lorum. ciStcllas. 2
3
ftoljfumprum
vfde
tur:
imomprehetifib'-
b
in numcrot militiam
corumA omnes ex nomine vocat.
,CL
liM-ion-^ipo^Y- r

T

o 1 r
'
Haitdiciaeim^&linue^om.ii.d
Pr^multitudinerortitudinis,&roboris
virtutilqueeius,
4 nigabiinyi^misia.
a^EiCoiiiinbiis h s. b*;"Alicr.uin
a numero & d
togni
cius.
crEigo. ^
Cum tanta
un -lus r.utu
rrg.intur
omnia I^Vcl cis
dl^Ou.i: tribus.
7-'
Dci maeiiiu-.'
nequevnumreliquumfuit.QuaredicisIacob,&loqueris
a<i D . .n tri!-us lani iu c
pipjiiutciu
didir. 1 fNou vidc:
cam.cfMeo.
d^Q^a priiudicauit
nie.
liraeljablconditjellvia
meaadomino,&:aDeomco iu-
tVclibit. afrt.tf.
bl^lni^rpriiri?.
dicium meum tranfiuit ?
Nunquid
neicis^aut no
audifli?
fHoclcilicft. Vnus ell.
al^ne nilKlo.
it<ine
91
cj.
yir.'/)flnf'''.Indc&do
c
miniis Sabaoth
di-
r\ r

j-

citur,Kieamiliti2,
f
DeuslempitcrnusdommuSjquicreauitterminosterr?
no
1 ..^l.imni Vi-I
.-"fOtiuciro nopi-it o^Qiiia rpiiitus omnipotsns
e(t. c0 i'a omnia nouit.
vel e.xcrcituum
vci
jra iit^il n.

<^rL ^- r

dehcicc,nequelaborabit,n.equeeitinueltigatiolapienti^
.Tjlnj! .rhxlita..ci. bf Fidei &
Of
cris. c f ininu uio toitcs
eius.Qui
dat
lalIotvirtui:em,S<f
his
tc]ui
no sunt forcitudi-
alSed.^Ex lotodamniti. bfA
pueritia.
iQ^ii' pueriluer
/luunt. c
^ln inHtmitate.
ncm&robur
multiplicact Deficicntpueri&
labdrabuc,
jCi_i
t.'[tcs & ani. rV'iti;si.;ruentfs: bt ^ninia: & c.
li^oi.s.cTin
hac vita. d^lNoninte
& iuuenest in
infirmicatecadent.Qui
aute
fperantin
do-
a<
Q_Mbus
voleniad Dfum.
mino,mutabuntfortitudincm
:
tafTumentpcnnasficut
a^Innouati. b^Ai^Dcum c^Omni.i sciliaimanti; dfProiicient.
^Q^a
'n stieniom viuent.
aquila;jCurrent&
non
liborabunt, ambulabunt, 5^non
dehcicnt .
v)rtutiim.
C Q:<.vcd.C'S,&r.Cu
Bha;c prophctadicc-
rct dccenuribusia
captiuatserat,
dua:
reftabantcaptiuan-
dx . In
captiuitate
aute omnes
defpe-
rantes,d:cebanttec-
rena:Deusnoncon
iiderat ,
nec curat
quid quifq; facjat.
Ideo fine
rcgc
, fitie
iudicice funuis,(5c
iinmeritoafdigimur.
d i''ta i.'.i.Bona
operanon pcrtincnt
nd Denm
terrcna,
non
confidcratquidquilqucagat.Indeiniufteopprimi-
munqiiafi
iumcnta &
pifccs,finc
rc(S^orc.
c Creai, i.
OmnianouitjOmnia continct,omnia
maic-
flatefuadifpcnlat.
f
Sapien-
c
"

NICOLAVS DE LYRA.
.^(^
I Et vidcte
quis
crcauit hsc.
idcit,(X
hoc
conjiaerate ma^ni-
tiAinem
ireatoris,fecundr4 ql
dicttur
Snpitn.decmoteiUo.b.K
ma
gnitr.dinc
cnim
fpeciei
& creaturae
potcrit cognofcibili-
tcr crcator eorum vidcri.
a
Qui
educit in numero militiam eorum. idefl multitudi'
nemltetl.^atm inoriirute m
juu carfu procidti.ttnm.
3
Etomncsex nominevocat.
Qjtia
otnnia
cogttofcit perfs'
Sih
vfijne
ad min-nu:
4
Vix multitudinc forti.7fla tria in
Deofnnt
vnumytamen
iit
Tiobis
dijflruiit,
Fvrtitudotnim
rtjbxit
magnituUintm
&
correjpon
dcruiam membrorum,rtbur fortitudinem ofiium,& Heruorum,vir
lus
ma^nitudin^m rfj
B lum.
i Ncque
vnii
reliquu
(uit i.nulla res
quantumcunque
modica
Ut<^: Dottntiam er
fcfntium
dininam.ideo ccnduditur:
6
Qtiaredicislicob. ideflpopuleludaicedefccndens
alacoh.
7
Abfcondita eft via
mcz.tdtli
opcra
mea.
7
A domino.
idefl.non
rtddtt
prn
eis mercedem.
8 Et a Deo mco iudicium. idcfl,
non
faciet
vindiHam de iniu
riismthtiUatis.tx hoc
vtdeiur,quodinpcpuloilloeratali(fui q.
dc-
cider.nt in illum
errorein^quod
Dei
promdentia
ntt
.i^ns huh,anos
tiofe cxiendcret: f^el
dicendnm^quod propbeta
vtiturcommunimo
do
loq^endi
,
quo
homi'!cs in
affidione tonga pofiti
dicuntur d Deo
dcrcli-
d.SokisDeuscErer-
5
nuSjimpafi^ibiliSjCJB
6
tera ola deficienr.
7
g Dificientpueri.
qui
8
lcilicetgaudentcor
poris
fanitatc
, &
9
jjueritiam
& adole
icentiamputantef-
10
fcperpetuam.
1 1
h M-tahuni.
Vtfint
12
fortcsinDco,
fient
15 dcbilcs
niundo,5c
1+
pofimortemcarnis
15 ficntimmortalcs.
E
l^
i
SichtaijUiU.SxCm tquibiisnon
17
Aquila fccundum
^fi^fortimdo.
' 8
Phyficos
alli(oad fi
^'i"^''^
""
T^ 1- n uaiio.
19
hcem roftro , vetii-
lairabuntur.
^o
ftarenimia adunca tafcendetta
21
toinnouatur:
ficglis-
vetufiatcm
pcccati
perpetram,qux
eft
Chrifiusmortificat
mortui mundoia-
noiiantur
Deo,vnde: ^.encvahitur
-vt
aq^^iU
iuutittus tnc.
*
Procopius. Sicerg6&
in hacvita
fingulorumquod-
P^*'-i-'
dam
iudiciumeft,
vt in futura
vniuerforum,ctiamfi ita
cfleminimearbitrerisolfrael.
indequeifiatibi rcliquif-
que gentibus congrua
dcnuntio. Innouamini ad me in-
fula: .
^CAP.
derfim & traditi obliuioni .
9 Nnnquid
nefcis aut non audifti.Er
quidfiiilludfuhditur.
I o Dcus
fcmpiternus.
ideli jiu
denarr.
I I Dominus
quicreauit
terminosterr.T.e?'//c/.'c>'<i'(/(i-
m'7ius,ex
tcmpon quoh^httit tre.-'.rr.ramjnbiei.m.q.d.ifiadebui-
fiifcire,quia Moyfis
ubi annuntiai^itiK
prmcipio Genefis.
1 1 Non deficict./
opere gubernationis.
1
3
Ncque
laborabit.
qn''a l.iffitudinem operando
ncn incmit.
14 Nequc
eft
inuefiigatio fapienticE
c\n$.f.<id perfeHu,quia
excedit
inuifiigationtm
l)umar.am in
inftriitumj{(
m. i i.rf.O alti-
tudo diuitiarum
fapienti:E,&
fcientia:Dci, &c.
15 Quidatfaflbvirtutem&hisqui
non
funt./?ro(/rfo
eos dt non
effe
ad
tff\'.
1 6 Dcficient
pueri, fciUcet
moribus
(^fenfu*
17
Et iuuenes. jc/e//
i'/o/m.
18 In infirmitare cadent.
primo
in
cutpam
&^
poflea
in
pcena.
1
9 Qui
autem
fperant
in do. &non
infapfis prxfumpcuofe.
20 Mutabuntfortirudinem. quiaquierant prius
debiks ad
grauiafufi'inendum liratia
dtuina
cfficientur
fortes.
21
Afl"umcntpcnnasficutaquilae.
idifiquiprius
eranttar-
di
(^pigri
ad bona
opera^efficitntur
retocesad
ipja:Et
hoc videntr
mplciutn
in vete. &
no.tefia.per fucciffiones generationum
in iU. s
qui
Ycraciter
conuerftfmt
ad Dettm.
_,
^
^CAP.
A D D I T I O. I.
lncap./\o.vbidiciturinpo/lil.Supct
montcm,hic
confeque
tir
iniroduiiiur
perjona conjolaioris.
Ucn
txpnfttio poHiUatorts
de hoc
quod
dicitur;
Supcr
mot
cxcclfum,&c. fttfutis cofonaltterA
& veritati
ftcundik
transta-
tiontm
nfijtra,f'jcundUm
tamcn Htb.veritatem non totatiter
confo-
njt tticrit.Pro
quo fciendum
quod
Grammatica
Hebraicifermunts
j
in multis deuiat d Cramatica
Latina,& fp
ciatiterin
hoc,quodfe-
^'ca c.indnm Ci-an.atitam Hcbraiia in verbts habitur
differentia
iiittr
fcxurn
mafiulinum
Gr
fcemininii,ftcut
nos habemus tn
mminibus,
&
hocfecundH
qvaltbttdiffcrtntia
trium
perfonarum.
yerbi
gra-
tia,aliter dicitur
afaminj.tgo
comedo
q"a
a
mafc'do,&fic
in
fei
u
da(3
teruapcr[ona.S'imit'iter
in hoc
p.onomine
tutui,&c.efi dijjc-
rtiitiainterfexum
majculinum
(^
f^mtninum. Lorinefis.n.ciim
ma
fcuo
aitter
prum.minat
tu
quam fi
(i.m fremina
loquiretui:
& hoc
tfi
valdemaniftsium
cmcwqie
baboiti
aliqualjm
i.otitiam in illa
ltn'iua.vnde in hic loco vbi dtctt <r.
Supcr
montcm CXCClfum
aiccndc,/)
z(ccdcr(if^mininigericrii,>iornafuUtnt.
iimtliicr
ly
i\ij&
ly Euagciizas.e^
ly
cx3.\u>&
fic
dc cxtirls
-perbisi^p/o
lonu-
ncminibus hicrontentis
quie
omnino
pertinentadfcemininu geni<s
viqne
tbi lEccc Dcus vcflcr,
&tdto vt
magis proprie
h.tc vei ba
fccundum
reram littram
HtbratcamintcUig.mtur
, rtferenda futit
adbcatam
virginem
& ad
fan^am EUfabet,fecundurn
ea
q'i
tra-
duntur
deeis,Lnc.i.
vt
fit fenjus quod ifa.
in
prrjona
dm.tni dicit
Beatxvirqtni.
Supcr
montecxcclfiim afcendc tu
qustua
gclizas
Sion,/.
Hcua
vn^io
:
quod irnptttum
tsl
qnando coiuipto
filio
Deiin vtcro
vtrginult
Maria
txurgtns perrex't
'n
montana,
rbi
niamfcfle patet quodaftendit
tn nuntem
exrelfum.narn
ludxa
ybi Za hariiis manebat,crat
altior
GaliUa,
d
qua
ncefjit
Maria.
Chrifius
cnim dt Ciltlia in
lerufalcm pergens
diccbat. Eccc afce
dimus
lerolblymam ,&q:'ia
deGatdxain lerufalcm
beata^
vtrgo
non
ptr plunam
vtarn
,f(d
per
montana iuit. ideo
proprie
ti
dtcttur.
Supcx
montcm cxcclfum afccnde.
(
q'na
in
fua Jatutattone
ad
Elijahet
ndlolii mater,fed
etiam in-
fans
in vieroeifs Clntllu infHnclu
fpirituflanBi cognouit; quia
vt
dicHur Luc.i.'L FaducftcQ audiuit falutationcMaria:Eli
fabct cxiiltauitifans
CKt
gaudio.f qito defignatur gaudiTi
de
"pf
m.a
dorriin'i,'dtQ
dc Ocata
vtrgtne
in
ipfifanBufalutationcpro-^
Tom.
4.
M
3yy
Gloford.
&Nicolai
de
Ly
ra
I,K.i.e.
t cogem.
V.
^prii intelUgUnr.Qux Euangclizas
Sion.fcilicct,qui
mncias ho
A na
(arSis
a
':imabus,JciUcet Etifabec
&
lohanni,
_
Cofequentir propheia inpcrfona
domini
alloqHitur ipfam
Elifa-
A</.EjtaltavocctuaquxEuangclizaskrufalem:?ao</iw
pleta
efl
(juando Elifabet
exclamauit
voce
tnagna Euagtli-^ado ipft
lerufalim
videlicet beatx
vtrgini
dictdo: Bcata
qua: crcdi.qm
pcrfi.in
te
qux
dida funt tibi a domino.
Luc.vbifup).i.^
Confequenterprophtta.
in
perfona
domint
adoquim
virginedi.^
Exalt,noli
timerc./
<juo
innuit canticU eius altiori
vocefoma
dumtquam
cum
primo fotumfalnando ^'tangelii^uit.q.d.tipn
ta-
tu
loquere
vocefuhmijia, prout fufficit
ad
cognatx tu^jjutctione,
fed
etiam c.xtlta
vocemj.prout rcqmrituraimodum
cantici :
per
quodcaniicum
ciuitatibus
Iuda,idefi eccUfiis pr.(fcKtihiis
&fMtH'
rif annmcics
prteftntiam filtj
Dei in te
intarn.v.i, (i
hoc
(\l cp
dicit:
Dic ciuitatibus ludxiErcc Dcus
vcftcr.7orf
cohtinut- imple
Urinecdtfiis,cupercanlicuprxdtlumfol;mn>.termvm3ratur,ftH
annuciatur aduentns domini in cadt-
virgine: Intcrpofuit
tamcn ibi
propheta.
Noli timcrc.
quiavirgina!ispndicitiapauiJaeJi,'&
ttmida.vnde
angdus
ci rfi.v/>;Ne timcas Maria. Et etia vt innue
ret,quod
tanta erat humilitas
virginis,<]uod
non
pr.tfitMibat
canti
cum
publick
cantandum
formare nifi
Spifituff-incii inflin^ns
earn
\tangerct,feu
moueret de
quibujdam
ant in cantico
virginis
conte-
us.tju.tda
innuido
propheta hicponit:vt
cu (i/>.Eccc dfiS in for
titudinc vcnict,6c
brachifi cius
dominabitur.ii^< <//d<j
B
verba videntur
corrcfpondere hytc,quod
dicitur in cantico. Fccit
potcntiainbrachiofuo.F(ro%Mf.n.t/-fj-tt///^/,3)
!"">'"
tiofiltj Deipertinet
adinlmttate
diuinx
potcntiit.Etfaiuitur
.lc.CC
mcrccs cius cum
co.lnpropheticis.n.locutiombuspromitteba-
tur
incarnatiofilif
Dei
qitaft
merccs d Deo danda
infuturum.ficut
Gai.iz.d.^brahx diSu
fuif.Bcncdiccmt
infeminctuo
oes
GentCS,ferf
in
prxdiHo
cantico b.tc merces,
vt iam data annutia-
tur,vnde dicit
:Su(ccp[t
irracl
pucru
fuu: cui
correfpondet
ver-
bapropl}et.di.Eccc
mcrccs ciusCU CO.Et
quiavt
dicit
Grcgo.
in benediBione
cerei:7^ihU
nobis nafci profuit,nifi redimiprofuif-
fet fideofubdit-Et opus
illius cora
\\\o,f.opus reiemptionisyci
35^
maximi
pertir:et
ad diuina
mifericordiam :qulnterdiutnaopera
D
pr{tminet,vndc
Tfal.i^^.b.
Mifcrationes
cius
fupcr
ola
ope
racius: &
ideo in cauttco cum dixifitt. Sufcepit
Ilrael
pueru
fuu./W'/.RcGordatus
cQ mifcricordix
fus.
iequitiir.Sicut
paftor grcge
fuU
pafcet:
/n
quo
in>tuiipropheta,q,
ChriRusft
ha
beret,vt
panor adgregemfm:
non vt
adgregem
alienn
ftcul
mer-
cenarius.cui
non esi cura de ouibus^Iohan.
i
o.b.quod correfpondet
huic
quod
dicitkr in cantico, Sic loCUtUS cft,&C. .Adpatres.v.
((mperfehabuitDcusvtpafiorcH
proprio grege.vndeVfai.cf^.b.
Nos aut
populus
ciiis,&iC.Cteterae.xponantur,vt
inpajlil. Qu^
quidem expofitio
nonfolum
videtur cohfjna literx^fed
in
feratioua
bilis.
Ifaias.n.qui
Euangclicus^propheta
dicttur,vc
tn
prologo
&in
protemioyficut
de
ToceBaptifi.tin
deferto
clamantis Ijifloria
propbe
tici texuit
, vtflaiimfupra fic
no immerito de voce
virginis fatw
tantis &cantantis
propheticam
InHonam
prxdicere
dtbuii:
pra:-
tniitit tamenhifloriam
de voce
Baptifla, quamuis
ordine
temporis
poHcrior
fuit,
eo
quhd
iilafuit
omnibus notior: Unotioribus enim
incipitproctflus dtfcipliux,prout inprimo
Thyftc.
A D D I T I O. II.
j
epifi.cap.vbi
diciiurinpofl.?TX
muUitudinc forti-
tudinis ,
& roboris.
Fhi nos habemus : Vrx multitudine
fortitudinis , mbrai-
caltterafichabet.
Prx multitudinc&fortitudmcroboris
& virtutis ncc vnus dcfuit.Cjy/ew/x poteit tfie
tatis
,
quod .J
militia cdeflis
qux
in tanta muttitudine esl,conftderari
debet
qttod
]
qitxlibetflelta
habct
fortitudinem ,fcilicet potentiam
&virtuttm
c^iiiam
ad
infltiendum
in iUis
inferioribits,
vnde.
Ccnef. .defole,
& luna&fteilis
rficif.Pofuitcain
firma:ca:.&c.e^
wTy^/w.
Solcm in
poteftatcm
diei,&c.
6" flc diuinampottntiam
, &
fcientiam
commcndat
propheta,non
fotum
ex
numerofa
multitudi-
ne
cdeflis
militix
,fed
ctiam
exfortitudine
, e? robore
,
(3
vinu^
te
infiuxiua
eisd Deo collata,
d
quibus
nultaftelta
qnantumcunque
modica
deflcit,quin
habeat
aliqualempotentiam;ex quibus
excita'
tur
magis
humanamensadconfidcrandtimmagnitudinem foten-
tix creatoris ,
A P. X L I.
5^
'^lceant li.jul^.
Qmal
(aloGe
tcs,fcil.qua:fal
fis.&amarisflu
libus Icculi tu
duntur.
* Thcodorctus. Infulas
ecclcfias
vocat, quod
vt in-
ful^tumidosfludus
maris
C A P. X
L 1.
aTAudl
Ifrael 8c tice, bTAd
audicndum
per
apoftolos.
Aceatadmeinrul?,&
Gen
a f
Q^i
erant fortes in mundo, fint fortes in
Dco.Fortitudo mundi voluniatem
imple-
re.Dei moriificare.
tes mutcnt fortitudine.Ac
afFidc ad me. bT Aliis
prardicent.
c
tVt
dileernant
inierD^um&idoU,
&
vitum Deus omnia iuiie
difpouat.
G excmiunt
,
&
frangunt
,
fic
cendant & tunc
loquantur
: fimul ad iiidiciu
CCClcfiX
perfcquentium
te-
^^^-^f^ ^^
tirln Iudzam(queft
in
or.emalipU-
peflatCS& prOCcUaS perfc-
C
gi(Chriltumincarnari,mori,fufcitarivpluit.
cfVelluftitiam.
propinquemus.
Quis
fufcitauit ab oriente iu
fliiH>uando.8cdefepulchro.di:Exurgegloriameaexu
gi.':Et
fecurus
te(pondet:Fxutgam
dilucu. bfObediens vdiuc
^jH
nnitem.
ftum
,
vdcauit cum vt
fequcretur
fe?
5
runt,
&
lupcr pctram ideft,
Ghriflum funtcoUocatac.
*
Procopius.
Taccreinfu-
las
iubetjVt
fcrmoni &falu
tari
prxdicationi
fcattetas
j)ra:bcant,infularumnomine,
conflatas
egcntibuseccle
lias
intclligens,in quas
huins vitse
ncquitia,tanqua
ma-
ris
falfilago
vndis & fludibus
vndique inlurgit.NonuUi
infularu
appcUationc,ciuitates
&
pagosaliqii.qui
vaftis
incultifque
tcrris ambiantur
(qualcs
in Iduma;orum,
&
Moabitarufolitudinecffcdiir) intcUigi,quosvelut
inexc
plfi
cxtcraru nationu affu-
mit,
vtgcntiu aflumptione
cx
parte indicet,quascrro-
rc vetcri
reliclo,ad
vitas no
uitatem tranfirc
fignificat.
b ^tcedaut. ^ Thcodorc-
tus. His vcrbis
pcipit Apo-
ftolis &
cccIcfijBpiincipib.
confcntire oinncs iummo
confcnfu in doclrina Euan
gclica,& euagciium
omni-
busgcntibusprsnuntiare. p
c
(^tsjttfci.abor. Qiiidam
Hebrxorum hoc ad
CyrCi
rcgem
Pcrfarum rcferunt
,
quod
fufcitatus fit aduer-
fusBabylonios
ab
oricntc,
qd"
ci fccerit dominus
pa-
rcrc
plurimasgentcs, fubijcicnsgladio
& arcui cius- Sic
quoque
cetcra ad
ipfum
referunt
quod
fcilicet,
Babylo-
nijs
idola
nonprofucrunt
hunianofludiofada.Alij
He
brxorum hoc ad Abraha
referunt,qui
vocatus fit mftus
q^^
aborientci.de
Chaldeis:qfolusiu{tusinuetusfit:&
fecu
tuscft
Deii.Egredicnsdeterrafua,
&
tradiditeisrcgcsg
N I G O L A V S
C A P.
D E L Y
X L I.
R A.
TAceant
ad
mc.Voflei; propheta
induxit
popuK Ifraeladcer
ta
expedattone promifforii
ex diuina
veritaic,hic cofequenter
idc
facit
ex eius
charitate,q
amicos no
defraudat dpromilji cofecv
tione.Et diuiditur in
duaspartcs ,
qa primo
oflindilur Dci ditcciio
ad dti'i
populu
cx
beneficijs
qux
ei in
patrib.coceffit. Seciido,ex
f.
prio
fitio
que eifmiftt c.feq.Viima
in tres
fecitdu
tria
bencficia.
Se-
cudupontturibi:Et
tu
ifrael.Tertiii
ibi:Vropcfacitc.
Circa
primu
fciendJt,^
primu benefictii fuit
cottatu in
xAbraba,
qut Deusfepara
uit ah
ifidetib.educcdo cH
primb
de f^r
Chatd^oru,
Gen. 1 1 .
c.EtfecU
do .Ara Gen.\l.&
p cbfeques populit
ab eo
drfcedete
f ifaac&
la
cobab
infticttb.fepurauii: '^'^ q>& tegeei
in niote Sinui
Jpcciatiter
cdceJfif.pffdicitHr Vfal.i^j.b. \o
fecit
taiiter cmni
naiioni, &
iudiciafua
nd
maiiifeftauit
eis.Et diuiditur in
duas,qmaprimo po-
nttur
hutufmodifeparatiofecTiio
cbtraidMatras inuedi'>,>hi. vi-
p|,
,
derut.
Ctrcaprimumprimb
ad
huiusconftdcrat,onem
inducit di.
I Tzcczizd
mc.i.habitatvresinfutarHm.
2 EtGetcs: rerr.!?
arida habitates.
j
Fortitudirc mmct./ t
quieratfouesadma
la,ftntJortes
ad buna.
4
Acccdat &
tUC,&C.
Si habtnt
aiiquid
tultu
projefecundo benepau retotit di.
5 QuiS
fufci &c/.^/"''
1)0.
,
vtexponunt
coitercathotici i^
Hfbr.ciqucmdom!t;:is
vocauit
primb
d Chatdxa. vt diBl
eft.&poftea ^b>aham,&
vtraq;

cgto
yergit
ad orienttm
refpeHu
Iudxx,qua
doininus ei
repromiji
:,Gtn,
13.
6yocz\iitc\xm.
Verviamfidei&obedicniiXjVndca^cx
1
fidefecundu
madatit Dci
votuitiiliK immolarc,Gen.i 2.&
ad Heb.
I
11. &ideo dominus ei
aftitit
ipfum protegendo,propter q,
f
bdiiur.
*
Dabit
,
Apo.i.d.
M
11.A
L I T E
!{.
T Tacfa^at/wjc.
Hicprimoponiturquxdaexcitatioau-
T dicntium ad intcUcdu dicendotu
qux
funt duofccun-
dumfcnfum litcralcm
huiuscap.
Primumcft vocatio
Abrahs a
domino.qux
habctur Gene. 1
2.per qua
mvfti-
cc
fignatur
inflitutio dcbita boni
prxlati.dc quadicitur.
2
iii^Vx/^fiw/.Df.n.bonusprxlatusfulcitari aboncnte
PP fplcndorcm fapicntix,& iuftusproptcrrcditudincm
vitx,q
debentattcndi in
inftitutioncprxlati, quiaponit
in ftatu
pfcdionis cxcrccndx.Quod
quidcexcrcitiu pr^'-
fupponitpcrfctionishabituaci.]uifitum ,
ideo fubditur.
6 /''oc.efcw.f
Chriftus,vt iequcrctur
fc.Icfus.n.non venit
ad
acquircndij
in
fepcrfcdtioncin qua
habuit ab inftati
conccptionis,
fed ad
perfcctione alijs
comunicandam.
I
Oubit
3)7
Ifaia:
Cap.XLI.
aTFefluU
a me & dabo tibi Gentes hxreiititem tuatn 8c
pofTenionem
tuim."
b
fCnnueifos.
^Vinculi fidi.
358
^contra
Sodoma
& Gomor
yv ravcncrant,&fcciteosan-
Dabitic^fpeau ei'Gacs,&rC2eS
obtinebit.
tegladiu.&arcueiusquafi
a
^,,,^^^
r
c:o,ri,.po,e,J. cfv^b,.
pulucrcm&flipulanr.pcr(e
Dabitquafi puluere gla^dio
eius
flcutftipull
CUtUS Cft aiOS
,
rCUerfuS Cft
^
., ,,ca.ioi.
bfe.iij. cfFUius. d,.duufar.os.Vtd.
jn
pacc,nec logi
itmeriscur mundoad patiem.
fum fcnfit ,
& hoc ncc fuis
vcto
raptam
arcui cius .
Pcrfequetur
eos,tran-
ViribUS ,feddomini
milcri
a^Paccmtelinquovobis. pacemmeamdovobis.
cordia fecit,
qui
ab initio b
fJbit in
pacc
: femita in
pedibus
cius non
ap-
5
noftro creatori
ncmo'pof-
cognouithxc.
-^..-.:^- .t... ...,.-
r
r,t .-^cn^r,^
3
4
^
Thcodoretus.Tanquam
D
fummapaxeflet,&
non in-
furgcrct
aduerfus
Apofto-
P&l.it.
losorbis,
peragraucre totCi
orbem
Apoftoii.
*
CyriUus.
Sic
pcrcurrerc
orbemtanquamfiperpla-
nam viameflfet
iter,
quod
J Origcnes.
Putabamus
Chriftum ab
Apoflolo
tm
af PtJtdiaa.
bf
fei. cfAd l> fitrefiftcrc.
parebit.Quis
h?
c
operatus
cft &
fecit,vocans
^
^,
'^'derunt
infuUA.Gmtts iti
, aV"i.nes. biMundi.
cffFeci.quiapri.^iusAc.
CirCUmitU : & illiuS VittUtC
diftum
iuftitiam.fanaiii^ generationcs abexorclio.tEeodominus,pri
7 perterritxfunt,
&cxtrcma
tioncm&redemptione.oc *fs
nepm.cipio. bfsinefine. c,Gentes,veicccx.
^
8
tcrra:i.SemfiliusNoe,quifa,fr,44.i
fapientiam,&
fortafle illca c
rnus,8^nouilIImus
egofum.VidcruntinfuI^E
prophctis
accipit,nouit
ille
ctiam animatam
cfle iufti-
tiam &
vmentem,i.vnigc-
nitumDci filium,qui
cft
vinensiuflitia
& fanftifica-
**
tio,id.n.eftilludIfai?.Quis
d
Airgere
fecit aborienfe lu-
Ihtiam,
& vocauit
ad
pcdes
fuos^V^ocauit
auteChriflii
pater
ad noflra falute,vt
ad
nositer facerct,&
delcendc
rctadnosdccoelo.
a Pabilinco>ifpcdi4eius,(^e.
* Theodoretus
.
Reges
amoucbit folio,
qui
edebat
omne cruciamentorum
gc
a^Initium fapientia:
timordomini
eorum. cf AudifJ
rridicationeapoftolorum
b
b
f
In omnem terram exiait toaus
6c timueruntjextrema
tcrra:
obftupucriit:ap-
arFidcadeum.
bfF.delium.
propinquaueruntj&accefTcrunt.VnuIquifq;
lf-,ce. bVe!bT& fafto.
cflnfirmo
proximo
fuo
auxiliabitur,
&fratri (uo
dicet,
af
.n domino Deo viuo &
reio,quia
idola dii non funt,fed
opeia
hominii
*i eft.contottauit. b
f Deum fuum (iudiofe faciendo.
confortlrc. Confortauit
t
faber xrarius
afForm.imfimulacii. bfCuTiidolacoleb^ntur.
j^ ad mcliora
JjduXCrit, & dl
pcrcutiens
cum mallco
,
qui
cudebat tunc
ij
xeritiBonumeft vttimori
9
m extremo terrarum
ipfc
10
cupatre
&fratrib. diluiiiii
euafit.
vfqueadtepusillud
referuatus
qucm
Melchifc
dcch
intcUigi volunt,&
vc-
nifle obuia Abrah^e de
prx
lio
reucrtenti,& cQ benedi-
xifle & Dei bndidiionib.ro E
borafle.Ipfumquoqj
fabrii
efle
a!rariu,qui
Abrahaco-
11 flauerit&
malleofuaiartis
nus in Chriflianos,
&
pcrie
quentcs
ecclefiam ,
ecclcfia
demum vicit,& perfecutorcs
fuos
fuperauif.
*
Procopius.Quaqua
rcgcs
tcrrs delcdos audis & !no-
rc
pulucris
&
palc^
dificOos,
intellige
tn
prascipuc
aereas
poteflatcs
&
principcs
tencbrarum,
qui reges
terraeerat.
b Semita in
pedibui.
Laborcm vel iaflitudmem eius vita;
Q
non
fentiet,
ExuUauit ad currendam viam.
NICOLAVS DE LYRA.
*
I Dabit in
c6fpclu.
Et
loquitur
hic
propbeta
de
prxterito pgr
modum
fuiuri,ftcut frequenterfit
in
prophetis:& hocfuit impletu
quando
.Abraham cumxu. vernaculis
fuis quatuor reges fortesdc-
tillauit,Cert.i^.a.
1 Dabit
quafi puluercm.^a/d
eosfaciilimh
debellauit diuina
uirtute
fibt ajfiflente.
3 Pcrfequetur
eos.
Quiaperfecutusfuitfugtentes >fque
Soha
(3 T-h^nicein Otr.e.i^.
4
Tranfibit in
pace.
Quia
nuUus
defuis
in bello illo cecidit.
5
Semita in
pedibus
cms.Quia valdefaciliter
aibellum iuit
6
redijt,fhut
de homine
faciliter tranfemte
&leuiter
,
dicitur,
3
iionfii,it veftigium
in
terra,vel
non
tangit
terram .
6
Quis
haec
operatus t^q.d.Deus,
&nb homo ideo
fubditur.
7 Vocansgencrationcs./.Jrf.^<<f
C? amicitiam
f<am.
8 Ab
exordio./t
j/u
temporis quodpatet
in .Abel
iufto,Seth,
T^oeyA
raham^cir fic
de
alijs.
9 ]^o
dominus.ft ideo
poffum
vocare ad meam amicitia
quos
yolo
/ine
tniuria
cuiufcimque
cum nuUi lenear
, fed
omnes
idquod
funt
tcnet a
me, ideofubditur:
Primus & nouiflSmus
CgO
SU.
10 Viderunt. Hic
confequenterper oppofitupcnitur
inueilio co-
trafaBores
& cultores idolorum.
Circa
quod fciendum,quod fuut
di.Eujebiusin chrtnicafHaanno.j. ^brahiel^inus
rex
^fjyrioru
condidit
'tjiniuemy
&
ipfe incepit
idotolatriam,
quia fecit imagine
Bclopatrif^odefuncio
,cuiexhibebat
tantam reuerentiam ,
quod
farcebat reisfugientibusad
ipjam,
vt dicitur in Schola. hiHoria :
propter quod
diHi
confugientes inceperunt
adorare illam
imagi-
nem,&adimitationem buius
fa8i altj fecerUt imagines
charis
fuis
dffmtiis.Etfuut imagofaciad
Tsljnovocabatur Belus,& fuit pri-
timori
,. I
.
I
TGiutinumhoc.
j^ Deiglutineris,&
cl
iugaris,
temporis
, diccns
glutmo
bonum
eltj
& con- 1
5
& confortauit cum clauis t
^*^*''
!'g"
fD-um
bfQuoiib-timpuifu.
\ prsccptorum,
vt intimorc
^
"'-f
ft',,'^;
tonauit
eumclauis,
vt non moueretur.
;t
domini
permaneret. dicidafab.6
*
CyrilluS^Poftquamvi
hminarum.
derunteentesChriflfi ocu- 1"'
^''^^^ ^^
lis mcntis
&gloriam ipfius,
timuerunt ab extremis ter-
^^'^fe h^Lt*
r^.vfque
ad
extrcma,per
vniucrfum
orbem,&
aggrega- conroiabitur
tac funt &
appropinquaucrunt
Chrifto
pcr
fidera &
pur
iilum
qui
af-
gationempcccatorum.
figitidoium
d
ynufquijque,&c.
*
Cyrillus,Chrifti myftcriisinitiatus
^'11^'"'"'
dicetalijsquicolerit
idola
, faber fabrefcit hoc
idolum,
p
*
tttum
idolum:fic
hoc uomen denuatu
eji
ad atia
idola,
vtpoth Bel^
Baal
,Baalim,Beelphegor,& BtetT^i
bnb,& huiufmodifecundum
di~
ueifitates
Gentium ^
linguarum
: &
quia hocfuit muttiplicatum
tempore
.Abrahx vt di6um
eJi,ideo iuxta
ipfius
fidelitate
arguitur
hic idololatria
ifiorum,& hcc
eji
quod
diciiur:V[dcnmt infulae
&
timuerunt,cxtrcma
tcrrae
obftupuerut: appropinqua
Uctunt.i.habitatores
injularu
&aUaru terrarti viderunt reucren-
tii idolis d
potentibus
cxhibita: &
fic
in timore
poftti cofugerant
ad
ipfa
venerania,vt ftc eis
parceretur:ideofubditur:
Appropin-
quauerQt &
acceflerunt,/atiirfi)/a. Vnufquifq; proximo
fuo,&c,^i<i quando aliquis
habebat amicum in
periculo pofitS,
confulcbat
fibi
refugere
ad idolum : Et
quia exemplo T^ini alijpO'
teritcs
fecerunt
iduta
per
manus tamen
artificum,ideofubditur
.
11 Con^ortzxxit
{3Lb..Adcuiusintetlc^umfciendum,^infabri
catione idoli de metaito
per
malleatione tres
operarijfunt necfffariji
Vrimus
efi ttle,qui
materia in
igne
calefaHam
cum marttllo ducit
adformampartiumidoli.
Secundus
eft
qui partes pcformatascu
Tres
opera-
martelto cum Uma
polit.Tertius
efl quipartesficpr<sparatasad
in '".'J"'*
^'^Vf
mctmcoiltlidi ,:jr
coniungit,^
hocnotatur cumdicitur.Con^ot^^'"^^'^
' " ''
tauit fab.Et
conflruitur ftc
titcra-.fabenerarius, idefl mctulticus
,
Tercutiens
maUeo,ideft
martttlo
fciticet
materiam ducendo ad ida-
v
li
formam.Coiifortauit,ideft efficaciter
monuit.
1 2 Eum
qui
Ci\.idfii cum Ima
poiiebat.Cudere
enim in
vnafi"
gnificationc
tdern
efl
quodpotire qui
dicitur in tibro Catholicon,
i
j Tnnctcmporis ideft,tempore ^rahtequo fabricatioidolo-
rum
cepit muttiplicari
ut dicium esi .
1 4 Diccns.'y?e
qui potiibat
erat dicens
fupple
confolatori,
'
ij Clminohonnrti C&i. bonum cH
partes
idoti
conformatas
*&poliias
M
^.A
L l T E
{{.
7
Babit in
confpc8't.
Quia
debct
cognofccrc ftatum fibi
fubie(aum,paruorum&
magnorum.
1
Dabit
quiifi.
l'cr
gladium
qui prope percutit fignatur
dof^rinapcrverbum ,per
arcum
vcroqui
a
longefcrit
doftrinapcrlcnptu-.Vtroq,
naq;
modolianai
pra:lati,vt
Aiig.Grcg.&
ali),
hxrcfes
& uitia deftruxerunt
,
quibus
alijprzlati dcbent
quantun>
bono modo
poflfibile
cft
conformari.
4 , TMB/iiH.Nadc
praclato
df,2.Tim.2.d.
Serttu
Deinoopor
tetlitigurr,fedmanJtitLiiifiead(>mncs,fduatameninftitia;a.\itCt:
non cflet
manfuetudo vera,fed pufiHanimitas
dctcftada.
5 Semita
inpidibus.Pct
icmitam
qu^eftparuauiadccli-
nans via
communi
j fignatur
dcclinatio
aliqua
a comu*
ni d6lrina ecclefiae
,qua: quantQcunq; parua
in
prelato
non det eflc.Et
ga
promotio prxlati
talis a
Dco,fubditur.
6
Quis hac.St.
icc\u\tur.
9 ^o(iym/y.Vnufquifqueproximofuo,&chocadli
teramcxponitur
de fabricantibus
idolum,perquod
fi-
gnatur
malus
prxlatus,dcquo
dicitur.Z^ch.
i
i.d.opaHor
&idntum
reltnquens ^rr^m.
idco
pcr
iftos fabricantcs ido-
lumfignanturilliquilaborantad
promouendum prs-
latum
indignum.Et
llibdirur.modus.
1
J
Dicens
glutino
honumeH.Tz\cs cnim faciunt
Colliga-
tioncs,ut
obtineant
multitudinc,^
non
poflTunt
ratione.
f Confortauit
eum c/aij,fcilicet aurcis &
argcnteis per
do
na
fuperioribus
fadta.
^
yt noH
wfm/-.ldeft,pg
infufficicntiamiufte
rcpcllc
Tom.
4.
M a
t
rctuc
359
f (juia.
't in(r.4j.a
^ota.
^
tcrrearit.
tis mex.
pracdicitur
vocatio
apoflolorum.
Ettu
ijrael.
Carnalilfrael
fis liKob, &loqHeris?
^bfcondita
efi
via mea
ddomino,&c,
Nunc
ad
fpiritualcm log-
n tur
qui
domini
fu-
fcepit
aducntii. Huc
primbfcruumrdcin
dede<flum:tandcm
^
fcme Abraham vo-
cat.Priusenimfpiri
tumferuitutisin
ti-
more
acccpimus
,
poftca
clcdi inmi
otiaDeiiungimur.
* Thcodorctus.In-
"h!w
^^^^^
propheta
ac-
tcai ori.
'
cufat
Ifrael,interim
t suif<}uiliat.
commcndat &lau-
t
ee.
5iip4og
t
nilinriri
tcUwtet.
cL
t
rt trahiB,
vt tnbnl
nouaip
Gloford.&NicoIaideL 3^0
^
& vos
dccepit qui
A hanc
tam bcllam fi-
guram
lapidc,
&li- a
gno
cxprcffit.quid
vos innuat
lapidcs
b
colcrc &
ligna.
a
Et
tu
Ijrdcl Jerue
tntus. Dominusad
apoflolos
effcftuo-
fc.Iudxiautcm
hoc
adfcrcfcrunt.Nota
quod prophctia
or-
dincmhirtoricnon
fcruat. Poft vocatio
*"
a f
Vi. b fTrin
fpiriio
timoti.
clrgi
vos.att.
e fLnAat itconn dxmone. d fMon
vos mc elftiCJs.fed eg
e tCjiBtScfide.
2
4
5
6
7
8
Ettu
Ifracl rcruemeus
lacob
que elcgi,
rcmen Abraham
\
atSrlt,|uChrt,ti..
bTlnc..n.6de.
cJE.
1.,.. les.
div^.
idifi.r.(u.e.as._ ^
a'mici mci
,t
in
quo appichcndit
tc ab cxtremis terrrc 5ca
Finibui
afSpitit.ialiierqai&aI.j*ptdicatrus.
loneinquis
cius vocauit te,
& dixi tibi Scruus meus es tu :
f
A lacie
prtfccuto.um.
b TEcce fgo
ol. Hum fum
vlquead
cot.fumina.
dcffi tcjc^
non abieci te.tNe timcas,
quia egu
tecum lum:
sfAm. b1Viaetit8ciia. c^Ne
riticatU.
dfVtvjticas. _
^
nctdeciincs,quia ci^o
Dcus luus. Confortaui te,&
auxUia
^ ^
af
Fotentia filij mei.
bfldf
o.
tus fum tibi
,
& t
fufcepit
tc dcxtera'
iufti mei. Eccc c-on-
aflmus.cAducifai.i.ttipopulusludiotMm.
btEitetius.
ctludx^ScGente..
fundcntur
& erubefccnt dmnes
qui pugnac
aduerlum tc.
Erunt quafi
non fint
,
&
pcribunt
t
viri
qui
c5tradicut ti-
aW>inipiumfupetexaltaturo.5ccleutaitiCcutcedtosLiban..Etttanfiu.8teccenoneiat,
&qujcfiu.tum,acnonelH..ucntus.
Egojum
VermtS&tton
bi
Quccres
cos,&c
n5 inucnics,viros
rebelles
tuos,&
crunt
14
bomo . F.t ficut vcr-
quafinonfmtAvelutitcofumptiohominisbcllantisad
^5
^^ ^'S^^vrX:
n
*j^CLy'"'"n<'<^''timfte.
bfPioteaot.
ram ,
uc
praica'
ucrfum
tc:quia cgo
dominus
Dcus tuus
apprehendcs
ma-
.,Opera.ione.n.
^
^ ^''''r^X':
clVelyatc^
niim
tuam,dicen{que
tibi;
Ne
tmieas,^o
adiuui te. Noli
^^
TQuamuJsvir.s. Egofumveim.s
& onhomo.opp.o.ho.&abieaioplebis.
TMundo.
timcrcvermis Iacob,t
qui
mortuieftis
exlfrael.
Ego
au-
a^fSanguinefilii. bfCiuieft.
xiliatus fum tuidicitdominus,&
redcmptor
tuus fan*5lus
aTVtconterascontiatiaspoteiUtcs.
Ifracl.
Ego pofui
te
t
quafi plauftrum
triturans nouum
yra
&indeadfidemul- D
ti vocati.vndcivv/^.f
Aa.ij.j
oportcbat f)imum lof
vabumf&c.
C Ecct
confundentur
* Theodoretus.
Harc
propric
conuc
niunt fanftis
Apo-
ftolis &
martyrum
9
vidricibiis
palmis,
10 nam
qui
illis aducr
11
fabantur,inignomi
1 2 nia sut
fempiterna.
13
d yermislacob.Yct-
mesdicuntur
Apo-
ftoli
tanquam
eius
^"1?""!
imitatores
g
dicit:
"*'
17
iS
i:R.eges.
tioeorumcordaau
dientium .
g
^Theodorctus.His
verbis
fignificat
nu
merum credctium,
ficum
ca:tcris,qui
noncrcdiderunt,c6
ferantur, fuifle
per-
cxigium,quodfigni
ficauitpaulus
cum
dixit,
rcliquias
fuif-
habcnsroftra
fcrrantia. Tricurabismontcs,
&commi-
19
fefaluas,
rdiquos
afDuces.comitc.
bTSepa.anstrlticum-apalea.
ObCaeCatOS.
nucs,&cdIIesquafitpuIuerempones.
Ventilabis
eo.s,
20
e
ii^imortutefiistx.c.^.
ifSupetbiaeotu
.,
bfFidc
bonotuu.; c
potenf.
..,;taculotum,difperl.one
maliuiji.
Ijrael.
IlCUt Ule
qUi
baLU
&ventustollct,t6cturbo difperget
eos,SctuexiSltabis
21 ^itiv.Hmidiemonor
,|V.N
r,ccrte.magiftrumverita.i.nonhaben,cs.
proptcr
Veflram
glo^
indomino,&infanaomaelIa.taberis.Egeni&paupcres
22
^^^^^^'^^l
de
profcquitur
,
nc
qucpugnantiadicit
intcr fe.nam cx Ifra
d fuerc fidclcs
qui
crcdidcrc Chrifto
,
& ex Ifrael fucrc
ego
: rint vero in me Chriflus .
quiChrifloCrucifixcre.
f
Egopofuitequafiplauflrum,
Virecclefiaflicushabetur
h Etd
longinam.
lam
vfquc
ad extrcma ludxi
difperfi, prxdicationis
roftra ferrantia in
plauftro
nouo
,
quod
&
non

NICOLAVS
DELYRA.
*
&
politas adimicecdiungere glutino.i.forti
iunciura.lta
ejuod
acci
pitur
hic
glutimm pro
illo
metaUo,quo confolidantnr partes
ad inui
cem.Et vocatur Gallich foudurc: vnde in
Hebr^o fic
habetur:Di-
cesconfolidatori: bonu
hocf.quod
fortiter confolidespurtes
idoli &
fic pr^paratas
, ftc
enim mutub
fe
exhortabantur
artifices
fropter
maius lucrum habendMm
,
&
proptergraiiam
dominorum.
I Et tu Ifrael-H'c recolitur
fecudu
bemficiu
exhibitii
popuiu
te-
pore Muyfi
, fliliccteduHio deferuitute ^egypti
. Et diuiditur in
tres
partes: quia primb defcribitur
Jjic exitus, fecundo aduerfarioru
cafus,
ibi: ECCC COnfundcntur.rcrfio Hebrprum profeaus,ibi
Egeni. Orcaprimum
diciturin
perfona
Dei : Et tu Ifrael feruc
meus.
q.d.ex quo
eduxi te
defermute Mgyptijacius esfpeciali-
ter itruus
milii.
X lacob
qucm el^i. Efau'reprobato,fecundum quod
dicitur Ma
laclj. i.^i.Ucoh
dilcxi,Efauautemodiohabui. Etaccipitur
bic lacob
pro pop
ilo
defcendente
ab eo.
3 Scmen Abraham amici mci :
quiu
amoremei
paratusfuit
filium vnigenitum
immolare.
4
In
quo apprchendi
tc.
idefl
mihi
appropriaui
eius meritis.
5
Ab cxtrcmis tcrra &a
longinquis
cius vocaui
tz.quia
.Abraham fuit vocatus de
Chaldxa,
vt diBum
ciifupra.
6 Scruus mcus.
exponatur
vt
Jupra.
7
Nc timeas. minas Tharaonis.
8
Qijia cgo
tecum fum. te
protcgens tSdefendens
p
Ne decTincs. d verbis
Moyfijerui mei.^
.
\
10
QuiacgoDcustuus, ^
ht
^.A
L 1 T E
1{.
j. rctur vcl
promotus
deponeretur;Sed ga
bonus
platus
ta
^
lib .cautclis &
fraudulcntiisnonfulcitur.indipet
diuina
cofolationc
pinfurgentcsiniuflc,ideofibidr
adomino,
I Et tu
ifratl.
pcr
vcritatis notitiam.
f
Seruus meus.
pcT
dcbitam obedicntiam.
lacob.
per
vitiorum
fupplantationem.
t Quem
elegi. promoucndo
ad
prselationcm.
j
smen ^brahi amiti mei. imitando fuam
perfc^onem.
t
ri Confortaui
tcfcilicetpereim.ideofubditus.
1 1
Etfufcepi
tcdexteraiufti mci. idefl
Moyfi
,
adextraben
dum te
dejiruitute
Egypti.
1
3 Ecccconfundentur.H/c
confequenter ponitur aduerfarioru
cafus
cum dicitur: Ecce
confundcntur.(/w
Tharao
cufuo
exer
cituperfeq'Aens HebrAOS,fubmerfnsJuit
mmari
rubro,Exo.i^,
1
4Qiiajres COS.quiaftcut diHumfuit Exo.l/^.mare proiecit
Ue-
gyptios
mGrtuos ad litus ad
qnjd
tranfterant
filij Ifrael ,
vt
fic f/-
fent
certi de mcrte
eorum;&
vt haberVt
fpolia.ideo dicitur-.QuX'
res eos.
imefiigar:dopreciofa que erantfuper defunHoru
corpora.
I
j
Et non inucnics.
Typ dicit:l^d
inuenies
eos,abfolut^,fed,non
inuenies viros rebeiles tuos,i.te
perjequentes,quia
la erant mortuii
&fic
nonpoteratampliuseosperfequiy&ftcpatetlitera vfq;ibim
16 NoU timcre vermis lacob.
quifuifli
inter
^egyptiosre-
putatus vilisficut
vermis.
ij Quimortuieftiscx Kvzel.ideflreputati
vt mortui in
ferui
tute
.Acgypti.quiaferuitits
efi mors ciuilis. Et
quia nonfolum
iiegy
ptij aduerfarij
erat
Heb.fed
etiam Chananxi
qui poflea
ab
Hebrps
fuerunt
debeilati,\vt patet iib.Iofue ideofubditur,
18
Egopofuite quafi plauftrum.
Sicut enim tale
plauflrum
duBum
fupirfegetes
conteriteas
, ficpopulus Ifrati
comriuit Cha'
nanKOS.ideo
fubditur.
1
9 Triturabis
montcs.J(i<?^ maiores:lofue
enim debcilauit.
31.
reges,1oJue.\z.
20 Et CoUcs.
idefl
minoresprincipes.
21 Ettn cxultibis.
ExpuifisChananeis deterrapromijjionit,
2z
Egeni
&
paupcres quxrut
aquas,&
no funt.Hic
defcri-
Etfubditur.
7 Tiettmeas
qwaegotecumfum.te protcgcns
contra infur-
gentestibiiniufte.
22
Egeni,
Hic
lecundumfenfumlitcralcm dcfcribifur
cxitus Ifrael dc
Aegypto
&
progrefliis eiusper
defcrtum:
pcr
qux
fignatur
exitus hominis de
peccato,& progref-
fus
eiusper
defertum
pocnitentis
vt fic
pcrueniatadglo
riampertcrrampromiffionisfignataj&ficdicitur:%e/.
ideftpcccatores
in
fpiritualibus
cgentcs.
t Qtjjerunt
3^1
Ifaiae Cao. XLl
P
3<^2
/*>
non
operanir
in vauftate Hterjc,
fed in nouitatc
fpiritns
"^^
contcritlncredulorumcordaduriflimafcparanstritica
^
a
palea
, montcscoUcfquecomminucns,i.
hxreticorum

qui
comminuti,in
puluercm
rcdiguntur,
& nihil eflc di
cuntur.vt
male
congregati
bcne diuidantur.
a
l^vuvn
defeHHm.
^ PrO-
j^a PhilofophU. bTDo^^rin*- cTInphilofophis. dft-ieo.
copius.Hisverbis
innuitur
qjjjcrunt aquas86ionfunc,lin2;uacorumfiti
SpintUnanaUS,qUlVltaleS ,\eijg^ &pr-.ph,s.
b
TAI.us
non
poteU. lEt.
aruic .
Ego
dominus exaudiam
cos, Dcus If
^ Uinnino.
racl non
dcrclinquam
eos .
Aperiam
in
t
fu-
i fGtniibus
rupcrbis.
b fPraEdicatores
a Chnrto flumine . De
ijuo
fluiiMn Dei
re^-Viuti e!t
aquis
fflumini
rnpttus
Iziitioat ciu;taiem Dri.
cl^Humilium.
l
aquas
in ecclcfiam cx vetc
ris & rccetis
fcripturs
fon
tibuseffundit,
vbidcferta
antea viri fanfti fluuioria
inftar
irrigant.
Vidcas.n.ec
defiam
aquis
olim & Deo
omniq;
bono deftitutam,
abunde
nunc
irriguam,
ve
getas
animas&fublimcsc
terra attollere.
b Daho m
fclitudinem
cedrtt.
Arborum
varietatesdiuer-
Ijufem
Ipiritualis gratiaefi
jg
gniticat,
ne fahg vna chor-
<ia dc ciihara domini & aU
ua virtus
gratarum
ecclc
acdceflc vidcatur:
quaru
fublimuatem
ad coelcftia
II,
ge-
feftinantem illuminat
li-
\
opti
gfiu
oliuae,
fomcs lucis,
re-
^"''
quiesiaborantisvclIaflTati
.
C
Sflmm
&
iiiyftim
& li-
gnnm
o/fM/.Lxx.Sethim qu?
cft arbor albs
fpinx
fimilis
mira: &lenhatis
&pulchri
tudinis&imputribilis,
dc
quaarca
fadacft. Exhac
ctiaterradiiSacft Sethim.
Spinaprimohomini
in
p?
ram fuit
data,vnde.C
ooe-
rutusjutrls terram,non
da,
fru.
fu.Jed fpi.& fr;,^fr.f?.Gentib.
progloria prxdicatorcs fpi
t\q iunt,qui
fubditorum vi
cia non
palpant
fcd
pungat
itve-
Myrtus
Aromatica
fpccics
imputribilis
feflramembra
t
prcmis
collibus
flumina,8^in
medio
campo
t
. f acnediciiJ Deo Joniino defunfibus Krael b fGenies c TAbundaniiani T
d
fti^i
(itit
veniat,&
bibat
' ~
n
clit
"i
fapicnrar. _
rumfonces. Ponam defcrtum
in
ftagna aqua-
afldein.
b
^OoAoribus
c
rQui bibciitexhacaquanon
fitiet inztiium.
d f l.cijata
terra oriuiitut itbores
a
runijet
terram iniuam in riuos
aqiiarum.Da
a fGentium. bf^^^ii^tos inftcinun ^ifVuios,
ineuibusop'nionisbonac
Otlor.
cfPciJicit
r m
rcprehcnfioneiii.
CMifericnrd'.

bo in folitudmem cedium
6:tfpinam &cmyr
a
lijrnuiin.
tum
8<lIignumoliua:.Ponamindefertd
ab-
afAltilfimos
quoium
conuerfatioin cxhs eft. b f Oiu tesfeculi
qui
fi funtin
fe fiuftuoti.fuerunt tamen
przdicaiores,licut
vlmus vitem. c
f
Humiles ii
devircnies. d f
Minoresexempla
maio'um.
d
ictim, vlmum,&buxumfimul,
vtvideant
^.Viciiioritcr
&{ciantj&:recdgitcnt&intelligantpariter,
af.Mirabilis I c.sini'.ina s fins
affli(f:iionibasproximormconipatifclunt,corumq;
tri D
bulationem
per compaflionem temperantper
oliuam
mifcricordcs
accipimus.Per abietem,qu
valde crefcen-
do ad aeris alta
fuftollitur.nifi
hi
defignati
fun t
qui intra
eccfam adhuc in
tcrreniscorporib. pofiti c^lcftia
cotem
plantur.Pervlmu
feculariii
metes
exprcflTjesijt.
Buxus
q
in aUum non
proficit
& fi-
ne frudu viriditatem
lict,
cosdefignat,qui
intra fan-
^fupink
dam ccclefiam adhuc ex
jBtatis infirmitate bona o-
per;i
fcrre non valent
, fed
tamen
parentum
fideUum
creduliiatem
fequentcs,
fi-
dem
perpetus
viriditatis
tcncnt.
d Vtvideant. ^ Proco-
pius
.
Intelligcnt
Dci
opus
efl"e
qui
vidermt
Indseos,
olim diuinisdonis cxube-
rantes.exaruifliccontrave-
H
ro
gcntes quas
more
pccu-
tarl>orempi
dum viucbant
,
&
c^leftiii
"""
bonorum
inanes,
omnib.
ornamcntis coeleftium vir
tutum excellere. Nam haC
duorum
populorum
tanti
mutationem
quis
facerc
potuiflTetnifiDcus?
?VMcMfe.Significat,quia
b
1 ld<-ft.ini'lligentes
imitentur.
quiamanusaommirecith^c&iandtusllrael f
idolanccaudiendi necre
'f-
a^^lpfeffcit
nos,8t
nonipti Boi b
f Mirabilc. c
Qualieamusin viis,vtrefpon
deamus.tjuarenoa
iniellixiltis, quod manus domini fecit hoc.
^OGentes,
quz
ctcdcie
defpicitis
ahis ciedentibus licut
fciiptum
ell : Ifiael cfle credcn-
tem 5c non crcrl-nreni.
creauit
illud.Prope
facitc iudicium
ucftrum,
a
T<ii.i*"on
"ultis ciedeie. ^ Conlilia rationij
quare
veiitatem
non
fufcipiatis.
dicit diis; afFertc
t
fi
quid
fortc habetis di-
a YJudtccBt idoUlidebantculi:aniUe. b
fldoli
in
quibns.confidltis.
lOs habrntic now
loqucntur.
cit rex lacob . Accedant& annuntient uobis
b f Quomodc
mundut a^Filiiatiocotum^Fidem Gcntium:lntioitum fuum.
ta^s ?x uihilo.
quxcunquc
ucnturafunt.t
Priora
(\ux
fuciut
f
Vt coUnius vos. cVrsdeose0e af Idula
U,
b
f
>!
poicltis.
confolidat &
rcparat.
&
e
nunciatc,8^poncmus
comoftrum
,
S^fcie- 6
"" "
j tF ncm
euiul>]ue.
musnouifllmacorum,
&
qua^ucnturafunt
indicatenobis. Annunciate
quas
futurafunt
ISic.
infuturum,&
(ciemus
quiadij
eftis uos. Bc-
7
^Aliofigno
demanitrat id,jla Dcotoon ciie.
ncquoquc
aut male fi
potcftis
facite&: lo-
idco confolatores fandx
l^
ecclcfi? fignificaLvndcapo
ftolus; tieneiiiii:s Deus &
pa-
Ur domini nofiri
lefn Chrifli.
J<
Grcgorius
Pcr
fpinam
41ignati
lunt doclrinx
fpiri
;ntualisviri,quidum dcpcc
catis & viriutibus diflerut,
modoxtcrnafupplicia
mi
nantur,
niodo celeftis
regni gaudia promittunt
corda au
dicntiu
pungut.Myrtus
vero
teperatiu^ virtutiseft.ita
vt
diflblutamwracoftringat.Per
rayrtucrgofignatisut,q
afflidio
fpondcndi
habent faculta-
tem nunciate futura vtrc-
rum euentib.vcftram mon
ftrctispotentiam.Notandu idolorum va
poftaducntU
Chrifti COnti nr vaEicma-
cuiflr
idola,futurum
fcien
"""^^^^1!"''*
tiampromittatia.DeChdP;^^^^^
flo
quoq;
ixde
apoftolis,&
de fua abolitionc nihil
po'
tuerunt
praidiccre
nniltop
minus
ergo
aliena bona
vcl mala nQciarc
potuerur,
Si
quid
aut
praEdixerunt,
femper
mcndacium verita
tiadiunxerunt,&
ficfcntS-
tiatemperaurunt,vtquid-
quideucniret
oraculocon
t iif.q.j.C''
ucniret
vthoc,AioteAca-
cidaRomanos vincere
pof
,
fe.Patet
9
idola
poft
aduea
tu Chrifti voce amiferunt.
f
5?pof(.^/i.Ncq;dsemones
i.Corj.,l.
poflTunt
nifi Dei
pcrmiflfio-
nc
g>
aftidet
idolis,qui
nec
porcos,nec
fandi lob iumea
ta
potuerunt difpcrdere
fincDei
permiflione.
Paulus
quoque
tradidit Sathanx
quofdam.
^
Sufcitaui.
tjj
NICOLAVS DE LYRA. 2
Prope faciteiu.ve.di.doH/emo/rfeiiet/?aw^o-
bitnr
profiH isfilioru Ifratl per dcJcrtTi,vbi fitif Ifrael prirno paffi pulo
exhibitu
t^e ZorobabdJ.
liberatio de
captiuitatc Babylomca.
funtaefujt defe8um,feddvminusluppleuttndfoliifemel,fcdpluriet
"' '
'
'" ' - - - f -
rtpatet.Exo if.\y.&7iu.io.&
hoc eji
<p
dtcitur.
Egcm ScpiU.
pcrcsquxruntaquas,&
non funt. Et
patet
litera
rfcf.,tbi.
l Dabo in folitudincm./
deftrto.n.illo rigebatardorfolis:
feddominus prouidttde
vmbracuto
percolumna
nubis .
Exo.i^.i.
Itfaunduhoc rf;fJlr.Dabo in
Co.CC.t.vmbracutunt itabomm
ytl metius
quam
facerentarbores tfi^
.
l^mbraculum.n.nubis erat
txcellentius,
quta
datum diuina virtute non
naturjc,ideo
fubditur
.
c
inteUigant pariifr,quia
manut
dominifecit
htec.
M o
i\
.A L 1 r E
B^.
tt Qu^unt
aquas.(a\\CCigxzt\X.
t
t
nor.fnat
. Doncc fucrunt debitc contrititfcd nunc
habtbunt idco fubditnr.
t
-jipinaminiupremis. Pcrquod fignaturcffcflius
Angc-
lorum ad hoc
quod pcenircnrcs
proficiant in
gratia.
t
^tm
mtdio
i.uwpurui.\.
dodlnnas
prasdicatoru
ad
pro-
moucndumbonumpcKnitcntium.
t
'Pohi.m
dfferiMm.i.cot
pocnitcntisquod prius crat a mc
dcrcliaum.

t
>'ilh:^naaqu3rum.pcr abundantiamcharifmatum,fm
i^^^dKomi.d.ybiatfuhiiaiat dilicim
fu^'erabttndat
&
gratia,
1 Dabo
Et diuiditur in duas
partes , quia primo
contra idoia
qu^ vigebant
inBabylonc ponitur
inucBio .
Sccundo
fubditur populiltberatio
ibi.SaCckaui.Circapriniudicitur. Prope
facite iudicium vc
Rrum.i.'dectarate
iifjlitiam vcjiram,fthabecis
6
Babylonij,
3
Aftcrte fi
quid habctis./.'/'''f
& veritatis.
4
Acccdant& nuncicnt vobis./".;do/a vejlra,de
qt<ib.cofiditis
5
Quxcuqj
ncutrafunt.
^
tfl propnti
diuinitatis,id fubditur.
6
Etfcicmus.i>f<Mdf
ijiiivos
6
idola.yBcncquoq;zmn\^
q.d.non pottjiis,rfuia fcnfu
C? tritilltlriu carttis,i(>cu
tuni ludm-.i-.
1
Dabotafuiitwtiriem.
pcr
iflasarbores
fignantur
diuerlar
virtutcs,quaBCumgratiainfunduntur.
1
ttjantiuslJraeUreauu
j//ri.i.Dcussalificas
populu
fuu.
2 T'-opf/icKciMrf;a5->c//.Hicadlitcradcl<:ribiturdenru
(kio
Babylonioru per Cyru qui
fuit
figura
Chnfti
,
idco
myfticcfignaturhicconfntaiioScribarum
& Pharifax>
rii
pcr
Chriftu vt
patct
in
Euangclio
. Sic
crgo
df eis dcri-
iicdo.Vropefactteiudtciii
veJlrH. Nitcbant.n.oftcndcrc iufti-
tiascoramhominibus
adqusrcndam vauamgloriam.
t
jlnnuntitnt votis,iirc.vtntura /f.q.d.
non
potucrut pr^
nuntiarc aduentum Romanoru ad deftrudionc
ipforu.
7
Bcne
quoque
ant
ma.q.d
cis non
poteritis
rcfiflerc.
Tom.^.
M
3 t
^c
3^3
Gloford.&NicolaideLyra
3^4
^
contraidolaloqui-
"
tur&contra
culto
res coru
poft
Chri-
fti aduentum
qui-
bufdam
in crrorc
mancntibus
fufci-
tatur
populus
na-
tionum.Hebrifu
lcitariabaquilonc,
&vcnircabortulo
hs
AnTyrium
,
&
Pcrfam
intcrprctan
tur,
quilcnifalcm
1enietfuper
vcncrunt &
princi
principes
.
p^
jUjyj conculca
"
ii<>riinr niilliimnui
qui
annunciaucrit D
aduentumfilij.Sicft
autcm
quiannucia-
qiSamur , &cyidclmus
fimul
. Eccevos cftis ex nihi
o
,
^^iJV^ammcxctquodnoncft.
Abo'minatiocftqui
3
ucnt.dicc,j.us
quia
^P^\
,^;,VQu".o"uil cTAquocxd.rcun.mal.:d,Chnflu..
.^Ciai,l.d
4
lUftUS Cft . In aduCn.
''.n:^^tc~iTchU!*^v^''c'.ruTaiu%\^
5
tu filij ,
dzmoncs
q
/- . K
.
I -1 fi, ^;-.,K/^rfii/>ili'c Vn
6 in idolis ventura nix
a
clcgitv05.Surciu.ab,quiloncAvcm^^^^^^^^^^
ciaba, obmumcrar.
cnbit nomcn mcu. t Scadduca magiftratusquaf.
lAa,
&
^,f
~rSc;'
10 tiuum cordacrrore 'aVril^us
'
bTvTfacijt.Uud
vasin honorem .liud intontumtliam.
r.,uius b,v.
f,.uud
'.'-^'l""''^';"^^:^,:^" -;V ^^
lo tiUum cordacrrore
vc lut
plaftcs
conculcans
humu
.
Quis
annuc auit ab cx-
^^^^ intdlcxcrunt,

.1 la qu.
fdhuc ft..-.n Qu,r p.K.ctita
dico mc fccilTe.
b
IQ^.a-
c ^x d.,. vcftr.. .
J I
^ ^^^jicinia falfa tC
-^
ordio,vtfcia'mus&C3principio,vtdicamus,iuftuscs?Non
^^
j.q,,,
'
^
cftannuncians
ncqueprxdicens,ncq;audiensfa-mones
^^,
I- . ...;..,.f. .^,... b 1 Prxdicatoics.
c 1
Vohi. ad aux.l.um. d TBcclcfii.
'
lucrunt.
Trimus ad Sion dU-
.Ecclefiam
fignifi-
cant,
ccccaftitcrunt pnnop
.
pcs
illiuS COnCulca- , ,K.imorn,.u.
mc:.. b % Prxdicatotcs.
c 1
Vob,. ad
aux.i.um^
a 1
|cc.c..x. ^ ^^^^^^
^^^^ aftitCrUUt
.
B
ucrunr.nullumquc
d
^{^j.Q5 |PrimusadSiondicct:ccceadlum,6Qerulaiem
,j fiUj/.tuiquosperfiE
tfl"j*.7T,',
<^o'orum
qux
co-
,,Bonaannunci.n.cs.
bTEeoomnipo.cn..
./le^''*"'"-^
-
16 demmcam donaui
adsion cc"lcbant,hocfciuitcf
eiJnecUitasdabo.Ecvidi&noncratexiftisquilquaqui ^^
^^^^^ jcil.
ApoftoU
C>
a^PracdiccndivclteTpondcndi.
b^A
cul.onbus.
^j
quoriim pr^diCatiO
tinirctconfihum,
&
intcrrogatus refpondcret
verbum .
,^
nenatifunttibifilij.
-., , , ffCuitu>,veliprum
luolum. Tinutiie.
Pcce Dmnes iniuHi.
hic fum. & fc vcnturum,
nifi
jnntim nun-
folu.S
DeUS,qui
vl-
cio.id icru-
tscftcos
pro pcc-
faleo],qui
af- .
/-

/-.
ferjnt bona
tlS fuiS .
5/f
awt
nuncii ci. <i6
^tjiilonf,
&
veniet
Sup 4
1. d.
ab ortu
folis
. GcntCS
1
fdret ali-
_yjp
fri^ida* torpcn
sl,i -
tcs
,
fine calorc d ileaionis ,
vt crcdant in eum
qui
ycmt
^
ab ortu
iblis.vndc
fuora
.
Quis
fulcitaui t ab onctc luftu.
b Qiis anHuniiauii
ab exordto.oA. Nullus in Gentibus
tuu
^
qui
5Idolorumcal.oto.
tCuitu>.eliprum
.Uolum. iinut.ic.
^^^
ECCB OmneS miUltt,
Ecccomnesiniufti,66^anaoperaeorum:uentus6c,
mane
^i
Quidquid
de idolis
- . .,1 VflHpGentibusdixi
fimulacra
corum.
22 vcldcGcntibusdixi
mus ,
ad hsrcfiar
chas &
prauitatis
dogmata
refcramus,
quiaChriftopa-
ccm ecdefiac nundantc,&
veritatcm monftrantc,ipfi
ec
rorcsfcquuntur,&
vento &tutbini
comparantur.
C
NICOLAVS
DE LYRA.
*I lc.ccCVOS.''
<>fJ'Babylontf.
2 Ft
opus
vcRrum.tdola veflraqu^feci^is.
3
Ex co
quod
.?. nuUum habens
fundamentutnfeu
ftmamen"
tum,(0'urrtitfermonemadidobdice>is,
4
Abominatio cft
'.
fxpra
modum abominabilis DeOyideo
di'
cttur aborr.iHatto in
abfiraHOfficHt
cxceUensin Uberalitate dtcitur
liberalitas.
5 Qii
i clcit VOS.J
tfuhuntj; reputauit
vos
tanquam
T>eos
ftos.
6 Sufcitaui.H
c
confeq'ttter ponitur
Itberatio
populi deBabylo
ne,quxfatiufuit per Cyrum,
&hoc
ejl
quod
dicitur Sufcitaui
/.
Cyrum
ri vJ 'ntatem
tnfpirando pugnandi
contra
Babytontm.
7
Ab
aquilonc^s/o
.. Terftdts
eH
quaft
in medio
aquilanis,
&orientis: wediuin auf^m ab
vtroque
termino nominatHr,&-
ideo
aduentus
Cyri
contra
Bibylonem
dicitur hic
tffeab aquilone
&ab
orientc.Vel
quia
Dmus rex Madorum venit cum
Cyro
contra Ba-
hyiotum
&
regnum
vnius
magis
declinat id ortentem,
alterius au
tem ad
a^juilonem.
8
Vocauit nomcn mcumJ.cor.firebitur,confeJius.n.fuit Cy
rusf^coti-n-iff:
nhmrihtJinvirtute Deicceli, vtpatit.i Epi.i.a.
Hxc dicit
Cyrus
rcx Perlarum Omnia
rcgna
tcrra; dedit
niihi domi.)usDcuscaeli,&c.
^
Adducctma.
.poteutts Bahylonis.
jo Quafilutum.
oncuUans eos
&dcijciers,
II
Qiiafi
II
Quafiannunciauitabexordio./.itc^'^erff.(;.rf.^joc
tionfecernnt
idola
B-byloni^e^quia
ncnpradixcrunt cafum
lUius ter
r,ideo fubditur. . . . .
u N6cft annQcians. confequenter
ofienditur quis
annunaautt.
1
3
Primus.'.
ipfe
Deus
qui
eH
primus
&
nouiffmusy
vt dSum
enfupraeo.tap. ... , ^

14
MSioti 6icct.u(tdpopulumIuddenominaium
alocoprtn
cip.\lmi^inqi4origtbatcultusDei.
^ ^
I
j
Eccc adfum.
ad
vrftram
Ubtrationem
per Cyrumferuu
iwc*.
16 Et lerafalcm Euangdiftam
dabo./.
pnphetam
hoc bonu
prxnunciantes.Et ponitur
bic
Euangtim
in
fingulari pro plurali,
ftcut Exo.fi.f.Venit
mufca
grauiflima./.w/"f(fo
mufcarttm
quia
Deus
per plures prnphetas
hanc Uberationm
prxnunciauit.
1
7
Et
vidi./.
reuelationem
a domino mihifa&am.Et
eft
verbum
Ifaix cuiptires
reuelationes
fueruntfaa^
de
ifta liberatione, vtpa
tuit ex
pr^cedentibus,&
magisappartbit
exfequentibus.
18 Etnot\CXZtCXiais.i.exBabyloni^idoUs. _ ^
1
9
Quifquam qui
iniret confiliu m.
pro
liberMoae culiorH
fuorum. , /. j u
20 Et
interrogatus.
afuls cultoribus.tcipondcvct
vcrbum.
ideo concltiditur.
21 Ecceomncsiniufti.ABJiyof
., rtj-
21
Etvanaoperaeorum.i.
idoUabeisfaBa,ideofHbditur,
Ventus & inane fimulacra
corum.
* CAP.
1
1 Fcce vo!
^liis
cx nthilo .
Fingcbant
n.bonitatcm
qua:
fi-
dionihilcft.
5
.AbomiiJtio efl
qui elegh
v s i. illc
qui elcgit
imitari fi-
^ioncm vcftram^abominabilis cft
apud D*^um.
6
s^ijcitanab i7<j
j^o/jf.fChriftum
hominem,qui
fuitco
ccptusinNazareth,
&nutrituseftin
aquilonari part.is
tcrrxpromiftionis.
f
Et veutet ab
ortufolis .
quia
fuif
Biptizatus
in lordanc,
qiiicft tcrminusoricntalistcrrfan^a5,&
indcvenitpr^
dicandum in
ali]spartibusIud:ca:.idco
fubditur.
7
yoiauitnotnen
WJKOT.ipfumprxdicando.
8 .A ld'4iet
magifitatu^ q'<.iii
/f/o ..Scribas &
Lcgifpcritos
confutando,vtpatet
in
plurijus
locis
Euangdij.
1 1
Quis
A D D 1 T I O. I.
~
In
c.^i.vbi
diritut tn
pojl.Bene qwq;
aui mali
fi
poteflis
facJte.
ybi ms ijabemtis
bcnequotj.^
aut m^ik
fipateflisfMite
in Htb.
hjbctxr. Bene
quoqi
aut
malepoteslis
fa:cre,(uiiis fenfus efi
^pio-
fhtru
idda a
loquebatur,
^ic nunciet.s njbis
qu^cunq;
ventura sut
isr
Jiu
nius
quia dij
cftis
v
s,& liiemus
etiam
qnod
fjcne aut malh
f
ottflis faiett.
Et ratio
tnf^^uiaftcut pcr
annunciationem
futuroru
ft
hiH
feujjent idola,(ciretur
quod efft>
t
dij^cum fcirefuturafitpro
firium
diitimtatis:eadem
tationefcirtiur quodpoffent
bme vcl ma
lcfcteiificut ai],vndt
lum diciiur , Et fcicmus
quod
dlj cftis,
iiia
1 1
Qhis
tfnw<jf.f.aduentu
Chrifti
q.d.
Vos Saccrdotcs
&
Lcgifperiti
non annundaftisideo
fubditur.
^
1 2
T^on eft annuncianSt&c.Vrimus
ad siodicet ecce
adfum.Chn
ftus.n dedarauitaduentum
fuum
per fcripturasSacras,
&
opera
miraculorum.
....
1 6 fcf
lerujalem Euangeliftas
(foio.f.Chriftum
qui pluncs
m
lerufalcm
praedicauit.
17
nii,ir
non
eraf.i.Lcgifperitis fupcrbis.
19 ilwfquam qui
inirct
conjilium
. dcfalutcanimae fuX.fcd
dchumilibuspcritisvcncrunt aliquiadChriftum,
ficut
Nicodcmus. & Nathanael
&
plures alij.
t
yentut c
z/zawf.i.Lcgifpcriti fuperbi,erantumulachra,
quia
falfo
fingcbant
landitatem.
ifla
coputatiua,Sc,coniungitfimilesorationes,fcimus^
dij
eflis
vo^
&fciemus^bene
&
malepotefttsfacere:fedprophetaconcludtt
quod q.wdhbet pr(dii%rum eftfalfum.dEccc
VOS cftis CX nihl-
lo,fd
idola.f
opy veftrumexeo qucdnoneftquta,f.ncciudica
t!S
fHti*ra,nec potrfiis benefatert
(i
ideo condudit . Abominl-
tiocft
quid^it
vos: xpowatur prout
m
pofid.
^ADDIT
I O II.
jneo.c.vbidiciturtnpoftil.?timus.i.'pleDeus.
Vbi in tramlatione
nojira
dtcitur.Eccc
idCara.quod
ejl
vtrbu
frini{pcrfonifingularisnumcri.ln
/iti?.i;<j/'r.Eccc
adfunt.j
3^T
Ifaiae
Cap.
XLII.
XLIl.
Uk-
A efl
tirtU
pffone pluraVs
numeri:&
eflfenfus fecundu
gh^primui
.].
Dehs ad
Sioii,lecclefiun)
dicet. Ecce
adfunt./. f^lif
tui
quos pcr
fidcm
tneam
deditibij. ./lpofl(jti,quorum prxdicatione natifunt
ti
bifilify&fic /juodfequitur.Et
lerufalem
Euangeliftam
dabo
ioteliigitur proprie
de
Euangelifiis
Chrini
qui
a Uco
fuerum
Dati
JerufaUm.l.ectleli^adannunciandabma foirituatia
a
Chrifio fibi
CAP. XLIl.
CTpT
/^ ^'r^kr^
Cccrcruus.No
i^ n''^
tandum
quia
^J^cobl[rad.&
fcmen abrahx
appelIantur,quibuspoflea
qua(il"cruis&
homjnibus
dicitur.Noli timerevcrmis
Iacob,&c. Chriftusautcm
n 6 femen lacob vel
Ifracl,
fcdfcruus dicirur. Vnde
Ecce;fcruus
mcus.&cHu-
jniiiau it .n. fc.for.fer. acci.
Jt Hilarius. Hic dicitur
p
Chriausdileclus& a Dco
&
paternc
beneplacitus
vo
luntati
, &
plenus Spiritu-
^
^ ,^_^,^
faniloiccundum humani ..

,c
"
*V^ i rr
"
tatem,nempcquodhabe.
' ^^^ ^"^ ^^"5
tfons.Calamum
quafTatumno
9
batSpiritumfanauquiin /'^'r'^'''"TT"'"^" ''^'"'ri''
*'""'
.
'
co habitabat
corporalitcr.
**
^^'^^^^^'^'
^ """'^
fumigans
non extm-
u

Procopius.
lacob
ip- c r
^^^-'^"^P"V"''''''"r
^!r
'^''''''"'"'-
,,jetfumappeliauit,tanquam
f
5"^^
' " ueritatc cducet ludicuim : non
i*
^
.esquidcfanguinclacobfecu -/r.''"-\'-'?"--.''-i'"'iucm.d.sf..r.
u
/j^
dumcarncm
natusciTct .
'
erittnitisncc^ue
turbuIentus,donecponat
H
Addiditfufcipiam cum.fimul.n. cum co
pater opcraba-
tur,
taquam
propria
virtiuc &
potetia
rcs
magnas patra-
rct . Eft
vcro clcthis
tanquam qui
formx
pulchritudinc
mortalcs omncs
fupcrarct,
&
acccptus lanquam qui
di-
j.
ligcretur.
,, .
b Dedi
fpiritim.
In
conceptione.
Vndc .
^piritus fanBusfu-
ffrucwet
ia
tr,
erc.
Etin
baptifmo claruit,f
um
fpiritus
in
fpccic
colunibz
fupcr ipfum requicuit.
^
Thcodoretus.LicctSpiritufianausfitdatus
patrib.
tanais.plcnitndo tamcn tora
Spirituflanai
data cft Clui
fto.qua
in
cohabitauit
corporalitcr
.
Efl.n Dcus & ho-
mo. & infilio
patcr
cfi &
Spiriruflanaus.
36^
data.Etfequitur.EtvidlSzMncntyScCqtaamnuifuit exido
D
lolatris
necexincredulisyqiniHiretconfiliutnadredtmptionemani
marum.nec
refponderetverbum.
Cum omnes
efjer,t iniufli ^ -vana
opera eorum,&
feqHitur.Ecccfcruus
meus,fufcipiam eum,
elcdlus mcus.
quod cxponitur
de
Chrifio
ad literam
prout
in
po~
Jiit.
Etftc centinujtur
cap.fequens
cum
pr^fenti
a ^fFlIius fcfundum
humanititem.
Cce feriius
meus t fufci-
a
f
In die aiccnfionis b
^Zx ilibus ad le-
dcmptioncm Ifiael.
piam
eum : t clcdus
afHiceftfiliusmcusdileft^s.
fqir
Dcivir-
tus &
lapicntia.
b
fln quo
omnes
vircutc;.
mcusj
complacuit
fibi m
anima mea. Dedi
fpiritum
meum lu-
a
TQj')J
ante nefcicbant. D
fQTi;tcre,1iderunt. ludxis ex-
ticatis. crP-c
Apoftolos.fPct
Cii-^ulos.
per
cum,
iudicium Gentibus
proYerct.
Non
<
fSicutouis adoccalionem.tMitisiSt nianfucius bfln iudicio.
cfVnde-Non
lum milTiijnifi ad
ouciiiux peiictuni
domus IftaclFuit timen inconfinio
T-ri Jc ^vd
)ni,J{Ccfarrtfh'ippi;fed
eas non intnuit
n
- **
climabir,neque taccipiet perfona,ncc
audic
7
\
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. XLII.
*-
U Ccc (cruus./
prfcedenii ca.oflcnfwjfi
dile&io Dei dd
popH
*~^
lum
luduicim 'x
bencfictjs qux
ei in
patrtbus
concef]:t,hic
co~
fqi<eter
idem
oflenditur
txfitto
quZ-ex
eidileciione
mifit,
ficundu
iptoddiciturioan.i.
b. vjc
Dcusdilcxitmundum.vtfilium
fuum
vnigcnitum daret,&Cf
diuiditur m
dujspartcs: pri-
tno
a^itur
de
filtf mijsione.fecundd
dc ftdei
muttiplicatione,
ca.feq.
Trima adhucin duas
quiaprimo defcribitur
huius
henrfii
ij migni
ttdOifecuhdo malorum
in-^ratitudo
ibi.Hic
verbi, Vrima tn tres:
qutaprimo prxdicitur filif
Dei aduentus
,
fccundo
malorum
cafus,
ibl.Dommusftcutfortit,tertioiuflorumprofperfhtHs,ibi.Etedu-
tam.Vrima adhuc in tres
qa primo defi ribiturfHij niiitedi
coditio,
ftiopdicitur
eiufdemtffto.ibi.H^cdick
dns.tmio mducitur
gra-
UarHaelio,'bi.Catatedomino.Circaprinmfctendti,^literaifiafe-
cunium
Latinos,&
Hcbr^os
efi
de
Chriflo adtitera
tntelUgtda,&
hocpatetMit.ii.h.vbiifiatneraaUegatur impleta
tn
Cimflo
: &
hocetpitet
per
translationem Chatdaicam
,
qu
vocatur
Tlmrgu
epudHebrMs,&e{l
tantte autoritatts
apud
eos
quod nuttusfuit
an
fus
et
contradicere:
propter quod aliqui
doHores
catholici
exponen
tt
paffum iflum,& totum
capitulum
dc
Cyro rege qui
ludxos libe-
tauita
captiuitute
lidbylonic
a^mati- dicunt,&
quantum
ad hoc ma
gis
ludai^antquam
Hebr.ei
exponentes ipfum
detempore Chrifli:ta
mtn boc
expeHant infuturu
&
male,quia tranfiit
m
prateritH. l^i
turfequendo
diciu beati
Mat.Apoftoli
&
Euagelifl^ exponatur
de
Chrilio,vt
verbiipatris,cii
dicitur.Eccc fcruus
tncus.^a
licct ab
aterno
fuit
in
forma Dei,in
ttpore
tameaccipitJormSjerui,
vt ha
beturVhil. 2 .a. 1 Su
fcipi
a eu.
Quia
hu manttas
Chrifli affum
ptajfiin vmtatefuppofiti
diuini. Pcr
hoc.u.quod
diciiur . Sufci-
pia
cu.
\on cfi i.tc
lligendv,rppater
natura humana
affumpfcrit.
c
C(j/iiwj.Scribas,& Pha- Mattfj.^.^.

rifac.
extranitidos,intus va
+"'""'""
cuos.qui
idolanon colcbat
|Matt.
n b.
vndc nitcbant
, fcd fide no
^.q. 7 c. noi
habebantvnde vacui.Hos
'nfi.
non contriuit. fcd ad
pgni-
tcntiamvocauit. Calamu
ergofecundum iflos,
& re
gnumludjEorudicit quaf-
fatum ;
quia iamalienige-
na
rcgnabat.
5 Chrifoflomus. Cum
ipfe
dominus tam
potcns
eflet
vttanquam
arundine
&eam
quidem
contritam,
poflTct
contere omnes lu-
E
dxos,
& ficut linum fumi
gans
iam
&pene
confum-
ptum igni pofllet
confumc
re,nam illorum iram accc
fam & furorcm linum fu
migans appeilauit ,
quod
apud
dominumomnisil-
lorumfuror ta debilis erat
quamefthnum
fumigans,
non
extinguct
tamen
illos,
prai
immenfa humilitate &
manfuetudine.
4
Eufebius.Calamuquaflatum colligauit,&
n6fregit.i.
^^'^^ ^ ^
**
infirmos&debilescorroborauit
morboaffedosnopdi
'""
'^*'^*
dit,fcdvalcntcscfFecit,
morbo
pulfo ,
pcrturbationibus
animiinquinatos,
&
fumigantesprauis cupiditatibus,
&affedibusaniminonpeflundcditneque poena
aifccic
mcrita.fedcxtini^isprauiscupiditatibusfanauit.
d Lmum
fumigans
Sacerdotiu m iam
peiie
extin6tuiii:dc
lino autcm fit facerdotale vcftimcntum.
e tduccc
/.Iudicabit,f
no mctucns
Scribas,& Pharifcos.
f
TiQn
erit
trij.
Hoc Matth .no
pofuit,fiuc
intcr iudicih &
^
iudi-
F
Mat.ri.b.
10
Mylc^
quiafoLus
filius ettliuminacus
Jed
hanc
afjumptionem
tota irinttAS
fecit.
2
ElcQiUS tncus.ad redimendum humanum
genus.
3 Coplacuit
fibi in illo. Ver hoc
intettigitur patris adfitiu di'
le^to
perfeCia. 4
Dedi
fpiritUm.?.;5/fn;fK(/;V/f
to
gratta Spirituf
f^n8iinanimaChrifii,lo.i.b.yidimusca
quafivnigcnitum
apatre,plcnugratiE,&
veritatis.
jIudiciu./(/i/7.w.c;rrr*
mum denunciautt
homiiitb.futurum,vt patet /Wat.25.
^^^^
infor-
ma humanitatis in
qua
iudicatus
fuit
cora
Vitato,feretfententiam
in vttimo iuduio : hoc
exccpto
3,
tunc
apparebit informagtoriofa.
^^.i.b.Hic lefus
qui
aflumptus
eft a vobis fic
vcnict.f.ad
iudiciiijicut vidifiis
eii
afcedemc.i.
in
forma
humanitatis
gtortofa
in
qua ajcendit
in celum. 6 Non clamabit. Ctamore conicniio-
nesticct cUmaueritclumore
priedicaLionis,10."].f.\n nouiffimo
fcftiuitatis die ftabat lefus &
clamabat,&c.r
d.imore ora
tionis,ad Hcb.^Cn
clamorcvalido,
& lachrimisofferens.
7
Ncq; acci.pcr./'c
((//7
(^
dicitar Mat.zz.h.No
refpicis per
ibnahoium.
8 Ncc
aud.v.J.vox prfdicartoms
extra
iudp,qa
in
pcifona proprta
non
pr.cdtcauit pr^terqua ludpstnifi
ro vt
pote
SamuritaniSflo.^.q^tameeraiinpartc ludfr, qt recipicbat qtiinq;
tibrns
Moyfi:
&
f^
hoc dicit Mat. 1
5
. f .
No fu m miflllS nifi ad
oucsq perierutdomusIfracl.9Cala.(.,Dop/
Ciitliuvacui}
afide au modii calami
^
coquafjatu vurtjs errorib.idototairi^.Huc
caiamu non
cocriuit,fed magis rtjarcim
vocado ad
fide
p apoflolo
rri
p
licationc. lO Et li.fu
i.poputH
ludaicU modicc aut nuilius
po
tajtatis cdtraexenitH
R^omunorii. i\
]<ldcx.Quiaignisfl{pma-
nosacctfus
in
hrufute
no
fuit extmilus,
nijiper idfumptrjne
cobu
(iibilis materif.
1 2 In vc.
Quod
intclligitut
de iudicio
dijcretiotiis
quo atiquos vocauit,0' vocat
adfidvjuo
iulo
iudicio,alijS dimiffis:
& dciudicio
extremf
cxaminaiionis:in
quo procedetfccundu
linea
'iuitatis.
1
J.N6
erit tri./ animc
HNcq,-
tur.
Inexteriorift-
$
gno.
\ ,,
t r
<-^ <J
Ji^^
^
f
"^
^
i{- &
(Plpcntatclpirituali populiChiiftiani.Ei;ovcr6feque
ivnr^ '"'T,'
"""'' "'"'
"P'^"'"'"
& l^>o
^cqucntia
do didu B.Mar.
Apo.diccntis
12 chancliieia
Eccefe.mr.
cxponuntadlitcramcommunitcrdoaorcsnoftridcli-
implcta
deChriflofuiflc
expofuidiaa capimlalitcrali-
rvrnm"lP^P" ^i'*^^'*^'
'
'^'^
"P''""^^^ Babylonica
pcr
tcr d libcronc fidclis
populi
fafta p
Chru,&
dc
muhipli
^/n,.n^'i 5
*""
^'^''"^"^'^'^'"'"''^'^'"P^P"''
poftciuf
cationcciu(depopulippdicationeappforu,&
dc ci'
fpi
nr.r,if M f-f'*',^"'"
'"
ludxam,
& dccius
profpcritatc
tc ntuali
profpcritatc: pp 9 dcaliaexponc (puali pertran-
poraii.Myiticc
vcroexponuntdiaa capitula
dc Chrifto
fco,maximeqacxpofitio
mca ab
alijs myftica
nominat.
Tom.^.
M
-f
3^7
Gloford.&NicolaideLyra 3
68
'
iu Mtcilt
fTtfteni. b THduiBimum. coiiselium; dTGtnif vndiqueitibulaiioniboi percurt"*.
e
I^SuperioiJ,
diccndum cft
s^loriam
altcri vcl
alij
non
dabo,
qua
filio,
&
Spirituiran5o,quarum
duarum
pcrfonarum
mentio
fada cit
g
f^o/K/^waw.Vtfciatisquiacgo
dominusnoncft alius
prxtcr
mc ; &
qui priora ccrnitisimplcta
,
crcdatis
qux
poUiccor
futura.
D
Rom,7.
Sncratis ij- .- , , . n- r-
'
I
ties
fenjper plusfolitoncctriftisfucritncclattus.
a In t.Kdi.vndc. In iudUiHtn
ego
vtni in hunc mundum,vt
qut
no vidtnl viiejt,&c,
^
ChryfoUomus. .
^^, ^
,
,;
e
j-
Scmpcr
manfuctif a
in tcira
iudicium,&J.ege
ciusinlul?
expcdtabunt.H?
cdi
fimuS Crit domi- b
i^Nedub.tesdcamotf.
btCieiWlua.ciomnium.
1lahbitJculumangeloium.
dfVtexcieaiu
,i5cr-tormtelliMtui. .
, , j +r
d
dominus Dcus,crcans aeios,&
extcndens eosJhrmans
b I^Quoiidic.
h
tinfr.4^.bt
tinfr.4S.b.
VUfupri.
nus'Ncquaquam.
Scdcuomniaopta
tum fincm fucrit
conlccuta.tuncil-
los
punict
doncc
eijciat iudicium,
irrogctpocnas.
b
Ltgemeiustnfitl.r.
*e
Procopius.In-
fularu
appcllatio-
nc ccdcfias
ipfas
,
qus
a fidc alicnis
tanquammarivn-
dique
obfidcntur,
intcliigimus, lcge
autcni nouum te-
ftamcntum.
C
lullicia
. luftum
fuitvt trafirct
pcr
j^
Apoflolos
ad Gcn
tcs
contemptus
a
ludzis.
d Oculus cacorum,
5 Eufcbius.Eo-
riscr-itor intelligitui.
citi
alSupciinine.
c
f
Aniinim fecundum illud.Et.
^iffi-
rauit >n f icem
eiusfpnaciiKiin
viiz.
Tv^oKwrB.Innoui-
1
tatcfpiritusnon
in
2
vctuftatclitcrae.ncc
folum in vctcri tc-
flamentOjfcdetiam
innouo.
j
Procopius.
Can
ticum nouumcanc
rc mortalcs omncs
3
pra:cipit,cumprin-
cipatusciusfumma
vocaui te in
iullitia,
&
apprehendi
manum
tuam,&
ferui 4
queeiuspoteftaspcr
a10.i.on.niaconluc. I.flmplcndumlicutp.p.geumpopulom:oIfrael.
5
Orbcm VnmCrlUra
^
1-
I
lP..iei.nt,nienebris. 6
glorifiCCtUr.
HlS.O.
ui tc .
t Et dedi tc in fccdus
populi,
in lucem
Gentium,
vt
7 totus rcfertiis cft
,
g
acordis bnnfideiium. .
cfDzmonum. g
dc Chrifti nominc
.1 c.-j..^,r4^t^^^lf7-,.;., _ ^-
^ianiappcUanc
:nditisin ma
fexpjndt
tciram ,
d^JuJEgeiminant
cx
ca,
dans ftatum
populo qui
fSM.'um
nViituieratonis
b iTeirenitjrrni. c fOmnium.
cft
fupcr
eam,
&:
fpiritum
calcantibus
eam.Ego
dominus
afOlili lAludzainUcnus.
b
fVude;
l-ater iulte,
mu.idus tc non
cog.iouit. cffatcrinme
^ '
manens.ipfe
f.ic:t
upera.
a
f
A mortc
I
aperires
oculos c.TCorum,&:
educeres detcdnclufione yin 9 Chriftiani
a 1 Funibus
peccatoium. bfi-eccati. "'8";"!'' .Nonalius i
Quidefccn '
lOloiihcaui.ac itcium
gloiificabo.
._
Princi
i5lum,dedomo
carccris fedctes in
tenebris.Ego
dominus
15
pifcatorcs
1 1
pifcium poft
homi-
*
num vndc ad litcra
multa mariarrafic-
runt,vndc.
Euntesin
mudunt
vniuerfum pr
dicate
Euangelium
om
ni creaturit,
a
Procopius.
Hi
16
17
t4-*
8 f Oominu..
^
*''{,"'
" '"' <iuius fum.
hoc elt nomcn meum.
t
Gloriam
meam alccri non
dabo,
^ldolis.
a 1 A
prophctispizdiaa.
6cjaudemmeamfculptilibus
:
qu^prima
fucruntecce
J|
af In fiU.)imiilc!a. b
liEuangtlium.rtpuIfionem
ludzoium,lubueilionemlcrufalcra,conueifi<n4
5
Qenti.im.
^
cfFiantaau.
vencrunt;noua
quoque ego
annuciO;,
antequam
oriantur
ai;Noua(iic.
b O
Apoftoli Euangeliui.i przdicate.
rumviiqjquiquo g
aujjitavobis faciam. tCantatcdnocanticumnouu,laus
u<iu< mviiK. .A.a.
aflnmiraculislauseius,
* lolisortu8cabocca.lauda.no
domini.ln omnem teiramexi lo
coru,&c.
*fummococlocgiffl"eius.
b fScculi
tempelbj-s
cfLjiidet
cius ab cxtremis terr^e
Qui
defcenditis
in mare &
plen
i tu
afD.ueifzecclcfir
vclGciii.s bfLaudet&lztetut leuetvoceminlaudem:quiali
CirCUnfUlUm ODCr-
hrrauiiatiTicrurdcfaiutefua.
^ ^ 1 r
' >
I
''antes
,
Chriftu
qui-
do
cius,mlijlx
& habitatores eam.Lcuet
dclertu,&^iuitas
"
de alias
infulis, alias
afEcclefijj.
b
f Q.^i
non folebat. cfTencbrz,idelt.GentcsDeu.ii ignorantcs. dfDominum.
Ct Vltra Italia,
& Hi-
eGcntcs. fcChiifti fCmitn' in Faleftiri- fedh . durit.am Gtntium fin'ficat. "2 ...
'
.
ci',intdo*mib. habita^bitCcdar.LaildatehabitatdrcsPJtr?
^i
rr'ZFJaruntfc
Mat.4.t
Mitc.U
F
tarcw
caticrant,
ncq;co-
rum
modo,
fcd ct
qui ipfum corpus
pcrdidifltnt qui
vinculis -Sc catcnis
peccatorum
in te-
nebris &
ignora-
tionc vcrae
pictatis
ig
funt
Apoftoli qui
j_ nauigadipcritiama
2Q
re
(upcrarunt
.
Qui
mare deinde nobis
jvillis quas
prius
verfabantur ,
pcrcundem
a
pccc;uisfoluti,lumcn
cognitionis libcrtatemqj aDcoaccipcre
merucrunt.
c i^intlum,
Funibuspcccatorumin Euangclio qucm
^""'
Sathanasvinxcrar,dominusfolui^
f ./i//er;.Filius&
SpirituflTanclus
in deitatc a
patrc
altcr
non eft
,
& ideo candcm &
gloriam
& laudcm habet.
5 Iuftinus.Fata cft mcntio Patris &
Filij
&
Spirituflan
L\. . Aut fateatur ludsus in
fcriptura
cflc
pugnantia,
aut
diccn-
dialoeo
Trjphonc,
runt
Nauigaruntvc
r6huiusvit3epelagusdum.eccicfiasgentiu,qua:vitjehu
iusinfultib.tanquam vndis&vcntisquatiebantur,inin
fulisdocucruut.DcquofuntillaDauidisHocmarcma
gnum
&
fpatiofum,&c.
k Cedar.VAms Ifmaelis.Saraccni ab
eo,q
melius
Agarcni
fcd nomine libcre velauerunt
ignomina
ancillae. Ifmael
.n.filius ancilJJE
Agar
fuit.ab hac Saraccni.Duodccim.n.
duccs
genuit
Nomine
quoq;
cius
ipfa
dicitur
prouincia.
y^
Devet-
PCd.
Gene.;
F
NICOLAVS DE LYRA.
^gno.hoc
tcmen non
ejl inteUigendum
de
trijhtia
naturali
qu paffio
exiflens
in
pariejenjtuua
:
illa.n,afjumpfu
ad oliendendum
infe
ve
riiatem humanx natnra. Mat.z6.d. Triftis eft anima mca vf-
quc
ad mortem:
led
de
trijiitia
obnubilame rationern
qux
in
eo,
non habuit locum vhi habemus.i^oa crit tri. In Heb. habetur no
obfcurabitur
donec
ponat
in terra
iudicium.Quod
poteSi intelligi
de
duplici
iudicio
prxdiHo.
1 Et
lcgem
cius.
Qvoi patet impletum
in
Sicilia,^nglia,
CiprOf
&
al"sinfuUs qu legem
Euaigelicam rectperunt.
Etiam
aliqufa
tempore .Ap
))iolij> um,vt
patet
in jlclibus
apojiolorum
in
pluri'
buSflociSyfuomodo Vaulus
pr^dicauit
in
in/ulis
.
2 Hxc di. Hic
confcquenter defcrtbitur ipfa miffio,cum
dicitur,
HatC
di.q.d. jicut crtauit omnia de
nihilofua
vinute
infinita ,
ita
eadem
poteslate
mittit
filium in
mmdim^idco jubdttur,
5 Ego do.quia Chrifius mundum redemit
per
viam
iujlitixfa-
tisfacitns pro peccato
pleniffme.
4
Etip.mi.tu.Humanilas.n.ChriJlieftinflrumentumdiuimta
ti coniuii8um:& ideonon mouetur
adaliquidyniftfecundum
moti
diuinitatis.
5
Et fcr.tc.
^
eripiendo
animam tuam in
morte,fecundum quod
faluaiorpettit
Lnc. i
^.^.Patcr
in ma.tu.&c.
6
Etdcdi.^KMpei-
moncmtins
Jumus
Dco reconciiiati.
7
^f>\u.Kec'.pientiumfidemadapoflolorur/ipr<edicationem,
8 Vt
apcrircs. t.gentium qui pnus
erant
errorib.-xcMati.quia
ad literam
Cbnfiui multos cjccos
illumiHattit
corporaliter,
9
Eteducc.(./>4{rf;
de
limboqui tenebanturficutin
carcerere-
cluft.
I o
Scden_tcs,&c.
quia
carebant claritate diuinx
viftonis.
I I
Ego
diis hoc cft nomcn
./; fimplicit<r,& abjolme
.
Mij
wtm
autem dicuntur domini diminutiue &
participatiui,
1 2 Gloriam mc^m.i.honorcm
mihifoli
debitum.
1
3
Alteri non
d3.bo,6(.c.Concedendo,^ hocpofjit licitbfierl.
14 Qus
pnmzincmnt.f.nunciataperMoyjen.
i
s
Eccc vcnerunt. ftcut
patet
de
ingreffu
terra:
promifftonis,
&
fluribus alijs ptr Muyfen
nunciatis
qutg implctafuat
a
tempore IJa
itc,&fuprd.
\6 Noua
quoq; cgo annuciabo./.c/e miJfioncfiUj
in carnem*
17
Anteqnam or\:intnt.i.incipiant
fitri.
1 8
Audita vobis faciam . Ter
Ifaiam
ad Mios
prophetas.
19 CantatC. Hic
conjcquenter ponitur
gratiarum
aHio
pro
tanti
beneficij promifione,ci)m
dicitur . Cantatc dominum cantic.
nouum .
pro
nouiiate tanti
myflertj,vndc
&nato
Chrifio
lioutm
canticum cantauerunt
^ngeli
Luc.i.
so
Lauscius,&C.
quia
in omnibus terrm
partibsfunt aliquifi-
deles
Chrijiiani laudantes . Et
quia
Chriflus
laudandus tfi,non folu
in
arida,fed
etiam in mari &eius
infulis,ideoJubditur
.
Qni
dc-
fccnditis in
marc,&c.
21
Lcnctdcictt.ideft,GentilitasxurgatadfideiChriflianifta-
tum.
22 In domibus habitabit Cedar. Cedar
fuit
Hlius
ifmaelis,
Genef.z^.b.&idto
peripjum dtjignatur populus Ijmaeiitarmriy
qui antiquttus
habitabat in tabernaculis:
vagando
de loco ad
locu,
&
per
boc
metaphoruc pop'ili
Gentiles in
diuerjis
crrorihus rai>a
tts,qui
modo
perfidem
habitant in domibus
Chrifti.i.ecclefiis pirfi
dem charttate
formatam.
23 Laudatc
habitatorcspctracDim i{a,?a,quodper
hoc inul
ligiitur mortuijepulihra lapidea
iuhabitates
, quos
dicit
fufcitados
in aduentu
Ideffix
, Sed Imim
eft adimpkium,quia
Chrifius
Li-
^
:i;arum
^h
/^
a De ve tle ntontiu.
i^ iuper
moniem excel-
Jiitn.afcen.tn.ij.f.^-ion.
De yerticc tnohtts. De
altitiidine virtutis
&
contcmplaiio-
nis,vtctiamexem-
plo
doceant
qu
pradicant.
b
f^oiiferabhur.yn.
junt 1^0
qin
non erat
Diui
I
flihta irritabo eos.
J
C Suut
fartmuns.
Partumcofilifmci
prcfundam
in lu-
ccm /icut mulier
infantem.ficprofe
e
ram diflimuiatum
I
_ dolorcm.
.
^
r TertuIlianusLi
^
'
cet Dcus fit
paties,
'
tamcn
per
Kaiam
5, cominatur
patien-
tix fincm .
Tacui,
nunquid&feraper
f
tacebo & fuftine-
bo?
Quieui
velut
parturiens.cxurga
& arefccre faciam.
g
*
Procopius.
Pa-
tientercgi,
fatisfu-
perqucpeccates
fe-
rcns.
Ipfo
deinde
pn*e- paflionis
temporc,
calumnijs
impeti-
tus,
tacui
Ifai^
Cap.XLllL
a
^rodoll
8c alii. b f'n cudltoribuj.
de uerticc montium clamabut. Ponent domino
gloriam,
a IGeniibus. ir Dcfciibit Salaaioris aducntum
Jccompatattum
viiofoiiidiuio coniu
aducrlarios
pugnatiiro
b
TQui vidcbaturdfl) Hs.
S^laudcmeiusininfuIisnunciabiit.Dominusficutfortis
b fContia intmicos ruot.
370
a <|D- capiiuitatc
ludzoium.
f
A
mircre.ndia,
opinione , non re.
c fvltionis. d irDiccns: Vos cx
paire
di-^ho ellis
~
1

b
3
4
6
d
D//7z/j/;o.4ePro-
copius.
Montium
nommepopuli pri
cipcs,ficutperfoe-
numeorudem
pec
cataintelligit,
Pau-
lo
luffragante:
si
(juis
xdificauei
it
juper
fundamentitm ij{ud,li-
^ria,fariTt,calafi
u,&( ,
m
taquani
m
exariiinc
D
1.
egredictur,ficut uirtprorliator
fufcitabiczelum. Vocifera-
a
fludios. b TPeiRoman-s c
foiud*-i
b
bitur,&
clamabitfuperinimicosiuostconfortabitur.Ta
a
I^ExpeAanspoenireniiam
vcitram. b ITamendoIoiem.
TAp
riam
<iua:cogit^urram.
cui
t
femper
,
iJIui
,
paticns
fui : ficut
t
parturicns loquar-
7 Populu
e
3
fCoi>fi.ii
veiti- b
fVosomninodelebo. c TMaior^s 1 Sui=eiboriim var/ctates
lOenUn
Etcgo
in Gete d
Diflipabo a<Jb(orbcbo
fimulrdcfertosfaciam
mdntest6<f
^
dixit. Dcindc flu
, irr.t^ho ^n<.
,,^Kd.oc.cs. bc.Vpulum.
c cRomanos Oun:. d
TFlumcn
fap
-n.i,
10 UlOrUm
appcllatlO
collesA
omne
t
gramen
corij exficcabo. Et
ponam
flumi
' '
Yf^'^
doannam
a Ki n iiim. b 1 Ooftiin.< ludaiorum
ptophetas leicniesnnn intelligant.
c TGcnts
UL1JL,11UI.
naininfuIas,(5cftaVaarefaciam.
Etteducam ciccjsin
''
^
J:'JMs.\nco
^aTehi.ftamquic:-avc,,^.,&vi.,.
b C
Modo. Trrnficre.
H
gnitlOnCprOpheta-
uiam
quam
nciciunt:in femitis
quas i^norauerunt
ambu
'
^
f""^; 3^u
'.""^ '^'""V
J
,. , rjr. , ^L .
^
^ L
taead Chriflum cu
a TNondtvolcniun
qncciui.UdDci
miterent. b ;Is;.noiannam. c iGcntihus. . .
d
f vtiii vcte teit. lumen Chr,
*.
aaipiant.
CHIS
natlUItatem,re
lare eos faciam . Ponam tencbras coramcisin
lucem,&i
i<^
furrcaionem
,
&
a
fCotdieoium
b
f
FizdiAa. c <[ Vt
teiiitipacniieant. li Non
tatutaptomi
to, led
fro
mifla iam r>-dio. J
fincorie/^ns.
praua
in trcdta .
Hxc ucrba feci
eis,6<jion
dcrelicjui
eos :
a
fiedipfi
^Hisauditis. b 1
Etiam*poftolosexpdlcndo.
c
f Degentibns quat p.sdicaniibus
20
plenitudo
Ver,tium in-
u<". J
focnics. IConfundjnturoinnesquiadarant Itulptili?.
'
.
*
"'"erif
,tuncetiam
II Ifracl
conuerfus,er
13
rorisfuipoenitebit,
13
qui
idolis antefer-
24 uiuit.
ij *
Procopius.
Re
26
veraenimcum ab
idolorumcultu.ad
pietategentestran-
27 liiflTcnt.^Iudxicoa-
r /

j

-^
b
-jc-

,
d
fufi
funt,
fcd lam
cccus niii leruus dommi.
t Qui
uidcs mulra
,
nonne
28 defierunt confun-
a f 03 ibifixcipiuntui.
b
f
De
quofupra: Aaiiet.saauiiu, & noaintetli. c
irCorpoiis. 20
di, QUi CCCOS olimi
d
lObcdics. "_'.,, ,'
cuftodics
?
Qui
apertas
h.^bes aures
,
nonne auMies?
^
l^rsimucantTir
'
I.Cor V
troborab ;
t
pariens.
t
excelfos.
t
ducam.
apollplis
credere nolucru
17 afccnfioncm
prajdi
18 cunt.
19 f
Confundarur.Cum
Rooi.ii. c
cdnuerfi funt rctrorfum. Confundanturin
cofufionequi
confidunt in
{culptili,qui
dicunf
conflatiIi,uos
dij
noftri.
3 'Auril^us c;rd,s. . Mcnic c

I.utcb vcium. d
F.vpolitio.
Surdi
luditc,& c^
ci
tiutuemini
ad uidcndum .
<-^is
cx-
a f Iliael qu, domm.i
prius
lcrumit.
f
Non Gcntcs,vt mentiuntur ludzi. fProphrt.s.
cus nifi fcruus
meus, 6<^furdus,
nifi
t
ad
quemnuncios
f
Modo.
^Subpeccato.
meosmifi?
Quiscajcustnifiquiucnundatuseft
&
quis
'Prius b OlliJcl. c
11n,jilii5.
d
'Lcfem Jcpiophctas

b |c id
I*
Auguflinus.A-
fiias Dcum,
quia
dulciscn,timequia
rcduseft.
Taquam
mafuctusdixit.Tacui:
fed
tanquam iuftusnunquid
fcm
(
pertacebo?Qiiodenim
modo
fuftinctpeccantcs,iudica^
turuseft contemnentcs.
d
DilJipabo.
51 ptos
miucantur.
g rf,fc/.IIlcprK
cipue
czcus dicitur :
qui
antc vidit : ille
impropri^
,
qui
nunquam
. Ita ludxus
propric
. Gcntilis
improprie.
Lacjueus
fnuncius
mc
us >
que
mili.
f
Efiam fumt.
niulc:i vidc-
ri5,iiih'l
rjdie
oblt.'ii.is ; &
cju.iinuis .it/e
riacauicf ni-
hil tameo cx-
audiu
I
NICOLAVS DE LYRA.
_j^
T^arum fufittauii
dt
tnonumento,(^
eo
rejurgente
multa
ccrporafan
Horum
refurrexcrunt
dc
n)onumentis,Matth.2y.f.Totefl
ttiJm ali
P
terexpom
de terra
Moab,qu petra nominaturfupra.
1 6.a. Emit-
teagnum
diic dominatorem tcrrs
depctra
defcrti , &c.
Et dc tcrra illa
aliqui
crtdiderunt ad
prteduaitonem dijcipulorutn
Cbnfli
in domino exultantes,
1 Ponent domino
gloriam,&c.
Scilicet
difcipuli Cbrifliglo
riam eius
prttdicantes.
2 Dominus ficut fortis
cgrcdietur.
Hk
confequenterprfdi
citur tnaiorum
cafuSiCum
dicitur iDominas ficut
fottisegre-
dictur./n extrcitu
t\prnanornrn propter
increduhiiitem luda.irum.
5
Sicut vir. Sciliiet in
l\omanis
ad
dcflruendum
ciuitatem &
poputum.
4
Vociferabitur.Ef
quid
dicet
fubditur.
5
Tacui Coraw Vilato a Sacerdotibus
accufatus falfo.
6
Semper
filui.
Oeiniurijs
mibi illatis.
7
Paticns fui.
expeBans eorump(xnitentiam.
8 Sicut
parturicns loquar. q.
d. nnn
poffum
necdebeo vUra
continere me a
pumtione
eorurn.ideojubditur.
g Dtffipabo
& abforbcboAc dcfcrtos faciam motes.
ldefi,maio'es.
10 Et colles.
Iden^mediocres.
11 Et
omnegramcn
eorum exficcabo./^/e-^jmaiorer
depo
fulo
dtliruam.
>i
Etponam fluminaininfulas.&ftagnaarcfaciam.,'^
trahtndo ab eis omnes deUdationes &diuitius.
13
Et
cducam CXCOS.Hic
confequemer dejcribitur faluatio
crc
dentim,ciim diatur.Et
cduCimcxcos.idefi,Gcntilescfroribus
CKCatos.
14
In
viamquam
nefciunt.Pfi' obferuantiam
mandatorum.
1
1 In
fcmitisquas ignoraucrunt
ambularc cos faciam.
Ter
obltruaniiam
conldmum.
1 6
Ponam
tcncbras coram cis in 1 uccm . Ter diuinorum
(ogniiimm,

7
Et
17
Etpr^iUZfx
confuetudinepeccaridi.
18 In
rc&Z.Veroperumre^ificationem.
1
9
Hxc vcrba fcci
cis.Supra pofita
efi
diuini
beneficij magni
^
tudo
infitif miJJione:l}ic conjcquenter
ponitur
tnalorum
ingratitu-
do
exfua obflinatione
cum dicitur : Hzc vcrba fcci cis.
fittum
fcilicet
eis mittendo.
20 Et non
dercliqui cos.fed ipfi
me.
ideofubditur.
2 1 Conucrfi (unt rc.Pc- infidelitatem.Et
quia aliqui
de Cen
tilibus
fuerunt
contra
fidem
ClniHi obftinati propter
idota Chri'
fium perJeqi'entes,ideo
fubdituY.
21
Confundanconfufioiquicon.in fcul.dr<i//,ji</e/
.
dAis ideo
Jubditur.
2
^
Surdi auditc . Scilicet verba
prophetarum
ad vos
miffo-
rum
qui
annunciarunt Chrifti aduentum,
24
Et cxci. intucmini ad viden. Scilicet
impletionem pro-
phctiArum
de
leju ?v(<j^Jreno
. tt
quia
ludxi
pro
maiori
parte
rt-
ntanferunt
in
fua cMitate,ideo fubditur.
2
5 Qi^is
cxcus nifi
Ccr.Scc.Ideflpopulus
ludaicus diutnx
fer
uituti
Ipciialicer bligatus
a
tempore Jufcepta: legis.
Et
lubdttur.
26 Nifi
qiii\/n\xm.ci\.Scilicetpoputus
ludaicus indeftrudio
tte
lerujalem per
Titum in vindi&am mortis
Chnfli
. Dicit enirn . . .
Hugo floriacenfts,qu6d
l{omani
multa c<eda lud^rum
fclji
quare
bant
quibus captiua manctpia
venderent.Sed
quiaplurimi
venalts
&
pauciinuenicbanturemptores,
non
dtfuere qui criginta
manci-
pia
vm
numtimatemercarentur:ficut econuerjo
Chriftum
emeiant
trigintt
numtfmatibus
.
27
Quiscxcusnifi
feruu$domi./rff^
.
populus
ludaicus,
qui
fuic Jpicialiter adferutiutcm
Dei
obUgatus,ab
ilto
tempore quo
Deus
perclfit piimogcnita ^irgypti.
28
Qni
vidcs multa./
tege
cr
prophetis fcripta.
29
Nonnecu
ftodies.^.rf.
mclius debtrts
cuflodire
qu4m alij,
Jed
tu
magis
deuiafli.
3 Qui apcrtas
habcs aures. ideft >
qui frcquentir aperu/fti
aures ad uudiendum
lcgem &prophetas
.
3
l Nonnc audics.
q.d.audifiianre corporis,fed
non minti<.
* Etdomi
37'
Gloford.&NicoIaideLyra 372.
I. 4
t Et dominus
voluir, 6c.
faniflificarct
eum,8<f 1
magnificirct lcgcm
& cxtollerct .
Ipfe
autem
3
Aa
I Ja leni lUWIkH,.
Inobcdicns. bf SDirit.bm.nimundis.
"
"
. c
^Ab
:> .rtibosC.hiMxis .Roinjnis
Reuert.mr
ad
pr^-
.j
dirc-ptus,&:
vifta-
_
.,
g
a
^impedimentum
necrcaant m Chrilium.
crcpans
J>cnDas <5c b
iiniik>Kni.um
tAtMi^cni^e
^'^^''^^'o^^Hicnim
a
tus.tLaqueus
iuuenu om
necivultdo-
CraOt laqUCi nmpU
fi"coiai Jccot.locuti lunt.llnabrto
mmtK oi>iu-
cib. ncad dominu
ditocotd.syMmu.,
t,u,
^cxts.^
ftitiamfuam,
j.Q^^m>j.jPfgnjyf
flcs
,
&indomio. carcciu
5
&
magnihca- ^ Hortium.
b
irNecptophctj.ncc
dux
qui
mtctccdat addommum
bic &
glorin- pro
t.s, ficut Movfes Jc .Tlij.
bit^
icgem
abfconditi
fiint.-favfli funt in
rapinam,ncc
cft
g
i itiTrdam inimlforum b D.itn'ii).
(juicruatmdireptioncm,
ncc c(l
quidicat,
b
^ ixt//.HortatUr
* ^ ^" "t>"icni. b
^is.i.m pauti
iu-
^^^;^X
'
-d^-
Q-'^
^ft^i vobis
,
cam
uccapnuitatis j ^i
''
j . '
intcUi- quiaudiat
hoc: attcndat
B
NICOLAVS DE LYR.\.
^
1 Etdominusvoluit vtfanclificarctoum. i-ciUcet
popul^
Jndaiciim, mufns eis lilitm fuwn.
i
Etma^nificarctlcgcm
. hi Chrflnimokm eaynJnafxlHm
ifuodipjedixit MMib.s.
'\How vcni folucrc
lcgcm/cd
adim
plere.
3 IprcautempopuUisdireptus5c
vaflatus.T^er
/^/.zw
propter
ir,cred'ditaum iu^rn.
4 Laqueus
iuucnum omncs-ldeflXimenibus du3ifnnt,li
gati
Inlicit
a belLitorib^is.
5
Et indomibuscarccrum.Ty9W4?(r^d-ff />rt,'7r/.
6 Faifli (unt in
rapmam,
neceft
qui
cruat. .Aihucmm
junt
ta bac
capiiuitate
,
qi4.t
i im dnranit
per
annos 1 2 >
2 . Scilicet
anno d^m^m i
j
tj.!i'io
liber iflc f<it fcriptus.
7 Quis
cft in vobis
qui
audiat hoc .Ambus
mcntis,qtijff
dicaipMci,
8
& aufcultet futura
?
Quis
intclHgat
& caueat. D
1l...mjnorum.
dcJitin
dircptioncm
lacob,
8c Urael valtan-
*
Pater. 1
K .. aliut. 50
1 eiHo Hlium.
9
tibus ? Nonne dominus :
ipfc
cft cui t
pccca- /^^' J
^'^
uimus
? Etnolucrunt m
vijs
cius
ambuiarc,
uemi,
ifAfilio
.1 f
. .
angelium.
Clufi fii
' '
non audierunt
le^em
cius.
c
super
eum . Vt
qd
"'cerii
1 dc. a
.
PetRo.n.no. '7.
o^
lu.t..
ptius
tacucrat, lani
' '
Et effudfc
lupcr
cum mdi-
^
jon
taccret ncc vcr
{

r

o
bis, iedtormcntis
gnationem
ruroris
lui,
&:
corripcrcr.
a
Famfm^gadiun.capt.u.tatem.
^j Et non
CO^rtnuit.
15
forte bcllum : & combui-
sjcut hiftoria: tra-
fit eum in
circumitu,
&ddunt,ncc
Gcmcs
a iHoceffe tn vhioneiu n.ottis Clmai. hoC ficri iu vltlOnC
b
Tlg..e
matrr,;i&tribula.inis.
^ ^|jj
iiUcllcXCrUnt
V
i4non
cognoLiit:
&lucccn-
cc ludsi malicia
Sc piin,.um, qu.a
non rec.
pit
De.filium.
(ua CXCJECati.
dit
cum,
& non intellcxit.
E
8
Qiiis
dedit in
dircp.Iacob.
Et
refpondet:
Nonnc dorai-
mis.^i^f^sChiHus.
9 Ipfc
cft cui
peccauimus
. Eum
negando
coram
Vilato, C3
mortirn
eiusp,o.ur.iridj.Et lufmtur defuturoper
modum
pr^teri^
tt
wperfonA
ludxorum,
quipojl
deflriiHionem
ciuitatis non credide
TUnt in Chrifiim.
1 Et noluerunt in vijs
eius ambu.
Scilicst
incredulifequen
do Chrisi^rn
per opcra
horne vitA\
'
11 Non audierunt
legem
cius. Scilicet
Euangclicamjed
ma
gisrtfouerunteam.
I i Et cfFudit
fuper
cum
indigna
. Ver exercitum r^oma-
tioruTH.
I
j
Et
combuflit,
&C. Quia I{omai
non
folum combufferunt
Icrufatcrn^ fed & alias ciuitates in circumitu.
14 Et non
cogn.
5'7/c
quodhoc
effetinvmdl^lammortis
Chrijhy&ftc
etiam in
infideUtate
permanftt.
C A P. XLIIL
^
a
T7 rfc/j<cc.Superiuslo-
Cxl
cutuseft de
captiuita-
tc
Iud9orum,5c
malicia co
rum
quicrcdcre
nolucrut,
nuncprimitiuam alloqui-
tur
ecclcfiam,quac
dt dc lu
dxis
,
vt crcatorem animx
fux&
corporisintclligant:
b CffJAo fe
/jtoA.Iacoblup
plantator
, Ifracl vir vidcns
Pcum
.
Hi
funtapoftoli
&
apoftolici
viri.qui
& vicia
lupplantauciunt,&
Dcum
C
t{pUtimerc quia
rcucmi tc.
C A P. LXIIL
T nunc ha:c dicit dominus

fPrius
b i^Lu^^atorem.
c T Poft.
creans te
lacob,
S^formans
te
3
^Co^templatorem.
b
1"Sangu.p filij.
ifrael
. Noli timcre
quia
redc-
a
TQ^ali
familiarem , vt ineuitantei
4.rsdices
f iniiides.
mi
te,
&
a TSeruus. b TPerhT. nnuirtiaapofloloium
rormenia
llgnificai
tuo
, mcus es tu . Cum tranfieris
nlhil
b ''O Ifrael.
nomine uocaui te
& alioium
prxdicatoium
pcr aquas
I
2
3
+
5
6
7
8
i
vidcrc mcrucrun t.
confummationem
vfauc fxcnH.
4
Procopius. Egofumqui
d Pcr
.^'"'^.eJrf.Secundii Hcbr^os:
Pcr
aquasAcgyptij
|>
fccitc,
animam ad mcum
cxcmplar
& ad
imaginem
expreffio, corpore
autem
de terra crcato &
aft"umpto.
Ego,inquam,qui& fangui-
nem mcum tuacaufaeffun
dcns
rcdcmite,pcculumque
cxiftcremihi volui.Hicer-
gopcr medignus habitus,
perge quo
tuberis itincre
proficifci, cuangclium
dc-
pra:dicans. Quod
fi
infurgiit
nonnuUijConfidc,
Ecce tinm
ego vobiJcumJum,dies
omncs ai hhi
fcci
tc. # magnitu-
I
OiuiSo.
NICOLAVS DE
LYRA.
C A P.
XLUI.
T
r\nnC.Vp(lquam
aHum
cfl
cap.prfccdcnti
de
mif-
jruiiefilif
Dei.Hic
lonfequenter agitur
dc
muhipUta-
lione
fidelium . Et diuiditur in duas
partes,quia pri-
mbponitur
Gentium
tlUminatio.Secuudo ludxonm
cxc4:catio,ibi:
Hxc dicit. Vnma in
duas:quia primo
poiutur
mult
plicctio fidelium.Stcundo huius
multiplicationisetje
liuurn
prinup,um,ibi. Quis
in vobis; Circa
primum fciendumy
quodfidesmultipiicataelt pcr opera
rniraculofa
virtutim totiui
naiurx
tran(cciider.iia,quibus viftsinfideksLouertcbantur ad Chti
ft*m,vt pjtet
in
.Aiiibus
apoflolorum
m
pluribus locis,& infan-
Horum
legendis.
Eiideo
primo
ponitur hic talis
operatio
. Secundo
pdelmm
mklnpltcatto,
ibi: Dcdi
propiciationcm
.
Ctrcapd-
tmm
Wittm dicitur.
z Hxc dicit dominus . Sicutenim
fides patrumfanBorum

Judxts
tranftit
in Cb)
ntiunos.fic &
nomina,fecundum quod
dicitur
capituloJequenti.Ule
vocabit in
nomineIacob,&
hicfcribetmaim
fua
donnno,etin
domino
Ijrael aJJimilabitur,vt
plenius
tbi diceti<r.
Et idco nominibus lacob &
IjraelinicUigiturhicpopulus
Chrilin
nuSyCum
dicitur.
3
Crcans tc lacob.
Ideji,
Seducens ad
effe grati<e per
fidei fw
fceptiontm.
4
Etformans te Ifracl./ moribus
per ^piflolorum prxdict
tiuneni.
5
Noli timcrc. fnter
prejfuras primitiub ecclefi-t,
6
Qu
ia redcmi te.
Sanguine
meo.
7
Et uocaui tenomi.tuo. /</c/i, owiHPC/;r//Z/;jwo.
i Cumtranficris
pcr
aquas.i.
per
tribulationes
ternporales.
fe Tccum
373
Ifaix
CaD.XLlII.
magnftudincNili.Per
flu-
AminaChalda:i:
quia apud
eosruntflumina
muha Per
igncm(quia
crudelcs&
igni
tijMaccdoncs defignantur.
Pcrflammam (quiomnia
confumit )
Romani . H.xc
quoque regna prxdicando
tranfieruntapoflolij&do-
a
niinus
vbique
cum cis.
!
Grcgorius.Illosflumi-
na
opcriunt,quos
adiones
to erea
huius Ixculi mcritis
pertur
"*
bationeconfundunt.Nam
qui
fanfti
fpintus gratiam
Lj
tenetinmente,trafitaquas,
r! & tamen fluminibus non
opcritur, quia
ctiamintcr
mcdias
populoru turmas,
prx.c. fjc
pcragit grcflus
fui itine-
ris,
vt non fubmittat adio-

nibus farculi
caput
mcntis.
*''
DedipropiciaiioHeni.Ytin-
t
^TWOt.
374
tccumero,
&fluminanonopericnte.
Cum i
a
TAnimd.
(]uimuis corpore.
^
ambuIauerisinigne,non cobuieris,
&flam-
_
a
fNoli timerc.
ma no arJcbit in te;
quia ego
dominus Deus
a
IQuia tecum lum
vfque
ad cuurummatiunem faculi.
tuus landtus Ilraei laluator tuus .
Dedi
f
pro-
TO Ifrael.
TConuerfendo.
piciadonem
tuam
Aegyptum,
Aethiopia,
&
a
TPro
tua viiUtaie b
fiToillisconueriis.
Saba
pro
te.t
Exquo
honorabilis fa<5lus cs in
alNoiiliominuja. TWeo. b
TPrior.vr.<l:;ijfe ptiot
/lilcxit
nos.
oculis mcis
6^Iorio{us,ego
dilcxi tc.Et dabo
a
TVndehabcsmercea.nl b
TCottueifos
inpratdicatjone
tua. c
TS^Iute.
hominespro
te
,
&populus pro
anima
tua.
b
yil>Oritte.Multiveiental> D
Oriente &
Occidmte,& recum,
Mth. 8.b,
cum
^braham,Ifaac,& lacob,
ab
omnibuf.fmundipartibur.
J_
Procopius.
Confide,
na &
ipfe
filios
tuos,
quos
Deoopitulante,per
orbem
vniucrfum
propagafli,
in
iP"""""
meamcceleftem ciuitatem
fublimispcr
aercm
angeii-
Cis
virtutibus,taquam pen-
nis,fubnixos,congregabo.
^^^^^^^
Dicam
^quilom.
Gr^o
r.
b TAduerfa muadi .
b
b
tNdlitimcrCjquiacgotccufum.
AbOrietc
^
a
TAdeccicfiim^.
b
..lOjtuos.., ride.
T^i^iiln^bi'
adducam fcmen
tuum,&^ab
Occidente con-
^
a
Tr>'abolo,redde quod captiuafti.
r
dcacquirastibimifcricor-
c
gJ^fg^botc.Dicam
Aqujloni
:Da,&:
Auftro;
diam &
coron3m,prxdica-
' '
^^^^^u^:^^,:^^^"^'
'""
^ '^
'""' "
KnTc;^'^^P"^''^ ^"^;
No^i
prohiberc
. Arfer filio^s mcos de lo
ngin-
thlOp.bus(qUipenC Vltimi) rTAnin,ve..mullec.Gnfl. b fAdducam.
^
fit':inlnfbSrAh?opi
^"^>
S^iiliasmeasab cxtre^mis terra:. Et om-
Cta./ omnem ttrram
exiuitjb-
^^m
c]ui
jmuocat nomen
meum,in
gloriam
nus
eorum,
&in
fi.&c.
a f
Corpore.
b
TAnima. c ^Fideleni.
*
Procopius.Mcigiturimi
^ tneamcrciui
eum,formauicum,6ciccieum.
tatus,qui fanguincmmcQ
T-ja*r**''"
b
irAb|^BfideiitaieB>cntii.
c
TCotpori.
redemptionistuxpropitia-
c Educ foras
populum
ca:cum,&
oculoshabe-
a
TMeiite. b
rlncorpore.
c Foll vcicaiion.ni V.i.liorum.
f
tcmrsurdu &aurcs ci iunt. Omncs Getcs con-
nonem efl!e volui
,
fias & tu
impiorum propitiatio, qui
per
te vocati
,
ad extremas
orbis
partcs propagantur,
quorfi
tibi
excplu
Acgypti
ipfi
Aethiopesque
&
Syene
incolut vcl
Saba.cflt
queant.
TantQcnim a
meglorificatus es,vt caiteros
omncsper
te
vocari vol uerim.Eft vero
Saba,gcs
illa
Aethiopix,ex qua
rcglnam
ad Salomoncm
profcdam
legimus.
Ex
quo
audierunt adomino: Euntesm mundH
vniutrfm
prttdicatAEuAngelium
omnt treatur^.lUi autem
profeli pra.
<^ b .Ab
Aquiloni
dicitur da. cum
offerre Dco fusc fidei mu-
nera Gentilitas
impcranir.
Auftro autem iubeturnc
prohibeat,quia
Hcbrxis in
l^econfidcntibus
pr^cipi-
tur
, ne vita Gcntium con-
tcmncndo
rcpellan
t, &c.
d
Creauieum.
Procopius.
E
Ait fc
populum
creauiflTe
,
qiiomodo
legitur
in Pfal-
misiEtpopulhsqui
creatur,lau
^f^-"!*
dabit dominum .
Quod iden[X
plane eft,acfirccrcari,&
ita
14
ad
imaginem
Dei reuocari
dixiflret,vt vctcri hominc
15 depofito.nouuseuadat.Eft
itf
cniminChriftonouaquaB
17
damcrcatio.IuxtailIud.A(^a _^
1 8
liteconformari huic
ffcuto
,
Jed
^"''"'
ip
reformamini.
ao c
^/c/brtf
r. Vox
patris
ad
2
1 filium dc ludaeis mente cx
21 cis.
Etnotaprius
cflcfaila
ij
Aa.i/.g.
.Tlnoa.leoiumc.n.&vn,p.flox.bTPnus.cT.ud.iptxdeft,n,a.
^^ c.
lilllUiapriUS
CUC taCta
gregata:luntlimul,&
coUeCta: lunt
tribus.
2j
vocationem
Judiorum,
dcindc Gcntium . vndc &
Paulus: Vohis
cportebat prmh
loqui vtrbum Dei.
f OmnesGentci.
ProphetaadGcntcs increpans
deido-
lolatria &
admiras,
quodnuUusin
Gcntibus
iiocpriEfci
rcpotuit:fedtantuni
populusDci,quilcgem
Dci accc-
pit.prophetasliabuit.vndc:\off
/i<i<(jjDfw
Pfalrj.a.
Proco- B
NICOLAVS DE L Y R A.
*
I Tccum
cro,&
flum. non
opctc.
ldeil,ad Uteram muki
Chriftiam fuper aejiias
ambularunt ad
confirmationem fidei.
eiru
*
^""^
ambul.in
ignc
non combur. & flam. &c. DicH
j^
hic
I{abbi
Sat.tf, temporefuiAro.quod
vocat
tempus Mejfu:
accen-
detur
ignis
diuiniius comburens alios
populos
, &non Itedens lu
dm.SedqwidexpeH^itfuturumjiamtranftitinprateritum
:quia
nulti
chrijiiani ab infidelibus
in
ignem proieHifuerunt
diuinitus /i-
berati,&
frequenter
carnifices comhufti
.
3
pcdi propicia.tuam.
Hic
confequentet ponitur
fideliti muU
tiplicaiio cum dicitur.Dcdi
propiciationcm
tua
Acgyptum.
CloUa
dicit
hic,&ftmiliur magifter
Mexander de
Ales,qu6d
boc
intelligitur
ad literam de
conuerftone Aegypti
&
.Aethiopix
ad
fidem
Chrifti.&fic eilfenfus:
Dcdi
propi.
tuam
A^yptum.
idefl ,dedi
^egyptum ftmilem
iibi in
propiciatione
incorporando
tum
Chrifloperfidem,quieftpropiciatiopropeccatis
totius mundt.
l.loa.^.&
inhoc
alloquitur
Dcus
ecclefiam
primitiuam,
quxpri-
mofuit
in
ludxa
colieU,&
inde ai alias nationes
dilatata,ficut
di
Humfuitfupra cap.i. 'Hpminatur
autem hic
fpecialiter
^egyptus
&
.Aethiopia,quia
ibi
fatis citbfidcsfuit
muttiplicata:in
^^ypto
f>*b
Marco &
Mexandria,&
per
beatum Matth.in
.Aethi^ia,re-
ge
cum vxore
&filio
bapti^ato
&
populo fuo
ideo
fubditur.
4
Aethiopiam
&Saba.
'Homen eji
ciuitatis in
.Aethiopia,vt
dicit hic
glojja.
5 Pro
tc Uilicet dilat*nda dedi. Et
per iflas
dttas
terras in-.eUi-
gmur attx ai
quas
dilatata efl
fides
ecclefta.
6
Ex
quo honorabilis fadus
cs.Tupopule
mens:hoc
pottfft-
nt
impleium
fuit
in
Chrifii
incarnaitont,acctpiendo.f.naturam
hu-
rnanam de ludxis in vnitate
perfo7Ja,quem
honorem
nonfecit
ange
Ah k^*^'"'
^^^l^^'" angcios apprchcndit,
fcd fcmen
7
^^^'^xiti.Vandoanimammeamprote.
o Et
dabo
homincs.S'c7cc{ ad mortcm
muUofortiut,
9
i ro
ic.ConJeruanda &
dilatanda,ftcut
palet
de luliano
Impe
'ature,qui
cum
magnaparte
exercitHs
l\praaniperift
in bello contra.
Terfasy
Terfas,
eo
quod
firmitcr flatuerat
in
fuo
reditu deHruere ciuitatem
Cafaream
cum
populo
Chriftiano
ibidem
exiflentefub
Sanfio
Bafi-
lio
epifcopo,
&multietiam
Imperatores B^mani,
vt
'Nero,
Domi-
cianus,&
plures alij perierunt,eo quod
mouerant
perfecutiones
con
tra
ecclefiam.Ideofubditur.
1 o Noli timcrc .
Vreffuras qua
in
primitiua ecclefta fuerunt
magns.
1
Quia cgo
tccum fum . T?
protegendo
&
multiplicando,
mde & illis
preffuris
multum creuit
ecclefia
in
Gentibus,con(ian-
tiam
martyrum
&miracuta Dei
qu
circa eos
fiebant admirantib,
&ftc
adfidcm
Chrifti
conuertebantur. Ideo
fubditur.
12 AbOrientcadducamfcmcntuum.
lftaadduBio,feH
congregatio
fidelmm
non eil
intelligenda per
localem motum
, fed
quiafunt ggregati
Chriflo
capitiper
vnitatem fidei &
charitatist
ideo dicitur Matth.S. /'Multi vcnicnt ab Oricntc & Occi-
dente,&c.
1
s
Affer fiIio$.H;'c
accipitur longinquitas nonfecundum diHan
tiam
loci,fed peccati quod facit
homtnes a Deo
clongari.
14 Etomncmquiinuocatnomcnmeum.
Exquopatet
quodnon loquitur depopitlo
ludaico
tantum,fed
de omni aduenien-
te
adfidem.
ij Creauicum.7
effe
grati{,qu^ eflpcr
creationtm.
16
Formaui cum.l^oribus.
17
Et fcci eum. Deducendo
adperfeHionis flatu.ideo fubditur,
18 Educ foras.
Ideft,
extra errorem.
19 Populum
ca:cum. Trius.
20 Et oculos habentem .
Nunc per
fidei
fufceptionem,
21 Surdum.
Scilicet,prius per
inobedientiam.
22 Et aures ci
funt.?\(c per obedientia,& intelligetiam.
Et
intelligitur
hoc de
ludps
ad fidem Chri^i
conuerfts,qui pr^cedenti
capitulo
vocati
funt
cxci &
furdi.
Et
quia ecctefta
non
folum
ex Itt
dfis
eil
coUeBaJed
etiam de omnibus Gentibus: ideo
fubditur.
2j
Omnes Gcntcs
congrcgata;
funt.
iciticet,in vnitatefi-
dei
Chriflianf.Et
cum dicitur hif.Omncs Gentcs./i
diftnbutia
pro generibusftngulorum: quia
in ea
congre^atifunt aliqui
de omni
bus Ccntibfa,
^
Quisin
37y
Plalai.
^je
frocopkii
Quoddixit
'^
congregatae
funt.more pro-
phctico
cxtulit,vt
concrt^a
tum iri deraonftrct. Dc fu-
turis cnim
tanquam
de
pr^
tcritis, vfitatclcripturalo-
quitur
,
cuiusgencrisillud
cfl:
Dorftm
meum
prjibui
i
(it
^W/tf.Et
iWvidtVarntifunt
vefii
rneHtit ncf.
a Ouis in vobis.
* ProCO
Gloford.
&Nicolai de
Ly
ra
I Tr>>rum teftffrum. b
OffntM.
e
TQn'"''^'"'
^ TPrxtfritl.
Ouii iii vobis annuncict ilUid>6<:
quxpnma
37^
f
vicut Dcusnolli-r. b
flpfi
dii
rc_tim>.ni|
c
t-.obtni.
funtaudircvosfaciec?
Dcncrcftcseorum&:
3
a
^Veridij piobcniur.
b llia.
c
TQH^>d
dubitent. d IVeio
Deo eflc. e
f
O
Prophcti.o Ap.
Unli.
TQiriri.T^i
non h>beni,fed Vrr- vo5ir'>.me
tcc.
-
h
iuftificcntur,ct
aiidiant
&^icanr.
Vcrc \6s tc
a
T''*'"-
'^ *Chrillui.
Iks
meijdicit
dominus,&^fcruus
meus
qucm
^toiTmibu5in
fjlu-em omniuni Uquo connilatui.
Ic.licet tient
; Qui priu
l-iuti & inlenfibiles.
b
^Hjri:
omnia
g
Chaldeosinnattibns.ScCii- D
dum hiftoriam Chald.Ei
Ohi
abundant
fluminibus, &
^*"!
ftrcnui funt nauibus &in
degloriantur.
*
Procopius
.
Vos ciim
corripcrc
ftatuifTcm,
Baby-
loniistradidi. Poftca cuui
in libcrtatcmaflercre, cos
etiam
aquibus pafli cftis,
vltus lum . Chalda;is
ipfis
pius.HctcIocutuseaDeus,
b
elcgl,
Ut fciatl.s,&:credatLsmihl,&
Jft^llgatis,
1
c]unuxtahabitant,parum
tanquamquidecoru
cucn
, s>iui. b Tneu
c
fEgoomniacreaui, quia:
Amemc.atc. In
fugam
vcrfis,
paitini
vc
tUQuaiPridicit nil ambi- ..^ci-uium
r.in .i-ium,
scc e
'^^1^^^,.
ro vinais,& nauibusmca
gamTnrdafmonesi^
c
quia
cVoipfesum.
AntcmcnoeftformaLor

p.u.tatem
abductis.

so Dro diis habiti . ienorata
^
^<^"
'^'"*"
,
^"^"
^''"
*'""
>
'
'^'''"-"'"-"g'"" '}
h
^0
ci,m'.r.ns
laicius v.fler,
tOfe,3.b. XorS^^^^
Dcus.&p(5rtmcnoncrit.tEgofunY-golum
,, oi.mfiIiislfrael,modo
vo
infraudcm inducant. His
^
''^^ir.^.I^i^r^l^r/ir^rnira^^^^
'? bisapoaoIi,in
mundocx
cnim Ethnicos erudir,dum
cos in fermoncm induccs,
futura fc
prxnoflc prophe-
B
tarum fuorum tcftimonio
dcmonflrat.Quis
autem dc
monibus teftiscrit,taleali-
<\u\d
eos ex fcfc de Chrifti
aducntu.deq-, fuoipforum
I
a Ifiouhet.)
ft
Apult(>l.spt*dfc.intibus.
b T Scilii.et Dcus , Ird
c^oian-
luiii. c TPrii'.heix..- tpoftoli, q'jli e^o pndixi
non alius.
fuit in udbisalicnus.Vos
telksmeidicitdo-
minus,
6<^ego
Deus :& ab initio
ego ipfc,
&:
.
. a f
Poteltate
ct^n
,10 initio
priJ
cj futura b
TSalutem (j-TBtiuin.
inicrituprardixiflc?
^^^^ ^
non
dtquidemanumeaeruat.Op^rabor,& b yt
iitatis,
CT credutis,
^
Procopius.Fidcscnim
cognitionc,
fidcautemm- f
teliigentia comparatur.Nifi
cnini credideritis , inquit,
iion
intclligctis.
C
Ts(j>n rfi forma
.
Qllidam
t
defcenderc
codiccs habcnf,
plalmatus:
fjcum
ugiti
lcd non conucnit benc . fic

ta-.iKnpotertexponi
: Antc
g
mcnoneftformatumido-
h
lum ,
quia
fcci hominem
iurtum a
qtio
iniufle for-
matum cft idolum.
d Eioannuncwi iir
[aLVct
i
prophctas
natiuitatcm filij.
vocationem Gentium ,cx-
pulfioncm
dxmonum.
C
7V(oj
eli
qiii
de manu.*VtQ
ttobuaoque copius.Hinccftilludquod
de fuis ouibus diccbat SsX'
. *Oy"'
l>
OAprlloli.
c IPi-rtiium. A.iaireilcmptof.
qsaucitctiUudJH^^^cdicitdominusSaluator
17
^Filiuiii.
b
^Mundum
coirfutum
pcicm.
vclkr fandVus Ifrael .
Proptcr
vos emifi in Ba
a lAbftuli. ^A
cordibjs honiinum. b K ImpeJimenta principum
dimo,
c ^Dzmoncspci
flutlus huiiisrxculi inifeiasaniinasciicundu'
num.
centr i-
indenlori.inres.
t
vehementi
bus.
loao.
10.
rocopius q.
fiquide
&
ego
te ex
Acgy-
ptocduxipermarc
,
in
qd"
Pharaonis exercitiim ita
demerfijVt
in
profundo
lc
pultus, indepofteanon
re-
liirrexerit, quo
faftum
eft,
vt flammcB non abfimHes
cxtindo
linocomparetur,
quod
vt facile incendium
18
concipit,ita
ntillo
ncgorio,
'P nudatanrum
folaquema-
nu
rcftnngirur. Ateduxi,
bylonCj&O^detraxi
ucfles
uniuer{os,&:Chal-
20
inquit ,none marifolum.
'
a
^Nonaiiiv
b
.Kocdecreui
^i
fcd
pcr aqux
fcmitam
ctia,
ideft,pcrIordanisfiuuium.
Quomodo
autem eduxit
i2
currus?CcrtumeftPharao
nem fua tantum volunra-

,
y
. - . . tc Ifraelcm
pcrfecutum
ef^
citdominu.s,quideditinmariuia,&inaquis
^i
'
a
Oc
Afgypto.
b ^Curtus.
jtorrcntib.
femitam.
Qui
eduxit
quadrigam
24
a T ^suxcs.
b 1 Idci!. c TScilicci uiagnum.
d
f
Ouioes. e ^iiomno
mortis.
6^cquum,agmentrobuftumq;,
fimul obddr
a TAduoniiin
lu"ni. b
Tlmpeiu aquarum.
dxos in nauib. fuis
gloriantes.Egd
dominus
j 1 iinflirtcin vos. b *,
.
>"ieijipl.it
uo. c i Kegens
vos
{an5lus
uerter,crcas
Urael rcx uefter . H^c di-
a ^
loidaiiis vcl Arnon,
vt cxitusde
Acgypto,
introitus
in tcriam
piomiinonis
hjbcictuicxmiiaculo.
Cipraea,a*
uator : Et
ego
dedi eis vitam
C
feinpiiernam
, netjueperibunt
m
fiiculnm,neque
eas
abripiet quifquam
de manu mea.
f Hic dicit
dominusfilux
&c. Haic, fcilicct,
quje fequun-
tur:PateradapoftoIos.Proptct vosqui.f.teftcs
mei
cftis,
qui.f.EuangcIium pratdicatis Quibus
dixit:Noli tirtiere.
g
Chat-
f
In inomento fuccifum, vei
ign corruptum.
mierunt,
nec
refurgent:
contritifunt
quafi
fe,cum
a Deo in hunc mo
dum
audiuerit,
/ hoc exciti
"""
_.
M te,
vt
cjiendam
in te
potentia
meam. Sic & cos
qui
rerura
humanarum
curasfugiut,
*5 vcl
ip(o infequcnte
dia-
bolo liberabit
Deus,
fic
item huius
vitaiiter,
tan-
quam marisa;ftuofi,nefIu
ftibus eius
abforbeantur,deficcatis
quac
occcurunt,
ten-
tationibus.per
uiam
facict,
vt in tcrra dclerta
panem
dc
ccclo
cdere,aquamque
de
petra
libare,idefl,Chrifti parti-
cipcs
fieri valeant.
^
Facio
NICOLAVS DE LYRA.
jj
I
Qiiis
in U0bis./i'c
conjtquenter defcribititr,
diBx
con^rega
'
tionis
clji
3iuum
pnacipium.f.ipfe neiis,qui
talia
poteji prigdicere,
ir
fic ajjicert: \on
autcm idoU
qujia
Gentibus
colebantur^gy
hoc
tji
quod rfjafr/>/(:Quiin
vobii: ldeli,in
dijsGentiim.
2 Annucict iftud.
Qjtafidicat
nuilus:
quia
futura contingen-
iia ceriitudinaUter
pradicere eji proprium DeiperfCf velpropheias
fnos.ideo fubdttur.
5
lycm.icilicetdijGentium.
4
Tcftcscorum.
Idefi prophetas
eorum.
5
Et
iudi.Iiesi.examinentnr.vtrum
Jint
verivel
falft.
6 Et audiant. >//
rft/i
fuis futura contingentia.
7
Et dicant.tf alus ex nomine
deorumfuorHm,q.d.non poterutf
fede/,0 potiro,ideofubditiir.
8 Ve.vos tc. Et efl verbum Dei
adprophetas fuos^
&maximd
ad
apofiotos,qui
fuerunt tefies
eius,fecundum quod
dicitur
.AB.i.ti,
Eritismihi tcftcsin Icrufalcm & inomniludxa & Sa-
maria, &
vfque
advltimumterraB.
9
Et fcruus mcus
qucm
clc. ideil
,qiimcunque elegero
ad
ferufndiua
mibi
fupple
erit
ttjtis mcus,
10 Vt fciatis Sc credatis mihi- Cum videritis
imp'eta qux
an
te denunciaui.
1 1 Antc mcnon cft formator Deus
,
&
f
ol me non
crit. Qui
ipfecjt Jotus
ataHisapartcpruuipij,
C *.'//;
aparte
fints
proprir loquendo
dettitriitate.
1 1
Ego
I u m.
T^on
habt s
ejfe
aiiunde
fed
ex me.
jj Ego
lum dominus. Quia omnk alia habem a me "fr.
14 Egoan.
Scilicct
faluiemgeneris humatiiper prophetaSm
1
j
Et faluaui. Tir
Chriflumftcut promiferam.
16 Et non fuit in vobis.y7/c Deus
qui
talia nunciaret.C*
terapatrnt
ex diHis.
1
7
Harc dicit dominus. Hic
confequenter ponitur
lud<orum
excacatio ex
ingratitudineprocedens.Et
ideo diuiditurin duas
pat
tes,quiaprimd ponitur
beneficiorum
Deimagnitude.
Secundo lu-
dprum ingratitiido,ibi:\i^Qn
mc Trima
induas,quia primo poni
turbcneficia vetiris
tefiamenti,
EtJeciiddnoui,ibi:2<(e
memincris,
Inter beneficia exhibita ludxis
tempore
veteris
tefiamcnti , ijiafue
runtmagisfamofa
&
uuta.fcdicet
tibcratio de
captiuitate Babyloni
ca.
T^mb
igitur
hic recolitur
fecundum
cum dicitur.
1 8
Troptcr
vos. Uilicet tiberandos.
19
Emifi
inBabylonem.
Scilicet
Cyrum
& Darium eutti
exercuibus futs.
20 Etdctraxivcdcs.
Id((i,claufuras
in
quibus
confidebant.
21 EtChaldaios in nauibus
fuisgloriantes.
Quiadebeiltt-
ueruntptura regna
non
jotum
beltis
campalibus, jed
etiamnauali-
bus
confequenier
recolitur
primuni
bentficium,cum dicitur.
2 1 Hxcdicit dominus. Diuidendo mare rubmm vt
prxberet
filtjs Ijraet
tranfitum
pcr ficcum.
2
j
Et in
aquis
tor.
Deficcando
lordancm
fiuuium
in
tranfittt
arcnc.vt habtiur
lofue^.
24 Quicduxit
quadrigam& cquum./.
currus &
equites
.Aegyptwtum
ad
injcquendum
Jilios Ifraeiintra marerubrun.
25
Simul obdormicrunt. SomnQ mQnis
,
quta fueruntfub-
mcriiina%uistx(id.i^
*
Nemcini-
Diui
m
Ifaix
Cap.XLlII. 378
^a
Facio
'' Multa, quce
rc
I
A
ficiuntanimas,non cotpo-
ra; olim
de
petra
vnum ta-
ijf.d.
tum
produxi
fonteadcor-
i
porareficienda.
I b
Draconet,
& flruthiones.
MaIigni,venenoG,g
in foli
tudineGentuim
moraban
fur,
idololatriae
fanguinc
rooruq;
fcritate beftialcs.
Struihio
fpcciem
alarii
habet,
volatu caret. Sic hi-
pocrita fpecie
saditatis ha-
bet,
rcm autem non habet.
C
7>(on
nie imcca.Ad ludxos
loquitur, qui
ante aduentu
domini idola col uerut.Vel
adeos
quipoft
aduentum
crcderenolucrunt.
od^
Procopius. q.
d. Cum
'""
cnim mihi
feracipf,&
flru
i,
*
thionesctiam benediceret,
L
tacuiflifolus,meqiomnin6
non cflc inuocandum cen

B fuifli.
d
T^eclalorafti
. Non fcci te
laborarcpoftaduentum
fi-
a
^
a s
OApololi.
b
f Supradi<>orum, qniaDiaioraf3ciin.8cvos'p(i.
Iinumj& cxcin(fli funt Ne mcmincritis
prio-
i
a
f Faruamaioiumcoir.paraiioiiiv
b
f
Miicmini .
fC^a.
ru;,&
antiquaneintueamini.tcceegofacio
2
a T
Magis
iniiinda.
no'ua,&
nunc oricntur:
vtiq; cognofcetis
ca.
arCcntium. j Toiiusniundinoniauiun, irmanrulro.
bfCluiflum
__
.
c
f Doflrlnx.
Ponamin dclertoviam 3
&in
niuioflumina.
^
5^Tunc: s
*^Q_^od
non ante. ,
b
f Beflialis.
b
Ec
glorificabic
mc
beftiaagri,
draconcs,
6^
^
\
H>iociitar. a^Eorum. bf Veterij,& noui tcfiaincnti c * Idem.
ftruchioncs
quia
dedi in deferto
aquas,
ct flu-
a1 Anditateraiionis b
^^Aquxvrir.
c ^ Fidcli fciliccl.
h
borafliinmc
tantumquia
idolis offerebas.
e in thure. Pcr thus,& cala-
mum,qui
cft furculus arbo
ris aromatica:
, omnia aro-
bi,&nonfcc!>Vc\
fiquidiu
D
flihabes,
cgolibenterreci ifa.j.b.
piam.
J
GiCgorius. ^o/7,^tt;
aiko
mtqutiatcstuaifi&mcmor
^"^^^^-
fo
non eio . Tu autcm rnemor
efto.
Audiqua
conditionc ini-
quitatum
tuaruni ic efle
immcmorcmdicat,
videli-
cet,fimemorfueris.
Cauc
crgone vnquamquodde-
liquifti
a mcmoria exci-
dat,
aut
aliqua
obliuione
. .
a j
h
, c peccatatua
oblitercs.
mmani
inuio,vc
darem
potum populo
mco, 6
^ Ambrofius . Graue eft inPfai.jS.
hociudicium,
cum domi!-
nus
poflulat
de fe cotra ho-
mine iudicari .
Quid
enim
rcfpondeasei.qui
tibi vni-
uerfacontulis
,
qui
tecrca-
uit,&fuo
fanguinc
rede-
mit ? & tu tradiste vt ler-
uiaseius inimico? Illctibi
peccata dimifit,&tu
grauio
racomittis.vocauit tein ia
diciu,venicnsquicl rcfpon-
furus es ei>
qui
nili iterfi at
^
que
iteru
tibidonet,peri)fti
*
Chryfoftomus. Qiiem-
admodum
peccatoru
me
^*'
moriaiuflificat,
itabono-
rum
operum
deftruit : hjec
iuftis
confuetudo,vt
fuoru
11
peccatorum fempcr
funt
memores, virtutisluxraro
autnunquam.
^
Ambrofius.Curbapti-
Lib.r.^poe
zatis
,
fi
per
hominem
peC
" "-7 C6-
aCScilicct b
^
Gentilem c f In fiuc, d
^ Nariuitatis
pafsionis,
r< af.
elci^o mco.
Populu
iftum formaai mihi la u-
a^Alii' bTSedidoJa. cTCotde.
c dem meam nlrrabit.
t
Non me inuocafti la-
T Parnitendo.
af Landaniihi''-efliis.
bTImpleto.Cgrificato.Vnde: SacrificiuAobrno. 8cc.
a cob,necIaboraftiinmclfraeI. Nonobtiilifti
aT Tamum, fed
idolis,ceo
non
quxiopaitcm,
fcd totum.
Vt
quid
.n:hi tru!titu< ra;m virfii
b
T
Vnde
fupta
Timariimvcftraium dicit dominus.
mihi arietem holocaufti tui
,
&vidi^mis tuis
aTNccKquilloi
^ ir
prxciofum 3liquid,in quoparanclo
liborarcs.
non
glorificafti
me. Non tc fcruire fcci in ob-
7
8
9
10
II
aT'lali. fSpirituscontii.&c. bf
Tib^
c f Sicoblato.
i
lij,vtpr?ciofaqu?qucof-
Iatione,nec
labotcm tibi
pracbui
mthurcNo
lerres,
qUia
: Sacriticium Deo
,
^ pod aduemum Cbrifli, vcl non tanium ra.hi. fcd idolis. T
Incenfum abo-
/pirjrai
CO-Z. ^C. Vclnonla-
mnatioeftmili.
e mifti mihi
argcnto
calamum,&
adipc
vidli-
a^Nonmcaium. bf Nonplacuerunt
mihi. cSedidola.
df DiucxpeAaoi
te
adpaenitentiam.vt
coaAusdicerem: bboiaui fuftincnt.
marum tua'rum non inebriafti me'. Vcrunta^
f
Idem.
mcnfcruiremc fcciftiin
pcccatis
tuis:
prac-
aTSuftinendi.
b
vQuiainduiatusesin nequitia tua.
buifti mihi laborcm in
iniquitatibns
tuis.
aTluda:oshoitatuiadpacnitentiam, &promittitveniam. f
riusfum.
b,T
Mifcricois. c irSi conucrlus fuetis. Tln afpetfionc fanguiais
no.teli. delcnt
antiquum chirographum.
jj
^
maia
accipc.
ni- f f^ermtamen
feruirr. }< Grc-
j^
goriusHfreticivcrbaiufto
rum ad fenfum
proprium
rapere conantur,
&
lcriptu
rx facras conditorcm
quafi
viopprimunt,quiaciusrcn
S
fumin verbisfacri
cloquij ,
-

-
b
^ ^ - e 11
inficdereconantur.qui
di-
/Ppttr
mc,&
peccatoru
tuonino recordabor.
Cil-.ScruiremefeClStiinptCCatis
a
TEgo,& luqu.stcaeegerit
vidcamus.
^
, tuis,
prxbuifttmihiiabortmin ^
Rcducmcm
mcnioria,
& indiccmur iimul,
'
iniguitatlbus tuis. aTQjifiiquianilhabesquoddicajconuame. TQuid
potetisfcilicet.
\. r j
*
T- n- bT In ludicio.
cTEgoloquar,
vt
tufciaiquzpateri,fuftinereiufte,8cme
g ^0/W. q.
d. rCCllU mC
_
fola clc.ncntia mifcreti d r
Adam, vel Abraham.
I?
catadimitti nonlicct? In
tr.i haeieil
quiex
hoclo
xr- h "r'

r ii
-
baptifmp vtique
remifllo
^^ii,.aocenc
Ego rum,ego
(um
iplc
g
deieo
inig.tatcs
tuas
H
peccatorum
eft .
Qui
inter- Saccrdotibus
rNonproptctte.quiamifciicorsum,
b
T la
baptifmo
dimiffoium. 'J cft Vtrum
pcr poenitcntiam
"on efle cou
cPoitJignosfiuftus pornitcn.iat.
3^
pct
Uuacrum hoc jn Sa-
''^*'***^
^"^
cerdotc fibi datum vendi-
cent?Vnum in
vtroque
my
16
fteriumeft.
p
i, Tsiarra fi quid
,
Scptua-
17
gintadefuo
addiderut. >;<?
laborarc fub oncrc
pcccati
i
n'rra/iq.dhabcS,VtiuftificenS.PatCrtu''prim'
^^
tuprioriniquitatestuas,vtiufti
tui. Idcoiamnonlcruum k ^Wf
. Narra tu
prior
. Si
meum,nonpuerumvocofcdfimpliciterappcUoIacob, priordixcro, oppones
forfitan, vclfapicntiamca,vcl
&
Ilrael,
vt
oftendam,
&
arguam pcccatorcs
. fortitudine verbor uni.
h
^ducme.Bonz,qnxfcciubi.i>uidyltra(iebuifacereti-
k Pa/cr
r.Abrahaf.quidnorerraj)miflSonis poUicctc
bi,
&
t^ relpon-
NICOLAVS DE LYRA.
<
I
Ncmcmincritis.
Hicrecolunturbeneficianoiii tejlamentij
cm(/ic//r.Nemcmi.
prior. Idefi prtedi^iorum
bentficiorum
^.
d. lictt
fuerint
magna,
tamen in
comparatione
ad
beneficium
in-
carnationis
funt m^dica,
aut
nulla^
id
eofubditur.

Ecce
cgo
fa. noua. Secundum
quod
dicitur ler.
3
1 ,d.Crc3
uitdominusnouumfupcr
tcrram
,
mulier circundabit
\iv\im.
idefi,(.hriftum
in viero
fuo
ab
injianti
incarnationis viru
ferfeHum viriutibus, &
fcicnti^s.
3 Pona in defer. \-iz.Scilicet
perfeHionis,
&
inflitlx.Et
voca
f
turhicdejertum ludxa,& Centtlitas,ficut
didumest
fupra $$.
4
l^tin\iioRa.idefl,spirituffanai
dona. Fnde dicit
Saluator,
loa.y.f.Q^l
crcdit in
mc,flumina
de vctre cius fluct
aqu?
\inz.iluudexponens EuangeliJiaJubdit.Hoe
auiem dixttde
Jpiri
t:i,
quem
accepiuri
erant csedentes in eum.
5 Et
glori.
mcbeftia
agri.
ideil
,
illi ,
qui
ante
conuerflonem
bcfliaUier,^irudelittr viuebant.
<>
Vt da.
potum po.
meo. Chrifliano.
7 Elefto mco. Ad vttam beatam.lloc
additur,quia
non omtus
<^l''iliianijaluabuntur,fed
lantum eletli.
^
Non mc inuo.Wic
poni'ur ludfor. obflinatorum
ingratitudo,
c^w rf/fr;
Non me
inuoca.Iacob.
^rati^f agendo
dttantis
,H. bentficifi.
9 Nec
iaborafti.
idifl,nec labori
magntifulflinuifti
in Eehreo
/Mic;/j-;
Qyia iaborafli .
Expomtur
tamen ad eundem
linfm
alHc
ab
Hebrps ftc. Quia laborafti, idejt,
cito attediatus
, &
fatigatus
fuifti feruiendo
mibi.
10 NonobtuUftimihiarictcm.fiocrf/mHraciZifwf^c/w
liberationis
de
^egypto.fecundum quod
dicitur lere.
7.C Hon prf
cepi
eisin die,
qua
eduxi eos deterra
^egypti
,
de verbo holocau-
ftomatum,
^ vtH.marum,
&c.
ri Non emifti mihi,&c.Sci/cet
in exitu de
.Aegypto. Eft
att
tem caiamus vna
dequatuorfpeciebusaromaticis, qua ponebantur
in
Thymiamate.
1 2 Vcrumtamcn fcruirc mc fecifti in
pcccatis
tuis
<^/( Calamus ,
propeccatis
tuis
expiandis.
Hoc
perfetiijjmefuit implitum
in Deo
&homine
Chrifto,qui formamferui accepit , vtpro peuatisno-
flris fatisfaceret.
1 1 PrEbuifti mihi laborcm.
ideft,fuifti
mihi
occafio,vt
la-
borem
pafjionis fuftincrem.
14 EgO
fum. Et non alius.
ij cu delcoiniquitatestuaspropter
mc iden,exmi'
Jeticordiamea, &charitatef
&non
propter
tua merita,
ideo
fubditur.
i 6 Rcduc mc in mcmoriam. Scilicet alicuius meriti ,
pro-
pter quod
Uebenm
taliaputi
,
quaji
dicat
,
tion
potefl
,
idco
Jub-
ditur .
17
Narra
fiquid
habcs
,
vt iuftificc. &c. siautem dica-
tur ,
quod patrts
im merueiunt,
conJequeHter
hoc cxcluditur,cunt
dicitur.
18 Patcr tuus
primuspcccauit.
Dicit
B^b.5a.^iflepaterfuit
^braha^n
379
Glof.
ord. &Nicolai
de L
380
A
p''ll"i<i'
';;'"Kr:"d
ipfe
a
pcccau,t:t
&
intc'rprct
tui
pr?aa.
a
5
Contiininaii ierniili,
nc intrjicniicrrain ji.-omiirioni
tPriocipes.
Abrahatn.qiii
pccca(Tedici
tur in
promiflioiic
filij du-
bitando,
vd
populus
in dc-
ferto
contra Dcum mur-
murando.
ci.d.
cognofcet
dc
peccatoribus
gcncratu.
a i/(ifpjta.q.d.
inter
par
tcs,
fcilicct
pacem
fcrcntcs.
* Procopius.
Eft hic
triplcx
ordinis oratio
, patrum
interprctum, &principumquorumalij
quidcmnii-
pcrandi
bf MO. fen,&
Aiion
in mc.Et
contaminaui
principes
fandlos
,
dc-
afNequi
intiaitt in ctram
fr..miioni, prxtet
Itluc t
Caleph.
^
^Q_Knumccri.oraproltrata
luniinJflettn
diad internecioncm lacob, & ifiacl
in bla-
iph^mi
am.
yra
pcrandi,
alii
fcripturasin
D
1
terprctandi
muncrc
funge-
2 rentur.alij
etiam xtate tan-
3 tumceterosantcirent,quo
4
rum lcelcre
pcriifle
ifracl
j
in
opprobriumq,-
vcl bU-
6
Iphasmiam
incidifle dicit.
Vnadeinde tria hsc acci-
pias fignificatione
, fiquos
crudirc
fubditos,&
Inftituc
rc diccret,
quiaipfi
ddiqucrunt,
vcnia
indignos
cxi-
ftimcs
.
^ ^
^ Cap.
NICOLAVS
DE LYRA.
*
^brahm,
qm ptccauit qiando
dixit, Cenff. i^.b.
Dominc
Deus,
vnde
fcircpoffum,quodpofllflurus(um
eam>rf-
bttaiis
dediuinopiotniflb
. Sed
quu
ibi tema tontramm,fiiut,&
aiif
doBores cuthdut,
cmaximi, (juia
ibidcm
premitutur:
Cre-
B
didit Abraham Dio,&
reputatumeftciad
iuflirii
ideo
mtuts , aicM,r, fwd
ijie putsrp.
imits
inteUigttur
^-idM ,
dc
quo
cerium
ejt quoi peccauit iranjgredicnuo
Dei mai!datiii,Gtn.i
. t
auiapeccMtum
eius
tranfitadpoHeros,
nonikautem peccata
alio-
rum parentum,
tdeo
fil
hic
ipccialis
mentio ie eius
petcato.
l Et intcr. idell, (JMoyJis,&
utaron,
qiti
verba
domini
rcfere-
baiitadpopidHm,&cco/iiiirfo verbapopuli,
adDcum.
'
1
Prj-
2 Prxuaricati funt in mc.^aron
infabricathnerituli.ExO.
II,
&
vtcrque ftmul
ad
aquis
contradiHionis,
T^im.io.
j
Et conta.
rfe/?,
contaminatos
oflendi.
4 Principes
fandos. '^cilicet Dauidin adulterio
Bethfubeit,
&
homicidio
y )
ii,
cr
L^^thuim
in
tlatione, quande nunctj l\egis
BU'
bylonif
fuerunt
ad eiim
miffi, 4. l{cg.20.
5
Dedi ad interne. lacob. Ter
reges .^ffyrioriim,
&
Baby
E
lonis,
VI
patct txfupradiciis, &pr(ptcr peccata populi
,
&prin-
cipum.
6 Ifrael in
blafphemiam.EJr
hoc enim
quod
Deus
Ifrael,non
liberaucrat
fUkmpvpitlum,Gentiles
dtccbant eiim
impoteniem.^li
quietiam
de
populo Ifraclis impatientia fraiii
prorumpebaniin
bUfph^mtam
Dei,
Jc
Cap.
loia.ft.
A D D I T I O I.
jHcip.^j.ybidiciturinpollU.Vctcvos
teftcs mci dicit
dominUS. Sicut
^puHoltfucrunt
y>eri
lejles
ChnHt
, proui
aUe-
gaiur inp' Htl.ftr
lUud
quod
dicitnr .4B. i. a. Eritis mihl tcflcS
inlerufalem.yic ,&
potiasChnjhiS
teilts D<.id:citur:vndede
Cbrtjio,
ad lueram dicitw . Eccc tcftcm
gcntium
dedi eum
Et in
Euangelio
:
Ego
ad hoc vcni in mundum . &c. vnde
quod
dicttur hti. Et lcru us mcus, quem elegi
, iciluei
erit te.
jtismeus ,inieUigttiiumeiipropni
ad litcramde Chrifio.
A D D I T I O II.
In
eedimcapitulo
vbidiciturinpoflilla
:
Confequenter
hic eX'
cludicur,
cum dicitur. Patcrtuus.
Quod
autem dtcitur hic. Pater tuus
primus peccauit-i^cff^
Q cxpo'iturde
.^dam, ficut
in
poJtU. prout
verba
piani funant.-Ada
tnimjutt prtmuspJter JimpUciter
,&
peccauit,Gtn
.3.
Sedquud
ftquitw fttintcrprctcs
lui
praiuaricati
funt in me:
T^onbe-
ne
exponttur
de
Moyje,
cr
.A^ioii.
I u
quu
m
oyJes,&
.Aaron
pro-
fhet*
domini
dtcuntur,
t.on
mterpretesgratia
enim
prophetandi
di
iiinguitur dgratiainterpretandi, vtpaietpcr .Apostolum.i.Corin.
\ 2. ium
quiu
Itcet
Moy/es,
&
xAaronpeccaJjent, nunquam
tamen
pneuartcatt
duuniur
fuijje
in Dcum,
pra:uaricart
emm addit
Juper
vationem
peccadi ,fic quod ptpiantari impoitat tranjgnjjiontm
legispraalijs,
vthabetur inCatholicon. Quodnon
pottji
dtct de
Moy,e,
tuius
peccatum
ad
aquas
comraditUonis
nonjuit
ita
graue,
vt
ojttnfum tji
tnaddtttone
T^um.
ao. Et ideo vtdetur
atiqutd
Inc
tUcendum. Pro
qno
anendtnd>imtfi, &
Trophcta hitfaiil
mentio
nem de dui bus
petcatis, quf
ad
pojieros tran(icrunt,
?"
dep^nis
il
lispeccatn coriejpondentibus.
Prtmum
ejtpeciatum
.
.Ad^
,
quod
tranftit
ad
pojieros per origiHtm
, [ccundum eji
peccatum
Phari-
. f*oruni, legem
diuinam
peruers^ interpr
tantium,
quibus Chrijius
tuinVd J^i^ike
^''iih-i).^. Irritum fcciftis mandatum
Dci,
Scc.Quudqui-
tiMuiiienit. demptccatumtruiijiu
ad
pujitroi, nunper onginem
,
{ed do^nn^
Juccijjionem. Falfaentm imerprttutio Ltgis per Tharifjios primo
inuenta
tranfit
in
pofierus
,
/i
ilitet,
in Iudaos hodiernos eam
Jufci-
pientes.
vnue
tjii PhunJ^t piopi
le dii untur
inteipretes ,
non enim
Juam
dotiri'iam tradunt vt
Trophetg yltu
vt
Itgis expoJitores,Jtu
ittttrpretes:iiui quidem proprii dicwiiurprfuancati
m
Dtum,quia
prxaJtj: tranjgrijfiontm le^is
tut/imittunt
per Jaljam interpretatio
netii. De
quoium fulju
&
perudja
docirina ditium
fuitjupra
inad
iUuuntta^.l^.tt
vUerius dtttiur Deo duct
infra
Zath,
5.
Depana
auiem
pnmoptccato correfpQndtntt,fciUcet ,.Adx dicit
prophetu:Et COntaminauiprincipes,&c,
vbiin Hibritohabe'
tu>:Et
prophanaui ptincip\.i>
Uuiioium. Et eji lenfus,
quod
pro^tti initutuiii
^dx
priiitiy<sfuiicii.Jt,litei
Patriarch. ij
alif
mU,u-
dtbuiju.t gaudere
dtu.no
t.oiiJorttc,fuciHnta
Diopropua
mn.tarcniis aihtna
yijnmeqi afipiv^bnni.
Depcenaautem correfpondente
fecundhpeccatadicit
: Etdedi
ad internecionem lacob.
ScUicetper i\omanos,
qui extquemes
vtnditium
Janguims
Chriiti
(quipermaliciam
T/)unf4:orum ffif^
effufus recipientium
ipfumjai.guisemfuperfe,
(^fiUosJuos) ipfnm
lacob,
ideiitpopulum IJratlmcum,
ad
tnterriecionem
dedtruni, &
prtntipts
Ifrael
in
biajphemiam:
qniajmt
d Deo condemnati
taqua
blajphemi
Dei.
Confequenter
autem vt
ofiendat
Tropheta,
qubdlacob, quida-
tm cji
ad
interneciontm, &
Ijrael
in
blajphetntam,
dijlinguitur
i
vero
lacob, qui
eH
populus Jideiis,
&d vero
ifrael, quiefi
d Dco
eletius'. Mlo
fubditinprincipio
huius
cap.Jiquemis.Et
nuncau-
di lacob fcrue meus, & IlVael
qucm eicgi. q.
d. tu
lacob,
Jerue
mtm, lciltcet
pbpulus
JidtUs ,
tjuta tnfidtlts
IJiael
non vuit
vt
tnglo.
Et
Ijrael quim etegi, JtiUctt
prcdifittmndo.
q.
d. non to
quor
lacob
praiditio
in
pr^ttdentibus,
qut
tamum
Jecundum catne b
Jacobdicitur,qtn
datus
eji
adinternectontm,
ntc
ifracUquim
bla-
fphemiam,jed lacobferuo
meo, &
Ilrael
quem
elegi
. Et
htticjen-
tei.tiftoncordatglol.&fequitur-.Hxcdicitdominus.
Inquo
prxatttt quomodo
latob
Jeruus ,&
liratttlitius d Dco erant
jal-
uandt
fciltcet pcr aquam baptifmi , &
injuficnem
Spirituflantii
ditens: EfFundam enim
aquas
fuper fitientem,&c.EfFun-
dam
fpiritum meumluper
leir.cn
tuum.
txponatur
totim
fiiut
iii
poliilia
.
R^ETLIC^.
In
cap. igitur 43
. cum dicitur. Vcre teftes mei
eritis,
& feruus meus
qucm elegi. Burg.
duit illud vUimum
ad iiitram
proprietnttltigt
de
Chnjto
contraexpojitiontm pcfiil.
latons.sedhoc vidctur
pcriculofum,
ficutptritulofum eftdicete
Chrifium
proprtd crcaiuram:
quimadmcdum
.Arrius
,
qui propter
hoc
crepuit,
&etus
difjujajunt vifiera,ita
ditere
Clmjtumjimpli-
ctter, er
propridjcruum, cumfitfitius,& hxres
per Deun,,ad
Ga-
lat.z.a. Tiam
ad
Vhilip.z.
duiiut
aicepifjeformam Jcrui,
ex hoc
non dtbct
dicijeruus,jitut rnifjus
inJimilitudinem,Cf formam
cat
iiis
pecta
tmullo modo dicendus
tfl
peccator
.
Etji aliquando
dii i-
turfeiuus, vtinfra^^. hocdtbet
accipi fpecificatiue
. SciUcettn
quanium
homo,
veliecundumfimititudinem , jed
propter
hoc non
dtbct loiucdi
ltmpltttttrferuus,ficut
nec
creatura
nijt
cum
redupU
calionc
Jpetifitattue tenta.
In tuUtm i
ap. Burg.
nota
poflil.&c.quiadicit
Moyfen,&
Uaro
intoprttiS.Tumu,
quia Jucrunt
Trophetit
domini : StdixhoC
noH benc
injert, tgitur
uon
funt
interpretes
.
T^am
dominum
lefum
prophetam
ommnm
prophetarum
Euangeltjia
non
dcdignatur
dice
|
re
mcipretcm,
quia
inttrprctabaturfcnpturas,
Luc. vlt. Secundi
obtjtU Burg. quia
hu
dicuntur
preuaritati ,
quodde AloyJe,&
jta
ronduinonpotea.
Rtfpondeo,
quod^aron
pr^uariiator fuititt
iabncationeviiult, &
vierquead aquas
contradiftionis :
qmrunt
I
pacatafufueruntgrauia,vt eorum
occaftotte
terram
promiljionis
ingredinonpermnttbanturdDeo,vtpatet^um.
20.
:\et Burg.
;
hn
mottuisinualidtsfotumimpugnatpojiitlatorem,fcdetiam /a-
!
flrtw Tbomam cum
pom.
in boc tQumdem
Kaix
Cap.
XLIV.
372
r
XBli
CAP.
XLIV.
T Ttffic cudi lacob.Pd-
mos fideles de Iii- a
dffisalijs
obduratis
ciim
qiiodam priuilcgio
nominis,& dignitatehono
ris
alloquitur Aponoloru
lcilicet chorum. ./<rf' lacoij
jerite
mcus. Primaferuitus
fecunda clcftio. b
b ^h vtcro an.Xiliator tuus.
Inquo
fratris
plantam
arri
puiftijVclin
principioec
c
cleHx
manus
perfecutorii
cuafil^i
.
C Et re^iffitne
qtum elegi.lhzd
fccunduHebraicamverita .
B
tem,reftus,vel
rediflimus. d
Qupd
ante.vir vidcnsDeu
dicitur , non
aproprierate,
fcd a fono vocis habetur .
d
Ejjnndam fpiritum
meuxa.
Scilicetmbaptifmo pcrim
pofitionem
manuum.
j
Procopius.Vocat
Dd be
ncdiftiones, multiphcem
e
fpiritus Iarguionem,& gra
lia.
AUjenim
datuseftlcr-
mofapientix,&c.
f
C
Quaji jalicei iuxtaprxterftue
/f5a7M<35,SaHxarbor
infru-
tuofa, lcdcito
crefcit,ma-
simen iuxta
aquasHt,
&
aiunt
Phyfici, quiafiquis g
cafumpfcrir,
velcibo, vel
|>otu,ftcrilcm
cum
facit,be
h
ne
crgo
Gcntcs
fignificat,
qusanre
ftcrilcs iuxtaflue
taEuangcU),cit6crcfcetcs
fruQificaucruntcontrana-
turamVd
vtriufqucpopu
i
li vocationi; hic
polfumus
CAP. XLIII.
P
S
^"Bm^--^-^
t^i^Jr^
a
^ Mandata mea. b
fFidelis,
qula
infide
lis Ifraelnnn vulr
T nunc audi lacob ierue
f
In
pizdeftinatione.
meus,
3c Ifrael auem ele.
^i.Hxc
dicitdomfnus fa
a 1
In
corpote.
b
f In anima.
c
^ Antequnm
elTes
ciens
,
&formans te
,
ab
* f C"n1iHititem eorum.
10
vtero auxiliator tuus .
1"0 1'tael.
Kolitimcre leruemeus
lacob,
&redillime
^
a
T
''eiftis tcllament), & noiii.
'
c[ucm clcgi.
Eifundam enim
aquas fuper
fitie
"^
^ Ideni, aTGentritaiem.
T Sinchumoied leaionis.
^
fjpicntix,& gtstii.
O
"tem,<^i1uenrafuperaridam
efFiindam
fpiri-
^
af filios
1,
irituales. bl Giat.ainquircorauditciis
illuminat ,
yer qua

Itimopefdicationis
ftuftificat.
tiim mcum
fuper
iemen
tuum,6<.benedi(flio- 9
a

.Sic b
f
Bjni f^pi-te. ^
In
baptifmo
rPnati.
nem mea
fupertilirpem tuam:etgerminabut
a
f Sjnflosfide vii^ntes. b
^Taoquam li^num, quod p
lanta
t^m eifecus decurfus
aquatum.
interh^rbas
quafifalice^jiuxta pr^terfluentes
a f Fidel'. b
f Opetibus
iui)it>.x cunlilus. cf Nun fetuus Idolotum,
qu!a
ab illo hcitii, 8c ab
ipfo icdemptus.
d f Alius delis ad
pxnitentiam , vt
vitia
(uppl-irtet. ,
acjuas.Iile
dicet,domiui
ego
ium:&ille voca-
aTidem. b^ Oilendetctiamopcte. c vLxx.Manufua.vt de
tytocinio.
fe Chtifti militem
gl^^rieiur
bitinnominelacob. Ethicfcribet manuiua
a t Secundnm Hebriuradimini fcilicet
egofum, bf
Sinon carneeiitf'-
cundjr.omen
Ifracl, fiilicet lit
vidcn.j^cr',nuncfpe,&
fide,tande
ipfa
re.
ddmino: fi^fin nommelirael taifimilabitur.
14
HazcdicitDominus rexlfrael,
&redemptor
*^
a f Q^ii ctediiuiuscl>. f
Qujrtliisduintumfufcipict.
bf Omnipottns.
cT Viiturum. d
f Antemc
nullusEgofum Alpha,& Omega.ptincip 0,5: fin,
" "
n
.
c

r*- ... : d
I I
12
IJ
eius dominus exercituum.
*
Ego primus
,
&:
1 6
a r rolime nuUus.
bfQira puei quem elegi
.nmc Deuseil.
c f Naiuraliiei. dflnldolis.
egonduiirim^'&abfqjmen6cftDcus.
Quis
17
accipcrcp
herbas.
SciHcet D
multitudine
gentiu
ad fide
vcnienrem.PerfaUccs vero
primitiuam
de ludaiis Ec-
clefiam,quc
cito
credidit
p
dicantibus
Apoflohs.
J4
Procopius
.
Per fahcem
vitalem facultarcm indicat
quagenus
hoc
planta:
re-
creat
femper,
&
viret, fon-
tibus cnim
pcrpctuo,
& flu
uiorumripis
adnafcitur.
ii Hilarius.Sahcum natu- ^"P^al-iJ*".
ra cft hxc
,
vt
licetarefaa.x
fint,
fi modo
ags
alluantur
reuircfcanrjrcuiuifciit; dc*
indefciflTxin humido fixrc
radicibus,
fcCc
ipLT
demcr
gant.
vndc mortui
peccato
^
rcsilliscoparantur, qaqua
baptifmaiis,
&
aqua 5piri-
tufiandi facrameto
poeni-
tcntia: reuiuifcut mortui.
f ifie diceret .
Credentiu va-
rietatem
defctibit.
g
Etmnotnine
Ifraelaffmila-
^/Vwc.Vtrecipiantlegem,
&
prophetas,& Spirituflanai
gratias, quae
Ifraeli
promif-
(x funt.
h
Egoprimus,
&
ego nouijji.
Pofl vocationem
gentium
qua:
abiedisidoliscrcdide-
runt,agitcontra cos,qui
c6
uertinoluerunt.
i
.Abfque
me non
eft
Deus. N6 tCognomiiia
dicit fe folucfllc
,
fcd
prxter
''""'^-
virtute,&
fapientia
fuanul
ium extenru Dcu
cfle,
deo-
rum multorum
opinlone,
.
c s
cc limulacracondemnans.
&,nfra.^8.b.
:iGo.
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. X L I V.
T nunc zudi
liCoh.Superius Ifaias
induxit
populum
if^
ai
e.xpcciatione
diuinoru
promifforu
ex diuina
potiflate
^^^ & ciHS chariiatc:
hicfacit iUud\'dem
ex diuina veritate
cuins efi impUrc promifju;
&diuiditur in tres
partes ,
(juiaprimo
declaratur diiiina veritas ex
impletione promtjji
. Secundbex
defe-
Bione idoli,
ili: HcEcdicit dominus TZyi.Terti6,ex
liberatione
fopuli,i'/i:Hcdicitdominuircdcmptor
. Circa
primam partem
fciendum, quod ali.iui
doBores catholici eam
exponunt
de liberatio
nepopuU icaptiuitate Bjbylonica quampromiferat
Deus ante
per
Trophetas
,
Cr de
prolperitate
eius
temporali,
&
Jpiritualipoft
il-
lumreditum.Sedqtiia populus nonlegitur
tunctantam
profperita-
tem
babuifje, ficut Ji^mfuit fupra j 5
. ideo
l\ab.
Sal.
exponit
ea
magiscathulici quantum
adhoc
deimpktionc promiffionis faclA
ipfiiacob,Gen.z9.c.
Eritfcmcntuum
quafipuluis terre,
dilataberisad
Oricnem,
& Occidentem,
&c.
Quampru-
miffionem K^ab.Sal. duittmpkndam tempore Olic/Jixper
conutr
fionem
aliorum ad
eiusfidem , &
in hoc verum dicii:
Sedquodex-
pcciat futurum
ium
tranfiitinpratentum,
vl
ofkndetury igiturftc
tXponatur
.
Et nnnc.Vrimlexcitat attentionem
per
hoc
inftnuans,quodde
mtaciaturus
fit alijuid magnum.
2 Nolitc timcrcicc.
.yilloquitur populumnomine
lacobd
quo
defcoidit.
Et
reHilfnnt
lacob dilius efi
altero nomine
Ifrael,qui
tn-
tcrpntatitr
diruiiis cum Do,
vtpknius
oftcndi Cen.iz.ideoloco
Ifraelis
dicit hic.
Rcifiifllmcqucmelcgi.
/ reprobato.
EiViindam cnim
aquas.
Dtuinttglorix.
Supcrfiticntem.
iaUcetlud^am.
Etflucnta.
SanfdoHnnte.
Supcr aridam.irff// Ccnttlitatem,
vtraque cnimftpra
nomi
nata
eji
dcfena,& jolitudo l'i.&
eadem ratione dicitur hic: Sitiis
& arida. Et
quidper aquas tntciiigatur
diuina
gratia,
ojtinditur
cum
fuhditur.
8
Eifiindam^piritum.
Idefi, ftpcr
hominem
Chriflum,qiii
Jccundiim litnm
defcendit defemim
Iui0'j,& abinHantiincarna-
tiuni^J.iit
upl.ius
SpiritufJanHo.
9
Et
9
Et benedidione
mca,&c.iden,fuper .4pofl.&
alios Chri
iii
difcipulos, quifuerunt
ludei
mprincipiofuper quos
efi
tffufa
di
uinabenedi^ioinefjuJioneSpirituffaniiifuperipfos
in
ftgno
vi-
fibili
.
10
Etgerminabuntinter
her.
Quodgloffatftc
Ra. Sal.
ideji
in medio
Efau: per quem intelligit
Romanum
imperium.
11 Ifle dicct domini
ego
fum. iHi erunt
iufli
perftSlh
12 Et ille vocabit in nomine lacob.
iflifunt paruuli filij
impiorum,
idefi,Iud^i defcendentcs
d malis
patribus,&fic paruuli
funt
in notitia
kgis, tanquam
mat^
edoBidparentibus
. Fel
quia
communiter
^manos defignatfub
nomme
impiorum paruulos
in-
teltigit
filios l{omanorum temporc Meffie
crcditurorum.
!}
Et hic
icribct,&c.//ifi/nt
ww
panitentif,feu reuerftoms
14
Etin noie Ifracl aflimilabit.i
Hebr^o
habctur
fnominabi
tur.
Ijitfunt conuerjt
de
gentibus.H^c efl
glo.
l\a.
^at. &
patet quod
litera ifla
etid
accipicndofecundH expofifoneJuam
efl
impleta,
li-
cet hocnonintendat:
quiain
Ciuitate
B^omana qu^
eji
Metropotis
I{omani imperij,
tantum creuitfides
cathotica,quod l{omana fedes
fdila
efl
caputpopuli
Chrifliani. Fiti autem
perfedi
veraciter dicu
tur
.Apofioli,qui
fueriit
in
gratiaconfirmati.
Et de
quotibet
ifloru
'
</;c/wr.
lfte,dicet diii,
CgO [umfcilicet uipoflotus
ad
EuangdiU
eius
pradicandH.
Simditer
muttifitij
ludeorum, &etiam
1\omano-
rum
fidem Chrifii
recepcruntper baptifmii.Item
d
principio
Eccle-
ftx
muitidelicatifdBi
funtviri panitenti<e accipientes religicfum
fiatum, conuerfi
etiam ex Gentibus
apparentper
totum mundum.
Tatet
etiam,
quodnomtna Ijraet,
&lacob communicantur Centili
bus
conuerfis
ad
fidcm.
Diuifio.
IJ
Yixc <i.\c[t iio.Hic
conjfquenter
oflenditur
diuina veritasex
defeiiu
tdolorum. Et
primo
ojiendit idolorum deftHu,fccundb
rc
uocat Iitdxos ad vi rum Det cultum, ibi: Mcmento horu. Trima
adhuc in
duas,quiaprim6
oHenditur idolorum
defeBus,JecunddJa
bricandi modus, ibt:
Quis
formauit: Circa
primum
,
vt
oppofi~
ta
iuxtajepojita magis ttuccjcant, primopomtur
diuin^
txcellen-
tifftn^utaritas,
citmdicitur.
16
Ego primus.^f per
hoc
magis appareat
idolorum
defedibi-
litas,
{.um dicitur.
17 Qiiisfimilismei. q.d.nuUus, fcdfunt dijfalft, quod
pi
obatur
per
hoc,
quod Jubdituf,
^Vocrt
373
Glof.ord.&NicolaidcLyra
374
a t Ea.qiw
non funt, MBqmm eaqus
fuat.
I<> ipff ripDniiordinjm
poru n
b T tg.T
creaui omnla ej nihi-
b
CimWis mei? Vocct.&
annuncier,&
ordincm
ituiii i)f.ulii.>uo) j.ijwcuii.icui
luiiii.
t
Sxculi.
cxponat
mihi,
c<
quo
c6rtitui
populum
t an
tiquum:vcntuia&:qua^futuia{unt,annun
^
^
*fOfi(ltl.
b!
viiias K^ol.la"-rnn.
a
-^^litetimerf.
O Ifracl
cietcis.
Nohtc timeic,
fimulacra ,
qi\x
m mon- a , i
T.irenJo.s ^qj^
.aom ..
,i
ct.
j
tc Sinai nihil clTe
didi-
ncqjcofbcmini.ex
tiinc
ftis-
audirctcfeci,6s:annu-
ciaui:v6s
cltis tcitcs mci.
Nu^jd
clt D cus t ab
4
a f Atteiiui ipunJi.
_,
fquemc,&formatorquemcgo
no noucrim?
^
a5 FjOK..oDroluraiaola.
btVmu'tsilitMq..
f'--""""-
^
f Q...,
idoium nih.l cil. c 1!
Ptcaoi i;.m ...
i.o.p-.^
tconcupifd
pi^(^ j^ijjii oes nihil funt
,
&c t
amannnima
6
Picter.
B
arindiciud.ci-..velqa.lih te.i.i3iev.ndi^
b 1 Scul,
totiiu.
7
c^Fia.Mcs.
.4
, u:a::.t
.:. .
^
g
eorumnon
proderunteis.
Iph
iuntteltcseo-
p
t Velqaia. > i Ocul.js hi.ent.Jc nonv...
. '". c i F.r.ores.
rum,qiii
non
vidcnt^neqj
intelhgunt,vt
con-
a f .n . iii fu...
'>
1 Qiali
'^^^..1^5. qu.
fic
,tti..
h-^'' "'"'
.
,
fundantur.Quis
formauitDcum,&lcuiptile
,o
a T y^ilfi.ii.
Ji
v)uic.'l.t.
conflauitadnihilvtile?
Lcceomncs
pjitici-
a tAirumplisdeol
b.
c.ij^Hi.s.
pesciuscofundcntui.Fa'bncnim
iunt cxho-u
1
, Ad ...
'
ciu.n
Efuriet,&dcfKiet
. Fa-
minib.
Coucnicnt
om n
a f 'a..iiu-.in
:adic.irdi . bl^Con-
Jf
i
min>ecc.iii.
^
nes,lUbur,
&
pauebut, ,3
a
<
Ui.cf
cfrofe.
&c6nfundcnturfimul
^
pcs
1111 imiuiatra uoi;;-
," ^'V -or
niatumhiorum
anilVci Fabcrknari
JimaopCij
cordccomponunt
3cvc
j-^tys
cil:in
prunis,&i
i
malhsformauit illud,
^
Iduli.in.
&
opcrat^eiKbrachio
"^
nic,&
fiti arTi^icis,^:
ar
tis vtilitas dcmonl\ratur
Qiiidquid
dc idolis di-
aum cft,
ad hxretico-
rum rcfcrri
potcll princi
pcs lui
fimulacra doa;-
ncrantur
ca,qu;?
Cc fimu
lifll-lciunt.
Ncc iufficit
ciserror
proprius,
nifi
fimplices
corum adora
tionc
dccipiant
,
qui
quf (tumpictatem putat
C & deuorant domcs vi b
fLaffuierit. jjuarum abutcntcs vul-
tSap.i^.c.
gj jmpcritia:
ita dialc-
^icaartc quafi
tercbro,
&.li-
a rTaiucn i Nondabit ei u id i
isie tal.s lleus
fortitudin. flie. Efurict
^^
a 1 Da..i - Ile.j fuo.
&deficiet,
ncn bibct
a
f IHeo.
h^
Opriai.do.
aqua,ctllaflcfcer.tArti
17
fex htinari^extedit
nor
& 1'"^:'' & nmcina for- D
^
, w reau... o us i ".
niant Deum luum
,
6c
8
mjm,formauiniluc]in
mailciscudLint,&
inau
.
.,,
, raut RcthoriLi icrmo-
tCjere
'i^runcina.
l-ccu illudt
nis vcnuftatc:
quorum
,
;
CLl<lr,ngul..i.u-l.o
u., u.m.
j-)^.j,j vcUtcr cft ,
gloiia
t DoUl
in
angulanbus,
o<:.in in confulione eoium.
*':;'"
i,rToino.
b f
V. f
j.en--
.n Deu c
.nluiricrct.

circinio
tornauit illud ^
&: fe-
a

Alud. b
1 la
qu.dr.iio,
vcl loiusdo.
cfTVtquanto pulchtiot.
i/ii.o
puteii
r '.icu.s
:ugu:i:ot
cit
imaginem viri^quiii
{pecioium
homi-
i^ CUu.uiii Jt:err:Ocatccrc:q:.j1 i-.go tci..jiorc
cieuetat iu
faltibus,ycl ce
on.< vc'
j.
mt. b
^'
fJbct ad id- a f Cfndi.
2,
ncm habit 'ntc in domo.Siiccidit cedios
,
ta-
S
Dii.
ht
ilhcem^&qucrcum,
t
que
fteterat interh-
|^.^j.^

Vi ta.-crMD um.
gnafalrus.
Plantauit
pinum quam pluuiaE
a 1 M cr f e:i t b T l'aif. c
f
V't caitfaccict jiiifictm Oc,
nuLTiuif,ei:fad:a
cfthominibLis infociim. Sa
a O^K lt.^'*'^"''"h.
libu . T
Iii<e.
pfit
ex
Lis,&
calcfidius
efl:,&
fucccJit,
& coxi
panes. dcrchquo
aLitcm
operatus
cft Dcum,
1 Opus
:uu..i.
I
&
adorauif,
&fccit
jfculptilej
& curuatus ell
at ^u
.<
frc.i. f Ligni.
anteillud.Mediumeius
combuflit
igni,&:dc
^ AliiS nun habci tO.>cit.
medio eius
carnescoxit,&rcomedit:coxitpul
ir Inde. I I.X
iigno
eodcm.
mentum,
& laturatus eft: &calefadus
efl:, &q
j
dixit?|-Vah
calcfa^lus fum:vidifocum : Reli- 1
^
quum
autem eius Deum
fecir,
&
fculptile
fi-
bi.
Curuaturanteillud,& adoratillud,&
ob
fccrat,
dicens: Libcra
me,
quia
Dcus meus es
tu.
Ncfcicrunt,ncqueinLellexerunt;
f
obliti
enim funt ne vidcant oculi
eorum,&:
ne intel
a
"jMc fttiflcc "S b f Q :a.nui.s r;.tip'.aics.
lieant
corde fuo.Non
rccogiiac
in mente
(ua,
a
f
Uoli
ffiei.ptia
manuuu. hoininuiii. bf Ar>udle.
nequec6gnofcunt.nequefentiunf,vtdicant.
a f l.
gni
Mcdietatem cius combLiffi
igni,& coxifuper
carbones
eiuspanes,&coxicarnes,&come-^
a
f Q^ali.
hocfacerc infinia eft.
di,
&de
rcliquo
eius idolorum faciam. Antc
func
vta
NICOLAVS DE LYRA.
^
I Vocct & annuncict.'.or(f(w.jr^
refaat
ilia
qutcftci aprin-
(ipio
mu/idi antc hvminis londiiione ,
(jua
non
pttvi
runt
jt
pi
per
hominm
nift
tx diuina teueUttone
, ftcut faHion ejl
fihyfi <;
m
pnncipio
Ce. v^dinaie narrat crcatiotiem muadi.
2
Vcntura, 5cc./.
comingentia
futura nuic fdi
Dto
fmt
nottt.
q.d.bxc ttonpoi^eruntfacerc tdolajcd cgo pofjuw.ldco fuiditi<r.
3
Ex tunc audirc. ldeii,ante per longum tempui Jtilicet
illud
tjuoderatfic jHiurum.
4
Yos.^
ciliietprophete c(\isK.n\eiquodtaliaantcauiicntum
yobis nmciaui.
^
5 Nunquid
cft Dcus.
q.d.nov.
6 Plaftx idoli.
Idcji , Jormatorcs
idolorum . Et declinatur bic
plaftfsMi-iiplfflr.
7
Omnes nihil funt
Idcjl,nultius
rirtutis
adfaciendum
uU-
tptid
'lummis.
8 Etamantiflimaeorum.
7(/<:^,j<//,i/<i.
5> Ipfi
lunt tcftcscorum. E.xboc enim
quodftcerutcade
nta
teria
infcn/ibiU
&inanimata,
pojjunt
veraciter
tefiifjcuri , quod
in
eit non
cjl
virtks
vifiua
nec
intelUHiua, &
fic
deberit m
Jeipfis
con
fundi
de (ultu corum.
lo
QiiisformauitDeum
. llic
confquenter pofntur
circa
iiolafdrmaiionis
mudus
vtper
hoc
qutlibct
aduertat
quod
nthil eil
ibi diuinitatis.
quia
illud
quodfit per
at
tifiiiurn hominis vo >i
potrji
cjje
nobilius
ipfo.fcd
esi vilius &
defciiibiltiis,
idolum cfi hutujnio
di.ergo.&c.ytriutem
huius rationis deducit hic
dijfusc
. Et
primo
in
fvrmatio/ii
idolorm
mctattmHt)i)Cum
dmur;
Qtiis
forma.
Deum.
Dcum,
q.
d. mtllus.
nififecundum
reptttationem ftn^m
,
qua
ido'
lum r(fi<i-it
I etm vtrurti.
1 1 Fabri
cwm.fcilim
idolorafunt
cx
hoininibns, ideji,de
nu'
merob<>MnH^<^ ficnon
pojJuntfaLirealiqiad
ntums hnn.iin.
I z
C.onucnicntomnes. Hvminesadmdicium cxncmuni.
I
}
Et
paucbunt.
^
facie
domiiA.
1
4
Et confundcntui
fipiul.
^er
eitts
fer.tentiam
.
1
5
FabvT fcrrarius. Totum hoc induennr aii
ojluidciidti
qm
mufJoidolumdc metaiio
formatur
iabore bominis
, &
pcrconfc-
q
liS tH
aliquid
mtnus
ipfo
.
16 E(u
rict,&: dcncicc,
fcilicet fiib:rfcrrarius,& per
hoc
cfit
dttiir
diiigeiuia
uriiitciou aU
faciendtim
tdU.r. 1
mnptoptcriucnim
tu<n
pioptergratiani donanorum.
1
7
Artifcx
lignarius.W/f
inducitur virtus
pra:diaie
rationis
(iua-iturn
ad idM
ii^.-.ca
iabore
artificitrn fuLiu, &
patetfcntciititt
aliqibuspaucis
('X<.
eptis qu.t dtfcurrentur.
18 Et cxtcndit normam. in Hebrxo habetur, lineam
,
quia
fnmurn
i-i
jachone iduii
iig>.ei
cit cxtendere
liueamfuptr ii^nuta
Jccundum qtiantitatem idlltformandi.
1
9 Formauit
illud,&c. Eji auttm rur.cina
inftrumentum
ad
cuuawUmligna.
2.3 Fccit lUud in
angularibus.
inidoiis
enimfiunt mtittx fi-
gurx angulares.
C<ctcra
patent vfqueibi.
Z\ Succidit
Ccdros,&C. Ijia
inducnntur
adojlendcndtm
f-od
Idola
aliquando
fiuiit de viii
materia,&
appitcabtli foco pro nccef
furijs
l}ominis,eir idco non i(i
appticabilis
adhoc
quod fiat
ibi aii
quid numinis, &
ftc fatetj"..t.titas cuttnuim,
propter quod
in
fine
Dicluditnr,
} Cor
37^
Kaix
Cap.XLl
V.
3l^
a in dextera mea. ^
Prrcop.
Dexfcr.T nomine
vnigeni-
A tnmfilium vluateappcUauirqui
finc Deus.fiucdomm'
fiiieluxjfiue virtns,fiuerex.fiue
mundi
opifex,
fiue vita
nominctur,vere,& proprieifHsoibusfignificai.qdsmo
nibus,&idolisfal(b
tnbuuc.Naturacnimex DeoDeeft
b Meminto
horum.
rn-n. ^ Idc.Optime
ve-
ic.sd-ro in obliuiolum
m
fAbCt. a^^VndeFIacrus
irtiden?ilmu!.irra
gfntiiini:
Olim truncuseiam ficulnusinutile
iignntn.
bf Homor.itional'<. f
AbCtquu. clneusetgononelK
truiicum
t
ligni prociciam
:
t
Pars cius cinis eft . Cor infi-
; Non
fapiens.
; Qiio
j lancn dsbertt.
rum
fiibuerfionc, & Ifirael
pGcnitcntisredcmptionc.nrK D
autem
depotcntiiEfua: magnitudinc, nequisdubitctde
faluationcquam promittit
f
iiHi
dicc. de reOaurat.
q
fada eft a Zorobabel
alijs duci ,
bus.Cyro pmittete logf,cu
tnadiiuc
impleda
cflet
capti.
g
Flumiua tua . Sllb
Dario f.&
Cyro
ne
poteeius.No(f\c.n.
quaabeisBalthaiar
occifuscft
Euphra
tcsfluuiusqpcrme
diaciuitateflucbat
ab eoru cxercitu in
riuosdiuiiuseft vt
pcreius
alueu ciui
2thet
-icclu.
deinccpsqujeadmi
fcris,
quantumlibet
eade
obliuioni me
traditurum
poUi-
cear
,
etiam te volo
mcminifle.
C Fomatitc, &c.
^ldem.Dicitvcro
Ifraelem,memento
vcrbuvfurpauit.for
. .-
n i o
~
IL l-

r
matus.n.
in filiu no
piens
adorauit
illud,6<.non
liberabitanimam luam
,
ncqae
fl hnit idola muta
a ^ forCtan. bf Ojjia idoluiiimhileftquodfsrio. c<-Inoperemeo. dflTuautern.
UV.UUII 1 -> u uia
e f Idolumnihil eft, quoifacis.
Ei iJeo abiic-
mcmorcieat.iistui, netace.is iniurii
ampleui,Vt dlgnita
a tibi, vtadoces oppramaniumtu
tum.
tis obliuifcerec. Qui
h
dicct: fortc mendacmm eft in dcxtcra mea .
Mcmento ho-
eniTnnouitvolunCatem
a i Uoiorum. ^,^.. ..., ...w^ .
domini,necfaciteava rum
lacob,
&
Ifiael,
quoniam
(eruus meus cs tu .
Formaui 4
tateingredcrentur.
putabn
muins . Eotn
aTldeo.
b
<
son idnlorum. c
T Ergo.
d c
Cicitr^t
s tuu e
"
Facile.
5
*
PtOCOp.Nonnul
tefeiuusmcusestulfrael.nonobliuifcarismei .
Dcleui,
vt
^
liperabiflTum,
fca
a T Quslolis
calore -'ifloluitur. b T
In
pto.ximuin,veI ventoraptante
tcnuatur. c
T In
teipfum. jjfundu pOpilU
frC
nubem
uiiquitates
tuas
,
&:
quafi
nebulam
pecca'ta
tua .
Re- quentia
,
qui Baby
a r Pocnitcnjo,
rjniid
fi feceris, ccrlnin.Sc tirita,8c omniaelemsnta inlaluie tua lattabuntuc.
lOnia COntinCbatlllT
,
ir
S.ngumerilM. cTIdta.
^IAngeli -^ ^
innui
pUtaUCrunr:
uertereadme,quonianiredcmite.Lauaate
cceIi,
quoniam
7
pcrfluuiosauteee
a T
Mirecicurdum cum lacob. b ir Aiig=l'>
vel
potcilatesqurusporiantuifundamenta
tctri
lCSineande CofluS
c T Supetior
s lin.!li.
J-

in fiUu
per lege
for
^t
fccit dominus : iubiiate cxtrema terrx . Reronate montes
^
au^ifacce"rfiuera" E
,
matus. Vt .n. Ada-
1 T Lxx. colli*. T
Popu!iti.ll'$,
ideft medioc es.
b1 tleiti iuUilia
przditi. c^
Moits
vnigeiiiti atq^ hKcquide
illi.
mus
ipfe
dc tcrra ,
laudationcm faltus & omnc li^num ciu.s,
quoniam
redemit
1 CcEteru
9
ad vosBa
oirq;deinccpsinv- a
t Ai^udDeum.&ho.nin.
II
byl.niofq;
attinct
teroformatuseftin
dominus lacob
,
&
Ui-aclgl6riabitur
.Hxcdicit
dominus,
i^
oe
cgo
illud
inquic
fans: SlC, &
quim
e
a
TAntequjmeires.. bTquafibenehocpoflum
...-. ..i... ., ^...^
CliriftodcgUnt,per
f.iceir,quiaextendi
c&fo.
^
Spirifuflancli parti-
rcdemptor
tuus,&:
formator tuus cx vtero .
Egd
fum domi
cipatione
inciufde
Ipecie
crrbrmatuL-,
iuxta iliud : FiUoli ,
ijnos
lururn
part^rio
,
duiucmformeiur
Cbri-
Jius
in vobis .
d l'ib:latcXtremater
rj::Angcli,quihabi.
tatoribus
terrxpre
funt.Vd
Apoft.
vcl
Prophetilupquos
T
Filium iion excludit,
nci-
S,)iriu:mfi'i^uin,
ouui
vnum.lid idolura.
nus faciens omnia
,
extendens coclos folijs :
t
ftabiliens
,
ter-
aT Deoiuui. b T
''*'"
fi'""''''J
in me. cn
Prattipuein
aJuentuIii.
d f Pracdi^ta auiuniis velfai!>a, liuiufmodi e.iim ante
.d icntum inulla miiabil a fecerunt.
ram,
& nullus mecum,irrirafaciens
figna
diuinoru,
& ario-
los in furorcm vertcns . Conuertens
iapientcs
retrorfum
,
&
a T Ol{endAis,c]uia humaniscogit
.Muiiibus lici f
picniia
non
compictienditur.
b
T Sc-licet.
cT
Pet tnun 'um.
TEuanjcln pradicandi. dTChnlti.
'"bci-'/ d
virivfusminifterio
prcftitero
cuiusno
r^
men
longe
antevo
^ biscflcignotumno
patior, Cyrum ap-
1
Expandeus
pellans, qucmcon
filiorum mcorum
14
miniftrum
prxfi-
I
^
ciam,
fapicntiaque
16 ornabo,
vtquasad-
uerfus
Babylonem
fcicntiamcorumftultamfaciens.Sufcitans
verbuleruifui, 'l
agi> q^omodo po-
._ , ,.. ., .. ......
iS
pulus
hbcrari , &
aT VoIuBiati Oci. b f
Aponolotum
&
I
"dicaionun.
'l^^li
hoc
egofe;i
CfO|ici:. dTHtiam.
Hierofolymoru
ci
&aujefleconllant.
&c6nfiiium
nunciorumfuorucomplens.
Qui^dico'
leru- ^9
uitas,
ipfumq^tera^
Vnde:
SUperiUljJCJt: f
aT
A fM
rbjstnmlndis,<)uamge..tibi.s
b 1 Eal.fiis in confufioneh(iei*mndatis.
2
plum
inflaUtari dc
iigar. f^perfundameruu .Apo
falem,
habitabcris
, &;
ciuitatibus luda
, aEdificabimini
,
&
^ i
beant.intel 1
di0Urum,iir TrOphctu' aTMurdo, THabitatorlbus velamatoribusfuii. T fcccanti.idea
Babyloni.
2* h
Ettemplo
fwidabc
rum&c.
deferta eiusfuicitabo.
Quidico
profimdo%
delolarcj
&
23
".W^"^-
Po^caj..^^^^^^.
JC i
rOCOpiUS.
VOCe
^
Tligtuni.&Euphratcm.
f
Sapicntiam
inun.U
poientiam
tf
gum.
b T In
mcit.Qviod vmexmini qUa
CyrUS
llaiK^
quit.cap.I,
cxili
,
&
praspedite
inisu.eisfeciiiis,
mihite.iitis.
phcta
iibi
dc3ptiuis
fuitiMofes,quodle
fluminatuaarcfaciam .
QuidicoCyro paftormcuscs,
&
^"^
demonftrata
lcgif-
gcm
in ludtca tan-
aTt)imitieniopo,u.ummeuin.
^
fct
Iiccipfaagnouit
26
lu cxaudiri
neccfleg
om*^em voluntatcm meam
cdmplebis.
Qui
dico Icrufa
Cflet,
ip(l
aUie
pCO-
T
* l'lu Saceidutc
magno,
& alrs ledeuniibusi
captijitate.
,c r^UnfVi hiir<-itT5
^ *
'nb
Cvrotaniuiiiteinf
Ii funda ncnta f,icla lunt, el iaftt.
torcs,magiiaqi
alta h
^cni
^'tliflcaben';,
Sctemplo,
lundaberis.
&vocepditi,
vteu
vbiq-,
annutiarent
c Uc duit domiuus
redf.mptor,&c. Supt^locums
c(k ido\o- hoceft,templi
fiindamcnta iccit .
hecipfaagr
caqucquiluono-
mine antc ducetos
& dccem annos cf-
fctappcllatum
vide
ret
niagna
alacrira
teimperarapreftitit
^ Cap.
NICOLAVS DE LYRA.
I
Corinfipicnsadorauit,&c...4(/o-afJoc/.?Jr/f.
<c
1
Neque
diccr.
fcUicet
idolU
quod
dcjc eft mendaiiTi, quia
e^fi
Hio eius
quod
non esi.
3 Mementohorum,&c Hiccjf
prcdid.s
inuitat
populum
Juum
ad veri Det
cultum, dicens.
M.izm^lO,Scc.'.buiujmodierror!iad
euhanium idoloUtriam.
4 Quoniam feruus,&c.
eo^eduxttede Aegypti Jeruitute.
5 Formaui te. Dando libi
legem
in monte Sinai.
6
Ddeui.vt nubem
iniquitates
tuas. Quando veradter
p*
tutuijti,'.deo lubditnr:Kcucrtcrc^d mc
quoniann,
&c.
7 Laudate cocli.?,
.Angclifancli, qui
esl:s ciues
cdcftcs.
*
Iubilatc,&c.'. vulgares homines,qui[ur,t
extiemi
inpopulo,
9
Rtlonatc montes. idejl
maiores.
10
Saltus.&omnelignumcius./t/e/imft/^oc".
1 ^
Q.uoniam rcdcmit,&C. '{cdemptione perfcHa per
fHium
Junm.
btiuquiiur
de
Jutufoper
rnodnm
pr^teriti propter
certitudi
mm
proplniite.
2
Hxc
dicit dominus. Hic
cotifcquenter
oflenditur
diuina ve
ritas
cx
liberaiionc
poj^uli
dc
capiiuitatc Bubylonica, quampradi-
xitpcrprophetus, &Jic adimpleuit,
CS
f
"o
ofiendnur Dtipoten
tia
liioc
agendum
lum diutur.
^
n Ego
I
13 Egofumdominus,&c. i2//V/cerawa//o
pluspojjum,
quam
populum
liber^rc ac
capt
uitate
Babylonica.
14
Irritafaciens
fignadiuinorum,&c.{>j(/<iMrefjfffl//.
I) EtirioiOS.ScCyiaduits cohtrarium lUius
quod prfdicunt.
1 6 Conuertcns
lapientcs
rctrorfum,/t/f//,^^ro/o_f
oj,
qui
de
Juturis contingentibus
a[icrunt per confiellatioties,& dtficiunt.
1
7 Sufcitans,(rfc//
implens
in
cjfciiu.
18
Verbumlcruitui,/c//itftMoy/,cm
verba id
implcuit
educedopopulu
Ue
ui(gypto,&adterrapromi[fionis
introducendo.
19
Etcoii\\u,6ic.iUud,quud
jectethrcmlaueratprophetisJuis.
20
Qiiidico. Ltni^e
antepiamvcniat.
21 Iciufalcm
habitabcris.
TcrT^ecmiam.
2Z Etciiiitaiibus
ludz,6cc.Per
populum
de
Babylone
redem-
temadciuitatesfuas,(^U)Ca. %
2j Quid
dicopro(undo>Scc.i.fluuioperBabyloneiranfeunti
quem
exercitus
Cyn loiiged
ciuuate
diuifit
in
plures partes ,&fic
intrauit
pir
eius ^lueurn
ciuitatLm,vtditium
ejifttpra n.cap.
24 Qui
dico.
Cyro
nominem eius
pr^diccndo longe
ante eius con-
ceptioncm.
25
Paftormcuscs.
Coramgerensdeouibusmeis,f.
ludais.
26 Etomncm voiun
tate,&c.f
wienrfo
Babyloniospro peica.'
Usfuiii&popuium
mtum
liberando,Efdr.i.
Tom.
4.
N
377
Gloford.&NicoIaideLyra
378
C AP. X
A D D I T I O.
"A m
wp.42.
yhi dicitur
in
poliiUa
,
Quis
formauit
. Hic con.
^cTmG-ntiles
mn
foUm
idoU manufaa
colehant, fed
etiam
fo
len,^
C< lunam, &Hdlas.
Deut.
4-
non vfictur
ratto Vrophttt
Cap.
XLV.
~
^n dicit domin.
Allcgorice
Pof
fum'
hacdccc-
clcfjafl.virodi-
ccrCjCuiDc^dat
fcrmonc.&
fapicntia,
vtco
trarias fcaas luadilpofitto
nc fubucrtat,
ficut
Siepha-
no.cuius
non
poterant
ini-
micircfiflcrc fapientii:&
Vtrcgcs.i patriarchasfingu
laruhxrcCumfui lubijciat
potcftati.
&
aperiat,atq;
c6
fringatcpdialcdica
arte vi
dcbat cocUifum,
& in me-
^
difi
profcrat
arcana h.creti
au:c cx
fomcathneidolorumper
artific!hmhonmhfuni:t'4rfuffi-
D
terf nim
pr^c'icUcahfiia
non
fuutpermams
hominumfabnc..
ta ad
quod
dicaidum.quod
colentes talia
femper facuhant alicfua
humiuoartiftdo,
quihus
credebantinfiuentias c^UJies adfeattra-
herc,
&idto
ratio
Vrophete,
contra
eos mtlitat.
^
dnsdiiomco,(edcaddcxtc
p^.^^^
ramc3,donccpona,&c.
&
^umdc
1
apud
Ifaiam: Hccdicit dfis Term.(
2 Chriflomco,cuitenuidcx
^'Jj"
teram,
vtobaudianteum
'^'
L V.
a
^
Ideft
rfgi.
yEc dicit dominus
Chrr
ito t
mco
Cyro,
cuius
af Duxau''i"">'>
vt nuHusiirlJfle-
lequrir.
omncsgcntcs.
ipprcndi
dcxtcmm,
vt
j
iibiiciam
ante faciem
a
fubijc
a
f
Chaidros, Baby'onios,Moedos,
Scaliosraultos.
t
fortiH.fj
corrifuperas,&couinccns
reftafacuni. .^-Xr 0^, ,r
cius Gentcs
,
& t dorfi
aTAnieeuminfugam.
^
b fl
Alias coramco.
rceum
vcrt 'm . Et
aperiam
ante eum
lanuas,
C
; o
Cyie.
&
porta:
non claudentur.
Ego
antc te ibo
,
&;
a 1 B3'^Nlonios,&Chaldio<.
t
crlo'nofos
tcrra: humiliabo
. Portas a^reas
t
vcl
Xpi
fecteta
agnolcat,
in
quo
ocs thefauri fapicntia:,
Col. ZA.
& fcicntix abfconditi
Talc
viru Deusnoicvocat.quia
dcfcnfor cft
pucri
fui lacob
& elefti fui Ifracl. Hunc ki
icipit,
& aflimilat
fermoni
fuo, quodquiscaueredc
bet,
nc fuum
putct
cflequod loquitur,
neaudirc
mcrea
tur-Accinxitc.&noncognouiflimc.Cumcnimocsdo
ContraMar-
cuerit noncflcalium DcQ,
nifi vnu Dcu Iacob,&
Kraci
cionem.
confundetur Marcionduosdecsintelligens
, vnum bo-
num, altcruminiuflum.altcrumvifibilium
altcruinui
I fibiliumconditorcm. Qiiorum prior
luccm faciat fccii-
dus tcnebras. Illc
pacem,
hic malum.
cum
vtrunq,- pro
diuerfitate meritorum
vnus
Dcus,idcmque
condidcrit.
Chrifluj. b
Cijrifio. Apud
Romanos diadema ,
apud
luda:os vti-
aio,&
Rcgcsfacit,&
Saccrdotcs,aqua
& Chriftidicu-
tur.
Cyrus
Chriflus, non vndionc ,
fed
dignitate
.
Lib. devnit.
Athanafius.InlibroPfahnorum mucnicmus,dixit
T.iiiii.
"-
nTcolavs
DE LYRA.
C A P. X L V.
Aec dicit
dhs.VoJlijuam Ifaias
induxit
populu adexpe
3
tianiu diuina
promijfa tanifua
certitudinaliter
ad im-
\ plendi.hic confequenter projequitur magis infpirituali
jZ
la ir. iii.ht i.t.
ttprimb pantum
ad lilxrationem malis.Sccundb
qua
tum ad
conjeruationem
in
bonis,cap.^6.
Vrima in duas
, quiapri
b
^ Orr.nisf..'rlUsadomino
nenei>.
a
l' Tibi.
b
T Orr.nisf..'eIUsa
ooniino it^ch. _
contcram,&:vcdcsfcTrcos confringam.
Et
g
c
dabo tibi thelauros
abfconditos, t
&arcana 9
a T Anicquamfi?: pia:dicendo, qua:
futurarunt
libi.^
fccretoru,
vt fcias
quia ego
dominus
qui
vo
a
T
Non
projittr
te
co nomcn tuum,Deus
Ifrael
propter
feruum
^ ^
lo
C Et
dorja regum
,
Qax
c'm\-
tas illi no
patuit? Qiiis rcgii
rcrga
no vcrtit, g
muri aii-
tcinexpugnabilcs,n6sute-
ius obfidionc fubuerfi? hec
autec6plct3plcni'muenies
\^m'
inhifloria
Xcnophontis.
f"'"'''
^
Auguflin
. Nonnc
reges
'","
'
tcrra; vides,
qui antcpcrle-
quebanturChriflianos,nuc
Chnflianos cflc?Nonnc vi

dcscos,quihumiliabantcc
clcfiam,
humiles intrarcec
g
clefiamJNonneiplosdcfcn
fores vides , quos
antc ha-
buit
pcrfccutores?
d Et
aperiam
^ ide.
Audis, ibiae
quia,quimiferat,
& comi-
tatur,& prxcedit,mittit,
&
nodifcedit, infuper
&
pra:
cedit.Paru eft
qan6
difcedit,inrup,& pccdit.Ia
tu difcer
nc,qfitmaior,qpotior,cgonuUadircretioaeiuenio,fed
aq'ualitatec6fpicio.Fil.dicit
dc
patre,mifitme:Pater
filio
dicit,c"-oatetcibo.xqu.ilita5hocexhibet
no
difparitas
e
Thej^uros
abiconditos.
Cunclarum vibium
,
vtabicdjs
idolis,bcncficiisinuitatus,vnumDcumfcntires,quian-
te
prxdixit
nomcn tuum
antequam
cfles .
{
Procopius.
NonnuUi
pcr
thclauros cos innui arbitra
tur,qui
vel
maximepotcntcs,
Cyro
cum cxercitu aucn-
taute,
in
fpefuncis
fc fe abdiderunt,
in
quibus,
&
ipfi
cu
rcgcm
lateie non
potuiflcnt,facibus
acccnfisrcperti
siat.
^^
Etvoca-
DiulCo',
^pgura
non
correfpondet
in omnibns
fgurato, quia
tunc non
rfjet
figura, veljimititudo,
Jed identitai,&
ideo
Cyrusnon
fuit
Clmiii
fi"ura
in ommhus
quf
de eo
dicuinur,vtpotl
in ilUs
quajunt imper
fc8ionis,yt
cum dicttur^l^d
cognouifli
ma.^aorf
dicitur de
Cy-
ro
taritum,&
^ contrario
iilajyc jitnt pa
fsBionis ftmplicitcr:
in-
ttlligendafunt
de
Chrijiojolum
. Et
fic
in Iwc
cap. ahqua
dicuntur
ad liuram de
Cyro
fantun/:&
aliqiia
de C
hriflojjeu tempore
Chri-
tumadconjeruatioueminuonis,cap.^o.i^rimainauas,
qma}j'i-
"-
,.
-^
. . r- . -i k.,.. . f. ,t rhy,i--ii
mo
promitttt
eis Uberationts
bernfiium.
Sccundo excludit huius U fh
tantum
altqua
de
vtroque, Jaluet
,n
^
K
Oj
M
CM
,'...,. . . ..-,..; j/..., ..,.,;., *,v,v.:A figura.&verihcanturcievtrcaue.prtncipalitertamindcCuriJtOy
berationis
impcdimentum
ca.^o.Vrima
adhuc in tres,
quia primo
praftgnat
liberatoreni.Secundo dttineniiu. dcJirud.iohe,ca.2.Etter
tib
prcdixit
ludcoru Itberatione
cap..^9.Vrimn
in
tres.quiaprttno
qui
contradixit.t rtmo dtnTuiat libaatione: ibi: Hxcdicit;
Trima in
duas,quiaprim6 defcrihitur
liberatoris
pottllas.Sccundb
eius natiuitas ibr.KorztCCC\'i:Vrima
adhuc
induas,quiaprim6
prxnnmiat
tiberaiioncm.Secur.du lejcllit
contradi8orcm,ibi:
Vx
ponitur
Itberatoris virtus.Stcundb
ccnjcquens
fru^usfihi: vtjciant
circa
pnmum fdendum quod l{ab.
Sal.
exponens
haric literam.
1
H?c
dicit dns
Xpo
mco,/'c
emm
cjt
tn
Hcbrfo,dicit
hic
I{a.
Sal.mgjtri '.vjitifiic dixerunt,idejlfic 'xpvjuerur:t,&
vocatma
giJlrosjuosdo^{>us Uebrprum antiquos, quorum plures fuerunt
antt
Clmjli aduentum,
Dtus
Ian8us,&
bentdiBus dicit
Mtffif
fuo
idesl
CMeffif
in
ltgt,& ptophttisprvmijk
.
^ppontns ego teipfi
figura,
& verificantur
de
vtrcque
,
principaliter
tamin dc
Chrijlo^
Jiue
dc
rcdcmptionefadaper
Cbrifium.
2
Cuins, (cilicetCyri.
3 ApprjEhendidexteram,
Datiseifortitudii.emadBabylonio
ruTn,Z^
aharum
gentium
jttbti
&.oriem.
4
Et
aperiam
anteeum ianuas.
ideflfaciam aperirt.quia
do-
winus t.Mum immitiebat timorem
aliquibus qubd
recipicbant Cy
rum in
dvminumfme
contradiBionr.
5
EgO
ante te ibo. Formidincm tuam
populis
incuticndo.
6
Etgloriofostcrrjchumiliabo.eoj
t;6i//<6j/c;erfo-
7
Portas
^reas contcram.Jci/icf
r ciuiiatum libi
refificUiHm.
8 Et dabo
tibi,&C.
.A
regibus Baby'onis,
&
adjs.
9
Et arcana fecretor u m./.
prfcioiiffma magis
jecrethJcnata
.
I o Vt fcias
ga egO
dns.trasjei
cs
regna,& potejiatcs
de
geic
in
taesi(j>iiejjif tniege,icr propDtiisprvmijjo ../tf[iontnsegu i.ciyii
v^ i.....,^
y- v^w....
.,

..^,~^-.
c^
^
Cyro,idell defivnans
te
per Cyrum,
ex
quopatet, quodjccundum
in. gcntem fecundum
vvluntatem meam hoc cnim
recog>.oun Cyrus,
vt
tcntionemantlqiiorum Uebrforum per Cyrum.hicintrodiSum,li-
habetur
i.Efdr.uHec
dicit
Cyrus
rexVufarum.Omnv^ rcgna
heratorempopuli dcBahyloneprincipaliterintelligitur
Cimsius terrKdeditmihidominusCxli,
&c.
^
/
j-
nundiSaluator,&perfalationempopulideBabylonepartialem,
u
ProptcrleruumcuIacob./^t/ifrtfW
populumdefcende
intelligitur principaliterfaluatio
mundi
generalis,
Sciendum
tame,
tcm a lacob
pericliberun-Jum.
- "^ htvo-
ijii S{
.A L 1 T E
B,.
1
Hfcdicit
</oTO/ns.Chrifto
mco.Capit.iftud
literaliter cx
pofui partim
de
Cyro,
&
partim
de Chrifto. Moralitcr
autepotcxponidcquolibct
dodorenotabiUcatholico,
Ipecialiter
aute de Paulo
Apoft.
vcl
Auguft. qui per Cy-
ru
fignificatur,eoquodCyrus
hxres
intcrpretatur;Talis
autcm fanQus hxres cft
a;tern?
vita:,
& fic dicitur de eo:
Hcc diiti dominus c
hnflo mto,
Cyro
cuius
appr^hcndi
dexteram.
Dans ci contra fidei aduerfarios
potcntiam,
& virtutcm,
(U
tbijcium aiitefadtm
tius
^cwUf
.Eas
iugo
Chrifti
pcr
fi-
dcm,
& mores
fubijcicndo.
Et
dorja rt^um
vcrim, Idcft dsmonum .cos ab obfeflHs
corpo-
corporc,vcl mcnteicpcllcndo,qui
dicCitur
rcgcs,
&
pnn
cipes.Eph.(5.b.
lionestnobis
co.iudaiio adutrfus
camt', &Jan-
guincm,
Jed aduerjus principcs,& poceflates^aducfus
mundi reSo'
lestencbrarum
l}arum,contraJpiritualia
ncqi<iti<f.
4
Et
aperiam
ante eum ianuas . ideft intcllclus litcralcs
,
5c
myfticos fiacrxfcriptijrx.
5
Ego
antc te ibo. in dodlrina
dirigcndo
.
6 Et
gloriofos
terr humiliabo .
fupbos
ha:retic. con fu rado.
7
Porf
frMJ,^c.obflinatosadpoenitentia
reduccndo.
8 Et daho tibi
thefauros abJcondaos,&c.
fcilicet
gratia:,&
glo
riae i.Cor. Z.b. Oculusnon
vidit,&auris
nonaudii:'r,&i._
II
Vropterjcruummeumlacob,
^c.
idcftproptcr
lalutepo-
.
t P"^'
m
Ifai^
Cap.
XLIV.
Li7 a
I
3
4I
a Ef 'o''^Sicut vocauiAbraha iraac,&
Iacob,& mul
A tos anre
pdixi.vt
iraac,&: lofia,
nc ilie c/Te vidcatis in cu-
iu.stvpri'pceflifti,&n6 cognouifti
vat.Et vocauiteinndie.
AlTimilauitefilio
meoin noie,
fcMlicetCyrusenim
hx-
re$,qa
auunculi
hajreduatefufcepirXps quoq;
haeres eft
iecundaiWiid.VoHuladtne,
&.iaboVbi Gentes,
&c. Cvt'
quoq,- Xpsdignitate inipe
rij. Filius
autem Chriftus
oleo IxtitiiE vndus
prK par
380
.;r..a
imi-
ticipibi^
fuis .
b i:.ra
Kf.Qiiiafilius,&
Spirituflandus
in
patrc pre
tcr fermone
gppe
,
& ratio-
ne.virtutcque meam,&
(a-
pienriamqusin
meeft, no
eftaliusDeus.
c
A't/a.'n-.Efd.dicitCyrum
fcripfifte
olbus
getibusno
efTeDcii nifi Deu Ifrael.vei
pbi.

f
Vt libeies am i
captJuitate, agnofcers
<jm pro
eo tibi bona fece-
;: ..-.' S:.
tim^ Scfarieiida
pizdixerim,
. .
meum lacob
A
Ifi^ael eledlum
meum.Et voca
_
C Quod
elt
Cyius, ^ Tamer.
'
uitetinnominetuo;
f a(Iimilauite,&non
*
af
Vimm Drum: (ed idola
adprafti, qua:
nihil
profu
[um tibi.
cognouifb me.Ego
dominus,
6^non eft am-
a t Alius.
b^
tortitudinemultaruingcntium.
1 Cviruite, vt
rrgna (ubiicces.
plius.
Extra me non eft
Deus.Accinxi
tc,&no
4
.T
<
Q^i
hx- <.di ribl.
bfHarcf.ci. c1"Tocirs mhis. '}
cognouifti
mc ut (ciant
hi,qui
ab drtu folis &
6
c
'1 nlio
i>atrrfilius mpatrc.
vndc:
Ego ,& patet vnuni fumus.
,_
c]uiaboccidente,quoniamabfquemenoeft
7
cxcaptiuorum
liberaiione d
rA
*
^'"""t-

-
n 1 r 9
Dciclemeria,&rotetiaom iJeus.hgodommus,&noelt
alten tfoimans
^
nibUS macis nota 'ofcDhus
af
Deuu, M liberationem.
T Rcsfcilicct interfe contiarias : ficut enim
_. ,P ^
.
'.,
r'*'-'-' luctcontrnr sluni
tenebrf, itaicibel!u.ii. b T In hoc probatur
aureinhb
*'- -''- ~ 1 _ . ^ .1.
nobis
pax
cfi Deo
rcdditar cu
haicqua:
bcne funt
condl- D
ta,fednonconcupita,inca,quenobismalafuntfiaMlIa
vertuntur.
'

i_
Chryfoftoraus.Mala non
intclhgit
propheta auari-
Hom.
i^ ;
tia,autrapinas,autahquideiusnora5,fedplagas,qu?diui
M'^"ni .
nitus
inferuntur.Hsc
funt
qus
dominus creat
mala,
peftilenticE, fames,&c.
e
T-mAraf.Noae^vclcapti-
uitatc.Quafi pxnitentes mi
fertusa
captiuitate reduco ,
iratuspeccantescaptiuo.
' "*^" '
f
Ma/w.Beliu,fciiicetaffii
ftione fecundu
quod dici-
tur.-fufEcitdiei in malicia
(ua.
Confundanturergo ^
Deu malon'i
conditore ar-
bitraniur:Hic.n. malD non
conirarium bono fed
p
af
fli(Stione
ponitur,
&bcllo.
g /<ojdr^ii//.DeaduetuXpi
per Cyru fign
i ticari
,
qu
ia a
captiuitatc
diaboli libera-
,
-.
I-,- 4 .
-1
'
, ,
'"'>="n"'r*">n'tencDr9, itaiaDeiiu,ii. b 1 In hoc
probatur. CaptlUUatC
aiaUOIl UDeia-
^plmtoire2,,''c"
'
l"ccm,&crcastccbras,
facic^ns
paccm
, 8C
9
biigcn^humanD.coaenic
r,r,.cUo-, i.,1 u ir.,-
"
r .
a ^ Q-""
<*<*<"' a-omniahc. lo tcr
adiugit.
Vel
poflunt
hcc
t.vrusleeit jn hh.liai.*'.niie f i t~ i

/- . . . ? . r, . ^,
"^
7~ I

1 1 T,-

"^
^
^ ^ Vu,a eioaoim. ta. omniahc.
SrHS.l" tl'''f;3u!
^
cieansmalum.
Eeddominusfaciens omnia
de eo domin us
per prophe
tamdixeratantc.

.j
d
i-(Jrw//f,/;(aw,2^f, GrMJO
f '
riusnon
m.ala,
qua:
nutla
^
fua natura
lubfiftunt, crea-
^li
tur d Domino , (cd creare
^femala
dominus
indicat,
cum
res,benecrcatasnobis
af VeniitGibriel
miitiinobisrorcm, fcilicaannuncietfalutem.
b
f Nunciando.
'
hxc .t
RoiatcccEliderupcr^&nubespIujnt
T ChrilVum, ?el iuftrtiam b T Veritasde ttrir.ioaa ert.&c.
f
Maria
adctedendum. c^ kfuni, vnd;:
Ipfeenimfaluum faciet
populuin
fuuiii a
ptCLat'*^
eorum.
iuftum,
aperiatur
terra,
&gcrminet
Saluatd-
afOninis btrMundo
c?<_umeo.
Hfpaicr.
rcmrS^iuftitiaoriaturfimuI.
Ego
dominus
af Sccun<),m humanitJtcra. b 1 Dco cieatori.
12
-
B' . j-
1 1 hxrere
fuperiorib^vt Cyro
captiuitatelaxate
metono-
micos ca:lu,& terra
l^tetuc
h Ar wj'^
j.Prophetaicorda
noftrafalutaripluuia
irri-
gantes,& Xpi natiuitate, &
reIurre(Sione ,
& afccnfio-
ne
annunciatcsjvnde:
Madt
ho nubibm meis ne
plu. fuper
ea
imbrem
iEt
alibi : Fericas tua
^3
H
n:ale
agcntibus in flascllii , ^ ,..,.,
format!vtea.pla,&perdoi ;;"->"-.
MDcociea.or..
_
14 ^^^ren,,Lt
aUDi :
lorequofuerint ddinque
^ Cieauieiim. V^
quiCOlKradlClt
fadon fuo:
'5
f^ueadnubes.
rlK.ie r,^oU ^r., ;,
^
1 Crfrt-/ fW,fl((j, fcihcct VCT
tiDus
maia, linf,& pernatu

r -^ e j
r:a.nnni^v,(V,/Kl j ..
mis fuit , &
germinatus
dc
^fi^Zt i ?
'''"'^''^*'"^""'''^""^'''"
"^o"
terralegirurfccundumhumanitatem.
j\TelTert^.A^X^^^^^^
^
^''//^Ka^y^Wr.
q.
d.
Crcdire,qus prxdiCO
Chdftum
Supra ,.b.
d- Mnn?,^! 1 , . n, / a"^
creantur
,
mtus
pcr
cru- lcilicet
vcn(uru,quia:ViE qui
contradicit faftori fuo,vel PrL.jy
.b.
d.uonem lux
mcntis
accenditur.F<,c/tm/.fem,quia
tunc
Cyrum
, cui
per
Ubcrationem
populi
mci omnia
regna
p,
nobis fubfternam.
.^Proco-
9ge
NICOLAVS DE LYRA.
I Et vocam
tc,&c.i.nowfB tuu
reuelaui
longt
ante
tempus
tuTi.
X
AiUmihuitc^ptabilibu^perfomsytjuoquenomina prxdixi
ante
tmpna
to,
um,vt
lfmaeli.Cen.\6. &
lofua 3
.
B,eg.
1
3
.
3
Noncognouilhmc.
i^/darf/jcoenzi.
4
Accinxi te. Tonnudine ad
bclLindum
gcntcs, &tegn.i.
5
Et non
cognouifti
mt.Ettam
poflquum
dtdi iibi
fonitudi-
riem,
cjuamuis
cnim
Cyrus recognouerit
omnia
regna
d
Deojibi
da
U,
vtprdt3.uni efl, tarnen non
cognouit
eim
tanquamfolum
ado^
randum,
quia
cokbat idola.
6 Vt fciant.H/c
confequSterponitw poteflatis
Cyrifeques
fruBus
faluet
mhberationepopult
ludxde
Babylone , &in
confeffionepo
teslatis
diuinf,quiajicut
habetnr
i.Efdr. i.a.Cyrus verbis, & li-
tmsftgmficauttper totumfmm
impenum
monarchiam
aDeoft-
bi
data,&
ab
eoftbi mandatu
fiufje
de
templi re<edifjcatione,&
ad
hocfaciendu
populH
fud^ ad
terrifuam remitu
*e,&hoc eH
quod
dicnunVt
fciathi.g
ab ortu
folis,&
qui
ab
occidentc,irff/^
fertotumimpertum
Cyri pcr
literas eius
mif].is,modop,adiao.
7
Qui.abfqj me non eft Dcus.
Qui
polfit tot, &tanta
facere.
8
Formans
laccm.tudps ipfos
de carceribus
educendo.
9 Crcans
tcncbras
Bahylon^s, ipfos pcr Cyrum deflruendo.
10
r^cicns^piccm.
tudsisreuertewbnsin
lerufalem.
u
^tCTCtins
mzlu.fciticet pin adpuniiionem
pecmorum.
J-2
RoratcCTli. llic
confequenter defcribitur Uberatoris natiui-
tas, jicut dtciiim
cll:
principulis
intentio
prophette efi hic
defigna-

Chr.fiumper Cyrum,
&
ftc
defignaturhic Chrijii natiuitas
per
^niuniiem
Cyri.
Vrimb
ergo exponatur figura.
.Ad cuiwsinteUe
iitm
luendum, fjuod .Aflyages
rex
Mcedotum, &
Terfarum vidit
injurnms
de
gemialilmJut fili^
vite oriri
qui tota.Afta
ociupabat,
Y
<^i^im
fuit Jihi
d COHK cloribus de ca
filium
nafuturiim
quo
to-
1
f"aw
ilLtm
occuparet
,
quod impletum fuit
m
Cyro fili*
"^j^y^isfilw^&ideo
natiuitas
Cyri
hic
difcribnur
fub mctaphora
..
M O
l\
^ L i T h.
l{.
t
P"''
^nfifliani, qui
dicitur hcob
quatum
ad
adliuos,&
iiracl,
quantum ad
contempiatiuos.
2
'^i^Wawtt.mihipcrgratiam.
} Et
non
cegttouiji,
mi. Ante vocationcm tuam .
ytjitam,hi,
qui
ab nrtu
foiis,&
qui
crt.Scilicct
pcr doclri-
nam
tuani
vabo,&
knpto.
7 Quo-
... .

-,,

c
ritis, jeu pluiiti
orientis de
terra,
ad
quam rcquiritur influentia<^*
lejiis,&
difpojitio terrfper defcenfum fupfr eam,&
ptuuiie,&
ro-
ris,& hoc
eft,quoddicitut
: Rorate Ctcli
dcfupcr.
rcritn, & in-
flucntiam etriittindo-.Etnubcs
pluantiuftum.irft/? difponant
niateriatn ai mum <
ufii,idcfl
Cyri,qut
rocatur hic
iufius,i)/quan-
tum
fuitcxecutordiuinteiuHititeergaBabylonios.ApcliatuHCt
ra.
ideft
.Afiyagis
filia, &
germinet
Saluatorcm , idcH
Cym
adfaluandurn populurn
ludx d
Bahylonica captiuttate.
Et iuftitla
oriatur finiul.'.wri
exequendiiujitiiam meam:Ego
domin'
crcaui. eum. dando ei
imperium, Jicut Vapa,vel Imperator
dici
turcreari,quandopromoueturadtalem dignitatem. Conjequenter
exponatur
littra de re
fignrata,ideji
de Chriiii natiuitate.KoTZtC
Coeli.rf-)'<j i^ia
gettninans Saluatorem, eft
beata
virgo concipies
Saluatore mundt,non ex viriti
femine,fed
virtute
Spirituffandti
ta
5
j-ore
cflefti.
Et
qnia principalis
intcntio
prophette
Ijoc eii
ftgnifi-
care
ideofub ifto fenjuyljanc
autoritate
allegaui
in
aliquibus
locis.
\
}
Et iuftitia
oriatur./df/if
gratia iujhficans. loa.v.c. Cratia &
ventas
per icfim Chriiiumfada eft
.
14 E2.0
dns-Quantumadh*/''amiatc,qufeflcreatHraDci.
. ,
1
5
Ve
qui
contradicit.Hit
Vropbeta mcrcpat contradiaorem,
~j" ^^^,
Jcn iTnpcditonm .Ajiyages
enmaudiens
expofttionem fomn^ prs-
di^hltmens
ne
regnopriuaretur filiamfuam
dedit vxorcm cuida
ptcbeio militi,vtft filius
de ea
nafceretur
non haberet inimicos
poie
tcs,
qiii
luuarent
ipfurn
ad obtincndum
regnum:
cum hoc etiam
fc-
cit
ditigenter
obferuari tempus impregnatioms fili^fug, ^
partus
&
puertim
natum
fecit fibi apportari, qucmcuidam pnncipt
occi-
dendum tradidiu llte auttm
compaJJus,tradidit
eum
cuidamfxnn
lo,vt fecrclo
eum ad
nernoraportarct,
&cum ibi dimittcrct. Qviod
cum
facium fuijjet,
canicula
pafiortitntiuxtanimora habicantium,
qucatutos
nutiiebat,
diuina
prouidentia
horis
competcnlibus
ac-
cedcbat ad
puerTi,
&eu laHabat:
qud (equcns paftor
miras ad
quid
nemora intrarct^umtnit
piiet u,qucm
vxori
(ue
tradidit ninriendli
7
Quonid
abjqut,
'O-i.Vioccnim docucrut
Paulus,&
Aug,
8 Formans tuccm.
prolpcritatis.
n Et crcans nf^rd^.Aduerfitatis.&
quoniam
talis dodor
datur
Ecclcfi?
cx
bcncScio
diuinaegratia:. Scquitur.
1 2
f{otaietfli dejuper,'&c.
Wtc
qui
lotradicit
fatiori Juo.lfiz
CO-
tradiccndo tali doftori contradicit
Deo,q
dcdit
illu,& q
patcr
cll
Ecclefi?
filios
generando,&
mater
eosnutncdo,
Tom.4. N X
381
Glof
ord. &NicoIai
de
Lyra
38.
*
Procopius.llU3fucce.n-
^A
ftffc^ni poft
rantas.
promif-
fCumfigulo fioncsadcum non fcrtinat
luti.
qqitanquamomniuDeus,
tRom.j.d.
cumpopulum
aliquandiu
affli-xit,
admittit rurlum.tc
pioquc,
& vrbc in mchus
'prxparatis, quxcotritafue
ranr,
non aliter
quam figu-
a
t
a f
Ipf
eft. K T Fiftilibus, Samos eiuiti ': vbi
fingolornra
txt
perM
eft.
c T Hoiiiu
tcfta t
dc
Samijs
tcrrx. t
Niiquid
diccc lucum
figulofuo, quidfacis,&;.opustuum
ablquc
I r
i)ninii>oirmi.
b ( F-i>um xqualcm pjtrl.
manibus
cfl?
V9
qui
dicit
patri.-Quid
gencras,
a q MMil. vnJe: N.iiuinde inuliete, faftuio fub
lejje
.
V T Cumex viroooncooeepeiit.
&
t
mulieriquid parturis
? Hascdicitr
domi-
iusinftaurat .Sumuscnim
*
,
^
rijnnv^r.
b
Myaerii^^
lutiinftarcjuide
terra fin- b
nusfan<auslfraclpl'rtescius.
Ventura inter-
-.:-^.._ /:.,4rr..iir.-i rtnifi
a
c
Uonici. 1
O Iudi. bt Adopiiuns.ouiper
(iltumcrcdituriquomo
doHcbenmus
eosregere.
rogate
me
fuper
filios meos,
&fuper opus
TT
Itonise. 1 Ptxcipiie, ^uafi
ignot.in_tl
quomodo
eaiadi^fponani^
!
t
gimur,
fi ad omnium
opifi
cem
figulum rcfpicimus.
a
ditvluriqiud parturis)
Vir
mulicris
potctis,
mulier vi
ri
porens.
je
Procopius.Nondcfinut
cnim Deo fic couitiari nd
funt.quiqucvcramciuita
D
te cxiruxit,
diccns:
Snperh.u
Miti
pei
ram
f ttficabo
ecci
ftam nic.i^
& portx
ittfcri nonp>
4;uali'bi4nt
aducrfuseam
,
quscviuislapi-
dibus conftans
cxpugnari
noi I
potcft.
C
yi-tmeiindirigam.Quipccca
. tum >ion
fccit , nec ime/itm
eji
dolus in orc eim,
f
IpJ.'^
adificabit
.
Deauodi-
tun"icft:
'Sloncognouiliitnc:
^r.
Necipfcxdificauitciuitatc
vcltcmplum, fedpermifit
sdificari.Nccin eiustcm-
'.Pe
manuummearum
mandate
milii.
Ego
feci s porehocconfumatumcft.
a 1 Tanqimn
doininum. b f Hominlbiis habitanJ.n.
terram,
&hominem
fupereamcreaui
LuM.bt
cnim Deo fic couitiari nd
terram
,
& hominem
fuper
eam creaui
ego.
nulli,
Ecquidnatn
vitaifta c
j^anusmcxtecenderuntcelosr&omnimiii-
OpUStUlt? hCqmd
elt i\XC
..3,,i,_5, ,^,,.
b
c
Q^,
faciant. cTAmortuis. ir Mortuus eft
proytet
adminiftratlO?
ECqUaillO- pcccatanoUra
&:irlurtexitrtopteriul^fi<.ntionem
noitram.
rum vtilitas?
^
d
tixeorummandaui.Egofufcitauicum
adiu
b
T>/d^f
fiwr.
Filij,feCUndu TOpa.
a ^ t:hrilti non
Cyti.
\ A I r

humanitateminvtero vir- c
(liciam-& omnesviaseiusdirieam. Iplea:di-
^
g"^^
abundant ibi
religio.
fcd Aflfucri.
g
Labor
^cgypt>:Q\3\t\XS\do
lorum.Multum enim labo
rabatincxcqucndis
idolo-
rum facrificijs.Scd
Apofto-
lis
pr^dicantibus
conucrfl
funt
,
&
pra;
omnibus rc-
Sclu-
imiho-
ncs monachorum
,
vc vbi
^^^
abundauit delicium
Juperabtm'
det &
gratia.
ficibit ciuitatetn
mea,
&
captiuitatcm
meam
9
^ Hirarius .
Quis
tandcm
u,,
a, Uibcraminpatriam.
bf
Anob,scida.o. cVsedgtatis
m....ric,-rd,.,
pura.
CXlftimanduS cft labor Ac- mut.
dimittct,
non in
precio neque
in miineribus
]o
gypti,&
mercatus Aeth.o-
> r 1 *
pum
&Sabaim? Recorde-
ininis pcccato
.
b
'
I GratLT falu
dicic dns Dcus excrcituum
tDeuf.
Ha;c dicit dns
b T Tertena.
rfiioLx.
ginaU
t Vnde :
SpiritUl}m3uS
f
^ ,^
supra
ritmam pcttam;
Sc
portx
intVi noii
preualebunt
aduerlus eam,
B )ut)PYUn>iiit in tf ('ir -or/tus altiC b T Qji^:
i'> monte
polita
non
potell
abUondi. T Ex Gennbus ,
^'
JUperUCniLt
tnte,<jr
VinUS
aitlj
l
^j^,^^^,^,;,,^^ clf Eralcs a
patadifo,
&
captmos pto pri.
ftmt
obumbrabit tm, &c.
C Et omni militi* . Hac occa-
iioneputant quidamaftra
cftc rationalia ,
aiunt cnim
quia
inlenfatis non manda
rct
aliquid
,
qux
mandata
non
inteliigcrcnt.
d
xoy/mai.q.d.Quifu-
, ,
a
;r.

-^
.' ;r 1

^

pradiaafcci: quid
mirum
g
Deus:Labor
ygypti3&:
negociatlo vtthiopi?
ii& filium mittam in niu-
' ' ' >- ^ --
dum
vtrcdimatgenushu-
nianum,ik a mortuisfufci
'
tcmcumf"
4
Procopius.
Commo- -,
-
, ^
. ^ ^. . . . -
diusdc
Chrifto,
quam
dc
tui crunLPofttc ambulabunc:vindtimanicis
i6 latric.abdicaTocrroredomi
Cyro
hoc
intcrpretatur,
cu
nu
adorant,pro
omni mun
dcfeita
loquatur; Ego
conslitutus
fum
rexabeo.
fuper
Sion
doponuntur,quiidololatria
rclidadominumadorat,&
monteni
Jaiifium
eius . Cuiusfinc controuerfia reftjc
vijc, laborcs,
&
ncgociationes
fuas domino dicat.

funt, <#
Tantum
a n Cultus Idoloruin, cm
Acgy,)tus prxcipue
fubdita.
f Ad Deuin
';oiiuerfa;.
n
f Qeliabunt aducnicnte CiniitJ. af Sabaim
iiu.t,&
Saba.vnde. Omnes,1eSa-
tn venienr, autum.ac thus defc. T Per
Aeeyptios.Sc Aethyopios,
& vitos
Sabai.n de toto.mindocolIcfti
iiitelliguniui.
bTPotcntfS .cTOtili.
d^Perfidera.
&:Sabaimyiri fublimes adce cranfibunt,
&
a
T Imitatjtcs.
b *r Ptohci. nr s. c
T Pracceptis
Dci.
It
I2
15
muroricntis
magosadora
'""
tcs domi nu
m,(5c numcran-
tes,&
labore veniendi
vfq;
in Bcthlcem
ludee.tanti
iti
neris
metiamur,
labor Ae-
gypti,
labor fjeculi eft
,
Ae-
gyptus
crnm
pro
mijdo
po-
nitur, &
pro
fxculo . Itacii
magi Acgyptij ^bci,
idolo
*-
NICOLAVS DE LYRA.
j^
rocanseum
Spartacum:quia Spartes linguaTerfica
canem
fi^nat,
-
fed poftea
ab eodem
principe cuitraditusjimat
occidendus vocatus
fk.t Cores,quodfignat
hxredtm iii lUa
lingua quaji
dicat
(juantum-
CHnque
reluBetur
^J{yages,ijie
eritbxres.Et hoc modo
fcribitur
in
liebrxo-.fed quado transfertur
ad
Latinim,vocatur
Cynis.ficut
hoc
nomen Saul translatum ad Latinum
pronunciatitr &fcribatur
Sau
lus,& i(ie
CyruspoUet
obtinuit monanhiam: Et illa
que diciafunt
hic de
ytjlyage
&
Cyro
haheiir in
fchoiaUica
hifioria.Igitur:citm
dicitur,V
xqui
contradicitfadlorifuo. / hoc
increpatur
Aliyages^qui
voLebat diuinam
prouidcntiam
irnpedire,
1
TcftadcSamijs tcrrx,
6iC.i,opusterrenumfutcsieim:
quod
dicitur de
Stimijs,"o quoa
in
Samoinfula primbfuit repertum.
2
Nunquid
dicct lutum
i.ftcut
lutum nd
pottji aiiquid
cotra
figklun^ftcncc
tu
potes impedire
voluntattm meam
etpropofitum,
3
Yx
qui
dicit. In hoc
increpatui- ^Jlyages,qui generationcm
&
cdii iiiion m
Cyri
nitebatur
impedire
vt ditium
eji.
4 Haccdicitdominus. Hic
confequenter ponitur
liberationis
ytilitai. tt
primb quintum
ad
ludcos.fecundb quantnm
ad Genti-
Its
cohucrJos^ibicCongregamini.Vrima
in
duas:quia primbponitur
Judforum
t
heratio.luiido
huius ttberationis
confeffie. fccundaibi:
VCrctues
Dcus.Circaprimum primbdecltratnr poteflas
diuina
aujujiitanaut,. Cyrum
libnatorem
ludprurn,cum
dicit.
5
Ego
fcci
terra,&
holcm
fupcr
ea creaui.cjr
patet
litera.
6 Et
6 Et omni
militi?
eorum mandaui.
Idefi
curfumfyderum
dijpvlui
&ordinaui.
7 Ego
fufcitaui
camf.Cyrum
eadem
poteflate
. Adiuftitia.
liilicetfacie^ndam
de
Dubylonns.
8
Ipfe
sdificabit ciuitatem meam. i. licentiabit
rredificarc.
Et
lorqiiitur
de
rexdificattone lerujakm.
Circa
quodfciendum^quod
bC
rt^dificatio p<'tefi dupliciter intelligi
. yno modo
quantum
ai
domos inhabitantium: &
ftc
Cyrus
dedit licentiam
reedifiiandi
ie-
rufalem, quia
mandauit
re^dificardemplum
ad Dei cultim &
ftc
concefjitquod
Sacerdotes & miniHri &
alij indifferenier
habttarct
ibi.^lio modo
accipitur re^dificatio quantum
ad muros ciuitatis et
portas
: &hoc modo
fuit reedificata
per T^emiam
de licentia Zi
votufitate
regis
^rtaxerxis.
9
Et
captiuit.itcm rxiC2im.\Iudprim
in mc credentium.
I o
DimittCl.gratis.Et quia
ex
Imfa^o poteflas Cyrifuit
am-
ptiata
, ideo
fubditur.
I I Labor
Acgypti.i.preciofa pro quib..yiegyptij
laborauerunt.
12. Et
ncgociatio ActhiopicE./.prC/o/.
dmti.
^ctlnopum,
qu
de
longe per
mercatures ibi
apportate
funt
. Et
quia nonjutum
diuitix
ifiefed
etiam domini earttm
faBi fuerunt JubieBi Cyro
in
prfmium lijferationis ludeorum de
Babylotic,ideo fubdiiur.
>5
Viri fublimcs.
i.regcs
&
principes
diHarum terrarum.
1
4
Ad tc
tranfibunt./df^/Mi
domino-tuo,
15 Poft tc
ambulabunt.(t/etjKc/c5
vt dominum,
16 Vindi
manicis.it/f/K
compcdibus
manuatibus.
^
Pcrgcnt
lM
t\^
^ L 1 I E
i^.
f
Ventura
interngrtr, pcr
orationcm
dcuotam,& non di-
uinospcrobfcruationcmfupcrftitiofam.
5
^0/.
</. & fic
polTum rclpondcrc
dc omnib veritate.
7 H^Hinauieuh .f dodorcm
bonum.adiuftitiamope-
randam &
doccndam.
8
Jpfe,tdifii.abii iiuttaitTr .f.
ecclcfi?
militantis.
9
ttiaptiHitatrmmeam.
popuUl
mcucrucndo
apcccatis.
Xon
'nprecio.quia fcriptum
eft Matth.io.a. (^atis
acccpi-
fttt.gratis
date,
1 1 Ubor
^egypti,Vcr
hoc
fignificatui
laboran tcs diucr
iisvi-
fis V
ici}S,Sip.) .b.Lafj-itiJumus
in uta
iniqt-ais
et
pcrditiunii,&C.
Pcr
Act;yptum.n.quc
tcnebri
intcrprctatur,
vicium luxu
riJB
dcfignatur,Iob.2.|.c.0t"/f
adulttn
oOjeruet catigintmTcr
.Aethtopiam
detratiio,
quf denigrat
fratris fama
. Pcr SabaJ
m,
idcftclamantcs.aduocatorum maliria
dcfignaturquipcr
damorcs vcritatcm fubuertcrcnituntur.
iS yiiifublmes.
pcr fupcrbiam.
14 yAdtetranfibunt
&t'Aierunt.
pcrvcrahumiliationcm.
15 Tofl
te ambulabunt. tuam
fequcndo
dodrinam.
1(5
yihdimanicispirgent.iAc^opcnbns
vinculo charita-
tis,qu
eft vinculum
pcrfe6tionis,Coior. j.
I
Teadora'
3^3
efide
^a
Tantum in te
eji
A Det<!. -ff Tcrtullia-
nus.Diccndo
Deus
'
in rc & tn es Deus
,
duos.fponit
Chri-
ftum,
&
Spiritum-
fanfttmi.
jc Ainbrofius. In
tceft Deus.
quoniS
in
filiopater.
Scri-
ptum
eft.n.
patdr,
qui
in mc manct&
ipfc loquitur
. Et
cgoinpatrc, &pa-
terinmceft.
b
A(oB/
abfcondito.
oliminmoreSinai
vnitanrumpopulo
dixit.
T^nr,
crunt tihi
eifalieni. Euangeliii
auf
per apoftolos
omnib.Gcntib.pra:
dicauii,vnde.
i om
Kaix
Cap.
XLV.
a^svirtutein
virtutem. h
f ^breftis idolis.
cfNon
atiud a t?
dirDicentes.
pcigent:5(:
tc adorabunt
teq; dcprecabuntur
. Tantiim in
\ "^ r;lius:Egoin riire
ii
paier
iu mceft. b
^ tgo& pater
vnuni ruiilus.
ctVetus.
te elt Deus et non eft
abfque
te Deus . Vere tu es Deus ab-
a^Incatne. bTIpfeenimla.uumfacietpopulum
ruura
n^eccaiis
torum. fldeo.
, cfDeconfufione.
fcdnditusrDeuslfracl
faluator. Confufirunt& erubueiiic
fTiaditiin
manusRomanoiuoi.
384
aTScribac &
Pharifaeicjui
finxerunt dominum futtim
ab
aportdli?!
fublatum : vt fic
faccrenterratepofulum.
omnesfimulj
abicrunt in
confufionemfabricatores t
er-
iSed. IVcie. fPerfidem.
rorum. irraelfaluatuseftindominofaluteazterna. Non
a tO ApolloIi.&aliiiiJeles. ffiiujerubuerit
mccoram hominibus , erubefeam,&c.
bfF-ticrrespro
nominemeo,
quiahicetiam fccuti
deprimio.
confundemini
8cjion
erubcicetis
vfq;
in &culumficuli.
a.TOmnium ctcaror,omnium arqualiter Deuseft:Omniume'gofaIuator
efle dcbct.vt non
refpuat Aegypturu
vel
Actliiopiam,
vel
(juaslibet
barba-
vmbram
legis
relin D
r
qucntes,
veriratcm
2
fcqucrentur admo
}
nui vn.
iSlofum mijjts
Matt. i
s"
A
4 wftad
oues
qua; pe-
rieruntdo.If.
5
^
Procopius
.
Nondixifeminila
t
cob fruflra
qusritc
+ ^^"'ptinutn
me .
Euangelium
6 fiquidem
vobis
ip-

7
feanteomncs
pro-
8
mulgaui,acncpie-
tatcm fruftracole
revideremini mer
ras Gcntcs Thscdicit dominus.Hoc contra idolorum culrores.
cedem etiam vi
<^ia
hjEC dicitdominus crcans
cclos^ipfe
Deus foimans
9
tam teniam
polli
alrijiUinum habitaculam,ijui
tiliumadorarent,4{
iutclligerent creatotem.Sc idolacontemncrent.
f Plifmator.
terram
5ciaciens
eam
,
ipfe plafles
cius . Non in vanum
t
a rfiuminit^iis crcatorem
agnafceniibus.
crcauit
eam,fed
vt habitetur formauit
eam.Ego
dominus.
1"Viio tantum.
B aem terr^m exiuit
fj.
b
& non cflalius.Non in abfcoditolocutus fumiu loco tct
10
Euangclij
citusfum.
d <iy4mtimia>is re-
Bi . Vt creatura
crcatorem adoret ,
vtirelidisfigiirisfe-
qiiatur
veritatcm
*3, mseorum
[8.
^ii ototcs.cjuia
ludzi noluiii. a
f
Non loco fed mciito. ffaulatim &
per partcs
G .-ntes
Ugnifi-
otciedlturas. 'TFideadme.
cTSmguine
nieo.
n
niu
rib.
cxplicauit.Mo
fis.n.oraculafermo
ne
quidcm
& cha-
rafteribus
Hebra:is,
}ocisinuijS(Sc
aqua
deftitutis clanculu
cditareperias:Chri
fli autem
Euange-
liumomnium
gcn
tium
linguis<Sciite-
nscclcbratum.
c
Hondixi.
Primum
quidem
ad ludseos veni

& vt
vmbram
>TQ^'ategnumcxlorumpromiG.
C
'Hejcierunt ."^O-
Procopius.Diui c
r?tenebrofo.Nondixifemini
lacob
fri!rtta,tquxritcme.
u
lueruntfcirequida
EuangeliUOm- afDeusApoUolis,luJisabictlis.Euntesinmundum vni.pradlc Euan?.
rCmanCntCS m Cr-
3 .^ ,
omniacatu. b^In
vn^um
ouile.
rOtC
, fimulaCrOrfi
Egodominus loqutns
iufticia,annucians
refla.Congre
tqiixrunc
gamini
,
&: venitc :
&raccedite fimul
,
t
qui
faluati eflis ex
TSImuIacium.
Gentibus.NcfcicrutquiIcuatfignufcuIpiurasfuae,&yogat
a TS>e vcl ^lios.
fciUcet oncre
graua
ti,&fperantcsinq-
bus non eft falus. ^?^'^^'
0
ij
f
Con/ili^nnhi. Vt""'
omncs.per
mundu
14
euntes idem an- Symbolum
15
nuncietis. Hic.n.
Aportolotu,
b
1
/os tamen 6
Apoftolianuunciatcoppoiiune
8c
itnpoitune.
f DcumnofaIuantcm.Annunciate,&:vcnite&cofiIiamini id
^"' fimbolum
compofuerunt
de
trinitate,& vnitate,
de communioneecclefis
degencra-
li rcfurrciSlione.
^Tlr^dixi.
C
NICOLAVS DE LYRA.
.J4
I
Pcrgcnt i^iij ahqui eorumjtcut
duccbantur
compeditiydd
de
clartcionern vicfvrite
Cyri.
1 Et tc adorabunt.
SHppliciter poli
uhndo ate
miftricordiam,
3
Verctues.H c
prophetaconuertit ftrmonem
ad
Dcumpermo
dum
graiiarum
aciionis
confitcndo ,
eius diuinitatem &
potenate
pro
ItheratKine
populi
fui^dicens.
4
Tantum in
tC,&C.J.
nullus
efl
Deus
ni/i
tu
qui potes facere
talia. t uia dtnt tis Dei
nonpatet
hominum
oculis,
ideo
ftbdi-
tur . Vere tu CS Deus,&C
ex hoc
confquenter
inuehitur contra
idololatras,di.
3
Confufi
funt,&c.'.jVo/(iri
. Et vocantur
hicfabricatores
vo
njolum artijicei facic
ntes
idota,fed
etiam ilti
quifaciunt
fieri,
vt
adorent ea.Et
ijii
dicuntur hic
confuft, ijuiaper idolajua
non
potue
tunt
fatuari
de manu
Cyri.
Ifracl
faluatus.&c.i.pci'
virtutem domini
omnipotentis.
lunc.
fedin
monte
Sinaiinaperto.
1 1 Non dixi
(!cm\m,(tdimpkndo pnecepta
mea
pro
modico
pr^
m''o,Jedpro magno vJde.f.etcrnafalute .iicut.n.fuprafrcquentcr
virtutCope-
diBum
efi.ybicunque
iex
vetuspro
virtutum
operibus (rfe quibus
ra
tcmpora-
Jutit
mandata
legis) promittit propremio
bona
temporalia,fub
ii
J'^ renninera
Us
intelligimtur ^terna
bona
principaliter promiJ}a:quia
diui num
"^f
"" "*'
pr^mium principale,non eji
minorss bonitatis
qudm meritum, fcd
maioris. Bona autem
temporaliafunt
minora
bona,qudm opera
vir
tutum.-propter quod
non
funt
eorum
principalepr^mium.
1 2
Congregamini.
Wzc
confequinter agitur defalute
Gentium:
Et
exponuntpartem ijiam aliqui
doBores nofiri
de Centilibus con^
uerfis
ad
Iudaifmum,quando
viderunt liberationem
eorumper Cy-
rum:(^ftc
cum eis venerttnt in
lerufalcm.Sedhoc
non videtur bene
diBumiquia
illi
fucrunt pauci,vt patet
in iibro
i.Efdr^
.
Conuerfio
autcm
ifiorum de
quib.
ijl hicfermo ,fe
cxtendit ad omnem natio-
7 Sa^mcxtCtm.tx
hocvidetur,Q,iJiud
fitrefcrendumadfa''
nem &
linguam,vtpatebit profequendolitera.Et
ideo
inteltigenda
lutemfaBjm
per Chriflum ,
quia
tlla
quf fa^rfnit tempore Cyri,
tionfuittatis:quia poftca popntus ifraetfuU
m:dtum
affii^us
tcm-
poreUmiochi illufiris,^ pofi captiuatus per l{omanos.Etfi
dica-
tur
quod
hic in Hebrxo habetw.Salute
holamim,i.fatute
ftcutorum:qux
non
importat xttrnitatem,fedtempus longum:
Ijoc
remoueturiper
illud
quod
fubditur.
8 Non COnfundcmini./n Hebr^o
habetur.Vfq\in f^ecula
&
yltra, Et tatis tocutto
vbtquc infacrafcriptura irnportat
ternita
temaparle
Hnisfuundum
do^iorts
Hebrprum.Etrp
Deus
fitpO'
tens ad dandam tatem fatutem,ofienditur
ciim
fubditur.
9 Quia
\\xc dicitdominus crcans
c^los.
de nilnlo virtute
fuainfinita.&
patet
titera
vfq;
tbi.
xo
Non in abfcondito locutus
(um.ddndofilijs ifraet tegt;
fed
ejl
de
conuerfionie
Gentitium ad
fidem Chrifii pcr predicatinncm
,4pofiolorum,& fecundum
hoc dicitur.
Congregamini
& ve-
nitc.i.venite
perfidem.Con?jegaminipcr
charttatem.
^3 Qin
faluati eftis ex Gcntibus.f
quia
non omnes credidc-
runt ad
predicationern Apollolorum,fed
multi in idototatria rema
firuntMeo fubditur.
X4 t^cCcicmnt.inteltigereveritatem
fidei.
i^ Qui
lcuant.
'1 Hebreo halietur.
Qui
leuant
lignum fcutptur^
fu^.Et credo,qudd aliquis fcriptorum pofuitff, pro,l, tamenefi
ea-
demfententia,quia per tignum velfignum intelligttur
idolum
fcul'
ptum qubiafuis
cultoribus tcuatm in
altum,
vt reuercntius adc-
retur.
i6
Annunciate,
& venite. adinuicem
confercndo.
# Quis
(JM
K
Ji L l T E
R^.
\
2
Tcadorahunt
teq; deprecabuntur
.
adorationeduliaj tanffi.
4 Tantiim in te Dcus
rfi
.
fupplc pcr
vcrum cultum
latriaj,
dcquodiciturvcra c6fcfiionc.7" Deus
abfconditus. fub
afTumpta
humaniiate.
5
(-cniufijunt, ^c. Hic cx
prxdidlisponit
inueftio
p
re-
bel!csChrifto:& confolatiocrcdentiuin
ip(um,cum
df
CotifufijuHC cr trubucru t omncs
fimuL abieruiu, i^-c. fubditur.
i-abricatores errorurn.ii\i funt
lud^i
dimittcntes madata
Dci^p^traditioncsScnbarumA Pharifieorum.Mat.ij.
6
ipaeljatuatin.i.popniiii
Chriftjanusin Chrifto diio.
7\{o
tn vanum creauit eam.fviucntium tcrram.fed vt ha
bitcturafandispofthanc
vitam.
I o
A(o
m
abfcondiio iocutusfum
. lo. 1 8 .d.
Ego patam
locutus
fum
mundo.
II
T^ondixi
femini
lacob
frufira,qufite
me. Hocdicitur
pro-
pter Apoftolos
& alios credentcs de ludailmo
,quorum
fidcsnon cftfruftrata.
1 2
Congrcgamini,&
vtnitc. Hoc dicitur
proptcr
crcdentcs
cx Gentibus
,
ex
qmbus
cum iudxis faita ell vna cc-
clefia.
Tiefciernnt qui
leuant
fignum.i.
idololatria: ncfciunt Chri-
Tom.4.
N
i
38y
GIoforcI.&NicoIaideLyra ^U
a Tr^dixi
il-
W.Gentesef-
^
fe faluandas,
fcd idolu ni-
hil
eflciquanj
dolocutussu
Abraha: ,
vcl
quado lcgcm
tintuftm
Jcdi.
Oratione
de
b
Egrediethr.
qiiinque
h* in mundum
refibus.
vifiblliter in
t
turabunt
nninia
genua
Aom.f^b.
i'
nus.
Quicft,
non rcucrtc-
tur>Ne Sabcl-
lianusdicat.Ip
fc eft
patcr,
g
filius.Egrefsu
B verbum non
rcucrtcc,quia
TlBvnum
diy.i.Nonerunt
bfNiC Boqui Abrhdii.lBfemiiietuobeBedinturomneGente),ac
liaCmili.Et
qui
tibi di|
>'.<
iij '.Teni,8(c.
Oic proBheiarum
fimul
.Quisaudimmfecithoc
ab initio?Ex
tucprsdixi
illud .Nun-
i
lElgo. fQuia. if
In
pitreenimfiliui,
& in
filiopiter.
^
quidnon cgo
dominus,
fi^non
cft vltra
Dcus
abfqucmc?
Dcus
1
Non vi.iu Genus.fcd
totius niwidi.cui dicitur. Cooucnimini ad,etc
b
lEitO. 1 Ab
'Ool"^^
^^^ _^
gehenni,
iuftus 8^faluas
no eft
prrctcr
mc. Conucrtimini
ad
mcj&cfalui
critis
^
a .|.oftuUame,t Habo fb, G.n hrcd tu.m b INon.dola.
c
IQuianon
ert marnr.
ommcs fines tcrra: :
quia Ego
Dcus,&
non
eft alius . In
memetiplo
4
aflmmobilitei
(Utui,vt hrmi.iimurafoutiumh
.>;-'eti$.
b Tnefaiute
Gentium,
iuraui: esrcdicturdcoremeotiuftitiasvcrbum
,
&nonreucrtetur.
J
b
alNonidolisfuutante.
b f Corpor.s.&
mM.tis. TGeocra
hominum
cTF.rK.,tcin^h.
obed.cns
^
tanquam
iuri.ierit;dtbet
enim Irtmo Chnit.anoium eflc.ea rlt : non, non,
Augufu-
d
quiamihitcuruabituromncgcnu,&iurabitomnislingua.tErgo
6
-" - ^
alCI,r.lliam. INon
lut*oium. b
TL<is.'"">
fiSutx.
c
fln
.ud.c.o
per
vn.uc.iura
7
orbr.n. d^Chiiftum.
*"
indominodiccnt^Mearfunciufticis&timp^-^rium.
Adeumtve-
g
aTGentevndiqurfide,iScopf,e
fTunc.
Iniud.cio. b tQucmftuau
,. habu.ftis tuncin h.s , in
qu^us
nunc
aii^entcsvnaiqu
nae,
op^je.^j^^^ c^,itente$fupct
eiio^eruoqui
Euangcl.otepusnabant.
d lOblt.nari,
^
nicnt,&
confundentur omncs
qui repugnant
ei. In domino luitih-
a 1 PerbAptifmum ^Perpocnitent.am.
b ^rV.deant opc.a
veitta bona &
glor.pat.vej
q.ii
in c^el eft Et al.bij
LauJabuntur omnrs reft, c"'^
fApoftoli.f
& e.rum filij quo.um prxd.cat.o
m toto
otbe.
vb.rcs truftus tul.t,
cibitur,&riaudabitur
omne fcmen Ifrael.
pater pater . .
c(l &fiUusfiliuse(l.
e
indomino dicem. Onincs Gentesctiam
c 'lufimx
wr^'.filius,doncc obcdientiam
implcucrit,
in
Synagogis,fed
in
ccdcfijs
confitcntcs.
vcl fcriiio
prsdicationis
non
complctus
fuerit.
lufti-
tix
10
tia:
vcrbum,
filius
qui
(a-
pictia patris
,
vcl fcntcntia
iuftificandaru
Gcntium vel
rcrum.
d Curuahit .
omnegenu.
In
vomine domini
'
/f/w omnegenu
fliBetur
ael.
ter, ($ infern.
Mos ccclefia
fticusertChri
ftianos Chri
fto
genuaflc- tfo,
ftere
,
quod
vcmct
ludsi
fupctk
biam mcntisE
dcmon(\ratcs
omnino non
faciunt.
Barbara;
,noA
^CAP.
1ve
NICOLAVS DE LYRA.
^
I
Quis zndimtaj.eueniumfuiun
contingemii Longh anteqaa
veniret,
2 Ex tuc
prxdixi.
i.inuenietis
pcr
dicia
prophetarum,qub
d
ego
folustaUapr^dixl,qftijumfoljs
Deus
fdnins
: &ideo
confequcn-
ter inducuntur omnes
generaliter
adcultum
vmusveriDei,
ctm
diiitur.
3 Conucrtimini ijjabhantes in omnibus
finibus terrg,
4
In
mcmctiplb.
Hoc diciturad
ojiendendum
certitudinem iU
lius
quod denuiiciutur.ynde adhuc
[ubditur,
C 5
Non reucrtciur.
incajfum,fed imptebitur.
Et
quidfit
illud
f^bdit
14
r.
6
Quia mihi
CwtMzhiim.peradorationem latri,cHius
(ignti
exterius
eji
genuumfi;x.o,vt
di&um
fuit pienius Eflher. ^,a,Et
iu
rabit omnis
lingua.ljia nuncfunt adimpleta, quiaper
orbem
ctffa-
uit
t-it
idololatria,&
ab omnibus colitur vnus
Deus^Ucet
vario mod i
Clmfiianis.lud^is, Saracenis, &alijs,Mio
modo
potefi inttUigi
defolis Clmfiianis^quia
de omnibus Centibus &
linguis
aliqui
cre-
duntin
Chrifium,ipfumvenerantestanquam
verum Deum,&ad
huc
plures
credent circa finem
mundi,Ex diBisconcluditur,
7 Ergo
in domino
dicent./.porrr
dicere.
8 Mce funt
iuftitig
.
quia prmcipes
mundi
pro-magna parte
fubmiferunt
colla
iugoChrijii,&
ol^ediunt eius vicario
fummo pon
tifict.
Et adhuc
plures
venient ad
fidem
in
poJierum,vt
diium tfit
ideo
f^blitur.
9
Adcumvenknt.de
fuisprifiiniserroribus.
^
E
10
Omnesqui repugnantei.per
infidelitatem feumalS.
vita,-,
1 1 In domino iuftificabitur
. Semen
Ifrael
dicitur hic omnis
fidelis,qui
tmitatur
fidem
ipftus Ifraelis,qui
de aduentu
Chrijtip.o
phetauit Gen^a^g.prout
dihum
(fl capituloprxcedent'!.
ii CAP.
f
M
l{ ^
L 1 T E
t{,
ftum.Licet.n.idololatriapro maioripartecclTauerit
pcr
praedicationcm
Euangelij
tnadhuc
dicunturcffcaliqui
habitantcsin
partcaquilonari,quinominantur
Lintca-
n;,
ri),&
adorant
pro
Dco dici
primum
viuens
quod
occur
rcriteisin
manerquorumdij
non
poftuntannuciarefu-
tura,ficutannunciatDeusvcrus.
Ideo fubditur in
pcrfo-
na
c[\is.Conuertminiadme,&falui
eritis.
tJHOK^-
A D D I T I O. L
Incap.^^.vbidiciturinpoflilla
Afllmilaui tc.
ybi translatio
nofira
/^6.
Afiimilaui te. in Hebr.habetur,
Cognominaui
tC &
ejifenfis.quia nonfolum
Deus nomen
Cy-
ri reuiUuit
longe
ante
tempus fuum , fed
etiam
cognomen,
vocans
eumpaliortm,vt fu.^l.d.qui
duo
CyrOjPaftor mcus,
&c.
A D D I T I O II.
In eo.cvhl dicitur in
pofiil.
Et hoc
efl,quod
dicitur.Kornte
cq.
Hoc
quod
diiitur.
Roratc CZ. valde extorte
exponitur
de natt-
uitate
iyri,inqua
nibit
nouieuenitpr<eter
illud
quod
in aeteris 1)0
winum
natiuiiatibuscontingit, Illud.n.quodnarratur
dccanicula
eum nutrient
feu
lu3ante,quodvidetur
ineo
fingulariter contigiffe
nonpcriinet
adtius
natiuitatem
, fcdadeius
educationem,
&ideo
qubd
hic dicitur.
Koiztc caeli
dcfuper,(5cc.
de nullo
planepotefl
mtelligi
adliteram,nifi
de
Chrijii
conceptionr, quem
rorante
Spiri-
tufando
Bcata
yirgo germinauit.
T^ec
etiam
quodfequitur.
Et iu-
ftuia oriatur fimul.
potefi
dici de ortu
Cyri,inquo
nuUa
efi iujii
tia orta, f^nde Imc autoritas nullo modo
efl
applicabilis nift
ad or~
Imnuir

"""
^^*"'^''' ^'^^ "'' "'""f
'/"^' 'f/''
in diuinis
officijsfolu
ad
contra
myiu
''''''""
'/'f''lrpropofitum,q,proprih
continuatur ad
immcdiat^fe-
xmin Chrifti 1'*"*tia..Adquodfiiendum,cpcontra myfierium Chrifli
duplex
im
q.ir &quo-
pi^Z^t^iio
furrtxit.Vrima,f.per
corporatemperfecutionem, inccepit
tuj.lM.
ab
Hcrode votente
Chrifium occidere
,
neperderet regnum
ludxa,
Seiutda
efi
perftcutiofpir'itualis,qux inccepit
a
Vl>arifxis
doarina
Chrtfii
tmpugnantibusj.vegando
eius
diuinitatem,ftmiliter
&mx
tris
virgimtatcm. Vnde
ptophtta
in hoc loco alludens
ifiis duabus
tnipugnationib. Circa
prima
dicit. Vx
qui
coniradicit fadori
luo
,
quod proprie exponitur
de Hmde
,
quiaudim
natiuitatcm
CbnfU
Chrifii
miraculose
magis oflenfam,
& orefuo corifitcKS fe
adoratu-
rum
Chrifium ,
temerarie nixus
tfi
contradicere diuin<e ordinatiori
per occi[ionem puerorum,&
iMcfuit prima perfecutio
Chrifii
ccr-
poratis
. De
perfccutione
autem
fpirituali
dr. "Vx
qui
dicit
pa

^^
tri,
quidgcneras?& mulieriquidparturis
?
quoddenutat
impugnationem
ludxorum
feu
hxrtticorum contra
dupticcm
nati-
uitatem
Chnfiijciticet
aternam &
temporaiem
. In hoc enim
q:iod
di.Vx
quid
dicit
patri
quid 'rencTAshtiteiiigitur
ille
quipatri
omnipotenti
dicit ,
Quid gcncrm.J.xqualcm
tibifitium
^
&efi
error
ntgantium generationem
aternam in diuinis . In hocautcta
quodfeqititur
. Et mulicri
quid parruris
^
intelligitur
ille
qui
ncgat
natiuitatem
Chrifii temporaler fmffc fmejemine
v'iril:. ra
lis enim
dic'itmulieri,f.Martx,quidparturis<f.fihominem
non co-
gnoui(ii,q,d.J}oc
nullo
modopoffet efie.Etpatet,q, cxpofitio
horum
verfuum
pr^diHa
magis propria
efi
literatis ,
quam
allia
qux
de
.Afiyage
&
fomno
eius
loquitur,
KEVLIC.A, In
cap.
4 5
.
Burg. ftngularittr
mouctur contra
Toliil.ipfum capitulum exponcntem
multum di^'inii(:,
dicens
^
in
eo
quxdam
dicuutur tantum de
Cyro
,
in
quibus
non
gnit figuram
Chrifiitficut
cum dicitur .
T^on cognouifii
me ,
5,
fine abfurditate
Chrifio
nonpotcfi appticari.Queda
autem dicuntur
de Chrifio tan-
tum
, qufdam
de
vtroque, principaliter
tamen de Chrilio
tanquam
fer Cyrtm figurato, &ftc exponit
itlum
paffum.^KoiZtC
cxii dc
fupcr,&c.i>/ nihilabfurditatis efiinvtratf, expofitione.Bnrgen,
autem
dicif.Jed
nihil
prcbat,qHod dlCyro exponi nonpofji
t . Uuod
auteminqiiit,eccleCta
vtitur illo
paf]u
in diuino
officio.
Si illa ratio
t>aleret:Vfalmus Dominc
probafti,
inofficiodiuino afjumi
non
deberet,quide DauidabomnibusexpotiiturtanquamHgura,
C^fiC
j
de
qumpluribus alijs
locis
TJtdmorum
&Sacne
Scrtptur^.
!
35>i
Ifaix
Cap.XLVI. 39^
f
A'ias
opcra.
ciere
a ^^Colentium vcl idoloium
h
f
corum in
captiuitatem
ibi. Audite me domus
Iacobj&
a
f Fectsicliquiarutn-
h
g
CAP. XLVI.

igJ
OnfraBiii efl
a
KK
carione Ge
''"'"*
tium fubijcitur
de-
ftrudJio idolorum.
a
b
7<!/'oNaboeft
t>
,
aurUjNaboeftido-
c
Jum.Sedhicmagis
inrcrpretatio
nomi
"
nisoperatur.
Dici-
tur.n.prophetiavel
diuinatio; Etnota
cumdixit.Co/idflw
ffl
Bel & ^diech.Qb
tritus eft Nabo. de
^
fpecieadgenustra-
fiuit
fignificans
qS
poft
afcefionem do
jnini
per prcdica-
tioncm
Apoftolo-
rum
,
idola deftru-
g
(fla funt: &
prophe-
tiada:monum,&di
uinatio
magorQ
ad
nihilii deuenerunt.
C Cortritus
eji Djj^o.
4
Procopius.
Al-
luditlfaiasadhifto
riam
quscaptaar-
'
ca&adidolum in-
troduaa cccidiflc
ipfum&
cotritum
fuiflTedoceat.
* Idem.Placetno-
nullis Deum
qux .
fuafunt, manercse
per,
indicare :
qux
autem idolorfi fal-
fa omnia exiftere >
rj&
in nihilum abirc . Eft enim idem
perpetuo
Dcus
reiufque nunquam,
vd fcntentia , vel natura immu-
tatur.
d
BeflijSt&
iumenm.Benias n. & iumenta adorabant,&
regio
C A P. XLVI.
TSaturnus primum
idolum
Babyloniorum.
inde ad alias Gentes translatum.in tanta ve
nciationc habitum eli, vi eti<im tilios fuos ci
immol^frnt.
b^Piophetia
vel dininaii-^.
t Onfraaus elt Bel
,
contritus eft Na-
al^Dcorum b
fAdoianda.nonhominibus.
Homo enim cum in
honoieeirct,non intelle-
xit.&c.
Et.ilibi.Simile$iIlisfiitqni
fjciiii -a.
bo: t fada fiint
(imulacra eorijm be-
ij
rcgioeorQ
plerifqi
D
oppidis
ex
beflijs
& luuenaiu
iumentis
qusado-
^**"-
Q"-''
rabant nomina im ^'^"'^"^Ae.
pofuir.vt.f.Leona- lacra wlUt.
1 ta a Leone
, & alia
2 huiufmodi.
C tt ariima eorum .
3
Non
cp
fimulacra
pTPondnsmeiaiii. habcant
auima,
fcd
ftijs
& iumentis .
Oncra
veftragraui
4 metaphorice,&
ani
iTOneiofa,fimulacia
funtfcihcettantum.
J
ma &
membra,ea-
bfPortantiumfacerdofm.
c Defecerunt lcilicet inaduentu Chiilli. d
TOmnino.
tUm TCrUm diCUn^
pondcre vfcjj
ad lallitudincm
t contabucrunt ct contrita
(,
quz
& fenfu & mc'
aiideo. Tse.
bris carcnt, vti /WoM t ^MerHnt
IantIimul.Nonpotuerunttlaluareportantem,6canima
+ &rita m
munib.lin'-'!^'^'"^^^
^
'- '"
7
s^^.Vdeftfenfus^'""-^'"*-
8
gjcrroridololatriae
P grauiffimum
onus
lo Getibus
fuerit,
qu5
cultores fuos de-
preflitadterram,&
faluareanimasnon
fiotuit,
quasdiabo-

o &
damonibus
fubiugauit.
f Donius Jacob .1^5
dicit lacob ferui
meieledimeicum
adicftione honoris
fed
fimpliciter:&
al
^
extrjlitlf.
loquitur tanquam
carnales &
rcceden
TDxmonum.
b
ffio precio
mcialli
ptimo captioaniur.
cfludaic
Beniamii.
^Ptopinquitats catnisacfanguinis.
bTD<cB ttibuuia.quz
lam abdai.'>sin
Allyrios.
cTEtiam peccantes. dTMifeiicordi.
omnc refiduu domus ifrael .
Qui
portamini
a meo
vtero,
TNon qucd
ineffabilis maieilas inembra habeat.lea
p.:i
mcmbra noflxa, atieAus eius difcimus.
afEgredientcsde Agypco.
b TClementia quali
a matrice. cTVeftram.
d
TCreator omnium fui
p^iicie
creaturat.
TS"""' 9"'
'^'^'
Moyfi: Ego
lum
qui
fum.
qui geftamini
a mca vulua .
Vfq;
ad feneflim
cgo ip{e,&
a TVeftros.finemfcilicet mundi b iVos.
TFioiegam
vos.
TDonec
t' plcditudo
Gentium
inttauetitjfietuncvosquoqueinttetis:
cfVos.
dTExpeftabo.
vfque
ad cand<;
cgo portabo
.
Ego feci,8^cgo
feram :
cgo
si
tonuc'.''
fueritis. b i
Quia
hzc omnia lcci vobis.
tl
portabo,&
faluabo. tCui aflimilaftis
mc,&
ada:quaftis,&<;^i2
a TA<' Idolafacienda.
bTQuaniuiscaium , quamuis
ahfcondiium.
coparaftis,mc.8<ffcciftis
fimilem ?
Qui
t
confertis auru dc 1
3
a
TVtfciJtis quanium quifque
obtuleiit. b fPiecio.
facculo,5(;^rgetuminftatcraponderatis,conduccntcsau
14
tesamandatis fuis.
Qui
geftamini
tan-
15 quam
fcEtus concc
ptus pcr
defertum
vfqj
ad terram
pro-
miffionis.Diu.npa
,
tienter eos
cxpe^tauit
: &in tcrra
prcmiffionis ,
&
poft
Eaffionem
per ^i.annos.
Ci
///(/.
In cos
pra:cipue inuchitur.qui tpe
Achaz,&
Ezcidola coluerunt in
anguIisplatearuinhortis,inlu B
cis
fuper
domos.
^
Memcn-
a fCuius eii facetcnoo fieii. l>TF'AoDeo. cTOmnes.
d
TDcum talem,
e
nQuia pet
fe moueri non poteft.
rifice vtfaciat
Deum,etproadunt&adorant,Portat
illum
aTSiceidotes.
b
Tfcfitus.
in
humcrisgeftates,
&
ponetes
in loco fuo. &
ftabit,
ac dc
ICOLAVSDE LYRA.
Onfraftus cft.To/Z
liberatoris
prtjignationem],
hie
tonftquinter propheta
dewmciat
hofiiumJ.Babylonio
rum
dcjlrudionem
. Et diuiditur tn duas
partes,quta
primo
denuciatur deflruBio idololatri^,
&populiJc-
iudo
ceffatio regni.c.jeq.Trima
in
trts,quia primo
di
BadenruBio
denunciatur,fecudd populus
ad cultum tatri^e reuoca
tur,ihi.A{iditC mctcrtid Uberatio
eipromittituryibi.
Recorda
Xnini.Circa
primum prxmittitur
idolorum
deJlruBio,cum
dicttur,
1
Confradus cft Bcl.alias
conflatus,quod cratprincipaU
iiO'
lum
Eahyliworum,
'7
iiquitur
de
futuroper
modum
pr^teriti.
a
Contrkus
c({N3bO'./tliudidolumminusprincipale.Dicunt
tamen
aliqm,quod ^abo
non
efi
nomtnpropriumfed appellatiuu:
&
ftgnat
prophetiaftue
diuinationc,&
fic eflfenfus.Cofra&o
idolo
mmine
Eel,cotrita efl
prophetia
feu diuinatio,
quam facerdotesBeli
fin^ebant. I^cl
quia
djimones in idolis
aliquando
dahant
refponfa,
i
Fafta funt fimulacra corum
beftijs
& iumentis.
i.fimi'
lii
eis,quiacarentia
intetleBu.
Confequeter
denunciatur
deflruBio
idololatrantium.Circa
qmdfcienditm,tp
Sacerdotes
idolorumqux-
rtrttes
fugert
de
Babylone,quando captafuitper Cyrum,fecumpor-
tahmtidola:&ficpropterpondus
a veloci
curfufuerunt impediti:
&ftc
cum idolis
capti
(S deHrucii,& hoc eli
quod
dicitur.
MOli^i-lTEt^.
1 ConfraHus efl
Bel^ui
dcuorator
interpretaturiidco per
ipfum
gulofus
& ebriofus
fignatur,&
fic in
corpore
&
animafragitur:quia
ficut
diciturEccl.ji.d.
Sanitas eH ani
l"*
&
corpori fobnus potus.
Et
pcr oppofitum
exccffus in ci
Dis&potibuseftinfirmitascorporis&animae.
2
Contritus efi
T^abo.qm intcrpretatur fuperueniens.pp
quod
fignat
fuperbum
, qui fupergredi
vult oem
alium,
& fic
cotcritutm mente;
quia
non
pot
ad
hocattingcrc.
5
f-^iitfuntftm'4lac>-aeorum.Syma\3iCti Gaftrimargi
funt
imaginationesde cibis &
potib.&
fimulacra
fupcrbi.sut
imaginationesde
excellentijs
indcbitis,
& honoribus,
qua:
confringuntur,nam
a
Dcograuiter puniuntur.
4
OneuytflragrmpotUtre/Jc.
hoc
dcpcccatorib.in
quo-
4
Oncraveftragrauijrfo/a.
5
Graui
pondere vfqj
a.d,Scc.yosacurfu
impedientia.
6 Contabuerunt & contrita funt fimul./. vna
vobifcum.
7
Anima
eorum.f.facerdotum
&idololatrarum.
8 In
captiuitatcm
ibit. Quia
aliqui eorumfuerunt
capti viui,
&in
captiuitatem
dedudi,
9 AuditcmedomusIacob.H/c
confequenter
reuocat
populH
ludiC ad verum
cultum,quia multifuerunt
idololatr ante
captiui-
tatem
Babylonicam,vtpatet ^.I\eg,in pluribus
locis.Et ex
hocpro
babile videtur
, quodmulti
eorum
quifucrunt
du&i in
Babylonem,
fcquebantur Rabyloniorumidololatriam
. Et ad reuocandum eum
primb
oflenditur affccl^ts
Deiad
ipfum,cum
dicitur
inperfona
Dei:
Audite mcdomus
hcob.Sequitur.
10
Qui portamini,&C.i.?
afficior
ad
vos,ficut materadfiliot
1 1
Vfq;
ad fenedam.i.i/?<Jj
affeBionem ego
continuabo, Con
fequenter
rewcat
populumab
idolulatria,dicens.
1 2 Cui affimilaftis me.
fabricando
vobis idola:ideo
fubditiir.
I
j Qaiconfertls.^.rf.^'^wii diligitis
aurum
ftcut auari,'amc
ita
fuiftis
ad idololatriam
proni,qu6d
ibi
pofuiHis
aurum
vefirum,
1
4
Conducentes aurificem. Et
conlequenter
ofiendit idoLoru
impotentiam,dicens.
i
j
Portant illum in
humcris./^ro/^ff
r
quod
in fine
coc'uditur,
4 Reditc.
rum
pcrfona dr.Sap.J.b. Lafiatifnmus
in via
iniquitatiSy
&c.
Vj>n potuerurit faluareporiantem
.(. in vita
prxfcnti
,
quia
magis
accelerant mortcm.
9
./tudiie mr domus
/acot.i.fupplantatores
vicioru &coti
templatores
diuinorum,
qui per
lacob & Ifrael
fignanc.
1 2 Cui
afJimdaHis
wr.Hic
incrcpantur
homines
mali,qui
non folum
xquant
hoiem mortalem
Deo,
fed 5t
prxpo
nunt
magis
timenres offenfam mali
principis
vcl
praela-
ti,quam
offcnfam Dei:
propter quod
cis dicitur in
perfo
na Dci.Cw/
affi nilaftis.c[.d.
in hocfeciftis
peffime.
I
} Quiconfcrttt.\([i
funt mediatores
fimonije.vtper
mu-
nera heant fibi fauorabile
prxlatu,qui
non fit nifi idolu
ficut dicitur Z.ach. 1 1 .d. O
paStor
&iunlum
retinqueris grege.
I
j Vjrtant
illm , cxcufando fuos dcfcvl us ne
dcponaac*
Tom.-f.
N
-t
3P3
GIoforcl.&NicoIaiJeLyra 394
a 1T?T fe. fPcdes habcm, fc non ambulabunr b
fCuItor.
^
n
t
t roborate
t loan.
FilieliitKjuitynouiffimahora
tfi,
i.I
c Confilium.
rcdimcndi mundum
pcr fninm,quafi,con
D
filium raeum ftatumm nunc dico
,
vtcum videritiscfFc
diim, fciatisnuilumcflcDcum
nifiquifuturacogno-
uit,&
ficri
pra:ccpit.
f Vocans ab
arirte,
Aucm fecund5 He-
brxos
Cyrum regc
Pcrfarum,velDariri
rcgcm Medoru,qui
citiffime ab orientc
aduolauerunt,&co
traBabylonios
volii
...-^^ ^

^
_ 5
tatem domini im-
cordamini
prioris fcculi,quonia ego
lum
Deus,8c
non elt
4 pleucrunt
. Nos ve-
_ . , . . _.. ., .U..U -.^:.^/1. .-r._.:
rius referimus hsc
loco fuonon mducbitur . Scd&cum clamauerimadeu,
a
tA>"<--shabent,8c nonaudicnt. lOidololsirx.
nonaudietjdctribulationcnonialuabit
eos. Mementotc I
a l^fiidiiium.
b
^lnfidt ChiUlipsniitnces.
^Nefubitus
idololatria: vostuibo{ubuettat.
c^Naturalis legis
&
fctiptz.
^
a Mmtntote ifiud .
Quia
vos
gcnui
. & v
fq;
ad fencftam
A
portaui.
deferitc idola
quas
fcciftis,&
ad vnius Dcicul-
tumrcuertimini.
b
.//rfcor.intellcftum.quiquafi
beftijc vixiftis.fimula-
cra vcncrantcs, vt furiou in
ligna
&
lapides impingctcs.
Inthl-rs.
4
Auguflinus.
Rcditepreuaricato
rcsadcor,quoitis*
quocurrictis?rcdi-
tcd
vi)svcftris,&re
ditc ad mc
ga cgo
fum via &
veruas,
b
iftud,&
tconfundaminirrcditeprxuaricatoresadcor.Rc
^
qUOCUrritis?n6fo-
aTQ.ubonafeceiimvobis,txQuotduxivodetetra A.gypti.
b
1
Ab init omundi. ^Nonalius.
^
lumaDeOfcdaVO u. ^ .. ctyrrus.quianiadedi^d5Etn^dMm.^nufaaj.
j
bis
fugitis.reditc
ad
cor fcrutamini
fpi
ritumvcftrum,rc- c
colitc annos actcr-
nos,inucnitcmifc- d
ricordiam Deicir- e
ca
vos,
attcditc
opc
f
ra
mifcricordi?
ci'.
*
Procopius.Prx
B
di(^a
Babylonis
vl-
tionc llraelitas rc-
creat
Deus, qui
no
odio fcd falutts a-
morc
prouocatus
:
adlfraelirarum
pe
i
, .j, ,
i
-i-
^
n.-

h,i-

n
nas acccflit non ali
g
lud. Audite meduro
corde,qui ioge
eitis a lulticia.
rropc
afFaciam, b fMittam filiomfcilicctin uiundum. cfAie. dfFilius,quia
faluum ticlet
bfMunai:vel
Abtaham cuidielumen: .infcmi-
ne tuo benedicentur orrnrs Gertes.
h
a
^Q^^afcilicct.
vltra
Deus,nec
cfl fimilis
mei,annuncians
ab exordio no
a fFilij
aduentum: Elcftionem apoftolorum:
Vocationem Gentium
uiirunu,&
ab initio
qux
nondumfada
funt,dices:Confi
dfln filio.
d^
tiufiuiiit
a!Miplcii)m
b 'dut. c 1 Hominisfaluatio
lium mcum
llabir,ctomnisvoIuntasmcafiet.Vocans
ab 7
a Tludza enim
(in qua
natus ell ab orionte eft. b cChtiftum. Vnde lob: Semitam
ignoia-
uii auis. cfldeH. dfMuado
quilongeacatlo.
c
f Filium in
quo
inihi
complacui:
Vocaui aH ciluminafcaifione. o
oricntcf auem,
etdc
terralonginqua
virum
f
voluntatis
a
fFct piopheias
deaduentu
filij.dereacinptionemundi.
b fln filio.
r
iConfilium. dfSecuBdumhumanitaiem. efSerundum
volnntatem meam.
mearjEt
locuius fiim &adducam illud
crcaui,&fracia
m il
^
a '"lonius Iacob,8c refiduum domus Ilrael' b
fChriOo.quiomnesiuIlificat.
bi"
tcr
quamadampu
tandum vcl vrcn-
dum mcdici.
C .Annmcians . Pcr
prophetas,
vtcum
cAte
populum
fiium n
peccatis
corum.
-^ '
t\

lO
II
12
fccuufticiam
meam,&
non
cldngabitur,
6^falus mea no
s
f
In ludxa in
qua
natuii cft. b fFilium.vnde ; Videiunt oculi meifa.tuum. fIdem
^ 3
ad Chriftum
,
qui
quafi
cto volatu
luafide
perApofto
lostantum mundu
impleuit,
vnd.e Ba-
\zzm, OmturjtiUiex
lacob. Et zWhlOriens
^"'
nomen eius .
Etquem mJ
magi
ab orientc ve-
g
nietesadoraucrunt.
g
Duro corde .
Qui
Ad.
lemper
rcfiftitis ve- tcon
ritati ;
primo pro-
phctis,tandcm
& fi-
J*-*
lO.
1 Dabo in Sion.l.xx.
14
falutare ,
& Ifraeli
mo'rabitur.baboin
Sionfaiute^m&tinlfraelgloiiamca. J^
glonammeam,fi.
16
lium,fcilicet qui
di
xjj,
prcdicla impleuero pcr
diuinationem.i.
prop^etam pr^-
cit . Non
qujero gloriam
meam . Et
pater
in me manens
^ diccnterafutaraprobcmdiuinitatcmmcam. ipfefa.opera
In
Sion.quiain Iud3Eanatus,paflus. Vcl,
rCor.
lo.Jc. j
^{omlfmum
.
\os fumus
in
quosjinesj^culorunt
dcuenerunt,
per
Sion
fignificat
ecclcfiam in
fpcculatione pofitam.
j
f>
t alibi.^f vhi venu olenitudo
tempms mifit
Deus
filtum fuum, p
'
Cal.4.a.
NICOLAVSDELYRA.
*
I
B.cditepixiizncitorcs.i.idolorum fabricatoi'es,&
cultores.
2 Ad
Cor.co^itando,Q,
in idolis nihil numinis
fit feu
virtutis.
3
Rccordamini
prioris.Hic
denuciatur libcratio
populi-.primh
tami
ofieditur
Dei
potttia
ad hoc
a^end^cTi dicitur, Recordami-
ni
prioris
fcculi. i.creatoris
mudi,q
ame creatus
efl,
io
fubditur.
4 Quoniam ego
fum Deus
Coliis.creator,& ideo
pojfum pO'
fulum
meum
liberare,&liberationem
pr^dicerejdeofubditur,
j
Annuciansab
exordionouifttmum.J.(jBre<jaij?f>-<i
nunciaui
principium rei&terminii/icutpaiet
Gc.i
5. rbiftmul
denunciat ^brah
defcenfum
lacob
& filiorum eius in
^egyptTtf
&
affliaionem
eorum ibidem &liberationem.Et eode modo
ifai^,
reuelauit
futuvam
captiuitaiem
populiper T^ahucbodonofor,
&U
herationem
per Cyrum.Et 3, iftHdfit certum,oflenditur
confequen-
ter cum dicitur.
6 Confilium meum Rzhit.de
liberationepopuU per Cyrum.
7 Vocansaboriente auem.
idefl, Cyrumadmodum
auit
velociter vtntttrum.
8 Virum voluntatis.i.mcrorm mea voluntatis.
9
Crcdiai.i creandum
difpoft^i,
ip Et faciam illud. voluntas mea non
potcfi impediri.
Et ad hu~
ius
con{ideyationem
excitat ludicorum attentionem di.
1 1 Audite me duro
COrde.r.^Mi
habetis durum cor .
Tropter
iyorfrfuj>rfomiwxo.32.c.Ccrno,qucdpopulusifleduraj
ccruicis fit-
1 2
Prope
feci .
i.fiendam difpcfui.
15
lu fticiamiJM
B.ibylonioru
difirtSione,& vefira
liberatione,
14
DaboinSionfaluteni.
re<edificandoibitemplumad
nomi
ismei
cultimy^-cr (juem
cultores
confiquuntur fuhtem.
15
Et in
Ifracl./c
efl in Hibr. &in libris
correBis,i.
in
populo
imitantefidemeius.
16
Gloriam nieam. Quodfuit impletum imperfeRc
in liberatio
nefalaper Cyrum
, cjt
perfe^h
inliberationcfaHa per Chriftttm^
dequa efl
principahs
inieutio huius cavituti,
vtdiHtmtfl.
CM
\U
L I T E
n^.
Sed &cum clamauerim.
pro aliqua
tribulatione ecdefi^.
2ion tfttii/enr.i.remediuadhibere non
potcrit neqj
fciet.
Mtmentote.vcrc
p^nitcndo
de
promotione
talis
prelati.
j
f^cordaminipriorisfeculi
.i.
tcpcris
ecclcfix
primitiuc,
in
qua
non
promouebant nifi
digni
ronc vitae & fcietie
qui pcrlonam
Dci vere
reprxfentabant: ideo
fequitur.
4
Quoniam
ego
fum
Deus &non. annucians
pcr
bonos
pr
latos voluntatcm mcam.
7
Vocansab onthteauc.i. bonum
contempIatiuum,vtab
orientc
contemplationis
deicendat ad ecclie
regimen 55
populi
neccfiitatcm: & fic folebat fieri.vt patet
de beato
Greg.S.Martino,&
multis
alijs.Etga tales,ccci'?
funt vti
Ies,ideo
{\xhdil:Dabo in
Sionfalu
e,&
m
Ifrael glotiam
rneam.
CAP. XLVII.
y^TTX
Efcendefede,
&c.
^
L^ Quiaocscrca-
*
tur^Dci
fumus.Nec a
iuxta
harrcticos, na
tura
Babylonis
da-
C A P. XLVII.
a^Inuehitur
iBBabylonem&Chaldato. tO
Babylon dclfolio fcgni. l
bfVtcaptiua.
clStetilisabonpopcre.
d I^PIcbs-Babylonis.
^rinn (pAp iii
Dlnifio
NICOLAVS DE LYRA:

C A P.
XLVII.
^
TXEfcendc
. Hic
confequenter dcjcribitur deieBio
Babylonioru
1 h^
quantum
ad
ceffationi regni.Et
diuiditur in tres
partes qma
ptimdponitur huiuftnodi ceffatio ,fecundQ
fubditur huiuspana
ro
- ihi:
nabilis:vclobluxu
ri3&ornatiipotcn
tiffim?vrbis,qu?ia
Vfr?,.A.C.A;"''Th""' -r"'"c"'/i'rdX'i' V'''"Tj'"""'
* fenex&vicinaocca
Llccnde lcdem
puliScrc uirgo filiaBabylon,rede
m
j
an
virgunculam
fc
&
puellam
iadat.
iW.IratUS.Cf tcrtid exduditur eius
eualio,ibi:Sl2t.
cum incantX
Circa
primum
dicit Dcfcende.de
dignitate regni.
-^
2 Scde
iny)\x\uctc.tanquam
vitis &abietia,
5 Virgo
nlia
Babylon.'.
ciuitas Babilonis , &dicitur
virgo,
quia
alias
nonfuerat viotatafiue captaabaduerfarijs.
J< Non
MOB^ULITEV,,
f
I
Defccndefedeinpuh,ere.?iMz
Babylon.qu^COnfufiointcr
prctatur
;
idcopcr
filiam
Babylonis perfona
peccatrix,q
eft
dignaconfufione
fignificatur ficut
i.Rcg.ia.b.df.^jr
cr...
mortis
eflviriUeyi.di^rwxs morte.igitur
tali
pcccatrici pcrfo
nae
dicitur.Dc/cende.dcfublimitatc fuperbix.
a sede in
puiuere.
per iugem
meditationera mortis tuaf,
quia puluis
cs
,
&in
puiuerem
reucrteris.
f'
395
Ifaix
Cap.XLVlI.
S96
S* Procopius Regnoperfonam tribuens,filia
Babylo-
A nis &
virginemrmagnitudine
virium,taquamc|;
ipfoeta
tis flore
tumidam & elatam
appellauit
,
quam
e fublimi
dcfcenderc imperat.
Nonnulli nlias
Babylonis
aut etiam
niulieresvoluitintelligi,quasamoediscaptas,inferuitu-
I j '^- ,- 1
a
tVtanciIIa,qiiianoneft
fo. b fDignitasregni.
c
irQuiaa Chaldaris condita.
!
"^"k fixui^ife'
* terrauion eft
folii^m fili^
Chald?orum,quia
ulrra non uo
. , o j '
- a
toelicjtajdeliciisatriiicnf.bicy^i pauloanteirgina.c 5^0c.)rtiiia:hL.ielt enimopuscaptiuorum.
I ISfarfam^ta"
^
cabensmollis&tencra.
ToIIemollm, &^molefannam
" A monfl-riitnr
a
fDomiiiistuismaeJis&
petlis
vifloribus. b flVtmuliet videiris.
*
Denudatturpitudinem mam,di{coopeiithum(;ium,re
a LibidiBi viiloium. b
1
'el vt tranfcas flumina eundo in
captiuitaicra cTTygtiiu,Euti;t'n,Chobar.
iHoftibus.
Uelatcrurajtranfiflumina^.Reuelabif^ignominia
tua,&:
ui
a
^Mifeiiacajitiuitatis.
b flEx te. T Vindicabo
cnimpopulummeum quemopprerifti ,li cnim
j
Moraliter.Grego
jtu nus-Defcen.&i.
Hoc
loco humana
mes,
"*
virgo
non incorru-
I pta(varbjtror)dici
Sed
Chaldforum
filia mollis & tcncra no
vocatur,
quia
D
mens
prauis defidcrijs deditajhuiusf^culiiaborirelin-
quiturvt
foris mundovelutancilla
fcruiar,quia
intus
Deum
nequaquam
vt filia amat.-vnde & molam
tollcrc
& farinam molcre
perhibetur
. Mola in
gyro ducitur,6c
farina
profcrtur.
1
Vnaqu^queautem
2 huius mundi adio
3
molaeft,quedura
4
multascurasconge
5 rit,humanasmetes
6
quafi
in
gyrum
ver tplmtarape
7 tit,
atqueexfefari-
nas
proijcit.quia
fe-
dudo corde
femg
minutiffimas
co^ii
prxcepi
vt
affligeres.nontamen vtopprimctes
omnino.

n
tur,fcd
infoecunda.
^
dcbitur
opprobrium
tuum. Vltionem
capiam,&
t non re 8
tationcsgignit.No-
^
nonoccur
""'""' "" ' "
nunquamveroqui
is tibi 11 -; EtquiaBabylonco
fufio interpretatur,
rcftcinfeciida
mes
filia
Babylonis
vo-
Bcatur, quasineoy
ncquaquam
bona
opcragerminat
(da
nuUo
ordinc rcftae
a
^A fetu.tutecaptiuiiatis. ^^Vox populi.f
oft Ixx. annos
dccjptiuitaicieJeuntis
b fHominum &
angelorum.
ftct mihi homo .
Rcdcmptor
nofter dominus exerci-
a
l'!^!
fEft. b
^03
dicit
Santliefto-ejquoniamegofaaftus.cf
Ptstonfufionene videatis.
tuum
,
nomcn illius fandus Ilrael . Sedct tace &intra in
a TPra; contiillone lucem ferrenon fuftinens
bTQuiacon(lr'iftaaCha!da;is. f
Sicutante.
tencbrls filia Chaldxorum
,,quia
non uocaberis ultra
a
I^Aegyptioium,
Afvii jium 5c alioium.
TQii,ia.
ludios.
vTt?"conip'onituO
domina
regndrum
.
Iratus iiim
fuper populum
mcum :
quafi
matre confu-
9 qetus
alicuius mo- homo.
10 menti creditur:
po-
11 fitus in
qualibet
"
adionedenudatur.
l""""*'
Ij
Denud.
turpi.
Inani
14
quippe
miniflratio
^
15 ne
operis turpido
i6
denudatur,dum
vi-
is
abiedaq;
mcns
fionc
generatur.
Sin
autcmvirgononinfoecundadici-
in adionisoftentatione
cognofcitur ^qu^ quietaprius
tur,fed corrupta,poftquam
ftatum falutis
perdidit,
ad c6
magna putabatur.Humerum
mens
difcooperit,qfi opys
fufionisfua:
cumuluappellatur,qdfuir,de(cede;
In alto
fuumquod ignorabatur
oftendit.
Crusrcuelat,
qiiqui-
quippe
humanusalusftat, qfi fupernis
retributionib in- bufdam defiderioriS
paflib.
lucris mundi
inhiat,mani^c-
'*"
hiat-.Sed abhoc ftatu
dcfcedit.cu turpitcrtvTft
fefe dcflue ftat.Flumina et
tranfit:qii
adiones huius feculi
que qu<?
tibmudidefiderijsfubijcitcuimoxbene
zdd\t\irsed in
/)/.Defcendcns.n.in
pulucre rcfidctquia
ccleftia dcfcrci
terreniscogitationib. afperfus
in infimis vilefcit . Sede m
mra.quia
de coelefti couerfatione noluifti te
erigcre:fub
temetipfointerrenisproftratus
humiliarc.Vndc necefla
ri6fubditur:.N(j
eli IoUh filif
Chaldxomm. Chaldxi:feroces
interpretantur.valde
aut feroces funt
qui voluptates pro
prias fequcntes,nec
fuis
motib.parccre
fciunt. Scd filia fe
rocium folium non habct ,
quia mcnsqucc
ad amorcm
mundicx
prauisdefideri/snafcitur,atqi
eifdcm obfcu-
ratur:in eo
quod
fe terrenis defiderijs
fubijcit,fcdeamit-
tit; &
quafi
a ludicis fui feflionc
repcllitur, qui per
extc-
C
riorescocupifcentias vagatur:(Sc fgpe
iufto iudicio in fua
ipfevoluntatcrelinquitur
&fubeaqu5anxicappctitla-
Doriofa mundi miniftcrium relaxantur.
Q^ia
vltra non vo.
ml.& tf.Conftat
nimirum,quia tcncr^ fili^ fu^ parcntcs
parcunt.nec durisatq; feruilib.opcrib.hancaffligunt.OT-
potens crgo
Dcus
quafi
tencram filiam
vo^t,
qti
dileda
cuiufq;
alam a laboriofis hui* mudi
fcruitijs rcuocat,nc
du ab cxtetiorib.
afficit,ab
intcrnis
defidcrijs
obdurctur.
qnactionesnuiusiecuii
quequ<;>
tidieadterminumdefluuntjindcfinenter
appctit,dumqi
alias
reliqt,alias fequif. quafi
dc flumine ad flume traiir.
a
Ho
vocaberis mollis.
MetaphOrice.Solent regine
mol-
les en*e& dclicatc , nec
feipfas
ferentcs
pre
teneritudine.
fubhacfpeciealloquitur Babylon.
b Farinam.vd coitum
pr^be M^dis
&
Perfis,qui
in hoc
feruentiflimi funt.Sccundum hocdicun t Ucitxu
g?
Phi
lifth^i
Samfonem erutis oculis
molcrccocciunt,
idcft
c,r .. -.,
cum mulicnbus fuis
coire,
vtex eo
fulcipercnt
hommes
aus mleic.
magnz&
inuincibilisftaturx.
c Et non refiHet . ficut
Moyfcs
Dco volcnti delere filios
Ifrael.
Significat
autem
angcium Babyloni pr^pofitum:
qul
CUm
alijs ait: Cur auibus
Babylonem,&
non
efijanata.
Exo.
j,
d S^erff.Scrmoad
Babylonemrefertur,&quafiquonda^"c.j/A,
regina.modoancillam alloquitur.
Scde humilis & vilis:
Tace vttriftisconfiderans miferiam tuani.
c
/Mrf/Mrw.
Caufam
rcdditquareChaldxositaafflixc
'
rit.nc fine caufa fcciflTe videretur
qui
nihil finc caufa
opc
ratur,&
vt
cognofcant Chald^i, quia
non in viribus fuis
fupcraucrunt populumDei. ^
subno
vj
NICOLAVS DE LYRA.
1
Non eft
folium./.'f^n
thronus.
1
Fili^ChaLi. Babylonis,(jueeratMetropolisinChaldfa.
3
Quia
vltrxi.reginafeu
domina,quefolent ejje delicat^,[edmtl
gis leruitHti
fubie^a.iofubditur. 4
Tollc
quod e(i officiu
anciUje.
5 Denuda./n
Hebrp habetur,dcnud3.\i^ztur:im
tuz.i.orna
mentum
c.ipitis,(fUod
dcfcendit vfque
ad hurneros: ideo
fubditur.
6
Difcooperi.Pei'
ifi"
deftgnatur applicatio
ad
opusferuile.Cum
tnim
anctU^
adtaliafe appluat,tales cooperturas
amouent. Et ea-
dern
lententia
>mportatur ptr
litera commune cum dicitur:Yyct\\X'
dZyinQ.quia
ornamentiablatio efl
qufdam turpitudinis
denudatio.
7
Reucla,&C.'/.^.'' captiuitatem
duceris
peditaHdo,& fic opor
tebit te eleuare
velies,&
difcooperire partes inferiores
adtranfeun
dum
aquas
&
fiumina.
8 Vltionem
capiam.
de malii tuis.
9 Rcdemp.no.
PrjMf
locutusefl
propheta inperfona
domini,vuc
loquhur
in
propria perfona
diies^K.cd.no.de
^egypto
et
Babylone.
c
10
Dominus,&C. ideti,angelortm.
1 1 Nomcn. Et
fic
eH in
Hebrxeo,ita
qubd
nomen domini hic dici
tur dominus
exercituum,i.angelurum.
12
SmiXusl(rZcl.i'fancii/icansJjrael. 15 ScdctiCCtanquam
confufa.Et
rcdtt
hicpropheta
ad
loqutndum
in
perfona
domiui.
14
Et intra.
Quia
multi de
Babylonijs
in
captiuitate dudifuerunt
&incarcerati tn locis
tenebrofis.i^
Iratus fum.H/c
confcquvter
q^^^^ q^^^
ponitur dilf punitionis
ratio,
que tnplex
efl
. Trima
accipnur
cx
^j^i
punici
crhdeiitate
quam Babylonij
excrcuerunt in
populum regni
lud,&
hoc efi
quod
diciiurin
perfona
domiai: Iratus fum.
deprxtirito,
\6
S\lipct^o^n\uvnn\c\xm.proptereiuspeccatum.
1
Con_
M H,
jl L 1 T E
!{_.
1
"Hpn efl folium.uhl
fcilicet in coelis,
j
3
^uia
y/rra.i.nondebcs vacare carnalib.
deHcijs,fcd
au-
ftcritatib.
poenitentix pro peccatis
comiflis. iofubditur.
4 Tvdc molam.. idclt contcrerc carne.
5
Denuda.turpi.pccczti fpirtualis per
vcram confeflione.
6
Di/cooperi. abijcicndo
a te
pcccati
farcinam.
7 %He/acr>-rt. confitcndo
peccatacamalia.
t
rrtfn/if/xmwa.carnisillcccbrasdimittcndo.
t ^utlabitur . in foro
confcienti?
Saccrdoti
,
nc mani-
feftcturiniudiciofinali.
^
yuioumcapiam. perpocnitcnti^poenam.
t
E' non
nfifltt. Nam vtens ratione non renuit
poena p
nitentie,fcd
magisacccptat
fatisfacicns
diuin?
iuftitiae.
I3
Seuc
Tace.
pcr
vcram humiliationcm.
i-f
tt
intra.
pcccatorum
luorum.
t Tion
t T^on
vocabins. {. non
quxras
ultra
pcr fuperb
am clc-
uari,fedmagishumiliari
. Aliter
poteftdici
fic. Inhoc
enimcad literam
pr^nunciatur
dcftrudio
Babylonio-
rum
propter
tria . Prinm eft
quia
viftoria de
lud^is
ha-
bita,
vfi fucrutnimis
crudclircr&dure,partimocciden-
do,&
partimcaptiuando. Secundum,quia
vfi funt ea ni
misfuperbe
: attribuentcseam totalitcr virtuti
propri^.
Tertium,quia
ad habcndum
ipfam
ufi fuerunt diuina-
tronib.fuperftitiofis.
Perhocautcm moraliterdoccntuc
bellatores,ut vidorijshabitis vtantur
temperatc.f.cu
mo
deraminemifericordi^,&<pvtanturhumilitcr.f.^ttribuc
do vidoriam virtuti
diuin?
. tcrtio caucndo ne in talib.
vtantur
aliqua (uperftitiofaobferuatione,ne
ficut
B.iby-
lonij
tradantur confufibilitermanib.
inimicprum
fuo-
rum
,&
ficprimo temporalitcr
, &
poft^ternalitcrcon-
fundantur.
t MOK-^'
397
A
Glof.
ord.
&NicoIaI
de
Ly
ra
398
c f
Scillcet vt
t fKte coinamiairi
permiC.
b
f^fd.
flageMwfs,
nnn vt oeadtrrs.
Cotaminaui
h^reditatem
meam
,
ct dedi eos
^
a TNjilmj niireit.ir.
f
manam
infmanu
tua.Non
poTuifti
cis mifcricordias.
^
a
TEtiatnqui
iirf-randubac holjl. b 'Crudclit.15
Super
{enem
aggraualli iugum
tuu valde
,
&
^
a 1
Suprtbia.
,
b
fSertni.i
fKn.ibo. >
dixifti:Infcmpiternum
crodomina. Non
po j
b tln prut^ccis. ^
cuiiamus idueff-
p
fuifti
h?*c
ftipcr
cor
tuum,
ncque
recordata
es
tHeco|tnttuiura.
a
fVenturimali rldeo. bTPMdienda.
c TDtlitijsatfluen ,
ttiM. nouiflimi t
tui . Et nunc audi
h?
c dcUcata
6c^
cNii niccue (.
habitans
cdnfidenter,qua:
dicis in cOrde tuo:
a fDoniiiuniiindi. b
If^niregnet.
cgo
fum,
&c non cft
prxter
mc
amplius.Non
a TSin* '"-' b
^(^iaSem-^r
etitfluireenri e 1 1

lErgo.
fedebo
vidua,&
ignorabo
ftcrilitatc. Vcnient
_ ^
. . >
t-

/ tibihazcduofubitoin
irructcCyro
&Dario.
Non.n. metuebar vt a
t utegrt
B
t
flUledicotG
a
^Popu^^iruin. quafi
fi iorum.
dicuna,
ttcriliras8cui
7
.-
'Regis.

duitas.
t
Vniuerfa vc-
9
a T* m- At
pro|hetispridirt.'.
ncrunt
fuper
te
,
pio-
10
11
Moedis & Perfis
( qui
il-
liuscoparationcnullius
crat fortitudinis, &
ipfi
fubiedi^poflet fuperari.
a
^Non
folum
ptopierctedulitatein
&
fuperbiam
tuam. b f Quia fcilicet lo
roagis
& in maleficijs
tui
H corum confiliiseorSdit
ptcr
multitudmem
t maieficorumtuorum,
a
tQl'ia
meDiienics , te
fempft regnaturam,
duian ic
fupcib.im
ficitbant.
8C
proptcr
duritiam incantatorum
tuorum
t rortuudioc.
^ ^
,
fRegnandi.
b rln confili maleficorum noium.
vehcmeLcm
. Et fiduciam
habuifti in malicia
a
1Q.ui cotrigat
ea
qua:
facio.
b lAtioliiinai;'. atufpires.
tler.4#.e.
tua,6^dixifti:Non
eft
qui
uideat
mctSapien
J^
a
rDiuinntio, aiiifumafpeifti
'.
TQuoci peius.
'
rcbeiiare fe
"^ ^^^ STrcicntia tua lixc t
dcccpit
me. Et di-

'
a
^Domina
mnndi.
xifti in corde tuo:
Egd
fum,6cpraster
me non
'4-
b
Tiefciesomnj.ExinCpc n I l^<=^"^'^"-
rato vcnict
calamitas,
eft
aitera.Venictiupcr
^J
ncc a
Magis
ncc diuinis
*
tR^^
bntio m.ii
qod
fecifti.
prjedi-
b
tcmalu,5incicics,or-
a clnitirm b cMali. eT'irueiit
mali:
pr.xdila
,
dcfpcdum.n.
D
tum eius : & irruct lu- & fubieftum
populum
per
tc calamitas
,
qua
nontmicbant.
a 5
A
reexpclkri'.
non
poreris expiare
. Venict
fupcr
tc miferla
a ^Modo Tll^nia. bTCc
'ra
Cyrum
V Daiium c 1 1n
quibusconti
i
s.
^^
rcpente quam
nefcis.Sta cum incantatoribus
tuis,
&:cammultitudinc malcficoiutuoru
,
d I^Muit >fti'd ". ii^A 'nincip
o
tc^ni.e-itum confiUocuoftadilponis.
17
in
quibus
laborafti ab adolcfcentia tua,
Ii for
j
o 1
^ Pei ci.s.
1
9
tc
quid profint
tibi
,
aut fi
pofTis
ficri fortior:
. <-Kt(i. b
1Qu,ibus prius
111 .'us f,"ntes
lupciafti jlrrn ir.
f
Dcfecifti in multitudinc confiliorum tuoru.
f
A
Afttologi.
loStcnt&falucntte
au-
c c
^i^gnres
f.^;/.AaroIo-
1 .
si, qui pcr
nclias arbitra
gurcs
ccli,qui
contem
fi,rola
rcgi.Q,d.
Quarc
plabantur fydera,
8<_
nonpronidcrum
ola ti
Kipputabantmcnfes
,
^'^- Hi
vulgoappcllatur
rr

niatematici
,
qui
curlu
vt ex eis annunciarcnt
21
a
Quzdoniinus cogiiauit lupctte.
b^flliis tacentibuspropheta
ventura
annuncnt.
ventura tibi . Ecce fa-
22
aftrorfi rcs mundanas
putant rcgi.vii.-^6
oiien
j^
te venemnt
Ma^i
djctntis:
y.idimusjiellam
cius in orie
rf.Vcl,a
varicinio Balaa
prouocati,qui
ait : Orie-
Nu
d
lurjiellaexlacob.
d
FalVfumquaftflipula,
fff. Ixx. Habcscarbones
ignis,
fedebis
fupcr cos,
hicrunt tibiin adiuto-
riu.
Quafi,
Gazareni Sc
Magi pcr
crrore ducunt
tc ad
(upcrbia.Incendiii
aut
Babylonis, per fup-
plicia
vocat ad
piitiam.
^ Cap.
a
fvt poflintexcutetetenebras,fed
vndeconfumantur. b
f^ic
deeft lumea
vrrac
fapicntiz
tibi. c clButla.
24
fedcant ad cum.t Sic zti funt tibi in
quibuf^g
a
fMajji.
flncantatoresf i incndacia tibi
-
identrs.
giy,,
25 cunquclaboraueras.Ncgociatorcs
tui ab ado
i
a
1A
principio regni.
b
^Te
feduccntes. c tiDiueifa fefta.
i6
lefcentia
ttua,vnufquifque
ia. via fua crraue^
^
*
a
fFxCis.
b fAmiferii ,
27 runt:ndncftquifaluette.
a f Impotentcs,
tefiftere.
d:i funt
quafi ftipula
:
a fCiuitatis,
vcltrfbulntionis.
b
fVobilrum.
ignis
combuflitillos.
. lEtiam. bfVifm.
Ndn libcrabunt aiam
2
j
iuam dcmanuflamx:
af
Diuina
fapietia,quapoi1int,^uidrre
&euaicre, Scftigi"!
eiroris
expellete.
no funt
prun? quibus
caIefiant,nccfocus,
vt
cw.
Tertia rauo.
#
NICOLAVS DE LYRA.
Q
r Contaminaui,
&c. ideH
contaminanptmifi lernfalem
&
templuma Babylonifs ingredientibus
&
juccendentibus vtrumque
^.f{e^.vU.b.
2 Non
pofulfti
cis. crudeliter rttns vlHoria a me tibi data.
j Super
fcncm
aggra. cuipropter
^taiem omnts debent com
SeeunJa r-
p^ti.
4
Et dm.Hic
pomtwfecunda
ratio,q><te acctpitnr
ex
SahyloniO'
fumluperbii,(um
dicitur^Et
di\[(\[.pr
nimia elatione.
y lnfempiternum,&c. (i/jorttwye^norMiM.
6 Non
pofuifti,&c. fcUictt
quod
in ntomvto
deijccre
te
poffum
a
di^mtatc
& cnntidentia tua,& patet
litera
vfqueibi;
VertJent
tibi hic duo fubito: &
qwxftnt tllafv.bditur.
7
Stcrilitas.
idtfl,
carentia
prolis per intcrfeHionem
habitan-
tium in te.
8 Et viduitas. i. carcntia
domlnif.
p
Vniucrfa. llic
ponitur
tertia
ratio, <ju^.
accipitnr
ex
malefico
rum
multiplicaiione,cum
(/ic/tt)'; Vniuerfa vcnerunt. Et dicun
tur
maltficiyfiti
vtuntur inuocationibus dxmonum.
10 Et
propter
duritiam.
qui
deludunt
fcnfus
humanos.
11 Et nduciam habuifti.&C. in
ipfa perfeuerando abjque
tl-
Ptore. Cuius ratio
fubditur.
12 Et dixifti,&C.
Ille enim error erat tunc in
Eahylonefcilicet
quod
dtutiia
prouidentia
ad aHus humanos
fe
non extendat ;
&flc
tolUtmr timor domini.
1
1
Sapicntia
tu a
,
&c. iEt hene
dicitur,tua,quia
non erat vefa
fcientia
ntc
fapientia,fed deceptio.
14
Prxtcr
mc,
&Cfimilis
in
poteliate &
dignitate.
15
Vciiiet
fupcrtc V[id\nm,Si(.c.&ideononpotnistibiproui
dere.In Hebrteohabetur:Et
nefciesrcquircreipfim.hocc(l,noproiu
debis,&fic
remedium
qujtrere
non
poteris.Cttterapatentex
diHis.
x6 Sta cum
incantatoribus,tuis.&c.HJc
confequeter
exclu-
ditur ditUe
pxn* tuafto:
Et hanc
excludendo
pontt tria,per qu
re-
^num
gnum Eahylonis
confidebat
manere in
fuapotentia,
Trimum e at
rnultitudo incantatorum &maleficiorum
pcr qnotHm
artes &
ope
ra credcbant
fe poffe fcire
occulta &
futura:&ftc
cauere
pericu.a:
hoc autem excluditur cum
dicitur; Sta cum incantatorib. tuis
& CLim multitudine
malefico.^/wd/^ dicatper
eos non Habit.
17
In
quibuslaborafti,&c.
/;cic
eHaprincipio,exquoBiby-
lonfuitfu'da'a
:
vnde&'h{i.cromatitiaCptafuitin Cbaldfa.
18 Si forte
quid profint
tibi. eorum
fiientia
,
quafi
diceret,
non
prodtril.
19
Aut fi
poflis
fieri fortior. te muniendo
contrafuturaperi'
cula tibi
per
eos
prnuncta:a
:
quaft
diceret non
quia
te
prxmuntre
non
pnterunt:ideo fubditur,Defecifli in,&c.
20 Stent,&c.H/c
excluditurfecitndum,de quo confidebant,f.fcien
tia
ajirologorum
& diuinortim, ad
priccognitionemfuturorum
hoc
excltidit dicens: Stcnt
&faluent,
&C./. diuinantcs
defuturisper
motnm cali,q.d.nihil
poterunt
indicare tibi: ideo
fubditur,
21 Eccefadi
{\int,6<c.>.materiaadincendiumparata.
2 2
Ignis
combuffit cos.
quiaperierunt
in incendio
Babyloni-
C ciuitatis,
2
j
Non funt
ptunx.i.
ille
ignis
non crit ad recreationetn
ficut
illeqttijit
incarnino
hvemCyfed
ad exterminationem.
24
S\cfa^3i(nntt[b[.idefldatacombuHioni.
25 Negociatores
tui. Hic excluditur tertium de
quo confidebat
Babylontj,f.multttudo
&
potentia mercatorum,quibus
abundahat
il
lud
regnum, qui difcurrebantad diiierfas partes per mare&perjcr
ram
, & inde diuiiias multas
apportabant
ad muniendum
regntim
Babylonicum.Explorabant
et coditiones aliaru
Ge>itium,quodmul
tum
facieb.n
ad
fl.tbiliendum regnu fuum:
hac
igitur
txdudttur >m
dicJfMi-.Negocia.
&c.i.
quos
habere
confucuiHi
a
fuiia.nione
tuJ.
26
Vnufquifquci.
in itinenbus
fuis
&
operibus
& ideo ex
Ju-
pradiHis
concluditttr.
27
Non cft
qui
faluet
tcf.
in omnibus illis
pcr quns
confiiehas
fatuari& [tabiUrt^ vtpatetperexduflonemeorum
expr<ediBi\
*
Cap.
I
Se(i;
I
liiim.
39J
Ifai^
Cap.XLVlII.
CA^.
XLVIir.
'a
\
Fditt hac .Confuem-
/i j\
tudo cft vt
quando
agiturdecarnahlfracljfjtn
plicitcr
& fine nominis
adicdione lacob vel Ifracl
dicatur
,
ficut in hoc loco
,
vbi eos
alloquitur, qui
no-
hiine tcnus lacob vel Ifra-

clappellantur.
b itde
aquh
luda. ludx fa-
cit mctioiiem
,
quia
dcccm
tribubus
captiuatis,
luda
& Beniamin & Izuita: in
tcrrapromiff.mancbat
&
c A p.
XLVIII.
35^

Quid dicamiAc fi
dicat.qui Bjby'oni przdixi
recedeeft
iinplcri;
vosautem audiieaitcntiat
quz
fum di^urus.
Vdite hxc dornus la
cob,
qui
vocamininomi-
a
TSolo. INonlscob.non
llracl, quinonha-
betis
opus
nominis.
fluda 8c Beniainin & Lcui.
b T.SeminCjcarnefcilicci nonfid'.
Trlora
miraculaS.q
u s feci D
in medio eoru ex
quo
ab
Acgypto
cxicrut: & immi-
ncntc
captiuitate
a Nabu-
chodonofor.Nunc aQt an-
tcquam captiucnturprjedi
circorum
Uberationem,(5c
Chald.-Eorum vaftatione:
ir } o i b T 1 vnderepente.f.quaiventu-.
ne llraci
,
& de
aquis
luda ,
ra
pr.Tdico, operatus
fum.
a^iNonin
honoteindonvni/fdincnnfitmationemveftrimenaatij quiaidola ^ PrOCOoiuS Oftcndit
adoratis.quorumabominaiionepracepiumeft, vtiureturprrnomeT
(lomini. _
vyvwp
uj .
v^i.is.iiuij.
cxims,quiiuratisinnomincdomini,6rDei
^
^f^mde
fe ante non ad
,r 1 I
ijjv.^a^^
oftcntationcmfedvtihtate
Urael
recordamini,non
in ueritate
neque
futurapricdicere, partim
,
lionice. a
fSicur iaftant. b
^A iTufalem lerofoliinitx.
QUidcm Ut rCrUm CUetUm
Rcgem
dcluda habebant. d
in iuftltia. Dc ciuitate enim fanda uocati
y
idoiisnon
afcribant,par--
C tC DU
Ijrael
.
Topulus
hk .i P.ot<:aor-m. iFundati
. . - . .
lalitjs
me bovorat
,
cor autcm
funrjS^fupcr
Dcumifrael t conftabiliti
funt,
eorum
looge
eji
a me. a
lCn usnosfaliccueftesfumus. b
TEft. c
TAntiqua
*
Procopius
.
Quemad-
c
dominusexerciiuumnomcneius. Pridraex
1
6
modum falfo Ifraehtae vo-
cabaniur,qui
nominibui
hiscrantindigni
: fic cum
iurarcnt
Deique
Ifrael rc-
"^
cordarcntur
, labijs
ipfum
'
honorabant
,
qui
cordc ab
codemfemotierant. f
d
Deciui'attenimjcHcla.\c
fidicatiHabitatorcsIcrufa-
g
lcm vos
cfreiaclatis,&
do-
miniSabaoth
habcrepriui
lcgium,cum
caflfa
vobis,
la
cob,Ifrael,
& fanftai
vrbis,
&
Dei
omnipotentis
aflit-
matisvocabula.
e Vriora extunc. Przdixi
Babylonios (upcrandos,
&
rcpcnte
faciam
quod
mina
tusfum : vt
vcnerintquae
prsdidia funt,
fcias nec for
tuitonccdcoiumiuorum h
nutu accidiffe.
a i'Ex
quocirpi
l.-'0'iic(inira
Babylonem.Onus Babyto.&c.TPtophetis.
tuncannuncilui,&exoremeo exierunt,&
a
TChaldxotumfubiirrfio,
velira teuetllo
ti m vcro vt de futuris edo-
ftirefipifcerent.
f
Xetuus fernus.HmcSxt-
^lnnm
phanus
: dura ceruue & incir- Aa.ir.f.
cuncifi
cor.
g
Frons tua 4;retf.vndc Ezc-
chxA: Omnis
quippe
ctomus
if-
auditafeciea:repecetoperatus{um&
ucnc-
lo raiiattritafronteei}^&i.'^t\t'^zei^.jh,

a
TQu3" r'o
'lii i
letuaioqui^ bTineriduius.
xcmlz^-.lProns muUetis merciri
p"^'***
^*
runt.
Sduienimquiadiirusestu^&ncruus
"
cnfaaaefltibi,no!ui,eru.
^
a
rtrreuocab.l.sfupeibia.

b irinuetecunda.
^
Et
COnJeruatt funt
,Q.\^Cl
fcrrcusceruixma,&fronstuat2Erca.
Prx-
'* dicat.Plurimaannunciam-
a
lFuiut3tibiO(Bat>yloni. bTEx quocoepi loquicontra Babylonem,pet
, prophetas
ne for d.ido. mec &cc.
dixi tibi cx
tunc,
antequam
uenirent indi-
f
a
TVt
Cvrus & Datiusdc
Babylonijs
mevindicarent.
Cauitibi, ncforte dicci^Es: idola mca fccc-
runt
hxc,
&
fcuJptilia
mea,
& conflatilia
a
T'ftrropheia$complenda.
b
tlmplet.
mandauerunt ifta .
Qua:
audifti uide om-
a
TFilijs veltiis
qu* ventutaerant
fupet Babylonem ,
fcd celaftis veiitatem. ^
nia. Vos a.ie, non annunciiftis . Audi-
J*
P^.^^STpirc;^
i8 abfconditum nominatur
,
intellexit.
^
Vropter
rus cram,
fcd
quia
non re-
cordarisquac dico, quac di
durus eram referuo.
4
Procopius
. Si^d
qus-
i|
runt nonnulli
quomodo
fe noua fecifle aflcrat,cu
m
doccnte Ecclcfiaflc,
nibil no-
14
uum
fub
cceio
fit
. Ghrifli
igt-
1
5
tur
myftcrium
,
longe
ca
aTUemiferfs Babytoni|s
"No
qaoddc
Aegyf.fduxeiim.huiufjiodi.
b^A nie.
ta fcci tibi ndua cx
tunc,
6c t conferuata
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. XLVIII.
AVditC
hxcVoHquam IJatas prophtta
denunciauh
Bihylo
niorum
dtfiru^ionem,hic confequenterdenftnciat popuit
lu-
d
ltberationem,qui captiuusa Babylonijs
tenebatur ; Et diuiditur
in
duaspartts: quiapritnb
excitat audientium inttUtciurr,
fecundo
profequiturpropofitum,ibi:Vriora.Circaprimum
recolit duo de
qui
bus
gloriabantur,& quxdibebant
eos monere ai bonum.Vrimum

efi,nobiluatis
ortus,quje
debet mouere ad bonum .- vnde dicit Boe-
'
tius,^
.ie
confol.<p
in nobilitate
generis iftud cfl optimum
:
quia per
hocrfl
impofita ipfis
nihilibus
quitdam necejjitas
ne a maiorum
fmumprobitate
degcnerent,& quantum
ad bocdicit.
1 Audite
hxc.i.qui defcendiflis
a tanto
patriarcha,&
ab ea vo
catieiiisftliflffael.
2 Et de
aquis,&
c.i.de tribu
nobHiorifiUorum Ifrael:
quia
erat
ngia.
Secunda
efl,JanBitatis cultus,quia foli
lud^i dicebantur
prte
alijs
cultores
Dei,&
qudium
ad hoc dicit.
3 Qui iu.qnafi
adeiuf
reuerentiam homines enim
per
maiorem
fui iurant,
Heb. 6. c. Sed
quiareuereiitia
debila non
efl inillicitoiurarnento,fed magis
irrC'
uerentia^ideo adremouendum
ecrumfalfamgloriamfubdit.
4 Non in UC. Et
fl':
eos notat de
iuramentofalo,quodcaretve-'
ntate, & de iuramento
iniquo,qiiod
caret
iuflitia,
J
Dc
ciuitate
,
&C.
i.lerujalem
ad cultum Dei ele^a.
^
Vocati Cunt.i.denominati
ciues,de
quo ftmilitergloriabatur.
7 Et
fupcr Dcum.^M Ifgem eiusferuarepromiferunt.&
hoc
etiam
dehrbat eos mouere ad bonum.
8
Priora.Hic
exeqtitur propofltu.f.de populi
liberatione. Circa
quam pr
imo
ponitur
iibcrantis
conditio,fecund6 fuhditur ipfa
libc-
M0P^.ALITE1{.
t
Audite hxc. In hocc. fccundum fenfiim litcralcm de-
lcribiturduplcx
libcratio. Primaefllibcratio Iiidaioru
a
captiiiitate
Babylonica.qux
fuit hHa
pcr Cyru.Sccun-
da eft
liberatio fidclium olum a fcruitute
dgmonis, quae
iactaeftperChriflum.Prima vcrofuitfigura
fccuda^&
ifta
fccundaquK
cfl libcratio adxmonis (cruitutc
figura
cil
tcrtisliberationis.f
acorruptiAnc prxlentis
mifcriae:
quaeritinfuturarcfurredione:Sicut.n.caquxfucrunt
in
ve.teft.figuraucruntea
quae
funt in nouoini
quod
di
Citur
I.Cor.io.c. omnum
tiguraconttngibjint illis:iicciqnx
fiunt in
ccdefia
miliiantc,
luo modo
figurat
&
repncfcn
tant
t
ratio,iOi.(J,on'^rcg2mini.C6ditio
aiit tiberantis
tft,^ Jit fciens
&
fotrns
ad hoc-.O' ideo
primo
oHenditur
tpftus
Deifcientia,&feiu-
do
ipftus potentia,ibi:
Audi mc. Vrima in
duas.quiaprimb
Dei
fcientia oftenditur,jecundd
qu^dam
obieHio
foluitur,ibif^tO.
no.
tncum.Ctrcaprimum fcienium.^ Deifcientiaoftcndiiur duplici-
ter,
vno modo excerta reuelatione
contingentium
futurorum,
alio
tnodo ex occultatione
eorum,Jecundum pomtur,
ihi. Audita fcci.
Circaprimum
dicitur
inperfona
domini:J?noricxtunc.ideft
an
f
tequam
fierent.
p Annunciiui.ficut
paiet,Gen.i^
.d.vbi denunciauit ./ibrah<
peregrinationemfeminisfuifuturam
in
.Aegyptum:
&
inde reditn
ram
quartageneratione:
&
ftcut denunciauit,itapoflea ineffcHum
produxit,ideofubditur.
i
Rcpentc,&C.
Et caufa huius reuela
tionis &
conftmilium fubditur.
1 1 Sciui enim, Scc.fad
creden
dum veritatem &
pronus
ad idololatrix
falfitatem.ideo.
11
VrxAixi.fcilicetlongifaBum.
1
j
Nc forte diccres. Ii
eueniffent
abfque
mea denunciatione
1
4 Ou2 audifti./^er
me rettelata.
15
Vide omnilL.
ficut pr^dixi adimpleta
&
ftcpotes fcire,quod
cgo fct
&non idola.
16 Vosaute.fei^
ego qui h^c
remlaui .Ahrahe et
alijs prophetis,
1
7
Audita {cci.Hic
oflenditur propofttum
ex
aitquorum
occul-
tatione. Siiut enim Deus
aliqna
reuetauit luixis
antequam
fierent,
ne idolis eorum
adfcriberentur,
vt di^um
e(l:ita atiqua
non reuela
uit
eis,ne pr^cognitio
idolis
adjcriberttur
:
(^ hocefi
qitoddicitur:
Audi
ti.fc.&CC.i.Jntcquam ficrent,vt didum
ifl parte pneceden-
tr.fSrfic continuatfe
ad
praicedcntia.
ig
Etconferuatafunt./.iora(jpdwet<itttw.
*
Quae
tantea
qux
funt in ecclcfia
triunphante.
Vnde dicit Ha
go
de fando Vidtorc :
Supernsmatrisgaudia rcprefcn-
tatccclcfia.Inecclcfiavcro
triumphantenuUacftfigura,
fcd ola funtibi
claraabfquc a;nigmatc.idco
dc ciuuate
ccelcftldicitur
Apo.il.
/B,tte2p/M>o/
vidi in ea:dominus.n.
omnipotens templumcfl
etus .
Igitur prima
libcratio
myftice
cxponitur
de fccunda:& io ficut
Cyrus prima
libcratio-
Hcm fecit,
&
pcr
nuncios & litcras in fuo
imperio publi
cauit.vthabctur
i.Efdrsi. fic
Chriftusquifccundamli-
bcrationcai fccit, cam in orbe
pcr apoftolos
fuos & dilci
pulos
alios
pubUcauit
: ficut dicitur Mar. vlt.d. Euntts in
mmdum
vniuerfumpr^.dicate Euangelium
omnicreatur^,&c.
\
Secun-
3P7
Itb. y.
eoRcu
ccirum.
t purgaui.
^a
Vropternom?
meu.
A Sciliccr ne violarc-
tur.
/o^f
faciamfeci.
f.fiirorem
mcum
nc
clifpcrdcrcm rc,
quiaadorafti
vitu-
Inm: &laudetnea. Vt
mcf.laudarcs: injre
abotr.\ce,c
raca.
Jf
Origcncs Igne
Gloford.&NicoIaideLyra
a fAmr.
b
TAi.udii.f.nt<-iu5m^Jiit.
c
TCognouidi.
d
f<^o
cfMa fmt.
funt
qux
nelcis. Nunc
creaca
sunr,6<fnon t
extunc&antc i
a.Q',.m,.lcan,ur,
fAd.istm..
1Adsmc>s.
^
diem : S^non
audifti ea.ne
forte dicas
: ecce
ego cognoui,
3
398
a *^f
X
quoapud
mtf futr n . b 1 udi-ns ca.
ca.
pcllat.inquocosq
D
ad cam adafli
funt,
t di
ctiam mcndicarc
ncccfle fir.
c .yfudi me lacob.
Eifdc adhuc
loqui-
turquibus
dixcrat:
NcqueaudilH.nequccognouilb,
nequecxtuncapcrta
4
cft
auiistua.Scioenim,quiapra:uaricansprjcuaricaberis,
6 Memdomu^ la-
afExCuolca.ccp.ftf.?a.,ilUc^.dolumodo,..U.
biQu.ndodcAcgyrtolibc- 7
Coi
, qUl
VOCammi
,M....%uf.i
r u?c:ocS;;?s
f Al.vcmrc.
c INcvilrfc.TNon
tuu... u.cn.u.u.
g nomillC,
HOn rclf-
&
tiafercflbiem
ex utcro uocaui
tc.Propter
nomen meum
1 < 4^ f D.fecado. b fFcc.lcil.cctncd.fpCrdrrcm.
1 K.cductndo .cipi.u.ta.e-
t 1 ...
1
uiBCTcaao. o -r
^^.^^^j^^j^,
j ^
Krcno
lc^js,
vt ujfiiumcn.um
:,.<; fcqnu.s.
quus aliquis,
fcd vt
i^Jncr^ faciam furorcm meum
: & t
laude mea infrenabo
bcncfiCUSCrga
COS,
^
. ^Fot.i3-'"ibuUtionis.
b
;^iia
non es
purf.atus.
ne intercas
. Eccc t cxcoxi te,
scd non
quafi
ai
gentum.
Mjti
Dcus mundo lila
turustft.non vtco
quidolorcafficien
di
lunt&ignc
indi
f
amino
ecnt,vndc
(acrae ii-
n tcra: trnciora
qu?
damcdicunt,vtcos
tpropter
me
pertcrrefaciat, qui
t
fupia 4J.
aiitfj.
ncqueunt
a
peccatisauerti, qd
docctllaias,7'ro;)n*'
uomen mtti
oflendam
ttbifurorcmmcum,&
gloriofa
mea inducam
Juper
te,ne
te
perdam.
b Incamino
pauper
tatis.
Purgando per
paupertatcm,
diui-
tiastuas dando ho
te.
^Mfc icoid.am oieam.
b INon ttoiiieriiis
\cni . libe abo
lo^
E
^
h clcci
tet in camino
paupertatis
:
propter
me,
propter
me
^^
^
a
,Ugcn..bus4Li.,Uns
>.bctarc. ,Lauicm. ^
"^^^^
J;
;^^;
v'^--
,7
faciam,ut
non
blifphemer^te^gloriam
mcam alteri non
;?
muit
alCarrali
b fNom'nenonrc.
c TAd pcrnitcnt.am.
IP CipiU
^
M.lutem. IViuus.
^.o
flgnil .-_,
.
c
dabo.
Audi meIacob,&
Ifiacl
queego
uoco'.tEgoipfe,ego
n .rode
vnigctiito,e?r
a f fin'S Mortuus. 1 liuia
viuo & fai mottuus. b
^Fllius.
vndc:
jl
primHS
&
i^lrimus-.qii ^
'"' 1-1 ^
,
Omnlainljpicnt.ate.

.
'
ur^., _>/:..., .,-
p
tCLC\, Mulct
.tj.votady
jo
paiicivcrotl-^i.ldco^
11 non cleftos.
quia
12 nondumSaluatore
1
3 recepcranr,
("cd vo-
14 catos
appcUar.
15
d
^'i/7/e.*Proco
6
pius.BQsadUiediiii
niiatis mcditationc
inuitat,cumrcprin
m non habcre
ificat
lcgiturvc
f
l.iitiun
t, r j
"
'
^^
nonobfcurefiiinili
primus.&cgonouiIiimus.Manusquoqimcatundauitter cauit.cumvixiilcll:
r
a^lil.us
bfCa.I.^s.
cfCor..n,..e.
ra,&
dcxteramei
niela eft
cglos.Ego
uocabo
eos,&
Itabut
f Vt uicx
patcant
v.iont. . tCa:U
vcl ~
-7--
^^
,':' ^'^^,^ ,,, ,,,.
fimul . Confrrcframini
omnes uos
,
&c
auditc,
quis
de eis
ftibus.vel in
Acgypto,
vbi oftcnditur diuitijs&
paupcr-
tato
plcrofque
tcntari.
Jt
Procopius.Fornaccm paupertatis,reruitutlslocuap-
pellat
25 &mortuumfuiflc.
26 adiecit. Et.n.ideui
27
vitainitium & fi-
28 nis
, quia feipfum
25
cxinaniuit ,vtiaiii
formam
acciperet.
e
Cvngrcgawini
omncs vos
Qiiid crgo gloriatur
tcrra &:
Ec
cinis
ignoransfragilitatcm
iuam?
^
.Annm-
NICOLAVS DE L Y R A.
*
I
Qjix
ncfcis. '.'/
fifci^po/;M.
2 Non ex tunc . /.
ti^nge antequam cffcnt
horam in
qna
faSa
funtilU
coiniHiHi.Cuius
ratio
fuhdirur.
j
Nc fortc dicas cccc>&c.
per
me vcl
per
idola
tuitequam
fie
rent,ideo
fubditur.
Q
4
Neque
au difti.flfc idolis tuis.
5
Ncque cognoui.
pf^eipy^^w,
6
Nequeextunc,
Scc.&
(ubditur caufa.
7 Scioenim,(Scc. r.lcro
pronttatcm
tuam adidololitriam.
8 Et
tranlgrcflbrem,
ScC.alias de ventre.t. de
defcrto
in
quo
portabam te,'juaft
mater puerum
in ventre:ibi enim
fabricauitpo
pulus Ifracl
vitulum
confiatiUm,
& adoranit
hofiias
immolando,
Exo.
ii.
&ideo
aliquafknt
lUi
popnlo
celatavcl
vehtavfquead
horam
euentus,
ne
expronitate
eius ad idololatriam attnbuertt ido
lis
iflam
pr^co^nitionem.
lailcorG
p. 9
Proptcr
nomen meum. Hic remouetur
quxdam obiedio.
pulo ingrato
quiapofjet aliquis
dicere
exquo
Deus
pr.efciiut
maliciam &
proni
'^^"h '^V^
t^tem huius
poputi,non
debuit cis tot
bonafcciffe:hoc
remouet di-
coatiJK.
'"
cenSffillanon fecit propter populumjfd propter nomenfuum,
&
hoc esi
quod
dtcitur:
Proptcr
nomen meum
longe
faciam.
'
i.fcci.
tt lo
quitur
de
prateiito per
modum
futuri. (icui
frequenter
fit.in prophttt
s:
Quia
Umc
penitus
non tc deleui.vt feruarem
promif
fum
meum ad
.Abraham, Ijaac
&lacob de
confeniando fcmen
eo-
rumipropcer quod
dicente domino
M(iyft,Exo.jz.c.Ccrno qiwd
populus
iftc
dur^
ccruicis
fit,dimittc
mc vt irafcatur fu
rormcuscontra
eos,&
dclam cos.Mnyfes
orauic dominum
dicens :
Q^iiefca
t ira tua, & eflo
placabilis fuper ncquitia
populi
tui .
Rccordare
Abraham, llaac,
& Ifracl fcruo-
rumtuorum
quibusinrafli,&c.
10 Etlaude
mc<i,S(.cldeJi injienafubigam. occupandotein
ceremonus.
1 1 Nc in
tercas,&c/! IdoUstifiafuit
vna de
caufts
muhipUca-
tionis ceremoniatium.
1 2 Eccc cxcoxi
tc.per
tribuUtiones
mtiltiplices
in
deferto,et
pofleu
in tcrra
promil/wnts perrcges .Affyriorum
&
BabyloniiC.
I
i
Scd non
qu
afi
argcnt
nnv
q.d.fcmper
mte
remanfit
ali-
quid
impuriim.
1
4 Elcgi
tc,& c/. in
Acgypto,vbi
in
paupertate
& affli&ione
coqucbas
n
coqucbas
tatere in camino.
1
5 Proptcr
me,&C./.
propter
honorcm meum
feruandum
: Et
aupticatur prupter
me,ad
inaiorem
afjertionem.
1 6 Faciam
f.liberatiomm
tuam &
Jalu.itionem.
1
7
Yt non
blafphemer.
a dicentibus
,
qubd
non tenerem
ai
patrcs
prxdidcs fidcUtatem.
18 Et
gloriam
meam.
idtjl
cultum miln df.bitHm.
19
Alteri non dabo.'.iiiir< ticite non concedam.
20 Audi me. Hic
conjeqnemer
olhnditur
potentia
Dcilihira-
tis, &hoc ex creatione rerum dc n
ihilo,ad qucim requiritur pcten
tia
ivfinna:
quia
intermhil (^
aliquid
non
cjipropouio aliqaa:
&
hoc tfl
quodjubditur.
21
Ego iple.
&non
aliusfupple
efl creator.
22
Egoprimus& ego
t\omG\m\xs. a
quo dependet
ornne
effe
creatum.
2
} Manus
quoque
mea. hoc
dicitur.qnia
terra
eflpars
infi-
mamwidijftcutfundamentum
in dowo.
24
Et dcxtera mca menfa eft codos . In Heljreo habetur;.
Palmizauit COelos. idcli
patmo
mtnjuruuit
.
pcr qwd intclligi.
turfacilitas
menfurationis,
ficnt
efi
in co
quodmenfuratur pabno
btminis.
2
5 EgO
VOCabo
cOS.i.ccrpora cakflia impovendo
eis
propria
nomi'ia,
Pjat.i^c^.a.Qnv
numcrat multitudincmftellaL-u,
& omnib.eos nomina vocat.
16
Etftabunt fimul. idcjt
paratifunt
ad
obfcquium
menm:
&
fic
ofienditnr Dei
poteflas
non
foltm
cx rerum
crcatione, fed
etiam tx earum
gubernatione.
27
Congrcgamini
omncs vos .
Voflquam Ifdxs
denunci::- 1 %
uitDciliberanus
conditionem,
hic
confequenter
denunciat
ipfrm
Uberationem:&
fecundb
liberationis modtt & ordincw.ibi:
EgiC
dimmi.Circa
primumfcicndum qnbi
Uberatio
populi deBabylo-
nejadaper
Cyrum,figura fuit
liherationis
apot(fl.itcdx7nonis fa-
fl/ per Ci}rifium:i^ ideo
primoponitur
libtratio
prima,& ftcundo
fecunda,ibi: Acccditc ad mciModui e',i enini iHius
propheta,
vt
frequcnttr
ditiim
c/ijnpra
dcnunciando liaturn illius
populiyfimnl
denunciare
myflerium Clnifli.Circa pritnum
d-citur:
Congrega-
mini omncs
vos.i.vos lud.u.
28 Et au di. Vocem domini
loquentis per
os
prop/ietx.
29 Quis
de eis ideil de Cljaldxis,de
quibusfuprafccerat
meni'
tionem.
*
Annun-
M/ftici
MOR^jlLlTElt^.
j
Sccunda vcroliberatio
myflicccxponcnda
cftdeterra.
Chriflus
n.pcr pafllioncm
fuam
apcruitgloriaiianuam,
&
tunciiberati
fucruntpatrcsin limbodcicnti,&cum
Chrifto
rclargcnte
furrcxcruni
aliqui:ficut
dicitur
Mat-
th.27.f.
c.
t\\.2.y
.f.Multa
corpvrafanHurum (un
ixeiKm ^-Ctri.Et hcc rciiir-
rcdioparticularis, figurafuit re("urreclioni$gencralis,
qu^crit
in finemundi : & tunccrcatura
qux ingcmilcit
&
parturit,libcrabitur
a
leruitutecoiruptionis
in iibct-
tatcm
glori^filiorum
Dci
,
vt diciturad Rom.
7.
& hcc
fufFiciant
pro myfticatione huiuscapituli.
t MO^,A-
395>
a ^'trmncittuh h<ec.
A
Quod Cyrus Baby-
loncdcftrueret,
vel
qiiodfiliusmeusde
virgine
narcitums
cflet.
b Dominus dile. eum.
Hxc
^prie
ad Chri
flu
ptinent.Pofllmt
tamead
Cyrumre
ferri,
& ad Darium
vfquc
ad locum il-
lum;Direftaeftvia
cius.
c Siiam.
quia capiet
cam . Vel filius in
raundo redimedo
cum
, qui
& Chal-
djEOSjfcilicct dzmo
neseiecit:vnde,prin
ceps
huius mundi
:
ciicietur foras.
d Vocam eum:
Cyru,
velfilium,
perGa-
brielem diccns : Et
voca-
Ifak
Cap.XLIX.
aTCyrum 8;
Ditimti.quia dlmiCtpopuIum
fuum.
annunciauithiec?Dominu.sdilexitcum : facietvolunta-
. I^Q^ia
inif rliciet cos.
tem fuam m
Babylone^
&brachium fuum in Chald
fis.
a^
Dc
Cyro p propheiss
meos vtl de filio. b
rPiDf
rio nomine
pei
Kaiain
antequim
na-
'^"jj"'-
, <:*^Scilicetfiliununcarneminihi.
go cgo
locutus fum & vocaui
eum,adduxi
eum,
&c t di-
jAo oriente contra
Babylonios. af
Non
Cyri.qui idololatra, fed Chrilti
qur pecca"'/^ non
.: i ^i ..
bfFiIiusadGentes:Venite
admeomnesqui 'abor.Sc
400
tecii.necinucntus ell,Scc.
oncrati elli$,&
ego
reii. vos.
I
Z
i
4
5
6
7
reda eft via eius . Accedite ad
me,
&audite h^c. Nona
.i^^MiiIticnimaudieruntqusMovli
in monteSina locutus fum.
principio
in abfcdndito locutusfiim . Ex
tempore
ante-
a
9
vocahis ncmen eius le- D
futn.
e
Mipttne. Totam
trinitatem
breuiter
plcne
, &
apcrte
di-
ftinguit.
!<
PrOCOpius. EgO
t
profperabi
cumpatre
tuncade
'"
ram,cumderebus
iftisconfiliumagita
af^iiiiiaftafunt. flnpstre birpafer. cTlncatnari conitituit.
- - -
n
fl
Filiiim
quam
ficrent,ibi
cram: & nunc dominus Deus
miiic mc

IConcrpnis
<;ft de
Spiritu
laniflo.
bfApoftolosalloqu
tjr.
cTS.in^uinc.
&
ipiritus
eiu5.H?''c
dicit dominust Deus
redemptor
tuus
lEuangcliutn
fandtus Ilrael :
Ego
dominus Deus tuus docens tc
vtilia,
TPtxdicationis. ^ Jptantisaffeflu-
a rNlfcte. 'O lli-a<-)

d
apjltoli.
t
gubernans
tc in via
qua
ambulas. Vtina attendilles man
aTQ^iainfc.
, hTAbuiidans-
c^lnc'o.
datamea.Faclafuiflecficutflumenpaxtua,
&iuftitia tua
aTH7perbolc:Hucilluc.juetedundans.
blTlnnumeraDills.
cfSpiritualc apoftoliciii.
ficut
gurgites
maris . Et fuiflet
quafi
arcna femcn
cuum.
10 rct.Iam vcro & me
1 1
pater ipfe
& fanfti-
12 tatis
eiufdcmfpiri-
ij
tus,adeaquje abip-
14 fodccrcta funtexc-
ry
quenda,
mittedum
16 cenfuit.
tj
{
Ego
dominus.
Qui
i8 Ifracl futura
^mit-
19 to. Redditcaufam
20
quarceospriusaffii
21 xcrit.
22
g
Et
fuiffctqmft
are-
2
5
na
Jcmeti.
*
Proco-
14 pius.Perfcmeneos
^
in
t
Deus.
B
NICOLAVSDELYRA.
^
i
Annunciauitha:c./.>a/dy/(:/w/c>-C}'iw.^././/Kiti(
yfn deidoUshxcannunciarepotuit.
2 Dominus
dilcxitcum./;C)'rr.C/rM quodfciendum,fp
dili-
qcre eft
vdk alicui hnum.Deus autem
promouit Cyrum
ad
itignita
Cy*.
tt m
reg>n
de
ftatu ii.fimo
&
viir.vt
didumfuitjuprd 4^.&lic
di-
lexit tum
quantum
ad bunum
regni
&Alonarchix,non
tamen
qua~
ttiadbonugratle
C
glori:quialicet
Dcii
cdiconfefius fuerit,
vt
habetur
i.Ejdr.
i.tamecuhocidolacoluit.vt diciufuit fupra^^.c
3
Facict Voluntatcm,6cc./".</eii
in
Babylone
Chaldxos
propter
pcccata (ua puniendofecundum
ordinem diuinx
iu/iiti.t,z^
ludxos
mde Ubetandos.
4
Ego ego
locutus fum.
inperfona
Dei
hocdicitur,qui
mentiri
non
poteft
.
5
Et vocaui cum. ad
dignitatem regni.
6
Adduxieum. coifi-a
Babylontm.
7
Et direda eft via.
per
vicloriam
fequentem.
8
Acccditc. Hic
confequenter
dcnunciatur Uberatio d
potenate
dxmonis
fi'^urata per
liberationem d
captiuitate Babylonis
. Hxc
autem liberatio
facUeft per
mijfionem filij
Dei inmundum : ideo
primo dejcribitur
htec
milfio,fecund6 faCia pereii liberatio,ibi:HqC
dicit.CircaprimHm
efl aliquantulum imrnorandTi,quiaibiexprimi
turfanBx
trinitatis
myfteriu.Sciendurn
igitur (p
illud
quod
hic di-
citur:N6 d
principio^&c/fc^Jc/K
dodores catljolicos &Htbraos
intclligitur
dc datione
lcgis
in mdte Sinai,
qux ndfuit
dala occulth
fed manifeftcyintantum ^
totus
populus
auiiebat vocem domini lo-
quentis quaniii
ai decr:m
prxcepta dccalogi.vthabetur
Exo. 22.&
fiQ quod
dicitur /?zc;N6 a
principio
<.C.non eft
vtrbim
Ifaix qui
legcnd deditifcd ipfius
Dei: &
m hoc conueniunt cathoHci &He-
brxi:quodautcfubditur. Extcn.an.ficibicra.f.a^ife^/Krt
/e.V(/a-
fetur, Et in llebrxo habetur. A
principio
fui cftc
cgo
ibi./.
principio
dationis
legis. Q^exponut aliqui
Hebrxi de
pcrjuna Ifaije
dicentes,^
omnes
prophetx fuerunt
inmonte Sinn , V"
ibiaccepe-
'^
Tunt d Deo
prophetias
fuas,ficut Moyfes lcgcm-.futuris
tamen
tepO'
,j^
ribus
fecmdmi
ordinationem Dei ah
cispronunciandas, &(ecudu
hocfubdit Ifaias.
Et nijc diisDcus mifit
mc,
&
fpirituseius.
.f.ad
denunciandu
prophetid quam
tuuc
acccperant.j.ipfo tempore
dationis
legis:Sed
i(iud
dicium
clfalfum,quiapo^}
dattonem
lcgis
Ifaiasfuit natus.f.per
6oo.annos ^
amplius:multi
etiam
prophe-
U
adhucpoflerius.fleremias
E^^clnel , Danitl, .AigxuSyZacha-
riaSf&pluresaltf.
Si autem dicatur
qtiod
animx
propmarum
ex-
tunc vei ante
fucrunt create, &ficfucrunt
ibi
prophetxfecundnm
animas.Hoc
nonfolii
eft
contra dolores catholicos &
Thilojophos
{qui
dicunt animam ijominis
nonprxccdere corpus duratione)
fed
etia cotra
aliquos
doBores Hebr.tos:
vndefuper
illud Zacbar.i 2 .a.
Egoformasfpirituhominisin
mcdiocius. vbi transLatio
nojira
/;ai>er.Fingens fpiritu
eius in
CO,iicit
quxda glo.IIebrai
ca,^
creator creat anima cum
perfciitonefigurx corporis
humani:
trita
dicvttphilofophi-quia
anima e(l aCius
primus corporis phyft-
cj
orga.&
c. 2. de anma.Hoc etiam
apparet
Cenc. i.vbi dicitur
tp
formato co)'/)ore.^(/*,Deusinfpirauit
in facie
eiusfpiracu-
lu
vita.Er^o quoi
dicitur hic:E\
tpc
antcquaficrent
ibi
cra,
vel d
principiojui efk.Ego
ibi: non
potest intetligi
de
l[aia:huc
etia
patet
in
quodam
libro
apudHebr>(es
auteniico,
vbi
ifta
litera indu-
m
cr:
Pte
citur , diSli in
perf^na
Dci
, ficut &
prxcedens
immediatk.f.J^on
i
principio
in
ahfcondito locutiisfum, & eodem mcdo
quodfubditur
in eodem
contextu,C$
fub
eodem
vcrfu.
Et nunc
mifit
me
dominust
<&c.iH
perfona
Dei dicitur : Si enim
adpcrfomm IJaix referretury
cffe
ibi
principium
noui
verfus ,
vt
efjct difiin^io
inter
perjonas
lo-
qucntes:
nunc autem inHcbrxo vnicus
eflverfns qui
ibi
incipiiz
^cccdite ad
me,&c.terminatur,ibi.Et tunc dominus Dcus mi
fit
mc,&
fpiritus c\m,inclufmi:.Et
diais patet
myflerium
(andf
Trmitatis
,
quia
hic
exprefic
dicitur
Deusmifir.s
a Deo
&jpiritus
Trinitas.
eius,inter
mijfum
&ndttentem
efl
perfonalis diliin8io,& Jic
appa
ret difiinciio
perjonalis ipjius filtj
mijji
d
patre
^
SpirituJanHo ,
d
quibus mijpis
e(i in carnem
pro niundifalutc; I{<:funiatur
ergo
lite-
ra a
princtpio,cum dicitur; Acccdite. hoc vcrbum
cfl
Jilij
Dei,vt
patet
ex
prxdiciis,qui
excitat attentionem audicntium
adjignifica
dum
q,
yult
dicere
aliquid magmim fcilice:JanBx
trinitatis & in

carnationis
filij myfierium.
9
Non a
principio. fcilicet dationis
legis.
10 In
abfcondito,&c.
quiainmamfefloeamdedi.Cinaquod
fciendum,quod
licet lex illa
fuerit
daia a tota trinitate
,
cuius
ope-
ra
funt indiuifa,tamen ifla
datio
appropriatur
filio. Sicut enim illei
qux pcrtincnt
ad
potentiam
appropriantur patri
^
qux
ad bonita-
tem
SpirituifanHo ,
itaqu^pertinent adfapientiam appropriantur
filio:cuiufmodi eft
datio
legis
&
propheticx cognitionis
&
fimiliTt.
^
1 1 Ex
tcmporcantequam. cumpatre
&
Spiritufan&o Jecun-
dum diuinitatem.
12 'i.inunc.
idefltemporegratix.
_
i? 'Dom\x\ns. idefi Deus
pater.
14
Mifitme. ad humanitatis
affumptionem.
Ij
Et
(^pirnus
cilis.
qui eflteriiaintrinitafeperfona.
1 6 Hxc dicit. Hic
confcquenter defcribitur
liberatio
fa^a pcrfi-
lium
incarnatum, &hoc
perfuamfanclam
dolrinam &
opera,
iH
dicitur.Hxc dicit.i.
Deifilius
incarnatus,quiredemptor
eU
miidi,
CS
svnu Dcns &dominus cum
patrc
&
Splritnfancio.
17
Sanctu s Ifracl.
ideflfancHficans Ifrael.
1 ^
Ego
dominus. ratione deitatis.
1
9
Doccns tc
vtiiia.?./<%c7/cii cofilia,
qux
licet
nonfint neccf
faria
ad
jalutem
,
difponunt
tamcn ad
pcrfe^ionem Chrtjius
enlm
quantum
ad moralia
prxccpta
non addidit
nifi confilia.
20 Cnbetnans.in
prxfenti vitaqux
efl
via
adpairiam,
&
quia
Ucet docirinam
Chrijiiplurcs ludciacceperint, tamenmultoplures
recufauerunt,vtpatet
in
Euangcljjs
&.A8ibus
apoflolorum
,ideo
Jubditur.
21 Vtinam attcndifles.
quantumcnim
adcrcdenda Chrislus
plura
dccuit
tanquam
de
necefiitatefalutis,vt
de articulo
fan&x
tri
riitatis,&
incarnationis,de
baptifmo,& confmilibus.
22 Fafla fuiflct. yidcHcct
quantim adpacem temporalem^quia
l{oma)ii
non
venifjent
ad deiirucndum loium &
Gentem,qux
do-
firuclio fuit
in rindiclam mortis
Chrifti,& quantum adpaccm
ih-
ternarn
confcientic,^ pacemfupern^ glori^
finaliter conjequenda,
ftcut avgdi
ilamautruntin natiuitate
Chrifii
crcdentibus
aftutura.
Luc.2.h. Gloriain altifl[imis
Dco,&
in terra
pax,
&c.
4j
Etiuftitia.
ideft
valde abundans
,quia lujiitiaqu^ eftper
fi-
dtm (
hrifti,illa
eH
iuflitia abundans.
24
It fuifTet
quafi
arena
km.umtnJ.filij tm,&filiifuiffent
* mulio
401
Glof-ord.&NicoIai(IeLyra
^oi
4
Tldtjn-FUioli mci, quoitutti paitorio,drnfrr
8ic. af
Arenx. bfSftnen. cTSetnptrcflnit
VMi Iifaehtx, vclChriftijni.iunoiiien:
A Chriilo enun
omnMtili)
Ap<
rtoloriin'
Chiftiani d'cuntiir.
&
ftirpsvtcri tuivtlapillicius.Non
intcriilTct^&cnofuit
Tlfrarl bTO
ludi dc
Ebylone(e
mittente Cvro.velfidelesdemundo.
fct attritum nomen eius a facie
mca.Egrcdimini
de
Baby
afSi non
coipotc
vcl incnte. b<0 ludii^ibctationcm: cl O vos
apoHoli
aniir.atuni rcd.
niptioncin
lonc:(ugite
aChaldaris.Invoccexultationisannunciate: 5
n ^''ridicanJc.
^
inteUigc
,
qui
non
A ex
fanguinibus,
fcd
ex Deo
nati funt.Iu
dxos cnim
corpora
liter
propagari
ctia
fiprophcnxnonpa
rnerint
^pagari
co
tigit.
NcqiTcenim
magnum
quidcon
fcqucntur,fiqnara
tioneviJemusi ycr
mibuscffici,corpo-
re
multiplicentur.
a 7^011 finetunt.
De
ai^ciun.
, . w.. ..u,......,
-
Acsypto
vcnientib.
junt in
dcfcrto,cijm cduccrcteos:ac|uam
de
pctra produ-
^
adlitCram.DcCapti aDeAcg>rovenicniibusadUtcfani.b*Peimilit
tondi cTUiusChiiiti dlAbluiion.s.
UitalC aUtCm
Baby
b
, ^. ^
eUs.nuicftp.-^vnonra,q.i.feciiv,r.qucv.,un,.
lonisrcdcutib. hoc c xitcis:&
fciditpctram,dC
fluxeruntaquas. Noncltpax
inrc
implctumfuif aTii:"<t^i'squ'"'"'^"^'0'f"''^'''''*f"'''''*"="''"'"""""'
^
B
fenonlcgimus,
fcd
impijs
dicitdominus.
hvperboliceaccipifi
diim cd ficut cxtcra
multa:Apcflolis
autem
gratia fpi-
rium dedicans nobis .
ritul-
auditum
facitchoc,&
cffcrteillud
vlc];
adextrcmaterra?.
aTO luitii.vcl apolioli. b^^TcciofaiigUinis."
De
B.b)lonc
vel de .nun.lo.c^Ad litrrain.
TVelfupplanialore$icioruin. dltgicffi
de habvlonelub Zqrobabcl &aliiducibus.
Egrcfli
de
Acgvpto
non folum fiticiuni
' -d mi- murau-rui.i.
3
Dicitc:Rcdcmitdominusferuumiuumlacdb.Nonfitic-
7
o
aVSriuIl.
l*De B.-bylone, vrl dciiiunHo.
rltuffanfti dc Chri
flo
profluxit.7^0//
/i-
rfei-rtw/.fidelcs de mfi
domentecxeuntcs,
fatiatiacqua
fapic-
ti.r.
b Scidit
petrarr. Pc-
tracrat Chriftus.
Scinditurin
partes
fcrmo
diuinus,
vt
qnem
totum fufci-
pcre
non
poffumus
fpartes
fumamus.
C
ktflux runtJcju.t.
Vnusmilitumlan-
cca latus cius
ape-
ruit,6c
cotinuocxi-
uit
fanguis
noffr.-c
i'cdcmptionis,&a-
qua baptifmi,bap-J
nfmum,&marty-'
CAP.
I
NICOLAVS DE L YRA.
^
muhoplurrs ejuamjwit^ijiita
in cti>iri/cliune lirujal,
tti
,ppter
Chri.
Nameri in fli
mortem multi ludei
fucrunf interfcH':
,
vidtliat duus ciMum
terfcaorum milid a
prindpio
oblidionis
vjf<e
adfineni:&
r
captiuitatcm
du-
Iudoru
Egc
^j
nonaginta Jeptem milia,
vt dUii
Egcfvpus
lUorurn
tanjo.utn
fippi**
yicinus
//.y
1 Et
flirps
vtcri
tui.iJefifilii
& fiti^-
2 Vt
lapiUi
cius.J.m*!'-. f{epetitio
tfl
eiufdtfententia.Foran-
tur etiam
hocfemen &filif&filifcmvcs qui ircdidifjcnt
dotiti-
rt
ludtorun>,ft
fidtm Cbnsii
rrccpiffenc.
B
'bion
wtCTUffct.i.nonfuijfeidillrncfioiamdi^a.
4
^redimini.
Vvfiq>'um llaias
d<nur,iiji'it
drpltcfm
lihcra-
tioncm.f.ptr C)rum ,&ptr
Cljiiihm
hic
ccnfequcntrr dcfi:*ihit
Ttriujqueordimm jiuemoditm
: & pritnb prinnejccundd fciurd.-e
Q
cap.feq.Circaprin.a tfjfjV.Egrcdiniini
dc
Babylonc. Q.i<a/i
di-
cat.orooeelideflritciio
eius
per
Cyru7ii
<T cxcrciius
ipfius.
5 V\l%\lczC\\^\(iiXis. quianonfoiumciuitas mctropolis fuit
captj
a
Cy>o,lrd
ctiam tcta
regic.
6
Invocc cxuhationis
annunciatc./.fcanc dcfiru^tonm
applau-
iipploudirido
dii- iniiuc
iufiitip&
ttiam liberationi ludxorum
qut
pofi
tlrdrtH-h^^ntm 1'aBi efi
pcr Cyrum.
7
Dicitc
Rcdimit./.w
libcratione de
captiuitate Bahylonica^
^fducite ettam ad memoriam
tanquamgrati
liberati<jnem
defertti
tutc^e^ypti.
8 Non fiticrunt in dcfcrto. c exirent
de^e^ypto: per
hot
non cxcluditur
(ttisge/ietalncr,quiafilij
Ifrael exeHdo de
jle^yptit
prffi
funt
pluricsfitim indcftrto
,
vt
paict Exo.i^.d^ \j.& Ty-',
2o./crf
excluditur
fitis
ducens ad
periiulum
mortis. Et
quia
dona
nits
Jubuenit cis,idt
o
fubditur,
5j Aquamdcpctra.&c.
vrpiiJrtfAforf. i7.eJr.20.
10 Non cft
pax impijs. quia quartumcurique
dominus
prffiam
rct cis luc
bencficia &ptura
alta,fuerunt
tamen multi mali
inp9<
pulo Ifraelcontra
dominum
murmurantcs,
qui
mortui
fuerunt
va
gabundi
in
deferto,n
babetur
T^um.
1
4. \on emmpvtfji
iHud
dt_t
produBione aqu^
de
petra expom
conuenienter de redttu
captiuim
lis
Dabylonice,quia
non
legitur
tunc domintm talia
fedffe.
Et t
'
efi verifimile,qu6d Efdras
&
alijs\,quiide
reditTt
defiripferut
i
tacuiffcnt,&
idco mclius
exponitur
modo diHo de redttu de uie
fto.
* CA P.
A D D I T I O. L
Ittcapit.^^.vbi diciturinpoliit. Propternomcn
mcum
longc
faciam.
i>uod in
propbeticis fcripturisfrequeter fitfermo defuturo per
modumprfteriti ,
ratio
efl propter
certitudinem
prophetie prout
cornmnniier dicitur
,
fed quoddeprgtcrito per
modum
jinuri fiat
f(rtno:h{c
ratio
nonfufficit ,fed
alfri,rianda efialia.
A D D I T I O. I L
In eodem
capitulo
vbi dicitur in
pvflilia
. Et laudc mea in
frcnabo te.
"Per diuinam laudem homo
afcendit
in
Deumper rff.H^m
,
in-
tanium
,
qucd per
hoc retrabitur ab his
qu^
fnnt cont) a Deum : (^
hoc
eji quod lAc dicit
prophtta.L:xudc
mea infrenabo te,e
tn-
tereasfecundum fanilum
Tbom.inz.z.q.^l. que vidrjtur magis
propria expojitio
quam
iila
qu^
in
pofiil.continetur
de laude.
A D D I T I O 1 I L
In
eo.ca.vbi duitur in
pofl.Et dextera mca mefa efl cslos.
Terhoc
quod
dicitur. Dcxtera mea
palmizauitcoelo!;,
/<-
cundiim
Hcbraicam
literam,
nonfolum
intelligitur
facilitas
meh.-
furatiohis,lcd etiam
minfuratioris
drbita
congruentia,feu coapta
fio ad rem
quf fdificariintcnditur,licut
illequipalmaatiquidme-
jHrat,fic
vt non
cxce<lat,nec dtficiat
ab
intento,fecudum
iltud,Sap.
I
i.rf.Omnia
fccitdominus
numcro,p6derc&
mefura.
Kfptica.
In
cap.^S.Tofl. exponitiUum paflum:
Propter
no-
mcn
mcuni furorcm meum
longefaciam. idefiJeci,po-
ntndo
fkturum
pro prftento
.
Burg.
dicii
vfitatum
in
prophetis po-
Mrepr^teritumprofuturo.
proptcrcertitudinemprophetig
: Sed
ponere futurum
pro prftcrito
habei aliam
raticnem,quam
tamen
nott
Jfignaf.potefl
autem
pr^ttr
aitas rationes dici,
quodprophc-
te
vtuntur,&
facrafcriptura
de Deo
loquentes
verbo omnium 1
porum indifferenter
:
quia ^ternitas foli
Dto conueniens coexiil
omnibus
diferentijs temporum,fiCut
dilum
efifiipra Exod.^o.
in eodcm
capit.vbi
dicitur. Et laudc mca infrcnabo te 1
intcreas.fcoc/rcnww dicitpoflit.
ceremoniates
obligationes quik
popuius ienebatur,ne
ad idola
dfflueret.Eurge.auttm bocfa^iu
paruipendens
dicit illam laudem
fore aficnjhm
mentis in Dtii
pl
ajfi^um
tam
feruidum,
vt
per
hunc
tanquam perfrenu
m rctraba
ti<r ab bis
quffunt
contra
Deum.Sedmanifeflumcfl
ex
titera,quoi
illi
ludp
de
quibus
hic
dicitur, huiufmodi affcBi^m
non babuerun
ad Deum :
quia
coluerunt Deum
timoreferuili
. Dum enim tti
bnlurentnr ad dominum ctamautrunt
,
vt dicitur de hoc
popul
in mukis
locisfacr^Jcripturit. Tempore
autcm
profpcntatis
di
fluxerJit
ad idolaiideo dicitur de
eodcm.Vopulns
hiclabiis m
honorat,&C.F(ic aliacfl
laus Dci
qu^procedit
d liOera votit
tate,qia que dferuili obtigatione.Vrima
non habet rationem
fren
fed lihcrtatis,quia
fit
amore
iuflitif.
Secunda babet rationem
fren
quiafit
timore
pan^.Trima
non retrahit d malo,fed
tenditin bon'i
quod
fit
liberefine freno.Secunda
autem retrahit d malo , fedno
afficitur
ad bonum.Et
quod
de
prima
boc non
dicatur, fed
de
fccw
da
probat fanBus Thom.exponens
bunctocumC^ dtcens:
Infrei iuj

pOfidtfl.obligabo
te ad ceremoniates laudes
meas,nefacrificia
w
lis
offerens
intereas.Et adducitadid concordantiam
Tfat.la
ch
mo & freno maxillas corum
conftringe.T^wfo
bic &ah\
oculos
Btirg.odio
zsr liuore c ecatos
vtviderenonpotuit,qubd
vii
pcndtrido poUil.fantium Tbom.vilipendit:
cuiustamen di&a d'i,
inprologo fui operis igne
cbaritatis
examinata,^
naturalis rat
nis
difiaminemuttipliciterpurgata,&
tamen hic
Burg.profui
et
ris
cotifirmatione
allcgat fanBum Thom.fecunda fecundx ^> 9
1 .
eumftc
relinquat
incontradiHione,
Ifak
Cap.XLIX. 404
C A P. X L ! X.
rdit-t inful.t.
Poft
reliquiariim
Ifrael vocationem
&infidcliCi
abicdionemJ(dequibus: ^onefipax
mpijs
dicitdominus ) fub infuiarum nomineallo-
quitur
in
perfona filij
ecdefias de Gentibus.
b jlttenditepopuli.
4 Proco-
, pxus.Intuere
vti de
prafen-
itibus ioquatur
dominus,
deqiie
alio domino
,
pcr
ea
quae
fequuntur
,
fuam
ipfe
Inatiuitatem
&
feruitutcm,
csteraque
ciufmodi
expli-
cans,dilputet,cum
ait. Domi
nus dc vitre
vocauit me. de rte
ro matris
mex rccordatus efl
no
nunii
mei.Habuit.n.ante iii-
carnationis
tcmpus,
nomi-
nanaturcfuecogrua, De%
vita,lumen,iap:6tia,virtus,
I&
fimilia,
fcd
Chriftus,
&
lefns & nobilcum Dcus,ad
aquaececonomiam
lccu
ta funt
tempora,
referutur
vndcfunt& iWa.Etpan.sfi-
lium &
vocabis nomen
lefum ,
; cuius vt
intcrprctationcm
doccret,
ipfeenim popuifi
fuum a
peccatis
eorum li-
bcrabit,adiunxit.
Atno-
bifcum Deus ,ex
naturx &
ceconomiae ratione inditij
cft,
vtlefusafacultate& viribus.
C Gladium acutum.
T^a
veui
paccm mitterc,fedgladium,mi-
los.f.a bonis
feparans.
*
Procopius. Taquagladiuacutucflrcait.quidignosab
ir.dignis lcparct.nam
&
ipfa euageli) ^mulgatio.gladius
aduerfus diaboli
tyrannide cxtititdeditnobis&ipfum
fpiritus
C A P. XLIX,./
iTEcclcfiae fluflibus feculi
vndique
concuflz.
\
Vdite
infiila:,
di attendi- i
a^Ab fxtremis tcrrac.
tcpopuli delduge.
Do- z
i fVocabis nom.neiuslcium.
minus ab vtero vocauit
a^Aritequam
nafccier.
mc : de vtntrc matris t
a .^ei Gabriclcin dt.ens . Vocabisnomeneius lefum. btVt
riiirim
ons lui interficiat
impium.
'Vetba oris
roei.vnde:Gladiusfpiritus,
quodellverbum
Dei.
mee recdrdatus cft nominis
mei,&
pofuit
6s
f
froteftione. a rPotenrixaiuinitaris.
meum
quafigladiuacutu:in
vmbramanus
a^TAQomni
inalo, vt
vilitascarnistegereiur poientiadiuinitatis.
vniic;Spiritu(ranausfMperueniet
in
te,8t virtus,8cc.
b^^Supci aUas.ptophcta:
eniin
Scapoftoh fagittilunf:S3itia potentisacufx.
r
f
u?
protexic
me,&
pofuit
me
ficutfagitta
ele- 6
airlncjrne. b^Vndcfnpn.Tues
Deujabfconiiiius c1 Uiuinit.item.
y
da:in
pharctrafuaabfcoditmeV^^dixitmihi:
s
a^ObcUicns vf^ucad
moacm. b
IDegcnerc
ifiaclfccundumcaincin.
p
t.t.
fpiritus gladiu
i.verbu Dci
,cuiusope darmonufraudcsD
jPpellimus.Couenict&fanaisipfisoratio^indeqjeftqa
fpiritu
oris fui Anania &
Saphira petru
interfeciflelcgi-
mus,quod
Ezcchiaite Rabface cxercitu
prccibus
fudi^flc
quod
Paulumdcnique
verbo oris fui
Elymaoccjccafle.
d
">';ci/a^n/<!>w.-}:Procopius.
Eft
veroapatre
etiam
fagit
taelecla
pofitus,
vteos fe-
riat
qui fpcculis
eius
digni
funt.quo
morefe diledio-
ncpeicufl^amanimacxiuir.
idem nimirum in carne
,
g
"nt..
vtdignistantum
cerncre-
tur,
aflumpfittanquam
in
pharetra
reconditus.
*
Origcnes.Quam
bonum
^^"'-'"
*
eft, hoc iaculo vulnerari.
"""
Hac
fagitta
vulnerati fue-
rutilliquiinterfc
inuicera
confcrebant. Vonnecorm-
Jirnm
ardens erat in ncbis^
*Hilarius.InrelIigimus
hac
^uc 4.
fagittam
vtilem efle adco- in PuLn?.
figcnda
noftra vitia.In
poe-
na confcientiffi malos con-
figit
hxc
fagitta ,
in diledis E
vitia,& pcccatavulnerat&
fanat.
Eftqucdeuaftascar-
b
IDegcnerc
ifiaclfccundumcaincm
CPatct in me
mancns,ipfe
facit
opcta.
r-

tT f'1
;
- -
-.^-
^-
-
r^^
10 bo&
purgans.deuaftatma
ScruusmeusestuIIraci,quiamtegloriabor, n ios&
pmgat
bbnos.
c Gloriabi.r.
Quodnon
iti
'oh.ir.a
zV^sicmxs.Vater
glorifcMlmmen
tmm.lc.t alibi:
Exv.rgeglo-
^'^'^q'
ria mea &c.
*
Procopius. Corpore quide quod
a fcruis dixerat, fer-
uus
dicaturChriftus.genere aut.quod ablfracle,lfrael.
Sed
tanquam
Dei virtus rebus
ipfis qua: operatur ,
eum
cuius virtuseft
gloria
afFerat
,
in forma ferui faftus.
t
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. X L I X.
AVditcinfulai.H/c
confequenter dejcribiturmodus.f.fecuda
iiberationis
facie per Chrijium,
SciendH
tamcn,quod aliqui
dc^ores caihulici totH ijiud capitulim exponunt
dt liberatione
fa-
daper Cyrum.
Ud
ijlud
non vidctur
veru,(]iiia populus
dc
Bjbytc-
ne rediens
nonfuit
in tanta
profperitate,quanta
defcribitur
hicumo
fuit
in muita
anguHia,&pa'upertate,ficut
didum
esifup,^ 5.f
.
&
tnpluriljusaltjs
tocis.Vr.tterea
ftc exponcntcs
tr
agis ludaiT^at qua-
tsi^
tum ad hoc
quam
doHores Hebrxorum antiqui ,
oui
aliquadida
in
Ijoc
c.referentadtempns Chrifii.f.iUud^Dcdi
tc in luce
Gcntiu,
...
vt
fisfalusmea
vfq;
ad cx remu terra, e?pcr confcqucs
alia
t0 \ijuanmcluntur
l)uicf(ntentia,conJequenter
vtl
amecedtier.Qubd
uut
itafit,patet
ingl.magna fiiper Cfw.41
.c.vbi mouetur tatis
qu^-
Jiio
dc
Mefjia.-Voterit
iie
dici,Q> redemptur
cts
veneri{,fit
leuans
/j-
!8d[
\cies.i.acceptr,rpnfonarumfecundTimoditloquenii
Hibraicii:& re
j^ondetur ibi:.Abfit :ftd
ots ccnfitentes
ei cordc
Cj
ore &
oprribus
faluabit,ficut
fcriptum
esl
ler.ijjj.
In dicb.illis faluabitur la
ggl
j
da &
Ifracl,&c.<?c (i
dicat-.Conjitentes
ei:^
Jic
dicitur
Ifa .^9.h.
-
Dedi tc in luce GetiCi
,
vt fis falus mca
vfquc
ad cxtrcma
tcrrs:
Hjecgl.fecundu
ots doHores catliolicos
inteliigitnr
ad liteta
de
Clmfio,vtptenius
videbimus:
quando
erimns ibt domino concc-
dente:&
per
confequens
alia
qux
ad ide inducuntur de
c.iflo: Dedi
te in tuce
Gentiu,&c.fecundum
autorcm vil autores illvis
intelligi
turad
tittra de Chnsio. HeMi. 1
3 .g.hjic
autoritas: Dcdi tC in
luce,&CiJ Vaulo & Barnaha
induciturlanquam
dtcia ad Itttram
deconuerftone Gentiiiiiadfidi^
Chrijii,Itfm.]{a.Sa.dicit.tphabetur
yerfns finem huius
ca.^^^unquid
tolletiir a
forti
prada,&c.intelligi
tur de
Efau,perqueinteltigtt I{omanii imperium,quiacum atijs
lu
dxis
exptciat ptr Mtfiiam futurii
tiberari
dejeruitute
in
qua funt:
&ficfecundum
eum
referendum tfl
ad
tempus Chrtfii:quod
verum
tii. Sed
cxpcciantfuturu quod per hfum l^aT^arenii tmpletum
efl:
fp quod
dicit Mat. i
j.d.Ergo i:bcrifuntfilij:& loquitur
de tributo
lipmano imptratori
reddendo.
Igitur cxponendo
capitulu
fecundu
huncfcnjum
in
duaspartcs
diuiditur.Quia
primo ponitur modusfal
uattonis. Stcuridb tollitnr metus
defprration!s,ibi.
Et dixit Sion.
Trimain
duas,quia prinio
ponitur Saluatoris
conditio,fecundofuO-
diturfalutis operatio,ibi:
Et
CgO
dixi: Circa
primum
dicitur.
1 Audite infula;. Hic excitatur
attentio,vt
per
boc
deftgnetur
unciand. rei
magiittudo,
2 Dominus ab
vtero,&c.
Hoc dicitur
inperfona Chrifliho-
minis,dc quo
adhuc cxiflente
in vtero mattis dixit dominus
per
an
jjr/?</ma<i/o/e/)/;.VocabisnomcneiusIefum.Ipfeenim
^
laluum
facictpopulum
fuum d
peccatis
corum Mat.i.
5
Et
pofu
it OS mcum.
inquo
notatur
ifficacia
verii
Chrijli
ad
prjjcindcndum
viiia.
4 ln\'mhi:irmniisCux.i.pote^atisfux.
5
Protexit me.no enim
fuit captus
d
l'4d.tis, nifi
quando
ro-
//r,eir/co/f/ir,7oi.i8.a.Dixivobis.quiaegofam: fiergo
-
mc
qua:ritis,finite
hos abire.
6 Et
pofuit
mc ficiit./
Hebrp
habetur:Claram.f.limata:per
ImintelUgitur pnritas
&ctaritas doiirinx
Chrijli
.
7
In
pharctra
Cuz.i.injua prouidentia.
8 Abfcondit me.
vfque
ad
tempus
reuelationis me<f.
9 Etdixit mihiSeruus.
ratione humanitatis in
qitaaccetit
C\\t\:i.r-, :-
formaferui.Vhit.z.a.Scmcii^(vLm
cxinaniuitfor.fer.ac&c.
niinacur lua
10
\(r2,c\fic
nutriinatur
Chrillus,qui depopulo Ifrael natusii^ ra
^^ '
tio'ieintciprctationum,quarum
vna efi: Videns Deum
quiaanima
Chrijii
vidit diuinam
efkntiam
ab infianti
Jua
creationis. .Atia in-
terprctatio
eft:Dirtdtis
cum
Deo:qudd optim^
conuenit
Chriflo Ijo-
mini,quia
eius humanitas
eft mlirumentum diuinitatis coniTi^um
ei:&
fic
in om'nbus mouetur
ftcundum
deitatis
inflin6lum.
1 1
Quia
in tc
g\oinbor.
Ver
miraculaydiuin^ potefiatis
&ex-
ceilentt
oemonfiratiua.
)tEtego
M
n^.A
L 1 T
E}\,
1
.Auditt
ivf<lie,&c. Capitulum
ilUid litcraliter
cxponit
dc
modo
liberationis fadae
per
Cluiftum Moraliter au
tcm
potcft
exponi
de modo libcrationis
ccclefi.-Eper
bo-
numprx-latum: Qui primocognofcitpromotionefua
a
domino fadtam diccns.
2
Dominus ab
vtero,&c.
i. de ftudio facra:
fcripturjc
voca
UitnicadrcgimeccclcfijEfu3e:&
ha:ccftdcbita
vocatio,
nodecurijsprincipu
&tumultib.
fcculariuncgocioru.
t
/^tvfw/ccec.Rcpctitioeftciufdelcntcti^paliaverba.
3
Ltpojuu
os
mtum,&c. Pcr fanam do6lrinamhxrcfcs.
& viciarcfcindcntcm

4
inumbra
manus,&c.A daimonum
perucrfitatc.
6 Lt
pofiiit
me,CSc.^
longo
fcricntcm:idco
fignat
doflri-
namfanamdatamin
fcripto,qua:
116 folum
docctprg-
fcnrcs,
fed ctiam futuros.
7 inpharetrajHa,&c.
Per
fpccialcm
mei cuftodiam.
8 Et dixit
mihiyC^c.
Diuina cclcbrando.
ri
Quia
in te
glorificahor.i.pcr
tc
gloriam
mcaoftcndam
alijsexCmplo
vitx &verbodoftrinJB.
Etquonia
dicitur
Luc. I
j.c.Cum
omnia
quxpra:ceptafuntfeceritis,dicite:
Serui in-
Milcs
fumus.ldco
fubditur vcrbum boni
pralati.
t Ego
40^
GIof.ord.&NicoIaideLyra
406
/f a
Etegodixi
Quafidicarquomodotcglorificamgma-
A anam
partcm
ludarorum
ad tc icnocarc
non
potuKHic
autcm libcrfihominismonrtraturarbitrium.
LX-icnim
cft vocarc.noftrum crcdorc:ipfotamcaadiuuantc,vtm
fli voluntatisprxmium conlcqucntur.
*
Procopius.
Putat ..
.,
nonnulli,/>"A^"ja-
^"^"^" ^ -
buraui ex
prophctx
a
pcrfonadici,
ibd^-
pricmagis
adlalua
torcm rcfcratur ,
q
auditis
Jupcriorib.
ifta
reponat.
Enim
vcropaterquomo-
doin mc
glorifica-
bcris.cum
multis.p
falutchominum la
boiibusfublatis.ni-
hilprofccerim,mul
tisadhucininfidcli

tatcpcrmancntibus
6c
ipfis
ludxis.
t
Pjrum eO
^
k>jo i:iduium,&c.
legcndum
ci\ ludicabit
patcr.vtrfi
intcrrogiti- omnia fcccriin eis
I"*- quae
dcbui :
Manife-
Iohan.i7.a 7. , ':
Ibidcm.
'''""
""'^^" '"'"" '"^ '
fdelertos
If- nihus^quot
rftmi/v.F.t
rael n rcdu-
alibi:
Egoteglorifitia'
ui("perivrram.
C
Opns
rwum.
AHj:
Labor Si.
dolor mc-
us:qi!iaflcuitciiii-
tatcm.Etajt
iiipfal.
Qu^viitinjsi'
li-''^ui-
ifewtcfluxtaHobrai
Et
cyo dixi.In vacuiim
laboraui
fine caula,&
vanc tortitu
^Mofcndo
b dinc
no &:opus
mcum cumDeonico.Etnunchxcdicitclomi
*
- -
vtao...mMur,remu.^ppel-itmvn,ie:
ne n.rr matns.nc* Dmm.uses lu.
b f 1 liicm. 1 1 EHintcm def^rto crcatorcidola colcntcm vndc:
Non vrni .ili ad oucs iiu
pcneiun-
domiis Unc'
/^t .
1
t, w
f)
Jltij,!
ciim,
pcndcnsincrucclongcafalutcmcavcrbalamcn-
D
tationum mcarum.
d ni )v/;cafa.
q.d.EgoIudxospcrdidi.fcdglorificatussu
in Gctib. vnde':i>dtire/i
nnhi vmms ooteilas iucalo iS
t" lerra.
Van:m
eJi.Lxx.magnum.
eft.
*
Procopius. Magnum
rc
^
vcraopuscxtititcu
i
bfritiendo. c^QMiianon profu]tei. _
ad fcruitUtCm fot-
matuscirctfilias,ad
humanx natur.tfa
lutcm,
quain
condi
dit,
lcrui formam
anumerc.Atqucin-
j
dceftqaod glorifi-
|
catur,tanq rapini
minime arbirratus.
c mcam
confumpfi
.
Ergo
ludicium
meum cu domi-
3
alQu.odfec.ci.
^loiam. tnelvu...lc.
tii.o U.l,cct
Lonsucrcnti
i.imacuum UWaui.
4
im
8
CII
nus formans mc cx vccro
feruum fibi
,
vt reducam lacdb
6 cfle fe
vqualc
Deo.
'
.T .,.n in.ni.a.cfi.in 7 C ytoomuiat n/ii^ha
ad
eumA
ifracl
non
congrcgabitur.
Etgloiihcatuslu
, ^fS
c .um ii rininrm. I>f 1" i-l ''tcilione.
m oculis domini ,
& Dcus
meus fadus eft fortiiudo mca
t\ Cc.nColjiido,!iii>ri
ab.caiorc pov>uli
nic,
Etdixit:
bus lacob,&1fcccs
IfiaclconucitcndaiJtDcditein
lucem
f
.M.T :Ui.l
Gcntium.vtfis
falus mea
vf.]ue
ad excremum cerras.Hxc
^r,,
,l=dclium.
ISarfHticans.
fChriftum.
dicitdominus redemptorlfraclfanaus
eius,
ad contem
bf Lxx.Magnumetl
tibi.vt lotc.s
puermcus.
c^Tibi,
d
f
A morteanimx.
t Parum clbvtfis
mihi feruus ad fufcitandas tri-
b1 Od vicio luo coti..c.unt. cf Dcf,.cai..e,
1 Ad fidem. d ;Et ideo
T
.To illis.
"i^
j,,o llnia lE.iJin If Vt Crntesilluo .natas a I tidr.ii ilducas.
9
lO
II
Pfal.Jj.b.
Oum,
6cNazarios
cius.qiiosquoiidic
lad.ti in
Synagogis
maledicunt :
qaia
proptereos rcgnu,^
locum,i5cGcntcm
amifcrunt.
1 2 f
/^^^?tf .Prophcta
ad
I
{
filifi.
'{egfs
VI. te vc-
'
14
nicieadiudiciu.Ilc
15
gcs.fapoftoli&aiij
16
qui
cum domino
17
iudicabant.
'^^'^'--''"^^'^'^c::.^.tanqu,m:.^:'!:d;;r^r''''"7*'
i ^:
p.ocopius.Ado-
' -
-dabominatamGcntem.adfcruiim
9
rabuntomne.stuiu
>^v k..h,mn>m
^o dacmum
prxcipac,
ci
qui.iuni
cor .n nisnu Dei. b^lnnonoteni tuu.n. r
. .
r '
_ o.iii.a'.oi..-..i;uimimr''-ido,Scf..luicmGentmm.
cTPcclefix. 21 CUni VCnCrit m
pa-
domiiiorum.Rcc;esvidcbunc&:confurgentprincipc.s,
&: 22 trisdexctia
cumjnx
ptibilemanimim,
a
.rram,
1 t;io
gclisfuis.
Dtuifij.
NICOLAVS
DE LYRA.
1 H t C^O di.\i. t-Ui;
tdjajutmcr ^omtur jaluus
opcratio,
6"
primb
rifp
iiu iudxorTultCHndo rffped.t Ge.,tili!<n',,lji:Et^\onficams
{am.Circa
primuJc:cttdum,ip
laborcs Chr''fl: iciu>ia'tdo,
v!g'ia.dJ,
doundo,pr.tdicando,
&
ouinia ulia iratit a-l uofliam (.iluum
ordi
vata,fctund>m quod
diuturVfil.Ji.c OpcratUS
cft falute ill
medio tcrra; :&
qHiiHis priticipalntr
tmpuijneiit
aJ
piwdit\,n

du lud.xis in
pcrlonapropria,Dropi'fr
q'iod
dicit.'Mat. i
5.'.
Non
fum
miflijs nifi
adouesq pcrierut
domusnrael:.'^/"t^a
ci ludxi cd^aratitih ad ali' s ctediderunt,iG-
tjiuiitum
adillos dait.
2 In vacnum
laboraui.Propter
incrcduiMem lud.vorum.Lt
ad idtm
facitquodfequitur.
? Sinccauia
& vanc. licetenim mortuus
fu:rit
instate viriV,
tamtn
ix laboribui vidtbatur iarn
antiqnus
, O" in
parte conjiiM-
ptus,propter
quod
dixetunt ti
J</.i,/t//;.G.^.Quinqu3ginta
an
nos nondum,&c.
4
Ergo iudicium.(/''faip/e
videl,qu6dn!hil
omifi
de
cvntiirgen^
tibfs ad
falutim
iiidjeorhm .
5
Foi mans mc.v/.ja
ab inf!anti incarvationis
fuit
diuiituus COV'
fus
Chiijliformatii,&
aiiin,atum,zrfic
ex tttnc
ptrf(li<s
fuitChri
(lus
omnihi-s fcitn
us.iJ- chanimatibus .
6 Vt rcducam
lacob ad cum.i'if^
populum Jfael defcendtn-
tem d
hcob,'td
cjucm
ductndurn
fmt
m^fjns^vt
ditium efl.
7
Et Kracl non
congrcgabitur.
in oculi
domimptrfnf epuc-
nem
fidci,quia pro
mawri
parte
m
infidilitate fua ptrmunfit.
Sicut
enim lacob &
Ifradfunt
duo nomina vmus
prfoii.t, Gcne.i
2. ita
Junt
hic nomiiia vmus
popuU
ah illo
dcJcendcntis.Votefl
etiam hxc
litera
exponi,vt qnod
dicitur hic. Vt rcducam lacob ad cum.
intelli^aiiir
de illis
qui
crcdidcrunt
cxpopuLo lud,eori4rii,luut fut-
runt
apoHoli attfcj;
diftipuiimuliiy
vihabtt'4ri'i .Atlihus
apodoto
Tum.EtquodJnhditHr.
Ifracl non
congrcgabitur,jnft///^ifhJ"
deiltisqui remanftrunt
incnduli.
S Glorificatns Cum.Hic
conjtqnenter defribitur opcratiofalu-
tis
l
tis
qnantnm
ad
Centiles,qitifidem
Chrifli
rectperunt
; &diuiditur
in ditds
partcs,quia prirno dejiribitur
huitis fatutis
operatio,&Jc-
cimib
lnbditurgratiarum
aiiio.ibi
^hiuditx CxU.Circa
primim
diLitur in
perfona C/;Wj^'.Etglorificatus
lum. nter crtdentes no
nicti
,CMm,(juodfaclurn efi
vinute
Dcipatris,ideofibduur.
p
Et dixit
paru
m cd.m humaniiatc
ajhmpta adfufutandas
tri
bus lacobde morie
iJidelitutis
ai vitam
fidci,fecimd:tm quam
di"
citur.Ahac.i. '.luflus autcm ex fide viuit.
10
Etfccesnracl.'c/tyi w/j.
11 Conucrtcndas./'' wVrHrey.
12 Dcdi itt mXxxczm Gcmiiim.Ver
fifccptione
hminis
fidct.
1
j
Vt fis falus mca
iaejl
a me
miffa
&daia.
14 Vlquc
adcxtrcmiimtcrr3e.i/)0f worfarf/Vcfcri/Zj<jpo
fioiij ..^i/.i.a.Hritis mihi tcftcs in
Icrufalcm,5:
inomnila
dxa,'?c Samaria,& vique
ad vltimum terrac.
15
Haec
dicitdominus.//iccf Oenspater.
1 6
Rcd'..-mptor
Ifracl.
q^t-a
dtdit
filium
pro
eius
rcdemptione,
17 Sancluscius..'!/^;/
jM.dfiirio:-.
18 Ad
contcmptibilcm
animam
i.Chriflum dcnominando
d
p.ut': lo:P,
qia
in iiiirrianiiait
iijji-.ntpta contcptibtiis apvaruitin-
fra 5 i.h.
Qiiaii
abfconditus
vultuscius,&
pc.pcdus,&c.
J9
Ad abominatam G^mcm.
upnriutiitam ectUji^mjijuatit
ftip
a modutfi abcmiiiJti
Junt P' tiicipts
ludxurum, vt
pat-.
t m a8i-
hus
api.lh:iorHin piiribiis
locis.
ftmituer pofiea
mnlti
i\Oinani
iw'
pcratorcs,vtT\lero,DGmitianus,Dijilct!afi:iS,MaXimiar,us,&mi4l
tia!ijc.:m
totalit.r c.xtermin.irc
qnxrenus.
20 Ad fcruum dominorii.;.
poptdumcaihi.Vcum
,
quia
tf'
Cintfiiaiufn queuter
conderiin^b.cntiir ad mctalia
futticnaa,&
aii'
opcrafcruitiafacitnda.
1
2 i
Rcgcs
vidcbunt./raf/<z i virtuie nominis
Chriftifienda
ptr ap..(tolos,&
ei.rutn
jntceflorts.
22 Et
confurgcnt principcs.j</
fiatumfidci Chri(iian.c, quod
muxime
puiuit icvipore
Consianiini.
* Et
ti
4
5
6
7
M O
l{
.A L I r E
H^.
Ego
di.ri.In uacuum
laboraui,3c
c.
tr^o
ludiciUM.i
gratia
cius tantum
cxpclo,idco
fubdit.
Formans mc.cx infufionc fiivE
gratise.
yt
ret/waw.eJ-c.f.fimpliccm baptizatum.
Et
;,v..'^/.i<'.itcratusfupcrbuscum
lanaisno/bciabitur
Auguftin.
dc
Vnde bcatus
Aug.cum lcgiflct
vitam Pauli
fimplicis
fcr
cc.
tur
duille:Simplices&
illiterati
rapiuntcclum,
nosau-
tcm cum Hterisnoftris trudimur ad infcrnum,
ii
ti^toi 'fcatnsfuh f&c.
f.in
fpc ,
fed
quia
bonus
prslatus
non
nofoluin
fuadioccfi^ficit.(edeti.T
in
aliis.ficatpatetdc!
B.Augaft.iSc
Ambrolio &:
fimilibus.quj pcr
librosabcisi
coditos
proficiut
toti
ccclcfi?
Deijideo dr a dominofibi.
9
Pano-H
e//,c7~t. Scquitur.
'
1 2 Dcdi te in luccm
Gcntiam,&c.
i
s
Hntc dicit aorn.
quoniam
lub
bonopraelato
proficiunij
magni,& parui,idco
fubditur. Hxc dicn tlurt,.&t.ad coiitcn
fiibttem
animatn,&i
. in
quo
notantur
parui.
21
Rcgcs
videbunt &
conlijrgcnt pnncipcs, inquo
no
tantur
magni.
lEt
I
47
Ifak
Cap.XLIlI.
418
f

h
le e-
c t.
2,lntcrnoorepla
ctti. Paflionis,
refuiredionis
inquoplacuit
a
Dcorediniere
gcnus
huma-
num.
-jc
Procopius.
Fuerat enim
antemijdico-
flrudione
pre
cognituChri-
itiniyfterium,
Idhisemicuit
temporibus, g
b
busprspotcn-
tiplacuit.
Ita-
queicarnatio-
nis
tepus
diei
nomine
figni-
c
ficatjVtPauF:
Ecce nunc
lepus
acceptabU:
^ccce
aunc
dtesfulutis.
b
Supervias pi
jcentur,&c.
* Eufcbius.
vetcri
lcgecau
tum crat
,
ne
quis
extra Ic-
rofolymitanu
J^Te ffum venettt in
gloria parr;-!
cum
angelis. bTPatrem. .
&:adorabuntpropterdominum,quiafideIiseft:
5;randumlfrael 2
afln ralutemmuDdi. blfatetad fihum.
c^Gratia: dc
quo:Ecc? nu^c tcinpM^ acceptJbilcecce nuncdi.fa. 3
d^:c ntem. latcr clarrrica h ium tuum,vt fitius luus cla.te.&c.
^
quielegitce.
H^cdicitdominusilntemporcplacito
exaudiui
te,&
"^
afHuaij.)a^ btlncruce.
cTDiccntisiQuaiemede.e. dlMortelupeiata. ^A mortc
fupcrata. ^
, , cT-lmic n* Sc charitatis.
"
, ^
.
in die falutis auxiliatus (um tui.Et leruaui
te,&
d:di te in fcedus
po
7 pra^claregefta
,. ^^
,
b rt- I 1 c ,. , ^' A ,
V
gloria,dumjn
puli,vt
lulcitares
terram,&
poilideres
hxrcditates
diflipata.s,
vt di-
af Fervariose.rores. biFuniculis
pcccato
um:Funijus enim
peccatorum fiioru;n
quiliiucconitringiiur.
cTln''dcli[atis&
ignorantijr,iiuilucem
vidcre
nonp
>i'rant.
dT"'"inin'mini.
ceres his
qui
vind:i
funt^exite
: &: Iiis
qui
in
tcnebris,
+
rcuelaiiiini.
aTEt fii. bTConuerfi lumen Chrilli
afpicientes.f
Ooftrinas
apoftolorum
&
prophetarum. b1 Dominus
P''cit,&
ji
hil roihi deetit.&c. c<
Apercis lciipturis.
dlErit ef Pafti ante. f
THanem vctbi.
Supervidspafcenti.ir,&inomnibustpIanispaTcuaeorum.
Non
^^
di cardinibns
aTAquani fapieniiac, bTAdueifafeculinonnocebum-Fcrdiem
fol ron 'i-t
te,neque
luna
pernoflem.
^
OpiritUSianCtl
cTChrillus
<]ui
in milerict nliafua redeiTiir
cfurient
neque
fi
tient,
& non
percutiet
eos ^ftus &fbl :
quia
mife-
aTbcuedicitedonunudefoatibusirracl Et alibi:Hauiietis
aquas
de foiniL<usfalua:otis.
bTVete'is 8c noui tellamenti.
rator corum
rcget
eos,&
adtfontcs
aquarutportabit
eos.
Etpona
aTlmpedimcnta mundi,vcl
apoftolos.qni viaalijs. ftis. t^ lanam.
cTGtaJientes (iiperfemitas
meas.
dTQn
bus
paraiurvii.
omncsmontesmeosin
viam^&femit^meactexaltabutur.Ecceifti
^^
quatuor
mo-
aTAbOrientc. bfAdfidemad vniiatemecclclis. tf
Alii hdeles.
d^Qinli
ab
omnibusmundipartibus.
^*"
'^'^"'' * Crrc-
b c , -1 d ^
efoccijente.
nnS.dcqax.
Ic
GC
longc
venient,
S^ccceilliab
AquiIonc6cmari,&:iftideterra
25 rufJtm
quxocd
afEigo. TDomitum de lalMtehumani
gencris. tfOangeli, cTHabitatores
tcrri. dlS
prophftas.
d;Exiramnra cordisUtici. eTFrjt emin^iites virtuie.
^6 ConTCPatiO lU
AuftraIi.tLaudarcc?Ii,&exuItaterra:iubilatemontesIaudc.quia 27
ftoruni inter-
feetfiliuin. Ti^ater. sf
.idelem.qui
lcihc^t cx ludaiscrediderunt.
bTBeati pauperes fpintu, jg rS nofirnrum
quoniam ipforumeftregnum
coelorum.
TG""'uin iJuaE linelege
6c lineDeo.
T^ijii
<*cfeiti datmo-
|.
uiiiuiuiii.
j ^
Bibus iubi.icebart.
2p
VndC .
Dlll^lt
tcmplumfacri
cofolatus
cftdfispopulufuil,&pauperiafuoru
mifciebitur.Etdixit 2
domims
fo
''yMatt.ij.d
ficiaDeoofferd sion. Multitii
pfMg^.a.
rct,ant
vefcerc
^
do coeleflium
Gii
^d.
tur ante dominum.Eccc
quomodo
iam in
legc
noua.in
virtutum,
& fanifiorum iam cum domino
rcgnantiuni.
Apoc..!/.3,
oibusviisparcuntur,5cinoIbus
viis
pafcua
fideliu funt. vndc:
Qu<efurjum efilibera tji,qu*
est maternoiira.Et
illaqua
c Et
^
ludjti
C "Et
ptiYiamoLS
D
mndo.
^Proco.
Dicas,&mon
tes
pcculiari-
tcrmagis
aijs
casqu^rcrum
8
10 terris verfanf
,;
11 inaltfi
crigun
12 tur
HumilcS|^;gratema
IJ
auteeos
quos
nifeiiatc vos.
14 dquatuor
mu
17
participcs
cffis
18
dos,diabolica
19 fernirutcChri
20 ftus libcrauit.
2 d o^xtSiovXc tduat.
22 rufalem &S10
t-
NICOLAVS DE LYRA.
V I Et
ado.propter
do.Scdicet
patrem.
z
Quia
fide cft. Mitiendo
redemptorm mundo^ftcut patribus
prunnji^rat.
3
Et faa.lfracl.jfie/l fanHficatorem
eius.
4 Qui elegit
tc Scilicet
Chrijium
hominem ad
opus rcdemptio
ir>,nisb".mani.
'
j
Haecdixitdo. ide(i,Deus
pater.
6 In
temporc p\aoto.idc/lgratite.
7
Exaudi.te.O'/i emra creatio
Chri(li
ad
patrem fuit
exaudi
ta
tjuf prijceilit fecundum
ddibtratitiam voluntatem.
8 Et in die
falutisJdf^,?
dic
pajfionisy qua operatus eflfalute
in tnedio
tcrr^.
P Auxiliatus fum tui. Dando
conflantiampatiendi.
10 Et feruate.
Hecipiendo
animam tam in
morte, (^priuando
Corpi'S
d
corruptione
.
11
Etdcte,5cc.ytperteDecfaidere.
n Vtfu-tcr.ide hahitates in terra d
morteculp^
ad vita
grati^.
1
3 Et
pollideres
hae
diffipatas. idefl,nationes
Gentium diuer-
fis
erronbus laceratas.
14 Vtdicercs
hisqui vm.Cunt.Confuctudinepeccandi.
J
y Exite.Pfr viritatem
panitenti^.
J^ Et his
qui
in tencbris funt- Scilicet
ignorantite.
17 Rcuelamini. in veritatis
cognitione.
1 8
Super
vias
pakcatyir.ideft^infibferuatione
mandatorum&
confdiorum
.
\9
Etinomnibus
plinis.idefl infanBorum e.-cemplis qtt
(unt
Uaplanaquodpoffuni
ab omaibus videri .
20 Pafcua
20 Pafcua eorum. Quia
magis tcdificant
e.xempU qi<an,
vti bj,
21 Non cfurient
ncque fiticm.Exhocenimpater,quodnon
intelligitur
de reditu
captiuitatis Babylonice, qtiia nunquamftc
til
implctumifed
de
redcmptione
fala per Chriflum,qi<e quidem
habet
'
ejfe^um
in
confecutione
vittC
beat^,vbi
nullum
fentitur
malum, &-
habetur omne bonurn.
Ideojubditur.
22
Etadfontesaquatumpotabiteos.
Ter
quoddejignatur
^
quies
appetitus
in bono
adepto.
a^
Et
ponam
omncs montes>&c.Tc)'
hocintelUgitur
remo'
tio
impedimentorum publicationis Euangelii per difcurfum apoflo
lorumaliorum
qucm difcipulorum,yt fuit
diSlum
fupra .^o.c.ldeo
fubdvur.
24
Eccc ifii de
longe.
'fcilicet
adfidcm
per predicationem.
25
Et ecce illi ab
AquiIone,&c.i</f^,rfe omniparte tcrr^
ha
biiabiiis arid.t &infutarum maris.
2 6 Laudate coeir. Hic
confiquenter ponitur
huius
bemficifgra-
tiarum adio,cum dicitur: LaudatC
COcVudefl,a>igfli quifunt
ci^
ues
cceli,& Chrifio nato
gratias agentes
cantauerunt.Glon^. in aL
tiflimisDeo,&c.z.wc/
z.t.
27
Et cxulta terra. idefi,
habitantes in
terra,quanttm
ad mino
res &
mrdiocres.
28 lubilate montes htidcm. Quantumad
mmres.
29 Quia
confola.eft dominus.Per
modimprccdidium.
30 EtdixitSion.Hiccon/e^Mefer/o///tr
metus dc
fpcrationis:
Et
primo redtmptionis fiendaper Cyrum
fecundo refptd''^
redm~
ftionis
fied
per Chriflu-.quiaiflf
dnaflm'4
tangitnturdprcplutay
ytdiciumeflfuprafecunda
ibi: Lcuain
circuitU.C;>fa/wr
dicitur:Etdi.Sion.idelifiUi qui fueranthabitatores
^ion.

-jc Dereli-
MO\.yiLiTEi{.
i I Et adorahunt
propter
dominum
Deum,^c.
Proficicntcs in
bonocxtuadodlrina .
Etquoniam bonipra^latiDeum
deprecantnr
pro
tali
profcdu populi
(ui,
fubditur.
5 Htcc dicit uominus.In
tcmpore placito
exaudiui te.
idcft,ho-
niines
tcrrcnosa mortc
culpas.
1
3
Etpoffideres l)xreditatcs,&c.
idcft,animas pcccatis
lacc-
ratas.
14 Vtdiceres ifis
qui
vincli
funt.Cbfnctt\d\r\c
pcccandiqu^
eft
qua^dam cathena
ligans
peccatorcm
in
culpa.
16
A</j/i^ttijatfe/;r;j)riftt.Scilicct ignorantiae.
1 8
Super T-Mj.f.mandatorum
Dci,&
confiUorura.
t Tajcentur. DoOrina tua.
ip
Et omnibus
planis. Ideft,fandoru exemplis quas
de
pla
no ctiam a
fimplicibuscapiuntur.
20
P<i/t
fc>-fw.Idcft,refcdlio mentis
.
2 1 Von
ejuricnt,&c.
fcilicet illi
qui perdudi
fuerint ad
c$
ligaudia.
25
Et
ponam
omnesmontesin viam.
Idcftjimpcdimcnta prae
dicationis aufcram,na &
praelati qui
ratione fl atus mon
tespodimtdicijdantproficcrevalcntibusautoriiatepr^
dicadi m
omnibuspartibus
fux dioccfis. Idcofubditur.
24
Ecce
ijii
de
longe
vcnient. &
quonia
cx tali
profcttu
lau-
danduscft
Dcus.Sequitur.
2(5 z.aci<jrejC!/:. Idcft
Angcli.
25 Ef exulia
twra.idcft.habitatcrcs tcrrs.nam
vtriquc
dc
bcnt
dcconucrfioncpcccatorum j^auderc.
Tom.
4.
O
4'?
Glorord.
&Nicola
i de
Ly
ra
4
io
Apoc
XI.
1
Iftx obliui
kto-Mt.
,^Iudci,&nortri
A ludaizatcs,
fin
gunt
dclccnde
rcdcc(x:lo
or-
natafm
Apo-
calyplim
loa.
Scicndum
aut
quiacongrcga
tio landorum
in
captiuitate
Babilonis.hoc
dicit :
Dtreliqui
tne do,
a Eccein ntani-
biis,&c.Exhoc
dircimusleru-
falem
inrcgio
nc Palcflinx
noncflequ?re
da:
qua:totius
prouincix
de-
terrima ^&fa-
xofis motibus

cxafpcrata pe-
nuriam fon-
1 cffugabun-
"^m
P-^
j^^-
lux.
b StruBores.
Apoftoli
& a-
lij
:
Culpa
lu-
da:orum,idcft,
t appropin-
Scribarum,
&
qua.vadc
vi-
pi^arifxoru
de
uapropter
ftruftacs,pr2-
dicatione
quo
runda ludxo-
rum.
i.apoflo-
loru tam de lu
cflamdiu.
dfSfd.
Sidmdcrcliquit
va^ dominus,&
dommus
oblitus
eft
mei.Nuiiquid
i
obiiuifci
potell
mulicr inhntem fuum,
vt non mifcrcatur
hlio vtc
j
alNon. bframen. lQu.fi:Plus,l.qu,d
d,cm. cf
I^un.ia ,cn,is v.ncen.
m.a n.tu.x. dtC.e.ior.
rfCrcatui
fSrnipeiTsnftorunianimasinmediocordeiei,ncBO. ^.
r^^oin
ri fu'!? tEt sf illa dblita
fuerit^^-o
tamen
non obliuifcar tui. Ecce
m
^
lllUi.
li-
__....,: .^K.u.f,,videam(meraoremie,r.etca,bMrai.
acLx.^urei
manus mc
de,u,.M
muios tuos."' b,
Vt
fem.er
^^^"^-'^."'^^'^^Z^lir
"""'""'*
pemiusdciclia.im.,
c.Pama.ch &
prophei<;u.orat.on,bus
fu, ic mumunt.
(lucbanturcc-
D
clcfiam
,
pofl
adiuuare cam
vchemcntcr.
Scdquia
mul-
ti eoru infuis
iniquitatibus
mortui crant
man
"
~7<m.'uVd"clia.i.n
c.Pama,ch,&prophei,morat.on,.us.u,
..._..
^ y adiuxit,&qui
anibus meis
dcfcripfi
te,muri
tui coram
oculis
meis
lcmper.
Vc
4
^^^^^^^;^^^\
..S.b,^Pi.a.inciuad...n.l,,uis
5^"^^ ^c^U?'^'^:'^:^?^^-:^"'^"'^'^'^
^ diiccdcnt Z tC.
nonleg-mnc.ccCapt.
aKomamsa.Lc.i.ieocuU- ve.roSKv.ae^c
e >M
.,
c
Tpm ., r n^^pc iUi
neruntllruadrestui,dcftruetcst^&dimpatesatccxibunt.
Lcua
7
c
o.j ,f^,
acOapolMi &primitiu<.
lel.i.
._
"
,
.^
*
'
.
in circumitu
oculos tuo.s,&
vick':omnes
ifti
congregati
^.^^^
9
dx|
cx omn.
iligabit.
artuiandofecuios/ac,..hoccliuiamcn.uvc,c..s.e.tan.en.
b1
F.dehbus .a.., mox.s
quam
Gemibus:flix
quiiiiniuselt,v.ornjnrn.u.nccr!el.xdn-ntu.. -I
"^
I
'
.,l,,f^rm
runttibi. ViudqTo,dicitdominus:quiaomnibushisvclutorna-
a.r0.nabcri,. bf tccleuV,,ue.
Chr.lti
co.pus:
vndecis .-..quamdc
wiaperlona lOHUt.ut.tuxta
primamrcguIamTiconij
cilnrideli.in'. -~ /- .
/-n

J/i^rr-i
mcnto vcfticris,& jcircundlbis
tibi
cos
quafi ^ponia.Qiiia
dc erta
,. rs bxVcnien.eEu-ngclio. cuQiialub.nuabu...|hdelcs.
tua
,
&folitiSdincs tux,
&tcrra ruinx
tua:
,
nunc
angufta
crunt
pi
j
_
aURomani,
b< . Deo
lcpiraban.
Ualfa do.>.ina.
o,e.a,,on.^.ala
^T
h"if. ^Scnbx.
,.e.fea^^^^^^^^
^^ hiSCrcdidc

habitatoribusr&loncrctfugabunturquiabiorbebanttc.
Adliuc
^^
^1 vno dic
afOp,imi,.uacccIefia
b^Q^ia
J,u :.r,,,s fu.lh. .,,an ludx.i.m
fv..gog^s.
., , l6 triamilia.ahc-
-
...,;,. Cl.i n-.^JiilirinQrn-r- Ancriiltuscltminiiocus. ._
raquinquemi
lia.Gcntcsquo
10 natione , quac
1 1 f ub cclo
cft, in
12 die Pentlicco-
flcsdifperfi.n.
fuerat
tcmpo-
15
rcMachab.xo-
14
rumab Antio
choEpiphanc.
afOp,imi,iuacccIefia
blQ^ia
Jm :.r, ,s tu.lt,. .,,,n
.uu..,.........6-|.- ., ;
1
^,_.
10
diclnt in
auribu^
tuis
filij
ftcrihtatis
tux.
Anguftus
cft mihi locus.
^^
,,
^^^^^^^^
^ai
. ^3....::. ur. ,.,,.. nffco.nDii,ii3r blarpheroiis ludiorum.
a^^.n loto mu,ido in ccclclijs.
bTLaus,nc co.upiim3r
blalpheroiis
ludiorum.
iV
ulm.raido n3n v; lens
magniiudinemjititix
iu
oj;eproferte. iTul.n.randononv.lensmagn.lua,..emix..i,c."..--l""-." r,,,,. /Y nmni.
tfacrpidummilii.vthabitcm.
EtdiccsincorJetuo:Quisgenuit
8
gue
exomm
\
eccIefijE.
_. .
, 21 d Ornamento.
citddminusDcus.
Eccc^tlcuiboadGentcsmanumeat&adpopu-
z^
Var^s
fpimus
quibus
orna-
aTPatet. bTQuafi.Non
m.tcis vnde fihos liabeas.&c.eccc,
8cc.
Genies, 'n euni Gen,cs
I "'tsbun,.
nj
"
f lcuo
^
medX'dxis,'quamdeGentibuscongrcgataes.
cap.7.
ii
Auguflinus.
Brcuisdihcabcris (oecclcna)
abhis
aquibuseucrfa
es
, ideft,
a
rcgibus
terrae
qui
priusperfe-
quc-
tur
fponfae
ambitio,
dequa
dicitur
: Miut
reginaddex'
J j
tris tuis in
viflitu
deai:rato,tiytindata
varietate.
e po
/2tri/.Qiiia poft Aegcu,&
Zacharia,
& Malachia,
^
,^ qui
I
NICOLAVS
DE LYRa.
*
I 'DcTc\i.mc.do.HocdicebantIud.aB2bylonmduB',poftde-
Jiruti">nt
ih ciuiiatis &
templi: qmi
remouetur
cumjubditur.
-%
Nunquidobliuifcipotcft.
Etpatctlitcra.
1
1 Omnes ifti
congrcjiati
funt./'iM f*fmatacharitate.
1 2 Omnib.
his velutornamento veftieris.Ai/J</o
enim
fidclium
efl ecclefta
vrmmtntum.
1
j Quia
dcferta tua &. fic vocatterram
lud.(ie,quiapoflpaf'
rMUnqUIUOUUUll.ipun-u.
ci/^unmtt,./. ->
,^ r- jn ci
Ecce m manibus mcis
defcripfi
tc. idcjhita
te habeo in
fionem
Chnlti
a
i<^omamsjm dej.ruda.
metnoria,ficut
liud
quod
tenetur rnanu
4
Muri tui. ^ciLcet ciuitatis C?
templi.
5
Coram oculis. Quia pramdeo
eorum
reparaticnem.
6 Vcncrunt ftrudores tui.ldeji,cit6 vement.fcilicet
zoroba-
bel &
lefusfilus hfidech,
ad
redificatiommttmpU,& T^eemias
ad ttxdificationcm
ctuitatis.
7
Dc{{rucntcstc.IdeftjConanVstediflruere.
S A te exibunt.
L>uodpatet impletHm
de Samaritanis
cjuos
no
luerant rtuerfi
dc
captiuitatc afjocian fibi
in
lempli re^difiiatione,
Vt babetur, i .
EJdr.^.&ftmiUter.de
adificattone ciuitatis,dtxerunt
tis
T^eetnit j.rf.Vobisnoncftpars
&iuftitia & memoria
in lerufalem.
9
Lcua. Hic remouetur metus
dejperationis rcjpccln redemptio-
nisfiendxper
Chriftum.
In
primitiua
enim
ccclelia
iran< crcdentcs
i4 Nuncanguftaerunt.!'rff/f,o?wnM^'/f/w
nonpofent
ibicapi,
propier quod apojtoii aUjque dtJcipuU pro maioriparte egrefiifmt
indead
aUaspartes
mundi
pro
dilatation^fidei.
15 Etlongefugabunturqui
:xbCorbc.idcli,fttiehancHrabfor
bcre
quiapnncipts lud^orum qiti
conabantur ecclefiamnafcentm
abforbere,rt patet
.A8.4. $&
o.&
inpluribus
alijs Ucis,per
/io-
tnanospartimfuerunt
tructdati&partimcaptiuati.
16 Adhuc diccBt in aurib.
tuis,&c. ideji, paucitatis
fideliti.
17 Anguftuseft
mihilocus. QuiaflcutdiHumen,exicrunt
apoiioliperdiuerfumorb.mpfomultipUcaiionefideUum.
18 Et dices in corde tuo. Pr^ admiratione
ta>itx
multipUca-
tionis .
19
Tnn(migmz&.C3ptiuz.
QuiatemporepeyfecutionistjiM
'
faHa
eU
fub S'ephano,omnes
fideU
s
qui
erant in
Urufalem
difper-
nisfltnax
per
tljrtiium.
in
pnmiiiua
cmm
tiucjia
tjunf u.utrHn-
^i,i*i.jyHi/j ../'",',"...,,
jj....v, .,
---
.,
pauci,&
de
humi:ip!ebe,& perfecutionibus principim opprcffi,vt fifunt
ad aUas
rtgionesprmrapofiolos,.Adl.2,.iiii
etiam
quipotc-
....:_ ..c v_. ......... ...,J ^...v;/,Ar/,f A^f^rii; nn,l t,.it, rni.tr/jni.tYijhphnalur nrl rarrere^VtCat)tiut,.Acl.Q.&mOdUSbU
patetin.Acl..Apo.propterquodHimaripo]Jct
defaciU,quod
totu
cito debcret an nihdari: &ideo denunciat
eccltfix primitiux
muUi
pUcationtm magnam
fjdeUum.&
primb
denunciajur
hxc
muhipU-
catio. fecundo rcmouetur
qujedam ob:etTto,ibi.Kuq\.nd
tollctur.
Circa
primum
dicitur: Lcua in circunfitu ocuios tuos. ideft,
ad omnef partes orbis,
10 Etvidc.
muUipopuUadteperfidem
venientis.
II Omncs
rai.tcapi,trahebaHtur
ad carceres
vtcaptiuiAcl.g.
& modushic
muUipUcationis
oHenditurcum (ubditur.
20 Hxcdicitdominus. Eccc leuabo ad Gentcs.
^on.^^t
yiriute
humana,f
d diuma.
z \ Manum meam. in
cperibus
miraculofls,quibus
vifis
Centi
les conuenebantur.
22
Etzdpo.c\z\.Ciz.mcum.ldcfl,ftgnum
Crucis.
* Et
M
\.A
L 1 T E
?^
t
Et dixit sinn.
Aliquando
fuit ccclcGa in tanta tribiila-
tionc.quod
videbatur
aliquibus
Dcus eam dcfcruifl"c:&
* & adhuc
magis
vidcbitur Antichrifti
temporc
:
proptcr
quodin ciuspcrfona
dicitur.f dixit
Sion:DtrtUquitme
do,
propter quod
Dcus
camconfoIatur,diccns.
Z
N.unquidobdHi\cipottftfnuUcr ir.fantim fuurn.Qnzd
diccrct
non,ficnccccclcfiam
mcam
dcrelinquam.
4
tui oram ccuUs
wc>,ldcft,dilpoiui
tc claudcre clau
luravirtutum,
6 yent'
6
yeneruntflruior(
stui. \dcMotOXCs(z.Cxi.
7 I>e/?>-eRta /c idcft herctici.
8 .Ate exibunt. A facris dodoribusconfutati.
Promitti
ctiam ei
multiplicationcm
tidelium,
& bonorum
Ipi"
tualium,cum
dicitur.
5)
Leiia in cinuitu oculos tuos &vidr:cmnes ifU,&c.
F.t hO(
modo literaliter
expofui
vfque
ad fincm huius
capitnli
Necoccurrjt
mihi
aliaipintualiscxpofitio
conucnicn
tior hic
poncnda,nec
eadem ratione in refiduo libri
hu
ius
quod
fimili modo literalitcr
cxpofui,fcilicet
dc Chr
fto &ecdcfi
proceffu.
t
wo^-
|42l
J qui
& Efdras ,
non habiic-
A runr
prophetas
,
qui
cos in
lc"emitrircnt,v(quead
loa
ncm Baptiftam.
a ioiir:x. Ideni,reci
magis
affcftuose.
Vnde:^i/'r re-
^/'.iZ.CcQiix.fcilicetqiiori-
dieChriliiparuulosnutrit
& ad
perfeii^am
statem du
cit.
*
Procopius.
Sumnium
forc
fidchbus honorem de
nionftrar,quod
eorum nu-
trinos
regcs,
&
reginas
nu-
trices forc
fignificat.
imo,
&
ipfagentium impcria.de
nicfisin
pauperes
nutritio
tutnnK)re,difiributis,eccle
fiifubferuitura.Ahas autS
&ipfavehemens
follicitu-
do,nutritijsgloriam
conci-
liat,qui genuflexo
ineccle-
fiaterrx frontcm alhdurH
,
1
pulucrem iplum
vtita di
cam,propter
fidem
dehnge
nrcgeflientcs.
^
b ^dnrabnnf.Vencributur
fcamdum iliud: yldor.thunt
fcabeU.-mpedunteius
, in
quo
pcdc
maicflas indicatur.
c Vuluerem
pcdum
tuorum.
Omncm.f.terrcnitatemver
bo&
exemplo mundabut,
l^
fccundum
quod
didii cft :
I
Qjtodctinque folucns
fAter
ter^a
lo^
eriifolittHmXfe.
vndc. Excu-
titt
puluerem pedhm vefirorm.
"
Profper.
Profternentfe
P:
adpedestuos,
oecch^fia. &
Ifaias
Cap.
XLIX.
'^Filium.
f
In vexillo crucls.
b^Crucem. fQ^am
sdmiribiieeft nomen
tuum in vniuetla lerra. c^rTunc. lO primitiMaecclefia. df Apoftoliad
fidcm.vel angeli po'* 'iiorte;-!
ad
tequiem.
422
los exakabo
f
%num
meum . et affcrtnt fi-
a^Filiuli meijquos it.p. bfVeiboSc opetc.
clFoeiiiinas vel animas.
fjVrHe: Lac vobs
potum dedi,non efcain.
lids (uos in
vlnis,
&filia's tuas
fup
humcros
afApoitol'.
b '. Quotuin
corinmanu Dei.-vnde Abiahidicitur. K.exad
D^^um luum nobiscs c^^In l-fte veibi.
portabunt.Ecerunt
regcs nutricij tui,&
rcgi
^
al^Si. ;>lice. 1 Aliasdimidb.
^
nsnutricestu^.
Vultuinterrademifloaclo-
a lO rrimitiuaccclefiaincapitetuo.quiell
Chiiftus.
c
rabunt
tc,&
puluercm pedum
tuorii
lingcr.
alffr hicomnia. t-fNonalius. ccTriniias. dfSuptr n:elciiii'-t.
Etfcics
c[uia egodominus,fupcr quo
no co-
^
lniudi-io.
^fidrl i.
a^Pei quemlibetfanftmuni.
_
fundentur<^ui expedlantt eum.Nuquid
tdl-
g
af
Di.bolo. Cum t.>fiis ainutuscufto atrium fuum, in
pa
funl omnia
gua:
pofli
bCHimanum
gcnii.
d Idem.
df
Mundas in malinp
pofitus eft.
letur a fdrti
prieda
,
auc T
quod captu
fucrit a
'*
C^>i auJet dicerr: Hxc*itnnia dr.b;^ t.bi fi
pro
a mc.
.
robullo,
faluum efle
potcrit
?
Quia
ha:c dicit
afHuaianum
gcnus capiiuam
duxit
capiiiiitaiem.
b
fDiabolo.
cfPerfilium.
dominus :
Equidem
&
captiuitas
aforti tol-
7
a rniaboio. bf
Per
fangainem
filii.
lctur,
&
quod
ablatufuerit ardbuflo falua-
fDaemonci , vel Geoies, vel ludzos.
bf
Iniufte. c tEt in
piaifenii
&
in
dieiudicij.
bif.Eds
vero
^iudicaucrut
te,
cgo
iudicabo,
afinfide. b^
A moiteztcina. cfIn
przlenti.Sc
in futuio.
g
d<|Coiitrarias poieftates
nalcsfunt,(quia;dominifpi
D ,
ritumperdiderunt fuiscar
nibusfaturentur.vnde: Da
Pral.ttf.a
appropiaiit juper
tne rtnccntcs
,
yt edmtcarnesmeas. Non em
fpiritus ,
qui
incorporalis
eft, ied caro
comeditur.fe-
rocium
beftiarum
patcns
morfibus . _
f Fortisiacob.
Qiii
dcdi
'
fortitudinem
lacobludaii
di cum
angelo
orationefvt
aiunr)
non
manibus.VoIe-
bat enim
angelus, qui
eum
cuftodicbat in
peregrinatio
ne,adDeum
recedere.Eui-
cit
autcmoratione.vteum
"
benediceret& audiuit : Si
cumDeo
fortises in oratio
\
me.
ne,fcilicet,quant6
masis
contra
homines
prsuaTe-
bis ?
quafi
& oratione con-
tra Efau
qucm
metuis,pr2e-
1 capnmta
Ual ebis . iufta cuadet?
^
Origencs
.
Tibiprse-..
ftatur vt
deuiflis
gyganti 5
iiU
perdiderunt, vt
implea-
rur
quod
lcr-ptum cft.Quis
accipiet
a
gyganre fpoha
>
pedum
tuoru
puluerem
lin
gcntjideft,
bafiabunt
pedcs
principum ecdefi2humiles,cum
pctcnt baptifma.
d
iluti hxc diat dommis.
Rcfpondet qu^eftioni, quia
hatc,
fcilicet in aduentu fuo
compieantur.
e Caimbui
(uis.
Non
alicnamortc,(ed
propria,vt qui
car-
nales
tuoscJrnibusfuis,
&quafimuftofanguinc
"
Qi"
licetpropterfuperbij
afSc. iTunc.
bTCiizvii^bltfalutareDei.
fuam 3
domocOelefti fit dc
fuo incbriabutur. Et fciet omnis caro
^a ego
^f'^."^

^" tamen nifi vice-
aitlnfanguincfil.i. bfQiji
luftalus fum cum lacob.TClfoititudims U-
TIS lllum
, nOU
intrabisill
cobauxiliatotfui:t
inpaftioneluperatus.benediceteiciucifigentibus.
Ij domumfOrtlS Ncaue vin-
r.iter
ignolcei)lis,&c. i

,- i o n.
dfis faluas
tc,6^redcmptdr
tuus fortis lacob.
^J
"?
'olum
,
vcrum &
ail.ga-
rioportct,nifi
enim
alli^c-
tur , haud tutum efle
pote-
rit itcr noftrum.
Nuncergoquantumadcomparatio-
nem humanJC &
d^monics
naturx, nos locu fta: fumus.
&illi
gygantcsjfi
vcro
fcquamur Icfum, tanquam
nihil
erunt in
confpe6lu
noftro.
;SIICOLAVS DE LYRA.
1 Et
affcrent fil ios fuos

Q^naje
&
prolcm fuam
cjferebant
apofiolisalt)sjcjuedijcipulis,vtfierentfiltfeccUfi4perfufceptionem
facramcnti baptifmatis
.
2
Etcruntr^esnutricijtui. Hocpatet impletuminmultis
regibus ^
reginny qui
fidem catboUcam
fufcipienus pafcebaiit pau
feresfidiks.
3
VuJtu in terra
dcmiftb,&c. Idefl habebunt te in maxima
nuereniia,e}UQdpatei
mpletum tcmpore Confiantini &aliorum rt
gum
Chnliianorum.
4
Et
fcics,quia ego
do, Ver
experientiam
tanti bom.
5
Super quo
non.
i^iafinaliterconfequuntnr expecl>^ta,
^
Nunquid
tol. W-c nmouet
obieiione:(ju pof^et fieri:
Etpri
moponit
ea
d<Cfnj.Nunquid
tollctur a forti
prxdi.Tanta.n.
eratpoteflas
principum
ludxorum
inprimittuaeccleftaquodprimb
(Onati
funteccleftam ahforbere,&
multomaior
imperatorum I{p
tnanorumquipofieaidem altentauerunt,ytfupradi8um
efi,quod
no
"Ptdibitur
pofiibile ecclefiam
erui de manibus eortmiEt
perfor-
tem hic
inteUigiiurpotelias liidxorum,
per
robuflum
poiefias l{p-
manorum.Confequenter
remouet hanc
obie8ionem,dicens.
7 Equidem
&C. afor.tol. ouia in
vtraqueperfecutione nonfo-
lum
lumecclefia
fuitfaluata,fed
etiam mirabiliter
multiplicata.
8
Eosvcr0.ldeli,IudOs&I{pmanos.
9 Qui
iudicauerunt tc.
iniuflt.
I o
Ego
iudicabo.
Inferendo pcenam debitmfro ptccato
: Ideo
fubdnur
:
p
I I Et cibabo hoftcs tuos carnibus fuis. ldefl,iHos fatiabo
de
carnibus
tllorum,quia I{pmant
multum
fanguinem
Iud.eorum
cffw
derunt , ludxi etiam
interfe
multa bcUu
intrinfeca
tunc
temporis
habuerunt,
vtdicitlofcphus
multietiam
imperatores Rjamaniper-
fequentcs ecciefiam perfenatum
ad mortem
condemnattfunt,vt pa
tet de
T^erone,qui primam mouitperfecutionem,&
de
Domtciano,
qui
mouitfecuiidam.
1 1 Et fcict omais
C%ro.Ue?l-,fcire poterlt
omnis homo.
ij Quia
ego
dominus faluans tcTavtas enim
perfuutiones
fuftinuit ecclefia,quod quiiibet
rationabilitcr
fcire potefl,quod
ftetit
folavirtutediuina.
14 Rcdcmptortuus.!P>-opo/<g/f.
1
5
Fortis lacob. ide^l
,fortisfupplantator
diaholi,
&
fic
lacob
tfl
nomtnatiui
cafus
.
velfortis
ad
defendendum popuUm
mm ca-
thoiicum:&
fic
lacob
eft genitiui
cafus
vel datiui.nomina.n.Iacob
&
Ifraei translatafunt
ad
populu
caihQlicu,vt ofienfum
eft
fupra
1<: CAP.
A D D I T I O
iicap.^^.vbidiciturinpoflil. Rcgcs
vidcbunt miracula
invututeChrifti.
liie
verfi4s.
Regcs vidchvir\t.punH'iaturftc
in Hebr^eo. Rc-
ges videbiint 5c
confurgent.
tbi
punclus
, Et
efl fcnfus quod
reges
regcs
videntes miracula
Chrifli,feu difcipulorum
eius,
Confurgent
.f.
advenerandam doclrina
Chrifii,co modo auodicitur
Leui.19 ^
Coram cano
capire
confurge. Sequitur.Et principes
adora
bunt dominum Dcum tuum. Et
efl fenius: Vrinctpes
iH.ie-
bunt
miraculafupra
dicla . Et adorabunt Deum,
fcilicet qui prius
adorabant idola:& eH
quafi repetitio eiufdem.
Tom.
4,
O
Glof.
ord. &Nicolai
de
Ly
ra
424
C A P. L.
'^jlecikit d(minus:Quh (jl.Vo^
vocationcm G5
tium.poft captionem
fortis,cuius prxda
di-
uifacft
Apoftolis
,loquitur
ad
populum
lu-
__ _
dxorum
fupcr
Sion
qux lupcrius
ait: Dere-
liquit
w doininui,&c
ticum.
Rom. 7.C.
Ioin.t. d
Jloffl.ff.d
ap.8.
Sup.^p.d
Li.tf. inLeui
^'jfichius.Synagogarcpa
diata cft a Deo
luo
taquaro
a viro
fuo.ijui
ci
per
clcftio
ncm vir falus fucrat ,fcd
quiaponcaculpabilcmrc-
pcrit, proptcrca
camrcpu-
diauit.Olcc
2. luditate matr?
yeiiram,
ii^dicate
quia
ipfa
non
rxor
mea,& ego
non vir
eius.
b Vendidi.
Ego
autem camalis
fwn
venundatus
fub prccato.Qui
facit peccatu jcruus peccati
eft.
Vndc.2(,o regnet peccatum
in
forpore veflro.
* Ambrofius.Vcnditur,
Lib.deTobi
qui obligatus
focncratori
fucrit,&
vcnditurnonvno
prctio,
fcdquotidiano,
&
D
qui
tali domino animam
*^
vcndit,non
vcndit rc,
fcd
culpa
&
pcccato.
Hom.,r.in

Origcncs.Diabolifctui
Exod.
nQt
peccatorcs,
&vidc
qui
pccunia
eos cmat,homici
iiabi ff.1 dio,adultcrio,furto,hzcn.
diaboli
cftpccunia
, fccifti
adulterium ,
diaboli
pccu-
niam
fufccpifti,
in eocnira
cft diaboli
imago
&
fupcr-
tfiluandum.
icriptio. rcdcmpti
vero fu-
musChrifli
fanguinc.
, . C
Quia
rei<i&c. Hoccft.Vt
lorc?^ua
fciatismc matrcm vcftram
Luc.ij.g.
nonrepudiaffeiled
eam vo
luntatepropria
receffifrc.
Poft multa bencficia carne
aftumpfi
. ncc iam
per pro-
phetas
,
fed
prxfcns ipfe
lo-
cutus fum
C A P. JL
Cenim'a
viperarum.
Et de libidinofis.
Efd kfmentcs infae-
D
mmas.T)c
voluptuofis: jyo/Ti" niutercmargautas
ante
porcns,
'Dcin\padcntibus.\olitefdndumdarecan!bus.
Dcomnib. Mt,
in commune
?
f^ifm quadniptdum
in
defeno.
jjj^'^"
C i^ocai^.
q.dRationalcs.
InclitKVe aunm viftram
in verbt
|
Jj^'
orismfK Qui fnit,veniat (^ bi-
ifa.^,
bat,5c
huiufmodi. dum.
c
\>i(/.'</.Inuchiturc6tra
^*<-
eos
qui putabant
dfim non
1^^''"
potuific
iiberarc
populum
fuu a
capriuitatc.poncns
ra
tioncm,&excmplaplanifli fVb,
ma.q.d.Quiolimhscfeci,
ctiamnuncpopulum
mca
liberarcnopotui?
Vel
Qui
coelum,terra ,
& mariafa-
cio fcruire mihi.ctucecua
cam
fQuan:Nullus.TQln:D;ritis
b ludii me
abicdne matiein vclUain , fed
ipfa piioi
abiecii ine.
^
JEc dicit dominus :
tQuis
*
cft hic liber
icpudij
ma-
tris vcftra;
quo
dimifi
a^Ac
fi dicat :XibeIlii
repuJij
oftendcte noo
roicrtis.
Scd dicclisfoirnan.ijiiod
cieditoii
meo non aliud habens.vos icddidcnin.
b1Tani)Usm
non habcns
quidalitW
tcddam.
D
'
Aut
quis
cft crcditor mcus
,
cui
s derenonpotui>fccundum
t^Q^afi: Ego
non vendidi vos.fed os.ipli
Mjt
vcndidi
vos ?
t
Eccc
enim in
inic|uitati-
4
af Pro libidineauaritia & huiurmodi. 5DiaboIo.qui
animai ic<
CfU pro-
pter peccata
velra.
bf son
cuipa
mea.
busveftrisvcnditicftis, 6c
in fceleribus ve-
j
alVlliateneienonpotui: volentemabiiepermifi.
b1 Fornicantem.
^
cTlncaine.

ftris dimifi marrem veftram
:
f
quia
vcni,
&:
t^t^aomne* quafi bfti.1^Homocum
in honoiceflVt nonintellcxii.
'
bTAdpoeniientiam.
. cfVocamem.
\\\w(i:.4nputas quia
nopojjum
rogare patrcm
meum ,
vt exhi~
beatmilA
plusquam
duodecim
legiones angdorum?
*
Auguflinus.
Vis
agnofce f
,
rc cur tc
iugo
fcruitutis ad- hac
,
didurcdimerc nolucrittau
Sen
)
diquiddicat,poflquaex,p
^"'
b<Ad panitentiam.
cfvocamem. brarat ludoiis cam volunta .
|.

urigencs.uiaDouierui noncratvir:vocaui,&noneratquiaudiret.
8
rixvcditionis,qafc.f.focnc |
SeSsTn,rhoS
a tNunquidabbrcuiata.S^pamulafafta
cft
^
^i^^M^^^
Dccuniaeosemat.nomici
^p,....
b^,,d.,bojoficuthbcrau.abAegypro.
TABabvions.
camcfleqdapeccatisnon 1, ^
manus
mea,
vt no
po/Iim
rcdimere: auc non
defiflcret.fcuicbat
.n.in ma
n-
'
j
'fSP'"-'""'"C"'':"'-.
nyrcs,poflSaffccerantcru.
dtmmcvirtusadtIiberandum?Eccemin-
^^
cereee<^ioria:,corrupcbant
Mluffionemea. bfAqui.
c tSi voIueio,ficut
fcci mare rubrura ,
rrrir^fiirnQ .V mnliebantur
dTMundum.Tteiusamaritadoticcctur. lCfiptUraS
,
OC mOULUaiUUt
crepationemeade{ertumfaciammare:po-
13
oesdolos adaerfus
dnm.^
.
TAlia
Ccut Arnon &
tprdanem.
t Pr.ua, dofttinas . de
quibus*draco
t Induam calos tencbns. AlUt
s
_
, _.._equii
dicebat.Mcafuntflumina.&ego
feci ea. bfln
(lercoreruo.
namflumina in
ficcum.Computrefccntpi-
i1~Curiofi. ^Sicat in fiumine
JEgypii. bfSpiriius
fanfli
gratia.
CfSepaiati
a
bonitpiicibus. dfAquz
viucfSicut
in
Aegypto
atefcca-
tibut fluuiis.
fccstfine
aqua,&:
moricntur 1 n fiti. Induam
ifAeicos o fTiibus diebus in
Aegypto
tenebras
palpabilet
fecit.n coclum facto o 'crtum vidctctur
d
]Y'"'^'''''^"- Herodipro-
ptermalitiamdidtuQiefl:
Dicite
vttlpiilli.
EtPharifaiis.
Cenimina
philofophinonampliusdc
ccm fladiis a tcrra nubcs in
fublime leuari,& folisfplc
dorcm abfcondi: ficcxclu-
14
foccli
luminc,acrinfcrior
obfcuratur./d4w, Salos,
iccii.Ti cocium lacto o 'crtum viacteiur. ,
fciliCCt,
Vt ie
COgnOlCat pCC
coelos
tencbris,
&faccum
ponam operime-
1
5 catores.vndc:.'y^wiMpnci-
pio
a'Cufator tflfui.
g Etfaccum po.Vt agant pcenitcntia
in tiniore,&
cilicio.j
^
Dominus.

Djujfio.
NICOLAVSDELYRA.
C A P. L.
I Accdicit dominus.
Superius denunciataeflpopu-
liDci liberatio. Hic
confequenterponitur impedi-
menti rtmetio. Et diuiditur in trcs
partes,fecundum
triplcx impedimentum,fecunda ircipitfe.cap.tertia
^i.Circaprimumfciendum,qubu impedimentumfic
excluditur
exparte Dei^qubdcconuerfo
concluditur ex
parte popu
li increduli . Diuidifur
crgo
in tres
partes
.
quia primb
exiludttur
impedimentum. fecmidb
dcclaratur
pr(jpofmm,ibi:Eccc
in incre
patione.
tertib concluditur increduUrum
int(ritus,ib!.
Quisex
vobis.
Impedimentum
autem
pofftt tffe exparte
Saluatoris tri-
flicitir
,
vt
pote ft efjet
nolens
,
vel
nefiens
aut
inpctos
ad
fat-
uandm,
&ideo
primb
excluditurab to
drfcHus voluntatis,cum
dicitur.
1 Hc dicit dominus . Saluator
nofler
lefus Chriftus
allo'
quens
ludjtos increddos .
2
Quis
cft hic libcr
repudij
matris
veflrs,quodimifi
cam ?
quaf;
dicat non
potefiis
ofiendiic,qu6dego dimifcrm Syna-
gogam
matrem vefiram
propttr
odtum
, ficut
in
Itge
viterivirdi-
mittebat vxorem ratione
odif,nec
ettam
propter
lutrum mtu: Idco
fubditur
.
5
Aut
quiscftcrcditormcuscuivcndidivos?.// wffl//e
nando:& ideo
confequenter
verum
impedimentum
concluditur co-
traincredulos,ciim dicitur,
4
Eccccnimininiquitatibus.
Ideft^proiniquitatibujvcflris.
5 Vcnditi eftis. in
feruos
&anciUu a
P^manis.
6 Et in fcclcribus.
Idefl^Synagogam.Sciendum, qubd fceliis
pro
frt^ accipiendo eftpcccatum
contra Deum:
Iniquitas
autem conira
froximum,eo qubd
fit
contra
aquitatem
iuftitite.
ludxi autem
pri-
mb
peccauerimt
in Chrifium.vt
contra
proximum,
dicentes : Eccc
homo vorax &
potator
vni &c.f iterum
quando proditoni
emeruntipfum
vtmorti traderic
jecundum humanitatc}n:quia
di-
uinitas morinon
poterat:
&
propter
Im venditi
fuerunt per
I{o-
manos
inferuos
&
ancillas in tanlum
,
qubd
non
defuerunt aliqui
venditores
qui trigintapro
vno
humifmate
darct,vt
dicit
Hugo
Flo
riaccn.ftcut econiierfo,Chrinum triginta cienarijs
emcrant. Tecca-
uerunt etiam in
Chriftum tanquam
in Deum
opera
miraculofa
diui-
nitatis
oflenftua
d^tmonibus atiribuentes,Luc.
ti.b.ln Bcclzcbub
principc
djEmoniorumcijcit
dxmonii.Secundo remouetur
impedimentum ignoraniiA;ct<m
dicitur.
7 Qoia
veni. /
humanitatepcrftiiafcitmijs
& virtutihus.
8 Et non crat vir. Quia pauci
virtutcs
opcrum Clmfti
imitti'
bantur .
9
Vocaui.
per pnedicationem
claram (^
(fficacem.
I o Et non crat. Cum
efficlu
quia comparatiud
mullb
ptures
non
credtderunt ei. Tertib remouetur
impedimentum impotentix,cum
dicitur :
I I
Nunquid
abbrcuiata.
q.d.non
&
patet
litera.
1 2 Ecce in
increp.
Hic
confequenter
declaratur
propofttutn,&
frimo ponitur huiufmodi declaratio,fecundo fcluitur qu^dam
obii-
dioiibi: luxta cft. Declaraiio verb
poniturprimb quatum
adex-
cluftonemimpotentia,ciim
dicitur. Ecce in
incrcpationc
nica.
ide^,in verbo mco,
1
3
Defcrtum faciam marc,
ponam
flumina in ficcum.
ide(i,ftccH
poterofacere
cti
voluero,ficut feci
tn exitu de
./iriyfto.
14
Indua
c^los
tcncbris.
Sic enm
f(cit tcmporcfu^ pafjtonis.
ly
Etfaccumponamopcrimentumcorum.
ideft,nigredi
ncm.fecundb
dtiiaratur
propofitnm quaniumad
exclufioncm i^ni
ranti<t,citm
dicitur.
ii Dominus
42y IfaiseCap.L
^16
'^
Qiiamtiis
poflint
haec
rcferri ad Ifa-
iam.proprieramen
refmintur
adChri
fuo
'\i,aftiim.q.d.Qaiolim
anl.H taliaoperatiisrum,
1.1
& modofimiliao-
1*1"''
perari
podum,
non
I
e(t
potcntia
immi-
i nuta.
;
b Corpusmeuip, &c.
it
Auguft.Perpcn
]' deinter
h2C,qui^
nobis
talcm
pccu-
niamdcdir,hoce(!,
ciiiiflagcllapertulit
alapas
,
qui
fel bi-

bit,quifangnincm
pro
nobis
cfFudit,
& vitam
qualem
d
nobisfit vfuraexa-
iturus,in padionc
.n. domini ifta
pro
pheria copleta
eft .
Corpus
ntfum
dtdiper-
cutitntibns.
tTttft. fHomini. t*TSciIIfef. ccSei-ntiain
5cf:>pienti.im.
mm comm . Dominus dedit mihi
linguam
cruditam^vt
:i
fHumanum ((enuj. bf In peccatuinan moi-.em TAIias :lanu<.. c
f
l'rxdicationii.
fciam t ruftentare cum
qui lapfus
eft verbo .
Erigic
manc^
af Sicutmagillei.
b
f
A natiuitate. f Vel ab initio
pixJicationis,
c
^ Meniis.
d
TEgoautem
.i
meipfoflon loquor.
d
' ^
m
manc'erigit
mihi
aurem,utaudiam,(quafitmagiftrii.Do-
a 5
Inrrlligendi.
o
f
Voluntti eius.
minus Deus
apcruit
mihi aurem
,
ego
autcm non contra-
afRectdensab
ipfo
. b
f
Vliio.
ctlu(l:s vcl militibBiRomanis.
b
dicorretrorfiim non
abi/.Corpus
meum dcdi
percuticnci-
i 1 Quis
dabant ei
alapjs fHc omnia ir
psllionc implcta
lunt.
bus,&
gcnas
mcas uellentibus.tFaciem meam non aucrti
fQnia rPater.
abtincrcpantibus
&
cofpuentibus
in me. DominusDeus
Vn '''lione. af Spe
refurreftionis.
auxiiiator
mcus,&
ideo non fum confufus . Idco
pofui
fa
a
^ir[idenubu& &
pcrcuticncibus.
ciem
meam,utpecram
duriflimam, 8^cio,
quoniam
no
a
ffaiatuauxUiari. b Diccm Hic eCt filius meus dile^us,in quo mihi bene
comphcuL
c
Qu.-.fi non lim luttus.
confundar.Iuxta eft
qui
iuftiiicat mc.
Qu.is
cotradicit
mj.^1
afin iudicio. b 1 Drcens,aicmerito crucifijium. c fVt lUJuemur
fimulcompatatione
non antoritate,'ecundi"n illud.luftifitataellSodoroaforortua ex tc.
hi?Stemus(imul.Quis
cfttaduerfariusme'?accedat
ad me
fNulUi'
quia.
EcccdominusDeusauxiliatormeus.Quiscftquicodcm-
^7 tio,ncccftfpcsfalu
pc^y^,^-
afAdaeifatil. b
fQuia
nullns
poteft
^^ftificaii
p
x cntc domino. c A Ri manis. ilninferno.
1** ^^
P
^^^'^^ ^**'*
j
VCterafcenC
C
Ojsa^i
veflimcntum:
neC mc? EccC omncS
quafl
Ucftimcntum t COntercntUr,
&
I9
decUnauerM
fmul
VeftimCntUmVCtU
C
afConfcient.apeccatotumveUdusGentmm
b^Etemm. c ludxis infidelibus.
inUUltS
iaSll fuW.
ftate& tinea COnfU
dfPrincipiumfapientijrtimotdorjiini^feHperfeftj.cf.m
t. CVt
fiiiuspatrem
e fCorde.
g
.ACCedentCS
iqnetH,
\'Oi\xm
mitur.Iudiiquoq;
^
tincacomcdeteos .
Quiscxudbis timenstdiim,audicns
20 Ciuitatis
igne quo
pien^id^
timor
domini. D
Etalibi .
Tsl^n cjiipr.
Ibidem. t. b.
piaumcntib.eum. Et,
P'i''-3^.'''
Timor domini
fanBm
*'''''*'
pcrmMct
in
fxculnm
feculi.
Hiccuftodit
animas
(anftorum
inrcgras&pudicas,
&puras,vnde.riwcApoc.,4.b.
tc aommum
,
& date
gloriam
ei.
C Qttis ambulauk in
\Mit.s6.z>
tenebris.GQ.t\X\\is
po-
puUisintencbrisin
1 2
fidclitatis,
& no cft loan.s.b.
13
lumcnei
Chriflus,
14 quidicit.E^or2/.f
munai.
q
d. Vos m'c
flagcUartis,
&con-
fpuiftis; cgo
tamcn
ad
p^nitcntiam
vo
^^^<^-^*-i'
co .
>(olo,n. mortem
pc.ccatorisi&e,
f
Ecceomnij.q.d.Ni
hilprodeftexhorra
2
5
4
5
6
7
8
9
lo
II
af
f{nitentiamagitc,&c.
b
fSccundum carnem.f Filij.
c
fChriflusabieftus,vndc.'Necrepu
tauimuseum.^non
e{llu.incius.loiia,f.in populo
fuo, (icuiait . Non
eftfropheta
Cne
hoioie. r
liinpiiriafua.
li
21 a Romanis fuccen-
fa
eftacccnderunt,
uocem ferui t iuT?
Quis
ambulauitin tcncbris
,&
non eft
^^
quando
cotra Chri
a
f
Ita veniet ci lumcn
gaudi)
& laititix . (ihriftut vel Gentilis
populus.
[Ammodo.
*?
l'Um
ZCil,& mUlQlC
bfNoninidoI s. cf
vt humana
fiagitfras
diuina maieftateUifter.tetur.
iOC
CXarierUnt
Iumeci?Sperctinnominedomini,&innitaturfupcr
Deii
24
Hincdifcimus
pro
*
afOIudxi. bfContiavos. cfiiiuidix,veIttibulatiomf. fr?oeno,Iigni, ftipula, fflnit.tiibu-
qualitatC pCCCati
V-
numquemquc
fibi
ignemacccndcre.
Et
quomodo
in co
demlocovd lcdu
lo.alijfani
lunt,ali;
lu.vndein Froucrbus la multis
'
nnis
vif^t ignts:
fuum. Ecccomnes uos accendcntes
ignem
accindli flam-
f
lionice. a f In
pneni.
Dei
potentiam
difcitaadfalutem.
uitatis
qiiam
mcruiftis.
flnUinalis.
b
f
In tiibulatione
capli-
25
quadragintaduob.
annispoftpaftione
ad
penitcntiam
vo
catifunt:t5demnc-
gligentcs
contriti
fiintaducnicntibLis
Romanis,&
mals
confcientia: tinea
dcuorati.
d Qu
txvob's.Qn\
timetnon
eftpcrfe
dus in charitate:
I fcdhictimor
probonitatcponitur.vndc
Be.ttus t>ir
qui
om fcbriunt cxdiuerfitate humorum diuerfa
fupplicia
fcn
I niat>,(t'<
f.i.qui
timoratuseftin
rcligioncDci.Dchocti- ticntcs.Sicpcccatoribusdiuafapeccatimateriaplusvcl
I inorefcriptumcft.r/jor(iorw/pemownw.Et,fnr/w/<i-
niinus fuccenditur.
pien-
<
4^
In do-
r
j^,
NIcbLAVS DE LYRA.
''-
I
Dominusdcditmihi./.
/o^i2ejf wmorjcogn/wonf,
quia
h.imjnitas
Chii[{ifiii plena
omnibus
fcientifs
&virtutibus,
2 Vt fciam fuftentarc. f/c
eji in Heb.
&in libris
corrtctis,?,
ntonere eum ad toUeraniiam
patientix
vcrbo
prttdicationis
metc:^
l^
quia
in
Chnilo tfl
duptexfcientia^vna
diuina &
ttternay
alia tem-
mis
. Ambulace in lumine
ignis
ueftrijSi
in flammis
quas
enim dixerunt
CfeW/?o
Jo.g.
^.Tudctcipfotcftimonium per
hibes,teftimonium
tuum non cft vcrum
. Et Saluator re-
/)Oorf.Tcftimonium perhibet
de mc
qui
mecum eft
pa-
tcr. Etilia
refponfioprmija
in
SpiritufanHo ponitur
hiccum dici-
tur,\nxiZt^C^yx\Vi^i^C3imt.f.paterq'tidicitureffeiuxtafiliJi
foraiis
&
bumana.i^
viraque
efi
a
patre
in
fiUofccundum dupli-
faciendo opera
diuina
per ipfum,propter quod
ibidem dtxit
faltia.-
itmnv.urm,idcoful}ditur.
~ - - . ....
3
Erigit
manc. Ita
ap primum
mane
accipitur pro ternitate,m
.
quaftiiui babetfcientiam
diuinam a
p^trc,&fccundumpro infian
ti
iiicarnatioms,in
quo
hahuit
fcienttum infufam,tenid
declaratur
fropoftium
quantum
ad
exclufionem
inimicitite ex
parte
volunta^
tis,perhoc
qaod
Saluator
lefus
Chri^us ex maxima
charitatefufii
mtt
paffiones
multas
pro
omnibus:cum dicitur.
4
Dominus
Dcus.f.Dater.
5
Aperuit
mihi
aurem.//JniW<fo
mihi
futuram
pro populo
p^jjionimmearn.
6
Ego
autcm non contradico . imo dixit. Fiat voluntas
l\XZ.-Mn.i6
'.loqtiois depaffionefua,
7
Retrorfum non
abij
. Imo
quxrentibus ipfum
ad mortem
iuitobiiam,!' . i 8.
8
Corpus
mcum dcdi.
Etpatet
in
Euangelijs.
9 Et
genas
mcas vd.Ucet non
fttfcripium
in
Euangelijs,quod
tuelkrtut tius bu bxm tamen
paratus
fuit
hoc
fufiinerc, ficut
alia
Tnmra,i&
farfitan fu :i'tuit:quia
non
omniafunt
fcripta.
10
Facicm mcam non ^nttiijloc
patet
ex
Euangelijs.
1 1
Dominus
Dcus.j.paff
c
*
Auxiliatormcus.Pr4Z>ff mihivoUntatcm &conliantia
fatiendi.
1
j
Et
idco
non fum confufus.
Q^ia per paffionem fuam
tran
ftit
ad
<_lortam
fux rejurrcaioius: coipus
etiam eius
mortuumfuit
honorifice
fepultum,
'4
Ideopofui
faciem mcam
,
vt
pctram
dixriftimam .i.
<.
expujm
adfnj.tnendum
qutecunqut ajpera,
iS
luxid cft
qui
iuftiftcat m<:,HiC
foimtur querfi
obicHio. lude
enim
tor lo, I
o.e.Opcra qujB ego
facio in npmine patris mci,il
la tcftimonium
pcrhibent
de me.
i6
Quiscontradicit
mihi.Secundum veritatem.q.d.nutlus
ve
firum, Chrifius .n.frequenter legitur impofuiffe
ludds
filentium,pro
pter
veritatis euidentiam.
17
Ecce do.Deus auxiliator. 7 rnea
paffionemodo pr.di^o..
1 8
Quis
eft
qui
condemnct
mc.f.iufte.q.d.nullus.
Fuit.n.in
iufle
condemnatus ad
mortem,primd per Saccrdotes,pofiea ptr
Ti
latus:fed
ex hoc
deportauerunt
e.xterminium ,
in tantim
Qy
Vtlatus
ferliberium Imperatorem fuit miffus
in
exilium,& ibtignominio
si mortuus & Sacerdotes
per Tirumfuerunt interfcBi
in
deJiruHio
ne
tempti.Dixit
enim
iufium effe faccrdotes
cum
templo perireiideo
Jubditur.
1 9 Eccc omnes
quafi
veft. &c. Quantum
ad mortuos in exi-
tio.
20 Tinea comcdet eos. Quantum
ad
interfcSios gladio,ftcut
ti
nea confumit vejiimentum
quadam
violentia.
21
Qiiis
cx vobis timcns dominura.
H/c
confeq^Aenter
con-
cludit incredulorumintcritum . Et
prmo arguit
eortm
culpam,di-
cens.Qmcxvo.U.do.z\i.yo.O:t-(ui.i.ChriJii,rationeforrfi*fer
ui
afjumptie.
22
Qiiis
ambulauit in
tenebris./.'^nowf''''.
23
Et non eft iumcn ci . St credidit verbis
Chrifii
q.d.
nutlus,
ideo
juhditur.
24 Speretin nominedomini./^/Wef^(ic/'J.5'ccn</o/^
iungit pauiaii
,'itmdtc
tur.
25
Ecccomncs vos
accendentcsigncm.j.
ex incredulitate
vcftra mo mitu
i^uodfnti
endamini cwn auitate &
regione
vefira
Tom.4,
Q
3
427
Glof
ord, &Nicolal
de
Ly
ra
428
-HadleiaiB
a In delcribus dor.
. ;?>">.
Quia
ncc bc-
ncficijs,ncctormc-
frcccando.
tl5
,^rccn..
kfFotcntii. efChrifti. d
TMalum^iffliAio.
^
fucccdiftis. t
Dc manu mca fadum cll hocvobis.
In
a fVift anon &
capiiuititis
,el infttni.
doloribus
dormictis.
tlsDeifiUumfufci- D
pere
voluerunt,
vn
dc . Ite malediiii in
ignem
xternum. Mitt
NICOLAVS DE LYRA.
&ftcfuitja8i*m perexercitum
^omanorum
. Et
quiafuium
eil
boc
fecHndum
ordinem duunjt iuHitia,fuhditur.
I Dc manu mca faftum cft hoc vobis,in
doloribus dor
mictis.
mictis..
moriemim .
Xun(}uam.n.populus
ludaicus tot &tantot
dotoresfufimuityficutinobfidione&denruaionelerufalem
per
Titum,vt paut per lofephum
libro de ludaico bello,&
alios
Hiflo
riograpbos
illis
temporibus
vicinos.
i.Cor.ioj.
CAP. LL
>^a(l
ydite me
qui
raV
fequiminiq.
a ^ttendite a
ad
pe.
Chriftum
de
qua.
Tetra
autem erat
Chtifius:
vndccxci.
cft.aChriftoChri-
flianidifti.
4e Hicronymus.
b
j.
Hocconfidcratcy
cumAbraham
cffct
ccntum annorum ,
& ftcrilcm
habcrct
vxorcm.muhiplica
uerim filios
eius
quafiftcUascacU.
Si
crgodcvnohomi-
ne tanta
populoru
nata funt miUia,
quid
mihi
grande
cftvtinftauremrui
nas Sion,&
dcferta c
cius mutem in
pa-
radisu
voluptatis.
C A P. LI.
tquafi.qui
Iii nolunt.TO
faltem
ApoftolIrAdd
. fCorde
ilii dotmientibu
in doloie.tPet filem.Tln:iifamini.
a cChriftum.
Vditemequifcquiminiquodt
iuM
a i
Apofloloj,^
ApoflolicM
Tiiosfignittai.
b Non terrcni
Je
Procoplus.Erat
f>etra
doccntc Pau-
o Chriftus
ipfc,cui
mortcm obeunti
manus
&pcdcsda
uis efle transfoftos
cft,&
qu?
ritis dommum
. Attcnditc
a
fcriptura
teft atur .
ttAhiaham
fidefirmnm. b^Naii.
Significatur
ite
pcr
fouea latus
ipfum
haftxmucronevul
neratum. Pcrhjcc
enimpartafaluscft
ipfaqucctiam
ecclc
(]
conftitutaplcni
ad
petram
vndc cxciii eftis
, 6c^ad
ca-
tfSanm.
^
bfLcgegeneiandi
uemam
laci dc
qua prsECifi
cftis . At- i
. Chiinum
vau^m
multarum Gentium.
b TEcUcl.am 9"
P'^"
"'1"-
tcnditc ad Abraham
patrcm
veftrum, 6cad
Saram
qu? pc
4
a TSolum.Eii
deiciratua Sc dccog.
tua. b
llnopc^ibuj
fuis.
^
J . v.uilllliuid
piCJll
pcritvos.Quiavnumvocauieum,&;.bencdixicij&muI-
^
tudo
,
non aliter
aTlnfubluHfia&filii.
b
TQiafi.Qui
oUm Abraham
multiplicaui,8t
confolatui
7
quam
CX Abtaha-
fum:ccclcnamquoquccnM.Uipl.catc&coalolaripoffum.
c tEcclcf.a.
g
mO & Sata infinita -
tiplicaui
eum . Confolabitur
ergo
dommus
Sion,6Ccon-
iHj multitudo.
'
*
follbimromncsruinJ(seius.Etponc*tdefcrtumciusquafi P^
^o^y^.^on
quj
dcIicias,8^olitudinem
cius
quafi
hortum dommi . Gau-
fo Oei , tantum dc
^ nro
bencficiis Dci.
^gj ^^^
gaudiU
, &
dium &Ixtitia inuenictur
mca
,
graaarum
aCtio & vox
ixtitja &confeflio
iDci. b^Etgodiligcniet.
eTApoftoli.
Taentes,vclieliquiIfrtel.ndcLamini
Gentes
&VOX laudis
,
Vt ffl
raUlSU
VOlUpidllS.
i e.
cum
ple.eim.&c.
d
TFideles.
! f A T
**
pJoirXffionS
^
liadis.AttcWadmcpo>ulcmcus,8rttr,busmcamc \l
J",SXSeSSntcr ['
Cl
PrOpler
fOlUOne
, ^E,geUi.
b n)ccrerum,fcilicc.,T<
UJx.s cic^cte Pnlcnt.bus,Gcn.cs
,d dcm
yoccmut.
iUEitCr mcditCnt tc
latens Chr.fti
. Dc
^^^^^^ ^
q^j^
^h i mccxict,&
ludicmm mcum m luccm
J
'
J 'SLS,^!
qua praCClU
CmS
,
fopui<,i7rbul.batmtenebtis.,iditlucemmagnam.
b
SuptadiftusfiluB.axcautempa
^
AnPllftin Oui
OUandoeXlUlt
lan-
',erdifiliodicit.TCiioi>afcetutfiliuldeVirgine,vtwiprcantutquatprom.t.o.
-^
.aUgUlUn.yuu
.,;c r^rl^mntinni.: w , ^
c^Uen.tus apatref.ne.empotc.
tam futdUS,
qUlS
ti
& aqufffiSc PoWorumrequiefcCt.ProVe
15 demen..quis
tam
tis.
Vel,fepulchru
... m
-
-r '"^^"^^'iV''^'"^!
domini ,
de
quo refurgens innumcrabilcs.filiosgcnuit.
cuidetib.tcaimomjsobloquat.nifiquinefcuqd loquat?
Vei,ccclcfuqua;diu
fterilis,de
qua quotidic
excidimur,
e //ir
w/far.
Omnesiuftificans,yeliuftitiaclcgantcr:
ideft>nafdmurpcrlauactumbaptifmi.
* Pro-
non vt vna Gcns,fcd
totus orbis faluetur.
^ Cili
I
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. L I.
Vditemequifcquimini
. nicremouetur
fecundum
impciimentum
ex dileSione
promiffi.
Ex
hoc.n.quod
U
beratio
per Chrifiumfienda
tantum
differebatur^xHima.
Diolfio
"'
banl
aliqui Iud/eiy(p
illa liberatio nuUu
foret:ideo
hoc re
mouetur in hoc
capitulo
. Et
primo conferturfpes affcquendi pro-
miffum.Secundbyaufertur
timorcirca
malumpoenx
huic UberatiO'
wannexum,>bt.
1 Audite me
c\\3\.Vr'mumfacitdupUciter,fexemploy(i
ver
bo. Sccundum ibi:jittendite ad me . Circa
primumfciendum,quod
.AbrahifaHa fuii promifiio
de obtentis
tcrrChanaan,Cen,i$.&
tamen
ifia promilfio nonfuit impleta tuncfed pofl quadringentos
annos,vt habetur
ibiiem:tamenfinaUterfuit implcta propter
fide
.Abrahce &
Sar,qu4 eiufdcm
jidei fuit.
Et hoc
concluditur,^
dila
tio aduentus Cbriflt
non itbuit 'udtis
diffidentiam inducere[,
Tri-
mo
igitur
circa hoc
ponitur exempium:ciim
dicitur:
2 Attcndi.ad
pci.
ad
.Abraham,
&
Saram,vt
exponiturpo-
fica,cum
dicitur,
3
Attcn -ad Abraham
patrem.
Et votatwr
,Ahrahampetra
fropter
fidei
fii mttatcm,
4 Quii
\numi.folumfineprole.
5
Et bcne.ei.
Conferendo
ei bona
temporaUa,
&
fpirituaUa.
6
Et
multiplicaui
eum./n multitudinem
populoru per Ifaac,
Ifmaeltm &aUos fiUos
eius,Confequenter
concluditur
intentum.f,
dc
conjolationepopuU
per
Chrtflum^cum iicitur.
7
Confolabitur
ergo.i. eccleftam,qu
vocatur
Sion,eb
q,
ibi
incaptt.
i/t aii^um
r(l,fupra
i.c.
& ih
pluribus alijslocii.
8 Et
Conlolabitur. .t ditierCts errorib.orta in
populo ludforu
ex muU dodnna doHorum
,quos
mouit Chrifius
perfuam
dotlri-
namp eptcr (^idiiit
Saluator de eis
Mat,ij.b.Cxci funt,&
dtt
ccs cajcorum.
9
Et
ponet
dcfcrtum eius
quafi
delidas. Quialudfs
bonis
fpirituaUbus
erat
deferta
:
fedperChriftum fuit
adimpUta
potiffime
per infufionem Spirituffandt fuper
credentes
infigno
vifi
biit ^ff.
i.&inpluribus alijs
locis.
xo Gaudium
,
& Isctitia .
QuiaSpirituffanaorepkliloqnc-
bantur
magnalia
Dei
,'ltanter,maaifefle,&
conflanter.
1 1 Attendite
. Hic
confcquenter
remouetur dilium
impcdimen
tum
veibv,& primb
rcmouetur
impeiimentm,(ecundb
confirma-
tur didum ibi. LcuitX ,
f{emouetur
autem
impedimentum
in hoc
5, afferitur
aduentus
Chrifli
de
propinquo
,
&
primb
excitatur at-
tentio cum dicitur, Attendite.
quia
nunciantur bic
magna
&ar-
duaj.lex EuangcUca,
cum
fubiitur,
1 2
Quia
lex a me exict . Et
quod
de
lege
Cbrifti intclUgatur,
oiienditur
cum dicitur.
I
j
Et iudicum meum . SciUcet
fecundum legem
meam.
14
Inluccm
populo.
Quodnon potcd inteUtgi
de
kge
Mc-
faica , quffnit
data vni
populo
tantnm , fed
Ux
Chrifti
dijfufa
efl
perorbcm
vniuerfim.f\a.Sa.etiam
dicithic
quodiflud
erit
quando
diHumSophonif imptebitur ^.cap.
vbi dicitdominus . TunC
reddampopulismeislabiumeletum,vtinuocentom-
nes nomcn domini
,
& feruicnt ei humero vno .
Q^fod
fecundum
omnes
expojuores
cathoUcos (S Heb.referturad tempus
Chrifti ,
ex hoc
patet , quod aUqui expofitores
cathoUci in vno ma-
gis ludaiT^ant
bic
quantum
ad
hoc,qudm Hebr^i expo)ienus,qnoi
dicitur hic .
Qtiia
lex a mc exict,&C.diccn<io qubd inteUigitur
de
fdido Cyri pertotum imperiumfutmpubUcato,
qubd ludfirt
direntUbere
interramfuam. Conjequenter exprimitur legisUtvr,
cum
fubditur,
1
5 Prope
cft ,'f. Cbriftus qui
dicitur iuHus
abfolute
&anfono-
matici;eb ^
non
fotum eft ittftusfomUter,vt alij:jed
etiamejfiSi-
ud,aUos iuftiftcando. ^ ,
.j
Etbra-
429
iz.tri.irrae!.
c
^ln
noniflinio die.
tKli

TQui
Aluum fjciet
po.fu.a pec
o.
bfVittUf.
fApoftoli
iudicantci
faluator nicus:& brachia
mcapopulos
iudicabiint.Mein-
1 fGeiitc$,velccclefii:veI finftpruinanirai. b
t>P't""expeftatio
Gentiura. c
fFilmm pet
quem
omnij feci d
fPatientexp.'labuiit.
e fOGcnies vel eccle(i.
fulq
expcd:abut,&
brachium
mcumtfuftinebunt. Lcuate
a fMontis.
in ccrlumoculos
vcflroSi&videtefub terra
dcorfiim,
quia
a fAetei b TSecunJuin
tg
irani.n -n fecundum eflentiam. c fCcelum 8c terra tranlibiuit.
^
c?'li
ficut fumus
liqucfccnt,
S^terra ficut vefiimcntum at-
a
Tt^ui
viiiMuenientur. bfExhochabemus
quodcatrera non in nih luniredi-
g'.-..iur,
lcd in meliusmutabuntur.
TSecundumfiguram&vctulbtem
c
f
Fi
li is,de
quo;
Videruiit oci;.mti fa.tu.Et alibi: <-!lut.ire tuuni
expeaabo
doinin,
b
tcreiur,6chabitatoreseiusficuthjscinteribunt. Saliisau
a Tldeo. b fIdcm
tcm mea in
fempiternum
crit,
et
iurtjtia mea non deficief

l^'
" >
cgredieiur,&c Tlnielligite.
b IChrilium vel
iudicium.quo
difcrctcomnia fcciati.
c 1Fidc!'. d
;tuangelium. fLcx Dei ciiisin corde
ipfius.&c
e INon in orctantuin.
Audite
mcqui
fcitisj
iuflumrpdpulus
meus lcx mea in cor
nO
Apofloli.
a fNolite timere
eo,qui cotpus
occidunt.Conrra
pejfecuiores.quos
futuios fote
^
S
rrxfcibit exhortitut eos.
/fa Califtcut fumis.
ADefanftis fcriptu
z^.Omncs quidem
dor
t.5.
miemus, fed
no omnes
immutabimMr.Qum
to magis crgo
de
calo.fole,
& ncllis
credcndiimefl?qn
lunafolislumcac-
cipier,&folfepm-
plofulgorerutila-
bit.vnde:
Omnis crea
tutt
fT!gemifcii,& par
turi:
fxpeiiarts
libera-
tionnn f.iioYHm Dei^
vf.f-mutcntur in
njdiusnonfclum
animat , quz
im-
jDortalcs crunt,(cd
&
corpora quoru
fubftantia clarifka
!
bitur.Quidatamcn
perire
& inuctcra-
fcere
f>
abolitionc
B
& mortc
accipifit.
, li. b
t habituorts.
*
Cliryfoflomus.
H?c
I(aias>dixit,n6
quod
omnimoda
perditioncm
figni-
iicct.non.n. cQdem
cumcoelo actcrra
patienturinteritu,
qui
terram inhabi
tanthoies.fedtem-
poralcm,perquara
ad
incorruptione
sder commutabuntur .
C
J^litetimcreopp.
jc TcrtuUianus.
Bcaticritiscumvosodio habcbunt homincs &
expro-
brabunt.
Et
etjcient
nomen veHrum velut
malum,propter
ftlium
hminis.
Quod
idcmcflcumhoc,?y(f me/HcrKJxi^^now/HMm
dfc
hominibus,^^ nullificatione eorum ne
minuamini,
quibus
VCr
C bisad tolcrantiam hortatur
martyrcs
& fidcles.
* W
^c
Chryfoftomus
.
MuUiproptcr
ha:c
opprobria
ani-
*
mas
Imx
Cap.LI.
430
t-i
nme.
I
2
J
4
5
6
7
8
9
10
It
mas
pcrdidcrunt,D
& bcato lob ami-
corum
opprobria
vcrmibus& vlceri
bus moiefliora e- expeaabut.
rant,&plcriquelu
d^oru proptcr glo-
riam
populi,ndluc
runt
credcre,
nca
fynagogis
cijceren-
tur.ideo
loannis
5.
dicitur.
Qi^tnodopO'
te is i.rc:icre
gloriam
inuicem
accipietes}
Sc
multos
nouimus,
quioTaprauiacoa
templerut,&aglo-
riavidi funt.
3
d
Confiiryr
. Vox
de corum. Noiite timcre
opprobrium
hominum, &;jDlaf^
h prophctx
& fidclis
a
^(^iii:
citotranfibunt,
8copptobtium
eorumcSicutveftimentum vetuUate
pOpull
aducntum
Cic tinea
coirupium.
f^K f>" r(
~
t'
phcmiameorumnemctuatis. Sicutcnimvcflimcntum,
^^ '
cprccais,
a
^Confcientixqui
non moritui.
fic comcdet cos
vcrmfs:
Scijcut Ianam,fic
dcuorabit eos ti
tfni^iuementis.
b
^Chriftu
nca- Salus autcm mcain
fcmpitcrnum
crit,
STiuflitiamea
m
a
f
Priorispopulv&pofterioris, ijui
aducntum illiiu
iecepetunt.de qun fupra.
Pro-
peeltintiusraeus.
b
flnsrtnaiB. c
f Defoliopateini glotix.
drB.eUiraendo
gcnus
humanum.
,
gencfatidncs gcncrationum
.
Cdnfurge confurge,
a
f Diuinitariseoniia
princif
em mundi. b
fOfili.fGenushumanumred
racndo.
Inducrc fortitudincni brachium domini
Confurge
fi-
^t
fX'' Aegyptiis
libcfando. b
fEtficut. f Si.ut
patribnt
nnltris
oftendiftipotentiam
tuam.
cut in diebus
antiquis
,
t in
gcncrationibus
fxculo-
a
f
O ili.
"
'Curn
patre.
c fDiabolatn.
41
p'
*
rum.
Nunquid
non m
pcrcuflifli
t
superbum,
vulncrafli
a fPhataoBcmvelDiabolum. b TO
fili.viujfi:^
hc feciftihoc
quoquefafturtises.
c
IRubrum.
THuiutfzculi. d
tOoftrinamphilofophicam.
e
f Secularis
profunditatii.
drlconcm?
Nunquid
non tu ficcafti marc
,
aquam abyfli
15 inquo promifllim
erat auxilium.
^
4
Procopius.Iu
**
dgos
ad
posnitcn-
tiam
propofitavti-
litateinuitat, &q(t
cxcitari
poftulat
,
fpontaneii
fuifle U
pfum
dcmonftrar.
Si.n.abalioimpedi
retur , ad hunc
ipfc
noadillos deexur
gcndo
fcrmone di-
rigcret.Qais.n.la-^j^^^^j,._^,
pfus,
ctiamfi racm-
gyptum.
brum
frcgcrir,non
totis viribuscxcita
rifecontcndat?
J<
Rupcrtus. Quafi
diccrct.
Quid
tandiu te contincsin
finupatris.obrachium Domini,6dextcra
domini ? Cur
tequicfcentctandiu fuperabit
fortis
armatus,
princcps
mundi huius ?
Confurget
& inducre fortitudinem
: in
ducrc
pulchram
& fortem
diIcdiionem,pulchram
& for
F
tcmobcdientigchariratcra.
^
Suis
16
iS
19
20
21
NICOLAVS DE LYRA.
I * t Et brachia mca
populus
.
idefi ^poHoli qui
dicunturbra-
thiacorporis eccUftje,iicut &
Chrxflus caput, quibus
dicitur Mat-
thxi
iecmononoJ. Cum fcdcnt filius hominis in fcdc ma-
ieftatis fux , fcdcbitis & vos
lupcr
fedes iudicantcs duo-
dccim
tribus,&c
a Mc i n
ful^.
i.Gentiles vt dicunt Hebr^i.
3
Expcftabunt. ftcHt
Scitur
Cenef. 49.^'.
Et
ipfc
erit
cxpc-
ftatioGcntium.
4
Et
brachium mcum.idefi ChriShm
, qui
hrachium domini
dicitur
tnfra.
^^.cap.vt
videbitur.
5 Suflinebunf.
legem
eius
recipiendo.
6
Lcuatc incoelum . Hic
confequenter ponitur confirmatio
dt8i
perJiabilitatem
ipfius Chrifii.cum
dicitur .-Lcuatcin coe-
lum .
ideii,
(onftderate
inilabilitatem
fuperiorum
&
inferiorum
corporum.
7 Quia cocli ficut fumus
liquefccnt../f
</?/ enim Cbri
Jit
ad
ludiciumprtccedet ignis confiagrationis, purgans
ccelti
aereii,
&
terram.
yel,fi intelligatur
dc
calofyderco.per
hanc
liquefaHto-
nem
intelUgitur
ceffatio
a
motu,qui cejjabi: infinali iudicio.
8
Habitatorcseiusficut haicinteribunt.
quiain ignecon-
flagrationis morientur omnes
qui
tunc viui
reperientur.
9 Salus autcm mea in
fcmpitcrnum./.C/?*:^f, qui
dicitur
fiusaDeodata.
^'
Et
iuftitia ma.idefl Cbrtfius
fimiliterquipropterexcel-
lenttam
iujittia
nonjalum
dicitur
iuflus
in
concrciojcd
etiam
iujii-
tta in
ablirafio.
I i
Auditc
me . Hic
confequenter
toUitur timor mali annexi
J{eceptiont enim
fidei Chrilii annexa erat
pcrprffio
mali
pcena. pro-
pter quud Saluator dicebac yipolioiis ,
&
pet confequens
fidelihus
*lifs,
loanmt
dctimojexto.^,
Vcnii
hora,
vt omnis
qui
intcr-
ficit
ficit
vos,arbitrctur
obfcquium
fe
prxftarc
Deo. Et hoc
pa-
tutt
inperfccutiontbus eccleju
pr^teritis,
&in
perfrcutione
Anr-
cljrijii magis apparehit
. Trimo
ergo
tollitur timor
perfequentium
generaliter
,fecundb
.Antichrifli
fpecialittr
,
ibi :
Quis
tu vtti-
incas,&c.
Vrimusautem timortollitur
perhocqHodilUpcr.
fecutioncs
ojlenduntur
parua
^ braues , &c. &confolatio
fntu-
ra efi
pcrpetua,ideo
dicitun Auditc me
qui
fcite iuftum.ide^
Chrijium perfidem cognofcitts.
1
2 Lex
a\cz.f.Euangelicam,vt
decUraium
eflfupra.
1
3
In cordc COrum. radicata
&firmata.
14
Nolitc timcrc
opp. propter
Clnijium , fed
magis gauMe,
quodfuitimptetum ./<fiMt^ttjro,^.Ibant Apoftoli gaudcn-
tcs a
confpeftu concilij, quoniam digni
habiti funt
pro
nominc lefu contumeliam
pati.
&idem
apparuit
&
appu-
ret in.multis
jatiHis.
1
5
Sicut enim vcfti. ide[i cito worientur
perfecutores
, &ro-
de/tt eos vermes.
1 6
Salus autcm mca.
idrfi Chrifius.
r
7
In
icm.cfalMans Jidelesfuosfalute
/eterna:& idto aduentim
eius' delidtrans Ifaias
prnphcta
orando exclamat di.
j8
Confurge confurgc.eir dupliciterpropter dupUcem
Chri-
fti aduentum,prmum, &Jeiundum.
19
Inducrc fortitudincm brachium domini. Confur-
^C.ad
faluandurn populum
tuum: &
ad hoc adducit
exemplurn pre
teritorum
trmporum
dicens.
20
Nunquid
non tu
pcrcufiiftifupcrbum.'.
Vhjraovem,
qui fuperbtuit
cunira
dominum, dicens. Nclcio dominu,
& If-
racl non
dimittam,Exod.5.a.DH7Vwr
etiam
dracopropttr
m.t
littam
quaJiUos IfraeL opprimebat iniufic.
Exod. i
.propter
quod
di
citur de vharaone
E^ech. 29.
a. Draco
magnc qui
cubas in
mcdiofluminum.
2 1
Nunquid
non tu ficmarc.vt habetur Exod.^.
rff Etnunc
OiuiCo.
43
1
tSapjj.b.
Sap.
40 b.
Macth. U.r.
a
Quts
tu vt
A tim'as uh lovi
ne morr.CTi.Iii
crcpat
fidclcs.
vtnotimcant
minas vd tor
mcnta
piinci
pii:
quia
om-
nis c.iro fic-
num.Eos cti5
incrcpat qui
in
pallioncfu
gcrunt&per-
territi
ncgaue
nmt
,
vt cru-
belcant&
poe
nitcntiam a-
gant.
$
Ruperms.
Ncmini du-
t
Aadera-
^'"
9"'"
ha:C
ui: incjrccra dicat
paraclc-
tus,
wfoiue-
tus,i.con(bla-
ietur,&non
joj
Spirituf-
elt morcuus , n
infouea,ncc'^n^"5''"aU-
paiTus
cilJc
rcm cms cut
fcAum ,ncj-
datur.Omncs
ioftto.
gij
quot-
quotforfcsin
Chrifto 1
-
nius,
ex illo
confolatorc
fortitudincm
acccpimus
.
Jpfi
Pctro
Syi
ritufl". haclo-
Glof.
ord. &Nicolai
de
Ly
ra
1
^Dtqui
Veniinpiofundim
"'ati5,?i
tfmpfflasdtmeifit.
b
5Hu'.usfxcull.
vchemcntis^Quipofuiili prdfundum
mans
viam,vt
tranfircnc iibe
.lAbArgvptiis.
b.S.n.u.ncfil,.
^
. .
Aj^viam
iu.lai,.
,
rati. t Et nunc
qui rcdcmpti
funta domino rcucrtcntur,
6: ucnicnt
,
^iiThMtm
clcCam vV
beiiudincm xic.nam. b1
Bi.
qui
l.ab.u.u .n doino taa
Jo^J^^^'^^1
QU
"O" ^f"c.et.
in Sion laudates,
fi^lxtitia
{cmpiterna'/uper
capita
corum .Gaudiil
a Unccrlo bTFiIuiquifi-.In.ocallisroc&Eg.
conK.I.bor vos !tc. c
^<ima
Jlius non
pu-
ua. d 1
Nonierpr<TpT.ct5fedpcrTOCii.cti..(u,n.
c
Abltc.get
D.-uj omneju
lachrymjm
ab
Ofulijeoium. flple
Ueusni fcticorJiaium&confola[ionis
^ ^ e ri
& Ixtitiam
tencbuntrfugietdolor &:gemitus.
Ego ego iple
conlola
6
.
fQuaf.- l>ixi:Nolitetimcrcopi..ob.ia
l,ominttm&blafp!.cmia$.quomvdo c.-go i.inet.jqu
tamci-
7
toarcfcuntadinDaitacni!
ri" I
' '
'
boruos.
Quistuuttimeas
ab }iominemortali,&
ahliohommis:^
4^i
1 fHuinincmtimrns.
b ^.^1 a. fjfto.''..
quafi
famum ita arcfcet
,
&oblitus
es domini creatoris tui ?
Q^i
te-
a 'Incrcdibili
V
nutelulfrndii.
I Si.illi molc.
in-

1'cr"-
tcndit
C9I0S
&fundauictcrram,&
formidalti
iugiter
tota die a tacie
NQnadho.amqulTCniale
a Tl"Corp..r..
b
rinanima
c
iqu,fi
non cll efiimjndum
quod^ci.o
tranht.
furoris eius
nuncfuror
a reccatotet fcd vocabit ad
paca.teutiam.
b
Egolumpanisv.uus.
^Corpus&ljngiuscius.doftrina
Eiiangclii.
b
Fatcrad filium.
Ej^d
au-
uin.vndc:t mo-
jntcrficiet
ufquc
ad intcrnecionem,
nec deficiec
panis
eius .
a VSccundum
ca.nc... b 1 Fe.mitto<utl'at..
c fMunJum. d TContra
eledtos flc contra
.pfum
lilmii
ucbatur
aqua
E<mir3bilerUti.inesmaris,mirabilisin
alt.sdom.nus
j, j ,
j^
-
tcmfumdominus
Deustuus,quiconturbomare,&:mtumefcunt ^^^^
^^^P^^^^^Jj^'^^^^^
muit,
icobli- D
1 tuscOcrcato-
2 risfui.Vbiau
j
icm confola-
4
tor datus cft,
5
vt iamnon ti
mcrct Roma
nilmperi) po
tcntiam.
b fUu.ire c!e
uare. Eos hor-
tatur ad
poeni
9
tcntiam,qiii
to
inpaflioncne
,
it
gaucrunt
vcl
II
in inlidclita-
I? tc
pcrflitcrut
14 clamatcs Cw.-
crucifi^e, f3,
E
Moraliter.
li^
pofllimu>hec
ip iuxta
anago-
gcmfug
ani-
20
nia intcll
gc-
3 OfiU.
fludus
eii:s : dominus
exercituum
nomen meum . Posui ver-
^ ^'^ "';5|^^
,
.;On,d>dfil. ,sl..p,tur,vcrba i-a.rs
lunr.
irS.ipicntiam,
& fc.cmiam.
b
tPro.c^ionediuinitatis. ^
ILUUIISUIU Ul
il'i'ain
bamca in ore tuo
, &^in
umbra manus me^
protcxi
te,
ut
^
''''
[''^ZZZ^^
lAp ato.nevil^fc.tct hum^nii.s
,. ra v tbo. a Infide. blNouos Apoftolos
fcil.cet 8caup.
c
^Nouaai.
d
lEc
^"
Ts.on -rtono,^c(isi.anifipf>puiusnci.
d 1
^/
guas me,neq;
in
los,
& fundcs teiram
,
&dicas ad Sion:
populusmeus
28 ir.? :;
, erc. Si
.^Avijs.
b
tAfo;nnoreccatiadpaenitentiam.
c
^PoteJicite.
jp
aUtC bibcrit,-
estu.
Elcuare,cIeuare,confurecIcrufalem: qu^
bibiftidemanu 30
bonumcftei

31
luasetirc
fup.
cutus cfl, Qiiis
vttimcasab hom nc mortali &: a filio
plicia,&
dominumaudiredicentem
:
CumirafHmnsmei

hominisMmo
quis
tu vt timcrcs a muliercula.ab
ancilla tranfierit, tu,ium curabo,
&alibi.-
l^muimdqui
cadit
,
non
rcjur-
olliaria? Ccrtu.u
quippc
cft
quia
Pctrus a tali
pcrfona
ti-
get
dicit dominus.
plantcsca^los,
a 1A
v^
ijs.
muit,
J
Riiper-
*
NICOLAVS DE LYRA.
Et nunC. ide[l tm^purc^ratu.
Qui
rcdcmpti
fiint a domino. lefitChriflo.
Reuertcntu r. ad viuutem tidei ecclefufiic^.
Et vcnicnt in Sion.i.
faridam
ccckfium
,
^.c
vocatur Sion
ptfr.editium
eft.VoteJl eiianipcr
Sion
intelUgi
tcdcfia triumphas
4juje
vocatiir Sioi in
plunbus
locis
fcriptttra:.
viidc ad Heb. \ .c.ac-
ccfliflis ad Sion niontium & ciuitatcm Dei viucnris le-
rufalem caclcflem & niultonim
noiliuniagclorum
fre-
quentiam;.3(i qnum permniMitfideies
Cbn(ii pojt
ha.nc vitam:Et
huic fenfui
concotdat litera
feqnens.
5
Et laititia
fcmpitcrna fuper capita
eorum . Gaudium
6 laetitiam tcncbuni
[ii.do.-juodnonpotcfi haberimprxjenii
V![j,id(Ol'ibditur.
6
Ego cgo ipfc.
&non alius.
7
Confolabor
\os.iof(tatione
eterna
qux
a
folo
Deo
potfiert.
8
Quis
tM.Hic
conjequentcr
amouetur timor ^iit!chrijii:(^
hoc
dupliit
tatione.Secunda
poniiur
ibi :
Egoautem.^^rima
autem ra-
tio acL
ipitur
ex breuitate
ttmporis
,
qitia
licet
perjecutio
^rilirlrri-
fii futura,ftt
vdde
grauisuamen
erit brcuis
temporeproptcr
qitod
minus tirnenda.vnde dicitur
AUtth.z^^.b.^i^^idbicaiui
finOcnt
dics illi,non fierct faluaomnis
caro,&:c.ciif ey^o.Qiiis
tu
Vt timc3.S-&
alluquitur qiiemiibet
Jtuirum fidelcm
tempure
^n
tiihrifli,qui
cum
ftt regeneratus
in
Chri[lo,non
dcbtt timcre
ptrfecu
tionern
^nticjnjii
timore deiicicnteab no.
p
Ab hominc mortali. .Antichrijius
enim erit homo
,
purus
&citd
morietn'-
ijofl affecutlinem dnminij
. ideo
fubditur.
1
Qu
i
q
uafi foen um ita arclcct . Fanum enm
exijlcv.s
in
yirore , fifipcrucniat afius
imrnoderatus
fucit ipjum arcjcire
.
ftc
.Aniichriflns
cxiHens
infua potejiate
interficietur
a Deo
ripenic.
1 1 Oblitus cs domini creatoris
tui?Qui
tctcndit celos.
hoc dicitiir
pro
illis
qui
cadent a
fide
vel
conjtantu
moruin ttnme
.Antiihriliitidco ftibditur.
12 Et formidafli
iugiter
tota dici.nimis diu et irrationabiliter
1
5
A facic
furorisciusqui
tctribulabat.Tunc.n.trittii
bulatio
ma;;na,quaUs
no fuit a
principio
mudi,Mat.
24.
14
Et
paraucrat
iid
perdendum.Vbi
eftnuncfuror.Di-
fponct.n..A
nticbriilus totaliter extcrminare
populii Chriftiunum,
j
y
Citb vcnict.'. vtlociter
attingct gradum fux potcjtatis.
16 Gradicns ad
apcriendum./Hnrp(;//JwH?
intcntum con-
tra Ch
riftum.
In Htb.habetur ad iaxandum
quod exponit l{a.
Sa.de
kxaticnefcu defe^n
yirtHtis
^icei
ad aiium intcilchum . Tcr
hoc
igitur
igitur fecundmn
intellcBum
nofti
um
defignatur
,
gj
ficut
poteftasJ*
,AHtichrtJiicitoafcendet,itacitodeficiet,ideofubditur.
7
Et non intcrficiet
vfqj
ad internecionem.y: Chriftianos
morie
repcnttna prxuentus.ln
Hebr^o habeturiEt non morietur
in^

1
terfc^iione.idcjt
hiimano
gladio,
,jl
18 Non dcficict.. onwowfr
fame,ficutnec gladio,feddo-
mini
nofiri hfu
Cbrifti vcrbo, fecundum quod
dicitur.z.
Thcfz.h,
Quem dominus lefus iuterficict
fpidtu
oris
fui,
&c.
1
9
Ego
autcm (u m.Hic
exponiturjecunda
ratio ad tuilendum
tmorcm
^nticbrifti
: &
accipitur exconfolatione
fidclium
illam
perfecutionemfcq'iehte,propter quod
eft
mmus timenda.Et
quia op
pofita
iuxta
fepofita magis ciucefcuntideo primo ponitur magniv4
do tribulationis
prcedentis.
Secundo
fubditur magtvttidoconfoUt'
tionis
fequentis,ibi:ldiirco
audi
.Circaprimum
Dcus
pater ailo.jui'
tur fiiium
quideijciet .Antichriftum,
&confolabitu
r
populum /.:
',
cumfubditur
:
EgO
autcm (um dominusDcUS tUUS. ratn^r.e
hum^nitatis fiu: a nie
creatf.
-o
Quicoi-rturbomarc&
intua^cfcuntfluauscius
do.
minus. /.
facio
tnbMtiones m mundo vettire
fecundut/t
(jrdinciit
fapitriti
mex &
iufiiiix.
21
Pofui verba mca in ore tuo.-^i
nunciamlim
EnangcUu.
propter q,wd
dii it
Chrijtus loa.-;.b.Mca
dodrina non cfl mea,
fcd
eiusqui
mifit.
2 z E: iii vmbra manus mcx
protex
i te.
a lud/is volcnti.
iiis
ieoccidcre:qu(jd
tarnen
ito/ipomijificri
ante
cvmpUiiouem
da
tiiinx tUA.Hieo
ji-bditur.
2j Vtplantcsca:los. ideft
homines
contemphtiiws.
24
Et fundes terram.i. atiiuos .
viramque
etjm riiam
pr.idi
cuiit
Chrijtus.fciiitctconcempiatiuutn
& ai-ltuaw.
2)
Et dicas ad
S\on.'dtft ecciefiam.
26
Populns
mcus es
tn.pi
r
Jufccttionem baptifmi.
Ex
hocpa
tct ,
(iiiudilta
verba
nonfunt ipftus
Dciad
Ifaium,
vt
aliqiiiixpo-
nunt,
quia popuius
Sion non
fuit fub
dorninio
ifuix
.
EtquiddicM
Chriftus ccclcfiie
in
.Antichrifii
peyfeciitione
Jubditiiv.
27
Elcuarc.'!
perfecutione tetnporaiiadpaccm quantum
ad om
nes
quid
illa erit vltima
ptrjecutio eccicfi.':.
28 Elcuarc. de
culpa
ad
gratiam,quantum
ad
patiitcntcs, qin
ti
j
more
.Antichrifti
ceciderant.

!
2
9 Confurge.
ad
accipitndum prxmium
a
Chrifta
venlente ti
iudicium.
30 lerix(A\cm.i-ecclefiarationibiis dlBis
fupra. _
., !
j
i
Qu
c
bibifti
dc manu do.i.f
.v cius
pnijfme
ct ordinanqttt,
j
Calicem \
433
Ifai^
Cap.LII.
^J
Rupcrr.Kla
Tcm

TVjlJatlrnempMRomanoj.
T Moitis;
'a falc vniiierr<i ccde- a
aomini calicem ira; eius.
V/que
ad fundum calicis
foporis
fia Cft , qua:
iaccbat

T Quifi hanccaptiuitatem fu(Jinebi$,va)ucad
finem fuli. bf Sicut
Movfes, ficut Uaniel,
proflrata.perculpa tf^r.liZ^oZ^tVc^^^^^^^^^^
primx puaricatio-
bibifti,&
potafti vfque
ad fcces.Non
cft.qui
fuftentct eam
Tl
ranquamdux, & ioiflor bcne
ep randi.
434
nis,
(Scnoneratde
b rjft^s
'
o vniicr
^'^ ^^^^^^^
^^^K
^"0^ genuit7&
non
cKqui apprehedat UCtIUllu>,,
tjviUUtr
afNam.&Apoilolitranfieiuntadgentes.
^^
manum
a T O lerufalem
cius ex omnib
filijs
quos
enutriuit.Duo
funtqu?
falem. b
1"
S cut lernn. Sc naniel.Sc
.pfe lefus.qui
videns
cmitatem fleuit fup;t rHam
faleciusruina refti
tucrc cffet idoneus
nifirolusifte
g,.pCO
cfDuobus quJtuorVeddidit,
felvai<itatemfequiturcontntio7ftnieriigFadi'u5.
10 <-
folatorc^miittit.
Et occuncrunt tibi:
t
quis
contriftabitur
fuper teJVaftitas,
&
'
fi.n.OeS
alij
qtam-
aTldeftmors
liTqiidautimlUis.autraius.
cuqjiuftitia
habuc
b^contritio,
&fames,&gladius.QuiscofoIabitur
tc?Filii tui
rUntjOriginalipeC-
^ aTAtfrr..;^ua. ^
b
T Monui
infepulti.
iQ
catonon earuerfit. c
proic<5tifuntjdormicriitincapiteomnium
viarum:
ficut n
_a CallCe
ir.oOitttttC
avAniinalinmundum.necfjcrificioapium. T Oiix. Lxx. Beta feniicoaa
l2
.,
diciamariflimrtan
.,
.,,h
i t irremi funibus
peccati.
_
u
''"
tidotuquod cxgu-
t
oryxillaqueatus:pleniindignationcdominijncrepatio
/.
AunOmeaCCepitda
^Q^ianfnhahwconfiil
torem.
bTNnnhabecsfpiritu-jlesdiuitias.
cTlnebriauitmeabfinthio
,?
sa
reflomacho naufca
ne Dci tui
Idcirco
audi*h^ctpaupcrcula,&
ebria no avino
, i
ti,VtnOXiOshumO-
T
SciliietcontraAepyptios.ctaliosmultof.
rcs
cuomaf,
&
pof

Hqc
dicit dominator tuus
dominus,8^
Deus
tuustqui pu-
ig
iltC0t0SCibuS,atq; _
aTToIU.i. (Vilicctfipocnltuecis. HT
C.iptiuitateinmorti . ,_
digcflosinaluutrafdgnauitpropopulofuo.EccctuIide
manutua caliccm fo-
20
mittCreqUOSphleg .
a
TSipocnitentijmegens.
jj
matum
magnitudo
poris,fundum
calicis
indignationis
mc?.
Nonadijcics,
vt 22
digeri
non finebat. iT"-eddjmeisreitibutionen" am.
bT Pcifecutotum dzinonum. >
i
jgit,&
icrufal.
qug
bibasillum
vItra.Etponam
illum in manu
corum,
qui
tc
I4
blbitdcCalicefurO- aTSuggerendo. bT Anaiuraiidignitate. T NiU
teipfum fabdideris, damopetnon rocebunt ibi.
15
risdiUiubetdccbric
f bumihaucrunt,&
dixcrunt
anim^
tua::
Incuruarcvttra- 26
tatCCofurgere.quiaC
aTSupene.
b EIs caJcandum.
f T
<iii,f
omnibut
paiet
dtroon bus. 27
totu
cpotauit.
Si.n.
fcamus, 6c
pofuifti
vt terram
corpus tuum,& quaii viam
28
adhucbiberenoco
..-.. ,r..,..;k,,.,.
'1
lurgcret
vnde noa
trailfcuntlbus .
9
patct (p.de vlt.capti
uitatelioc dicirur.
dum
poenitcntiam agitclcuatur,
b FUiiiui.
*Pfocopius.
Bello caim
ingmcntc
in
regio-"
humiliatus ruit.
ncs
cxtrcmas fe rc- D
cepcrat.vteflentadfu
ga capcflenda non ad
mala
deuitanda
para-
tiores, mctu
ipfo,
tan-
qu5
beta
fcmicodla
fradli, &rcmifli. j
C y/cwion.r.
^Procop.
Orygi.ideft,
auilcro-
folymitanos
coparat,
quod
fint
diaboli rc-
tibus
implicati,
&ob
id furori
traditi .
d
fccf.Prjcdixitcapti-
uitatem
futura nunc
hortat ad
poenitetiam
vtcuadant.
QjPona.
fccundu litc-
r.ThumiIiauerunteos E
Chalda;i,&ipfihumi-
tQs'
'"''"
liati a
Medis. & Perfis
f7"'"
&
humiliauerunt cos
Romani, &
ipfi
ia
niultishumiliati.hu-
miliaucrunt cos ds-
moncs
fuadendo
,
vt
cruciffgcrent
Chriftu
&ipfiinhochumilia
tifunt,quia
ficpote-
ftatein fuam amife-
runt
, & in iudicio
omnino
huniiliabun-
tur.
Moraliter autcm ani-
madumpcccatdiabo
lo fubditur
captiua
&
confurgit
diabolns
NICOLAVS DE LYRA.

Calicemir;Eeius.jnpe>^/ecoe
y^ntichrijli.
'
z
Vfqucadfundum. per
hoc
defignatur magnimdo
tribuUtio-
nisjutur^ ^ntuhrijU
temporc.Sciendum tamen, qitod ly vfque
ai
hic
acctpitur exclnfiui, quia fundus
calicis
efi ^ntichrifio,
&eius
-
fitellitibus rcferuatus,
vt videbitur
poiiea.
3
Non
eftqui.^KM
nullus de
principibus
Chriflianis
audebitfe
oppomcy
vel
rejiiure
poterit
.Antichrifio. Ei ad idem
facit ,
quod
juhditur.
4
Etnon
efl.qui
apprhcndatmanumeius.a(if(fcenii
em de tribuUimnt: Lcci enim Enoch
, &tUas tunc
fe opponcnt
.Amichrifloy
tamen
intctficicntur
ab eo.
5 Duofunt./c///cef
2d/a/)rf/.
6
Qu^
occurrcrut tibi.
quxpoftea fubdunturjed interpomtur,
7 C^is
contriftabitur.^.rf.
//,
aff4c/,
&iftud refertwr
adiUud,
quod pr:ediclum e(l: Non
eft,qui
fuftcntctcam:
Qthe
autem
fint duo maU
pane pr^diciajubditur.
8
Vaftitas, &contritio. &
exponendo fubditur.
I
9
Et
fanics. &
pro ideil, fames, pro quapofita
efl vaflitat.
\
lo
^ghdms.proquopojitaeflcontntio^itaquodlicetponantur
ioiquatnorfecundum nomt,fed
tamen duo tantum
fecundum
rem.
II
Quisconfolabitur
tc.q.d.nulli,autpauci.Cuius
ca
[ubditur.
>
Filijtui.
quitepoUentconfolari.
>
3 Proicdli funt.
idefl mortui,
ideo
fubditur,
'4 Dormicrunt.
/bnjflo
womx.
>5
In
cap.
omni. carentes
fepuUura,
>6
Sicutoryx.niOT<Ji efiimmundum,vthabetui\Deut.\\^^a.&
declinatur
oryx, crygis,
17
Plcni
indignationc.W
dicitfecundumffllmationemhomh.
nu m, quia
iribulatio
.ytntichrfli
principaUter
orditiabitur
adpur-
gationem,&m{ritumeleBorum,quamnistunc/lment hommes
mundani Deum contra eot
efje
offen/um.
18 Idcirco.Hic
covfequcnter
poniturfequetisconfilati\cumdi-
-
citur: Idcirco
ZMiii.idefl ecclefiatunc
depauperanda per
^nti-
*
chri(ium,eius diuitias
accepturum.
19
t,lcbiiA. ideH
plena.
20 Non a
vino.yerf
d tribulatioms
tormento, loc dicitur
frofe-
quendoparabohm
de
potatione
calicis
prtediHam
.
XI
Uxcdicitdominitortuus.adtetonfolandum.
iz
Qui pugnauit pro populo
fuo. in crucis
ligno,
in huma-
nitate
ffumpta.
23
Eccc tuli dc manu tua
calicem.rtfe^
pfnam
tribuktionis.
24
Fundum calicis
indignationis
mcx.de manu
tuaabfluU.
25
Non
adijcics
vt bibas ilium vltra.
quia
tribulatio
ecclefie
tempore .Antichrifli
erit vttima,
26 Et
ponam
illum.
/ci/icrt fundum
calicisreferuatum.
2
7
In manu
eorum, qui
tc
humiliauerunt./c/7c/
.Antim
chrifli,& fatellitumeius.
28 Et dixerunt animsc
tuc,
ideSl tibi.
29 Incuruarcvt tranfcamus.
//> leficutfuperterram.tnte
tio eriim
.Antichrifti
erit totaliter conculcare
ecctefiam.
30
Et
pofuifti
vt tcrram
corpus
tuum.
quia corpora
fideliii
ccciforumtunc
remanebunt
fuper
terram
infepulta ,
vt diUum
eft,
itaquod homines, &besiia
poteruntfuper
eam
tranfire
.
C A P. LI I.
COnfurge,
confurge.
Eos hortatur
pro-
phcta,qui poftafccnfionem prsdi
caiuibus
Apoftolis
crcdidcrunt .
CAP. LIl. Jc
Procopius.
Ideo aute
inducrc forti-
tudinctua
dixit,g>
maximas
quafda
fa-
r^ r r
'
cultatesaiahabeat.Primugdc.vt fela-
Onfurge, confurge,
i
^^lpfu
1 Ad Tirtutes. a
TQhI^
<'''>'
litate cecidiAi.
NICO LAVS
C A P.
DE LYRA.
L J 1.
capi-
per Cy-
1 f^
Onfurge,^//^/ expofitorts
catholici
txponunt iflud
V-/ Mnm at
iiberatione
populi
ludaici de
DzbyLoac faci^ p,
ruiu^Ui.
quafrequentet jupru
ditiu
efl.Sedfaluo
meliori iuditio n'6 vi
dtturbvi
(onutnunier d
aii,quiaVaulus .Apoflol. inUge,&prO'
fhetis hum*nitus
ecliitius, (S
ipiritufjancio flcnus,illud, quod
ha-
beturmhuttap.
iiiiampul.ljrifuptrmantespedes annnnciantis^
&prKiitan-
&prdicatis pacem,&c.allegathoc
dici
depr^dicationeeuag.
Ro.
\o.&
ideo^
non. vidttur louemvter
exponi
de
nucijs Cyri
mifjisp
im
periumfuu
ad
fublicandum
edidum delicentia data
ludfn
redcu-
di in
lerulaleni,vx ifii
exponunt.ttem I{a. Sal.fuptr iflud
cap.
dicit
quod
ifl^ confolationcs
vltim^ jcilictt pofttx
ab
iflo loco
vfque adfi
nem Ubri no dicuntur
nifi fuper captiuitatem Edom,per qucintcUi-
git
R^manum mpenu,
quodpofuit
ludxos in
ifta
captiuiiate
iu
qua
funt,d qua
liberari
txpeaant per regem Me([ia:& ficjecundu
eum
hoc
ca.melltgititr
de
tcmpore Chrifti,^
in hoc verti
dicit,licet erret
expcBan-
43
J
Gloford.&NicoIaidcLyra ^^(^
^
cxcitct:Navbi
ipfaen pocnaiu
accrbitas.ibicft,& frcques
A confoiafio.Dcindc
vt vircs luas inflaurct.ac
rclumar.Ha-
bct
pcr magium
ctiani
gloriam
0,1101*.
adcondiions
cxc-
plar
cffcdi^co etia,
qui gloria cft,potitur.
Epifl.
*. #
Lco.NiriXpm,c}s.i^ofcat,&induat
nuptiali nopo-
m.
qrom^^i^inchrf^^^^^^^
a
inducrc fo.tirudinctua
Sion. Inducic vc^lti.
fitcmr,in.c;rcinduitur.
.
n.fucm.
b,Dc,,.K.nv,h.
^h.
rciKVioft.
Dominuc^lo-
b
mcntisglorixtuxlcrulalc
ciuitas
fanaiciuia
ji
Procop.
Na & caolim
vicinargctcsfrcqueticxcrcini
D
tanq
humi iaccie coculcanics
ptraGcrut.Scd
ia vclutcrc
da
ivbulqtcrrenisopplerapulucrc
ipsii.
i.
carniscSfihii
cxcutcrcadhortaf.quo
nonifi abicdo ad
Xpra
licacced.
c
ACKrerf.AIapollutaloidib.cadorepriflinuamittit,(cd
puUicre
cu
Apoft
Mat
7n ca.
i.r. cpi
flol aJ huiu.
a f Si
ptrniiuciis.li
.nandata inea ciiitiilici .
nonadijcictvltra,
vt
pcrrranfcat
pcrteincir-
a f Spiritu;.liicr.
1 OnT foc.et-s
lucis ad .ncbr , qux
.nucntio Chnfti ii
Bcliai? l-TlJdl. cf
Pecinaivalo.
^dfPrecati.
c
cuncifus ctimmundus.
Excutere
dcpuluerc,
4<rFacbonu.n.
h

Qmcta
iiienic. c
r..iptiua.
d T
'
Moialiccr.
Ff^ilai.iX.d.
Lucij. g.
Rom.
}.
f.
ria:rcacm
vcftimcnti loco
tradit Paulus.diccns:/.'"''-
tniiii dumii.u wliru Itfum.HoC
vcflimcto indutus,vniucr
fam virtutchabct,&
cfi di-
citinduamini, vnJiq.nos
illo lubetcircundari.
Allcgor.Eade,&
dcccclc
fia
poflum'
diccre (
5 vifio
pacis,&
fpccula)
iiinnaere-
fim corrucrit , iiibct cxirc,
&
priftinx
fidci ornam^ta
fulcipcrcEtiifucritfnfcita
d
ta fanilitatis cius,&
cotinc
ti.i:
pmia j>mittunt,
vt
p
ea
no tranfcatincircucifus
& e
immudus,q?ad
immfidici^
opcrarcfcrri pot.Incirciici
fi.n.&
immudisutgcorpo
risvolupt.&libid.lcruiut.
.__
.
a indunertlUitiUis Moral.Aiaquoq; fip pocnitctiapn-
fiinu
robiirrcccpcrit,
vocabit habitaculu
fand ,
& fic ht
Tcplum Dci,nccpc!tranfibitpercam
incircQaliJS,&
im
niundu.s,dc
quib.
dicit;i';
viti
nonfutrlntdi.minau,tu<
im.f.
Oia aute
qux promittuntur
Sion ,
& Icrnfalcm , non vt
ludxi fomniant ad
lapidcs,&
cincrcs
ilhusdicutur,yt
in
ftauretur in
priflinum
fiatum. fcd
adpopulu
icrufalcm,
qux
occidit
Prophctas,
corrues in
pafiionc
Chrifli in re-
furrcaionc illius cfl rclulcitatus
:
quado
multa mihade
ludxiscrcdidcrunt,
&
rcliquia:
ialua; fadla: (unt.
b
iiw.i
><- a
iiia^:; -Hxc ad cjelcflcm Icrufalcm,quam
nul
iusimmundusingrcditur.
* Proco-
6
excuiit
gaimagine
terreni
acccpc ^ p
rat,vt portct imaginccxlc- ^[^>
flis.De
pul
Liere hoc dici tur
3yjt/
idfitfbttur
iibi
pnluit^,
eJrc. SoluQt
quoq;
vincula'
colli vtnon audcatncruus
fcrreuscoUu tuu,ficut
mo-
nilia.vtgrauionerc
iibcra-
ta,& recipiespriliina
orna
jTFacbonu.n.
h

Qmcta
me-uc. c
....ii.i.i.a.
u ^ ........
^
mffa CCflct Cflc
Captiua , &
confurgc,
fcdc Icrulalcm.
Soluc vincula coUi
g
rcdcpta
ab
eo,q\'cnit pdica
.. , ^._: .:..:.< i.ti>..min9rioneaniini vlaue hodie DODulu -/>r">r.r:.. r<
,t
C.ia,..T.n.ni.ictc..rt.uit.s fcflocminationeanimi vlque hodiepopulu
lQdxc.ruNah"<hodono(oiiugumpo.tatpcccatotumfunibusconftr.nt;uut. _
tui
capiiua
filia Sion
,
quia
h?c
dicit domi-
^^^P^^
. V.ftra
f^once.
b f Diabolo. c NuUo meriio veftio, fcd
gtatuiio
Dei

recaptiu.remiliionernocor
ruptibiUb.arge.&
auro, (cd
:uineagni.immaculati.
^
bn'hcio.
d Cr.;<r<r. Ncccomoduha-
nus: Gratisvenundaticftisj&fmeargento
9 bui(Us,necinc6modric(fu.
. T anguinc
fiiij.
lo
giflis,cufiUuDcitradidiftis
redimcmini
.
Quia
hrcc dicit Dominus
t in niuniiun..
qui
tnfleror.St tcnebrx b ff
!n
pau hus.f
c
T Geniit hunnnum
Dcus
; In
^gyptum
delccndit
populus
a^
In Ad. b
ieref,rinu,,>iu.apattianoft.pai.i<ljfuSi
cT Inic.i.i Gcffcn.
mcus in
principio
,
vt colonus eliet ibi
J<Rupcr.Di6lio
brcuis>fcd
1 1
digna
ore dni.Gratis vcnu-
datieftis
Veregratis, cptor
ij .n.diabolus.totij
venunda-
tionis
ptiu
defraudauit.Co
15 mcditeiingt.eritisficutdij
medaciu locut'
eft,n6.n
dc
hominib.Dcosfccit.Ergonofolugratisfcddanosevenu
daticP.is,qacu potuiflTctisnomorijia
fecudualamortui
fimul ctia fecudu carncs mortal. fadi eflis. Et finc
argeto
redimcmini.Vcre fine
argeto,fcd
no finc
ptio.TN^o coy>-pri
bilih.
(luro,
tS'
af^cim., (edfan^uine Xpi redcpti
e^is
dicitpetrur.
Je
Auguft.Qiiareveditigratis,& fineptio,n6potiusdo-
nati dic3c?Na fortc
fcripturaru
locutio
eft,vt
veditusena bi
qdonaturdici poflit,q fenfuseftoptimus.Incog?
di(fliiG|
cft
gratis
venundati
eftis,
& vcndidifti
populii
tuum fino
pr^tio, quia
ilU
quibus tradidifti
populu impijs
ftierunt .
c
jv4iy/;f.ArguitIuda;os,&venturapr^dicit,
f
quod
I
^
defccn- *'l
Diuifio
^
NICOLAVS
DE LYRA.
^
tvpe^ando
futurum (juodiuin eJipr{teruT4. l^^nurfecjuendofettten-
tiatr. &diiiwh
/^\
.^Vr. i hoc c. auunturn
antd^
cotinet veritatis ,
potf/l
itii.1
confequcntir, quodin
hoc ca, rtmouttur
tertiurn
impedi-
mtinum liberatiotiiifuilxper
Chrihii
quaniTiad
incredulos,
quod
fronenit
cx
contemptu
humilitatis
Cbriliiprincipcs
cnmfacerdciii
&
Scrih^ueaiucntu
Chnslinimis
cari!Ciiiierfapicntcs,cxpe[lahat
eum
temporaliier regnuturim:
&dommium d
/{omanis ablaturu,
^ideo cum viderum eum ijimilem,abieBum &
paupei
ftn,&
c6'
tmptum
tcrrenorum doct
titem,
conitmpftrunt
eutn, &
ftc fuetunt
tecat.:
c:^fruBujua: yedtmptionispriuaU:C
hoc
iujih qwa
aduen-
tus eiui
futrat prxnuciatus inpaupsrtatr,Z}ch.9-h.
Eccc rcx tU*
vcnit tibi iuflus &
Saluator,
&
ipfc paupcr,
&c.
^fuunaii
t,miics dcii.Hcb.de aduentu
Chr.fli ii.tdliiitur.Hoctgitur imptdi-
rnentum rennuetur hic
,oftcndtndv
O) huttiihatio Chnjti fuit dijpofi-
tio ad
gloria,fecHdu (p
dicitur Vkil.Z a. Humiliauit
fcmctipsu
fadus obediens
vfq:
ad morii;
,
morte afitcrucis
proptcr
,g>
Deus cxaltauit i\[v,&CC.{^
ttcn
JolTi poji
moriern
Jmt
glo>
iji-
iatus,ftd
etiam anie
opertb.miraculops
ad dccUratione
fuu.
diuiai-
tatis
propter ^Chrifiopctente
Jo.i z.rf.Clarifica
mepatcr,&C.
njponfiiin fuH:
Clarificaui & iteru clarificabo. /.
ilanlicaui
te
in
t/iiraculif,&
itcru clanficabo
pcr glorta rejmu
tUonis:i^
ftc
eii
in
corporc myliico
ChriW,
g>
cH
ccikfic, quia puji dcprt/Jiones
tius
pcr ludps
07"
tyrannos
tltuata eji
iu
inagna gioria
ctia
lemporali.
ter:&
tpfis dtpie/jionib.futt
muliTi eleuata
fpintualiter
in
receptio-
iie
SpiritulJanHi
& in miraculis
qufficbdtfapojiolos&alioi lati.
Hos in nomine
Chnlii,vt patet
in Uilib.
apojioloru
in
plurtb. locisj
&
infandofU legendis.
Secundum ijoc
tgitur pr^fcns capitulutn
iit
duas
pattts
diuiditur
:quia primu
oficndnur
propojiium
in
mylHto
Cljrifit
corporefetuudo
in
tpfo
ca.ibi: EccC
intcUigCt
. Trima in
diias
qaprlmo
dcfcribitur icclcfif
dcpr(jfcjtbiirn<itio,ibt:Qna.pii\
Chri. Pritna in
duas,quia piimo oJicd.Uir
,fpofitu,fecudo
addutitur
exenipiUyib:;Qnia
ha:C dicit.QVf
.r
primu propheta alloijuiiur
ec-
clejiam
piimiUuum
(/;cr//i.Confurgc,Confurge.a(/ opcta
virtu-
tim &
JuplicJiur
li
coiifurge,
aU inaiorcm t.xciiationim .
I liiduc:c,S(.C.
-d tolerandii
conjidcer
adurrftgacitopoflafien
fiviw Cbrtjti
ad
itlosjaiia tfi perfecutio magna
in
ecclcfta,aii.^.
&
pufiea l{orn.tper i^ronem
&alios
plurts pcrfecutores eccltftxfcd
qa[oji perjctiiiioui ccclefitfccHta rji
pux
itboi.or,etideo fubattur,
2 inducrc
2
InducrcvcflimentisglorisE
tnx.&
hocfuitimplctu
Con-
iiantini
imptraturis lempore,qui paccm ctcieji,eper
totum
/^ow.iX- .
ttum
impciium
dedit,&
mirabititer eam honorauit.
} Quianon adi)cictvltra./c
te cakando
&viUJicando
.
')|
4
\nC\tCViacX(viS.idesi
perfecutor
Genttlis .

j
Et immundus.r.
pfr/ecfor
ludaus. Siautem colra hoc
obij-
tiatiir,quod
pojt
mortcm Con^antini Licinius
petjemuseji
ecclcjH
ctpoflea
lutianus
apoJiata:dicendum,^
iltc
perfecutiones iibjut>
ut
tant 2> deijcerent eccleftam
ab
honore,ncc
diu duratierut.Licinius
ehitn m
btllofuit deui^us,apud Tbfffalonica capite
tiuticctus lu-
liaitus eliam
apojlata afaii3o
Metcutiolanna
Juit tramJixus.^PO'
tefi
cti^dicirp
illa dilio,vttrd,cu <//cifr;N6
adijcict
vitra &C.
non
importat Jetnper perpetuitatcm
a
patttpostjcd
duraticncm te-
pOiis
dcttrnnnatam,&
atiquando
non rnultum
tongam,iicnt
diclita
fuit pleniusfupra ia.ftcund\
. Toto atitetn
tetnpv>
c
Conliantint
poil
eius
baptijrnim vniuerjalis ecclefiafuit
in
pace
&honore.
6 Excutcrc de
p\l\aCTC.!.depr.i:Jcntiflbic8i()rie
,
rcl
depuluere
ad titerd.
qniit
mulii Chri^liani
fuerant
condtmnati ad
fodiendT &
deportandum
aretia vtide
pulueri:i^banttir
:
qui
omncs
JuerHtit
aff*
foiuti
de mandato
Conjlaiitini .
7
Scdc Icruf
alem.<ny</e
bonoris,^
tunc
fuit impletum
quado
l{rma qux
crat
caput
mundi,fa8ii eji fcdtsfmmi pontijicis per
Ca
Jlahtinurn,fede imperiati
transtata
apud Corjiantinopotim
.
8 Solue
vinculacollitui.^wia
omnes Cljriiiiani in
diuetftt
partib.oibis
(
arierat>,p(r Conjiantinim
Jiicrunt
Uberati.
9
Gratis venundati
c(\is,i.ftne caufa dtpmtifiperib.Jeruilih.
10
Etfincargcntorcdimemi. ^ttMCwA'""""^
0
acccpit
indc
pecuni.i/n,Jcdmagis econuerfo pectinias
fuas diftrtbuit per
or-
bcm ad
^dificationctn ecileftarum
&
fuftentationem minijtrvrum
.
1 1
Quia
hxcdicit dominus Deus. Hic adducttur
e.vcmplum ^
ad
propolitum
&
ponitur
hic
duptcx exemptutn.Viimum eft
de
de\
fcenfupopuU Ifratlin u4egyptum:cum
dicitur :
j
j2
InAcgyptum dcfccnditpopulusmeusinprincipio
Dc
quo dtfcfiifu
Ijabftir
Genefis
qiiadrageftinjftxio
.
15 Vt colonus cflct ibi.-.habitator ad euudendu
famis peric
ITiJcd pojtea fuit
ibi muliTi
deprejfus
C^
afjiicius^fcd
dominusliber
ui
eunr.lfta
tame liberatio hic non
exprimiturqwa
erat nota
&f
nofa:& ideofatis
datur
intettigi per
hoc
Q> defi enfus
in
jdegyptut
\
tangitun&
idem dicendum
defecnndo exen>plo,cumfttbditurm
437
IfaiaE
Cap.
Lll.
438
"^rdefccndcrunt
fpotc
ad
Aegypt. tSporc
famis
poft
ab
Afly
bus
tHvTacereUnquo vclm,
par?
mrS </<?
Wi/V.^nper
quos
do D
A riisfinecaopprcflifunt./- i^e^ypi.
dt
.q.d.AcgyptV]
volue
niinusfedensprdicabat:IpfietiampcdcsChiiflijprgdi
ioan.i-f.d.
rutpopulfi
mcu
fcruituteopprirrcre.&
vidcbat
aligd
in- cationcm
ciusportando.
derationishabere.qafubucneruteisin
famis ncceflState -Jc
Procop.Miraturinquafcnnq-,
terras
Euangch; pra^co
Sed
cgo
libcrauicu,&
cduxl eu
pdelertu
in tcira
promif
ncs
abicnnt,ibide auditos cflc
horuq; pcdes pulchros ap
fionis.Scd qdcaulscftAf-
fyrio.vt
ctia in tcrra fua
op
primatillu,&
calumniefci
a Quidmthi ejl
hic. Nihii hic
ait.apudeos reperio
. luxta
illud
. Ideo vcni,&
no crat
homo,vocaui,&n6crar, g
a
audirct.Qiiod
fi ad ea
q
fub
os-
Roman.tuitjCaptmitate
re
*
ferasadgentiurcgioncs
in
gb.
dilpcrfi vaganf.loci par
ticula rcferetur,
nimiru,
vt
cosideointalircrumflata
,:.
verfari
iftaque pati
indicet
a<[Diabolus. 5^ AffVrii cum Nibuchodonoror. bi Adamenlm^iVihil nocur-
r3t:quaic
eum ad
peccandumcompelleiet.
c
fln teiiaiiro-
miflionis.
&
AlTiirabfcjue
vlla caufa calumniatus eft cu.
t Q^ali:Qud mororamiiliusin
ludia, \bi tam
pauciiideles, tianfibo ad
;;entcs,
vnde rideles , tranfeamus ab liis fedibus.
Etniincquidt
mihi
elHiic,dicitdomin'quo
ai Deteir.i lua, vel a De>>
irale^viuendo,
vnde:
^opulus
nieus abla uscll
giaiir..
b1
Rcges.principes.Uccidotes.pei cjuorumpeccaia fijie popu-
lus r'm
coipore, quam
anima
captiuatur
.
niam ablacus
cltpopulus
meus
gratis
? Domi-
natores eiijs t
inicjue agunr^dicitdominus.Ec
a r Teniuoiidiemaledicuntdominum.ac
Nazanoseius. b
f Inf)naj;rjis,
vel
in Gentibus.vnde,
peivosnomendomini blafphim.ntur
in
gcntibus.
lema-
. VerfariiftaquepatimdlCet inGen..bu^,vnde,pervOsnomendomini
blalphim.ntur
,n
g.ni
rti'quod rcdcmptoremfuum
b
iugitcrturadiet
nomenmeum t
bluipr
i-i
cruci aflixerint.
b
Ei
wgiter.-^lo
A'mus.Voi\
dnm actu in
crucc,vt
intcl-
'
kxerutca reutxifie,
& con-
fcendiflc coelu,vt
a
Prophc
^'
tis
pfignificatu
,
no folu no
doluereob
admiflTumtam
mimanc
ncfas . led
elcgcre
virosquoscxHicrololym.
6
7
pellauit, vtquos
Saluator
abluiflctmudoseflc
fignfi-
caret n6
alit.^' p motes,ip-
sa
pdicationis
(ublimitate.
Pace vcro cij Dco no vici-
nis
tm,
fed remoi is
etiageti
bcuagelizabat, g Xpm
do-
ccbat
euagcfzabatitebona
rcucra cum
bcatitudincs
denunciabant.
5
Rup. Speciofi pcdcs,
mi-
fcricordia,& verita.s,duob.
iftispcdib. iflcq
nfic
dicit,
ccce adsij ,in hiic mildu ve-
nit vidcl.
queadmodu
dicit
vf
q
no videt
vidcat,&
q
v i
<-Jt
a ^
Q_2;' i''nrphemot
a luiizis. b Fideksa Chnflo Chrirti.'ni vocati
tur.Propterlioc fcietpopulus
mcus nomen
g
.de^cecifiatNlvtqno^vi
t Spcmitur.
a
f
tncajrnationis.
b T Olimpejprophetas
.
^ j>
det,Vidcat mifcriCOrdlCecrt
meumin d'C lila:
quia egoipic,quiloquebar,
m &
qvidet,ca:ci
fiat vcriratis
9 * Abtaham
pater
>e(ler r.vul^au.t, yt viuer tdicin meum. b T Per
mejipfuni. jj cfl. PcS iflc ludtEOS
COtriuit
1 Prophctade tilio. cfSanclo'. 1 iudxa:,vel Apoitolos,virtutibusemincnts. , ^ r i\ P
dt
Apr^^oli.iuonimpede.dominuslauit.
I Z
pCS lllcgentes
lublCUault.
^
ecccadrum.tQuampulchrifupermdntespc
i?
-^ ^'^^^'''^ff^^^^^^^P^.inprxfu.
anNobis bTCumDco,& Ang-!is.
1 facem.his, quilonge,
& his
qu ptop:. 14
UO" bOUa
j.
lClUm.NeC mi
j^ [0^^.
af Euangelium, gratism SpiriiufTanfti. b^^Nobis. TQ^nxiedit. ^
B.edem-
ptioncm,
& beatitudineui.
,
nunciantis
bdnum,&
pra^dicantis
falutem,di
bTViflodiaboIo. cTNonpeccatum.
d f Audietnr in toto oibe.
>fO .
e
<r Super
murosiuos conilituti funt culiodcs.
centis:Sidn
regnab
a<;Ip(i f
Alte
loquentcs.
b
li.iseocum. c1 Cordaquxdifcirdat
non lauda d
1 Daminum
.
torumtuorumlcuaueiuntvoccm,fimulIaa
Hic cll
pax
noftra, qui lecitvnaquc
vnum
;noes7crran'ipartes
mitte- c
desannunciantis,
&:
pr^dicantis paccm
,
an-
ict, quiaduerfumXpm,&
'" ' - - - . ,.^ ..j.. ,.._....
Xpianos
focdifsimos
Ipar-
'^
.
i i.
k
geret
rumores,& fuos,
qui
loto orbe tcrraru erant di-
fpcrfi
,
cocltarcnt aduerfus
dominum .- & docercnt
Chriflo Ci nuitiari.
Z
i)uiai:?,o iple Loijutbar.-^Ea
lebius. Docct
propheta
,
q>
no aliusChriftuscfl led ide
ipfc dominus^qui loqueba
turinprophetis,inquit,c-
a . ih .
>-
c
/^ j**.
nim,cccecgo,qmloquebar
g
cuiTi conucrtcrit dommus Sion.
f
Gaudctc
^J,- n- aTH.clJquiluda:orumApoftoIi,&
alri b Per
Sp
rirumfan-
dUlUUl.
ftum fubintranie multitudine
d
i;5ptt/. Dcco,quifupra
Gentium.
^
&:laudatcfimuldcfcrtalcrufalem,
quiacon-
^ Fidelcm. a f Sanguine hiij.
folatus eftdominus
populum
fuum
,
redemic
retur
quiscj
fi noie bonoru
15
numcromultitudinis,cxpo
fuerimusannuciari lefum
ab
cuangelizantibus
facili
16 enim
intcUiges, quomulta
bona fitlefus vita bonueft
ic Deus tuus. Vox
fpccula-
7
lcfuseflvitarefuncctiobo
TPrJica.,ei-is
Inomnem tctrL exiuit fo-
"" eft.lcfuSCft rcIUrrcaiO:
luxmundibonum
cft, le-
a^Cordis.
h
f FacieaJ fac'-m.
T
Oculi mei
femper^adl
domiuam .
nl
dabunti
quia
oculo ad oculum
videbunt,
1 ir Ad iidem. b
f
In conueitcndo dominus captiui t3tem,&c. c
f
Eccleficm
b1 Q^ia
iiiitaurata.
W .
/.> ; c . /I 1 d.
i8
20
dixerat.^o ipfc qui lo(]uedar,
fer!rf/w,tcflaturprophcta

quodipleUipra
motcseua
PgeUum praedicauit.
c
fuscftlux vcra , vcritas.o-
ftium
fapicntia,potetia,thc
faurusdeniqueomniu
bo-
norumlefuscft.
f
^6.vy/?ec.
Apofloloru,&
a
21
lioru,
g fpecula
funt
fem^,
vtomnia
prxuidcant,
&
fubiedos
promoucant.
g
Cattrff. Primitiuaeccle- 1 Sup.49.
d.
mcofolat, de multitudine
getium, q excoccatislud^is
F
in locu cor.fubinrraucrunt
^nnunuanus.ClmRi
pcr femctipfum, pcr Apoft. qui-
dudo aute
populo
a Rom. in
captiuit.
& fucccfis
vrbib.
bus
<#
habita
i>
NICOLAVS DE LYRA.
1 Et An ur. idtfl rex
^ffyriorum.
2
Abfquc
vlla caufa calumniatus cft
cnm,tamcn
domin.
tinrabiiiur liberauic
ipfum tempore E^^ecbi^,
vt habctur
4. I^eg.Co-
ficjuintn apficantur excmpla
ad
propofttum,
cum dicitur.
}
Et nunc
quid
mihi eft
hic.idcfi
m
pctfuutioue ecclef.qua
fi
di. iiecn me tam Lhtrare.
Etfubditur cauja
.
4 Quoniamablatiiscft
populus mcusgratis
?
<?m
in
frimiiuta
ti
cirfiarriulii fuciUHt ablatiper octifionem
de
prejenti
yita,& n,u'tidelo(is
juis
pcr incarcerationcs, & exilia.
5 Dominatorcscius
iniqucagunt.
iltfia ludtijub ijHorutrt
dvmiuio
primofuit eccltftain ltrufalem,&'
iuii^a,inique iraCiauerutit
populumChriflianumf& pofiea Impera-
tmts
i^omani,
&eorum
prxfeHi.
6
Et
iugitcr
tota dic nomcn mcum
blafphcmatur
, /-
Iv.et rioinvri Ch
ijti ,
qui
ab
lnJideliOus
mctgnus,& dueftvrjuiffe
di
ubatur,
7
P'
opter
hoc
idcjl propter
initmas diBas.
8
Scict
populus meus./c//it
cf
Chrifiiantts
.
9 Nomcn
mQ.\xvCi.ideJi
effidam
nomints mei
per c.xperientiam
J^tlaluis^l.cut vocor
lefus,idcfifalus,
vcl Salualor.
10
In dic
illa./cii/cet notabili, &
famofa
,
quando
ConHatitln.
recepit
bafiij,a.
' '
Quiaegoipfe>quiloqucbar. inl)umanitateaffumptadi-
fcipulii mtis.
>
i
Ecce
adfum.
pcrfaluationis tjftclum
, &etiam in
perfona
propria ,
nuia Cmijiannnus
dc
bapiijmo conjurgens confefjus eflfe
ytdtffe lejumamti,rn.
l
i
Quam
piilchri.
uic
confequenter
defcrihitur ecclcftf
dil.ita
ti'
ptr ^j, edu.uitone
..HpoJloLrum , aitorumquc difcipulorum
,cunt
dicttur
diciiw :
Quam pulchri.
idesl
valdepuUlm.
14 Supcrmontes.
ideil terrexos
principes
fidem Chrifii
rcci-
fientes
ad
pricdicationempr^di^orum.
1
5
Annunciantis.
idefi legem euangelicam, qu^
efl
lex
pacis,
&
amoris .
Vofjetciiam h^ciitera exponidenuncijs Conjiautini
miffisper
orbem ad denunciaudum
eccieji<e pacem
. Sed
prinia
ex-
tojitiomagisconfonat dttio.Apofloli,vtfupradi8um ejfl:
& etia
litt,ie
fequchti,
in
quafubditur.
16 Diceniis Sion
rcgnabit
Dcus tuus.
.Apofloli
enim
, C?
aiij pr^dicatores
eccleji^ predicautrunt,
&
pridicant regiium
Clnisii, proptcr qucddtcitur Mat.^.
b. Et
prjcdicabitur
in hoc
cuangciium rcgni
in
vniuerfoorbe, &c.
vndemjtne iigen-
darum
Ja
Sorum comrnuniter
ponitur
:
B^gnante
domino noiiro
Jefu Chrili,&c.
1
7
Vox
fpecu.
idefl
prdlatorum, fecundum qund
dicitt^r
ET^ei
h.
^.d.
Filihominis
fpcculatorcmdedi
tedomui
Ifrael,&c
1 8 Leuauerunt VOCem.
confianter pt^dicaudo.
1
9
Simul laudabunt. concorditer
gratias agendo.
20
Quiaoculoadoculum. idefl ftnfibiltter.
21 CumconucrtcritdominusSion. TjVeMffj multitudi-
ntm
gtntihuni
conuetjam
ad
Cl^rijium
: & Ijoc
fuit impiitnm
ttm-
pore
Coujiatittiii
. .Antioenim
q<io baptiT^tusfuit
,
tanta midtitu-
do
crtdidit,
vt adduodetim mttiia , &
amplius bapti-^andi adfcri-
bcrentur,vt
habctut
tngeUisfaniii Syluefiri,abfque
mulicribus,&
paruulif,
id'
fuhdnur,
2 2
GaudctC, & laudatC fimul . idefl
loca
feruituti Chrifli:
dedicata,
qux
antc
ttmpora Conjtaniini
,ita fucrunt deferta,quod
nuilus
Chrifiiaiius , tiiji Jurtim
audtbat acccdere,
f
d
Cotiftautinus
per
totum
orbcmtufjn
ea
aperiri
, ^
a
Jidelibus frequcntari,
&
aiia denouo
^dijicart.
jc Varauit
438
Glof.ord.&NicolaidcLyri
4]9
TM.9r.
Pril.88.c.
habitator,aut
nulhis rcma
A
lit,autrarus.
EcdcGaautc
tDeDudjuit.
c\iix quondani
in cis fuit
,
Hiultirudincgcntium,&
re
paratacft,
&
multiplicata
-
di
a
tcsfperubuw.El
alibi : Brathiii
i7cor:<.d.^'""""'P'^'"v ,
.
^^
4f.difc.rcce
b l{frr,i
il

.MoC ludaci ad Jc
iitc.xj.d. 4-
rcfcrutqn jjmittcntcCyro
e.cece.&.cre
j^^rcffi
(unt in Icfufalc ,
Sz
"mix i.c.
vala
dniq
N.ibuchodonof.
*
alpoi
taucrat,
rcportaucrut
e
Quib.
(vtaiuntj
mundicia
t
fcflinjtione indicitur ,
vt ab illis fandJa
valarcfcrantur.
Et
ga
no m
tumultu,vcl fugacxjbunt,
pdfcit
Scd mclius ad
Apo-
Hol. & ad
primitiua
ccdc- f
iiahoc rcfetimus.Anie.n.
qua
Romani
fupcrucnirct,
B
&
Apodoli
in
gctcs
func di
nifi
,
&
alij
fidclcs in
rcgnu
Agrippe
tranfierunt^aSpiri
tuVando admoniii.
MMth. 8. d.
c iAiif.
intotoorbccuagc g
liu m
praedicantcs,
itc doce-
Tc^uptfitcomncsgcntcs.
pta-virb afpe
d Toliutiim
n.Uu . jcLnn-
autci & Lt foft. No dixit dns,
nc facite
ma eiu
prar
jnimunda.fcd
maiore diU
Sf'""?'""
gcntia rcquircns,dixu
nc te
^^ ^''
tigeritis,
nc
appropiniqua-
ucritiSjNa
adultcnu forni-
catio,
immCiditia carnisclt,
imniuug
vcro
cogitationcs
dcvidcrc
intcperatisoculis
dolofe
agcrc,vindicta
vcUc
aiTimx
inquinatiocft,igit,
&
corpoic
, & animo vult
noscfle
mundos._
c
/
jyj ./(.//ij/.Teplu
domi-
ni fandlu
cfl,quod
cflis vos,
vafa
af
G-neralem fee''fim. b *'n<-niari fccit fili!:m ve' piidicari
vbique^
lemfalem.
tPaiauitdominus
brachium lan- i
a
f
Cord'Mm.
dumfuumin
ociilis omnium Gentium,
&: 2
fdc, ucl iam
corpo-
Mi iudicio b

Mindi car.f n- : cf K.lum
ntpcr
tRom. i?.c.
t
viderunt in
tcUcxeruBt.
i.Cor.J.i
}
j
4
*Qjitcti;fnn>iccininqu.nab:turabt-a
1 lctulalci...
>
^O
'
pnHoli^^
_
j
litetani^cre.ExitecIcmedioeius
:
tmundami-
ITA u^in.acon rioWalthrmantium,innecmquorum,pjratureici
ti: Roinanus. a TVo pfo,ii) quibus
dou.inui.ucl
atma iaftit:at.
..S.cu.primdr Afg)pio,f,alinpacctcgis,
tQu.J'"
c.:iiiica:f.
tamenfi-
florcicxiite.unt.
^
.^ luda..
_ _
^
ni^quifertis
vafadomini.
Quonuamnonm
airi.n.o.e. bViy.ai,fcd
uiftores quo.idien.ult.
Judoiam m.lia fidci
(tihiiciento.
c fAd gcnics
^ ^
,
. . _
tiumultuexibitis,
necinfuga propcrabitis. [
a
^tuniesaigcnics.
h 1
Djx,
& n.o.tc.ator
.
Prxcedet enim vos ddminus ,
&
congregabit
i1E ludi.s.St gcn.ibus.u.
H;t unum tu lc. & unuspaaot.
b -,
yilantatem
mca.n. cf F.li*sobed:cnsufqu:ad
mo.tcm.
rlj.-.
ucrbum.Jt
lap.cm.a.
vds Deus ifracl : tccc
intelligec,
Icfuus meus
1 1
1dco. b 5
Ad cotlos.vel pct Apoiioloiu.i. ptatuicationcm.
c
t Supcr
omncs
ccclos t
Ad
d-jicrampatris. r I 1-

ccexaltabitur,&
clcuabitur,
& lublmiis.erit
1 Ariinirantts im.acula
aij^palTiooem.
8
9
lo
valde. Sicut
obllupucrunt
fuper
te multi : fic 1
4 loqbaf
,
fc o
afI.!pifnone
f
Quia ionfpuius,f!agcll.uus,CfUci..xus.Reucr;
tni.n
fpcciolus
15 ilClcdO,
fiC<
pi^Uliishominnm. Vnlcma.ota_.nirafu!.i.
b
r Spcc.cs
finclionoj-c. ^^
fpcftuS
Ciu
t
ingldrius
erit intei- viros
afpedus
eiu.s 6<.for
1
t
Lauabit
l.inguiiic proprio,
non ficut in
lcge languine
^,
lo
bjpi.fmo.
macius inter filios hominum. Ifte
afpcrget
a.f
fizdeninatas.
Gcntes multa
b l' Supei fapicnt.am
cms
prj:d.cantib.
Aportolis
:as
,
fupcr ipfum
continebunt
a
T Fhi!clcphi:quori...ilapicni.acrucis
pratd
'tatione lubuerlacft.
i) Gentibus. 1 Horiiu.compaiationeludio.um
duriiia
rcpre-
hcnditut,dcquibus,Auditu,audietit,&
noD
intcilig
ti. c T Per
prophcns.
.
rcgesos
fuum . t
Quiaquibus
ndn eftnarra-
a
1
Ccrdecrcdcnt o
".b.i..v-
.n caine
p.iu.iante,
de
qu.bus
Beatiquinon uidctunt,
-A cr-d.dcruni, &c.
tumdeco.
f
videbunt,
&
qu^
nonaudierunt,
a
5 Fidc.
t
contcmplati
funt.
vafaf.
aurca,?c
argctca
vn-
D
do Paiil. vas clcdionisd'C!t
Aa-L
vclvatadni.armatiiraDci,
lorica
iuflitic,clypcns
tidci,
galca
(alutis,
&
gladius tpi
^i^
ritus,qiiodcfl
vcrbu Dci.
f
Eicciniilhj^c!
, nedubitcc
qs
dixcrit,qloqucbar,
cccc
adsii:Et9
(jt bracliium dni ,
patcr pcrfpic:ic
docct:
J^j
V sni.i i
bi'.Kd fcruat ordo
nidorix.Supcriusn. loqba
tur
prophetain pcrfona p.i-
-
tris dc al<:cn(ionc
hlij,
6!. lu
bito ad
paflicnc
rcdiit
.
5
Rupcrt.
Mira locurio-
nisforma,miranpolti'Oplva
rumvclocitas
DciertiaadE
fccund. dc
fccundaprotin'
ad tcrtiam dictio
rcfugit j>-
fona cum
dixiflct,cccc
inti.

ligitl<:ruusmcu.s,&c.ad!pi.
apoftrophc
fctit,
(ubiun^c
do.ficutobllupucrut (uptc
muIti.Etrcucrabenc,
cfi a-
micabilitcr ad illii
dcquo
coucriit, fcdliil)
erit
inglorius
a-
fpcftus
cius noluit dicerc
tuus,fcd dixit eius. Rcucre
tia dno
pictas
cxhibuit ,
qa
ucracitcrnon
ipfi alpcchis
fuus. ("cd hominibus mal^
11'dcntibus
alpccluseiusia
gloriusfu:t.
18
*Procop.E(tn
fidcsintel-,!
IgetitE
radix oa nili crcdi-
dcritis
inqUit,non
inu
iiigc
tis.
Qiiod
ccric. ti3
incphc
tis causa admuation s atta .
litltaq;
ait.Do?/;.. ',
'fs trrili
du aw.iitui
vojr,,)
Vtrnmqji
enim mirabatur,&
lud.-co.
rum
infidclitaiem,
&
gcn-* j
tium conucriioncm.
II
12
13
17
19
t^Cap.
Ni
/
NICOLAVS DE LYRA.
4
I
Parauitdiimbrachiumfandumfuu.^af/ZMww,
qnidi.
atuf
virnispatris
i.ad Ccr.i.
Pr^dicamus
Chri(^um Dci vir
tutem,&c. cr//t
dicicur brachiim domm eo mudo
loqutnai qno
fvtiiias
lecularis
dicitur
brachiumjcculare,
2 In ocults.
quia prfdicatores
a
tttnporc ConPantini
Hbcrins
po-
tucrunt
vbique
aijcurn re, &mulci faldc
txtm^lo
1
nipratiris
ih'
titatifunut adfidem Chrifti
conhetft,genttUtate rcliH^ij ideojubd.
3 Receditcreccditc. i)cc/;Hit/i>/o/jt>/<e.
4
PoUutu nolitc
tangcre.fc/e//
uolite exundcremanus
vifiras
fid
operapeccatorim.Et quiaminifiii ccctefii
debim
tjfe
mutidij^
rcs alijs, ideofeqttitur.
5 Mundamini.qui
fertis.
qui
eflis
deputaiiadculi/i
Dei
ftcut
Lcuit. in reit rt
ttliimt.
qui pcrtahant vafa
cultus tubtrhacuti.
6
Qiioniamnonintumultu cxioitis.
/at/t^crWu/er/.Mr-
rnvrumf
tiuudaiiiturproptcr
mulios
cniifiJjortSt&
tninifiros
Uain
carcerAtoSy quos Conjtantinus
liierh
abfoluit
.
7
NcC in
fuga. carcertmfangenao,
& inde
fugiendo.
S
Prxccdctn.vosdominus.
pcr Cci.ftantinumiibtrando .
9
Etcong,TCB,dimtvos. cumjideubus aliis
adlaudandum Deum
tn
tcilefii).
10 Ecce
intcIligct,HJc oftenditur prcpoptum
in
capite tioftro
It
ju thrijto, </.' fhu l)umdiatus,& e.xMtalus,rr
fupra
dtcimi tjt
. tt
vtrumqnc
nuxtum
poi>iturhtc
tiim dicitui : Eccc
intclligct
fcru.
qi4ij hdbctjcicntiam
dimnum ab
ittrnOy c2r humanam ex
ttmpore.
Ec
tiuodtntclhgatur
dc
Chtiflo
ad literatn
patctper tranflationttn
Cl:alaauati.,qi,jedicitur
7
hargii apud Hcbrxoi,iir tancf
autoritatts
tft apud eos,Q>
nulltis
aufusfuit
ci
comraducre,
quf
talts
tft hic.Ec
ccpro
ce
profpcrabitur
fcruus mcus Mcdias;
propter qtiod anti\
Hcbrp
ab tllo
loio,
vfque
aUfirtem J J.kj/'. expojuerunt
ad i.iera
deperforiaChrifti. _ _ ,
1 1 Exultabitur.
ad
vnitatemfuppofiti
diuini.Vel .j//Vo .Exali
bitur, infua rilurrciiionc,
12 Et clcuabitur.
injua afcenfione.
13
Et fubl i niis crit vald.
jtdtns
ad dexteram Dei
patris.
Ma
rii. d. Et
dnsquidcm Icfus,portqu5
locutus cft
cis^afTui
ptus
c(I in
coclum,&
fcdet a dcxtris Dci.
14
Sicut
obdupucrQt.
v//mj miracula
antepafftone faBa,MA
8.'. Vuird hnnnes mirau
funt
dictntcs.
Qualiscfl
hicquiav
ti,&
marc obcdiut ci
, &fiiuiltter
doHntmn
Chrijci auuutti
iniracdis
c<JnJirtnata)n,Mat. y.d.
Admirabat tiirbffi
fupcrc^
ftrinacius:cratcnimdoccns cosficut
potcilaichabai
15 Sicingloiiuscrit.
/t/fwr//e)'.jf'<i
cru.
16
Intcrvirosat'pcduscius,&formaciusinter
filios h<
mini'i:
quandofu.t tottfphtus,
&
cotaphis cttjus.
17
li\c
afpcrgetgcntcs
multas./Vc/r
mundabit
fuo fangulne,i
iaptijmaic. _
18
Supcr ipfum
cotinebQt.&c.
quod
videtnus
impletim
ini
gihns
ad
ficittn
cohutrfis,qui
non
foiurn
continci.t
orapropria
d
i^
fph^mtjs, fcdf.iciunt etiamfuosfubdiios
continere
,
Otajpcmosfi
niendo .
'
19 Quia
quibus
noncft. credendo,&
iftifmt
Gentiles ad
qi^
prophtt.i mijjt
non
futrunt, neque
audierunt
Chrtftum perfonahtc
prtdicaitirm fit
m
lud4:i:propttrquod
dict Saltiator
Mat.\$.c.
N<
fum miffus nifi ad
oucs,
quce pericrunt domusIlrarl,/ci
lictt au
prMitandum mpcrfona piopria
.
^
Cap.
A D D I T I O.
In
cap. j
. vbi dicitur tn
pofiil. Confurge
.
Jn hoc
cap
2.
videturpropheta quvda prxambuU prtlfupponere
*d
pajjtontm
t
brijtipcrtincntia,de
qua
diHurus
cft apertd,(f pkne
injeci.
mjtq. cap. f. 5
. vnde
primo
bortatur
populu
fideii
s ad virtuces
i
C6furgc,con(urgc:induere
fortitudine
tuaSio.D;'/'"
autem Ijoc
vtrbu, conjurge:
ad muiorem confirmatxnem. l^tl} i
rnm
conjurge
,
intclii^itur refurn^io apeccatis
,
Terfecunii
ycrd
I
44^
AddiItlOi
442
\ yero
procejjusadrirtutei.-etfequitur
Andutrc fortltudinctua
Sion,f.fortitiidinegrat:e,per qua reftftitur adHerJitatibus
munda-
niSi&
diabolicis tentctionibusjuxta illudLuc.6.e. Eftote fortcs
in
bcl .&c.ff
quia pcr
talem
fortitudint
dcuemtur
adflatu ^lori^
frotit
ibidemfcquitur
: Et
accipictis regnu xtemum.ideojubditur:
Induere veftimcntis glorix
tux
lerufde ctuitasfanBa.fc. cflcsiis,
de
quafroprit
veriftcatur
quodfubditur:Qiu^
no
adijcet vltr^,
&c
; quam
exhortationeyn &excitationcm ttcrim ad maiorem con
frmationeftib altjs
verbis
repetit,di.E\cmcrc depulnerc./.pec
catoru,iuxta
illudTfal.2c).c.Niinqui(i
cofite.tibi
pul.Confur
gC.J.adfaciaidubonum.IerufalSfede.f.mentequieta.Soluev'm-
cula coUi
tu\,8cc.fper contritionemveraper quarnvincultspec-
catorufoluUtur. qualiter
autfiu qua virtutepojjcnt
hmoivincula
eaptiuitatispeccatoriifoluijfubditjdi.
Hxcdicit dominus
gra-
tisvcnundati eftis,&C
Inhocenim
quod
dicit
gratisvenundati
eUisjintelligitur
venUdatio
qu
eft per peccatu viidefupra 5
o.cdi
arfrar.-Ecce in
iniquitatibus
veftris vcnundati eftis.
Ts{3. qui
fiOtpeccatuferuus eftpeccati,
Ioh.%. d. In hocaut
quodfequitur:
Stfine argeto
redimemini oftenditiir
qnodpajjio Chrifti
de
qiia
intt
dit
inproximo loqui
, operata eflfalutcm noflrapcr
vioduvi redem-
ftionis
non
corporcdisffecundum quam qu.tndoque aliqui pectmiali
frecioredimMntur:fedper redemptionemfpiritttalem.f.perfangui-
vem
precioftm
Chriiii vnde i . Tctri 1 . c. Non
corruptibilibus
) auro vcl
argento rcdepti
eftis,fed
preciofo fanguine agni
immaculati & contaminati
Q\\n^\.Quji quidcm verbaapo-
ftoli manifefte cortefpodentprAdiBtsverbisprophcticis.f.
cu dici-
Wf.Sinc
argento
redimemini. Et ad declarationcTn
prxdiBorii
/Wit.Qi^iiahxcdicitdominusDeus.-in Aegyptii
ddcen-
dit
popnlus
meus.
vbipropheta
oftendit dijfcrentia
inter
capti-
uitatem
Babylonica.
&
,/iegyptiacam,
d
quibus fucruntper
Dcu li-
herati
, dr
captiuitatem peccatifcu
diaboli d
qua
Chriftus
redemit
humanugcnus perfttapajfionem. Tsf^a inpradi&is
duabits
captiuita
tihus licct
ejient interfe differentes
,
qttia ^/iegyptiaca
incurrerunt
fponte defcendentes
in
.Acgyptttvi,vt
coloni
ejjent ibi,vtpatet
Gen.
4*5. &ftc
.Aegypttj
habiterttnt
aliqualem
ronem detincndi
eos,quia
fuhiiencrut
ets
infamts necejfitate,
vt
inglof.
In
captiuitate
aut Ba
bylonicx
quftgnijicatur hicper .Ajftir,eo ^
^JJyrii
cum
'^abiich.
ycnerunt,
nofuittalis caufa,
vt in
tcrrajua
caltmniarentur &
op-
fnmerent eos, vt
ingl.
In
vtraqtie
aut
captiuitate prxdt&a qiixfo-
ium
co/poralis
eratin
manuviolentaper
coalionem
opprimentiti
JHffictenter ftterunt redemptiperpotcntid
diuinam
aduofarios
vio
lcriterpopulum
Dei dctirumtcs
opprimcntem
vt
patet infacrisfcri-
pturis
de hoc
Loquentibus.Scd
m hac
captiuitatejd qua Chriftuspet
fuampaffionem
redemit
, hoc
nonfolum
non
congrucbat.f. ^
Dcus
ferfuamfolam potcntiam diaholitfpoliarct
, eb
quod
humanum
ge-
vusferpeccatum (qiiodfecundum Uugnft.non eft nifi
volunt.irtu)
ctftiuatumfuit:
qua
ratione erat
iuftdfuhferuitute
diaboli dereli-
Stts d
Deo, vt tralatur d doHoribus
in^.di.i9.&
hoc
eft quodfe
^itCT.Etnucquidmihieft?HaEcdicitdominus,quiaabla
tus eft
populus
meus
gratis. q.d.
&
nunc.f.
in hac
captiuitate
hocnonjufficit.fc.perfolampotentiamredimere.
Quoniam
abla
ta&cR
popu\usmeus^raris.(.fpotetradcndofcpeccatofeudia
holo,qua
ratiouc conueniens
eft,
vtper
iuftittam
redimatur . Si atit
contrahoc
dicaturqitod Chrislusperfuam pafftonevi nonfolnm
ab
aUitalifcddpeccato origtnaliprincipaliter
redcmit :
L>updqitidem
friginalepeccatum
non
cfl
voluntarium iri
ipfts defcendcntwus per
frofagatwnim.Dicenditm
qttodiicetpcccatnm
originale
non
efl
vo
'i
I
iitritariHvi
mipftspropagatis,fuit
tamcnvoluntarium
inprimispa
'
rentibus 4
quibus
trahunt
origincm.St
ideo
ftmpliciter
</jcJt.- Abla
tus eft
populus meuss,rzr\s.f.fponte fetrailidit diabolofcu pec
'to.p-ideononptrfoltmpotcntiam
redimcndus eH
ftcut
in
alijs
'^ptiuitatihusfltpradiClis, &fcqttitnr:
Dominatores cius ini-
qiic
agunt
q.d.licet
dominatores
eius.f. principcs
tenehrarum ini
^t^agunt,deducendo eos
adpeccandum,
mhilomintis
qniagratis.f.
fponte(vt
dtUum
esi)fctradidcrunt.El iugitcr
tota die nomen
meum
blalphematur./.
eo
quod
in eis remanct
culpapeccatife-
tuntkm
quarn
Deus
ojfenditur:
&ideo
dtciturblafphemari,
iuxta
iUitdadi[qm.z.d. Per vos nomen dommi
blafphcmatur
in
Gcntibus.
Exfupradt&is i^^itur
concluditur,
qd captiititas
de
qita
agit
tmperfolam potentia opprimcnte
aditcrfarios
redimcnda erat
ficut
ali^
captiuttatestfedper aiiquod remediumfufficicns
ad tollen
dm
CHlpamfcu
maculampeccatoru:&
idcofubdtt: Propter
hoc
fciet
pop.
mcus nome mcin dic iWz.
fpropter neceflitatcfcii
^o"&itentiamprxdtldfcietpopulus meus.f.populus nouttcrper
mc
f^dcmptus.nome
meum.f.nome lefus, quod figmficat rcdemptorcm
fcuSaluatoran d tali
captiuitate diabolifeu pcccati
iitxta
interpre
tationemhuius
nominispcr mgelufaRa ipft Iofcph,7Hat.
i
.Iplc
c-
nimfaluunifaQctpo.fu
d
p.e.&fequitur:
In illa
dic/f
.fcw
pore
gfati,quando
hoc
nomenfuit manifeflu
.
Tps enimgratix
dics
dic^tur.iuxtailludadT^Q.j^.d.
Nox
pr^ceflit,dicsaiitappropin
qiiabit:
St
quia
hxc
redcmptio
d Deo
vcrofafia trajcedit
omnes a-
lias
rcdemptiones,
qufatUfuertint
mediantibus
.Angclis,
Jcu
ho
mmbm
modofrxdi^tot
ideofubdit.-Quii cgo ipfcqui ioque-
bar
hzr:fcilicet
perTrophctas
,eccc
idCunhfcilicctpn
carncmaf-
D
fumptam q.
d.
/{edcmptioncsprfteritx particularcs,
&
corporalcs
per .Angelosifeu prophetas
in
perfona
mca
loqucntcsfaElufunt,fed
hfc redemptio
quffpiritualis, atque vniucrfaUs
eit
oportct,vt per
mefiat
. Vnde
cgo ipfe
,
qui loquebar ,
ecce adfum . Itet
circa
hoc,
quod
dicitur: Sciet
populus
mcus no men raeum.
Kl^otandumj
quodficut
in
rcdemptione
^cgyptiaca
fttit
Moyfi
, &
deindefenioribtts
Ifrael,
&
deindepopulo
rcuelatiim nomen domi-
tii
Tetr.igrammaton:fccundum
cuius
vcramftgnificationcm
adDeu
pertinetfigna,&
prodigiaftccrcfacultatem naturf excedentia,que
requirebatitr
adillam
redcmptioncm,protitfiiit
dilitm Sxod.y. in
additionear.j.fic
in hac
redemptione vniucrfali reuclatumfuit
no
vien
lefusjprimo
yirginigloriofx,
deinde
lofcph
,
&
alijs difcipu-
lis,
&fidelib.
per qitodnomcn
i7itelligiti!rJalus,vclSaluator dpeC'
catis, vt dieiitm
efi.
Sequitur
:
Quam
pulchri liiper
monfcs
vbipo^qitam Tropheta oslcndcrat,
qttod prxdi5ia redemptiofpiri
tualis er.tt ab
ipfo
vcro Dco
fienda,de
publicatione
hitius redem-
ptionisj
dicit:
Quam
pnlchri
fuper
montcs .
.Adquodjcien-
dum,
quodfa&a
redcmptionepcrpaffionem Chriftijlicet pluriesfuis
^poflolis infua refurrcBionc
apparitit , tamen dc
apparitione
eius
faia
in monte
CaliUxfpecialcm mcntioncm
fccit pra^dicens
mulie-
ribus :
.Anntinciatefi^atribm
meis
, vteant in GaliUam ,
qu qni-
dem
apparitio fuit
in
quodam
monte
GaliUf,vnde
Matth. vLb.Vn-
decim
difcipuli
abierunt in
GaliUam
inmontcm, vbi cotiHitucrat
g
illis
lefus
dc
quo proprie potcH
intelligi iftiid
vo-bnm .
Qu
a
p
u l
-
chri
fupcr
mores
jidefl.fitpcr montcmjfumendo pliirale profln-
gubrijjicut
tn
alijs
mitltis locis .
etfcquitur
:
Pedes annuncia-
tis,
&
prasdicantis p:\cem, fciluctpcdes
Chrifli,
qui
in illo mo-
te annttnciatiit eis j& iniunxit
pr.tdicationem
Euangelif pacisjdi.
Euntesdocere omncs
ger\resjf.Siiangcliupacis.diat.zS.d..ATi
nunciantis bonumj
pr.tdicantisfaltttem: quia
tunc
dilttmfuit
eis:
Qui crcdiderit &
baptizatus fucrit,faluus erit. Mar.vl.d.in
quo
verbo
manifefle prcedicauit falutem
omni credcnti , diccntis:
Sion
regnabit
Deus tuus:
qitiatunc
Clm^us dtxit
Sion.fapo-
slolis
inqitibus prxcipue cccleflarefldebat
: Dataeftmihi om-
nis
poteftas,&c-
Mat.vl.d. Si autcm
qitxratur quarepedes
Chri-
ftifingnlariter
nominauit
propbeta:
dicendurUj
quod
in hoc
deftgna-
turadoratio
apofiolorim fuijfe ibifala
vfque adpedcs.
eomodo
qito
dc mulierib. ihidcm dicitiir : Ille autem accefterunt & tc-
nuerunt
pedes
eius,&
adorauerunt eum:
stfeqititur.-Vox.
fpeculatoru
m tuoru:
quod
coiter
exponitur
de
aposiolis &pra
latis
eisfuccedentib. Sedfalito
meliori ittdicio
magisproprie
vide-
tur
e.xponendiim depatrih.inlimho
exiflentib.
quifpeculatores
vo-
cdtur in
ve.te.E7fch.^.d.&
3
1 .b. Fih' hominis
ipeculatorem
p
tc dedi //?
enimpatres
dicutur lettare vocem &laitdare
prx gait-
diofux
liberationis
fimulj quia
coniunSlim liberati
fiterttnt,&
bea.
tititdinem
ftbipromifiam
CT"
diufpeBatam attigerunt.de quo
dicit:
Quiaoculoadoculiim
\idcbunr.
f.facie
ad
faciem.CMm
c6
ucrterit Sio:
Etfequitur:
Gaudete& laudate fimul deierta
\cru(2\em.quodfatisproprie appUcaturprimitiuAecclcfiit,prout
in_g/.Parauit
dominusbrachm
(2Ln&.u,Si.c.exfonaturftcut
in
poflilla,refercndo
tamcnadtempuspriedicationis apojioloru. I{ecc-
ditcrcceditCjexite
inde.
cxponatur deprimitiua eccleflaflctit ingl.
qitia antcqttd B^mani fupcruenirent, apofloli
&
alijfidcles
d
ludftt
qu
contaminata
remanferat
ex
occiftone Chrifti
in
regnu ^grippx
tranficrunt,&
ad alias Centes
Spiritufanio
admonentCj vt mhislo
ria
gcclcftaflicahabetur.Sequitur: Miidami.J.dvicijs qui
icrtis
vala domini Vcr
vafa dominifecundugl.intcllignnturfanBi.un-
dcTaulus uas cletionis dicitur , uelj
iiafi
domini
funt
armatura.
Dci.lorica
ittflitix,clipciisfidci,galcafalutis,&
hmoi. St ne
qitis
e-
ftimarct
ex hoc
q,
dixerat :
Recedite, reccditcexite inde q,
in EphcCi.c.
hac
redemptionc requirebatiir recejjus corporalis pcr
modum
fugi-v.
ficut inredmptione .Aegyptiaca, Exo.iz.idcofubdit:
Quoniam
non in tumultu exibitis
,
ncc in
fuga properabitis././/cKt
tunc. Praecedet cnim \os dominus
J-ipfe
Deijilins inperjona
propria.
Et
cogregabit
vos dominus Deus ilracl , infide
&
charitatc:quis
aittjtt
istc Dcits
Ijracl ftatimfubdit,d.^xce
m< elli
gct
fcruus
mcus,qncm
hicuocatfcriiu,eo
(pfuit
ohediens
itfq;
ai
mortc:de
qua
morteflatim infequenti
c.traBat
&fequitnr:
Exal-
tabitu
r./iirf cdosjecundum glo.quia per
obedicntiam
vfq;
ad mor
tcDeiis exaltaiiit illum.vt ktbctitrThi.z.d.Et clcuabitiir
fupcr
oescelos,&
fublimis crit
\'2\de.qniaaddextcrapatrisjedens,
hfc ingl.xAHtiqtti
.iitt Hcbrxoriim
iflas
elcuationes
exponut
de
?/lef
fiaftc:Exaltabitur,plufqnam
Abraham,&
eleuabititr.
pluj^ Moy-
fcs
. Et lublimis crit valdc,
plujquam angelifuperiores
: Sx
quo
fatct,f
Mcjftas
de
quibtts cttamfecundum ipjos loquitur propheta,
ejfctfitblimior angclisfuperioribus
. St
cumfecundiim
eos interna-
tnram diuinam &
angelicam nonftt
medium ,
confequenter
conce-
dcre
habcntjqnbd ipfcfti
DeusjZ!r
cumpropheta
hicvocat
eitmfer-
uum j
qttodnon compctit
diuinx
naturx,Jcquitur quod
in
ipjoftnt
du.-e naturx
diuinafitiicet,
&humana :
quod
tamen
ipfi negant
li-
cct conccdant
prxmijfa.
Inhiscnim &
Jimtltbus
rwnvcrenturveri
tatipcr
cos
impltcit^
concejfx
contradicerc .
443
GlGf.ord.&NicolaideLyra
444
In
up.io.ld
Rom.
luiden.
tArcendit.
CAP. LIII.
r/j credidit.
Prophc
tainperfona^phc
a
tarficoqueritur, 9
paucicx hid^iscre
b
dut
cp
de aduetu
hlij
ab illis
audiunt-
1
Orig
Hxc
intcrrogatio
in facris literis
paucos
, aut
raros.fignificatq
crediderlt
*
Chryfoft.Induxeratobie
c
ilione ludxi , q
fi
Xps
mif-
fus cfi d Deo,&
Xps
De' ctt,
oportebat.vtoesilliobcdi-
d
rct.quomodo Xpo
no crc
diderut.Re(p6det
Pau.hoc e
C A P. L I I I.
^Quafi
Q^am
paucicxlodii.
a f H15 , ijiii
audiuit 1 nobis .
t Vis crcdidit
luditui
af Filiuspcr quctr p.ircr
pmniafccit.
noftro? &brachium do-
a ^
Vt credetct,
quiniuij
i nobis audiict.
mini cui rcuelatum cft?
1 Egtedic.ut virga
dc radice lede.
^ B.ciuigcndo,
arcendcndo >
& inundoro fi-
decomplcndo.
Ec
t
afcendet ficut vir-
a T Pcr omnia plicens. b
t
Dc vt< to
virginis
inundo i virili concubltu.
clSicca.
^ f~
. c .
^ulu
coram
co,8cficutradix
de teira fiticnti.
b T Nos
prophcia: oculisj
cordis.
cque
dccor. Ltvidimus
a
Opinionc
maloiuin.
:que
aiaerut.ivcipuuctrau.no.
c
,
, ^ r

ipfo quod
n6
obcdiar.pote
f
Noneft
ipecics
ei,
n
r
.,'..- j
_ 'C
j. jC Eiin pallione. bTMultoartc
nidctp
rattibioludxeeoru ,
qdi-
_
+^<:'"^
"- ' /" i- >
cuntur,fidefaccrc:Nam,&
cum,
& non erat T
alj lipecStus:
& defiderauimus
hoc
futurupropheta prxdi
xerat
,
& multo
plus q
hoc
t
Formi
qui
jj^.^
obijcitis quod
n5
faccrct vtde _ .. t/-

i
fideratenius
o
crcdidcrunt.Ifaiasplus
cum.
dicit,domine,quicrcdidit
t Derpeaus auditu i noltro.
&rcl.qua
in
^ ^, brachiumdo.VxtCtiiWn
nomtoatiuo. .
_ ,
...
Supra jj.d.
fuumundonunciauitvetii
+
Etauerte- ru , & antc fcandalu crucis
bamus facicj
pmifit gloria refurgetis-.
E-
noftras ab co
feuabitur,& cxaltabit
,
&c.
adeocrac.
-n r j l
-
t Plaga p-
Refpondet ergo pphetaru
cuflum
. chorus fc offic
implede,
&
B brachiumdfiiannunciafle.
c
rjV?M/fw.Svmmac.rani'
a 1
Alud^ispendentcmincrucc,
&
pronobismalcdiauin
1>1 ViliUimnmopinionc
c f Omnium
e V.on efl
fpecies
. ^
Procop.
E
Poftqua
de Saluatoris nati
uitate diflTcruit
, cius iam
1 in terra
conucrfationem
explicat.
2 4
Augu.QuEfpcciesilliusH
crat,q
non vidcbatur :
qus
3 vcgloria?Illanaq,nonvidc
batur,dcqua
loanes./
prin
/}. cipio
erat verhum
, & Btus
trat verbum . Et dc
qua
Pau.
1
Qup
cum
informa
Dei
ef[et,&c,
5 Hecfpccics,
&
h^cglor.
no
6
vidcbatur,quiadiccbat:3\(of
7
ne hic
eflfaber,
<&
fabri filius?
8
nonnebenedicimusnosquiade-
monium habes ?
If
9
f yidimuseum.
^On^.Hqc^'
diccnt,quividcbuntgloria
.
10
eius.dcf)reteritis teporibus
cum
fuis
quando
non videbatur
verbum 1
ni.atefupctauit. _ ^
*
glorjofam
, r ao o n'^^.^, i^^,.,-^ luisquanaononvidc
m t
defpcaum
,
&nouillimum viroium
,
verbum haberc
fp
.,
Ve,ushou.o.vetidolu.t bf
r^^^
aTumptam
diui-
^ ^ l^^i^f^^ .
cciem
I
virum dolorum
,
8^ fcientem infirmiratcm.
^^
Jdefpcciesinhoneftavcr.
aTUiuinitasabfconditaincorporc.
c
Vndefupra:Tues
Deus.bfcon
bieft,qUandO prcdlCamUS
(iitus.v ncfciebamus. iiudiis.
cum
nati4,crucifixu,gloria,
tEtquariabfconditus
vultus cius^
6cdeipc-
13
&afpcausvcrbiin viris^-
ai Muli.cxnobis.pofttamcn
crcdituri. bTDcifilium. cf
Sed.
^
Non
putau fcdlis ,
fi amatOtCS
fadU SUt
e.feduericruc,hxus.vetedoluit^undc:Triftise'tanimameau(^queadinor. pulchritUdiniSCiUS.
aus:
vndenecreputauimuseum.t
Vcielan-
j^ &Rupcrt.Hsc,&c.ficleeg
a
TFcccata.
b.Norfuos. cTNon,lius.
d
f
A nobis. eTNonfuos.
^ da flinf. Vt h.imana a^ftima
guores
noltros
ipse
tulit,
& dolores noltros
a f In
corporeluo
fUfict lignum
''->:
hominefignificans, qpro
ccffit de vtero
virgin
is.
d Siticnti.
Aquila,
inuia,
vbi
virginitatis priuilegium
dc-
moftratur,
ga
fine fcmine dc terra
prius
inuia crcatus eft.
*
Procopius.
Radiccm illam
fignificat.de qua iilud,egre
dictur
virga
de radice lefle.
da
funr,
vt humana xftima
tio fubaudiatur.Na de veri
]
bT Quiignotantes.peccauimus.fed
^^^^
rei,CertiffimUSC6tinu6
ipfcportauit.Etnos putauimus
eum t
quafi
i^
fabiungit^pheticus,fpiri-
1 r i
*
t'vcrelanguor.noftrosipfc
poenitcnrct
creJiiniis in il'.-itum enim
petfona
Ifaias
loquitur.
. _ . H
tulit,&
nos
reputauimuseii
'
quafi lcprofum,ipfe
aute vulneratus cft
^ptcr inigt. nras,
&c IUa
q
ante haec
dixerat,fola
oculi ftultoru vidcriit.At
tamepra: raagnitudinedoloris,&iuftajcopafnonis,|dc!
prophetacuiftisannumcrauit,vidimusinquiens,eu,&c.
^
a i/o-
Diuifio
Vauf.c
. NICOLAVS DE LYRA.
CAP. LIII.
^ /^
ViscrcdidiL I{ab.Sal. &.Anireas
exponut hoccap.
ad li'

V^
tera
depopulo Iudoru,dicentes,^Vropheta
de iilo
loquitur
(fuajidehomine
vnoeomodo
lotjuendi quo
dicitur ExoJ,
4./.
Fi-
lius mcus
primogcnitus
Ifrael :
fed
eorum
peruerfnaspatet f
doBores Ikbrsorum
aniiquos,vt
dicium
efl
pyacedenti cap.Item fu
perillud
Genef.29.
e. Et introduxit cam
Ifaac,&c.
dicic
i{ab.
(JMoy.Hicefi rexMe(Jias, qui
dedit cor
fuum adpciendummijera
tionespro Ifrael,&
ad
ieiunandum, &humiliandum
fe
pro eis,
ft-
Q
cutfcriptum rfl ija. 5 j
. r.
Jpfe
autcm vulncratus eft
proptcr
iniquitates
noftras,&C.jr
quo patet, quod fecundum
iHiim do-
Borem hoc
cap. loquitur
de
Chriflo
adliterajn:Hoc etiam
patctpir
fcripturas
noui
teflamenti,
quxfunt
maioris authoritatis ,
quamuis
d
ludps nonrccipiantur.Quod
cnim dicitur in
priiic.
c. Dominc
quiscrcdidit,&c./o.l2. (^iciwi^Jiwp/efwM
in
ChriHc,&flmilitcr
ad
l\pm.
I o.c. Iiem
quod
dicitur
infra:
Vcrc
languorcs
noftros
ipfc
i\x\\t,S<.C.Matth.^.dicitHr
impktum cjfcin
Chrifio.
Similiter
quodpo^eaJubditur-.Sicut
ouisad occifioncm
ducetur,&c.
vjqueibi-.Qin
abfcifius eft de terra viucntiu../^J/.8.e/icir d^ci.
ad titera de
Chnlio fimiliter
quodpoflca
Juhditur
: Et cum fcclc-
ratis
rcputatuscft.Afdrc.l 5.
dicitur
impletum
in
Chriflo
.
Igitur
fcquendo haacfententiam, diccndum,
^
hic
ponuntur
remediacon-
tta
impedimenta prxdida. ficutfuitfupra diuifum
c,
5
o. Et diuidi-
tur in tres
partes fecundum
tria remedia . Secundum
potiitur c.feq;
tertium vlt.c. Trimum autem
impcdimentum
percipiendifruHum
redemptionis Chriflifuit lud^orim peccatum,
contra
quod ponitur
hic rcmediii
paffionis Chrifli,
quxfufficit
ad delendum
oepeccatum
quantum
csi
cxfe.Et
diuiditurpr^fensin capituluminduas partes^
qnia primd Ifaias
rei dicenda
deftgnat
altitudinem,fecundb profequi
turdicendorum ordincm ib:.VA
xlQcndct.Circaprimum
dicit,
I
Quis credidit,
Scci.paJJioms Clmfli
myjlerio , quod ego
(^
altj propljettt
audiuimus a
SpiritufanBo.
Vreuidit enim
Ifaiaspro-
pheta
ludiios
pro maioriparte
non credituros
,(fcundum qtiod
dici-
tur,toa.
I
i.f.
Cum autcm tanta
figna
fcciflctcoram
cis.nS
crcdebantincum,vt
fcrmo
Ifaiximplcrcturqucmdixit:
Dominc
quis
crcdidit auditui
noftro,&c./t-(7;fr. Tropte-
rca
nonpoterant credere,quia
innm dixii
Ifaias.
Exca:cauit ocu
los
corum,&
indurauit cor
corum,
&c.
Etjubditur
: Hxc
dixit Ilaias
quando
vidit
gloria cius,
& locutus cft dc
co,
2 t
2 Et brachium,&c.j.^//j
vt diSum
eflc.pr^ccedenti.
j
Cu i rcuclatum cfl?
quafl
diceret
paucis
&
valdeincoph
4
Et afcendet. Hic
confequenter profequitur
dicendorum
ordlj^
7)em,&
primo quantum
admodum
nafcentis,cum
dicitur:Et alCC
det ficut
virgultum
coram
co,
i. coram
Deopatre.
5
Et ficut radix.
furfum fru^ifittans.
6 De tcrra.^ de
virgine
non humedata
, relfascundata
huma
femine.
7
Noncft. Hic
confeqiienter profequitur
ordinc
fuum quantu
ad tolcrantiam
pctientis
.Et
prirrib dejcribitur
eius
paffio ignomini
fa.Sccundb,nobisfru8uofi,ibi.lp{enutem.TertibJibifinaliterglc
riofa,ibi:
De
anguftia.
Ifia tamen
diuijio
non
efl
ficpr^cifa,quii
partcs
in
aliquo
coincidant :
&Jic efl
coiter
per
totum librum
ijiu
ftcutaprincipiofuit d',8um.Circaprimu
dicitilliioiXcR
fpccxsCJ
ncquc
de
COt.quan.uis.n. fecundum
veritatem
Chrijius
in huma
nitate
afjumpta fnerit fpcciofus
forma
prae
filiis
hominum.
Tf.^^.a tamenifiajpeciojitasjuit dcturpataalapis
in
faae
emtn-
flaturam
& liuorem
caufantibus &fputis, eamfcedantibus.
8 Et vidimus eum.
quia pne
horrore auertebant
housfaciem
9
Etdefidcrauimuseum.
Loquiturprophetainperfonafu
&aliorum
Jandorum
adiientum Chrifii dcjiderantium, feciwdnn
quoddiciturMat.ii.b.JsAiihi prophctx
& iuftidcfidcrauc-
runt
vidcrc,qu2E
vos vidctis.& non viderunt
,
&c.
10 Et nouiisimum virorum.
idcji
valde abiedum .
1 1 Virum
dolorum./.w/,eJr magni
doloris
expertu pajfiu,
ficut virfanguinum
dicitur,
qui
est
efjiifor
multi
fanguinis
aBiuL
1 2 Etfcientcm
infirmitatcm./c/7<ccr camisper e.xperientian
abfque
tamen
peci
aio.
1
j
Et
quafi
abfconditus.
pr
verecundid.
14
Vndenccreputauimuscum.
owra/H/cf7/crt
Salua
torem,fed
nec etiam alicuius valoris hominem.Et
loquitur
hic
pr
pheta
in
perfona
ludaorum
tempore
ChriHi
exisientium, &conn,
merat
fe
eis in
quantiim
erat de
populo
ludaico, ficut
Daniel con
numcrat
fe peccatoribm enormibus,
quifuerant
in
regno
lude
9.<i
quamuis particeps nonfuifjet. \
1
5
Vcre
laguorcs
noftros
ipfc
tulit. idcjl infirmitates
carm 1
vt
famem , Jitim., &Jimilia quf vcrefuernnt
in
eoficut,
&
hum6
nitas vera.
1 6 Et nos
rcputauimus
cum.
idefl vilem,& abominabilem
&
modum
Itproji,
*
Etpcr
4.4^
Ifaix
Cap.LIII. 446
^
a
Liuore
.
Pcrfpicimtri eft,
A
quia
ficut
corpiis
laceraiu,
&
flagellatu
,
ita anima ve-
redoluitpro
nobis,
neex
parte
vcntas,
cx
parte
men
daciiini
in Chriflo crcdat .
^ Ambrofiqs. Dominus
lefus,
etfi vnlneratus ci\
p-
fPeccatoiem. a
fPro peccatis
fuif. b
fAbie/lum
proptcr nos, qnia
eum la-
tronibus crucirixus.
leprofum,& p
crcufTum a
Dco, Sc^humiliatu.
a
I^Nosiutauimuscuralefedipfej&c.
b
fFoderunt manus meas Sc
pedcs
ini-os. fVt fuo vulnere noftra vulnera curarentux
Ipseautcm
vulneratus cft
proptcr iniquita-
a f Non
ru,s.
b Tflagellis.alapis.tiftus i'ro nobis makaiftnm.
tesnoftras,attritus
eftpropter
fcelera noftra.
a
rFlagellum quo
UeoSc
Angfhsreconciliaiifumus.
bflpfecft
ciV'ire3rum
al^feccjio b*M'(cricordia
indigcmus.irNonclt dillinftio
lud?i
JcGr.tCi. TEtfai-i ficutou
squipertjt, qui
videliccthumeiispi)
pjltotis
cit rcportaia.
b
re eius lanatiiiimus . Omnes nos
quafioucs
a
T
rtadentcs euin morti. b
fPropriui errotem.dc crucitiio lentientcs
diuerfa. c fA
Chrifto,qui
eft veta via,clam>i t:s
Crm.ifigc,Stc.
I
ptCrpeCCatanOftra,
inilia
",
'
-xnoftra,quifccitvtraquevnmn .
J'Jmfirmitatcnonpermanfit,
a t
Dilciplina pacisnoftrazfupercum,
&lfuo-
[^c-
fcdreverfauitinmclms,ad
ici;i.
vniuerforum
faUuempaf-
fione infirmitas eft foluta,
mors refurredionc ^eius
liuorc
fanati fumus.Habet
hociuftatorcs, vtfefubij-
cianthis
quibufcum
con-
grcdiuntur,afq;
ludantur,
vt
opprimi poflb
videatur,
I & fubito
quadam
arte fc
PI^"* verfant
v t eftu ndat
fupcrio-
'
n
re,
& ita vidores cuadant. c
Spiritalipalxftra
dominus
oncranollra
lufcipiens,in
c
illa fe
paftioni
fuat concrcf
lionc fubiccit
,,&:in
infir-
raitatis
lpccic,vt
cum ad-
,j,te
ucrfarius hominum
pare
r.d:. citeris iudicarct
quemfa
e
">
cilcpoflctopprimere.
diui-
nitat:sarma
depofuit,hu-
^
manitatis
t^men afliimp
errluimus,
vnufquifquc
in viam (uam dccli-
a iri'ocnam oui:>ium
iniquitatum vel
p(?cc3torum noitrorum,^
ouam i'iftincre
ncquiuimns,
(uftinuit hcmo Deus.
nauit,
S^iominuspofuitin eoihiquitatcm
4
a 5^Hoftia pro
nobis in aia crucis.
omnium noftrum. t Obllcus eft
,
quia ip(e
5
aTN m.i
cocgit.vnde
Pori-dJtcm
habeoponendi
animaui mcam^Sc itcrum 6
luin<-"oi<ram b I moccns manfuetus
cTPafcanoftrum
inuno.elt Chrifius. _
,
voIiiitrS^non
aperuit
os
fuum.t
Sicut ouis ad
,
nuis.Chrifti no
pofllunus.
t
Aft. 8 f.
^
.,Q^i,o'i,tpecca,amnudi.
^
non.n.habct
patrcm.Stclla
^uc^
'
' "
lignateius
natiuitate
qu2e
de coelo defcendit.
g
Quia abfctfhis.
^
Procop.
Si
gcnerationis
mod'que-
ratur, rdeo enarrari non.
Acg\'ptocomcdit. HiccftD
a^ms (jui toUitpeccata mundi,
loan.i.<l.
qmoicifus ffi
ab
crigine mund'j
Ap<Je-'*'l"
quicarne&
fanguinelfuo
nos
pafcit,&
vcllerc
prctc-
dionisnos vcftit.
e
DfjWic/o.Iudcxomniu.
iudicijnon
reperit
vcrita-
tcm,fcd
fineculpadamna-
tus eft. Vnde admiratur
propheta, qj
omnium Dc-
us
pafllioni
fe tra'dideru.
f Ceneratioriem.^ Alhavti' ,1. .
us. Hic
quinatus
cft de
nationc vetbi
virgine.inenarrabilem
ha-
bct fm carnem
gencratio-
ncm. Non.n.habet
patrem
fecundum
carncmcump
"
fefitconccptuscx virgine
&
Spiritufanfto
.
Omniii
patriarcharum
retexerc fe-
ricm
gcnerationis
poflli-
; coram occifioncm
ducetur,
8<fquafi agnus
a iNon
iCTU^nar.s
l-d cum czderctura
iniIitibu$,obmu(uic.
ttondente feoDmutclcet, &;jiion
aperietos
al^ldeo. fPalTiODis.
b tlniufto.
c^rinfffiirivctioncquaniodataeftil-
li<jp-'n's
t-oteftns
in gx!o 5c in tcrra.
fuum . De
anguftia
&dc iuditio fublatus eft.
a^Otuinam
vrt huinanim,
quamncmoiationehunrjnacomprchendit
b
j^P.arusaut
nuMus.
bf
ve! diftcut.
a ir^ luJacs, $c d Dto
inrpirantefcmcrit
vndc.Eradainnscumde terta viuentium
abfciflfus cft de terra viuentium
b
fConuerfation^houuuum.
fVt vmetet in c*Io.
fitfccurus vTaorijc tenta-
S
t
Generacionemciusquiscnarrabit
?tQu.ia
la
torincoftaeumtelo mili-
Q.u tisvoluit
vulncrare,rcpu-
tans
hunc ficut Adam
per
coftam
poflc profterni,fcd
vulneratuslatere diis
lelus,
vitam duxit c vulncre.
b Omncsnos,&c. 5 Au-
guflinus
. Totiusecciefix
vox
cft,
Erraui ficiit ouis
perditaomnium
membro
rumChrifti
voxeft,
om-
ncsficut oues errauimus.
Hoc Ifaia; loco
expofito p
I
1
Philippum,fpadoilleCati
I
dacis re^inx credid
8
9
lO
II
11
14
'5
niti fit eflentia. t
E' dedh ci
h Dabit
mpio!.'M,
Gcn- "'P'1' ''^P"'-
tes
qux
fine
pictate
Deo
pa
'"""^ ""' '
u. Aa.8.
c
Hon amuUfjrc.Pihto
vcl Herodi.Paucaenim
refpS-
ditnediffcrretur falushumani
generis.
^
Procop.
Tacuit cum falla in eum teftimonia
produ
cerentur .Scicbat.n. cum
apud
hoftes
agerctur.nihil
cflfc
profuturam
defcnfione:fed his fcrociorcsaioscftedura
ciifeDeifiliuialuatoreqioium&
redeptorefe
diceret.
d
ttquajtagaus
.
incuiusfigura populus IfracUgnu
in
_^ Aegypto
poteft,quod
tollitur a terra
yita eius,
ideft,quodeorii
qui
in terra
dcgunt, ipfa tQi'
eiisfitin carne
vitalonge
excelfior,
quifoluspecca-

DlODter I?
^""^ ^*^^ admifit.
quan-
.^ j . k r. 1 ,. n- j .
'
^
n
^
. quam
& alias
fupra
omne
n^ n.n a ,
aifOciendum blfeculiatis. c 5r-rmi(fuinevnde
. rcrcutiam
pafiorcm.Sc
^
, n-r
Le
poen.a.j
difpergenturoucsgtcgis.l
d 1B.omanis.
j^
qUOQ
natumcttjipla VUlge
c.talis,
fceius
populi
mei
percufti
eum. t t dabit im
a5iiJ'^*>'S
^
I^C^ina vi^ucadmoncmpcrrccuu
lunt^um,6c municrunt ft-
p*t)chium ne l^ .um cuf. c ^Q'jia morti traJidcrunt cum.
pios pro lepuitura
,
&diuitcs
pro
morre
lua, tri
,
quia
mortuus &
fepul- Ler mort...
aiq_K.adenullo aliopoteltdici.
Nemoenimmundusarordibus.
tUS COSaCquifiuit , 5c diui-csfuos, qua-
b<tFjfto lurtustiiit. r I r i
.
- :_:..;..
c6qu6din.^uWtcmno
fccc^rit.t
ncque
do
.^
[^ ^-^^^ Sum"^^^
^"1^^^ a 1 Vetbo veru. tait.
bfldeoquia. clPate.
a f t t>
|t.Pct.i.a.
dTsoiagntia.
nantcs.
lus
t
fiicrit in orc
cius,
et dominus voluit
t^
*
Procopius.Eosintelli-
'
git
,
qui qu?
didafuntad-
miferunt. Nam & Romanis
ipfi
traditi funt .
priEtcrea
diuites
olim,ideft,prKrogatiuis fuperiores
cxtcris.fe pro
morteeiustraditurumfignificat,
eos
intelligens, qus
Icgali
&
faccrdotalircgiaqueetiamdignitateilluftrcsha
bebantur . Ifti
fiquidem pr.xter
admiflam coedem
pccu-
nijsnon pepercerunt,vt
eius refurreiSlione occultareiit.
i zj/u. Scribas & Pharifsosdodrina:
legisdiuitiis
gloriantes.
a Semen
NICOLAVi DE LYRA.
,gi
k I
Etpcrcufllim
a
Dco.propter peccatafua propria. impofue-
j0
i
ritnt,n.]ibi
ludf:yquodhaberetdmomum,& ciuodfubuertebatpo
.,;
'
piilum,&
multa alia
crintma,vt
patet
cx
decurfu Euangcliorum,
2
Ipfc
autcm . Hic
confequenter
oflenditur
paljio
Chrifti.
nobis
ffUcii4ijfa, jHia
non
p.tjfus fuitpro peccatis
propyjjSyfed pro
noflris
expiandis&hocefl cjtod dicttdpCc
autcm vulncratus eft
pro
pter,iniquitatcs
noftras. &
patttUte>a.i\a.<a.itcn,fjuodiilud
diciiurinperfma
Gsntilium: Et vocat GentiUs
oespr^ttr ludxos,
diiensquod
in aduentu
Mcf]i<
Gcntiles videntes ludxos
pereum
mrabilter
exaltari,dicent quod affiiBioncs quasmodofiifiinent
lu
dxi in hac
captiuitatc.fuerunt
propter peccata
Gentilium:& in hoc
fibijpfi
contradicit,quta
alibi in muliis locis
dicit,<iuod
hxc
captiui
tas
efl
propter pucacum
vituli
covflatilis expiandum, Exo.^
z.
J
OiWnc^no^, &CC. iluia
nuUus
quantHmcunque iuftus
potefi
euitare mnino
peccmim jaltem
vtniale.
4
Et
dominus
pofuit,&C.
idefl
posnam pro iniquit.itihiis
om
nium
txi,iandis:Li
quia Chriftus
huncpctnam
ex maxima charita
t^lt^flmuttidtofubditur.
5
Oblatuscft./".adpaj(7;0rtew.
'^
Qma
ipfe
voluit.
propter
ohedientiam
Dcipatris
&libera
l^
i
tionfmimrnanigeneris.
7
Et
non
apcruit OS^&c.wri/V recalcitrando,&
iniuriaspro
iniurijs reddenav
:ftd
magn
coram
falsi accKfantibus tacendo,
fi~
mpatettx
Euatigelifs. Cxtirapattnt.
*
Dc
anguftia,
&c. l-lt:
confcqucnter oftenditur
eius
pajfio
fl-
naliter
naltter
glorioia, quia ptr
eani
tranjiit
ad
rtlurrecitonis
gloriam
,
ZMc.Wr.
Oportuit pati Chriftu,
&
rcfurgerea
mortuis,&
ita intrare
ingloriam
fuam.G*'
hoc
efl
quoddicitur
-. De an-
^n.f.niortis.
9
'ExdcwLdiCiO.qno
omnesdefcendtntescx
diui-
nafhitenttadttinibantur
in Itmbo.
1 o Sublatus cft.
per
potentiam ft*f rcfurreBloms.
It
Generationcm,&c.
quodfccundum
llier.fuper
MatthJn-
tclligtiur
de
generattone
diuinitatis
,quf
inenarrabilis &
incompre
q^^^^^^:^
henftbilis cfl
non tantum ab
horninibus^fed
etiam ab
angelis. Chriftj.
^^mbroflus.lmpoffibik
ell
fctre generationis fecretum,mens
de
ficit,vox ftlet,non
mta
lantum,fed
etiam
.Angelorum.
videtur ta-
men mihifaluo meliori
it{dicic,qubd
melius
exponatur defpirituali
generationc
pcr muliiplicationem ftdelium,ideo fubditur.
1 z
Qu^ia abfciflusj&c.
per
mortem
corporalem,
ad
qnfmfrcn
ta
eft m.titiplicatio fid Ituw.fecundum
quod
dicitur /oj.iz.t/.Nifi
granumfrumcnticadensinterramortuu
fuerit
ipfum
folum
manct,fi
autcm mortuumfuerit,multumfru6tii
zScit.Ad
gentrationem
vero
{ternam
tiltj
non videtur habere aii
quam
Cijnuenientiam
qnodftquiiur:
Quia
abfciftus cft.
13 Proptcr
fcelus,&c. txpiandum,
14 Pcrcuflicum.^.percw/i/sem//.
15 i.idabit,S(cJ.lud^osimpios&auarosdabitinmanib.T{o-
manorum in
panam
mortis
fux,quod tempore
Titifutt adimpletii.
16
Eoquod iniquitate.eir//cKo>-f
eiusfuitpunitionedigna.
1
7
Et
dns.fpatcr
voluit lolcrcre eii in
infirmitatej.carnis,quia
quoddiuiiutaspatiaturtftimpolfibile.Terljocatttemquoddicilur
Tom.4.
P a
.
447
Glororcl.&NicoIai(3eLyra
y*
a semen lontuum.
Verbum
EuangcIij.f.c]iiodnon
vctc
"^ rafcet ficut vctus tcamentum
xvvic.kx^t quije.fe.f.
*
Procopius.Scnfuseft.
Quantumuistaliaadmifcritis
fi
quistamenprofuopeccatohofliam
offcrrevolucrit.
448
c SaturabivTtFide
gctiumrvndc
cfuricns,&
flticns
fupra
D
putcum
lacob
cmptis
cibis vti
noluit,qaia
iam Samarita
nx & coru
qui
dc ciuitate ad eu cxibant.fide fatiatus erat.
latiS.a.
^ ^'"'"^''"*''^r'"'''''!ironVam'nffi"rrevoiucrit d Foriium diuidet IP'>lia. VDdc.
Ckmdmideret cditijsvd M-
!i
quis
tamen
pro
fuo
peccato
^o"'^'"^ "JJ"/'^.'. Xffn tHTmus Certes . Et aiibi . Rex vmutum
dilcHi di . Er de Paulo .
f
4.a
i.corumqua:pcccauitpoenitcmiam
agcrc,
lUudcttu- ttfjmusuentes
.cjiuivi.tv^xv^
ManecorrKpr^.&vef.^'^'
giCt.qUod
me ICelC-
,p,,,;,mp=rrrn,.8cc.
fCo.e.i.
bfSU.
cfC.rni.^Tili.
dfV.m.
^ ^jj
'^6
' '
contercreaimminfirmitacc.Sipoiucritanimamluapro
. - *.
a?Noft.o. bfFid<-linivr[.ttuumietninifJ.
c 1 Hedfmpiioliuman.generis
-'-'
iicu
Ie.7.b.
ratos
pro fepultura
t
cKpiatione
^ diuitcs
pro
mor
peccaci. tc
ipfius
daturum,
tse. videbit
jntcrminafusfum ,
fcmenq;
illudlon-
grcuuni
intucbitur,
quo
vitam acterni
jj (ignificet.
b Et rolHnlas
,
&C.
Vt
quidquid patcr
f magnSitinl
voluit illius vittuti
titudmem dj
busimplcatur
,
vu-
boeipro fpo
^f^jerHouieos
innomi
^'"''^''''"netHO^&quosdedifli
viihi cufiodvii.
jc
Procopius.Hoc
vni tantu faluatori
congruit. Pcrpctuo
.n.
patris
voluntas
in manu eius
pro-
fpcrcfucceflit.
C SatH-
d
t peccato,vidcbit
remcn t
longxuum,
&voluntas do mi
fO[ic aflmplebitur. bf ludiPfdici.iJo,miraculafiendo,patiendj,re.luicmuiei
-'?,(,. vode.Vuloeifoacj hibect.&c Etalibi.Laborau.fuft.nen*
_
non inuenit.vnde.Vulpeifooca
habect
iFrulUa quia
noluerunt conu^rti.
C
CumfceleratisVt
2 fcclcratos a
pccca-
j
to rcdimcrct oia
omnibus falos.
Teccata enim
mflra
ni in manu
ciusdirigctur
. Pro eoj
quod
laboiaiiitanima
s portauitincor.fuo.
Cu
rKedcGciiiil.us. bfDoclrina.
afEccU.i^.n.cto
o.^e dcGc,...i.us. o ,
L,ocr..n. c fNon
iuttificnu, iVd .uaif-
debic&faturabitur.
In fcientiaiua mlhhcabit
ipie ciusvi
a fOui pccc.mm
oon fecit. b 1F.l.u$formam
fcruiaccip.ens
cf
Non omncs
qa.ia
inul.i voca.i,
piurielen, d.roenam iniquira,..m.
efCiuia
illi non
poter^nt.ff
Incorporcluolupe.
l.g.-^um
ertmtei
pro
prxJo.
iuftus fcruus mcus multos,
&
ini(quitates
corum
ipfe por
a ^0>>
f.ttus obed.ens p..tri vfque
ad mottcm b t Pio 1 udii
nrg!i|je..t,bus
ojntc
hdelcs
PoaJTa a me.Sc dabo t.b. Gente,cc. cf
Dimonam. dfApoftol.s,vt
al.us lud,s,a!.u.
Gent,bu5
prifit
- - - . .h
.
n-r . c ,.

jd
tabit.
>
fGenu
6
7
8
9
10
II
12
ius imitatorPaulus i.Pe
i
ait. Omnibus
oniniafu
tius
fum ,
rt omnes ln-
crificarem.
'-Cc
i
f
P^rgauit
. Patcr
ignofcc
iilis. Ad
lianc voccm fccun-
m
IdeotdirpertiameipIuiimos,&fortiumdiuidcC
13
^ym
Euangeiiun
,,.,enush....u'.,adLlocrcp,u,n.bV,crhoc^
c ,f.l.us.
fSpon..
d
fVam. i^
NazareOrum fflul
fpdUa, pro^ coquod
tradidit inmditcm anima'm fua
, t STis
^^^^JIJ^^jJ^^^^j; ^
,,rndc.epuiatl(umcamdcker.den,.businlacu.>,,Scc.
fLarron.bus.
l6 altantlUm CirCa
CfU
L,
Ati.diu. h"rrideftinarorum.
c f Sanguine
lauit.
17
ccm crediderunt.
cum fccleratis
rcputatus
ell Ec
ipfc peccata
multo rum tu-
rs
3^
CAP
aciuli^sperfccutoribu..
fA.Uajotauit,
jp
flit:&
pro
tra'n%
rcflbribus
rogaui
t. 20
TTYRA'.
^'
NICOLAVS DE
.* /b/c.Eo
quod iniquitatem.;>4re</47j
e.vpofitio Rj. Sa.exponen
tis hoc cde
populo Ii4iaico,vtfupridi(itm
clhejuiaab anti<^io vf-
queaiprxfens pop4iisillcm:iltasinipu.ites
fecit
contra Dcum,
&proximum,vt pitet
ex
decurftfcriptnrarum. Veq;
dolus
fuerit
in orr eius
,
q-tod
ftmilitcr patet falfum
de
populo
ludxorim, cum
intcr omnes homnrs
fvit &fuernnt
tuultum mcndaces &
dolofit
nonfoliimergtalios/feJctiiminterfcipfos.
I Si
pofucrit.&C. Mcipitw
bic
ft pro qMa,Cbrijiiis
animam
fuam pofuit pro peccato
mundi.
^
2 Videbit,&C.i.
muUiplicationem
fiieliu
qni funt
fcmen
Chri
fli,&
hxc
muUipticatio fecuta
efl
ad mortcm eius,vt prxdiSJi eft.
3 Etvoluntas.^e/d//e
mMnii'.
4
In manu
cius.r.pcr ipfi<m comptebitur.
5
Pro co
qiiod.ieiunando, vigilando,pradicando,niortemfufli
nendo.
6
Wdchxt.refurreBlonm fuam.
7
Et faturabitur . Tunc enim &non anth
babuitgloriam
in
corpcre
&fic fuitfatiatus
fx omni
partt.
8 In (cicntia.rf.';(/ii &humana.
9
luftificabit
ipfe.7.'"'j
nuUus iufiifjcabitur
niftpcr ipfum.Sed
quia
muUi
redduntfe indignos,
ideo dicitur hic.
10 Muhos.& noncmncs.
II Et
A D D I T I O. I.
inc.^j.vbi
diciturin
pofiil.Et
dabit
impios pro fcpultura.
Uoc
quod
dicitur hic. Et dabit
impios pro fcpultura.now prv-
frii
vidttur
exponi
de
ludxis,qui traditifucrmt I{Qmams
in
ppia
niortis
Cljriflitprout
in
poflU.quia
ftfic debuijjct
rfJcerf.Dabit im
piospro mortcfua^-aow/j/o /cp/i/fM ^i<M/ic
; fwor/e C/W.
lii
maximcpcccauermt,infepHltura
tamen no>i.Meritorie..& ho
puh
tiits
confilia,non folum
vt himines
feiundum
raimm viumt
1 1 Et
iniquitatis././''^'' pro iniquitatibus.
II
Ipfc portabit
. ex obedtentia ad
patrem
&cbaritate ad ho-
mintm.
i
j
Idco
difpcrtiam
d.i.reddam ei
plures
de Gentilibus
qua
ce->
cidernnt de ludteis.
14
Et fortium./.
dxmonum ,
de
qwrum
fortitudine
dicitur lob
4
f .'i.Non eft
poteftas fuper
tcrram
quscomparct
ci,&c.
1
5
Diuidet
ipoVa.^-i.xtrahendo patres
de
Umbo-.qmdfecit
Chri-
flus
in
(m
refurre&ione,
16 Pro co
quod.
Ex maxima cbaritate.
1
7
In mor.valde acerbam,&
cu hoc
cot}fufibilem,idcofubditur.
8 Et
c\im.quiainterlatronesfuitcrucij:x!is,vtper
hoc
particeps
mdeficij
eorum
a
vulgaribus reputarttnr
. Ud
l^ocn.impetraKe-
P
runt ludd a
Tilato,vt
duo latro es cum eo
crucifigerentur
:
fed
ex
Deiordinatione etiam
hocfaHm cji,vt
hxc
fcriptura impleretur,
vt dicitur Mar.i
J.rf.
19
Et
ipfe
.
quantum
ad
efficaciam,omniHm
tamen
quantum
ai
fufficientiam.
20 Et
pro tranfgrcflbribus
rogauit.Iw.
z
j.c.
Tater
ignofce
illis,^c.Et
ex boc
patet expofttio B^i.Sa.falfa quia populus
ludai
cus nonorat
pro
GentiUbi's,im6 quotidic
orat
pro d(firu8ior,c
l\p-
man:
imperij,&
maximh
pro
deiiruBione
difcipulorum
Chrifiifl-
cundum
quod
Uicit Hieron. &
per
eins
difcipulos iiittUipint
Clni-
flianos.
_^
CAP.
_
Heh.habetur.
Sipofuerit pcccatum
animam fuam. M
quodfciendum, quodhic
videtur
lcqiti propheta
conira ludxos,
&
aliosperuershcredentcsfeuopinantis, quodChriflus pro pec(.ita
fuo propriofuiffetpaffusquorum
faljam
creduUtattmfeu cpinione
euactiat
propheta per
hoc
qubd
cx mdrte
Cbrifti fccutd efl
propaga
tio fidcUum
longxua,&
hum.ina
viiaper ipfum
Chriflum
Deum di
refia .
Quodpatet
ex hoc
quhd feruantes Ugcm
ChriHi , (f
prxci-
norifi.iChriflus fuit
ftpuUus
vndelfj. ii.c.Eritfepulchrum
ciusgloriofum.Wfifc
aUter vidcretur vicendum.Tro
quo
atten-
dendum eft
^ficut aliqui
erraucrunt circa diuinitatem Chrifti
cre
dentcs eum
purum effe homineficut
Fotinus &
T^cHoriHS,
&
alij
hxrttici. Similiter
alij
errauerunt circa
humanitatem,
ficut tJMani
chxus
,
qui
euacuabat
mydcrium
incarnationis humana natiiram d
Chrifto
auferendo: ftc fuerunt aUquiqui negauerunt Chrifli
mor-
ttm
&fepuUuram ficut Saraceni,vnde Mahumetus
infuo
^lcho-
rano
nefhado
dicitexprefse
,
q, lefts
non
fitit
fufper.fns,
nec mor-
fed
etiam
quaft K_yi'}geli
in cxUs
conuerfantes
,
vndc
^poftolus
ad
7'/;///p.}.rf.Conuer(atio
noflraincsliscft.
^Aitcmm
Hie-
ronym.ln carneprxier
carnem vtnere non terrtna vita
fli,fed
cx.
lefl!s,fecundum quam
fentcntiam Uierafic exponitur
. Si
pofuc-
ritpro pcccato
animam fuam./.,^
tu
inftdeUs pnfutris pecca-
tum ammam luam.i.
fi afftrucris peccairicem
fuiffe
animamCbri
fli.
Videbitfemcnlongxuum. quodinteiUgitur
admirati-
utfet
intcrrogatiuh diHum.iid.qi.omodo
vidibit
femen longxnum
.f.muUipticatwncm
fidcUum, quxfcutaefl
ad mortcm Chrifti qua
tuus,fcd ffic affimilabalur videtib.f fapparitionephatafticam
no
quidcmftdeles ftmm ChriHifunt pcr adoptionem, qus qiiidcm
ra
vtram :
quorum
errorem
proply.ta exclndit,iicens
. Et dabit im-
pios pro fcpultura
fua. Et
tftflnfus,^ impij.fmUites cuflodien
tes
ftp-tlcbrum
domini
fuernnt teflesfu* frpuUurx, &ftc
dedit im
pios.f.milites tefles
profrpidturafua, Etfcquitur
. Et
diuitcpro
xnonc[lli.flrfph.:b.-'ftim.:thj.a q'ii
nobiUs decurio erat. ifie
.n.fuittcftismortis
domini,quia ipfe corpus
eius
pet:jt,Mat.
&
ftc
dedit teiii tn dimttm
pro mortefua ,
vnde notaiiter
pofuit impios
in
pluraU&
diuittmm
fingulari
,
quia
cuHodes
ftpukbri plures
erant,&
diues ilte vnus tantum.
A D D I T I O II.
In eo.c. vhi dx in
poliit.Si pofucrit
aiam fua
pro pcccato.
ybi nos babcmn!.S'i
pofucrit
aiam
fuam,pro pcccato.y/
Heb,
tiopropbetx confonat
rationi GamalitUs honorabdis
legis
dodoris
qui^a.^y.g.Tharifxtsdicehat^Dlkcditc
ab hominibusiftis-
.fla difcipuUs Chrifti, fnuteillos quoniamftefi
cx homimbiis tonft
linm hoc aut
opus,di[foluetur
. Si vero ex Deo
eft,rjonpoteritis
dif-
foluere.
Si autem contra Ijoc
dicatur,qudd aliqu^fedxpraux quar.-
doquc
durant
magno tempore permi/jione
diuina,
vt
patet
de
Sara^
cenis . ,Ad boc cuacuandim inducit
propbeta
aUam ratiomm
di.
Et voluntasdomini in manu
ciusdirigctur.Co>i//4f
o'-'
quod
voluntas domini
eft
fanHificatio
noftra.i.ad Thef^.a.
Std a
flat,quod (anli.ficatio
humana
nunquam
in U. re. nec in
aUqua
Irg
Jeufcciafuitficfrequenter
dirctia in Deum
, ficut infcquentib.
dc
drtna &yita
ChrifUreperitur
:
quorumqvampiUrinii
ir.teiti<i
fan-
449
Ifaiae
Cap.*
LlV.
450
I
fanBimonltm
fequmitnr,^
temna omnino
defpicinnt,
&
yfcj;
ai
' "^
fawuinis eifnfioncm
p-o
vcritate
pugnant: &fic
voluntas domini
in mnu Chrtjli
direiia cfijvnde
qtiod
dicitur. Voluntas in ma
nii eiusdiri^etur. legatur admiratiuefeu inqnifttiue
conformi-
teradverba immediatcpr^cedentiaftc
.
Sipofueris tu.f. infidelis
peccattm
anitnam
fuam.f.peccatriccm
animam
ChriHi.i>iiiquid
vidcbit
lemcn
longaEuum ,
&
nunquid
voluntas domi-
niinmanu eiusdirigetur?
}{TLIC^.lnc.$^.cu7ndicitur.Et
dabitimpios profcpul
tui2.Tosl.&
S.Tljo.concorditer
exponunt
de
Iudieis,qui
dati sut
in mami
I{omanorum
ob vindiBam mortis Chrisii .
Burg.fe oppo-
licns dicit illam
expofitionevi nonproprianl, quiavt inquitfecun-
dum hoc debuit dicere, dabit
impiospro
morte
nonprofepultura
:
quia
licet in morte Chrifii
valdepeccauerunt,
non tamcn
infepul-
tura. dleritorie.n.inquitfepultus:ideo diciturfupra.
Erit
lcpul-
chrum
civsg\orioCvLm.SedinavidenturfrtiHradi&a,qttiafe
D
pulturaeH confequens
mortcm: ideo
fi
ludxi male
egerunt
mortem
inferendoipeius egerunt
mortuo
nonparcendo
:
qiiinimmo fccerut
ctisiodire
fepulcru
ne
fproutprxdixit) reftirgerct,quaitis
non crc-
derent
refurrciioncmfutura.Sed
&cuUodes
corrttperiitpecunia,
ne
refurreBione fa6lam pttblicarent.Infideliter igitur &false
dicit
Burg.qttod
Ittdxi
infcptdttira nonpeccauerunt
.
'^{cc valet,qu6dallegatfepulturaftiijfe honorificam, &merito
ria,qttiahoc pertinct
ad credentes ,non
adperfidos
Itidos
qiiibtis
hodiefeptdcriim
Chrisii non eH
gloriofum.Stfalftmi eli,
^dicit
te
fiesfepulturcitiiodesfuiffc:qiuanofueruntpofttiinteHimoniu:
qiiia
ratione notorietatis no
egebat
tesiimonio
yjedcrant
poftti^x
cautcla contra
difcipidos,nc furarentur
cqrpus
lefu
, vt habctur in
hiSioria
Euangelica:&fic
extortis
expofitionibus
Bur.pbantafia,-
turcotttrafaniiumTho.&Tosiillatorem.
l^udafteri
lis '. Ha-
ftenus^
natiuita
tepaflionc,
refurre
tione,nuncdcGe
tium & ludsorum
vocatione. Sterilis
Gentilitas:quetuc
fiiios non
paricbat
Deo,
quiancclcge
nccprophctashabe
bat,nuncauteplu-
res
gcncrat quam
fynagoga
,
quse
fe
Deum
verum ha-
bereputat.
Vclcc-
clcfia,queinludgis
dcfertaerattquiaad
C A P.
a
f
Creatorem tuum.
LIV.
im. b
fEcdefia.
cTQuiimodo parits.
t
Auda fterilis
quiE
non
paris
: decan-
a
INiraiogaudio
ficut
equus'ad
viiflonain.
ta lauden:!
Scjiinnl
qax
non
parie-
atOpinione.
bfEccleliaEvelGentiliiatis. I^Qu^ia Scipra Apo
erumpe & clama
qux.
nonparttiris,
qitia
mid
tifilifdefot.<:,&c.
^
J*
Ambrofius.San ''^l*
''^ "'"-
aa
ecdcfia imma-
^ "''"'
ftolos, &
per
eos
gen
jt
multos.
d.i
lienientcdomino filio ei
nopariebat,
vt hoc referamus
adccdefiam
tamdclud^isquam deGentihbuscongre-
yatam.
a Landa Heri.
Apodolm i\xxtz.-jo.Lxtarcsierilis,qH
nS
paris
erum-
culata
coitu,fecun
1

ai CI---J r"
b <lapartu,
virgo
ca
bas:quoniam
mula
mij delerc?
,ma- 4 caflitatc
, mater eft
prolcnutrietvosvir
go.iicorporislaiae,
(d lafle
apoftolorij.
Virgoeftfacramen
tis&virtutibus:ma
tereftpbpulis,
cu-
ius
f^cunditate fcri
pturateftatur,quia
plures filij dcfertas .
Noftra virum
non
habet
, habet
fpon-
a
jSynagoga:
de
qua:Vacua
fafta eft
quar pariebat fcptem pni
pter myfterium
fcilictt Ssbbati. cui
prior populus alligafjs
erat
bfVidebaturhabete. cTD^fn.
gis quam
eius
quas:
habebant
virum,
a
fCuiusdicere facereeft. b^Olierilis. c^Pertotuin mundum, nonin Iuda;a tantum.
dTlaeftec.leliipcrtabeinacuIum MoyC figutatat. efRubricatas.!. mattytes , &hiacinth;-
nas.crniempiariuos. fvridicatores.l.ecclefiam protegentes.
dicit dominus . Dilata Idcum
tentorij
tui
3
6;._pelles
ta-
bernaculorum tuorum extende. Ne
parcas. Longos
afpisce^ta
diuina. b
l^fUtionem
& intellcAum
quibus przccpta
confiflunt.
c
f
Ad omnia loca mundi.
b
fac
funiculos
tuos,5c^Iauos
tuos confolida . Ad dexteram
fum facrx doftrinjB verbis,fine
vUofluxu
pudoris,quafi
p
fponfo
innubit xterno.
b ^ddexteram.n.zd oia loca mundi.Vcl nec elata
profpc
ris ncc frafta
aduerfis.Vel,ad bonafutur^pftntis
.
Vndc
longitu-
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. LIV.
Auda ftcril
is../^/;i7i
doBores catholici
exponiitboc
c.de rcditu
captiuitiitis Babylonicx
, ita
5, eadegens
.f.Iudxa
dicitur hic habens virum &
facunda,iieri
lis &
defertafecundum diuer/a tempora.
Habcns vi
rum
&fcectinda,d tempore legis datx:quo
fuit
tiinc
defponfata Deope;- lcgisfufccptioneni:
dcrelitla &
Herilis,tpc
Ba
bylonicA captiHitatis.Sedhoc
non videtur bcnc
diiitm,quiaflcrili
<&
defert^promittitiir
hic viaior
multiplicatioprolis,cxaltationis
&honoris,
quam
hahenti
virum:populus
autevi
reuerfus
de
capti
uitate
Babylomca nunquam
fuit posica
in
tantaprofperitatc qnan
tum ad mitltitudinem
populi,diuitias,honorcs
&
huiufmodi^ficut
fiterat
ante captiuitatcm,& maximt
tcporc
Daitid &Salomonis :
fedfuit inferuitutc
licct in
terrafua
&
affliUiontb.mtilti.vt
diUu
eUfupra.^ ^.Item infrd eo.c.dicitur. Eccc
siern.impcr ordineiipi
des
tuosi&fundabo
te
infaphiris:in
quo
dcmtatur
rcvdificatio
ci
uitatis &
tcmpli
multb exccllentior
qudm
antc .
P^cxdificatio
vcro
templi
&cimtatis
posi captiuitatem Babylonicam
nulla
fitit
refpe
du illius
quprccJfit.Et
ideo
^a.Sa.exponit
isiud cdc
t(e Cimfli
ita
quod fecundmn
eum ludxa dicitur habcns virum & foecunda,
pro tfe
ante
capiiuit.ttcm faClam per
Titum . Stcrilis &dercUBa a
viroipro tpe captimtatis
in
qua
csi
modo.fed
in aduetu
Mcjfi^
erit
in maiori
projperitatc qtiafi incomparabiliter,qudfuerit vnquam,
fed
tsiud diclum
fundaturjuper
erroneumfitndamcntum.Jc.q>
Chri
ftusfit
adhiic
vcnturus.propter qitod
Taulus
.Aposiolus
ad
Gal.j^.
exponitprmcipmm
huius c. de vocatione Centilium
adfidem
Ctni
^hquam fmtcntiam
intendoprofeqiti. Igitur
ad intcllctlum diccn
domvij
cicndmn ,
q,ficut
vm
esifidcs
antiquorum
&modernoru,
licctftt
modo
magis cxplicata,ita
esi vna
ecclcfia
aprincipio
mun-
di
yfq;adjitiem,vnde duit
Grcg.Ho.j.Quis
re6iius
patrisfamiiias
fmilititdi)K
tcnet.quam
conditor
noflcr
qui
eos
quos
condidit
qua-
fifnbiecios
pojfidct
in
domo^^qui
habct vnieam
vniuerfalem.f.eccle
fiam,qmaprmo
.Abel
iuflo
vfq;
advltimum
elc6ium,
qui tnfine
mHiidi
nafciturus esl
quotjaniiosprotulit
,
qiiafi
tot
palmitcs
mi-
Jit:&ficvna &cadcm
ecclefta
duitur sierilis &
facunda
viriim
habcns &
dereli6ia,fcLundum diuerfts
Ccntes,&
tcmpora: q, pro
tcmporeveteris
teflamcnti dicitur
fcecunda, &virum habens
qua
tiiiii ad
ludxos
ratione
legis acceptx
&diiiini cultus
,
qux
duo vi-
gucrimapudcos.Stcrilis &-dcreli6ia
quautiimad
Gcntiies ,
quo-
rum
pauci habtierunt
fidcm mediatoris , vt Santus lob &
altqui
alij;nec
datafuit
eis Lcx
diuina,Econuerfo aHtem'^ro temporc
noui
tesia-
teflamcnti
in
quopauci
de ludm
comparatiue,&
multi de Gentili
hiis credidcrunt.Srcundum
hoc
igitiir dicendtm,q, inpr^fenti capi
tuloponitur
remcdium
oppofitum impedimento
liberationis
fienda
fer
C}jr'isium
taiofupra c.5
1
.quia
ex dilatione
promiffionis diBf
faluattonis
ab
aliqutbus potcrat eH'imari,licetfalsd,quodpromif-
>
fiopojfctfruflrari.In
hoc autcni
c.oflenditur
diia
promijfio
non
fo
lum
adimpleri quantum
ad Iudos
omnes,qui
credere
noluerut,fed
Dj^jg^
etiam
qiiantim
ad
Gentiies,quodvidentes adimpleri
ludici
qtti
cre
didcrunt
mprimitiua
ecclefia
admirantcs &
glorificates
Deum di
.xtT;<nf.Ergo&
in
nationes^ratiaSpirituflandiefFufa
eft.
^B. 1 1
.g.
Secundum hoc
igiturprxfcns capitulum
in tres
partes
diuiditur :
quiaprimo
defcribiturfaluationisfiend^per
Clmsium
dilatatio,fecundofidelium
exaltatio,ibi.NoU time. tertiohofiiu
profiratio.ibi.Eccc
CS.O
crc&ui .
Circaprimumdicitur
. Lauda-
f(cxi\is.i.ccclefia quffuifliflerilis
in Gentilibus
tempore
veteris te
ftamenti,& dicit.Lzwdzf.interius
corde.
2 Dccantalaudem.ctfenWojv.
3 Et hinni in
cotporc.quiafortis
motus dcuotionis redundat
e.xterius in motibus
corporis,Tfalm:
8^
.a. Cor mcum & caro
mcacxultaueruntin
Deum
v'i.stfubditurratiotantfexulta
tionis.cum
dicitur.
4 Qupniam
m\x\ti.i.Gcntilitatis
qu^fuit deferta tempore
ve.
tcsia.
5 Magis quam.i.
Gcntis
Iuda'icf,qiiia
in noiio
tefiamentopli*
resjttntfideles
de
Gentiltbits,quam
dc
ludpsfuerunt tempore
vcte
ris tcHamcntt.St
qitia
ai
multiplicationcmfideliumfequititr
augu
vientatio duiini
cu!tus,fitbdit.
6 Dilata locum Ter lociim
tentorij inteliigitur locusftcrificii,
co
epfacrifiaa
in vctcri
lcgcficb.tnt
in tahcrnaculo,
accipiedo
taber
naculum
pro atriofacerdotum,qiiod
erat ante tabernaculitm Moyfi
fatium
de
cortinis,pcllibits,tabu
lis,&ftviiiibus
adcrc&ionetabcr
nacidi
nccefidrtjs
. Locus aJd
faciificijfuit
arBus
tpe
veteris
tefta-
meti :
quia
non erat licitum
offerrcfacrtficium nifi
m
lerufalenec
in tota
ciuitatcfcd
in monte Sion,vbi erat
tcplumj'ed tpe
notti tefla
mUi dilatatits csi iociis
per
orbem
vniuerfiim,
vbi a
Chriftianis of
fertur
Siichariflia
quf
cftnoui teflamcnti facrificiitm
,
fecundum
quodfuitprfdiiium
Malac.i.c.Ab ortucnim ioUs
vfque
ad
occafum
magnum
,
eft
nqjticn
meum in Gcntibus d cit
dfis : & in omni loco (acrificatur & offert nomini meo
oblatio m\xda,8(.C.&proptcr
hoc dicitttr hic. Dilatalocuoi.
ad
dcfignandum ampliationem
rtdttts diuini.
7
Addcx.tctim.i.dilataberis
adomnempartem
orbis.
Tom.
4.
J?
3
4yi
Gloforci.&NicolaideLyra 4^2
^
lonmuio dierum in dex.em,et
A
injtniHra
eius di.^ir
glom.
Pro.j.b.
Gregorius.Intrante
mul
iib.if.
mor.
titndincGci\tium,ccdcfia
ad dcxtcram cxtcnditur.
C-It.
idJacbijte,
fVeibum
EiungeUj. fApoftoli.de
quibus. NiC domidus Sabaoth
reli<i<>'Tct n.ibiifrmen.
enim &flxuam
tpcnetrabis
,&
fcmcn ruiim
a Ecclefiis.vel Gentes.vel nnimas.
,
' *
^
ncopims.
Gentes ha:reditabic,
& ciuitates dcfcrtas in-
1 I^ErclefiasdeGentil.us.
bfEiubefcentiam. cfSicutante.
b
;_
ifund<'
dum
quofdam
iuflifican- b
l^jjjitabit.
Ndli
timerc,quianonconfunac
dosfufcpit.Adiiuamvc- ,
""^
, ^
'
1
,
,
.
ro dilatatur.du
ad lc
quof-
ris,
neque
erubclccs . Non enim tc
pudebit,
damctiam in
iniquitatib. ,ii,^rd^cationetums.
.
ii- -r ?
quiaconfufionisadolelcentixtuxobliuilce-
>
3 Viiotuofocian iicrHdrin.
liu.j.
dedc-
pcrmanfurosadmittit,
vn-
moaft.cx.
(jg f^i^in
j^ocali
pauci
vero
tnurituitu
[''sl',,, 4Eufcbius.
Hoc manifcniffimcdclcri
l.b.dc rnitc.
bitur ccclclla cx
gcntib
to-
dtiix
cap.
7,
to orbc fufa ,
ab ortu lolis
vfqjad
occafum,maxime
vcrbis illis , fcmcn tuum
hxrditabitgcntes.
,;
^
Auguft.
Qua
multa &
y quamclarafunthxcrdecc
J
dcfia)
& tamcn refiflitu r &
tadolefcentia
contradicitur non cuilibet
homini.fcd
fpiritui
Dci,(Sc
euidcntiflxmae
veritati.
b
hloli
timefe.Cum turris
Babcl aedificarctur. Gcntili
tas
quam
Deus fibi
defpon
fauerat in Noe & filijs eius,
quafi
in adolcfcentia fua
fornicans,
a domino derc-
rdi<^a eft
vfq;
ad
tepus
in-
carnationis
. ludaica
plebs
elefta : & ideo illa vidua;
ifta maritata,vnde
: Tars au
tein dorAini
populas
eiu:Jac'jb
funi.h.
eius vndc
per
Zacha-
riam.
Affumpft
mihi Uuas vir-
gas.f^nam
vocaui dccoram.Go.
tes.f-in Noe &in
fiUjs
eius
altnarn
jn^tulm
.(. ludxOS
quoselcgit
dns fibi in con
fufione
linguaru
in fami-
liaHebcr,
vnde ibi habct.
Etfnci
idt a cultu wfo .f.
virga
qux
Deus
didtnr, cfadtM-
bui dia
wz/;i,qu2e funiculus.
... . $
Auguft.Netimeasocc-
Iib.i.decon- i /- i? o
fcniu
cuange
*^'C"^ honTiinum
minas,
&
ltft.c.5
1.
ris,
sropprobrij
viduitatis tuienon rccorda-
bcris
amplius.<.^iat
dominabicur
tui
quifc
INonidola.
ijngume.
cit
te,
dominusexcrcituumnomcneius,&c
tSanftiticans.
fNon iuda:itantuai.
r<
'
^
nim . fcuiit
ueaculam.
B
Dcut.;>.b,
Zach.ii.b.
redcmptor
tuus
fandus
ifrael,
Deusomnis
a 1 Mulier dereliAa Gentilitis :
quia
cum idola fornicata b ^\ Dco.
ccrrjE vocabitur
.
Quia
vt mulieremd(;reli-
6
a
IPcrpoenitentiam.
h
i Sc'1 1 cet corde veto. c
fAd fe.
<fbm & mosrentem
fpiri
tu uoca'uit te domi-
atAuctfam.
b
^\b*diricationr turtis.quandoadhuc
nouclla & 'uuencula.
nus
, &Q^xorem
t ab adolcfccntia abiedam .
flOui,
a ^Omnia lempoia
xternitati
compar.iiaiiuaii pundum
(unt
^^
'
b
^VfqueaJincatnationem.
Dixic Dcus tuus. Ad
pundum
in modico dc
7
a
^Sin-.-
vllis m;ritis. T MilcticorJia domini
plena
e(l tctra.
reIiquitc,&finmiferacionibus
magnis
con-
a
1
De cunclis terris. b TfJtuo
temfore.
gregabo
te . In momento
indignationis
ab-

proptet
idololatiiam. b
TCogni.ionem.
lco'ndi facicm meam
parumper
a
te,
& in mi
]'Keiiin-,.'ndo.
fcricordiafempiterna
mifertus fum tui : Di-
aTQ.u3nd"
'
vtdiluuium.
citrcdemptortuusdominus.
t Sicucindie-
8
a Tiura
enfm b TEt non
lumtranlgreflu'!
quando magnum
critcri- D
mcn.fieri.vcl efle Chriftia-
num rconfufioncm.n. in
pcrpetuum
obUuifccris.
C
Onpi-cbfti
viduitatis
, (^Ck
lil
it Ambrofius . Idco for-
tafle vidua dicitur
ccdefia,
quxamifitquidcm
virum
,
fecundum
corporis patTio-
ncm,
fed in die i udici
; filifi
hominis
quem
amififle vi
fa
cft.eft rcccptura,'vndcfc
quitur. Tcmpus
brcuede-
rciiqui
re,vt
gloriofius.f.
fi
dcm rcliwta feruarcs.
d
l>^<w,vf
jw/Wk.
Quifequfi

tur
tropologiam
& in lo-
cis difficiUimis ex curfu ii-
berjedifputationis
nafccn
tes
fugiunt qu^ftioncs.h^c
ad animam
pcccatrice
rc-
ferunt ,
quae
abieda a Deo
fit non ex odio
,
fedex di
fpenfatione ,
vt
prefla pon-
^
dcre malorum : ad virum
rcuerratur
priftinu ,
&
per-
.
dita fubftantia non
defpc-
I
retdepatris clcmentiaqui
'
filio reuertenti
anulum,fto
lam
ofcuiumq; porrigit.
e Sicut in ditbus
\oe,<^c.Vt
credatfan6lorum
congre-
gatio
mifericordiam diii
fempiternam,&ad puni^ii
eflTe defcrtos
,
vt amici Dei
foedere astcrno fiant:maio
rum
ponitexcmpia.
4 Auguftinus.NuUi
no
Ibidem.
10
furias,quando
in
fanguine martyrum tanquam
honore
purpureo
veftieri.Ne
timeaspr^ualituras perlecutiones
aduerfum tc neerubefcas
quod
deteftabilis fis
futura,
C
NICOLAVS DE LYRA.
4 I Etfemen.
Qttia
apojloU
&
altj
fideles
acnuifmunt
ecclefi;t
alias Gentes
perfuam pradicationem.
2 Etciuitates./".^ Deo
propter
idololatritecultum.
3 Inhabitabit.^t^f
1 ibi
fcmimndo.
4
Noli
XA.cjuam multiplicatio
hominum non efi
ad UfitJa, nlfiftt
ordtnataad
bonum,fecundum quod
dicitur
fupra p.a.Multiplica-
fli Gcntcm non
magnificafti
\ximzm.ideo
poii
m^itnpUc^t-
tionemfideUum,bic
conjequenter dcfcnbitur
exaltatio eorum.Et di
uiditUr in duas
partcs: quia primo ponitur
remnio
cuiufcunq;
con-
Diujfio
fufionis.Secunio afjecutio honoris.tbi.
PaupercuU.
Circa
primii
</if/t;'r.Noli
ti.quia
non.Cuius
ratiofuoditur,cum
dicitur.
Iudrorum'&
5 Quia
confu..^</ inteileHum huius
Uter<zfciendum,ij,
a
prin-
ftinaio quan
"^'"
""
^"" difUnaio Jud^x &
Centilitaiis,fed inccepit
in ^bra
do
&pcr quc
'"""
?."'
circunciftonem
accepit
in
ftgntim
diflinBionis.Fnde
circii
iniuu habuit '/'0 /'c diffinitur.Circuncifio e(l
fignum
difUnguens JfraetaGenti-
Ub.^
ideo
confufio adolefcentix
GentiUtatis
\fl
idololatrtaiad
qua
fiatim
dectinauitcultu Dci retnancntcin .Abraha
&fuisfucce(lori
bus
per Ifaac.Opprobrili
vcrb viduitatisin CentiUtatc
accipitiir
a
tfelegis datf,quo fp
idoloUuria
quaft
a Deo
dimiffa
e^ &
repudia
ta
ipfa
ludjta ah
ipfoperlegr dcfponfata.Confufto
vcrb
adolefcen-
P4
ipfius ludxf eji
idololatria,ctdquam
decUnauit
pofi
dationi-
legis
in
de,trto,&poflea
in
terrapromiffionis,vndedicitur
ler.r.a. Re
cordatus fum tui miferans
adolcfccntiam
tuam,
& cha-
ritatcm
dciponfationis tua:,
qfi
iccutaesme indcfcrto.
Opprobriu
aui viduitatis eitts
efi a
t^e legts nou<e,qua
renuit
recipe
U:iirftcderdiaaefiaDeo &
repudiaiapromaioriparte.\uc
aut
ita
ttl,(f, ijif coclufiones &
opprobna
Gctditatis &
Jude^,rtofunt
tecordada tn
ecclefia
ex Judxis &
Gentilib.coflituta
tfe' gratu
eo
^fmt .tquaUs Judp
& CentiUs
adparticipandu gratia
Chriftiin
via,&gUria
inpatria.Et
hoc
efl
quod
dicit
apoflolus
ad
l\p
.iQ.c.
bus Noc iftud mihi
cft,
cuiiuraui.nc
induce
flrum dubium eft
per
arc
, ,
..
, ^ ^ a*!m^ob,iiter _^
Noc falua rcrum
gcftaru
fi
rem
aquasdiiuuij
vitra
luper
terra,
iiciuraui
9
de,vtdelctispcccatoribus
,-/.....: :r. r._ .:...i:- ..-^-i.-.
domus lu ftl 3 dll uuio libc"
rarctur,
ecclcfiam fuifl^e fi-
guratam
,
quod
fortehu-
mani
ingenij
coniedura:
Videretur ,
nifi hoc Petrus
in
epiftola
fua diceret.
J4 luftinus . Docet nc
Ifaias diluuium Noe
ty-
pum
eflfe
redetnptionis gcneris
humani . Nam
Noe iuftus Chrifti
typus
eft
,
oaonarius
,nunic
^ rus
a O
ecclclia cuius mircrius fum. f ^icut oli n. b
TCzlum
& terra
traplibunt.verbaaur^n mea non tr9n(^'iunt.
vt non irafcar tibi,&
non
increpem
tc.Mon-
tes enim c6mouebuntur,8^coilescontiemi-
{ccnt: milericordiaautcmmca non recedeta
a f
Q_ 'cp'g'
ti.cum firjt cum Noe.
tc &foedus
pacis
mea: non moucbitur
,
dixit
II
Non n.eftdiftindio ludai &
GrJEci,
naide diisolum di
in om
qui
inuocant iliu:
i
GaL$.a.&6.d.
In Chrifto .n,
IefuneqjCirc.valetaliquidncq;pra;p.fednouacrea./.j5e
baptijrr.a itgeneratalqui bapti/muscjt cidpf &fp j: deleiiuns:^}
cofequts cofnfionis
&
opprobrijyff
quod ludfi
crede-itts m
poJ]um
aliquid impronerare
GentUih. Creditib.de
prftcntts,nec
eLOticrfO;
ideo dichur
Quia
confu.&C. &
patet
titera ex
prcdiais
vjq;
ibi
6
Qnia
vt. vbt
.nli/qxitur ecctefia proutfe
extedit ad
ludcos,C
GentiUs
&fideles,
ijui
in
pr^fenti
vita coitcr
affligttntur,
vt
pate
ex
decurfu
veteris ac noui
tefiamenti:ideo ajfiniilaiur
mulltri derc
U&e &mxrenti . Sed
quia
ifia tnfiitia
conuertitur
ingaudtum
i
vita
beata,quf
a
tempore paffionis
Chrifii efl aperta, ideofubditur
7
Ad.
^nnfkvi.quia qu^cuncf,
tribulatio
vit^ pr^fentis
uuafi
m
mentanea
efl refpttlt
conlotationis
cftefiis:idcu fubditur.Eth\
ni
fericordia
fempiterna
mifertus su tui.
T^otadu ^
in
hacpa
te vbi traslatto
nojira habet.Quia
dominabitur
tHi,q fecitte,doni
nus exercituu nome eius. In hebr^o
habeturftc. Quia
domi.tl
fadores tui diis excrcino.eius. vbi
manifefie uypant plurai
tas
perfmarum
in Deo,cum
dicicurinpluraU.
Dominator.ti:
faftores
tuijeJr
vnitas
efieritif^cufubdirur.Dnscxct.nota.c
ita
^
noia
pturalis
numeri
contTigHtur nomintb.numerijingulari
8 Sicut in Jiic
confequenter
ponitur confirmatio dicU,
&hoc i
ramento
diuino,cum
dicitur.Sicat
in,&C. Vaium.n.firmumSl
tuit Deus
cumHoe de diluutovltra non mducendo
fnper
terrah
&eodem modo dicitur de tribulatlone vtterius non inducenda
j \
per ecclefiam,cum
dicitur.
9
Sic iuraui.
Increpatio
diuina
efl
tribulatio a Deo immifja.et
'
patct > fcriptura toquitur
hic
deftatu
ecctcfif triumphantis,vbi j
fufto
&tribtdatio nultum tocum
liabent,vnde &hec
fubditwr.
i
10
M.ontcSCtUtn.anteaduentumCl}rifliadiudicium.
i
1 1
Fgdus pacis,&C.3>// inteliigatur def^deregrati$
non moi
j'
4^3
Ifaiac
Cap.LlIIL
4H
i^rus
animanim qua:
feruatx funt in arca Noe , ofta-
A ui diei,qi!0
ChriUus a mortuis
relurrexit.figiira
eft. Noe
pj-jpcipiuui
indaurationisgencris
humani: Chriftusal-
tcrius"enerisfuitprincipium,corumqui
rcgcnerantur
in filio"
Dci . Er
quoraodo
Noc cum luis
ligno quodin
aqiiisfliiftuabatJer
uatuseftjiicecclc-
fia
pcr aquam
ba-
ptilmi&crucis
li-
gnumcredesChri-
ilolcruatur.
.
a
FuTidabo te in
fa-
X
;o phyris.Hiaon.Lxx.
meiia Praebcbo
vcl
praspa
l*P"
rabotibi
carbuncu
ium,&c.Carbuncu
lus fermo
ignitus.
qui fugatis
tenebris
crrorumilluminat
rutilans. Hxc diximus.vt omnes
fpirituales gratias
in ec
clefia:
propugnaculiscognofcamus,quib.
vanitimores
fugantur,quas qui
habet dicit: FrairueUsrMHs
dittclus,
can-
didus^& rubicundus,
b
yniuerfos
fil.tuos
doSios.
*
Auguft.IUudeftcertiffimum
iudicium,quod
a
unur
di.
a
'QupJ
non memo tuo, fed me clememia. b
^'Oecclefia. fPrius. fSinediuitij^
legis
Scdoftrina. e *^D2moniim,variorum eirorutn
mirerltor tuus dominus.
Paupercula tempeftare
conuulfa
^
a
^Sine latriarchisiioplieis, apuftolis. it^^fubftantiam
in
meJicispetdiderat.
b
fSpiiituUaiiAi.
c
f
in teiiitcaelellem l^uCalemaEdiScans ,
qux Ipunfa
8c vxor
agni.
d
TPiadicarorum.tontinentium, coniui?.Ttoiuin.
abfqiuIJacojifblationc.t Ecceego fternamperordinem j
a Itiidicaioics. b
^Sjfhyrus
aereicoloiis
i'giihcat
illos
qui
cceldtcm vitam ducunt
i:i terris c
flilpis
colure viridis
prifcit nitoicm hMei.
lapides
tuos,
&fundabo te in
fapMyns
; &
ponam
f
iafpi-
a ^
Dcfenlioncm. b
f
rizdicatotcs
quialios
intioducunt. c
fVita&dodlrina
pitrum.
dem
propugnacula tua,8cporras
tuas in
lapides
f
fciilptos,
a f
in oiDnemterram exiuit lonuseorum. b ^ Prsdicatorescjui
vitaSc .lodiina
fubieAis, & teiminam & modum
viuRndipia-fciibunt.
c
<[Konis.
d
iRrliriros.
Deo didiccritis fi
id
quod
diceritis
fecerins.Ifto modo
funt omnes fecun-
dum
propofitu
vo-
cati, fiau
fcriptum
eft in
prophetis,
do
cibiles
Dei.Qui
au-
tem
nouitquidem
quidfieri
debeat&
nonfacit,nondum
ajDeodidicitfecun
dum
gratiam
fcdfc
Can
y.c.
Lib.
r.Jde gra
tia C.J
j.
t cx chriftal-
lo feneftias
tuas.
t catbunculi.
u"^V^t^1^X b ScpmncsicrmindstuosinlVdes
dcTiderabiles. Vniue^r-
^
^"nd'umlegem,n6
HiceUquo
llaixla
o ''^
r- , w ^J- ^t a u, ,.

^,, ,
lecudum
fpintum
'^
ICCi
bia
purgantur,
&
iuxta Gcne.in tcrra
Euilathnalcitur.Sa
phyrus
cceli habet
finiilitudine,
Ggnifi
cansquicumSocra
B
te dicut,
Scando ac-
rem
folemqjdefpi
b
^taciam. TEiunt omn^sdocibiles Dci. c
fDljo.
d f R.econciliaiido Deo&an^elif^ Vhomin,hus.
a
fDiUipulos. f
Spiiituales,
fos filids tuos d6>ftos a
domino,
ct multitudine
pacis filijs
f
Omni vittute. ^Nec^lumnieris.
tuis,&in
iuftitiafundabcris. t
Rccedeproculacalumnia,
a f :i hocfeceris. b TDabolum membtaeius,fedDeum.
hl
c

P-iuor.
quia
non
timebis,
6^a
pauore, quianon appropinquabit
a
f
U
piimitiua
ccdefia. D fGentilisanteleiuiensidoIis.
c
f
Adme.
d
trtofelytus f(^uiaalienusfidetua.
cio,&
cum Paulo:
d
tibi. tEcce accola
veniet,
qui
no erat mccii: aduena
quon
^'
T^ojtra
conuerfatio
in
cdiscli.
lafpisaute
munitpropugnacu
la,quipofluntom-
ne altitudinemele-
nantem fe contra
_^
Icientiam Dci de-
f
I
i
I
k
a Vnitate fidei. b >i Qaia.
c
fSecundumfubftantiam.
*
iniouitatis, & omnium mlotum
b _ c ; r I H
d Diabolum.
e
fSllggpftinne.
dam
tui#adiungetur
tibi.Ecce
ego
crcaui fabrum fufflan
a f
IgD,..sfiunas,
idell inccntiuaviiioium. b
f
Inde. c
IQuodlibet malum.
d fVt ficiat voUmtatem luam.
h^ r

_

d
fcd fecundumlitc-
ram.
C
l\ecede procul.Co
5 folatus eft ecclefia
<J
de
Gentibus,
pro-
mittenseifpiritua-
lesgratiasrnuncdo
cctquidagat,neacl
7 uerfarios timeat.
8
d Ecce accola. HoC
9 adfe inuertuntlu-
10
dxi, tanquam
fint
11
futuri
profelyti
ex
Gentibus
tcmporc
tLoge
eri.
E
teminigncprunas,et profercntemvasinopusfuum,& I? rh"^ftT
"^
a
fBonum,in fe malum, o
^Eoium qui
incieduli funtfuturi. c fMalos.
' V.U111U1
_
d fDiabolusvel hatreticipeifecutoresomnes
ms't.
C CCe
CSJO,
Non
Cp
ftruere
,
& menda-
*'' "" ...-..- ^
3 cr)iaboIo. b.fPracualebit.
quod
fidlilm eft contra te non
t
dirigetut
; & omncm lin-
i
4
5^Hzieiicoium. ^rhiloropho;um.
b f Nunc velin tututo. c
^Damnabis vclfeparabis
I
17
iS
cgocrcauiinterfcdorcm
ad
dilperdendum.
Omne uas 14 fimcaufa
perditio
- . ...
nis eorum , fed ad-
uerfarius
pugnans,
vi&is
perditionis
vidoribuscaufaeft
prxmi).
ii
ChryfSiinhoc
Deus nos creaftet
vt
pcrderctjiure
du
bitafles de
propria
falute. Caitcrum
quia
non ob
aliudquam propter
boni-
tatem fuam
quo
bonis fruamur
fempiternis, atq;
in hoc
ola facu vt faiui
fimus,quis
dubitationi
relinquit
locus?
f H.tc
eft hxreditas . Nc iuftus tribulatus deficiat
,
addit
prxmia.
#Cap.
ciuraveritatifubij-
ccre.Iarpidummul
tagcnerafuntralius
cftSmaragdofimi-
lis,
qui reperitur
in
fontibus Termo-
doontis,& vocatur
grammatias , qua
omnia
phantafma-
ta
fugari putant.Alius
viridior mari,& tintus
quafi
flo-
ribus
quiin Phrygia repcritur
in
Idainprofundifl!imis
fpccubus.AIius
iuxta
Hybcros Hircanofque
& mare Ca
fpium,&pr2cipuclacum
Ncufim.
Aliusniui&Ipu-
ms fimilis eft marina. clemcnter mixto colorc fub-
'
rutilans.
difputatione
conuinftos
guam
refirtentem
tibi,
in iudicio t iudicabis
. Ha:c cft ha^-
a
fVita Jttcrnj. b
T^nAoium.
c i^vt pro
labore arieinaliier
quielcant.
reditas feruorum ddmini
,
5i iuttitia corura
apud
me
,
di-
cit dominus.
tprofpcrabi-
tiir.
I
condcnabia
Apiftola
ad
Thcodocuox
lapfum.
NICOLAVS DE L Y R A.
blturab
ecclefia
mdiiantegeiiraliter,fcedus autemgloria
eil om-
^
nimoio
immutabile,
1
Viupercnlz.
Hicconjequenterponiturhonorisaffecutioyvbi
frimbrtcolitur
pracedens tribulatio,
cum dicitur :
Paupcrcula
tcmpeftate./^firiwo fuit,&c.
2
ConuulIa,&c<jMW ecclefia,vt
plurimum
fuit
&
eflaffli^aj
&ent in
prafenti
vitaloqutndo
de
ipfa quantum
ad illos
qui
nume
ro &mertto
junt
in
ecctefia
: &hoc
prxmittitur
hic
,
yt
oppofita
confulaiiofiue honoratio clarius
etuccfcat,cumfnbditur,
3
Eccec^o Rcmim,Scc.Q,uodvno
modo
pdt intetligi
de eccle
/ia milttante:($
fic laptdes iliifunt vi/i
fanii
in
diucrftsgradib.&
offiiifs ecctefia lonflituti.ex
quihus fdificatur ealcfia
. .Atio modo
de
eciltfia
triimpbante:& ftc Upid'S ifiifmt
beati in
diuerfts
mi
ftohibus &
gradibus glorix
coltocaci:De
quo
adificto habetur
,Ap9
ca\.z\.vndc ibi
fonc/(firr:Etciuitas non
cgct
fole
ncquelu
na,vt luccant in ea.nam claritas Dci illuminabit illam.
4 Vniuerfos filios,&C.i>ia in beatitudtne
ccelefit
oes vidmt
in
diuin2
ejjentia
iltud
quod pertinet
ad eorum beatttudinem:&
fic
Junt edoiSi a
domino immediatk &hoc
efl
quod
dicitur lerem.
3 i./I
ttnondocebit
vltravirproximum
fuum>& virfratrem
Iuum,dicens
cognofcc
dominum.
Omncs.n.cognofcet
mea
minimo eorum
vfquc
ad maximum ait dominus.
5 Rcccdc.
idifl recedes.
^ 1
rocul a
calumnia.
guia
non habcbit locum in
patria.
Jt
cap.<^^. -eii dicitur in
poflil. Qiiia
dominabitur tui
qui
iccit te
dominusexercituum nomcn cius.
ybi
transtaiio
noflra
Ijaba.Qna
diiabitur tui
qul
fecit tc.
Itt
7
Ecce accola vcnict. idefi Gentilis.
8
Qui
non crat mecum. ante
conucrftonem
ad
fidcm.
9
Aduena
quondam tuus.i.qui
nonfuit
natione ludteuy.
I o
Adiungetur
tibi. idtil
ad^quabitur
tibi in
donisgrati^
&
glori<e,vtJupra
diHum efl.
I I Ecce
ego.
Htc
confequenter
defcribitur hoflium
deieBio.f.d^e"
monis &
.Antichrifii ,
qui
erit
infirumcitum
diaboli
adperfequen-
dum
tcctefiam: & hocefi
quod
dicitur : Eccc
egO
crcaui fabru.
idefi diabolum,
qui quantum
ad naturam
qu^
bona
cfl,a
Deo crea-
tus
e(l,fed perfuam
malitiam
deprauatus
:
dequo
dicitur lob.
4 r,
Halitus cius
prunas
ardere
{icit,i.tentationes
in cordib.
pec'
catorum &
pnfecutiones
contra
eccleftam
fidetium.
1 1
Etprofercntcm
vas in
opus
[num.i.^utichriaii
quetn
fojJid(bit,&
ad
ptrfecutionem
fidelium
applicabit.
X
I
Et
eg
o crcaui inrerfedorem ad
difperdendum.
idefl
Michadem
^rchangetum
cuius
miniflerio
depr^ceptodomini^n
tichriflus &
magua pars adhpentiumfibi interficientur,vt
dicunt
dodQresfan{li:ideofubditur.
14 Omnc vas
quod
fadiu efl: c5tra
tc,diaboli infligatiom,
l
J
Non
iMti^ctm.i.inttntiofruslrabitur.
16 Et omnem
Vmguzm.i.aduerfantem
catholic<efidei.
17
In iudicio iudicabis.
quia fanHi
in extremo iudtcio ctm
domino
impios
iiidicabunt.
tS Hxc cft hxicditas.Quia
peraBo
iudicio
cceleflem hprcdita
tem in
corpore
&
animapoljidebunt. ^ Cap.
In
Heb.habctur:Qiiia.
dominator
tui, Scc.&ftc
in hoc loco
ap
paret pluraiitas perfonarum
in
Deo.T^ic
inde
debetfumi argumen-
tum contra
Hebr^os, quiaforte
cederet eis in
derifum:
funt
tamen
tnulta alia loca m
quibus
boc
myflcrium
clarius
comprobatur.
Gloford.&NicoIaideLyra 4^6
LV.
loa. 7.f.
a fTJiri luJii
ijuam
Gentile. b tPo-
tum doarin* ^ vcte.8c noui
IfRis
C A P.
Mnes fitientesvenitcacl
IVmas.
aquas
:
6<^qui
non ha-
a f Diuiniclo.5uij.
b Fidc
betis
argentum
,
propc-
8
Noliletimctepaupcitatcm
diuimelo-
lij. f ficncviuendo, cicdcn-
b TMcnte.
n
r
ratc,
cmitc S^comcdi-
/
in Cinftuin
biucrum.
f
B
t
ideft
pro
rc
quz
non eSk
fia
s
, & ta-
Ricn
pinciii
cSo
paucu.
Match.
lo- a-
CAP. LV.
QniavasficJiim
cotia ccclcfiam
dixcratcontcrcn
dum
,&
omncm
linguam
armaramcontra
lcicntiam
Dci
riipcrandam.prouocat
crcdcnrcs
ad fluiiium Dci
quircplctuscftaquis.
b
./</tf</<tfJ.Spiriruflanf^i
d
baptifmatis
. vndc :
^pud
te
efljons
-piu. &in lu.tHO vidtbi
muslii.Et alibi:
Si^ulsfttH
ve.
edtne,&
b;.
Hasaquasfpar-
guntnubcs,
adquas
venit
vcritasDci.
c
J< Grcnorius
Naz. Si fine f
laborcfine vlloncgotio
ta-
to bono tibi licet
potiri,
cu-
ius
dcmentifcft.tantum
bo
num diftcrre? Qui
fititis vc-
iiite.obcnignitatcm
& libe
ralitatcm mirabilc ? 6 com-
mertij
fingularcm
facilita-
tem?Ipfa
voluntasaccipien
da <d\ tibi
pro magno pre-
tio.Sitit dns
fitiri,potu
coelc
ftcm
propinat
hisqui
tantii
voluntbibcrcbcneficium
accepit, qui
tantum
pctit.
Gratiafaluifaaitihs.Etzlibb g
veltra, &;,feriam
vobilcum
paaum Icmpi*:
9
Gratis aCCl?!^is vrafS daf.
a TNon bieuelicuipopulujludxoiuni.
b confi-mando. fPiomilTioncs
.
r'

'*j. j 1'
folamilciicoidialactas. T
Wilciicoidias Uominiin iternum cantabo.
d Comedite. AudlCndO.lO-
c ChrilH d TVetacis.
qucndo,lcgendo,
mcditan h
num,
mifericordias Dauid fidelis. EccctC-
^
difponam
vobis tcftamea
a
Ttgoin
hocnatiislum,
vt
teftimoniumpethibeam
reiitati.
fOmnium
tum
aJternUm,aul|CienS,oa
quxpiomifi.
b
i^Fideliura.
ctEgopater.
d
fNemo
uenit ad
la & fidclia
Dauid,Vt
id tC
n^ h- ,c,. PVT"/'P"'"""^''''"r""'- ftamcnturainChriftode-
ftempopulisdedicum,duceacpr?ceptorem
x,
curfuru
fignificarctur, qui
a
5Non
foliim ludacis. b TPatet adfilium. 1
O fili. c TPio- t -> ^.^a..^r\^..;A r,.^r,A,t.^
ptei
idololattijm.
d
TAdFidemper Apoftoloiumpndicationem.
^
exgcncrc
UaUIQ ItCUClUm
Gent^bus. Ecce
t
Gente,qua nefcfebas,
vdca-
^* Mariam in
virga
deradicc
1

o ^
*
1
'5
lelieproceirurus, nguratc
bis:K(jcntesqua:tenoncognoueiuntadte
i6
prxdicebatur.
h
Eccetefltm.
ProuOCauit
T Fidf^ a Humana
fipientiaemituiauio Scaigcnto.
b TAieentum
veftruni
leprobuir-eft.
tc. Vcnitc cmite
4)^4 argcnto
&
abfquc
ulla
a i Terrcna. b ^ in
principioe.atveibum,
&i. huiufmodi.
c
fSimpIicium
doArinam.vndetVerbuin caiofaclumcft.
d O Sciibse& Pharifii, h:ri'tici 8c
philofophi.
commutatidnevinum6cIac.
Quareappcn-
^
t
INiteiemcloquentix.
b
f
Spiiiiuajibus
qui lcijuimini
*"
liietam
qu
occidit, non
(pititualem
intellcftum
qui
leti-
cit Hic eft Chiiftui
qui dicit.Ego
fura
panis
viuus.
c fStudium fcilicet in foliis veiborum , quzauiem pic-
tetuol>nt,non
animam
fatianv
ditis
argcntum
f
non in
panibus,
8<f laborem
a lAuribuscoidis. b
fAi^u.
vcflrum
nonin faturitate? Auditc audicntts
a TConfuctMdine. b
|Chrilium
vel
Euaneelij verbum.
me,
&comcditcbonum,
&dcledlabitur in
5
a fChaiitatis ic aliaium viitutuin. fEt fi
corpus
maceietui.
b
TQuafi
humiles c
f Audiendi:
craflitudine
anima vcftra . Inclinatc aiuem 6
a IFidc
'c
opete.
b I^Oberiite.
c
5^InDeoquieft
vita animae.
y
veftraj 8<fvcnite
ad me : audite
8cviiiet
anima s
~a
^Sanjiii^tie tili)
confiimand"
Euangeliumcuinonfuccedtialia
lcx.
ctiam cum
corpore
& fan- D
guinc
tnbucbatur,
qiiod
do morc in
quibiifdani
cc-
clefijs
adhuc fcniatu r.
f
i^areappcdttis ar-^aivm.
^'
Pcnfatisfacracloquia,
fcd
non rcfcdioncm.
Qiii
foKi
fpccicm
litcriE
cuftoditis,
,
dc
fpirituali intelligcntia^
I
pinguedincm inKrn^-
refc-
dionisamittitis.
J<
Procopius.Fide.n.noQ
j
argcnto
cmitur.
Quamob- i
rcm>ait)non
in ea Ilndia i?
pus impcndiiis
,
quibus
c
nutricndi
facultas,
fcd in
cxtcriiis
difciplinisfruftra
laborantcs,
ea vobis
argciv
to
emitis,
qux
fub
ipfadi-
'
dionis
vcnuflatCjnihilqJ
verum fit & mcntemnu-
triat,complcduntur?
g
Etfeiiam vohifcum.VeTui
paftum
dicitur,eo
quod
in r
pado
confirmando
hoftis
fcriatur.
4 Tertullianus.Vetus t
namcntum
tcmporale
li-
gnificatur,
dum mutabilc
oflcnditur,8c dua:ternita
tem dc fccundo
pollicetur.
Nam
qui
dixerat
per
Hicrc
miam.Terficiam domui lacob
ttitamentum
nouum,per Ifaiara
dixit,
Audite me&
viuetis,
<
do.opcrando,
cordc rctine-
do . Diuina
iiquidcm
fcri-
ptura,5c potuscft,aperta:&
cibus,occu!ta.Ipfactiam
&
aqua
cfl &
panis qui
de coe
lodcfccndit.
t<S6ie quif c Finuin & lac.
* Proco-
pius. Significatur aqua
no-
inine
Euangclijpromulga-
tio: vt uini &Iaais
myflicaregeneratio.
Qui.n.aqua
&:Spiritufandlo icgencratur,verb;
rattonali ladletan-
quam
recentcr nati
infantcs,
nutriuntur, vinumqucbi-
C
bunt.de
quo
dicitur.H/c tfi lartgws
mtus
qm pro
vnhiscljundi-
utr.
Etvcroquibusolimdabatur
baptifmus.ijfdem
lac
etiam
ludxos ad credcndum ,
fed
quia
fciebat illis non crcdeiv
tibus GentilescflTccredituros^dicit
fe filium mififlTe
qui
;
prsccpta ipfius populisnunciaret.
i .Ad te current.-li Theod.Ad
quem
hxc
poffunt
referrc
Iuda;i ?
quem
inuocauerc
gentes
& nationes ? ad
quem
^
accurrerc
I
NICOLAVS DE LY R A.
C A P. LV.
OMiicsfitientesvenite.
HJcwcjp/rca/j./nHe^frfo
in
<{uo
ponitur
remedium
oppofttum
tfriio
impcdimento fnpra po
fito 5
2 ,c.ex
contemptu Chrifli proccdente,
& (deo bit
ponititr
eius
emmentia . Et diuidilur in tres
partes ,quia primo dffcrihitur
eius
_
piagnifica libeialitasjccundo ipftusfumma dignitas,ibi
: Eccc tc-
Diuifio,
ftem.rmio excttatur
mUrafeduUtas.ibi-.QiixTite
dominum.
Circaprimmn
dicitur: Omncs
fiticntcs.y. graiixtnprfe>iti,&
glorin
in ciuitate
calefii , per ipfum Chrijium
donanias , fecundum
quod ipfe loa.^.b,
Oui autcm bibcritcx
aqua quam cgo
da
bo
ci.fict in eo fons
aqua:
falictitis in vitam aetcrnam.
z
Etquinon ha.hctis.(},d.iHa
non
cadnntfubprecio tempora
lijed
dai.tur c.\ mcra liberalitate diuina.
3
Vinum &
lacuper ifla q^i^
in
nutribitib.funt prcipua,'ntel
li^uturbonagrutie etgloriefpHalia
anime
nutritiua:qtiia propnti
eji
hominihus ad
co^nitioncm fpiritualium
perfcnfihilia
deuenive.
4 Quarc appcnditis
, &c./,
ponitis fiudium & laborem ve-
flrum
lirca bona
tcmporalia tranfitoria &
deceptoria qu^
non
refi-
ciwit
,
fedmagis
famen
&fitim faciunt
quia cupiditatcm augent.
luuaulis. ynde dicit
poeta
. Crefcit amor
numi,
quantum ipfa pccu-
nia crcfcit.f idem dicit
.Amb.fuper
Lucam de
hydropico
: Et ide
eil deambitione
honorum,& huitifmodi.
5
Et
dclcftabitur,&c//e/Z^r4ti< pinguedine.
6

Anima vcftra. non
corpus quod nonfentit
talia.
7
Inclinatc
aurcra^&carf
euangelicam
veritatem.
8 Et
viuctj&CC.vtta:
grati^
&
poficaglorix,
&
vndeifiaprO'
$teniant
fubditur.
9
Et fcriam
vobifcum././fjj?
euangelica
cui alia
nofuccedct.
10
MifcricordiasDauid,&c.5"/fey2i/icftr<ocJ'"//^mcor-
reSiiSfi.mifcricordias
Cbn/iiftdclitcradimplendaf.QHodper
Dauii
inuUigai
intelligatur
Cbrilius,patet 0/c.t\?.6.Rcuertentur filij Ifrael &
p/'
quxrcnt
dominum Dcum
fuum,&
Dauid
regem
fuun
vbi translatio Chaldaica habei. Et obcdict
Mefli^nlio
Daiiu
regi
Ci\o,&iere.:(o.b. SeruietdrioDeofuo,& Dauidrc.^
fuoquemfufcitaboeis.G/o.Hc/)ra/t<j.o/)e(//e/ MeJfixjUio
u.
tdd.Cenum eji
tau:en,(p
Dauid diu ante erat
dcfun^us,^ ilHprophi
ta
effcnt,
&ideo
nonintelligitur
hor
deipfofedde
Chrilio ab eodi
fcen(uiO,fc^m quod
dicitur
[{n. i.a.
Qiii
fadluscftci ex femin
Dauid fm carnem: &eodem mouo. uic
per
oauid
imcUigii
Chri(ius.Hoc
etpaiet per
Vauliim
.Apofiolum,qui.AB.\-i.c.iHeg
hinc
flriptura
de
Chrifio diB.im,ii.
Dabovobis fanftaDauii
fideIia,vZ'/.*j.f}'(jj/af/onf)^*rt/;<iZtti!?/c.MifcricordiasDaui'
fidele$.rr;ir/af/o.
Ixx.quarn allegat
Vauius habei:Sart3a Duh.
ftdtlia.
vt dicitur
glofja. .Ad.ii.c.
Exquo
etiam vlterius
pc.tet,
fntentia
totius
c-tpituliad
litciam rediicendacfl ad
tempus
Cb
fii-.hcc
etianfentit B^Sai. vtpatetex fupra
di^is.
1 1 Ecce teftera.fi/c
confequenterdejcnhitur ipjius ChrifHfub
mitasi&primoiii do8nna,(itm dicitui:Eccc teftcm,&C././
t DH
rititis diuinc
tiftiwonium
propter quod
dixit loa.i
S.g.Ego
in hc
natus
furn,
&ad boc veni in
n/undum, vt
teftimonium pcrhibeai
yeritati.Secundo
inpntcftatis cminentiaicumjitbditui:
1 2 Duccm ac
pra;ceptorcm./ccnt/ qt4od
dicitur Mar.vlt.<
Datacft
mihi
omnispoteftasincoclo
&in terra.
1
3
Ecce Gentcm.Hjc mutatur modus
loquendi
de tertia
per
tia
adftcundam,quodfrequenter
fitin
prophetis:& dirigitjermo.
ad
Clnijtum:duens: Ecce
Gcntem./.poptt/w
Centilem.
14 Qu
a nefciebas.
pcr approbatiom
m
pp
eius idolotatriam,
i
modo
loqucdiquo diciturfatuismrginibus.j^cfcio vos.Mat.i$
1
5 EtGentesquae
te non
cognoucrunt.per^t/cw.
1 6 Ad te
current.^tr
ceierm
i,onucrftoncm adpr^dicatiom
vipoftolorm,
*
Proptcr
457
Ifai aiae
Cao. LV.
a
Tnomj^efefugmm
faftusesnobit.
ip.
b
T SecmiJum humanititemj
aCCUrrerepOpuli?!! ,-
^"""'.^'^"ut^miniaciusesnoDit. Tnae. 1 i-atrrm. b
^ SecmiJum humanititem;
liquidcmnon
pof
a current
f
propter
dominum
Dcum tuum &c fandlumlP
lluithlCOlknderC.
aTlnmTie f Hiccllfiliusmcnsdile. Uln refutrea.one&afccnlione. fGtoria
Nos
vidcmus eltc
completum.&iiiu
4y8
quenariones
ado-
raLMUt,
toio orbc
adoratum.
a Domirmm
Denm
tuuni ,
Quando pa-
ter diciiur,
parr-r
Chriftifecunau Qi-
uinitatem dicitur
patcr gloria&fccun
du humanitatcra,
patcr
doraini no-
lirileiuChriili.
b Quarite
donilnti.
H?c pertincnt
ad
Iuda:os
vel ad Gen
tcs
fpcdalitcr,&
ad
vnumqucmq; ge-
neralitcr.Prophcta
ad ludsos. Quirite
dominMti.c^A.
Getes
fufcipiutinifcricor
diasDauid,
& vos
dcdignamini,
fcd
agitepcnitentiam,
&conucrtiminidri
tcmpushabctis.Vn
de: Ecce mnc
ttmpus
acceptabile ,
ecce nunc
diesfaltttis.
Ji
Cyrillus-
Nun-
quainfordido
va
fculoimmittuntur
pretiofavnguenta,
idcirco Ifaias mua-
dari
primo
iubei
jcos,quiChriftoper
'fidemvoluntadhe
rerc.
C
Dumprope.^i^SVC
quam hibesantequammundus (ierct.Vidiraus
gloiiaraeius ,
gloriaraquafi viiigeniti
'JV^
'
'5'"'!''' humanitatera. c
fFide, operdimulicitate.
d 1Du.ni viuitis.
iDumpocnitcntizlocuseft- TModo potca
inucniii meato fi-
dcnn tuturo
vidcbiiut,
non mucnietur.
- -
b^e-1 . ^ , .
j
coclo,inquam,vos
D
cnim odiftis
me,fic
cgo
amo uos .-
vos
fugitis,
egovoco:
vos
bellatis aduer-
rael,
quia gldrificauit
rc.
Qusrite
dominu dum
t
inueniri
^
fum
me,
ego
nihi]
r.,ueai,v
a
llnycritate.
b ffDura
tcmpus
habetis. c TN..n cft faiis
Quire.edominum.
^ aliud
nifi
defdinquatiuipiusviam
fia n.
, ,
a
"
f'"^ ""j"**^
'j*'" 'i u.
T
Declina a malo.
*
d CGcntilis
P
potcU:jnuocateeu,dumpropeelt.
t
Derelinquatimpius >-
a
ffrauam. b
f
'udius. c
rAntiquas pellimas.dequibus: Vtquid cog..
mah in cmdibus 6
"'"*
d
l-Facbonum.
quam
bcnefi t
Inuenicur
cijsvosprofcquor.
'X-
d Et
^fUomodo.Alia.
^
^^.P-dift.
'Qji
non vultinortem
pecoamris.fcd vi
magis conuertatur \- viuu.
ad cidminum
,
&
mifercbitur cius
, Scjicl
Deum
noftrum
a
TAlultum mifeiicots. b
TClementirtimuspitcr. T Confiliumciomln! mjnn
in
ternum.cogitarioneseiusin gene. &gcne.
c
TQMafi:i mifcieri
volo.Jc
,
^
=! n j
polum: nonenimco^me.
d
fluimutabiles.
^
quoniam
mulrus elt acl
ignofcendum.
Non enim
cogi
ta-
4DominusrcptobatCvjgitationpopuloruin.
a iSicut. b ;Vani. c Rcfta:. d
ISicut.

a h j
' 1^'^"*-
tiones mcx
cogitationcs
vcftris ,
neq;
uix mcx uia; veftr^
,
"
irAngcloruTi.
b
iHominura.
dicit
dominus.Quia
ficut
f
exaltatur
c^li
a
terra,(ict
exal-
a
fB.cc1<. 5
Tlram
ibilcs&inuefttgabilcs ^^Prauis-
_
j_
'Infcrutabilia eius iudicia.
tatx lunt uix mexa
vijs
vcftris
,
&
cogitationcs
mca: a co-
a f
Qupniam
vans funt.
TCogitaacrum
tonfilia
qux
oii
po.fta.
,
b
fD- nubibus c
TEumi^e indofttina';
gitationibusvcftris.
Etquomododcrcenditimbcr
&nix
fAportolis a
THumorr, b Tertcnorrmcorda.
dc
caeIo,8cjlluc
vltra non rcuertitur: ied inebriat tenam &
a
Taquaviua.
b
fiic. c TFiuausiuftitii. d
f^iai
fenj.nat in
lachr);.
in cxul. &c.
, /. 1 a Vi
e f Filios
fplritualej.
tintunditeam,etgcrminare
cam
facit,6^datremenre-
a tPrxdicinti.
1b Ve.bi. fOoftrini. c fExercenti. d
tPromiffio defaluteludxotum
s .
t, c .1
&Gentium.
c
rentij&pancmcomedenti:
ficeritverbummcumquod 17
I
HFilius.lnprinupioeratvrrbum. a
fPtophetarum.ApoftoIorum.humana
fimilitudine. .o
ii.a.
f
Ucclina a malo.
~
d rGentilis
J
vilm
fuam,
& vir
inicjutSs ccSgitationcs
fuasiSTrcucrtaru^r
l
ti\Z}Z^anf^ e. i 1
^iQu nonvultmortcin pecoainris.fcdvimaffis conuertitnr^- li.ijr
^
ll^ Ulll. CCCIC
9 e Ta^wrfi
crmedai.
10
Vndc Salomo Mit-
11 te
panem
tunm
fuper
aqwzs^qtiia
in multitu-.
iz dine dieruni inuenies
15
eww,
hoceftp.incm
doiSlrinastua&f^ra
tiamfpiritualecun
ftis
infundc, quia
14.
in
noiiiffimo
prje-
^^'"^'sSt.
mia
recipics,
f
T^on
reuntetirr ,
E
Sedpoflquameam
impleucrit
volun-
15
tatcm in
terris,redi
bit& fcdebitadcx
1 5 tris mcis Qm. illud:
P^^'-
^^9-^
Sedea
dexirismeis,etc.
g
Worjffj.fanima:
l'andoru,qu!B pro
varictatcvirtutum
montcs
appellatur
&coUcs.
....-....
,.....^.^.
..... ...luuui. a 1
ri>.pne[aium,npoiioiorum,numana
iimilituuine. .o t.
"Prf flliur i
I
Qa
egredietur
de ore meo : Non rcuertetur ad me vacuii
,
fcd
ip liuncula, acule^s &
a ^ Vnde: Onac nlAcitaCnnteifirie.. k rn^ r^..|..,nM.:..n k..m.: n..^:. ^. .. a Vnde:
Q.iias placitafunteificio.
b iDe
redemptionehumanigeneris.
5" Etum fecundum hominem
pra:dicando ad fidem conutttendn. -
, ^
'
c
TEtumfecundumhominempridicandoadfidemconuettenJo.
pUnCtlOnib. plcna.
tacietquxcuque
volui:
S^proTperabitur
in his ad
que
mifi
f^'^^:^1^^'
-P^^^^a
acc..-nfesabl,.la,tia,lud.ialegisvmbta. b^tUmlloqui
^
"^"""^?^^,
''^"^'^-
eilpaxnoftta. ^Gratia vobis it
paxab
eo.&c.
Spta
PlCcfOCCUnda.
II,
%
o.,;

] - 'j-

o

s^*'?:'"''"/"'''^'.'"^
zi 4
Procopius.Ac
lilud .
quia
mIxtitia
egrcdiemini
,
&m
pacc
deducemi-
22 fi forte dixifTct
pro
a
fAn^r.i.
b
TPatnirrhz.piophetz, apoQoli.
c TLili dclalute veftra d fDco. 27 nialifia iii nifiT rirr
ftris
vicijs
rccedat
g
ni. Montc^s &colIc^s
cintabuntcoram vobis
la\idem,&
24
Sla.tempS^a^
qUl apprOpinqUat
a
TVcI fiJuamm.
fPiimitiuzecclcfiz.
idcftfidelesquierjnttanquam 2^ tiam nrO aUflaril
appropinquatibus
iig.qaodpianteft.f.d.a
b
topere.
c
TspmoCs
&uicicfis.
l- ^l'"".'^'^"
auuacia,
fiKi*-fii;r^rJrls u
.
1. , u
TProvitijsvi.tutes.
26
forntudincm,pro
til^msTcurJir
on^nia"giaregionistplaudentma'nu.
Ptdtfaliuncula
27
ftultitia.prudcmia.
d
ACo,emm.N.2putctisdiffic.iecflrcquod fpondeo
con-
ifludinliisquifunt cxIfraclisftirpc.Staba eniin^^iuon-
^^
Ijdcrate,g>intcr
mea & vcftraconfilia
multafitdifFcren dam &
conyzacum
cfTcnt
Mattlaius& Paulus
illequi-
- J
J^-^2"2"""atur2
tanta
voluntatisdiucrfitas. dcm
publicanus,
hic autcm
pcrfccutor.Chriftum
tame
5 1
hcodoretus . Multum ab muiccm
diflamus,
toto
vbiquebcncolcrecurarunt.
3" ^rcgor f
t
rube
NICOLAVS DE LYRA.
. I
Propter dominum./.ojf
r?,(/tti
efl Deus
ipftus Chrifli
hoh.
2
Etfanftum Ifrael.'. Deum
fan^ificantem Ifrael.
3 Quia
glorificauit
tc.quantum adgloriam corporis
in
refur-
reBione,ejuam
tunc babuit
Cbriftus,
&non anle : &
quantum
ad
feffmcm
ad
dexterarn
patris
in
humanitate,quam
habuit in
afcen-
ftonetC^
qnantum
ad
opcrativnem
miraculorum
per ./tpoftolosfa-
, (lorum in
nominis
Chnfti
inuocatione :
qux
videntes
populi
Centi-
lcs ad
Cbrilhm connertebMtur
,
vt habetur in achbus
^poflolo'
rum in
pluribus locis.
4 Quxritc. Hic
(onfequenter
excitatur humana
fedulitasad
quicrendurn
Deum
tempore gratix
ex
conftdcratwnefux
iiberatk-
nis,&
malefiatis .
Etp-rimbfitpropofitiim.ftcundbdeclaraturdi-
iium,ibi:>\lon
enim.Circa
primum
dicitur.
5
Qu^ritc dominum./.inr^
quam veniatfeueritas iudicij.
(>
Inuocateeum.
perdeuotam
orationem.
7 Dum
prope
cft.ati exaudiendum
paratus:
Etquiapeccato-
risornio ,ign
eiiexaudibilis,
ideo
fttbditur.
8
Dcrclinquat impius
viam
(nzm.i.opera ffamah.
9 Et
y
ir
iniquus.
Ex hoc
patetfalfitas
lofephi
Uicenlis
,
qubd
cogiutiones mtra manentes non
funt pcccaia.
I o
Et
reucrtatur ad dominum.
per
veram
pcenitcntiam.
I '
Etmilcrebitur cius. dando
eigratiam.
i i
Quoniam multus..
prnni^rquam
adcondcmnandum.
}i
^OVi.n.zogmuoncsrWQX.Hic confcq
trnter dccluratdi-
ctumJuum.Etprimo
de
dtuinapietate:dii.ens:Non.n.COQitMio
nes
mca:.
Cogitationts
emm
bumanafant
adiniurias vindicaih
dum,
coxnationes autem
dininxf*<!t magis
ad
m'ferandum.
i
4 Qia ficut cxaltantur ccli a, tcrra.
^/4
ccelum
furjum
(Ji , &tetra
deorfum,
ftc
cogitationes
diuitue &
operafunt fcrrfer
eliuata
adfuperiora.jecundnm quoddicitur Prow.t^J.a.Vniucria
proptcr fcmctipfum opcratus
cft
dnsCogitationesautem
hu
manx: &
opera
tendmt ad
deorfum.
Gen. g. d. Scnfus
&cogita-
tio
humanicordis
prona
funt ad malum ab adolcfcentia
iui.Secundb
quantum
ad vei bi
fui ftabilitatem cum dicitur.
1
S
Et
quo
dcfccndit imbcr.
ahfque effctlu:
ideo
fequitu.r.
1 6 Scd inebriat terram &infunditeam.dr'
patet
vjq;
ibi.
17 Siccntycrbum
meum.perprophitasdiBum.'-'elaliter
Vcrbum meurn , idcft
fiUus,
de
quo diciiur,
loan. i.a.ln
prin-
cipiocrat vcrbam,&c.
18
QiLiodcgrcdictur.^w/ewpfrrt/a'm)-a/>flfre:
iftaenim
vatiuitas
mcnjuratur
a.ternitate
,
qua comple^iiur
omne
tempus.
1
p
Non rcucrtctur. Fili'4s enm
protedcns
a
patre,&
venies
in mundum, nonredtji
vacuiis in
Cflum, fed patres
dctcnios in lirti
bo adduxit
fecum: ideo
fubditur.
20 Sed facict. idcfi
quiecunque per ipfum
fieri
difpofui
. Simili-
tcr
ft
boc
refi
ratur ad vcrbum domini
perprophctas
diilum ,
noa
frullratureffeHua
beo
intentc,
21
Quiainlffititiaegrcdicmini.
vos
patrcs
in limbo detenti
.
2 1 Et in
pacc
dcduccmini. ad
gloriam
cxU.
2
? MontcS,&
collcs.
ideft
.Angdifuperiores,
(^ inferiores
eo
modo
hqu-indi quo
diatur
, Tfal.t 24.tf.iMontes
in circumitu
C\\.\S-ideli
^ngeli,vt
didt
glcffa .Awguflini.
24
Cantabunt coram vobis laiidcm. Qftia chriHo
afccnde
te cum
cleiiis,fuitgaudium,&Utitia^ngclis fan^is
.
EtomniiViQnn.
ide[i
omnis crcatura ctiam
infenfbilis.
Plaudent manu.
congaudcntcs fuo
creatori.
Pro laliuncula afccdct abics
3 c.xponit
Ra.
sal.ftc ideft,
^Poteftas
2J
26
-7
45?
G\o[.
ord. &NicoIai
de
Lyra
^6q
Grcgorius.Pr6
fal iancu
A la arccndit abies.dfi in fan-
Lib.tAnior.
Qorucordc pro
abicdlio-
*"
nctcrrcnac
cogitationisal
titudo
fupcrns
contcm-
t domino in
plationi.scxoritur.
Vrtica
nomen vei
yero
olnoignca!
natura:
g'oruni.
m f$cilk.
aciiie;S
plcni
dfuVlvrtus vcrotcmpcrati
ijx fcrtur cflb virtutis.Pro
vrtic.T
crgo
crclcit
Myr-
tus.cum
lunorum metcs a
prurigtnc
& ardorc vitiorum
adcognitionistcmpcricm
tranquillitatcm q; pcrucn
iunt:du i a tcrrcn.T nou
appe-
nTCOLAVS
Dfc L Y R A.
poie/lasauferetur
ab
tmpifSy&
djbhur
iujiis:
Et iliud fuit impktTt
inniHrrt^wticChfifliyptr quampatitsin
lymbo
detenti
fuerht
de
potedate
dxmonum
libtrati,&plenius inipUbiturin
tudiciu
finali,
qnaiilo
d^monrs
rctrudentnr ininfernum,&
omnrs rleiii in
corpo
^VJitut. fyirtutibuj
ezaltati. b
flgneis
fL^bidinpfis cupidit.
c 1 Odore viriutum
pleni.animaruminedici.
Myiiuseniin
eftodot romsticui.
rii<
igncj
aculeis
pl'na.
afcendct abies
,
&
pro
vrtica crefcet
my
rtiis.
IT.nc.
Commuiati.de nuloinbonum. b
1QujaChiillo
nomi-
n.itiuntui Chiift ni.hoc fieno infi|>niii.
Et crit t
dominus nominatus
in
fignum
q:er
1 l^NoroenChrifti.
b f Vtcruci.cius cat.cteie omiiet mu-
ni'niut velirnuaniur. ^FiJtliUu.
num,qudd
nonauferctur.
runt,du
flamas carnisdcfi- 1'
denjs
CiEleftibus
extingur.
a t erit dcminus. Alii. Et
crit dlis in nomc & i
fignu
sepircinuqdnondeficiet.
i|
*
Procop.Vbiqueeniiu
Chriftianos a Chrifto
nu|i
cupatos
vidcas,
&
fignuta
falutishocinfcujjcrenoic
quod
non cft
vnquam
dc-
durum. Non dcluntta fc
mcn
qui
finc
appcllationc,
crucem eam
pcr quam
falu-
tcm lu mus
adcpti,putcnt fignificari.
rc &
anma transftrcnur
ad ccelitmndeo
fnbditur.
t Etcritdominusnominatus.
aio>?;n(iVe^taV.
2 In
fignum
a;tcrnum.i. tn
fv^num falutls
A.tcnix.
3 Quod
non
auferctur.^M ptrpetuitas
inrationc vert
b(^
titud ms incluaitur.
C A P. LVI.
Aec dicit dominus
a f lulium.
llodite
iudicium
,
8^ fa-
Cu-
a
^Oinnes
virtuics ,
.ipcrte
totum-
omr.e; cniin libi hirent,
vt
qui
vn-.Jfarueiit
omnibuscareat.
citc iuftitiam
:
quia
iu
a rCito veiiict. b ^Filiusmeusfaluans
iu-
ftificans.mundum.
i
Vifi^-iUj mundo
appateat.
lalu.<: mea , vt ve-
ftaeft
CAP. LVl.
^fc didt donunus.
I^?
Cuftoditc iudi
[^^a
cium.Tcrminato
Gcntiu vaticinio,
quarin
aducntu Chrifti dc
B
faliuncula& vrtica in abie
rcm
myrtumq-,
mutantur,
loquitur
ad auditorcs 11-
lius
temporis>vt fcparetad
aducntum
Saluatoris,qui
eftmifericordiaiuftitia.
*
Procop.Adlud.TOs
iam
tranfit oratio
qui prophe-
tc
icmporibui viuentcs,ge
ncris nobilitatc
fupcrbie-
bant
proiifquc
foecunJita-
tem
pictatis
cfTc
prxmium
cxillimabat.
Vndcqui
.ilic
nigcnx cuniichiqueerant,
animis coccidcbanc:hi
qui-
dcm
tanquamignobiles
il
,,--_ ,. ^,.b j ^ ; j
irautcmvtinfoccundilibe
d
malum. Etnon
dicatfaliusaduenx,
quiad
niat
a ^it laiu.t iijv.a
,
Ibus. b
^Qjiia
beati
quicuftodiuntiu'8cfa
a ,, b
'"
a
^Homi
uHitam omni
icmpore
c
^Fottis.
6<Juftitia mea,
vtreuelccur. Beatus vfr
a
^''"''"'um
*< "" i t m brlntciioris
hominis. vnde; in
l.jiiti." 'PL- h' nio nterior dicitur. c ^Strcnue
q'iifacithdc,&
filiushominisqui apprchen
a K I .iiit .3 VII s; 'iliilenjobonisoi.'! rhus. b f
Maic OKf-aiido.
c
detiftud. CuftodiensSabbatum^^ne
polluat
ficilicct
ilJud : cuftodiens manus
fua9,nc
faciat omne
Q;iodI'bcr pcccatum.
b ;rrcr-Ivtu<
Gcnt lis. fPcr circuncifioncm.
" - ** " -
n
risq;
caretcs.
Qiio
fit,vt
in
morib.
ipfis
& virtutibus,
cfte bcatitatc dcinonftrct
Dcus.Ncquc.n.quicquam
profcccrit.qui
pradi6laiia
Dcat,fi
iuflitiacarucrir.
b Cujlodiie iuduium.Non
accipicntcs pcrfonam
in iudi-

/-|
cio.Domini.n.iudicium
cft,qui
iudicat iudicantcs bona.
P&L 1 o*.a
vnde: Btati
qui
cuflodiunt &f-u
iwit i,<liitiam in omm
fmpore.
c Coi/rflr va/7/jrw
Hieron.Ncfir.f.dcfcxdiebusqui-
busfadiiscft mundus.Dc
quib.Apoftolinoncrant,qui-
bus
IHoc.lcilicct a ^Cum venictnon aignansroescqual' gloiia.
hxret domino dicens :
Separatione
diui-
^lfiaclitarum.
det me dominiis a
populo
fuo . Et non
dicat eunuchus : cccc
ego lignum
ari
Deut.i.e.
bus dicixm-.U
dcmundoeli
tis,mundus qnodfmm
eratdi
^erctj&c.Ego elegivosdei
dojdcirco
oditvos mnndus.
* Tlicodotctus
. Cu
bcj^
titudincm
pro praimio
fucrit
fupradidorum.tur
quia
fub
lcge
erant
, iubctl
cuftodire fabbatum,
&
faa
aificarc,&
docct lanftifia
tioncm fabbati efl^e
,
pur|
manus fcruare fi:eleris,!"
ftinere
manum ab
omij
iniuflitia,quodfabbatut:
confccratum
a Dco efti
Dci cultu ad virtutis ^Qti
ad celebrationem cceleftif
myftcriorum.
d Et mn dicat.Hoc cont
ludsos.qui
fibi tantumad
ucntum,Chrifti
vendic
bant,
&
aliosdefpcrarecd
gcbant.
Sednonefl
dilHni^
ludxi & Grteci.
* Theodoretus
. Re
primit
ludxorum faftu
dominus
qui
fe iaftaba
quod
ab Abraham trahc
rent
originem
,
& hocnominc
rcliquoscontcmncbant
Oftcndit
crgo
ferationemhabiturum fanditatis & reli-
gionis
non
generis
&
fanguinis.
c t
MwKc-/;7Yj.Propter regnii coeloru,qui
mortificat mebra
fuafuB terra,qualeseratapoftoli:Quib. pro
difticultatc
^rciadmi-
9
10
IZ
I?
'4-
NICOLAVS
C A P.
DE LYRA.
LVL
DluiCo.
Acc dicit dominus .
Supcrius propheta cofflatus
iji Jidi
lis dtnunctando eis libtrationem a niaUs. Hic
ittrumcos
corfofaturdentdnctandoeis tonfiruitwne
iri bfliis. Et diuidit ur in
ttfspd)
tcs.
Quia primo poni
tnr
huiusfalutis pra.paratio
. iccundo huius
faluiis
tollocatio ca.')^.
Tertio
falutis
collata:
difcretio
6
3.
c. Trma in
liuas,qnia primd ponititr
diRi
pr,(p.>tat
io
feu difpofitio
. Secundo
toUitur erioris
occafio,ibi:^t non dicit.Circa
primnm (cicndttm,
^ubd
dtbita
difpofitio
ad
recipicndum
falutem per
Chrifiim
donan
darn, cfl qnod
hutmnes
iuUeJehabeant crga proximum
,
&deuoii
erga
Deum.Vrimum
tangitur,cum
dicitur.
1 Cuftoditc iudicium .
quid
dicitur iudicibus &maioribus:
ptnon declincnt a rciiitudini ludn ,v timore vcl amore.
2 Et facitc iuftitiam.fcoc dicitur
quantumad omries,qu:a qui
libet tenctur viucre
iujie cum
proximo.
j Qiiia
iuxta cft falus
mci.i.Chriftus,perqucmapatredata
t(l mimJofalus.
4 ytvctnht.carncmaffumcndo.
5
Et iuftitia mca.f. Chnfins , qui per
viam
iuflitix fatisfecit
hco
pan
i . Dicitur autcm Chnslus iufUtia
&falus ,
qu''a perfidio
Chrijli vno mminc
noapotefl exptiiar/,&
ideo
nominaturplurihus
tiominibui hic &alibi
,
ConfcqHcnttr poniturfccundum
dc dituno
tiiltu.iimdidtur.
6 Bcatus
virqui
faciet, Scd.quod pc.flcafuhdittir.
7
Cuftodicns
Sabbatum,&c.
Vcr
S<ibbattm,quodcrai
ordi
Katnipjfieiialitcr
dimno
cult!ii,'rtellij^itur
omne tliud
.jucdpcrtmct
ad diumurn ctittum in noua le^ft.
8 Cuftodicns manu s fu as. a malis
opcribus,in quibus
mtx\
rnt
cfl tranjgrtljio
Sabbati & cultus ditiini
rnagis qtiam
in
opctjb.
(orpciraltbus
vtilitari homivum
deferuieiitibus.
9
Etnondicatfil us
aducnxHicccnJcqueiiterremoucturet
ror oritns
circapmdiHa difpofiiiontm.
Et diuiditur in trcs
partes,
ffcundum
trcs errorcs :
Secundapars i:.cifit JeqitctV. cap.
Tcrtii
5 ^.cap.
Trima in
duas,q:iia primoponitur
erroris
rcmotto.frciiKd
doBorunipimtio,ibi:
Omncs beftia:. Vrima adt?uc m dnas
f
nrnh cnor
tvllitur,fLcu/ido
lo^rayia
veritas,ibi:Q\.n!i.
liajc
ci .
ifle
autem error
primns procedit
t x
defcBu
naturali
./. gtr.ens
:^
frolis.hx
hoc cnim
q,
Ccntilrs
conucrfiad ludaijmum
non adnnt-
tcbantur ad catum ludxorum
X(]i'.atitcr,qiiiartcip:cbantur
adlegii
cbJcruanti.m:non
tamen iidrnittebanturJiatim
ad
eaqujc
erantlH
roris.fcdaliqui
iii tcnia
gtntratione
&
aliqi.i
in deciwa,& atiqu
mnqi'arn,vt
dicluni
fuit plcnius, Deutir.2].&
tx hoc
crcdibant^
in
pr^mio
bcathudinis
cfftttanta dtliui.tia ,
&Ijoc rtmoucturtim
dicitur:Et non
dicatfiUus aduci?x,'defl.Gentitis
nationc.
10
Qii
i adh^rct
domino.pt-
veram fidcm.
1 1
Scparatione
diuidet mc dominus . in retribntione /-i
ftorum.
\
iz A
populo
fuo.
fcilicct
ludaico
Similiteriqttia dcfe8uspn\^
lis in
tegt
er.it
Vituperabil:s,aliquijimplicts
prolu carentes,f<am-
j
tiis
tfjent
de
poputo Ifiael eflanabantfe
defictre
apvamio luforum.
eo
qtiod
non
multiplicautiantf oftilum
, & boc remouetur chtb di-
j
fifr.
ij V.ttiOndiC^tYxinnchus.i.impotensadgenerandum.
1
4
Ecce
lignum
aridum. &
nonfjcitnsprolisjruiinm
: cJ
fubintclligiturdimiiMtiomerccdisvctablatio.
4
Quii
461
Jfai aix
CaD.LVl.
i^rciadmirantibus&
fAdicentibus: '^ihpo-
;li. I b
tcfl
(aluus
fien^
refpo
ditSaluator: Qiiipo-
w/icJpcrecapiat.Vn-
deapoflolusdehu-
"^ iiirmodieunucliis,
j.
ideft
virginibus
di-

"
xiv.Vrxccftum
dcmini
non ha. co>:fil:.aut do.
Eunuchi a natiuita-
yj,.
te,
cunuchi
ppre-
i iia
gnu cglorujOescon
n.
lolatur,quiainlcge
dicebatur: Mdedt^
qui
non
reliquerit feme
fuperter.Qnoddck
mincfpintualisope
risdicitur,non^lis.
a Quid
htc dicit domi
.Duopr6pofuir,
profelytos
, rciliccr,
B&cunuchos. Prius
eunuchisdatprzcc
TQsia
Cne
prole. f'/ere.
.p.
bfComlnentibus.
462
imniaculaM.qurnon
cognouit v,ium
in
dtU&o,
TVndc:Beata flctilis.
JI ,-^

1 ..-'";"'"
luBnouuv.rumindclitto, CrA
vicijsceflindo,
duin.
Quiah.-Ecdicit
dominuseunuchis.t
Quicuftd-
J.
.
p 1,
TCoDtmentnm. Mon
quiproimbecilliiiSper.nifi clOmnifidc.
diermt babbata
mea,&
elegcrint qu? ego
volui,& tenue.
aTBonum.
^Qnpd pcpcgerunt mccum in
baptilmo, bTln domo oatri? mri n,:,n
^ m^ul.funt.
c1 m
numejo
pr^dicatorum.
'
fvt munlant' -ubtTo, ?-rbo &
exmplo.
iinttoedus meum dabo eis mdomo mca & in muris meis
aTQaod
nulh obliuione delebi ur. b
TExccIIemius , lcilicct
quam
ti filios &
I
o
c
b,^''"g"^"!."/r:' ^/^h"ftianumquodnondeficiet.
iocum^&nomen
mehustafihjs,&
fihabus.
Nomenfem-
... TVel is.
aTGentilis
b
piternumdaboeisquodnonperibit.Etfihosaducnequi
^
a^Fide.
blDabo.
cSuiendohonor;,n Jo.
dTOuaf, tilii
^
J1
a
^ 1
.
h
,c eTQu^-deftCliriftus.
fTchr.lH
8
adh^rcntdommovtcolanteumj&tdiligantnomeneius
9
p
..
f
aTEunucburaaduenatn.
Tftrupr.1
j.
vt Imt ei mleruos: omnem
ciiltodicntem
Sabbatum
,
nc
,.
...
j,
'"fSemperinaetorationi.vndc:Sineintermiflioiieoi.-te
po!{uatillud,&tcncntemfoedusmeum: adducameos in
aTChriaum
ip(uai:qi:i
,n.>ns dominitwj eccleCara
prarfentem
vel
dogma
vetitat.s.
a
r CL" /
oHnecclefiavelinaT-rnabeatifudine.
montem landhi meum&
ktihcabo eos in domo oratio-
aTSpintu.^lia.
^
b1
Eunuchotum.qui (etotos confrctani doniino.
_
c* Viftima a
Tinc:ndo. dTAducnatum
qui
ad
tcmp
. vacant orationi.
i.c
eunucnisaatprztc
c.v,a,maaTinc^ndo.
dTAducnatum
qui
ad
temp
, vacantorationi
ptaviucndi,&prae-
nismeas.
Holocaultacorum,6^
vidlimseeorumplacebut j
mia
promittlt
:
poft
TChnrto.
bTKon
figurale templum. cTEccldla era
quam
y.n
T
,n"nifiai,necor4tion.slorj,selt.
dTNon tautorum non hirrorum.
mihi
lupcr
altan meo;
t
Quia
domus mca domus oratio-
jTNontantumluda.v
brHicpromittens.
nis vocabitur cun^is
populis,ait
dominus
Dcus
qui
con
a;!n vnnm ouile vnde Vt filir.e n.-in..;,,... j:r~..r: .
^
. .
ad
profclitos
venit
quibusfimiliapro-
mitrit, Hic
crgo
lo-
quiturcunuchis g
defpcrantcsdixcrat:
Ecccegolignumari
dum,
ne fe
putent ^=>.. J-r
^
r rt l A H e J .
fTln
prxdeainatione.
fubiacere maiedi-
f
g^^^gat
dilperlosIlracl.Adhuccongregaboadeumtcogre
JX: ;i:.
aTGcmesfineratione.
bTMundi.
clDelonginciuo.
dTludzum non ciedemem in Chriftuin.
-.
I
j
_ .
(,
TCoeleftempanem.carnem
agni.
gatos
eius.Omncs beltiie
agri
venite ad
deuorandum^vni
aTNctradajbeftiisinimcon.ti.
bTlocultiGmiilitatis.
iT-fcribi& Phatifai,
aceidotes,r^ge5,ptincipes,fic
& hodie in ecclelia.
IQuia. <lTSi czcus
a.;!n vnum ouile vnde Vt fil.os Dci,
qui
etant
difpetfi congrega.in vnum. b,mael duode-
ucnblL^fionr''nr';""'^''"'""-
IQi^l^-^^ibitPetrusquafieleftUad-
uenis
dilpttConts.
c^DiIpetlis congregatis.
dEgo patet. eTChiiftum.
,
^
fTln
prxdeftinatione.
O
...a
i
clionilcgi.^
b Et
jilics
aduena.
Poft cunuchos ad
aduenas tranfit,&
prsmiapromitir.
c
Inferuos. Qijalis
Paulusquideleait:
PaulusfcruusChri
ftikfu,&Moyfesfa
mulusDei.
b
Holocauflaeorum.
MortificatemembraveJira,qi4xfut fuper
terrm. Etexhibeatis
corpora reflra ho.Deo vi.
THolocauftum
totum offcrtur Dco &
inccnditur.
Viaima:
pars
faccr-
, dotibusdatur.Holocauftum
Deotribuit,
qui
mundum
rclm-
r L'/l' ri
^
cxcumduc2t,amboin foMcam cadunt.
tfDcuni veram lucem.
uerls bcltix ialms .
Speculatores
cius
cgci omnes,nefcie-
aT^ine
Toceprzdicationis
contra inimicos.
f^
,
,
^-/fcc^aaftriftiviciis. cf^rzdicaie.
runt
vniuerli,
T
canesmuci,non
valenteslatrarc, viden-
relinquit,
vt fcm- D
per
vacct
oratibni;
1
Vidl:imam,quiDco
tSi
feruit,&
qua:
mun- tBapr.c.|.
difunt
difponitiu-
2 ftc.
j
e
Sifperaltarimeo.
4
Fidcmfuper quam
5
omniaofrcrunfur,
fine
quaimpoflibi-
le cft Dco
piacerc-
Yndz-.ihflusautem in
fide fua
viuet.
8 f Omnes
brjiix. Vox
9 propliefsqui
aduo
, ,.,.
catRomanosadex^'^'''^""'
cidium
Ierufalcm,Abacuch...a
quibus penc
totus
orbisferuicbat. Vel
10
per
bcflias damo-
nes.quibusaddcuo
11
randtimludxitradi
ti funt.
*
Procopius.
In fe-
rarum enim
natu-g
ram
franfieruntjqui
fub diaboli
tyranni
de vitam
yixerunt
'
13 abomnihumanita
14
te
alicnam,quos
ta-
men ad
intelligibile
menfam
nuncinui-
15
tat,panis
vitse
,
fcili-
tcongrega-
cet comeftione
,
vt
tioii"
leti
\\\\\d,Turajiiinco
^^*'*"-
1<5
jpediu
mco
menfam,
V-
17
furparc queant.
10
g
c<c/. Nonhaben-
19
rcs Chriftum verii
lumenvelfidem &
20
aliasvirtutcs.
*
Procopius.Dici5-
11
turhoc locokidai-
I
N I C O L A V S D E L Y R A
r
C^lia
hxcHic
confequenter
contraria veritas
afieritur,vide-
Itcetquod
eunmhus
, & Gentilis veniens
adfidem tantum bonum
confequcturgrati^
inpr^enti &glori^
in
futuro.c
eteris tamen
pa
tibus
quantum
recipiet
lud^us natione
&dotatus multa
prole, &
hocpatetmpUium in
noualege,^cl.io.g.
vbi
Spiritujfanaus
in
figno
vifibiUdcfcenditfuper
Cornelium
& alios
Gentilescu eo txi
sientes.jtcut ceciderat
fuper apojlolos &alios
fideles
de ludeis exi-
iientes.proptn
fod
dicit Vaidus
apofiolus
I{gm.
i
o.c.Non cft di
ftinttio ludsi &
Gr?ci.nam
idcm
dominus omnium di
ucsin omnes
qui muocant
illu.ef hoc eli
quod dicitur.Qniz
haic dicit
dominus.j(/c/? debnt Deum
coluerint.
2 Et
elegennt quac
cgo. fcilicet iufib viuere
cumproximo.
3 tt
tenucrit.r./e^er
Euangelicam per quam
Deo
fcederamur.
4 Uabo eis m
domo.i.ecclefia militate,vt diHu
cfl.
fupr.i.c.
5 ttm muris
raeis.i.j
ecclefia triumphante, qu per
muros
mteUigitur,
eoquod
violentia
nonpotefl ibiinferri.
<5
LocnTa.recipiendogratiam
in
pr^fenti&gloriam infuturo.
7
ttnomenmcUus.
IftudpropntreferturadiUosquiJeca-
Jtraueruntpropter regnum cakrum,(^
per
ca^tatis
obferuatiam,
q'<imel,or esi &
magis
meritoria
quafacmditas
prolis, fecudum
q>mduit
SaluatorMattb.ic,.b.
Suntcunuchiqui
fecaflrauc
runt
ss rcgnum
coelorum,qui potcft capcre capiat.id
ta-
'mbonum
froptcrfui altitudimm non
pracipitur Jed
confuluitur.
de v^^^T
"^P'^C''"U'^
<^abo
ds.quod
non
poteft intelli%i
tc<iprajenti,vbi non
contmuatur nomen talium
perfuccffiione
^
r<jfjonwm,fed
inteUigitur
de vita
beata.Confequenter oflenditur
\P'opofltuminGentitibus,cumdicitur:
'
?o A H ^^^^^^^^'^^^'^po^^tfcntentia
ex diBis
vfque
ihi:
L, -r !^'^'"
^^-''"'
^'""^ c^lenem,
vbi nihil admittitur
nift
i tZl^fri-'-^^""^"^'^^^'^'^'^ aliquidcoinquinatu:
'"'"""f'onc,Etfubditurftatusaclefi^mUHantis,cumdicLr.
cx
gentis principes,
cuftodcs caci , & cancs
mutinonvalcnteslatrare. Sed
qui fcprimi
exccecarunt.veramquelucem
non admi-
fcrunt
,
cum
apcrte
damantem audierint .
go jum
lnx
THundi .
^
Canes.
1 1 Et liEtificabo cos. orationes eoru
acceptando,
ideo
fubditur.
12
Holocauftaeorum.eJ' dicunturbic
holocaufta &viBim<e
quxcunque
bona
adgloriam Deifaia.Totefi
etiam hoc
accipifpe-
cialiter de
euchariflia,
qux efl facrificium fidelium ,
& dicitur holo-
caufla &viBim^
inplurali, quia continetinfe
virtutem othnium
facrificiorum
veteris
legis
modo
fupereminenti
.
1
J
CuniStis
populis. fine
aliqua acceptatione.propter quod
di-
xit Tetrus
.Aci.io.e.ln
vcritateccmpcri,quod
noneft
pcr-
fonarum
acccptor
Dcus,&c.
14 Qui
con^regat difpcrfos
IfracLidefl
omnes elfBos in vni-
tate charitatis &
fidei.
1
5
Adhuc
congregabo
ad eu
oes,&c. quiapofi congrcgatio
nemfidtUum
in
vitaprxfenti
modo
priedilo:fiet
iterum
congiega-
tio
ipforum
in
celo,& iUa
congregatio ampiiusnon difpergetnr.
1 6 Omnes
beftia:.^
?< error
pramijfus procedebat
ex
ignoratia
credentitm.Hic
cojecfuenter ponitur punitio doBorum,qui
debebat
eos decontraria veritate doccre:
&itafuitin dcftruciione lerujaic
per Titum,qui
Sacerdotibus noluit
parcere,dicens,iuftum tjfejacer
dotes cum
templo petire.
Et hoc eU
quod
dicitur : Omnes beftix
agri.
idtfl multitudo exercitus
I{pmani.
17
Vcnitcaddeuorandum.irfc/?dc//>-cw/?wy2rcerrfoto,
&
tcmplnm,& caufajubditur.
1 8
Spcculatores cim.idtHfacerdotes
&
dodores,
ad
quosfpc-
Bat
pericula pr^uidere,& populo
nunciarc.
1
9
Caici omncs. idcft,
cognitione Saluatoris,que reprobaueriit.
quod
de
ipfis
dicitur:Matth.i
<).c.Cuifunt
&duces
c^torum.
20 Canes
mutlquia
non latrabantcontra
populi
vitia,eb
quod
erant
fmilibus &maioribus
peccatis
irretiti.
2 1
Videntes
vzna.quia
tunc
magisftudebant
in
curiofts,vtpoth
curfujyderum,
&
ftmilibus.quam
in
legc
&
prophetis.^^ quodjat
uator dixit eis Matth.i6.a.T^2LCicmcoz\i diiudicarcnoftis fi-
gna
autcm
tcmporum
non
potcftis.
Et vocat ibi
ternporum
figna qu^fde
aduenci*
Chrifti
pcr prophetas
erant di^a.
^* Domi-
462
GIoford&NicoIaideLyra 464
tS>pieatu
in mundo. btl pecc*
it.
tcs,vana,t
dormientcs&amantest
fomniaS&canestim
aTfcrcatoruin .nilrCani^ icucflJSd uomiiuin. Et alibi
<^i
deuotin
pVbcn,
,nm ( cui cfom
b
^^ui
& cjn.
pudcntifTimi
nclcicrunt {aturitatcm.
Ipfi paitorcs ignora
*
,^Lcu& profhet.rum.vnde.E.Jti.iicfcieiitc-.lic.ptutas.
bPiaum.
cfNonPri jCOmncs dec iii-urtunf.limulinun'-^'*.
Iimt.
,,. , . ^

''.^. /--
c
jn^l;
lilClJ.C.
^icre..c.
&lp
l.k
Lih. te c8
4c iciaoB.
uctuntintclligcntiam.
Omnesinviam
fuamdeclinaue-
uia domin. detl.naucrunt. bfQii?
lua fun ,non <]uf
lefu ChtiiH
quiicntes.
c1 A pnnc iv.ibui
1
/
plantJ pcUU
i.riuc
a j
ue^.icrra
ron elt .n eo fan.tas.
af
Qji.a

1.1 A
i'iin.n'ii'u^
T *"- -"*- r
> \ r c C
runt,
t
vnufquilquc
ad auai itiam lu
am,
a lummot
vlquc
iffopulum b1Cond3m.t,8cb.bamui,
crascnimmoririrur.
cTVel ncetam.ln H.br.en.ni
f.cereeft omnequod
inebr.are
potett.
ad nouilTimum.
t
vcnitcfumamus
vinum,&
impleamur
alVndelupraNerf.riunt
l.iiuriiatcin.
cbrictate:&ciitlicut hodif,fic6^cias,&
multo
amplius.
a fa.Sicutcanc$
gregcm
, ficpr.nelati
dcbctcuflodircplc-
bcm.
Ca:esimpi4dfn-
vffiini. QiiodcftSi
cut cancstlncdifcre
tionectiabonoslir-
pc pcrfcquunturrfic
& hidxi
impudcn-
tcr clamaucrui:
C>u
cifint ctiti^^f^eeiiKitMlC
domini (aturati&uc
opprobriis.

Eurcbius.IDiasip
Ibscancs mutos
ap-
pcll3t,oportcbat.n.
iplbs
fi no
paflorcsbonosfeprcbcrcraltcm
bonosimi-
tan cancs & rcruarc
gregem
rationalcm dcmini &
pru-
dcmcr latrarc
agnofccnTcs domini^
pccorismagiflrii,
NICOLAVS DE L YRA.
*
i Dormientcs &amantcs fomnia.in
hoc notat ea de car^
nalitate,&
etiam de
gutofttate,c:im
jubdiiur:
Cancs
impudcij-
5
tiffimi ncfcicrunt faturitatcm.
2
Ipfi paflores.
ideftfactrdotcs &
do8ores,qHi pafcere
debent
fopulum
verbo &
exemplo.
3 Ignoraucrunt imdligcnthm.veramfcripturarTf.propter
quod
^atuiitor
impropcrateis.Mar.y.quodimiabantmaiidata
Dei
propter
traditiones
fuas .&defaljo
inteUeduin
fcriptura argtdt
eos in
pluribus
locis
Euan^elij.
4
Omncs in
viam,&c.r cjuf ftt illafubditur
cum dicitur.
cfQ^ibui declpiebantur
1 diraonibu Qujfi:
r.onpOliuT! lo.iuiveiitatrm.fcJiiiendacium.
eicaudabUndietcs,
D
infidiantibus & cx- 1
^
I
tcris allatrare,
ipfi
"'
rabidorum canum
^,'"
X
more,nonfolumal i
j
latrarunt aducrfus
dominum&domc
4
fticosciusjfcdinip
fos irruerunt & di- ,
fccrpferunt. 11,,
5
b yenite
(imamus. {1
Sic
pcruertebatqui
I
6
corrigere
debucrat.
'
Etquiaomncspcc-
'
7
cauerut:traditi funt
iman'Romanoru.
Moraliter.Venite vitcmuscxepla
malorum.ncc inebric
mur vino in
quo
cfl
luxuria.ncc voluptatib.
obruamur,
ncc contra aduerfarios niuti fimus.
bf
Ptnltuadauarttiam declinauerunt,& fiib fpeciertHgicnisobU
tiunibiis & conftmiliffus
populum multipliciter fpotiabant,propter
quod ftatuerant
in
templo
homines
qui
vendebant oues
C^ boues &
numularios,vt diEium fuit plenius
loh.z. &Mnth.z\. vnde &in
libro
Heb.quod
dicitur
Ionia,&
eH autenticus
apud ludeos,dicitur
quod injecunda
domo erant
auariti^
intenti.Et vocatur
fecunda do
mus
templum
in reditu
captiuitatis
Babylonici fdificatii,vbi
Clni
;
fiusfitit
obUtus:& vbi
legitur pluries docuiffe.
6 Vcnite fumamus vinum.//?<icr
verbum
eorumfemet'
ipfas
ad carnalitates inuitantium.
7 Et crit ficut,&C.flM femper
inueniebant nouos modos extrth l
Vnufquifqueadauaritia
{'iiam.^^acey^otfsfnim
& Scri
hendipecuniam^populo
adcontinuaniitmilia, ^ amp^irnHum.
Min.T7.b
Ibideai.c
CAP. LVll.
'-'JifSpcrii.heC
rcfcrunt lu-
dxi ad Ifaia
qui
lerra
lignca
(c-
auscft ii Manaflbl-
Q pijfnmor.gc&alios
prophctasquos ipfe
occidit.appellant
vi
ros mifericordiae .
Sed vcnus lioc de il
lodicitur
gcft
lutn-
mi iuftus. de
quo
:
T^ihihibinifiailt:.
Et
Pilatus :
St^id
fuctam
de
lefu qui
diciiur iu-
flus?
C A P. L V I I.
a<|Qma.
fChtiftus moritur.
bfOp.inioneinfidelium
velin-
n.e.ifinie totmcntorum.
cf R.epiobotum'Iu(l2orura.
d lEum pro
nobis non
pofle
cruciari.
Vftus Pcrit,
&
t
nemo eft
qui lecogi- \
a ^ Apoftoli
niifeticotdia Dei ad nos inilli.
tct in corde fuo
j,
& viri
mifcricordi^
af
Oemundo ad
Deumpei
lormcnta ttanlcant.
colligijntur:
t
quia
non cll
qui
in-
a^Eos .jiiuftepati,&
idcoiuueccronati. b^A prafentia pec-
caii:
vclquiapeoata
noAra
pectulit incotporeiuo fupeili-

fti

gnum.vt ptccatismortuiiultitixviuamus
cTVtmalafcilicetfeculi
non vidrat. d*Ad dextr-am
patris '"
d
^
tellieac
. A facie enim
maliti?
cdllcdus eft iuftus.
t
Ve-
iin eft:Face
bratitudin
luo.
6
7
S
prccat
vt ChinfluS
veniat,
&
refurgcns
amortuis
rcgcfcat
incubi. in
gloria,
f.
paterna:maieftatisi
vel
inccclcfiaiquajl
idircftioncambula
uif.
qtiia peccatumncmy
fecit, necinuent,efldti^
lus in ore eius.
Lxx.Eritinpacefi^i
pultura
eius,
ablata
^l
de medio.
* Tertulianus,Mori
tem&fepulturam,
& refurredionera
Chrifti
mei,vna
I(a-
S.p.*.
_
taJulteru
f Cliiiuus. afAd
Cemes
prr apoilolos quibus
diftu.n eft:Facem
tclii.quo
aobis, pacem
meam do
vobis b^Chrirti.
c f A.ternabfatitudine.
niatpax,requie{catincubili
luo,
quiambulanitindi-
^^
aTKeftouamiteiediensadpatrein.
bfSublato iufto, cfAufcuItate
veiba mea.
dTludaica!Gontisqux8cido]acoIuit.& auguriaoblciuauit.
II
'jeTertulianus.Quis
c
redidne fua. Vos
autem accedite huc
filij auguratriciSj
n ia:voce volooftcn-
Cft hiC iuftuS nifi
iTQ^idercliftoDcoadhetetd.abolo.
b^Qi-aemichataeftcum ligno &latide. ctNilifuprr
m-.
IJ
dcrC
diCentiS,fcpul-
Chriftus?Vcnitein-
fcmen
t adulter? ,
&
fornicari?.
t
Super cjuem
lufi- 14
turaeiusfublatacft
quiunt, aufaamus
iu.
itum\ quia
inutt is
efl nobis.
b Et nemo
f//.Proptcr fpcculatorcs
caecos & canes mutos.
c
Qijreiogittt. quiacaci
&
mutiignorantcs lapicntiam,
non
cogiiant
ta
qux
Dci funt.
d yeniat
pax,rcqttnjcdt^u
cubdi
juo,qui^ambulauit /w.Prophcta
prccaiur
de
medio,
neque
fc-
pultus
cnim
efllet,
nifi
mortuus,ncq: fcpultura
cius fub- 't^\
lata de medio.nifi
per
refurrcdioncm.
^
e yusaiit^m.
^TheodoretusHisvcrbisapertcfignifican
tur
blafphemije
cdita; a
lud^is
in
Chriftum,
cum
impo-
florem
appellabant& d^-monium habentcm,&
Saipari
tanum,&
cum ei
impientiflimeiUudcbant. ^
Su-
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. L V I I.
Vflus
pcrit
Hic remouctur error
fecundus quiproue-
nitiai ex
dcfcciu pcenab.Ex
hoc enim
quud aliquubfi
derabant iusios de communi
curfu tcmporaliier affii-
gi prf cfteris,^
maximt ChriHum &
aptftolos
&fi
dcles ulios
tnpamittiua ecclejia cogitabant quod tffei pro peccatis
eoru,&
lefugicbant
vita
&di8>ia
ipfnrum ,
ad
vppofita vittaje
conuetteutes in
nouo&vcteritcftamentc.^
fecundum hocpr^fens
capituti
diuiditur in
duas,quia primo
error
excluditur.Juunad
ma
litia ep<um
arguitur
ibi.Voszniem.
Circapnmim
dtcitur.
I lu ftus
pcri
t.
ideft
Chrifius qui
morie i
bfufibili
ex hoc mundo
tranfnt .
a Et ncrao eft
qui rccogitct. quodhoc
non eft
propterfuum
</<
lif{im,ffd propier
nvlirum
cxpiahdum.
3
Et viri
mifcricordi2./.a;7o^c-/i atiiquefideles excompaffione
animarumft:
Uboiibus &tormcntis
exponcntes.
4 Colliguntur.
de
vitapr^fenii Jtcut frutius
maturi ad
repO'
tiendum tu hor.eu i
oetifli,
5
Non cft
qui intclligat.flo<f hocftad
bonum
ipforum,fcd
tttagti
admalurn
vtcliimant,quod
c.xcluditur cum
Jubditur.
6 A faci a: cn i m malitix. hminum
pr^fintis
piti .
7
CoUcdus eft iuftus. in bi.rr:o
taUftf*
%
Vcniat
8
yeniatpdi.x.calftisfupereum.
p Rcquielcat
in
cubili.'./^-rt<ia gloriefibi pr^par&tOm
i o Qui ambulauit. m
pr^fcnti
vita.
1 1 In
diredione./(;/7/ft'r
non declinando a re&a via,
^
1 Z Vos Hic
conjeqifenter arguitur
errantium malitia
,
fecunda
conimciidatur
rtdeiiritiumpiCi:it(titiii,ibi:Q\ii
autcm. Urlioam-
borhm
diJferentia,ibi:Kon cnim,&C
Pnwja ^
duas.-quiaprima
arguitur
malitia
popult Itidatcicapiiuitatcm Babylomcampr{ce
dcnsjccundbfubfequens,ibi:\n m\l\tit\x^\ne.Malitiaautfmpri-
cedens
polijjmhfiut
idcblatna.propter quam fecuta eft captiuitas,
vtpatet
ex
^..R/giim
&z.Varal.&iwc
eft quod
dicititr: Vosau
tcm. acccdite
hucfilij
augutatricis. idciiCentisIudaicf,qii^
fuit
multum intenta
augurtjs ternpore Manafie, fif
aliorum
regma
malorutn.
1
3
Scmcn adu I
tera;,&c. fic eft
in Hebr. &in libris coi reHis.
Fociitur autern hic adulttr
tpfum
idolum,Cf
fornicaria ipja lud^a,
qux peridololatriam
cum
idolofornicatafuit. &ficpoJitri
eorum
dicuntur
filij fornicarite C3 adulteri
, &
nonjclum
illi
qui
fuerutit
ante
captiuitatem Rabylonis ,fi
d etiam illi
quifueruntpoft.
etiam
tcmpore Chrifli,quialtcut
merita
patrum
vt .Abraljam , Ijaac,
&
lacob recoi dantur ad iaudem boiiorum
,
ita mala iduldatrarii
im-
prop.mslis.
14 Supcrquemlufiflis? ideft illuftfiis Chrijlmfputis
&cok-
fhis
illudendo,
^^Supcr
'4^) ifaix.Cap.
LVII.
^66
pologiccpnthscde
hercticislt^i,^iri'nt
a
liri)
(ccicfti,
mcnda-
ccs,
fcmcnsdiaboli
qiii
eft
p-iter
nicnda
cij,
quiconfolaniur
icinfcdxru.T
liinit
lachri5:lubtcr lignu
frondofum.r.
vohi-
pratcs(bas.SicatA
afla pjflionc.TConrpue
'do facicm.vellendo baibam
bTlnclamantes:Cuicifig,Ciuciuge.ef
Vn
deiPolueiuni os fuum iii cilum.d<;Sam>iitanus lu es,& dxmo.ha. e
^ <^aii.Vos
ica feciAis,
<iuiellis filij
fcele.
C
d
mei
^Peccasii
fiis
hgnuni,neDcipate
rct
refpcdui.
Hifi-
hosquosdccepcriu
immolantinvalhb.
idcft inbaratroim
pictatis
fubtcrTmi-
ncntes
petrasqrcm
e
pcr
niinatur ruina.
Qucprodiuerfitate
mcridacij
& varicta
l
teperuerlbrum dcg
matuni
phires
dnr
pctrz.Nosautc
vna
petramhabcmus. q
icmpcf populf;
Dci
fcquitur
dcquapo-
^ulus nVacl bibebat
f
ai tamiharitatcdo-
minifrucbatur.
b Libimcn.y
inum,
g
oIcum,&huiulmo
dihquores.
Sacrifi-
cmmpani.s.vidima
&huiufraodi.
erai C
Suprr
mofitem extcl
j::K
. Hairetici
qiio-
quc quiclcuaturin
\
fuperbiam
quiccd.cfixhumilitatecontcmpta
fibi exccl-
fapromittuat,
dogmatumluoru
monicsafccndunt vbi
,^.i,
cubiletuumdaeaionibus
profiituunt.
Erquiaconucrfi
I funtretrorfum,vxotcm Loih
imitantcs.mutantur
in (U
tuamfaUs
habentcsimagincmcccicfiafticaBConditurs,
laporem
non
habcntcsqui proiiciunturforas,vtconcul
ccnturabhominibus.
^
d
Etpofl
d
Etpof}t>.fliq^l<io
,_
(bluminmom-bus
Ais?iuper quc
dilacaftis
6s,Sz
eicciftis
linguam? Nunquid
z idbla adorafti
,_(cd
a Vos
expaircdiaboloeltis. bTfilijdiaboli quieltjisterracndacii.
Vndc; AI(;ii-
^
Ctiaill
pOUoftilipO
ry^-^^rVn-^r'
t-
i ^ -x ri
'
+ fuifli,
vt
ingrcdicn?
nonvoshlij lcclelti,ienicnmendax?Quitconioiaminun 5
vidercs, &
(cmper
^Al enis. a1Iiiininljuciu"t riliosfoos ^c tilias fuas
J?. rDiis. hfInnocenies.
fldorirCS
dijsjfubccr
omne
lignum
frondoium,
immolantcs
paruu
<? e Quia ixta me di.
aQiiali:De!clinqucnsdomum Dcijiuxu lorrcntes iiumolaftv A4r>finlmra aHnJff- i-
losm torrentibuslubter
emmcntesperras. Intpartibils
7 rjeficutfupra
merc
Md.v^i.....-^.-.... .
ioicr..,f.iem
nccuj^.usidoioiuin. _
^fJiS' ,.'^^,^7''*""'^
8
tricis, quafi
dormic
Mctapho.
da-.-aportpcccatum
b
torrentispars
tua:h^celtlorstua.
Etipliseliudiltilibame
rcviro clam fufci-
1
Lapidibu)
abfcondit
fciubter
, -, r r
^*'""'''
'''
,^
aTvimticando
.
,
9 piatadulterum
,&
'"'''"'
obtuIiltilacrincium.Niiquidiuperhistnonmdignabor?
10
difcoopcriatpalUu,
x^^f^jj^j^
aQii.-.l;:Mcritusindignabor,quia. bl^Hucin tcuipotelfaix.fubiege
Achazinaxunc
c^Vtidola ii dilatCl ftratlUTl & fa
___, ,
coltrcs &Ioxiiri.imex'iar'.s.
'

lA.n-l nnall
'''"^
'
Super
montcm
excelfum,
& fublimen
pofuifti
cubile
^
dotis^inarumetum,
.
luum,
^illuc afcendilbvtimmolares
holtias.
Etpofl:
13 Inqnofignificat,cp
iTuttlar 1 u i;:.iihiuin in (i.itKinemdomoruin. afidolum
in memotiahabendum. b' rtiam.
eiiaiVl iu
templO
fi
oftium&^retropoltempofuillitmcmorialetuum.
Quia
14
mulacrumBaal
po
ine. , afDijbolum.
fucrunr,
ficut & mC
f fuffitij tUH.
tiuxtamedi(cooperuifti,&tfufcepiftiaduIterum.
Dila- 15
rcrriccrn
aigucrat,
iarntiiai
<^Vt
r. f
ipcrrs.

bTVtadmenonicdiies. cTAdukerium.
quodiu
introitU do
""^ '''
tafticubilcruum,6^pcpigifticueisfa;dus.
Dilcxiftiftra-
morum &
inlocis^^^^^
aiAaulicrorum bfOi'erc. cT!>ine \eitcundia, vttnrpitudinem
nonabfcondcres.dlDiabolico.
I^
tCneorOuS
pOlt
O- E
Diabolus enim icx
liiper
omncs
lilro.sfuperbia.
Idolum Moabitarum , Moloch vel Molon
jy ^j^ nQituta fit Om-
inerpietatu, rcx,'U.iirn.ib3tfe lemralem.
. .,
'T
tum
eorumtiTianu
aperta:&
ornalti te
regio vngucnto,&
a^t^ali
vaii.1
oinamcntaqu2lilli,vl
vitu d( odoie.adulteros
prouoca-
tes. r
Iniiiper. bf
de<*
muitiplicafti pigmcnta
tua.Mififti
legatos
tuos
procuI,et
aTDccuIminecattii:>tis
inbaraiiuiulii>inis.
bi^AAionis f
raua: c<[Declioacdoaddcxtcram
vel
ad lini'lrara.
,
humiliata es
vlque
ad inferos. In multitudine via: tua^tla
afocnitcndo, T
Abopcre
malo.
bfAbundantiam
diuiliarum. ITAlias.Viam.
borafti:necdixifti:t
Quiefcam.Vitam
manus tuas inueni-
afCorileacii cnc. ^Me. biPtadiuitiis.cuftodicndis. fQoja indiuiiijs
confidens mc
rogare
no!uiHi.t ideo raultos timuifti.cf^Hoites
vel Deos,
aquibusie
cis
habcrepunba'
fti :
proptcrea
non
rogafti
.
Procjuo
(bllicita timuifti'
nibusexpofitaintra
ribus.
18 f
M0llfzat(is.
Vt
19 afFcrret
longinqua
idola.
quafi
no fu(fi
f
defjtfgafli
ao
cianr vicina. Etin
".
hccBabylonios,
&
'"^''^.a
2t
Acgyptios
Dcos fi-^"''"'^*^
22
gnificat.
2J
g
Inmultttrdir.evifi
24 /.a-/<v/w)-^_/2/.Qiiiam-
ic,^^^
2v bulat via
rcgianon
26 laborat. Vnacfivia
vcritatis
quxdicif.
Ef^ofnTn fiayverltas
& vita. Multxfunt
vi^mundanorum,
\ndc:^Oiificiitvi.trfiejuuf!'r^vefir^.
<
*
Procopius.
Quidcnim
viriumhabetmortalisBahy-
loniusjfi
cum Dco confcratur ? Scribitur cnim dc Dco.
Li^i
cuntints urbtm tcrrx &habitantcs in ca
tanquani locufl^, Ef,
nonnegcntcs
omnes
tar.quam gutla
ic
cadOyC^
taitquatnjaliua,
(^
quaji rnorfientimftatar^ reputantur.
^
Qui F
NICOLAVS DE LYRA.

1
Super qucm dilataflis os?
ipfum diffamado
&
vitupcrado.
2
'ExclcCX^ihWnzuTiVn.ipJum bi^lpliernadu^qtfc patet.iinrtiul-
iis tocis in
Ena:g<Le..).d.l)uc
non
Jecifiisjuper
homincm
tantum,
Jed
etiam
[uper
Ueum
juluatD/em
vellrum.
3
Nunquid
non vos filii
(cck([[.'def{ fceleribus pleni.
4 Semcn mendax.
qtaft
d-cat
/u.
5
Qyiccnfolaminiindiislubtcr. ibiairncolebautidola,
6in locis
vmbrojis
iv.xtahocluxuriamexe-obant tn vtnciaiio-
nm
alir^uorumidolorum
jdlicct
yeneris &
Vrtapi,
6
Immolantesparuulosintorrcntibus.
iia^fanguihtin
farte
dccurrert
facnbantintraaquam
ad habtitdu ibi
diuinattoiie,
7
Subter
emincntCS./*
fnpih.n.folent
torrcntes
defiemiere.
^
In
partibus
torrcntis
pars
tua. hoc
diiitur,quia
adimmo-
landum
pueros
eligebant
talia loca.
9
Etipfis.;tif/i
iJo/(V.
10 Et eifudifti libamen. de
partejanguinis pucrortm.
Libanie
mrn eii oblatio
deliquidis.
11
Obftultftifacrificium.rfcwrwir<o>-ttw.
IJ
Nunquid fupcr
his non
indi.^.rf./;c.rj propter tfjv.fto-
Ktrn
fanguin.
s
inmcentis . Tum
qma
hoc
jitbat
ad
impendendum
(jbfequium idolis.
H
^^\>(^rmontcm
cxccKam.adfurnicandumperidololatria.
14
Et
poft oftium .
vtftc mgrediendo dcmum,
videres
idolum.,
ytjic non
chberetur dc luamemoria.
15
Quiaiuxtamc
difcoopcruifti./'>^wrrfe/</;a/Jm(/tf
adultera
ejjrenata^qu^
in eodcm Ittio
rccipii
adultrrum cum rnari-
to: ZT
Imfuit
implttum
potifjinil lerrpore re^^is Manaffe, quipo-
JiiU tdolum in
ten,plm
domm.z.Vara.
32.^
6 Et
pepigiOi cum cis fccdus.fn//etf idololatrie.
1
7 Diicxi.
ilra. corum manu
apcrta. fnliat adfaciendim
expcnjas
magnas
in
taololatna.
17
Et
1 8 Et ornafli te
regio./ic
efl
in Heb. Cin Ubris cot rcBis.
1
9 VngucntO.')ttO
merctriccs
pingunt Jaciesfuas,vi magts p!a-
leant adi Itcns . ^hoc
Jiiit implciummaximd lemporc loyanifilif
'
..
^chaT^regis Ijraelpcr le^^^abctmatrem
tius
qu^
ad introitum lehu
n'"^^^'^
''"'^
1
lc7^ratt dtpin.xi{
oculos
fuosllibio,&c.vi placerct
eijicut
h^be-
tnr 4. ';??.. 9.
20 M1 ii fti
lcgatOS
tUOS
pr0Cul./c//:t
ad
ThcgUtphalafar
re-
gtm .yljfynorum
ti
mpore .Acha^^,
vt
paut.^.I{eg
1 6. &ad
regcm
^eiYpii tenipvre
SedLcljie,confidendo
dehominibus , &de dorni-
no
d'ffidendo:propter quodjectita
eji captiuitas Babylomca,vt
habi
Ti:r.^.\>g.vli
.ideo
fubditur.
2 1 Et humiliata cs
vfq;
ad infcros./
Hebr^o
hahetur:
^fq;
fctl.'l'<od
aliquaiido accipiiur pro fvfja
, abquarido pro
inferno ,
&
vt'
oque
modo ati
ipilur
hic
,
qfiam taptiuitate Bahyloiiica
midii
fucrunt
rrioriuitn
peccatis
\uts quorura
cadauera
iufofjis fuerunt
proie^a,&
atiime
adinfernum dcjctnderunt.
22 In multitudine.Hic
c(mfcqucmcrponuturpeccata
ludtorK
fofi capliunatern Babylonicani,ititnqi'fprirnufuit
auaritia,vt
a>-
tium
eslJi'py-\(S
(X Itoc
proi ijjci
utal
'a,quia
fci. udu
quiici
dn irur .
i.riv.6./).Radix olum maloru cft
cupiditas.e?
hoc tji
^
di
citur.^n
mu\litU<i'mC.qu!aieiortspopiiU
vtfaccrdotis&imiuf
niodf.oer diucrfas
pias
quenbant
cxto>
qHere peciinias
d
populo.
2;
Njcdixifli
qu'icic!tm.quia auaritiajemper
itucncfcii.
24
Vitam tnanustua:inuenifti.^/e// omnianecefjariaad
w-
ta'n vnicrunt tibi ad manum.
25 Proptcrca
non
rogafti.
me
dcprecar.dn
deuotP,q;iia
homi-
vispltni d.unijs obliuifuHur
Dei
Dtui.^iZ.b.
Incraflatuscft dllc
dtus &
reca!citrauit,icrairatus,impinguatus,
&
dilatatus,
.,'.d/i:f/fr,^/f(7iw.Dercliquit
Dcu fadorem fuum,6cc.
26 Pro
quofollictta
timuifti.Wu
tncipit verjhs
m Hi.
b.crU'
gatur inttrro;iatii4c,vt fit fenJus.Vtoqao
foUlcita
timufti?^*"
/i diccret,nonprQ
me,nic pro cultunominis
rnci,ideofeqiiiiur,
Tom.
4. Q_
4*^7
Glorord.&NicolaideLyra
468
^
a Qulauuvt
fiducitm
A Ijabff
mel.
Qui
idola
noncoluerunt
,
vcl
in
captiuitate
duli
poenituerut:
fubZo
robabcl &alijsduci
bus rcucrfi
Dcu.luU
tT;rcf-inlocoruoadorauc
rem. f tuiKi runt fccundu Hcb.
umcrc* mc
^ Thcodoretu.s.Ip-
ferccumcucfus
vc-
'
ritatcm huius ora-
praeparari.Vndc&
D
Ton.tcm.
.
c^.n,
-^
n: I a laudlbus DcilHCi-
auia mciitita cs:,&:
mci non cs iccordata
:
neguc cogitalti ^
^-^^j^ ^^^
rcdcunti
.,D>:Omr.U ;ni.loc.u..ft
domma. f^i
''^'''/.^^ 1;;;';.?,"'"'"'''
* '*""
populo proniifcrir,
colcquctcr
ortedii.
*
Procopius.Eosin
in hunc modu allo
p7<">'- .
-, - d
} quitur.Nonlumdc
oblita
cs.Eed annunciabo
iultitiam
tua.K
opcra
tua non
^
pcccatis
omnibus ci
?,i..udido.
b^Aamc.cmpoc.pu.i.ot,.^|
.n
d.c.a^-N_^cf
A^p^^^^^
5
admifirtis
p?nas
iu-
prodcrunttibj.
Cum claWucris ,
hbcrcnt
tc
congrcsa^i
^ E^^^^^v^^^^^^^^
1 V h ^ r_ ...11 '!..4-ni-i Oii. 'i,l-^i-n
o yuii
in cordc
tuo,tquiacgo
tac<?ns,6cqua{inovidciis,&:
mci
m tw i
,1
-1 D
u^omn.i..ts. tT.nd
>^='Jcns .c Chaldx.s . Ro-
mani. vcl .udicio. cf Uonicc. dfldoU.I Ci^.x
co.,ra ,c
cg..l. .c...po,e
tdicet
t mnrtJate
viani.
Pral.jtf.d
-domuiLU.
B
ruatem huius ora-
'^''''r
^'"'^
7" l' llVtonr-i n.i- -i.irpm
8
puli pcccatis
condo
culicomprobat.Na
a
tui. Etomncscds
aufcrct vcntus,toliccrauraC.^,aLitcm
iV-rcrcfpucns.hosa.t'"
crcdctcsChriaovr
'T"t"'' ''7^^ Vnr^^H^^^^^^^^^
bcm
Icroloiymam
b
fiauciahabctmci,hjercditabit
tcriam,
a^pollidcbit
mon
^^ ^a
imp.os , qui
non
pofTcderC&tOtOOr
,chnftum. .,Cy.o&p.inc,,ibu.c.....
Mrop^."
mco.cp..ri...d.
lue.n,,...
da.c c
JDoft^^^^^
^^ ^^
refipUCrint.vltlO-
bc fummo funt in c
tcm fandum mcum,&tdicam:
Viam tacitc,
prcbctc
iter,
^^
tradafcmpitcmc:
honOrC. ,.Ncimpcdia.i.fcm..amco.um.
b,Omnia.,ociualvclqu,cun.,.c
dhc.l.a v.dcmuc
^^^^.^ aUtCm ira r^.
""aC^^Jqu tacclinfte^c"temCaufaofa.d.cuIi
deviapopuU
'^^^
mpnniVCrCCOnr .,sui,.nnc.Gcn.cdominu..nonIocolcd.nct.toco.um.nHu.bu.h.b..a.
vndc:
CC
aeCet.jpiritUSIUC
m
cum,\crtconn-
*
Tx.i..bo.cdo.ninc,quon..miufcc..nc^ .,,..,
14 curx,quevobisipfc
dunt,tcrram
viucn- d
mci Ouiahcc
dicit dominus
cxcelfus & lubhmis habitas
largitus fum.queq:
tium nxrcditabunt ^
]VsincfineiinepHncipio.bfs,nrtificttutno...cn.uum.
cfc.ciovciiciiibus.
cuiii hominc crca-
fccundum
lUud: Cre
^
:.
'rem,& fandum
nomcn
cius in cxcclfo
,
& in ian-
rem,
in animam vi-
doridcre bonadomm
^'';'" ^^ J,,b.i,8.d.uttioncm.
MHab.,,.. cTCorco....umchumiiia.um ucntcm
infpiraui.
m terrsriuenuum.
'^'"'^'r^^X^Z!^
dcRcmimo.,c:pccc,.,um
^.crc..,cn.ov.r,u.u.
^ jj
^
mneniminfempi.^
b Toffidebit
montem
^^habitans,et
cum cotrito
&c humih
Ipiritu,
vt viuiiiccc
^.^ uti . ^on in
^
fanSamtU.
fciliCetlc-
,^vtconfobndode.r\rt.ti.ife-^.liadlititim,demor.eadvium.tanfeant. fempitCmUm
fcrua
gcm
vetcns& noui
c
fpjj-jtm^
humihum ,
&viuificctcor
contritorum
.
Non
bo iram
meam,
ne-
teftamcntl
VtrUmq,-
,rEg.pcclfus
& fubl.mis.bfAC
r. dica.,ira.n
& vl.ioucm on lcnpcr
cftundam
fupereo..
^^
^^g
CaufabOr
jCUm
enim in monte da-
^^^^ -^^
fcmpitcrnum htigabo
,
neque viquc
T ad hncm
creatura
mea,
fcd
g
tUm.
EtadprxmiO-
^ a,sanaus.
1Animafcilice..vnde.Infpirau.i,nfacicmciu.fpjr^uUmvitx.
jy
CUtiam in
prcefcnti,
irafcar,quia fpiritus
a facic meat
cgr
cdictur,
ac^ilatus
ego
jg vt fanem in futuro.
aWuiafcil..iniqu,ti.emconcupiuit,nonnacontcntus.|^ _b
TIudaic.>opuli.
j^
f
Q^iafpi.
PaX
gaU-
.
^j
faciam,tprdpteriniquitatemauaritigeiusiratusium,&:
20
dium.vitaomniumj
afAdbJcuevtfanatcm. PeiAfryrios,petCha!dxos,t.naemperKomanos. jj qUO
fcnfum dat, &
P
bTOIuHi?. cTComtateptop.ct.do!otatr.am,&pronccefil..
mei.
ir,tMff\rin A O.iia
pc^rcuffi
cum.
Abfco'ndiatcfacicmmcam,&indignatus
"'
'^'(^i^tl^Zl
te tribuo
,
& anima
rumtaltitudincin-
uitat.vci Chriftum,
dequo
renite
afcen-
damksad montcm dO"
mini,
c rrf/c<t7w.E2oChri
fmaltitadi-
ncin.
Mich.4.a
j Depeen.
icc"^d"n,
"5
rciliccrapofto-
mcam.
lis, yiamfeci.
bcnc
przdicando,prxbete
iter in
excmplum
cis bene
opcran-
do. aufcrtcoffcndicula pcr baptilmum pcccata
ablucn-
do,idolorum
cultum
prxdicatione
amoucndo.
d Quia
hxc dicit.
Incrcpationc p
Icrulale finita.vcni
ad cos
qui
confidunl in
domino,quoru
reucrfioniitcr
iuflbrat
prae-
crco
indignumcft,vtJEtcrnaliterpcreant.
Refcruntur
autcm
hiEcgeneraUter
ad omnesfidclcs, qui corripiun-
tur in
prxfcnti
a
dominofpccialitcr
ad ludaos.
o-
..^hlcondt
d tc,&c. fcilicet auxilium mcum , vt
amplius
defideres dicens,Oftende
faciem tuam,&
fahii erimus.
'
*
^ ^dbtjt
NICOLAVS
DE LYRA.
1
Quia
mentita cs.fcribitHr
enim
Exod.vigeftmoquartoa.
Ve-
^nitergoMoyfeSi&narauit
plebi vniuerfa
vcrba domini
atque
iudicia.I{elponditque
totus
populus
vnavoce. Omniavcrbado
mini
qux
locutus cft faciemus
:
&ficpromifiiproJe&pro
.fuapofleritate lcgem
domini
feruare,quod
nonfecic.
2
Neque cogitafti
in cordc mo.i.dilfmulans punirepccca-
ta
vfque
ad
tempus
tamen
pofteapunit grauius, idtofubditur.
5 Ego
annunciabo.Jde^ 2af/>/?atfo.
4
luftitiam miim.t.imuflitiam tuam,qmaironich loquitur,fi-
cut
fatuo
ironicc dicttur. tues multum
fapiens
.
5
F.t
opcra
mz.idefi dJuHi^ tibi
congregatx,
6 Non
prodcrunt
tibi. ideo
fubditur.
7
Cumclama./n
anguflia obfidionis per I{pmanos.
8 Libcrcnt tc
congrcgati
tui.
fcilicct
numiaurei &
argctel,
tjios
indebttd
congre^adi.cj.d.non poterunt ideojubditur.
9
Et omncs cos aufcret vcntus. idefl ^omanorum
impetus.
10
Qui
autcm. Hic
confcquentcr
dcjcribitur
reuertentium
pani-
tenti.
.'jutaad prxdicationemChri^i&apoilolorumpluresdelU'
dais crediderunt , (^panam
&
per I{omanos infiiclam euaferunt:
ifuia
ante aduentum
ByOmanorum
in ludaam
admonitifueruntfide
lesprr angelHm,vt
tranfirent
in
regnum .Agrippx,qui
erat
confa-
deratus }{omanis,
vt habeiur in
EccleftaHica hijioria. ideo dicitur:
Qui
autem fiduciam habct mei.
idefl
in
me, &non
inpccu-
ms
fuis,cuiuJmodi
tunc
erantjidclesynihilproprium pofjidentes,
vt
habetur M}.'^.
T I Hxrcditabit tcr.
fcilicet lirnfalem
in
qua
efl
mons sion. jIc
^,fli''m"'Jr
'"** "''"' ^dtianus
imperator lerufaUm dejirudam per
Titum
'
teadificamt, prohibens
Judxos habitare in eaxoncedens eius habi-
taiioncm Chriflianis ideofubditur.
1 2 Et diam.f.dici
faciam per^lelium
.Adrianum.
1
5
Viam
{zciic.f.quod populus
meus
Chriflianus abfq;
vllo im'
fed,mento pojjit
ibi rcdire ,
Tuttjl
eiiam aliter
exponi,vt per
hoc
rufalem rcx
dificjuib
qubd
dicitur hic. Hxreditabit terram:
intelligatur
terra viuentium,
quam
vah
ppiientrs pofiidebunt.vndequodfubditur
pofiea.
14
Declinatcdcfcmita, aufcrtcoftcndiculadeviapopu
U mci./
Heb.habeturtexpedite
via. Quod
ftc glofjat
i{a.Sa.jtrrto
uete
dcrijs
vejiris
figmentum malum,per quod intdligit
inclinatio
ncm
fomitis adpcccatum,& ftcpatet,quodfecundum ipfumpafius
iftt
rion
intelligitur
ad literam de
e.xpeditione
vi materialis in re-
ditu
Babylonicte
capttuitatis:vt
aliqui expojitores
noHri volunt di-
cerefed
de
expcditione vi^
in rcditu ad Dcum
ptr panitentiam.
i
Imic diBo concordat
quod jubdilur. Quia
llXC dicit excelfus &
fubUmis habitans xternitatem.
Sequitur.
1 5
In fando habitans & cum cotritu & humili
fpiritu
16 Nonenim. Hic
conjequenter ponitur
vbflinatorum S
pi^"!
tentiunt
dijferentia
in
punttione
&*cmedio. Circa
quodfciendum
quod
adueniente
punitione crjjat
conminatio& ira
punitntis
prou,
quilibet
experitur,&
hoc modo
loquitur
domtnus diccns ; Non
C
nim
fempi.liti.pccMrfli//)ttj
comminando.
17 Ncquevfqucinfincm,(/t/i/M/>er.
18 \v2SczT.cu1usraiiojubditur.
1
9 Quia fpiritus
a facic mea
cgredictur.
Loquitur defeipfi
ad moaum hominis
punientis,de
cuius nartbus
egreditur
futruts
&
fiatus.q.d.punitione faHa ceffabit
ira mea.
ao
Propter iniquitatcm
auaritix
cius./p/>/e
^aliorumnu
lorum ad hanc auarittam
fequeniium.
2 1 Iratus fum,&
percuili Qum.perexercltum
RomanorHm
^uaritia enim
VhariJ^orum , er Sacerdot"m
fuit
cis occalio
dcri
dendi
Chriftum , fecundum qucd
dicitur
Luc^.

6.J. Audicban
i
autcm hxcomnia
Pharifxi,qui
erant auari & dcridcbai
euni: &
cx
confcquentt
odtiir/t contra
ipfum conccpcrunt
, cxf
vltcrius eius mortem
procuraucrunt: proptcr quod poftea
aB^oini
nispuniti
fuerunt. |
22 Abfcondi ate facicm
meam./W/icet
me
gratiamtneini
ab eis lude
Jubtrabendo.
'
. i
* Etabut
4^9
IfaixCap.LVlII.
eliud
fum.Etabijttvagus
in via cordis
fui.Vias eius
vidij&ffa
ui
eum,
&rcduxi eum
,
&rcddidi
confolationes
ipfi
8^1u-
'VftTlmiff-nT''?''""
''"bica.s.
b.,Malopeccofisj<rni,cB..am quam mfnem. crH
elt
prom.llo eius:Pacem mc^m
relinquo
v
eentibus eius . Creaui frusf]
Adamintelligcnsait:
Tota
die
contnfiatus
ingrediehar.
a
b ^iaseiusvidl,&c.
b
Allegoric^.
Vi-
dct adiones bonas
credentis
populi,&
reddit
confolatio-
nem
Spirituffandli,
quiparacletusidcft
conlblatordicitur,
quam
Adam
per
inobedientiam
per
didit,poenitentibus
&peccata lugenti-
bus reddit.
c Cri!/.
q.d.Libc
rationem a
captiui
tate
quam per
lerc-
jniampoft7o.annospromifi,opcrecomplcui
. Creaui
fruUum.so.
a nVt
nonjn
facie
hoinlmim, fed inorde
pocniwrer.
b
fAKnens ficiir Cain.eui diftum eft
Vaguj&profuguserisfup.tcr. cfAftioneptaua.
d
^ConuHGonis. Opcra bona -
V^cipopuli,
'
470
ana-
''^^T/rr}!""''"^- ''^*<'P="'?-
TAdpcenitemi.m. fA captiuiiatc.dum in
capti-
uitateflcietpeccaufua.
c
TQ<i.cm
eieccram. d
fHaireditatemproprura.
-
enim falfs.
'
d
eiTVetas multz
afAicrtafua. b rNon vni
tanmmjGcnti.fcd
to.imundo.
cVii,<-cto
d -i
Poenitrmcm.
qui longe
dt,&^ui prope
dixit
dominus, 8cianaui
^
4
fln circutnita
jmpji
ambuiant: fludii
inclamanics.reus eft motiit
ti, irati.
nCiuia dixerunt:Sanguis eius
fup;r nos.Scc
i.e.
Impij
autem
quafi mareferuens^quod quiefcerc
non
po-
a

Peifccutionis.
fln Clirillia.ios. b
TMaris. c
TEtunt f conciflcati
_ vflutumaducn.ent.bus Romanis.
TDzmonibus. d
IVcccari!
telt: 6c
redundantfluduseiusin
cdnculcationem
6^1u-
aTChriftus.In circumitu
impijambulant.
tum. t Non
eftplximpijs,dicit
dominus Deus.
B
AIlegorice.Quod
D
defilio
pcrprophc
tasprxdixi , adim tbeHi.
pleui,
faciens
per ip
fum
pacem iudfeis,
quiper legempro-
pe,& Gctibus, quaj
aDeolongc: quia
finelege:&fanaui
eum a
pcccato
fci-
licet
vtrunque po-
pulum.
d
Impij
autcm . Su-
pra
de illis
qui
in
captiuitare poenite
tia
egerunt,
& ideo
H liberati funt & dc'
^^"P-^*-'^'
illis
qui
poft
afcen-
^^
ly fionem crcdiderat.

'
^'"*
Hicde
illisfpeciali
ter
Ioquitur,qui
in
infidelitatefua
remanferunt,vnde;/^o
bis
opo,
tebat
prmum
loqiii
veibum
Dci,&c.
obis.paccm
mcam do vobis.f.
flumlabiorum
pacem,pacem
ei
rz.^ -j. j_ _.
i)<-ccato
d <
Poe
eiim.
b
Tie.npcr
turba
I
2
4
5
6
7
8
9
10
II
la
ij
N I C O L A V S D
Et
abijt vagus.per
diuerfa
vicia.
In viacordis
fni.proniiatem fomieis
fe^juendo
.
Vias eius
vidi.^ww
omnia nudu
&
apeftafunt
ocuUs Dei.
Et fanaui cum.
ideji
dedi
pro
omtiibus
fanationis
fujjiiiens
E L Y R A.
I
1
l
4
remcdium.
J
Et reduxi aim.
per peemtentiam i
quod
intelligitur
non de
omnibus,fed
de
verhpsnitentibus folum.
6 Et rcddidi
confolationes
ipfi,
i. donum
fpirituffwSii
in
ftgno vifibiUapoflolis
altjjque
credentibusy^a.fecundo.
7
Et
lugcntibus
cius.
quia ^adem
die ad
pradicationem
Tetri
mutti corde
compunciireceptruntfidm Chrifli
fecundum
quod
di-
citur
^.^auumfecuKdog.EtippoCnx funt inilla dic
anima:
1
circiter tnamillia:
woprer
hocfubditur.
P
8
Creaui frudlum
labiorum.
ideji
pradicationis Chrifti &
apoiiiiorum.
9
^iCcm.fcilicetsratiainpr4enti&gloriainfuturo. quibus
jubditur
.
'
'
I o
Pacem ei
qui longe
eft./.
populo
Gentiti ad
Chriftm
con-
uerlo,ejui legem &prophttas
nonhabuerat.
I r Et
qui propc ctt.i.populo
ludaico
legem
&
prophetas
hcbe
ti.Hanc
auttmfcripturam
inducit
.Apoftolus,Epbe.
2.d. in
Chnfio
imptetam
di. Et veniens
euatigeliT^auitpacem
vobis
qui longe fui
flis.
Ex
quo patet,quod pafjus
ifte
non
intelligitur
ad literam de na
(ifsCyriper regnum fuum miffisad
denunciandum licentiam data
lud^is redeundi
pacifich
in
Jud^^eam,
vt
aliqui expofttores
noftri
vo-
luntdicere.
I I
Impij
autem.j.7</rf; in
fua
malitia
obflinati.
15 Qiiafi
mare
{crucns.quiaperfequebanturadmortem
credc
tts in
Chrifto rt
patct
in ^tiibus
apcflolorum
in
pluribus
locis.
14
Etrcdundantfludusin conculcationem & lutum.
Sicut.n.flu&us
maris venientesad
littoragenerantibi lutu,qucdpo
ftea
a
tranfeuntib.conciilcatur,ftcperlecHtiones
a ludds illata: Clni
Jiiams
meruerunt
quod
conculcarentur
tanquam
viles a
l\prnanis.
1
J
Noneft
pax impijs
.
qma
ludd
qui remanferunt obftinati,
Junt
perorbem vagiin opprobrio
&
feruitute graui.
A D D I T 1
.0.
incap.^y.T^bi
dicitur
mpoflti. Qui
autem
habafiduciam
mei.
'
ciimhocquoi dititurhic.Quia.ijt habctfiducia tnci.exoo-
tiitur de
fidelibus
Chriftinihilpropriumpojfidentibus.Hoc
quodfe
quitur. Hsreditabit terram &
poffidebit montem
fanao
"CARLVnL
Lama.Domi
nusadpro-
phctas,vcl
adapoftolos.finito
.f|priorica.inquo
paxiuflis,
&nulla
tcquics
nunciatur
impijs.
*
Auguninus.
Si
I
cuifortedifplicco,
confideret
pericu-
lummcum & au-
diat Dcum com-
rainantcm .
Si non
annunciauerisiniqiioiniquitatem
fuam
fanguine
eius
dc manu tua
rcqniram.Et itcrum,clama ne ceffcs &c.Sa
tiuseftfratrcshicfuftinere
paruam
amaritudinem, &
pofteaadstcmambcatitudincm
perucnire, quamhic
haberefalfumgaudium
& illic fine
finefupplicium.
b
Quaft
mcum,
nullo modo
inteUrgendtm
efl
de
lerufalem
illa materiali
'
p
quamuis.
v. Adrianus
Imperator
illam
lerufalem conceffiffet
Cbri-
Slianis ad
habitandum,nunquam
tamen eil dicedum
quod
hac
pro
pheta pranoflicauit
in
pramium
fidei (^
fpeifidelibus Chriflijvnde
tal is
expofitio tanquam
ludaica eH
refpuenda: &fecunda quam ifj, .^ ^
ponitToflillator eflproprie
catholica&vera.
qt
e
P
V T. LVIH.
fTutamen
TAperteabiefto
timore
prxnuncia
capiiuitatem
iam
imminetein,& multorum nece
aduentibusRomanis. b lA
pndicatione.
,
c
Tvtab omnibuspo(fisudiri.
Lama' nc ceflcs
quali
tuba exalta vo-
a
TQjia.i.
Ad
hucpntes rcfipificre.
cem tuam : &
annunciapopulo
meo
a
TEiecrabiUa,idololatiiam,homicidium, ikliuiufmodi.
TMa-
TMinora.
cordc ad
tcmplum ,ad
finagogamconuenicndo,legem
Dei
legcndo.
pcccata
corum
fcelcra eorum
TMinora.
nuenicndo,legem
Dei
legc
Mc etcnim de die in diem
quxrunt
& domui lacob
a
Quptidie.
b
TOte & fi non
h
4
5
6
7'
b
Quafi
tuba.Yhx Z-
poftolisdicitur.
/
moruem
excelfum afce
de tu
qui
eu-tn. Si, nec
buccina nec tuba
affumitur,fedmori
tem iubetur afccn-
dere&propria
vo-
ce
perfonare.
Hic
autcm,quia&pec-
catores funt&de-
orfum
quibus
eft
nnnciandum, non
iubctui:
prophcta
^'Ctfr,
i^ g
inmontcm afccn-
derc,fed
tantum vocem fuam ficuttuba
exaltarc,& fiuu
ra
nunci^arebella,
vtquomodo
mortui ad vocem tubje
funt
viuificandi,vndc
. Canet.n. tuba
er monui re.Cic Ifrad
pcccato
mortuus audiat fcelcra fua.
c
Vopub
OTf0. Ac fi dicat
vidcantqualism patrem perdide
runt
qui
ct
peccatorcs
populum
f uum vocat.
^i^^y,
I
NICOLAVS DE LYRA:
C A P.
LVIII.
Lama
ucccfCcs,Hicremoueturtertiuserrorproce-
dens
ex.defelitmoraU.
Miquienim
confidentes
de
apparenti iuflitiafeu fimulata, per
Ijoc
praftrmcbant
faluari . &
iflud
multum
vigebat tempore Chrifli ,
vt
patetexdecurfuEuangeltfjvbimultumarguiturhy-
f^^ifts^^hatifMrum^^acerdotum
&
Ltgtfpcritorum.Etfecundum
hoc
tftudcapkdum
induaspartes diuiditur.-quia primofalfum
re-
rnedium
excluiitur
fecundb vcru
concluditur,ibi:i^onr\c hoc cft.
Trimaadhuciniuas
quia primo falfitas pomtur
,&fecundo
exclu
ditur
ibiQzciix
diCCircaprimm.Dcuspattr alloquitur
homi-
nem Chriflum.
1 Clamanc
ccffcs.prxdicationemdebiti
continuando .
2
Qaafimbncxaltzvoccm
tium:manifcfit'docendo:hoe
enim
niodopr<edicauit
Chrtflns,vtpatet
in
Euangelio
.
3
Et annuntia
populo mco.f fflael.
4 ,
Scelera comm.
i.peciata
contra Deum
commiffa.
J
Et domui lacdb.
qui
alio nomine diBus
eft
Ifracl.
6 Pcccata coru.t
ommifa
in
proximum
Imc
populo prtcdicauit
Chnlius m
propria perfona,propter qmd dicit,Mat.
1
5
.c.Non sti
miffusnifiadouesquae pcricrantdomus Ifrael.
7
Mcctcnim dc dic in
d\Zc[\xxx:\xnUegedo fcripturas^de tpttt
Tom.
4.
Q^
a
471
Gloford&NicoIaideLyra ^72
Pfalif
Gei>er.4<a
/Ca
OlWHoc eftquarccgo
noncxaudiamcos
ficanllos
A
qui
in ccdcfia iuftitiam faciut.iuftc
&
pic
viucntcs
Chri-
ftumvcrum Dcum & vcrum homincm
confitcntes
.
b l{pfunc
. Alia tcmcritas ludxorum quafi
confidcntcs
in confcicntia bona iudiciura iuftum
poftulant.lccundu
iWnd.
Indica mt domine
quomi
egoininno.m.ingref.fnm.
C
Qifare
ieiuaauimHS.ObViti
a
funt vctcris,hiftorix,quod
dominus non
rcfpcxit
ad
muncra Cain-
eoquod
no
rcacdiuidcbat
cumfratrc
&:rcirc vias meas volunt.
QuaiiGcnsquariu
dicatqueraqo.m.
fcdomneiudiciumde.fi. TLegem
vd vetim b-
dem.dcqu.
iuftus viuit.
^ i-n
*
/*
*
ftitiam fcccrit
,
&
qua:
iudicium
Dci lui non
ilVocc:vnde;l'i.pu'u5l..cUb.jsmehono,&cfVr.r.f30m.
vitia n6 detrahis,
in malis
pcrfcucras,
non
plnccscir cor D
pus
famcdifcrucias,cuinirpi[cr pcccando
bla idiri.s?
i
Coiiiguioins.
Veccau
intcUigimas que
in dic . riunif
pro
ximisdimittcrciubcmur.vt
nobis dmiitr.it D.-ns.vt fccu
hdicamus.Dimittc
no.dc.&cLxx.apcrtius.
Ounc lcri-
M;
pturam
iniquam
conlcin-
de,fal(a.r.chirographa,qui
1
buslqpcpaupercsdcprimc
2 bant
impii
.
Si.h.impiuni
cft dcbitum
ab eis cx
igcre ,
quinon
pofTunt
rcddcrc,
multo
magis
ab
hisqui
no
rcacd.uidcbatcumtratrc
^'''''''"''''t''^ C.i^^^^^^^ Af 4 debcnt.Tropologi. Qiiiic
fuocuicharitatcmDcun- 5
dcrcliqucrit
.
Rogant
mc ludicia lultltis,
d^4
J ^^3bomnibirsnuUs,&
^c
Procopius.Cum.n.ho
ftcs
ingrucrent,
Dcum iciu
^
nio dcmercri
fc
putabant
fi a cibis,non
a vitijs abfti-
ncrent
idquc
animi hnmi
liationem nuncupabant.
jiial.:.deoDOnexaua.a.n.
o -!-"""" --.r.i
>
, ,. .._
^l muftit...rguunt
Deum, qu.f.
non
refp.c.at ope,.
bona
1
D.ccte.
dVventrl.clu..cmpu.....vir.u.cm,vndc:lcmnob,s.nS=bbato^
^
apprdpinquare
Dco volunt. Quare
iciunaui

t<ifi
ratum.
b I^AfflUimus
ieiuPj.ndo
. c
Vitam^jnunalem.
mus,&
non
a'fpexifti:humiliauimus
animas
vult iciunium (uum
rcfpi-
ci,
non folu dcclinct a ma-
lo,
fcd & faciat
bonum, vt
foluat
omne vinculum ini
quitatis
quo fimpliccs
hc-
rcticorum
ligati
funt frau , INon pl.cul.
t.bT. b f ^efponfio;TQu.f;:Idco
nor. cx.ud.o
quia
Cne
Uar.Oncru UUU.UH-uau.
m.fcr.cordi,.ec pro
l^de
fic
pro
vana
1^^^-^^^ l^TSri 7 dlbUS.Vndc.
DccllUanteS aUli
p,
Atquodnon alpexifti
ad-
d
noftras, &:.ncTcifti?
Ecce in die iciunil
vdtri
7
.^^^^^f'^^^^^^^^^^^
dit.nOn
Dei
ignorationcm
, ,iuia
on eonteno fed
quxobfunt
'i""'"'-^JT^^V^dSiri^v^it^^^^^^
-
'^
bi,
Uucior.bus.c ^ldeo
f-rfit.n
Ixpc ic.unrjb.nt
,.jepetejd. deb.r^s ^j",'^'?'- B lcd infocliccm
corumquc
fpontc
admifcrunt cxitum
Deeoo.din/.
dcmonftrat.
cieiunium.
^j cce
jn tfif. IciuniuDcO
Sfccndl"
acccptum
cft non lolum a
cibisjfcdab
omnibusrcbus
Hom.idjn illicitis
abftincrc.
Euang. c Volwitas vcflra.
Grcgor.
Voluntas
ad iuftitiam , pi-
gnus pertinct
ad iram . In
cafliim
pcr p^nitetiam
cor
:,. i.ucior.bus
c ^ldeo t-rfit.n fxpc
ic.un.b.nt ..
tepeienu..
u...,
.j.-.-.".
CUm 0. //.Huiufmodi.
tt.qui
t inuenitur
voluntas vcftra,&
omnes
t
debi- 9
confrac^bi
lunt d.mittcrc
afCumlite blQuia. 1-Homointeriot
vcfcitur carnibusdtaconii dcbct Vir
eCClelialllCU.S.atq;
quidaiurinclcampopulis
Athiopuin_
c
JContradebitoiCs.
difloluCrC Omncm
(CriptU-
^
toresvcftrosrcpecitis.Ecce'adIites&contn-
10
ram haercticorum , vndc
tTExigemesetiamquxnoncommodaftxs.
b TKitetius-
B-eCftentet.
propheta:^''^;
</'/<;
'^"Kf '*/i-
\^
dQa.odpeij|scft. e.-.: .;! ;r,^;^ fl/Mffi,j-f.Frangatquoq;
-
tionesiciunatis,
&pcrcutitispugno
impie.
Vuricntibuspancmdoari^'
a fQu.fi fivultisvtexaudiamvos.
b TSinemilencord...
jrPro
laudc nomi-
r>omin\K n frlftosna-
nu^.vt
audia.ut dum o.at. in
fyn.gogis
& w
angulu pU.eatum.vt
v.dea nS. i^OminUS.n.rraCtOS
pa
mini.bhominibm.
(,
/- ii i-
^*
ncs
apoftous
traaidit,quos y
5
Noli te
ieiunare,
ficut
vlquc
adhanc dicm
,
vt
13 eis in
j.fportis
& 1 2
cophi-
1
'--
r.-'^^^".
j.
^. ,
aflrrnincubiculum,8ccburooliioorap"atfemtuum. nis COmmiuUtOS
atq;
COrt-
pusattcritur,fimordmatis
h
aiJaiaturinexcelfoclamorvcftcr. Nunquid
14
fraaosinEuangeliono-
morib.mcnsviajsdiflipaf. ^""''*'-"^*_" ... ...... ..a;.H.,--ih;<.s,Kiliicitis. .^..^^ ^..,, ..o^.mi,
in-
f
I{efetnis.
Qui rcpctit
no
habcntcm ,
Deo facit vio-
laitiam.
g
T^olite
ieiunare
(icut -pfque
adhanc rfiem.Nc vidcatur re
probarc
iciunium docct
quomodofiticiunadum
.
Sermo.T7.
jj
2{unquid
tale
eji
ieiunium.
<le
icmpore.
^
Xuguftinus
.
Spirituf-
fanftus
pcr
Ifaiam ieiuniu
probat,
cum nonfolum in
,
*
tcrmifta
corporis
rcfcftio
cft, vcrumctiara a malis a-
dibusfa6tadifccfiio.
Itaq;
Q
fi
ncque
mcns tua
graue
tur
opprcfla pcccatis
, neq;
animus tuus vitiorum iUeccbris,dclcftet
digna
Deo cxo
luifti
idunia,C^cru
fi
corpus
tufi
Idga
iciunia cdfumat,
vitia
NICOLAVS DE LYkA.
multum
glQifisbantt:r:tamcn
hoc
magisfaciebant
ad habendum do
4
miniumfuperfopulum,quituncgubemabaturferSacerdotes,
&
Legifperitcs,quam propter
notitiam vcritatis.
1 Et fcirc vias mcas volunt./.
pr^tendunt quod
hoc velint.
a
Quafi
Gcns
qua;
iuftitiam fecerit. cum tamen contrariu
egerit.
i ecmdo
gloriabantur
de
oratione,&
quantu
ad hoc dicitur.
j Rogant
me iuditia
iuftitix.t.^Moci
iudicem
pro
eis contra
aduer(arios.J.!{pmanos qui
eos
tencbarAfubie^os.
4
Et
appropinquarc
Deo
volunt./.
iuditio ad
allegandum
J'tam
iuflttiam tdcofubditur
in
perfona
eorum.
5 Quare
iciunauimus 3c non
afpcxifti?/;-
cxauditioHem.
6 Humiliauimus animas
noftras.J.H(?/OTer/p/oi
in cilicio,&
cincre.
7
Et
ncfcifti?/>cr approbationem.Quod
autem
tempore
Chriftitx
iia
ieiunia,fa(erent
patrt Mat.^.b.
vbi
difcipuli
loannis dixeruut
C/;riff
o.Qiiare
nos & Pharifa:i ieiunamus
frcqucnter,
tui
autcm
difcipuli
non iciunant?
8 Eccc in dic ieiunii.W/c
excUfitur remediu
falfum per refpon
fionc domini,ck
dicitur.Eccc in dic
iciunij
vcftri inucnif vo-
iiitas
vcftra.dccjp/rr
hic voluntas
pro appetitu fenfitiuo, quejc-
quebantur
contra diHamen rationis Grdiuinct
legis,ideo fubditur.
9
Et omncs dcbitorcs vcftros
rcpetitis.
cum auileritate it
mpotcnies adfoluendum
&
temporc prohibito.f.annofeptimo qid
efl remiffionis,Dcut.i 5,
10 Eccc ad Utcs &contcntioncs iciunatis.'. in die
iciunij
ve
flritaliaexercetis.
1 1 t
pcrcutitis pugno iinpic.{wrMn({(>/>ro;r/mo
aonfolum
~
bo"ni'funr,Vrrcrpt7D*o?;fiJmc^^^^^^^
^
"
& cxtta ccclcfiam
algcntcs
querc quafi
circulu
caput
ruum,&
taccum
Sc^^g frigorc
infidelitatis
inopes
-
^ *
*
tAiiasvi.
atq; percgrinos,inducatin
cincrcm fterncre
?
Nunquid
iftud vocabis
ic- domum ccclcfie,&
pperiat
TAcceptab.leDco.
,fNon:SedhocV.magis. ,
in
COrrUptlOniS palllO,
Vt
^ ^
iunium,8rdicmacccptabilcmdomino?rNo
0
tunica Chnfti
vcftinnontw
,Oftefoqu,leieiun.umrcprobc^Jqualcapprobe.oftenditut.
mancant lU
fcpulchnS
:
qcl
nc hoc eft
magis
iciunium
quod
elegi?
t
Dil-
a
t Falfas chartas de
qu.bus
diccbant obligat. paupetes.
b Non prohibet
fua
repetetecharta.
cfldeft
Cne lite. dtChai.atum.
tFalla.f.chitogr.pha,
quibusinnocentesopptimebantfaeneiatores. /-
1
'
f T
"
d
folue
coUigationcs impictatis
,
ioluc talcicu
-
* I
de co
lcgimus
qui poflclTus
t
jaj
ademonu
lcgione
in mo-"*
numcntis
mortuorum ha
2j
bit.'abatnudosCumq;hoc
fcceritcarnem
fu am ne dc
fpcxcrit.i.
fpiritualitcrdomcfticos
fidci ,
quoddixerunt
Lxx.domefticos
fcminis tui nc
defpcxcris. ^
^ Frange
rerbis,fed etiainJudiSyideoJubditur.
ii Nolitc
iciunarc.per
takmmodum.
II
Vtaudiaturinexcello
clamor vc^cr.
contentiones &
brigas fiifcitjndo.
14 Nunquidtalecfticiuniumquodelcgi.f.pro^^ar.
15 Pcrdiemaffligerehominemanimam
i\nm>.
i.fcipsu
pcrabHincntiam abfquepimte.q.d.noti,quia
cxcrcitatio
COrpO
ralisad modicu
vtiliscft,pietasautadomnia.
i. ad
Tm.^
\6
Nunquid contorqucre quafi
circulum./
He^r^io ha.
betur
quaft
hamum.
1
7 Caput
fuum
.quodfaciebant
ad
ojlentationem ieiunij,
in hoc
deftgnantes
dolorem
capitis
ex ieiunio,
18 'Etfaccum& cinciemfterncre.J./'ro/f3o/;tj>jr,rf.
19 Nunquid
iftud voci>bis iciunium?./.
Deo
acceptum,qm
ft
dicat non. ex
quo
ifl pietate
&
virtute racuum.
2 Nonne hoceft. Hic
confcquenter
verum remedium condudi
tur,&primo quantum
ad
pietatis
exercitiim.Jccundo quantum
ad
diumum
cultum,ibt.Si
aducrteris. Quantum adprimum
dicitur.
Nonnc hoc cft
magis
iciunium
quod degi^-i.approhaui.f.
inquofitabfiincntiaavicijs,
& exercmumin
operibus
pietatis,
ideo
jubditur.
2 1 Diflblue
colligationcs impictatis
./. cauillationes
quibus
:
Sacerdotcs&
VharijM
muoLucbant
ftmpliccs
ad
pecunias
eurun.\
exirahendum.
2 1 Solue fafciculos
deprimcntcs.
'.
panasgraues
quasmpt
ebant
fuperpopuluM,ficundum quod
dicitur. Matih 23.0.
AUC
gant
cnim oncra
grauia &iroportabilialupcr
humcra
homiiium.
'
jc Dimittc
473
1^^
Procopius
Erit venim
dcmiim
iniquitatis
vincula
's^roUierefidiuitiarumcupiditatibustelibcres,
fiqui
funt
^
infirmiorcs.accufarionum inuolucrisnon
impUccs.Dif
ibluecrgoquas inique prauoquc
animo confedtas ha-
bcs.cautioncs,
illis
rcmillioncm
indulge, qui pcr
eas aut
pcr
iniquitatis coliigatione
Ifai-^Cap.LVIII.
474
conteruntur Diiaccralibel
I
losquiiniuftanominaco-
r [iopleftuntur.
roim
a F<an^e
efi-.rientr
panor.
Pa
ncm efuiienti
frangimus
cum Clirifti fidem
(qui pa-
a
nis viuus eft; &
lcripturam
facram (qux
fpiritualiseft
nobisviftusj alijsmanife-
fiamus.Sinon
potestotum
darcvel vt multis
profit,
di
'I
fptrpt,
atditpafveribuuQn
od
raanducaturus
cras,
finon
ieiunares, da
pauperibusvt
ieiuniumtuum nonfitlu-
crumniarrupij ,(cdanimaj
b
fainritas.
J
Grcgori
us .
Qui
crgo
a
4
paradifigaudiiS percibum
c
cecidimus, ad laa:c
inquan-
tum
pollumus pcr
abftincn
Btia
reiurgamus,
lednemo
iibjabftinentialit efte
pu-
d
tatjCum
pcrprophctamdi
c
a
TQul pro
fame fe
vendiderunt,
quod fipe
faciebant.
TFame vcl
loni;* fcruttute.aliquando
enim vltra lerminum detineliaiu cos.
lostaepiimentes.Dimitte
eos
qui
t confraifli
af
i leiuituic. brSeruitutisvel
peccjti.
crQii^afidicata|iquij Debiiu-
'
res non
hDbeo.quid faciain.vt
fulcipiant
ieiunium
meumiJFrange efu
rieniipanem.

funt
libeios,& omne onus
dirumpe.*Franec
a flNonalienum. bf
Nedepauperiaiecauferis.
c
5"Egenos& va*; os
in dommn inducimus.cum difcordantes in fratctnam
pacem
& chari
tatis vniutem
tenouamus.f
A
quibus
non
expeAas piaimium.dfHo-
Ipiialfs
inuicem. .
efurienti
panem tuum,etcgends vagofquein
aT.Ta^ucteftum.jtcipe cilum.li non
potes prKbere panem.
b
iCouuuaam li
non habestu.ir.i c
f Fi.Hc, viitui!bus&
nperibut.
duc in domum tuam . Cum videris
nudum,
a

leibo &
exciiiplo. bfPeccatorem libi fimilem. c
f
ConSderans
leipfum
ne
fi tti icntcris.
operi
eum
t
& carncm tuam ne
dcfpcxcris
.
a Cum lisc fcceris b
iriiBent^busiiomen meuraotietur fol iu.
fSicutfol
nnianc. c rCliriltus.
Tunc
erumpet quafi
t
mane lumcn tuum
,
& 2
atKcmiffio oniniumyeccatotum bf
Adprzfentiamiudicis.ad beatitudi ?
nem,vndr.Eccf hon.o Jt
opera
eius.
^
fanita s tua citius orietur . Et anteibit
facicm
fBonaopeia. al Filius.de
quoexu gegloria
mca.
bf
Vt
gloiificerij.
ud Dcum &: homincm ^Mifericordix
inproteft'-ne
b
catur,
frangecfuncniipa
tuam iultitia
tua,^gldiia
domini
colliget
te.
aCoidf,ore!{oprr-
blCuias volMnutem fe ifti .
ctBencficijs
refpondcndo.
5
nemmumfiludergoieiii-
f
Tucmuocibis,t
&
dominus,exaudiette,cla-
.
nium DeUS
approbat qUOd
.'
'^^'_ '"'?""'"''''"
^"'
^^,"
i^^honisoperibus.
auxilium.
^
adeiusoculos manus clce-
^^^^y
&dicct:
ccceadlum
quia
mifericors
7
molynarumalkuat,quod
r i

^d^M-" c- i n i

i o
cuptoximidiledionc
agi
lumdominusDeus tuus.Si
abftulensdeme-
^
tur,quodpictatcconditur, g
dio tuitcatcnam
,
& dcfieris
digitum
exten- lo
liocergo quod
nbilubtra-
h Dcirahcre
- -
his,
altcrilargire,
vtvndc
tua caro
affliguur,
indc
cgc
tcsproximi
caro
rcparctur.
b It carnemiuani.
Proxiam
inneeeft!i[ate
qualibetrcco
gnolce
limilem tibi
,
confi
-
j
derans te morialcm &
pafli
'
bilem.Vnde.
f^ijitansjpeaem
tuamnoHpeuabis.
c Lmen
M^^w.Sicut matuti
naiuxfoluitteuebras,italu
rae
veritatis
fugai
errorcs.
-:j
Chryloftomus.Bonita
i,,.ris miiericordia nihil cft
imelius,caufaluciscft,&ad
mturumquoqucluciscau
lacft.Oricturinquitlfaias
^
a

sed obcft. bf
Larga
pietate.
dere,
6c.Ioquitquod
non
prddelt
. Cumeffu-
aTFinem 1^.11 imMcuivcleorporalem.
b
Voluntatemcompatientem.
, c
IQnacunqueanguftia.
d
luflHia. Chriftus
qui
omncs
iuflificat,antcibitadaIo- D
ndim,vnde.f^a<iovobispaYayeloc.
^
10.14;
c
i^/ojrfow/;co%;af.i.fufcipictadfe,qui dixit.Vbi
io-'<l'
cgofum:illic&miniflermeuscrit.
*
Libdeoratio
f
Tuncimocabis. ^
Cyprianus.
Ade(refepromittit&
"'''^*"'"'"
audire&
protcgereeosqui
tdcprcRi.
imuititiE
nodosdcpcdore
foluuntj&cleemofynascir
cadomefticosDeifecundti
;.i|^ta
ciuspricceptafaciunt.Nam
'^Sk
dumaudiut
quseDcuspra: *Nonehocf.
c
pit fieri,
ipfi quoqj
a Deo
merentur audiri. Pfal.iis.h.
g
Catenam.
VcQCZtOtnm.
^^'^^'^'^'
Vnde . Funes
pcccatorum
cir-
chmplexifmt me.Et. Funibus
peccatvrum fuorum
conUringi'
tur
qitifqi4e.
h Diiitum
extcndrre.Vroyi\'
mos
notarcdetrahere.Idefi:
non folum
non
cogitcs
, &
non facias
hac, fed ne detra
has.
. "* ituti *U
1
Etojlatua. ?
PrOCOpius.
fcondastc.
Animxnutritioncm
poUi
t'qi.c.n5
ccturvfquead
faginationejf'"'"
offium
qiiorum nomincw-.
virtutes eius idco
fignifiica
tur
,
quod
h
fpiritualibus
donis
impinguentur.]\(f(^;<e
enim
folo
pane
vinit bomo
, Jed
omni vnbo
quodproredit dc ore
Dci . cuius formam mnnna
nt)bisreprelentauit. Hunc
igiturcibil quocxciderunt
Ifraclita^.fibipcrfidemgen
tesaflumpferunt. Eftvero
de oflibus ab
ijs
mutuata
diccndi ratio
,
qui
moUiter
f &acame
tua non >b-
:itncn)Ui.
II
, niiniu.
.
.,^u..HucanBuia.
,, forpusfolcntcnutrirc.
dcriseiuricntianimamtuam.&animamaf- ,,
^
o"'m(;.volupt.^Ms
^ aTQaocunquebeneficio.anmodofuftentando,fed
^
ParadllUS .qUCm pUntaUC-
-
qu?a miTcrl.
etiam fi
pot^rs
fanando.
bfFeccatorum
fnpandis.
c f Chriflus. Tat dOmiUUS DCUS 3
ptinci
^"
'""'d<-
fli(aamreplcueris,orieturin tcnebrisluxtua,
^^
pio^fdlicctccclefiam.Fons"'"'"
afFtiift^siliqnaniloienebri.nancantem luxindomino.
Treccai. bfClati-
itl mcdio
Chriflus
eft,CUiuS
.a.,uft,tiM^Tunc.
ICum ten.bi, tuxeruni ficut
.x,eMdi.fAc,eram. IJ
nOndcficiUnt
aqUS
doftri
& tene brs tUS erunt ficut mcWs. Et
t
rc-
na:
fpirimalis
,
quce
ecclefia
quiedabittibidominus
Deus tuus
fcmper
,
irrigant.
Ethoceft. Etent
afVirtutibusvelvifioneDertatis.
TTecuraprincipium^die
qtl^lt
hoitUS
irrigUUS
. 6 Rddis
virtunituas.infplendotibusfanrtorum-
I7 VCl CCClcfia.
&timplebit{pIendoribusanimamtuam:&f
^
^
Procopius
. Hortus di-
.
a,Vittusn^pdeficiantyelcorpniindieiudicijfurcitabii.
bTAbigneattt-
l3
uina
Spirituflanai COnfitio
k dffa'warHbc;ibit.
Eccri.quafihortu'sirri.
;^
a1bSdr D^ct
^
m2tutinnff.ir.^KL.i "V" //- 1- . vero&hortusipfaccclcfia,
iSuSc.Hc
'^
"^^ ^"V n^i^cricord.am.nproxi-
cnmshxc
verh^(nnt,Defcendnpatruelisinhortosip/m,
vl
kcr^tn^Sel^^^^
^orrieJat
/ruaxm^DiCitnrScfons
quem
nulla
vnquirm
Zf,un^^^^^^ aquadcfccit.
^
intuturolucemlargietur.
^
-^^
sicat
NICOLAVS DE
LYRA.

Dimitte cos
qui
confraai funt. ex
duraferuitute, C^tcra
^atcntv/q^eibi.
2
Tuncerumpetquafimane
lumen tuum. orientetibi
Imemltitixpergratiam.
3 Etfanitas tua citius orietur.a^
infirmitatc
culpa.
4-
Et
antcibit facicm tuam iuftitia
tm.per anzelum
cuHi
'
(intem
ccram Oco
prafeneata
.
5
Et
gloria domini
colligct
tc.in morte.
6
Tunc
inuocabis . Htc conctuditnr remedium verum
fiantii
"'"onem .- cmn dicitur Tunc inuocabis &dominus
exaudut.f.
*l"^ndo,xercuernoperap,etaiis.
^
7
^'^niabis.in/erHore
orationis.
9
Quia
mifcricors fum Dominus Dcus tuus. non
efl
in
iuttmV,!lnVn
""'''^"'l"^P'' moduglo^^
intoltneartspnmo
iV /
""''"'^'^''C
mcdio tui
CZtznzm.tniarceratosrclax in
^y
^i,catenam
pocat
cmltauoncm
^uinuolucruiHmftmplices.
1 1 Et defieris extcndcre
digitum.//oy
de
peccatls notando,ft
(Utfacicbat
Vhanfxus,Luc.%
d. ydut etiam
hicpublican''S.
I z Et
loqui quod
non
prodefl.4//oy vituperando, &te om
mendando/nut
illeThartfaui
dicebat. Non fum
ficutCXtcri
hominum
raptores,adiiltcri,ieiuno bisin
Sabbato,
&c.
I
i
Cum
eflTuderisefurientianimam tuam.
ptr pietatis af
fe^um.Et ideo/uhditur.
14
Etanimam
afflidlam
replcncris.tiusdefc^/ifubleuando.
15
Ofictuf in
tcncbrisluxtua.'.wfa6fwrfffc^r/j
<//;/
adlnccm
'^y.>iu
.
16
EtrequictTi./;>ct/j-.
1
7 Dabit tibi dominus
fempcr.
Ex
qno patet,^
non
loquitur
de
rtqitit: ternpor.d ,qi:x f,
tquentcr interrumpitur , &rt: *ximi iu-
iiis
qui
de cummitra
curfu plusccteris teinporaliter aFflgmttur:/^'
cunda ad I himnthtim ttrtiu
cap.
Omnes
qui pie
volunt vf-
ucrcin Chriflo
Icfu,perfecutioiiem patientur. (^odaute
in
aliqntO'is
i:Or s
tnterpu,iitur:Deus
tHus.tiun
iji
dc textu.
1 8 Et
implcbit fplcndonbus
animam
tmm.i.fpenderibut
dtutne
nornuc^ iiitutis.
19 i-toffntnzlibcra.-^b
infirmitatecorporis.
20
Etcritquafihortusirriguus././nZ^on/j^pcr/tMr/^cMnrfwf
Tom.4. Q_j
47^
Glorord.&NicolaideLyra 476
^
a Stcutfoni.h.^vcc\
A labcrisChrifto ca-
itVhtumm fioiibmSeopamftuai>4J(onificBiu-lnChri(lai.
cT5pirituiliumirtutuni
m.
teft. dtrxlum;<"-trtitanGbunt,vetbaamemmeinoii
tranlibunr
Tl"'"'
caticra.
t^ediHcator .
)
Procopius.Ma
t
ate.
teft. dfrxIum.V'rtrtitanUt>unt,verDa..uirmmcanu..
p^
^
.^
-..
^
PrOCOpiusMa
,
guus,6^{icutfons
aquarum,cums
non
dcfacientaqua:.
lit
^^^.^^^ ^^^[^^^ ^^^^
*
^''^'^'''^'"^'''^''%Xpr!'n^?.r^^^^^
I
caredf.quiccclefi?
rcftTJnTh^ocaTrc-
b
aulificabunrurtin
tcdcfcrtafcculdrum/undamentagene

dogmatad.alcaids
flanrationcm
qux
c
aTvttiufqacyoH-
btoecciciiacioch.^ifane.
a.moitrationiDus
fada ca lub Zoro- d
rationis &ecncrationis
fufcitabis.
t uocabens.
f
ardihca-
?
""'i!"^'V,.".f
'"^
t c
E
itituo
^cdifica. ludxi
babcl.& Icfu Saccr
dotcmaeno.vclad
illam
qua
dclirant
futura in vliimo.
Mclius ad ccclclia
hccrcfcrripo/Tunt.
irtnonfacia
*' ThcodorctUS .
Per hasfimilitudi-
ncs
promittit
ho-
mo Dona
fcmpitcr
na.
Nccpotcsintcl-
ligcrc^dificationcs
fcnfibilcs:
(cdfpiri-
tualcs.
Quomodo
.n.eruntfcnGbilcs:
quas
nominat fem
B
pitcrnas.
C F^ndament
a.Apo-
ftolos.prophaas
&
Kal.8^a.
fiaiilcs
fr.dicatof. 1 (SnHiendo Chiiftum vcrum Deam & vcrum
homwjm.
b Doatinatum qu.bui
'mun..at ccclelu. c Uttotum.
vb. ,n ciX
,u.cs. ncque p.x q.
''^^'^^^^^ttn^S^lt
tdr
fcpium
,
aucrtcns (cmitas
iniquitatum
. Si aueiteris a
5CL>ictcanimquon.n.iempotecelbrnd.
bTMe. .u.cmpenemoi. funipedei.
e^Catnij,
Sabbatd
pcdcm
tuum,t
faccrc uolutatcm
tuam m die fa
. fCclcbtani dom.no Slbbatidelicata.TDeo.cccpium.
cPutuni^TNon
tuum.
do mco
,
ct uocabcris Sabbatum
delicatum
,
6c lanaum
a
f
in
opctibus
tuit. h
rDom.num.fVcl
diem Sabbati.
muro
obfcpit
, nc
-"p
cadcm,
vduti hor-
'"'*:
tum
dcfcrtum,
qui
'
cuq; voluerintpcr-
an
l.Cor.j.c
o
uagcntur
.
NamtSc
iftudipfumqua: p-
pctuo
dcfes cft ani-
7
ma,patitur,cumca
,-i--r
. i,
r

^
demhoOicuilibct,
dominigloriofum,& glorihcaucris
ciim
,dumnon
tacis
j, fiue dsmone fiuc
afAftionp.aua..
b fVt
n.cfcilicct opetepccccs.nec
voluntate.
lOanim
CUpiditatC
uiastuas, 6c,noninucnituruoluntastua,utIoquarislcr-
n
appellcs,tandiu per
E
.fOdiofumvelociolum.
b Cum
fuptad.fta
fecci... c
TDeleftate
indom.no &dab.L
i.bipc&c
Uia
cft,doneC mCtU
' '
i
^Non
mundan.s. e
fln
trrna beaiitud.ne.
j r\
.
moncmuincddcaabcrisfupcrdom.-no.&fufto-llamtc j] f^'^^'Zu"!
"
.TA.ietnxfol.Jitat.sl.ocenimfoluraelcmentum.inmobile8cfolidun.
b
Tic.l.cetpattu
7a.
Ininuitatum all^e
tQuamnccoculu.
vid.t.necauii.audiu.t.nccincorhom.n.safccn^d.t.
C
intquiiaium
i\m
fupcraltitudinesterrx,
6ccibabotehxreditateIacobpa-
H
inquiercm.ffemi-
f
a fOuafi
Vctafunthxcoronia
Os en mdo. b
TPetptophctam.
fSmonem fcilicct.
taS
CrroriSjin
quic-
S
tristuLOscni'mdominilocutiSmcft.
'^
?r7/jv?u"mif-
furfum non deorfum.vli
Loth dr.in monte faluu te fac
g
Hxr
rrf/.Ca:lefti,quamdcdi
lacobcuius
filiuscsperfi-
dcm &
operationem
,
vitia
atq; peccata fupplantando
*
Cuius enimfi
quisimitatorfucrit,eiusfiliusdicitur.
Vnde: Fun-
damema eius m montibuT
/4fliV.Fundamentum
autem fin

gulari
numero Chriftuseft.Vndc. timdavicntum aliudne-
mopotejtponcreprjeter
id
(luod pofiiutn cJi,juod
tji Chrijius lefus.
d uAedifi-
NlCOLAvS DE LYRA.
I Et Acdificabuntur in tc deferta ficulorum./.
Gsntiles
^
adiungentur
tibi in vna
ecclefia,quifuerunt dcjerti
in
priflims
[xcu
lis,inquantum carueruntlege
&
prophetis.
i Fundamenta
gcncra.^cc/. per generationemfuccefjionem
addutes
aliquos
ad
fidemiquod impletu
csi
inapo^otis,
& in
alijs
crcdentibus de
judJtisiper quorum pr^dicationim
&do8rinam in
fi ripturis
eorum teli^am conuenuntnr Gentilfs
adfidem,
C
J
Et VOCabcris
scdificator,
&C. .Aedificare
fepes
materiales
efi officium pauperum
&
ruflicorunt,&
ideo non eH tale
quid quod
debcatpromitti proopetibus
virtutum. Et ideo
perfepcs
hic intelli
guntur irtipedimenta per fanam
doclrinam &
ordinationcsfacras.
Ei hoc
impleium efl
in
apojiolis
&eorum
fuccefJoribus,quiper f/i-
cram doHrinam
&facrx ecclefite inflitiita,oppofuerur,tpectatis
ob
flacula.Et
ideo
fiibditur.
4
Auertens
fcmitas^n quietem.
Sic efi in Hebr^o &in U
bris corre^isad
cefjationem
.n.
peccatorumfequitur quies
mentis,
fropter quod
cUciturinfine
capitiili pr^ecedentis. 2^o eHpax
m-
pijs,dicit
dominus Deus.
5
Si aucrteris. Hic
ponitur
rerum
remedium,quantHm
ad Dei
SabbJtiobfcr cultum . Circa
quod fciendum, quodper obferuationem
Sabbati hic
uatio.
intelliguntur
omnia
qu pertinent
ad debit nm Dei
cultum,ftcut
&
inpraccpio decalogi,Exo.2o.
Mcmgto vt dicm Sabbati fan-
C(X^Z.CS.Adcuius obferuationem requiritu
ab
cpefibus pcccatorSi
qu^funtmaxim^ feruilia,
7o.8.s.
Qui
facit
pcccatum
feruus
cftpcccati./</fo<//wr.Si
aduertcris a
Sabbatopedcmtuu
yt non
procedas
ad malt
agendum
. ideo
fubditur.
6 Facere voluntatem mzm.
fequendo appetitum
tuum irra*
tionabilcm.Secundd ad
obferuationtm
Sabbati
requiritur occupa^
tio &meditaiio circa diuina.ldeo
fubditur.
7
Et vocaberis Sabbatum.'. intendendo ad diuina.
8 Et
glorificaucris.?.
honoraueris debite
obftruando.
9
Dum non facis vias
tuas./e^erfo
tuas
concupifientias,
10 Etno
inueniturvolutastua..fj5^ffi-/fn//WM<jp;>emw
1 1 Vt
loquaris fcrmoncm./.wa/ww
contra Deurn
vclproxi-
mum,fed
magis fts
intentus ad Dcum laudandum.
I z Tunc delelabcris
fuper
domino,/ie/>f
intra te
confo
lationes diuinas.
1
3
Et
fuftollam,&c.per contemptum
terrefirium &
appetitum
cxleHium.
14
Etcibabote.
Sccf.inbeatitudine
celefli . Bcna.n.terrena
cm
ftnt
multo minora bona
optribus virtutuni,ndpoffunteffeprincipa
le
pramium promiffum patriarchis pro operibus virtutis, ficutdt
claratum
fuit
diJfuftus,Gen.i$.
I
j Oscnim domini locutum eft .
quaft
dicat
hocflabile tfl
&firmum.
l
I
A D D I T I O.
J c.
j
S.vbi dicitur in
poftil.}<loUtc
ieiunarc
ybi translatio
noflra habet: Nolitc [tmmxc.Hebraica litera
babet
quada
vetba
q:u
vno modo
fi^iuit.
Et no ieiunetis. Et alio
tnodofignant.Sc
non
iciunatis.
Etfiprimo mointeitigatur,ex-
CAP. LIX
^'C
Cicnonefi.*?to
a
-
cop.Abfoluta
tSap.fo.a. difputatione
dc a- a
gcntium&non
a-
gcntium pr^mijs&
p^nis,
nunccontu-
maces &
improbosarguit.Deindc quia
bello
vrgentc
ie
ponuntur ftcut
in
poflil.
Si
autfecundo
modo,fenfiis
efi. Et non ic
intians.vt atidiatur in
cxceljo
clamor
veUer.i.vointenditis\inieiH
nando,vt
audiamtni a
Deoiquia fi ftc , ccffaretis acontenticnib. &
iniurtjs qu
Deo no
placet.Et
l)<ec ex
pcfitio
videtur
magis propria
fpecialiter pf ly &,qproponitur
huic vtrbo ieiunatis
feu
ieiunetis.
iunaffefc,neq;Deu
tfi ad id aducrtiflc
dicebant
,
cos
pro
pheta rcprchcndir
feruarique
ab
iplc
potuiflcdemoftrai
led
peccaiis
corum
C A P.
LIX,
^Prorheta ad
ludxos. a
fBteuiaia
potcntia
ex
quo
libetauit vos ab
itgvpto.
otVos fi
ctcdideiitis.
tCce
non eft Ibbicuiata manus
dni,ut
faluare ne
afSipurcinuocaueijs,ficutMoyfcn&
atiosolimaudiuit.
qucat.-ncqj aggrauata
eft auris
ci',ut
no exaudiat
quominus opem fcrat,prohibet.
^
Sedini-
)luiCo.
NICOLAVS DELYRA.
CAP. LIX.
'^ T^
Cccnoneft
sbhrtW^tZ.VoflquampofttarJlpritparatioad
-Cy
falutem.Hic
confequenter ponitur falus,
GT diuiditur in duas
fartes,quiaprim6ponituripfafa[us
.
Secundomagnitudo ipfius.c.
fequcnti.Vrima induas,quiaprim6 ponitur falutis neceffitas.
Secu
do eius
<tquiias,ibi
Et vidit
dhs.Circaprimumfciendum,quod
ne
teffitasifiaefl propter
miferiam
culpx
&
pan quam
incurrerunt
iHiti ex
coutcmptu Chrifii
(S
de
ifia
eAdemifcria exponit I{a, sa.
frxfens
c.&
quantum
ad hec conuenit mecum
:fed difconuenitir.
quantum
dicit Iud<eos ab ea liberari
per Chrifium
venturnmxuiui
aducntus
tranfiit
in
prtcritum Igitur primo ponilur
huius
miferi\
defriptio.Secundo eiufdem confe(fio,ibi:
Propter
hoc. Vritnaii
duas
quiaprimo dejcribitur mijciia
culp/e.Secundo pamf,ibi:
Co
g,itauoncs.Circaprimumdicitur.
1 Ecce non cft abbreuiata.i.wiBow.
2 Manus domi ni.
i.potefias
eius.
i Ncquc aggrauata
cft
auris.^.<i.t/?d miferia
In
quaefiis,
n
prouenit
ex Det
impotentia
veli^nerantia
ad
faluanduw ,fede.
farte veftra^Jdeofubditur,
477
llai^e,
Cap.
LXI.
478
}e
Procop.Oua afpidum rregcmnt,qui
adueffariaru
po-
D
tcftatum fcmina
tan^
in vtero fuo
gcrcbant.
Vnde fant
malitiofa corum
proies
<?c
vipcrarfi gcniminanucupata.
e
syiJpidum.Alpis
ad
primam
voccm incantatorisalter.a
aurcm
tcrr^ infigit,
altcram cauda obturat, nc
poflitin-
cantari . fic ludari
1$
a
Sed in!<ittates i"'/?/j.Oftcnditqnare
non
cx2uditi,&
in
A
captiuitatcm
dudi.
\}
Manus
iv<s.
Iniquitatcs pcr partcs exponit.ncc
idolola
triam obijcitqu.-ctcmporc
Ifaixcolcbatur.rcd
languinis
cflufionem.
Vndc
Ibpra:
luiUs ptrit,
&tion iii
iiuiiucgiut.
Wanus
enim vc-
"

fCulius
Kloloriim. b
fQ^iad' murusin(frpofitus. T Chiiftusfoluit
patictem
mediani macerie. c iNcvos lalurt vcliudiat.
fed
iniquitares
vcftriE diLuferunt inter vos & Deum ve-
a
f
Non
i.i.te(H"acicmpccc,itorum
velliomm fuftirete. b fNe viiieat
turpitudinem vcftum ,
fcdltatmi feriat. c
^C^SiDurus intcrpolitus. TP/initentiani
auxilium.ijratiam.
ftrum,
fi^pcccataveftra
abfconderunt faciemeius a uo-
a Tln temporetribulationis.
b
IfProphetarum, &ip(iu$Chrifti.
bis,neexaudiret.tManus
cnimveftraiipollut^ {Imtfani^u!-
nc,&
digiti vcftriiniquitate.
Labiaveftralocutafuntmen-
a
iQu^aiiuo
dixerunt:
Omniaqui pr2fepitdominusnobiifac:emiis.
Vel datmonmm habes' :
i^huiufmodi. ^P.oChii'to Aiitichriftum
ponnnt
vel
promittunt
b
r
Blifphemiam.
d]cium,&ciinguaueftrainiquitiitemfatur.Non eftqui
in-
a ICrcdat in Chriltuii). b
^Qnia cleg^iunt
barrabam.ctucifixcrunt Chriftum.
c
fIn idolo: ldo'um nihil cft: vel in ncfcio
quo
McfTiafuturo.
wdcetiuftitiam,
neque eftquiiudicetverc,
fcd confidunt
a
f
lodaicas fabulas. vCbrilium
trrquotidie
in
fynagogis blafphemando , Mef-
^
ftrgleremialapida
ucrunr,Iiaiafccue-
runt,
Ezccliicle in a
Babylonc
occidc-
lunt,
&tandcmin
filium Dci in cla-
K^Z.mcsSangMS
aus b
fttpernos
(^
fuper
f,-
liss nofiros,
4
Procopius.Vbi
peccata
in vniuer-
ibmaccufauit,
ca-
dem
figiilatim
rc-
BCufct,homicidia&
obtrcdiationcs
no
ininatim,non
lam
idolorum
cultum c
infcftans.
c
Coiic.pci-unt.Qui
cxpeftat
Antichri- d
ftum. Quememm
c
fiamadhucexpe^^ndo.
b
^Multolabore
morrem Chrifti inachin:)ntes.
in
nihil,&
loquuntur
uanitates.
f
Conceperunt
j
laborem
tFjricnt,rcilicei
lufcipirntcs
Antichriftum. b ^^onfilia venenufa. c TManifeftando.
d
1Con(ilia,opera
vjna ft inutilia.mufcas Sc culices fcilicct
ftojtos
&
(impl'ces capicntia.
&fpcpereiimt iniqukatcm.
Oua
aipidum iuperuntj&
tclas
a ^..ontra
Chriftum machinantes. b
Acquicfcendo. ^.sicut Abclaquielcens
Cain, dicenti.
egicdiamuri" agrum.
c
^onfilijs.
d
Tludacornm. e TMortczmna.
- -
h 1 . I
c d
inha.'retestcrrcnis,
nclocu&Gentem
1
perdcrent.metuea
tcs,Chri(li
prcdica
2 tioncm
rcpulerut,
vcncnativenenato
5 rumfili;.vnde:Cf-
4
vjmina
vipcrarum.
^^^^i^^Jlt
6
Ex ouis
afpidis
rc-
7 gulus,qui&
bafili
8
icuSjCxIud^isAnti
9
chriflus. Exeisem

10 nalcctur flatu luo
1 f .i. fcrmonc vcnc-
12 nofomultos ccci-
11
dcns VOlantCS ad
tperuafitate,
patriamcoeleflcm.
14
Occidit.n. bafilif-
15
cus flatu fuo aucs
16
volantcspcr
acra.
ten Reus eft mortis.
m
multo laborc
pcr- araneac tcxucriit.
Quicomcderitdeouiseorummorie*tur;
17 g
TiUa^amouw.
quiriitin iniquira-

fNunirumeiouis.
b
Uumcordainiqua
Jtvcncnofaconfilia veibisoftendcrunt, dicen-
^S V' 1
rOCOp. 1-Cge
tcfufcipicnt.
"^ '" " ' ' ^--
*
Procop,
Con-
cipiut
laborcm & f
pariuntiniquitate, g
qui
diccre non
pof non crunt in
veftimentum,
neque opcrientur ope^ribus
funt:
In tirnorc tua
fTelsarjnetum. b fOmnesdcclinauerunt,
fimulinutilcsfaftifunt.
c tMorsChtifti.
fuis.Opcra
corum
opcra
inutiIa.Et
opus iniquitatis
in ma- 22
hil aliud vt
placct
,
2J
quam
nuUum illis
c f
Antichiiftumicgem
omniummaloium. d
liConlilia,ofcia, Cuim dcfpClflu do-
doftrina.
r >
&rquodtcGnfotumcft,erumpetinrcguIum.Tcl2eorum ^ fominm
""'^ ^'^
21
a
fAnims.
b IConua frigus
mferni. c 1
SanAoium
vcfiimenta,opera
bona.
Vndc:Sacr'Hotes tui induantut. VMalis quia.
>
domne ta vtcro acc
pt
nm &
partnriuimis
(3
peptnmus
fpintam
liiutis
. Eft
porro
fcripturs
vfitatum
laboris nomineio
inuidiam
fignifica
rcquodquieala-
borant
, tabefcant.
Concepcrunt ergo
in Chriftum inui-
diam,6c csdem in
cundcpepererunt.
d Ona.lcx ouo
fcetus,cx
cordcconfilium cx
quo
aftus.

Ouaergorupcrunt.dum cordainiqua&
vcncnofacon
iilia verbis
oflcndcrunt.diccntcs:i^tMj eft
mortts.
*
Procop,
m fibi
c6-
fixcrant.Itaqjcum
noforetclam ara-
ncarum in vcfli-
mcntum dixit ni-
a
lQ_^amui(dicant
: Nobis non lieet inteificcre
quemquam.
b
fAUcAus.
c
fCum
lantei-
nit &ficibut ad
comprehendcndum
Chriftum. d
fOperando.

tT^^diofePilaiiimro^ando.
nibus eorum. t
Pcdes corum ad malum
currunt,&
fefti nat,
t
f
Vt vilem
aquain.
b
fChriili velprophetarum.
vnde : I
iafa'emquzoccidis
prophctas,
&c. c fContra Dcum.Vnde^Eradamus cum dc terra viuentium,
ec huiufmodi.
vt Mundant
fanguincm
innocetcm .
Cogitationcs
corum,
a
f
Ab koftibus a diabolo. b
f
AAiuuibus
prauit
fto
quibut
vaftati & contiiii.
b
quis gerunr,allatu
raornamentum fi
pnificauit,ficutini
hil adornaru cor-
poris
,
quod pco
vetante
gcflcrat ,
Adamoconmlit.
coeitationcsmutilcsruaftitas &contritio m uiis corum.
^^
^} f''/"^j.Hccapo
^
'25
flol'pofuitadRoR,.j.b.
manos,ficutillud:
yeloces
pedcs
ad
ejfuniendumfanguinem.Qviod
multi
ignoran Pfal.',i;.b.
tes de tcrtiodeciroo Pfal.
putant fumptum,qui
vcrfus in
cditioncvulgata
additi
funt,&:
in Hebraico no habgtur. F
^ Tropter
NICOLAVS DE LYRA.
|K
I Sed
iniquitatcs
vcflra:.
Separantcs vos ab eo.
3
Etpcccatavcftra. abfcondcrunt.f.-imemor:?.
! 3
l^c exmdirct.Quianon
cftfpeciofalaus inorepeccatoris.
4
Manus enim veflrse.
Ideft,opera
vcSlra
qujt per
manus dc-
fignantuTyCo qubd
manus
cfl
organum organorum
}
. de Anima.
5
PoUut^
funt
fang.f. paupenm
bona eorum
rapicndo.
C Et
digiti vc.iniqui.
Ver hoc
defignantnr iufliiix minores,fi-
cut
digitus
minor
eft
manu.
7 Labiavcftralo.menda.ContrdC/7Wy?j
dicendo,quodfuit
nagus
&
propheta falfus.
8 Et
lingua
vcin
iqui.
{ztur.
I{epUcatio
efi
elufdemfententi<e
admaiorem
affertionem.
9 Non
eflqni
inuocet iufli. Jded
, ChiPum .
Qui
fa^f^us
cft
nobis a Dco
fapientia,
&iuftitia &
fandificatio, &c.
l'Cor.i.
1
Ncque
cfl
qui
iudiCVC
DefaHis ChrilH.Et
loquilur prc
pbeta qua
ntum ad Ulos
qui funt
infidclitate obftinali.
]
1
Sed
confidunt./. in aduentu
Mejfi
futuro,qui
lam
tranftit
inprxtmtum,& idco talis
confidentia eflfuper
nihilum.
i
Etloquunvanita.i^wrfoif/jrM ludprum
multoties termi
nos
prifixerunt de aducntu
Mejfia:
& omncs
tratifieruni
tanquam
prpiunciati inaniter &
false.
.3 Concchh.
Idefl,excogitaHerunt ittferrelaboremChrifli&
difcipulis
eius.
i
4
Et
pcpcr. iniquita.
Trocedendo ai
cffe^um
. vt
patet
ex
euan-
euangFlijs
& .ABihus
.Apoflolorum.
15 Ouaafpi rupcrunt.''.co///Mwnfwo/<jco/raC/w]^we2^
difcipulos
eius in
efj^t
fium
ixteriusprnduxi
runr.
16 Et tclas arancs texucrunr.i. adinuentiones
falfas
conir
docirinam Chrifii,vt
ah
tapopulum
aueHrrer.t.
17 Qiii
comcde.de ouiscorum.
Con/i?Hf/fn</oj<j/jgiVco
filiis
tplnrum.
iS Morictur.
W>''c//'.'.
ip
Et
quod confo.eft.erump.in
rcou.Quia
quidqiudproce
debatcx
diHis
conjilijS,totum
eiat
venenojum.
20 Telae co.non crunt in vcfli.yae"-^
virtuiis, quib.
ani-
m veflimtur &
ornantur-.Jtd magis
adcontrarium.
21
Opcra
corum
opcra
inu./. nociua . Minus enimdicendo
plusjivniftcat. Ideofequituy.
22 Et
opus iniqui.
&c. Pedes eo. ad ma. cur. SciHcetad
cffufiancm fanguiuis
Chnfii &
Juorum diftipulorum ,
vt dc Chi-
fio potet
in
Euangelijs ,
&in .Adiibus
.Apoftulorum
de eius
difd-
pulis.
i
S Cogitation
es. nic
confequenter ponitur miferia pane.
Di-
cit enim
lofrphus
libro de ludaico bello
, quod pofi
mortem
Chrifl,i lafephus.
ante
deflruciiovcm
ciuitatis
per
Titum ludxa erat midiiimlaccir-
ta intedinis
diffentionibus
, &
fic cogitabant fe
mutuo
(poliare
&
interficere:
Ideo
dicitur:Co2,itZtior\CS
corumco.inuti.
Idtft,
nociuit,
24
Vaflitas & contritio.
Idefl^mutuapriHatio
raum &oai
fio perfonarunr.
25
In
vij
s corum. yt ditium
cft,
je Viam
479
A
Prophcta
in
pcrlbna
po-
puli p(Knitc-
tis
rdpondct
poft
acciita-
tioncm
qnid
loqui
dcbcat
pcenitcntcs.
a
*X Thcodor.
Eucntus
ipfe
hscccompio
bat vcrifli
-
i\ia , Lci-.ctcs
cnim
lcriptu
am ("acram
non
videt vc
ros
fcripture
lcnfus.&cx-
cisfvmtfimi-
t
gendido ge lcs
, palpant
BtcBus.
parictem
, &
*
parictcm
no
vidcnt.
. ludneoru
mcdiratio,&
doftrinainfa
cra
fcriptura
rugitui
vrft
j.
... &
gcmitui
lri'ft
coU.mbx c6
injs,& quod paratur,qua-
fiegauiinus fi inutihs &
vana ficut(5c
iUa.Coira
("u-
bie(i^os
quo-
que
fxuiunc
vtvrflcontra
maiorcs
vel
acqualcs, ge
munt vt co-
Glof.
ord.
&Nicolai
dc
Ly
ra
viam
pacis,nercieiunt,&:
non eft iudiciu in
grcflibus
eorum. Semi
,
. NonnatUfa.iedyoluniatc.quiJimidcnim
,ncn:UJtuidcicao.o,<iurtur;npuuum.
fA bono inmalum. b Imiiiiur.
c
INon
folum nonmuemt, Jednefcitqu.d
^
9iicicdfVeai
tx corum
incuruatx
funt cis: omnis
qui
calcat
in
cis,
ignorat pa-
tl f Fil.uscui datuin elliudicium.
a lCiiiirtum.
b
iQu
i
ignoiauimupccm.
c ^Tiamicnsaaucnies
480
vcrfari ma- D
hs.&malairta
libi inucfta
vident
pChri,
ftum
noftru,
pcr coh"ibas,
ioquacitatem
ludiorumin
a
lilgnorintz.pcccat'
verba intuin & f
I'
b
1bcjJpturamlaaani,Cl..illumincanonTidcntt.s:
vciua......u... .
.
,
r.-nlcnfumt.u.nunn.i'-']UirOltcs,
rcm,6dn
teticbris
ambulauimus.Pilpauimus
licutcxci
parietcm
, 10a.a pene
ocul.s ct.nm v.fib.l.s offcrtu, Chriftu . b 1
1..
fcriptmam
Uciam
qu. quafi
mcid.es
Ti^' fcptrta
fjnil.s c ^lnto.ocbcloleiua.tiirui.lante.
_ c
-j. r-
g^^.;of;oI-rr,iiP^riiIiQnrrrp/>nuimus.ImPcJlimusmcndic,qualim
C Iiiquitates,
1
Cyrillus.
Muhismodis
fatcntur hi-
d:ri lc
impios
fuifle contra
:
quafi abfque
oculis
attrcaauimus.Impcgimus
mcridic,quali
r^, 1. .. ^ur ...A..;:. onamiliacnim lcitui Moyles, vchiucn lupcr
ccr Ja o.uin cft.
a
^Nnn .ntcUigenirs
h lObl uns nnftTil,quamoiucn..n
ic^nui ,,./ r
imiic l.U[ltl4
tenebris,
calidnofis
quafi
mortuLt
Rugiemus quali
vrli
omnes,
i^ chrinum.Un
.TNVniPun.ccor. bTChr,ltu,n.dcquo:Dcus_iudiciumtu..m_,e.da.
^^^^^^-
^.^
&quaficoIumbxt mcdicatcsgememus.Expedtauimus
Uidicjum, 14
. 1Nob,s,fcd.enubus.
b
^Vfque
aauc.,.^c^jael,nnu^urv.,.ao^v^^^^^^^^^^
'6C non eft,fa!utem
& cloncrata
dl a
nobis.Multiplicatx
funt enim
,
a Ta i)u.bublai:ic.n
jiicrtcnsnccc.nti
tjtes nolljas
arcrp
nius
.nrfctnes-
b ^Cu.
nihil occultuin. c TSccundum inioui- I
iniquitates
nortrscoram
tc
,
&
peccata
noftra t
refpondcrunt
no-
J7
^
, ISccundum pct.n.
cm nofttam.Saugu.s
c^sU.r^..^ici^"^\'-^^'^^:^^^\;t^ '!
c
iQuas rwabamusefii:iu(l.tiam.
d flVoenitentcs qua.ido compunfti cocdedixetunt.Quidfacie-
rrui-.rifi.ire : ^ huiufmori.
c
'
n rl

n
bis.Quia
fcelera noftranobifcu,&
iniquitates
noftras
cognouim^
TTrladendo P.U.o. b tDiccndo;
R<-i.s cft ..^ot.Scc. c 1
a dom.no. fDiccntes: Scimus
quon.am
Movfi locutu, eft dominus huncaiitem ncf .mus vnde fit. d fImitantes.vnde: Si
quis
mih. mim-
rat mcf .Ei i!lud: Poft ri.jminu.n Dcum ruumambu
poft
ter
^9
20
21
22
cum.
taJoag^.
)queremur
caiumnia oc
iranigrcniunc. Concepi
a ^lnucnimufeum
lubuertcntcm (Jemcin noftiam ITraditioneshorainum.
b
f
Ad Gente.
T.Malitam.
fScientcr.
,.
-b^n. i?
mus & locuti fumus decordevcrbamcdacii.Etcouersucltretror-
^>
^Cht.Uus
a 1la<;m.
b
fCHx paisiuftitiicuminiriuiiatc!
c 1 Anobis. d u InGent.bus. c l
quafi
Nonmanf.t
ineisii.-lmunrf,
Liit..d.ncm&volupt3temfequuntutSc.ib.s&Phar.la:.s&huiu(modi.
t
lldern.
fum iudiciij.et
iuftitiatlogc
ftetit.Quiatcorruiti plateis
veritas,et
a TQiii.ii cordibushabitatperfideni.non potu.t .nii<;di ptopterinfidclitatem.
b f Cotda ludioruni. c fCliriftus.
d fludatis.
e ICredcndo
m Chriltum.
d
aequitas
no
potuit ingredi.Et
fada eft veritas i obIiuione,&
qjii
rc-
23
24
25
i6
17
28
JO
31
pietate
commifcrur,
ciHTi illu fuf-
"^'
fixcre cruci ,
& cius
nomc*j
blafphema-
,'
runt.Mjntiti
funtcotra do ^
minumicu
diccbant . /i
Bd-{cbub
prjj
pe
d.momorum
liicit
dicmonia
Bcneduimusuos
quia
Sammari'
tanus es
, ^d<e-
monium habts.
j
d Veritas jn
lon|
Chriftus
qui
i
eftvia,veritas >
& vita. vnde;
^
^
Vauas
dtterra
OUatll,(SiuH,
'Plti
Orcx.8.c
lumbx vt il-
lud
Ephraim."Faffrf^
quaft
ci mha nrtn habens cor,
4 Thcodoretus.
Significaturcrudchtasludsorum
&
odium
quo
nos
prolcquuntur
cum fc uident in tantis
verfari
de ca.
pro.
Et
notandum ,
quod
crebro veritas nominata efl in Chrifli
pcrfonamonftrctur. quam
defercntcs fecutiluntmen-
dacium.
^ f
3
4
5
6
7
NICOLAVS
DE LYRA.
1 Viam
pacis
neicicmnt . i>M
poH
dijjen/tones
inteiiinis

l\omanis
ribeU.'uerunt.
2
Et non cft iudicium./.
exectttio
operumiuftiti^.
In
grclTibus
corum.'.
infuisprocejjtbus.
Scmits eorum. .A reaitudine iuftttix
& veritatis.
Omnis
qui
caU&C. Vercasprocedenuc.
Ignorat pacem.
Cum Deo &
proximo.
y Propter
hoc. thc
cmfequentcr
pomturprjtdiBje mifcrte
con-
feffio.IJaias
enim
ipfam pfSMcns
eam confitttur fe
cum lilis nume
rando,ed
qu)d
erat de
popuh
ludaicojicut Danicl.p.cap.conjicetur
peccata p pultfui
numnando fe
>um
peccatoribifs,
licet
cftei
tmo-
cens,& (icdtcit //tfwj.-Propter
hoc
clongatum,&c.
ideftycxe
cutioiuflili^ a^ualis.
8 Etnon
apprchcndetnosiuftitia.
H^^i'r<i/.
f/o^'Vr
defutfopcrv.odumpiMeritiypropleiccrtitudinemprophetix.
9 Expci^au
imus.
Ideft ,
Chrislum
qui
dicitur
lux.fupra ^^.b.
Dcdi tc in lucc
Gcntium,&c.
10 Eccc tcncbrx .
Quia
in aduentu Chrifti
ludxi
pro
maiori
fjirtefuerunt
excxcati.
1 1
Spl
endorcm & in tcnebris
&c.
^petitio
eft
eiufdemfen
tenti*
ad mnortm
axaggcrationcni,
12
Impcgimusmcridic,&c/<fe^,w<cw;o-e
lucisgrati*,
quod
maximtf habuit rationim
mrridieitmporeprfdicatioms
Chn
Sapropter
euidentiam miraculorum.
ij Rugicmus,&c.//oc
fuit impletum
in aduentu
B^manorum
contra htdtcos.
14 ExpcOaui.
iuditium. Idefi ,
quod
fierct nobis vindi^ade
J{p1naris
nos
ajftigcntibus.
15
Et non cft. Quia ecom.erfofmrunt deftruBi
a
Esmanis.
16 Salu. Siilicei
Cbriftum ,
qucmpatres
vetensteHamtnti cx-
flci.tU['UH\
17
Et
clongata
cfl a nobL*.
Jdeftt
a ludteis imredulis
proptcr
jlMm
2?
24
25
26
fuam
incredufitatem.
j 8
MuUipli,
funt enim
iniqui.
no. Quia
ludd a
Chriflo
elongaii
ruunt
depcccato
in
peicatiw/.
19 Etpec.no.rep.no.
Ver
mifiriam fubfecutam.
20
Quia
fcclera no.no. Ver
mifena: iffcflum.
21 Et
iniqui.no.COg.
Idcft,ex
terta
fientiaptccauimus,quod
efigrauius,(juam exignoraiaia vtlinfirmitate.
22 Et auerfi.&C.
T^on
vbrdicndo doBrinx
Chrifti.
Vt
loqucrcmur
ca.\um.Cdtra
Clniftu &
eiusfamiliam.
Ettranfgrcflioncm.
Vcrjcquvndoinnocenta
ad mortctn.
ConCC.& locu
fuAQCOt.>.fcienter ^apropofito.
Vcrba
mendacij.
Contra
cimfitm.vt
patet
Uic. z
j.
vbi
ai
cufauerum
eum
quodproh/bcbat
ttibtita dari
Cxfjri,&
quod
vo
lebat rex
fitri ,
cum tamen de contrario
ejfent
certi:
quia
dixerat
e.j.Rcdditequx
funt Cxfaris
CxfanyMatth.iz.r. Etfnmli
tcr
J.iens quod
vcntkriifjentvi
coiiliituetcnt
eim
rcgem fngitin
montern Ioa.6.b.
i-j
Et conucrfum eft retrorfum. 7 condemnatione
Cfnifli
iiii:ocintspcr
Vtlatum.
28 Et iuftitia
lcnge
ftc.
Quia
non hcbuit locum.
29 Quiacorruitin
plateis.
QuiaSacerdotcs
auertcriintpopu
ium a
vaitattcomra
Chu(ium
vt Barrabas liberarctur
, & ihti'
ftuscrudjigeretur.ideoftquimr.
J
o Et fada eft.
Quta
vcritas
doBrin^ Chrifii
quam popublt
j
andierjt..a mi-nte eius
recejjit ptr
Sacerdutum
deceptionem.
3
I
Etqui
rccefl^t.
Deperfecutione
& morte
Chrifti pcniten-
dc.
cutufmodifuirum
ludfi
,
qnicantrit:
fwrunt ad
prfdicalionem
j
,Tetri,Mi 2.f:vbi ttuitnr.His auditis
Compunfti
funtc 'r-
j
dc,&dixcrfitadPctruni &
adrcliquosapoftolos:Quid
I
faciemus viri fratrcs?Pctrus ucroait ad illos: Poenitcn-
j
tiamagitc,& baptizetur unufquifque
ueftruminno-
inine Ic(u Chrifti , &c.
icquitur
i/Jiucm , Et
appofit.'K
funt 1
in
dig
illa anima:
cijcitcr ttia miUa.
^ FraKlx
lfaia:.Cap.
LIX.
Etvidit. O^en-
\
fO.qilia
pOCnitUe-
^ ,, ^,
~" d
1Qui,nopuro,ord..
runt,oaend,tnon
a
ceint a malo
,
prre
d:s
patuit.
Et
uidit
dominus,
& ma-
a
Tlnfidel.tjt.i. b
TAhorutn ludjEorum
qui diriplebant fidcKum bona mde-
Rapmam bonorum vcfttorum cum
gaudio fufcepiftit. c T roenitentiam eorum in-"
ftuftuofjm. d
IQuianonpuro
ord'
48:
(9.a
plaCUifle
dnO
pCIll
-
,5,, omnia videt. b
TEis. c
,Qui tra.slatum eft ad Gcnte.
tcn tiam
eoru.quia
TDifacno bon. Sc maJi. vel intet
fimpl.citatem ie
duplicitatcm vel
noniirOCOrdcDlu t
.
"'eof"maoen.tentiaiadiciumrcftitu.<inis.
rpcenitueri.nt.
b
^""^
apparuit
m oculis t'ius:
quia
noii ^il
iudicium . Et
b
Ch,hnonHi Vir.
Mra.cr.
bTlnluda:.s. cTSanc-tus.
T5icutMoyf,Dauid,&alij. d
fContri.tatuseft
^iunN!St
"i^^Dcus,quianonc^ftuK:&taporiituseCuianon^
naniunc,
UtUt OC
j
fludxis.ninHdcli.ateobftiDats.
Ilnterueniens
pro
eis ficut
Moyfes inWetto
fDconepercut.at
b
f A
perfecutioncilloiumrefufcitandoa
inortuis c TFlllum
_
^
perquemomi.ia_if>3f..r,t
d
fldeft, filius
perquemomnit iuftitia.
'
^""*"*
qui
occurratjS:
faluabitfibi
bra'c]iiumfuum,&: iu(Ucia cius
a
flnGcitibus pcrlidem.
b
fPatrem. c fEIeftosfuos
ab.nimicotura pet-
lecutione
li^eiandcSt pro ipfis pugnando.ipfo
faluando.
f
Hoc eft,
iuftequaC
loricatus , &
galeatus
in vltione
inimicorura
_
r b
"o"vent'eBmpeiR.omanoseutitIudiira
piat
conhimauitcum. t Indutuscit iuftitiaut
lorica^&:
a
fMilitibut aomanis
natifunt,
Ccut &
iWnd.
f^ocaui & noii
erat
cfui
audiret,
C Et
fdua.fibi.V^-
C
ter.f.perfilium
Ge
tes . { iuflitia
eius
,
vel mifericordia
fc.i fm Lxx.confirma
f-f*
biteum,qui
voluc
ritcouertinomc-
rit6,fed
mifcricor-
dia&iuHitia. lu.
ftnm.n.eftvtpos-
nitcnti creatura:
crcatorparcat,qu^
mcritisfuisfaluari
non
potcrat.
d Et
time.!fut.Vrx
d
moftrata vindi<^a
Dei in Iuda:os
per
Ronianos
,
defai-
bitfidem Getium
dequatuorpartib
II
} f 1
' . . _
*
IMiIitUjut aomanis
galcaiaiutis
m
capitccius,
Indums cft
veftimentis
uitio-
g
>.
f. n M Jlvindift.
b fParatus armis
indutut.
nis,
SCopcrtuseltquaiipalliozeli.
Sicut
aduindi(5lam
a < Ct
lecunJuinopeiafiia lecipiant. fludiis.
qnahadrctribudoncmindignationi; hoftibusfuis,
&rui-
a Reii.buendam. f Vt ficut arooheias Sc .ulum Chiiftum occid^runr. = nr.,-;. ;j
?

Rciibuend.m f Vt ficut
proyheias
&
.plum Chiiftum
occiderunt,
a
Komanisoccidantut
b fCiuitatibuHudoruin. c
fMercedeminiquiiatis.
d fDelcndo eaf e fSanfte.caftc'
"''aiTfi vndeiBcatusrir
qui
timetdominum. vel feruilitimore.
'
cifutudineminimicisfuis^infulis
uicemreddct.
Ettimc-
a
fMultiabOciente&Occidcnte
venetunt,8cc. b
fPatris.vnde:
Manifeftiui non.cn tuum homin l'U$.
bunt
qui
ab occidentc nomcn
domini,
&
quiab
ortu folis
a f
f.i.um cui dicitut :
E.<urge slotia
mea. b
f Pattis. c f Autor beatitudinii.
f Filiui in-
catnaiui.vcl ad Gcntes in
pixdicatione Apoftolotum.
d
fquia
in
ipfo
fons
fapientis 8c
doat.nat. Se
fcicntix.qui
d.cit: Si
quis fitit. vcBiat, iScc. c
fCui nihil lefiftit. vnde

Data
ett mih. omn.s
poteftas
m ccelo & in tcna.
. .
t* * -
f
Quem
fphitus dn. J3
Ad
rcdimendum
genus
laumanum,
Spiritusfanaus .f.
Vnde:i>/
conceptks
eli de
Spiritufandio
.
Et
,
l\^quiefcet fuper
lCi. itju
eumfpus dominiy&c.
S Hocfcedus. vt.f.
COS
fanguinc fiiij
t admlratiis
rcdimam, &
ipfi
J'''"'"*
pr^cepta
mca fa-
"'*
ciar,& mcmoriter
tcneant:5ciiocefl:

Spi.rneusqui
efl
in te.
*
Procop.
Vcrba
quE locutus cft
"
Cliriftiis.tcftamcn
tum
mcimi
funt,
inquit.in
fcmpitcr
9
numduratura.Ait
n.inhiucmodum
10
Saluator: Ca^lum
^
liic xa
terra
travfibut,
yerba
autem mea non
tranft E
^"'.Eftigituraper
tiflimum
rcdem-
ptionis
argumcn-
tum,Spirituflan(ai
participe
fien, lin-
gua^^ueipfavcrbu
ij vcritatis
accipcre.
ir
dCQUatUOrpartlb.
enmin.
omn.spoteitasinccBloSctntena.
c
-'i'.- f'"
v,iuu
^
mudi vcnicntium c
gIoriamcius.CumueneritquafiflumustuioIe*ntus,qucm \l rrvrii'''T? tboflfe
audita
pr.xdicatlO-
f
'
fAmoi,bonita,, chaiitat. b fCum. c iideUbut ludxi,'vel
cccleC*.
fChiiftu,.
^ ^
',
^ynilllS.nopfjC

n .
neADoftolorum r--j
-. -
h ..... .
d
fNonomnibu.. '^^'inqui^/^M'^^
rituiiLir ne
Apoitoiorum.
^^,^.^^^3
aommi
cogit,etuenerit*Sionrcdemptor,5;.teis
'^
^'M^/^^
ipfo-ocutlT
a
fduifidcmhabcnt.fcilicct.Jcoperationem.
b
flnfidelifatii&neeationis
^^
^''*f*h &
ponumfermo ^ii ZQS.
__e,Adcosqu,cum,itijs&concup,rcentii,pugnant VCSmeos
inoreipfius,
qui
rcdeunt ab
miquitatc
m
lacob,di
cit dominus. Hoc fce-
<^
loijuetur
eis omnia
^f
Jtlcet,
quircdeuntabiniquitaie
b
fSanftuSa
quoptophetia. tj
(jU^
prcepero.
dusmeumcumcjSjdicitdominus.Spiritusmcusquieftin
^*
^ seminis.Seque-
/
a fOlfaia. b f Euangeliummeum rui
nonfuiccditalialex.Vndc tiUDl
prophctaru,

h f
loanne,d.citEuan?flium
xtetnu.n.
Ann(\c\\r\ \A
te,&verbamcaqua:pofuiinorctuo,nonrcccdentdcorc 15,
tyVurqikodcm
tuo,6c^c
ore fcmiuis
tui, dicit
dominus, amodo Sc
ufquc
fpiritu
rcplctifunt.
.
^

TCoc^>"nficteiisttanfibunt,vcibaautemmca,8cc.
^
SpititUS
CUJm fan-
pente fonus tan-

^"^Plfcrnum. ^
.
^jj^^q^ido^^^^i^
quam fpiritus
violcnti , Scc.
quibus
tandcm omncs
Spi- quc quafi pcr
fucccflloncm tranfit. Et hoceft
,
amodo &
-
ntiifandtorepletosconcluduur.
vfquc
in
fcmpi.
*
f^^fw
^Cap.
F
,ne
Apoftolorum
^
|C
Quaftflu. Quia
citiffime mudum
fua
pra.'dicationc g
&fidcimplcuit,dc
,_j,jquo:
l' cktiter cunit
-
\{er.eius.
^
Procop.
Hoc
indicauitin aftis,
cumeflent omncs h
invnumcongrcga
ti.faduseftdcrc
NICOLAVSDELYRA.
M
Prd2patuit.rt^tfrct^a8.^.Faaa
cft autcm in die il
ila
pcrfecutio
magna
in ccclcfia
qu
erat
Icrofolymis.
1 Et vidit.H/c
confequenter
bomtur
Jalutis
aquitas per punitio-
nem
malorum
& faluationem bonortm : hoc enim
exigit xquitas:
&
hocindtfiruBione
Iuda.tper
Rfimanosfuit impletum pcr qua
mcreduli
mortuifuerunt &
captiuati,
&credentes
fueruntfaluati.
T nmo ab
exercitu
B^manorum
:
quia
monitu
angelitranfterunt
in
'egnum .Agripitantcaduentum eorum,vt diclum
efl
fupra.Voflea
a
lHiUis,quiaper
eorum
deflruaioncmfuerunt liberatia
perfccutio-
mbusyquas eisfaciebant:^ rexdificata ciuitate
letufaltper
.AeUu
Mrtanum,
eam
inhabitare
pacificc permiffifuerunt , Jdeo dicitur:
Et vidit
dominus,&C.
Scilicet
quddfideles
a ludeis incredulis
lic
ajjL-gerentur
. Ideo
fequitur
.
?
Q.uia
non cft iudi. 0
quod
iniuflh
principes ludprum
Cbri
ftiinoscondmnabam.
4 Et
vidit
quia
non cft. IdeH,
quod
non
apponebaturfibire-
^eitumhumanapotentia.
5 Et
apo.cft.i./e
miferia
&
infalicitate
eorum
molefiatus.
' o
{^falua.fibibra.fuum.7rffy7,ifrfe/wte/tf.
7
Indutus
cftiu.& io.
Loquitur
de Deo ad modim militis ar
*natiproctdentis
adfaluationempopuli fui.
lndu.cft
vc.vltio.
Iden,exercito
l{pmanorumprxparato
ad
''-""t-oemmalorumexinflinciudiuino.
J
.Et opcrtus
cft, &:c. Idefi, Tito
qui eratfuper exercitum,ficut
."'J^Vf//''
'''"'
'^'fl'^'"'"'^'
vocatmpallium -^eli, quia
mul-
''ZSit
'^"
'^''^"'" ^''""/'^^^
'^^
malorum
punitionem.
o
Quafi ad
rctributioncm./t/f/?, lud^is
in
infidclitate obfii.
mtis:
natis:Licet enim Titus debellaret
ciuitaten!,eo
quodfe
rebellauerat
I{omanis,Deus tamen adhoc eum
infligabat,vtper
eum
vindiHafie
ret dc Chrifii inimicis.
1 1 Infulis viccm rcddit. Dicimtur autem hic
infuU lerufalt
& a\i<6 ciuiiates
ludfg,eo quodftntfitie
inter maria.Totaenim Ih
ludxx finW
dca
fecundum fitam longiiudinem ftta
efl
fuper
mare mediterranck
ejcparte
occidentis
, &in
latereoppofiio
habct
lordanemfluuium
tranfeuntem per
mare Galilxa &rnare mortuum.
12
Ettimcbuntqui,&c. Quiaatemporeapoflolorumfidesca,
tholicafuitmultumdilai&taadomnespartesorbis.
1
j
Cum
vcncrit
quafi fluuius./. f{pmanorum exercitus.
14
Q.ucmfpiritusdomimcogit. i^My/5jmi
rfowjni rfi
hoc eum
ivftigauit,
vt
prcditium efl.
i
j
Et
vencrit Sion
redcmptor.
Et efi hic sion datiui
cafus^
per quam intelligitur ecckfia,vt
ditium
eflfupra i.cap.ad quam
re
dmendam venit in
pajfione fua,&
ittrum
venitper tffccium
in de-
flruHione
Ierufalem,ad accipiendum
vindiBam de
mortefua
venict
etiamadrecipiendumpcenitentes infua miftricordia ,
& maximb
Iudos
ftruide reuertentes ad
ipfum
detetia
falfitate .Antichrifli
per
Enoch &
Eliam.Ideofequitur.
1 6 Etcis
qui rcdeunt,&c.
Et in
hocfenfu
alkgatur h^c fcri-
.
ptura.t{om.i
t.e.
1
7
Hoc fccdus mcum cum cis. Quodfubditur
cum dicitur.
1 8
Spiritus
mcus
qui
eft in
tq.
.Adhoc enim
defcendit Spiri-
tuffantius
fuper
credentcs
in\die
Tentecofies
,
vtqui prius
erant ti-
midi, fierentfirmi &ftabiles
inamorc
Chrifti.
19
Et verba mca
quxpofui
in ore i\xo.Quia
illa extunc
prg
dicauit
eccLefia,&preiicubit vfque
in
fincm mundi, &tunc
gloria
& veritas
hicpr^dicata^
lucidii
apparebil inparria.
J
Cap.
483
Glorord.&NicolaideLyra 484
^
^
A D D I T I O
I.
A /iif.59-''^'
^icuf- tn
poJi.Qinz
corruit in
plateis
vcritas.
Hoc
ijuod
di'>r.Quia
corruit in
platcis
vcritas.o-o/JW*-
vi
tieturexPonettH
de
ip.o Cimiio,qui defapjj
/oa. 1
4.<z.Ego
lum
Via VCritas & vlta.tf
qi^i^d JctjHiiur.Et
fa^J
eli veritas in obli-
motiein,beiie txpwitur
de vrritate & dodrina
Chnfii.prout inpo-
ftU.Triitu
rnim vcritas
frxdiHi
corruit
inplateis permortem,
Se
tunda vero veritaiJcHuet
dnHn^tx faffa efi
m obliuiuncm.
A D D I T I O II.
*
m eod.
cap.
vbi dcitur in
pofiil.
Et timcbunt
qui
ab Occi-
dcmc nomcn
domini.
Circa hoc
(juod
duitu>: Et timcbunt
qui
ab Occidctc nomcn
ciomiai,ScC.Conftderandutnt(iuod
timor D: i
fiilicettjltdtsfuii
in
mo orbe
qnaiitum
adiulios
dijfnjus apojiolis prjedicantibu<,de quo
dicitur
C A P. LX.
TQ"
cccidiftiin in6delitate. f Qu
iaces in vi-
TTTs. b Et fic. 1^F.de.
c
O^
Vrgc
illuminare Icrufalcm-,
( iHomofaaus.
b fFiliusDei
c IMiracu-
lonini,
velliliusDei. ^Gloiiofa
diftalunidcte
ciuitisUei. , , ,
b
o.^JqC_
(Innuc jratis.
CAP. LX.
Syrge
iUuminan. Haec rcfc-
runtludiiad
tpsChri-
fti fui,
qucm
nos Antichri- a
flum dicimus ,
&
inteUigut
Icrufalcm illam
quam
au-
Apoc
i.f. rcam & ornatam de coclo
autumant dcfccfuram.Cu
ius loain
Apoc.facit
incn-
B
tionem, pcr quam
nos fan-
damccclcfiam
accipimus.
ludrorO
opi Dicunt.n.
qjtunc
ocs Gcn-
""^0 del!"
'" Tcruient cis, cameli,
dro-
relTcfuds!'
medarij,Madia,& Effa,om-
ncs de Saba vcnicntcs,
aurCi
deferant & thus,&
oucs Cc
dar,(Sc
arietcsNabaioth c5-
gregcntur
ad offcrcndum
dno
fuper
altarc
tetiipli, qd
e
tuo,86:Ss
in ftlcdore oirus tui.tLeua in cir
ccxtruxcrunt:Nosaute f
^^,^;^,^ ,6 ^^^
r
^,^
dicitur hic: Et timcbunt
qui
ab Occidcntc nomc
domini, E
& ab ortu folis
gloriam
cius.c?"
ijocptnnipjluer
cx
qkmque
qua
hic
ixprimuiitur,luet
non
Jcruato temporis
orditie.
Vrimd ,
eo auod
manifejia futt vinditU Deiin
occifnrcs
ChriJU
de
quo
dicit . Cum vcncrit
quafi
fluuius violcntus
qucm
fpiritusdomini
cogit.
Exponiturfuutinpofiil. secundu,
t.,i^
vehit
redemptur ipfi Sion.f.i-ci lejix
in
tpe
determinato a
prophetist
de
quo
dicitur:Et vcncrit Sion
rcdcmptor.
Tertio
exhocQ,re.
demptoriUertcimciliauit
jtbi potmtentes
ctiam de
populo ludaieo.
de
quo
dicitur^Et cis
qui
rcdeunt ab
iniquitatc
lacob.
Quarto
exhoc
q> Spiritujjati^us Juptr apofiolos
er
dili.ipulos dejtendif^^
cohtinuo manet in
ecclefia,de quo //m.SpiritUS
mcus
qui
cft ia
tc .
iiuiito pcr
veiba
prsdicationis Luutigdijfit.nliier
in
ecclefitt
cotitinuantur ,
de
quo
d at : Et vcrba mca
qux pofui
in Orc
tuo.non reccdcnt dc ore
tuo,&
de ore feminis tui,
minat
mundum.incuius^
guraMoyfi&
Salomoni.al
tcri tabcrnaculij, altcritem
plu
aedificanti
oflediturglo
ria diii. Gloria
quoquc
dn;
fuit mortui
rcfufcitatio, lc
profimnndatio,&hm6i.
i
*
Procop.Vide
fi no
apcr
tcipfocxurgedi
verbomoi
tuorum refurrcdione
indi*
carit,
quamradijsfuis
lux'
ipfa
mortuos rccreans
prjc
bitura
eft,qui poftquam
ex
quia
venitlumen tuum,&
g
a fOecclclia
[Iniiuc ji
riadominifuperceortacft.
Quia
eccc tcne-
4
fPeccatoruin.
'
br^operient
terram
A^''i^igo populosrfuper
a ^ll
umiiandain b liolveius.
c TMiiaculoiuin,
vBde: Vidimu!,
glo.
.
tiameius.giorisniqiiafvn geiitiap2tre,&e.
,
.
- . . ,
tc autem orietur dominus,
&
gloria
1 eius m
6 citati
fuerint,eius
glorfa
in-
a
Ouj>rr
u; ii. tcnebris b 1 FidcvelCh
i o ouicft
luv^mundi-
tuiti
fint.qUO
faCtflcft Vtft'
te videbitur. Et ambulabunt
Getes in lumine 7
t>m
?!^''|^
dfii in
cam^p.'
a TConftant.nus ,EtacliusTheoiicifius:v:lfaniSli
(e & aliisbene
tegente,
fCor
reguminraanuDei
eft,8c <iuocumque
voluciitveitet illud,
b TO priinitiua
ccclt-tia
s
tunc(
MJttli.
i^
loin IX
Ibidcai.S.b.
c
corumiufaniascotcmncn
tcs.hocadccclefiam primi
tiuam
reforimus.Quidam
autem hec ola ludaeiscarnali
tcrpromifla,
dicunt,
vtvcl
prohis lufcipiant
DcifiUum.
*
Procopius.
Chrifti aduentu denuciaro,cius
primum
fieri
participes
IfraeUtas
poftulat,iuxta
illud:
.\onJUm mif-
fus nijiadoues que pefierunt
dem<s llraei.
a
Sur^r.ln ccclefi)S,qujBOccidifti
in
fynagogis. Surge
in
gentibusqusecccidifti
in
ludxis.Surge perconfcffioncm,
pcr virtutcsqucBCccidifti pcr ncgotiationcm pcr
vitia:&:
cum furrexcris ilkiminarc,idcft, accipe
Chrifti fidcm.
b Lunien.Tihi
logc
ante
promiflum
ad
rcdemptionem
tuam venturum
quod
illuminat omncm hominem vc-
nientcm in hunc
mundum.f.qui
dicit:
?oyw
lux mundi.
aquoilluminabcris
fi fidem Chrifti
fufceperis.
C Gloria domim.Ad illuminadii.fiUus.f ficutfolortus illu
lellige.
1n fidefociandi.
ciiiruoculos
tuos,&vid:oes
ifti
cogregati
sut
paruiflc
adijceret,noua Dei
ciuirate,
qu^
lola
pcr
Chri-
ftu
iUuminatur,intclIigeris.
d rma.Iudeos tcrrcna
anij'
tes,quib.
df;/io;/a ttrnecome-
detis,
qd
carnalitcr
accipiQt.
4< Thcod. Voluit Dcus
Babylonem captos
duccrc lii-
dxos oes,&
omnia fubuertere vt
appareret gloria
dom^j
ni,qQo finevUaludsorumopcra , finevllisarmis niitu
Dei fubucrtuntiir
Babylonij
& libcrantur
ludaeij&gctcs
infidelcssedificandamciuitatem&templumcurantqui
typus
huius rci erat : Sic.n. Dcus
pcrmifit
omnes
gcntcs
cflTe in tenebris,&
perfequi
ecclefiam cui Chriftus illuxe
rat,& fidelcsefleprcJBnationib.&
Iuda:is,vtcumccclc
fiavinceret &
fupcraret oIa,Dei
opcra
faftu
appareret.
e Ortus tui.
Quo.f
cx
aqua
&
Spiritufando
nata cs ,
oni-
nesin
fplendore
ortus
primitiu^ccdcfig ambu!amus:ga
candem fidem habemusjcodem
baptifmo
reriafcimur.
f
Leua in circumitu oculos . Cui finiiie : leuate oculus
vejircs
^
& videte
regiones,quia
iam
albtejmt
ad
meffem.
NICOLAVS DE LYRA. CAP. LX.
:^
QVrge
iWwmiviztc.
Adintelliilumfequentium confiderandu,
k5
quod aliqui
dodorescathoUci
exponunt
tofrn
cap. ijiuddepro
Jperitate
redeuntium de
Babylone.
Sed hoc non videtur verurn
quo-
niam illi
nunquam
fuerut
in
tatitaprofperitatc,vt prius
immo
qua
/
omnia
qiiiC
dicuntur hic non
pojjunt exponi
de
ipfis,nifi
valde ex
torti;quia
rf/c/(r /;/<:, Mirabitur & dilatabiturcor
tuum,qn
conucrfa fucrit ad te multitudo maris.fortitudo Gentiii
vcncrit
tihi:'.icet.n.aliqui
Genttlitate reiiHa eis
adh.xjerunt,tame
fuerunt pauci
&
paru.( reputationis
& virtutis.Item
^ poHeafub
(f/tHi;Et?dificabunt filij peregrinorum
muros
tuos.quia ip
fmet
adificjucrunt eos
t^e
tslceniiix, &cum
magno
labore & an-
xtetatryita quodvna
manu
faciebant opusjit
aitera tenebat
gladiu,
T^eemite. 4.
& hoc timore
aducrfariorum
eos
impedirc
volentium.
Et
quod
htc
Jnbditur, ApcticntuT pottx
tua:
iugiter,&c.(//<i
nagis
lenebantur claitix aduerfariorii timore.Item
quodpolieafub-
</;rr.Gcns.n.&
rcgnu.quod
noferuicrit
tibi,peribit: qui<t
illa
rcgna tionferuierunt eis,fed mtgis econucrJo.VrintbjVerfis
tri
hutu
riddendo,oofiea Grttcis,&
pofiea B^manis, vtpattt
ex libris
EJdre
&
t^feemie
&
Macljabprum
&
Euangeltorum,&
ex iibris
Jofepl)i,&
aliorum
hifioriographorum.
Item
txpofitores ifii
magis
vidrntnr
ludai^are quantum
ad hoc
quam llebrtei,qui cxponunt
to
tum
ifiud capitulum
de
tempore
Chrifti. vnde
l{a.Mo.fuper Cenefnn
i
%
.dicit
5,
liiud
quod
dicitur hic: Et ambulabunt
gentcs
in lu
mine
tno.inttlligitur
de
MejJia.Dicunt
igitur,quod
ca
qua ponun
ladMmm er
'"
inr,inipiendafutit temporalue*
in aduentu
Mcjfi*
. Sed contrtt
ror dcconti- hoc ai
guitur per
hoc
quod verfus
finem
<<r/>/i
hitJtttc.Non occi
^lti,
-' dctvltra fol
tuus,&c.i>;<i4/ec/irfw antiqnos
doHorcs Htbr..:a
icMw/fix.
^duetitu
Mtljix
non est
tnteUigindum aliquid
immutart de
curju
mundi
,
vt diiium
fuit fupra
iic. Etidee
quod
dicitur hic de fiatit
Jolif
&
lunx, &4e diHino Imine
,
0
potcji
conuinia.ter
refeni
U
adjtatuin
huius mundi
feu profperitatem terrenam,ficut
ludjei tn-
telligunt
dicentes
Mejfiam
temporaliter regnatttru fuper
oesCctes,
6
quod
tiinc
ludaiprofperelnr
eo modo
quo
in boc
cap .dcfcribitur.
Igitur dicendim,^ ftcut
cap.preced. defcripta efijatus Chrilii.
Ita
in hoc
conjcqucntcr defcribitur magnitudo fatutis
huiiis . Et
primi
ex
parte
materie
recipientis.Secundo
cx
parte caulf efficicntis,cap,
feq.Circaprimum fciendum,qu6d
materia
ftue fubie&Mm recipiens
Chrijiijdlutcm efi ecclefta
fidelium,que
habet
duplicem (idti<in,f.in
mundo,qiiantum
ad
ecclefiam
militantcm: &in
ca:lo,quaritiim
ad
ttiiimphantem.
Trimo
crgo ponitur ma^itudo Jalutisecciefifrt-
fpeiu]iatus primi.Secundo refpediijccunditibi-.^^oa
audietur.
Vrima diuiditur
intres.-quiapiirno
defcnbitur
piojperitas
miii:a
'
tis
eccleftf
ex fidelium ni
dtiplicatione.
Secundo cx
ecclifiarum {ii
ficatior.e,ibi:Et ajdificabunt. Tertio ex honorum
aJJccutione,ibi:
Et
ucnicnt.Oicj/jriWHWi
dicitur.
I
Surge
illu.
lcni.i.ecctefia miiitans,vt di&um
Juitjup.cap.2.
quf furgcre capit C? itluminari a
principio doHrin^ Clmjii.
a
Quia
venit lu. tn\UX\.i.Cbrifius
qui cjt
vcra tux
loa.i.&Jap,
^cf.b.vbi
dicitur de
cijrijto:
Dcdi tc in lucem
Gcntium,&c.
3
Et
glo.do.i.filius quicjt gloria
Dei
patris,Jtcut
&
eius
fapii
tia.Gloria enim a claritate
diciturquafi quedam
ctaria.c.mutata
u
g.et\Jic appropriatur Jilio,ficut
&
i{.tera
ad iiotitiam
pertinentia.
4 Super
tc orta cft.
l^atura
bumana
affumpta.
5 Quia
ccce
tcnc.opc.
&c.
ybiq;
enm extra
ecclefiamfiuh^
tcnebra erroris &
ignorantije.
6 Et
glo.cius
in te videbi.^P'!
operationem mirarulorii
gloriant
diuinoj viiiuiis
dcmoiiftrantiun>.{
7
Et ambu. Gcn.in
lumine,&c./.i/i
tut/.inefidfiCbtifti^nf,^
quod apparttimplitum
m
diucrjis paitiius
oi bis in
filijs
ecclefif'
\
8 Leuain cir.ocu.tuos. .^d omuem
Jcilicec dijjcreniiam
ot-
\
bis
rejpedu lerujaitm
vbt
primopffdicatum ejt Euangciium
,
CS
\
indealibiperCijriJiidtfcipdosdtriuaturfi.
* Filij
i48y
ifaix.
Cap.
LX.
48(^
0a
Ftliitii':.Cl\p5inM(l^cnm(\l,vndiZ
PmLVer
Euan^elium
Ji e,
vo!
^enii
i. Prinni HdAcs dcludxls
quando fpirirusda-
tuscft,
eraat in Icrulalcm viri
rdigiofi
cx omni nationc
qusrubcoclo
cft.vclgentcscx omnibuspartibus
mundi
b Delonge
veiiicrir.Qniii longe
erant a Dco
pcr
idololatria
vndc:^o^>?"'
eratis
io'i^t , fu-
uirate
diaboli,&:
van conuerfationis munns fidei
, qua:
D
pcr aurum,(5c
prationis mundi^, quaeper
thus
figuratur
domino obtulerunt.
g
Omne
pecus
Cedar
congregabitur,
Simpliccs,qui
anteerant
tenebra:,& moeror,vndc.f
//;'//
aUquando tenebra^nmc
auiC EpJicrj.b.
aiefhspropc.
c
D,'^.iwf.Hicronym.Qni-
a
da codices haber: Dt lat-. wr. b
las
Pcrlbrato.n.in
crucednila
rui
tcrCjClBuxitfanguisrcdcm-
''j ptionis
&aquabaptirm.dc
c
Biiic ^"^^-
ft<S3eftccclefia,(icut
5',- ex',coflalateris
Ada: marcr
uCi- omniu Eua.Vnu horum (i-
''
ncaltcro
no
^pdeft.
Nili.n.
j^l^
Chrifli
paffione,&
rcliirrc-
'.' fiionc
pro
noftra
rcdcptio-
necredamus,
quamuisba
ptizcmur,non
laluabimur.
Ncc fi hic crcdamus , ni-
li
baptizcmur
. scd hoc nc- d
que
in
Hcbr.ncque
in Lxx. e
f
Ad fi><cm. b
f
FiHI in fiJe foniorei,
venerunt tibi.
Fjlij
tui dc
longc
vcnicnt,&
fi-
a1 f^iuuliin Chiillo, qutbus
dicit
ApoftoIus:Lac dc.vo.po.nonclcau).
Et
fctius;Q^i(i
modo
^cniti
infamc]. f Alias Uc
fugcnt
.
b ^ Cuin clcu-ibis oculos. c
f Mu'tiiiviineni fidclium.
liac iU2e
j
dc Jaterc
fui-gcnt.
Tunc vidcbis
,
&c
a1 Filiisquafi fluuuisaquisrubitii.
b f Mullitudincm. c t
rixgaiulio.
*
Vt
lufcipia hotpitem Chiilium. ^
Secundum illud:Cor ineum di latiium
eft. dihtamini,
St^os.
t
aftlucs, 5c
mirabitur,
Sc dilatabitur cor tuii :
a ^
rcr fidcm. b [ Omnes naiiones mundi .
(^uandoconuerlafucritad
tcmultitudo ma-
a f Regcs^incipcs.
b
l'
Socianda fide.
cf iibundai)tia
diuitnm.idftiicm venientium.
risjfortiiiidogcntium
vencrittibi. Inunda-
ineiibusl .is cxiii.^abit bTQjiia- fGen.^-s.
IX in
(/o?w/.Interprctatur.n.
Ccdar
tenebrx,
vel mccror
1 Ccdar filius Ifmaclis a
quo
^"^-'^'
^'
rcgio
norae
acccpit
vbi ha
bi tan t Saraccni de iUius ftir
pe progcniti.
2 h
.^SWnty.Predicatores,
grc
5 gcs,duces, filijprophctarii,
^ quieaqua:prophet?predi-
xcruntde Chrifto
impleta
5
docucrunt.
6 i
?\{<t/wJot/;.Filius Ifiraelis,& .
7
interprctaturprophctia.
Jjf-^t
5 K
Mimjtn!ht<nttm.S^u:i
cpi-
fcopi, pr.tsbyteri
minittri y'J"e"t'USl .is cxiii.^abit
brQma. f Gen^^-s.
c^Iniquitas.
tiocamclorum
opmcttC:,
dromedari|
Mi^o
cc_clefia-corpus,&fanguine
at*.efoli"u.eleft..ndens.
b
f Captiuitas.ve!
coniierfatio.
I^ Alias Api
fidclib. adminiftrando
II 1
i>'y/</?/.Admiratur,fphc
fagetes
tacitoadfidecurre
tesvcl
primitiua
ccdeficE.
11 m ytnubesvulam.
Grcg.
Vt
nubcs
volanr,
pluut
vcrbis,
corufcant
miraculis,
ad coc
tiihi
c A.1 tidcm. dTFidem,
ch3f>tatcin,& lapientiam.
inucnitur,nequeHierony-
f
dian,
& Efta.
OmncsdcSabavcnicntiaurum
mi fcniUS ad hoC inclinatur a f iacniiciuiii. 1 Oratio.icni,vnJe:Oirigatut
oratio mea ficut inccnfum in
dr
.,/.,.' r^.,.,, J ^.^\,-.-,-^\ consptctu
luo.
blOpeiafilii.
Filium in
quo
Uudatut
pater'.
<:./OTt/or.Camcl.animal
^
eNAliis,quaf.noncotcmifuafalute.'^
&thus dcfcrentcs
,
&laudem domino a'nnu-
T Atfertetlo.n.no fi d. aKcriedomino, S<c.
ciantes . Omnc
pecus
Ccdar
congregabitur
tibi,
arietcs Nabaioth miniftrabunt tibirOf-
b
f Fidc
fuf
cr
eftgibbofum
& onerifciu.
Hilunt diuitcsonus diui-
tiarum , &
peccatorum gib
bumportantes.
4*
Procop.Diuites&opule
tosinccclcfia
fignificauit.
Nam,&
Saluator
ipfe,
cum
qui
diues fit
,
camclo
copa
rauit,
cij facilius cflc camc-
lum
pcr
foramcn acus tra
firc
dixit, quam
diuitcm in
regnumco^lorum ingrcdi.
e uromedarii. Dromcdarius
vclDromas,
vtrumquen.
m altDiuerfigentes
^
dicitur,cftenimanmialca-
n fuas? Mccnimt
cxpcvflantinsula:,
S>C naucs
n *% Arietes, t.cut a
fauloTitus.Sc alii,
a PeiroMatcus.
qua
oinnia bona ofTeruntur . cfEcclefiam.
j^
fcrentur
fupcr placabili
altari mco
,
&ddmii
rlniahbu'!. aTGcnles.
maieftatis
mea:gl6rificabo .Quifuntifti,qui
a1
A munditurbimbusreiiioti.
h^
Ad inedetoto otbealis
Spiiiiuflhucci.
c i" Simplices.
df Iniroitusfirlei
per quamintrnrecupiunt
in eccleli-im.
lu volant
cotcplatione
me

tis.Imbriu
gurgites
de nubi
I
?
bus fluunt
,
quia profund
14
prsdicarionis fcquentiu
in
15
tclligcntiaiorigcneafanftis
16
Apoft. recepcrunt,vnde:
/'e
17 nebtofaaquainnubib.
acris,
1 8 *
AmbrofMortis
Xpi
fimi
Pfal. 17. b.
19
litudinicofcpulti, imagine
. . . .
^.
vtnubcs
volat,8^qua(i
columba: adfencftras
^o
vit?eius aniimpfimus,
alas
c,.ii,p.,u.
5
Vndc :
Ipfe eiii
cxpeftariu
Geniium
' -
b f
Ccclefiat.
Ipli

f
Mundi. f
FiHei. b V Gentes
mans m
prmcipio
,
vt t adducam filios
af Oprimitiuaeeclefia.
b
1
Ab idololatria. c
f Eloquentia.
f Confcnio fidei. d f Sapientia.
tuds dc
longe
.
Argentum
corum
,
& aurum
if Venient, icilicet,ngiu(iiiceturfupei
illos
melo min. fed vclocius
,
in
quo figurantur.
Gcntcs vc-
iocitcrad fidcm currentes.
f Madian, &
tjja. Rcgioncs
trans
Aiabiamcamelis,&
dromedarijs abundantes.p ,
.
-

i

t^

quasdcfignatur
ocs
partel
o corum cum cis
,
nommi dommi
Dci
tui,
mUndidcquib.VCniuntad r ^ycrillos.
bf Prae,ctcrabona
^ ^
fideGentcs.xViadian.iniqui
^ fanlo
irracl,
quia
f
glorillCaUlt
tc
tas.Effa,rc(olutus,vel eftun
^
des.Saba
c6uerfatio,vcl ca-
ptiuitas.Diuites ergo,& potentcshuius
faiculi,
&
gcntes
vclociter ad fide
vcnicntes, refolutis vinculis
iniquitatis
.
animasfuas domino
efFuderunt,&
rcucrtcntes de
capti-
gratie fpiritual
is
acccpimus
fic
igitur
volatc ,
vt dicatur
dcvobis,qiii
funtifti. vt nu
bes volant ? ficutcoluba; cu
puUis
fuis.vt ncbuls veftra:
rorent
iuftitiam,&
colum-
bgpariant fimplicitatcm
.
n ^d
feneflras. Ad fcneftras
fuasftant safti cuftodietes
quinq;
fcnfus
corporis,
nc
percos tanquamper
fene-
^^^ ^^^
Itras intret mors in animas
vnde: Enote
prudentes /tR,jn,.,o.
h.
ferpcntes,
&
fmplices ftcut
col.
O
^rgentum
eorum . Hoc cfi; Corde creditHrad iuHitiam ,
orc
auiem
confclfiofitadjaluum.
^
Filii
21
21
15
NICOLAVS DE LYRA.

I
Filijtui
dclogc
vcnicnt.&
filixtu?dclatcrc.J.t/e/"'0/?(?.
1
Surgent. Q^
d.
vtriuftjuefexus perfone najcentur filij
& filie
tccledx carn in
longtnquis partibuf quam^de propinquis.
}
Tunc vi, Mdtuudinem crcdentium.
4
Et
afflues.
Confolationibus
diuinis.
5
Et
mirabitur. Ex tam vebci
multiplicationryquia
a
tempore
pofiolorum Ueriuata
e{i fides
ad omnes terr^ habitabilis
partes,ft~
'>'(
dedaratum
fuit
fuper illudVfal.iS.a.lnomncintCirzmcxi
uitfonuseorum.
6
Etdila.cor.tuum.
Pr-f^oMti/o.
7 Qiiando Conucrfa.&C Idefl,
hahitantium in
infuUs,ficut
patei
..e
suUu,
Anglia
&
alijs itifulis
mayis.
Forti.Gen.
IdeHfmpenum l\pmanorum,q'iodtotimundo
do
tninabatur,
9
Venerit ti.
Qmd
impletum
fuit
tempore Confiautini.
0
Inunda.camcope.tC
SccConflantinus
cmm
imperatori&
muUi
alijpoientes
exemplofui
antmati
diuiiiasfuas multasper
or-
v-rn
mijcrunt
fuper
talia animaliaad
fuHcntjtionem
minijtronm
^<-<^^^j'?&pauperumChri[iianoyum
&
^dificationes ecctefiarttm.
1 1
Midian &EfFa. Hoc dicitur
,
quia
in tetris illis
fpccialiter
nafcuntur talia
animalia
fortia.
2.
OmnesdcSabavcni.
Hoc dicunt
expofitores
noflricom-
irtuniter
impUium in illis
regibus qtii
vfno unt ad adorandum Chri
'ium
natum,lj:;
ideofubditur.OmncsAc
Li^ta popdifubicHi
in
dUs
regibus virtualiter lonltnebaniur,
Ji
Omnc
IJ Omncpc.^abaioth&Cedar dffccnderunt
de ^hraham
per //w/ae/fw.GeM.ij.Etiftihabitabantin
tabcrnaculis nii
trientCS
pecora:
ideo ex tatt
occupattone dejtgnaiur
hic cuin uici
tui :Omne
pecus
Ccdar .
iluantum
ad minores illius
populi.
14 Congrcgabitur
tibi-
Infiu. domtni.Loquicur
enim
Incpro-
fhctamttaphonct,ficui
etiam in multis
alt^slocis.
1
5
Arictcs Nabaioth.
Idcfl,maiores
illius
popuH.
1 6 Miniftrabunt libi. iicut deuoti
filij.
De islis enim Gcntib
plurts
iredideniut ad
.Apoflolorum pr^dicationem, aliorumquedi-
fcipulorum, licetpofiea gcns
tlla
fuerit iiifcHa prrhdia
nahumeti.
per
iHos autem
intelliguntur alij
Centilesad
fidcm venietues , fed
ifii fpecialiter exprtmuntur
,
c/w defccndcrunt
de .4br.iham
patre
fidei
noUrc.
1
7
Oftcrentur
fuper placabili
altari mco.
idcfl, ipfi
Chri-
flu,qut
eji
atcarv & hojtia.
1 8 Et domummaieftatis
mcx.i.ecclefiam
militantem.
19
Glorificabo. W>'<icm/;j docinnam
ccctvft^ confirmantibus.
20
Qi_u
tunt :fti
qui
vt nubcs
\o\m0.idcjt,api.floli altjque
pi
cdicuwres
per
otbtm veloi iter
dtjcurrertis
ad moUMm nubium et
columha*urn,q'-aft diferet,funt
valdt mirabiles.
21 Mccnim infulx
cxpeclant
.-
Idtft,
habitatores
infularum
ad
rtcipiendum
fidcm,vnde
& Vaulus in multis
'lufulisfidemfibli
i-auit,vthabttur
in .Aciibus
^pofiolorum.
22 Et naucs.Tey
hoc
drftg^atur promptitudo
coru ad crcdend.
a
j Argcntum
cornm,
& aurum. QHia vcnientes adfidem
otierebant Dcole 'iS'
Juj,
vt ljubetur.Aii.4.
4iEta:H-
487
Gloford.&NicolaideLyra 488
^a F//(frf^rr. Princlpcs
A
gcntiu
qni pcr
or!)cm ccclc
lia*. xdiiicauf runt ficiit C6 a
flanrin.qiii
Rom.iz.ccclc-
fiasin honox5i2.
Apoflolo
b
rufccit (Scalii multi, q
mul
tas cxtruxcrunf ccclcfias,&
ncccflfaria
prxbucriint
AUcgor.Fil
ios
pcrcg;
iro
r{i,& rcacs coru, dicit mar
tyrcs
&
doif^orcsgcntiunj,
quorum
tidc & virtuiibus
fandla tundatur ccdcfia.
}<
Procop
Hocctia nnnc
cotigiflc
vidcas. Pr.Tfunt n.
ccclcfijs
Efhnici,
fuaqjcas
dodrina,& pra:ccptisobtc-
gunt
ncdcturvcrboalicno
& diflfcnranco infidiarulo-
cus.
Etrcgcs
coru aftabunt
tibi.Na.Sc hodie
quoq;
Ro
tSapra
jr^
manoru
copiaru duces,
re-
guq.timorinfidiasabccclc
c
fijs
(ppcllur.vcl
ccrteobcdi-
turosfignificauit
Parcnt n.
d
facrofan^ftis oraculis
, <?c
9
^
cocionarurecclcf oiratio
ncvcncratur&fcruat.Rc c
pcriasctia
fecundu hiflcri.1
quoiporc Cyri Darijquc
mandatoinflaurata efl le
, o.
rufalc
cotigiflciAlcxnndru
af Kceidlitciam.Scrpirimilltet. bTGentium. T Con1'i t aiK,8c alii,
lui
p^roibei"
ccilc(i.i^J'fi<a'J"unt c f S'e lioftis
poliit
mtr.icc
Et
^dificabuntfilij
percgrinuiu
tnuros tuos
,
a
Spiiiiu.ies,
^ fxcui.rcs 1 In 'u;iiri
&
rcgcs
corum miniftrabunt tibi.In
indigna
a1 Tiibubtionc
irxlenci.ricoiiiKciem pecryir:>rn
>s.
pec
capiiuiiiie^plucin
3S, K
f^ Ingenlibut ,
tionc cnim
mcapcicuili
tc,
&: in t rcconcilia
af Paiaiifufc peicaii
..;
tionemea mifertus iumtui. Et
aperientur
f
Miniiiri Ecclefi, qui
alio iniioducunt. b
5 Profpcriute.Sc
aduer.
f 'ni-Judio. Sc tribulaiifin- .
portae
tu?
iugiter
dicjacno6lc,no claudctur,
a f riincipes.vel
Mam.cs fiJe forte-, b
f ViConrtaniinu,
velfanfti.qnifc
Sc
aliostcgunt,
& in
viamiuftiiiTdirlgunt.
'
vtafFcratur ad tc
fortitudogentium,
6cie-
a f Ad hdcui
njali carii'.t>.
hf ludiotum ^cKjuiIibtt
c
Rci'n.iii ^s .
ges
carum adducantur.Gens
ciiim,&
regnum

f Fide; &
opcie.
b s O ectlel c f Q;fi
nou fit.
f
In dieiudicu.
d
f
fJ-ntiles
(juod
non feruicrittibi
peribit:
& Gcntes
t
(b
af nerelidlxi Den, quemnoluccunt
infc.peicliolpitem
. b f A diabolo,
vel
igne?fhenn.
c q Potenm muiidi.
litudinc vallabuntur. t Gldria Libani adte
af f.dc.
S Fidevirentes.
+ curatiJ
fili)
eorum
q
dcindcvbi facru ami6lu cf-
-fBucrunt
te fct intuitus, ira flarim
qua
fucrat
acccnfus , in adora-
t ipwncbant tionem commutafrc.
te.
b
iniridipiatiiH':.
jslde-ctia
bonitatc
impulfus
vltionc
inducit
Deus,vtex poenaru
modo
quibus pcccantes
vl f
cifcitur.quanta pcicepturi
funt,quirc(^efccerint.intcl j?;
Jigatur.Si
n. minimeiratus h
vtilitatisnoflra^gratiaacce-
i
dit ad
pzna ,
proptcr cp
ctia
iratus dicitur?
Quoto magis
idcm
qui
fons cft bonitatis , cu iuxta
opcrabimus,
noftri
mifcrebitur.
c f?/orM/,^j/. Libanusmonscflcofinis
tcrr^promiffio-
nis.ex
quo
miniflrauit Hiram rcx
Tyri
Dauid ad
pala-
tium.
venict, abics,
& buxus
,
&
pinus
fimul ad or-
a 1
Sapicntia,
do Arin.r& viiiutibus. b
f
Ecclciiam fcilicet,
quani
fundaue
iiir-
ApoHoli.
nandum locum fin<ftilicationis mcx
,
&
af
.Mu'tim.iiiic crcdciitium.
locum
pcdum
mcorum
gldrificabo
. Et
a f
ralTibus fidei.
bf
Hum lcs,
vcKjuijin n?cciiitatcChiiltianilunt,ne princi
pes
ofTenJant.
cf
fain ludai, qusm gentcs.
H c i'crfec"t')rum.
venient ad tc
f
curui
fil];
eorum ,
qui
humi-
a f San5os.Ttlg'
ndo. b
'^
Vcuerabuiitur .
cf Signa
Jc
opcra Apo!lolnriiin
.
liauerunt
tc,
&: adorabunt
veftigia pedum
a
f Ptius (icut P.iu'"'-.
tuorum omncs
qui
? detrahebant
tibi,8c
vo-
a^
Vcrc. ^ Cum haec
iai^ittJ
fiiciint, b *f Non
p<
toit abfconii ciuiias fu-
pra niontcm v*^''f3 cl^^^pcculitticcm.f.
n:ferne vitx,
cabuttcciuitatemdomini Sidn fanfti ifraeh
af
AOco. b Abiiitidflibus udaris, 8c
gentibi'5
.... : .,
Pro
eo,quod
fuiili
dereh(Sta,6iodio haDita,&:
a
f Fijclis tamis inftuftuolis. b f ProfrailisramisaliisinlVrtis
no
eratqui per
te tranfiret
,
ponam
te in
t
iu-
tir',Silomoni
ad
teplfi
licrna
pulchr.''.,^ impiirribil.
Cu-
I
ius;j;loria
altitudo
..iboru,
I & diucrfituS,(5c bclliatu co-
5 pia. Libanuscrgo
mundis.
4 ciiisg;'or',iiriandt
lublimi
tas,rcgcs
I". oc
p!m,cipcs,qui
y
adccclcfiam vcncriint.
6 *
Procopius.Eos mtclliglt,
7 quidcgcntib
fsculari d;v
8 drina inftrucli , orationis
induftriacccicliaexorn.inr,
Dcique
locum
, 5c
pcdiim
ciusg!orificaut:idcit..ccclc-
9 fiam
ipfam
.
d v/A(c.SuDbi rdiuir. Phi.
10 Diuitiascnim.&lcicntiaic
qiiitur fiipcrbia.Cypria. S(,
Hylar.
cxcclfxMn
(.vculo.ir
borcs ,
ccclciia Dci
a;difita
uerunt. Arbori'i
diucrfit.is,
II diucrfosinccclcfiaordincs
fignificat.Ex
quibus
omni*
bus conftruda efl:
ccclcfia':
mirodccorc ditlinfta .
c Lociiped.
Ecclcfia
,inqifi
Apoftoli,qui
domini
pcdcs
cuf.
pifdicationccircutcri,
1 2
wSyVndc.i
'ih.ihit.jh'! ih
iilis,^
iii .'.mlmkbo-.Et alibi.-
Bsmpif-
despTrn
.\. Chrirtiim.poi-fJ.
15
fi,
vclpraidicatorcs
dicun-
14 turpcdc; quitotumcorpus
f.ccclcfiafufiinent iniUtutis
I
)
miraculis , &
cxcmplis.
f ;<;:.//= rff). Ciuit.n acom
munionc dicitur. EcclclTS
antcomnib.
vna,6c oiaha-
bet comnnia
ytms dorn.
vii\
16
fidts,&
vi.Tt
baptif.vndc Mu^
17
t'tiid.i>e<tci't r.f.r.&a.
>
18
gDmlici .CuvcnitXj3s,i
1
9 crat in
Iud.ris,
vel Gcnti jUs
r
prophcta.ncquc Apofiolus
qui
follicite
circumirct,
&
auxiliumprxbcrct.
h Odio hahita.
Iuda:is,
quia
fidem Chrifti
pracdicabat,
Ic-
gis
obfcruantias dcftrucbat. Gentibus
, quia
vnum DcQ
aflercbat, idolanihilcflcaftrucbat.
i
tip erai,q per
te
jr^.Trafiret,&;
bcncdiccret tibi,vndc:
Et
6^
non
NICOLAVS DE LYRA.
,
I Et xdificibvint.
fiicconfetfuenierdef.mitur profperitas
ec-
cle\ic mititantii i i
ecclefiarum
covfifHdione,cum
dicitur: Er cdifi
cabiit
filij pcrcgrinoru.'.
venientcs ad
fidcrn
mti
dcgeut bus,
quifiurautperegrmi
4
U^e,cj;-cultu
Dei,
2 Muros tUOS.'.
ecclcjias
materialcs ad Dei cultum . Et boc
pj-
tet implelum
.-i
tempnre ConH.wtini.vt dt^um eji fnpra.
3 Rcgcscorum minifti-abunttibi.tjr/).'//;/3)Wo
vt
diHu eil. Vot ctia hoc
refcrnadrexdificationem lerufilepcr
Titit
aeiiruliam
quam poflea qujft
per
quinquaginta
annos,
vdtiiCUtr
.Adrianus
Imperatur reauijjcauit,ftc quod Locafan&a pcjfion.
Chri
Jli, dr
fep
lUur^
fuerunt inclufa
intra ciuitatem
per
diUtationc mu
ri ex UU
partr, quc prius exirafucran\vt patet
loan. 1
9. iftc
aute
.A drianus nat
gentilis,
&ciuitatem
aidificauit per gentili
s artifi'
cts.Etftcpotcxponi(^dicitiir-:^tCiXi^C3!o)!\t
fi.
pcre.
mu. tXX.i.
terufalem,
&
regcs
co. miniftra. tibi. ^ctlicct
expenfus,!juia
re
get
tcrrx rrddibant ti ib-itum
Imperatori, qiu
eam
auificauit .
4
In
indignatione.n.mca.forrrt^^/ox lud^os
intc hjbiiaes.
5 Pcrcunitc.P*'-r/rj.
6 Et in
rcconciliatione mca,
ErgaChriflianmfidcks.
7
Mifcrtus flim tui.
/{e^Jtficando
te
per
^drianum,
qui
ciuita
tcm
Chrtfiianis
concejjit
adhibitmdum^
&ludxis habttutiontm
frohibuit
.
R^fcrendo
autcm hanc liuram ad
rcclefix
jcdificjtionij
vt
prtut
, fic rxponcnda cfi hxc liicra : In
indignatiouc
cnim
Itica:
Quiaprimitiua eecUfiafuii muUum
afjliiia, frimd
d ludais
fofUa
i
lyrannis,
&
hocfecundum
iudicium humanum vidchctur
p
ocedcrc ex
tndtgnationc
Dci, Ucet bc
rfje.t
ex
putcrna
i
ujligatn
-
tie, &
probationc,
fcriptura
nutem
freijucntfr
loomtur
['c.iidim
m-idrmhiimanum,
&fccund'imhoc diciturhic: In
indlgnatio-
nc cnim
mca,&c. Dans
ubipactm
ampliatione
&honorcm ic-
pon
coiiltaiMiti.
ideojitbdiiur:
8
Etape-
8 t
apcr.porta:
tuse
iugit.
Quia
ccckfiasprms claufasfapit
api riri,0' per impeiiii fim
ucuas
cdificari
. Tot elia hoc
expmi
de
apeitione fpirituaU,quia iccUfiafcmpir efiapeitaad rrcipiendm
p[mtens:Et quia
a
tempore Co^fiantini
caperunt
homines
fihc
li-
n/nrr
confngere
adicikfuim
Chrifii,i'deofiihditur.
9 Vt aufcratur
adtcfortitudogcnt.&c.iTwi^jf.tff/y
Con-
Ji:nti
trn
l:ipote'.tei,& regcs
vcnc^iit ad
fidem
CimiTi.
10 Gcns cnim,&
rcgnum. Lluia
nullus
poiefi
fitn faluus
i.i
fi ifi'iati^r Chriii,
&cuUf^ fiYuus.
1 1 Gloria iibani ad te venict,
Quiaad ttdificationem
ccdefii-'
rum
addiicebantur
ligna eledia,i^
prxtiofa ptr
denotiovem
ii>pi
'.
toris
,
regitm,
&
potentum
ad
hocfumpiusprxbentiu. Toffimiii-i
per
iUas arbores
intdUgiperfon^
notabdes ad ortmn
ecclefnefcr
ji
dem
vcnientcs.
12 ^l\oc.
^zd.
mco.
idcfl,eccle!iam militamem ,
inquahah-
tatfpCMl
ter
pcr gratiam.
Dicitur tamen tocus
pidum
Deieoni"-
d'toquend',quodiciurinfra66.
Coeliim mihi fcdcscft,&
tcrra fcabellum
pcdum
mcorum.
>
3
Et vcnicnt. Hu
confeq-icnicr pomtur prcfpcritas
ecclrftji
"
liiantis,
iiuauinm
ad
confei utionemljonoris,
cum diiitur
.-,1
VCfl.
ad tecurui. Faciemes reucrrnuam libi.
14 Filij
corum,quihumiIia.te.iief?,rcoj,eJr-t)'rflMor>.
ftipcrjuuiifuenini cukfum,
vtvidemus
impUlumper
otbent]
in
tidetibus,qui
ex ds
dcfc/tidcriiut
.
15
Qiii
dctrahcbant tibi. Quia Chrifiianos
vocabant
magos\
O"
uiaitttcns,
vt
pa'ft
in
U^tndis
rnultornm
maftyrim
.
16
Vroeoc]i\od^u\^[.'.permiflaabtis afftigi.
1
7 Et odio habita.
Trintipibus
mundi.
iii
Et non erat. ./id te
tempuralittr conJ'Aandum.
19 Ponam te.i- m
gloriam,&
honorcm.,
itaquod fupefbUflO''
fvitat hic in
vitium, jed
iu Ijonoris
excejjum*.
*
Etfugcs
4^9
Ifaias
Cap.
LX.
iti
X ron SxmntquipTf-
A ur hantibeneHi.
domi-
iiiluptrros.
Prstcr-
curesn.de
niore o-
pcrarijs
bcncdicc-
batvm^c:
Boozdi-
citme(Torib.ruis:;/o
mmis vobijut .\r\[i\Z
rupcrbiaaliqiima-
l3,aIiqu3ndobona
vnde:
Opcsfupcr-
'
bx,&iu^it'3.
a Pro
Itguis ^s
.VcT
aics
ligna, &lapidcsdu
ri,& ftnlti, &inrcn
fatiidola colentes, I
gcredetcs,inaliqm
vrumccclcf.couer
. filbnt,
^fignarg
.rs,&feriu.Errur-
lum
pauru,&
ar-
gctijjdu
ad
perfe<fJ.
lenfum
fidei,& c6-
.
fcflione vera acce-
duntjvclpferru
&:
'
a;shabemus,q^ali-,
cuiusvtiliratislunt
in
gcntib.
fccundQ
gdiucrfasgratiasfi
delcsaccipifit
vra-
lij
fonentin
pra-di-
cationeficutC5,alij
cfficiaturdoftrina,
&
fapientiainfio-n.
9pauru,&arL:cn-
tu
Ugnificatur,vn-
dc :
Tbfjjurus defidi-
\biiisnqmclcitin
o-
cjapicnns. AWi for-
csfidCjVtCyprian.
::
alij
martyrcs,
fi
nt fcrrum.
;i
Procop.Signifi-
atur ola
pcr
Chri-
tuintanto mclio-
racommutatuiri,
quaniiicfla^rcfer-
mpridantius.Ha-
bere cnimxs auri
quidcmfpecie,
ncc
T AltiltK^incm. T
ScJIVetvtrempergaudfss,
n
490
tTGenfiumi
pcrbiam
larcuioiu,
gaudium
mgcncratioiicm,&:^eiicra'
a^ Ini>aruuli.
b I Miiipliccm doarinamaoftoium de
gentibuj v(:r.icniiu'iu .
e
t D.-flima
Aioftoloium,
de
quibus: Conftiiurs eos
prin<-ipcs,acc.
tionem.Et
rurges
lac
Gcntium,
&
mammilla
rcgum
lacla-
iTunc. TPater. a
T
Infangu.nefilij. TAimoitestcrna.
b T Fjaciolaiigutnis.
bcris . Et fcics
cjuia cgo
dominuj faluans
tCi
&
redemptor
>
T fntiiudineiii
|i..rbin
.lu-latoriMis contra vitia, nedeficiant in lufta.
tuusToitislacob.Pro^reafferam aurum,
&
proferro
afFe-
"'--
aTlnfcnfibilibu..
. - - ^.
T Jiroiis.
b
T Vi
.<Ii<]uaiu vtilitatcm
ptibeant ciuitati. ptioeant ciuitati.
ram
argcntum
, &
pro lignis
gs
,
&pro lapidibus
ferrum.
a
T Vii.atu.ein,
ficutinej,utoUi'.-iuu.
Dedit eis
opeiationem iniquiiatis.iJeU opeiatoic.i
dor5,ticccflctameD
argcntum.
b
^ijitationemtuam.
Xpm
, vei
Apoftol.
pacificos.&prapo
fltos
iufRoSjVt rede
doccatj&iudicent.
cTN^ocm.Hocdedie
iudicii.Hoccap.co
gimurqciiq;
dida
ibnt,
vcl
dicenda,.
ad vlt.
tepus
refer
b[ Cli'iftuiii,vel Apoltolos, qui
naccrp
pratdicant.
rc
qin coeli, terra:-
Et
ponam
t viiitationem tuam
paccm,
&
prcpofitos tuos q"yoi's.atqiiuna;
^
a,Subhs'ptxpofitis.
TExquob^atitudinetnpeiuL/
4
noblS Ceflablt Oifi-
b <r Vujntmm.i^nl.-Credo, vidfbo.domini.&c.
5 Clll,
&
eritipfe
dllS
f
Rapina.
iuftitiam.Nonaudieturvltratiniquitasintcrratua,
va
^
' '
ai.Nonerii, vnde:
Qji^otaitiin.stu.pacein. bTRcpIcbit
.
cf AliasSaluatoi.
"lodiri Hcbraio.
Ititas, dccontntiotinterministuis:
&toccupabitraIus
oc conlitcri
7
8
a
T Fixdicatoics,
>jai
eii,.m
poiia;. bT Vi
qui ingediuniui poitasdilcantlauUare
noinini
i';o
dominc c T In bcatitudine i-terna .
iiuiiiini 11 uoiuinr
cT in ocaiituaine Ttema .
muros
tLio-:,
&
poitas
tuaslaudatio.t
Noerittibi
amplius
^a
V Hi
vi;ibilis,.<'iia fu';cDunt luiii. Ociitfol in
rcgno p.itris
eorum. h
\ Qiiim luodo ce. .imius
Idl
adluccndumper diem,necfplendorliinajilIuminabic
T Vilj., dtiiatis.
tc;fed erit tibi dominus in luccm
{empitcrnam,
& Dcus
a
5
Sicui
rl,-ad..pn|.ln.tis,
fol 'iccidit mifcticotdi.i:: Timeiitious dominum
fcmperoiitur fol iu-
tiiiix. b
T Qa""
o"'"'"ft 'i">'='-
T Chtillub. c V Ecclefi
qua: modo vidciut
aefcere,
m."<->minui.
tuus in
gloriam
tuam. Ndn occidet
vltrafdltiius
,
& luna
a 1 Tibi.
tua non t minuetur:
quia
dominus erit t in lucem
fempi
af fcrdiem folnon vr.tte,
.lequclu.&f, f^jln
coulhuaionc
ecclcfiz.vnde: Bcati
quiiu-
g-nt, quoniam ipli
conlola. f Finicntur.
Ablleigct
Deus om. la. ab ocu. eoium/
b* rioratmodoecrlclia, & fu.i, & alioium
peccata, vel quod
diffeitut a
glotia.
c , Finito luftu
b,
iumeninperpctuii
Ifid.in lib. crcatu- iVocabisfalu
raru . Poft iudiciu
*^ """ '"*
follaborisfuimcrfj,:"--
cede
rccipiet, vnde
i
Apoc.iL.g.
propheta-.LafcZ^ji/f-
Ifa.jo.
f.
pKmpliatir, e^non
veniet ad
occasQ,
ncclbl,
necluna,
fedinordine,quo
crcariiuntftabunt:
neimpijintorme-
tis
pofiti
fub terra
fruatluceeorfi.vn
de,Abac. fol,& lu.
Abac^.
c.
fleterilt in
habi.fuo lcre.i.d.
dCfmf.Angclioes
eledi,
g fidl,quam
t
dcSdet.
habenropcrib.
im-
^ "^''
"germen
ternam,&complebunturdiesIud:ustui.PopuIus
auteni
^
plent.lpfiget
a T
AngcUcle.li. of
Non ad lioiam.
cT
Viu,.-ntium cum
impii
ibunt in
igncm'
arier.
H
platatiouis domini
d T Erunt. 1 lulh auicm icmi)cr,iiHriifrr,.,......J ..
Xr ^.^.,^ _
-
<>
,
&opus
manuuei"
12
ga
ab
ipfo crcati,&
1 lulti auicm
lemper videntes
crcatorem,
pec-
care non
potcrunt. ^
care non
potcrunt.
tuus omnes iulti in
perpetuu
h^reditabunt tcrram
, t ""cr
a 1 Non<|uxeia
iicabitui.
Deijui o...nisiljniatioqu3m
non
pianiauit pa
et
metis.cradirauVtur.
d mcn
plantationisme^, opus
manus meet ad
glorifican-
a
1 (onc, vt 1'juiuv.
f Humiiis, vnde:
Quj voluciitmaioreac fit vefter inln Et
alibiiEugelcruebon. cfidciis.&c. bT Vt i-iliarchus. c T inccuMsfuis.
''
d
^ Ha:cuifiaemundiplenmscomplebuntui. TSupereos, qus
docuit veibo'
jV:
e.xcm4)lo
, cv:
c.xcm4)io
dum.Minimus critin
miIIe,&paruuIusinGcncem
fortif-
a ; Cum omnu fuwnnt
dclpeiata
b
T Dics domini licut fui in nofte
veniet.
e TMinimum in mille.^c.
*
^tiiiill,VCl m ICDO "\
fimam.Ego
dominus in
tempore
eius fubKO faciam
illud.
^^ ^^
oportuno,vd
p 1"^^
17 finito, cum miferit iei<
ij in ecdcGa
perfidc
H
plantatiad
glorifi
candu crcatore fuu
vndc,pIcrcm.5oy tvfrgultum.
ego
creaui in laudem
ly
&
glo.no.
&c,
e
//e;>ore.aduetus
t Vtlglorifi-
Chrifti,velintepo"^.P='^^-
m;lia
.
4i.
b.
,
cra.i^.b.
auru tame
ellLHaberc, &fetfum
argenti proptcr fplcn-
gelos,& colligcnt
de
rcgno
cius
omniafcandala
"'^ "'
Matth.r^f.
C
dorem
_^(.^p
NICOLAVS DE LYRA.
^i
Et
fug. lacgcnt.
&c./. ab eis
accipief
nntrmenta, fuut vidt-
ms
mpktumin dowione
eccleftce
dc honis
princip-tm
.
i
Etfcicsga.&c.pfrcj^perieMfjJW
boiti
qwd fuiiant lihi,
i
Pro re. m
pnmtiua.n. ecckfta
calu es , &alia
eccUfix vafa
iuerunt demateria
parupiiofayVt
de
(ia,in,ci!pro,(3r fcrrc, df
hu-
'nfm. cjua pofiea
faHafunt
de auro,&
ar^eio,
&
lapidib.pneciofts
\
Etpona,&c.(7.
d.
ftcut vifitauitecaili^ando,&probandoin
'"^rfecutiomb. ita
vifttabo
te dando tibi
paceni
, &
quietcm.
5 Et
pripofitOS tuos. ide^
epijiopos,
&alios
priclatos
.
5
luftitiam./.
(ffetiiui quantnm
ad onmes,
cjuui ojjiciiiw
eorum
l^ docere
lufimum,
qimeJiperChrill.lidtra
,&
aiamfomatiter
iuantnm
adbottos,intanti<menirnJuLruntiusii,quod
vjquead
te
wujatis nohis
propinqua
omnes
fereepijcopifaciebani mraiula,
'^
adhucmHltifunt boni.
7 N6
aud. W<c
cdferjiieterponitur projperitatis mngnttudo,&fa
xtis,q!Mniii
ad statu
eccleft^ trtuphantis.qux aperta
e(l
fideiibus
i
'!>orepa(fionis,&qHatii
ad hoc dkitur; N6 audictur vltra ini-
.]Uitas,&c. in
cahfti patria
vhi
tniejuitus
aon habet
loi:um,Apoc.
j'- '< Non
intrabit in ca
aliquid coinquinatum,
&c.
B V
auitas,& contritio.
quiaficui
non hahct tbi
toiuculpa, ftc
aTd d 1 t I oT
JnMp.'6o.
vbidtctturinpoji. Qui
funt ifti
, qui
vt nubcs
''olant.
Ctrcahoc
quod dicitur hU :
Qui
iunt
ifti,
qui
vt nubes vo-
ant,fc
quaficolumba; ad fcncHias fuas?
i^otanau
clt,quod
'^"^n^s
.dptsiclorum
aljimtiatur
nubibus , eo
quod
totum orbem
'J^urrerunt,ficntnubes totum orbcm
difciorunt,quafinon
tenden
ts ad vnu
certU
tocu^iuxta
lUudpi.d.
In ocin tcrrS, &c. &dc
"C
liii-if.^ifuniifli^qui
H ttubes v^Ihiu:
^dJJimUaniiir
ctiam co-
lumbis
nupana,ftdomnimodafecuritas,& e.vultatio
munda,ideo
tubdi- F
jr.ttoccupabitfalus.
9
N6 crit tibi
ampiius.E?
hoc
e(l,^ dicitur^^poc.zw.Cmi'
tas no
eget
lolc,neq; luna,vt luccant in ca. Ibd clarit. Dei
lli u minabit ea. et
quia
h.ec tlluminatio
cjl
term,ideofubditur:
Isoa occidct vltra fol
tuus,&
luna
tua,&c.
10
Etcoplebuntur
dics :
Jccundum
quod
dicitur
^por.
7.
&
21. Et
abftcrgct
Deus omnem
lachrymam
ab oculis eoru
1 1 1
opulus
autem tuus omnes iufti. lunttia
conji-maia, qa
beatt
nonpofjunc vttrapeccare. idcojubditnr.
1 2 In
pcrpctu
um
hxrcditabunt tcrram.
fcilicetViuetitiumy
quc
non
amittitur
tnfiper peccatum
.
13
Gcrmeplatationis mcx.iil:
refertur
adhoc
^premittitv.r:
Toputusautemtuus,quiefige>menptdmtionls
diuin^ \
primbin
terramortenitimpcrgratiamdDcodaiam,
fcdpcjtea tranjplan-
tabtturin terra
viuentium
per
gtoriam,idfofequtiur:
14 Opusmanm
mcx.idcJtadgUricim
conjcquendum.
1
5 Minimus crit in inille. idco iiicit
sduitnr,Mat. i
'./;.Qiu
autcm minor c(l in
rcgno
ccclorum
, maior eft iUo.
16
Egodominus.
ideopollnm iM.cfacere.
1
7
In
tcmporc.
tde^ m
tcmpore debito,&
d me
difpofito.
lumbts: to
quod
in
(uo deciirfu tetendcrunt adcerta
toca, &
deter-
mtnata
,
in
quibus
locis
fpintuetiter riidifiiabant, &
fa^cundant:
&
vbtcorpora Jua
tn
paie rcquicjcunt , jictit
Vetrus
, ^ Vatdus
l{om , &lacobius in
Hijpania , ^ (ic
de
at}fs ,
&dc l}oc dicit :
U
qu
afi coIumbsE ad fcncHras
fuas,
quaft
dicerct : Licet
aj-
Jtmtla,iti-r nubibus in
difcurju vniuerjali , Cf
quaft
indettrmi-
nato
, aJJmiUntur tamcn cotumbis m hoc .
quod
in lo

um certum
tendunt.
Tot\i.
4, R
GIorord&NicoIaiJcLyra ^^i
C A P. L X I;
ViritHi dotnini . Chriftus fccundum humanitatc,
.
qui fupra dixcrat;Ego dominus.intcmporc
c6-
grceabo cos,
&c
Jt^^Iren^us
. Vcrba Chrifti funt fecundu
quod
tih.).t.xo. homo cratde radice Icfle,
4<
Enreb.NosappclIamurpauperes. quosfccundri
Deu
mendicos SaUiatoris aiit
fcrmOjdodrina
intclligibili.vi.
uitico animoru
paflu,vt poftca
nos
sepitcrna
vira
donct
d
C>ipnunindiil^i:ntiam,&i.
*Eufcb. Non folu
rcddidiilc
vifum
carcis dominu videmus iuxra hanc
propJictia,(cd
ca;cas hominu mcntes illu-
I
LlK
4-
c.
De ficra vn-
t libcrtatcm,
Epifl.
ad Se-
rapioneai.
& filius Abrahc , & fccudii
hoc
rcqdccbat
fpiritus
Dci
fupercij.&vngebaturadc-
uangclizandii
hominibus.
b
ii^^odvtixeritme.
olco lae
alooe c.vnu
titiac.abudaticgraii^.
Hiero
co
nymusHccvndioinbapti
t Dommus.
fmaic
coplcta cft,quia Ipiri
tusdominiin
fpccie
colu
bdcfcendit , & manfit in
jUo,
vndcpoflbaptilmntu
inLuca
inucniiurfcriptu.-
Spiritus
domini
fuper
mc
co
quod
vn. &c.
^ AthanaGus.
Spirituflan-
dus vnftio
cfl,&
fignaculu
in
quo
verbum Dcus
vngi
t
& fanat omnia:vcrbi enim
propriucft Spiritunandus
g
Vndtio
vngcntis
habct fua-
B uitate, &
fpiritum , & idco
Chrifti dicutur c(Tc
partici
pes.Xpi
bonus odorfumus
Signaculu vero.forma
Xpi
(ignantishabet,
& Chrifli h
participcsfiunt.g fignantnr
J
Euiebius.Scruator,&
do i
Ln).p.de de-
rainus noftcr hac
prophc-
monftr. c.io.
tiamulto
cxccllcntius.qua
vetcrcs
patrcs
vndus
appa-
ret.qui
no
corporalitcr
vn-
ftus
olco,
ncc ab hominib'
t
Arboresiu^^-^f
^"'
^edSpiritufanao
fiitis .
apparct vndtus,
& vni^us a
Deo
patrc,
u
quo
habet efle
dcitatis.
}<
Procop.
Eft
porro
ani-
t vtglorjficer
maduertendij
,
diim a Diio
Spiritufando
vnlu ene. vt
in trinitate dcitatc
agnofcas.
Ncc vero fimil i cu vetcrib.
tlongitepor. rationc.vndionc
efledicitur,
alioqui nihilprxtercaiter.
habcrcteximiu, dc
quo
tamcn Dauid .
Proptcrca
vnxit
tcDeustuusoIcoiaititiaE
praconfortibustuis.
PfaL44,a.
c ^dannimttanduw. Lxx.
Adcuangdizandum paupcrib,
J Eufcb.
C
CAP. LXI.
tqiMi
maior.vni: Requitfcef fujer fumfpi-
liius domini.
tPiiitusdomini fuper
me,
c6
quod
vnxcrit me. t Ad annun-
a f
Cjudiuin vitj
itcrn. h*
Huinilibusfpi
liiu . vndc : Beati milcs,
quoniam ipli poffide-
bnrticrram. ,
tiandum manfiiccis mifit me:
a
f Remiltionepeccatoium.
bf Compunaione
f Ci.rcontnium.
& V' miliatum Deus non
defpicies.
c1 Dictnspocnitentitm aeire.
vtmcdcfcr conrritis corde,
&
prxdicarcm

Subdiiboio.St enoriliusvariis. bf
Incarc<ieinfi('elituiis& ignorsnt:*.
Rrzffi^
Dci
cognitionc,cura
cicis hominu animis
cclc
flclumeintulit.&
rcuIdVis,
1 &
capitisabinuifibilibus,
2 & dxmoniacis
potcflatib.
3 &pcccatorum
vinculisob
ligatis,libcrtatcm,&
rcmif
iione
peccatoru pr^dicauit
4 fiprffidicationicrcderent.
c
^pettiontm.
fcilicct rcfb-
5 lutioncm.ficcnim.Symma
6
chusapcrtius
tranttulit.
7
f .Annum
placabiUm doniiio.
8 ^
Procop.
Incarnationis
9
domini
tcpus
innuit
,
qiio
cum in tcrris vcrfarctur, lu
9
ccm dici vcnientibus ad fc
prcbcbat.Huicn. tanquam
ibli iuftitiaj
,
talis cft annus
dcbitus,&
comodus: vcl fu
turii
f^ulu fignificat,quo
12
tporcnonfol,nonlunati-,
bi futura
cft,inquit,fed
do-
13 minusluxipfafempitcrna.
Quo fit,vtannusdomini,ta
10
II
capriuistindulgcntiamj&clauris
t
apertio-
d
i^ Totum
tempu, quo
in carne conuerfatus clt,
vndtr , Paulus de
primo
C
adueniu: Ecceeniin tempusaccep.
1 Trmliusgiaiia:,vnde,
Ecct tem-
pusa.tept
b T Fidem, St (.ilutemhominum. .
f
nem . Vc
prxdicarem
annum t
placabilem
a f KJirt enim eft Chrilii Deus lecundum hunianitatcm .
dominOj&c
diem vkionis Dco noftro. Vt co-
a1
|'eccatarua,{<aliorum,vndc:iieati qui lugent , quo-
ni'm
ipfi
confjlabuntut .
(olarer omnes
Iiigentes,
vt t
ponere
confbla-
a
T Apo'(olis:
vnde: Tiillitia cft
magna
, & continuus dolor
pio
fiatii-
bur meis , 5:
optabam
anaihema iW:
pro
&atcibus meu.
b 1 Kemuner:t:oncm itfrnam.
^^ .... ,......, w.
tionemIugentibusSion,&daiemeis,
coro-t 14 quaabiploiucehabcaf,&
af Hahiiulu.:uofo.
_^
b T
Vcl>imcniuii> iucunditatis
pro higubri.
^^ aCCCptabilisnOminCtUr.
Eft
namprocinerCjolcumgaudijproludlu, pal-
15 cnimDcogratus,
&accc-
atTunc.
^
u^iiio tempoie.
_^
.
jg
ptus
,
quo
laboru fuoruni
liumlaudisprofpiritumocroris.
t VOCabu-
17 mercedequique acccpturi
acclcfij. b5 Apjuoli,
&-I1). cT Ad iuluuam facientJam. d
^ Sed.
I 8 fuUt.
Alij
annii
aCCCptUi
ad
^.
T-^-anin
do.no
don.jivabipfo.
.
19 crucis
tcpus
refcrri voluc-
turt
mea fortcs iultiti;e,
plantario
domini
^^ runt.TucnimnoscflbDco
' """"^-
b
, ^'lo*?ofda''g?mrum:&fu;<rr.'''

^ i haos
acccptab.Ies,
tum
pa
t ad elorificandum . Ec xdificabunt de-
" tri
per ipium
oblatos .
^
a
T
lud.orun. infidelitaicm.
*
*
g
^'^" ^'"""'^
' danatlOniS,
fcrta t a
fxculo,
& ruinas
antiquas
crisent,
^4 qux pcrRomanos,
fccudii
te im.
&i.lb\,
Cum videritistb
exercitu circmdari
lerufalem
, &c.
h Coro.7.Cum f. viderint de Iuda:is
plurimos
crcdifle,&
proluguBri
indumento ftolam mundiflimam
acciperc
i poci/,f)-e,ProIudu,&doIorcfruturiluoriJ
cu f.vidc-
rint
getcs
ad fide ccfluetes : habcbiit oleii
gaudij^ pro
lu-
du,palliu laudispro Ipiritu
moeroris.
<^
Fenm-
Diuifio.
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. , X L I.
^
C PintUS domini.H/c
confequenter ponitur magnitudo falutis
J
cx
parte caujit ejjicientis (iu Chrifius
cfi in autore
-perdfilutis
I
requiiur dimentia^&
potemiaprimum ponitur cap.prafenti
, fe-
cundum
injccjuenti:
Proptcr
Sion
,
&C. Trimainduas
,quia
primo
ojicnditur in
Chrifto pietatis dulcedo,
fecundo
exhocoricns
ecclefta ^ratitudo.,
ibu Gaudcns. Vrima
indiius,qmapjiim6
o/ic-
duur in
Cbriflo duUedo
ptetatis
ex
multiplici ali8crum confoU-
tione, fecundb
exfiaelium
muUiplicatione,ibi
: Et vocabuntur.
Circaprimumfcundum
y({uod aliqui expofitores
catljoL volut hoc
exponefeadliteram in
perf.lfai^
diuntis^S^^ini^iS
domini
,&C.
/. fpiritu prophecix
:
Ad
annunciandum,
&c.
fcilictt
libera-
tionepopuli
u
captiuitute
Babylomca,&
ad hoc
adaptant confcque
terliteram
prout
pojfunt.Sed
hoc non
poteUflaH,vt
videtur,exeo
quodSaluator
Luc
.^.
txprtfje
dicit hanc
prophetiam
ineo
fuifje
compUtam. Igitur
inptrfona
Chrislihominis dicitur hic.
1
Spirit,
dhi.
quiafccundimi humanitatem minor
efl
patrc.
2
Eocp
vnxcrit mc: drminus
plcnitudinegratie.lo^.i
.b.Vidi
muscfi
quafi
vnigcnitu.Tpatrc,pIcnugratia.&
vcritatis.
3
Ad
annunciandum manfuctis.
idejt,.Apofiolis ,&aIi]s
doHrinam
Chrijii
in
manfucnidincfufcipientibus.
4
Mi fit m.c.
quai.tH
ad
efjr.uium,
lictt
miffus fuerit adfalutm
mmium,
quartum
ad
fufuteniiam
.
5
Vt mcucrcr
contritis ,
quta
verh
poinitcntibus daturgratia
J:nans
rutiier,:
f.ecctorum.
6
Prxdicarctn
apfnns.i.captuitatepeccati
detentis .
7 Ind
ulgcntiam.
pir
diumam
miferiiordiam.
b Et claufis.
Ji^iyi!
patrihiis
tn lirnbo dctentis .
llhs enm ii.de edtixii
Chri/lus
in
fua refurrc-
10 Vt
9
tii
'ocrtioucm
lo Vt
pra^dicare
Jnmn-ilteestaui.tis duminu^ pajjionis,;n quo
Deus
pluLcihs
et
bu>naiiogenLri,folutaemeda pio populipeccato
H "Eid^ycsxwiiionls. llic
eji diesiudicij
extremi dcnunciatus
dChiiHo,
Mai:h.
25.
1 2 Vt confolarcr oes
lugcntes./. lugetes
fiatum
prafentis
m
ferif.&
diUtiOf.e
celcltii i-atru.Hoc
fccii Chriflus,(^ar.^.a.
di'
cw. Beati
qui lugcnt,quoniam ipfi
confolab untur.
I
j Lugcntibus
m Sion.
idefl ecilefia
militante
per
Sien
deji-
gn.ita,exiia qnarn
luilus non
eli
meritoriits.
14
Et darcm
eiscoronam./fj/rf g/on.c.
1
5
l^ro
cincrc.t.abicitione,
Mat.
y
. ^. Beati
paup. fpirit.
&c.
1 6 Olcum
gairdij.
idefi confolattoncm
mtntis.
17
Proludu. Ke-ion.
18 Pallium laudis. idcH
gaudium
extcrius .
19
Pro
fpiritu moeroris.'.f)"o
luHu cxteriori.
20 Et vocabuntur. Hic
confhquentvr
cttenditur
pletas
SaluatO*
ris cx
fideLiHrnuUiplicationc
:
^"bipnmo ponitur .Apoiiclov;
alio-
rumq; Clmfli
difcipulurum pra:dic.itio
, & vccatio
,
pcr quosfei-it
Chriftusl}.incmuUipticatiOHcM,&pcrhoc inttlligiturconditionn,
mflrorurn ccdeft^ eisfuccidtnttum:
cnm dicitui : Et
yocabuntut;
in ea.
idefl
in
ecclcjia
militante .
2 1 Fortcs
iuftiti^. i..ApofivU,& alij difcipuli eorJJq;fucceJforti\^
quiad
maiortm tenintur
iuftitiam, quum p,fuUis
commums,
!
22 Plantatio
domini, quia .ApoJtcU,& difcipuU futrunt pri-
m^e
planta:
in horto nnUtaniis
eccle(r^
.
ij
Ad
glorificandum.
-V^
gtonam
Chrifli ptadicandunhidt
i
Jubdiiur.
24
Et jedificabunt. idtft
gentUes
reducintad xdificium
ecclffi
mtlitantis,
qui
fuerunt quaji
d Deo dtretiBi ab
antiqiio,cd qtio(i
'
habuerunt
legem,nec propbetas.
a
j
Et ruinas
antiquas erigcnt.
idefl
gcntiles erigct
adftatu^
4: pdei
493
2^ir
'.toresM^iVi
cnl
^toresvincf.Scnb.-E,
&Phar. dcgb.dici
tin:Miilos,mulefdet
(^
vwc^itn
J''a
locabit
aiijs agrkdis.
b
Voj auie . Hoc ad
pdicatoresdcgctib.
gfili)percgiinoru,
vd ad
AportoUs,
dequib
dicitur:^^
maioris
dignitatis,
dicantur Sacerdoti
aiali domini.vtifludde
filijsDauid, gerat
faccrdot. in domo
Ilaia!
Cap.
LXI.
a TPerffts. qiii exeofopuo
crediderunt. b f
DianraiecdfCasdiuetrarumgrntiuni,
vel
quin-
quf
'"
n.usc.
r,
oris. c< "-o. d
f
rcrdiuerloserrotcs
f
'"di .nn.
fi^initjuiabuntciuitates defertas. t
diffipatas ingcaera-
fGcntuii.
a irReftiride.&
opere.
bvADeo. c i Gentci.
dequ
ous.
niiihip
rdic.-.torts. 1 .epulfis j)r.iul5
paftonbus.
fPabulo vcrbi Dei.
tionem:,6<generationcm.Etftabunt
alieni,&:
paicentpe-
2
494
a f
Siniylices> mmirueios,vnde;Fa(cc oues mcas,
pafceagnos
meos.
f Idcm b CulioiescccTcin.
c 1 Vinc:m iu(todienics,8cexultantes.Vira domini Stb.i.do. if. cH.
cdra veflra,8^
filij
peregrinorii agricol?,
&vinitdres vcftri
>
1
Qiial
Fiiir
pcjc aj,.
&1 Vosautein
A;
oftoli.' b if
Magilhi eoriini.
I^ (Jnia .
crut.
VdsautemSacerdotesdominivocabimini, miniftn
3 T
Mstt)
tcs omiiia
(uperantcs.
b T O
Apoftoli deleftati; lefeai viftoria
martyrum
Deinoftridicetur
vobis.f
Fdrtitudinem
gentiumcome-
lic re
a
1
i xaltabimini. T
Qii^a.
b
TOApolioIi
im,
it(a
lisl
J
detis,&:
in
gloria
eorumt
Tupisrbietis
Pro
cofufione vcftra
a f
.Dc iiitidelit.itc ludxor. &
3poflal'^,>cI
idoloiatria
gent.
b
f ludi,& gentes conucrfi ad fidcm.
_
t
duplici,&
rubore laudabunt
partcm
eorum.Propter
hoc 9
a^ Viuei.tiuin, quifurrunj,
iion dcorrmn,vnacad Lothdicitur; In raomefaiuum te fac.
b
*"
^^^nimic &:
corporis primia.
^ - -
.v.domi- d
intcirafua
duplicia poffidebunt:
l^titia
fempiterna
erit
,2 ^"g^'""'^^-
Get.haptT^at rns^&c. D
^t
Procop. Scmen,
t Et
qaod df
no
corporeu ,
quo
''^rtum cft

gloriatur ludei.led
8"""one.
adccclefiareiatCicp
i
eftomnib.cognitu
Scminis.n.appelia
4 tione.vel
do(!^iina,
vel
difcipulos
licet
5
intelligere, gfeme
aDeobenedidum
<5
cxiflunt Cuiufrno
difuntsaaimona^Exalubimi
7
choru
catus,
de
g-
ni .
Jii
funt,carne
crucifixe Galaty.
10
rutctiajJeBib.&cO'
.
iMdes. Gaudcbo
E
in
domino.non
in
C
Vartecoy
ni.Vnde
Pfal.ot^jwi
eis.
Quia
cgo
dommus
diligens
iudicium,
& odio habens
^
3
h.piirs
ijxredu. rnex, a f Fide.ium
I4 mudo,Vnde:C<irfe-
circ. Qiiod
nemo e
rapinaminholocauftum.
Et dabo
opus
eorum in verita- 5
le 1 domino
femper.
VeraCiterdicit,
qui
.-, ^ Coelum, Sctcrrattanf.ver. autemm.nont. l6 *
RupCrt.
Aduet'
^^
''f-.'- .
aliamparreqiisrit
f
te,
Sifaediisperpetuumferiameis.
Eticietur in
gentibus
'7
ific.vdpfentiaSal^^'^';^^'""^*
g
m.Ae^
Auguft.Habent
iin>- fanftiante
rcfurre
*"'
ftionefingulasfto-
las.quiain
folaaia
beatisiit,pofieare-
ceptis corporib.
ac
ccpturifuntbjnas,
h
quianima,&cor-
pore
immortales
i
ai td.-in bi
Fiiiiin fide.
uatoris.vndc^plie
femeneorum,
etgermen
eorumin mcdio
populorum.
ticus hic fermo eft
a f Apoftolos,
&corum iniiutoifs b
f Statim f In fide, virtutibus.miiacu'is. OlCmum
Ullluelt,
Omnes,quividerintedscognofcentiiIos,quiaifti
funtfc-
'^
quod
(poia
dcfidc-
a
1 Jn
pcirnnaecclelix 1 Non
quia
(iin de
geneie
Abi
.iiac,Jc aliorum
patrum.
raS aiCCuat m Catl.
me cui benedi.xit dominus.Gaud*! ns
gaudebo
in domino:
ojcuimr
me
ojtuio
o-
a
f Cot incii:ii,ccaro mci cxaltaueiunt In Dtuui iuum. b f nominus. ^9
'''^y'''.llCCleiiaqU'P
6c.cxultabit
anima mcain Dco meo .
Quia
induit me ve-
pe fpofa fidcHs;,
na-
a
f Sorerdotestuiiniuaniii-ulliriam. b< Docotauit meCh.Htusfubiudi.
^ ta lU
patnarch.
tUD
bcatierunt,vndc:
k
ftimetis
falutis,& indumcto
luftjti?
circudcdit mct
Quafi
^'
S'^'V"
^
m^^^V^^
llzus.inierrafuauu
*
^
2i
Proplietis,illudde-
pltcia p<(fi(icb'f'it.
d
(luiatjo flowi/jw.q.d
hocfacictdiis,
q magisdiligitiu-
fiitiapaupcrfi,&
iudiciijvciii,
quammuneradiuitiiqu^
ixp^:
de
rapina
funt nec
magis g[
fcorti
prajciu
. vel Cain
facrificium,vcl
fi
quis
immolet filium domino
placcnt.
e /'* vttK^/f.Vt in vcritate comedant
agnum
,
vt faciant
circuncificnum cordium ,
&
q
data funt in
figura,
om-
niamvcritatefaciant.
f f.ds
;?. pi^nuw! .FAiangeliumaetcrnum,
nonvtvctus
tei^amcntum,
cui lucccdit
Euangclium
.
g
smen torum.
Fidcles,quib, Apoftoli
femcn vcrbi comi
.8.1.
lcrunt,9
adomino
acceperunt,
vnde . ite docentes omnes
fiderabat voto cor
tSicntfponf.
disfeftinantiinmi.vt veniret
ipfedileiSus,
& afllimendo magnifibit
carne,o(cularctureamofculooris fui. Hoc fzdo hilari-
gl"3.&ficut
ter nunc dele^aata dicens; Gnwfes
^audeb.
&(.
KtotMt!
i yejiimct. (al. virtutlb.
ipfi Xpo,
vnde .-
Xpm indwfVs, &c. fmun
Chrifluscnimeft indumentum fanflis ,
&ipfiei.
Cant.i.
k
iliiafj ffcfi.m.Xps.ccdcCix fponfus,
lcd ti"i
pcrfctaos
in
^p ^;
,
ccclcf.eodenomincdignat.
Deqb. ^apio.thUoquimurin-
ibidTja.
*
it>'jOcr/f(3(;.v.Impcrfedlifp6fa;degb.dicitur;r<i^afl^an<-
\
lis in Chriflo iac vobts
potTt dedi,non
ejca
.
Ipfecrgo fponfus
Chriftus
fponfos
facit,&
fponfas,ramcn
vna in
capit.
&
in mcmbris cft Ecdcfia.
^
tt
quafi
NICOLAVS DE LYRA.
fide',quiti
ah
antiquo f\ierunt rmnoji inpcccato
idololatrix &
dijs
miiltiplicibus peccatis.
I Et inflaurabunt ciuitatcs defertas &
diflipatas./^cr
ido
latnm,()u
per eosjuerunt lujiauratx ad latriam.
%
Etftabuntalicni.f(iei1Gewracf/i</e-mcoHfr/;.
3
Et
pafccnt pecora.
ifia
deferuiuni
ad vtiUm &
vtflitu.
Et
ftr
hoc
(teiignatur,<jiwd pr^dicatores Euagdijpofjent acctpercftm
ptusab illisijuibus pr^dicaret,vt
dicit Chrtilus Luc.io.Et Vaulus
.Apofl.\.Cor.<),b.
Dorninas ordinauit hii
qui EuarigtUu
annurxi^t
de
Luangelio
viuerc.Vrr hoc etiam
inteU!gitur,tjttdd
mimflrieLcle
fttehabituri efjentde
iure decimas animahum & terr^najcentiurfif
JyUabam,vel literf,in
litera,vel accidentiu eius
caufa metii.,vela
_
lii
caufa rationabili:Jed quodftt
mutalio diflionis in
diWoneny,vt
^
dicitur
hic,non inueni,idco
poteji
<j/;>errf/";Laudabuntpartcm
corum.
i.fuam, quia opprobria
&tormenta
apoHoin
&
aliji
ec-
clefix prflatis
illata ccdtbant ad bonum
populi.
I o
Propter
hoc in
x.cxtzidtft
c^e/iipatria.
I I
Duplicia pofijdebunt.i</c^
duplittmgloriamanim(e,fcili-
cet &
corporis,ideo fubditur.
I a
Letitiafempitcrna.T>offi??f
h^cdupUcitasintelligiinprf
Jtntijicundum(ji4od
duitur
i.Tim.^.t.
Qiubcneprajfuntprcf
bytcri,duplici
honore
digni
habeaniur:
(juia
d
populo
dtbe
tur eis yidius &honor . kx huc aut litera
patet quod
dtdu
cji fu-
ficut
vtdmus
impletum. Etquantum
ad
iliampartem
duimam Ui
prii,[.quod pr^fens la.inteUtgi nonpot
de
profpentateredeMitium
cidicmturpafceteeorumpecora.ideUproeis:
4
Et
filij
peregrinorum.&ftc
alicni &
percgrini
dictttur hic
laicicfui
non dibtnt ad diuinum ministcrium accedere.
5
Vos autcm Sacerdotes. vos
apojioli
&
altj difcipuli &fuc
tejfores vcjtri
dato etiam
quod
ftnt
ex Centilitatc vocati. A
lempo
re enim
apofiolorum
multi de Gentibus vocati
adfidem fuerunt
ab
tis
in(lituti
Epifcopi
O" Sacerdotes.vt
patet
de
S^CUmete, Dionifio,
Tito,Timoth(n,&mi4ltis
alijs.
6
Fortitudincm
Gentium.^M/tf
minijiri eccUft^
de bonis lai
lorum
JuHentantur.
7
Et
gloria
eorum . i. d
gloriofis &potentibus
laicorum eritis
honorait
, ftcut videmus
quodprincipcs prxlatos ecclefta
honorant
jitut patres.
de
Baljylone.-quia profperitas
eoru
nonfuit dupla refpe^u temporis
captiuitatem praccdentisfub rtgibus Ifratler luda,imb multo mi
nor
quia qtiafi
contimte
fuetut
in
affiitione &Jeruitutc,
vt diiu efl
fuprdfrequcnter:nec
eorum
l.ttitiafuit
fcmpiterna,fed fatis
breuis.
13 QLuaego
dominusdiligcnsiudicium.iCj^ifieo/d/jflijpa
tnbits
volo redderc
dupLcx pfiemiuw.
14
Etodiohabcns
rapinam inholocauftu.
\on
enimvuh
domini4S
quod fibi fiat
oblatio dc
alieno.
I
<i
Et dabo
opus
eorum.
i.ipofiolorum
&cis
fuccedentium
.
1 6 In vcritatC.'.'''
p>(duaiione veritattscatholtce.
17
Et fcietur in
Gentibus././tcf'/?ow
eorum.
'
1 8 Omnes
qui
viderint.
D>[iin{los ab
alijs
in
operibus
mira-
culofis
&viriuofis
, in
quibus apoftoU
&
alij fuccejjores
commune
8
Pro
confufionc. islud
referturad
tempusprimitiu^
eccle-
populum
exceUebant,& adhuc excellent in multis.
I'^,in
^0 (jui
populoprdatuspr(ficiebatur,primus
ad tormenta du
19
Gaudcns./7'c
conjeijuenter ponitur ecclefie gratitudo,cum
di
citur.Ciudi^ho C^udcns,
Si.C. Et
duplicatur
verbtf
gaHiliii,qi<ia
exgaudio
&
gratitudine
interiori
fit
rtdundantia
injigno
&
ope-
ccbatur
,&
iuplex
maUtia tis
imponebaturfciltcet fui &populi,
quia
eis
imponcbatur
quoi effent
in
fcfacriUgi,
&
quod
ab eis
alij
tfftnl decepti:& jtc
grauius puniebantur.
9
Laudabunt
par. coxt\.i.veUram,f.mercedem.
Et
efl
hic me
-,aplajmus,vt
exponunt
aiiqui
. Sed
quia
ijie
modus
hquedi
videtur
'xtfaneusa
coi modo
loquendt fcriptur^Jacr^,
maxime
quia
meta-
^laJmusfecuniurnDoSlores
grdmatiueji trdsformaiio fyUaba:
i/i
fyllabam,
reexteriort.
20
Quia
induit me veftimentis . i. notitia
diuinfgratie
: &
virtutii,que funt eitle\i^
vefiimcnta &otuamenta.
21 Et indumcnto
iuftitije.i.o/^ece
iuHo
adproximum
.
S2
Quafifponfum,&C.
Hoc
duiturpropter prelatos, quifunt
Tom.4. R
"
2
4?5
GloforcI.&NicolaideLyra 49
f
a
Etquaftfponsa.
AV
tcriuscoparationis
ponitcxepla,<iuo-
ru
prius
ad
fponsu,
fcqucs
rcfcrtur
ad
fponlam
.
PCJ.iu.x
b it /jKJfm. fuam.
vndc:
Laudite
domi-
1 010
gtntcs.
Et
alibi.
.hv
Tnmaioiibus.
c In minoribu.
. emin .
fpdnfumdccoratumcorona,
&quafi fponiamornatam
i
f Sjnftimorij,
line
cjuj
nemo v.dcbit Dcum. ^
Vaiiis virtuubus.
b 5
Czleftibus
pluuiis
irr^p.ati .
T fi
^
m6niIibusfuis.Sicutenimtcrraprofa-tgcrmeniuum,
&:
^
1 t Qui
foniiura, ^- fluuiorum
aquas
deliderat.

9 T> 4
ficut lidrtus
femen fuum gcrminat,
fic domm
Deus
ger- ^
,,El.ftotum(uo.um.
1
ChtiUum, qu.omncs
.ultificat
b f NonluJz.s tantum
g
in
quopercuiiturlupetcil.um Ijiaiomin
.
minabit iuftitiam,&
laudem coram
vniucrfis
Gcntibus .
7
alibi: Domne dont'- D
tius
no^rr,
&c.
Q^d.
PCd.
b
Siciittcrra,&hor-
tusirrigunss;crniL-
nat,
ficcccle^iaSpi-
ritulando
f^cuda-
ta , reddct diio fru-
dulaudi.s, &bonx
operationis.
NICOLAVS
DE LYRA.
fpcrfieccifiariimfibi
cotriniiJfaium,&
in hoc
fnnt Chrifliricarif.
I Et
quafi fponf.Hoc
refertur
ad
poptiiu frflatis fubditum.
3 Sicut cnim tcrra
profert germen
fuu. f.v
influentiajolis.
3
Sicut
dommus Dcus .
qui
ejlfol
iuiiitu:
4
Gcrmlnabit. idengeiminare
faciet.
5
Inftitiam
.
id(fi,ctrdt
&
optre.
6 Etlaudem.
'no>r.
7
Coram
vniucrfis
gcntibus
per pr^dicationem jtpbjlolorl^^
&
alionm ChriUi
dijciputori4m,&
cisfuccedcntium
.
I

A D D 1 T I C) .
_
jncap.6J.-vbidici}urinpo(lit.Vx'm2,\oria
eoiu
fu|?bictis.
Fbi in translat. nofira
dicitut: Et in
gloria
cor.
fupcrbietis.
~inH(brtto
habetur : Et in
gloria
corum cxaliabimini :
quod
ni^.'iis
concordat
fententix, quiafupa biajonat
in
malum,
non autS
exaltatio,Jeul}onor.
B
CAP. LXII.
(M^
l{opter
Sion.
^A
^phctain
a
pfona,
fui
impendio
exhilaratus
ex his
olb.qmudocofert
filiusincarnatus.Et
C A P.
L X I I
afEroo bilUges.&principes.
cf Imo annunciabo aduentum
aitro.
u, 6
> r i
domini. t Saccrdotcs .
RoptcrSionndn
tacebo^&Tproptcr
Icru
a Aprfcibus,
donc.vcniatDcililius.vndeai.bi .vt:namdirumpcre
fa-
C3-Ic5,5c
vcnircs, bf
Ex vterovirginis
lcm no
quiefcam,doncc
egrcdieatur,vt Iplcn ^
:,i(us
fplcndor patr.s,
& fol mfticiac b
f
A
^uo
on.ms iLrtic.a
flcfus.
cEcclelix.
d
1CiMidicir:Egofuraluxmundi.
i
e f
In cotdibiis fidclipm fTunc.
ccb^^J^am^^^^
b ddrtiu'ftuscius.6<tfaluatorciusvtla^mpasacccndatui:&
4
ham
prohibclt qUalliS
a, r.dc, .ncn.e. f Vncc..Beai.,u.n.,n.d^^
b . Ur.i.um c
, Opnmitiuaeccle.ia
5
^
mortem mincmr.
^iJcbiJnt Gentes
fiuftumtuum,
&.cunai
rcgest inciy-
*
IrOCOp. lerpe-
^^^^ afOccclclia.
blCh.iltian ,&qurpriui.i^nIeiLfalem,
tuofcclamitaturu,
^ P^^odn.c.i.ia. j j g
ait,pr2ciburq,cffla
c
tum tuum.Etvocabiturtibi
nomcn
nouiim,quodosdo-
tdeelarauit. gitatUrUm,VtCOrU
a,
rote.itia,vclinChrifto,ru.m nunn.n
,
,n aliiid nnamA Spr
qua:diaafuntcue_
d
minitnominauit.Etcriscoronacjloiismmanudommi,
' aima
quaip
a ^er
t
iaftitia.
t
lalut.
imponcre.vtenim Lut*
aiut ,
Abraha
prius
Aa
i
diftus eft Ra
quod
^^
H
indccdiiciut.Acliu
j"
"
filiusBarachcl Bu
t
zites de
cognatio-
ncRa. dcindcdift*.
cftAbra.idcQpatcr'
cxcelfus tadc Abra
Sim litcr
priusSimonpolka
Petrus.
^ Eufeb. Nomcn ,.
nouUj^cratapudL
vcteres
incognitu,
m ,.
quodnam elfcpot
iu,mtucatur:qui
lu
demufuturuseft,cumiuflitiam,
& falutarclerufalem
mortalibusomnibus
illucere
configcrit.Nonquiefcarn
igitur,inquit,doncc
ea
impleucrudominus, qux ipfc
rlUcituscft.
Lampas
accendatur.
Lap^s grxcc,{^ama,latine,
vnde;
Jgne
reni mittere in
terra,
&
q^iid
wlo
rlifr vt ardeat ? Hoc fucccnfi
ApoftoU loquebantur
varijs
linguis.
c
3^oraeoMr(.MoseftHebr2isexnouisrcbusnoua
noia
impo-
^.^
,
^j uatore noftrolefu
Chriflo,
du^um
Chriftianorumcognomen,tototerra-
r um orbe bencdidu m.
;
^
Chryfofl
Olnu
varia,ac
difFeretia
finguli
nomina
ac
|*
cepcrant,pio
raiionc rcrum.acvirtutum,
quibuspolka
'
cxccUcre dci:cbant,nuncomncsvno appcllamur
nomi-
neChriftiano
on.nium
maximo,acprcftanri(Iimo,cum
quo,& filij Dci,&
amici,
^c
corpusChrillidicimur.
d con''
'^/./-(.Deomnibuspartibusmundi,quaficoro
na vcnientibus fidelibus
.
4^ i^on
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. L X II.

Ropter Sion.^//^M/ expofttotes

catholici
exponut
ho^
caput,licut,&prxcedtns
de
projpcritate
redeuutitim de
Babylon.dicentcs,qHod per iUud,quod
dicitur
hic,do)iec
egrcdtatur,vt fplendor
iusius
eius,&c. intelligitur Cy-
rus,
qui
fccit iujiitiam
eos
remittendc,&
de
captiuitatc
(aluado:^
ftc conjcquenttr
litcra
adaptant adfmm propofttum:
fed
valde ex-
torth in
mutiis,
qnorim paiica accipiam. Quod.n.Jubditnrhi^
: Et
Ciiscorom
glonXy&CC.exponatit dedignitateface>d<itali,&
re
gia.Quod
non
pottji
coiiuenienter
dici,qH'iadignitasfacerdotalis,&
re^ia
conjiflcbat
in
hoc,
quod
infiituebantur
reges,& Jacerdotesf
Jacram vnBionem,queJccundu
Ii^dxos
ceQauit
a
deflruBioneprtmi
Rcgum.riccr
templi, ita,quod
tvto
tcmpore templi Jecundi p
rtdeuntes de
Babylo
dotum^ue
in
ne
xdificati,non fuerunt
aliquircges,vel Jace,
d 'tes
jic inflitutr.
Itt
tefta!'quando
foto iilo
tempore cariicruntregibus vfquead
.AriHobolum filiutn
imperfici
ca Hyrcam,qui primusjibi diademairnpojnt, pofl quadringentos
vnU
pit. &
oHoginta
annos
,
&trcs
menjes ,
ex
quo populus
de
captiuitate
loTcphus.
Babylonica
liberatus ad
prcpria
remeauit
,
vt dicit
lofeplm
1
5
. li-
bro
ant'iqii'itatum,cap.
2 1 . Item
quod
diciiur
infra
: Si dcdero triti-
cum tuum vltra abum inimicis
ttiis,
'jrc.exponunt
de
pacijica
col-
ledione
tcrrxnafcentium
d
ludxispofldi^ium reditum.Quodnocfl
veruqnia frtquetjeriUotempore fueruntmolefli
d
Samaritanis,
&
alifs
gtntibusfe circumflantibus, nd
folri
in bonis
extcrioribus,
fcdetiam inpcrjonis
.
vtpatct
in
lib.EJdr^:, T^cmia
MacbJMotii
&
lojcphi. R^cgibns ctiamTcrfarimi rcddcbant tributii dc bonis
juts
&
poflta Grtcis,&
l{umanis.Vropter quodctiam I{a.
Sal.
&
a!ij
htbrft cxpQiiunt iflud
cap.
&
prfcedtns
de
projperitale qujm
ex^
fe^ant eisjiituram
ttmpoie Mcjji.t. Vroptcr qiiod
nos
qut fecundZ
ytritutem
conjiicmur Cbtfitm
ventjjt
habcmits
ipjurn exponcre
deprojpe-
de
profperitate
ecchfl^
.
Igltur
ficut
capitulo pr^cedenti
oflcnfi
efi
clerticntia S iluatoris in
confolat'mtbus,& benefictjs ecclefixex q
hibiiis,ita
in l:oc
capituio,& conjiriiilibus
^fttnditur
eius
potentia.
&
dunditur
in
duespartes, quia
vrimb
dijtnbiiur
eius
potcftas,fe
cuiidi)
potcfiatis
ventai
,
ibi: lurauit dominus .
Circaprimum
diat
prophita
.
i
Proptcr
Sion non
tacebo', &
propter
lerufalem
,
non
quiefcam.
meflp-optcr^ivriam eccUjit ,
quam
viaeo in
Jutuio.
"Slon ifjiabo
adimms
laudibus,&
pr^cibus.
2 Donec
cgrediatur dtfihupatrisinmundum.
3
Vt
fplcndor
iuftuscius.:.
Clmjius,qui
raticne diuinitaiis efl
Jptendvr putns
&
figu,
a
Jhbflantii-
eius,ad
Hebr.primo
a.
4
EtSaiilditor
c'ms.ptr fua omtiipotentia
,
proptcrquajubditur
in autontate
allcgata
ad Hebr. a. Portans
q;
omnia VCrbo vir
tutis
fujE^purgationcm peccatorum
facicns ,
&c.
5
Vt
lapas
acccndatur. ardorctl^aritattsad alios accendendiit
Jicut
de
iaitipadc accenja
accendentur
ali^ propter quod
uititur Lu-
cdiioduitno,f. Ignem venimittercinterram,&quidvo-
lo nifi
,
vt acccndatur.
6
Lt\'i6doums,cntcs'i\xi\\xmt\xxivi\.pcrfidcminprcdicatio'
ne
.Apojiolorim.
7
Et cundi
rcges inclytum
tuum.
Quprum multirecepetunt
fi.iem Chnjii,& trnnes
ri.c/ptcnt
ante
finfm
mundi.
8 Et vocabitur tibi nomen nouum.
fcilicet ecclefia
Chrifti*
ria, qu.t prius
vocabatur ludeorum
synagoga
.
9 Quodosdomininominauir..'Waf. lO.c.superhancptui
idcfljtipcrtne Chrijium,
xdiftcabo
ecilefiatn
meam .
1 Et cris corona
glori*e..
coronata
gloriose, ficut
de notabi'
lucr
iibtraUnonJolumUicitur ,
quodjit
Uberalis tn conircto, fed
etiam tiberalis iu
abfiraHo.
1 1 In manu domini .i.in eius
proteciione,
^ Etdia-
497
Ifais
Cap.
LXII.
^
Cyrillus.Vnam
;-. quamqiieaniinam
j-^
& vniueriam
cccle
jiam.fanftoruco-
lonx comparar
cx
multisfloribuscon
-
texts, vclrcgiodia
fc dcmati
lapidib. prc
rionsradianti.

a A'""
vo("htris v'-
p-a dt reli3j.'S.zc\ cfi a
I
dcvtroqjpopiiloal
a
T Hoooiis, quod mtityrti
foa Tarictate
difliiuecuiit.
b
T Vt fflfmn fuum
otam
coroneti-iaonjs.
458
-
j. j
, ..
b T-v
. coroneti-iaonjs.
f DctieC
pOKOt
/erufa D
a
5c diadcma
rcgni
in manu Dci tui . Non
vocabcris
vltra
'"Qiipd eft.vd
ip
1 ,/A'"l,''^
"''''"'"'
,
-rqiiiaCJ^tiftusinaied.otulrnt.
'
(
long^
latCq^
dif-
dcrciitta: terra tua non vocabitur
amplius
deTolata. Scd
*
"^^
'
^^^^' laudct.
a fDicttur
HacccttsuaevoluntatemDeifacit.
bTDco'
^ Vcl
Vbfq; laudctSC-
vocaberis vdluntas mca in
ca,&
terra tuat
inhabitabitur.
^
^^'^
creatore
fuum.
t Non meiitis tuis.ficut olim
difplicuit
: omncs enim tam ludii quam GentilM
^ ^
lurauit.pct fiHQ.f. f infcabitaW
peccabant.
J
Geutile.
^
qui
Dci
VktUS Cft
'.,.<.
quia
coplacuit
dommo in
te,
&tcrra tua
inhabitabitur.
& Dei
fapicntia.
,
.
'
^ ^*'*'
^
''"^'- ficutMaria cum
lofcph Chtyfantus & Datia. f In
deXtera.in fiHo
Habitabitcnimiuucniscum
virgine,&habitabuntinte
7
vndcotainfapientia
lor,nrt,irnnaftnnn
^ Spiiitualcs. a
TChtiftusdcquo
Et
yet,,n<,ua,i,(t,,fusproccdensde,hal.fuo.
8 feci/Hy qui
&
brachlU, ?GilOJ.t,
loquiturqualinon
c x j i

r a ''/^^/'"^""'"v3^=<i'';'"''"fi.onramfponf.,.eft. &fortitudo natrk

.hoc vocabulorum
b
fijjjtui.
Ettgaudcbltrpo'nfusrupcr/ponfam,&gaudebit
9 yndaoTaZ%U.uu
finCCOntenta CnS. a
fOEcckl.... b 1 Omnipoten.. c fDeusMteiadlerufI,m ^i .9... , , ._ ._ 1
""//cripM
J<
Rupertns
. Hxc
tux vctuflatis crat
noTa.&apatrctuo
Adamtibi iisrcdi-
i-n. XT^.r.-'-^^-

TDicitprojhetaadculloJesmuiorura. b r Ergo
o cultoues
muroium, qui fcitii vDl.mM,, flcut in llb TllHiVn
'*
liaa.NonflCVOCa- domm..
TApiecbusacivoti..
cTInfta.eV"une.impo,,une.fi^lt^[rd;tn"r. I2
SuraioHinfS
beriS vitra. a
cem
fjMKando
oranone vicit. 'tg'lur.qUOaIIl
tpC
b Ec "audfbit
. Pro-
Q"^
rcminilcimini domini
,
ne taccatis : & ne deris
filen- M "^"^^u
^edianita:
wo;-trr.;6'r<ifr?.
<1
fi""i^^^onccftabiIiat,8^donecponatIerufaIemiaudem 16 ^'''^^^''H^^/^^'
Saamtntumhocma-
.
a ,.m.nob,iiterii,tuir b
f
pi.er.
^^ ^t qnwptmidudtlE
gnum
efi in chrislo
c mtctra .
lurauit
dominusin dexterafua&in
brachio for-
&
in eccMa.
f
titudiuis
C\ix . Si dcdcro triticum tuum vltra
cibum' ini-
c t Deus
patci
ad
ierufalem.
d/
d <i
OEccleJij.qii*
r ^PN^ r> c , A^ , V.liopacis.
lupcr
tc Dcus tuus .
Super
muros tuos
leruralem
conftitui
T
In
ptofpeiitate,
b ? Aduetfitate. c T Vnde: Non
pofrurnus non
loqui qux
n j ,.,
v.dimu,&audiuimus. HA
precibus &a
pra;dicatone.
cultodcs : tota
die&tota nofle
,
perpetuonon
tacebunt.
*
^
jll':^:"'^''^"
^
cuflodfsmutotura. _b
T Ergo
o cultoues
muioium, qui fcitii
voluntatcin
^O
faaafunU
g
Si dedero triticum
ii
^w.Triticu
lud^o
rum&
vinfi,fxpc
dcdi
inimicis eorfi.
ficut in lib. ludica
^:Procopius.Dercc

dir.n.dcc^lisvcrbu
vnigcna
,
vtccclc-
fiam
foecundaret,
quam ipfc
fibi vir-
sincni c.iflamarci-
Liit.nonhabcntem
maculamaut
rugara,
c
Supei
nviros tuoi.
Apoftolos prcdicatorcs,qui
ccclefiam
muniunt,quorumcuflodcsangcli
lunt.vndc: Omncsad-
iitnntratoru
foiiit-is futit proptcf
tvs
mtijicjui
hxredttatem ca~
iuntfaluiis
. Vcl muri
ecclcfiarum,apofloIorum
difcipu
i,quorumcuflodes ipfi apoftoli.
Donec
T A fide.
micis
tuis,&
Ci bibcrint
filij
alieni vinum tuum in
quo
la-
a
T
Apuliopclis. T
Gemitibus.votis.prccibus.exercendocotpus
tot.s viribus
b
T
Epifcopi.presbyteri.diaconi.miniftr.ccclefia:. T Aduni
itconfecrandopwparant
, ,
1
Tr.ticu-n.vittutes.vclcorpusChnftiinaliari.Satiaborcumapparueritglonatua'
'
t''-''*^
'-"^F'^-'*
^"n
boralti .
<^ia qui congregabimtillud, comcdent, &iau-
^"^ ^' ^
^^"gu'nem.
rn\..n,:.n,rucr.r .- ..._... . . V
Idcft
laudcs, Op
7
ftint,Samaritamq4.R.,|,
^^
eoru
meflescomc-
'9
dcret,fubftitutisut.
*
Sed in hoc loco in-
*i
tcUigitcibiacccIefig
**
virtutes.&bonao-
i<
pera,
coipus
Chri-
.....
'
*-ii
luuucs, Opc
ra
,
qui
ciim
idolis
impenderis, da:moncs
comedcbant.
bedpoitaduentu
filij dominusdeleftatus eftin cis Triti
cum
ergo
&
vmum,cibus.f
lud^orum.corpus Chrifti &
languincm
figmficabant. vnde : Caro mea vere
efi
cibus
er
^'^f'
/^n^/i/f
meus
vrreefipotus.Hoc hodic non fumitur ab hsrc
ticis,Paganis,Iuda:is inimicis ccclcfix.
^Ter
NICOLAVS
D5 LYRA.
i
Etdiadcmarcgni
in manu Dci tui. /fij
fccundacorona
pertmet
ad
honorem
ccclejia triumphantis
,
prtma
ad honorem
'cdtfiA
m
l.tantis.
i Non vocaberis.4
fponfo tHo,fiidicit
Mut.flt.d Eccc
cgo
1'obifcum
fumomnibusdiebus
vfq;
ad
confummatio-
icm feculi.
; Etterratuanonvocabitur
ampliusdefoIata./</</Z</<-
liuis confotationibus
dejlituta
:
qAjejempcr
adcrunt
ecclefic,ctiam
n
pradiins.
Sed vocabcris. '><> bona
opera
mihi
accepta.
Et tctra tua inhabitabitur.i
fidelibus: Et
fequitur iterum
ofl hoc.
^
Etterratua inhabitabitur .
per
hanc
fecundam
intelligi-
tr
terra
viuentium
,
ad
quam
fideles
de
pr<tfenti
vita
transfc-
untur .
Habitabit cnim iiiucniscum
virginc.fjt?i?
&
caflc,vt
feph
c*r loannes cum
Maria, Falerianus cum Ceaiia
,
&
Chry.
iiitus
citm Daria , &
plures
alif
hanc
perfeHtoncm
imttantes , vt
ibetur in collationihus
patrmn
&in
alijs pluribus
locis
Et
habitabunt in tc filij
mlperbaptifmum
regenerati.
Etgaudcbitfponfusfuper fponfam. jrft^ Chrijius fuper
clcfiam.
Gaudebit
fupcr
te
Deus tuus.
idejl
tota Trimtas.
aaoii
Supermurostuoslcrufalcm.
idcjl conjiituendos aDco
wr
'itdixiyvtfit verbum
ifaif.Dicit
autem
hicgbffa Hebraica,qu6d
'jr
muros
intelliguntur
hic
patres JanHi
.dbraham
,
Ifaac,
lacob
^
cateri
quorum
merita
Jprt
pcfktis quaft difinfionis
mu-

Etpcr cufloivs
angeli faniU ,eorum merit.icoram Deoreco-
tes
Et nos
muUofortiusfecundum veritatem
puffumus dicerc,
wJ
iflt
muriftnt
.Apoflolifecundum quod
dicitur
.Apocal, iz.d.
t
mutusciuitatis habcns
fundamcntaduodecim,
& in
'iisnomma
duodccim
Apoftolorum
&
agni Icripta.
tpcrcujiodes
meiUguntur
augeli
ad
cuflodiam fiaelium
deputa
"orum
merita
corm Deo
pr^entantes.
Et
quia pro bonojiatu
e.c
mnonjolum
angelifmfoUiciii.fed
etiam homincs deuoti.idcb
<r
exhortandofubdit.
i S^'^5"^inifcimini
domini nc taccatis.cc/ra:/o i
preci
's&taudibusdiuii^.
'^
Doncc
itur
ij
Donec
ftabilitat.cowr^ ow^ew
.r<ier///.jr.
F
14
EtdonecponatIerufalcm./f/ilecc/e^dm.
1
5
Laudcm in
tcm.quod implebitur circafinem
mundiquan-
do omnes
coituertentur
adfidem Chrifli.
16
lurauit
dominus. Hic
confequenter defcribitur Saluato-
ris veritas
,
quia
non
fufficeret potefias adfaluandum ,
nifi fimul
adeffetveritas
in
adimplendo promiffum.
Et diuiditur induat^""^-
partes,quia primoponitur
hitius veritatis
ofienfto
.fecundo exhoc
inducitur
quedam (alubris
monitio,ibi
:
TrznGtC.Vrimum ofiea-
ditur
per certitudinem iuramenti
,
cum dicitur . lurauit domi-
nus in dextcra fua. Idefl in
filio ,
quidicitur
eius dcxtera.
&brachium,
vt
fiiprd jj.<7.
Brachium
dominicuircue-
latum cft.
17 Sidedero.ji/fy?o(/dio.
18
Triticum tuum. Trhicum
eccle/tfefifacramentum
Eucba-
riftif
tn
pane
u iiiceo
confeBum,
quod
non
efi infidelibus dand'tm,
T^ccper
hoc
quod additur.
1
9
Vltra cibum .
Intelligendum efl,qu6d
antd
fuerit
eis datii:
qiuihfc
diciio
vUrd,non
femper imponat
talem
autecelfionem,(i-
cutpatn
fieuteron.vlr.d. vhi dicitur ; Non furrcxit vltra
pro-
phctaficutMoyfes,qui pofl^ctdominum videre facie ad
faciem,
fcd Dcus
per angelos , &c.
quianecfimilis
ante eum
fucrat
in
condttionibus.ibiicm
exprejjts.
20
^tdbxbcnnt.ideHnonbibent.
I
2 1 Fili; alieni.a fide catholica.
2 2 Vinum tuum . ideH
Clmfti
fanguinem fub fpecie
vini con-
tentum .
25
In
quo
laborafti . licet enim
fmm-is
?acerdos
lefus
Chri-
fius
hanc
confecrationem factat,tamen Sacerdotes ad hoc laborant
ieiunifi &orattomb-ts,&
alijspifs operibusje difponendo,vt
ver-
ba
confecrationis debiti
proferant,&facramentum percipiant.
24 Quia
quicongrcgabunt
illud.
///;
triticum
frf"
dicium.
25 Comcdcnt&
laiidabuntdominum./^erfow^rc^^^jr/o?.
hic
inteiligitur
labor
fideltum , difponendo fe
ad debitc communi-
canditm,Jicut
diBum efl de
Sacerdotibus.T>{ominatur
tamen
ifte
la
bor nomine
congregationis-.quiaiftudfacramcntum eftfacramentu
ecclefiafticfvnitatis
. Etetiam circahoc
facramentum laborfide-
lium
corporalis
in
pr^paratione
materi^ .fcilicetpanis
&vini
,
in
quibus conficitHr
hocfacramentum.
Tom.4. R
i
49P
Glof. ord. &NicoIai
de
Ly
ra
TVinum. a T Ecclffiis.
dabunt dominu:&:
qui
t
comportant
illud,
bibent in
atrijs
fan
a 5 IddoniopatrisiiicMiunlioiicMnultx
funt . b

Ocuft. dcs itiuroium. c *
Tamjuajn vigiJos omnia
pixuidendo.rrminillii
vcl rai^ant vellcmno
torpcl..i.
d
5lV>^rin3
6<
e\einplo.
e : Kcrtani.
dis
mcis.TranritCjtrafitepcr
portas,pr^paiate
via m
populo,pIa
f Volcnti tattatc.
JOC
a
Tfr/)orr<if.Mi
A niflros
ccclcfi?,
f eonpetint qui
aliosintro-
ducunt.Vcl vir
tiitcs
qux
du-
cuntin
c^lum, ^ ,^
quafi
dcvirtu-
b
numfaciteiter,&
t
cligitelapidcs:
&:lcuatcfjgnum adpopulos.
tCin VirtUtCm.
C
a
5FiJc.np.inion.>^rcfui.
t t Pci
apoftolo.
c
5
Ocuiti.dci\i.ir. <j Ecclcfli. 7
b
TLinhtnfaate
d
Ecccdominusauditumfecit in
cxticmistcn?. tDicitc fili.^Si6:
^
t
rrnouete
PJ.
jj.b.
f i?i.tdicaiidu. u
f
Ciucislcil
cctpanioncjn {tielurrcdlionera
annunciando. c 1 Nttioi)'iin,nun tantuin in ludza.
K
f Sup.^OiC
ucr. aufcrcndo
rcandala,in
ba-
ptiimo
rcmittc
do
pcccata.
c
tligtte.Vdt
proijcitc
fccun
, ^hi

r ^i
"
j^

^j
du.LXX.quod
e coramco.Etvocabuntcos
populuslanaus
,rcdcmpti
aclomi
cftaufcrtc du-
no.Tu autem vocabcris ciuitas
qua:fita,&:nondciclida.
ritiani inndcu-
^
tatisacordibushominum,
vcl
reprobos
Sc durosacon-
a 1 Sctundoaduentulcilicct
indic iu.1ici|cuni potcllaieinnna
& iniieftaie.
b
^
fionniuni & uialuJUKi c
*
Puirlt.^siudicandi.
t Ecccfaluatortuus
vcnit,ccce
mcrces eiuscum
co,&:opusillius
a I
Apo(ioli& alijdoftoirs cenf,>udenies
eit
quosact]uilicfunt
b 1
Ali.ispopii
uin fanftuin ic-
dtniptuiua
i>co .Sic liabet Hebtaica vcMtas.licut
aitHieioniin.& fcnfus
Jivrius. i Ecilclia.
c 5 Sanguinehlij.vnde;Venit(iiius
honiinisqua.Sc
1 fi
ijuodpe
Hzcrdcnmi ouis
qpjm palli-t bonuqurtcrcnit.alils
in del-rto diiniflis.
9
lO
II
li
^3
fortio fideliii .
t
d
DtcitefilifUo.
fcilicetprimiri-
u^ecclefi^.qu^
cx ludaeis
pri-
mum.vndc:f<-D
lij
micrii rnc^
pn.
gnaueruiit
con
tia me . Vcl fc-^f'
cundum illud:
q
i>iwtquot
aattm
i^
recepeiunt
cum.
&CJet.
e Et
vorabitnt
eum. diccntcs :
15
VoscHis
popu
16
lus(ani^iis,vos
17 cfiisredcmpua
domino Dco.Sic enim
quidam
codiccs habcnt
NICOLAvS DE LYRA.
* I Et
qui comportant
iWixd.fcilicct vutnm.per comportatio-
nem
intalligitur
htc
laborprxdttl-<s
hielinm .
i Bibcnt in
atrijs
fanQis mcis.idcii
in Imis diuino cultu' con
B
fecratis.
Et hoc
patet,cjuod
non
ifl
hic
fcrm')
de
pAHC
triturv c?
'"i
no communiter
acceptis
,
quibus
vtwttur homnvs in locis non
Ja-
criSf&magit qudm infacrtstqHwlocafjcrj
tton
(m.t epulis
\S'ion
uiuijs
communibns
apta^ncc
trant ia vctcn
Ugf.
5
Tranfite . llic ex
prxdiiUs pvmtur
moniiio
ftue
exhortatio.
Exbocenim
quod
Saluator efl
potens
&fidcUs
in
promilfts
ndim-
fUndiSydebent
omnes ad
ecclefiam tranjia,
cut bona DromiHa
pio
mittunttir &conceduntnr : &hoc
cfl
quod
dicitur : TrauUtC. ad
eccleftam mHitantem.
4 Tx:xnCnz.adtriumpbantem.
J
Pcr
portas.ro)-f.i
mtlrtaitis
efl baptifmits.Vorta triumphin-
us e,i exirema
vnBio,qu:e
eft
facramcntnm
txeuntium de hoc mun
do ad tr infeuniitm ad cefim.
6
Prxparatc
viam
populo.
yos
pr:iicatores
&
facer
dotes
fucramenta
nnmdrantes.
7
Planum facite itcr.amouendo
impedimcnta qux funt pecca-
ta.Fridc dicit
H^ab. Sal.quod
hoc dicitur
defigmeto malu,Der
qnod
ii.tilUgit
fomtttm
incltnantem jJ
pntjtum.
Etfic
patet
ctiam
fc'
cunium
ipfurn,q^iodnon efi hicferrrio
de
pr.tparatione
matcriali. E
Et leuatc
fignum
ad
populos.
virtutcmfandicCrucis
eis
prjcdicando
. tt
i^iua
iarn
faHurn eji
qiiantum adaiquos
crcdcniit

i:i omnibns terrx habitabtlts locis d

tempore .Apoflolorum fccun.
dvm
quod diffufiits
decLraui
fupertUud T>fal.
1 8.1n omncm tcr
ram cxiuit fonuscorum./t/eo /"/'(/;;).
Ecccdominusau
ditum fccirin extrcmis
tctrx.Etfubditur.
j)
Dicite filix Sion.idifi
congregationi
fidelitim.
i o Ecce fal uator t u us vcnit.irff^
veniet ad
iudiciumyficta
per
incarnaiiontm tam vcntcin mundum.
(,
11 Eccc mcrccs cins cnm co. adreddendur/t
p^nam velprjt-
t
miiim
fecundnm
mtrica <& dtmenta hominurn.
1 2 Et vocabu
nX..f.angelifaridi,qui
erut executores diuini
iudicij.
>
15 Eos.fcilicetcteCios.
1
4
Popuhis
fandlus.coj
adgloriam
reducendo .
1
5 Tu autem./c/7ne;
ecclefta.
16 Vocabcris
ciuitas./ci/ica
d domino &
angelis fanclis.
17
Et non derelida.i wanibus dxmonHm cum
rcprobts.
A D D I T I O.
In
cap.yz.
vbiditnur
inpofiilla
. Et vidcbunt GentCS iu-
C
ftumtuum.
l-hc
qucddicitur:
Et videbunt Gcntcsiuftum tuum .
pot
^
inteltigi
de
viftone
Cbrifii
in
corpore ajjutnpio,
in
qua
Dcus
vifibi-
iiter
tognofcitur
. & etiam de
vifione Euthatifiiaeademratione.
Angell
acimi
rantur
myfte
ria Chrilii.
CAP. LXIII.
yisefiifie. Qiiidaman-
gcli
non
plcnecogno
fccntcs
myrterium
in
carnatio nis
,
paflionis ,
rcfnrre-
*
^onis,
vidcntcsadcoelos afcen-
dere
A P. LXIir.
5H0C
in
perfonaangelorum quafi myfteriii
ignnrantium.&idco t]ua;rentiuin. rQu
inagnus qu^mpotens.quamadinirabilis
cum tanto exercitu.
VI S EST ISTE
dcre dominum cum muUitu-
dine
angelorum
& fanctorum
hominum
propria
virtutc
,
non auxilio
angclorum
,
ad-
mirantur incarnationis,
&paf
fionis
,
& refurrcdionis
,
&
^
afccn-
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. LXIH.
1
^^
Vis eft ifte.
Capitulum ifltidexponitnr
de
Chriflo
commu
V^
nittr ab Hebrxis
cxpofitijribus,& Latinis,
aliter tamen.
Dicitintm
i{ab. '^al.qubdper
Edom liim dtcitur
hic;Qnis
cft ifte
qui
VcnitdcEdom.
intdligitur I\omanum
Imperium, protil
JHit
in
latitudinejua,quando
dominabatur
vniuerfo
orbi
,
dtfl.qubd
Mtffias
ia
aducntufuo
multos de habitatoribus orbis
interficiet,pro-
fter
hoc
defcribitur
hic eius velimentum
[anguine rubricatum,&
ludxorQ
opi
ofnnes
refiduos
ludxisfubijcict.
&adhoc
aptat
Uteram
prout po-
nio dc
regni
ttfl.Sednonpro[equorhancexpofitioneni,quoniamfundaturfuper
Romani
depo
falfum,cum
aduentus
Chrifii tranfterit inprateritum.Cathelici
ve-
pulanoBc. jQ communiter
txponunt
de ChriHo
pofi pafftonem fuam
rcdcunte
adpatrem,fequente
in hoc beatos
Htcronym.& Dionyf. fecundum
quos
illud
quod
dicitur :
Quiseft
iftc
qui
uenit de Edom.
cfi
ycrbum
angelorum Chrifium aftendcntem adtnirantium,&
de cius
myflerijs pLenius
doceri &
illuminaripotentium.a[itertamen:quia
fccundutn
Hieron. efl verbum
ar.gelorum inferiorum
qiurentiim
edoctri d
fuoerioribus.
Secundum
Dionyf.verb j.cap, dtlcfiis
HiC'
rar.
efl verhum omniuni :
quia
etiumfuprcmi angcti quxftcrunt
de
freditiispitniHsedoceri.Sedifltsvtdeturobuiaredilum.Aug.$.
fuper
Gen.ad literam.vbi dicit
quod angcii
d
principio cognouiriit
omnia
myfieria gratiafienda.Cui
dich
rcfpondctur
ab
aiijs,quod
U
(ct
cognouerint
dicla
myfitria ingtneraii ,
non tamen
quantum
ad
ornnes tonditiones
pattuulares,& deiftis
qu^fierunt plenius
edoce
ri.Hanc aute
expofitionem
intcndo
profeqtdper omtiia^quiadifflisb
traditur in
glofjn
^aiiorum
fofiiltis:ad
qttas q:ulibetpotcfi
recur-
rere.
rere.tiec
ipfam
intendo in
aliquo reprobare,fed
tantutn
per
modtm
inqtiifttionis
ftlnljfiice aliqna
circaeddtcere. Vriim
r.fi,qubd
ifla
expofitio
in
aiiquibus
vidttur
exfranea,quia fccisndum
ipfam
cum
d/>r/>ic;Qmseftiftequi
ucnitdc Edom.T^tT Edominietli
gendus
efi
locus vnde
Cljrijtus
ujctmiii^fciLcct
ntuns Oiiuetiuei !(
nifaicm^quiC
tfi iufia eum.Quod
autcm
lerujattm
vt i lud-t a intti-
ligaturper
Edom,v!detur extrancu,cum Idume^fitnpcr Jucrit
lu-
de.
i'iimica,ficut tfau ipfi
lacob. Ittm
quod
dicitur
infd.
Et
c^ir
fus cfl fanguts
eoru
fuper vcflimenta mea.ftc txponttur
ub eis: vt
{it
"verbii Chrtfii defua pafJioncloquentis.Et af^eijus efifuiiguis
totu,
idefifanguis
meus
qui
dicttur
corum,eo
qubd
tft
iffufus pe
r
proiu-
rationetn luduiorum.Hoc extrantum
videtur,qnia
non recoio mt vl
diffc alibiinfcriptura
talcm
ioqucnii
rnodiim . Ittm
Chrijlo tfrei.-
dente,vtyf{eriim
incarnationis iam crat in
e^eBu conipittum,quan
tum
adfiibiiaritianifcHi
&
circunfiantias
. Taiid verb
pofiqi4am
funt
in
efficiu pofitu
non vidcntur cxcedtrc
facuttattm ccgnitio-
nis
angelic<t ,
&
tiiaximi; quia ar.gclt
ttiam
injaiorts qni
mittun-
ttirinrninifitrium,fmruntinif{ismifiiitri,
vt
patet
de
angtlis
tialiititatem
Cbrifii
huntianubus
ipfispafiorilius
&
deanitiis
ap-
;
farenitbus
Mart^e &
lojeph
&
Mngis,& conjimiiibus, utpatetex
Euangeiio inpluribus
iocts . &idco dubiutn videtur
,
quodafcen-'
dcnte Chrifio
quperent pienius
edoceri de
p-^lfione
Chrifii ,
dicei.-
>
do :
Quare ergorubrum
eftindumentum tuum ? &c. vt
dicit
expofttio
liia. Ittiit dato
quod nonjit
ibi
ultqiwd
taie dkbium
feu
modus
loquendi
extrancus
,
tamen non
fimhs
aitati ad '.tnen-
dtim
ipfam
, vt vidttur . Tutn
quia Jacra jcriptura e.xprefit
non
determinat,
quod
ifie
dtbeat
ef]e fei.fus hmusftrtptur^, Jicutde-l
tcrminat
depturtbus alijs
in
hocltbrofcriptis
,
&
alijs
veterislC'
fiamen.iocis .
Verbigratia quod diciturfuprd
in
priricpto
. 61
^*
Spiriius
domini
fupcr
mceo
quod
vnxerit me
. saluator
^dicit
501
Kaix
Cap.LXIII.
J02
Cafcenfionis myftcrium
,
&:
quomodo
flbi &
alijsaperiat
A. re<Tnumca"lorum,vndc
^
angclisdorninum
comitanti
bus
diciint:(>;'ix ifi
litc . Et Dauid fimilitcr:
(^'is
iit iHerex
floru^
Videtur tamcn
Anij.diccreluper
Gcnc.
qjomncs
angcli
ab
ipla
creatione
fua,ftatim
cognouerunt
in con-
teplatione
fui crca-
toris quidquidipfe
erat
fafturus.
Hicro:)y.
autcm a
apcrtedcciaratquia
b
quidam
angcli
do-
re
-
nccperticercturmy
^-
? rtcriumincarnatio
nisad
plcnumnoii
a l^ln coelum. b
cic^tticeiiis.
to vilor cum fidclibus fuis.
b
Formojns
in lioLi.
Formofum,
calidum. Vnde
formo-
fus
quafi calidus,quia
ex colore rubcus &
rofeusefficitur
vultus,&
inde
fpeciofus.
c iiuare
cr^o.Tanquam
dicant
Angeli.Didicimus,quod
loquerisiuftitia, &
P
ftll
b
fMundo. cTPtiusfanguine,
fcilicctin
cruccvel
quia
etiam
tuncapparcbant
. d
TMembriscorporeis. cfQiiis
e'l!
fTSpeiiilU';
fo ma
pix fiUis hominui.
qui
vcnit de Edom t tindlis veftibus de Bofra?Ilte formo-
a fh.'Hrtu hunianitatis. b TVclambulans
Cupercoelos rmncs. ?;
Nulloegcnsau.vilio.
c*Siaein
plenitudine diuinitat sfuz. d T Alias fotiitudinis. e
t
Angclis
ticenti-
,
bus
ipfe refponiet. f Cu ditim) ett iu tic um.
fus in rtola
iua,tgradiens
in multitudinc virtutis luiE. Eo-q
a
TR-cddcuvm.uiquclecunduui opetafua
b
T Conira dstmjn.s. c
IG.nushunia-
num.
SHomifidas.adu tfros.ScluiiulVii <li.
<^ui loquor
iuftitiam
,
8^
f
propugnator
fum ad fal-
i Ruilus qu:trunt
-iigcli. f
.Si raii es b
'SangLine
tuo. t ^ Corpns
h
~ ' *
'''^t:^:,S^'^''?^:i''^^ 7
hS^quantum-
fullonon
poteftfa-
^Mcmbta
tuut.Mi>.u: iniilto
n.gtofuLt
ibeo
fCJnadiTibi
non conut-niuni i!{.),fu homicid's
&a lultens.ai huiufnoji b
Tlntciroganiibus relpondet
Chtiftus tam
plcnc.vt
non ntccllc
!lr amiilus
ciu.trcr;
(jr, ideo fcilicct
t]uia.
Torculai cal.
& veftimenta tua iicut calcantium m torculari ?
Tor- s
a
f Fteftu.am crucis fuitinui Iblus 1 Quamuis
calcatus tcriia die relurre.ti. bOmns
Apo-
Itolis relifto cr>
fuge
unt. c
-Tln adiutoriiim mihi. f Ncc l'ettus.
cular calcaui fblus
,
oc de Gentibu^ non eft t vir me- 9
conouerunt.
^ Aihanafi. Ver
bafunt diaboii ac-
ccdcntis ad lefum
tanquam
adhomi-
nem,quinoninue-
niensin co vctcris
fijsfiipericminatio
nisvelligia,<Sc fiipe-
ratusin tcntatione
adoininocum
pii
dorc
prorupcrit
in e Cum
lixcverba,Qjiiseft
iftcqui
vcnitcx Edom
,
ercrra hominum inccdcnscnm
tantapotcntia&
loborcrldco dommusait yaiit
}jri,ucps
rmiidihuips<& inmf/o 1'i^iei
q-Kqiiav.
a
Decioi.Edom?Abedulioruf.rlcntis,propterq)
vcn
Jiditprimogcnita.
Vcl
ajcalorciintcrprctatur.n.
terrc-
nus,vel(anguineus:&mundufignificat.
Elau
veroqucr-
cusvclroborcus. -Scir
hilpidus,i.pilofus. HicarnonipsQ
homincm,
fcd m^mduiiiFm
intL-rprctationc
Gijnificat.
SiciJt&
Bofra.i.m'ii)itavclfirmi,noa
remfu.im h.'C fcd
infcrnuaifm fuaai
iaterprctatioacai a^nificat
,
vbi fir
mitcrqualllubmultiscuftodibusanimetcncbanc.vnde;
Ijii
dednrct me m cnutatem minna n
<
Vcl tcrrcnam Icrula-
;
-m^qui
firmiflimis muris munira fuit in
q
la
paif
is cfl
iominus.vndeHomerus: fm
lolcphum
Icroa
in.iuit,a
quo
Icfufale intc
pretaf
munita vcl firma. Boira at ciui-
tas
neq;
m rerra
promiilionis ncque
in Edom
fita,
(cd in
.Moab.Vcnitcrgo
Chrirtusdw
mudofangiiiaw*o,venit
de
Bofra,tinv!^is
vcilibus.i.corporcis
mebris. dc ciuitatc mu
Cnira,(cilicctlcrufalem,vbipa[rus
. Vcl deinfcrno
fpoha-
falus
t
omnium in t
hominuni.
1
tuocfiarbitrio, fed
2 fcire
volumiis,qua-
j
re vcflimenta tua
4 Cntvclutmuftotin-
tx. &
tunica(qux
defuper
cotextacft,
& fcindi no
potefl
,
5
& ab vtcro
virgina-
6 li tantum cadoretn
ccre
fuperterram )
quarefanguine
cru-
entetur ?
Magistibi
clementia conucnit
t quifquain.
1
1Q__tamuis
occilui. b TludaEosdacmones. c 1
Vindifta. I^Furot fubitus, iialon-
ga.vnde:
Furoreft in btenis d f Auferensda:monibus muudi
principatum,& lu-
diis locum :S: Gcni.ni - <;acetdotium,
templum
&
omnemdign:t.tein perRom.
CalcJui cos m furore raeo
,
6^ conculcaui eos 10
to
quam crudelitas.
Quib.
refpondetur:
Idco, fcilicet.

^V
Cyprianus.
Qiiiib.i.epift.j.
fanguis
vutedicitur Gcn.
4;.
in illo. Lauabit in
vinoflolam fuam,
&in
iaT,<{uine -pUiC amiBi^m
/'
,
quid aliudquam
vinum calicis domini
fanguinis
odcnditur? necnon
apud
ifaiam
hocidcmSpirituflan-
clus de domini
paflione
tcRztm.
Qi^arerubicundajunt ve/U-
rncftta &" indumenta
tuj,vetut
a calcatiour torctdaris
pleni
f^ per
calcati?
vinivtiquementioeft,&idc6ponitur
ut domini
fanguis
vino
intelligatur.pr^dicatur.n.verbis prophcticis
&
prcefignificaturquod polleamanifeftatum
cfl incali-
ceD-iminico.
d Torcular . Scilicet crucem & omnia tormenta
paflio-
nis.in
quib. quafi
prxlopreffus^vt
ctiam
fanguis
fundcre
tur.
TorcuIar,profupplicijs pcccarorum ponitur.vnde:
\irzn\\3LS:Torcular caka'Ut dorninus
virgini
piuc yffrfu.Interdii
Tren.i.e.
in
conii;rcgationcnouorum
frudluum. Vndein bonam
partem quidam Pfalmi,protorcuIaribusintitulantur.
e ioi-is, Solus Samfon
praecifis
crinibus Philiftheis cx-
iudic.i6.e.
ponitur.ncc Angelus
nec
Archangclus velquilibetcocle
ftis
fpiritus.Denique humanigcnerisnullusvcl lud^us
vel Gentilis auxili
ator,
folus
pugnat,folus (upcrat.
F
<^
a
.Afper.
NICOLAVS DE LYRA.
dicitlH(.^.r.impleUim
fuiffe
in
ipfo
. Tum fimilit^r nec autoritas
eccUfix dtteiminaiut hoc
quiid
videritn vcl
audierirn, fed fJum
ad
hoc hibemus autoritatcs
fanBorum Dionifti
&
Hteyoiiyrni:ex ejui'
bns non habetur ar^runientum
neceffarium , fed
tantiim
p.
oh.ihile
,
quodftc
deheatinieU'.^',
vt hahctur i,i
fumma
Sandi
Thor<!parte
p'iriia:art.9,i.e].
Et tdco
dicitfunclus ^w^.
in
epiflola
ai l^incen-
tirn
donatiJram,qui ar^ucbat
contra
ipjurn
de
didisfantii Hdarif.
>Ad
({uod rejpondens
dicit.Hoc
genus
literarum ab auloyiiate cano-
r.is
dijlmguendum
csi .
"^im
enim
ftc kguntur tanqtam
ita ex eis
fflimo ita
proferunttir,vt contrafcntire
nvn
liccat,&c.lt?m
de ob'
fcnntraditione
facrje fcripturx
in
pluribns
lo'jis , & m^ximein
ffophv.is vuacaufaadoii')rib'.is afJi^naturfVt pcr
fiuji .fos
mn't>'
pliciter
exponatur fecundum
qtwd dicitur,u.i.n. iz.b.Tn autem
Daniclclaudc fcrmoncs<5c
fignalibrim vfqticadtcm-
pus ftatutum :
pertranfibuntplurimi
,
&
mnitiplex
crit
^<^^^nt\Z..i.exp'ifi.io,vtdicuntdodor(s notiri.
Tropier rjttodabjq;
fraiudicio
aliquo
expojitionis pr'.tici.e
ii:tendo atiam
projeq<H,qui
mihiilarior
videtur.prxdicla
vero
fic
d:fjlisc pofui
.- non
folum
pro
ijlo loco
facrafcripturejed
ttiam
pro
altis,
vt
diligeits
lechjr
confi
dcretquj!
expofitiones,facrefctipture neccffariojunt
tenewia
,
&
'{"^'^on.Adeutdentiamexpijfitimisponcnd^,conJiderandnm,qiiod
tdom &
Bofra
in
Hcb.funt
nomtva
propria
i&
appeltatiua, prout
"^tem
junt
propria:
Edom
eji
nomen
filij lfaac,qui
alio noniine vo-
c-^thr Efju,Ger.e.i7. & ctiam ttrr.c ab co
denominatiC,
qu^
ta'inl'
dicitur
ldtmxa.B':fra
vero
vctpotius B'fra,fic cnimjfribttur
in He
'"'PMmcn eii
ciuitat!s,vndejuit
luljab rcx
Edom^Gen.^iJ.Trout
'*'"!^fntnominaappctlatiua,Edomfignatyubedinem,& Bofra
mu
nitionem.ii j
iiiinr
prcdidis
veniamus ad
dtuiftnncm. Superius.n.
pojna
efifa^i
pcr
C
Ijriflum
faluutio
hic
conjequciter ponitur fal-
tialior.isdifcrttio,qi4e perfecic fietjinati
iudcio.Tunc enim Satuator
fegrrgahit elcHos a
wprobis ,
ftcut fegregat paflor
oues ab hceJis
,
Matth. 2
5
.
Hiud
autem tudictum
precflet perletutio Anticfjnfii
&
eius
extti
m.mutn . Et ideo
prtrno pomiur
Aniithri^i extermina-
tio.
tio.fecundb iudicij txecutio,
cap.fcq.
Circa
primim fciendnm, quod
Mcthodiu
ficut
dicit Mcthodtus
martyr,&
do&ores
commuriiter,ad
detegen-
dt
temponb,
dam
^ntichrifii
perfidiam,mitteniur
a Deo Enoch & Etias ,
Qua
AiuichnlH.
detecla
ludp
conuertentur ad
fidtm Chrtlli
panitentiam agentes.
Et ideo hic
piimo
pnnitur Antichrifli deiid'o, &fecundo lud^';-
rumconucrfio,'bi:MiCev<LUOtlumdom'mi.Circaprimum Ifuas
.
piptvkns Antichrijiipotcjtatemfiituram
,
&
per
Chriflum
fubito
^'"'"-
dttjciendam
, admiratiuh dicit de Chrifio
:
Qu
is cft
ifte,
/.
quam
viciiriofus.
1
Qni ven it dc Bofra. i. de
lerufalem
ciuitate
munUa,
in
qua
.Anticbiiiius
fedet
in
templo tanquamfit Deus.i.Thef.z.&ipfam
miiiiift ad
fuiflabilitionem.
1 Dc Edom tindlis.J. rubricatis
fecundum quod
dicitur
infra:
Quarc
crgo
rubrum eft indumentum tuum ?
(^
per
hoc
dtftgnatur inteifdio ^ntichrijii quem
dominus
lcjus
interficiet
fpirttu
oris
fui
in monte Olineti luxta
lerufaicm.Et loquitur
hic
pro
pfjeta
de Chri^i9 admodum hominis viHoriojit cuius
vefiimenta
funt ruhricatajanguine vidortm
ab co.
?
Ifte formofus. i.in Immanitate
fuagloriofn,qux
efl
quafi
ve-
Jiimcntim faHus,&
haJntu inuentus vt homo.
4
Gradiens in
multitudine.f/wii
tunc
apparebit
cum
angeto-
rummultitudine.ConJequenterpunitur
Chrifti
rcjponjio adqiM(lio-
nem
prophetp
dicniitis.
y Egoquiloquor. fpiritu
oris
mciinterficiendo impium&
magnam partemjibi
adherentium.
6 Et
prcpu^^nstor. feledos
de
perfecutione
Anticlmfti
. Et
confeqiienter (//c/
it
propfjcta
iterum.
7 Quare ergo.
&
pattt
ex diciis
fententia:Etfubditur
Chrifli
rcfponlto
dicer.tis.
8
Torcular
cs.\caui.&accipiturhiccotitinenspro
contcnto,f.
torcular
pro
vitis iu torcutari
calcatis,per quas
hic
intelligttur
.An
tichrifius &fatetlitcs
cius.
P EtdeGcntibus.
quia
nnllus de hominibus
poterit deijcere
Antichriflum.
I o
Calcaui. i.in vindiHa
iuftitU
mee
4 I
Etafpe-
y3
Gloford.&NicolaideLyra yo^'
^.
Verg#iu$ ^.
Acnc.
Sangui
nc ccrais aJ-
hiic
fparfoq;
iiife<.'\a cctc
a
^fperfut
ffl. Sanguis
nicus, corum rancorc, dnjmonu
fuafionceffufus.vndc
: Oiab'>lusmilif
> <
",
"' traderet eurn
Iii.&i .Eorum
eftfan2;is
fua(ioncfufus,& ipfiibidcm
vi
ai & occiftSimilitcr fan^uisChriniludiorum
dicinir,
quia
fudcrunt:&
inch: vmdiaam fuftmuerunt.Etcfiafi-
mili vidloris didu
c M'feratiovHrt'.
Vrophcta.
in
pcrfona
ludaiCf
populi poc-
nitcntis,
& mifericordiam domiui
rccognofircntis.
^
Rupcrtus.Q.d Liccrpoll
tot milcrationcsiinm iii-
fcrar.non tamcn
mutatuscfl.ncqucmutationis arguca
dus. Nam &
multitudinebonorumlart^ituscrt domui
Ikacl fccundum in-
b tMc-iSra.
fMeu- .1
T*l> eii fufus.
in iramea .
Etafi^crfus
cft
fanguiseorum [uper
veftimen-
a Yldcll.
b
lOpinionemruiu
ar Inquinaii peiinid,
ta
mca,cc
omnia indumcnta mea
inquinaui.
t Dics cnim
1 lin Dxmonesvclinludaos. b
5Dumpencer.-m
inciucc.
cTQui. ^
Tcinpus actcjpu-
bile. d
fGenerisliumaiii.
vltionis
incordc meo
,
annus
t
redemptionis
mexvenit.
1 liotfuce
*nde;Coali4cribim iddejtcenm & videbam,& iion e it
qui cognofrtrcc
me
b IMihi. clQuilibct.
d

Aduitoiium. vndc:
txpr6'4i<)ui
fimul
corj i'(aierur,Sc
non fuit.Jc qui confolaKtur, 6: non
inuen^
nii
V
t
Mtiieu
b
Circumfpexi,&noncratauxiliatoi:}-quiEfiuij86ionfuit
j
1^],
a 5saluationera
mlhiffc.trciliceiieliir.cl.oncin
.
bl^Vcfbum
carni vni-
tum.vrl foniiuJo rmra la'uaiM uvli; oiiincs
frirfcltiiiatos
.'d vitain.
qui
t
adiuuaret.Etfaluauitmihi brachiummcum,&:
in-

fVindiftain lujTinik diinoncs. fludxos.

dignatio
mca
ipfa
auxiliata cft mihi.Et conculcaui
popu-
a
Rcp'eui
atHiftione Sc milcria
pei
Romaiius.
los in furore meo,&
incbriaui
cos in
indignationemea:6<.
deinft!.
yirgi
111$
Cip
7-
t
foceociam.
lob.itf.H, fe-
cunduinLce-
raaa.
t
lai.
'taiiiili>hi-ur
cuun
i^lc.
ttefiauTt.
a
flnnihiluin. blluduium.vel
Jxmopym.
detraxi in tcrram t
virtutem eorum . Miiciationu domini
3 rPienut
pondete
maU rum b ^Piardicabo quia
iuftusdominus in omnibus
vijs luis.
<';iEna,Sc
"'taciila. c fHonis
vel
iiiali'--qua; prodcit pcccatis
noftris. d irr^Mnjlis.
rccordlbor,
laudcm domini
fuper
omnibus
qua:
reddidic
^Datoium. i^Alias domtn.
6
7
S
9
10
II
11
dul;.:;cntiam
fuam.
1 f jeiu>!(in>n
iuditi^e
t.flfx.Q.d. Diiaicm

2 in Bab\ loncm
pro-
t
ptcrpcccata noilra,
S"
^
rcducli
fumusniifc
4
ricordia cius.
^
pcrtus.Q.d.F.goqui
dcm Abralu Iljac
f
& lacob
clci^i,
& ve
'""
raciter diaum cil.
ia/icn y/tbiiil\\'
fiui''-
eius
, fil.'' iacoii tl .
?j
rius
, vcrumtnmca :
non omncs
qui
cx
Kracl.fifunt llracli
tai.Icdfolinon nc-,
i;antcsfilii rcputan-
turin fcminc.
h
I^on
fjl rrrhutus.Bi
Vox
quae cnioth,
apud
Hcbr. Ambi-
guacQ,&fignincat,
non:\cl,5c iplc.
Vn
do
vtroquc
modo-
poirumus lc^crc.f.
'4 In omni tribu
co-^
rum,noncfltribuia,
inscompaticdo:Icd
15 ad horam dilUilitiC
^^
auxilium vr
co^c-"*
17 ret ad
rogandura.
Vd &
iplc
tribula-
18
iuscft,compaticns,
19
tandcmcorum in-
20 iurijs&
mifirrijsEt,'
2 1 mi Ci t cis
angcl
u
qui
2i laiuarctcos:Michac.
i-t lcm.L
(lui prajpofi-
tauiteos&teleuauiteoscundisdiebusficuli.lpfiautcm
24 tuscratillipopuio.
vndc:
Xcmo tli
aitk-fl
tor
nifi
Michael
princeps
vtfii r, cj'ii
aflat pru
IHias
popuU
mti.
i E(
an:iehs. ^eptuayJnt.T.Non lcgatur,ncc iple angclus
fcd
H
Dominusfaluauitcos.
|*
K
Chrylbft.Noli
ofcitantcr diclum
pcrcurrcre,non
an
geluni nequcarchangclumncqueferuum
mihflc,
lirdip.,
fummet dominum dctondiflc.
^
a
spiri-
& vifti,
cniuslxpc
fanguis fupcrvcni-
a
mcta viftoris
alper-
gitur.
b f Kon
fuit qui
of'-
luuvct
y vndc,0'rtn'S
tnnti tnei
derli<iue~
runt me
, ^
ncti mei
^uafi
alieiii
recefjeruut
a mr.
*
ProcopiusSal
cnim cxinaniuitlc-
incfipfum
leruifor C
niam
accipics-Cru-
cis mortcm
prxte
d
rca
pcrtulit,ciua
nul
lus vel
angclus
vcl
poteftas
vel homo
fuerat fubiturus. c
* Ambro.Chrifti
paflio
adiutore no
eguit.ficutlongcan
tcdominusipfcpr^
di.xit: &
rcfpexi(5c
noneratadiutor.
c
Etjulua.
Hiero- f
nymusadAugufti-
num &
Alipium.
Impictatem
Sabcl-
li;
dcclinantcs.trcs ,.
,

.,
t,
, iici^-+
<i
pcrfonas cxprcflras
dixit: f
Vcrumtamcn
popuius
meus
elr,niij
tnon
negan-
fub DrOPriCtate di-
<>
' rHiminus b iPoenitcntibus c^lln
Aegypto,
indcfcito.
^'
tes.Etfavflus eft cisSaluator: hi omni'tribulctione coruni
a
IVcI.ScipfcSalujiorcomp.iflut.
bfVnde:
Angelieorumlerapci
vident faciem
patris,8cc. quia
lVnip:r
in
praifcmiaDei
funt. ,
tnon
efttribulatus,6cjing&lust
faciciciusfaluauitcos.In
a 1 Nonmeritis eoiuin. b fMilciicordi.i: luz. c r Ab
Aegypto , 8c a
Babylonia,
vel a moite
reina in
fangnine
'
p
-
nobis dominuSjSi
fuper
multitudinem bonorum domui
a
^Non
eoiuni merita.
lfracl,qu^ largitus
eft cis fecundumt
indulgentiam
fuam,
Et
^ljc;t.
l> "fVi"! mifeiicoidiaiuin.
etfecundum multitudinem mifcrationum fuaium,
a
^Dorainusfcilicet
videnseorum
pocnitcniiam.
b
fifrael. c
iQuiafcilicerfunt.
dcMe.
fSicuialij. n Vcl iis filijfcilicctfuat populi
non
ncgantis
,
idciipattiarcli<iuni,proplietarum
qui
in mc vere credideiunt.
t
diled:ionc fua &f
indulgentia
fua
ipfe
redcmit
eos,&
por-
a
f
Ab
Aegypto
in
teriainproini^loni^.TndeiExpandit
aljs fuas
Scanumplic cos,atquepo>auit
in
hunicns fuis. h ^^^-nirra^ias Gt ntcs. c '^Ab 'niiloc.v ct' t I?fjt cos in rtMiu-uio,
-b
- . .
i - ' -
ftinguimus.nonip-
fumfibi
patrem.no
ipfum
libifiliu , n5
ipfumfibiSpiritum
h
fanftumcncdiccn- i
tcs fcd aliam
patris,
aliamfilii,aliamSpt
rituflancti
pcrfonl
cfle.Nonenimno-
mina tr-ntumodo,
fed
proprietatcsnominum
confitcmur.
d tcoiiculcJui,&c.
^
Rupertus
.
Duplici
contritionc
contriuieos,praEfentifurore
mco & futuraira mcacon
dcmnaui
cos.prafenti
videlicct
furore,
vt Romani tol-
lentibus fuum & locum &
gcntem pcrdant.
futura
ira,
Vt
vfquc
ad infcrni nouiilima defcendant.
C
Mife'
't.
Diuilia
NICOLAVS DE LYRA-

I Et
afpcrfuscfi fanguis
corum
fupcr
vcftimcnta.
^pa
tetex dtciis
}enttntiu.
1 Dicscnim
vltionis././dnSor
<k
imperio
^titichrijli
in-
terfetio'm.
3
In
cordcmeo./;
^rm/rer
difpofita.
4
Annus
rcdcmptionis
mez ucnit.
reddendofibi
(^
fatel-
litibus
luispctiiam
debitam
pro peccatis.yel
aliter:.Annus retribu
ttonis, idefi
ludicij ^cnerelis.
5 Circumfpcxi5c
non erat auxiliator.
exponaturftcutfu
fra:De
CCitbus non
eji
vir
mecum.
6 Etfaluauit mihi.
fciliieteieaos
tneos de
perjecutione
^nti-
tbrilii.
7
Brach iu m
mcam.i.potentia mea.
8
Indignatio
mea. contra .Anticlmni mala.
9 Ipla
auxilia. cft mihi.
mq>*antitm
ex decentia diuinx
iu/fi-
tiproi.idit
ifia vindt^a.
Loquitur
hic
propheta
de
futuro per
mo-
dum
prterititVt frequenterfitin prophetis fpropter
certitudinem
fropheii*.
10 Et conculcaui
populos.
^ntichrilo adhArentcs.
1
1 Et inebriaui.roi
aujerendo tisfeafum
et
potentia
euadendi.
I z t detraxi. annihilando
ipfam.
I)
MiicT^uoanm.Hic
conjcquenter ponitHr conuerfio lud^o-
rumad
Lbijium.vbiprimdprogratia impetranda
rccoUintut bene
fici4MHquj,fecyndojponitifr
earum
petitio deuotatibi
: Vbi eft.
C(a
Circa
primum recolimturprimo
in
geierali
beneficia exhlhita 7-
dx's,cum ifaias dtxit in eotuoi
pf} (oa<i
.-Miferationum domi-
ni rccordab.ei^
patetfentcnttu
,^Jq
<e ibi.
14
Et
dixitf.^lonmius.
1
j
Vcrumtamcn
popuhis.i.quamuis ftnt peccatores
in mul
tis ctium a
temponbus arttiquisttamin ek^i
eos i'i
popnlum
a tem
pore
.Abrahe^cui
datafuitcircuncifio,<{He ejijignum uijttngues
if-
rael a Centibus.
1 6
Fili)
non
ncgantcs./'.
nomen meum in
afjiiclione Aegypti
quaft
d!cat. Uecens
efipropter
hoc
apud
me
ipfurum mifercri,
ideo
fubditnr.
1
7
Et faftus cft,
(juamftjiinm
unt.
18
Nonefttnbu.j./?(;/7/f
ludaicus
qtiantum
dcmerMt&
ideojubJitU'.
1
9 Et
angclus faciei./.a/d>
Dci
mijfus.
20 Saluauit
COS.Jecundum quod
diciftr
Exod.i^.e.Tollcnfqut
jeangtlifs
domiiuqui prMedebatcailraJiliorim Ifract ,al)tfC poji
eos,&
cum ev
pariter
columna nubis vt
.Aegyptij
non
pojfcnt
noce-
neis.Et ibidem
fubditur,
vi toto noiiis
ternpore
adinuiicm
accetlc
re non valerent.
21 In diledione fua.
gratuita.
22 Et
indulgcntia.
rcmittcntc eortm
peccata.
13
IpIeredcmitcos./.(i'V'A/w/<y , &nnn ex
populi
iuUuii*
iluodpatet exingratttudine fequenii
cum
Jubdicur.
1
4
Ipfi 3X\icm.f.dominum infabricationc vittili,
Exod.
ii.&
inmulus
alijsfaiis,vtpateti(i
libris vctms
tejiamcnti.
a i Etaf-
p^
Ifaia:
Cap.
LXIIL
jo6
'
it, spmtttmfMHieiiis.iMoyChVndc.Ermrbauermt
Mnyjtnin
'
ra/?w,e?"-'^''-^"-^''^*'""-Vcl
(andi
cius,Cliri(ti,
ciii crcde-
^
rcnoiucrunt.
Filiuscnim
Dcic]uinosredcmit,ipfosdc
I Acevpto'^
marinibrolibcrauif.vp^rj.f'^''/"''^'''"^" veljav^U
dominus de
fpiritu
eius, &
dcdit.jo.viris. D
f
Qui fadit
acjuas
ante coi. Vcl dicitur.
CumMoyfesmarc
percufiflct ,
&: in duodccim vias fcidiflct &
alijs
hzfita-
tibus, tribus luda
ingrefla
cft
,
& ob
rcgni dignitate
ade*
ptaeft
.
fiulQiudzm
codices
habcnt.l.Spiritumfanctum
, qucm
contnllat,quiviru
^ r-. /-
a
adiracundiam
prouocauerunt, 8camixeruntlpiritum
alCiuia jniu>
.. >-.iiv:us iMiirmosla.iando,iiiOituosfulcit3nd'>.
bfMalc
agent.bus.
,_ _
c^Opinione.frVItoiem mali
b Tancli eius.Etcdnucrlus eft eisin
inimicu,&ipfe
dcbel
aS Pft IVoipanos ;.aniio alctriiionis *Imni^(lis hottibus in eos. btCredcre nokntes.
PotelV enim ad
te.npus
incnfitionishocretcrti. cfFoft flexus ad
mif-ricordiam
pro
Moyt-f.tuo:r,ui.oriuit
rto eis indclcrto: Autdiuiitte eisautdeleinede Hbro
quetn
tVniilirti.
dTSalu.iii oiationeMi"!!.
c
lauiteos.EtrecdJaruseftdierumtfecuIijMoyfi&popu
srMot'5 lcilicet
biMoyre& Aaron,Matia,Vr .v aliis.
fpiritualecontnftat.
vndc i^'
vos
tangity
\qucfiqvt:i
gtpu.cculi
,jfj. VcKangdumin
lcuftodiam mifium,
Iquemlxpe
malefa-
ciendo
oflcndcrunt.
Uj
b Ipf^
dfhetuult. eos.
t|.?j
Procopius.Itaem
,.r ^7i-a<i

j

J

'+ /1^1
^^
fibi
ioqucndumcflJe
d
li
lui.Vbicitqui
eduxiteos de
maricuTpaltoribusgre-
'"^
rxiftimauit nC QliaS
a<;ii e.
bilismif^ic.rdiaBei.bJPopulicfOitacletu^iu. H^lilii.
gisfui. Vbicit^pofuitinmedioeiusipiritumtfandli
aivaiell. tT;Dc
A..-g..io c^ Pr.jfpere.
HfFilio
qui fOtjntia
& virtus
pa'tis
eit
N
''
"
ipfi poenas pcrtule
'runr,dcmonibusat
tribueret.
Siquidem
&Iobipfe, licetqux
.patiebatur,fibi
adii-
'boloinfcrrino
igno
ct,deeotamcn
el
c fibi raccndumar-
oitratus . ca Dco
ipfi
qui
iicri
permitteret
ncribit.
J: A/jy/i.quia
noneft
iliusquiorar^cis.
'
Fbiefi.
Propheta
dcnspopuli
fui ab
ecJioncm.mifcriam
k afflidionem iam
mniinente
propter
lijDcincgationeni
"jdolendocxclamat
:.'^bt eii
Qiufi
dicat
cmcntia
omnipo-
ntis?
Procopius.
Non
.funt
qui paftoris
ocabulum ad lofe-
bieil
potentia ciusquidiniili
mariTubtuin i"

iuifioics!
fui ?
Quicduxit
ad dextcia
Moyfen
brachio maieftatis
"
n ii.vias. b1 M''!^ fubtum. fLaudcm.
{u:E:c[ai (ciditaquas
ante eosjvcfaccretfibi nomenlem-
-
I frrofunditatesm^ris.
piternum:quiedaxiteos pcr aby
flbs
,
quafi equil
in de-
afSineimpedtmenio. bl^Inoffcnfo
cuifu.
f
DcfcenJcrunt fcilicct
>
intcrtapiomiflionis
fcrto non
impingcntemrquafi
animal in
campo
defcc-
a1
Idcj fciln.^1 oScndtrc uon
potuit,
cuia
fpiriius domini,Scc.
bfPopuii.
tpaftore.
cf
Sitieoffnfa.
n
d^^In tccrim
prom
flionis.
d
dens
,
(piritus
domini duiftor eius fuit. Sic t addu.vifti
alTot miiacuU. bnGloiiolum. cf^ln perfona poenitcntis pojiuli
irQui
tanta fccifti nobis.
populum
tuum
,
vt facercs tibi nomcn
gloris.
Atten
g Spiritus
domin! . An
gelusjfcilicet
, vnde : ExoJ.i^.c
t
pYtecedet
te
angdus
meus.
Spiritusenim,
naturae nomen
eft,
AngelusoflBcij.
h ^tttndedecalo &
vide . Dominus vbi-
que totus,
&
fcmper
"f*i'-
cft.vnde. Calum & tet
ram
ego impleo
. Dici-
tur tamen fedem ha-.
bere in coelo
,
fccun-
dum illud: Calum mi-
hi
fedfs, quiafcilicet t fanaitati
9
in ccleflibus
Ange- tu.
ro
lis,i5chominibusiu-
11
ftis(quorumfcilicet
12 conuerfatioeft
inc?
iis)ciusvoluntaspr5
13 cipuefit.
14
*
Theodoretus.Non
ij quod
dominuscon- E
cludatur coelo
, qui
1(5
vbiqueeft,
fedvtat-
toUat mentes noftras
ttlediixiai
17
ad
celumqua:
terrc-
*""''*'
18
nacogitant,&ca qu^
cjelcftia
funtcogite-
mus non
qua; fuper
19 terram.Simuletiam
20 docet nil abiedum
1
Wftiiain noltiam! jAlifercie, lecunduii) illuJ. Vidcns
vidiaitiiftionempopuUmei
bl
Ang-rlis
Scaliis i'tis.
de de coclo
,
&: vide de habitaculo fando tuo
,
&{olio
a^ Vm!e: am iicn Iraluiiibi, Sczclus mensreceflitate.
fQuodilcxiiii
ui:s,& patres. blQu
a cdu.-ii'!!,
patres
noftrosdc
Aegypto.
gloria^tua^.
t
VbieftzcIustuus&:fortitudotua,mul-
21
cogitare
deDeo,fed
af,'ft,f>umcircanos. bQu,afi
obliuifcctui mifeteri Dcus. 22
intclligere
DCU ma-
titudo vifcerum tuorum
,
&: mKerationum tuarum? gnam
efle
quandam
al^Cicator. fAugu(tinusdicit;i]uia
mottui nefciunt, ctiam
mentemqUiE
OmniS
Uii^ili,c]uid.ig3nt
viui, ctiam eorum tilii.
j,
COntinCat & CUm iu
t
Super
me continucrunt (e. t Tu cnim
pater 24
coelo cflTe 'dicitur,oin
nia
gubernarc
decla-
ratur,
fi coelum
rcgit
&
fuperna
omnia.
if^j ^^^
i
Fbieji^s^elustuus (j^fortitndotna,
multitudo.
Quafidicat.
Quia peccauimus,&
nosodiflic
ca:pifti,receflSt
zelus
tu',
quo
rccedcnte receflit
fortitudo,
&
paternorum
uiflcru
fupcratur
aftcdus.
~
z Et
f
humrcfcrat,cuins
im
oflacducicurarctdominus,&eacum
illis
quian-
jcaptiui fuerant, reduxit,
vt fanclorum
quiobicrunt,
;onobliui(ci
fcdcmonftraret.Alij
adChriitumdeterra
dudumrctulcrunt,fiueeiusilUrcfurredionem,fiucor
um de terra
fpedarent.
A^tifj^Mj ^jo/ttH. Moyfifcilicetquia oranteMoyfc,tulit
domi-
NICOLAVS DE LYRA.
'^xod.
iZ.&tn muliis
alifs faitis ,
vtpatet
m libns veteris
tcfla-
rum.
I Et
afflixcrunt
fpititum
fancli
eius.fciUcct
Moyft
,
cuius
'
tun,
mtiliLtics &
muUiplidier afjiixtrunt ,vt
patei
mlibris
:
Xid.^S-
Detit.&
t^ume.
: Et
conuerfus cft
cis.f.dominus,
non ex
od''o,fed iuflltit pu-
,:fii! tos
per
victnos
eori<7r>,vt patr.t
libro ludicum
,
&
pojitd ptr
i;i'sAe'iypci,
^fjyriorum
&
B-:bylonis.^.i{e'iHm.
'
Et
recordatus eft.
Quiaftcut per Mtyftn
likcramt ens de .Ac-
<^ypto,jicpoJiea
liberauit eos de
captiwtatf Babytonica per Cyrim.
% Vbi cft
qui.H/c confcpenier
vonitnr
petttio
eorum
deuvta,
Y^primopro
Liberatione d
pwna ,fecund6 pro
Itberatione d
culpa,
joj;
r autem . Circa
primim
dicitur in
pcrfona
luditorum tem-
fote
Antichrifii futurorum cjuantum adpccnitentes.
Vbi cft
qui
Cduxit
eos de
mari./ci/;c
rubro
aquas
coram eis diuidcndo
,
i.VOd.I^.
; Cum
paftoribusgregis
fui.f.c
Moyfe
&.Aarov. Vfal.
T^.^Dcduxifti
ficutouc-s
populum tuiVn
manu
Moy
fi
X.
Aaton.-jn^//
i.iat. Ita
(actlntf
pojjet
nos cdm cre de
pctjtcutio
''e.AniiJnilli . Lt hoc modo
fubintelligendum
eft m
omnbusfe-
/tntibuspirfslmtus.
^
y^^.cftqui
pofuit
in mcdio
cius.f.oopuU
ifrjcUt-ci.
7
op;ritum fandli
[\li.fcilicet Moyfi,cui dcditjpiritum prophe
andi
,
&fapien(iam
&
cciflantiam
ad tduccndum
Ifrael
de terra
^
^
Quieduxitad dcxtcxam.'.
adpartcm
bonam &
profpira,
'ocra-juu
eum dt
pi rfccut.one
Tl)4racnis cujn ociidvre voUniii
,
xod.t.
9
Brachio maieftatis
Cax.i.fortitudine
deitatis
fute.
10
Qni^ciditzc^uti^.i.manstVtpatetex
diBis.
1 1 Vtfaceretfibi nomen. .Ad
gloriam
enim nominisDeire-
coliiur or recoicturinfuturis gemrationibus
iHudfalum.
1 2
Qni
eduxit
cos.ipcr profundim
r/iaris rubri.
1
5 Quaficquum.i(/cfl prompte
&
abfque atiquo impedi^nento
proi.tdcntrm.
14 QLiafianimalincampo.irfc/?
in
terraplana,vbinonhabet
cbjlatiila
.
1
5 Dcfcendens.'.an^c/f
d Deo
m''ffi-s.
16 Dulor fint.vt
pattt
'
X pr<cdiHis.
17
Sic adduxifti. Iliudenim
faclumfuit
rednBum
aimemo^
riam
vfque
nunc
, tS
reducetur in
pcfierum
ad
gloriam
diuini e-
mtnis .
18
Attende,&C.
adorat-onemnofiram
.
19 Et vide dc habitaculo.
ajjiicliontm nofiram^ficut
aliasfeci
Jti
idcd
(ubditur
.
20 Vbi
cft.7
<o dilex.Hi
patrcs
tlcclos.
21 Et fortiiudo.(/Monfi/'/>'>-ai/
eoj?
22 Multitudo vifcerum tuorum. 'ide^
pietatum quibus
eis
bona
pr,tllit (ii.
2
j Supcr
mc. (i
conicfcenfione. Ijia
enim tribulatione mea
ceffa-
turunt.
24
Tucnim. Hicconfcquenterpetiturliberatiodculpa.
Circa
quam ptimo allegatm pictas Cipotcnt'ia
diuina,
cum dicitur. Tu
cnim
paternoftcr
. I
generatione
cnim mater
minifirat
ma-
teriam
, &
pdter
ilat
formam:
&idc6in
generatione
hominis
Dcus d.cnur
pater
,
quia corpori organf^to
infundit
ammam
creando,
^
T Ff
Diuifia
yo7
GIorord.&NicoIaideLyra p[
lere rc.
Eze.
if-e
a Et ^ha'>a
/f.Qjiafi
dicat.Quia
tc ofFcndi mus,filios
fuos
non
agnofcitcnc
filios
fuos.quia
fcilicctd.ilimilcs
illirc
cc(Timus a Dco
qua
de caufa non orat
pro nobjs.quia
nihil
impctrarct,vndcad
lcrcmiam :l\(iMo>ii>ep>vpopulo
iJ}o,q'u
lion cx^udium ir: Perucrfi.n.fiUj
orationcian^loru
pat
rum non
pofTiint
lilwa
Gw.17.
ri.Viidc adEzechielcm
: si
fitfift
'r(S viri in mcdlo lerufa
lcm .Noc.Danicl,
&
lob.fi-
lium ,&filiamnonlibera
bur
,(cdipfifoliiunitia(iia
hbcrabuiit anmias fuas,
&
dclacobfimilitcr.
Abraha
nclciuitnos.&cAbraha
dc
Gcntibus ad fidem vocatus
cft,&
pro qualitatcprions,
&
icqucntiscodirionis
for-
tifus crt mutationcm nomi
nis lacob
quoque
vt
appcl-
larctur Ifracl,multo
labore
acquifiuit.vnde
Abraham
habct trcs
vxorcs.Iacobqua
tuor . Ifaac
vfquc
ad fiiicni
B
antiquum
nomcn
polTcdir,
tPiruotem-
^ ecclcfix indicans cnflita-
^L\^t
nn-
em vna fuit vxorc conten
ajstuu*. tus.
IiTiergo qui prcecantur
Sup.?.b dc
pcioribuscommutatio
t suafiaprin
ncni in mcliorc ftaru coru
K'.Safl-umuntfimilitudinequi
noftri, &
q.ia
bus \XX3.
pofl
triflltia lUCCCl-
fi
nunquam ferunt.Hoc aut efl
quod pc
inuocatu luif
jjujj yf
qi parer
corum cft
fetnomc tuO
^^^ obliuifcatur filiofum
a^Iacob
rci1icct{<
iraacqupqur
ad!unxilTct,n'fl
per
cxtrtira mrHiiiiii inteil
pi
voliiiirn.
nofler,
&Abiahain
nefciuitnos,&Iliac]i-
' rrcaiot.
tCoDuene.
gnorauitnos.
Tu dominc
pater
nofter,
&re-
reiraiuf. ^Laus.
demptor
noricr
,
a feculo nomcn tuum.
j<rroili icdjritixcauia viikiui.dum non
coiriint drIini)UC4(!es.
b*'erin'llltl. ..\Miu1afis.
Quarccrrarc
nosfccifti dominedcvii.stuis*
alliidurari pcrini/irti.fufpcndendoftagella.fecundum
illud:
Indimho cor rliatacni!,Nc.
indurafti cor noftium ne timcremus te?
afAd uiilericoidiaai. blfaircs
nodros. 5 Ab:jh.ini Sc llrael
qui
roii
cofnoufiurt
nns ^^Sc
! ctt.f
. el
poircffi.^ni?.
t
Conucrtcrepropter
feiuds
tuos,
tribus ha:-
rcditaci-stua:. t Quafi
nihilum
pofTcdcrunt
populum
fanctum
tuum hoftcs
noftri,
con-
.ici
rriipliiin.
I
Cima.
culcauerunt (andlificadonem tuam.Fadti fu-
% .Sine Deo.
must
quafiinpiincjpio
cum non domina-
..1
Du^ pupjluiDei
n.in vocantur.
reris
noftii,
nequc
inuocol-etur nomen tuum
fupernos.
nunf ctia iftameminiflTe,
&
qiUosquibush^c
indicint,
oportct
andirc
pnt
5c ab
angclis, qui
rebus
q
auutur hic
prcflo
fimt.audirealigdmortui pntctiafpiritusinortuo
riialiqua quchic a2;untur,fpinru
reuelantc cot^nofccrc.
b
iiurt
atu e. Paulus ad Coruithios fcribcns ad vniusif
populum
ciuitatis
pro
va-
rictatc habitantiu
fanflorfi
1
.f.&pcccatoruntnunclaii
dat,nuncrcprthcndit:Sic
y
2 fens
capitulu quod
ex
ora-
3
tionc
populi
Dcum
dcpre-
4
cantiscotcxiturniJclaiidat
dniTi,nunc accufat.iuxtafe
cundam
rcgulam
Ticonij,
5
quascftdccorporcdomini.
6 4
Origcncs.Figuraillafer
monisciusquifcriptus
e(i
7
deinduratione,cxquotidia
8 novfu diccndi ortu traxii
lndu!a;cntifllmus
patcr
aat
9
maritus Iblcnt
diccre, mca
10
paticntiatcpdidit,
malotc
1 1 diccre mca facilitas mulra.
*
Chrylbflomus.
Pcccatu
cftpoenapcccati,
vt
apudl-
faiam. Uuiderrare
mefccjli
de via tua.
*
Theodorctus.Indurafli.
non
corripuiftinosdu pec
caremuSjSc
tua licetia fccit
nos
pcccare
liccntcr,&: finc
frcno,non
caftigafli no.s,&
hincduiu corhabuimus.
12
'4
15
Iib^ d ""eurj fuoru,
uc
pcr ipfos
nome Dci
blafphcmctur
in Getibus.
pro
mortuis * I
rocopius.
Non cnim Abraham
quamuisgcncratio
o?-'4.'j.
nisminifler.patcr
noflcr
fuit,fcdtu qui
de
nihiioprodu
ccnsnon modofpirituumomnium patcrcs,(cdanima-
rum etiam
qua:
funt ad
imagincm prccrcatx
.' IlUcnim
ctfi
promflio
facla cft.nosumcn non vidit.
*
Auguft.Quo quid
hic
agcrctur
Abraha nefcicbat? Fa-
tenducft,nc(circ
mortuos
quid hicagatiir
,
fcd dum hic
ajitiir,poflca
audirc abeis
qui
hinc ad cos moricndo
p-
guni;non quide
omnia,fcd
qux
finutur indicarc,
qui
U-
nuntur
*
Procopius. Nonquod
peccatiautorfit
Dcus,
fcd
quiapcccarcpcrmittit.
c
Q^ali inprinapiu. Antequam
vocarcs nos in AbraharaJ
^'cl cuin
Acgvpto
colcbamus idola finc
rcge, fincprinJ
cipe,finc prophetis,fineDco,fineicgc Sacerdotc.quepar^
tim in aducntu
Chrifti,
omninopoflcius
afccnfionc
complctafunt. Complenturautcmquotidicfecundtffl
illam nialedittioncm:
San^uis eiusfupir
n<
s,&
inptt jiiiGsifi^
Ihus.
Dum enim
pcrmanferintin vctuftatclcgis,ncclii
fccpcrintvcritatcm Euangclij,non
vocabuntur
populii
Dci a
Chriflo,fcilicc Chrlfiiani.
S CAP.
NICOLAVS DE LYRA.
1 Et Abraham nefciuit nos-
ftafi
dicat ab eo non babmus
anmam mca icicob,
2 Tu domine.d'i/w.i>(/jt?(/o.
3 Redemptor
nofter.
ipfam iuUificando.
^
A fccu lo
jcdtcet patris
nofiri
redemptoris,
j Q^ATC
crrZTC.idefl permifijli.
6 De vijs tilis.idcfi pr,cceptis
&
conft^ijs EuangeVicU
.
7
Indurafticornoftrum.//if>iifcen(io^ijia?w
tuamcnr mol
lificwi.m
tamtn iiilie
p>o
ncsira incredulnate.
8 Nc timcremus tc.
2{on eftintelligcndum ifludcaufati-
tii\l'tc qu6(i
Deus
fibtr.ihtii grali,'.mJuaTH,vt per
hoc ab honiinthus
exduiat diuinhm
limorem.fed intcliigitur
tantum
corifrcntinL
d
Jitbtra-
Jifbtra^ionem
enim
grati^ Jcquiturfibtradiotimoris filialis,
on
ejl
ei annexus .
9 ComiCTtctcpeccata noftra remittendo,
&nos
itiftificaridc.
10
"pTQptcr.i.propter
merita
patriarcarum
tn
fidc
Chri^ti ventu-
rimo\tiicrum.'.dcofibd!t'ir.
1 1 Tribus h.trrditatis tUB. Et vt
petitio fit
magis
exitudili!:^.
adhuc recclitur atrocitas
pt' jeiutionis .Ahtichri[ii. cum dicitur.
1 2
Quafi
nihilum
pofli,derunt./tJ//f Chrifiianumjpfm
r.i
hilrt<ut.in:'iU
.
1
3
Hoflcs
no(\v\.f..yint'chriflus &fbi
adh.erentcs.
14
Conculcai^cnmt. ^ntiLhrtliiis tnim ivnciiUatiit
ecclefiam
Dti I idmrn ci"S anjtrciido.
1
5
Facli fumus.
W^aji dicattaqiam
extranei d te
dimi/f!Jmiius
tnmantous initrticitui .
*CAP.
A D D 1 T I O I.
1 f
11^.6 j.^'/'i dciturinpojlil.
Trimum
efl,qu6difla expofitio
in
alKjuibus
videtur e.xtranej.
Expojitio Jar^o>
uni in hoc loco non videtur exlranca , f/
bene
con{idrretur, Jed filis rationahiliSjHonobiianiibusTofiillatorism
ti^mbus
ttntru
eamfaciis
. Ei idto
ftcut per
modhfn
inqvfitionis
Jtholi-fliiit
cam
Tcflillator impugnauit , fic
parimodo dtftndenda
tffe
viditur . ..-idhoc
quodprimb
dicit,
quod Jerufalem , /eu
ludaa
non
debctinielligi per
Edom,cum
Idumeafemperfuerit
ludiCxtni'
tnica.diierdum
quod
dtftendcntes
a
lacobfecundum carnem,&
ab
tiusfidericederncs,ftcutfuitJynagogaIud.torum,ChrifiumnegS-
tium
,
&
crucifigenttum
: talis
fynagoga
mera
tranfn
in Idumiti-
tam inimiiittum contra veram lud.tam :
vnde&nomcn Idumdx
fibi
vchdicat
, qua
ab exordio
fuit IJracii
inimtca
,
prout plent
de-
clatatu
tsijupra i^.inadditwne,
vbi
nflevfum
fuit,<ji'od per
Idu-
piiam
intclligitur
ibi ad iittram
f-bftnfu metaphorico fynagova
Judjcorurr, e,ut tftjynagoga Satiianx, Apocal.z.cap.
Similiter
per
tojiacadim intciligiturjynagogaadltteramfubaliaratione:
vide
ibi. Itcm ad hoc
quod
dicit
qubd
tx hoc
qucd
dicitur :
Afpcrfus ^,,
eft
fanguiscorum fiiper
vcflimenta mca, non rttitimeiU-
gitur dtjuh^uine Chr^Jii ,
q<ia
noninuenuiiiletn modum
loqutnd
m
(cripiurtsfatris.
Dicendum
quodficnt injtriptioisfaais q:ia-i
doqic
aitribuiintur
Chriflo
aliqiia qux
ei Nvn
conipctuntJecundM!
fe , Jed Jecundiim
alias
conjiclcralionts ,
vt cum dititur in
Tjultn
'.!,!
in
perjona Chrijfi ,
yerva d^l/ciorim mt0'Uri.' . /n
quibus
vtrb:
ChriStus dicit dtlicit aiioiuni
iffe
fua ,
in
quantum pro eispa>ia>i
funintiit
,
vt
ipje
Tojiil.
ibidim
txporiit
: Sic in hoc loco
ajpirfi
dicitur
efjefanguis eorum,
ntn
quia rfiet
eorum
fmgnis propricjc,
quiapcr prdcuiationem eorumjuit iff'ujns:vel
tii.im
quia ipftfetc,
runtfe
obnoxii.s huius
fanguinis
,
d:.
Sanguis
cius
fupernos
'i*''
&
fupcr
filios noftros . Item ad l)oc
quod
ditit
,
quud
Cbrijii
aftindente myfierium
incarnationis iam erat in
tfftclu
compU-
tum.
Ditendum,quodiicetangeiiviftonebeatifica
myHeria gra
tix
cognofcunt
. non
ta,mtn omnia, ncqut xqualiter omiies,fed
fecu
dum
qiKid
Deus voluerit eis
reutiure,
vt
inprimapartc.quxfl.^j
artic.vit.iii
corpore qunflionis.
Et tdeo
cognitio
omnium
myUen-
rum incarnationis
Clnifli
vidctur excedere
facuitatem angelic
cognitiO'
o^
AddItlO;
^ cogiiUioni!.
vride de tallbus
angeli ampUns quxYcbant
edocerj.Dato
'
etutn qiwdhec
ratio
iffet
v.>lida,tanjen adhuc
cogcict cxponere
hac
propbeliam
de Chriho
pofl pajjionernfuam
cd
patrem
rcdennte:&
hccexponendo
quod
dicitur
hic:Qnis
eft iftc
qui
vcnitdc Edof'
Jit
yerlmtn ifaix^
admirantjs de rtiioria
paJJiur)ts.,proiit VoJiitUtur
yiilificnndurnfiiam
cxpofitioncw.ltem
ad hoc
cjuvd dicit^quod
ncn
ariamir
ad tenendum
expofiiionem prtedi^nrum ianHorum,dicen-
dum i
quod
licet verum el
qudd
ea
qu.t
habentur tanturn ex di^iis
findorurn
doBorum, nonfunt tantte autoritaiis
,
vt ex eis
tejiimo-
maproferantur
,
frout
dicit
~4Hg.tam^-n
fecundumpictatcni, feu ex
iunapietatis
oportet honorarefanBos,& non
contradicere temtra
nh
isrmjcriptufisyprout ini.z.q.izi
.ar. j .
A D D I T I O. I r.
In eo.ta.rbi didtur in TofiiVa.
Indignatio mea,cof
y<i .An-
tichrijitmala.
t^bi nos
hibcrnus-.lndignuio
mea:.''j Hcb.hahetur: Ira mea
auxiliata
eft
mihi.CuiUifenfus
tU:
^amfecund^m
philujophuy
tidprjeniiamvindiciie
dele^tio
jequilur.
Qux
quidem
vindiHa
fi
fit perf
iHa totaltter excludit
tri^,tiam,nt
prima
fei
iH.t,f<ie(i.^^.
ynde hic
loqiitur
Deus ad modum
hominis,quivindiclamperfetii
ixercensperfuam
iram exhoc
confequitur qnietationem
&delecla
t.ionem:&fic
iraauxiliatur
iratft,de
quo
dicit: Ira
mea,/tH
Indi-
gnatio
mca auxiliata eft mihi.
A D D I T I O I I I.
I In eo.ca.vbi dicitur in Toslil. Tu enim
patcr
nofter.
Tnge-
\erationeenim mater
miniflrat materiani.
SicutDeus
infundit animam
corpnri organiT^ato creandoy
ita
:im
eji
creatcr
materi^de
nihib eam
producendo
. vnde
fecundu
onfiderationem Tojltllatoris fic pertineret
ad Deum
refpeHu
homi
tis ratio maternitatis.
ftcut &
paternitatis.
Et ideo aliter videtur
xendum.Vro
q-to
aitendendum
efi,quod
ad hoc
quod afl'eiHmfilia
mhabeamus ad
Deum,requiricur
donum
fpiritujf.iri^i,lciticet
do
mm
pietatis,per quod
donum cuttum &
officium
exhibemus
Deo,
Hpatrifecundum
iUud
R^om.y.cap. Accepiftis fpiritum adop-
ionisfiliorum
inquoclamamus
Abbapater:wj(/c/cc
mjancium
rhomeim
injecunda Jecundte, qujtji.
i 2 1
.artic.primn.
n
refponfione fecundi
argumenti,
Deo exhibere cuttum vt
patri,e(l
xceHentius
ftam
exhibere cultum
Deo,vt
creatori cr domino. Et
deo ad
proclamandum paternalem pietatem
Deicum
dixiffct:mul-
tiudo
vtfcerum
tuorum,&c.fubdit:T\i cnim
pater no{\tt.quafi
iicat
nonfolum
ad te
clamamus,vt
creatoremjeu domtnum.Jed
vt
ipatrcm
ad
quem magis pertinet
oHendere
vijccra miferationim
dfilios.^fequitur: Abraham nefciuit
nos.quafi dicatpater-
ntas tua
erga
nos non
eji
ita
ftcut
paternitas
^brahdt. vel
IfraeHs,
matu
nonfolum
espater,fed
etiam
dominus,& redemptor
:vnde
'Mt.Ta
patcr
noncr,redemptor
nofter a
feculo,&c.
B^Uca.
lncap.6^.polliUator allegat expofitionembeati Diony
n&beatiHieronymiexponenttumproutcommuniter
de
Chriflo,
^ofipalftoncm
redeunte
adpatrem.
Sed dicit
Jaluareuerentia fan-
hrumilla
expofitionem
nec velle
fequi,nec
reprobare,fed per
mO'
imJchoiaJiic
inquifttionis pauca
circa eam dicere.Vrimum
quoi
llaexpofttio videtur adtiteram
efle
extranea,vbiper
Edom acci-
murmons otiueti vcl
lerufalem,cum
Edom
fuit
Iudx.gfcmper
ho-
iltsficutEfau Iacob.Seci,ndo circa Ijoc
quod
dicitur: Et
afperfus efl
fmguis
eoritmfuper
vefiimenta mea :
exponitur quod fanguis
Chri
lit dtcatur
fanguis ludprum
,
quia per procurationcm
corum
tjfu-
fuieji
ydtcitpojiillatorfe
non
recolerefimitem modum
toquendi
in
fcrtpturis
.
Tertio
eflfibi
diibium,quo
ad admirationes
hicpofttas,
qas ifla
expofttio
dicit
effe angelorum,&c.Et finaliter
fe excufans
afequela
illius
expofttionis
dictt: Dato
quod
non
effet
taiis
loquen-
di
extraneitas,
nonfumus
tamen artati ad tenendum iltam
expofi.
tmem :
Turn
quiafacra
fcriptura exprefii
non
declarat,
quodifie
litjenfut hms
fcriptnr.e,&
non
diusficut
inplerifque
locis
fit
exe-
yro
plumfupraZ.cap. Eccevtrgo covclplcttfenfusUlius determinatur D
autoritate
Euarigdvj:&
Jic
de
atijs. t^cc ecclcfia
deterrninauit,fcd
folnm
habemus ad id autoritatem
Diomjii ,
&
Hieronymi
: ex
qua
non hahetur
argtmentum necejlarium
quamuis probabite prout
vitltfanBus
Tljomas.prmiapartefummxart.i.prtmpqueflio.
in
rcjponfione adfecundum argumentum
: Et hcc idem vutt beatus
^uguflinus.
ad Fincentium
Donatifiam.
qui argueb.tt
cor.tra eum
de diBis beati
Hilarij:cui refpondtbeatus
.Augufiinus
dicens:'Hoc
genus fcripturarum
ab autoritate
facri
canonis
diflinguendum
eit.
7{pn enimftc leguntur tanquam
txeis
ttflmoniaproferantur
,
vt
contranoniiceatfentire.
Sic &
ifdem
beatus.AuguJiinuslibros
juos
,
non vidt
legi
y,t
neceffitatern credulitatis
imponant, vtpatet
in tibris.
retraaaiiunun/.Sedhis bene
diclis, &ad multa valenti-
hus
Burgen.le opponit
volens dicia mottua
poflil.euacuare,.Ad pri
mm
refpondetpir fcnftm
qumt ipjcmet
diiit
metapimicum.quod
per Edofignificetur lerufakm^Quodfi
ita
eji,ni!nlefl
ad
propofitu.
quia pofliltator
dicit ad Itieram hon ad
metapljoram. ^am
midta
ftmt veraper mctaphoram qn^
adUteram{
vt termini
fonant) funt
abftirda,vt
ludicum
9.b.Urunt
Ugna,vteligerentJibiregem:vnde
fictitfrcundum Burg.&omnes communiter
aofiorcs d.
fotofenfu
li-
teraUfumitureficav
argunf^ntum.igitur
etiam
dfolofenfu
litera-
li,nonametaphoricof^mtti4r efficax
ad
argumentum rejponfto
,
quia igitur Burgen.per metaphoram refpondet,non
euacuat
primtt
poftillatoris argumcntum.
^dfecundumargumentumpofiU.
re-
fpondet Birgen. pertiter.e corruptionem,
q'ita
mutat aaiuum in
pafiiuum; propheta
enim in
perfona Chrifli
didt Ijic de
Janguinis
eftftone quam
a^uk
Clmflus fccit, non
quam paffiu^ fufiinint, pa-
ttt hoc ex litera in
qua
<//>>
.Calcaui eos in ira,& concalca

ui in furore
meo,&:
afperfus
eft
fanguis
corum
fuper
ve
ftem
meam,&c.
Htcfitfermo
de
ira,furore,&
indtgnatione
Chri
ftt , qu.e
in
tJfAftonefanguinis Chrifli
qui
de
corpore
eius
effujus
e^
locunt non
habent:q'*ia
in ea ex
parte Chrifii,nec fnit ira^nrc furor^
nec
indignatio,fed charitas,patientiA,&
diuina
miferaticAd
tcr-
tiumargumentum poflitta.Burg. refpondet
qiiafi
achts
aliquis
hii-
rarchicus
efietinquifitiuus.Qufidnon
videtur
verH.quia
ailus hie-
rarchicifuntfuperiorum adinferiores,
vt docet biatus
Dionyfius.
Cum
igiturnonfitminor difficultas
in
qu.trendo quam
in dctermi-
nando
qu^ftta ,
tatis
igitur
a^us luerarchicus
fi
effet,non tflit
infe-
riorum
adfuperiores,fed tconuerJo:Sunt igitur
aHus hicrarchici re-
uelationes
fpontane^e^non inquifttiones
exatl^:. Sunt etiam beati in
his
qux oflenduntur contcnti,
non
inquirendo curiofi
; & videtur
,i
hacparte Bnrgtn.posiitlatorem
nonrefid
vidiffcquando
diciteum
fcntire,
qHodilleinquifttiones fint ifai^de
vidoriapafiiontsChri-
fli.^on
enim
poflittator
hoc dicit
,fed
dicit
quod ifaias
admiratur
per Imufmodi inquifttiones
de viBoria
Chrifii contra
.Antichrifiu,
de
qtia
&
Burg.de
ratione
compulfus
dimittendo
fententiamfanao-
rum
&fequendo poliitlatorem exponit
huncpaffum.Et indignatio
mea auxitiata
efl
mihi contra
^ntichriflum
inquit.
jld vttimam ra
tionem
poilil.non
re8h innuit
Burg.quafi pofiiLtemcrarik fe
oppo-
nat
diaisfanliorum,quodpatetinfuaproteflatione,quia
vt
dicit,
fineprteiudiciofeiitenti^fanHorum
intendo aliam
profequi.
in eodem
cap.vbi
dicitur: Tu
patcr
nofter
cs,Tofli!.dicit
qS
Deuspotius
dicitur
pater
hominis,quam mater,quta miniHratfor-
mam,mater verd materiam in
hominisgeneratione.Burgev.volens
^j
l}ocbenediluminfirmare,arguit,qiiodJccundum diaUpofid.
Deus
^
iMbet ita rationem
miternitattsficutpatemitatis ,
creando mate-
riam
minifirat,ficut formam.
{{ejpondeo quamuis
Deus creauit ma
tertam
primam,ex
hoc tamen non dicitur mater
ingenerationcho-
minis
quia
non
componitur
homo ex illa materia
prima
&
anima,
fed excorpore
&
anima:Corpus
enim
organi^atum
non
efi
ex nihi-
lo,per conjequens
non eH
creatnm^fid opere parentum generatum:
Tarens autemin hoc
opere minifirans materiam verc materdici-
tur, admiailirans formam
dicitur
pater:quia igitur
Dcushuic tor
porigenerato
dat
foimam.fcilicet animam,igitur
dicitur
patcr.Efl
igitur
obieciio
Burg.tentatma Jtcut
ia vico (iraminum
Tarifius
10-
fuemtfieri
contra btiaimus.
CAP.
Ti
Gloford.&Nicolai de
Ly
ra
ji:-
CAP. LXIIIT.
Tinam
dirumperes.
Inpcrfonafua,
& omniu
pro-
phctarum
,ad-
iicntum Chri-
fli dcfidcrantium loquiiur
Ifaias
prcuidcns
aducntum
fili)
abic^ioncm
fui
popu-
li.vocationcm
Gctium : Et
hoccfK\'tmamdicc.Itcm
KJ.
i7b.
Diuici: iniliaiiuicc^bsy(^
de-
fcendit.
b .yfij-'*
ardmnt.
Symma-
chus.
Aquc
maris arderent
igni.Quod
cft.populi
mudi
inflamarcntur
ignc
charita
ti%.vx\dc:Ii;,ncrnvi.nimmtrein
ttrra6-o,ud^olomfivtarjrai^
c
turbarcntur.Cum fcccris mirJbilia,t
11011 fu-
^
& UC nOtU
ncrct nome tUU
ar Aduenmm tuum. b1
In vtfrum
virginis,
id^ll vfrbum caro ta.eit. 9
quodcftChriftuskfusini ^. ,. -h 'y^"-""-.
f"''-J"'"%
micis tuis,
fcilicct ludaeis. d ftincbimus.Dclcendil ti,8c
a tacic tua montcs
9 ^ A
principio
mundi.
dcfiuxerunr.t
A fcculo non
audicrunt,
ncque
alCorporiiquianjneltlonus.
^Bona Uilicet
(
" ^
1 fet. 1 O.
auribu.spcrcepcrunt.
Oculusnon viditDeus
a*Vcl<i'ligc.iiil
us.
tabfque
tc,
qurc prcparafti
expedanribus
te.
,
a^Q^ia. fViliu
l.s vt jniicoai. vclin juxiliurn vt Dauid, .M^i habits,8c
aliis. b1 Vt
iyiiiconi
doJueaiu tuo
gauJcnti.iietiJo: Synicon
i"^"4S actiin"r5!"s,e>pc'tnns
cotifolatiiinem liracl.
P. LXIIII.
af
(^ia
holtc$ noOti conculciurrunt ranOSfiea-
tionirin luam MliKciiadoininc poictiiuni
i 1
\ vcm.
ift^ror*''*^ vnic-.io^pioajifTa imp!cdo
Tinam
dirupcres
calos ,
&:
a^ A
nia:ellatc(in quj nubi>inui)il>'lii}vilibilii
in
c.rre.lfQiijafi
dflcen ''S.a f' f a
piarlenfi.
deicendcrcs,
afacie tuamo
a^Supeibia
lu^aoiuin.vel dxuionutii.
btt'ignum,ffnuin,ltipuI::Oeu(nul)crignis
^ ._ _ ci'"iuni'n5ert
tcs
dcflucrcnt,
ficut ciculbo
ignis
t
tabcfce-
aAcccptahac<entcn:ia,hoc imph:li;ur
in
aieiudicii.ltemignem
jneinum.quotidietamcn pjrtiin iuifleiut.
^
b

Per
poicntiim,
''^lffas
rcnt
,
aqu.T
ardcrcnt
igni,vt
notum ficrct iid-
fDzmombu>,Iudxis, (juibusUbet
aduetlains.
a^Gemilesmotl
jd
poenii-ntiain.
mcn tuum inimicLs tuis,
a facictuaGcntcs
a<!Aluitanslaiiolibe,commoui:bii!ui
bVlaii.cn.l Inc* njius.
c tM"'""'*
'"'''"'"' ^ "'' buiurnviili
Mat.tt.b
jCor.j
b
tprer.
Iia. I e
Mat.ji.d.
i.Cor.J.b.
"c
TsioHfi-flinthimus.
Nos lu- e
dai
,
fed
blafphcmabimiis
f
diceccs./n
ptincipe
dsmtir.ioru
Beil-^^-bubt.d.Hoc
.n.
dicit^
pheta
in
pcrfonainfidcliu
g
d
Df/ff/;(i.7</. Tanqiiamprc
cibusfuis
exauditisinquit:
Dcfcendifti.
c Mo/fj.
Aminaporentia:
T^incprinceps
huws mun.iti.fo.
Et ludxisdicitur: /uftretur
a wbis
rc^nurtt
/ tv.fci.fancfla
fcriptura
&
omnisgloria,
h
&omnisdi!nitas.
f
.Aje.ub.
HincPauhis ad Corinthios tcftimonium fii-
niit.non vcrbum cx verbo, lcd (cnriim
cxprimcii.s.
g
Oitt/
i.Qnianoncrtcorpusvclcolor.
Quod apoftolns
ponitincor
hominisnon
afccndit,qiiia
maius,&cor
dc
bctillucdirigi.Parauitcnimlcipfumcogniiioncm
fui
,
co^ni-
lO
II
12
OccijrrilH
copnitioncm
fand^jc trini
tatisvndc:/yt/(
vitapt,iu,
'<
vt (
og^nrfc
irt it:ve,<!e.Z7
ijuen^
mi.lifim
cisnlluni.
Huncnc
mopot
vidcre
.vndcillud:
Dcim
'
ein > vidu
vrqnam.
^:
Procopiiis. Hxcco.^inc
dixit vt Dci virescum nul-
lis
pollc comparari dcmon
ftrarct.
Quod paulu.s tamc
nuUaloci
violationc.adbo
naqusDcumdiiigcntibi
promittuntur,qii(j'ncccc
.
lus vidit.nccauris
audiui:,
rctulit:cumnihilhiiiufni )
di
inocuiorum,
vcl
aiirii!,
fcnfus cadvic
animaducrto
ret.& vcro alibi
,
cum ci\
ad tertium
v(quc
cocifi cu
^is.cafearcana vcrba n.
diuiftb
aircrit.quxctrari
\\
mini non liccar. non
quoo
,
tacerc in mandatis
haberct,
lcd
quod
cCfcrrc
pro digni-
tarc non
pofTct.
h Eci.e lu. \n
perfona
infid
lis
populi,qui
volcns tranii
rc ad vcriratem Eua-""'
pcenitcntiam pr.xf.
orc, quam
non habcbatm
cordc .
::
Procopiiis.SfDeus.ino
bis
pptcr iniqiiitatcs
a^tanti,
& facicnri iufiinam.- in
14
s^MJniiati.
l-r'"! idem
^yir.con
8c Anna. clScd.
I5
viistuisrccoidabuntur tui.Eccctuiiatuses,
i^
tur,maius innobism..
17 inna(cirur,cu
(icpc quidcni
vciutipardagogwsaiiqs
nii-
nari
folcat,fa"pcctiam fcrircpofticmoipcrncrc.fi
nou.i
prioribus (cmper adijccrc^pcccantcm
vidcat.futiinini
cnimcft,vtquiialislit,maIoruin
mctu miniisathciariir.
*
Chrylbftonius
Delcrtus a Dco homo
propter pccca-
tu,cedii
cupidiiatibus atque
confentit <Sc
vincitur,aquo
,0
cnim
DiuiCo.
NICOLAVS
DE L Y R A.
C A P. L X 1 1 I I.
Tinam.
.AUqui
docions citijdici
exPommtprinci.
piumhmus capitidide primo
thuHiadneritu
:je.i
hoc non vidctur con'<cnunier dUiwn ,
qtiaprimus
Chrifiiaiiitentus fuic
in maxima ijumilttatt
, er lic
dcfcripiHS fuit fuiuri-i , Zoilj.g.b.
Eccc rex tUUS
vcnit tibi iuflus & faluator,&
ipie paupcr,&c.
vnd>:
juper
illud
Cfn.4j).6.1igansad
Vitem
puUum
luum &c. didt
i{ab.
Mc.quando
vcniit rex
Meljias
tn
iirnjaiem adjaluandn Ifailyip
Je
erit
cin^ulms aftnumfuum ,
&
cfjuitans fnper
eitm,
vt
ituta:je
cum
l)umi[itatr,ftcutfcriptum
efi Zacha.cf.b.Et
iple paupcr.Hrc
autem aduentus eius
dcfcribitur
cum
ma^napotcjiate
, <0' urrore
propter qiMid niagtjier
..4lixandi.r ae ,Alrs
txponit
boc de
Jtiun-'
do aducntu
eins.j.adiudicium qui
in
pottfialt
m
ij^nu
irit &muie-
flate,Luc.zi
.igitiir
hanc
fententtamjt iptendo,d'cendu< cp pvjltqua
dcfcriptH ifl.Antithrifli
exterminium.Dtc
conjaiuenter dcjcibitur
iiidiciiim:circa
qnod pnmo ponitur
janciorum
defidtrium,Ji.ci:nu6
ipfum iudiciujb: :Eccc tu iratus cs.Viima in duas
quia pnmo po
niturdid.m
defidtrium. Secunib,i^uius dtfidttu motiuumpiinii-
piumJbi.A
iccalo.Circa
primiijcicndum quod
tictt
u-dutiimfn-
turum Imreiidtim
(it reprobis
,
tai^en
deltderandnm efi
elciiis
qni
tunc in
anima&
corpore
beatiftcabuntur ,
propt/r qu
,d Saiuaiur
Luc.z F
,loqi'en( apnlioVs
dt iudici-)
futuro
aii it: His autcm ficri
incipicntibusrcfpicitc
&
lcuatccapita
vcWTZ.r.cxhdarate
cordj,vt
cxponit C/^fjj.Quoniam appropinquat rcdcmptio
Vcftra : H<ic auttrr.
pr.tuidtns IJaias
duit.
I Vtinam
dirumpcres&
dclccndcres.Ot///<(//c-w.//fer.>f.
tunc non
rumpatitir cflifuperiorcs qtii
non
funt
Jcffihili
s tam<n
c/
Ittm
aercumfde
quo
diiitur in
Euan^jitlio.Y
oliKtcs
cocli,&C.
n-
flammabitur
ignecorfiagracionis,iudicis
aducnrum
prxcidetiit,le-
cundum
qucd diciturVfal.pe.a.J^nis antcipfum pia^cedct.C^
fic
c<xlum
aere:im'quodam modolaierabitur.Qitoidicitut cdiptura
liter,ponendo
piural: pro ftngiilari,ftcut
txod.
^
2 .b. diuiur. Ifti
funt
dij tui.^c vitulo
confiuiti qui
crat
vnicus,vcl
al::er,oropitr
diucrjas
partes
aeris
,f.fupcriurem
montts
tranfcci.dcrittin,&
ii
f
-
riorcm.
fgnis
enim
conflagrationis attinget vtramqut parii ni,ip4ia
tanlum
afcendttquaiftumaqu<tdiltmj,qu.t Ij.
cubitii vUracaiu-
mina monimtn
ajcenderunf,Ga'.-j.d.
2 Afacietua. .'i!i..aUeadiientum iudicis montcs tcrra/iotu
conucii .
j
. Sicut cxu ftio.
igiie
enim
cotfiagrationi
: materia montiurii
(i,m al .1 tti r.i
pui;^^abituy,
4 Aqux
ardercrit
igni. Qjiia
ille
ignis purgahit aquas
exiflen
its in
J 1 erficic
t(ii>f.
y
Vtnotum
fierctnotnentuum.'.pofiZ<jjrar<i^M?w
dicis VLitiiniii.
6 Iniinicis tuis.
Q^::aantc,timor(mtuumafcahiecerunt.
7
A facie
wn.jtcw.dum quod
dicitur Litcz I.' . Arcfcetibus
hominibuspra:
iimorc,&
cxpcdationeqiiS lupcrutniet
vniucrlo orbi. la
ofnbaitur,
8 Cuinfcccris. T.erfi^/d.
9
Non fuftincbimus. Quia
qujntumcunqucflnt
tum
tvporis
aiiijiii
tjiyhiiws
iuin,'
om utttniur tamtn Imi urt cx
hmia^iajragi'
lita
'
.
Ql^.od C0'jiiji:i
ier dtcla-aiur
ptr J.rtiile, cuwfnidtttir
:
10 DdCcndifti. in dationt
legis fuptr
rnoiittm Sinai,
1 1 A facic tua montcs dcfluxerunt.
Q^ta
tuc mor,s
jir.3''
.i
dihjfir ircintrt <iir arderc,vt
babctur txo.zo.i
.propitr qu
i!l:i:<
lf> atl ttrriti &
pauore tbcujji Jitterunt
a
tongt
d<ctiite
Mcyf^Lo-
qncrctu
nobis &
audicmus,
& non
loquaturnobisdiis,
nc fortc moriauiur:<i;- tx hu<-
f qiditur, ijuod
inan,r ttrro,
crti,
(jnai.do
vtniet aU
iud,ciutri:quia
itlud
rtfpclu ijtiusf.t.t
winimum.
1 2 A ("cculo non.Hic
cdji quenttr pomiur
ratio dicit
drfid
.
IX
ptrjt
(i.i bcatit. dinc
qna/nftn^-ii
tunc hab<hint iuaittina c
fort,ir
honamt. Afcculonon audicrunt. Qui.aid.id
bannm
efi
i):fi'>itt:m,iS pcr coiiftqucns
ititnart a"iic.
1
3 Qiia:
pia;p.ir.ifti cxpcdantibus tc.f.fiHum
tuum,
in cius
|
afptttiircltci-titHr
beati i,iitnus rat
onejux d':itatiS,Cf
exieiiusra 1
tiuntjii hmtianitatis,ftcundum quod
dicit A
gffi.ft-ptr
Joan.<S'
f
cwudjLit, boc i:ll
gatiir
bxc autoi itas dtcia de
Jiiio
qm
tfl
Dei
fjfn'
tia.i.^idCor.z.
14
Occurrifti. '.occMmj cJ"
lcquitur dtfntiuopcr
modump^e-
'>
teriti
propter
ctttitudinem
p< ophctix.
j
15
LiEtanti & facicnti iuhiiiim.i.caffui eltH num tunc in iu >
duio
.'.pp.rictiyVtiuiii
Lctiiiu dtdncantur ad
patrtam.
1
i<5 In
vijsitu;srccordabuntur.G.rtf/.,'jj_^c;r(io(/fo2/tw^''
'
nis
q-*x
tts
fecijli.
17
Eccc tu iratus cs.Hic
cdfeqtientcr dtfcribitur ipfum
iudicin. ;
* Circi
5 3
1^'quis
deiiidus cft,hnic<5c fcruus addidus
cft,& fitci
pec
'
A catum confcqucns pixccdcntis poena pcccati.
a Menflniauvniuerft iufiitia no/irx. Menc
Hebraice,|Luna
Xatine.
Vnde
mcnflriiar.-cquajfingulisincnribuslblent
fangiiinisfluxum
lutlinere: Ettuncviii abllineredcbcnt
abeis.
Tuncenim
concipiuntur
mem
brisdamnati,Ceci,
. , . .
^
iiaia:
Cap.LXV. 5H
tu enim
pater
noftcr cs.
jj
^
Procopius.Quem opcribus placarc
non
poffunt.vt c6
ditorem lenirc
contcndunt,(cruJlri
eos
poftulantcs ,
qui
ab
ipfo primum.
Hocipfum quod funt,accepcrunt.
e
Operamamumtuarum.q.d.Kcipiccopustnamnon
me-
rita
noftra.Myftcriu
afQijiafcilicet.TVndehicmalanobis. THWfroBproteron. btPeccatis. trinitatis.rcfta COn-
c1Gr.,Mrn.,o:eri,isnoftri,
fcffio cft
ignOrantia
a b /- ^
"'''"" "leritis noltris
1&pcccauimus:in
ipiisfuimusfempert&:
faluabimur.Et
^"'"""'
biqupnil,iiimm.:ndius.
'1
claudi,lcprofi,&
hu
iiifmodi:Vtquiapa
.,.r,,...
b,qupnii.i,i,...ndius.
2 {
K^nafcari^domitie.
rcntesnoncrubue-
a
faaifumusvc immundi omnesnos
,quafipamius
men-
3 Hoceft,n6vitamus
rUntmilCCrnnCOn aflMul.er.s NSum. cTCrcunc.lio immolacio&oblai.
p.ftmartem. a. inm nPC vlfr-J nn
daui.corumpccca-
iciuet vcr.
.n. d.occ.i,aR<m,n,s 4-
iram.necvitraquae
ta
pateant
cunftis
,
&apcrtcrcdarguan
iumvniuerii^6ciniquiratesnoika:,quafi
ventus
abftu-
a1
A tctrj
noftia.a
p^Tfenti,
tua.
bfCJuia licui folia defluxiinus. c
f,'io
nobis.vote,
^
ftruata:tvniucifgiuaitixnoftr?.
Etcecidimusquafi
fo-
\
a^Leuiier, b!inipij tjmqua,ii puluis queni proiicit ventiis a f cie ictta: f.ln Chaftum.
turin
paruulis
b ^'fwfax. Comotio
acris,vtibi:/w;'fi'(7-
cgTcntatio
d-:aionum,pcrOcut o
Rnmanonim.^ Folia.
rrde.opere.
|H1Fotii5
inaduetlisad
oratirnem.^Deruinainiqii t.tum.
fcientisB.
f
A(e irafcaris domine.
t attJtnen
quaeadjuuiiliaot.
rimuspatientia,per
Ron--
quam
thelauriza-
mus nobis jram
in
die vindida:.Sed
q
-
fumus nc irafcaris-
nobisfatis,fcilicet. -"-''::
.^,;
,
_ la
-
r^^
,,.....
-^...-uu=,>.
u...,,,nem.:ueruina.n.q..t,.um.
nOblS (atlS
, ICiHCet,
my^vs^m^r:.
Vei
c
lerunt nos.Noii clt
quiinuocet
nomcn
tuum,quiconfur
9
ne
tepore
vltionis
IpintUS
l.inCtUS. ^d-
a?Pr.cibus
TMcutMojus.neeffundasitamtuamfupernos. vndc.flnueniquem lO
memlneris inioui-
MnienllS JplrltuS rehe
qui
m., amma mea;tenebo cum ncc dimittam.
buMifeiicotdiim, prifaitiam.
iii>^iiiiuvii3
lui^ui
^
-"^
^auxiiium.
.t- .
tatisnoftrsB.
c
W<iuiir.uocet.
g^t^
tencat tc.Afcondifti fadcm tuam a nobis*& allifi-
^^
gs>ondeferta.
Sion
.^^j^.^.^
,: Thcodorctus.De
d
^^^^^^^-^^^^^^^^t^:!^
-"^-'"^
\l
folo^t^}^^^^^
''^Z^l^^'''^fl'' c^^'''''''''^ Etnuncdomine,plter
13
templum,fcilicct&

Iia,\tiamninil^r-
U
,
a^L.muster..
buelaf.nat.r
cllde^reCfterencnponrnmusvoInntatitu.
^
H CiuitatCm.vbi au6-
n^t n';^'^? inrt f
"ofter cs tu
. nos vcrolutu^m
,
&fi^oV iioftcr tu
,c%:ope'ra
U dam
|fpecula
virtu-
jn railia maia inCl- l
rCQ__,fi;Manustui fetun.me.&plaf.nauetUHtme,8cc.
iErgo. lOper.tuo bfN.mis.
l6
tUm & Vifio DaCiS.
S.Kn^r^hTfim"
^^^^nuum tuatum omncs uos. INc
irafcarisdominctfatis
'7 Scd
poftquarii po-
tlUlUStUtUXV. lUll
^
^fldeft:
bEtinmlecundu|niufti.iam,suiaferrenonponumus. dSed opets.ui
l8
pulUS
ludxOrU nC-
rtclib"enri^""''"'
ccne
vltramemineris
inirjtatisnoarg.Ecce^refpice^popu
'9
gauitregemfuum.
tvfnueadeo
- .'... - aTFuimusolimfclicct.
bK^im fium.nisimpetjs l^.fin
nuaquondam fu.tfpccula virtutis.
^
& addldit illud. 7Vo t domic
lustuusomnesnos.
Ciuitastfanaituifaaa
eftdcferta,
21
Mm.Ierufalemide-Mat.ij.d
Siondefertafaaaeft,IerufalemdefoIacaeiydmLisfanai
'^
d^eT/i%Wr?r^Sy
=TVbifanaificabimur.i.nmolaba.i,us.glor,abnm.,r,
domus
Vefira
dcfcrta. ,,
hcanonisnoltn-e
&:glorixnoftr?,
vbilaudauerunttcpa-
24 Etillud.
ir;?1:e
m.m^*.*
n-r rL n-
/'^-onf.
iHotnanis.
WWf /!?if. Et iu tCm-
trcs
noltrijlancta
eft in
exuftionem
jgnis
:
STomnia defi- plo,
auditx funt vo
cesfficut
dicit Ecclc
^
- fiaftica hiftoria. )
Tranfeamus ab his fedibus.
h Z3'ww.
AUegoricc
Domus
Dei,ecdefia,vnaquxque p
fidclisanima,
qucKaliquandoignibusluxunxcorrum-
pitur&auaritiae.
^
CAP.
af Idcft: bfEtiam lecunduTi
iuftitiam,<]uia
ferre non
ponumus.
atclibcrari.
Hicenimfpiritus
g
pro
vento
ponitur
fignificationc fpiri-
h
tuslandi
Vcl,tcn-
tatio
d2monum,&
malorum liominu
vtillud:
yentiunifi'A-
inina,&fijuerunt
ven-
ti : & hoc cft
quafi
ventus .
d
rnnc/o2/f.Acfidicat:Si
cofideremusnonra
mcrita,
dcfpcrandum
cft : fi clcmcntiam tuam
quiflagcllas
om-
nem filium
quem rccipis,
audcmus
precos fundercj
tu
NICOLAVS DE LYRA.

Ctrca
cjuodjciendu,
q-iod duplex
efi Dci iudtnu; Fnu
difcretionis,
quodefi
rocatio
aitqtw

adfiae alijs dimlfts
ludicio Dei occulto ta

j
mentuflo.
Etiiiudiudicuquamiimadfmflattimpotiffim^im
incce
fu
a
pnnciptn pradkaiionis
Chrifii
pp quod
dicitur loann. 1 2 .t.
^^r\ciudnmn\
edmundi.ftcundiiquod exponiitfanai.^tiud
ejt iudittum
difculjjoras
quo
Dciiuditio reddtimur
pcente
ac
prxmia
propcccatis& me.itis : Et
ifiud potiffimumfiet
in
iudiciofinali,
quando
tn anima
&
corpore bcatificabuntur elecli, &cruciabiitur
reprobi.^
lempore
tariieri
paffionis Chrifii capit prxmiatio
eleHc-
rumquantiim
ad
gloriam animx:&
punitio rcproborum
in anima
nonfoliim ex
tunc,fed
itiam antt. De
iflis
autem duobus
iudicijs
vi
detur
ifaias
loqui
mixiim
vfque
ad
finem libri. Et diuidiiur in duas
partes.Inprimaponitnr Ituixorum
qu^rimonia. Infecundadomini
fentetta ca.fe.circa
primTtfcicndum,quod ludxiper
orbem
difperft
P^uenterUmentantur
defiruclionem cimtatis &
timpliper
Titu
jc3m,&
fuarn
dijperftoncm per orbcm,precantes
in ludxa
congre
gm,(S
ciuitattm,&
timplum ftbi nfittui
.Licet autem diBa deflru
3io &
difpcrfio
in
fiiB^fuerint
eis
propter
mortcm
ChriHi,vt
ha-
betur
expiefit Luc. 1
g.tamen
licc non credunt
Iudxi,fi
d attribuunt
hocpeuato idololatrix vituli
cotifljtilii
: Induccntes ad hoc illud
qi
Jixod.r^z.g.dicituf.
Ego
autem in dic vltionis vifitabo hoc
peccatum
ipforum,& idololatnas
antiquorum,7*con-
neturinitbns
ludutim &
f\egum tcmpore tempii primi:&pecca,
tisauaritia &
odijfraterni, qux vigutrtmt tempore tempUfecun-
di:(
fecundum
hocpotefi
hxc iilcra
exponi.
In l)ac
igitur querimo-
^^"primoponiturionfeljiopcccatorum^cumdicitur^ Eccetu ira.
cscontra nos. Et
caufafubditurciim dicitur.
1
Et
pcccauimus.^.rf.
Et
iufit
iratus
es,quia peccauimm
, &
nonfolum
de
nouo,led
etiam ab
antiquo:ideo fubditur.
2
In
ipfis,fcilictt,pcccatis.
3 Fuimus. Tamen de tua
mifcricordia
fperamvs
ideb
fubditur,
4
t.tlA\iiihimui::?ionexnoilraiuj'litij,fcdtuii mifericordia,
lacaffhdifn.
5 Et facli
fumus vt im.Immmd'!tia
peccati. Totefl
etia hoc
exponi corporaHter,quia
ludxiper
orbem
difperfi
&
alijs
Getibus
reputantur
viles
&abommabiles.
6
Quafi paniius menftruats,&c.i?M
ludp
modo non
pof-
fnnt
jacrificia
pro peccatis
oferre ,
quia
talia
nonpoffunt ofjcrri
ab
eis
uift
in
Ierujalem,(ffme
talibusjacrificifs
non
reputantfeperfe-
^c mnndari, C^
iufiificari.
7
Etcecidimus
quzCifolium.De
arborecadenf,ficcecidimHS
ab bonore
rcv,ni&
Si^cerdctij.
8
Iniquitatcs,&c.jr;jc//fn</o
de
terrapromifftonis
ad
longin-
quas
partcs orbis.
9
Non eft
qu
i.?.on habemus
fiimmum Sacerdotem
qui
oret
f
nobis &
offcratfacrtficium,vtnobisplaceris,fccundum
quod
dui
tur
Leui.^.de
expiatione peccati totius mdtitudinis: Et
pofl
deter
mivatioru m
facnficij
dcbiti
pro peccato fubditur:
Et orante
pro
eis faccrdotc
propitius
erit eis
dominus.
ideofubditur,
10
Q_iiconfurgat.T>ono/>/f
.
1 1 Et tcneat tc.ln nofira
reconciliatione.
12 Ablcondiftifacicm tuam.
LoquiturdeDeoadmodtmhO'
mtnis
irati.qui
nd vult oitcdere
faciefua illiscotra
quos
iratusefl.
1
3
Et allififti nos.
Weii,confregitii,
14
In
manuiniquitatis.-.fro/^rcy/H/^wWcwjno^y^.Cow/e^we
ternotatiirmiftrtcordtiCpetitio,cumdicitur.
1
5
Et nuncdomine
pater
nofter es tu.P^r creationem.
16 Nos \Cxb\mnm.Et
fiaorn(Jicrfuppleestu,fecundiiquoi
(/^t/fttr/frc.iS.a.Sicutlutuminmanufiguliitavosinma
numeadomuslfracl.
17 Neirafcarrs,&c.i.<j&i5</jftr.
18 Et ncvltramemineris.^rf
ampliuspumcndum.
19
Eccc
rcfpice./M/Arw noflram,&
allegatur
ratio,cudicitur.
20
Populus
tuus omnes nos: Ver
Ugem Moyfi
nobis
datam.
2t
Ciuitas fandi tui.
fcilicet lerufakm
tuo cuUui
deputata.
2 2
Faflaeftdefcrta.Tcrr/fMff?.
2;
DomusfaniaificationisnoftriE.i.rew/)/w,T'/'/Ojfi>'cZ'j
tur
Jhcrificta
projanBficatione noflra.
24
Et
glorix
noftra:. Quia in
ipfa gloriabamur
fuper
omnia tcr
rena.Cneterapatentex di^isvfquetbi:
Tom.
4.
S
5'r
Glof. ord. &Nicolai
de
Lyra yt^
ttk4j.4.
Ibidenu
B
t
decnnantS.
dcrabilianoftraverfaruntin
ruinas.
Nun-
a
tt-(:o.
b iMilrui nofltit,Agiii|>hailiuin.
c ^
A miluicoi<iii.
d A<<ucifi'iii blafj-hcnianiibut
_ ^
quid fupcr
his continebis tedominc,iacc-
NTC O L A VS~D eTY R A ^
r
Nunquidlupcr
h\s.mi{erifiHoll>is.
3 Contincbis tc do. t noftra
uHf->Utioiir.r.-f.ntn.
cAprTxv.
j*3\
y^ftef^iit , &c. Ad
hoc
rcfpondcr
rt-
liu.s.Quarcnoscr.
fe.dncdcvi.i?q.d.
Si non alicni mc
qu.i:retcs
tam clcmcntc inucncrut,
noncft crudditas
mcaqu^
vobis
ncgct
auxilium
,
fcd
iniquitas
vcflra,
&
impcE-
nitcnscor vcftru.vndc:
i'o-
puiut (}ue
noH
co.Jer.
mihi : t
Fiiif
alicnimen.lunt mih'.
^
ProcopiusQiioniapcr
prcccsalij
contcbatur , alij
autcm crroris fui autore
Dcum cfle
e.Kprobrab.inr,
rcfpondct
hoc fcnfu
, Quo
^o pcccantes contempfi,
qui
non
peccatoris
mortc
lcd
pocnitcntia
delcftor?
fQuaGdarut, indigniiuiaditeHM.
b fHumiln. r\
c
f
NoQ raorelolito.
f Inpnpctuum,
bis &
afiligc.s
nos veheraentcr?
3
Taccbi^ & affli.nOS..
affligiptrm:ctetabintmiiii
nu/irit.
4
Vchementer.1.
//'4
po'JihUittitem nofiramfuJiinendi,quali
dirent.nvndecittt.
r
L X V.
fGentft
pei
fidrm .
Varficrunc
me
c]ui
ant'^*
*
a 1 Antrquain
bomo ticrcin
^Popu-
lut
(]uein
non cornoui (er. mi.
noninterrogabant:
in- i
a

Mircricordtii incfcilicct.
ucncrunt
qui
non
qu^-
4
a ^Ante.
b
^ Filmt
qui amedixiMoy-
Q:
Egolumqui
fum.
f Foimamrciui
ircipicns.
ficruntmc.Dixi: Eccc
l
dcfccndcnuncdccruce, Sc
credimustibi .
Scdaudigd
in
fapientia
Salomonis di-
caturquianon
inucnictut
abhisqui tcntantcum,
ap-
parcbit
vcro his
qui
non
funt incrcduli adeum .
J ClemcnsAlcx.Hocloco
caufam rcddit vocationis
Lih
tuir
a
^Vtfaciamfe
eunftijGentibus nim Chtiltijni nominis
ego,ecccego,adGente
t
qux
non inuocabat
a
5^Q^(i b'5U5nihil dencgsoi pocn
teniibus.
nomcn meum.
Expandi
manus meas tota
g Dd in ruin^a hidcorum ad-
I Kclifta Ch rillo
qui
cll via
gcntium
& cxclufionislu
.Ec
dxorum his verbis.
qd po-
pulus lud^oru
non crcdidic
Chrifto,
quin
ei
cotradixit,
Nohabemu.s, iu.iuiens,
rc-
gcm
nifi Csiarcm , crucifi-
J*''
ge
,
crucifigc
, fed bonitas
"
b ^^ludacoruni. a PaHlnnis,
die ad
populum
t
incredulu,
quigraditur
in
a
f Lua ((
fpicioU qux
ducitad mortcm. b
^
Vnoc :
fu^ulushic labijs me
honortt.corautem longe.acc.
c
f
flauas. 5^Ab occultis me. mun. rac.
a..
p^........
-. . d1H.cf=citpopulus.
^
r
'
D" I
Quoinerrorcm
induxi, q
c via non bona
polt cogitationes luas.Populus
Vt ad fc rcdirCnt OeS horti
* ^VinJiftiii.
S
CUuJudeiaqu
nlo, veldi. c fApcrte quod (leius
e(l.
tusfum?C^ovo$Tduraui,
d
quiad iracudiamprouocat
me,
antefaciem
Ine.io.epift.
adRom.
i in defertis,
perooaant.
luc.a^.c.
qui
ad
longe
rcmotos
fpo
tcaduolaui?Qiiomododc-
niq-,
no clemcnscirc
potui,
quiinalicnostaliscxtitit
?
4
Origcnes.
Si Ilaias fcie
bat.fccandum
(c e(Te & in-
terficiedum
abimpijs.-au-
dct tamen & ex
pcrfona
Chriftidicit,
Inuetusfum
d
noqu^rcntibus
mc,ccrtu
cftquodgcntes
erant
qua:
Chriftum
nccquxrcreno
f
Cui omnia
p.tent.
f In
templo
meo fcilicet ,
idola
pofuciuni,
in
quo
fcpe
exhibui
prxfertia'ii
meam.
a
TDijsa
icn s:ido'"'atrlj'
iungentes
luauiiaro .
meam{emper,quiimmoIantin
hortis,&fa-
a i Ducmonibus. f^lnccnrum.
b
f
."ro vno altiii
quod
crat in
templo, pluia
facie-
li.:nt &
fupet
fictificalant.
crificlnt
fuper
laceres,
qui
habitantin
fepul-
a
f
Monuorum
q.j:
ludci in modum domorum faciunt . b
t^ Supci pelles
fcilicethoutum,vtfuiura r>innicnt c 1 Conira
priceptjnji
legis
.
chri
s,&
t in delubris idoloru dormiunt;
q
cd
a ^Porcinuiii
9
mifitgetcsinfidclcs,vt?muc
10 lationc
getium
traherctad
1 1 fidem ludaios
quod
dixcrat
Mofes,
Ingente
flulta
ad *-
1 2 Laiionem
prouocabo
vot .
C
Voptdus qui
ad iracundiam,
AUcg.
Omnis hxreticus
Dcum ad iracundiam
pro-
uocat
,
i n fal fi ta tc dodrinx
li offert immunda facrificia
14
non m
perpetuu
manfura,
fed ad indar hortoru ad brc
ue vircntia . Carnis.n. dcli-
15
tijsprouidetvnde:
Ow/wcd-
)'o//cf/;H'<w.Hincquoq-,il Si li
lius
apud
Gra:cos
fapien
Pl
Vliirupra.
ucrant.inuencrunt
tamcn.
b
jr;>4''</ffj<jwMj nifaj.Incruceoranspro
Q\s:Vater
igvo-
fce illis,quia
nefciunt
(jHid
fauunt.Wt:\,vtcos
rccipere
& col-
locarem
in finu meo .
Vel,
bencficia
operum iargiendo
cxquocduxieosab Aegypto
.
Incarnatusquoqucinfir-
mos eorumcuraui, mortuosfulcitaui
,pauc:spanibus
eos
paui. Ipfi
tamen
fcmpcr
cxtitcrunt incrcduli .
je
Orig.Hoc
cft,cii
penderet
in
crucc,
illi non folum no
inuencrunteum,
fed
infupcr
dixcrunt
, SifiUusDcies,
defcende
16 tiflimilaudatur
fententia,g
meduntcarnemfuillam,&iusprdnhaniiin
'^
omnes fcculi
voluptates
&
'
* *
18
mundipompam,
occcleri-
tcrtranfcuntemluxuriam,
I
hortos Adonidis vocat.Sacrificat aut herctici
fup
latcres
^
*
qii cxgfita
medacia dialeftica
cupiunt
arte
firmare,& in
quadru
extruere.& fciSli i latere
pulueris
roborareUncis.
d .Ante
faciem.
-5
Procopius.Per
facicm
tcmplu quod
fibi colccratum
cft,inteUexit
quod
etiam
pcr
Hieremil,
Quurn diU-H-i in domo
fnafecit, abunnnationan,
quibus
vcrbis
idolum
fcriptura fignificat.
c in delubris, Dclubra a deledo
dila,e6
cp ibi^putabatur
ablui
R A.
Diui/io,
DiuiCo.
NICOLAVS DE LY
C A P. LXV.
QVscficrunt
. Hic
confequenter pomtur
domtni
fcntetitia
&
prmb,-icGentium vocationcfcundo
de
ludtioyumrtproba-
Xio.,
;6i.Expandi..y;c
enim
allcgat
Vaulut
^poflolus
ad
lio. lo.
hanc literam dtHam
effe
de vocatione Gcntilium
,
&
rcprobatione
Juixorum.Circa
primum
dicitur.
1
Quxticrunt
mc.
admedeuothper
fidem
venientet
adprxdi
cationem
apolioloiuvi.
i Oui an. non
'mtcT.f.Gentilet,quia lcgem
diuinitus datam &
prophciatnon
habcbant.
3 InucfciUcet
me
ptr gratiam.
4 Qui
non
quxficrunt
mc
fcilicet
ante
prxdicationem apo-
Jiolorumv.deo fnbditur.
5 Dixi.fcUlcet
dctcrminat^
diffiniendo.
6 Eccc
ego
ccce
CgO.
&fit
duplmtioad
maiorem
affertione.
7
Ad
Gen.qua: i\c.qui(t antepr^dicationem apoftolorum
Ccn
tiUseranc comniunitei-idololatndcditi : &
ftc
inuocabant
idola,
&non nomen domini.
8
Expandi
. vbi
ponitur iflafrntentia
domini
quantum
ad /
d40t.Et
primoponiturfenientia: fecuudo
remouctnr
lndiorum fal
fafiduciaffe.ca.Vrima
diuiditur in tres
,quta pnmo ponitur
multi-
tudinit
ludau^rtprobatio, fecundo paucorum
eleiiio,
ibi : IdxC
dicit
dommus.tertiovtrorumq;
rciribulio,ibi
:
EtVOS. ijiuta-
men
diwftj
non
cfl
omnino
pr^cifa,quia
in
primapartepomtur
ali
quid dcpumtiore reproborti,qu:n prophct( frequcntcr
de vno tra^
Chnt
feunt
ad
aliud,& konnerfo,&
maximk
Ifaias.
Circaprimu
didntt
inperfona
</owin/.Expandi
manus mcas.Ko/m ad rnetrahere.
9
Tota d\C.\ab
antiquo vjqueadpr^jent
,
primo per propbt-
tat.poHed pcr rneipfum
incarnatun!.
1 Ad
po.incre.i./(/(?/f
w
qui fcmperfuit dnr^ ceruicis,vtp*
tet ex
decurfii
vtteris ac noui ttilamenti.
1 1
Qui
graditur,5cc.j./?ofl imlinationemfomitisad
malum et
von
pojt leges
mcas.
12
Populus,&C. qnietiam
in locodiuini cultut cxercebatit ido-
lolatriam
ttmpore Manaffc,^
aliquortm
aliorum
regum, vtpattt
/^.[{eg.&
i.Varal.
i
j Qiii
immolant in hortis. vbi colebant idola in locis, f.ne'
morojii,
vbi
etiamUXHriam exercebantin venerationem idoloru,
ytpLte
yentris
tir
Triapi.
1
4
Et facri.Iu. la./.
fuper
teBa domorum
,
&in loco
patenti,
ad
dandumalifs
idololatrutxeniplnm.
1
5 Qui
habitant in
fepulchris.ywf
rfni^o diuinationet in mr
tuispcrartem pl)yconicam,i^
altjs
modis
fwerfiuiofis.
\6 Etindelubris idolorum dormiunt ibi.n.
atitiquitutfu'
ptr
corium
boiii^ immotatf
dormtebant ad habtndum rcHelaiie-
i^tu
hcs in
foriin!js,ficut legitur
dc Bruto in
hifioria Britonum.
17 Quicomcduntcarnefuillam./(/&/<r/w^Ko/rtfrfw:c5-/If
trat ibi
duplex tratifgreljio, f.legis Mujaicf
,
{qutabjoluteprohi-
bct talem cartttm
cjmcdctc)
^probibitionis
iddo'atrn.
18 Et ius
propha.in
va. co.i.oblaiio dc materia
lu^uida
, ovi
fiebatcumoblaiionefacrifiiijdeanimalibuf,
^Qai
:uii:rn
T7
maias
Cap.
LXV.
p8
an
1
^ablui
anima.Vel , quia propc
crant
pifcin?
vbi & Saccr-
i
A dos
lauabatiir
(Jk hoftia.
4 Procopius.Sepulchrorum
memiir^'tdiurnationem
pniortiios
mnuerct.Mcminit
&
rpcluncaru ybi
finiula-
cra in mote coUocabant, aut et
faaaquasdam,
niaftatis
jlibproceris
arbonbusho-
.Hd fl';s/aciebant.
Aliecor.Hajreticiinmc-
^'i
s^
morijsinagiftrorum
,&
in
fpecubusdormiunt,
quilii
menfpiritulfanfti relinque
tes ,
& coenaculum
in
quo
Apoftoli
verfabatur
in dia
boli tencbriscommoratar,
&
fpeluncas
diligunt
de
q
I flijs
credunt &
phantafijs,
I
Carncm
porcorumcomc-
*..
dunt.dequibus
:
>len,ittaiis
&ius
3
flmmundi. fAlij.ndnmanducanti,
non adorantiidala.
vafis
coru.Qui
dicunt: trecedca
mc, non
ap-
'
propinques mihi:quiat
immundus
es.Iftl fu
^
a fMihil. b t.t c
fErit. f Oebcnn;
d
llnei! e
irScinpCT.
igncm arf-mum.
b
ditum detcftentur.
a iw/Ki-orcweo.Furoreobli
uionem, iram,pcnitudine,
leiin
it^i in Dco
accipere
debe-
mus, qiio
manus,
pcdes,o-
culos,aures,&cetera
mcm-
bra
qnx
habere
df,non
cp
hispareat pcrturbationib',
qui
eas
extinguitin
nobis,
fcd
per
verba nollra Dei m-
oBeui
quoio
lltW.
c
7/(7;>(?to;;.i/i-wvf Vt.fnon
folumpropcccatisvc
D
ftrispuniamini,
fcd etiam
pro patrum iniquitatib. quos
E^ce^^h- is i.
imitatieihs.
Aliter.n.nonporrat
fitiusiniquitatepatris.
d
Quil^c
ificuHerHtfu.m(m.'Qrijn.
Bcthel & in
Dan, aureos
^
R8--fr
vitulos
adoraucrunt:Hcercticus
quoq;
cotemnens fim-
plicitate ecclefi^
facrificat
m
montibus, &
exprobrat
Deo dumeius
pr^cepta
eo
temnit.
e
Quomndo
^.q
. d.
Proptcr
mus erunt in furore mco ,
ignis
arde^ns ttSta
^
ff""'
"
V?'irn''''';
a
IMalumeoruiB vtnonobhuifcai. b 1 i-nodicain : Jie malediftiin
~~
. . ,- ,
enim
periturum
Ifracl.
f De
lacobfemen.Scmcnlz
cob &[ude,
Apoftoli.pofli
dentcs
montes,alios.f.cre-
dentcsvirtutibusemincn
-,^ j.
tes. vnde:
lS(ifidominus
Sa-
^
iioum.
baoth reli.no.
Je.quaji
So.faSii
effem.
ii -J*
Eufebius.Prffignincat
Lib...de^ft-
propheta pauculas
futu- monitr.c^j.
ras
reliquias,& pauculum
futurum lemen ex
lacob,
quod aflcquaturpramifta
i2 vetcrum
patrum,&Ie6l:os
13
appellat
Aportolos,quos
14 habitaturosdicitin monte
g
1
5 fanao.hoc cft, in
ecclefia,
16 & in
fyIua,hoc eft,inter
ar
r
*
11 j

u "j-.a- ar C^-
^7
boresccdefi^.Intelligifj)-
lipes illud,quoniam
bencdictio citrucraciam is
pheta Apoftolos
& fidelcs
a 1 Abraham,llaac,ScUcob, dquosfaaaeftptomiHio
, vel
ptojitereojqui
Ip fcrUados
, reliqUOSludcOS
intet
piurimos peccatotesfetuiuat
milii. b Genushumannm.
J i j o ,"
propterferaosmcos,vtnondirperdto^um.
,,
futu"tndas!'""'
a TNon deficietfcepirumdeluda
b Chtiftam quod
lupta
botri
granum. -,...../.-. r
- - -- "^
-'
.
'
. " .
21
g /Honttsfatj^Oimeos.Lxx,
22
Montemnaeu.f.Chriftu.g
dicEccefcriptum
cftcoram me.Non taccbo
a
l^ln interioramentts,
vtproptiatprqucantutconfcientia.
fedreddametretribuam intfinu corum ini-
a
fIdololatratum.
quitates
veftras,
et
iniquitates patru
veftrorii
^
\
Vt
puniamini,
licut illi
quos
imitati
eftis,|8c
fic
quodammodo eoium
lili;.
tnar^aritas anteforcoi
; H. lUS
^
b
fFiiios&tiii^sdoemoniis.
prophanum
quodinlibns
d
fimuUdicitdominusrquifacrificaueruntfii-
COrU hxretica arteCOnditU. a
[Medefpicieodo,
&idolisimmolando.
eft. Vafa eoru immundata
pcr
montes et
fupcr
collcs
,
cxprobrauerunt
dO(flrinai.l.
quam COrpOra. ^
[Proculpapa-nam
metienao,veImenfurando. b T In anima
pofti-jdiciii,
In tatltam qUOqUC
amen-
nncor;>oe
cum&v.ermiseotanonerietur,
&ignisnoeingue.ur^
tiamveniunt,
vtquiipfis
mihi,et
remetiaropuscorumprimumhnu
non fuerit
fimilis.quafi per
e
eorum .
H?c
dicit dominus;
Quomodo
fi in-
9
lO
a f''oft
tempdlatfm.
b
Tlllarfum.
c f Volenti
tangcre
ueniatur t
granumin
botro,et
dica
tur,nc
dif
a ^Sine
crcfcete. b
fIdeft, placuit
domino , vtpto bencdiiflionedetanta
copiareferuatet
illud. c
Aiiquosreferuando
b
b Chtiftum
quod lupta
botri
granum
Et leduca de lacob
fcmcn,
etdc
ludapoilidc-
tp\\iir,mt^c(ff^\r>frcT-ynnc: o-
'
f Apoftolus
vnde Leuaui oculos meos m inontes.in ciicumitu eius , 8cc.
,, /.rt mrtnc ,^.;.,, \.I'
teiiigimusatteaucrganos. g ^
^sciiic.tht:reiitate,.djqua;
DabotibiGcn.he.t c
Tsciiicet.eccieCa-.
*l
cit mons montium. Mon-
4c_Procop.Erat.n.antead-
h
temontesfanaosmeos. Ethxreditabuteam
^'^
Ks.n.funtApoftoli,quidc
uetuni
velutiquoddadiui-
n irx
principium ,
fed fu-
rorem
accenditpatratu
in Saluatorem
facinus,
ipfeque
fumus in
ignem
mutatuseft.Qaoniam autem laomincs
admcmori^lubfidiumfcriptis vtividernus, abillis tro-
pice,nulla
Deum obliuione laborare dcmonftrat : Ecce
fcriptum
eft coram me.
b
Xon tacebo.Qni
fuperius
dixit:
Tactii,fimperfihii,patiens
/',tX>odo
dicit:7\(on
f
Jce6o.idcft,ncparcain auiplius,ncq;
fuftinebo
iniquitates
etwrum.
lud^is poflederunt
Chri-
ftum,in
quofundatifunt.
-,
h Et hreditabunt:undc:Semen
^brahteferui
dus
fi.la.e.eius.
^*
Qiiicunquc
idhucfemen
funt:nccformatiinfiliura,fer
laai.*..
ui
domimfant,quibusdicitiii:.Scio,qutafemen^brah^efiis
w
nJ(Jw,fcilicetfilij.Qui autcmfiliuscftdomini,cIcftus
eft. unde: EkHi
po^idebunt lerujalem,jtruihabitantin
ea. un-
Ro'"'''**
de :
Mpn accepijlis fpiritum feruiiutis
iierum in timore
yfed
accG-
fiiiisjpiritum adop.fiUorum
Dei.
"
Campe
NICOLAVS DE LYllA.
t
Quidicunt.Gf;/^
.
2 Recede ame.
\\eputabant
enim Gentiles ita
immundos,qnbi
non
iomrnunicabant citm
eis,vtpatet
fxlibris vete.& no.tefi.Ille
tamtncontemptus ftcinualuit,&
maxime
apud Indfosqui
Vhari
jfidicebantur
,'.quddetiam ludps
conternnebant
quinonerautde
ftHafua:vnde &domino
difcumbentc
iudomo Matthci
qni
erat
nitione
Iudfus,dixerunt,Matth. <?. b.
Quarecum Publicanis,&c.
&tamen Matthxus erat
nationeJudius:& fimile
Upturin
Euan
gelioinpluribuslocis.
lliienimVharifp
erant l-iU apparenter j
fed nonrealiter . Et
quia ftmulata fanditas
duplex
eii
iniquitas
,
fecundum
quod
dicit
Hieronym. ideofubditur debitapunitio
, cum
diciiur.
3 Ifti
fumuserunt in furore mco. ideH materia
applicabi-
iisignigehennc.
4'
Tgnisardenstota dic.r.contimte &
abfquefi'ie,& ftcut
di-
c[li*yinfrain$ne
ltbri:Ig^niseorum nonex:inguetur.
5 Ecce
fcti^tum^cf^.Indelebiliterffecudum quod
dicitur lere.
'
^J.a.Tucaiu
ludafcriptumeli siyloferreo
in
vngue
adamantino.
ys^thf
'^^^t^ccho.Dfftmidando.
doi7
^cAtcMzm'&tcttihuzm.Adintelle8.u^hHius fciendu,
^;
quod jicut
glorta
cuiuslibet beati
crefcit
ex
glotia
fibi
coniunSo-
yum,ftcpcena cmuslibet damnati
crejcit
ex
poina
ftbi conmniioru,
^
proptcrquoddiues
epido
in
inferno pofttospetijt LaT^rum
mitti ad
("itresfuosjvt
conteflaretur
illis
,
ne venirentin locum tormento-
y
\'*>*j:^"c.i6.^.&
hot
efi
quod
dicmr: Scd reddam & rctribua
in unu
corum.Jiie// , ludprum reprobatorum gcneraliterprto-
rum
&pofimorurn.
i
lni<\mtztcsuc{\riS.Hocdicitur
quantuntddludpsquifue
itntpofi
captiuitatm
liabylonis,
maximh
tempore Chrijii
& dc-
nceps.
'
Eriniquttatespatrum.Vfa qundcxpina
veflfa crefcit pae-
t
eurum,<o-
econuerfo:
vt diciura eU .
^
i<rQl

1
Oui facrificauerunt
fuper
vttontcs.ifiud referturad
lu
deos illos
qui precefferiint captiuitatem Babylonicam qui fuerunt
multipliciter
idololatre
vtpatetin
libris
Iudicum,l{egum,
& Vtt-
ralipornenon. VoficaptiuitatemveroBabylonicam nonleguntur
ludfi fuifje
idololatre , nifi aliquipauci
circa
tempora MachabfO';
rurn :
fed pofiea agetur
d':
peccatis
eorum
, &iam in
parte
di^um.
eji
fuprd.
1 1 Et
fuper coIles,&c.
Colendo en im idola
faciebant
Deo
op-
probria
.

i
li
Etrcmetiaropuseorum. Inferendo ppiam fecundum
menfuram
peccati
& modum.
1
5
Primum in finu
corum.ldefi,peccatumfadum
in iuue-
tutc
limidpuniam
cum
peccato facioinfene&ute
Felaltter : Pri-
mnm.i.pcccatm patrum
in
filijs
modo dilio.
1
4 H?C
dicit dominus. Hic
confequenter
circa lud^os
poni-
tur
paucorum
cleitiojciltcet
.Jfmfiolorum , &aliorum
quicredi-
deruntin
Chrifi(,cim d/'r)-.H?cdicit
dominus. Cuius verbu
frufirari
non
potifi
.
15 Qiiomodofiinueniaturgranura.S'ci//c,wtt>w.
.
16 In
botro.2'y/i!
tempefijtem,quud
cfi
modicum
rejpcilmL
17
Et dicarur.A^o.^ff^/i
acc/pere
.
18 Ne
diflipcs
illud
,
quoniam
bcnedidio eft : /. donum
Dei
quod
rcrnaiijit cptens pertuntibus
.
19 Sic faciam
propter
feruoi mcos.Idefif
propterpatriar-
chas
CSprophctiHanttquos.^
"
20 Vt non di
fperdairrtotu
m.
Scilicet, populum
Indaicum.
% I Eteducam dc
Iacob,fcmen.i//cef,^/'o//o/oy,^
alios
de
ludaifmocredcntes.
22
Etdclu<ia.DeqitatribunatusefiChriliusfecuHductrner:i
23
Poflidcntem montes
mcos.ldeliysulefiam
rriil-.taniem
&triumpl>antem.
...
24
Et
h?rcditabunteam.
5"c7jVet
EetlcfUin
mititdHtem
pri
'
md ($
trtumphantem pofiea
.
TDm.4.'
S-*
a
5^9
GIoford.&NicolaideLyra jio
Apo8li.ndf :KnjinMttcft!1i.fdeo
el;i
0. b f TiJele.
cIcAirnci >&rcrui
mci habirabuntibi.Et
t c-
t ^Eiclelias
hiccli Ccilictt
^
^
fd^rM.AUjft'tus.vn
A
<ic: Domivutrentlabuiondtn-
ffl.!t.k.
/aA/v-KfiWAt
latrooesibiU
,^
,
, .^. ^
marcdcaftant,&ben.v
a rui\t
campcltna
rn
caulasgregum,
b *FiJliun:Q iiramcor vnum & jninu vni
ftria in caulasgreiium ,
& vallis
iiam Dci uanfcant.
c Achor in cubilc armentoru
populo
mco
qui
IHxc Aentci5,lcUicet,i]^iieiiti.iQe.
5tni&; o^^cre.
<f O ludai.
rcquificruntmc. Etversquidcrehcjuillis
do-
^Templum ^uod
in iitmce , vcl tallem
lefuraviii.vel Chrittua.
nntixax
t
lo/iic 7-*'
t ^.1..
Icr.7>c*
b /c.4(Z<jj^i'<jj
. AUafraf-
Uiio habct , Sroiias, quar
eft
regio
intcr
loppcm

&
tyriiUnn atqi
Ramani foe
cu4a&
{Kabuioia,lecl
latro
nib. infcfta vndc
iiitcrpi-c-
tacur vaUis cftundciislan
guincnv
c kt vallis Afht. Vbi A-
cKor filius Charmi dc
fpo-
lij
lerichofuratus
ciim ot
domo
perijt.Et quia popu-
lum turbauit&ibipcrijr,
vocaf locus vallis Achor.i.
turbationis vulms. In
quo
iignificatur
Getilitas,- flcwt
&
per
Saroncs ,
qu2
intcr-
pretarur
vallis fundcns fan
^
guineiM.quae
effufioncfan
ftuinis pieoa
m tumultu iSc
m tutbationc vitiorii ma-
ncbat
. Sed Achor vcrfa cft
in
eaulasgrcgum
fiueoui-
lia,8t
in cubik; armcntofu,
idcft, ccclcCas&rcquienn
pradicatorum
& aliorum
fidelm.qui dcGgnantur per
armeata <Sc
grcges
ouium.
d Armtntonm. Prxdicato-
rum,qui
ccclcfiam armaiu
&defendunt
. AroKntum
cnim dicitur ab armando.
qui
cft nipn inuntiu'.
^ ^
minum,qui
obliti cftis montem
fandu mcu,
j

A la, It3n>,ba>'
|MI.I. . ^
quiponitis
t fortuna: menfam,
&t libatis U-
a
fNe<]uifu>.Ui.
b
,(jgMliU:
j^ftf.^io. ^
per
cam
: numcrabo vos in
gladio,
&omnes
^
a TChldaoiumRoujnoiu..i.
b IfieOiM.
nuHomm omaocciuruot
tetomnejaWiai. c
tPritterMtera.
d
TOmnia fcci.]ux
dcbui.
e Ciediend"
lequrndo.
in
cijdc
corructisrf
pro
eo
quod
vocj ui &non
9
a 1P ilciis nob.fcum Emmuirl. tln pai.nl>jli.
b T
'"'
.
rcipondiltis, Idquutus
fum & non audillis: 10
'
Itnruper.
b
Tldololatriam.
c
IQJoinnia
vidco:vel
ii
in ;>-ii
pt
I idul colcntes.
ct faciebatis malum in oculis meis,
&
qu?
no
t
Aliud vu't Oeu5,aIiud |>criaittit,
b TUaluiu. tcilicci.
Huribam homicidij 4c leditionis autoiein.
c
iVtpctere-
lut
cicgiftis
.
Propter
ho'c ha:c dicit dominus
Dcus: cccferuimeicomedent,&
voscfu-
a
TSanguin^-m
meum. b TAq.iain viuara.
rictis.Ecce ferui mei
bibent,&
vos fitictis.Ec-
a Ttaaiteriiabeatiiudine.vnde iUud: Gauci.um veitrum
neinotollctavobis. b TVidentesal.oiinlocum
vcfttutB tucceSIue.
ce ferui mci Ixtabuntur
,
&vos confundemi-
f Fortunt tnfnfam . Dec Ac-
D
I
gyptiorum
cui in
fincanni
t*;^
a
parabani
mcnfam^omnib.
elcis rcfertam ,&
poculis
mullamixtisivcl
qiiafi
foc
liccin annu
priebiicnt
. vcl
quiafururum fpUccmprg.
biturallt.
3
g ^'tunj.PcrProphctasdi
Cf:m'.Cwtrtmtnij(im
,&li-
-
ui tniis, Et
p mcmcripsu: '7
4
nittntiam
a^tu
Et altbi : i"e<ti.
*'
ttadmeomneiqkiLlfijraUi,*:
5
enerati eiiis,
7
h
fe':(f/<-"M*w'.q.d.
Non fo .
8 liim
corructisi^ladio p
mi- , ,. .,
quitatibus
vcrtris, lodcriaM .^
in
priicnti
cfurictts & fitie
""
9
tis. Gentilcsvcroad fidcm
conucrli in
pr.xlcnti
latia-
buturcibo
coiporis
Sc lan*
gijine
mcoiSc
dodrinafp.
rituali,&
in finc velinfuttt
12 ro vifionc Triniratis.
13
-5
Cyprianus.QuodautL'j
ludei
panem
6c calicc Chrt
'*'
fli
,
& otTinem
gratia
amif - ,
furi cflcnt , nos vero accc
'
pturi
,
apud
ifaiam ficdicil
14
dom[nus:Ecce
qutJerwuHtmi
hi minduiabunfyvos
autem
efit-
rietis.
15
i comc(/enf
Corpusmeum
16 Vnde:
N'f//W'?(i<C'^p"m<ar a fSecundum
illud: In lecularrculorumliudabunt tc
ni.Ecce fcrui
meilaudabuntpra^exultationc
17 fi-ho.
Vcl doftrina
fpiritu
-
^
lemmyftcriafideiivelinfa
a flninfetno. b TCoi..ientia pi-rcatotum
cordis
,
&vos clamabitis
prx
dolorc
cordis,
a
TVade:
Ibi crit Hetus & liiidur dentiu.n < vel in iudicio
pofius
_ . I n ,^ hxdis ifiniltris.Scouibu a dexuis.
C S,fos
ciui.iivrckqiujtiSy&c,
_ . .
r

t 1 L;..; o, J- ^
-
,,
jj
&
pra: contrittonefpiritusvIuIaDitis:&di-
fAlijs in locum veftrum lucccdentibus
TVtdicantuifilij
Abialix flcut vosolim
AJlegocice.Omncs
g
ec
clcfiam dcfcnmt&obltui
fcuniuc tnontcm fandVum
Dci tradenties fe
fpintibus
crroris vcl immundisdo-
ftrinis
dt^oioniorum^^arait
*
Mfnr fer
fortiinx menfam
,& nihii ad Deum
pertinerccrcdctes,
um.^pararc
^^ ^.^^ tkSlarum curfu vel varietate
fortun^ omniagu-
Q
bcrnari,hi tradentur xtcrnis
fupplicijs,
vtnullus eorum
poificeuadbtc.
Fortuna
b T^acrofanfium.
mittctis nomen vcftrum iritiuramentucle
<|ui(l
fii.
i8
turocognitionemdiuinita
tis.vnde
: /''t edaiis 3bibam
l\
19 juper
men. meamin
regno
meo,
20 Et.iatiabor cumapparueritglo-
21 uatua.
2Z k Et ditaittetis nomea
Tf/?iir.
Vt
aliqui
affirmantcs dicat:
^ ,
Si alitcr
fecero,c6tingat
min
hi ficut ludsis Romano-
rum
gladiooccifis.
Vel
ita.Iuroper
Deum in
queolim
Ivdxi crcdiderunt. Vel,quia
Deus iuramentum
coriiin
erar.quodChrin.ani
moddiurantncceflitatecompulfi;
Viuitdominus
fcilicct.
^
^
Et
NICOLAVS DE LYRA.
^
I ElecH mcl
IdeflyChriHiani
veri.
2 Eterunr
campeftriaincacbs,&c. ef/^ej-^cif^^w/j-f^w
terinjciiptura intelligunturfideics.Vjal.9.\.b.
Nos autcm
po-
pulus pafcux
eius,&
oues manus eius.Po' caulas
ignur
in
tampcjtribns
CT valtis
tedificatas,
inielliguntur
ecclefix xUificata
fer
oihem
vbtcfue^n quibus
fideles
congregantur
ad
perapicndum
facramenta
c5" diuini verbi
nutrimentum.Exprimitur
tamen in
fpe
ciali "pailis ^cbor
ijui depeccatofuo
Tcre
pcenttens
dedu
gloriam
Deo,lofte y.c.Quia ecclefia efl
locus
recsptiuus
vert
panitentium,
Defignatur
etiant l)ic nomine
gregum fideles
minores
,
& maiores
nomuie armentorum.
Diuifio. 3 Etvosqm.
Htc
confequcnter ponitHr prctdiHorum
retribu-
tio :
&primo reproborum
&elcdarum mixtim, lecundo
elc^orii
fcparatim,ibi:Qain
obliuioni.CiVca
primumdicitur:
Et VOS.ce
lentcs idola.
4 Qui obUti cftis raontcm
fanlum,&c.
rbi erat
temptu
diuino cultuidedicatum.
5 Qiii ponitis
fortunae mcnfam. Eo
qubd reputabatur
dc*
ffUcitatis temporalis.
*
Et libatis
fuper
cam. Oblalionem
deliquidisvnhacidolola-
tria &
fupraiitlisfucrunt
ludxi
multiplicati
ante
captiuitate
Ba-
byl<micam,quia
multi ex eis
fcquebantur
omriimodam
idoiolatriof
t
patet
ex
^. f{eg.
7 Numcrabo vos
igladid.^.t/.T^a/^^r
euadet:tdeo
fubditwr.
8 Et omncs in cacdc corruc. &c.
prp
c6
quod
vocaui.
Ter
prophelas
.
9
Et non
rcfpondiftis,Pccc<if
d
veflra coptedo,fcd
magis pro-
phttasderififiis.co*)tun$aciamaugendo,vtpatet
z. Varal. vic
1 o
Locutus fu m. In
perfona propria
in humanitate
affumpta.
u Et
1 1 Et non audiftis.
'i.ed
magis
doBrinam meam
reprobanis,vt
patet
tx
tuangclio
m
plMibua
Locis.
1 1 Et faciebatis malum,&c.
Una
pauperumrapiendo,&
frt
tres vcjtros
odiendo. Ilia.n.duo ,Ji.il:cet
auaritia &odtumfrM)-
num
, multumvigueruntinpopuio
ludaicopofl
reditum
Laptiuiu-
tis
BMylonic.(,vt
dtcuni ttiam ludM,&
magis
increueruitt hww- >
nente
tempore
Chrifli.
1
3
Et
qusE
nolui. Sc'dicet,falfam apparemiamfanait^Uis:
prt-
pter quodChnjius
maximkcontra
l}ypuctifimpraiditai*U.t.iiJidi
tur
pceiia
iu.xta bomrum
pr^mia, quia oppofita
iuxia
fe pojiM
tm-
giselucefcunt,(umfu6ditur.
1
4
fc" ccc fcfui mei . Ver cibum &
potum
hic
intelUgitur
ttfi-
aiobonorum i
celo,
qtiia
conimuntterii%fii*tptitraJacra
bonajpi-
ritualia,& ccekfita nataphoruiper
corporaiia dtfignAtui
:
&per
fitim
&
ejuricm punilio
malonmi
in
inftrno ,
vbi
efi deftcius
m-
nis boni.
15
ScruimciUctabuntur./c/arw/ocdiw)w.
16 Et vosconfandcminlConfuftuneextrmadLieciicumdt
monibus in
paiuam,
17
Scrui
mcuEtiamlaHdecotpQrdiyqu^fectMdumdoa^rcsem
inpatria. . . ^
18 Et vos . Sicut enim in
patria ponitur
clamor exultatiants ,itt
in
gebenna
damor
triflitiit
&
d(f'4anonis.
1
9
Et
pr?
(ioatnt\onc.ldeJlydefulatiom:Contritio
eMmmtrtn'
ria ibi tucum non ifabtbtt.
10 Vlulabitis.i2M
viuiaius
cfl
vnx
cQnfuJa,&
defignat
magm
tudintm
angufiif
&doloris.
21 Etdimittetis.Vi/icft,f.vfCMf/owV.
12 E\cCtismciS.ldefi,Chrifiiams,qiHiiciurantaUquaJo*
Sifcci'
iflud quod
mibi
m?omm,fuJpendar ego per pedes
(icut
IudiuJ

^
4 Intcrri-
5
II
a
Etinteificiettc.Vtvdh^C
A
non
habeatis qui
dicit.
Ego
4.al fm
via v:ritas,i; vit.i.Xec
ya
j.(lrfi.
cem'rn dnu>i<iftP,fed lonfcifio.
.jjHiJarius.Si
a feculis Chri
/ijani
vocabuli
beantudo
nunquam
fuit,nunc
nouu
nomcn reUgionisquodbe
nediciturfupertcrram
,a(ff-.jj
Cyprianus
Quod
Chri-
"''\.
ftianorum
nomen benedi-
Ifaiac
Cap.LXV. rzi
idz(-
tis
cetur in terris,
apud
Ifaiara
dicitdominus.
it
CyiiUus.Nos
in nouita-
te vitjc
euagelicae quafi
co
-
ronaquadam infigniti
no
mineChrilH.Chrilhani
no
niinamur,quod
eft nomen
bencdicluminterra.
b i^uia
obUuioni.Vt non ido
lorumeminerint,& prifti-
nicrroris,
non oblinione
memoria;,
fed fucceflione
bonoru . vh In die bona obL-
uio maloruni.^l iMhx.^Afflifiio
hore obltuionem (ai it dtlitiaru.
B Forfitan & \n futuro
prifli
nasconuerfationis
memo-
ria oninino delebitur.
c Quia ecce . Ex
angelis.f.
&
hominibus vnam ecclefia,
& exultabunt &
gaudebut
vtcgoqui
creauiexultem,
&gaudearaineis.
"^^'d
Exultaticnem . Vniuerfx
'
terr2,vt qux
vetus
vnigeni
ticratgaudium,noua
cun
ftis nationibus Ixtitia fit.
e CjMdiu.
Qd
vel
poft
rcfur
rcdione
poflumus
inteUi-
gere,rei poft baptifmumin
prima
refurrectionc . Hoc
ad
giialerefurrcdione.qua
oes in
pcrfeda
aztatc refur-
8
9
lO
II
12
.11.

fSpititnalig!adioin!uditii.
a
ftismeis.
EtinterficictteddminusDeus,
& i
a
'
Chri'trano. b
fNotnincvcJ Cljtifto
j
feruos
fuos,
vocabit
nomine alio . t In
quo
5
a 5 Chriltiatius vc.catus &
ipfum nomn in lerra hac benc cuftodieiit. A.
b
TNunc.C c
f
In tntuio.vnde.Vcnite beoedifti
patmmeij&c.
~
Et alibi Et bcncdiflionctn hitrpditate
polfideatis.
qui
benedtdus eft
fuperterrambencdicetur
5
aTChiilVo. b IFidclitericvetac er.
cTVetitatem loquitur.
o
THic.Ib dieindicij
vcre & fideliicr Dcum laudahit.
in
Dco,amen.
L'tquiiuratinterra,iurabitin
6
a ^iluccedentibus bonib .Lietnis .
Abftergtt
Deus oninein
iachtymam 7
t ob oculis eorum.
'
Deo t
amen.Quia
obliuioni traditac funt an
a^Nc
fit
pats
iT..ii;jum
prioiisangiiftiememorati.
guftia: priores,
&
quia
abfcondita; funt ab o-
a
f Aaiungit
le eis,
ijuia
c
iple
multa
pertulit.ferra hgnea
fcftus a ludzis.
b
I^Sanftc!
quiquotidieinnouantut vnde: Videbo c.t.
culis t ndftris . Ecce cnim
ego
creo
c?Ios
no-
a
fMeliorando,qu3litatesmutando:Vidic2lumnouum,8ctcrram nouam
EtApoilolus; .laterit
figurahuius mundi b f Bonam.
T Ciux if-
fert frucflum in
paticr/ia.
uds 6^terram
nouam,
& non crutin mcmo-
a
i^MaU ot,.entA.
^^^
!.iinc[a
r:am,rcillcet,veftraiii. f Veftrum.
c
ria
pridr
aj& no afcendcnt
fuper
cor: fed
gau-
i
j
a r .Sinefioe
T Umnlbus lebus a nicfaftis.
d debitisSc
exultabitisvfquein fcmpiternum 14
c
in his
qtia^ ^o
creo .
Quia
ecce
ego
creo le-
acC{ie(iem. ^ Exangetis
& hoiniuibus.
TEmphafis.
rulalem
exukationem,
&
populum ciusgau-
dium &exultabo in
Icrufalem,&
gaudebo
in
a f Vbigaujium
& exultaiio:contraria enim limulefle
non
potTunt. 1 Abitctget
Deus omnem la.ab o.
populo
meo :
&non audictur in cavoxfle-
afNon ficijt luda:i,
pro
iud:t'

tiicie:cbmoiem. b
TOmnes.n.relurg-
mus in viruni iie-fefi uu m m-ni^^Hrim tits
ple.Chtifti.
tus
vltra,&
vdx clamoris.No erit ibl
amplius
'
lPr:.ritn;i

irc te. b
t^ia
neino r oncrur.
^
infansdierum,&
(cnexquinonimpleatdics
20
fuos. T
Quoniam pucr
ccntum annorum mo
, ,
4 ^hrii iuc dill viuat.
rietur,&pcccatorccntum
annorum malcdi-
^?
a >
pratfenii.
b
tiVirtutej
dluserit.
Eta:dificabuntdomos,6^inhabita-
1]
x6
15
16
18
19
gcnt.Ethoccft.Tyjonrw. D
f Vucr lent .anno. &c. lUe.f.
iQuicnntju
qui
etfi
diu, tamen
puerili-
'" ^"=" ***
ter
vixit, feruiens vitiis : &
^^"^'^'^" f
hocexponitfic.
^^^^
Vjreg.
Tuer centim
annoru. bcnedicct: 8c
Etptccator
centum
annoru.Vi-
^"'""t 8c<.
ta
quidem pucri
longum f*"'"-
trahitur,
vt a faftis
puerih- ' .
'*
""'
bus
corrigatur.
Sed fi a
pec
cati
perpetratione,
nec tem
poris loginquitate copefci-
tunhaec
ipfa
wits,
loginqui
tas
quam per mifericordia
Deiaccepit,
eiad cumulii
malediftionis crefcit.
*
Proco.Infantisnominc
gentium
populii
inteiligit,
vt &
Dauid
,
populum qui
creatur,laudaturudiim af-
firmat.
EtPetrusct,vbifi.
cutmodo
gcnitos infantcs
rationabilclac
&finedolo
concupifcere
pcipit.
Intelli E
gitporro
ienis
appellationc
ludjeii, veluti
tpe
fupcrio-
rem,habitaadecclefiam ra
tione
,
in
qua ncutrius fore
difcrimen
fignificat.
g
^owoj.Virtutes^quib.
Ioi4.r.
in
c^leftib.
requlefccnt
.
vii. -Cr.}.
In domo
patris
mei man.
mul,
funt;vnuf(juifq; propriam merce
dem
accipiet fecundu
propriim
Moj-m.Tales domos
obfte
triccs fibi diir
a:dificafle,
ga
Bxod.i.i.
timueruntDcii.lacob
quo
quchabitatin
domoquara
Elau
qui
feris
deleaabatur
poffidcrcnon
potuit
Adli-
tcram
n.ftare non
pot.Mul
ti.nlhndiasdificant domos
fed non habitant in cis.
^
Secun-
NICOLAVS DELYRA.
^i Interficict.C>Ko<f//>
impletumperTitum.
'
2 Et
feruos. meum credentes.
3
Vocabit.
Quia
vocantur
Chrtfliani
a Chrino.
4
In
quo.
BcnediHione
gratije,qux
datur in
baptijmo
in
quo
c-
cipiiur
nomtn ChriHiani.
5
Benedicetur.i.
benedi^ionecale^iiftingratiaperfeueret,
6
Amcn.ufideliterftcfiet.
7
Et
(:\{xi.i.hominihus aliquid affirmando.
8 lurat in tcrra. Et non in idelo.
9 Amcn.iifideliterdtbet
iurare.
10
Quiaobliuioni.Hic cojvquentcr drfcribitur
retributio ele&o
rumjeparatim, tamenaliquid intetponitur depunitione
malorumf
yt
videbitur,& primo ponitur
rctributio
quantum
ad
confecutione
bonifCum dicitur.Quia
ob.quas
fideles
fuflinuerunt propter magni-
tndinem
glorix fuperuenientis
m
pairia.Et quodftc intelligatur,pa
tetper hocquodfubditur.
1 1
Ecce
.n.Quia
in
futuro
innouabuntur
corpora
cceleflia &ele-
nenta,non
quantum adfubflantiam,fed quantum
ad claritatem &
decorem,
vt
fic
magis
reluceat in eis bonitas diuina ad
gloria Deiy
&ttiam deHorum in
ipfis
bonitatem Dei clarius
contemplantium
quam
anti: & talis innouatio vocatur hic creatio . Sicut dicitur
rexvelpapacreari propter
immutationem
(latus
quamuis
eorum
fubjlamia
non
mutetur.
I *
Et non crunt in mem. Uoc
efl
diCium
3
flatus eorum
prxce
dens
nuLltus momenti
reputabitur refpeBufequtnti.
13
Sedgaudebitis.^ojf
c/e^i.
'4
Vfque
in
fcmpitcrnum.J5M
mmitas a
partepofl
eH de
rationeheatitudinis.
15 ^nhis
qnxcgoaco.i.incorporibMsca!leflibHS&
elemen-
tis
pradido mdomeltoratis.
1 6
Quia
cccc.i.eccleftam triumphantcm.fkb.
1
2.f. Accefliftis
adSion
montcm & ciuitatcm Dei viucntis Icrufalem
cg
Icftem,&c.7^on.)j.(ijf
jtiir
crearifimplicitertquiacaslum empyreu
aprincipio mundifuitfaBum,& angelis repletum-.fed
dicitur crea
ri
quantum
ad ouam exultationem
qux fiet
in
finemundi: quia
per
aHo iuditio ele&i
transferentur
illuc in
perfedia
beatitudine
corporis
&animx,^ ex hoc
crefcit gaudium angelorum:ideo fub-
ditur.
X
7
Et
populum
eius. Quia
angeligaudebunt
de
perfeHa
beati- -
tudine eletioru
m,&
eleSii de
confortio angelorum.
18 Etcxultaboin
Ierufalcm.?\(o
eftinteltigendum,^ aliquid
per
hoc Deu
accrefcat,cum
ex
feipfo ftt perfeHe beatus,fed quiafa-
cietciues
cflefles
in
fcipfoperfeElHxultare,ficut dicitur,Gen.zr.c
Nunc
cognoui./.coi^/jo/cere/ec/.
19 Etnonaudictur. Hic
confequenter ponitur
diStaretrihu"
tio
quafiitm
ad amotionem mali
,
cum dicitur . Et non audic-
tur
. In
quonotaturamotio
omnis
triflitite
interiorts &exterio-
ris.
10 Non
CTit.i.aliquis
habens multos dies
deficientis
tamen i n in
duflria
vd
fcientia,
I Et fcnex
qui
non
implcat..
hahens
multos annos in vacuu
tranfaHoijfd plenos
m entis : &
per
hoc a
ciuitate
caltfli
amoue-
tur
defedns
notitix &virtutis.Et
quodfic
debeat hac litera intelU
gi,patctper
hoc
quod fubditur.
22
Quoniampuer..^m/ri
vixit^pueriUterfequenspaf-
ftones
luas.
aj Moxictur,
'^orte <eterna.
24
Et
peccator
centum annorum.
Quitranfegit tempusfun
inuacuum a bonis
operibus,peccans
excertamalicia.
35 MaIediduserit.7//aTOa/crf/(3ioe^^tf^rt'. Matth.2$,
Itcmaledifti
inignemaetcrnum,&c
a6 Et aidificabuni.Per hoc remouetur malum
infottunij
a Jeru-
falemccekJii.Circa quod fciendum ^magnum infortuntumreputa-
tur inter homines
quando quis
mulcum iaborat in
aliquo ,
& non
percipitfruHum:in
^tdificatione autem domus &
plantatione
vinee
ant^
quamfaciet fruiium,eflmagnus
laborudeo
magnum
infortu-
nium
reputabatur anttquitus
, &adhuc
reputatur
:
quando aliqu
ir
preueniturmorte
antc
quam experiatur
bonum
fequens
domus ab
0
{dificat:e,
&vinc^
plantate
propttr quod
Deut.
20.&. iidtur
^
Tom.4.
S
3
T^?
Glof.
ord. &Nicolal
de
Lyra 524
Homt.h.
Gcac..b.
tarborum
^
t Secundum.v. Slcut Chriftiis iatn non moritur,mors
il
A
li vltranon dominabitur.fcd
in xrcrnum
rcgnatcum
pa
trc.ficfcilli.
Lignum.n.
vitxChrirtuscQ.tiuodcratm
mcdio
paradiri.f.ccdcfix.
Vndc Salomon. Ljjjnww v;
eji
hts
qm
apprehendtrunteMn.(.(^^\znti^O\
quX
cft ChriltUS .
Thcodorctus.
Lignum
Titfintcrdiftum
cftAdara
nc ad illud manum
porri-
gerct,
& vita viucrct
icmpi
tcrna ,
fi cx cius fruftu ve-
iccrctur ,
quodnobispro-
mittif .Fuitn.nobislignii
a
vitx crux domini
reccpit
.n- vcluti
qiicndam
fruflQ
admirabilcm
corpus
domi
ni viuificum, io
qucm
frii-
^um
qui
manuscxtcndc- b
rimus & frudu cdcrimus

vita
fcmpitcrna
viucmus .
,
b
oprj-ii
wjdMKww.Fidcm do-
drinam.opcrationem Apo
ftolorum inuetcrabunt,vf-
qucadfincm
fccuUferuan c
do,
fidclcscorumimitato-
rcs.f.Vellccunduquodqui
d
dam codiccs habent elcdis
mcis inuctcrabunt.i.ctcrna C
litcr faluabunt eos
bpera
corum.f
Apoflolorum.
C Semen benedi^orum .
Apo-
ftoli,& alij dodores in
prx
dicatione vcl in
alijsoperi
tCOpeuHona.vnde.Inebriabunror
bvbcttated. tujt. Etalibi Satiabot
cuma.g.t. fHxceftvineiquxaii.Egofum
vilisveta.ic vospalim-
tfs.Sc
patet nieusagiicola
eit.
bunt,&
plantabunt
vincas,
&comcdcnt frii-
a^Di.bolusl.
b Inmed o r'iiim.
j
t\im earum. Non
a:dificabunt,&cilius
habi-
t ^Diibolus
i noudeuorabii
virtuteseuruin.
2
tabit:non
plantabunt,&alius
comcdet . Sc-
^Viti. i
l)e
quo.
lultus vt
palmaao.qui.l'. quotidictiiui:n>aura
lepoitatdc
jdueifaiijs
(uij.

b 'Fideln.
cundumcnimdics
t
Ijgni
erunt
diespopuli
^
mei
,
&copeia
manuum
eorum inuetcrabunt
"^
eledli mci.Non
laborabuntrrultra,nequege-
^
d
VfOorcr.Quosfilij
corum in
fidcgcnucrunt,ficutMar D
cus Petri
dircipulus.&
Lucas Pauli filius.
c
K^ntcqiMmcUmcn.
In
conturbationc,in
dolorc
metis:
fed in
gaudio
&Ixricia.vndc .
Qiiod
.n. eft
gaudium
ao- *.T
.4
flrum aut corona
glorix,nonnc
vos?&c.
4<
Thco.SicHicrofolymis
carccreconclulb
Paulo, di
xit dominus.Gonfidc Pau-
lo, vt.n.dcmeteftificatus
csHicrofolymis, ficopor-
tet RomJB dc me tcftificari
Sic
Philippisconcuflitcar-
ccrem & vincula.
f
Lupiis. Lupus Saulusjid
cft
perfccutor.de quo./icnM
min
lupus rapax Gc
j
J
Thco.Lupus,&agnns,
.i.
principes
& fubditi
,
re-
ges
&corum
ciucs,fapictes
(Scidiota: vnam habcbunt
1
a5Filiojlpirituale5licutB.achelcrnalera
fihum.
ncrabunt
in conturbatione
:
quia
lemen be-
a

Apoitolotum.
ncdidtoium
domini cft,
&
ncpoteseorum
afSuutdomini.velinattcinuragaudebunt.
b IfOie. dCUmantes
'
coide.
cumcis.
Eritq; antcquam
clament
ego
exau-
a lApoftolis.
b11ia:dicamil)U3,velptoaliquorogaiitibus c^Clnpije
tieruntdando,raitcula
faciendo. TSermoneni
eoiuiu
Cgnis
toniit-
mando.
K i
diam,adhuc
illis
loquentibus ego
cxaudiam.
afSaulus. blAnanias. clrldecredcHtium, paueveibi
Dei. fln ad-
uentu Chrifti. d IFiidicatoies
coida auditoium vomeie
pra:dicatio
nisatantes.
10
busficuiludsi,
quia^tcr-
f
Lupus&:agnus pafccnturfimul&leoSc
bos
"
, g
a
f
Siiiml in ecclcda. b 1 Siiiiplicem
dofttinam cum
Biotundiute myftctii pa
^ 2,
raenfam
,
dodrinam
Spiri-
tuflanfti.
Agnos appcllauit
E
viros virtute
prxditos,
lu-
pos.qui pluraappetut.
Lco
nes
appcllauit rcgcs
&
pria
cipes:boucs,
laccrdotes &
antiftites :
paleas,
cibura fa*
cratum
faccrdotu,quiepa
leis vetcristeftameti dodlti
nameuangelicam cruunt..
J4 Ambrofius.
Lupi
funt
"
I
heretici &
perfecutorcs,do
ccre ncfciunt , vlulare con-
fucuerunt. Scdnemonio-
ueatur
,
fi mictatur inmc-
nam merccdcm
percipicnt, ^
auin oenietit rum evultatiane h
ftentui.ncut quidam
codices habcnt.
cfDiabolo. i,
quii
Venieni CUm exuuaiwne H
j TLcum
infturfuofi.
irlmpiitamquampuluisqucmpro.v.a.f.t. ,^ J. ^T ^ ^ u c

portantesmMttpulosfu.
e-jvnde.Teiramcomedes
H
dium
luporum ,
benehcio
- Clemcns Alexad.Eleai
comedet
paleas , S^ferpenti puliiis panis
cius.
1
5
Chrifti
lupi
mutantur . Be-
^ '^ ^
- i6 niamin Iudus raoax erat.
t''k**ft^***.
ntci non laborabunt in va-
Lib.},iXzom'
j^^jj^^
nequc procrcabuntfiliosin
maIcdiaionem,quia
femcncft
bcnedifluadomino,quiarcgencratis
in Chri-
flopropofitamcrccscft
.
Rcliqui
malcdictionem filios
generant,
& non
inteUigunt
contra
illoseflehancpro-
phctiamHxrcticiquoque
in malcdiftioncm
gcncrant;
ck6U non
dogmatizant,ncc gcncrant
mmalcdictioncm.
niamin
lupus rapax
erat,
mutatus
eftjfadus
eft
Apoftolus.
g .Agnus. Qui.f
in candidis veftibus
fequuntur agnui
quocunquc
ierit . Dc
quibus
Petro dicitur .
Vajce agnot
rneos.
h Et leo &
bos come. Vir.fdiflfertus &
potetifllimus
in fo
lo,fprcta philo.eloquetia
comedet
palcas.i.vtilitate
&f|
f^ perficiem
NICOLAVS DE LYRA.
4e
illi
qni
adificatierant
domos
nouafj
&
plantauerant
vineas non in'
C
trarent ad
prdium-.fed
reuertcrc ntur ad domos
fuas
ne
forth interfi
cerentur in
prdio,& priuarcntur
bono
cottfiquente
modo
pricdiSo.
Et ex horrorehuius
infortunij mlutipo^ea poffent
a
bdlopro repu
blica defcd
^nda
retrahi,per
hoc
igitur quod
dicitur hic.
i Non aedificabunt . Datur
intelligi,<p
nuUa
infortunia
ermt
In ciuitate
cceleiii.lfia tamenfpecialiter exprimuntur, quia
commn
niusinter homines huius
vit^ reperiuntur,id^o
fiibditur.
Z Secundura.n.dics
ligni.Oe quo ligm
debeat
intelligi expri
tnit translatio
Cbaldaicay
qu^
dicitur
Thargum apud Hebr^os
: &
efi
valde autentica
apud eos^quf
fic
habet.Secundum dics
Ugni
vite.
Vtrefm.n. ligni vit^
durante
iiatuinnocentii
continuabatur vita
humana
abfqut aliqua
inuetcratione, &illud
fuit figura Chrifii,fe
8
Quia
femen benedidorum domini eft.?.
.Apofiolorum.
V
9
Et
nepotes
comm.
ifiifunt
eledi,]perfuccehres
&
difcipu-
los
.Aposiolorum
i>. iidv
regcner^iti.
Toteji
tt
expoui quod
dicitur.
Ncquegencrabunt
in coturbatione
,
de
generatione
ba-
ptifmali.iy//e
eji per gratiam Spirttufianiii
mentis
quietatiuam.

10
Eritq-,
. Hii
tcrtioponitur
retributio
elf6lorum,quaniu
ad Dei
' '
famiUarem af[iflentiam,&
wittuam charitatis cohcordiam,Quan'
tumadprimum
dicitur .
Eritq;
ante &c. Clamor.n.orationiseji
proptcr impletionem defiderij
clamentis.SanBi verb in
patria
nibil
volunt
abjoiutd nift quod
Deus vult:& ideo non
orant, nifipro
eo
quod
efiimant Deum velle :
&
fic
Deusexaudit cos
antequam
cla-
ment
inquantum
in
fua difpufitione
immutabili iam
efi
ordinatum
quidquidftmpliciter voluntftu optant.
Secundum
ponitur
ibi,
1 1
Lupus.Si
/joc
referaturad
Hmm
ecdefie
militantis, patct
cundum
quod
dicit loan.in
.Apoc.
vlt.
Qiio ligno
reficiuntur befti
fententia
ex
difiisfupra
1 1
.c.Exceptc cp hicadditur^.
Et fcr.
Ipul.
tnterius in
afpeHu fu^
deitatis &extcrius in
afpetiufu^
humani-
pz,c.2-'erjerpentem
bic
intdligitur diabfilus,qiii jub fpecitferpen-
tatis:ideo
fubditur.
tis
primos parentes decepit,Get3.j.C\li\JSpnms.i.
nutrimttii
nn
3
Erunt dics
populi
mei. Qma vita beatorum
efl
perpetua
a
funt
homines vani &terreni in
qmb.ideiiatur,qui
nomine
pulue-
parte
pofi,ftcul
(^ Chrillus
qut per lignum vit^
hic
inteUigitur
4 Opera
manuum corum.?.
mcritafanHorum
tamum dura
bunt
inprpnio prn
eisreddito
quantum ipff.fecundum quoddicitur
fc^p(K.i4.c.Opera.n.ilIorum fequuntur
illos.Ptr/^oc autettt
^)
dicitur kic . Inucterabunt.non
inielligiiur aliqua corruptio ,fed
ferpetua
duratio
,
eo modo
loquendi quo
dicitur de Deo
,
Dan.
-j.f.
Donec venit
antiquus
dierum
,
& iuditium dcdit fan-
^is,&C.Pei' a.itiquiiatem
ibi
tntdtigitur
eternitu,&
non
defeHio
^uf
concomit.t ir
atiiiquit.item
comrnuniter
diHam,Heb.S.b. QS
antiquatur
& fenelcit
prope
interitum eft.
ris
dtfignantur.Si
autem
referatur adjiatum eccteji^ triumphantis
eo
cp prophetafemper tranftt
de
vnofiatu
ad aUum , &econuerso,
fic
exponatur.hupixs.i.dle qui
in mundo
priusfmt rapax,fedpo-
Hea
penituit
bene viuendo.
1 2 Et
agnus./.
J//e
qm
bene vixit in innocentia
perfeuoando.
13
Pafcentur.
Qu,iaincwlcflipatriafimidreficiwitur,vtTM-
lus &loannes
Euangeitfia,& con[imiles.
14
Et leo & bos. . rex vd
princeps fecularis,&homo
ruratis.
1
5
Comedent
pile^S.i.fimitiicr
rejicientur
in
patria
dum tatne
fint ftmilesin mentis.ttfi
dicatur
hic,quod perpaleam
non intdli
5
NonIaborabunt.'.B8
Uborauerunt,quiafrequcnter
hic ac
gitur
conuenicnter
refeciio ccetefiis,dicendu,quodhic
efi metaphori
tipitur futurum pro pr^ierito,&
cconutrso.
6
Iru^Ti.Qiiiaconlequunturprfmia,
7 Nequc generabunt.
/
conturbatione.i.carnaliter,quam ge
nerationem
fiquitur conturbatiofolticitudiniscirca prouifione
vxo
ris,famitif,(^ prolis,quod
non habetlocum in
catis,
ideo dicit Sal
uator.Mat. zi.c.In rcfurrcftione non nubet
ne^c
nubcn
tur,fed
crunt ficut
angcli
Ddin coelo.
ca
locutio,vtfatis patet
ex
pr^di3is,qua
non
importatJemper jimi
Utudinem in
omnibustftcut Cbrijius
metaphorice
leo dicitur
.Apoc.
^.t.Ecce
vicit leo de tribu luda.
propter
eiusconflantiam ,*&
vidoriam,&
hon
quantum
ad crudeUtatem.Et eodem modo tenet
hic
prophetafimilitudinem quanttm
ad
refedionis vnifotmitatein
&
non
quantum
ad
palearum
vtititatem.
1(5 El
ferpcnti puluis panis
cius .
Exponatw
vt
pradiHii
efl.
5^J
'/
perficiem
hiftoriKCiim
bobus.i,pra:dicatoribuscccIcfIe
,A
Hrcconicduntleonesdonccmultislaboribus vcniatui
adprofunditatem
myftcd)
licut
Aiig.
&c
Cvpria.5c alij.
deini.
ttferpenii.
* Ambrofius.
Damnatiferpentishceccft
fcntcntia.
Erittibi terra cibus.
Quae terra,ca
vtiqj dcqua
}
diliuni
eft, rtrra
esy&
in ter-
ram :b'.H
corpus.f.
hominis- a
jVIanducat
terrammeam b
fcrpens,
dentem carni mex
infigat,
dicat dominus de
mc,tibi
trado
eum,tantum
niodoanimameiuscuftodi.Quanta visChriftivtcurto
Ifai^.
Cap.LXVL
^16
b f
'^upus
& leotonuerfi.
Non
nocebunr,nequeoccidentin
omnimon
a
1 Lci,:eua 111
cooicllioneCi)ijlU,qmeft
nions'in
vci'icrin ntmm
tefandlo
mco^dicicdominus.
a
T^equc
occident .
Depoflta
feritatc , vel in
prxfcnti, vcl D
in
futuro,&
hoc eft.
b in omni
tnonte, &c. Hoc ludsei camaliter
accipiuntdi-
centcs
,
quod
rn
tempore
Chrifti f ui tania
pax
& fecuri-
tas fibi
crit,vtlupi,& agni,leoncs,
& boues,
ferpentes,
&
homines coiTimorentur fi
mul& comedant
neqj
eis
noceant
qux
in
templo , &
inmontefanfto habitant.
Ex
quo colligit
,
quod
om-
nes
ali;
occidetur . Sed hoc
falfum efll"
ofienditur his vcrbis.Hxc dicit dfis.
Ccelumje. ;.^-"_
.
-
---""-v..,v<..-w.
v,o v..iiim VH.UUU-
lauumeueouenditurmsvcrbis.hixcdicitcins,
Cff/w/e.
diahoisimpereturipfiQiabolo.quifcmpcr
vult noccre. me^
ler.fcubei.pcwe.&c.
hoctii ludxi
carnaluer
intelligut.
. -,
, .
N I C O L AVS D E LYRA.
I JSon noccbunt . iVaevmctw.tn i
akjUs erit inmunis a mutuo
naciimento,&
omnibm modts inuicem
confoUbuntuY.
A D D I T I O.
In
cap.6^.vbi
dkitur in
puj///.Benedicctur iu Dco.i.benedi-
Bione cale/ii fi
in
gratia pcrfeuerct.
Umen.
I/Zd
ii3,ii)
.Amen,non
legitwin vete.xeflam.diciin
Deiperfona
tdiqua affirmatiiw
annunciantisfeu promittentts, fcdjolum
in
per-
fonahominisfupplicaniis,vnde
Deuter.
zj.c. l{efporid!to,mnts po-
B pulus,^inen.Et
/tr.ii.a.Etdixi Amen
domine././p/7/
c o vt
ita fiat,& /ic in
aljjs ftmiltbus.Sed
m
Euangclio
h^c
diHiofrtqnen
ter inuenitur dui in
perfona
ChriHi
promittcntisfeu anmntiantis,
vt ciiYH dicittir .
Amcil dico vobis .
ijuod
dcnotat
prom'Jfiones
feuajfertionesa
Chnfio fatias fo,everas
fettfideliterimplendas:
vnde
Chrtituspropriepotcfi
dici D, iis
ainen,ed
quod ipfefUis
hac
diHiomn amen
frcquentabat promittendo
ftu afferendo
. Et
quia
eius
fignificationem firmiter
obfcruat implendo
promiffa
, & ideo
fo^quam prophcta
dixit
quod
nomina hidxorum
Chnflum
non re
cipientium
dimitterentur in
iuramentim.f. execratoriim,
to modo
quodicitnrierem. 29. Etaffumetur ex eis malediaio
omni
tranfmigrationi
luda:
,
qux
cf\ in
Babylone
dicentium .
Ponattedominus
ficiitSedechiam,&
ficut
Achab.quos
frixitrcx
BihylonKini^nc-.&jubiunxit. QuodferuiDci
vocarentur nomine alio
;. Chnfltani
.
Confequrmcr dtcit,quod
Deus etiam
fontretur
aliud
nomen.f
Dcus amcn. &hoc
efi
quod
di
c/f.Quicft bcncdiaus
fuper ferram,benedicetur in Deo
amen.
guia
omtns
venediaiograttx leugiorix
non Ijobetur
nijH
Deo
amen.f.Chriflo.
Similiter
qui
iurat in terra debetiurare in Deo
amentma iuramentum
pertinet
ad
lnriani,vnde
heut. 6.b.ct:m di
jT^r.Dominum Deum tuum
timebis,&c./ft^rfn
.
Etpcr r;
nomen
\\\'msmxzb[s.iSficexprditiis
verbis
propheta
I7:fv;i
'^
dit
quod
omms benediaio
expeianda efi
a Deo
amen.f.aChriHo
&
omnis latria debetur Dco
amen.f ipfi Chrifio qui
dicitu? Dctis ame
rattone
priedicia.Et
neta
quod
Deus in
ve.le.promittebatbonafpi-
ritttaita &Merna
implicit(\&
tamen non totaliter daba.
,i'd
Chri-
fiuspr^diaaprQmifiaimpl(uit,vndefuperillud}{om.i.b.Exfidc
infidem.g/o.
Ex
fide promijjwnis infidem
impletiohis
; &ideo
Dcus in
vet.tefi.nunquaifi iegitur
diciDeus amen :
quia principaiia
promiffa
non
erantirnpieta,fedin
nouo
proprih
dicitur Deus amen
proptcr
eoYum
impletiohcm.
REVLlCA.ln
cap.6$
.vbi
dicitu'.Q\.\\hcntdiiX\.\St^{u^cn
.
tcrram,benedicetur in Deo amen.A^^i
Burg.facit
vnam ex-
tortam
expofitionem
dicens inc amen
effe
dtbere
cognomen Chrifli
vt dicatur
Clmflus
Deus amen
proprih, quia frequenter
vtehatur ii
lo
nomine,vt patet
in
pluribus
locis
Euangeliorum.
Sed vidctur iro-
nia
imponere
alicuinomenex
aliquo
termino
per ioquelamftc-
quentatOi ficutfrequenter pradicans
de nominc
Icfu per difcholos
nominatusfuit lefita
ironict.Quid.n.prohibethic
amefi
accipiftgni
ficatiueinpropriaftgnificationefinetdiabufiuacxpofttione^Toflil
la.rt.
expofit
io vaide rationabilis
cft
vfque
ad
finem
huius libri.
CAP.
LXVI.
i oe/w.Omnesfanai
quorii
conuerfatio
incoeliscft. vnde.
.Anima
iujitjedi
s
ejt Dei. Citiu
. ftics
wca.q.d.Nc putctis
hec
'
ad literam effe
complenda.
^^ Proco.Quiatrib.du^cii
dimidia non
operum
fuo-
rii &
pictatis ,
fed
tepii
Dei
virtnre,expugnatione
fe ef-
fevitaturasarbitrabanf,ifla
non fibi fcd illis conducere
demoflrat.vtcu
legalib.in-
hferinr,nonindignosfe p
flent.qui
in
ipfis
habitet. A
uerfarifeptcrcahoflias
fi-
gnificat,queab
animi rcdi
rudinenon"proficifcantur.
*
Origencs.Cum
tcrram
fcabcllQpedu
ciusappcUat
dominus.noignominiam
fed
CAP. LXVI.
J.Q dicit dominus : t Coc-
j
a fVbi volomas me Ct. b uTerreni
apo-
ftasa;
anpeji
quos propria vi'tuiecalcauit.
^
lum fedes
mea,
terra au-
tem
fcabcllum
pedum
a
\
lam
mapna.
meorum .
Qua:
eft ifta
f Vtineaincludar.
domus
quam
^dificabi-
'
afHumilis acquieius&iremensle.inones meos. Ouafi.Nullus
qnia Omnia.Sfc.
tis mihi
,
&
quis
eft ifte Idcus t
quietis
m^x ?
,
IH ti.e.r.
Omnia hxc manus mea fccit: & fada siat vnl
''
1lQ2;f' Harcclt
quies &fedesniea, non
illaquam putatis,
de
lua.TempIura Dcifanrtum ell
quodeftis
vos.
c
uerfa
ifta,dicit dominus.AcI
quem
autemre-
a f
Humilem
ft^itiiu
Bcati
paupeies fpi.Ei alib..Cor conrritum & humilia.
Deus.&c.
bfPropeccatisfuis &alioruin.
f
Beaius vir
qui
limet
domjnum Iniiium
lap
liin dom.
fpiciam,
nifi
adpaupcrculum
, dc^contrftum
fed
gloria fignificat,qude
Deomodica
aliqua
&no-
uiflima
intelligit
parte,qu^
^K&.j.f.
moralitcrappellatur pedcs
eius,3>paruamcognitione
habetde Dco ,
ga
vidcmus
nuncin
3nigmate,&
dniH
cognofcimus per fpeculu p
vifibilia
quje
fecit,
quae pe-
desdominiappellamus.vn
^
deecclefia
fuper terram,ap
pellatur
fcabcUum Dei.
b Oh<
c/?i^.q.d.Putatismc
localem
,
& in
templo
tan-
tum mancntcm . Sed
quK t/''''"'''"""
eftiftadomus &c.
C .Ad
quem,&c.h.b\ztO!\xz
ri
teploqjterrcnoqjhuma
na manus conflruxit, rcdc
aufercnt viftimje Iuda;oru
ne forte dicercnt Non tam
fumus
f^ultijVtDcai^putem' ""
hoc
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. LXVI.
Aec diclt domi. Hic circa
prxdiHa
remouetur ludaO'
J \4
''"'"^'^'^"''/'''/'''/""0 hxcjiducia
toUitur.Secundb
f^ pyphcta
ad
propofitum rcuertitur,ibi
. .Audite verbum
'^''^inKCircaprimum
fciendum,quod
Udxiin aduentu
Meffta expe
^"nt
tcmplum
rexdificandum,
tn
quo r.fferentur facrificia
Deo acce
Pmma-.hoc rtmouet
propheta
.
Etprimb confidentiam <tdificatio-
(enct, ""'/^'^"'"'^'^'''*'*o^/'o/j,i6/.Adquem.
Circa
primumdicttin
^:l[perfonadont,ni.
^
2
C^lum fcdcs mea: terra aiit
fcabcUumpedum
meoru.
f^pn ejtper
hoc
tntcUigtndum,quod
in Deo
ftnt
iincamtta
corpons,
ficut intellexermt
aliqui ludat,
& ctiam
aliqui fimpliccs
Chrifiia
ht,quipropter hoc dicli
funt
antropmwrpbit,vt
habctur inCoUa
tionibus
patrum.CvlLttone
Jfaac i.fed ptr
hoc datur
inlclligi.qnod
diuina
effentia
non
cfi
ioco
comprebenfibiiisyideofubdilur.
3 Qux
cfl ifla
domus,&c.!.^<j2
creditis m
futwo
mdifica-
ri
prn
rnco
cultu^q.d.in
hoc
fruflra confidite.
4
Et
quis
efl ific locus
quietis
. ^lias
requietionis
mcf^q.d.
non
quiifco
trli in
r/itipfo,quta
in
feipfo pcrfctit
beatus
cfi.
% Omuia
\\xc.qd.lflis
non
indigeo,fed
econuerso
indigent
con
fcruatione mea,uitier
rcdigerentur
in
nihilum,ftcut
&ex
nihtlofa
Hafirif,
6 Ad
qucm
autem . Hic
confequenter
remouetur conftden
tia
fairificiorum.Cina
qnod fciendum,^facrificia veterislegis
ex duo
busfncrunt
dcctpta.
f^iium erat denotio &obcdientia
oj}erentiun/y
co
^
Deustaiia
pixceperat cjferri:& fecundum
huc motuf vohm-
tatts intertor ad ubediendum Deo erat
principaliter
Deo
gratus
:
&
quantum
ad hoc dicitur . Ad
quem
aiitem
refpiciam
nifi
ad
pauperculum
J. .rt(/ vtri: humiiem,
Tom4.
S
4
J27
Gloford.&NicoIaideLyra, jiS
hoc loco
pofTc
c5'
A
cludi,
fcd
inlcpara
tftsrtficandis
to id
f tjlorificaa-
^'=^'
dutnDcO
loco vi-
dimas immoU-
riji
m Matt. pra:cipitiir.
t
fuflfjmijit
*
Chryroftomus.
tho.
Multi (unt modi
TAtumeilUhumilitaiis :
pro-
phctacum
dicit.Su
pcr
humilc rcQuic
fcam.non
iimplici-
tcr humilcm
figni
ficat,
fcdconfracla
a fMirnicordtam volo,& non ractiHtium.
/piritu
& trcmcntcm fermones meos? t
Qui
immolat bo-
ucm,quafi quiintcrfidat
virum.
Qui
maclatpccuSjquafi
^Secunduiu l<rj;cm.
qui
cxccrcbret cancm .
Qu
i offcrt oblationcm
,
cjuafi qui
t f
Q^ind
contti
lcgcm.
b TVt affciat .|itoi Ijx
pn^niit
ianguinem
fiiillum offerat .
Qui
t
rccordatur
thuris,quafi
1L.U lct.vrntictut.
bfSuptjdia.
c
1I'iop'|
aioittio. d*Non Pci.f
quiett
!.:
qui
benedicat idolo. t Wxz omnia
elegerunrin
vijs
ruis,&:
9
a Tln hi>
rquxabominaiidcbie.ant. bTAaiuutitas,non('iio.
c
^C^a
fui
luagisquam
Dei
*
ainaioiet. dTPm>nione. ,
in abominationibus fuis anima corum dclcclata cfl: unde
a
f
Oxmonum & R.oinmotum
quibus
illudaniur. ^Scilicct illuro.es.diaboiuu, An-
tichriftum ma
osprincipes.Sacerdotes.Sctibas.&Phatifxos.
b Venitead me
om.qui
lab.Stone <-ft & rs.ief.vos.Ettfjniieniiam agitr.
nobismentcmdcfi d
&cgoeIigam
illufionescorum^&qu^t
timebat.idducam
gnar.iScnimiscon-
fraflam, vtinillo,
fpirituscontribula
tus&corcontritu.
a
Q^i
imnnjlat bo-
vcm.
q.d.
SacrificiQ
vcftrumno
placet
mihipoft
immola c
tioncm vcri facrifi
pcij.incuiusvmbra
f
illa facrificia con-
tEos
* tx eis. a
*
\'i
fupia
uDcaiendo.iniit .n t b lldcm.
c
OiwfMToj.QuiaD
dc mundo no
eftis,
1 1 <
^^
quiainmccrcditis
J'^"
quia
nomen meu
habctit,
aChrifto
ChriQiani didi.vn
i^^
dc.lam.n.conlfiraue'
rant
ludi,ytfiquis
cS
fiteretur Cbri[ium^cx-
tra
Jynagogam
fierrt,
f Glorifjcetur.
q.d.
Apparcat glorio-
fus.quiacftiatitia
^^
vcftra,vtcrcdamus
vobis,qui
modo vi LoA
'i
lcm&abicluprx'*'|
H dicatis. Indieiudi-
II
cisrquia
uocaui,&:
non erat
qui re/ponderet;
locutus
fum,
'^
tii
cum vcncrit in
fF.xauderuni. b
^ Apcrtc
nulum fuuiii (icui SoJoina
piardicauciunr.
'"
gloria
fua
pOtefia-
&non audicrunt:
fcceruntq;
malum in oculis
meis,&
qus
^7
te
magna
& nu.fic'
altrioiem. IBaitabam.
o
Ifiophcta
ad
Apollolos.
^
VirtUtC
,
VCl CtiS in
,
.
, , .V,. , j
. .
=
^i^"<:"j-vera>es.
1
9
prafcnti,
vndc fub

nolui
elcgcrunt
. Auditeucrbumaommi
,quitremitis
ad
30
jjjy^^
E
a 1 I>Ht. Iccundum rarncm. * '
g
f^OX
pOpuU
dc Cl-
''*|
ucrbum eius . Dixcrunt fratres
ueftri,odientes uos,& abij-
**
uitate .
Aducnientc
S'|
,
.-
i-^!;^"'x -1
^^
Romano
cxercitutcf
cientesproptcrnomenmcum.Cjlorihccturdns&tuidc-
H
lecudum
lofephu
^

.^.... ,..-:,..--....
^^
diuififuntludciin CCffi VObis & nC 2
allnfuminipfiinaedaie.
b
1Ci;i>
talinloouuniui. orQuij. f Ooloris&
pLinftus.
^5
immolarctis idolis
bimus in ktitia
ueftra,ipfi
aut confundcntur. Vdx
populi
^6
^^^^
^^^^^^
^^.
^,.^^,
Deat.t}.e.
T.Cor.^J,
Io.ii.>
b Canem . Dc
quo
pcr Moyfcn
.
f^un rfferes
in domo Deitui mercrdem
meretriclf,
f^''frf;/;(/MK.Etbcnecanis& merctri.xcopulantur
,
quia
fimilitcr Ubidinantur.
c
Elegerunt
in vns
Iws. No mca
voluntatc.cx
quo agnus
immolatuscft. Vndc.
Vjjcha
noftrum immuhtus
i/i ClMijius.
d Et
qiu
timcbant. Romanos vnde. Fcniet
l\(mani,&
tol.
ito.lo.& Gentem.Vcl
famem,peflcm,captiuitatcm.
^7
cipatu
contcnden-
-,
tcs.AIij fibi alium
principcm prsponentcs
. Parsautem
populi
& Sacerdotum
,
tencbant
tcmplum
,
arccm vcro
&
regiam
domum
pars populi
&
principum:
rcHquam
vcrociuitatcm tertia
pars
& maxime
vulgus.Pugnabant
ergo
& extra contra
hoftes,&
intrdcontraciucs. Roma-
nis
crgo
vrbem
irrupenrib.
audita eft vox
populi plangS
tisde
ciuitatc,voxSacerdotu,&
gcu ipfis
crant dc
teplo,-
^
Vox
NICOLAVS DE LYRa.
;jf
f Ettrcmcntemfcrmoncs meos.'.
mco6e^/m(?ff?</'>e-
formtdac tranfgredt
verba meact in mmimis. Aliud erat
lidcf
of-
ferentium.
'iacfificia.n.illafucrumqiulamftgna
oblationis Chrifii
futurx
in
crnce:^ ideo talis oblatio erat
qu<eJ'm protcflttio
hwns
fidet:
oblatio autem ChriHi in cruce ia^n
tranft.t
in
pr^teritum,
&
Q
ideo ohbth
taliitmfacriHciorum
poli publicationcm Euangelij eft
ntortifera,ft quis
veiUt
proteiiari
ijuodCbriftus fit venturus,(juive
niii& hu c esi
quod
dicitur h;c.
1
Q;ii
immoIat,&c. Uiud
[emper fuitprohibitum
&
illicitu,
&coctem modo
offerre
tale
fucrtficium poH Euangdvj publicatione
3 Qui
malat
pccus./. caprum
vel ouem:deifiis.n.tribus
fpe
ciebus
aninialium.l. bouis,
caprte,
&ouis
ficbattt
facrificia
veteris
legis,ftcut
diHum
fuit
plcniusfupcr
Leuit,
4 Quafi quicxcerebrct
cancm.
l\eputabatitr.n.cams
tanta
yilitatis,qucd nonfolum
eratamri.al irrimundumad immoiandum
&
comcciendum,fidetiam
ad redimendum .
Trimogeniturn.n.afini
licct non
oticrretur,tamenredimcbaturoue,Exo.i}.b.
Non aute
primogcnitum CZms,fedexccribrabatur.
5 Quioffertoblationcm . De terr^
nafccntibus
vt dc
panr,
yino,oleo,&
thure,
6
Quafi
qui fanguincm
fuillum offerat . Quod erat abo-
minabtie coram
Leo.rum
quia fusesi
animal immundttm
fecundu
Ugem.
Tum
quia idoioiaira in
(utsfacrifiiijs tatifanguine
vteban
tur,vtpafit l.Machab.l.
7 Qui rccordatur thwTis.i.oblationis
thymiamatii.
8
Qnafi
qui bcnedicat.?.(#mr
idelo.
^ccipitur.v.ijic
bene-
diBio
pro obiaiione vei xe
io.ftcut
dicitur i .
^fif.2 j
.e.
Accipc
be
ncdiftioncm
quam
attuiit famula
tua,&c.
9
Ha:coIa
clegerunt
in
vijs
fuis.Dimittentes vias
Euangelij
10
Etinabomi.fuis.?.ra//'.ci/(jom/'.
Dcoabominabiiibus.
11 Anima COrum delcdata cft.
7S(p quia
modo
offerant
talia
facrificia
cum
offerre fit
eis illiciium
nifi
in
templo quod
erat in le
rufalequod rfl defiruEium, fcd
quiafperant
talia
deleclabiitter exer
tere in adueniu
Meffia,vt
diRum
rfi
.
Totefi
et hoc
referri
ad tem-
fus quodfuit pofi piiblicationcm Euangeli
in
L-rufalem per ^po-
jloios
yfq;
addefiruiiionem
templt.quia
iiio
tempore ojferebantfa-
crificia^t
tempore obfidionis ciuitatis
per Titum,vt
dtcit
lofcphus
lib.6.de ludaico
bello,quodfjcerdotes offerentesfacrificia
in
altari
holocauiiorum
aiiquando interfiiiibantur
iapidtbus machinarum.
12 Vnde
&cgocligam.F?yZrWoeo;/Ma^(fttcw.
IJ
Etqua; timcbant./. defiruhioncm
tmpii
&
ciuitatisfi refe-
ratur hoc ad
tcmpus
immtdiate
pnediiium quod prtcccfn templi
dcHritlHionem. Siautem
referaturad tempusfequens
hoc
exponen
dum fjl
de eiedione &
opprobrio ,
&
aiijs
malis
temporaiibus
i
quibits
funt
&
erunt, qux
timent ludxi &timuerunt. Et
caufa
Ijo-
rum mulortm
fubditur,cum dicitur.
1
4. Qaia
vocaui. Eos ad
fidem
in
perfonapropria
eis
pradican-
dj,& per ^posiolos,& eorumfucceffores,
1
5
Et crat. Quia
pauci comparatiut
hanc
pnedicationem recepc-
runt.
1 6 Locutusfiim .
B^petitio
efl
eiufdem fententix
ad malorem
exaggcrationern.
1
7 Feceruntq;
malum.5M Judei
vfuris,rapinis,&fortilegijt
funt
valde intenti communiter.
18 Audite.
I{emotafalfafiducialudieorumihicprophetareuer-
titur
adpropofitum,quod
efi defcribere
duplex
Dei luditiurn a
prin
cipio cap.C^.vfque
ad
finern iibri, vt di3um fuit
ibidcm , Et diui- t
diturrefiduum
huius
cap.in
ttes
partes,quia primo propheta defcri
bil
aliquapcrtinentia
ad luditinm
dijcretionis,fecundd aliqua per-
tinentia ad iuditium
reiributionis,ibi .Lajtamini. tertid aii-
qua pcrtinentia
ad
vtrumque ,
ibi. Et mittam. Circa
pri-
mutn
fciendum , quod
iuditium
difcretionis eji
quo
aliqui
ludxi
vocatifunt adfidem,
alijs infuainfidelitate dimiffis
iufio Deiiudi-
tto,iicet
rwhis occuito . Vrimo
ergo tangitur
iudicium
difcrctionis
quantumad dimiffos,fecundd quantumad
poc^/om/'/.
Antcqul
Circaprimum fctendum ^ ludeiininfidelitate
permancntes
fuc-
runt valde
moiefii aedemtbus,vi
patet
in ^8ibus
K^poH.in
mul
tisiocis.Et hocefi qucddicitur
hic. Audite vcrbum doniini.
yos
^Apofioli
&
alij
credeHes,
1
9 Qui tremiris ad ver.
ranquam
vere humiles &obedientes
20 Dixerunt
(ra..\c.t.iudp
infideiitate obHinati.
2 1 Obcdicntcs vos.lnteritus incorde.
iz
Abijcientcs .idtfi,
exterius
ingerentespetfecutiones
in cor-
pore.
2
3 Proptcr
nomcn mcum.?'.
quia
confitemiru me
tanqiutm
ve
rum
Chrifium.
24 GlorificcturdominUS. inuddicebttntiromc^eChrinot
vnde.Et
ipftin cmcependenti
dicebant Mat.
ij.e.
AUoslaluOS
fccit,fcipfum
non
potcft
faluum
faccrc,&c.
25
Etvidcbimus inletitia
vcftra.i^.rf.
Einis
veftrccredulita-
tis non erit vobis ad
ixtiiiamjcd mugis
ad
trifiitiam &confnfionc.
Scd
quia
accidit
contrarinm,ideo
fubditur.
26
Ipfi
autem
confundcntur./.i dtflrudione
ciuitatis&te
pliper I{nmanosfa^a poji
mortem
Chrifityideojiibditur.
27 Vox
populi,&c.C/<iMwV
in eius deRmcltone.
4 Vox
F?
^"Voxetia
domini audita cft
AinRomanis
exultantib.
qui
ctiam
niitu Dc: vcncrutred-
dentisK.ini.lcUicet
ludsis f.
I perRomanis.
a
I * Theo.Defcribitprophe-
ta
clanicrcm&lamcntatio-
I
nem
futura:
vailationis &
'
depopulationis
vrbisHiero-
folymorumpo(\
cruccm do
i
jnini.
Et cum dicit vox rctri-
I
bucturaducr("arijs,mcrit6il
b
/as
pcenas
irrogatas
ludjeis
olkndit.
a ^'inti
q'<am par.
Non
paula
T> tim ,
fed ncc nuiho
tempore
vt
populus
ludaeorum cre- c
uit ecclefia : (ed ftatmi mun-
dus
conccpir
audita rra:dica
ticne &
pcpcnt
mafculum
quem
Pharao & Herodcsco
j
nabantur occidcre, qui
in
'j Moyle
<?c in Chrilto lalua- d
I tuseft in
Acaypto.
Abra-
^
hamquoque&Ifaacmafcu
loshabuercfilios.
lacobin-
ifaias
Cap.
LXVL
T30
a
f
Auditi: 'ft. b TSacfrtlntura TExultJtionisjn R.omanrs.ffAut)'ta el\.
non (olura orbfs
terraru eft D
profccutus,vcrumctiam
ip-
lc
IfaiaSjdum narrat vide
.
.,
.
^
turnonfatispofleadmirari
dentisretributioneinimicisfiiis.
Antcqua 4 poft
Chdfti
crucem.intra
. _ , ^. ,. . i . u :/t: .-
de
ciuicate,
vox de
templo,
vdx dommi
red
a ^Ho
ni.ortepatiiarchaium.ptophetaru.n
>t
ipfius
Chtilti.b IuJais (Vilicci
quioljinfilij.fludaf
s
p
B.oinaiioj. c
t'"da:rspro inipictatc
lija damna
tis,cccl:(iapTit.
iMana.
1",Fjiiniiiu.iccclefi.i ~ '
h
i
iDeuspaicr
vetbuii\fihum fibico.ite/nuni. b
V^t:"'. 5
^Ciuali Milperate,r'tii1in)<-
i-
parturiret peperit.Antequa
venirec t
partus 7
a
^Maiiti-I^PrimitmarcccIcli. bf Deus
faier. tGnuit finc
teiii^,.ra c^ Vna
die t:i 1
millia.aliaqulnquequi potus
volucrunt mori
q
lam a hdeciiiifti
8c chaiitate
fj;p3tati.c<!For'eni
filiu;n
perqMem
oia faOt int i\ rubfilii'f.
cjus
peperit
mafculum. t
Quis
audiuit
vnq
a
1 Vtaiiiequamparturiatparjat
cuin natutai icr
p.i
tur tio
p.irtumpij;
cedat,;&
in tim
breuifp.irio .ignai tornrllial.omrnum.
tale,&quis vidithuicfimilePNiiquidpartu
8
fSemel.tanqu..m
omma fit in luccm fufura
al^Qium
ilultia. lo! iultitia.b Fi
lioli jnei
quos
iierum
pTturio
donec Chtiltu tormefit n volus c*;Tota,
riet terra in dic
vna,vt
parietur
Gens fimul?
^,'poHili
c
fS.i-.tuales.
b
brcuiftimum
tempus,natii
populum
iilum
nouu,non
Uolor.
in vno
ahquo
obfcuro ter-
rs loco
fcdqui
fcfcfuderic
toto orbe terraru m,
^ Ambr. Habctfiliosec-
J^"]""'^
clefia fine
partus
dolorc vn-
nes!
''"^^''
dediciturdeecclefia.
Quis t lere.is.c.
audiuitfi
parturit
terradic
vna?Vna die terra
nonpar-
turitfed
paritgratia
.
Venit
pafch^
dies in totoorbe ba- .
ptiimi
facramenta cclcbraa
tur , vno
er^o
dic fine ali-
!cr muhosfiUos Dinam
gc-
nuuproquamultafuftinuit. PeperitcrgoSion,idcftre
liquiclirael
ma(culum,idcft Chriftjm
qiTi
m toroorbc
gcheratorfiinul quodnuHusaudiuit:
nullahiftoria nar
., rauit,vtalicuiusdodrinaomnes
fimul
crcdcrentnatio-
'
ncs,&
dcdiuerfisGcntibus vn.i fierct. Vnd.:.^;L>j.f ; con
'"'
Ipetiaem
vniuerft
fints tcu.Et Dauid
inquit, ^pes
omnium
fi
? tetrj' &in m<irt lon.
4< Eufebius.
pr^dicitur
hoc loco ill ud
qd
admirationc
non
a
tQ'i.if>:Mu'io
lafcoregeiiuit
in riJe. b
quia plrmriuit
&
peperit
Sion fillos fuos.
jq
a
[Simile.Q^i pl.,n.aur5m,non
aadiet:
[.Tf-arnalitcr. , ,
-
i r-
Nunqu.d
cgojui
alios
p
Wfccio
ipfc
[\
tSirpf
ISSe
a
iSpiritua
ii<:ih iimcoa:iTriuin
acalioslpiiituale
Vnde: Oedit
,, ^-1- J it .
eispcteiiitemhiiosDcitieti
*i *
1
neoao.Hoccxpericn-
non
pariam
dicit dominus ? Si
e^o qujf^e-
^^
tiadocuitNamvnaconcio
a
v^-ifi
,!. I aii^rit.
nc Pctri fimul tria hominu
ncrationem t cxteris tribuo ftcrilis ero ? aic
miUiaconuerfi & facro ba-
ptifmatercgencrati
luntin
filios Dei.Et rurfum cij con
cionaretur,quii^;miIliafiliorufimuIpeperiteccl'aDei.
^atr c.
b
vf.7/<<//<^.populura fortemdequoStcphanus.PauIus
Rom.8.g,
qui
dicit: Ouis nvs
fcparahit
a cbaritate Cbtiliif
Ji Proc.Non enim mollitie effoeminatur Dci
populus.
c in die vna. A
poftolus
filios
fuqs tanq
vna die fimul
o^e
nuit,quiain Chriftoquilux
&dies,
& in
vnitatefidei.
d
.wf^o.q.d. Egoquiomnescreauihominesexnihilo,
creabo mihi cx omnibus Gentibus ecclefiam vnam
que
ardificaturde
viuislapidibus. ^a
Utamim.
NICOLAVS DE LYRA.
I Vox de
tcm^plo.
f.facerdotutyi, ftando templum
fuit
combn
!}um, &
tplifueruntocci;i deprac^pio
Titi, diccntes
iMJiHm elifa-
cerdotus
cumtenwlopcrirc.
z Vox domini.?.
l\pm-inor'4m
ex vi^nria
exclam.intium,
vt
dicit
tojephui
Itbro de luiaicabelij. ktdicitur vox rorum vo.v do
mini,
cjtttj
in ttia vitioria fuerunt mfhumenta Dei &tainifiri.
5
Reddentis
Tctrimtioncm.i.debitamprjenat/i.
4
Inimicis (uis,'. luden
tjiti
ti,ii mortem
prncur.tuerunt.
5
AtHcquzm.Hic agitur
de iudicio
difiretionis
quatum
adva
catosaajiiem
: Et
ejuia
Chriflns eU
ccpiu fidclium,ide6
piimb agi-
fig
tur demmititate
Chiijfi/ecundo
de natiuitate
fidelium
ingcnera-
tionebapvfmaU,ibi:
Nunquid parturiet
. Cwa
primumfcien-
dm,
(juod pars ifla
ab Hebritis
antiquis
& etiam a modernis com
rnmittr
exponitur
de natiuttate
Chrifii. Et
qiiod debeatfic
intelli-
gi, fatetper
translationem Chaldaicam
apud
Hi
brfos
autenttcam
,
quavbihic
habtnius:
^ntequam parturtret
peperit,amtquam
ve
mret
panus
eius
pepcrit mafculum ftc habet: .Adhuc non erat ei ve
niens
angufita redimetur,
&adhuc non veniet ei tnmor ex dolori
bus
propter partum,r(udabitur rexMeffias.
Dicunt lud/ei moder-
tii,qiidd eadem,
die
quafiiit
defiru8um
templum per l\pmanos
na-
tusfuii rex
Meffias, fed
adhuc non liberauit ludttos de
captiuUate:
^uiaadlmnonbabuit licentiama Dco
propter eorumpeccatafed
fiitim cum habuerit
cxequetur,et
ideo
expetlant
eum
venturumfci
^'cetadfuamUberationemjftcutfiliusregisnaiusadhucmagno^tem
pnre
expeclatitr
ad
regnandu.
Sed
potesl quxriab
eis,vbi fietit tan-
tm
temporis,quia
a
dcjirudione
tcmpli vfque
nunc
fiuxerunt anru.
S
oj M.CCLl.quia templumfuit combufium
annoa
pajjione domini.^z.
do r ^modo currit annus domini.
\J.CCC.XX^IJ..Ad
hoc autii
refpon
fi^dew
varic,quia aliqui
dicuntquodeji
cum
angeiis,ftcut futt Mofes.
quadraginta
diebus &
40.
noBibus cum
angelo qni loquebatur
ei
inperfona
domint.
Mi.j. Mij
vero
dicunt,
qtiod ipfe efi
l\om
in
porta fedens cum
paiiperibus
&
leprofts , allegantes
ad hoc
illud,
'/M J'a.Etnosuidimuseum
quafi leprofum
aDeo
pcr
cu(rum&humiliatum,ir
intdligiturde
Clmfioctiam
fecun-
dm
Hebraos, vt
dttiumfuit
ibiiem.
^lij
dicunt,
quod vaditper
mundum
inpaupertate&affiidioneadfatisfacieniumpro pecca-
tis
Iud.iOTum.Sed ifie
refponfioncs
&
confimilesfatis apparentfri
uol
&falf(t
cx eorum variatione. Item
Jccundum
eos
Meffias cfi
puruf
homo,vtpatet
ex di&is: cr
quia reputant
eum Ijominem
pu
nin;,^
pcr
conjequens
habet
feneciutem
&
corruptionem
annexa,
i$ ideo nutta
apparcntia eft
quod
tandiu vtxerit . Jtcm extortd ex-
ponunt
ponunt
Hteram
iflam-.Antequamparturirttpeperit. q.d.
dumpar-
turiretfcdicct
ludxavelciuitas
lerofoiymitanafenties
dolorem de
ciuitatis
(f
templi dtJiruiione,
peperii
Saluatorem
fcilicet
.
Mef-
ftam
dicendo
qiiod
eadem
diefutt
diBa dc(irucii)} &
Mefjia;
nati-
uitas:
quia
iHa ditiio
antequam femper
denotat
temporis
antecef-
fioncm
, C^ idem efi de di^ionc Hebr. hic
pofitafiiHcct ,
Betherem
qtixfemperfignat ante, &
nunquamfignant
dum vel
quando. Igi-
tur
accipiendo
id
quod efi
vcrum in hoc di^o
Hebrao,fcilicet
quod
ifiepajfus intelligendus efiad
literam de natiuitate
Meffitt, ideji
Clrifti,& dimiitendo id
quod
eft
falfum,fic exponiturftcundii
ve-
titatem:
Antequam parturiret peperit.
jrfefl
antequam
beata
virgo
Maria dolorem
partusfentiret peperit :quiaficut virgo
c^n-
cepitfita ftne
dolore
pcperit.
6
Antequam ucniretpartus
eius.
ideft
dolor ex
partu:
^
tii
replicatio etujdem Jententix
ad maiorcm
expreffionem&
con-
firmnionem.
7 Quisaudiuit
vnquamtalc.^.rf.a//r, quia ftcut
niilla
alia
vifgo concepit,ita
ntc
finc dotore
peperir,
S
Nunqu
id
parturiet
. Hic
confequemer agitur
denatiuitate
fidcttumpci- regtntrationim baptifmaltm
:
quia poll refurreBio-
nem &
afccnftonem Chrijii fideles
breui
tempore fuerut
vatde niul
tipticati
vt
p.itet
in ^fiihus
apojloloru
in
pluribus
locis &in te-
gendis altorumque Chrifti diJcipulorum,ita quodviuente
Vetro
fuitfides publicota
in omhibus
partibus
ten^
hahitabi(is,fuut fuit
diHiimplemus fuoeridudPfal.
18. a. Inomnem terramexi-
uit
fonus, &c. &hoc
cft
quoddiiitur: Nunquid parturiet
tctxziv\.dic\'n:i.id':(i
intemporebreui
, Et dicct:
Parturiet.
filicet eccltfia
primitiuaqux fuitin affliHione
&
perfecutione
mutta.
9
Aut
parietur
Gens Gmul? . Gentiles
deomnib.partibus.
10
Qu^iaparturiuit&peperitSion.Jrfe^ eccltfta Jic
nomina
ta,
vt d ctiim
ijt
fnpra cap.z.
11 Filios fuos, m Clmlio
regeneratos.Et qida
talis
multiplicatio
repentinafucia
cfi virtute
diuina,ideo fubditur.
12
Nunquidcgoqui aIiosparcrefacio.(/eH/a?ci;Wei
naturulem omntbus trib^o.
1?
Ipfcnonpariam?dicitdominus. multiplicando fideles
di
iio
modo^quijt iiiceret,immo ficfaciam,ideo fubditur.
14 Sicgoquigcnerationemc^teris tiibuofteriliscro./^e
plicatio efi eiu}demjententi.e.
ad maiorem
a]fimatiomm..yttiqui
au
temdoHores cathotici
exponunthoc
de
fternagenerationcfiliiapa
tre
Jecundum
naturam diuinam :
fed
hxc
expofttio
videtur
magis
myfiica quam
titeralu.
4c Lxtamini
u^
Gloford.&NicoIaideLyra 532
vcncnafiigarrccundum
rhvllcos ,
proptcr Icrpcntcsar-
ccndos,qua:dai-n
alia ("ccrcta naturxcollocat. Sic
ipfcin
cordibus noaris
lapidcm.i.fidcm
luam
ponit fcilicct.fcip
Aunqui
cft
lapis
aolcikis fi
Utamini
ciim lerufa-
^
ncinanib.dcnjotcquoom ^,
.cL.^ cccca
p.,rc,u-.
c, G.n.
"a vcncna d.aboli
fugatur.
J";
?
.ibiTsccicfta biinfijct.'i.o,umcim. -
,
. * Aqinlacnim plus
omnibus ,
lcm ,
&cxultate in ca omnes
qul dibgitis
ca. 2
bcOijs,
&
lumcntis.pccudi-
.
^voiu
b
DepHWuiu-itoium.Bci.quiiugcnt,
bus, auibulquc
fcctus dili-
^a IftafHmctm.
6
Angcli
6
Apofloli
triftcs dc
perdifo-
A ncludxorum
infidclium.
La;tamini conioiati
dc hdc&
falutcGcntiumdequibus
sdificarurccclcfia.
b /
r/<.Fidcmfimplicium,&opcrabonaindcd.-lc
aati.Fidcscredcntium
lac&
cibuscllpredicatorum.
Vn
Iojn.4.i dc6(.ChTi(lus:Egocibumha-
beoinattdkCdtr^ijuetuvosnejct
a
dominUS
DcUS tUUS .
/jj , l^t luVatlS
iT
ffp^''^'^'"'
a ^Quxiditicjiur
cxviiii'
laii_iil''"'s
Pucrpera qua; gcnuit
ma-
fculum non carct
abundan
tialaclisin cducationcCjcM
quri3m,riif"orrc,iabui,tut.
^
tts &
paruuloru qui
fimul
q^^jctc cii ca craudio vniucrfi
qui
t
lugetis
natjfunt,
VtpberCtClS
dUO
O
, ^puoi,u>feHmeni$ .i.let.ah.a-ico.t.ii,
vbcravctcrjs&
noui telta
men
indigcnt quafi
adhuc in car
^[\^^^ con folationis cius,vt mii!gcatis,6C
I dc
. r,.i t.<-r^r.r.ft r
^ ,p,rf, ut,oi.s,oper.l<us,comiitirne
diuin.tatis o. ..uma.iiut.- Chirli.
licijj
afBuatis
ab
oimodagloriacius
.
<:^ia
a Exin.aapu Afoltolos
cctlcUa. b Tli.fundam.
cA
.uoii,
a.ne dechnjniibus.
^ b ic l 1 T
h?cdicitdominus:Eccecgodechnaboiuper
a 'leiufaUm.
b CAb>.nda..!a Sana.fp.ti.u,, quopic.ricamu.
Dcj &
-..ge-
1., Fluminsimpctuslzc.D.Ei:Flum.na<ievc..tt
e.iis
au.aqui
viu.
c fvcloc.m.niinf.dem.mdc:lnaudituautisobcaiuitm'hi.vqrfcgliol.
Gciitcs funt
_
_
j

cam.quafi
flumcn t
pacis,&: quali
torrentem
inundantegloriamGetium,quam^ugetis.
.
tO Gentescreditura:
b ^O Apoltoli.
,
tAdvber.iportabiminij&ifupcrgcnua^blan
dientur
vobis.
C^omodoficutmaterblan-
a 1 lit
plus
voJc;Et (i ill. obli.iacr.cj^o
lamen iion oH u.lcar. b
^ln
pralcnti.
aquila inrupibu.s
inacccflisriidnmparaf,ncacccfriisali-D
cuipatcat.
Et in mcdio amethillum
lapidcm quiomn-a
ra VCtCrjS & nOUi telta-
f,n,p|,ciu quan lac.infantium
vnde &
ipfa
con.clatut;vtl
donis SpMituna.-rt.
iti . Et notandum
quod
fupc^ gani,
vt
(iigatis
&
>
replcamini
ab i vbe
uiHIadc
confolationis
b
^
,
^sn.pi.cumiicm.
<. fic
ne vcrlantes :
Qui vcropoft
c
lacconfolationis
ad folidu
cibum
profeccrunt
afflnet
dciicijs
vcruatis & fcicatia:
jj
omnimodseglorix.
c /-(
vmt^Mis
Sanda cccle
(ia in omnibusvna inalijs
habct.lac, fimpliccm,f.
fide
opcrationcm.Inalijsaffluit
omnimoda
gloria,
chanf-
matumfcilicct
abundatia,
& diuinitatis fcicntta & hu
tfuperlanw.
manitatisChriftij-Sandlicr
d
go prcdicatorcs
in olbus de
c
kdanuirtanquamcarpetcs
f
-f picem.
vndr:Vobilciimfum fcjup
id
confuminationjjin
fcculi c Coelrlti.
a tHr.Tfcniia
mca. blO fidelcs in at;ina bcatitudM e Dcuro kilicctficutiett.
"vnd^:Bc-ati mnndo
cordcquoniam ipliDeum
vidcbunt c TGaudium
ve-
(Irnm nciii" tr,!let avobis. fiin-finc.
confolabimini.
Videbitis
fi^gaudebit
cor ve
a [Hvcmemc '.ua.veie rcti.uiua.
Lib. J3. oc ci
jjj.
uiutccap.ir
7
8
9
lo
ab alijshoc.
ab alijs
iilud. vnar^vop.ic.i.n.u... ->viu.
-.^.....-.,.-
j-
'
c
/
i
d Jib vber.Ah
apoaoUs
&
diatur,ita
cgo
cofolabor vds,&
in krulalem
prxdicatorib.addonaSpiri
- -- ^ ...i.-.n.,,...
tuflanai.
vcladdo:lrinam
vctcris & noui tcllamcnti.
C>iiod
cnim
praedicant
<ipe
g
_
rib monarant.vtficaud.to
ftr^i
s^olfaVeftraquafilieriDagcrminabunt.
. ribUS,duCatUmpra:beatlt.
^ ,,die,udc,j,velh.c. bTPol^ntiaopcratio.vndc^.Phar,onempetMoy-
>.J3.
dCCI
:^
AugUitinUS.
rOltlaDO
fcn^Maiiuidominilupeitc&luperpoputumtuum.
clQu,kusdicet:Vem-
rcs xrumnarum
curarum-
.
tebcnediai
pa.nsm...
^^

r

; o,
que
mortalium confolabi-
i
Et
cognolcetur
manus domuii ieruis
eius,Ci
murtanquam parUUli
dO- a[Da:monibi.s,Iudiis,operibusrcprobisc)Uibusdicet:
ite ma'e in
ij^n
iicr.
mini in humcri
gcnibufq;
indignabiturinimicisfuis.
C^accce
domi-
nnrtafi rndos CnimnOS&

lgnisanteipfumptacccdetEt:Ignis
... cunl. cius exar. bfAd
poriau
,
lUUV.>tuuii tiv^s .
"iudicium c TAn 'cli in iudic comn.itan.es eum
C
rblL"mr.^ru
k
nusin
ignavinier, 8;5uaf.
tutbo
quidriga:
*'.,.. I a Dicendo^ltemalediftiinigncmiicr.
i.fEftu.&non
...... i.mai.dut-t.-
fE,...Sune. e.MReddetIindignati6efurorefufi&incre
_
.---^.--.-- -,--,:
Mnteslacdatcsficutilleaui r
-

^'^'"""''"''iiis.Muan
.gn.sdeuoiab.teos. ^;
potcaatc
&
gloria
cum clc-
J;
Tcitob^^^^^^^ mpationemfua
mflammaignLsquiainignc
ly ais,angclis.
. ;
mjcricordtatn
Dn vt exbik.
. .
1
g^,.^'^^-t^
"', Reddettni,.
co'davclirj,&c.Et obfecro
vos
twquam
ad.
^a/,oc.Currusquiatuc'triumphaturus,&
omncsaduer
f o^oTOo^yo.OmnipotcnsDciis
tanqua
mifcricors & mi farios dcbellaturus n6
quod cgcat
miniftcrio
angcloru.
fcrawr, modoaquilC,modogallinn:,
modomatriblan
. - ,..,/-. o
dienti
fccomparat,vt
vos falte
blandicijs
alliciat, Sicut et
aquila
Roni.ii.a.
Hom.ii.a.
fRcddcrc
vc
teddit.
i.Pect.b.
git,vt
aiuntquidcaniraan
tium
fcripfcrcnaturis.
g
r/e/-<,'.Oapoftc)li
mul
titudincm viucntiiim ad fi-
dcni.
Etgaudcbitcor
vcfiru ,
dc lalutc illorum,
& ofla vc-
ftra virtutcs
gcrminabunt
in aliorum cordibus, fru-
Itis bona; voluniatis $<.
opc
rationis. Sicut cnim
corpus
oftibus,
ita anima fuflcnta-
turvirtutibus.
h
olja v({i>a.
In dic iudi-
cij corpora
vcflra rcLiiuilcet
in immortalitatc,
vt
ficiitr
corpore&
alajn
prcfcnti
vi
"
ta Deo feruiuiftis,
fic
corpo
rc & ala
pra;mia rccipiatis.
^,
Vf Theo. Mortuorum
figni o^
ficatur refurrctio,vbi
in-
ftauratione oflSum*aftimi-
lat rcuircfccnti
herbspoft-
qua
fucrit exficcata & mor
tua & in terram refoluta.
i
C/i^^/.ofcetnr.ln
iudicio fci-
licetbonisfuauis &
mittiSj.
impijs
vltor,&
fortiscogno
fcctur filius,
qui patris
ma-
nuseft,
pcrque oiaopcrat.
k
Inigne. qui
aetcrnius erit
malis
quos
inuoluet
, & ad-
11
ducctadfupplicium^tcrnu,
quo purgabitur quid
in bo-
12
niscritpurgandum.
^ Theod.Vidcnturhis{K
gnificari
ca
quae
in lacratii
13
cuangclijsdicuntur,videbi-
14 tis filium hominis vcnicn-
1
5 tem in nubibus cccli cum
f
NICOLAVS DE LYllA.
1 Laetaminidum Icrnfalcm,&
cxultate in ca.
mconfc-
*
queter agitnr
de
ptninentibus
ad iudtcium retributionis,
tT
primo
rembuiionis
bonorum,fecundo
malorum ftuc reproboruw,
tbi : Et
cognofcetur. Circaprimum
dicitur: LsEtaminicum lerufa-
lcm & cxultate in ea.'.cM
ccckfia
rnUiiante ad
triumpluntcm
tranfeutitc
in
finaii
tudicio.
2 Omncs
qui diligitis
ca.n\.idefl
bobcntes veram &firmam
cbaritatem.
5
Gaudetc cum ca
gaudio.
f^eplicatur gaudium propter
du-
flicetn
Ut.tiam
tuncpeifecithabendamyjcilicet
interiu^ & extC'
riui
exgloria
atiinne &
corporis.
4
Vniucrfi
qui lugebatis
f
upcr
eam.i.
affliHionihus tyran
-
norum,Z!r
maximd
.Antichrijii.
5
Vt
fugatis
&
rcpleamini
ab vberibus confolationis
eius. tot verba
con}olatiua& afflncnttx
boni
txprejjtuafonmiur
hicaddcpgnandum
excclleriti.mrctribut:onis caie(iis
quc
exccdit
ttofir.-m apprfl}enfionem,ficut
diHnrn
efl,iiip.6\
/i.Oculusnoa
vidit Dcus
abfquc
te
qux priepara.cxpcc.tc.
Ad verba .
Ifld
dicumur au
exponenaumfarniliaritatcm
&
bencuolentiam bei
crga
clcclos
per a}f{'Hionim
matrisadfilios,
7
Vldcbitis.J i
ejfeHu quid prxnuticiaui
vobis.Vel.-yidcbttis
faciecmntear
clarc &
apcrtt;
8 Et
m
}atgnedo.\n'mdi\c\o
.
Vel,difcrctioeius
&iuftitia
monllratur,
dum bonosamalis diuidit iufloiudicio,
non
potcntiaj
^
Glailio.
8 Et
gaudcbit
cor veftru
m.<7'<M
diiix
vifioni
annexa
cjifrid
1
tio br.td.
9
Et ofla veftra.
qux modofunt
in terra
partim
arida ,
partim

putrefada.
I o
Quafi
herba
germinabunt.
in
refurre&ione futura.
vnde^ j
&
priTn,t Conitth.iyl:. rcjurniiio
mortuorum
afJimiUturftmivi
gt
t minanti.
I I Et
COgnofcctur
. Hic
agitur
de retribntione
panc qt^antuai
rprobos-.Et
continuanilo
fcquentia picmiljis
(//'m; Et
COgnofcC-
tur manus diii feruis cius. sic
potejias
domini
mamfeiihpptre \
bit in ntnbnf.one
glorie
feruis fuis
& in
ekBis,ita
apparebiteius
potcfias
in rttrihutione
pan.t
infidtlibiis
reprobis.ideo fubditur,
12
Qu^ia ccccdominusinigne. quiaignis cotifi.igrationis
an
te
facutn
citis ad iudicium venicntis
preccdet,VfaLg6.a.\z,n\i
an
te
ipfum pra:ccdct.
1
5
Et
quafi
turbo
quadrigc
eius./.
angdi qui.erunt
executo-
rcs ditiini
ludicis,& venientc^mmjgnapoteiiate,
14 Reddctindignationefu.
?rfe/^yf j^w^f//e^"',
1
5
Et
incrcpationcm
fuam.
q'<a
dictt reorobis .
Efuriui.&jj^^,
nondcdiflis mihi
manducare.Sitiui,&
non dcdiftisml'
hibibcrc,&c.
1 6
In flama
ignis.^w
pcfl incrcpjtivim
diclam
proferet
con
tra
tosfententiam
d. Itc maltdidi in
ignc
ctir.&cvt bahecm
ibio
17 Quia
in
igne
dominus./jcc
pote(t referri
ad
ige pr^cedei.
* tt.tnid
l^a
G/adio.Scntcnm.vndc-.AmOS-.CladioDeiperihuntoespec.
AircDum.nreddet
vnicuiquequod mcretur,
omnesco-
os.j.
gnolccntillumiiirtumiudice,&
laudabunteius iudiciQ.
Ifai^
Cap.LXVI.
TH
4
Theod. Vulneratos &
gladium
nominat rebus cor
poralibus
(piritualia
fignificansjquod Juda;iper corpo-
raliadiicendi crantad
fpiri
,udi,>i-tualia.Significatautemidc
a
dominust
dijudicabic, &inHadio fuoad
a
1Muit^nuenienturquiniodoputa.um|pauc.
b
^ Omncsmali d.mnati.
omnccarnem,&muItiplicabunturinteife-
b
di a
domino.<Qu_i{andificabantur & mun-
^
osleputabant,mhortispofl:vnamintrinre ,
fConualegcm
b TCitera
prohibita.
a,, ,
b
quod Apoftolus
. Secundum
duritiayn tnam &
impcenitens
cor,thefauri':^s
tibiiram,&c.
b
Qj*i Jan. opinione
Iba jn
fontibus &
baptifmatibus
qUcB
fibi in locis
amenispa-
rab.^nt: vbi& luxuriabamr
libentius, vtfiatimCemun-
darent& ablucrent
tanqua
Ikmundaripotuiflent.
Ibi
anteidolaluxuriabanturcii .
tcu. omnia
aperta.
marculis& foeminismore e
dicitdominus.Egoauteoperaeorum&co-
tanum&hoceft.
- '" ' . - .
^
C To^ rnam
intrinfrctis. idcA
ietr6,quod turpecft diccre,
fcd tamen dicitur ad confu-
itonem eorum
qui
ncc eru-
bcfcunt faccre,
ihtifarjciifica. PofTumUS Tc
cundum
Tropologiam
di-
ccre
,
omnes
volupratis
ma
gisquam
Dei amatorcs dice
re (andificari m hortis inli-
minibus fccundum LXX.
quia
in
myficria
veritatis
non valent
introire&come
dere cibos
picratis quia
non
*
Cynllus
.
Anaccphalcofls
totiusprophetlx Ifai^ fit D
hoc loco
,
breuiterq; rccapitulatur
omnis
occonomia rc-
demptionis
dequa
toto
operelfaias, dcdaratur
vocatio
gentiu.dcctaratur
pdicatio Apoftoloru
toto orbe
fumra.
k
Auguft.Commemoratovltimoiudicicrecapir
-l^t Lifc.ift.de d
ab
initiogratiam nouitefta"
"'*^*""*
menti,
a
primo
aduentu v(-
'*'*
queadvltimumiudiciunt.
f
Ling"is.
Qli^
fecundum
'
apoftolum
non (blum ho-
minum fed
ctia^
angelo-
ru. Vnde
intelligimus
om-
nescreaturasadomino iu-
8
dicandas non folum
fuper
9 terrani fcd & in mari & in
10
cocleftib
luxtaillud: inebna
tus
efl
in calo
gladins
metts
, ^.Ifa.j4.b,
1 1
vfcjue
ad terram
dtfcendit.
II
g fpo./m/5.Crucis,Chri
ftianitat^is^falutis^Qupfigna ^
.
a. , . . tiinEzechiclenointerficiu
c^^*;'''^''-
gitationes
corum: ; venio vt
congregcm/cu
^
3 tur
Quo
in
Aegypto poftcs
sup
,.'/''
a
tQL.,buscoghauonaccufabuntveIdefenJciu.
bro.i,nes Uen-
'4
figUatUr
& Ilraelltffi faluan .oiimesGeUl
rl'"n';^"?.';,:;'il'''''^^
^5
tu^.HocGgnum
Achazno
t&Wa*
omnib.Gentib."-'-
- '^ -h ., r. ...,.... .^ ..___.
a I^OiUliscotdis
b^Diu
rTdiderunt
. .
^
'
*&
" . >-*i'-i.*
|iioiiio'r:
cus.qui
comedebatcarnem
fuiliam,& abo
a
Qjiemnosglirein
dicinus. b
tOmnes.
minationem
6rmin-em,fimul confumentur
a
Qnsmoiio btn!.
1^Qua:eiiam iudicjbantut.vnde:
Q^i
viderit mulic
iemadconcupif..n.ljmeam,&c. b
IVndc; Et
conercgabunturamc
fim omntscjeuie-..
,
b
).&linguis.Etvenient,&yide
^^
l""
P^^"^ '1"'*
Cupponic
,.mtatem.Scnuaiai,itatemciulup.aomnia. cQui
^l
llaias: tCCe
Wl-go 60/TWft,^C.
,
,
'T-
hv
^r-
-.
c,--,
^^
Etmtttamextis.Yidetyit
h
buntg[onamea.Ltponameislignu,6cmit
^^
eflecontranumcumde
1
a
J^-poaolos. b1ludsij.cTRe;iiuizf.luEfient.Nilidominus.Sa.ie.no.lc.
^*^
dicio
prius
diftum fit tC
d TConuertenHas. e TPerhasomnes mundi n3rfi.c (T<Tnif;...nrMr
*
... .. i . .
.
-
. I-- .--1
-.-. ..wi... .1.1. u wt.iiiiu;
d TConuertenHas e f Perhasonines mundi partes lionifi.intBi
"
Ii r \ c r

'
^
^., 4
m-
rcuer

ti^'^>"^r]""^~"(: :"-j'~r'"^ c
*^
ti ad
primum aduentum,
1
tamexeisgfaluatifuennCadGeccs^imare,
22
quoapoftoIiadGentesdiri
; A T ."^^^^'"'"/^'''""'^'^''locode^tenyd guntur
& audiunt: ?? toc
"th. W,
inAphnca&^ydiamtenetelagitta,mIca]ia
z^
.mmGcej.Sediudicij dies
/_,/-^n;' 's 7-
"."."
v- .
/
prxdicitur.vtmetufuturae
lunt randti
corporc
&
fpiritu.Ncccomcdunt carne Chri
poens perterriti.
accipiant aduentumSaIuatoris:&
apo-
U.v habeant vitam
^tcmzm.ktanmpafca
miirum
tmnw.ejt ftolorum
pra:dicationem qui
funt
pra;mittendi.
amu^ .
qui
non forisfed m una domo & intus come- -3^ Thcodorctus
Complctacft hxcprophetia,cum
Mac
V f\.v ^

r -c

, ^ th.28.dixitdominus,Euntesdoceteomncseenics.Apo-
d in fyor
non in
facnficio vituls rufa:
quod prscipic-
ftoli cnim mifti a
domino
promulgauere
cuanc-elium
batur m
lcge,
e
j<otfKfm.Q.d.Ideo uenio
adiudiciumcumomnib.
Gentibus&Iinguisvt
iudicem fimul
omniaopcra
co-
rum &
cogitationes,&
rcddam eis omnia
quz
mcretur.
^
*
Cyril-
nicolavsIdeXyrX
.
tem aducntum iudicis. vt diHum
efl,
&ad
ignemgehenttjn tjuem
pDJl fententiam
iudicis
reprobidetrudentur, vtdiciiim
eji.
Miqui
libri Ijabem .
Qiiia
in
igne dominus
dijudicabitur. &fic ejl
in
H(breo,& ijttademfententta.
1
Dij udicabitur./rff/?
eiu^tufiitia
oJiendetur,qma quilibet
eius
iudicitim
iufium videbit.
2 Etin
gladiofuo.
idejllnftnienttajuaqua gladius
dicitur,
3
Ad omncm carncm.Vf/? carnaliter
viuentem.
4
Et
multiplicabuntur
intcrfefti a dno.
mortegchenn^.
5 Qui fandificabatur & mudos fc
putabat. falfo
tamen.
^
In hortis./. in locis amcfms vbi cokbant
tdvLaadJuamJan-'
ciificationemjecundumjuam
erroneam
ejiimationem,
7
Poft vnam intrinfecus. 9ic
efl
in Hebrxo &in libris corre
ciis,&
ejijenjus:intri)ijecus,idejl
intra hortos
diBos.Toli
vnam.f.
portam
vdclaujuram
&ideo
aliqui
librihabent
pofi Ianua.l\ab.
Sal.fic txponit: Pcji vnam,ideji vnafocietas pofi
aliam
quia
noom
nes
idololatrx inlrabat
ftrnui
Imtos ad vcnerationcm
idoli,Jed
vna
focietas
primd,qua egrijia,alia pofi intrabat, Ci
ftc confequenter.
8
Qui comcdebantGarncm fuiIIam.i(/o//r
immoiatam.
9 Et
abominationem & murcm ?. animalia
immuniafecu
dum
legem ,
nonjoium
ad
ojfertndum , Jed
etiam ad
comedendutn
qM
Cmiies
facrifjcabantidolis,&
indc
aiiquam partem
comede-
bantinvencrationem
idolorum.Etfmiiitermuiti
litdxi hoc
facie
baut,quinonfoium
imitabantur
Ccntiiesinidololatria,
immo etia
ffiqtnterexcedtbantvtpatet^.I{eg&
z.Varai.
quod
dicitur de
ludga
Jub mmine
lerujaiem ,
E^i^echia. 5. Vtplus
cflfet
impia
<luamGentcs,&c.
10
Simulconfumentur
d.\c{t.nonperpcen<sterminatlonem
fed
magisper
eius
continuationem,ftcut
dicitur in
fine
Imuscapitu
ii^^gfus mum non
extinguelur.Etiflud quod
diiium cfl
de idoio-
latria
iiolorum,referendum
eH ad ilios
qui captiuitatem Babyioni
carn
prxctffeiunt,vtfupra
didum
cfi : Et
quodfubditur
ad eos
qui
pofijHtrunt.quiatamenifii
iilifeceruiit
vnum
popuium,fub
eo
dmcontextudeptimis
cedituradpa/ie.iores,cum
dicitur.
n
Ego
autcm
opera
corum. i.
rapinas
&homicidia ex odio
raterno
procedentta,qu
vitia
viguerut
in
ipfls,vt
diBum efi
fup.
i
Etcojjitauoncs coiuaa.adintcrjiciendm Cl}rijiu,&
etiam
LaTi*-
apudomnes
Nationes.
i m mare. Mundum fcilicct cuius
partes
fubdit
Aphri-
cam , &ca:t. meridianam
, fcilicet
plagam
in
qua Aphri-
ca cit
^ Inequis.
_
LaT^arum
rcfujcitatum
,
eoquod propter
eum multi credtbantin
Chrtjium,vt dicitur loa.
U.&11.&
pojl refmreSiionem Cljrifii &
afcenfiohem idem machinati
funt
contrf apoHoios aliofque
fideles,
li
Venio. adiudicium
extremum.
14
Vt
congregem.?.
/
manifefio ponam fimut.
I
y Cum
oIbus.<^M
iilderitiudiciumgenerale,etpeccataom
niu
eruntmanifejiafingulis,vt
diuinum iudictum
appareat iujium.
16 Et
yide.^>4
Cimjius
in iudicio
apparebit
in
forma humai.ita
tis
giorioja,
cnius tamen
ajpciius
erit terribilis &
trijiabilis
repro
bis &deieaabiiis
iujiis.
17
Etpon^m.f.fan&^ crucis,fecundH quod
dicitur
Matth.i^.c.
Tunc
apparebit fignum filij
hominis in
caio,
quod exponunt Orige
nes
e?
Chryf defigno
crucis mirabiiiter radiante in iudicio ad
glc-
riam
fideiium, &
confufionem reproborum,
&maxime eorum
qui
eumcrucifixeruntmanibusftueiinguis tideodiciturMatth.
24.C.
Et tunc
plangentomnes
tribus terra.i.
aiiqui
exomnib. Gcntibus.
18 Et mittam.H/c vitimo
ponitur ftrnul
aUquidpertircns
ad iu-
dicium
dtfi ujjwnis ,
pr^mittitur
tamcn iliud
quod pertinet
ad ludi-
cium
difcretionis.Et fubditur iliud
quod pertinet
adiudicium reti i
butionis,ibi.
Quiaficut CC. ludicium autem
difcretionisfeparati'
dofidelesab infideiibus fallu eji
executiu^f prxdicationem apoflo
loruM
aliorumque difcipuiorum primb Chrifto
credentiumqui
om-
nes vel
ferh
omnesfuerunt ludai
,
&
fecundum
hoc dicitur : Et
mit.&c.
alijs
in
infidciitatepermanentibus cuiufmodifueruffit apo
iuii &alii
difcipuii.
1
9
Ad Gemcs.i.ad Centiies ctnuertendos. '^ic enim dtxerut VaH
lus&Barnabas lud^is
obfiinatis
aa.xi.
g. Vobisoportcbat
primum loqui vcrbum Dei
,
fed
quoniam repellitis
il-
Uid,&indignos vosiudicatis aiternac
vitsB,ccce conuerti
mur ad Gentes:fic enim
prsecepit
nobis Deus.
20 In mare.'. adhabhantes
ininfulis maris,tn
qiiib, publicattt
efi fides catholica'.
primb per
Barnabam & Taiiium
,
vt
patet
in
.A8ibus^pofioiorum,&poflcaper
alios
prtedicatores
in
diuerfts
infuiis
maris.
21 In
Aphricam. quia
beatus Matth^us
predicauit
in .Aetbio-
pia,C^
Manhus in
^iexandriaqug funt
in
.Aphrica.
22 In
Lydiam.
in
qua pr^dicauerunt
etiam
aiij.
2
i
Tenentcm
fagittam.
Tetm emvn et Tauius
pr^dicauerunt
535
Gloford&NicoIaideLyra
j^6
^
a Jn
eijii'j.runtadducti,qiii
A vdocitcrcrcduntj&citoad
fidcmcurrunt.
b In
(juadrigis
&
'i ItBhis.
Philofophos.f
& doilrina
& morum honcftatc
fulge
tcs. vndc citius ad doftrina
quatuor
Euangeliftaru
pcr-
ucncrunt &
quatuor
princi
a TScilicft
Athtni.
&
grxciam,
ad infulas
longc,ad
eos
c|ui
non
2
1

vnje
quibusnonelt
annunciatuiud eo vidcbuiit. Snlicct.
^
*
Aug.Cum
de ecclefia: mi D
feratione
perlpicua
notifti-
Vbi
j
. ^ , j mapredixeritvaticinia.quf
aadicruntcleme,S<.onvidcruncgloriam
4 completa vidcmusomnia,
a TfidMcMuii!. IMiHiadnaiione*.
prOmiilt
& finCS ad
qUOS
meam.EtannunciabuntgloriammcaGen-
5 pcr
vltmium iudiciun^ fa-
aiApoitoii.
b
tF.dcie,
f oiudi.. <j fta bonorum
m.ilorumquc
tibus ,
& adduccnc omncs
fracrcs vcltrds de 7
difcretionc venietur .
*
Tcrtull.Isfiniseftprophe fPoftiila
a me & dabo libi Gen.hx.tu.
jReg.i.a.
palibusvirtntibusrublcuati
a
cun6lisGentibusdonumdomino,incquis
8
coclcftia:mcntcattigoruru.

'"'^^r^^^^l
^^^^T-
Slk^Ci
c
&itiquadrigis&inlc6licis,&inmulis&m
^,>,r>rl. >..
1Quiaux;liOaddu.tialiotum& morumgrauitsteo1ns11.dclefuiL.ntf3v.011
nunai tU,
^.^ utxJicaiioni. b lEccleliam r"'nW">
^ futuram.1Pi.us
ad
pr.
c
/i(.(i/.SupcrquosD3-
b
uid& Salomon
(
tur:
Quienim
a mu
w ftcrilcs funtdomino
qui
leftera lerufalem.ac
huc elt ad inontem fanflun. nicum.
tii
irai<j',qui
cft futurus finis
n,j,
huius
mundi.Qiiando crgo
fnturum
cft hoc
quod
hic
prJEdicitur?Qn
prxtcrieritfi
gura
huius mundi . fiet hoc
quod
dico
quando
fucrit
c^.
Gol.^. i.
a f luJx.s. T Vel ex
vtril<iue. IGcntlbus
conuerlis
reprobata
niin.llc-
xio ludxoium. b TSe 8: aiios fanftificantcs.TApoftoloi
&
apoftoli
cos iros c
tAITumptos
de mundo in m.niftros
Dc.TQ^i
in abfcon
d.to Don
fcquuntut
lericm
gcncris
fed ord.ncm fidci.
mini.Et
alTamam ex eis in Sacerdotes ScLc-
a fAcici.
BxoJ.
i^.b.
i.Cor.
!.d.
>.Cor.6.d.

f
Omncs Gentes
qaafcumquc
fcci.vc. &ado. Stc.
TEt
vidtbitomnis ca. fa
Dci noftri 1 Sanrti cum
corpoiibus
fuis.fEtiam
mali tcrtiti D;i
omnipo-
tentiamadorsbimt.
^
omnis
caro,vt
adoret coram facie mea,dicit
Blis:Hiluntqu
uitim ontra
vcjira potute.
c i^Korwodo.Q.d.Cumtan-
tal.Ttitiaadducunt
apoftoli
fratrcs vcftros
quoriim
mu
ncra.fides.fpcs
chantas,
ora
tio munda.bona
opera,<Scc.
vafa
puracorda
&
corpora
immacuiatd.
f
Lnferant.
quod
fm
Icgcm
ter in anno facicbant . icili-
cet in
Paica,
in Pcntccoftc,
infcftiuitatc Tabernaculo-
rumvnde:
Hpf Jpparcbism
confpeiiu
meo v2CHit.s.
g
Domum dommi . Tmolum
Dei fincium
eft\,epfodfl'.svos.
Et alibi.
TempUr
Dei ellis &
Hpiiitufinn^ns
babiMC tn vohis.
h
0;<i.7//c'(f
cce/i.Qd.
Sicut
hicinnouata in a;cernum
manebunt immobilia,(icfe
men veftru 6
apoftoii
inno
C
uatu ab ol
corruptionc
carnis in sBternu mecii
regnabit.
NICOLAVS DE LYRA.
^"
^t
^mx qux
elt caput Italis. Et dicmtur hic ttncntes
jagittam quia
multi
difipuli Chrifiianifuerunt faBifubeis
H^>mif,f40S tanquam
fagittas
domini
miftnmt
in
partes longinquas
ad
pr^dicandum,vt
DionyCium
in Franciam. Marcum iii
.Altxandriam,&
fic
de mulns
alijs.
Quod autem
prxdicatores
verbi diuini
fjgitt^
dicantur
patet
fup.
^g.i.Vofuit
me
quaft fagittam
de8am,&c.
1 Et
grxciam.
in
qua
Vaulws
prsdicauity(.
^thenis (^ miiltis
alijs
locis, &loanncs
Eaangelijla
in
Ephefo.
2 Ad infulas
longe.
vt didium
efifnpra
de Vaulo & Barnaba.
3
Adeos
qui
non audicrunt de me./.
adgomlcs legcm
&
frophftas
nun
hahentes,
in
quibusfit
meutio de
Chrifia
venttiro.
4
Et non viderunt
gloriam xntzm.quia
non viderunr Chri
Sium dvccntem &
miraculafacientcnijicut
viderunt Judxi in
quo-
rum terra
prxdicauh inprnpria perfvnu tj'fecit
multa miracuh,vt
patet
ex
decurfu Enangelij
:
propter quod
dicH Matth.
!$
.c. Non
fum miffusnifi ad
ouesquxpcrieruntdomuslfrael.
5
Et
annunciabunt/;^/o
>/.'! w mex
refurredwms &
afcenfto
ms,&
miracula in nomine
meofjciendo
ad
confirmationcmfuijer
mon'!s:Et
fubditurfruciiis
huius
dotirinx,cum dicitur.
6 F.t adduccnt omncs fratrcs
vc(\ros.'.Chri{iianos.
7
Dc cundis Gcntibus.
fidtm Chrifti
recipiendo.
8 In
equis
& in.
7v(on
efi
per
hoc
mtdligcndum, quod
talis ad-
dudiofttptr
motum locdem &
inftrumeuta
corporalia,quod patet
per
Im
quodfubditur: ^dmontLmfantium
meum
lerufalcm.quia
eadem ratione Ijic
acciperetur lertfdem & moiis Sion ad literam
fro
ciuitate &
templo
materialibm ,
quod
non
poteft dici,
quia
non
poffet
ibi
congregari totutpopulm Chriftianus,immo
nec etiam lu
daicHs
per
orbcm
difperfus,&
ideo talis
adduHiofeu congregatio
in
uUigenda
efl
in vnitate
fidei & clyaritatis
,
de
qua
dicit Saluator
Nattb.iS.c. Vbi duo vcl
trcscongr^ati
fucrint in nomi-
rc mco.in
mcdio corum fum. tt
pervarios
vcdmj
modos,
cum dicitur hic:\n
cquis
& in
quadrigis,Jnre///gttBrjrt
minifttria
apoftolorum
&
adiutoriaangelorum quibus addutiifunt
ad
fidtm^
ita
quod per equos
&
qnadtigas fecundum
Hier.intdliguntur
auxi-
lia
angetorim,c6 qiwd
Elias
cquis
&curru
i^neo legitur raptus
in
ccelum.
b sccundum fijuiam inyouati.
b.
11 nia,
quafinoualuna.Anie
nemenfisapud illosquiiniE
tium kalcndarum,
non fm
folis curfum&
diucrlafpa
1 2 cia menfium
,
fed iecudam
i,. 13
lunae circumitum & tcrmi-
h
uitas, dicitdominus:quiaiicutccEli
noui&^i^ nant,& incipiunt,9
Hcbrxi
> 1 Beitimitesquoniam.plipoiudebunt
tcrrara. b ^ Imniohilia.
faCiUUt . Pcr mCnfcm
CrgO
terra noua
cmx
ego
facioflare
corammc, lunam:pcrlunam(qu2mo-
a
Ospoiloli. bil.ibeta!U^nalcrn,rutccoiruptior.s.
IFiliilpiriiusicj. do
Crcfcit,&
fiCUtaiunCPhy
dlcit dominus
,
fic ftabit fcmen vellrum
15
fici&
Philofophi afoleqS
irFiliiDei. a
Ospolloli.
b fChrilfianum.culaliud
non fuccedit. cfEccle- nOU habct lumcn
rCCipitjCC j^
^liafcilcetc!ert.sconftruAs;exprxfenti.fSpiri.u,lis.
^ l6 clcfia
intClligitUr
dc
qua
:
^
et nomen veltrum
. Lt erit menlis ex
^^ vermantbitcumfole&antcU-
a ICarnali. 1
Vt_
fcilicet
ttanl^i:cniis
diebus,
in
qujb-
fa^*
J? ";i^.";';;,yf^ nam. Et allbi : Vulcbra Vt
lunit,
eleHa
vtfol.Sc
hoc
eft,crit mc
Sabbato
quicCcamus.
b fSabbaiiflimusqu:
teferuatui
p. puloDci. f^^afi
IIIeqii'-fcei iii
futiirr^.qaihicqui
fcit a malo
opete.
c f In die ludicij.
menfc,
& Sabbatum ex Sabbato. Venier i8 flscxmcnfe
k Omnis caro. *
Auguft.
Hoc
dicit,
quia
cx omni
ge-
ncrehominum
populusil-
le( bcatorum)conftabit.
Non enim omnes homincs
ibi erunt,
quando
in
poenis plures
erunt.
"-^1
catum.4. t{eg.
I .& hoc
miniflerio
angelico
. Ver leBicas Qf
mulos
& carrucas
inteliiguntur
minifieria
apofiolornm,fecudim
tria
qwt
m eis
furunt
ad
conuerfionem fidelium. f.fantiaconuerfatio ,f>tM
prxdicatio,& per
miracula confirmatio.
9
Ad montcm.'.
ecclefiam miticantem,vt
diBum
eflfup.a.
t o
Quomodo.
j.
apoflolt qui fuerunt Ifraelit genere.
1 1
Munus./ic//?p/e accepta
ifi
coram Deo
conuerfto infiddim
perlaborem
eorum,immo
multo
plus,quiafacrificium
Deo
acctptif-
fimum
eU
:(^elus
animarum.
12 Et aflumam. i.ex Gentibus.
I
j Sacerdotes.^w plures
ex
ipfis
ctiam
atempore apoftolorum
Ofdinati
funt epifi0pi,& ecclefi^
miniftri. vt
paiei
de be.uis ckmcn
te
Ditnyfro
&midtis
alifs
. r Im etiam dicit
qu.idam ^Uiffa
Hc-
braica,
Exid.i
i.^.fuperdiud:}rixce{\rc\\Z,\0
Phafc.&C./:f A-
quitu':Ea.dciw
lcx erit
indigcnx&colono,qui pcrcgrina-
tur
apud
vosiGl.Futurum
elt,vt conuerjt
de Genitous
fi .tiaccrdo
tes dumino
mihijirantes,
14 Qiiia
ficut. Hic
confequenterfubditur
id
quodpertinet
adiu-
dictum retributionis:^
primi) quo
ad
bonis,cttm
dicitur:Sicai
Cf.
nO-^ww
aflatuillius
innouationis
futurx:
de
qua fupra
diHMn,*li
inpripttuumnonmutabuntur. 15
Sicftabit. i.adiuHi adfidem
pervos quifuntdcnumero
eleciorum. i6 Ei nomcn.i.
apoftoto-
rum i'i
pcrpetuum
4e ciuitate
ccelefti,ideo fubdtur.
17
lcicnt mzt\C\s.i.
perpeiuaquies
&duratio,
quxnonpoffunt
a vobis
cxprimi
nec
capi niftper
nomina & verba
dtffcrentias
tem
poris ftgnificatia:&
hoc mndo de xtemitace Dei dicicur
..4poc,i.b.
Qtii
eH&,']uiera',& qni
venturus efl.^eternitas
tamen duratio
nis
dclignatur per
hoc
quod
dicitur.-Mctxds CX mcn(c. Et xterni-
tas
quietis,cuni
rf/tr;SabbatumcxSabbato.ia^^Jf
f"""
qutttem ftgmficat
in
Hebr^o.
1 8 Vcnict oni nis czto.i.omnis homo
exifiens
de bonorum
-
merc,co
modo
quo
dicicur
fup.^o.a.Vidcbit
omniscnrop^ti-
rcrquodosdominilocuttim
ctt^vbi
translacio Lxx.i>ab'r,
Vidcbit omnis caro falutare Dci
noftri.vt
adoret
coram
facie
mca,<;A'
clari videiur in
patna.Confequentir ponitur
reiri
butio
malorurr, ftmul
cum retributione bonortm cum dicitur.
4
Egrcdien-
A D D I T I O.
In
cap.66.vbidititur
in TonH.Hxc dicit
dominus.lHhoccaf.
rltimo
propheta agitde hisquepri-
537
Ifaia:
Cap.LX
Vi.
53^
M i
Et EgreSentur
flrflt.
quafi
ad vidcndntn non
loco,
fcd
|A
intelligcntia
vcl vilione nianifefta,vt
ad laudem Dci ma
iprjgisacccndanrur.
'
% Auguftinus. Qui
cnim crunt in
pocnis.quid agatur i. I
intusin
sjaudio
doniini
, nercient,
qui
vcrocruntinillo
jraiidiorquidagaturforis ,
. _
r
^

-j
i
-
j
in iilis
tcxtenorib. tcncbris a
dominus,
Etegredicntur&
vidcbutcadauc-
af
Otnniumieproboiuni. *^Legein
niturslein
veircriptam. ^Priuati-
cantes
repu.om.pec
tet. b^^Materialis
vcl confeicntii.
ra virorum
quiprJEuaricatiruntmmc^^Vcr
fcicnt
. b
H
Tiicodoretus Hoc oflcn c
dit Dominusincuangclio,
d
vbi lazarus mcndicus vidit
poenas
diuitis.
b fwrf..N6mirum
fifan-
fti iam immorralcsrepro
abr:, bos vtdcant.cum
ptoplictx
e
"ft^ adhuc
mortales hccoiimia
vidcrc
mcrucrunt.
c Cidi^ir'-
quiain.Ttcrnam
damnationcmcadcnt,fm
quod&
dzmoncs cadaucra
pofTunt
dici,
lecundu
quod
,. j ctiamhorainc5appclIantur.vndc:'m"'<i
homo hoc
fecit.
ap.t
*
Auguftinus.f-Jfliac-,;
wro)';.wi.Virorum,ldcft,hominu.
Ncccnim
quifquam vicluruseft,pra:uaricairicesfoemi-
nas in iHo
Jupplicio
non
futuras,
fed ex
potiore prxfcr-
f*|
timdequo
foemina
faCfacft.vtcrquefcxusaccipitur.
d fermseort*n,.Mitcrtzl\5 vc\ tonfcicntiac. vnde: sicutti-
neacomedit vfJtimeHtim. c? vernin iorroutt
ltgnum,<!!r tgnis
dtm
rat liz'ia,frc mceror &rriflttia cx' rtciat eor virr.

Procopiu.^. Significat vcrmisappeIlationc,alTiduam

eoruniqiix (Inguli pcccauimu.";,mpocnitendoconli:icn
tiam:
quxrantorum
bonorum
prinationeanimam
re
mordcsjiuorumomncs
lcclcrum rccordatione accufet.
fucriidcindcigqisincKtinguibiiis.qui lempitcrnusaSal
'^'
uatorc
nunaiparus
diabolo
prgparari
dicitur.
*
Origcncs.
Foriiian talis
ignisefthic,
viinuifibilia c6-
a, iic iitc macetia eius.
b^Mateiiajjs
vel coi fcicnti* .
mis corum non
morictur,&
igms
eorum no
a^Quia lempri
ctit ei
quod
confuiDat fcilicci inali
peidncatci
in
patnis.l>5 Ke-
flobi
cicrtis. cf LztabituiiuKus cum .identvind.
cxtinguetur
&etuntt
vfquc
ad fatictatcm vi-
afSanais.
iionis omnicarni.
burat,ipfeinuifibilis conftitutus.NamfinaitapoftoIns
tcmporalia funtqua: vidcntur,qux
autcm non viderur.
xtcrna ncccftc
eft,
C\ vifibilis eft
ignis illc.temporalis
fit.fi
autemaErernus,inuifibiliseft, quo puniiinturquircce-
duntaChrifto.
<(
Ambrofius.Vtcxmulta
1
cruditatcfcbrcsnaicuntur,
2 &
vcrmes,qfi quiscibum
fu
mit
intomperantcr,
ita fi
gs
5
pcccatapcccatisacciimulet,
ncc
dccoqiiat
ea
pocniietia
,
4
lcd mi fccat
pcccata peccatis
cnidiratem contrahat vctc
y
rum & recetium
deliftori5,
^
ignc
adi!retur
^prio,&
ver-
mibusconiumctur.Igniscft
qncm gcncrat
mocftitia dcli
ftorum:vermis eft eo
quod
irrationabilia animi
pcccata
mentempungunt,& vilccraexcdi"it,vcrmesex
vnoquo
quc
nafcuntur
ranquam
cx
corporepcccatoris.
*
Cypnanus.Crcmabit
addirtospcrpctuafcmpcrgche-
na,
& voracibusflammis vorax
poena
ncccrit vndc rc-
quitmvelfinem
poflint habcrcrormcnti.
c
.Adfatietatcn:. quia
lciljcct boni
videbuntcos a fc iufto
Dei iuditio
feparatos,amifla potcntia
qua f^uicbant
c6-
tra
bonos,&
vindi<^am Dci in illos
tantam,vt
maiorcm
non
cxpofcanr.Quimod6dicunt.A'/</'^r</Moao;neo
v w
dicas
lan^ttinem
no^rum<.Szx\3b\xmm
quoquc,de
bcatitudi
neftiaageiitesgratias
vifa
impiorum
inctfabili
pocna.
J
Cyprianus.iSpcdabitur
illic a nobis
fcmpcr
ardes fcm
piternis
flammis ,
qui
hic nos
(pc(flauit
ad
tcmpus,
& in
pcrfccutionibusfaiftis.oculorum crudclium,breuis
fru-
duspcrpetua vifionepenfabitur,iuxta illud,
stahttutiuHi
in
magna
conilantia
aduerfus
eos
qnife augnliianerknt,&c.
Tnp.i4.
Lucae.
*
quoi.
Mitt.j.g
i9.q.;.cap.
quoniam.
lib.contrade
mccrunum.
Apoc^.e
Vli
faprt.
Sap.4.
NICOLA VS DE LYRA.
I
fq^z^^^crxwxt.
luiua b--au,noH
per
locimiaaiionim
,fedptr
i.(inliacfai!otK.tii.
i Et vidcbu nt cadaucra.
\corpora
damnatorHm in
geheni:a.
Et
ifitiid
itieiti tutttl
ci^s,pase[
pcr hoc
quodjubdicur:
j
Vcrmis corum non
morietur.ijttiu vcrmescorpora
mor
Uorum iwirudtnitis in
Jepuiibtis
liiO
Uificiunt
cum
i!S,c^
in
pulue
remiotiuettuiitiir.
4
Et
igniseorum nonextin^ue. Exquo patit
qtoddiclum
eiij.il
crncuun
cuip(irumdaiun.i[(jfufn
in
igne infcrniyqui
ijl
in
{ cUWjitnbdis
.
S
Et crunt
vfque
ad fatietatcm.
Idt^
repletionem &perfe-.
clitnim.
6
ViGonis omni carni. tdel^t
omni bomitu b-ato non
fic
in
'
telligendo,qu6d
beati deleHcntur
per fe
in
panis damnatortim, (i
d
quia
talis intuttus damnatorum deciarai tis diuinx lufliiite exetci-
An bcati
gsu
t:um,& diuinxmifcricordijebeneficium
,qi40 pcemts
illas
euafe-
lc^unidcps
rw/jt cr
propuj: glorijc augumentum
:
inqu.v:tm
maior
apparct,
"'*'"*'"'"'"
compar.ua
ad
fuim
conirarium
,
quia oppofitis iuxtafecontrartfs
m-nora& miitora videntur.i. Elencorum. &ex iliis tnhis beaii
per
/p
l tiaftirr
Jecundon qnod
dicitur
Tfal.^j.h.
Lctabitur iu-
ftuscum vidcritvindiifiam.
cce;?r/j'4,.Manusfuasla-
Uabit in
fanguine pcccatoris inquanium
Det
rnt(ey/cordia fa.
cius cfi immtmis ab ilits
pcenis.Eccefecmdum.
Si
vtiquc
cft fru
b
dusiuflo.
.Actipitur
htc
ft
pro quia
.
quiaptrhocapparetma-
iortruiiiopropria,
&
fic
totum ccdit
ingloriam
eltiiorum &
ip.
ftus
Det
principaliter.
Cuieii bonor C^
gloria tnjecuta feculorum
^men .
mo.cap.tra&aitit,fcilicet
de
rcprobatiotte
ludxorum &Gcntiu vo.
catione, &de
ivtperfcSiancjfeu
cuacuatioue
quorundam
contcnto
rum Bx pcreri
iegecqux
ad cidtum Dei
pertinere
videbunturi vtfic
reprobatioprimiflatns iionfolujn attrihuaturpeccatis
lud.eorim,
fedetiaimperfeilionilcgis antiqux.de quaaposioltis
adHcb.i.c.
Quodautcmantiquaturvctcralcct,&
prooc
intcritueft.
Stfimiliter conctudit
mfine
cap.de
fiatu finali iuflorum,&
fuppti
cio
reproborttm.Circa
qit.c oiofa(.it.Trimum
odoidit
impcrfcElio
Tiem
legis
cvtca
dctertaitiationem
foUus
vnius
templi
ai dtuinum
tidtum.de
quodicu:Hcdicitdominus:
CcUim (edcs
meacft,
& tcrra
lcabcllum
pcdum
mcorum
, quccft
ifta domus
quam ^diticabitis
tnihi}
Licct.n.tcrnpbmaSalomone^dificatii
fwnltter
&
templumfecunduiH
ad dimniim cultum
penincrent:n6
tamen
Imtufmodi
domus matcri.tlcs
capaccsfunt
Dci vt
forti:(fut
h.ibetnr
ingloffa) aliqui
Httlti.lcu ncfcicntcs
estmahant:non aute
f.zpicnt!s.!\{a7n
vt dtcitur w
^./(c^^.B.c.Sl.n.CCclum
&
c^li
cc
lorum tc
capere
non
pofllint, quanto magis domusqua
^dificaui?
Et Ijoc est
quoddtcit propbgta
: -Coelum cftfcdcs
mca,&c.
qux
esl isia domus
quam
.edificatis
mihi i
q.d.Isla
non
fufficie/it adl)abitationein mcam: <>tix
quidem imperfc8io per tege
nouamfmt
ablata.in
qua nonfutt
t.intum vnus toctis
dcputatus
ad
diulnum culttim.vnde
loan.-\.e.dicebat
Chrisiu^ '^am.iritanx: Vc-
nit
hori,quddo
ncc in mote hoc, ncc in
lcrofolymis adorabi.p.z.etc.
ynde habitatio Dei
proitt
in
tcgc
noua
dcctaratur,principalitcr
c6-
fislittncordeadhoc
difpofito.
vndc loa.i .b. Habitauit in no
f.
in
recipientibus
Chnsium
pcr
vcramfidcm
: &hoc
cfl
qiiod
dicit
propheta.
.Adquem
autem
rcfpttiam
nifi
adpaupercutum
&con-
trttumfpiritufq.d.Habitatio
mca non
cfi
in domo
m.ttcrialiifed
in
creatura rationabtli
qu
ejt
Dei
c.ipax.cum pcr
vcram himititatc,
O- contritionem adhoc
difponitMr.vndc:inVfal.
Cor
contritCl,
&
huiniliatumDcus non
dclpicics.
SanHicnim&itislim
"*>*
kgetejnplnTnDeidimtturprimixCor.j.d. Tcmplum
Dci
fan(ftum cft
quod
cftis
vos.TofPunt
tamen
ifla
yerba:Ad
qu8
autcm
rc(pi.6cc.principalius
&
magis proprie exponi
deChri-
fio,in qito
h.tbitat
plcnitudo
diuinittitis,yt dicitur ad
Cotoffen.i.b
Qni paupcr
& \\\xm.ih&cordcnon
folnm ftmpliciterfed
exem'
plartterfuit.vndcMat.i
x.rf.Difcitc 3 mcScc.Simititer&tre^
mentemfcrmones
mcos.f.pcrfummam
obtdientiam
rfque
ad mor-
tem cruci , vt
adThitip.%.a. q.d.inter
omnia
q
manus mea
fccit,& vnuicrfa
qna:
fafta funt: de
quibttsfidtimfupntfece-
r.tt menttoncm.-h.u efl
propriafcdes
mea &
qHiesfcilicet
Chrifius
paupcrculHs:non
ilta
quam
adificatis.
Confeqitentcr fcciindd poftquam
oBatdit
imptrfeflionem tfgis
antiqf.x qtto
ad
tcmplum
matcriak, hic
ciftquenter
ofiendit ipftnS'
impcrfcRioncm qiio
adfacrificia
in
tempto
ol/lata de
quo dicit:C[\xi
xmmolat boucm
quafi qui
intcrficit
virum,&c. prout
in
glof.
Sacrificium vcfiriim nonptacet mihipofl
immolationem veri
facrificif,in
ctiuts vmbra
itiafacrificia
yobis
concefft.
Hacenim h*
bcntur m
gtof.fcciiiuinm quamgtoffam
continuantur hxcyerba ad
isiud
qtiod
iiimediate di.xcrat:^/id
quem
autem
refpiciam
^
q.d.ad
iUttm.f.pJHpcrcidimfitpradiBum refpiciam, nonfotum
yt
temptU
meum
,fed
etiam vt munus mihi
fnauiffime
oblatum. iu.xta ittud
adph.^.a. Tradiditfcmetipfum pronobisoblationcni
& hoftiam.&c.Toff hocfjirificium, qui
immolat boucm,
qtiaft
qiii
ititcrficit
viriim :
qtiiaposl ciiangctvj puhticationcm t.itiafiint
pejiifcra.prout inpoJltt.& exponantur cxteraprout
ibidcm
vfque
ibi : Auditc verbum domini.
Fhi
confcqiicntcr
tcrtio
prophcta
dectarat
fatfum
motiuu,
qiiod
ludxi habiierunt : vt in abominationibiis
prxdilis permanftfjint,
&infcrt
eorum
confiitationcK
. ./id cuius
dectarationcmfcicndut
quodprxdiciiduo qiixfunt
de
principatioribus
fundamentis fidei
legis
nou.(htoriim
primum eJt,qu6dDeus
dicitur
proprii
habita-
re tn
Chrijlo hominc
fmgulari
, &excelicntiori modo
qudm
in ati-
quaalia rcjcilicct
pcr
vnianm
pcrftrMletttidc qtto
dicit: Ad
quc
autcm
53?
Giorord.&NicoIaideLyra ^40
A aiitcmrefpiciam,&C.
vtfuitexpo/itum.
Secundum eH,
^uod
facrifiaum
Chrifli futt
Dco
jcceptiffimuni. propterquodduitur

Qi\iimmol3tboucm,&C. iJiaCrJimiluqu.-efunt
verafidei
fitndamnta
ludti exiflimaM efje
valdc
deronatoria
diuiiu excel-
Untix. Trimum cnim credunt
implirarcqnoJ
crcatorfit
creatura.
Secundum vfrh
^
JitnHitasfitpu(fibilis,fcu corruptibilis
:
quorum
rtrumfieefet
manifefie dcrofatorium
diuiwe
excellenti<s,fific
in-
teUigeretur.yt ipft falfe
exinimant.ynde in hoc
locoprophetadiri
gitfermonem
ad
dift ipulos
Chrifli
qui
rcucrentcr
fufcepcrunt
cius
wbM&do3rinam,dicens:A\\diKUCThum dcmini.qui
trc-
mitis ucrbum ciiis dixcrunt fratrcs, vejlrifcilicet
Iud<ci
infi-
dtles
qui fratresfuntfecundum
carncm,odicntes vos &
abijciStes
fropter
nomen meum :
quia
ludxi tantum odiuvt
conccperunt
de
Cbnfio
quMinterfe
natiicrunt,vtfi
quis
confitcretur
nomen
(^hri

slhextrafyna^ogam
^cnctur.&ftc
dc eis
pmprid
dicitur: Abij-
cicntcsuosproptcrnomcn
meum. iniid autcm dtxerunthi
fi-atres odientesfubdit,cum
fjcitrtr.-Glorificctur
dominusf
?<?
fi
dicant .
^bfit quodde Deogloriofo
talia
dicantur,fcilicet,quod
fit
bomo vcrus. Similitcr &
quodfit mjacrificio ohlatus,quia
isla
froHt ipft false concipiunt funt
contra diii iiiam cxccltcntiam,vt di
}um
cfi:QuosprophctJ
confutat,
diccns
inperfonajui
&iHjiorii.
Et videbimus in lctitia vc^xz.n.d.vcnta^
pr.idicatoam
eluci
\tabitur in
eucntu.Trimo,quia
videbimus inUtiti* vcfira,fiilicct
^tfcipulorum^proutinfi-dco.ca.declarat
vbididtur
:
L^tammi
cum
lernfalcm.Tr
ibidem
cxponetur.Secundopro conjiifioncfra
B trum odientiim
prxdtUomm
(/zfit.Ipfi
autemconfundcntur.
^"
dequaconfufimeSlatimfubdit: Voxpopuli
dcciuitatc,&c.
w
,
'
Circaquod fciendum,quod
in
denrunionctcniplifecunditria
ludli' in"e
'"''^""^
aducrfantia
Indm concurrcrunt. Vn B ni
.fciluct quod
ci
.ftruaione te
ues eorum .idinuicc odimtcs
fe interfi:icbant,prout
dicit
lofephus,
fiir
MtBidi.' de
quo
dicit^Vox
populide
ciuitatc.
Secundumcr^,qHo:iintcrn-
fla
occiirrcrunt widta
figna
diuinx
reprobationis
, vt ciim vcltim
templifcijfumfuit7>lat.z-i.f.&
alia miilta
qu/t
in Thalmudnarrd
tur adhxc
pertincntia
dc
qiio intelligitur
illud:Vox de
templo.
Tertium
cfl
vox
I{omanorum excquentium
dininam iuflitiam. de
^uodicit
: Vox domini rcddcntis rctributioncm inimicis
fuis,e^/c^K/rr. Antcquam parturirct pcperir
Fbi
conjeqne
terquarto prophetaagit
denatiuitate illius
paupcrculi ,fcilicct.
Chrisli de
quo
antc dixerat : Ad
qucm
autem
rcfpiciam
nifi
ad
pauperculum?
de
quo
denunciat ,
qubd
eiusn.itiuitas de
BeataVirgine
fuit
maxime adinir.-tbilis,
&ideoJubdit: Quis
au-
diuit
vnquam talc,autquis
vidithuic fimilc
*
Subiungitet
frophcta dcrcgcncrationcfidelium,di. Nnnquid patturict
tcr-
ra? &
exponatur
totum ftcut
in
posiilLi.Snbdit
etiam
propheta
de
gcneratione
KteYna
(//cm.-Nunquid ego qui
alios
parere
fa-
cio, ipfc
non
pariam? QuidquidpcrfcClionis
efl
in
creaturis,
feramplius &perfeUiu^
inDco
inueniturfeclufa quacumque
im-
ferfeiione
. vnde hac
expofitio qum
datiir
dfaiiiis
do&oribu<t , in
foflii.non
videtur
ejfe my^ica,fcd
literalis:
T^am patcrnitas,
&
filiatioferpritts
&
magisproprie
dicuntur in
diuinis,qua
in crea-
C
turis.luxta illud
aponoli adSphe.^.c.Vlcdo genua
mea ad
pa
'v.
trcm domininoftriIefuChri(li,&c
Confequenter quinto
dicit:L4ttamini cu
IerHfalem,&c.
vbi ex-
tenfe
declarat tilud
quodpriut
de
difcipulis Chrifli dixcrat.Widc-'
bimus in lctitia vcftra.
exponaturtotumficut inposiii.
Confequcnter fexto
deciarat
extcnfe
ad
punitionemfratrum
o-
dientium , &
abtfcientium difcipuios
Ctmsii
profter
nomen
eius,
de
quibwsdiicerat,fuprd. Ipfi
autem
confundcntur, &dehoe
CbmeJere
'^^t
cum dicttur.Et
indignabitur
inimicis fuis.
vfqub
ibi. Si-
fcirnc- .ujlJas mulconlumenturdicitdominus. &
exponatur
totim
ficut
in
poflii.t
notandu
quod
ex hoc
^
dicitur ijic:
Qui
comedebant
carncm
fuiUam,&c.SimuIconfumcntur.
.Y/>o/7fom
HeZ;.
.
^ creduntfe
habert
efficax
ar^umcntum
ad hoc
quod
siatus
Cbriftia-
nitatis
confummadus
ff/
temporefui
Tntrjfix
inanttcr
erpeia:i,eo
quodChrtJiiani
vefcunttir
carnibus
fuiUis,nontjmen Iiidxi
necet
Sarracent.Sedfalfitas
corum deciaratur
ingioj.maiorifupcr
Ccnef.
vbi
exprefie l}abetur,quod
omnia
quorum
efus
cr.it illicitus in
vete
\
ri
iege
debebant
ejje
iictta
adcfum temporc Tilcjpx
,
&Jpecialtter
hoc dicunt de
porco.
vndc imc
quod
dicitur :
Qu
i
comedebant
carncm fuillam.M/oCTtt/m efiprout inpofltl.
Confequenterfeptimo
dictt :
Ego
autcm
opera
corum. In
quo
vidcturoflendere
exordium
apoflolicf doiirtnfi,fctiicct
qitomo
1
do
proccjfitpofl
rcfurrcUioncm Cimfli. Quod
continiutur
adpredi
Qj,fpecialiter
ad illud
quod
dixerat:
PcperitSion filiosfuos.
^d
quodfciendum,quodpront
iegitur
m .t^iibus
apoflohrHm.z.t<i
tempore quo Spiritujfanflns dcfcendit
tn
apofiolos ChTiJii,crar.r
Icrufaiem
habitantcs viri
reiigiofi
cx omnimtioiu:
quxjiib
ca.^
efl:qui
omnes vidcrunt
gioriam Dci,inquantim
vidcbant
ipfos apo
flolos ioqucntes
variis
iinguis magnaiia
Dei,
qitod
non
nifi
virtute
diuinafien poter.it
&Im
efl qiiod
dicitiir hic:
Ego
au tcm
opc-
ra eorum &
cogitationcs
coru m
,fciiicet Jnd.torHm
volcntii
fuppnmcre
fidci
vcritatem. vnde &
aposiulos
&
difcipitlos
intan-
tuperfeqnebatiir, q,
ots erant
congrcgati^p
victH
lud^orii
in coJc
loco: &fic
Deus cx
opcribus
, &
cogit.ttionibus prauis
iHdxor'
boniim
ciicuit,fcilicct congrcgare apoflolos
(^m omnibus Gcntihiis
&
iinguis,vt
vidcrcnt
glortam
Det
modopr.iuii^o.
Et in hoc
qiiod
dicitur.Cum omnibns Gentibus.
intclltg.itur diHributwpro
genertbnsJingulormn proiit
in miiltis
aitjs
locis.Stfequitur:Et po
nam in cisr
fignum,/a/!ccf
in
difcipuiis, fignumfan&x criicist
qtiia
crucifixum
commitniter
pr.tdicabant
,
veifignnm
idcH mirA-
cuij,vcifign.t q
in nomtne
Chrifiifaciebant.
iuxta illud
M.u.vi.d,
Signa
anic eos
qui
crcdiderint ha:c
fequcntur.
In nomi-
ne mco dsemonia eiicicnt,&c.Et
mittam ex cis
qui
falua
ti f
uerint,
vbi in Hehr.co
Ijabetur.Qu
i euaferint:
quia apofloii
&
difcipuli quafl fugicntcs
ciiafcrunt
de
pcrfccutionc
ludeorum
ab
lerofolymis
ad Gcntes
fciiicct
ad Gcntiles.
S.xponantur cftcra,
prout
in
Tofl.ibi':
Et adduccnt omnes fratres vcftros.
Quoc
'videtiir
exponcndum
de
martyribus
Chrifli,qui
in
diuerfis partib.
miindi
fuernnt pro teflimonio
Dci
intcrfe&i
quortm corpora,feu oj
faadducuntur
frcqnenter
de cunBis Centibus. In
equis& qua-
d
rigis,&
c.
Jciiicct Ijonorifice
&
diuerfts
&
vdrijs
modis:ad mon
tcmfan[iim
meum
Ierufaiem,fciitcet
adeccicftam.
Q^tomoio
in
fcrantfiiif Ifiaei
munus in
vafe
mundo in domttm domini,
qniat.:..
ta veneratio
fit
reit^uijf
faniiorum
in
ecciefia
,
ficut oiimfiebatit
tcmplo,cum aiiquod
munus
foiennijfimum
tbi
ojferebatur
. Ethii
<
innuit
propijctatertium pertincns adpcrfc&ioiKm
nouiflatus.
li
vctcri enim
lcge corpora ,Jeu ojfa
mortuorum erant immunda in
tantiim,quod
contaminabantur facerdotes per
contadummortno
rum,vt Lcni. 1 1 .a.Sed in noiia
iege
hoc non habetHr,immo
reiiquij
Ja/Sorum
in altaribus
ponuntitr.
Cuius
differcntix ratio
potefl ej
fcquiaanimx defimiortm
inveteri
lcge quantumcimque
fantn
futJfent,JcparabantHr
tamen a
vifione
dtiiina, vnde &
corporaeo-
ritm
meritofeparanda
erant
dfan&uario:
cuius
oppofitum
efl
in nt i
uaiegcin quaanimxfanfioruvi
beatificeDeo coniunguntur.
vndt
ad
perJelionemfuiftatus
pertinentprxdiQa.
, Confequenter
oiauo dicitur. Et
aflpmam
cx his Saccrdo-
tcs & Lcuitas . In
quo
innuitur
quartumpertinens
ad
fiatus
ito-
ulegis pcrfclionem
,
inquantum
Saccrdotium
ipjtns feextcHdii
ad omncs Gentcs,& non coartatur ad ccrtam
tribum,Jicut
in vet:
riiege. QuA
quidcm
cxtatfio pertinct adpcrfciioncm ,ftcntnon.
lex
perJclior ejlque obiigat
oynrics ,
qudm
lex vctus
qux
tantuii
obiigatpopuiumantiquinn.
-

t tnhoc etiam o^ienditiir tr.tnsiatio

legis antiquis
ad nouam
iuxta illiid
Heb.-j.b.
Traslato faccrdotio neccfte clt.vt
lcg)
uan[}3tioinM:qnodtamaiHebraf.itucncg.mt,dcquononeii
ad
prxfens agcndim.
Cetera
exponanturfroHt inposiU.
I
11

57^
IN
lEREMIAM
PROPHETAM^
P R AE
F A
T I O-
J^ C
interpretatio Hierony-
mi e(t . Si
quid
in canoue-
;^
rit,
fecundum Hebf^Tos codi
ces
exploretur. AliacftSep-
tuaginca interprctum
Eccle-
(\]s
vfitata .
Qua:
quamuis
nonnulla
aliterhabeatquam
in Hebr^iscodi-
cibus inuenitur
,
tamen
vtraque,
ideft fecundii
Septuaginta
,
Sc fccundum
Hebr^am ,
apofto-
lica autoritate firmata cft
,
non errorc
nequc
rc-
prehenfionc fupcriori,
icd
certoconfilioScp-
tuaginta
nonnullaaliter dixifTe vcl contexuif^
fe
intelliguntur
.
Quodideo
pr^emoncmus,
ne
quifquam
altcramcxalteravelitcmcndarc,
Quod
fingulorum
in fuo
generevcritasobfer-
uanda eft.
PROLOGVS SANCTI
HIERONYML
I N E V N D E M.
EREMIAS
propheta
cui hic
prologus
fcribitur,
ferrnone
quide apud
HebrcEOs IfairEj
&^Horee &
quibufda
alijs
^p
phetis
videtur
eflerufticior,
led fenfibus
parcft,quippe
.]ui
code
fpiritu prophctaucrit.
Porro
fimplici-
ascloqui.
a loco ci in
quo
natus cft accidit.Fuit
mim Anarhotites
,
qui eftvlque
hodie viculus
|:ribus
ab
lerofolymis
diftas milib. Sacerdos ex
Sacerdotibus,
&in matris vterofandificatus ,
virginitate
fua
Euangelicii
virum Chnfti eccle-
fiae dedicans . I lic vaticinari exorfus eft
puer,
&
captiuitate vrbisatqueIudejE,non folufpiritu
fed &:oculis carneis intuitus eft . lam decem
tribus Ifrael
Affyrij
in Mcedos
tranftulcrant.
iamterras carumcoloni^
Getitiupoflidebant.

Vndeinludatantum&in Beniamin
prophcta
uit,&
ciuitatis (ux
ruinasquadrupliciplanxit
alphabetorquod
nos menfurae metri
verfibufqj
reddidimus. Prarterea ordinem vifionum
qui
apud
Grajcos
&cJ-atinos
omnino confiifus
eft,
ad
pridinam
fidem correximus. Librum autem
Baruch
notarij
cius
qui apudHebricos ncclegi-
tur, ncchabetur,
prsetcrmifimusprohisomni-
bus maledicfla ab ^emulis
prxftolantes, quibus
me
nccefreeitper fingula opufcula rcfponde-
re.
Ethocpatior,quiavosmecogitis.
Cste-
rum ad
compcndium
mali rcdiius fuerat mo-
dumfurorieorum filentio mco
ponere,quam
quotidie
noui
aliquid Icriptitantem
inuidorii
infaniam
prouocare.
PROLOGVS ALTER.
OAKIM filius
lofi?
,
cuius tcr-
tiodecimo anno
pruphctare
or-
fus leremias: fiib
quo
& Olda mu
licr
prophctauit, ipfe cftqui
alio
nomineappellatur
Eliachim,
&
tegnauit
fuper
tribum luda & lerufalem annis
vndecim. Cui fucceflit in
regnu
fihus loachim
'ognomcnto
lechonias
,
qui
tcrtio mcnfes re-
l^niciusdicdccimacaptusa
ducibtisNabucho
ionofor,
duduscft
mBabyloncm,
&in loco
:ius
cortitutus cftSedechias
fillus
lofiarpatruus
-ius
,
cuius
anno vndecimo lerufalem
capta
at-
quclubucrfa eft. Nemo
igitur putet
eundem in
DanicUs
principio
loachim,
quiinEzechielis
cxordio ^oaKimfcribitur. Ifte cxtrcmam
fyl-

labam Kim
habct,ilIechin.Etobhanccaufam
inEuangelio
fecundum
Matth^um
vna vidc-
tur deeflc
generatio
,
quia
,
fecunda theflcrcdc-
cas in loaK im defin it filium lofie
,
Sii^tcrtia in-
cipita
loachin filioioaKim .
Quodignorans
Prophyrius
,
calumniam
inftruitecclefi^,
fuam
oftendens
impcritiam^diiEuangeliftam
Mat-
th?um
arguercnititur
falfitatis.
Quodquctra-
ditum fcribitur loaKim monftrat non aduer-
fariorum
fortitudinisfuiflcvidoiiam,
feddo-
mini voluntatis .
ARGVMENTVM IN EVNDEM.
EREMIAS
Anathotites,qui
eft
^^
viculus
tribusalcroiolymis
diftas
f-^
milibus,
.ipud
Thamnas in
Aegy-
fe^
pto
a
populo lapidibus
obrutus
occubuit.Iacctvcroin eoloco
fepuItus,quo
du
dum Pharaorexhabitauerat.
Etquoniam po-
ftulationefua
defugatis
ab codcm loco
ferpcn-
tibus
,
Aegyptios
a taclu
afpidum
facit efle fe-
curos,magna
eum ibi
religionc Aegypiii
vcuc-
rantur.
Tom.
4.
T
A
Homif! I. in
tcfeiniam
ver.t.
Toax
}.b
Geni.tt.e
Ibi4.i9e
Quo<L
Gloforcl. &Nicolai
Je
Ly
ra
58.
Qusft
10.
Benigniflim'
Deu^ ad
p<z
pitentia her
tatur.
\}Ol.Vt.S,
Dcus
ad bcnefacifdQ
promptnscft.
ad
punicndum
dilli-
ninlator
. Cu cnim
pofTitrcos
iinc
contcftationc
veninri iudicij
piini-
rc.
nulquani
hoc iacit . fcd ciiamfi
condcniiiaiicrit.pracdicif
vr lihcrcn
tur
pcr pcnirentiam.quida
naii-fuc
rant
pcr
dclit^um. Niniiiiiae code
natierantpcccatorcsaDco.
Adhuc.n.trcsdics& Nini
uc crat fubucrtcnda
Noluit
cnim Dcus cii filcntio
ptini
rcdamnatos, fcddanscislocum pocnitcntixniiru
Hc-
bntum
prophctam
, qui
diccrct : Mhuc ires dtjs e"
K><f
fubi4rHiur,
nc
pcrircnt.f.quia
condcmnati crant.lcd
agcn
tespccnitcntiam
impctrarcntmifcricordiam.Sodomitrc
Suoqiic
& Gomorri
diuino iam crant cxiiio
dcflinati,
cutfcrmoDciad
Abraham
oflcdit^tn
quodluum
crat
fcccrunt
angcli
volcntcs cos faluarc,
qui
fc
indignos
lalu
tc iudicaucrunt,&
diccntcs
ad Loth:// nc al
quis
hic tiln
ge
ner,authl'^
aut fiU* tdrcncquc ignorabant
non cnc cos fccu
turos Loth ,
fedoftcndcruntfuam p3ritcr,&
cius
qui
cos
miferatbcnignitatcm&amorcm.
Similcquiddamin
Ic
rcmia inucnimus.Notandum cQ.n.tepus prophctiecius,
qfi pphctarccocpcrit
vcl
finicrit.Dicctcr^oaliquis-.Qiid
admc
tepushinorixquiacQepirpropheiarcindicbusIo
fix
fili/
Amon
regis
Iuda,& vlquc
ad annuni tcrtiumde-
cimum in
rcgnocius.Dcindcprophctauit
in dicbus loa
chim
filij
lofiae
regis
luda vfquc
adconfummationcm
vndecimi anni Scdcchia: fili
j
lofi.-e
rcgis
luda : &
ptr
trcs
rcgcs prophctia
cius extcnfa eft
vfquc
ad
captiuitaie
lcru
farem in
5.mcn("c.C6dcmnaucrat.n.
Dcus Icrufalcm
pg
pcccata
fua& haeccratcxtrcma
fcntcntia fua,
vr
captiiii-
tatirclinquerctur.
Scdcum hominumamatorCt Deus,
nccqucmquam
vclit
perire
antcquam dcpopulationis
tempusinftarct,
mifit &
huncprophctam cjui
inuitarct
ad
pocnitcntiam
. Mifit cundem ctiam fub iecundo
rcge
poft primu.Mifitquoq;
fub tcrtio lam
captiuitas
immi-
ncbat,&
adhuc ad falutcm hortabitur Dcus
,
tribucns &
antc vnum diem locu
poenitcntia:
Vndc
fcriptu
eft :
vfoj
adcaptiuitatcm
Icrufalem&
vfqucadquintum
mefcm
prophctaftc
Icremiam.Iam
hoftium vincula ftrinxcrant
manus., & nihilominus hzc dicebat Deus : F.ccc
captiui
faOi
fali
cftis3gitenicetfcr6)pocniteriam.Rogarc mc,&cgo
paicam
vobis :
pofllmicrucrc
de
captiuitatcqui tradidi
Hicetiamdc
nobispoflumus inteUigcrc. Sipcccaucri.
mus.captiiiifuturilumus Tradi.n.pcccatorcSatanc ni-
hildifl3tabeoquodIud.Ti
traditi
funtNabiichodonof.
vt ficii t illos Dcus conccflit aducrfario
pp frcquctcs
im-
pictatcs
:
ficnosproptcr pcccatatrademur fpiritualiNu
DUChodonotor.Vndc.Qios
trjdidi ^a;a a,v'
difantnnnbU
Jpl)tm.tte
. Putas
quantum
malum cft
pcccarc ,
vr
Iradaris
Satanascaptiuanti
animas
coruquirclinquuntur.TDco
non finc caufa.f ncc finciudicio. Cum enim
mifcritplu
uiafupcrvinca,& ip(a_f
vuaattulcritfpinas, quid
facict
nifi vt mandei nubibus
,
ne
pluant fuper
vinca imbrcm
>
Prop^
cft
crgo
&
captiuitas
noftra,
fi non
egcrimus pfni
tcnti3,vt
tradamur.fNabuchodon.&
Babylonijsquibus
jam adiaccntibus fcrmoncs
prophctaru,lcgis,apoftolo.
ru:&ipfiusChriftihortantnosadpoenircntiam,,puocat
adlalutc.Siaudierimus, credimusci
gdixit:Etcgopcni-
tcnria
aga
deomnibus malis
qux
locutus fum cis faccrc.
Hieron. adEufcbium.
Quiavolumcneftlongifllinnl,
& in
plcrifque
hiftoria manifefta in leremialata
cxpla
nationcm non
qua:rasfuperhismaxime quxiain aii;
prophctisfuntdida.
Vtnihil defitin fcnfibuscum mu!
tu dcfit in
verbis:flaminatibiatqifubtcgmina&litiap
parabo,
tu
ipfi^vcfle pulchcrrimamconficito Citcri^
phctJE,vtI(aias,Hofee,Iohelfuerutantecaptiuitatcdua-
rnm tribuum.f Iudx,&
Bcniamin.
Alijpoft,vtDanicl
Aggajus
&
ZachariaSjIeremias
vero & Ezcchias immine
tc
captiuitatc prophetauerut,
altcr in terra
luda,
ahcr in
Babylone.Icrcmias
puer
prophctare ca:pit,tcrtiodeciaK
anno lofix
rcgis
luda
filij
Amon :
prophctauitq;
fub cf
dece& noueannis,&
fubloachimfilioeiusannis ii.iS
fubScdcchiagvltimusfuitreguIudaannis
1
i.vfqucad
quintu
menfcm
quoa Babyloniis captiuata
cft lerulalc.
loachaz vero & Icchoniaetrinj
menlcs
fquorum
alterin
Acgyptum.altet
cu matre dudus eft in
Babyloncm
tcr
fupradidis annis6omputantur.
Ac
perhocabcxordio
prophctix
fua:
vfqueadcaptiuitatcm
lerufale
inquafic
ip(ccaptuseft,^phetauitannisquadraginta,&
vno.ptic-
ter illud
tepus
quo
in
Acgyptu
dudus cft,
ibiq; prophc-
tauit in Thamnis ficut in hoc
ipfo
volumine cotinctut.
^
CAP.
L Y R A N I I N
P R AE F
Rophctam
in Gcntibusdcdi
icverbumpro
pojitumfiribitur
hr. 1 .b. tt
didumfuitfibi
d do
mino. In
quo pofjunt
notari
quatuor
cauf
hum
Itbri
leremiaqtiem
habemns
prx
mambus
txpO'
nendum videliiet,
Caufa ffficiens
materialis,for-
malisy&finaiis. Caufa
vtro
effitiens duplexeflf
Caufaefli-
f^naprincipaHs/.Deus
reuelans omnia in hoc libro contenta. ^tia
cien.
inJlrHmentalis,fsilicet,faijdius
leremias
qui SpirttufJanBo
di^antt
fcripfit
librum
iJium.Ei
hac
duplex
caufa ifficiens
notatur,curr.
dl-
titur : Dedi
te,
ita
quod infuppoftto
huius verbi dedi,
qucd
iji ipfe
Deus,expiim:tur
cau(a
efficiens principalis.ln
hoc av.ti m
pronomi-
netc,caiifa cfficiehs infirumentalis.Et
de
vtraquepoteii accipi
ill:id
qucdfciibitur f^i^cch.i.d.Fili
hominis
fpcculatortm
dedi te domiii
Jfrael..4dboceinm ponitur fpeculator ineXielfo,vt
d
longcjpecu-
letur,&quf
viderit
fideUtcr
annunciet:&
ftc fecit
leremias, vtfid
tim vtdebttur in
qwdam generali:
(<
plenius
in
profecutione
libri.
Caiifa
ver6ma>erialis &
formalis pojiunc
votariin nomine
prophe
t[,cum
dicitur:
Trophetam
. .Ad cuius inttllt
(lumfciendum qnod
propbetafecnndum intcrpretationem
nomims dicitur
quafi procul
fans,quiu faturjeu
denunciat ea
quxfunt longinqna
d naturaii co-
CaiiA matt-
gnitione
humana. Et
i[ia
quantum
ad
prajens funt
in
duplicigradu,
riaJii.
^j^
atiqua funt huiufmodi propterfuam
tminentiam
rijpedu
in-
telledus
nojiri,cuiujmodi fnnt
diuina.ad
quife
habet intcllciiiis no-
p..
.
.
fierftcutoculu$notiu<tadlucemfulis.z.tMetaphific*.
Inttrilia

P
^"'
verdvaldilonginquum&remotumelidcognitionenojlraincarna
tionisdiuime
myflerium.
Excreaturis
enimpotcfl
homo deuenire
in
cognitionem prim<t caufx
qu^
Deus
tji ,
quantum
ad multas eius
condttiones,^:^
fic Thilofophi concluferunt
deDeo
plurimas
conclu-
fiones
Similiter natura humana
per fe accepta,non
exie.lit
(ognitio
nem
nofiram, fed
vnio natur^ diuinx & humanx in
Juppofito
ver-
bifupra
modum
tranf endrtficuliatem
intelledus humani.
AJyiie-
rium aitim iflud di.ni<ncfauit hremias
prophrta
ititer alios valde
chv 2<z dicrns. lccc
dicsvcniunt, dicitdominus,&
fu-
fcirabo Dauid
gcrmcn
iuftum &
rcgnabit
rex,&
(apicns
crit & faciet iuditium & uiftitiam in rcrra.In dicbus illis
fal uabituc
Iuda,&
lUacl iiabitabit confidenter. Et hoccft
I E R E M I A M.
A T I O.
nomenquodvocabuntcum
dominus iuftus noftcr. H
enim autontas ad literam de ChriHo dicitur
jecunaum
ornnes dado
res
Hebrps
&
Latinos,vt plenius
vidcbitur ibidem domino conce-
dente. Ter hoc autem
quod
dicitur.
Sufcitabo
Dauid
germen
iflw.
txprimitur
humanitas
Chrijii,
quifi&us
e(i exfemine Dauidfetu>
4um
carnem ad
{{pm.
i .a.Ter hoc autem
quodfubdiiur
: Et hoc
f/
nomen
quod
vocabunt cum dominus
luftus hOjier,cxprimitur
dim
nitas
Chrifiiclarius
vt mihi videtur
quam inaltjs
libris veterts tt
fi.tmeiiti:quia
vbihabcmus
dorr,inus,>n
Hebrxo
hab(tur,nom(ndo
mini
Tctragrammaton, quod fecundum antiquos
dudiorey HcbrtK
rumfic
ttiam
apprcpriatum
efialuljimo
creatori,vtnon
liceattf
fum
nomcn de alio dici
,
prout plenius
dicetur dcmino conud(nu
quando
ad locum ilLum veniimus. Et
quia
leremias ita clar^ Cb
Jii
myfierium denunaauit,prophetich pottii
dict di u- . '0<i
Itribi
tur
Luc.i.g.
Et tu
puer prophcta
altiflimi
vocabcris,fi
yalde clare
exprtjfit
altituUmtm
Ju^
diun.itatts,
&
hfc 'Ji
wl<
'
principalis hiuusjibri.
vnde dtcit
l\ab. Sal.fupcr g.cap.
Zacbarh
quod Vhiuerfi prophctx
non
fitnt
locuti
nift
dc diebus
MiJJle qnv
eji
tntelligendum
dc
principaii
intentionc eorum
,
quia
dt
plurii>:.
alijsfunt
locuti.Et
ftcundum
hoc,Deus
humanandus eii
fubtcdH
in vmnibus libris
prophetalibiiS,fn
ut Deus humamtusin
Euangi
lijs:quia quod propheie nuncianifutmum, Euangelifif
narraitfn
Bum.Stcut enim
Deusfub
ratione
abfuluta tjijubtt^um
in toti
[a
crajcriptura,ftc
efi inpartibus eiusJubitBurnfub
rationibus daer
niinatis, vtdi^umfuit plenius
in
principio Genefis.
^liaveri
funt longinqua
d
cognitione
humana
propterjue entitatis,
&
vai
tatis
dejicientiam , cuiufmodi funt futura comingentia, dequibu
non
eji
determinata veritas
apud nos,Jed
efi
d'terminaiaapudDei\^
.
Et de talibus
eji
propbetia fecundum quod
ditit
'-''Jhdorus juft
'
}^
Tfal. Vrophetia
ejl
diuina
infpiratio
rerum eucntus immebiii
vc
ritate dentmcians. De talibus vero erat
deftrutiio
ciuitatis &
ten
pli
, &
captiiiatio populi per T^labuchodo/iojhr futura: quam
len
mias
prophetic^
denunciat, &Jcribit
in hoc
libro,
in tantum
qio
voluerunt eum
propter
hoc <j(cidere
, fccundum quod
dicitur inf>
26.d. luditium mortiscft
yiro huic,quia prophetau
aduerfus ciuitatem iftam.
tt
hcc
ejt
materia butus
librifd
'
'
* dai.*'
8i
jjyii ftib
mmine
prophetx dep-gnata. Caufa
etiam
formalis
huiui
fotn / tri/'"'<'i/nf
/>rop/jf^ dejignatur
. Circa
quodfciendum quod
duplex
e/l fortna
Ubri^jiilketfurma
traHatui
&foima
traiandi.
j,orma
vaHatus, rfi diui/io Ubriperpanes
&
capitula
de
qua
vide
liturinprofecutionclibri.
Forma vero tra^andi eft
modus
agendi,
qiii
tnodus efi
propheticus dtjcribendo
diuinas reuelationes Jenm'
^
fit{ias,pyopter (juoddeipfo potefi
dici
illudquodfcribitur
lol>.6-b.
Hic eft
vere
proploeta
. Ei dtcituryerk
prophcta
, ad
dijjerentiam
pfcMdo prcphetarum
,
qui
non
prophetabant
ex diuina
infpiratione
fitut
leremias
,fedaliquieorum
ex
propriaficlionepropterqu^ftu.
jtlij
ex rcuelatione dxmonutn
quifunt mendaces^propter quodfalfi
erant,vt
in
plurtbus
demonfira/.tprophetif
eorum.CduJa finalis
hu'
inal
w^ ^'^" '^ vtilitas
vaiuerfalis eccUfi,qu^
colleda
cft
ex omnibus
leremiac
Cap.I.
J82
Gentibus.Etlncfins notaturyCUK
dicitur :
inCentibus, ideftad D
vtilitatcm omniurt,
Gentium:proptcr quod
de
ipfo poteft
dici illud
iJa.^Q.h.
Dedi tc in iuccm
Gcntium,vt
fis falus mca
vfq-,
ad cxfrcmum terra:
, vtfit
verbum dommi ad leremiam dicen-
tis: Dedi tc in luce Gcntium
,
adilluminandum ees
luminefi-
dei cr claritate
morum,
vt
fisfalus
mea
vfque
ad extremum
tcrrf
&hoc
denunciatiu^
tantum,quta
Chriftus efl
falus
Gcntium
cjf-dt-
uifecundum
quod
diiiur.
Operatus
eft falutcmin medio ter
Pfal./j.c
ra:.i. m
lerufalem
,
qu^
eji
in medio clmitate terr^
habitabilis,
in
qua operatus eft falutem humanam
perJuam
paffionem
benedidiam
&
refurrcflioncm C
afcenfmcm
in
calum,vbi
cum
patre &Jpiri
tujitnfio
vitiit
&
regnat
in
f^culaf^culorum
./imen.
e A p. I.
y V
7^-
Vcrbum
Dci.quiavcrbafcre-
miz vcrbum domii^i
f*
Hicronymus,
Poft
exordium
vaticina-
tionisleremia-.jj.^-
phetiae
anno,Ezcchi-
el;inBabylonc
his
q
cumeocaptiui
erant
cxorfus cft
^phctarc.
* Thcodorctus.Du-
plicigratia pra^ditus
erat
prophcta
,
faccr-
dotali &
prophctica,
&
illamquidemtra-
xit
agencre,hancvc-
robcneficio
fuperno
adcptus
cft. Referi et
icmpus prophctias.
Jn
dtib:ts,&c.McmiD\t
. ctiam eorum
qui
de-
^inccps rcgnaruntadextrcmam vfqucobfidionem
.
b in
!//e^y,?f.Hicronymus
. Mirabilis Dei clementia.Ia
captiuitatc
vicma,&
Babylonioexcrcicu
vallantc lerufa-
!icm,nihilominus populum
ad
pocnitetiam
vocat , mal-
lcns fcruarc
conucrfos.quamperderc delinquentcs.
c
Vnujquamte. Nonquodanic
concepiionemfucritvt
hsre-
lEREMI^ PROPHET^.
C A P. I.
fHic funt.
K ErbalcremiiefiliiHelchixdc
Sacer
a1 tcce loiiK
dotibus
qai
fuerunt in Anathot
i
lVicu!ujeft,iu
tcriioab Yibemiliatio
fldi-ltquia.
a:floc.
*
in tcrra Bcniamin.
Quod
fadiitn
^
'*\iii;^ii
'lat 'n
principiospud patrcin.
^'
eft verbum domini ad eum in dic-
^
buslofig filij
Amonregis
ludain
tcrtiodecimo
annoregnieius.
Et
fadum cft in
dicbusloachimfihjIoTi?
rcgisiudavfq-,
^C^i
vli imis
rogum
luilj.
adconfummationem
vndecim;
anni
Sedechi? fihjlo-
f Lxx
Ca[>iiuit,'tcin.
fixrcgis
luda,
vfquc
ad
tranfmigrationem
krufalcm
afQnou crat in
prinri[,io apud Pc.uii, in
quo loquunturFrophetz.
in mcnfe
quinto
. Et fadium elt vcrbum domini ad 6
af.A^u. ITMatris. cf
In
piatlcient;.
'
me dicens :
Priufquam
te formarem in vtcro
,
noui tc
7
hrcrctici
fufpicantur.
Scd
qa pfciuit
cu do-
minusfuturum
,cui
facienda ia fadtasut:
qui
vocatca
quaeno
g
funttanquamcaque
funt.
*
Hier.Priufqua,&C.
Primaparte.
Quidam
hOc locum curx
ptbr.
fupcr
faluatorem in
^P-7-
telligunt,quiproprie
*^*'''
propheta
Gentia fuit
&
pcr apoftolos
oes
nationcsvocau
it.q
u i
priufquainvterovir
ginali
formaretur,an
icqua
de vulua cxireC
fandificatuseft in vtc
ro&
notuspatriqui
fcmperin patre,&
in
quo fcmpcr patcr.
*
Origen.Ieremias.
hoc
pra; c^teris
dccus
confecutus eft Abra-
haprophcta nucupa-
tuscft in co
q^
df.
-Tropljcta
eft &orabit
pro
te.Et tfi no di-
xit^ad
cum.
Vnufquam
te
formarem,&c.Scd
poftca
m extrcr
mo vit.-c
temporc
fanftificatuseft Abraham.
* Thcodorctus.
Elcdiononiniqua.
Hancenimnotitia
pr^ceftit.Nouit
enim
tumquc
fanftificauit.Nam
cogno
fcit omnia
priulquam gcnerentur.
a v/f-
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. I.
VEtba
htcmis.fi.Liber
ifte
diuiditur in
duaspartes
fciUctt
pro^mium
& iraBatum.SiCunda
incip!tJbi:Et
fadii eft.
Ttimainduas,
quia prirno
pouituratttoris notificatio,
fecundo Ja-
Bafihi
(ommiffio,ibi.Sc
fadum cXCirca
primum nutificatur
an-
tor,prima
ex nomine cum dicitur.
I Verba
lcicmix.Supplefunt quafequuntur
in hoc libro. Se-
cundoex^entre,cum dicitur.
3
Filij
Hxlchiae. Qui fuit
etiam
propheta,
lick non
tamfamo-
fus jficHt leremias.Ethoc
Jecundu rcgulam Hebrprum qu^ dicit,
quodquando
in
principio
alicuius
propljtti^ exprimitur
nomen
pa-
tris iplius
prophet^ inteW.gendum
eft
quod&paterfuit
propheta.
J
De
SaCCrdotibus..t
quo patet quoque dignitasfui generis:
quia
tribus
Sacerdotdis commixta
fuit
tribui
regie propttr fui
di-
gnitatem.Tertio ex
loco,cum
dicitur.
4
In tcr. Bcn. Dicit enim
Hieronymus
in
prologo
huius libri.
quod Anathot efi
vicus tribus milibus di/ians d
lerufakminfor
tc
Beniamin
Jitus.Quartd notificatur
ex
tempore,cum
diciiur.
S Quod
5 Qudd
faftum eft verbum dhifSccEtfciendum quodiHui
quod
non efl
pronomen,fed
caniHnHio.Et
poniturpro quia,& refer
tur ad id
quod
dicitur in
piincipio.vctha
lerem. Et ad
oJiendedS,
quod h^c
verba
procedebant
ex
Jpiritu diuino,dicitur. Quod
fa-
^u
eft./.^aia
fa3um
eil verbii dominiad eum in diebus
Joftf,&c,
Tacentur hic duo
regcs quorum temporibusprophetauittf.loacha-:^
(i leihonias
filius Joacbin,eo quvd qmlibet
eorum
regnauit
tanttm
tribus
merftbus
:
&ftc tcmpus
eorum
computaturJub alijs regibur
vjque
ai
tranfmigrationem lerujalem
ideft ,
captiuitatem populi
eius &ciwtatc
dcJtntcU pcr \abi<chodono(or
in
mcnJequinto.Con
tranum victetnr
itifia ^9.
vbidicitur.
Mcnfe^. J.dicmcn-
fis,apcrtacftciuitas,&C
Dicendum,q-.odmenfe quarto
fuit
ca-
pia
d
Babylomj<:
,vt
ibi
riicitur, fed
ciuitas
nonfuit deftru^i,nec po
pulus
in
habylo<iem
dticlns donec
fuper
hoc audiretur voluntas
T^a
buchjdonbJ'ir cxijtentis
tuncin
^ntiochia,per
nuncios ad hoc
mif
fos,'}ui
rrdierunt
menje quintOfVt
diciturhic .
6 Et fadum cft ver.do.ad me diccns.H/c
confequenter
de-,
Jcribitnr ccjmmiJJioJatU
leremi^
de aciu
prophetandi,iim
ei dici-
tur a dnm'no.
7 Priufquam
tc forma.in vtcro noui te:
t^oticiapridffti
nationis,quicJc
abtetemo.
*iEttan-
W
t(
>A L J T E
J{.
j
I
^"'^'rfrfwjf.Pcrlercmiamquicxcclfusdominoin-
terprctatur.bonus
prajlatus
vcl
dodor,vcl prxdicator
fi-
gnificatur.Quilibctcnim
iftorumingradu
fuocftcxcel-
iu$domino. Huic autem dicitur adomino.
7 Vriufqtam
teformarcm
in vtero noui te.& c^tera.Ytcrus au
tcm in
quo
formatur,cft
ftudium facrx
fcriptura::&
in
de exit veleducitur a domino vt
applicctur rcgimini po
puli
vclciusdodlrinxXcu
ipfiuspradicationi,& prophe
ta
conftituiturpcrdenunciationcmfuturxp5nx& glo
ris.Pcr hoc autcm
quod
dicitur.
Tom.
4.
T a
5%
GIoford&NicoIaideLyra
^84
5
Origcncs.Etiamfividcris
aliqiiando
iuucncmpro-
phctantcm.non
diibircs
diccredccoquiafccundumin-
tcriocm homincm fcnuit,
vt
Hicrcmi.vaccidir.Iuuenis
'
cnim crat
l'ccundi!ma:tatcmcorporis,rcd quoniamdo-
'
minus dcdcratvcrbaluaiaorceius.nicritoadcumdici
tur Noli
diccrequia
I
2
a
Untequam
de yulua. Hicr.
Orig.Sccundum
iilud Pauli.
A
Tcfl^ua cbplacu
it ei
qui
me
jegregauu
ex vtero
m^t'
is Wf.i O' vo
loan 1
4.b fam
ptr gratam
fuam:rt
reuclarct filium juum
in mc,
vi l
uang:
iLi.c
li-^armeumin
GfJinT^.Ioann.fanaificatusquoquc
in vtcro
&
Spiritumfanluin acdpit,&
in vuluaaiouctur,&
pcr
osmatris
loquitut.
. ,,.
b .4aado.niuf.Y>ctc a
g^ antequim
cxiics devulua.t fandincauitc^&pro-
\inh^l4.h
Itat OITJOU
qUOu prO
.nvti.iovtucftl b-voarbii-lr.
n.i
cininaitatcnopotiuflinc-
phetam
in
gentibus
dcditc Etdixit:
t Aaadommc
2
'
C (T^ jlQuaLiNeconliiJm
iia'm vjni hom:n f.
ipiem.a
eius a^hiient voluntiicm.vt
pcigai
tCnOISVOCISlCCUC
hibebi$itiecoiiiite,nqiJCunftacolr.peas:Apeii
ts tunni
Bcimflcbo
illud.
dicit: (^
illcquafi
ma
^ mjnus ad mc:
Nolidiccre.quiapucr
fum ,
qiioniaiyi
ad
4
cnaj,5c
robuflac a;ta
-i

r
tis
corripitur
, quafi
omnia
qu?
mittam tc
,
ibis: & vniucrla
ciu?cunquc
ma-
..^r^ Uiii.-f.-.nio rl-- a^N<-con)jd"csniii't,tudinciii cuium ail quos loquuiur
'>^e , (cd me
^ui
iec.i[i. fiin.
tur.quivcrccundia,
j
daucro,
tibi
,Ioqucns.
Netimcas
ataciecorum,
quia
&r.ii^or/rl<-rr,rafiie
iHabebis nie coinitem
i|Uo
cunfti
complew.
bf.^Ion quort pcrfecution.bus Stan^aitijj
pUUUICUCkUiaiut^.
carrii.miiltacoinipafru., ell.fcdvtomniapitientcriuprrctac
non cedat. (*ytKr
cgotcctjmrum,vtcruate,dicitdominu_s,
Etmifitdc)-
5
C
j^Fi!iuniprrqj-in
omnia. Vt hunianam finillitudinciii vidrns non
cxpmefcst.
b^Vthunnnotumaituum
(imiliiudncm videnstangi
non fotmidct. ^^Patcr. Q^fi.
viriliier
jc,}(
c oturtetur cor tuuii
minus manum fuam
,
&i
tctigitosmeum.
Etdixitad
'mcrtEcce dedi verbameain oretuo,ecccconftituite
^
r
i^Poftula i ine *;d.i!>o tibi ifenics hxte.tuam. blM'"'- t
hodie
fuper
Gcntes &
fupcr rcgna,
ut euellas & dc-
I(a.<.c
ok>. cfolitx.
OfnclnmprfC
VoH
dutn
.GxC2,Or.
dicandian fit Ofliciu
prcdicationis
appetenduiD
ajjj
laudabilitcr
appc
tfir,
ad
quod
alij
lau-
dabiiitcr
cogut
Ifaias
_ .n
vlt^:orcobtulit.dt
ccns:f fio mntn me,
Icrcm. bimiilitcrrc-
ludat diccsr^ jflio.
i^fKi.Ab
vtrifquccx-
tcrius djuerfa vox
prodit
, fcd non a diurrfo fonte dile-
ftionis.Duo.n.funtpracccptacharitati.s
D< i.llamor &
^
>imi. Ptr afliuamcrcovitam
proximisprodcnccupilcs
Ifaiasofficium
predicarionisappctit.Pcrcontcplatitiam
tj.*.c
^u
Icrcmias amore Dci inhereredefidcrans.miiti
ad
pnxdi^-
ecckitaflicts
candu rcnuit.Hic nc
tacitxcontcmplarionis
lucralcque
P* "y,"/.*
dopcrdcrct:Ille
ncdamnaftudiod
operis
taccndo fcnfi-
rct.iScd
notandf),quiaqnirccufauir, prnitusnon
rcOiiit,
&
qui mittivohiitanicfcpcr
att?.riscalcu!u
purgatura
uidtt:
neafunonpurgatus adircquisfacramyflcriaau-
dcat,3UtqncDeuselegit
fub humilitatis
fpccicfuperbe
cotradicat.Quia crgo
difficilc crt
purgatum
Ic
cognofcc-
re,pra:dicationisofficium
tutiusdccfinatur.Non
n'iperti
nacitcr declinaridebet,cum adhocfuicipicndum iupcr
na voluntas
agnofcitur
.
Qucd Moyfcs
virumquc
mira-
biliter
cxplcuit qui pra:efle
tants multitudini,
&
noluit,
&
obcdiuit.Forte.n.fupcrb.
cfltt.fi
ducatfi
intrcpidusfu-
fcipcrct.vcl
autoris
impcrio
obcdire
rccufaret.Vtrobiq;
crgo
fubicftus
,
&
prascflc populis
(efemetichdo
noluit,
& tamcn dc
imperantis
viribus
prjcfumcndo
confcntit.
d
'N.e timeas. ^Thcodorctus.Hoc ctiam diuino Mofi di-
xitDominus. lllicnimminifleriumcxtimcfccnti ac di-
C centi.
Qui ego
fum vt vadam ad
Pharaonem.inquit
Do
minus,QonMw
m tecum. Eandem facris
Apoflolis poUi
citatione dedit ratam ac
firmamquoscumiuflifletdo-
ccrc omnes
gentcs, profpcciens quomodo
vndccim
,
&
paupcrcs&
facultatediccdidcftitnti vnincrfam tcrram
pcragrarent,anibiguitatcm foluitjCxcufToque
timotedi
xit.cce
vobijcumjum vjque
ad
conJummaUuheinfeculi
.
pncrcgo
(um.
c
Eitt.ijitf&c.^i^onvi
dum.quod
hic man'
Dci mittitur
quctaii
gitosProphcti.Etdi
citur: EcitdfJivoh:.
n.eainorctuo. In Ilaia
fcriptijeft.fr/jjf//,yf/i
vnus de
SeYaphim^iirin
manu habcbat
carbonem
(jucm forcipe
tuleratdt
alcan,
&
tetigit asih(T(,
&c.Qniz
Ifaias
pcrfc-
^^etaiis
erat,c; ini
muda labia
habcbat,
& in mcdio
populi
polluta
labiahabctis
habitabat, mittiLvr
de
Scraphim qiiino
manu,
fcd
forcipe&
carbonetacatoscius
One.4
iniquitatcs
ciusaiifc
rat.Hicaut
ipfiusDcimanusniittitur,non vtpeccata
au
fcrat,q
multa
pcr pucritia
no
fccerat,fed
vt
loqucndi gra
tia tribuat.Ezechielvcr61ibrudeuorat.intus& forisicri
ptum.f.tam
facramenta
diuina,qua fimpllccrahiftori:;
contincntcm,
leremiaos
tangitur
,
& domini verba tri-
buuntur,
vtconfidentiamaccipiatprxdicandi.
f y.t
eutllas,&i.
Origcncs-
Non
aliquis
exiftimet trirte
quiddam
Icrcmiam
reccpifle, qiiiaconftitutus
fitadera
dicationcmrcgnorum&gcntium
. BonitatisDciiftud
cft
iudicium,cradicare
viria
pcr
icrmones.iniraica ccelt
flis
rcgni rcgna
dcftruerc & bcllantes cu fua
geiltc
cuer-
tcrc
narioncs,
eradicarc & fubucrtcre.
r Idem.
Quid
cradicat &
quid
(ubucrtit ?
Cogitationcs
pias& caftas.Qiiatuor
triftibusduoletas fucccdunt. Ne
quccnim poterant Edificaribona, nifidcflruclacflent
niala : ncc
plantari optima, nifieradicarcnturpcfllima.
Otnnis (Him
pLintatio
quam
nun
^l
rntauit
pater
meus 1
^iejin^&c.
Et
xdificatioquae
noneft
jedificatafuprapctram-fcd
fu-
per
arenafcrmoncDci
rufFodituratquedeftruitur.
llla
aut
quaconfumetdns fpirituorisfui,&
dcftructaduen
tu
prcefcntia: fuB,orane,fcilicet
facrilcgam pcrucrfamq;
dodrinam
difperdctin pcrpctuum.Ea vcroquaselcuanf
contrafcienriam Dei.&infua
confiduntfapientia,qusr
cft
apud
Deu
ftultitia,diflipabit atque dcponct,v
t
pro
his
xdificcntur humilia , & in locum
fuperborum qusdc-
ftruftafunt &
euullacxtruantur,&plantcnturquxeC'
clcfiafticx
conueniuntvcritati,dequibus:
Deixaifiatio
tJiis.Dci
agricidiura
ejiis
. Muiti hunc locum
fuper perfona
^
Chrifti
NICOLAVS DE LYRA.
I Et
antcquam
exi.de
\\x\.Tepurgdndo
ab
onginali
in vtero
matrif
pergraiiam faniiificantem
.
2 Et
prophctx,&c.nc
tibi
ofiditm prophctandi imponendo.
t
qt<iao{ficium rjl magnum,ideojubditur excujatio
lercmi.t.
3
Et dixi A a adom.Dcus.r dicunt
atiqut expofttores,<juod
fjic
ter
por
itur
a:quia lereniiasfi excufat
a tanto
officio propler
tri
flict dcft6iKf.<tatis yfcientia &
eloqnentiA: quia
adhuc crat iunc-
nis,fed
lj<tc
expojitio procedit
ex
ignoratitia
Hebraici
fermonis
vbi
poniiur
hic vna
dilito,
&dicitur aha
compofita
ex tribus
literis.f.
^leph
he&
he,quia
bis
poniturh^c
litera
he, &hxc
di8ioficJo-
rtat aaa. Litera
enimhe,aliquatido [onat
in
Hcbrttoficuta
in Lati
nc:&efi
difla
diHio, interieHio dnlentis vel
admirantis. Scd
qnia
Dehspoteflfupplere
omnem
defeiium.
Idcbjubditur.
Noli
4 Noli
diccrc,&C. q.d.potens fum
cem
dcfelum
tuum
fupple-
rc,^
te ab
impugtiutiotiibus
eoiu
quos
tu
formidas prutegere.Sck-
bar.v.leremias
quodprophttx qui
ante
cumfucrant, ptrjecntiune!
yfque
ad morU
mjufhnutraut
rnaxiine
terripore Manufie tegis
,
r,
habrtur.^.Reg.Et JubditHY
iniiititiio
officij,cum
diciiur.
5
Et mifit
dominus,&C
FidU cnitti
imaginaua vifioneqio
fi fmnliiudintm
honurns Dcum
rcpra.fcntatnis
,os
lercn:ierriurA
Jua iangcntis,&intellcxit
quvd per
hoc
dcfignabatur
collutiodon
prophctix fibi
dat^. a
Deo.ldeofubditur.
6 Ecce
dcdi,&
C. Et
quia
Itremias non
fohmpropbctauit
con
tra
rtgnum
luajc
,Jid
ttiam contra
plura
atia
,
vt vidcbitur
iiifn
ideo
Jequiiur.
7
JEccc conftitui &c. Vt cuclhs.
idefl
euellendo dennndet
transftrchdos
inde habitatorts .
^t
Vt
M
K^^
L l T E
R^.
\
t
Ecce
nefcio loqui.
oftcnditur
quod quilibet rcputarc
fe
dcbet inlufficicntcm ad officia
dida,propterquod
valcn
tiffimiviri
legunturofficiumpaftorale
quantumpotc-
rantrccufaflc.lcilicet
/1
mbrofius.Grcgorius,
Auguftinus
&plurcs alij.
Scdmultivaldeinfufficientesmodofcin-
gcrunt
impudcntcr,
ficut
auiculafeflinans
adpr^dam.
&
mufcipulam
non attcndcns.
4 T^oli
diccrt. Scicns cnim circa fe voluntatcm domini
de fua
promotioncdcbcthumiliterobcdire;
& fjcfccc-
runt fandi
predidi.
5
Ei
mijii,is-c.
Promotiscnim ex ordinationcdiuina
ip-'
fe dat
gratiam cxequcndi
dcbite officia
impofita.
t
rrte//<w. vicia.
t
MO-V^-
i)
1cremicc G
y86
^l^j.j(^iaccipiunt.Tcremia?.n.intcrprctaturexcdnisdomi
'
-, quideilnixitrcgnadiabolijqusfibiin
excoKbmon-
ap.I.
je
co/b/jrj /'??.
Adhoc.n.corripitdominus,vfemcndcf- D
quomodo
nux &
amygdalum
amariffimum
habet cor
ticem teftam duriilimam
,
vt dcrradtis duris
,
&c
amaris
frudtusdulciffimusreperiatur:
ficomnis
corredio,&la'
borcontinentiKamarafunradprefcns/cd
frudum dul
^
pniidpa
r<^" ene-
fniuin
vnwf.Vco his
euulfis,dertruais,
pcrditis,&in
infe-
flHo.na.
*jj^*^}^.nikr<ir,aducrrarias
perdidit potcftates.dclens
chi-
lociaphii'"
errorum in cruce. De
quib.poft
hiftoria: ve-
ritatcm
tropicos
dicitur
.
iijan fremuerufii Gcnus,cf
pop.iU
ftfMM' i^^t
marv^^'*
a.;R.fg,udiaboli.
fEcdefiain.
ftruas
,
6^di(perdas,
&
difTipes
,
&
difices,
&
plantes
. Et
fadtumeflverbumdoniiniadme,
diccns: t
Quidtiivi- j
a
llntcrrcgstioneexcitat.
b
^.*i) am>sda'u!ii.
1 Oequa Viiga
tui & baculus tuus
ipfaincconfo-
a
* ""' *"
ftcMia.f.conlidctat.vt pei-
^
5
lata funt.Et alibi
(^i
J vuinsHii
virj^a
veniam ad vos,8cc.
cutiat H
coifip
jt.
~ "
b
cifilmum
pariunt
Vn vctus iila Inla c.
Notcnt dTce
Literaiu radiccs a
"*,
marc,frua'dulccs.!r/::;;;j,t
b Ei.
faduni c,'. .Gra lo celei
iter
riora
dctraclisxdi a
des leremia ?Etdixi. Virffamt
vio;iIantcmei^o
video. Et
<5
ripiimtur, quino f<^M.a.
ficatur
&
plantatur
^ ^
^ ~ '
^"
ccdcfiaDci. .Super
a10..,niacpnfiHcrans.
dixitdominusad me. Bene vidifti:
ojuia
t
vigilabo ego
^
virgacorrigi
vele
js
^
fuperuerbomeo,utfaciamilIud.
Etfaaum
eflverbum
?o mOl1l"a>SS
Icremixautcmper
lona
nulla dubita-
,-.... ,. , ,.
^
., .,
.r- i-

tiocft,quiinmanu
dommi lecundo ad
me,ciicens. Quid
tu
uides?Etdixi.
laCCipit
CaiiCCm me a^acjeui Babyloniuii.&vibuuileiufalemfignficit,
fiplcnumvini,
& c Olljm fuccenfum
ego
video,
&f faciem cius a
facie

inare iubctur
datim
pcccates
cor- floreinem.
"ceci^.a.
lueruntpercutiente
^ttt Pf.
virgacorrigi
vele .
mendari : mittutur
jomnibusnationibus.

Ongcncs
Dci verba
priuseradicant
, deftruunt.per-
!dunt,&
pofteasedificant^&flantat.
Obrcruaiiimusrem
per
in
icripturis
, primum eaqua:
videntur triftia nomi-
Inari.deinde
ea
qu;Ehilariora
funt.fecundo dici.ij<)
ouida
a\u&ep
viutt^f
'!''.
Nondixitpriuscgo
viuiticabo &
poftea
^-
decidam
.
Hx'cfiinteiligcrentmircrrimihserctici,
nun-
.lam ad nos deferrent crcbro ifta diccntcs: vidcfne Dcii
j,is
&
prophetarum
quoferus&
inhumanus eft.
(^irgam ^''"''.Virgam vigiliarum.LXX.bacuium
iccu
proprcrverbi fimilituJincm.Vigilta.a.& vigil
&
gilarc,
Hebraicef3chaddicitur,&
nux feclicd. vnde in
.qucntib pardusvii!;ilanshocnomineponitur.
Quod
&inDaniclciuxt.-TTlieodotionem
fcriptumeft,
vtab
ftfboribus
(chino &
priao:ille.f
& lentifco fciftio, & fer
ratioadnlteris
prcsbyreris
decernatur.Et in
principioGc
icfcos A
viroquidiciturls,appcllaturifta mulierquafi
juidam virago Qiidamvirgam vigilantem atq,-
nucca
jiominum
imcUigunt Dcquo
Ifaias. ExiOit
virga
de radice
.
iq/e. Vndc.VirgaAaronquacputabaturemortua,
inrc
furrcflione domini floruiffc narratur.
'? Thco.
Vigiliasappellatexcitationem
ad vindiftam:
; bnganimitatcm
vcr6,lbmnum.
Inquit.n
beatus Dauid.
Ixfrge ijuarf
obJc-ff.is clnrniuc . Et itcrum. excititns
ej tvnqui
^
iormvns <inm!<
5,virga amygdalma
indicat obfcure cderi
tatc
vldifls.Sigde
florethacarboc
antcreliquas
arbores
^* Moralitcr .
Virgam vigi
.
yirga
tua eir bacilis tuus
ipja
mt
N I C O L AV s D E L Y RA.
1 Et
deflruas.ij
-^/w ad occidendos.
2 Et
diiperdas.<'//art?i<J
ad
fugientes pcr
diuerfjs
vias.
jj
Et
dillipes. qujntum
ad moricntes
infuga velcaptiuitate.
'4
Et
sdifices,&
plantes./.rfcnf/ef
luUos re^dificandos, &
piaManivs
inima
jua
.
i^iiod impletiifuit tempore Cyri,<]ui
dedit
populoticeiitiatn
redeudi ta tcrram
fuafrt,& rtcdificandi teritplum
0temporc
^rtaxerxis
quidedit
luentiam
T^eemie readiftcandi
amtatm
lerufalem:
vt Ijabetur i .
Efd.
i .& tsleemitc.
i .
5
Et faftum. eintto
proa-mio,bic incipit
traciatus.Circa
quefcit
dum,}
ticei
pnncipaUs
muieria hnius
librifit rnyftenu ipfius
Cbri
(ihvt Jupti diciumejiyiamcii
lcremias multo
djfufiusjiribitfutu-
tam
cikitatis,&
tempii
dcflrii^.onern
ff quod
melius
pot aciipt
di
Hiftu
libri
jecundum ijiam matcriam.
ttjecundum
hoc
libertfie
in
Buaspartii diuiditur,quiaprimd
leremias hanc
defiruHionemjitu
jatn
denHniiat,
',eciind6,'pfam faciani deplorat
in
Threnis,qut
notl
Kiii libtr
diiiincius ab
ijto,
1^1
patet per Ilicronymum
m
prologoga-
^calG
,
qui prologus ponitur
in
principio
libri
l\eg.
Vrima in
duasy
\quiaprimo futuram defiruilionrm dcnunciat.secundo dicia
epilo'
gat,c, 3
. Ttima adhuc in duas
,
quia primb pr.cnunciatur deflnifiio
Itidmm.Sectindo
adutrfariorum iuorum,cap.^6.Vrimaadl}uc
in
duu,quiaprimodenunciaturdtcladcflrutVtoproplKtice.
Secundo
h
jlorici
cap. 3 9 .Trima adhuc m
duasiquia primo
ojienditur defiru
iiiociHitatis
lntuta.^ecundofubditur
huius deflruHionis caufa,ca:
feq.^Piimaadhuc in
duas,quia
pmho ponitur
didia
ofienf;o.s'ecuii-
do
prophetixconfortatio
ibi. Tu
CTgO.Ojienjio
vcro
defirutiionis
\f'*tttrfuitdupttcivifione.Secundaponitur.ibi.EthiX\XTncA.Vri
\*naponitur,cumdicttnr.
6
Quid
tu vi.
\Qn qAxrit
Dominus ex
igorantia,fcd
vt
ex^eius
M
l{
.A L J T R
l\.
I Et
defiruai.Hxrdcos.
X Et
/i/pfj-t/ai.cyi.malorum
coUisationes.
4 Et
aai^.ts.YinuKs.
11 de
qua plcnius
Eze.
12 a
Origenes.Rcqui
13
ramusde iflafente
tia,quodpropterca
fimul
virgam oftendit,& cacabum
igne fuccen(um,vt
fi-
quidem difciplinas accipias per virgam,& emendcris, ca
cabononindigeas fiiccenfo,fi
veiopermanesindifcipli.
natus &
virga
non emendaris.i. verbo
correptionis ,
vel
confutatus,vcl
pcenitens,
in cacabum
mitteris, & caca-
bus fuccendetur.
ii Idem .
QuiJjfcramentumfacerdotalecftvirganu-^
.
cis.arbitror leremtam vidiflTe
virgam
nuccam,&
prophe
^*'-'"'*"-
taflede
ea,illaqu2fcripta
funt vel de
virga
nucea vcl dc
lebete.fiue
de olla
fuccenla.quafi
fi oftcnderet
per
hxc in
virga
nucea eflc vitam
,
in lebete fuccen fo efle mortem ,
Vita.n.& mors
ponitur
ante faciem noftram . Eft & vita
quidem
Chriftus in facraraento
nucis,mors
autem dia-
bolus in
figuralebetis
iucccnfi.
*
Theodoretus.Vocatlcbetem
vrbemIerufalem:ignS
autem
rcgcm Babylonium , quem
dcnominat a
Babylo-
ne,quia Babyloa
fita cft a
parte aquilonis ipfius
lerufa-
lem,
quamquidemlerufalcraEzechiel
etiam lebetcm
vocat &icola^iuscancs.
^
Grcg.
OUa fucccnfa cft cor humanum
,
faccularium iib.i.mor.c
curarumardoribus.defideribrumq^anxietatib.
eriiens.
"
Quia
a facie
Aquiionisfuccenditur.i.diaboU fuggeftioni
j.^^ ^
businflammatur.
IpfeenimvocarinomineAquilonis
*'*'*'
folct,qui
dixit . Sedcbo m monte
teftamcnti ,
in late> ibus t^-
quitoms.
c Ollam
fuccenfam.
Hinc dominus ad lob dicit. De narib.eius
procediifumus, ficutotl^ iuicenfkatque feruentis,
halitus eiusi
prunas
refponftone
conuenienttus eum inHruat
defuiura dcflruHione
ciuita
tis. Ideo
confequenterponitur propljetx rejponfio.
7 W\t.vi.Miquificexponunt.Vix%zm. vigiliarum./. v/^i/<J-
uum
./. latronumqui vigilantde
noile
quanUo alij
dormiunt
adfa-
ciendum
furta,
&habent
aliquando virga longa
in extremitate rn
cinum
ferreum
Ijabentccurn
qua
extrafjunt
veftes
veialias resde
domib.perfenesiras,& per
Ijoc vt dicunt
deftgnabaturfutura Jpo-
liatio ciuitatis
per
Chaldxos . Sed ifiud
di8um
proceffit
ex
ignora
tia Hebraici
ferriionis,qui jic
habet hic.Baculuro
aniygdalmum ego
video.Et dicit
baculim,ad
dejignandum percufjionem
ciuitatisfu-

turam.Amygdalinum,ad dcftgnandum
huius
perctiffionis
accelera-
tionem, eo^
interalias arbores
amygdaius
multumaccelerat tmit
tere
fiores.Et
idcb
ci^mfubditur.
8 Bene
vi.quia Vigi.
In Heb.habetur. Quia fflinabo cgo
&c.
&
ecide
feniintia eji
in litera
ti(Jlra,cum dicitur.Yii
vi.Etpofied
Vigi-ego.ptr vigilantiam.n.inteltigiturfefiinatio,eo
modo
loquen
di
qw
coiter dtcitur de hominc muiiu
fefimante
ad
aliquid
obtinen-
durn
qucd vigdatjuper
iliud: Saira
Scriptura.v.non fttnper ttatij-
fertur
de Virbo ad
verbtijcdaliquando acctpiendo ferijum exfenfu.
9
Et
(n.cf^.Hicpohitur Jtcui.da pifiOfCum
dicitur.
10
Quid
tu vi.
Expunttur
v
liupra.
li OUam fuc
Ego
ui. non cH
intclligendum quod
viderit
imagi
naria v
fione
oUuin
plenarn igneardcnte ,
vt
aliqui imaginantur,
fed
videbat oUam bultienttm
,
&hoc modo communi verbo dici-
ttsr olla
fuccrtifa , quandoiortiter
buUtt t vndein Hebr^o habetur .
Ollaw
l^i^iittM
ego
vidco.
11 Et
rajf
ius.^ ehiiltitiunes eius
gurt appaventinfupetficieoll*
buiiientis.1,
H' brxo.n.facies
ponttur inplurali.
13
Afa.aq.
.a
purte aquilciiiSfoiiaenim pofitaad igneni quando
} butlu.
f
Et
ptan.ln
ccclcfia & bonas
pcrfonas
& fuflicicntcs.Et
talis
prxlatus
uidct
uiigam
uigilantem,quiaconfidcrat
finalis
iudici)
terrorcm.
1 1
Oi//w;t.i.Poena; gch
enalis
horrorc,utipfc
timeat;,&
Tom
.4. Tt 3
5^7
Gloford. &Nicolai
dc
Ly
ra
y88
lumbos fuos.Diaboli.n fortitiidoin lumbis.Vndc. Um-
D
^.
mnioipl-t:
ant ilWionibus . Accinctis lubis audiat
qiiod
4
'
fcriptumclh iurcqudormis:
^iUnmnubu ce
ChnUus
,yt ^'
iniitciur
^
prunu
ardett
f.u\*,& fttmmaie
ereeius
c^reiirtur
.
Quidam
A hunc locum in bonam
partem accipiimt.Quod
hi vidc-
lica
qui
in ollaarrcacxcochHinr .t^c
pcr
cruciatiis
pur-
gati,no(K-a
principcs
fint lcruUlcm , 6c
poaquam
domi
nusiucrit
milcrtuscotuin
cxprobrctcis,
quiarcdcferio
(inuiljchra
coluc-
,
...
a f Dibot;. T'' qtoSjIomonr^Tuiloduruirft
vennis. Homiae um Jftcroc>tur tbliii
l
i)metiHfi>gor-cal()tfcnfi
ifi reli leiunt. f
Oiirx-
1 f.
'^in^Vi.
aqiiiloms.Lt
dixit domiinis ad mc . Ab
aquilons
t
pand^t
fcmpcr vi^ilaas
& dc fomuo
confurgens impcrata facit,
},
2c diCJt.
Apoct.ii.
Pfiljl.C
Gen.47.b.
t.Peut.s.
nmt.Scdhxcviol^
froiuitnr,c-|a^
&
praua
intcr-
^
prctatioclK
a
Hfi aiores terrs,
Pe
quib.
jn
Apoc
t^t
\upe'
h h ijo es
terrx. Sinc^i n. non
sfit habitarorcs
tcr-
ra: fed aducnx,
5c
pcrcgrini.
Vndcv-
nus corum
dicit.
^f jt//a
igpjum
CT
p:
reprinus , fii"l
mnci
pjtrey
mei. Et alius.
T-irMfuttf, &p(fi>ni
dies mei
({uibns ego pe-
rez*'i""r l"p^f
terram.
Et Pctrus. Eledisai-
ueHis Foatt
, Cilat'-t,
Cappitdicix, /tfi^ j &
Bihynix.
b tilo. J Thco-
dorrtus.Qnidpor-
rohdECvindida
iu-
ftius?Quidhacim-
B
pictatedemcutjus
?
IlU .n. rclicto
pro
i
iwfortecfi-prioconditorc.tig
tererc rc fa-
n^Mlta lua DcOS c6
aiame >.
j^,j^,^^^,f j^,^,^^.^^
pofl
diuturnam
pa
licntiam ,
lcpe
nu-
mcrogratia
fua
pri
uauitcos,
quadcfti
tuiijimpurishomi
nibusfcruicrunt
C T't erio acci't\(e.
t
omne malum
fiipcr
ocs habitatorcs
tcrriE .
Quia
ecce
ego
conuocaboo.Tines
rcognarionesrcgnorum
aquilonisaic
J l-^iciti b
^O
-rj ci;iitie. c
|
P^i'"
i i-
t^rfi lau^ii.
dominus,&
vcnicnt&poncnt vnufquilc];
foliutTi fuum in ,
introitii
portarumIcruralc,& fuper
omncs muros cius in
afNoDtanfo.h
l iu;.l;iii.
bfii.ni
i oiidioiie vjiliti. clCu i> ciuiias
cjjti
tuctit,
o'fendn miH.. >a m-a fuiflV rcrt .\-
'-cepi
(fe
fi-i^ulos
.viod irrreban ut
circuitu,6<frupervniucrnisvrbcslud.i.
Et
loquariudicia
.
<Nu lu:n
pecCiiuni impuii
tum .
mcacum
eisruperdmncmmaliciam
corum
qui
dercli-

fQuali.Non [tooie
t
.'iciuquibus
fubiacet huiiiana con litio.led maximc
,ifo
idoloUiria
b Join.i u 1 Dtum luuiii
h
c
IQ^os
nnn coiucrunt
pait'-
rorum
qucruntmc:,
&: libau:runt
dijs alienis,
& adoraucrunt
a
Qu.xl
ftccrunt.nt 11
-qjo
lafti funi. ^Si.i.ulacra
Gentium 3t!Tentuin,?< au.uin
op
Sc.
opus
manuum fuarum.Tu
ergo accinge
lubos
tuos,&
fur
1.V
a
103(1.
Fjc quu.
iUU n
elt,pra.iu
fuin faceie
quod
m<um eft-
t
timcat.
ge, &cioquercadeosomniaqua:egopra;cipiotibi.
Ne
alQui
corrcci o..t:innon 'nfiment blSic.
-
-i Videiur tJii-. iinicienuos r-linquit
fetmiditii
1 JFormidcs a facic edium: t nec enim tmie^icte faciam vul-
.a ICoincs 5c adiutoi.fjuo
duceiuinseris. b Doncc hooi: diiiiuf
inpiafcntt
vita.
cfEccleliun. f .aJe.tiloiiula d>.>i ruiitd. t
Jciuttas
Dei e
alibi.Ego
ciuiias fiinia
quf
n>n
pppiipn'"
tumeorum.Egd quippededitehodic
inciuitatem muni-
a
ICiiiali
Nrc hbt. uttfic.i. b
^Qui
nuila
lubi^ine
violaiui,noncedii imbnbut.Sc ve-
tiiltarr lit fofior
ta,& in
coIumnaferream,&:
in murum asneum
fuper
om
afT.iUseris reg.bm
lu.li !cc.
nem tcrram rcL'ib. luda&c PrinciDibuseius&Sacerdotib.
Io.4.a.b
rcgib. luda&cPrincipibus
eius&Sacerdoti
a^Qiiij
terrcna
fjpiunt^oii.
im.cineni terreni noh coeleftis
poita-t.
h
&omnipopuIoterra;.Etbel!abuntaduerfumtc,&n6pr?
t
a
tln ,ao
v.nctsf irttor 'ininibus. INe in tcntationibus luccumbas.
ualebunt,
quia egd
tccum
ium,ait dominus,
vt liberem tc
8
crc.Iob
quoq; prx-
Eph.tf.c. cipiiur.vt
accingatlumbosfuos.
Et
ApoQolus
. ^fa'e
ergo
juuK.H
lumbits vtitrus m vtntate , C. vt accindisiumbis
,
quos
Elias& lo.
Baptiflazonis mortificaucrcpclliccis,lu
cernastcncant in manibfuis
Euagelicc f.prxdicacionis.
Quicunqj prjedicaturus
elt iermones Dci
,
dctaccingcre
d
C/'/r.f.Non do-
mum
vnam.no tur
rim aut
aliqua mc-
nialcdciuifatemto
tamquxfiipcr nio
tcm
pofua lattrc
non
potcll.
e Et ui (:
Dc
qua
'
ApOlloluS.C(;;,-/M,
CT
firfJn.tiitutH vw-
fa.'.j.Erpctrus,& la
'
cob.
Scloanncsqui
putabantur
circco-
lumnneEcclefix. 3c
Paulo,& Barnabi
dcdcrunt
dcxtras
communionis.
f Mururn .iiienm
.
*
GrcgoriusNazia
zcnus Muruscncus
cftui fallor anima.
firma&aurca, rc-
ccnlque
ad
pictatc
compadla.
1
g Kei<ib.
luda. Si
quando rcgcs
luda
( qui intcrpretatur
confcflioi&princi
pcs
,
& Sacerdotcs
cius,
&populi.cpi-
fcopi.f &presbytc-
ri,&diaconi,&vul
gusvileatqucigno
bilc, contralanftii
virum
confurgere
voluerunr,fidcifir-
mitate,
habcatnec
timcat: in domino
fpcrct
vtvincat.
h Etbcllabuntf&f.
"ii Thcodoretus .
HancpoUicitatio-
ncm fccitetiamccclcfiae.Natn Pctrodixit.
inper
ham p<-
tram xditcabu tcclifi.im
rntam :
($
portie injeri
non
ptuaUL'unt
<jrffr/iyf^2.Nondixit,nonpugnabunt,fedpugnandon5
praiualcbunt.Quoniamexaduerfopugnantes
,non
finc
labore viftoriam
comparant. ^
CAP.
_ t
NICOLAVS DE LYRA.
bitUit,
cius ebuUttiones
incipiuit
a
parte ignis,
Cr
jieSuntur
ad
par
^t
tcm
oppofttatn,
&
ptr
boc
ftgnific
abjtur
quod
Chaldxi tiuitatem in
cenjuri
venirent a
parte aquilonis
, &
ideofequitur exponendo
di'
tiam
vifwnem
C
Ab
:iq\i\\o.Et patet liiera-pftjttc
ibr.
2
Etpo.vnufq
Co.^unm.i.teniorium
fuurn.
3
Inintvo
por. vtnuUuspoffitegtedivelingrediquin
capia-
tur.ydad /(crijjw.folium
fimm.quia capta ciuitatefederutprin
itpes
in
portisyin
folijsfuis tanquam
viHores,vt habetur
infra. J
l .
4
Et
loqmr.reddcndo eispainam
dcbitam
propcccatis.
"ied
qu
ritiir
hic,qm
( hntdxi dicuntur
veniffeab jiquiU>ne,ium
Chaldea
f:t magis
ad ornntem
refpeHu
ludex .A i
quod dicendumf^juodT^.t
buchcdonofor
tunc erat
monarcha, vtpatet Dan./^.
Et
ftc
regna
..^-
quilonis
irant
(ibifuhic{U,& pro
maiori
purte coikgic
inde exerci
tumad veiiiendum contra
lerufalem ,
vt
fic
Chaldcam
,
diinitteret
viunitam bellatoribtts in
fuiabfentiacontra pericula
imminentia
,
qund
autem
ponitur dupkx
vifio
ad
ftgnificandum idem,f.
ciuitatis
dfJiru^ionem,facit
adiudicium
veritatis,vtjermo
Dei velociusco'
pleotit.,(etundumquodcxpi>(u>t lofrph deduplici fomnio
Vbaraa-
nis,fiirntm futuram (i^^ntficante.
Gf
.4
1.
5 Tiicrgoaccingclumbos.
Hk
confequentcr ponitur pro-
phetieconfortatio,cum dicnur.Tucv.AC.idefl [is ptomptus,&
p3-
ratus ad
exequendum
mandatum meum
abijciendo
d te timorem i)it
manum :
propter quod fubdiiur.
6 Ncc cnim tiraere tc faciam .
idefl permittam
,
propttt
quod
lubditnr.
7 Egoquippe ,
&C.
q. d.fieut
ciuitas munita non
poteH capi,
ncccolumnaferrca fraiigi,nicrHHrus xneuspeiittrari
:
fic necpo-
teris d tuis
aduerfarijs Jupeiari.Cuius
caufa fubditur.
8
Quiacgotccum. quifi4minfinit.evirtutis,(^ftcpofiumie
in ommbus
proiegere.
MOR^aLITE!{y
jadhocaliosinducat
quia
malignifpiritus
ad coMrariij
nituntur.Idcofequitur.
^v
"t ili4iaeccee^o,&c.
Pcr
quasfignanturcongrcgationcs
da:monum
Quas
df hic Deus
congrcgarc inquantu pcr-
mittit da:moncs fuos fidclcs
tcntarc,
ficut
patct
dc S. lob.
a bi
ponent ,
&c. Pcr
quas fignantur
Saccrdotcs
curati,
quia
miniftri funt facramcntorum , & fic
praebent alijs
adimm adecclcfiam Dei.
t Etfuptromius
tnuros
eius.Vci
quos fignantur pr.-tlati,&
pra:dicatorcs,qui
dcbcnt cflc muri ad
defcnfionempopu
liChriftiani:proptcrquod
demalisdiciturEzcch.ij.a.
Non
oppofuiftis
vos murum
prodomo
Ifrael.
t
Et
jupcr vniuevfas.i.iupcv
aliorum fiJclium
congrcga-
tioncs.Superomncs.n.prxdidos quxrunt
d.caic)!K-sdo-
minari,
proptcrquod
doclorcs. &
pra:latidcbcntadop-
pofitum
coronari:idc6
icquitur.
7 Ego ^w/piic^e^f.rccipicndo charitatiucconfugientcs
ad

tuumconfilium.
t
Ei iH fo.ad
luportationcm
dcbilium.-
t
Etinmunm. Rcfilkndo violentias
tyrannorum
fubditur diuinum auxilmui,cum dicitur.
t
Et non &c.
ADDI^IO
Et
Ieremisc c
A D D I T I O.
lA
lo cap.
I .lercmix vbi dicitur in Poftilla.f
7/^ Elchix.qai

fuitetiam prophcta.
-
Qii6dfitre^uLapudHebrxos',Qu6dquandoinprincipioalicu-
I iHsPTOphctini cxprimitur
nomenpatris ipfms proplKCie, intelligen
\
j0ff eft quodpater
fuit propheta,nullu7n
habet
fundamentum
in Ssi
craScriptura,nec aliqnem
Hchrxorum
expoptorem.me
recordarle
aijfehocafferentemdicet
in
quodam
Thalmudtco
lihrohoclegatur
quodtamen
hoc non
eflpro regula reputandum,i'md fecundum ^a.
f:imhi,&
alios autenticos Hebrsorum
expoJitores,Helchias
hic no
ninatusreslHelchias
ille
fumus
Sacerdos
qui
inuenit librum
legis
tempore
Io(i,vt
habetur
^.I{eg.zz.Qui quidem
HeUhias
nonfuit
fropbeta
:
quodpatft
ex boc
quod. ipfe
cum
alijs
de mandato
regis
iuitadqurendum
verbum dominikb Olda
prophetiffd
,
vtpatet
incapfupradiBo.
iiifiav.
}{S
V L. In
cap.
i .leremix
vbipofiilla.
Helchiam
patrem
lere-
mishic nominatum dicitfuifie pr^phetxm ii*xtdregulam
Hebrxo-
rm
dicentempatresproplKtarum
nominatM
fuifle prophetas,fed
Bitr^.dicit fe
illam
regul.vn
non
legiffe,
nec
regulam efje,dicit
tame
in
t halmud
repcriri,vnde quia Tbalmudapud
ludnos
pro lege
re-
j ptdurdex
autem &
regula coincidunt,igitur Burg. nega>is
illud
I
diSurHfore regulam
concedit
ipfum elfe rcgulam
ex
eq
:
quia
dicit
I
ipjm
in
Thalmudfore contentum..yf[fumit
autem
BUrg.quod
Hel
chias hic nomiuatus non
fuit propheta,fedfuit ille/ummus ponti-
fex,de quo.^.I\eg.zz.b.dicitur,quod
muenit librum
legis tempore
lofii&
: &ad hvc
alkgat
^abi
Cimhi , &alios . Scdvidetur
quod
Burg. per afiuriiptum illudprobatpropofttum, quiafmmipontifi-
cis
ojficium fuitprophet.tre:
ft
enim
tempore Clrrifii
quando
Sacey
dotitm,0'
prophetix legis
debuit
obmutefcercadpontificis officiu
'<
pertinebatprophetare,ficut
diciturlo. 1 1
.g.deCaipha
. cum
effet
Ton-
ip,
II
jpo
Tontifex,prophetauit,muk6 amplius tempore re^um quando pro-
^
phetiafuit
in maximo
vigorctdpontificis officium pertincbat pro
phetare,ergo quiafecundiim Burg.Hclchias
non
fuit
propheta,cuvt
hocfecundiim
enn.icmfuitpontifcx.ergo fuitpropheta,fahcm offi-
cio,& fi
non aBti.Et ad hoc teniit
argumcntum Burg. per quod
ni
titur oslendere
ipfim nonfuijfe
prophetam
,
quia viiffus
c!i a
re^ic
ad Oldam
prophetiffam
ad
confidcndum.
.Ad hoc autem communi-
tcr dicitiir ,
qttod aliqui fiint prophctx
aElu, fed
non
officio
vt Da-
uid,Iob,&'
qtiam plures alif. Quidam autcmfueriitprophetx
vtro
qiie
modo,ficHt Ifaia.s,Ie}'emi.rs,&'c.Qu
idam autem
officio,&
non
aiu,(icut multifummi Tontifices,&fic
Helchias.Et
adfedandam
Bitrgenfem
contentionem
potefl
dici,
q,
non
efi
inconueniens rntim
prophetam
adalium
afcedere &ab eo
inquirere diquidftbi
non rc
uelatum, &ab eo
infiriii,
vtpatetfafiwm
in multis locis
tempore
regum.In primo
lib.
^eg.dicitur.T^um
Saul
interprophetas^qui
ttt
men
confuluit Thithonijfam.-mnlto rationabilius Hclchias exisies
propheta
potiiit confuluere
veram
prophetiffam^quiaprophetcefpi
ritu
prophetico
non
femper ta?iguntur,nec
esi in eorum
potesiate^
'
vfKs luminisprophetalis,qttiadonumfupcrnaturaleefi
.
Sedqttic^
quid
(it
de
prophetia ifiius Helchinnon videtur
verifmilehunc
fummiim TontifiievifuiffepatremleremM
,
quiapater ipfiusbit^
nominatws dicitur
fuiffe
de Saccrdotibus
quifunt
in
^natoth,qUi'
fecundim
beatum
Hieronymum fuit
viculus ruralis, &inde acci-
dit ei leremix
rufiicitas
in
eloquio
,
fuit
.n. .Anathotes , vt
inquit
idem beatus
Hieronymus. T^ec pitto verifmilefummum
Sacerdo-
tem in tali viculo
habuiffcfed
in ciititate
rcgia
id reddendttm iura
m
caufis perpiexis.TSec
videtitr
honyfius
modtts
loquedi
litera
bea,
ti
Hieronymi depatre
leremix
fi fuiffet fimmus Tontifex:
non.n."&
honesie
defummo Tontifice
dicipotesi,quodfit
vnus de Saccrdoti-
bus ,
prxfides
enim cum
fimplicibus
Saccrdotibus non connimer^-
tur
boneHcficut
non decet
regem popuio
connumerari.
C A P. II
/;
a A
Dolefcentiam
.
Plcnius
7
i*.
hocinEzcchiclclegi
ur vbi fibidominus Icru-
ialem matrimonio
copu-
lat
,
& lub
perfona
vxoris
iuisiungit aniplcxibiis
.Si-
ue vt ardcntiorcm mon-
ftretaffcctum
pucllam
ca
,
& adolefccntulam ,
& de-
fponlatara
vocat .
Qiio.n.
ricwnondumpotitifumus ,.ar-
daitius
appctimus.
: Theodoretus. Adolc-
icentiam vocauit
,initium
vocationis ludxorum.Tuc
.n.ipfein Acgypto
mifere
C A P V T II.
T fadlum eft verbum do- i
miniaclmedicenSjtVade
^
alAlie aperie.vtnemoexcufationcm
ha-
hr->' ^Habitatoium
fcilicet
&clama in auribus
lerufa-
3
lem,dices.H?cdicitdomi-^
^
nus
.
Recordatus fum tul
6
"C^ufi.Hci-
lotuin miiericordiiraeaceft.non
meiiti tui.
a t miferans adolefccntiam tuam, 8c charita-
*T*to 'iltatdefponfaliorum legistibi
oiiiamcniaA
verboium dilUibuirao-
nilia.
tcm
defponfatidnis
tuas
quando
fequuta
cs
'
afflifti
ingcmebant, ipfe
ve

ro mifertus eft & minifte-

rio mofis vtens liberauit
eos.Iftud autem.dileaione
tinfra.f
.i
perfcftionis
iuxta transia-
tioiiem
yo.ironice pofuit.
Non enim
vnquam
ludaii
perfeaione
dilcdionis ha-
buerunt
crga
benefadore
quodcx hyninorum
auto
re Dauide
difcimus,
DUexe
runt.n.eum, inquit
,
inoreJuOt
&in
lingua fua mentitifurn
ei,
Corauiem eorum non erat rciv
cum
eo,nec fidetes habiti
funt
in
tefiamento
eius.
^
a Omnes
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. IL
; Tfadu m eft.HJC
confequenter
defcribitur
dicix
defiru
iitonis
caufa .f. populi
ludaict malicia . Et diutditttr in
diiaspartes: qittaprimo
Icremias
arguitpopitli
malicia.
Secundo ex hoc
patitur mttltipiicem
tniuriam c. z i .Trima in dtias,
qtiiaprimo orgititHrpopuli malignitas
. Seciind6 eius
irreparabtli-
tas. I
^.cap.Vrima
adhuc in
duas:quiaprim6
lercmias
arguitpopu
ii
tranfgrelfionem.Secund6 plangit
ftbi futitram perfecutionem.ca.
II.circameditm, tbi. Tu autem dominc demonftrafti mi-
hi.Sed islud diHitm videtur
repitgnare
ei
qtiod
diditm cB
capitu-
loprxcedcnti.Ncc.a.iimcrctcf^c\Am.t.permittam,qui.tpLm-
iiiis de
malofuturo
videtur
procedcre
ex timore . ,Ad
qitod
diccn-
dtm
quodftcut dicitThtlofophus.2.retl)orico
.Ttmor
cfl
p.iffio
de
malofutttro
de
difficilieuttabili,
non tamen
impoffibili
:
qitiafi ap-
frehendatur
vt
impojfibiie
euitari,tam cefsat
timor, &ftucedtt
tri
'^itii:qu;tsipropriede maloprxfenti, quiaiam
apprehenditur
il
bid maltm vt
prxfens
:
propter quod
iudtcati ad mortem ctim illuc
ducuntur non
timcnt,fed
trisiantur,& hoc esi
pcins qitam
timere.
TVoB.i^.rf.Spiritus
triftis exficcaf
ofla lcrcmias autem
per
dt
mnam
rcuelationcm erat certus de
pcrfccutione
Jibi futura.Et
ideo
nonerat mc6 ttmor de
hocfedtrtftitia.et
ftc plangcbat,quia appre
hcndebat illam
quafi
iam
prxfentem,propter
euaftonis impoffihtlita
tem.
M01\.ALITE1\.
j
4
'^''foyrfatKj/iwiMJ.
Hocpotcftmoralitcrcxponidercli
giofisgeneraliter,
& de mendicantibus
rpccialitcr,quib.
admtmoriamrcducuurfcruor dcuotionislux
in rcli-
tcm.
TianBits.n.proprii
efl
de
malofmfenti
vel
prfteritofecundti
rem
vclfecundum
rei
apprehenfionem
.
TerprxdiUapatet
folutio
ar^^umenti.Trima
adhuc diuiditur in
duas,quiaprim6 arguiturpo
puh mnltiplex f^agitium.Secund6
excluditur ab eo remedium,
cap.
5
.Trimaadhuc in
tres:qHiaprim6 arguiturpopiili
malicia. Secun
do
peccandi
inucrccundia,
c.feq.
Terti6
peccantium
contumacia,
F
c.
">
.TrAfcns
atitem
capitidtivi
in duas
partes
diuiditur,
quiaprimo
pnemittitut
Dci
&populi
mntita dilcBio
fccundo ipflus populi
dc
prauatio:vt
gr.vtior app.trct
ex
prxcedcnti
bonitate . Secunda ibi.
Audite.
Circa
primumfctendum,qitodDeus magnam
dilciionem
oficndit
populo
Iudaico,quandofic
mirabiliter eduxit de
.Acgypto
6fthi fpccialitcr
dcfponfauit per
dationem
legis ^feciindum
qnod
dtciturTfal.i-^2.b.i>io(]
fecit
taliteromninationi,
&
iudi-
cia fiia non manifcftanitcis. Et e
contierfo,poptdits magnam
dilcBionem ojlendit
ad
Deitm,quando
ad mandatum eius
exiuit in
dcferttini,rbi
viciualia tron
crefcebant,nec
cibos
adfufficientiamfi
bipr.tpararcpGtcrant
.Et hoc csi
quoddicitur
hic.
2 Vadc
0\ clama in aurjo. lcrulalem.i. habitatorem eius,
ita
qiiod
omncs
pojjint
.tiidire tam maiores
quam
minorcs.
5
H cc dicit dominus Cnius
verbumnonpoteft cffcfalfum.
4
R^ cordatus (u m ti; i
fo Ifracl.
5
M\ic.2.do.
num.i.tL7iipustuiexitHsde.Aegypto.
6 Et cha rii atcm
defp.
lux In
legisdatione.
7Qiiando feq.cs
me m dc.addiium
Moyfiferui
mei.
^ I /
gionis
ingrcflLi,vt
couenicntius
arguatur tcpor,&:
remif
lioinprogrcffu.Etficdiciturin
perlbna
domini.
Rs^orda
tusy
:?-i.In
pnncipio profeffionis
.
7
i><inrfo)i;c acf, Jt.rcUgionis.
Tom.4.
Tt
4
59^
Gloford&NicGlaideLyra
^92
^
a Omnef
quidf, Hicfonymus
. Siciit
qui
primitias
dcuo-
A rant,
non
dcgcncrcSaccrdotali
rcilunticclcris, ficqui
Pfal.<rj.
conianiinant^ffracl,vndc.ow
jpprapfa^n luper
mc n,,unus
rt tdunt
car.me.&cMq'><:'cidi'r'it-}>i:Ciiic.t\
afupplicioim

tue.tr-*
muncs crunt.quia
domini fcntcntiam implcuciut. Opor
tet.n.
vt venianticjn-
daLfjtdvneiptrquX
dcbuera^
& non fecit.
Cumquc
fit Dcus
facrofan<flus, D
iniquishominibusdicit, quidpeccaui? Quainiuria vos
affcci?
dicitc,redarguite
.
Quam habcntesaccufationcm
patrcs
vcnri,mc.nic
bcnefalorem
quidem rcliqucrunt,
idolisautcm mamtcftis fcruierunt.
Cen.jtJ.
Dioifio
fcandjlum
vtnit. Pri
mitiidebcntur
Sa-
ccrdoiibus,
non ho
flibus. .,^----, ,
-- ,
-^
^ Thcodorctus.
quunt:malavcnientfupereos,
dicitdns. Auditeverbum
Qiiandoquidcnin^
b
j, aomus lacob
,
& omnes
cognationcs
domiiS Ifracl.
non
tauquam
Dco
"
> o
infcruicntcs.
bdlu c
Hxcdicitdns.Quidinuenciuntpatres
veltrim
mciniqui
5Ilt':t lonj;.! tciiipotcicli>|iicruni.
vani
fiant
qai
fa-
ciunt c fcomncs
qui
.- rfi lunt in eii.
/- i ^
tk'tem
,
& vani fcidli fun t ?
Etnondixeruntvbicftdnsqui
*TOuain<i>uioh<itrculoluniiu.8cde Ag/pto
educimurj^auUtim
afcendimus.
^Prius
a TFuittjuicn
cihntunn afflucntia.
mcindcfcrto,
Intcrraqu^nonfcminatur.
Sanclus Ifracl
^
fropulusenim
G:i>.ium
poli pcimitias
ludxocum
coagcegaiuc.
^Ecgo
diioprimitijefriJgiJcius.Omncs
quideuoranteumdelin
?
a fQii>(i.Pil>u"e
nrus
quid
feci (il>',ut q'ii
J molrtus fji
iibi.K.eri>
nde .nilii 8c .
4
Rcrcbat,quipugna-
bantaduerlus
irrae
lcm^lcdquafiipro
Dco
fupcriorcs
eua
dcrc
poflTcnt,
vt ac-
cidit Scnnachcrib,
hac
dc caufa ctiam
jllisminatur vindi-
)am.
5
b
ifrael
.
Hicrony.
Vtrumquenomcn
ponitur,Iacob,
& If
racl
,
non fccundu d
duas & dfrccm tri- c
bus,
fediuxtaom
5Ilt':t lonj;.! tcnipotctclii|Uc>unt.
tatis,quiaclongaueruntamc,&;ambulaucruntpoft
1
1ldola,.,.>znonp:o(uDi.ul<.nbuf
fjdtllislirailcs funt.fccundura
illud. Jirailes illis fiar
5
Chryfoflomus.
in
Hocfacir,non vo-
lens
grauiorcm ia
cosrcddcrefenten-
tiam
,
fcd
volcns
eos
adducere,vt
pcc
5
catafentirentjcaqj
6
confiterentur.
d
Neque
ha.
hom,
Quifempcr
adma
7 iorafcftinat.nocft
8
.n.perfedioin via,
9 fed
infinc,
& man-
10
fionequ^
fandisin
11
c^lis
paratur,quib.
12 dicitur.
Q,uijUustnf^
1
afce'ndercnosfccitdctcrra.gypti,quitraduxitnospdc- ^
'^omodomini, inaniis
Ju
j domuf f)-:i noliri. Fru P
1Quim(anau>hii>iiate
nondebct.
f
DilliLUiiatsin ntitat
it.iieijs
b 1 1n
qua lempci
maiota .
a., :;, l, ^- ^
cupimu$,nona)ntcn, prifcntibus
^
T
Itra
Igltlir
nerCtlCl
fcrtum,pertcrramingahitabilcm&imiiam,pertcna'fitis
h fufpicantur Hicpcrt
aff^cniicrcnim
111
pciiculo
("umus.ac laqueos vndique
teiio.t diabolus. I? rettamClle VKltOriS
W
fi^magincm
mort
is,
pcrtcrramin qua
non ambulauit
i<5
vbipugnaeft&nd*'
af
Vir
ijj. p^irtcrtxstitis
iiiClitilto omacs.n.
tclurgemus
in
viiuinpcifeftuia,in
mcnlutam T
> ICtOria
,
leu CCrtS*
atJtispienitudinisChriitidomini
nollri. ^De\
.
^ 17 me& inCCttUS CXi
vir
ncqj
habitauit homo?Et induxi vos in terram
Carmeli,
i s
tus futurorum.
t induxivos.
qd.
I
ncm
populum:
cu
ipfc
lacob
poftcadi^aus
fit Ifracl.
c
Quid
inut'1.
patr.
OfFcnfam dicit D."us a
patribus
faifla,
non
quodpcccatapatrum
fiUjsimputcntur, fedquia
fi-
lij
habcntcslimilitudinem
patrum,&
fuo, &
parentum
fcelcrepuniuntur. Proptcr
fan(Slos
patres
filiorum mili:
retur Dcus.
* Thcodoretus. Summa Dei humaniras ac bcneuole-
tia, quinon
vtiudcx iudicat ,
fcd
quafi
reas dcfenfio-
ncm
proponit
,
Sc vult conuinci . Aat
quod
faccrc
de-
e
Pro labore durifiimi itineris
,
dedi vobis abundantiatu
omnium
rerum,quod fignificat
Carmclis
qui
Hebraicc
Chermel.Latine.fcientia circuncifionis .
Quomodoaut
populus
ille terram
fan(Sam,&
omnium rerum fertilcni
idololatriapolluit
, & violauit,fic nos vcrecircuncifio-
nisaccipicntcsfcientiam
.comcdimus
frudumcius, &
fi
negligentia furrepferit ,
conraminamus hxredita.
tem Dei ,
& haereditatem illius abominabilem faci-
mus.
,0
Theodo-
NICOLAVS DE LYRA.
4* I In terra
quae
non fcmina.c()
qnoded
omninofienlis.
1 San(flus Ifracl
do.^.t^.
tunc
populus Ifrael fmt
domino
[an.
C
Hifiiatus.
3
Primi.fru.cius.
q.d- ficut primiti^frugum nfferebaitur
do-
minoprxfrugib. alijs
, fic populus
Ifrad fuitei
appticatusfpeciali-
ter
perfufceptionem kgis,tunc.t/.dixcrunt.Omnia qu^cunque
locu-
tus
efl
dominuf
faciemus,f-Xod.2^.i.
4
Omnes
qui
deuorant cum
(icVin.Sicut.n.primiti<e
non co
medebantur
licttinift
a Sacerdvtibus & eorum
famitijs
.ftcpopuli
terrarumvafiante
populum
ludaicum
peccaucrlit quia
licetbxc
pu
nitio
proccderet
a diuina
iuflitiaytame aduerfarij
ludaiorum
exeque-
hantur voluntate rntla . Ideo
jubditur.
5
Mala vcnient
fupcr eos,dicit dominus,&c./Jfr
dcclara
tum eji
mulnpUciter
in
Ilaia,&
adijuc decUrabitur
infrd.
6 Auditc vcrbum domini . hic
confequenter defcribitur
po-
puli depraualio
. Et diuidttur in
duas,
qnia
primo deHribitur eius
maltcia.iecundo remouetur
falfa fiducia,ibi.Si laucris tc. Trima
adhuc in
tres,fecuHdum quod
malicia
populi
ex
trib.ofienditur.Vri
mo,ex
eius
inji^ratiiudine.Secundi
ex Gentilium
comnaratione,
'hi.
Propterea.
rmjo
exfiagellorum
multitudine,ibi.liuaci\iid
fer
UUS^&C.Orfcj primum
dicitur.
7 Quid inuenerunt
patrcs
vcftri in mei
iniquitatis. q.d.
nibil,'iuia
non habet locum in Deo.
8
Quia
clon.a
me.q.d.nonfuitldefedus
ex
parte
mea,Jedfua.
9
Et ambulaucrunt
poft
va./. idola
qu<t
nulUm habent vf
tutem aut bonitatem.
10 Et vani fa.funt././jon/rare
vacui,ficut&
idola-.propterquod
dicttur,VJal.i i^.c.Similes iliisfi.quifa.ea
&c.Quoct.n.dccliiiaue-
runt ad
idoloUtriam,patet Exod.^
z.in adomtione
vituli,&
poHti
in libris I
*dicum,I{egum,(y Taralipo.
11 Etnon
dixcrunt.i-faBononofienderunt.
1 2
Vbi cft domi.&c.
quia
non
oflenderuntfe gratos
de boc be-
neficio.
1
3 Qui
tradu.nos
pcr
defer.
qi
erat locus inhabiiabilis , &
inuius.
14.
Per terram
Gtis.quiacarebat
fortibus
&
ftuminibus.
I s Et
imaginem monispropterferpentes
&animalia vene-
nofa ibux'lientia,Deut.S.
1 6
Per ter.in
qua
non zmhulivir.f.vitea
: &
fi aliquiam-
buUuerunt
fuerunt
ita
pau^ :,quod quafi nihdfunt reputaridi,&
t*
men in tota ifia via Deus
prouidit
bonis de
v;J?, &vcHitu , ita
5
nihil eis
defuit,fecundii qnod
dicitur Dcut. i.b. Dominus noiiit iter
tuum
quomodo tranlieriijolitudinem
hanc
magnamper 40.
annot
habitans
tecum,&
nihil tibi
defuit.Et
in hoc maior Dei ddcBio
j/
paruit,qHod
tantu
tempure pronidit
eis &ita bcne.
17
Etinduxi vos .
OMutatur modus
loquendi
de tertia
pcrfona
ad
prim.im.
18 In terram Carmcli.i.rerrajw
IfraeUt, exprimitur
tamenjpe
aaliter Carmelus
,
eo
f tfi
locus
fertilis ,
cr amcenus
,
ifietamen
4e Carme-
l
M Q
B^.A
L 1 T E
I^.
1
1 Interra
qu^ nonfemi.Qiiod
de
rcligiofis
mendicantibus
propric
dicitur .
Etconfequentcr arguitur laxatio,
cum
dicitur.
7 Quidinuenerunt,&c.
Et non
loquitur
de
primis patrib.
j^
qui
fuerunt valde
ferucntcs,
fcd de
fequentibus qui
c^-
pcrunt
paulatim
dcclinarea
prima perfc^aionc
9
Et
ambiilaueruntpoft vanitatem.pct
iccularium imitatio
ncm.
10
LtvanifaaifuntA. fuperbi&
cupidi,itaqu6d
multire
ligiofi
folo
habitu a fccularibus
diftinguntur,& aliqui pe
jorcs cfficiuntur.
1 1 f 0 dixerunt rbi
efi domlnus,&c.i. non rccopnouerut
beneficium diuins vocationis ad ftatum
religionis.
I? Qui
traduxit
nospcrdejerium
.
prouidendo
lufnCicntcr
de
neceffarijs.
t
Ter tcrram inhabitabilem &iwai.eSrf.hominibus carnali-
bus & vanis.
14
Pec rcrraw
/lim.i.defiderij patria:
C(xlcftis.
1
5
f
imaginem mortts,&c.{.'pc(XZiO propter quod
rcligio
fi dicuntur mortui mundo.
i<J
inquanonambuUuit
T;r.i.
fupcrbus
innitcns fuis
viri-
bus.
t Tsitque
liabitauit /;ofKo. carnalibus intcntus.
17
u<i.vof.egodominus.
iS inte.Car.vt
comcdcretisdeguflado
bona
fpiritualiapcr
ftuaiumSacrxScripturaSf&orationisdcuotx.
59?
h Icremiac
Cap.lL
m
j?-j
Theod, Deinceps
diuifim in
fingulos
wdincs accu-
ifationemdepromit-
ori.
a
Sacrdotes
non wx.vbi cH
'/o.Grcg.
Ncfciri fc 3 Saccrdo-
pa.
tibusqua:nturveriras,&
ncfcire
(cprincipatum
nefcien-
; tiamprotcft^^il''-
Vndc: l{eteaiiea
me
opirjrif iniqi4ituiis,m-
'
fm(i'iieli'^-
QnJ.ini
quit
dum ea qujB
funt
domini ne-
fciunt,
a domino
mdciuntur.vnderSi
^'auis
i^xofat i^norabi
f.'<r,
Quxpaftorum
JjJJimperitia
Ispeme
uatrins
fubiedorum
incolunt dcfertum,
5
Chryl.Qiiod
dicit leremias huiufmodi cft . lUi cum
vcnerantur
lymulacra
,
colantque
daemones &
adorcnt,
tam conftanc in errore, vt ne velint
quidemilla rclinque
rc & ad veritatem
conuerti,v6sautem, qui
verum ado-
ratisDeum.rcMfla
-.; r.ip!
fIdoTolatrla.
vt comederetis frudum eius & bona^iilius.Et
ingrefli
c5ta-
minaltisterrammeam
,& h^reditatem
meam
pofuiilisin
abominationem.Sacerdotes
nondixerunt,vbi
cft dominus:
^Tcenentes
legem
nefcierutme,
&paltorespra:uaricatifunt
4
tate.quantumiiii
in me, &
propliet^ pi ophetauerunt
in Baah&: \
idola iecuti
^ Pf^Oajit
n fuo er-
f
Ne
videacurOiipiiniercpcr ^ofnt:^!!): quali
cum
painbus
laiionr contendit.vnde viiui^ificcris in
v,.riuuv, l u-
feimonibui iuts,< vinfas cum iudicaris. b
ISipe
hocfecific
iign'ticat. 7
ncm noftris aCCO-
D
maioru
rcligionc
vltro ad alicna de-
feciflis,
neque
tan-
tum
religiofae
me-
tisprxftatisin
veri
& cum
filijs
veftris
difceptabo.
Tranfite ad infulas
Cethim,
a rHc eft
regii
folitudinis
ifmacliwruin.quos
nunc Sarjcenos vocant ,'con ra
quain inpariibus
ex-.,
iremis Icr-iniasvacic
naur./f-qua
dicitDauid:Habitaui cim habitantibus
C: d t.
in
fynagogas,&
vi
dctenuludaiimu-
taturifintfuum ic
iunium, niim illi
congruitqm qua-
^
. _ ,
jcnYlumen
fcientic b
funt.
Prdptcr^aadhucjudiciococendam
vobifcum^aitdfis
^
modcmus. Abite
fu3
CUlpa CTigentC

^C^ifimilitetptrtinaccsiiiiiialo.occilte, ligoatquod aniiquaininUcumneg.itoneiuctiamhl:(
'"*
nnn hiK^int Aiiiri
eoiuin in adnentu doinini funt fccuti. b rRem
coinparat incompsrabileiii,&
vcium Dcmn tonfert
nonilJL.COIil
Ulllll
mendaLii^us
ftoiamen iudicio
- ci;;-../i_:_ j;r 1 _ -r-rr^b
agiturvt per
eorii
ignoratiam,&
qui
ilequuntur
offen-
;^.(dant,vndc:S^i<-
s d-
uco dncatu
prsbeai
,
itif amho in
fouca
cadmt.
"Quafi
dicat
poft
muita bcneficiadi e
gnitatis priuilegia
..
ivertcrunt
incontemptuiTi
vt facerdbtes dominum non
^,
fub Pafcha nobif-
&videte:8^inCedarmittite,&;confideratevehementer, 6c
^
cumcelebrarintie-
a
^Ligncos velUf ideos,aiitcos,qiiali eitoieman'i.jUuma
inaioribus
aiceptum
tenuit cum nullus eo-
'^
lUniUm,num
hUC
--.-
lum b^us fii, (ed finuilacta manii fafta.
videte*fifaiftumert:huiurccmodi,fi
mutauit GensDeos
a
Veritaicm in ni'pd:,cium.,
fuos.
Etcertcipfi
non
fijntdij
.
Populus
veromeijs mutauit
13
quxrerent,do6toreslcgis ignorarenteum
qui aliosdoce
redebcrcnt,
&
paftorespcr ncgligcntiam prxuaricatorcs
fierent. Et
propheta:qui
in
popuhsdifputant
non in Dco
loquuntur.fed
in
idolo,vt
fua
figmenta
venerentur. His
verbis
ytcndum
cft aducrfus
magiftros
noftri
ordinisqui
deuorant
populum
Dei vclut cibum
panis ,
&
per
mala
'operanoninuocantnomendomini.
b ji dh'C iudicu) conundam. -^ Thcod.Perfcuerat in mo-
dcftia.non cnim
dixit,iudicabo vos
pofterolque
vcftros,
lediudiciocdtendam
vobifcum,
quafi
diccrct indiciura
ioibo& conuincam
tranlgrclTorcs.vtautem
dcmonflret
ttanfgrellionisgrauitatcm,hortatur,vtcxpofcanc
viucn
Idiratjoncm gcntium ,
tum orientalium , tum occidcn-
Italium.
.
c
c/?i?w.Ccthim,vcl Italiaefcilicet,
veloccidcntalium
|partiumquiaIudiE3E
Cyprusinfula, inquavrbs
huius
nominis
vicinacftjdc
quaZcnoprinccpsStoicorum.
liue^ Theodorctus . Ccthim vocat
Cyprum
adi a ccntcf-
MJ.quc
ci
infuias, Ccdar vero eos
qui
verfus onentem folc,
inco
NICOLAVS DE LYKA.
jCarmelusefl
auus ab lUo
Carmtloyquiift injorie
Ephraim.qui
eH

magis flcrilts,fiiut
diSiim
fuil Ifa.
i
^.L.banus
t o^ertetur in Cher
<nti,&
Cherrnd in
fulturn reputabitur.
1
EtingrcflHcontaminaftis. w/^jit/o/fi/jfr^i.
2
Sacerdotcs non dixerunt vbi eft dominus
,
&c. Eum
dtMterequi,endi.i.
l
Et tenentes
lcgcm.
Quji.
dat mri
cognitionem.
\ 4 Nefcierunt me.
l^ecognofcendo
me dominum
pcr
debitam
jerwtutm,
5
Et
Paftores, ide(i
regrs &principes.
|<5
Preuaricatifuntinmc. K/f wfci</cii/M>w/(io/if eArfcf-
\hcntes.
7
Etpropheta: prophetaucrunt
in
Baal.^o^/wV)- defalfit
^rcpbecis (juoi rtgts
&
pnnapts
foucba"t
contra veros dnmini
pro
\fi>ttas,vt
patet.^.B^gum,tempore
.Athab. &
4. f^egum tempore
M^tnajjc,(^ plintum aUorum,vt
patet
infra.20.ca.
8
Propterea
adhuc iudicio contendam. Hic
confequentcr
argui-
dicm
umqua prae-
termiferint.
Atqui ,
hoc non eft ieiu-
nium.fcdlegistra-
fgrcfl[ip,
fcdcrror
&
peccatum.Attamenil!inunquammutarunt.C>uando
E
Palchaiciuniumccicbrarunt
iiii?Quandomariyrum
fe-
ftos dies nobifcum
cgcrunt? Qtiando
dicm
epiphanioru
nobiicurncclebrarunfHlli non accurruntad
veritatcni,
& vos
adiniquitatcm
properatis.
Jc Idem.
Tranfite,
&c.
Simiicquidvobis
dico.
Cogitare
'^'^-
*'.'*
gcntilium Philofophos,&
tunclcictis
quantodignifu-
pop^Antio.
mus
fupplicio,dcfpicientes
diuinas
ieges, cumilliquidc
prohumanahoneflateinfinitelaboraucrint,vosver6ne
qucpro
cuelcfti
rcgno pcrexhibeatis.
d tt roniidtrate. Pofllimus cotra cos hoc
diccre,qui
ma-
iori ftudio
fcquuntur
viciaquamvirtutcs,
quibusdici-
tu r : H'ma>ium dico
proptcr
infirmitatem
carnts
rejtrtc jiciit
ex-
hibiiliistnembra
vefirafermre
immunditia &
iniquitati
ad
iniqui
tatem, (^C.
e
7'optt/f<ifKcj.
VclanthropophormiTJB.quioccafionc
huiusteftimonij:
Faciamus homtoem
adimagimm
& (imilnu
phormitatu
dimrn .immcnlam &
fimpliccmdiuinitatisfubflantiam
hxrefis.
lincamcntisnoflris,& humana
figuratione compofitam
^f"''-*:-
pcrtinacitcr
contendunt.
""
a
obflu-
o m.6. d<
Anthropor-
arguitur malitiapopHli
lud^jrumin
comparatione
aUarum Grn-
tium ctm dicitur in
peifona
domi/ii:
Proptcrca
adhuc iudicio
contcndam.
qnafi dicat,nolo vos,& fiUos vtflrcs per
violentiam
deprimere
, Jed per
viam
iuiiiti^:quta peiores
efiis
Ccntibus
altjs.
Ideo fuhditttr.
9
Tranfitc ad infuias Ccthim.
ideft , adirtfulas
maris medi-
terranei in
quibus
hahiturit Burbari.
p
10 Et in Ccdar mitti. Idefl ,
ad
^garenos quidejcenderunt
ab
.AgararciUa
^brahe
per ifmatiem
&Cedar filium Jfmaelis.
u Etconfidcrate vehe.
ideH,toto
mentis conatu.
1 1 Si mutauit. Gf:ns.
fiilicet
alia
qu^cumquea
vobis.
I
J
Dcos fuos.
Q,uaU ilica!,rion:fed qucHbet
Gens
alia,Hlud quod
fttmb
coLuti
tunquam
Deum tenuit eius cuttum
quarhuis
fiu^ dij
f^tfr.
14 PopuUis
vero meus. Idrsi
,
populus Ifrael
a mc
fpecialiier
eliiius.
1
5
Mutauit
gloriam
fuam.
Idefiy Deumfuum
in
quo
debebat
gloiiari,
4 I Inidol.
t
t
t
MOP^^lITEI{:
^tincont.terr.meam.
pcccatls
vcftris.
t
h{.meam. idcft
tcligioncm.
in
(!';.angclis& hominibusproptcr jvcftrammalam
conuerfioncm.
2
'i'iterioi.tsnr,ndixc.vbic(ldomi.\dc(\.
fimplices rcligiofi
qui circadiuinum officium dcbcnt cfTc
intcnti,
non dixc
runtilludattcntc ncc dcuotc.
? ti
ttnenttslegem.
ideft lcdtorcs & ftudentcs
qui
tenent
lcripturam
legcndo,fcd
non
opcrando.
4 'HsfLie.untme.
prattice pcr
imitationcm.
5
Lt
pufims
prxuaricatt junt. magis quxrcntes prxcfTe
quam
quam prodefle.
t
tp</;>/7ttx.idcftpr3Edicatores.
t Trophrtfluirum
in Bial.
Qui intcrprctatur
dcuorator
fub
practcxtu prxdicationum qu^rcntcs
deuorare do-
rrus viduarum.
8
Vii.it^-rva adhuciudir.contev.
Hicarguitur prcedicatorum
nT!alitia,cum fubditur.
I i si mutauit Crns inos
/i^iy.quafi
dicat Non
Di)
militum, r
,, ,
untexccllentix;Di) mcrcatorum,funtdiuitia:.Dj)
carna
pcri,crfix:is
liiimfuntdclitiaE,
&
fcruiunt^cis
immobilitcr. Sedreli- ad
mudi;iia,
giofiquiclcgerunt
Chriflo fcruire :
ipfumrclinquentcs
quaEruntexccllcntiascum
militibus, &
pecunias
cum
iiK-rcatoribus & dcliciascum carnalibus. Et
quoniam
hoccft
inirabilc,fubditur.
t
I
Obflupc-
^^p
Glorord.&NicolaideLyra
^9^
^a
Ohllupffdteceeli.
Hicron.LXX.Obflupi)it
coclijm.fcili
A cct
deqiio
dicitur.v<m>!(/(
<a-/fn c l(><^nj>,<s^tdicaluniiCir
Dut.'j.a.j eHnbwsfcriipturra
.
VidcnspisceptaDe
conculcara jn-
~
horrcrcit.&
ftuporemdi(limiilarcn6poic(Uomniscrca-
turacontrcmili:it
&condolci
lupcr pcccatijihominum.
Aquila& Symma
chus.ccclos LXX.
lin rem
qn*
^ Thcodotion, CC
""'^""'"lum.
imcrprctaxi
Scd ^ama^m
TMihi
fcilicet idolum
frxtulit.
cx his
comparauit pulchritudincm.tcmpus
delet.
D
d SuKnH.u
jrninf.
E.x hoc loco ludi in
iUperbiam elati l
^
dixcrunt:
iemea .^ihi li
tef
mus,^ neminjenmimHs
pnrjHam
^uoi0.o
.0
tr^o
iH di t>:'Hjcri eritrs i Nefcicntcs
,
quod
omnis
qui
facu
pcccatum
fcruus eft
peccati
& fcruiei ci a
quo
vincitur.
Natidc
amico Dei Abra-
gloriam
fuam t jn idolum .
Obftupefcite
cocli
fuper
hoc,-
1
.ham vicio
fuoqu
1

IV
(;uibusdiciiU',L'UitepPn I.31HI1
vr'' & intrixb i icx
glor
i. ... 4
, ^. 1
p(>rta:eiusdcfoJaiTiinit
vchemcntcr
dicit dominus. Duo
j runt,cuidiQucft:
potfft.
1 vc 03. lunt
ExoJ. 10.3.
HducumcomuMi ir i xt j \- ^4-r
itiiMtc.df
nisnunKn crt,
& b enimmala tecit
populusmeus.
Mc
derclic|uerunt
t ron- 4
II
rHsffcilicPt.
am cocii
quain c^-
lumcodcm dicun
tur nominc ,
vt
Thcba;, Athcnas.
b Al^ dtfetiq. Qlli
pr.TCCptum
dcdi di
ccns:^gofm<i^f''-
nns
OeUftuHAftedu
B xi te de terr
^e^y-
pii.Ex
lccundum
q>
in codcm loco fcri
"^
ptum
cd^Xiinfini
tt
faonfrfge-
*'-^tr
"=''*"""
""^f-
runttibi
ver fl
JWM.proqUO
fc-
ticctn.
cutuscftd^niones.
LV. atJuerfus
^ Tcrtullianus.
i ^Dxmon-
b
^0|;a
maiul t.i Oci non fciumt.
tcm
acjun:
viui,
& foderunt fibi
cifternasdilTn^atas, quie
CQatinere
non.valcnt
aquas. Nunquid
ieruus cft
Ifrael,
^
^:ib H:',; il' J.
'i^*'flmctrofnvcKfp<indf.
.1
'
'
V..-
^
aut vcrnaculus?
Quare
crgofav5tus
eft in
pra^dam
? Su
a
^Puncipei Sibya.i
i;
diuii as.nnn cuin in^icio.
b f Chui..oi cnim ac
congreginc quz
non
pcpeteruiic
: faciunt
p^rciimrugiciuntlcdnes,
& dcderunt voccm fiiam:
po-
II
z
I?
lljerunt
tcrram eius in iolitudinem
". Ciuitates cius cxuftx
y'"*
<
'
1 INiinhabcfif^lnWtJior^n'
Peum. b 1 Duasmaximas ciuiia cs
Acnpti pofuit
funtj&noncftquihabitetineis. Filijquoc;Mcmphcos& \
Thamneos
t
conftuprauerunttevfque
ad verticem . Nun
quid
non iftud fadum eft tibi
,quiaderehquiftijiominum
^"^
3
5Qm.
fcilicrt
lequi
debuifti.
'
J
Dcumtuumcdtcmporcquoducebatteperviam?
Etnunc
^^
Indubitatc non re-
x, x i.
ij
cipiedo
Chrirtum
'
fontemaqua;viucc,hcuscontribiibtos cocpcrunt
habe-
rchida;i,id.'ft,fynagoasin di(perlionc5gentium,inqui-
busiam
SpirituflTandiisnon
immoratur;,
vtinprcetcritii
intcmptocommorabaturanteaduentumChrifti.
c c i.nt/i
aiju.:
vii<a . Fons
pcrpctuns
cft & vitalcs habet
aquas
.Ciftcrnx& lacusdc lorrentibus &
aquis
turbidis
complenf.ir impluuiis.
*. Thcodorctus. Giftcrnas
diilipatasnuncupauitipfa
i49j*.-iSiquidcmQ(krnamanu nt,qua;
fcaturicntem
aquam
nonhabct,
fcxi a nubibus
partam
& vndccun-
quccollcdamfuicipit
.
Quodh etiamdiflipata
&
pra:-
tcrilucns fucrit
,
confeftim
aquain
e cado coUcdam
pcrdit
. Hiiiufmodicft idolorum natura. Suam enim
cx matcria &
artiticiolubftantiamcmcndicat,
6c
quam
.!.'.' :lf

CX.'ri
Maleditiw Chanaam^
feruHS
erit
fratribns
fuis.
C Leones .
Secun- a
,
dum
anagoge.leo-
ncs, intclligimus
aducrfas
porclh-
9 tes vel
h^reticoru
principcs.quitcrra
10
cccleii?
delblantcs
omncsvrbesillius
ha:reticorumincc
diovaftauerunt il
loigne,dequodi.
t
Ciiur: Omnes aduUt-
'
rantis
(juaft
dibanus
4orda eorutn.
f
^^JejUeadvcr.Sc-
didum iWud: .A
pla
ta
pedis vfque
ad vtr
ticem
capitis
non
(ft
in eo
fanitas. Tanta fuit libido
Aegvptio
rum
qui
funt
magnaru carnium,vt
nulU
parcerent
mcm
bro. luxta Uteram
h^c
ad idola
Aegyptiorum
refcrutur.
SpirituaUtcr
ad
magiftros pcruerfi dogmaiis qui purita-
lem
cccleii^
fua
poUuunt turpitudine:
Grcg.r^fcjne
ad
Temcfm.Tropo.Conftuprarieftpoftma
l^opcrationis
vfum etiam in
ipfa
fidei fubUmitate
cor-
rumpi
.
Cum.n.nequifllmi fpiritus
vniufcuiuique
ani-
mum
impijs operib. inuohmnt.fedintegritatemfideivi
tiare non
poflfunt', quafi
adhuc inferiora membrapoU
luunt.Qm
aut in fide
corrumpitur,iam vfque
ad vertice
conftupratur
.
MaUgnus.n.fpiritus qu?
fi ab infcrioribus
membrisvfq;
adfumma
pcrtingit,cum
adiuamvitam
poUuens,caftamcelfitudincm
fidei diffidentiiE
morbo
Gorrumpit. ,0 yt^
NICOLAVS Dt LYRA.
,
1 In idol. Sicut
patetExad. j
a. vbi
tanquam
Deum coluit ido-

lum
vi'.u'i.propter ij-od
dicitur
P/j/.ioj.f.
MutaueruntgloriS
fuam in fim ilitudi ncm vituli
,
&c. Voliea vtro multis idvLis
Cr
vattfs feriiienuityVtpateiin
libns
ludicum,f\egum,& Taralip,
Et
(fuia
ifiud erat valde
inhonorabile,
ideo
fubditur.
a
Obftupc.
cas. Idefi
angt'i fuperiores
&
port^e cceli,ide(i ange-
li mfcriorrs. ^cteiidnm
tamen,<ju(id
in
Hebrfofic
/jaOffrt*. Obftu-
pefcitecoeU fuper
hocturbetis
acdiflipetis.</ccttdrw
He
b'.iOS
Iqijuuui
de cce o
aereo,ijHod
dunur hu lali m
piurali propter
dittifas eiuspartes,
vcl aci
ipiendo plurale proftngulari-.ftcut
Exod.
j2.i./(cH);Iftifuntdij
tui Ifracl.tt tameneratibit^iuravni
tum
idolim.Utcitur autem caslum aenurn
metapimii
h
oi^fiupejce-
requando
notabilitcr immutatur
ficut
homo
siupidus
in
Jaciemuta
tur,& in
modofe
habcndi,in
tcmpcjiatc
&
dijfipatione quando
fiiit
ibi
tonitrua,froccUs,
&
fulgura qn^efuntira
diuinit
ftgna.
Et
per
bjc vtdicilur
B^ab.Sal.intelliiiturdeitrutiio
ciuitatis <Cr
tcmpHfu
tiira
per \abuci)udohQfor,(\uf fuit migna tempejlas ludeisjicut
in
communi modo
loqnendi
dicitur
aliqu.t
Gens vel ciuitas
tempejiari
quando
magnum infvrtumum
accidit
ei,&
huius
tempvjiatis fubdi-
tur
CaHfa,cui/i
dititur.
l
Duo cnim mala fecit
populus
meus . Et
qu fint
illa
fubditu)
.
4
Mc
dcreliq.fon.aq
vi. Sic nomimtur
Deus,eb quddefl
vita
fer
ejjentiam dam umnibus
alijs
vitam &
infpirationem.
5
Et fod.fibi.
Idiji
cum
diiigentia
&
liborequxfterunt.
6 Cifter-
CH
R^.A
L l T E
B^.
j-
2
ObftupefcUe
cati
fiiper hoc, &oorti eius
drfolamini
vehemen
terdicit
dominm.Lluocnini
mala
fecit
popiilus,&c.
Me
dcrelique-
run:
fontem
aquxviux
.
Fugicntes
orationis ftudium & fa-
crae
fcripturae exercitium.*
5
Et
fodcruntfihicisiernas dtffipatas
^w^f^e^clmmifccntes fe
fccularibus
ncgotijs,&
Gentilium doftrinis.
I ( f.l
/
quo {:te y.cnipljcos
6" Thamneos.
Ciaititcs funt
Acgy
.'
'
i
l pii.
6 Cifternas
diflip.
Idejl
idcla nuUam vitte virtutem
injentc
inatiis'habtniia.
7 Nunquid.
Hic oflenditur
malitlapopttli exfl.tgellorum'multi
fli
atione,aim
dicitur :
Nunquid Ccruus-f.empticiMen
ifrael^
aut vernaculus./rff/?yeyKJ naius m
domo, vtftc debeatjiagella-
riiq.d.non efi i(ia caufa
, &ideo
inquiritur
de ea cum dicitur,
8
Quare
ergo
fa.eft in
ptqd..^ttjs
Gentibus.
9 Super
eum ru. leo.
ideji
.Affyriorum
&
.Aegyptiorum
rt'
ge ,
rudeliter
ipfum
imadetites,ideofubditur.
10 Pofucrunt terram. &
patct
litcra
vjque
ifji.
1 1
FiUj quoquc Mcmphc.&
Th.z.m.''.
^egypiii
f:c
nomind'
ti, -^u
a Mem' h s & 1 hamnes erant ciuitates nobdrs in
Aegyptv.
12
QonCkv\pt^uCtnnttc:.>.diJ]ipauerunt te.lnHebrphabetur:
tonj egcrunt
te
vfque
adveniccrn :
ifludfnn iniplctum , quandt)
.Aegypitf inierf
cerutit
lofiam regcm qut
trat
c-.putin
luda.EtfitO
ditur diciorum malorum vera
c:iufa,cum dicitur.
ij
Nunquidnon
eftiftudfadumtibi
.
Quaft
diceret
fic.
14 Quia
dereliquifti
Dominum.Ter idotolatriam.
1
5
Eo
tcmporc.
idtft
ab tllo
tunipure.
\C
Quo
ducebat tc
pcr
\iam . Sciicet
per
colnmnam
ignis(S
nubts
prxcedetidoyVt habiiur,Exod.i^.d.
Lt l}oc
ft'.it,q"ando
popn-
lufficitftbi
vitiilim
conflati
em &adoraitit vt
Deum.Exod.it-^
&
poflea tcmpore ludicuni,quando
non habel>it'it
ngem niji
Deu,
Vt fjabctur
\.f\egum.
17
Etnuncquidtibivis.&c. Aquam turbidamJ^/.T^j/'*'
habet^o
in Heb.
fo, qui Isf^dus diuiditur^
mulcus riuos ad
ivugain
tet ratn
.Aeiypti: &Jic
ex cbmixiione
ttrrf
fit
eius
aqua
tttrbidijtt
*
per
-4-
pti,in quaprimo fueruntPhilofophi,
vthabctur
i.Me
taphyf
idco
per
iftos fiUos
intcUiguntur Philolbphi
& cc
rum
dodlrina.qua
multi abu tuntur in
theologia:
&
pl"
vidcntur reuereri dicta
Philolbphorum quam
lanfto
rum, ideo fubditur.
11
Conltupraueruattevfque
advcrticcm.
Proptcr quodfut
ditur.
1
3
t nunc
quid
tibi vis in via
.Aegypti ,
vt bibas
aqumturl)
dawfidcft doftrinam errcribus
plcnam.
Sikuetis
"iv
Icrcmi^ c
?
11.
y^S
}!' j
{'f hlb.^s
(T/fuam
turbidam. Moral.
Q.ii
fonteni
aqux
vi
|A
usChrif^um rdiqiicriint,
& hxrcticoriim hicii fibifo-
denir.ciiii
doclrmarum
aqiias
contiiicrc non
polVunr,
ne
ccflecftvf
lconilxrubiiciantur
qiii
rcdiLMnt <-ornm tcr-
i2n'.
in lolinidincm, & vniuerlas eccie<iasdc(lruant &
ifqtic
ad vcrticcni
fHebr.ike (lor crTnniiinis cJitin Inhei "eon
vitis alicna . Et notanda crcaroris clcmcntia
qnicft vitis D
vera .
Iplc
eniai
difciptilis
(liis <.\: crcdcnti m fo
populo
dedit, vt (int vitis
vcra, vitis electa ,
fi
pcrmanfcrit
in co
quodplanratacfi.
* Tlieod.Ad cundem modum
magnus
ille Mofes ait.
DcvincaSodomo
^vilum (cilicecciiius
squaturliid:t,
polluant.&biiiant
...... . . .

,
,
, ,
,., , r
L...C.,,,!
ibs
,5c
a
quidtibivisinvia AegypCi, vtDibasacjuamtturbidani.^^Et aqiias
tumJ
AfTvrijfliHTiinis^c
Jnpcrtcrram,
b lii
(j^itd
tibi cum
* Theodoretus.
1
(^andobcllopctc
j,'j
bantur
a
Syris
vo
ii''i- cabant
Ailyriosin
U auxiliuni
fuum :
I cum
vero
a.Tyrij
lineosbeHum gc(-
ircrunt.tuncconfu
-^bant ad
Acgy-
;
aos.
C
t/fr^uet
tc ntili-
/MtvaHieronym'.
Nora qiiod
mali
tia&prxuaricatio
poftquam pr.Euari
<us
I.C
1 tQ
II
i.iincii>u..ifipicntix.
h
SQMitiiiic
tuum:&nociIctiiriorcm
ciusapud
te, dicitdommus Deus
3
iQj.iii.Ad
me.r ^ricem
loquai.
, e.^fcratuum.Aieculo
confrcgiftiiugummeumjrupilHvin-
a
^(Joiiu^ii.
b ^'ih
iiuj c HDominovci iiiaiito.
' d TAmaen.i Jcexcella fem'~er 'dolsilfdcaniiir.
cu!a
mea,&:.dixifti:Nonreruia'm. Inolenimcoilefublimi,
3
'
IJiiJolatri i>
^Ci^aii.
&:rubomni
l:giio
frondofb cu
proftcrnebaris
mcrctrix.
^ tEgo autempianiauirevincamteledam,omnelemenvc-
a 1 L.XX. In ir. atiiu une n vitis a1ie la:.

rum.Quomoic)
crgoconuerfa
cs mihi in 1
prauu
vine.i aiie
na ? Si laueris tc
nitro,
^k.
muiciplicaueris
tibi iierba
boritii.
2
3
6
7
8
rum
,
vinca eoru :
1 Tcor,
Nili.
&palmes
eoru dc
Gomorrlia.vuaeo
rumvuafcllis, &
tGorripict.
botrus eorij ama-
ridimus.Vndretia
a 1 '"Phiatis fciliccioui ell
Aflyriotum
lii inen.
Aquilonis
: vndc b
quidtibicu
via
Aflyriorum,vt bibasac|uamfluminis?t
Ar-
CXardelCUnt
mala
_^a 1!!r,Erurf^tifi...rini!
.n.otiu.
_
giiet
te malitia
tua,&
auerlio
tua,incrcpabic
te.Scito,&r vide,
quianiaium
& amaium
eltrciiquiiTc
cedominum Dcum
^
^cidiio obtuleiut.
* _ 1- . <
Atquoniani
diui-
nam
piatationem
contumeli/saffcce
runt
,
funtquc in.
amaritudmcmco- 9
10 uerfi &
pro ;
vua
1 1
gcrminaucruntfpi
'2
nas, Chriiiiis
qui
a i v^i
imuis inunda in
conl^-c^4
Iimninum
Mi ^e.Non iuditicaSnui in
conip^'ctu
tw cinnis viuens
'cantciniati3uerut, ?
tmaculataes
iniquicate
tua coia medicitdominusDcus.
i.
&inftarcoturnici1
vfquead
naufcamdcuencrunt,
crndiantagentcm poc-
nitentiamcui
impcratur,vt
videatqnod
rehqucnr.quid
jccutus(lt,quomodo (pcrnensbona
& dulcia
malacic-gc
rit& amara : hoc autem totum faclu cft
quiadcreliquit
!dominu m Dcum fuum.
I* Thcodor.Non
me.inquit
vocafli in auxihum fed il-
los:proptcrea
tradidi te illis .
Talcquidpiam
accidit his.
quiSaluatorem
crucifixerunt
Ncgantcsenim
ilUim,di-
xcrunt le nonhabcre
rcgem
nifiCaefarem.H.icdc caufa
Caefaritradidir idos.
d
^/rf.fony.Hicro.Potcfthocadcumdici qui
abinitio
Chriftianus & facris literis cx
partcd6ditus,portca
dcfide
riofecularisliteratura:(qu^ fignificaturin
collibus
) &
amuen^ eloquenti^ (quae
in frondofis atborib monflra-
tur)pfonernit fed^monibusqui
fub occafione eruditio-
nis& fublimisfcicntia:
poUuuntanimas
crcdcntium&
fadunt diuaricare
pedcs
fuos omni tranfeunti.
e Vmeam li In Hcbrajo
foreth,quod genus
c(t vitis
opti
midccuius (arculo
plantauit
Ifrad,
ic
miraturquomo
donomcn vcrum & clettavinca:in amaritudjncm vcrfa
fadafitaliena.
f Qwajiiodo
ergtt
conutr. cs. Nullus (i^curus fit,
fi
plantatio
domini,& femen
verum,& vineaforcth.intantum vicio
fuoc6mutatur,vtper
amaritudmeaDcorecedat& fiat
vitis
n
fmcarnemcxiplis
1+ naius efi
(cipfum
veram vitem
ap
pcllat.Egoiumvi-
jf,r^yi
tis
vjra, eos auccm tis aiicn*.
I)
quicrcdidcruntin
b T .^ui
noui
togitationes
iiominum.
^"
eum,nominat
pal-
E
h .
^ mitcs,
*r
Oiig.Qtiod
di
Hom.
ij.
in
Cit,talc
ea.Ego
fcci
l^^emiam.
pcdes quib. ingred.Tcrur
mortalc
gcniis qua
caula fatu
crt.vt claudicarcnt
plurimi>Ego
feci omnia mcmbra va-
lida
atque intcgra quomodo
vidco in
multisdebilia.atq;
*
inuriiia?Itaque
non (olum
primi hominisanitna, (cd&.
vniuerforum
adimaginem
& fimilitudincm Dci fada
crt,
&
antiquior
cflhaic
imagoque
Dci
cll.imagincZa-
buli
quam podca
induimus ob
pcccatum
.
Vndedcbc-
mus valde
laborarc,vrquomododclinquentcsportaui-
musimagincm
tcrrcHris, ira ad
poenitcnriamcoaucrfi
portemus imagincm
coclcflis,
ad
quam
vnii|crfa primu
condita crcarura
cfi,
ob cuius la malum
conucrfioncm,
nuncpeccantes
lcrmo
corripicnsait
.
Quumudu
cmuvrfies
in
amartiiidiiier/i^cr,
.
g Borith.Jpfam
Hcbrxum.LXX. verohcrbam
fullonu,
^""ith iicrbj
quxin
Palef^inain humidis&
vircntibusnafciturlocis,
'^""*"""n
& ad lauandas (ordcs candcm vim
habctquam
&nitru.
Hiero.Allego.
Nitrum noftrum & hcrba fullonis
pos-
nitentia eft.Ecclcfiailicus
quoque
fcrmo
qui arguit
& in-
crcpat
&
corrigit delinquentem,mordacioris
nitri habet
fimilitudincm.Quiueroleuipeccatorum
fordemacula
tus
eftjleuioribuspurgarur.
Porro,
grauiapeccaraqus
ad morrem
trahunt,
nccnitro ncchcrba Borirhdilui
pofllint
(ed
grauioribus
tormentis
indigent
.
/^/^^/(^e
ofus (juatejtc ignis proOuOii.
a
Quomodo
NICOLAVS DE LYRA.
:
perhibitktfm
illitn
aqM<e intelli^'tur petiiiofnbftdij
ah illa Gente.
1
Et
quid
tibi cum via
Afty
riorum vt bibas,
&c.
jinmi-
nis,fciltiei
Enphratis per
terr^millam currcntis.Tena emm
Ifracl
eratfita
inter
Syriam
&
^tgyptiim, quia
ab
aqnilone
habet
Syria,
ameridie
.Aegyptum
: &
quando injefiabantur fiiij
ffrael
ab vna
farte. quxrebant
auxilinm ab
aUera,&
nihit eis
vakbat,ideo fub-
dJtur.
2
Arguet
te malitia tua ,
Defperantes
cnim de diuin auxi-
lio
rccurnbant ad humanum : & idcb
iufto
Deitudicio defictebant
cadentes in
manibus
aduerfarioyum:ideo fubditnr.
l Scito &
uidc.
pana
inttlltcium da,nte.
4 Quia n\a\um.Ex
priuatione boniprius
habiti.
5
^itimzTum.
Extncurftnnematiprinsincxpertr.
<5
RcliquiiTc
te dominum. Ver iddolatrix cultam.
7 Afcculo. Idelt
a
printipio legis
dat.
8
Confrcgifti iugum
mcum.FaciendoC^
adorandocon/la-
i"i:myituLrn,txoU.i2.
9
R-upifti uincula mea. ide^ prxccpta.
o
Etdixifti. Fuc'io.
I
Non
feruiam.
Quiaferuifti
idolis,
&numcro
pottft
duohm
daiMnisltrme, Mutth.S.c.
12 In
12
In^omnicnimcollcfublimi&jfubomni lig.'t(.//i/'.
enm coleban: idota
propttr
eminent
arn\loci
& amcenitatcm ibde
fjoloriini cul
in vcnerattone
idolorum,
exercentesin
condenjts
luxuriam i '
vcne tus
qtijre
m
rationem yeneris
&Vriapi.
roUiims- cclc
I
j Ego
autcm
plantaui
te uincam eleftam.
infacrispatri
''"''*'"f-
bu-s
p'rtmis,.Ahraljam,ljaac
tacob.
14 Qupmodoergoconuerfa
csmihi in
p.Quafi dicerety
txmaiiuatua.
1
5
Si laucris te.H/c
confequenter
remouetur
falfa fidutiain
duo Diuifio,
bus,qux ixiluduntur,fecundim //'/^Quid
niteris.P''/Ki: in dna^:
Qitm
primofit ifla remotin,fecundo pcen,e
commi'iatio,'bi:Vrohi-
hc-Vrimum in
quo
confidebant, erantfacrificia qua
ia
templo ojfif-
rehantur
p' peccatorum expiatinne:que
tamen i.on valcbant
L.bjq^
debtta
ppiter.i!a:idtofubdittir,Sili\JCr\S
tC
nmo.Spccieseji
rer
r
qua
vtuntur
purgatores viftium:Et
dicitur a niteo
nitts,quia fa
citveUes nitid.is.
i6
Etmultiplicaucristibihcrbamborith.l^.c/'w.-//ter/;<t
.
bet vim
purgutiiiaM
. tn
Hcbrfo
non habetur hirbam
fed
tantiim
,
boritb ,
quod ftcundum
HtlntDS
ftgnificat faponem qtii
habet vim
purgatiuam:
tt
per
ijia
n.tdUgilur multipticatiofacnficiorum
vtte
ris
iegis
a l
cxpiandum peccata ,
qua
non valent ad
Imfme
dctita
pcemtpitia.
4< I
Quomodo
M
i{ ^ L I T E R. nc
queparuinautnihil
ualet finecmcndationcidcodi-
15
"^
WnVff.
Hicaufcrturfalfa
confidcntiapr^dicato-
citur: st
tauntste:itr(i,&c.
Sedquoniam ,aliqui
malum
umqujconfiilit in
fcqucnticonfoUonc
& cclcbratio- fuum falso uolunt cxcufare .
Sequitur.
nc
t Q^omodo
'199
Gloford.&NicoIaideLyra
^oo
TrOpO.
Maith.
7.b.
^a
Qmod^
Jicif.Iuxta
tropologiam:lmpudentiam
fron
A tiscoriim arp.uit quinoUuu
vitia
(uacoutitcri.opcribus
ipllspatet:
quianon
anibulantinarda
&
ans^uda via,
qu3c
ducit ad vitamtfcd in Uta &
fpacioia quam luyicdiu
tur
plurimiqux
ducit ad
mortcm.qux rjgnantcr,5'^'*i'-
Jifi*>
nominata cft
prcmuntur
inopia,pctuat
anxilium.
e '><<-)/*<'
Impudcnti
confcllionc
putat
fe
crimina
dcjitarc.
f
'.^40
'liido confunlit-
r. }< Hicro. Vfi
pofTumus iioctcni,
monio
fiquandoprincipcs
noftri
iJchiquiinccclcfiapu
taturduccs,
inpcc
D:oinc<lJ-
lU.
tnus.
Exod.ti.b.
Epi>c.<c.
B
t Dent.3i.c.
Vcl iiuta hirtorii,
qa
idololatrix ma
loibi
pcrditacrt,&
intcrfccU
popuU
multitudo.
b yidcvias fiasyi.
rcfpicc
conuallcm
filioruEunonqux
Siloc fonrib. irnsa
tur.ibi
ccrncs dcTu
brum Baal
que
rc
litlo Dco coluifti.
C V>ob:Ot
pcd.tnTi.
Pafcha fa<^uri cal c
ciamcnta iubetur d
habcrein
pedibus.
Et
Apoftolus prae-
c
dicat
pcdcscorum
calciatos. qui
ad f
Euanyiclium prx-
parantur.
Nedum
f>crfcculihuiusfo
itudinemgrediun g
tur
, vcnenatis
pa-
tcantanimiitibus ,
qux
dcbcrent Eua
gclicopcdc
calcari
& contcri.
a f
Qutfi
mundiliam ij/>4sftuftra immunditiain nc^, ')ii
iifolo'an;.t U<v't
j
<)l'iita f.
a Quom6dodicis,nofumpolluta,poltBaalimn6ambiiIaui?
i
K Ti^XX rolandiiont)U"aeillepul:hrum
muit.tuJms. I> iC^auUs
oculcs
)- ncgiitii,vt
videat
"
.,uo.lrfk..ettcubelc..
'
*'^'V"r
, -
Vide
vias tuas in
couallc/cito
quid
teccris.
, Cuifor lcuis cx
^ Vtex|>ciite
teiaiui ai
pal<u
a. h
1Q^
d in.ictnccn
li'tjjcb.mii
.(.lc.ibit fjinicat o-
" '
uet.
8
9
catis
turpib. dcpre
hcnduntur.
g
yemrunt. Vrori.
titnits
jtrmo'
es mtf i
reixr/fuoi
.
Quando
cnimmagillcrpra.
cipit,indiciumcft
obcdicntis Ci dc-
mifloaudiat
capi.
tc. Si
tcrguvertar,
ccntcmncntis.va-
de: ytrieruttiadne
I' pulam riiidiifh.
Quafidicat.Intau-
lo
tuuvprcccpianiea
ormeio. c ^ic lCtielio o
in?'-tu
a-i de.iolibid nifcitur,& omni ldo!.)i-jtn .'tnor. fc.uet.
plicut
vias t fuas :
onagcr
affuetu.s in
folitudinc,in
dJfiderio
aic fua: attraxit vcntum amoris fui. Niillus aucrtct eam.Ocs
qui qu?funtea
no dcficient,in
menlUuis cius inueniantea.
*
a
^Vi:.u-.l^
i litit vct iai ^ li^^.i
Prohibc
pede
tuu a
nuditatCj&^guctur
tuum a fici. Et dixiftl:
a ^Dvfpeii.ioneii.eliOiumialias inalqtum)negatlclaceiciiuoddui\iinusiii,,je,9uii
b
fQ^iia.

c 1 L) os t Hactetiu-s veldxiiioncs
Dcfperauinequaquafacia-Adamauiquippc
alicno.s,&
poft
t fpicucrunt,vcncc
i ^ I-
^
.iL.iinu,simi>iMcns.3cv,otax, t
auduc
quidcm
di-
eosambulabo.
Quomodoconfunditurfur quandodcpre-
n
gnatifunr:
fcdiu-
a
^iiii nuifii
r d.i
ci
^ncli
'iii iii uol.litiia. b Mm m.iao
pfpulus.
^
heditur,ficc6nfufi{untdomusIfracl,ipfi& rcgcs coru,prin
cipes
8^Saceidorcs
coiu
&<^prophet^
coru,dicctes
ligno,pa-
ter mcus
cs tu:&
lapidi,tu megenuilti.t
Veitciunt admeter
a
^lmpudeatis cd.temporcncf
lliiaiis ab
coquiiereauitilium, quem inpacecpniempfeiit. tOH*"
peibcncHcia
nor. lcurcium
pait rn.per torin-n'-^ icntiurt di'mini'in:
gu
& non
faciem,5i:
in
tepore
affliwlionis
fu?
dicet:
Surge
6c
a f Ucr(piiiu.f:Q_|iaG
D:us cjtaior cll flominam.homofecit fibi
Deu.n,i^fapiobai
n.ceffitas
iiuidpof
lini,quosfecuiiusc.'ljirti.
liberanos. t
Vbisuntdij
tuiquosreciftitibi?Surgant&libe
morcm an:n'!i iii-
t dicantgclUi cu.po
ris.
h Secundim numt-
rum . Vd
cofdcm,
vcl
diucrlos,fin'i,u-
\x ciuitatcs
co^-
11
bantDcos, vtiwc
in
impietate
vidc-
li
rcntur habcrccon
14 fcnsfr.fcd
pugnans
rony.Conucniunr
h
rentteintcmporeatHi^aiomstuJE.
tSecundumnumerum
ij
contrafe
fupciQi
..; a .Te
npoteatrtirtionis.
b
1Qjift:Fiu(l,.-, obijciiis quJttimonias,6c in.quam
cauiaui iii iuuicem
{Jq CrrOrcm IcOUC
retorquelis;c
11
iminetiris
vcfti* it
o,uoi i>r,ti'nini.
quippe
ciu itatum tuarum erant
dij
tui
luda.Quid
vultis mc
cumiudiciocontendcre?Omnesdercliquiftisme,dicitdo-
C
hsccis
qui
hxrct
cos('cquuntur,qiu
a bono
dclpcrant
& in fiio conforta
tUrcrrOre NcCClfc
'
'''ercutlcbamvtd.r.iiil namfufti(>cicnt,fedniliilprofec,.
b iLXX.Non i-ccpift
s.
cttautevt
quiahc
k
minus.Fiulhapeicuirifilios vcftros^difciplinam nonrcccpe
nam dodrinamfe
quitur,
aWcnos
diligat.
J Thcodorctus . Irtudextremae
potiiTimum
cfl
impu-
deiitijCjdchtiantes
bonis
ergacu ingratosclfe,a quo
dum
quc
i6 returdiucrlum.
i iiuid vultis . Pro
nacftadexcufatio
ncm fui huniana
17 pcruerfitas:
&
qd
mcritoluflinet.fi.
prc-
NICOLAVS DE LYRA.
j^
I
Quoniodo
dicis non fum
poUu. Quiapeccau negarc-,
&
defenJercgrauius efi^quam
facere.
i
.<<*^.l J
.'.
Quajipeccatum
ario
landi eii
rep'grure,&c.Ideo[eijuitur.
2 Vidc vias tuas in conualle.
n)wn,vhi filios fuos
trad-ue-
bant
per ignem nffcrtntis
idolis,f{ab.
'tal.dtcit: In conualk
TMgor
ybi HIm Ifrael commiferunt idololJtrijm,I^u.i^
.
3
Curfor lc Quifi
dicat
fine freno
c^tcnj
i(iis
ad idalolatriam.
in Htb.habetur : Chamclaleuis rctincns vias
fuas..V/7,W(,-
dumjuum
ciinendi
abjque
ubliuione exercens,&
esi eadvni
jenten-
tir. . tt dicunt
Htbrxi,
quodfamella
lamela
agilior
tji
ad curren-
dum tfuam mafculus.
4 Onagcr
aiTuetus in folitudinc .
qttia
ibi
conuerfitur.
5
In dcfidcrio animx fuxattraxit vcntum amoris fui.
Tertatema traHionem
jeniit
a
longi famclUm&jic infequitur
fine ntin.zculo,quafi diceretfic gens ludaicafecuta
vH idolulatrta.
6
Omncsquiqu^runtcam.
^d
fornicandum
cum ea
per
idciolairiam.
7
In mcnflruisciusinuen.C.
Inlege prohibitum
erat,
ne
mtiUei
temporr
menliruorutn
Juorum
admittcrei comubitum alicu-
iUi
viu^proptrr quod
nimis
luxuriofa
reputabatur,qux
tali
tcmpo
reji exponbat,& per
hoc
dcjignatur
vehementia idoLlatrix in
po
pulo Ifrarl,q:iia
omni
tempore
erat ad ea
paratus.ln
Heb.habetur:
Jn
menfefuo
inuenient
cam,quod exponens
J{ab. Sal. dicit
quod
in
yno
metije
anni
onager
dotmit toto
menfc,&
alio
tcmpore tioqu^-
ritur
MOIl^LITE{{.
I
I
Qj'omododicis
non
fum poilma,po(i Baalim^non awtw.Etad-
jnonctur humiliatio
vcro,cum fubditur.
2 Fidt V ui tuas itt c<.
nuulle,Juto qMdfeccris,&c.
S.Trohibepe
dcn iHum a
Hudiiatf. virtutis.
t Etguttm
tuum
aftti.
mundanx
cupiditatis.
j>
^-^ai^i/.pcr
obftinationcminmalo.

t
^'y/>e'</t''/4^H4i/-u<!}H.Poflrcfcruarcperfcdionem
rcgu-
bi iniufte uidctur fuftinerc.
K fiUos
7^i//n5.Vt
plagisfiliorumdifceretisquodauftc-
riori curandi cflTctis mcdicaminc:& ne forfitan diceretiSi
pcccante.<icorripere
noUiifti.
<^
yidtie
.
I
'
ritur vs
capiatur quia
doc
tjlei pro nih;lu,prop
er e Hs
curjum
velo
cem,fed
tunt
accipitur faciliter
(f
]inedefe^u,(^ hoc(vt
dicii)deft
gnatur captio gentis
ludaicx
qux fafia efi per "Klabuchodonofor
metif''
q'iartn,vt habeluY.^.T^eg.vU.
8
Prohibcped.
tu. Hic
conltquenter poniturpctnx
commttn-
tin,cum
dicitur. Prohibc
pedcm
tu U m.
Qjiaft
dicat,recede ab ido
lolatria.ne dicaris
incaptiuitateintiudis pedibtis
&fitiens,ftcut Jo
lciitducicjptiui.
9 Et di X
ifti.def(/e remedio,&
ikb non dimittam . In Hebrx
habetw .non curo
fcilicet cumminatiunem,
&
magis tonfonatn
q'Aodlcqi'.itur.
I o
Aciama.quippc
aUenos./i77if

Deos,
&talis amor vtk-
mcns
faat
non curare dc nioniiione ad
oppofitim.
I I
Qiiomodo
confunditur fur
quando deprehenduur;
quaft
aicat
Jic conjundeniur filtj Ifruel
,
quia
inue>neaturidoUi.(iii
a Chaidxis eos
faluare nonpotcutia.Et
loquitur propheta
dejutnri
ptr
mndtmprAtiriti
&idcofubditnr.
1 2 In
tcmporc zfRiCX.dic.i.rettiporeobfidionisper
Chaidaos.

3 Libcra nos.
ttfubdnur
domini
rcfponfio.
1
4
i>urg.6c
Ubcr. tc in
temp.
afflid.
quia ipfe
noluit eos libt-
rare.
1
s Sccudum numcrum
quippe ciui.pjo
domini c.dtu b^be-
bant vnnm tantuin altaread imtnolandum m
lerujalttthcxqucp'
ttt
Ucicoatempciis
m nor. hlco
(eq:iitur.
X6
OmnesdcrcUquiftis
me.
finedijferentiafcxws
atitxtaUi
17
ftui[v2ipciXufRi\.q'tianonc(}fcqutitacorreHio.
Jt i
Dcuoratiit^l
rcgularium.Et
fubditurcaufa.cum
dicitur.
10 ./i d.imjui
qitippcautiius
CT
P'V'
eosarfibui.
ideft,morcS,lC
cularium.Et lubditur
punitio
talium.
1 1 i>uomodo
confunditurfur q:tjndo dtprthcnditur
?
Quia
cun
|
furto fuoad mortcm ducitur.
f
Sii
lonj.fufit doin.l(racl,ipfi
c^
rcgrs coy.pyinclpes.\^c\\$'^on
maU in
morte,ciuiacum pcccatisfuis
ducuntur ad
moi
tcm
gchcnnx.
t
I
Vttjo
6oi 1cremia:
CaD.lI.
^i
a i/ideteverkmdenr.MoyCcs
videbat voccm
dni.Etloa
} ncsApoflolus
vcrbumDci, revidi(Ie6f attredlaflcdicit.
}j4
b
J^unqnid
fcbrhdo.
*
Theodoret Ha-cdicit ironice. Nu-
'I
quidaitfum
fimjlisidolis? An
perinde
vtiila, nullu bo-
iium
frudu cis
protuli
, obidque
feruitutem meam re-
fugcrunt
?
* Tertullia. Id-
-ap.
^Ol
eont
>n.
eft,Nunquidnon
habeo
quos allcga
isut vndcallcgam,
iionia dixit
popu
I
fQoempropeccatisve/tm
fuftinetis.
c
f B.l8t ariolos. d
IN.mmcof.
TNon fine
meritis reftris. (,
^Kon mcus.
e
1 Vos tamen in fcelere
petfiftitis
nec
d
I
2
4
5
tnodi Numfuivo
bisinutilis^Num
|innumcrabiliabo-
ha in vos contuli ?
[pfam
natur5mu-
aui?NoneIcmen-'
a vt vobis ferui-
ctcompofui^NS
jedi vobis
vitam

jbhum.initlabori
.)uslibera[ii?
Pro-
''^"itcrca dixit Num
'"blitudo fui do-
nui Ifrael ? Hoc
:(!,nonfruftustu-
i' innumcrabilcs?
.ibert.atem Aegv-
ni.liberatioiiebar
jaroruni oncnfio
qui adommorccedit,
&intc!Iigcntiam doarina:. qui D
figaificatur
in
pcftorc.
Yndc.loanncsfuprdpeaus damZ i lii.r c
ca:na
rea>bm,Sc
Saccrdotibus intcr ca:tera fcruatur
pcau
^".1 8. .
iculumvittimarum.
^
d in
oTO.IftiSjfiuc fub omni
qucrcu
alia
litcra^Hebr^o-
rum
cniniiScquer
cum&iila
fignifi-
cat.In amoenis au-
tem
iocis, vmbra
& frondibus im-
molabant.
C Ei.
dixifli . His
vtendum eft
apud
cos
, qui
nolunt
pcccata
fua
cogno ^ , . ,
fcerc, fcdintem-^"'"'''""'^
pore
afflidionis di
cunt fe immeritos
pati
.
Magifque
ira
Deiprouocant,du
altcrum
(
immo
maius
) pcccatum
fit
quod
fccifti
,
non
iugcre
fed ex- ,
cufationes
prceten-
dere.
^
f Ecce
ego
iudicic^
Hieronymus.Au-
diat
hsrefis noua
ex
vctcri,
iram Dti
eflc vd maximam
nolle
peccatum
hu
proplictatuin
timore sf* mfliota rcditis
runt.DeuorauicgIadius
vellcr
prophetas
veftros,quafi
Ico
iJirarerjS!
'
+vaftatortgenerariovSrrVidlceverbumdomini.Nun- 5
"? J r
^ , lAdmirando.
.
b
TCumiJoUfcquatur.quafi cclebritaiem vtbiun,.
c.1Qu.im
^^-
\\l ad allOS VOCan-
^
^^^^
on
r^.tdoilrin
d
TLXX.plena fcntium.Non cvculta fclicc^
jdoscxcade
adhuc
<juidloIitudoraclusiumIiraeIi,autcerra!^ferc)tina?Ouare
'Ciuitatc.
_
3
^Ci:.on,l_am.
b
^Qi.drce:c<tura.
c
TQuod kdcft.us.
*
Chryfoftona.
b
ergodixitpopulusmcus,
treceflimus,non
venicmusvltra
"''QuOddicit,cfteiuf 1Giauisoiffinli,n<l:cplacereciquemoffcnderis.
a
TEcclclia
quimaier parii i: vir^o ,(
-- -
linemacul&
roga.
.
< r >
i6ucii
ad
te^Nunquid
obliuifcetur
uirgo
ornameti
fuijaut
fpofa
^
*
THieionquantolongiusol.liuircimur Deum, tan'o
maiuspeccatum ift.cum nccloitudi- o
ncleciiloium
pofliiiius f,iom:ri.
6""ui
j^
fafciaj
petaoralis fu??Popur
vero meus
oblitus eft mei die-
a
T^<^.'i.Fru:!ra
nif ri, .croorum tc aire
defendcre, &
quafi bona.opc.a
lua oltenderc vt me-
learis
dilettionem,'!Ux
i.iluper.&o.
bus
innumeris.Quid
niteris
oftenderc bona viam
tuam,ad 9
- .
j
.
3
1^Alios,vt aliis
cllfsexcmpluni malorum
qitxtendam diiedlionemrqu? infuper
&malitias tuas do'-
.'L; . '.
j'^'"'"' ,
5 Alias,in manibu!.
cuilti vias
tuas,ecin
t alis tuis
inuentuseft
fanguisanima-
1
TQuosido1isi.nnibfaiti,velemplope.diGifti. b
T<iu,^pletumqueaccidit
lationum
,nC_u,s. _
^
",
, ,"J,f,^,_
rum
pauperum
&c
innocentu.Non in foffis inueni
eos/ed
f
f.\hs..Ui. a
.Q.J^lupiaoix. Icilicet.
T 0|ter..t'alem. t .. .f.
'
-
^

/ J
d
momnibustqu^%ramemoraui.Etdidfti:Ab%pccca ]^
"^^^J
^^^^,^^
^
to8^innocensegofum,&proptereaauertatfurortuusa
6
rciuftitiam.
""*'
a
TDiciidominus. ,ExHuo.diffiu-ris.
b
Non
potentia,
c
fCum maius
pecea- g
Et ab
^ie^yptO
II
Cice&c.
tuni lit aliud habcre
D
cor.fcicniia.aliiid inorr. '.ilUiUUl UlicllllU
luiii "1 aiiuu naortc ir.
lui.icicniia.aiiua in otr,

\Tt- A
.
'
cm
miiaculoru,
f
me.Ecccegoiudiclo contendatecum,conu6ddixeris,no
17 impetum dedina!
itam in dcfcrto. a iis^rn,,,.. 1. v .

. _ itam in
dcfcrto,
l^rcditatcm
Paie-
*'^inx,fubiugatio-
g
icmgcntium,c6ti
uia
tfoph<ea,fre-
luedtes
vidorias,
a
uSxpius. 1 Peccata tua.

j^ v .!/-/%
*
""!""' 1 -cccata tua.
tent arl AlTur.rtc
peccam.tQuamvilis faaacsnimis,iteransuiasmas.Etab ,8
confugj^bfnt qui
1 /- 1 . ,~
*
Tlnquononinueniltiauxilium
nihll nrr>riiprnnf
Aegypto
confiindcris
,
ficut confufa csab Afldr .
Nam 19 Ab
Ac|ypti"s
cmm
vidi funt .
Rurfus,
vt iram
Aflyrioru
.
^
.
, ^ . fugerent
ad
Aegy-
ptios fugicbant,
fed
nihilominus
fuperati
funt . In-
crcpantur
crgo quia
rcliao Dco
fpem
in hominibus
ponunr.
miracula incrcdi-
bilia,tctr2
focl icitatcm ,
gcncris
vcftri inacmentum ,
q
^niucrfum
orbe
peruadit,^oriam,
aha innumcrabftia?
k
\uwiuid (/^.Hicronymus.
Ornamcium iuum
pcrdit
qui
a
Super
NICOLAVS DE LYRA.
4tt
Deuorauitgladiusvcftcrprophctasvcftros.
Scilicet
lachmam
utr.port
loas
,
&
JJatam
tempore Mmufji;
&
plures
ilutStfuioccififueruHt
ai.te
tempus
lcrfmi^.ldcofubditur.
t
Quafi ieo vaftator.
Qui mimdia innotetitta
occtdit,
vt cer
m(3
huiujmodi.
Generatio
\t^tz.Quf kmpnfttiuit fanguimm
innoxium.
Nunquid
foUtudo fadus fum aut tcVra
ferotina.i^a
diceret.
i{un: Imo
proutdi
ei deterra
ferttli
lacit er meUe ma-
mre.
Quare
crgo
dixit
populus mcus.Quaft
dicat nuUam cau
fnhabuit niji mainiamjuam.
5
Nunquid
obliuifcctur
vitgo.Defponfata.
7
Ornaracn ti. (.>uod dat
etfponjus
in
dejponfatiotie fua
.
5
Aut
(pOT\C2fzkix.ldcfi,li2.amentimammiltarun>,negrof-
Uies
taium
inutcmcr
appareat.cj. d.'h{on:& per
looc
inttUignury
^uodCens ludaica nullo modo dcbnit
ohliuijti
legis cjuam
btus de
^iiin>,rmamcntum,
quando
enm
dejponfauitin monteSinaiy
&
friceptorum
rejinngtntium
inaecentiam vit .
ifuiatamcn
Jtcit
iomrarium&
longotempore,idtofquttur:Vopil\{15
autc &C.
9
Quidnitcrisoftcndcrcbonam . Hic nmouttur
jeimau,
ictticttapparens lujlnia
perquamjuam
malitiam
paUiabant:vn
e
i^nxManaJJesocctjiontm
IfaixpaUtauit T^elo Ugis, tmpohcs
ti,({uodcontta
Moyltm
locutuiljuifjn
::vt dttinm
fun
lla.\.p,o-
^ttr
quod
duitut.quid
n itcris .
Q-^aji akatfrufird patlias
mali-
lam
tuam,quiajecundum
Htetouymum.Stmulatafanciitas,duplex
' o
Ad
qua:rcndam dilcaioncm.,^//fpant/o ouod deberet
i
Deusaili^tre.
' '
^"^
infupa
5c
vmMx.m.Scmper
in ma/is
crefcendo.
12 Et in alis
tuis.Idefi,
in
Sacerdotibus &
regibus per quos
de-
bebat
popidusfubkuart ftcut auis
per
alas.
13 Inucntus eft
fanguis
Mimzrum.Scilicet
prophetarum,
CS maximu
tempore Ma,taJle,v,ide dicitur^.l{eg.2i.c.
Et
fangui-
nem
innoxium effudit iVIanaftes multum
nimis,ita vt
implcrctur
lcrufaiem
vfque
ad os.
t
Non in foftis inueni.
<.^uaft
dtcat IRa
occifto
innocentum
tion
faHafmt
tn
occulto,fed
in
mantfeHo,ita quod
non
potefi
negn
ri.Kc.Sa. dtcii
qubd hfc
efi
vera litera . Nonin foffis inueni
COS.r
efifenfus
:
A(o habuifii caufam
ouidendt eos
ficut
tlle
qui
inuennfurem
de ncBe domum
ejfodientem , Ucitc
poteli
eum occi-
dere,vt habetur
E.xod.22.
14
Scd in
omnibus.qua: Cu.m.Idefi,^a inuenifii
eos de idolo-
lairia tua
&alijs
malis
prtediais
te
arguentes,ided
occidifii eositH
tatrun
cebutfjts
eoru
"perbarecepifje
cumtremore &reuerentia,
15
Et
dixi.Po//
ifiafiagitiamaniffia.
1 6
Abfque pecfum ijw/a
Itctt
malumfttpccare,grauiusta-
meti eji
ptccata
pirpttrata
tnendaciter
excufarc:ideofubd;tur.
17
Eccc
cgo
iudic. conuinctns te de malitia tua &
puntens
non
violr-
tet,J!dratio>,abilittr,&
patet litera
vfque
ibi.
18 Et ab
Acgy.&
CJE.ab
hi^nt.Tempore
enim
^cha^iiprocef-
ftrai ifa
confijw
ab
Afiur ,
quiafpoliata
domo domini
mifitregi
yAffyuotu mutiera,
&
tamenfimUter non valuit
ei,
fedmagis
no-
tuit:quiaiuittbuiam ngis .Affyriorumin Damajcurr,,vbi
vidcns
altartidoljlatrixfeinficrifirnile
in domo
domini:quod
fuit
occa-
fto ruinafib,
&
i^opulojuu.tt
codcm
tnodopojieajequutatfi
cofu
fio
ah
.Ae^yptu tempore
Stdeclm
qui
ct ex
confdentia
regis .Aegy
pti
rchiUautt
liabuchodonofor regi: propter quod
ciuitatem
&te-
plumdtfiruxit ,&
populum partm
oaidit,etpartimcaptiuauit,
^(gyptiregenuUum auxiLiumtribuenti:tideo
fubditur.
19 Nam(5cabifla.vd//crerr<i.
**
Egrc-
6Qy
Glorord.&NicolaideLyra
^08
^
i, Super eaput
tuu,
A Morc
lugcntjum,
a
i.Rcg.i}.d.
vt Thamar ab Am
t
rpreuic. j^on
corrupta
cinc
rc
caput fparfit,&
inanus
fupra po-
fuit
,
& ita reucr-
fa

""'Wr""""'
""""" "
I^Str*
'"'""" '
Lagenti,
Jtia frufttJ
fperafti
auxilium.
Uab ifta
cgreciicris
,
&manus tnx crunt
fuper caput
tuu:
f
A^^pte
(iftif eb
Aff^.His.
V
^u3in
in atienis
poluiAi
.
quoniam
1 obtriuit dorainus confidcntiam tuam,&
nihil
('tducao Uco.
habcbis
profperum.
NICOLAVS DE LTRA.
*
1 E^rcdicris.
In taptiHitatem
d'4Sa.
a Ermanus
tuac erunt
fupcr caput
tuum in
ftgwm
con-
fufio-
(i cft in
domum C
I fuam.
J
-J*
Thcodorctus.
Proprium
cft lu-
5 gcntium manus
complicatas
impo
nerc
capiti.
fufionis
cr tr>flitite,ftcut
Thamar ab ^nnun violata
^r eieHa
po-
fuit
m-vius
fuprr caput[u^m.z.l\tg,x ^.d.
} Quoniam
obtriuit dominus conf. tua. Quam hahchit
inrege ^egypti
: Et
loquitur
de
futuro
permodum prxtcriti
.
C A P. IH.
a TTr/eo rf/V;rr.y/<//W/.Ecccdcfornicata
& rcli^a mu
V licrc areumcntum
iunitiaeproponiiurAtamen
nobis
poft lapfum
rcdcuntibusaio iuflaia fcd
pietas
cx-
hibettir.VtcoUiga
C A P.
mus.finobisdclin
B
qucntibustatapie-
<atcparcitur,
d no-
bis(ncc poft
deli-
ftum redeutibus)
quantaimptobita
tepcccatur
. aut
q
ab iUo crit
fuper
ii-
los
improbos
vc-
BWulrieS nia.qilSnOnCcflat
--
.
fAlias|.ai}oi
^
"
.
"
vorare noftCulDa' C
^
Poftfornicationemfufcipitpocnitentem,
8thoitJtut;vtadfeieucirjitui
doprxoariM
_
tocj/i d autcmfornicatacscumamatoribusmultisrtaniienreuer
c Tuautem
fofnic.ff.Sme:
Habuiftipaftorcsmultos in
offenfioncm tui.vt
Dcum.f.offcnderes,
&
qui magiftri
cffc debuerant,vt alios ab omni crrore
prohibcrent.au-
tores
impictatis
cxtiterunt.
d Tamen reuerte. Sircucrtebarisad mcdicit
dominus.
Arguit impuden-
T T T tiam
meretricis,q
poft
adulteriu au-
dctrcucrti adviru.
C Leua oculos
tuos.
luxta
anagoge:
His
quihxrcticoscrro-
eft lerra vndc ; tterunti
h*c?
tui,videntes
precepto
Efa.jo.c,
y- ,,<aTO, &atres tux
ytthum
poSl terpm
monentiiauJiint. Dc
bcmus
igiturpicta
tcm vocantis eru-
befccre,
fi iuftitia
nolucrimusformidare,
gatatograuiori improbitateco
tcmnitur
,
quanto conteptus
adhuc vocare no
dedignat.
b
i7<//OT/.wr.Hocdicerepofrumusaduerfuseos,quifi
dcm domini
rclinqucntcs
&hxrcticorum crronbus ir-
rctiti
poft
multas fornicationes &
deceptionem
fuarum
animarumfimulant fe reucrtiad
priftinam
vcritatem:
noavtdeponantvcacnapcftoris,led
vt
infinuentalijs.
C
c Tu
Vlgodlcitur
:Sidimifcritvirvxorem
fuam,
^
& rcccdens ab eo duxent virum
altcru,nun-
^
quid
reuertctur ad cam vltra ?
Nunquid
non 4
fes dcfererc fe
pro-
a
^Aliitcrr.i.tiuiaterrainlfricladultcix.rompaiabjt.
5
mittUnt,prCipitUr
t
polluta
8ccontaminata
erit miiher ilIa?Tu
^ vtleuent
oculosiii
)mijs. Hentaium cnim
KemipaftotcsRomaamatoresfignificat.
7
QirCClUm . JNlll.n.
8 rcfta
viderint,pri-
9
ftinam
prauitatem
10 damnarc non
pof.
1 1
12
13
tcre ad
me,dicit
dns : LeuJ oculos tuos t in dircflu &vide
vbi
niic^ftrata fis.Invijsfedebasexpedaseos quafitlatro
a fSic. b ^ Alias:
int-Tfecnti.quiamulti
idololaiiixmalo
pctieruni.
in
folitudine,
et
polluifti
tcrra in fornicationib.
tuis,&
in
^"^
10
leiufalc;.
b
^^Huc illucque.
funt
f
i2fly//(?.Sicutfo
lentlatronesadve-
fpera
in defcrtis lo-
cis viatoribus infi-
diari,fic
tu vt cocu-
bitu tuo animas interficcres fornicantium. Pro
latronc,
& cornice,in
Hebra:o & .^ra^f :habetur
quod
& Arabc<
fignificarc potcft:Qu2
Gcns
latrocinijs dcdita,
vfquead
tcrminos Palcftinaiincurfat, & dcfcendentibus dc leru
falcm in Icricho obfidct
via^vndc:
Homo
quidam dcfcende
bat ab
lerufalm
in lericho & incidit in latrones.
,0
a Qitam-
Diaifiot
NICOLAVS DE LYRA.
CAP. IIL
VVlgO
dicitur .
ToHquam propheta redarguit populi
mali-
tiam.Hic
cvnjequenter arguit pcccantium
inuerccundiam:'^'
hoi
fub metaphora mulierisprojua
libidine d marito
dirnijfa
. Et
diuiditur in duas
partes,quia primd arguitur
h-ec verccundia
abfo'
lut^yfecundd cnmpa,Jtiud,ibi:Et
dixit . Circa
primum
dicitur.
1
Vulgo
dicitar.ldelifVtiliariter feu
communiier.
3 Si dimiferit vir vxorem iuam .
Tropter erenatam
eius
Itbidmem.
3
Et recedcns ab coduxcrit virum altcrum.
l^olens
ali-
qualiter
lontnure & reconciiiationcm virimodicum
expeciare,
4
Nunquidrcuertetur
adcamvUra? Scilicet
vtrprimus,
quaft <ticc/ct,1^vn:tt caujujubditur.
5 Nunquid
non
poUuta
Sc cotaminata crit mulicr iU
li}iiuaftdiceret,Sic:quianimis
viUjicata efl:d
exboc oiienditur
'
Dei clcmentia,ciim lubditur.
6 Tuautem for.es. Ver idololatriam,
7
Cum
kelifioforQ
iaucrccudia
7
Cum amatoribus
muhis.lden,feruiendo
multis idolis.
8 Tamcn rcucrt.ad me.
Quafi dicatfufcipiam
te.
Quodan
tem
Jubditur.
9
Et
cgo fufcipiam
tc.In
aliquibus
libris
noefi
de
textu:
qu
non
ejt
in
Hebrp
nec mlibris
correiiis,fedJubinteUigitur,proptt
quodaiquis expojitor pofuit
hic
per
rnodum
gUff^
tnterlincari
qu^ pojtca injcrtafutt
textus
per imperitiam jc> ipiorttm.
\o Lcua oculos tuos in dircdum .
Jdeii,aafadatHan^,
cor.ftderandum.
1 1 Et vide vbi nunc
proftrata
fis.
Qttaft dicat,
non
efl
loa
vbt non exercueris idoioiairiam.
1 1 In
vijs
fedebas.5'icf mtretrixin biuio
, vtfe exponattrai
feuniibus.
1
3
Expcftans
COS
quafi
latro.
Ideji ,
ctm
magno fornicam
defiderio tjicut
latro
expeiiat altcjuem tranftuntem dejiderans ij
fumfpoliare.
14
EtpoUuifti
tcrraminfornicationibustuis.
idifi,
idololatris.
15
^tmvf\^\.ii\)Si\i.is-'Peccandocontraproximum.
j t
Ouam-
M
B^.A
L l T E
t^.
I
Vulgo
dicitur : 9/
dimiferit
vir vxorem
fuam , &rrcedensah
eo. Hic
arguitur
inuerccundia maloru
rcligioforum
(ub
mctaphora
merctricisinucrccund? Naaliqui dcpofita
vcrecudia ita fe
gcrunt
diflblutc ficut fcculares: veruntii
quia
Dcus
fcmper
cft
paratus recipcre p^nitctcs
,
fequit.
b Tamen reuertere ad ne dixti
dominus,
C?-(. Leua oculos tuos
in
in direHum. Confidcrando tuuni
rcligionis ingrefluml'
bens
prontcndi propofitum
.
11
Etvidevbinuncprvjirata fis
. Dcuiando arc^tudil
obfcruantix
regularis.
12 In
vtjs f
Ldebas
txpeHans
eos
quafi
latro .Tnis malisCXCr
plis
iuniorcs virtutibus
fpoliando.
iz Et
poUuifti
urram
ittfornicattembus tHis.ldc&, religionc
1
tuam.
\
i
Qju
6oy
Icrcmia^ C;
.p,
iii.
6o(>
6t
a Qitmil^rem prnhihf.cGrcgorhis. Aliquando
folis no-
mineclaritaspraEdicatorumdefignatur,
vndc : / dufefi
j.,1
vtjjccus
t / (.iias &I . In cxtrcmo cnim
teporc
fol
qnafi
raccii$cilicinusoflendirur,quia fulgens vitaprxdican-
fiiinianrcreproborum
oculos
afpera
Sc
defpcdademo
flratur.QuirtcUa
rumqiioque
clari
I
ratctigurantur, qa
a
Idumreclapeccan
tibusreferunt,
vcl
prxdicat,
tenebras b
noflrx nodisillu
llrant.vnde--
Pjo/-
bit^\mtittUxpltinia
C
rwm.Qi^iiavcrofol
perdiem
lucct,flcl
Cum multtjlicjtit futrint
iniquitatesrefrigefcetcharitasmulio-jy
tum.Qjiau
e n
perfeueranerit vfcj;
infi iem,hic
jaltfns
erit.Ev.Vu Mth. 4..
tas
venietisfilius
howt-as inucnict fidem fupcr terram\ Si Ctiam
'-"c.iS.b,
nunc iudicemus fidem noflram, non multitudinem &
voluntatcm
hommum,n6congicgationem
videbimus
intato numerocc
a fAbb rft (>i';cft "inniumrerumbenfcliftio. vt psteremnr <^cc''>temrfrmon!S Oei.
malitijs tuis.Quainobrem
prohibitx
funt 1
il:iJI^
pluuiaru,
"
II.XX fjcics. a ILXX.funniadornn s.
6^rcrotin'imbcrnofuir.FrosmuIici-ismcretricis faiflacft
*
a

f Erubicinf
hTrctict.qa''
ad mcliora noluiit C"nucrti. i
tibi.-noluiftieruberccre.Ei-eofaitemamodovocamepater
^
">'f<3<.Sicrgodi.
,
....
^
^, i- r

J C!t:pnmum
dimi-
meus,dux
virguutatis
meiE tu
cs.Nunquid
iralceris m
per
^ fj
propter peccata
petuu,aut
peifeuerabis
t in finem? Ecce
loquuta
es
6<ffeci- 7 Ifrael,&
reliqui
cij
^ laxKtnZ.
^
r
ihicpr<,(.'iuiiiin(ii
bus
lolixregis
uifti
fubquolenm
ssorfis rl>
i r^fhctare.
8 in COtaminationC.
clefiarum difficili
me
reperiri fide,
difHcilc.n.eft
plu.
res efTe bonos. vn-
de: Multi
Viicatt,pau~
k
vcropcr
noae,
d
fti maia &
potuifti.+ Etdixitdiisadme,
in
dicbuslofiasre-
9 ludas aute audies
me t rebellis.
&plcrumq.pno-
c
gjs.Nunquid vidiltiquxfccerit
tauerfitrixlfracl?
Abi/t
;
?aX'nobit
ad'
^'
ittem pr^fens
vita
'"fis;natur,&perdie, g
:ana
patria:prx
Jicatores bScii fol
,
(..aobisfiunt.cucon
eotferaplationem verxlucisapcriunt.&
flellxcum
pcrafli
am vitam necelTitafibus
praefentis
vitx
proipiciunt
.
>
froNr>w'^//wj.Hocpofrumusdicercdchxreticis
.
qui
ncrroribusfuisgloriantur.Quia fupracz g.
dixit,o
fibimct
fuper
omnem montem excelfum
. &: fub omni
\'
"i^^^^^
^
qui legetcs
ea
quae
'^'"' * ^*
paflus
eft
populus
ludsorufn non
timcmus,
ncqucdicimus
: 'iinaturalibus
Rom.ii,
ramis
'innpfie cit,qu momtgts
nec nobis
parcet DewrfNon.n.
tantiim
benignus
cfl, & non fcucrus.Si
benignustantu
efllt,
bonitatem eius contemneremus. Si feucrus
tantu.
i( w!(
,arguit
eam vt mulierem
procacem
qux
ad nullu
defperarc
mus.Nccefl^aria cft nobis bonitas ob
poenitcn
cclinareerubelcit
Dux
rirgiiiitatis
mex tu es.
t^unquid
irafc^rir
in
perpetuum,
Mtpetftuerah
s m
finem}Ecce lot^uuia-cs
&fu
lii niala &
potni-
if.DcfponditDeusalam amplexibusfiiis,
&
docctquo
Karedebeat &
agcre pocnitentia.Quanto
auc ille clemc
lorqui
falutis viam
pofl
fornicatjoncm oftendit,tant6
nifcrior meretrix
qu.xnon
vult
recipere
faniratem.
\ Et dixit dominus.
Orig.
Fit h.TC
prophctia tcmporibus
ofix
rcgis
iufli,
fubquo coepit
Icrcmiaii
prophetarc
. Si
ntellcxifli
populosduos
, Ifracl fcilicet& Gcntium, in-
clligetranfmigrationem
Ilracl in
popuio
ludicorii
.
Et
iceodcm diclum:J'// rum,&
dedi ei Ubeilum
npudtj,
vt.f
elinquensfirmctexemplum.
lubctlcx
Moyfi,
mulicri
_
(jvirodifplicentidari
libcllum
rcpudij
&
dimitti,
& tunc
t- |v'iroliccre
vt altcram ducat. Sic
mtelligcludjeos accipie
rn.tes libcUfi
repudij,
& idco a
Deoomninoreiinq.Vbi
.n.
l\
japud
cos
prophetx
? vbi
figna
virtutum?vbi manifefta
^ioDeiJNon teplum.non
viaimac,non alijs
eiscultus lc
gcexpreflus.
Eiedi funt dc
rcgionib.
fuis,
& ita deditcis
Tibellii
rcpudij
. Poft cos
nosg fcripturis
in Iuda:i voca-
mur
pg
tribu
mda,
cx cuius
ftirpe
Saluator defcedit c6-
j(^|jucrfi
(umiisad diim,& nouiftlma noftra in cofumma-
-jtatione
feculi fimiliacrut
pcccatis
luda imo
peiora.
vndc:
Citm
I,
-/-
tiam,& fcueritasobdelida.
e
H'"(iid v'rf.'0^*/(?( w<?Facitcomparationem
infer
duas& deccmtribus.
c)ujeiamcaptiuata:erant
ab
Afly.
rijs. Etcum hocdux tribusvidiflcntnon
emcndauerfit
fc ied dctcrius fecerunt.Et hoc cft
quod dicit:2\(<jwd
W
aiiti
qu ficerit.
f
.^d-.-etfatrix ifrael.
Hicronym.
Sub
figura
duarum fo-
rorum
loquitur
qu$
de vna
ftirpe
Abrahxlfaac & la-
^ '^' "'^*
cobfunt
gcneratJE.
Priorcm aducrfatrice
vocatqua:
fta-
tuit in Dan & in Bcthcl vitulos aurcos
g
.^/'r;f//;6///..Idcm.Sccundu Anagogen
de haercticis
p-
Aoago.
phetia cft,qui
falfi nols (detiam hxretica
fubtilitatepu
tant fe
fcdari,&
afccndunt montg
fupcrbix,&
carnis vo
luptatibusdelibuti
fubol
ligno
frondofo,& amcenocx
^
ponunt
fornicationem
fua.Qui
cum tradantur diabolo
S"P'-*-4-
in intcritii
carnisfrcqucntereucnit vtdomus
Iuda,i.
c6
fcflionis & vcrx fidci non tcrrcaf
cxeplo.
fcd multo ma
iora
c6mittar,&
d
fornicationciuacotaminatterraEc-
clcfix,&
m^chatur
cu
ligno
&
lapidc, dogmata
Deo c6-
traria
Icqucns.Si
aut vir
ccclcfiafticuscorrigerc
volucrit
errantc,&
putridascarnes rcfccarc,&
ad
pcnitentia
rctra
herc eos
g fcquuti
funt
falfitatcm,
illi nihllominus fub
Ipccicccclcfiaflics
vcritatis
antiquum fequuturcrrorc.
^ Et
NICOLAVS DELYRA
I 1
Quamobremprohibitxfuntftill^. S/CMi/^a/ef. j./^ej.
"^l^
.fi)i
di<.itur,quod Llaujum fuit
calum
prupter peccataterra,led
1 non dicitur ilji
quanium temporis:fcd
lacobi
$.dicitur ,
quod
nun
I
p/i{
annis tribus &
menfibus jex,propter
idototacna &alia
pcc-
'
f"
tempore
.Achab &
le^^abttis. Confequtntcr expra:dt^ts
co
cludiiur
muerecmdia
peccandi,cum
dicitur.
p
Etdixitdominusadmcin diebuslofiae. Hic
conjequen
ter
arguitur
inuerecundta
predicia coparatiud.f.ad populum rcgni
Jfraet.ttdiuiditur
in duas
partes ,
cjuiaprimd ponitur
diBa com
paratiOff^fecundo comparantium reuocatio,ibi: vadc &
clama.
Circapritnum
riotatur
tempus
Imtus reutlationis
faie leremi<e,cii
dicitur;Et dixitdominus ad mcin
dicb.lol^.rcg./. /<//..>*
te.-t.tenporc f^echif rigis
luue
Hojt^ rexlfraetcr
poputuseius
Frons mulicris merctricis . &
jubditur
diuina clmentia
futrat
deb(ltatns&
captiuatus
& dnHus in
./fffyriospropierido'
Ulatriam
& afift
ptccata .pforurUf fecundum
quod
dicitur
4. I\eg.
1 S.C'- hocrd
cfuod
tticitur.
lo
Nunquid
vidifli,
.confidcrafli.Ierimias.n.non
ridit cculit
u
'iis,titi'iditm.)u<
rai tiatus
q'tando populus regni ifraelfuit capti
uaius,tfuia
lyac
fmt lextu
atinu
E^s^cchif 4. l{eg.lS.&
extunc
rfc^
ad decimum otiauum untium
rtgis lo/ia:,in quo ifta reuetatiofa^a
idpcenitentiam
recipere fcmper parata,
ciim dicitur^
3 Ergo
faltcm an
odo.i.poft
tot
&
lanta
ftaoitia.
t Vocauit
pater
mc'.
i\ecognofcedo beneficiu tuf
creationis.
) Dux
Virginitatis mc^
tu CS.
f^ecognofccndo
benefitiu
edu-
lionts tu de A
gypto^tunt.n.poputus
Hcbrj.us communiter erat
ntcger
ab
idololatriie
peccato vfque
ad
fabricationem
vituli.
5
Nuncjuid
irafceris in
perpctuum
?
t^ecedendo
d
meper
fuit leremif
vt dicit
i{ab.Sat./luxe>urit anm.9%. &
patct ^.t\eg.
''eccaium.
7
Ecccloquuta
cs fecifti m3.h.i.ore&
opcre peccafli
.
*
^i^Oinx^iM.
Me
permittcrite
ex tuo
demerito.Quod
autem
fe-
gMftiu;Et
pro
vcrbispocnitcntix,&c. vfqueibi: Quod
fcr-
monetrat^afti
incliijiue,non
eit
de
lextu-.quia
noljabeiur in He~
orxo,ncc m
Ubris bene correfiis.
9
Et
coniuiigetido
anm^s intermedws
fer tempora quibusdituntur
rc-
gna/fe reges
liida
liliusttmporis.
hremias autem adhuciuuenis
ccepit prdphftaretempore l(iftf,vt
diHum
eft/uprac.
i.
11
Qux
fecerit
auer.Ifracl,/./>ffM/y regi ifrael.
1 2
Abijt
fibinict
fupcr
omncm montcm . ideSi
expofuit
fe
omni idototatrne.
* I Et
M
MOf{jlLITEI{.
(lamohrtm
prohihitffuntflitlf
pluuiaru
. i. diftributioncs
iiuinarum
gratiarum . Et concluditur
propofitu
cu df.
z Frons
mulieris
meittrUisfatU
eH tibt .
pcr
inuerccundia
acccandi.
t;
F-tdixitdominusadmeindK.^WciyfbmctZfhoT^ gcntis
Ifrael &
ludapoi intclligitranlgreffioduplicisrcligio-
nis,
niSjf
habentiu
poflcfliioncs&
mcndicantiu. Perlfracl.n.
c[
Colcbat vitulos aurcos,vt
habetur
3 .Rcg.
1 2.
fignantur
tranfgrcflorcs rcligionis
habcntiii
poflrefIiones,qui p
vi-
tium
proprictatis
coaceruant libi auru &
argentum
: &
per
hoc vt afcedant ad maiorcm ftatum. Ideo fubditur.
12
./</)^r/j<;;wtf/Mpct.Iequcndopompam
Iccularium.
t Etft^b
Qtnni
lignofrotidojv,
duccndo vitam carnaliu m.
t

Hom-
14
6oy
Glof.ord.&NicolaideLyra
^08
mcndacio.Nosquoq;conucrfi
fumusad
Dcu,fcdcx to
i
tocorde.fcd
in
mcndacio.Ncq;
vcroait :
^onejl
conuetja
adm
pruaricatrixl4di8c
tacuit
.lcdaddidit,
'xr-jro cor;/f
/Mo.fcdin
mSdacio,
vtolkndcretcosqui
nocx toto cor
deconucrtunturin mcndaCio,non
in vcritatcconuorti.
d
lujiifliau.i'il.\u{\i
lignofiondoroj&fornicataeft
ibi.Etdixicumfeciflethfc
l
a
f
in
<]m tcmiiluui &ieliiioimitaiior.rg rinanipjulatiin
r-cf lllt i domino.
omniarad mc
rcuciterc,
&: no cftreuerfa.Et
viditpijarica- ^
trix loror cius
Iuda,quia pro
eo
cp
mocchata eflct t aueifli- 5
trixlfracldimi(iir3mca,5!fdedifiemeilibellumrepudij,6c
^
^ ^
no timuit
pr^uaricatrix
luda foror eius: fed
abij^;
&c forni- s
aquiloncm
&
Aiiy
cata cll et
ipla,&
ficilicatc fornicationis
fue conraminauit
9
rios
dirigir
icrmo.

*, 11 I- r:

-L L-
ne,&addcce&ad
tcrram,et
mocchata clt cum
lapideet ligno.tt
in oibus iiis
^1,^5
iribusA cam
noneIlreucr(aadmepr?uaricatrixrororeius
ludaintoto
10 couerfio
pdicatur.
cordc
fuo,fed
in mcdaciorait dns.Etdixit dominus ad me:
^Q^ii
.liiim in
(fincipo pciiit
^
a E W(///.Idcm. Alioru tormcnta.alioru rcmcdia funr.
^A
Cumq^puniturhomicida, rccipitquidem ipliiqdfccit
rtrn vnius
[q^ aijj
tcrrcntur a rcclcrc.Dccc tribubus
(^q
vocabantur
iDMus multo
ifracijcaptisab
A(rvris,in Moediamq;rransUiis,du?
tri
"""^
bus luda & Bcniaitiin
q
dcbucrut fimilia formidarc, &
tota metc ad Dcu
conucrti, viccrunt
dcccm tribuu fcc-
lcra:
vtctinteplo
Dei ftaiua Baal
po-
Eech.*.b. ncrcnt,quaE
in Ezc
1 UaetU- chiclcdicitur
ido-
"
lum,&adzclu<5c
amulationcm dni I
collocatum.
b Etn5ti/tfit,&f.
. tc
Orig.
Si
quis
1
'"nupcrcmptusjdo-
mumcmptoris
&
diii fucrit
ingrcf-
fusfufcitaturaba- 1
liquoconfcruo.fi
quisdeprioribfcr
B
uisotTcndcritDo-
minum
quidpro-
mcrucrit,
& fi vo-
f
nilcricon. lucrit in domo dtii
pcr(<:ucrare
,
cauct
ca faccrc
q
cos fc-
cillcaudiuitgvcr
bcribus& tormen
tisdignifucrGt.De
inde
diligctiilimc
quid
fc-
ficata cft Sodoma
ioror tua cx te. Et
alibi:Dt-/nu/i htc
iu( -^,,
fitjicatus
in dumm
>
Juam
ab illo .
d Fa^if^ dama.
* Hicron.Contra
1 1 C tt non auen.i
ja
12
f.Vndc:>/^;(C)7f/a
-
luftificauitaiamfuainauerfatrixlfraeltcoparationeprx
\^ TdorfifnlbtlacTv
.
,(i...lliu,ci..,buspa.ait.menuri.
b
TAl.,:IcBe. TVcrbum
H^cb^cantn^a^vo- ,^
,,^ . ,,,,^
^,^1.
^^
uaricatricisluda. Vadectclamacotra
aquilonefermones
5 auaciitatciudicis,
iltos,et
dices : Reucrterc t auerlatrix irracl,ait dns^et
t non
a ^ Vnf f: Aucr.-c fjcicm uama
pfcCJtismeis.
^
aucrtamfaciemmeaavobis,quia
tfandtus
egofum,
dicit
dnsret no iralcar m
perpecuu
. Veruntamen lcito
inig.tate
^
tuara,quia
in dfim Deu tuum
prxuaricata es.Etdifpcrfifti
^ldolis. ^Vbi
dclicaiaeft
tjmncnategio.
vias tuas alienis fiib omni
lignofrondolb
,
et vocemeam
Vbi
CtgtX
inquircns,
cerunt illi
qui
libcrtarcm a Diio merncrunt,
omni labo
rc n;tirur,vt ca
faciat.q
cos feciflc
cognouit.
Et nos
itaql
qui
non ciamus ferui
Diii.fcd
idoloru & dcmonnm.(5c
poftcacxgcntibusc6grcgati,crcdidiinus
in Chriftfi.le-
gamusfcripturas vidcamusquis iuftiticatusfir.gsoffcn-
dcritDcum,&
nitamureafaccrequa:iuftos
fccifle
icgi-
mus,& caucamus in ha:c incidere in
quxinciderunt
. Et
qui
traditi funt
captiuitati
&cicdi dehsreditatc Dei .
c Ec
ffl;(//.Orig.Et
moechatur in
lignum
&
lapide,
&c.
Qnpeccauimus
durocordecontra
Dcu,inlapidcm
for
nicamur.Qn
pcccauimus
in
voluptatc,
mcchamur fub-
tcr omne
lignij
ncmorofum. Et in his oTbus non cft c6-
ucrfa ad
mcprxuaricatrix
luda cx toto corde
fuo,fed
in
mcnda-
i6 cordiae
fufcipiam
vos.Saftus.n.etmi
17
fcricorsfumvt vl-
tra non memine
18 rim
iniquitatisvc-
ftrcc. Hoc ad hcrcti
19
cos&negligetcsia
ccdefia rcfcrri
po-
teft.q quotidic pct
ccclefiafticosvirosadpenitentiavocant,quibusproprie
aptatur.ft
vocem mcam uon audiiiis.Ols aut hercticushabi
tat in
aquilone
fine fidcicalore
. Nec illud
Apoftoli pot
auditc:Spiritusferuentes,erc.Et qa
fe
voluptatib.tradidit
a
drio reccflit,&
uiasfuasalicntsdogmatibusdifperfit,&
uoluptatefequutuseft.Nulla.n.herefisnifip^guIa&ui;
tre,fcduces
niulicrculas oncratas
peccatis,fcmper
dil(:5-
tes,&
nung
adfcientia
ueritatispcruenientcsdequibus
UCre
dicitur.^<
deuorant
populummtumficut efcampams.
f Ftruntamen
/ci.Quafi
dicat cum mifertus fuero tui no
tciuftumputcsfediemper
memento
iniquitatistuK&
fupcrbias
colla
dimitte,
ut
qui per arrogantiam
oflcndi-
fti,&pcrhumilitatemplacareDeumpoffis.
^
Con'
C NiCOLAVS DE LYR A.
I Et dixi cum fcaflet
h^cHoc
dixit dummus
per
^Amos &
Hofe.t cjui frophetauerunt
de
regno Ijrael.
% Et non eft re.
quiaad
rerba eorum
nonfecitpeenitentia, fei
raagis
auxit maliiiam.
3
Et uidit
prq.ldefl populus
de
regno
ludiC
qm defcenderat
ex
tifdem patr'bus:p<opter (juodvocatureius foror.
4
Qiiia p.eo quod
moe. cf.
Exponcndofe
omni
idololatri<tf
vt dtiium e(l.
5
Dimififlcm cam.m manihus
regis .^ffyriorv.m.
<i Et dcdiflem
ci.permittendo
,3
ducereiur i
captiuitaicm.
7 Etn6tim.pr^ua.ejf
diHa
panaillata populo
Ipad
et tame
debuijitt
ttmtre ne aaideret
fibi fimile,qHOd
nb
f(cit,i(leojubditur.
8 Sed abiit &
forni.cft.ptr
idoklacria timore Dei
po(ipofito.
9
Et in omnibus his.ltcet cam rcuocauerim virbo
prophcia-
rum.ifrfado punitwnis
in
populo lfrael,vt
ditium
efl.
10 In to.cor. fu.fed in mcnd.
qa
in
populo
luda erat multi
c\ui
exterius vidcbatur tulti,i^ tamen no
crant,
vt
ditiuefl
c.pcedeti.
I I Et dixit dlis ad me.cii di^nm non
potcft cfjefaljum.
13 luftificauit
animam(uamaucr.Ifrael.^(or;/i)p/{c(Ver,
fed comparatiui
ideo
Jiibditur.
13 Comparatione p.Iud.Hoc
modo dixit ludas
Gen.jS.g.de
TfeaTWiir:Iuflior
mccft.^MM
minus
pcccauerat quam ipf::i^ fic
eft
in
propofito
: Tum
quia
in
regno
luda erat
ternplkm
(^
cidtus
diuinus
quo
debtbat
regnum
luda lencri ia timott Dei: tum
quia
regnum
luda vidcrat
ptmiticncmprxteritamregni Ifraehcx qua
debtbat a
peccato
retrahi :
rrgnum
auiem
Ifrael
non
ftc
viderat
puni-
punitioncmprteterttamregniluda.
14
YzAcUicconfequenterponiturpeceantiumreuocatio: &pn
nio de
rtgno ljraeljpecialiter,fecundd
olum
generaliter.ibiiCon
uertimini.oVcapWw
dicitur^yzdc&cdzmZ.Etefiyfrbiidi
mini ad
Ieremia,qui{vt
dicit
I{a.Sa.) fuit mifjus
in terra
.Afjyrio
tu,q
eft
in
plaga aquilonari rejpcdu iude<t,vbipopulus Ifrael
det
nebatitr
captiuus
ad
pr^dicandu
eis
p^nitetia.^lij
vero dicunt ^
Vfrtfimilius,vt videtur,
ffuit mifius adaliquos q dcpopulo Ijrac
effngerat
manus
regis ^JJyrioni,
crlatutrat
interris circumadii
centib.&
poiiea
ad terra
ifrael
redierat : &ibi
muhiplicati
fut
rat . Et
qa
erant idotolatr<e
ficut
ante
captiuitatcm fratrumfnorii
ideb lereniias iuit ad reducendu eos ab idololatri^e ad Dci cultun
q vigcbat
in
lerufate ,
maximetenipore lojite
. Terra autcm
x^ii
Ifracl cfl
m
parte aquilonari refptdu lerujatem
&
regni
luda.
1
5
Rcucrtere aucr.Ifracl.a^ idololatria.
1
6
Et non auerta
(2iCic,Scc.ltd fufiipiam
vos in
mifericordk
1 7 Quia
[zn.cfcilicet. Q^d.hoc
facia
tx bonitate
mea,nonpro
pter
vejtra merita: Et
quiaad
vcram
conuerfionem rcquiriturpn
prij peccati cogntiio: idioJubdituriYcxwmzViXCn
fcito
iniqui-
tatem tuam,&c.
1 8 Et
difpu.ui.tU.ali././rfo//r qu^
dicuntur
dij
alieni
,
&
voai
hic vias
tuas,i.ptdts
tuos
quibus proceditur pcr
via .
Loquitur.u,
hic
propbttit depcpulo Ifraeljub metaphora vieretricisqu<p>ira
ta
eji
dtuidere
pedesfuos
omni
tranfcunti
in concubitu camali
yff
cut dicitur
^<c/.>.i<5.f
.Diuififti
pe
tu.omni tranfe.&c
18 Sub./ taibus.n locis exercebatur
idvlolatria,&
cimhocd
quando
etiam luxuria in venerationem veneris &
pnapia.
4 I Con-
MOR^.ALITEI(.
j
Et
viditprxuaricatrix foror
cii<s /-'Zd.i.
religio.mendica-
tium.
Iuda.n.confcfTiointerprctatur,mendaccs
auteni
faltem
pro
magnapartcinconfeflionibusoccupantur.
4
kttia
pro
eo
quod
iww.rucic dc
pcccato
in
pcccatum.
7
uti.non
prtt.iuda.[ci\icct
iudicia mca fcuera.
8 Sed
8 sed
abtjt
&
jornicata
t^
ctifjw.fequcndo
uitia
predi^la
9
Et in omnibus
his.pcr
ueram
poenitentiam
.
J
f
Sfdin mendacio.
per
falfam landitatis fimulationcni
!
qu^
fecundum Hicro. ctt
duplex iniquitas,
idco
fequii
1 z
luftificauit anin.amfuam auerj.(\\liz
tn Dcus
paratUSC
fufcipcre
uere
poenitentes
de
religione utraqucfcquit. |
4c 1 Cw
I
6o9
leremisE
Cap.
lil.
^io
Ji
Conuertimwi. Hicronymiis. Itidxiputanthoccomple-
T
^un^
cfle
poft
reuerllonem dc
Babylone
fub Zorobabel.
babel.
Redicrunt.n.regnantc
CyroPerfarurege,Jiabetcs D
paftoresZorob3bclfiliumSalathicl,& Icfumruninuim
(acerdote , filiij lofedcch. Re tn vera vbi Deusfaftus eft
homo
prophetia
fine
acccpit.elegit
.n. dus ex ludsis vnii
cx
ciuitate,&
duos ex
cognatione,quos
conftituit
pafto-
res , facros
,
fcilicet
a fAll) vagi
8c rfCfdentes.
non
audifti,aitclominus
Conuertiminifilijtreueitcntes,
afAlias,doininator veftii.
bf
rn vnitate fidci.
dicit
dns,
quia ego
vir vefterEt aflTuma. vos vnum dc ciui-
f
Non cnim uiunium cit lides.
ifMundi. b^!n
^ileiftioneDci
8cptoximi, cfCsrnis. dfDe qua:
Gloriofadi.fun' de tect.De.
tate,&
duos de
cognatidne,5<introduca
vos i
Sion. Et da-
af Apollo'os,&apoft>.licos
viros.
bTCiedcn:'-';. crClint1i.
bovobis
paltores
iuxta cor
mcUi&pafcent
vos
icientia,8^
^
alNun luJ.iciscitemonijs. bTln toto
oibemultiplicaio Euangclio.
cf
m oroncm tcrramexiuit fonuseotum.
"
dddtrina.
Cuqi multiplicati
fueritis,
&creueritis in terra
7
Mofaic? lcgis
no ha
"ui"
1- I .11

i^ ! I
^
n .8 bebuntfiducia , fcd
flua:
inlpfum
credi
c
mdiebus illis
,
au
dns,
non diccnt
vltra,arca f
tdtamenti
p &
jpf,
erunt in tem
tdcrint,gcntiumpa-
diaiinequeafcendetiupercor, nequerecordabiitur
illius,
^o
plu
Dei. Ncciuxta
ftores,cuqueinter-
necvifitabitur^necfiet vItra.Inte'poreillo
vocabuntkru-
!;
crratcs Nazareos a
ra
gentesin
fuaip-
d
,,^.^,,o,^%-,^^^,,,.p,i,,.,,
^
u bolms mfcrment la
E
JlOrU
VOCatlOnerU- Fcclefis.o.
bcOmn-sperfefticrcdentesthronusDeictnnt.
cfDetotomundo.irFideles.
I
J
CritlCIjSjied
ipU^ltUa
turacreuerinr,non
falemfoIiumdiii,&
cogregabunturadcumomnesGen-
M
le cibu
feaabutur_.
Vltra.inquit,
abeiS
aTtcclefiam. bTFacie.,tesdc.ideriarua&requentes crroresfuos.feddicent,
'5
d
f^OCabunt.QnioM
diCCtUr arca tefta-
. .
,^
.
Adhsfitanimameapoiltc.merurcepitaewratui&c. I^ diCehat.
Q^iJcdeS fu-
mcnti Domini ,
no tcs in nomiiie drii in
Ierulalem,&
non
ambulabuntpoft
17 per
amubim, manifi-
rnj-7^.a.
enim
ampUus
ad c
prauitatecordis fuipeffimi.indieb.
illis ibitdomusluda
^'!^'^''
^nterduQ
Mofi
corporales
a-
* ^
18 Cherubim in
ijpi-
I
tqu6d
non omnes fuerunc reucrfi , in hoc
fignificari,
Anoniam
vos.&cSed
mclius
coplctur
in aduentu Chri
Qi
qiiindo
reliquix
faluantur. vnde
Apoftolus.3v(</i
Uomi
J
'
w
/?/''JOj/)
reltquiljet
j
nobis
fimcn
, ficut
So.
\&c.
le
<?
* Eufebius.In
his
-H
qaoque
conucrfio
ncm
Ifrael in adue-
tuSaluatorisnoftri
lefu
Chrifti futu-
ram canit, inqua
cum vnum deciui
tatc,&
duosdefa-
roilia ,
& valde
pau
cosele?crit,
earum
I
2
Apoftolos.
b
cHijve mhltiplicali.ire^Mlet.
Hier.
Alij
hoc ad fi-
nem
tcmporum
re-
fcrunt,quando
fub
Rom.ii.J
intrante
plenitudi-
ne
Gentium,omnis
Ifrael faluus fiet.
c ./^i-care.Hicr.In ar
ca
quae
cuftos fuit
corpori
dorationcs rccur-
rent
,
quippe quibus
nouum tradcndum fit teftamen-
tum.
*
Theodor.
Figuratequidemfadtafunthscfub
Zoro-
babel
ip
ciatorio dni maie-
ftas
apparebat,
&
loquebatur
Moyfi
&
Sacerdotibus,fed
modo aliter
tempore
fidei.
c Jn diebus illis.lioc
propriein
Chrifti aduentu
copletur,
V
^cum
NICOLAVS DE LYRA.
I Comcrtimini. Hic
cofequenter ponitur reuocatiopeccantium
gemaltter.
SciendTi
tamen,q> aliqui expofitores nofiri
exponut reft
im huius
capituli
de reditu ftlioru
Ifratl
dc
captiuitate Babyloni-
ca.
Etqaplureseoru remajtrutinBabylonedetentiamoreprolisq.
ibi
-lenuerant,^
pofiefjionum quas
ihi
acquifierant.Idco
fubditur.
'
1 Et aflli .vos vnu de ciuitate , & duos de
cogn.&c
&
qi
fubdiiut,
Et dabo
Vobispaftorcs>&C. expununt
de Zorobabel,
Efir.^cmia, ^ggxo,& z^iehariii^qui gHbernauerut popHlH
in te
poralilius,
&
ffl
alihus. N6dicet
vltra.arca teftameti, quia
in
iepl
ah eis
re^tdificato nonfuit arca,vt dicunt etia
IudAi,&
habe-
tur.2. Mach. i
.&ftc confcquentcr adaptant
literam ad
ifludpropo-
jhuprout pofjunt.
Sed huic diclo obuiat
quodfubdilur,
In
teporc
illo vocabunt Icrufale foliu dfii.
quia
non
legitur lerujalem
fuijfe
in tania
fvlcnnttate
&reuerentia
pofi tepus captiuitatis
Ba-
bylonicxjfed jemper
-pcl
quafiftmper
erat
fubieclaferuituti. primo
TirJarim,fof}eaCracoru,&
vltimb
I{pmanorii,vt
patet
ex libris
hfdn
7^cmt.t,Macbaheorum,(^
ex
Euangelijs.ltem fpfuhditur.
Et
congrcgabuntur
adeam oes Gentes in nole dfii.
quia
r.on
leguntur conuerfi
ad
ludaifmum
de Gentitibus
nifi pauci.Simi-
liter
qmd fnhdiiur. In dicbus illis ibit domus luda ad do-
xnCi
Iftael,& vcnicnt fimul de tcrra
aquilonis
ad tcrram
quam
dciiquia
non
legitur q, aliqui
ludii
eiufdem temporis
iue
nntadrtduiendumfiUoslfraelde regyw .Affyiorum,
rbifuerunt
duciiptr
.Ajfyrios.Vropter quod I{a.Sa.exponitpaf]um
iflum
dc te
pore Chrislt,& in hoc dicit
magis
catholich
quam expofttores pr
dicii.Dicit
tamequodifla
fmt
implenda
de
futuroftcut
&
cxpcciat
Chrisium
venturumycuius
tamen aduentus
tranfiit
in
pr^teritum.
Igtturfcqucndo
uiflum eius
quaotnnf
ad id
quod
continet
vcritatis,
fars ijia
in
qua agitur
de vocatione Ch
rifii qui
venit vocare
pecca~
tores,Mat.g.dimditur
in
duas,quia primo
circa hanc vocaiionc t>o-
tiitur
vocantis
benignitas,&fecundo
ludicorii
malignifas,ibi.Scd
C[\lO.Trima
adhuc in
duas,quiaprmb
pitnitur diila
vocatio,fiCun
do circa hoc
foluitur
qu^e(iio,ibi.
Et
dixi,
Circaprimum
dicitur in
, perfona
C/!>y2/,Conucrtimini filij
reuertentcs.
ideft
verhpce-
nttentesreuertendo dc tenebris ad
lucem,
de vmbra adveritatem.
3
Quia
ego
vir
VCfter././/o/Mx.
Sic enim habetur in
Hebrxo,
qv.od.
optime conuenit Cbristo
qidfpo;fus
cfi ecclefu ,fecundum 3.
dicitur
loannis
tertio.d.QuihaberfponJamfponjus
efi.
yeruntamc
qiiiaad Cbrifli vocatione
pauci
de ludais
crediderunt,quibus ipfe
tnperfona
propriaprttdicauit,
ideb
fequitur.
4 Etafluma
vosvn6deciujtatc,& duos dc
cognationc
ideft,
paucos
rtfpeHu
muUitudinis
infua inftdelitate rcmanetis. Et
, iftud
iftud
fuitftguraut
in
ingrefiu
terrx
fmiffionis: quia defexcct.milib.
qui
fxierunt
de
.Aegypto
duo tantu
ingreffifunt caf.
Cateb, &
lof.
5
Et intro.vos in Si. idtft
in
ecclefia militante,qu
dicitur
Sio, sion dkhar
6
Ierufalem,eb qubd ecclefta prout
diuiditm cotra
fynagoga,ibi
in ecclefia mili
cxpitper Chriftipradicationem, &miraculorum
operatiowm,
vt
""*.
pattt
tx
Euai.getijs,
(f
SpiritufJanElimiffione fuper ^pcfl. vtpa-
tet^H.z.
propter quod
de
ipfa rlicitur,
Hebr.XiJ.
f.
^cceffiHis
ad
Sion
montcm,&
ad ciuitatem Dei viuentis
Ierufatem,calesi?,&c.
^
6 Et dabo vobis
paftores. /f/7/cff ^ptfiolos
.
7
Et
pafcent
vos /cicntia.
ideU,fide cetta,
qutt
dicitur
fcientia
propter
certitudinem
a(ilja:fionis
.
8 Et dodtrina. rfl
moribns
fanBis .
9 Cumquc muitiplicati {\ictitis.fcilicetpofl Cbrlftiafcenfio*
nem,fecundum
quoddiciturUB.
6.a.
^Augebatur
numerus
difci-
pulorum,
ideii credentium in
lerufdem
valde.
10 Et creueritis in tcrra in dicbus illis.Pfr roMt/onew Gert
titium ad
fidem,
quod
videmus
inpletumptr
orbem.
1 1 Non dicent vltra.arca tcftamcnti
domini.//ir,^oi
circa eam debeat
effe
cuttus
Dei,ficut fuit tepore
veteris teftamenti.
1 2
Ncquc
afcendet
fuper
cor.
idefljideles
non
ponent
ibifidu
cia, ficut fiebat
antiquitus qnando portabatur
ad bellu, vt
fainaret
ab immicis
populum
ludapru,
vt habetnr
l.B^g.
in
pluribiis
locis,
1
3
Neque recordabuntur.^7//
dc arca
quafecit Moyfes
1
4 Ncc fict vitr
!L-f.alia
noua.
Etper
iHa
defignatur ceffatio
cere
moniarum vcteris
iegis quam
vidtmus
imptetam.
Ver diBa ctiam
pattt falfilas
ludxorum dicentium
,
$.
in aduentu
Mcffi<t
nddttur
cis arca teHumentf^&
altaria hvlocauiiorum &
incenfi,
&cetera,
adcuttum veteris
leq^.s pertmentia.
15 Intcmporeillo
vocabuntlerufalem. ideft ecclefiamy
vt
pr.tdiclitriie!i.
1 6 Solium domini. Si Jm
refcratur
ad
ecclefiam triumphate,
hoc
fuit mplaum
in
ajcenfione Chriftifccundii quod
dicitur Mar.
vlt.d.Et dominus
quidem
Itfus poftquamlocutus
eli
eis, afjumptus
eft
in
ca!lum,&fidct
a dextris Dei.
Si autem
referatur
ad
eccltfia
militantcm,!'/!plctumfuit,qHiido
Clmfius
fidens apcftolos
docibat,
Cf impleturin Euihiriflia qux
reuerenter
feruatur
in
ecclefia ,
in
qua
totiif
Chnftus
contmttur.
>
17 Etcongrcgabunturadeam
omnesGentcsin nomi-
ne Domini Icrufalem.
idcft aliqui
ex omnibus
Gcntibusperfi-
dem (hantate
formatam.
18 Et non
ambulabuntpoftprauitatecordis
fuipeffimi.
,
Sequtiido
idnldatriam .iicut ante
fidcireceptionii.
15
In dieb.illis ibit domus luda ad domu Ifrael,&
veniet
* fimul
M
II.A
L I T E
I\.
t
I
^onertiminifttifreuertentes,dicitd,minus,&c.Ql.nZtikmc
paucicomparatiuereuertuntur.Scquitur.
2
f.t
affumam vos vnum de
ciuitate,vt
duos de
co^nationc ,
&
jrrodttcjw.Malitianamqucreligioforum
videtur minus
curabilisquamfeculariumcommunium
, quiaquanto
ftatus altior tanto cafus
grauior,6c per confcquens
ad fa
nandum difticihor.
Tom.
4.
V
^u Gloford.&NicoIaideLyra
6i.
occarritfiUoinopia
&
fqualorc
confeflo,priftinis
vcRi- D
bus
induit.gratiain
rcddit rcuertenti,
fi
tamencumplo-
ratu & vlulatu redcat ad
patrem.
e
^uirfiiints
fc
Ali(Conucrfiones,quamuispropria
volii
tatc ad cum conuertamur,nifi
tamcn ille nos traxcrit Sc
cupiditateno-
f
Dutininii f''f".
bc^mimonu.
^
flramfuopri-
ad domuIfraeL
&vcnicnt fimul dc tcrra
aquilonis
ad terram
qua
i fidio corrobo-
"sicu.p.o.-n
b,:b.,h.n,fc.Mob
cTCI.riO..
d ,Vo.Ch..i
^c
V.fia. vnumouiV
^ raUCnt.nO
pof
dcdi patribus vcftris.Ec;
J aut
dixi:Quomodo ponam
tc
inthlios, 3
fuijius
cde faU
acuipauiuu
,^.^^^b^
^
bYdcft.fon.um.^
4
ui.IntcUigim',
& tnbui tibi tcrram dcfiderabilcmjiacreditatcm pr?clarara
excr- r
& de
populo
.irh<io.io..obunuiiB...fchntti.biQu,c..i,unn..ctciDcp,.
....
6 ludicorum ad
_
coii.aci.
^_.
.... -iv....
^ eumrcucrtcn-
citua Gcntii1m?Et
dixi:Patrem
vocabis me,&
poft
me
mgredi
non
g
a^Noii
vimio bfln pcinici^mfuam.
t
cxcelCis
Joh.i.a
jrebcllionet.
te,&
de
hzrcti
--
-
-3
"r^r^
9
cis
qui
domi-
cc(labis.Scdquomodofic6temnatmulicramaroremluu,liccon-
lo nu
dercliquc-
-- .
^
.11 runt.
12 f
ConfHfw.&c.
*
Theodorc-
tus. Dcmon-
1}
flratquantum
14
honoris, excel
15
fum idolistri-
fcomeiit c6
^
cumduodccimtrlbus fimulEuangdio
credunt,&
tcrrS
Aaquilonisrclinquunt5cdiaboliimpcrium.
Thcodorctus.
Iftudnoncontit^it poftrcditumde
ua-
bvloncNon
enim
tuncgentes
reliqucrunt
mipictatcm.
At
poft
Dcum
& Saluatorcmhomincm faaum.pcrtule
runt
Apoftoli
^icaiionc
fa-
lutarcminvni
ucrfam tcrra,
rdiquernntau
tcni
priflinum
crrorcm.quiil
li infcru:cb3t,
& adorantcs
Dcum
concur
runtomnesin
Icrufalcm
tan-
quam
adfoUu
diuinum.
B
a i
fili-
In nu-
mcro
filioru
,
quidcGcntib.
ocdidcrunt
.
!^iOiquoteni/nre
teperiintetm
dc-
diteispotcfla.fi.
dc.aeri .
O F.ttribuam,
4c
Thcodorc-
tusTcrrapro-
miflioRis
ita
vocauit.&ipfa
rum
gcnticim
Dcum omn.i-
potcntcm
no-
minauit.doccs
illumeflcom-
nium Dcum,
& vniucrforu
opificcm gcn-
tes itcm
adcp-
turas notitiam
/
Dci , & ad cas
perucnturam
gratiam
Sandi
fpintus.
c Mulier a.Semcl mi.xta,videns
eum feruire libidini
fux,
& in fe mutatam
lcgvm
naturae
per quam
quondam
vi-
ro fubicfta fucrat,diCvMite
domino. Et abs te
comicrfw
eius.
d
yoxinvijs
aa.Libentcrfufcipitdominuspoenitcntcm,
occurrit
''''mifBdo. ;Ohliendo.
tepfrt
mTdomus Ifracl.dicit
dominus. jVox intvijs
audita
cft,pIo
ratus &vlulatus filiorum
lfracl,quoniam
inic[uam
fccerunt viam
jCSei. C)aaintellca.spaira.nppcc.Tns, cuaiploiatu
^Vit.oluo.
^-
jj vlulaiuie)runtaJ|>otrcm.
fua,obliti
funtdomini
Dci fui. Conucrtiminifilij
reucrtcntes,&
a,q,,il-..c:l.c.5ado.".no. bV^ic"
''OC
pacm
tcns & o.nncm
fupcrb.am rehnqucns.
,^ >....,-
fanabotaucrfiones
veftras.Ecce
nos vcnimus ad te.Tu .n.es domi i<5 bucbant. Nam
'
aiVcUliitudo qua lupcrbit
coniia Deum.
17 nOllfolumbo
nus Dcus nofter.
t Veie medaces
erant collcs,&
multitudo
mon- i3
ucs,&oues,(ed
afNoninaliis
b' Vndelcriptum
e(t:ncfeccrunt lctuuntcs lcrutinio.
Ip
Ctiam
fiUOS,
&
tiu.VcreindominoDconoftiofalusIfrael.Confufiocomcditla-
20 filias adolcbat
a1 uo". decepeiunt.
tHi,eticoium
, i /'
n /->
a
"
o
borem
patrum
noftrorum
ab
adolelcentianoftra.Careges
eoru&
f 3.1^11
mhficli profccer.inr.
\-

C f
armentacorum^filios eorum,&
filias eorumt comeditcbnf-ulio.
Dormiemus
in confufioncnoftra
,&operiet
nos
ignominiano-
al^C!,'
flo. TNonfolum'quandoinc3rneapparuit,redanteiiUJmvcnerit. ^
DUdOrC &
<,
ftra:quomadomin6Deonoftropeccauimusnos
&patresnoftri
,3
fufionem
i,Si trcdereiis MovIi,forlitan 6t inihi. &c.
ab adolcfcentia
noftra
vfque
ad lianc
diem,&
no audiuimus vo
i^Qm patent
hns noftri';
loqueba.ui.
&
quod
inde
no modo nul-
lum
qua:ftutn
facicbant, fcd
pr2ter
interi-
22 tum
animarii,
pudorc
8c con
coa
cem domini Dei noftri.
fequcbantur.
Diuus ctiaiti
Apoftolus
frn
ilum
peccati
dicit
eflcpudo
rcm his verbis.i^ac ergo fru^um
hahuiflis
tmc ex illis,in
(jui
bus mnc
erubefcitis
.
o-
Domitie.Vox Ifracl
quiDcum
fuum non audiuit &hc
retici
p^nitcntis.
Pars enim cft falutis
pcccata
nofle & cc
fircri.vndc.
/)ic t P"J
iniquitates
tuas,ytiuflificeris.
'^CAP.
NICOLAVS
DE LYRA.
^
dc tcrra
aquilonis.
Sanai.n.<ipoJioU
Simon &Judas
fuertmt
de
domo
Iuda,qnia
fucrunt cognatigcrinaniip(ius
Chrifti,ipftverd f.
dicaucrut in
Verftde,qu^est
in
pa, :e,^J.quilonari refpcBu tcrr^^-
miljionis.vnde
cxierunt Chrifti difcipidi adpr^dicadum per
orbem
vbi erant multi
Ifraditg qui
non redierant de
captiuitate
&multos
de iltis adduxeruht adfidcm,ficut
&dc Gehrilibus.
i Adtcrram
quam dedipatribusvellris.f.izirwd
viue
tiu,ad
qiiam
ChriHus
afctndens
m calum tranUulit
patrcsfaniiost
qytprius dctcntifuerat
in limbo. Illa.n.terra
fuit
eis
promiffaprin
upaiiier,ficut declarauiplenius
Cen.t
^.Tr<emium
enim a
Deopro-
in:ffum
non eH
mmus,ftd
maius merito
,
omnia verb bona terrena
funt
ml::s bonum
qudm opus
virtutis , &ideo
quandocunque pro
operlbus
virtnf-m d Deo
promittitur aliquid terrenum,intclligitur
principaliterpromifium bonumfpirituale
&aternum.
2
EgO
zn.Hic
circapr^diHamcucturqui^io.f.qualiter
habeatur
fidelium mu!tipHcatio,&hered!tJtisrcUftis adeptio,
cum dicitur.
3 Quomodo p.
Et
patet
ex diHis litera
vfqtie
ibi.
4
Hjcrcdita.pr^.^/H/a
i^J clare videtur Deus
facie adfaciem.
5
Excrcir. Gcn. Exercitus Centium dicuntur hic
angelifanHi
ad
cuflodiam regnorum
, (S Gcntium
deputati,
(^ illorum
proprih
eft
h^reJitas
celcflis
.
6
Etdixi.Hicponiturrefponfw.fci. quod
duo
pradiHa
habcntur
per
fid(
rn
($ mores,ideo fubditur.
7
Pa.vo.mc.
Hpnfolu
corde
credendo,fed
ore confitendo.
ad
I{o.
lo.b.Corde.n.crewur adiuflitiam,oie autemconfejfto fit
adfalu-
tent. Et
quia fidesftne opcribus
mortua
e^l,Iac. i.d.ideofubditur.
8 Et
p.m.bona opcra vfque
ad
fiucm continuando.
9 Scdq.
Hic
conjequentur
circa
Chrijlivccationcmponitur
lu-
dcorum
mclignitas
,cum diiitur,Scd
q.Ci.i.maritum
fuum,vnde
&
inHcb.(9 habctur,
focium
fuum,
10 Siccon. mcdo.If.
blafphcmando,perfequendo,
&tandet
occidendo.Et
quia
in vindi^am
ciisfequuta
eft dcflruclio
ludmi
per
l{cnianos,vt
habctur
Luc.i^. ideofubditur.
1 1 Vox in
vijs. Quia dejtruda
ciuitate ludai
ducebanturcapu
ui ad
diuerfas partes.fuam miferiam deploratitcs.
1 2
Quoniam
ini.recidendo
d
Chnjicqui ifl via,veritas
&i
ta. Sed
quiapofi
dtflruBwnem
ciuitatis
aliqui
de ludxis Clnifloo
diderunt ftenentes quodpropter
eius monem
fuiffet
illa
deftrHiU
fubjequuta,
idco lercmias hoc
prpiidens
dicit
quantum
ad iflos.
13 Conuertimim.exponaturvtjupra.
14 EtfnnX3iUer.\x.qitibusauerfteJiisd
ChrinOy&Jubditur}
mtentiim
refponjio.
15
Ecccnosveni.perfidem.
\6 Tu es. lud^ienim
verdcoauerfi Cbriflum rfie
vcrum Dcu
confitentur.
17
Vcre
mtnJ.fupcrbi
colles,
&montes hic
metaphorick
dcj
gnati,ficut Ifa.^o.a,Omnis
mons s? collis humiliabitur , qniapr
phetiC
vt communiter
metaphorice loquutur,
Cf ifli f^perbi
fuer
Sacerdotes &
VhatiJ^i.quiperfuamfuperbium
Chrilium
contc.
pfetunt,& populum perjua
mendaciaafide Cbriftiauerterunt,(i
meiidacia
conucrfl
de
luduijmo recognojcunt.
18 Vcicin
(io.fcilicet,Cbnllo.
19
Salus
Ifrael./e<:Krf qui^d
dicitur
aU.^.c.de ipfo.
Et n<i
eft in alio
aliquo
falus.
20 Confndo.i.
peccatum
in
Chriftum
,propter epthd
vemtfn
nos
conjufio.
I
2 1
Comcdit.quia B^omani
omnia
preciofa
in
quibus
laboranf^l
ludai,& animaUa,& filios &filias
eoru
rapuerut,& idebfip
\
2 2
'Dotmicmns.quandiu
(iabmus
in
infidelitatc,ideb fubdit
j.
-3 Qupniam
do. d.ljia jfunt
vcrba
pcmitentium peccatapr
,!
rita lamentantium,&
non
Jblum peccata propria,fid
patruml
j-
rum,i^ patet
litcra cx diBir.
^ .
^
^CAPi
6.J
Icremix.
Cap.IIIL
^14
I
A D D r T I O
V
jncap-iy^'
dicttnr in
7^oy?y..Nunquid
irafccris in
pcrpet.
I y'oi
tos hai
e'.Nunquid
iralceris,&c./
Heb.habetur.Kvi-
qiiid
irafcctur
in
perpetuum,
aut
perfcuerabit
in finem?
Ijaexfoxitoriic^fpfi
'U-i
vxoryjeujpofja
dc
cjualvqunur
comertere
fgr adrecognofioidum Deum,tanqu*mpatre
fuum
&ducem
virgi
mtttthl"^, nuHciuid
Deus
irajcereturinperpetuum
ita
qitodnon
re
I
contiCmeteam\q.d.noniiuxtailludTfalmifl.;c.'^OU.
in
perpetuu
1 irafcctur,&c.
Et
h^cfentemia
videtur
mjgis propria
in
propoftto
I vatdeenim
improprii
de
peccatore inquantU
d Dco ncedit ai:ere-
\
tur
quodirafciturjed
potLus quod prouocat
Deum ad iracntdiam.
A D D I T I O. II.
2w.f.-pZ'/<f'fr/n/o//.Etconuertimini
filij reuertcntcs.
ybinos habemus^tCVLtXttntCSyin Hcb.hab(tur,i\ln rebellcs,
^ficvocant
rebeltes ad
pceniteiitiam,ad quam
attrahit eos ad hoc
qttiaegovirveflfr.
ADDITIOIII.
In eo.ca.
j
.vbi dicnur m
ToJi.Et ifiudfuitfiguraium
in
regreffu
tnrtepronvfiionis,
2\(p/i
videtnr
proprikfJgHraripaucitas
Iud,eorumin
Chriflo
cre
,dentium refpeciu
multitudinis eorum in
itjidelitate
remancntium
per
Caleb &
lojueprout
inpofiil.Tum
quia ibifufrunt
tantnm duo
defexcentis
milibus
virorumyhic
autim
multoplures fueruntcrede
tes,{cilicet
in maic ri
proportione,
vt
patei
in ^ciibus
apoflolorum.
Tm
qnia Mofts
&^aron
qui
fueruhtfdnSli
&non
fuerut ingref
fiurrampromifiionis,figuraret
infideles Chriflum
>,egantes, quod
yidetur inconueniens, Sed
figura
hmus
pMueitatls
eredentiu
&muiD
titudinis non credentium dt
lud^is.proprie prxcelju ternpore
lerc-
boam.^.I{eg.i2. quanda
lotus
populus ifratliticut fuit diutfuiitt
duas
partes
,
quarum maior.fdecem
tribus
recefferit
d
regno
D. -
uid,quiafuit figura
Chrifii ,
&a cultu Dei
qui vigebat
in
tempiOy
&coluerunt vftulos. Minor vero
pars,J'.dua.
tribus
adhxjerunt
re~
gno
Dauid
cir cultui
diuino,
prout
h*c
figura largius
traHatur , in
pugione,prima parte cap.
i.eam
proprii adpropojitum adaptando.
R^eplica.
In
capit.j. Burg.mutat
textum iranstationis noHrje ab
aBiuo ad
paffiuum,& fic
ToHilldtor vno modo
applicat,B'*rge.ali9
modo.Feritas efi in
vtraque applicatione
. Sed
quod
dicit
Burg.tn
Heb.baberi,rel)cUcs,vbinos renertentes.crtdat
Hurg.qui
volueritt
puto
beatum Hieron.
TolLliatorem &omncs alios ita
ignaros
f/e-
braici
jermoms vfque
ad
Burgen.
uon
fuiffc
vt
intcrpretarentur
rc-
bclles
pro reuerientesfilios.
In
eo.cap.poflil.dicitpaucitatcm
credentium in
Chtiflum ex li*
d^is,
figuratam ejje paucitatem
ingredientium
terram
promifjionis
ex
gritudinibus
de
^egypto. Bitrgen. ajfi^nataliamfigutampu-
E
'
tansfiguram poflil.uon eJjeptoprian\
^dhoc
diCendum,quod
vnius
ficii pojiunt effe plures figura/i'
cutpatetitocis multisjacri
canonis.Etia cH
fignra
alicucts
ftt
eius loan.^.
ftmilitHdo,qua ndfemper
currit
quatuor pedtbus.
Si enim omnis
fi-
mditudo
efllt
omnimoda
,
nulla
cjf-:tftmilitudo ftcut arguit
beatus
.Augufi.
Si omnia
effent
xqualia,non ejfnut
omnia.Omnimoda cnint
Jimilitudo potius ejfet
dkenda identitas
qudm firnilitudo
vt dicit
Burgenfis,Fide
circa
primum capitulum Hofc^.
CAP. IIII.
a nircuer. LXX.
^alialitcra.co-
uerteris.i.fi falutcm
a
dcfideras
,
& te
pec-
b
cafledicisplene,c6-
Uertere,idcft,qucm
.
jncgafli
crcde.
|b
Siabsiule. Patct,
^quiaquando
moue
c
..^iur&
dicimus.Mei
'\:tm
pene
moti
funt
':des,pe.ejf.funt gre.
eJ.Non ex imbecil
iitatenaturchocpa
C A R r I I [.
Si learrti vis i
raptiult^te.
I reucrteris Ifrael
,
ait dominus
,
ad me
af
Prius
poenitcndo
b
^^ldola.
conuerterc. Si abftuleris oifendicula
tua afacie
mcainotcomoueberis.fEt
iTDcfptaiiido iipeiquiptiusiurabas.f
luCutandum vcttttft.
bfHcsirrs
comiics liabet
iuuurjndu:qui
li
dsfuenntip^tiutiuelt.
Dcu.
Quadiu.n.illi
vcru Dei cultu reti-
nebat,
pleriq-,
vicina
loca
incolentes,reIi-
gioncm
cdifccbant.
d
?\(o*<j.
cradicando
veprcs
,
& (entes, vt tabomlnati
muda femina fufci
"f
'""
^
taeaiigraboa
tuiribis, viuitdominusinvcrirate,
&
piataruamiida,ncc
atCum h*c lcilicet fccciit Iftael, cum
pct apoftolos may.ier
G^ntlum fuerit.
in
iuditioj&
in iuftida : &
benedicetfcu
Getcs
f
ipfiimtj;
^''^Jjfaliuex
Ifraeleft. bfVTxfidei.
laudabuntHsECn. dicit
dominusvirpluda&habitatori
VEcclefix.
timur.fed
quia
con d
lerufalcmc+Nouatc vobis
nouaIe,&
nolitc (crcrc
fupcr fpi
Itra Dcum olfcndi-
- - -
'
r r
ciila&idolanottra
ponimus. e
T*il!.'
fuflbcant rcmen. bfMundamini.
v^ymmachDS.Futificimini.
cfVina.Symmathus.militias.
nas. Circuncidimini
domino,
&c aufertc
pr^pucia
cordiii
jc
nr<r<i
w.Hicron. f
ycftrorum viriluda&habitatorcs Icrufaic.ncfortecarc-
*
diatur vt
ignis indignatio
mea,
&fuccedaturj&;
no fit
qui
afHxc omniafient.
cxtinguat.
Omniaaute
h^cmala
vcnicntproptermalitia
n
lln
liiggillationcm
,
fcilicetmortuorum
|deotum,per
quos
luratomnisidolola
|tra.
'
Simulanimaduertcndum
quoditafiuradumhosha-
eatcomites,veritatem,iudicium
atquciuftitiam.
Si ifta
Jcfucrint.ncquaquam critiuramcntum
fedperiurium.
*
Thcodorctus. Adliortatur Iuda:os infirmu adhuc
ge-
ftantcsanimu, iurarc
pcripfum,vtiufiurandico(uetudi
nc
diicerent
ipfum
lolu adorarc.Polhcctiir autem modo
"scfiant,
quod pcripfumgenrcs
bcnedicer & laudabut
mittatis
margaritas
ante
porcos,
ncc lan
p
dumdetis canibus.
Non
poteft
animus
Watt.r
3
acrunis mudi
plenus :
m & omnci
fcmen Dci
fufcipere
laud^i^ut
ic^
& frudum facerc.
i
^ "*
*Theodo. Excolite,
inquit,
animas ve-
ftras,radicitus
euclli
te memoriam ido-
lorum,h$ccnim(pi
lo
nasappellar.
t<l=vboS
c OrcMHa.Hicr. Viro
gnihcc.i.
luda & habitatorib.
lAratevobis
lerufalepraecipitur,
atuum.
vt dcferat
occidetelitera,&fcquaturviuificateipiiitu.
*
Thcodor.
Docctapertecircuncifionemappaicntem,
lateniis efie
figuram
, & Ci adfit intorior
fuperfluam
efle
corporea.HinC Apoflolus.7\(on
enim
qui
in mumftsto
lud^us
esi,'teque qu
in
manifeji<j,in carne,efl circuncifio,JeU qui
in
abjco-
dito,
lud^us efl,& circuncifio
cordis in
fpiritu,mn
titera,
' '
f
Kieforte.
Hier.Monct &
praedicit.nc
facerc
copellatur
NICOLAVS DE LYRA
C A P. I I I I.
*i
Cl rcucrtcris Ifrael ait diis ad me.
Voflqua
leremias
ref-
%J lendit
populii
dc
peccandt
inuerecundia,hic
argutt
eu de co

tumacia.Et
primo
di^a contumacia
arguitur,fcundo poena
debita
fw6i%(ir,ii(.Annutiate.CirM
pnmu
dicitur in
perfona
domini.
^i
reaer.lfracI.6Jc
accipiturfi f no-.qaifla reucrfio nofuit Jubfe
q'Utj,&ficapparetcotumacia.Et
eod. modo
accipitur cufubdiiur.
2 Si
abftulcris,ofFen.&C.
i.
peccata quibus
me
ojfendifti.
3 Non
commouebcris.fieterra tua in
captiuitatc Babytonica.
4 tt
iurabis./c
ponuntur
trcs comites iuramenti
liciti,&
quoli-
ottjubtraHo
rcddtturillicitii,ftcHt
efl
iuramentu
mendax,quodca
ct
veritate,& iuramtntu
iniquu,vt
ft quis iuretfe
homnicm ci-
l'<fum,(iuod
caret
iultiva. Et iurami ntum
incautum,quoi
caict iu-
ditio
difcretioniSfVt ft
quis iuretfme caufa
& raiione
tegitima.
5
Etbenediccnteum
ScC.imprccandoJibibunajlleceritiltj.
t mutatur mudus
toq*tndi defecunda perfona
ad
tcrtiam,fed quta
hoc iion
fecit.ideo
in
capiiuitatem duBusfuit.
Et
per ifraet
inictlt-
gitur^hic poputus regni lud,q'ua Ifael
efl
nomen
gtaet
ale ad uci
Hcbrxos,^
h'ic
p.itet per
hoc
q^tod Jubiitur.
6 }r{3iCQa.6x.iio.ln aliquibus
libris
intcrponitur,habitatori,
fed
non esi detcxtu.
7
Nouate vobis noua.&C. efl
autem nouale terra de nouo chI-
ta
priusfpmis
&fcntibus plena, &per
Im innuit
propheta quod
erant innetnati m mMua.
8 Circuncidi.do. Incircuncifione fpiritualiquplacetei.
Et
quxfitiiti fub.litur.
5?
Et
zuicr.idefl pcccata,&confuetudincs peccandi,
10 Nc forte
CQ,rcd.i.vindiiia
mea
per igncm.
Et
quia
hxc
nofe-
* cerunt
M O
\^
L J T E
!{.
t
^'^prterir.Hocliteralitcrexponitur
decotumacia lu
dxora.Moralitcr aiit
pot cxponi
dc contumacia malorii
religioforum,quib.dicitur.
>< >efm.
Etaccipiturhic fi^
non:nammultiapoftataErcuenfiturmagiscoadifame
oc
nuditatc,
quadcuotionc, iSc codcm modocu dicitur.
a
^iabjtnUtisv^enitiida.
accipiiur fipronon,neplurimi
reucrtetesde
apoftafiaficofFendut
ficut antca.io fubdit.
4
Et lurubis vi.&c.
qm:i
reuertcntcs,fi(ac promittunt
emc
dationem vita:,idco fcquitur.
7 ?^oa.o.o<i.aufcrcntcstotaliterpriftinavitia.
9 .Auferteprjeputiacordiumvefirotum.
idcftmalasvoIunt^
lesad cauendumrccidiuum.
xo
T^efonc egrediaturvt
&c.
puniendo
vos iti
gchcnna.
Tom. 4.
V
a
6ij
GIof.ord&NicoIai
deLyra
^K
loh .a
topcium
lob
I4J
fleiuai6
b
Etprddo.
Dcquo
dicitur.OmfliMffi inimi
corum
JuoTum
domina-
bitnr.
Quiglorituur
di-
ctr.s, Cfrcumiuiurram,
&
prramhulaui
tam.
Quiscft,cnim,quc
diaboli vcncna non
tangunt
niHillcqui
Z\t,vtnit
tnmi
prtnceps
nundibuiuiy
&inme
nonhabetquidquam
?
c
Delo.fuo. Dcabyf-
fo.in quacnrcligan
dus,inquamncmit
taturcxorat.
d
SuperhocSint^prc
nitcntia
r^uiflimam
B bcftiam vitarc non
Eonfumus,
& nid ad
)cum
,
non folum
mctCjfcd
ctiam cor-
porc
conucrtamur.
Dumenimvaftatur
ccclcda ira Dei cft
apcrta.
* Theodor. Prxdi
fccit Dcus
fapicntiam
huius
mundi, quia pcr
illam
non
cognoucrunt
Dcum.
f
7'ro/)/Kf.<co,7?fi',3'c.Aquila,amcntcscrunt. Quiscnitn
noninraniat>n6pcrdatcor,cumprincipcs&regcs&Sa-
ccrdotcs
quondam
fuos fub
lconeconlpcxcrit.
'^ , g
ttdixiyHeu.
Quia
1
fTnquocciifeffioDri.
fcogitationum
vcftrarum. Annundate
inluda &in Icru
>iBqiupax
r
^qu?
In Niniuiti
probamus
,
auib. cft
prasdiita
fcntcntia,
A vt immincntem furorcm dccUnarcnt
pcnitcmia.
a
^/ce'i<<.*/f.,Hicro.Si quisfaaorcftautaudorpcrucr-
foru do^matQ.dceo pot
dici.aiccndit
lco dc cubilifuo,&
przdo
Gcntium fc lc.
blCui rimile,Eii''a
in forti.vocsin luam.&c.
falcm auditu
facitc,lo^mini
& canitc tuba in
tcrra,clama
jTlnvnam tidfin.
bQuafi
i\ hiclico'um bdU confiifguni.Chtifli
munimcnta no$ lencant.
tc
fortiter,&dicitc;
Cogrcgamini&igrcdiamurciuitatcs
aCiuci.
bllnfpecula^
rublimiTatcccclc.
.
clQuiim>eii,.
AJ Chiidi auxillum cutiiic:
munitasJcuatcsfgniainSion.tCofortamini&nolitcfta
HVeru NabLehorfonofor.l s^-i
"> mundo ifto i me
peimitt
tiu, vt foittudo veftra
comprobetut.
rcrquia malucgoadducoabaquiloncAcontritioncma-
alNabuchodonnfot ferusqui tinquam
leo circumit,
qusiens quemdeuo.
b*t<Iell,denequitia.vcIdeinferno,
vbi tcirudetut.
gna.Afccndit
lco dc cubili fuo,&
pra:do
Gcntium fctlcua
g
aSciIicct,efcleruro,vtegtefndecccIeliapugiieutcomiaipfm.vnde,
A nobii ejiiciunt,
g
fcd n' netanicx no.
fupradixit,
Jnrfm/>o
re illo vocabunt leru-
fale fdiu
domini.
&c.
&nuncdicit.pfri/v
corregis,&c. turbi
turprophcta,&in
fcputatDcummc-
titum,nccinteliigit
illud
logc poft hoc V
in
proximo futu- .
rum.
Thcodorctus.
Hsec
non vere dicit
pro.
pheta,fcdq3prca
^
bitEgrciruscftacIocoruo,vtponalterra,u5infolitudi-
-
J^
S
a*Eccleli* b1Ci'm
flotcanthzieucorain conciUabula.
^ /1 1

o '*')
nc. Ciuirltcs tu:c vaftabutur
rcmanc^ntcs
abfquc
habitato
]]
j^^^.^.^^p^^;', ^
rc.Supcrhocaccingitcvosciiicijs,
plagitc
&
vlulatc,
quia 14 centpopulo
huic,
jj
afLxx.anobis.birixdoneectlelii
'
valtanie.irapei contrapermanente. & Icrufalcni
Qcflp
noeftaucrfi irafurorisdominiavobis.
Eteritin
dieilla, ij ritusfcduaionisc:
iflnuiileeniomneconfilium. blQupd
Hebet elTeinmanuDei.
l6
jn dcfcrtO, Via filia
dicit
diis,pcribit
cor
rcgis
&: cor
principu
,
(Si:obftupcleet
17 popuU
mei non tc
Sacerdotes,8cprophet^coftcrnabuntur.Etdixi:Hcuheu
'^
ditadpurum
&ac
c
,
.
,
.
*^"
i
^ I n- 1 n. o 19
fandtum , ncc
fpir
f
hcudommcDcus.
Ergonedccepilti populumiitum
&
20 tus
plcnitudinisvc
citregisfortitudine, g ., .fqnifecet&putgeivi.:.,,ai.tjiemu.pait&ptomimononfequitur
^j nlct ab his
mihi.I[
tam
k)achim,quam
Icrufalem,dicens:
Pax crit vobls.Et
eccc
perucnit gladius
22 fa
cxpcrientia
di
Icchonix fucceden-
tis :
tandemquc ipfius
Scdcchia:
,
prxdicit
etiam
princi-
i.C&r.i.c
pum
&faccrdotum mctum.
d
'Pr/c>((w.qui lcgcm
doccrcdebucrunt,
&lubielosl
lconc dcfendcrc.
c Saccrdotes.
Qui
putantur
eflc
fapicnics.Stultam
enim

fccit
cent
mquir,tenipo
rc calamitatum,
quod fpiritus
erroris & fcdudionis crat
ille,quiloqucbatur perpfcudo prophetas,non purus.nc
fanftus,non
fpiritusplcnitudinis,pro,complctiuus
rrin
tatis,
a
quibus nempe pfcudo prophetis ,
mala ifta mihi
proucnerunt.
^rentus
NICOLAVS DE LYRA.
^
cerunt n cotumacia
permanentes,ideofequuta
efl fuccenfto
ciuitath
&
templiper
Chaldtos
tcmpore Sedechi^.^.J{eg.vlt.& infra.i^.
I
Ann\innite.Hicconfeiji4enterfequiturpaacontumaci.
Ft
diuiditur in
duas,quia primo ponitur
comminatio
panx
,
fecundo^
tompaffio Ieycmr^,ibi,Etdix'uCirca
primum
(i/tr,Annun.in
lud. idefl
om libus
notificare.
Z Et cani te tu .in terra.^rf conuocandum bellatores
vndecuq;,
}
Et
dicite,congrcgainl& ingrcdiamini
ciuitatcs muni'
t3i'S.vt
ibi
poffimiis filuari.
4 Lcuatc%num.j</(^vm7/w.
5
In
Sion.vbieratfortalitiumciuitatislerufalem,
6 Con^ommx. ad inuicem.
7
Nolite
ftare.oc;c//?.
8
Quia
malum.
ideflgraue bel[um,quod
non
poteritis fufiine-
Te^ideo fuhdiiur
.
9
Et contritionem
miignzm.idefl,ciuitatis
(^
templi
deflru-
6iionern,(^
ided,quod
dicit lere.Canite tuba^&
pofled leuatefignu
in Sion
confortamini,&c.dicit
ironiciquaft dicatfic facietis,fed
ni
hil valebit vobis. vnde
(ubdUur.
10 Afcen.leo dccubili fuo.
idejl ,
T^abuchodonofor
de
regno
fuo,qui
dicitur bic
leo,
eo
quod
in
vexillofuo
habebat
imaginem
lea
nis,vt
dicunt
aliqui
,
velpropterfuam
audaciam
&
ferocitatem.
X 1 Et
prx
do.Gen.fe
lcu.^Kia
d multis Cetib.
pradas accepiu
12
Egrcflif
1 2
Egreffus
eft dc loco fuo. ad veniendum contra Judttijda
fubditur.
I
j Vt
po
nat ter.tuam in foli.ciuitates dUruendo,&
habiti
tores
captiuado.Et qa
hoc
fuit
lud^is matcria
doloris,ideo fubditu
14 Super hocaccingite
vos
cilicijs
&
cxtctz.inftgnum
tt
flitite
&tamentatioTirs,
ij
Indicilladici.dom.peribit.
&c.
quiadenoHcfugeiun
per
locum occultum
,
tamen non valuit eis
, quia comprehendit
eo
exercitus
Cbaldorum.^.\eg.vlt.&
infra.^9.
1 6 Et
obftupcfccnt
Saccrdotcs &
prophetx
, quia
dixeren
Sedechu
regi,& principibus
contrarium.
17
Et dixi.H/c
confequeiiter ponitur compaffio lerimif,
eo
quoi
erat de
populo
illo. Et diuiditur in
duas,quia primo ponitur ipfiU:
dolor in
mentejecundo
in
corpore^ibi.
Ventrcm
mcum. Circi
primumdicit
leremias.
1 8 Heu. interieaio efl dokntis ,
&ponitur terpropter triplice
defiruclionem,fcilicet,templi,ciuitatis,&populi.
if^
1
9 Ergo
nc
decepifti popu.iftum.itfc^,
decipi permifiUi ft
fdlfos
prophetas.q.d.ftc.
20 Diccns.
idefl,dicerepermittenspereof.
a I Pax crit. Toteji etiam
exponi negatiuLEr2,0
nc
dcccpiil
quaft
dicat
non,fed falft prophet^ jingentes loqui per
te .
2 2
Et eccc
^cmc.i.vfq;
ad intima cordium
populi
&principu
&loquitur
defuturopermodumpru!tertti,ideofubditur,]n
tcinp
il.&c. <J Vcntus
t
MOIl.ALITEI{.
t
/fKntMff/nj(/<.Hicpranunciaturpunitiocontuma
cixreligioforum.Etloquiturprophctaironicedepopu
lo
Iuda,cum dicit.
B
Congregamini.qu^SiCi diccrct,n6
potcritis
euaderc manus
rcgis Babylonis ,
&
pcr
hoc
dcfignat quod
mali
rcligiofi
non
poteruteuaderemanus
da:monis,dequofubditur.
10
.A}ctnd't
leo
de,(^c, ad
duccndum fecum malos
rcligio
fosadinfcrnum.
1
5
Et erit in die
il.^cm.rr, &cor
principum.
idcft, dolebit
cor bonorum
rcgentiumdeperditioncfuorumfubdito
rum,fccundum
illudApoftoIi.j.Cor.n.g.
Quisfcandd.
7^turf& ego
non v>of?Idco in eorum
pcrfona
dicitur.
1 8 Heu heu heu dom.Deus.Dcbcnt cnim timere necontin
gat
hoc ex
aliqua ncgligcntia iplbrum
.
1
9 Ergo
ne
dccepiflipcpulum /^xw.ideftjdecipi permiCfli
pc ;
fuggcflionesda:monum
diccntium.
1 1 Tax erit vobis.Sic enim
fuggcrunt
da:raoncs hoflibu;
quod
nondamnabuntur
pro
fuis
peccatis.
22 Ecce
peruenit gladius vfque
ad animam.
ipfam iuguUn
i
mortc
culpjE,
&
confcqucnter
mortc
gchenns,
Et
quc
niam boni
paftorcs
de
perditione
fuorum fubditorun
non folum dolent mente
,
fed etiam
corpore, quia
mo
ftUJ
iq
leremix
Cap.
IIII.
^18
f a
i^tntui w.quando.fperucnerit gladius vfq;
ad
aiam,
i & fiierit
area
confummata luncvetus vres vcniet dedc-
fcno.qiii
non eam
purget
& vetilet vt
paleis hucillucqi
dilperfisfrumentum
in horrea rccondatur
,
fcd
fpiritus
pleniisnequaquam
populo,fed
mihi
veniet,vt
meum tti
ticumdjffipetur. ^^
,
.^., ,
. .
b J'/?il';.;!/(. IsJiljda _
b
l^
Cum veiKr-

j
hunc
iocu (ic ex-
I
ponut.vtpoftqua
ini-purgara
fucrit a-
rea,reliquixfalu3B
a
i Concitat.Gen.
aducrrarios.rquI
tam
diligentcr obfidcat, D
& munitionibus vrbem
claadat.vt
magis
vinearQ af^ro-
rumque cuftodesquamaduerlariosputes.A^^ultdomi-
nusnationesomnes incircuitufuam
noffefententiam,
&
flagcUata
icnilalein coados
rccipcrc di(i:iplinarn
,
J
TheodQuo.n.
ladius
vlque jd3niniam,'*carea
fuerit conrumm.itj.
fiatWndefciiptQ
b
populimei,non
adventilandum
&adpurgandij.
t
Spiritus ^
<I Et
nonpopulo.
pafto,ait,quifemi
na vcl vineas ob-
leruantdiligenter
eacuftodiut,&^
ca
tranfireprohi-
betviatoreSjitaq
,
,,
5
Icrufalcrl.obfide^L:ShT.
en(
msvenietmih.vndc
c
plenuscxliis
venietmilii.
Ltnuncego,lcdloquar
ludicia
6
but,necquequatn
Euangelifta,Otp/e
,a
cv,,c.artrejeM,npqu
Hruiimcnt b ,
(^iaf.digitooftcndat.
cffugcrc pmittct,
wtuume
eius omnes d
mea cum cis
.
hcce
quali
nubes alcendct
,
&
quali
tempeftas
g
docetpr^tereapro
accefimus. cunus eius.
Velocioicsaquilis cqui
illius .
V^nobiSiquonia
9
pheta,quartusitc
c Et tiiinc
(gn, Apo
e
*
a
TMctro^ohsiuiurum.
lo
B.cgnorum
libet
,
fiopefis
ficut ait f
uaftatifumus .Lauaamalitiacortuum
lerufalem,
utfalua
'^ muru in circuitu
VerglllUS,^<oye^O , ^
(^jjpro.edaMtdccorde, cocauieminlaiptutislanAis pio
amiiia
12
C5ftrUXifle,eX
lapi
fed
motosprceftat
j<ic:,.ribu.dcbemusaccipere
^
ij
dib.quatuorpedes
coponere
fluaus.
g
fias.
Vlqucquomorabunturintecogitationesnoxix?
Vox
14 latis.ne
gs
habitaa
Prophetadidurus ,
T lad.cium.
_
f Bei.
15
tiufugacapeftcrct
rpeta
retinet
fe, h cnimannunciantis
aOan,
&noCum facientis t idolum de 16 k
^ij-f.f.Quidqd
.
ov. triftibus iunxit
'^^'.innia.
-:i
Thcod.ioquar
iudicia
mea,&c.
hcc e(\ calamita-
tcs
qoas
iufte ad-
ducam cis.
dtcutjuajifi^c.Vc
a ^ Vbr
T
.Judj t n.icioncs in circuniitu. if Ciebio,lcii'cet.
Malitix ex.
r n U
'
^

h
r> +c j- a-
'7
mali nobis
acci-i,i,
1
montehphraim.
Concitate Gentcs.tEcce auditum eltin
18
dit,
vmj
noftri
cft, dc.
Icrufalem,cuilodcsueniredeteiraloneinqua,&darefuper
'^
nopei,quiduIce
e
arviuuscrc.u..
^ ^ ^ 20 Dcu vcrtimus in
amaritudinc,&co
gimusf^uirc
nolc
te.Novirib.hoftiu
_ . .
^ .,, _ ^ O letuialein.
'
turaccmitvtprx-
k
dominus.Vixtuf&cogitationestu^feccranth^ctibi.
Ifta
fcntia
,
& BabylO-
*
IPetlit. b
^ Iitcrijtj.inimi,'Oiict auit f \li]sos c
f .MLDtisaffl t-onem
patio/
malitiatuaquia amara,quia tetigic
cortuum. Vetre'm meu
ciuitatesluda uocem
fuam.Ouafi
cuftodes
agromfavfli
funt
^*
fupereamingyio.quiameadiracundiamprouocauit,dicic
21
a 1
Non tacebo
,
quoma
uoccm
t"
buccina: audiuic anima
mca.
c.
1
IPetlit. b
^I
itcri jta.mimi
,'Oiict auit
niorfi dclcribitc- I
crcituum.cuius
arruuni lotaru-
-leftrepitustem-
pcftati
fajuiftlrace
comparatur,& cquorum
vclocitasaquilisExcrcitusdia
boli currus i'.6c
equitcs
Pharaonis
, quod intelligens
vic
ccclefiafticus
dicit.
c ytcnobis
c^iiv.vafia.fu. crcdcnsilli fentcritix Cum con-
uerfusingemueris, faluuseris. yxwbis.
quia Propheta
quafi digito
demonftrauit,populusingemifcit.
Etnon
futura.led lam fadta lentitdicens
,
^.e no.
f
Lauaamah.Kcipbdct
propheta,Immoinprophctado-
minus,
laua.
vnde, Lauarr.i>ii,rnundi e/<oie
lcilicct,aqua
ba-
ptifmi,aqua poenitcntije falutaris.
g foxei.ma^. luxta fitum
lud^asloquitur.Tribusenint
JJan luxta
Libanu
montem & vrbem
quie
nunc Pancas
di-
Aquiloncm
rcfpicit
vnde veturus Naouchodonofor.
|h
bcmoKV.Vo\[ tribu cnim Dan fuccedit terra
Ephraim
perquam vcnitur in lerufalem.
Allegoricc
.
Vcnit iudicium domini in tcrram domi-
noddinquentemcum omni vbertatc
fupplicij.
imputeturhoc,fed
culpsIerufale.Si
.ninporcosnoha
^i bent
poteftate
das-
ucntiem meii dolco: t ienfus cordis mei turbati funt in me .
z
mones.quanto
mi
,|nusinhoiesquon7,,,;*-
dam ciuitatis Det.
1 yintremme.
4 Theod.
Dcplorat propheta
vicc
Iud?oru
dicens, vcn-
tre & fenfona cordis
dolere,
imitaturq;
matrem (c(c ob
fiiioruinteritialaniante,languefcit.n.ait,anima
mea,dila
p
ceraturcor meu non
tacebo,quia
voce tubie audiuit ala
niea,clamorcm
belli,m^feriam
& tribulatione refonat.
hom.io.ia
^
Gregor.
Infacro
cloquio nonnunquam
vcnter
pro
Exech.
menteponi
confucuit.
Vndepcr
Icreraiam dicitur vcn-
trcm meum
dolep. Quod quia
de
fpiritali
vetre dixerac
adiunxit,Senfuscordis
mei conturbati funt.
neq;
enim
ad falutem
populi pertinebat ,
fi
prophcta
ventrem cor-
poreum
fc
dolcreprxdicarct
. Sed venticm doluit,
qui
mcntis afflilioncm fenfit.Ad
quem
fenfum dixit Chri
ftus, 'lh*icreditinme,fiumln<idevenireeins jiiicnt aqaxvtnie.
Iom-S-]
Quiaenimde
mcntcfidcHum
prsdicationcs
defluunt,
quafi
dc ventrc credentiu
aqus
viuxflumina decurrtit.
yentrem rac.Hicr.
Loquiturhoc diis,cumfcditionera
4
NICQLAVS DE LYRA.
.
t
Ventus
vrens, &C. i-
fnut
ventus vrcns omnia
confumens
qu^ crejcunt
in
dcfertu
eo
quod
tnodicum hahent de
humiditate,
pro
pter qnod atius
dtfncantnr
&
confumuntnr
a vento vrente.
2
Vi^ filij
po.m.f^. 'J.ftc populus
meus
cdfumetur.ideofubditttr.
3 Non ad
vent. & ad
pur.
Sicut in
aliquibus
terris triticum
pHrgatur avento
,qutagranum
cum
palea proijcilur furfum
cum
inlitumi.nto ad
hoc
apio,&
ventus tuiit
paleas,& granum
cadit in
arca.q.J.fic
non
purgahifir pnpulus
meus
, fed magis confumetur,
tdcol^^Hituy.
4
Sphitus.idcn
ventus.
5 Ple ex his.
iciiicet,aduitionibus.
6
Vcnict
rc\ihUdeH,ad voluntatcm meam.
7 tl
nunc
cgo
.
fuppkfaciant
hoc cx odio vcl violentia .
q.
d,
'Knjtct
exi.,jinia,&ideofequitur
.

ied
\o.ia.
puiiiens eos
pro iniquitatihus
fuis,
9
^'^'^cqnzCimi.f.tempefiuofa
tjUcefubitofurgit.
10
A(ccn./.fjrecc?tr
Cljaid^orum.
Etdicit,afccndet,quia
ludm
ejt
malt.onfttu
qu^mftt
regio
vnde venit.
1 1
ttquafitem.cur.cius.
adportJndum
arma
&alia
exerci'
tmnecejjaria, &ijii c^trrus
proptcrmfltitudinemfaciebantjhe.
fitunimagrmm
&
terribilcm ad modum
tempcfiatis
.
i2
y(^}o.^qm.tqm'il Hyperbulcejt
ad
dcfignandum
velocita-
tem&fortitudintmequorum.
1
?
Va: no.
yerbum
efipropbetxplangentis
miferiam
populi fui
mminente &
cwijnleniis pf"ttetiamdicentis.
I4
Lauaama.
vt
per
hoc
rigor dtuinf iujiiti^ temperetur.
i
>
V
(iqueq
uo mo.
c.d.tH nimis tavdas
agerepv"itentiam,qna
in
promptuifi
Od vin
dida,vndefubditur.
16
Vox.ia.faduentumre^isBabylo:iis.
17 KVim.qu^
efi
ciuitas in exti ehiitate
aquilona)
i lu
^tee,exer-
citus enim
Ciialdprum
venit ex illa
parte.
18 Et notu fa. ido.
i.rege Habylonis,qui
fe fecit adorari,vt DeHinfiatMaurea,
Da.ijj.
19 Demon.Ephra.
Locus eil
propinquior lerufalem qudmfit
Dan.
&fecundum quod
exercitus
Cijaldieorummagis appropmqutt
battfecundum
huc
currebantnucij
Stdechie
defitnatiadhocadnun
ciandi4mfibi,ideofibditur
. 20 Eccc audi cft in ler. vbi erat
Sedechias. 2l CnRo.Ve.i.Chaldtosvenienttsadobftdendnm
lerufalem ,
& ita
diiigenter
cufiudientes portas
&
exitus,quod
nul
lus
pofiet egredi quin caperetur.Cuius caufafttbditur.
22
Quia
mc
zditA.peridololatriam&aliamataftipripofita.
2
j
Ventrem mcum. Hic
confequcntcr ponitur
dolor
prophet^
in
corpon.
Vetjcmens enim motus rneritis
gaudij
vel doloris redurt
datad
corpus
Ideo dicit
propheta
,Vcn.mctlta. q.d.itaaffiigor
in
corporeficut
muHir
pamrienSiVel
ftcut
vir
torfioms
Imnbiles
fentiens.
2
1^
Scti(mcotdis Scc.exveherncntiadoloris.
2
j Quo.voccm
bucci. audiuit anima mea. videbat enim
infpintu
exttcitum
Cha.dforum
de
p, cpinquo inuafurum
ciuitu-
tem hrufalem cum tubis & clart. otibus hellicis.
^Coti-
M
.
.
.
- .
1<^.A
L l T E
l\.
^iis
lortis
^nimx
rcdundat ad
corpus,ide6
in corum
pcrfona
fubditur
poftca
.
z\
ytmrcmmeum
doleo. Et fubditur caufa.
Tom.4.
'
V
6i^
Glorord.
& Nicolai
de
Ly
ra
6v
^
& difcordiamccrnitinecclcfia,
&mconucnticnlisfub
A clamarc
pcrdiccm
,&
in bcUa conucrti Dci
requicm
.
Vndcfcquitur.
.
a
yfi^ut cjuo
v/.Vox
prophctx,&
pcrprophctam
Dci.do
lcntis
fupcr
contritioncm
popuIifui,cuius
vilcrcraad in-
flar hominis lacc-
ffilU .
damorem
pra:lij
. Contritio
fupcr
contritioncm vocata
eft,
^
a T
li.lpeiito,
i T
liiuei..e Bbrlonio.
'
1
Quon-J^in'
hofptia
in
pixdam
ceflerr hoftiuin.
6^vaftatacftomnistcrra.Rcpcnte
vaftara {unttabernacula
*
a 1
Qii.^ndam.
b
fKegc-in
BaLvl.^ntuiii.vel a mcofcruitio lectdenies.
mca/ubito pcllcs
mcx.
Vfqucquo
vidcbo
tfugicntcs
,
au-
^
^^1
^Mv^...vwv ...>.
,C.tfmptfupfonitprxd.ftotumnialoiu.n^
1) sNV>n naiura.l.-d ftudio
^oluptatis.
^
pitus pr.Tlibru
il-
b
Jiam voccm buccinx?t
Quialtuliuspopulusmcusmcnon
^
Joh.ir.^.
ratur , Saluator in
iuciy.g.
niortc Lazari ,
&
.
fuplcrufalcflcuit.
.
Ncc dolorcm cc-
t i<f.q.
7.C.
lat()lcntio,&clan
& hoc dui-
gorbuccinc&
flic
liusturbatatfcdlu
du mala malis cu-
mulantur,&
vni-
ucrfaduarum tri-
buutcrravaftatnr.
t atdefobu
b QuiaflHt.po.Lxx.
^''*
Quiaprincipcspo
puli
mei non co-
gnoucrunt.Vt
ma
B giflroru
maior fit
culpa,quampopu
li Deifcicntia no
t locui ftni-
habcntis .
Qjjjb
cft
Ib. maior flultitia
q
bouccognofccntc
dominum fuum
,
& afino
pfcpc
do-
mini
fui,
Ifracl do
t Pfop'"
minumnocogno
hoc dcfoiabi f r s
-
^^
fccrc.praslcnte
co-
tcmncre
que
fcm
-
p
^cupicbatvidere?
g
*
t fvluaiden
C Saoutcsfunt. ff.
TFaftifcilicet. -,,,..
V.. ^Profap.ent.Hus -
coonouit.
Filij
infipicntesrunt&
vccordes.Sapicntcs
lunc
^
d
vcfaciantmala,bcncautcmfaccre
nefcicrunt.
Afpcxi
tcr-
p
a 1" Habi-atcicdcleto.
b ^ Terioris
m.igniiudincmporiilo
non vid-ntc.
ram,&^cccc
vacua
crat,
t & nihil:&
cdos,
& non crat lux in
a
Hvpcrbolicos.
.
cis . Vidi mdntcs &cccc moucbantur,
& omncs collcs con-
tConturhati identut. b CCircumquaque.
turbatirunt.Intuitus
fum
6uioncrathomo,6^omnc
vola-
a
TOuodfolethabitato.cslcaiii.
f Iiain Dcifentiunt elcinema, &iriationabilia
pei.nifcunt
animjlia.
b TCuinhomir.e.pciiitqucruinpetfunte . . .^ , ^ .. , ,.
c Q"ia
mat.
manno
iinmiin-tole.i condius, arbuft.s
vine.fque depremis.al.as
condenlus
tir
' ' ' '
nes
c
cius.Hrccenimdicitdominus:Deferta critomnisierra,fed
tamcn confumatione
non faciam . t
Lugcbit
terra
,
& mce- ip
T Quia
lententia inra ad hnem
pcruenit.
2
rebunt cdi
defuper,e6qu6dIocutus
fum .
Cogitaui
&c.uon
2 1
^
pcenituitmCj&auerfusfumabeo.
Avoceequitis&mitten
^^
fuflineat
q
formidat,Qiiidquid
fccijdum hiftoria de In-
C
da;a & kruraicm dicitur,adccclcfia
Dci
refcramus.quae
cum Dcumoficndcrit ,
& vitijs
&
pcrlccutionc vaflata
fucrit,\
bi
quondam
virtutum cohors &
la:titia,ibi mul
titudopcccatorum
& mocror verfetur.
J Thcod.Hscc-
ucnirc iolcnt his
quidelabunturin
calamitatcs,quib.
lux non
vidctur
cfielux,
ncc dics
efledies,ncq;dul-
cia.dulcia,
fcd om
nia mutantur cis
in
contranum.
e
HAc.w.d/.Mixta
cfl dfii
clcmcntia
10
ir^.tcrradcfcritur,
1 1
fcd non
confumi-
i2
tur, vtremaneant
ij
qui intelligantclc
14 mcntiamcius.
}
15 f
Cogitaui.Yt^xx^
16 didlam
aufcrrcm
17 fcntcntiam, &ira
impendcntem gl
dium
lachrymarii
&gcmituum
ma-
gnitudo fupauit.
g
.A voce
cqui.
Dc-
fcribit furentis c*
tu.
J Thcodo. Iftud
cnimcflmolcflif-
fimefercndum.q?
hiadrcnobiliviu
h
tur
fapicntia
vclu
[
ticbrij vino:&ho
tisfagittam fujrit
omnis ciuitas.
In(;refli
functardua, &f
24
xercitum a cuius
afcenderunt
rupes.Vniuerfa;
vrbes dcrcli6lie {unt^&:
non ha-
a
f Quicuipaclementem
Dnimamaticafti. .
b
T '!>
figura
aduI"TStalIoqojtureani.
bicac in eis homo.Tu aute vaflaca
quid
facies ? Cii veflieris ce
a
fFidefanguinisChtifti.
b f Mcditationefenfus , &intelligentiafpintuali
e f Si habuerisludium
myHetiotum
, &fecreta Dei croinolreadi,
coccino,
cumornata fueris monili
aureo,&
pinxeris
fhbio
Lu&i^.b.
Jbidem.
Geo.j.a.
micidx fcrro.
Sapientes
malitiofi,Cui
illud
fimile, Filij
huius
faculifa-
fieutioresfuhthitjilttcisingenerationefua
. Et vilUcus
iniqui-
tatisqusdafapicntius
fecifle narratur
,
&
fcrpens
in
pa-
radifo
prudentior
cunftis
bcftijs l<^itur.
IUa
ergo
cft vc-
ra
fapicntia ,
quae
cum timore Dei
iungitur
. Vbi autcm
in fidiae &
tcrgiuerfatio eft,
non
fapientia,
fcd vcrfutia &
calliditas vocatur.
d
.Afpexi
(er.Prophcta
ccrnit in
fpiritu qujc
vetura
funf,
Vt audicns
populus
tcrreatur &
pgnitcntiam agat
,
vt nd
fufti-
timorcpopulusci
uitatem
reliquit,
2
5
& ardua confcen-
46
dit,fcd tamenira
& fecreta Dei coinolreadi.
Dci dccUnarC nOn
2-
potuit.
Hoctotu
ad ccdcfia
potcft
rcfcrri cum Deum oflendcrit. &
aduerfarijs tcporcpcr-
fecutionis vel
vitijs atquepeccatistraditafuerit
.
h Tu auten.. Hicro.Hoc idem diccndum contra cos
qui
coniugalcs
affcdus & vcre fidei
pudicitiam pcrdidcrut.
i Cnm veitiens . Hxc ciiini & tuis amatoribus
prspa-
ras,&
lcftus
anguftus vtrumquc capcre
non
poteft
. Nec
Deusornamenta
fufcipit, quibus
ante amatoribus tiiis
placuifti
.
4< The. Solcbat dieb.fcftis
dcmonu^pulchritudj
n i
opcra
"^
darc.
C
NICOLAV5 DE LYRA.
^
I
Contri.fupcr
contri.
quia primd v-^flatus eli
populusfame
'
fecundo gladio
.
2 R
cpente
vaftata
,
&c. idcfl ,
templum
vbi erant multa ta-
bernacula.
j Sub.pc
I.mca: .
loquitur
de
templo
Salomonis ad modum ta-
btrnacnli
Moyft,quod
ff.it
opertum ptllibus,vt
babctur
Ext.xxv].
4 Vfqucquovi.fu. per/joc defignatquodpopuluslfraelnon
fojfet fe defendere.
5
Stultus
populus
mcus.
fdfis prophetis
credendo.
6
7 Filij
infipientes iunt.nejcientes diflmguere
vera
afalfts,
8 Et vecor.t
?';^.(iw infant pfeudo prophetayum
diBa
fequVtes.
9 Sipicntcs
(untvtf
xmi.lflaeftfap!entiamundaNa,qiMefl
terrena,animulis (^ dtabuLca
lacobi.itj.d,
10
Afpexiterram./"ci/<ca,fM(^4'.e.
1 1 Et ccce va.crat.Aowif ommbus
per
Chald^ios
indefuhlatis
&
habitatoribus
c.jptiuatis
.
1 1 Et
C2los,&
non crat lux in cis.
Loquitur metaphorice,per
hoc
dtfignans magnitudinem
tribulationis imminentis
fecundum
communem
modimloquendi, quapcfttis
in
anguflia
magria,dicun-
turcxli obtcnrb
att,Et hic modus
'oquedi frequens cft
infcriptura.
1
i
Vidi montcs .
tdell,principes
Judte-t c bellatores.
14
Etecce mo. ad
fugatn
tanquam
vhibus
difjoltiti,
15 Intuitus
fum,&
ccce non crat homo .
quia parttm fue-
tut
occiji,&
partim
in
capnuitaicm duai,& per fugum euaferunt
fauci.vt
habitur
infra.xl.cap.ideofubditur.
16 Et omnc
volatilc&Ci^Cf
boc
defignanseuadcntet infuga.
^ Afpexi,
1
7 Afpcxi,&C.
idcfl,
ludM d Carmelo denommaia eo
quod
erat
locus
fertilis
&amatms ,
intelligendo
tamen de Carmelo
qui
e/i
in
forte ludit>.,qitiaaliuseratinforte Epbraimjierilis.
detera
patent
ex didis
vfque.
1 8 Sed tamcn confumationcm non faciam.
idelf,popHlo
Ifrael
.mnimodarn dcilruiiioncm ,
quia poftea tcmpore Cyri redijt
inludxam
,
&
rexdificmit
templum
&ciuitatem ,
vt habetur.
'].Efdr.t
&
T^eemix.quia
tamen boc
fuit poft.lxx
.annos
fciundum
communiorem
opinionem,ide6fubditur
.
19 Lugchittetn.tanquamincultaj^utediciturmctaphQricilit
Mc no
cog.
vtrba mez
redpiendo,vt hvinfra
in multis locis,
gere,ftcut pratH
virens cticitur
ridcre,&
codc modo
qitoUfabduur.
20
EtmosTC.cxVidcCu.qniaros&pluuiaindedefcendentci
proftciebantibi proptcr
dcfc^im
hominum cvlentinm.
2 1 E6
quod
locutus fum.
diffinititw
hanc vindiiiam
infertn-
dOftdeo fubditur.
2z
Cogitaui,&c.Avocccquitis. /t/f/?,f'?'"'J ''''..? ^;?^y*''
tiis.Et
accipitur
hu
fingularepro pluraii,ficut
dicitur
txod.vtij.f.
Venit
mufcagrauimaJdcJl,multitudo
mufcarunt.
2j Fugitomnis
ciuitas.i^^cf/,
habitatores umnium ciuitatum.
24 Ingrcfll
funtardua.'./ocij
inaccfjlbilia equitih.vbi
mfltifue
rnnlfarnc mortui,non
audeutes inde
egrcdiad qu.-cirdii
ftbi
riH'*'
2
5
Tu autcm vaftata
quid
fa.
quaf
dicat non habcbis
remc-
dium .vndc
jubditur.
26
Climvc(\icnstCCOCCino.LoquiturdeIud^afubmetapho
ra mereiriiis
fc
orantis
vefiibus &iocalibus &
v/igucntis
tncre-
trici^SyCum fnbditur.
27
Et
pinxc i\ih.i.farditione,ftcut
dicitur de
IcT^abel.
ii^. P^<g'
,
ix.& Ijoc ad
qu.crendum gratiam.
^ Fruflra
a
P^,A
L 1 T E
s\.
\
1
c'atrV/>frw.idcftraorsgchcnnxfupermortcm
culpx.
621
? dare,vnde
rediicit eis in memoriam ciufmodi
orname-
<
ta,docetqi
iUa omnia inu tilia efle 6c
noxia,qux
multum
h
^d^monibusauxilium compararunt,im6potiusil]is
!
procuraruntiixcmala,
J,. ;^ CicmcnsAlexandrinus.OrnanturfgminxvtalijspU
yjl
ceant,qu?infacie
'
non
in corde
glo-
riatur.Sicut.n.no-
t^inuftffugitiuQ,
ita etia floridi co-
L lores aduitcra in-
''^Tdicant.Naetficoc
leremias.
Cap.V.
^^z
per
Hieremiam , An vcro non
abfurdum
cft.equosqui-D
dem & aues & aha
animantia,ex lierba &
pratis /uroere
-
pransiursere
ac
euolarcproprio
ornameto
la;tantia,iubis & coiore na
turali,&
penis varijs muliere vcro ac fi fit
beflijs
inferior,
feee adeo deforme
exirtimarcvt externa &
cmptitia pul
a r Cum Deum
quafi
viram tuum'oSi;nderis, b Dzmones,
oculos
tuosjfiuftra
coponeris
.
Contcmprerunt
te
amatores
a
TNonftupiiimmunditiam.
b
f DerciibJt
leiufjlem.cuigilantematquedamantcm.
^
"P^cino induaris,^
,
rientesexpandentesquemanusfuas. Vxmihi,quiadefecit 5
Uureoornamcnto ^.,:.^^^1 .^...-..r^
^
orneris,
& oculos
^1^^ "^^^
P^optcr
mterfecaos .
wos
vngas ftibio,fruftra
eft
pulcliritudo tua,dicit
verbu b v^ mihi.
Implet l^cm
diuinam^errc;^mrWon-
Rom./*.
pcr
dolens iiis
qui poenis affli^untur.
chritudine
cgeat.
a
l^ocememmquafi.
Duoexeplapofita
funt,& parturietis
&Iugetis,vtgdgd
mulicrpatitur,vcl
in
f?tu,vel
in mor
te
filioru, lerufale
patiaturipopulis.
E
4 Tlieodorctus .
NICOLAVS DE LYRA.

I Fruftra
componc
. cuius
caufa fubditur.
i
Contcmpfcrunt
tc amatorcs tui .
idefi
Chdd^i cum
qtu
bus
mocchatafuifti perjdololatriam.
An
A D D I T I O.
lnc.iiif.rbi
diciturj. Vufiit.Cinaprimiidicit leremias,he\l,Scc.
ybidicitur,hea,hca,hc\l.
eadS diBio
ponitur
in
Hebrxc/tcut
in
primo
C A P. V.
Ircumitevi. Grandisamor luftitisvt noiuxta
intcrrogationem
Abrahai &
rcfpofione Dei,
quod
pro
dccem viris iultis liberet Deus ciui-
tatem
iamiamqj pcrituram ,
fed fi vnuiu
inuencritqui
facietiudicium&
C A P.
a
S
Animamtuam
qusrent
,
quam a^crcnt
de
corpore.ide
fubditur
.
'
4
Voccm
quafi parturicntis
audi, /
quo Vropheta defcri-
btt clamorem
rnoricntium
fante
^gladio,
&
idebjubditnr.
") Vgmihi. lamnntans
interfedioncm
popuUfui.
prmo cap.vbi dicitur, Aa a. vnde nec
ibi,,nec
hic
ponitur triplex
diiio,fcdcSi
vna diiiio
compoftta
ex tribus
Uteris,prout VofiiUa-
tor ibidem
expofuit:
&eodem modo
eft
in hoc loco
exponendum.
quarrat
fidem.
* Theod.Immcn
amifacfttumillorum
impietas,
tumdiii
bcncuolcntia.IlUc
cnimtenduntvna
nimitcradbenea-
gedum,hicautvcl
vniusbcneficiovi
tam
legi
confona
'
agcntis,pollicctur
omnibusveniam.
b
iow.6c.f.Danan
c
"J^cc^/j/^/m,
Gre.OIsdiuinapercu(Ho,autpurgatorio
eft nobis
vit? pfcntis.aut
initiu
penjefcqucntis
.
Proptcr
cos
g proficiut
didij
cft, Qmj
fingis
labore in
py^.
cj-cquja
du
^'*''*
flagdlat iniquus &corrigitur, g
pr^ccptu
audire
noluit,
audiuit
dolorc,
& a malis
quafi pccpto
dolore
cohibef,
de hi vero
quos
V.
- - -
tlrcumite
vias
lerufalem
,
&ra{picitc,
j
&
confiderate,&fqua;rite
in
plateise-

ius
,
an inueniatis viram facientem iu-
dicium,
&quazrentem
t fidem,
&
pro-
T roterant
aliqui
m
populo
cultum Dei fimularc, &
per dominuiit
iurare: Dcusautcm non
dcleaatujfermone, fedveritaie,& eosdi.
ligit
eiuorum vetba
labiaqueconlentiunt.
picius
ero eis .
Quod
fi
etiam,
viuit do-
^
1 foltveibumquodicit.Circumitcvias Icrufaleni,(*cc.Propheta loquiturad dominum.
b minus, dixcrint,&cJiocfaIs6
iurabunt.
Ddmincoculitui
f Aliaspto. irTamen.
(Su^^Se
"^^^Pi^i""^
fi^e"^ Pcrcuffifti
eos,&
non
dolucrunt,attriuifti
"/1 C
TTamen. a
TSuperomnia.
4
5
6
7
8
danant
flagella
&
nocmendantjdr.
Vercuffi eos &ro dc
/Mf.Hcriagcllain
hacvitainchoant,
in
^ternum
perdu
rat.vnde, Ignis
exar
dj^^
^^^
ftt
ab ira
mea,&
ardc
j veriutem .
bit
vfq;
ad
inferos de-
/i/7. EtcftvnumB
flagcUu quod
tcm
poralitcr Icipit
&
jeterniscofumma
turfupplicijs.
d f
KO(/o.Inferuf
fuppliciavtcorri-
gaturvicia,fcdn6
SitabamSda
^ ^^'^
renueruiit
accipere difciplinam
.Indurauerunt fa-
Chrinhnn
' f
Impu.lemer.nevitiafuieiubefcetent.
a
T taltempudore. b
f
Mecum
cogitant;
fr.Sr,i
cics fuas
fupra pctram
,
&nolucrunt reuerti. Eeo autem di
-
^ emedaturIcrufaie
tjuaragratia
laiui
r t o
lo
nccpcr
tormcnta.
fadi fumus .
^
f,,.
NICOLAVS DE LYRA. CAP. V.
Clrcumite.
Superius
leremias
arguit regni
ludx
multiplex
Hiptiumpropterqmdmeruit fnpplicium,
hic
confeqiten.
tcrtxciuiit
remedium, &diuiditar in
duaspartes.quiaprimopO'
^'tifrmedijexclufw.fecunddfubditurleremixlamentatioycap.ix.
Vrmainquatuor ,fecundum quatuor
remedia
qux
txcludn ia hoc
caf.&
tribut
fequentibus,quce
funt
populi iujiitia,
Sacerdotumfan
^iimonia,templifanHitas
doBorum
veritas,vt vidtbitur. Vrimum
atttmper quodpoffet populus
habere remedium
ejfet aliquorum
iMtia,proqtiibusparceret
dminustoti
populo,ficut
Gen.
xviif.
msdixitfe
velleparcere
toti ciuitati
Sodomorupro
decem
iuflisfi
M
inuenirentur, &
iflud
remedium in hoc
capitulo
excluditur. Et
iiuiditur
intrespartes, quiaprimo
excluditur
iufiitia
vulgarium^
ffcunddprincipum^ibi^I^O
autcm.
tertid,ftmul
iflorum &illo-
;iw,!6i,Super
quo.C/Vca prmtim
dicitur.
\
Circumiteviaslcru.
qu^rendo
diii?enter & non fuper-
Vctnluer.
'^
-
An
inucniatis,&C. idefl
aliquos
viros
iuflos in
talinumero,
'i^odproptereosdecensftt parcere communitati.T^on
enim
accipi
tiir
hic
virum
facientem
iudictumpro vnico,quia
ibi erat leremias
&Barucd &^dramelech
.Aetbtops,qut
erant
iulii. jld hoc enim
quodpro
iuflitia
atiquorum comunitatiparcatur,fufficiens
numerus
requiritur.
vnde &^braham
petes
a domtno
vtpro aliquib.iuflis
parcerecur Sodome,ndfuit aufus
vltrd dece
defcendere, Gen.xviij,
j Quod
fi ctiam viuit do.dixerint.
quaftfaciendo
reueren'
tiam nomini diuino,
4
Ethoc &c. &
fictale
iuramentum reuertitur in diuinam
irreuerentiam,
5
Domi.oculi tui
refpiciunt
Mem.i.mentis fidelitatem'&
non tantum verba
,Jecundum
quod
dicitur.
i.I{eg.xv').b,
HoniO
videt
caquai parcnt,Deus
autcm intuetur cor.
6 Pcrcuflifti eos. Ver
regcs .yiffymrum
CT
.Aegypti qui
ante
tempus
leremix
affiixerantregnum lud,vt
patet .iiij.
7
Et no do.dolore cotritionis
depeccatisfuis.Ideo/eqturpofiea.
8 Indurauerunt facies fuas
fup. petram
. inuerecundh
^
contumaciter
peccanies,vt patet perfupradiiia,
9
Et nolucrunt rcucr. de
malitiafua admonitaprophetaru
.
t o
Ego
autcm. tlic
confequenter
excluditur
iuflitia
principum,
cum dicitur,
* Forfi-
.
M01{^L1TEI{.
rliiH?""'^-*''"^"'"/'''^"
^"fpicite.
Hic ad litcram cx-
ri n.i"^
'"^tiahabitantium
pro
tunc in
Ierufalem,pcr
qiiam
myfticcfignatur
militansecclcfia.in
qua funt cle-
rtr^
^"^'^^ '"
f^oc
cap.cxduditur
iuQuia
laicorum,&
r rr^rS'""^
"
PP''"'o fequcnti
. nam de
vtrifquc pau-
inmSf
""'
^T
'"^''^
P^"" oPPO'^tuni concluditur
nmamacorum.Etquatum adlaicos
vulgantcr
dicitur.
Z
Lluxrite
m
plateis lerufalcm ,
an muenietis virum
facientcm
ludicium.<\\iz.fi
dicat
paucos
valde
inucnietis^Matt.vij.b.
K^rBaeft
via
qux
duat ad
vitam,&pauci inctantpeream.
3 Qudd fi
eiiam viuit dominus dixerint, &c. idcft.fi
aliquid
fubiuramcntopromifcrintvcl
dixcrint,non
tencbunt^
6
Vercuffiflt
eos &non
rfo/Mc.ideft,flagelIis
tuis fc non eme
daucrunr,fcd
obftinati in fuis fccibus remanfcrunt

lo
Ego
autem dix'. Hic
confcqucnter
ortcnditur
propofi-
tumquantijm
ad
principcsdequibusfubduur.
Tom.4. V 4
'6i^
Glof.
ord. &NicoIai
de
Ly
ra
^24
^
a
Forfttan pau.funt.
Sicutillud, Mimmfilium meumjorfita:
A
ipfumvcnbimtur,
VtiturDcusfcrmonc
dubitantis.vtex
R>u.ii.d
ambiguitatc
fcntcntiac ,
& vcrbotum
furpcnfionc
libcrii
hominis monflrctur arbitrium .
b Ecce
magis hifimul confre.
luxta
tropologiam.
Qui
ma-
gniputanturincc
clcna,quiafoiuut
iugum&rumput
]uia igno-
vincula : tradutur
a
f
In
plebe.rcilico.
nnu
in
ignominias paf
fionum.vtfaciant
quxnocoucniut.
4< Thcodoretus.
IftaProphcta
non
protuht nmplici*
tcr ,
fcd
poft pro-
miflamdfii clcme
tiamatquchuma-
nitatcm.Oflcndit
igiturfcquajfijflc,
B
quadmodu
man
datum ci crat
,
an
vnumfaltcmrcpe
rirct facicntcm iu
dicium.&quxren
tcm
fidem,at
inuc
nit cuCtos
iugum
lcgiscontriuifll-.
c yincula.
pra:ce-
tiii^7irvt ptorum
Dci, non
cqui
Cicumi Pharifxorum dc
finguioiiuoc
quibusdicitur,
Dt-
p.^
tumpamus
vin. eoru
&
proijciamus
a no'
nMgif.
t
dcreru in-
colcas.
f
tebellioact.
f Vulgus ignobile.impeiitum,
C non
poteft
Dci nofceie mandata,
cxculabilecft. -
xi,for{itan paupcrcs
funt &:
ftulti,tignorantcs
via
domini,
^
,
<^ui prilunt populo.
&iudiciuDei fui.Ibo
igituradoptimatcs,&loquareis.Ipfi ^
cnim
cognoucmnt
uia domini,&
iudicium Dci fui.Et ccce 5
tMagiiuipciotesdifcipulis,ac juamo
indiuitibut nwiot cttautoiitas.Mntomaiot ell 6
inlnlrntia
pciratoriiin. ,
^
T Legi*-
magis
hi fimul
cofregcrunt
iugu,ruperunt
uincula.ldcirco
g
t
(bdabantur
xit,idc6de
Romano iacet
imperio,
de
quo
forfita dicif.
Q
> Thcodorctus.
Omnis(]uieg>el]iisfueritexeis
,^c.LcO'
ncm vocat
Nabuchodonofor.lupum
autcm vt
puto Na
buzardan
coquorum Principe,qui poflcriore
loco mif-
fus ciuitatcm Dci &
tcmp
lum mccndit,
pardu
vero <
xi-
ftimo vocari An-
tiochum
Epipha-
ncm.NamDanicl
'
Macedonum rc-
gnumviditaflimi
ratum
pardo.
e
Supcr
quo pro.
t,
Catalogus pecca-
torumlerufalcm,
dumdicitfeDeus
.
,
,,-""-,/- 1 I
h
4. j r /1

y ignorare qua
ra-
percufIitcoslcodcrylua,lupusTaduelperam
ualtauiteos, jo
tioncpofiitcismi
A pardusuie:ilansfiiperciuitatcscorum:OIsquiegreflusfue
i' fcreri.
^
' ^
iAxcomniap.ticn,ur

12 ^ Thcod.
Reccn
rit cxeis capictur: quia multiplicatg
funt
praeuaricationcs
t
fct ctiam
fpcciem

- ^ -. ^ . _ . . ^.
^
I
} trafgreflionis.
No
14 enimait.vos foli
ly
&fiUj
veftri
iura-;-
cius tibi eOc
potero?Fili
j
tui
dcreliquerunt
me,&
iurant in
^^
f^ P^^H-^^r"^? aJ"
'^
a
TQuibushonotcrattibiiumDci.
b
tSmcCerctc.t Bacliofrigct
Venus. '7
jUnt
dlj ,
led CC J,
Amicafuntvcntrr&gcnitalia. 16 llOS adiUtatiS.
^
hisquinoluntdij.
SaturauieoSiiSimijchatisiit,&indomo 19
f saturaui e.
Au.
a 1
Nonhi'niinej,vndc:Hotnocum inhonorccflct.nonintcllatit:
comparatus
ert
iumi:ntisin(ipicntibus,6c(imil'sfaftus
eft illis.
merctricis t luxuriabantur.
Equi
amatores in
f?minas,&
C-
^
miflanj
faAi fu
nt,unufqui(c]i
ad uxore
proximi
fui hinnie
^ Ealiyloniorum rcgnuin.
b
*
MocJi ic t^crlx.quod fignificat
vifainDanicle
b
b f
* domino.
b
_
tviuaflirfuo.
^
corujconfortat^
(unt f auerfiones
coru.t
.Super quo propi-
1 Nnnmci.
a
l^Mciaphora.
*"Qua(i equus libiuiiicflcnus.
f
Cusn hocfcccris viiiiatione
Higna
es.
c
f Viiitaboin
viiga iniquitates
eoium.
20 diant hoc
qui
ac.
21
ceptis diuitijs
lu.
2z xuriJE feruiunt.
g ^M. Equis,cii
non vident iume-
I a vt- 'vjr I
-
r 'L j- -^j

o

r>- tum,nonapparet
bat.Nuquidlup
hisnouilitaDO,aicitdomnius,&:mGetc z^ genitalia,
fcd cum
vident, imminent
&
irruuntfuper
eam . Hcbraice mofechim.i.trahcntes,
vtoftcndaturmagnimdo genitalium.
vndcinEzechic
le, Q,uafi afinorum
carnes eorum .
Etalibi, jiffimilatus efliumer,
tis
infipientibus
&
fmilis faBus
iHtUis ,
^
Et
bis
iugum ipforum
,
d Pd>-(/f
Wg/.
Alexandri
impctum fignificatqul
fubdi-
tisfibivarijsGcntibus, quafi variatusparduscontraM?
dos
Pcrfasq,
arfna
corripuit
.
Quia
vero non de futuro ,
fcd de
prxtcnto
, vel
iamiamq;
de futuris hiftoriam te-
xit.
NICOLAVS DE LYRA.
4c
I Forfitan
paupe.
funt& ftulti.
vulgares
ifli.Cuhscaufa
Q
fubditur
.
2
Ignorantes
viam do.
quantum adpricepta
moralia (j
-
remonialia .
5
Et iudi . Dei fui.
quantum
ad iudicialia ,
quia
tales homines
funt
inttnti
agriculturg &operibus
mechanicts &non mandatis
Dei audicndis.
4 Iboigitur zdoptidefi,adrege&principesetdiosmaiorcs,
y Ipfi
enim
cog.
idef},
cognofiere
debuerunt.
6 Viam do. & iud.
exponatur vtfuprd
De
rege
enim
fcrihitur
Deu,xvij.quod
debet habere
legem
&eam meditari, &idem inteU
ligendum
efi
deprincipibus,
7
Etecce. ma. &c.
ideflprtccepta
moralia & ceremonialia
tranf^rediendo.
8
Rupcrunt
vincula.
idefi,precepta
iudicialia
qua
erant
qug.
dam retinacula d
iranfgrtffione penarum timore,&
quiapeccatum
iflorum
eratgrauius
ratiohc
flatus
altioris &maioris
cognitionis,
ideofubdiiur
quadruplex pena qug
infiida efi
ludeis
fuccefliui fe-
cundum
diuerfa tempora,CHm
dicitur.
9
Idcir
per.cos
lco dc fil. ideji,
rex
Babylonis,qui per
leonem
inteltigitur,
vt diclum
efi
cap.prxcedenti,
I o
Lupus
ad
vefp.
ideji, rcx
Perfartm
&
Mcedorum,quia
licet
Cyrusfuerit ludfis
beneuoius ,
tamcn
poU
eum
fuerunt aitqui alij
eis
dm,tenentes
eosfub feruitute
graui.
I I Pardus
vigilans,&c.
ad eos
j^oliandum.
Ter hoc
inteUigi-
tur
regnurn Gr^corum ,
&
potiffme
.Antiochi
iliujiris,
qui
mtdta
malj intulit
ludfts,vtpalet.).Machab.& ij.
1 2 Omnis
qui
&c.
per S^manum
imperiumper Edomftgnifi-
catumt
catum,vt
dicit Ijic &
B^ab.Sa.& hocpotiffime fuit impletu quait
do Titius
defiruxitciuitatem &
templum,
&
captiuauitpopulum
Et caufa
pradiHorumfubiitur.
1
5 Quia
multiplicats
funt
prasuarieorum.
ante
captiui-
tem
Babylonicam.
14 ConfortatJE.&c.
pofi tcrnplum
di&4
captiuitatis,
&
poiifj
md
tempore Cbrifii,
d
quo
ludp per deceptionem
Sacerdotum C
Tharifeorumfueruntauerfi,vtdihum efifuprd cap.iif,
I T
Super quo
. Hic
confeqnenter defcribitur
malitia mniun
laicorum
generaiiter.Et
diuiditur in duas
partes,quia primb
excli
dendo iufiitiam eortm concluditur
oppofita
malitia
,
&fecund
fubditur
debitapanajbi,
Hxc
crgo. Circaprimim
dicitur,
Su
per quo
tibi
propi.
&c.
quafi
dtcat
dominus,cx
quo
non
cfi iufi
tia in
vulgaribus
nec
inprincipibus expartepopuli,non poteSi
ti
bi
remediari,ideo de
vtriufque
fubdit.
1 5
Filij
tui.
idefi,
maiores &
minorcs,qui
dicuntur
filij regnili
d^,&
etiam
Icrufalem,qute
erat
metropolis,
1
7
Dereliq
uerunt me.
pe^
idoiolatriam.
18 Et iu.in his.
fctiicet
idolis ad eorum reuerentiam.
19 Saturaui eos .
replendo
bonis
ttmporalibus.
20 Et mech.funt.
per
idololatriam ,
quc efifpiritualis
mechii
&etiam
corporalis
luxuria
,
ideo
fequitur
,
Et in domo merc
tricis, &c.
2 1
Equi
amatores in foe. in hoc notat
effrenatam
eorum lux.
ria,ed quod equi preardore
libidinis
aliquado infaniunt pofl eqm
2 2
Vnufquifque
ad vxo.&c.
id
ejt,fignum iuxuri^pr^tendi
bat
inuerecundf.
23
Nunquid
fu.&C
quafi
dicat .
SiCfldeb
conuertit
fermone
ad
Cl^aldps
dicens.
* Afccn-
M
V^.A
L 1 T E
1{.,
X
4
ihi
ergo
ad
optimates.
&c. Et
fequitur.
"
7
Etecce
magis,&c.
f.iuftitia &
lcgis
diuinaj.
9 idcircopercuj.
diabolus
,
qui
dicitur leo in
quantum
percutit principes plaga fuperbisc.
10
Lupus.
inquantum percutitcos
fubditorum
oppref-
fione &
bonorum fuorum deuorationc .
11
^'J>-.^i^/.inquantumpercutiteosplagadolofitatis&
malitis.Etfubditur corum
pcena
cum dicitur.
1 2 Omnis
qui egreffus,&c.
f.de
prJcfenti
vita.
t Capietur.&c.
a
dgmonibus
&
punietur ingehenna.
ij
Superquo.
Hicoftenditur
propofitum quantum
^
vtrofque. f.vulgares
&
principes fimul,
&
arguuntur

infideUtate,cum
dicitur a domino.
1 6
Filij
tui
dereliquerunt me,&c.
Arguuntur
Ctiam
dc lUJ
ris
focditate,cum
dicitur.
2 1
Equi amatores
infceminas
, C^c, Et fubditur
poena
cu
dicitur.
iyifcen]
.
6i^
IercmiE
Cap.V.
6i6
f^tt dijfu
Aiidiat
ccclefia
quam
cito muri &
propugna-
culadiflipenfur
eorum
qui
non habcnt
fpem
in domi-
no:& prsiiaricantur
in eum. Sed tamcn no fiat confum
matioproptcrclemcntiamiudicis,
non
proptermeri-
tum
peccantium.
|j
Confummationem.
4i
Tiieodoretus .
Pcrhccdefignatob
ifcurisVerbisreuoca
cis
ncquc frigidum permanebat,
fed ficut
ignls
confu. D
mit omnem
materiam,nec immundum
quid recipir,ira
&hi
quorum
cor diuini verbi
ignis accedcrit,n6
patien-
tur vltra mundanis fordibus
pollui.
c Geniem de
longinquo.
^ Thcodoretus . Dicit
Aflyrlos,
quos appellat geti
a
fQuifi:IamnonpopuIusI>ei.
b
fQuodin
veteri
teflamentoproaffsftuponitur.in
nono iro veritate.
JPotclUtem habeo
poncndi
animam meam.
c
fVos
Gentes de
quibusiPercudit
leo de
Cylua,&c.
,
j^
, fHicro,
i-ro veraanima. d
Heiulalem.
tionem
& fecundaa
tali non vlcifcetur anima mea?
Afcenditemuros eius & difli
jinltaUratlOnem,
lCa
^ ^^^ raluenturtd
qula: , & rmt
qui
annunclcnt in Gentibi.s
glotiam
Dei.
prSedlClt
adUerlOrU
b TSeui-ruatimifcetclcmentiam. c
fAlias,ruitcntacula,3iixilia iVilicet.
nucaufam,
nepc quod
bpatCjCofummationem
autem nolite
facerc.Aufertetpropa-
ingrati
in benclicio-
fAiiaspropatationcs,
* ^
tcm
antiquam.qa
regnum
eoru fit
omnium vctuftif
fimum :
vtpote
poftdiluuiiiNem
orod
impeiauerit.
Deinde recitat uo
...
-
,
. . .
.
^
cSalicnarlingua;,
ramcollatoremin-
gines eius,quianonfunttdomini.Pr?uaricationcenimpr9
4
&cum
apertofe-
folcfcebant, fequc

iicemi.ibus. mdu*
5 pulchro pharetra
incliores
cxiftima-
uaricatacftinmcdomusl(rael8^domusIuda,aitdominus.
^
c6parat,coquod
ibantiquam
qui
mc- a
rcuiusiudiciountomnia,fedcafufiunt. 7
tcla
funtlethifcra,
-itoaffliaiones
pa-
c
jsJcgaucrunt
dominum,&
dixcrunt:Non eft
ipie,neque
ve-
s
ipfi
vero iaculan-
ercntur.
aQu.odprophcta:
minamur. b Tobfidionis 9
dl
perltifllimi.Enar
:
^egaueruntdo.tte.
njctiupcr
nos malum:
gladium
&fimemnon vidcbimus. ratetiamrcgionis
'^ludiathOCCCClcfia
*
a
Wniaiiritatranfiemnt. hDomini.
Vaftatloncm
, dc
gUgens:&proui-
Prophetcfucruntt invcntmloquuti,86:efponfum
nofuit
^
populationemdo
ntiam Dei rcfu-
^
a
*Quac fcqucns
fermo defcribit.
* ^
morum & homi-
^
ansquod&gladifi
in
eis.H?'ccrfToeuenientilIis:HxcdicitdominusDeus
exer
"
numftragem.
kfamemfuftmeat,
^
.
fPtophetifucmntinvcntumioquuti.
r
igmtabis Imgua,
lifiventuracredide
cituumrQuialoquuti
cftis vctbum iftiJd: Ecce
ego
do vcrba
'^
necintelUges
^mdio.
:itqU2dlCUnmr.
^
aVoU-mia. b
TQ.,..fcilicctign.s^.be.,tpotcrtatem.
^l^Ur
,&C.\n\\^.
\
Theodorctus .
^^^ j^ ore tuo in
igncm^STpopuIum
iftum in
Iiena,6cvora
'^
^''^"^ Non mtelU-
Autoreseoruerantd
a
fQu,f..Nonin?e
tum,.,;,aut.Lfi
phe.x. hTumnunc. ^,Ba'b^s.
S^^ quidloqua-
tos airSenirb!
el^eos.Eccccgo'adducamfuper vosGentemdcIonginquo
t^-^-Efi-nmalom
;
^*
.
" *
,
a
[Proquo
in HcbrioEthan. b
f^Cui quondamdominatu
tftNtinroth
oigas.
'
?^/"inem.vtincrc
Jon^usIfraeljaitdominusiGcntemrobuftam^Gentem
anti-
luli fermone tuo
f
quam, GetemcuiusignorabisIinguam,nccinteIligcsquid
*'
trementUr . SiCUt
* TAtmaluraBabvloi.iorum.
Aflyrii
eniui i
Babylonii.Pcifac&Moedi fagiitarij
funt.
Oeus
ignis
confu-
loquatur. Pharetraciusquafilepulcru pates,vniucr(ifortes.
nensdicitur:vtc6-
'
iGenspndifta.
,
uraat in nobisli-
gEtcomedct{egctestiias,&;^pane
tuum,deuorabit
filiostuos
20 &fiUas tuas
,
come


;na.foenum,ftipu-
&filiastuas,comcdetare^etuu&^aimcntatua,&
comedct
^^^7^'"":^^
-
am:
nfuprafunda-
^ ^ ', ^ ^^^
{^
'
Vaftiratcm terra:
.,
hientuChrifti sdi- vmcatua&;Jicutua,&:cotcret
urbcsmunitas
tuaSiinquib.tu
dcfcribit,interfe-'
^'
ficauerimus. dioncm muho-
*
Si
Origcncs. Quarc dixitinigne? Quiafermonesquos rum,abationempcccoru,fubucrfionemvrbium&muF
lloquebatur
accendcbant auditores & nihil
tepidum
in
rorum,quodgladio
hoftiiicuniiacapiantur.
'
eis <3 Verun-
14
folatiu
,
fi habeas
hoftcs
quos roga,-
1
5
re valcas
qui
intel
1 6
hgant prcccs
tuas.
17 g
Et comedet
jege~
18
icstuass&panethu,
Itj deuorabit
jilios
tuos
NICOLAVS DE LYRA.
I Afcen mu. ciuitatem &Gentcm.
2
Confummationem
intcm.idefi,totalem populi
extermi.
nationtm.
j Nolite face.
quxa
illi
qui fuerunt
ad vitam
referuati
&in ca
niuitattm
duHi:
poHea
redierunt in
lerufalem tempore Cyri.
^
Auferte.pro
cms.i.ramos &non
radices:per
hoc
defignans
reditm
didum.
5 Quia non funt
do.i.feruientes
ei.
6
Praeuarica.
cnim,
&c.f. dccem tribus
primb qua
erant iam
captimx
in
.Affyrios.
7
Et
domus..</< tribus
poftea.
8
Ncgaueru
nt do
f. fatio
idolis immolande.
?
Neque
vcfuper
nos ma. a leremia &
alijs prophetis
nun-
'.iaium:lic enim
falso dfiimabant,
ideo
fequitur
.
t o
Prope.fue.
in ven.j.
pro
nihilo -. Et
refponfum
non
fuit
in
is.quia
nm
elifequuta aliqua
correciio.
u
Hxc
cr^o.
Hic
conjequenter ponitur debitapena:& primo
^onitur
huius
panA comminatio.fecundo
comminationis ratio, ibi.
Quod
Qupd
fidixcritis.C/rca/n>
dicitur:
Haicergo
eue. eis.j.
pcenxquxfcquuntur.
iz
Eccecgo.&cin igncm.^erbum
efl dominiad leremiam:
qui prophetauit
ciuitatcm
Juccendendam fupra.r.c.
13 Etpopulumiftuni
'mligazquiamuUidepopulocumci-
uitate
fnerunt
combuHi.
1
4
Ecce
ego
adducam
fupcr
vos Gentem de
longin.f/fM
ft diceret:t{pnmiferebitur
veliriex
aUquafamiUaritate prifima,fi
ctitfoleteffeintervicinos.
15
Gentemrobuftam.cHi9/x)*crmjrf//y2erff.
16 Gentem
antiquam.
quia
Tslemroth
citb
pofldiluuiurn
re-
gnauit
in
Chalda:quaft
diceret exercitata e!i in armis ab
antiquo.
17 Gcntcmcuiusignorabislinguam.d^jfifo/jrfwfa^
non valebunt
apud eam:quia
non
intelliget
te,nec
tu eam.
18 Pharctraeius
quafi fcpulchrum ^zicns.quaft
dicerct:
in
eafunt optimiJagitarij,ita quodpctcufft
ab
eisjiatim
moriuntur
(^
ad
fepulchrumportantur.
I
9
Vniucrfi fortcs.a<i
fuf^inendum
helli labores.
20 Et
come.fege.tuas
&
pa.tuum./.rff//ref
omnia bona
tua in
rtbus,prole,&
animaUbus,& terrxfrutiibus.
k Verun-
l
ii
^U
L I T E
!{.
T
I
^fcendltemuroseiuSt&diffipate.icaicrcndozhds^nx
Cdium
Angelorum
. Sic in
perfona
eorum dicitur le-
rcm.51. a.
Curauimus
Babyionem
& non
efi
fanata
:
dereUnqua-
museam.
1
Confummationem autem
noUteface,
Hoc dicitur co
quod
m vita
prifenti
potcft pcccator femper
ad bonum re-
uerti.
8
Tjegautrum
dominum &dixerunt. fcilicct faftis : de
qui-
bu$dicituradTimm.i.d Cmjitemur
le
noffe DeumJaiiis
ait
tem
negant.
T^eque
9 T^jque
veniet
fupernos
malum . Sic cnim
dicuntaliquj
peccatores.-
Deus non fecit nos ad damnandum: & verii
dicunt,fifaciamusdcbitumnoftrum:idcofequitur,
1 2 Etce
ego
do verba mca in ore tuo in
ignem
, &
populum
ifiii
in
iigna,
&vorabit ,
&c. Dcbcnt cnim
prxdicatores
ignem
gehcnnxobflinatis
in malodcnunciare.
14
Ecce
ego
adducam
juper
vos Gentem de
longinquo
domus
if-
rael,&c.idc^, d?moncs
de inferno
qui
dicuntur hic
gens
robufta:
quia
non eft
poteftas fuper
tcrram
qux
eis com
paretur:Iob.4i.d.t^eB5<tn(/5.Namaraundiprincipio
peccauerunt.
ao Et fojc./em.i.confumct
omnia bona
tua.
dv]
Glorord,
&Nicolai
deLyra
^i!
Sa r*rimfe.Reliquiae.f.ralu
ficnt.vcl
coriim
qui
in Ba-
A
byloncm
dudi funt.vcl
reUai ad culturam
tcrrx ludis.
vclcorumquipoft pcrfccutionis
ardorcm
vcl
tuga
vcl
confcffioncfidcmDcofcruauerunt. .
Tpok- b
Q^oift
d,xr.
Tropologici.
Potcft hoc
fupcr
Hxreticis
accipi
dc
quibus
:
l.IoJB-*. fc
'^ nobit cxietunt
, fed
a
B
ex nobis uoH <^rat,&C.
Hxrcticos namque
b
proijcit
dominus
abecclcfi.i,quimul
to
icmporc
fub no-
minc cius, mcnda-
ciorumluorumfi
*>.
g
Ouipofmarenairy&c.
4 ThcodorctUS.
Oftenditipfis
inanuiiatisclTc magis
irrationalcs.cum marcfuoscuilo
diat tcrminos.
Polliiautcmci tcrminos, nonmurum
adamantinum,fid
arcnam leuifiimam.dum
tamen aa
guatur
^
tmbatur,non cgrcditur
fincs.
g Intqiiitates.
S\
qil
habcs fiduciam,<iladio.Vcruntamcn
m dicb.
illis,aK
domi
P^Giandi
n.-Unii , neicirecut p.ian<ur.cu..)
t.ru co.nrniff r..n. mala.
nus,non
faciam
uos in cofummationcm.t Quod
fi dixcri-
tis-quarc
fccit nobis dominus
Dcus noflcilHC
omnia?Di-
ccsadeos:
sicutdcrcI.quift.sme&fctuiftisDco
ahcno.n
4
"'-f^n-j-vc;
**'"'''
- - 'i *--
6 timt vt
pergantSL
marctrafccndarter
minos,&pluuiarc
trahitur,roanusdo
mininonabbreui.i
tur , vtiflanon h-
ciat.Scd
pcccata
no-
ciorum luorum u- fiuda.
. ,
. t.

A a
mulacra
vcncrati c
tcrraueftra,ficferuictisdi)salieni,s
interranon veltra.
An-
alios,quin5npcc
funt,vt
forisca
co-
m^ciatc
hoc domui Iacob,&:
audicum
facitc in Iuda,dice-
caucrut.vndc Ma,
lant
,
Vt
palcX (Cpa-
^ ^^^ ^__^^^
ptccaiorw
.rtrah.t ad falu.en,,*
ftul.um
vocar
populu qui
r..p,cniiYcll.iui.au.,.rc.
^^y^ nudibus ttieiS .
'
rcnturairmco.
^^^. /i^^Jipopulcltulce quinonhabcscof,
quihabentcs j p/4f,^c.Poflumi;
r t
b
iQu.
lantafccivobis.
g
per
imbrcm
teiupi,
^e rhcodor.Iufta
fupplicij
fentcntia.
Quiamcu,
inquit,
rcpuliflisrcgnuin.
a ^
bimulia.i fi.u.lcs
c
fQuafi;Non
dileftionem
o_^>rani psrfcftorum.jrd
timotem
infipient
um.
c
fQualnNona.iett.onem^v.*"!'-
--.--,-
--.
-
'rancum & fcrnri.
oculos
non vidctis,^aures
& no auditis.Mc
ci-go
no timc-
^^ ^^^ ^
^^^^^
a Bcnencia narrai, vt
.npratos arguit.
_ .r-"
'
rcpulifl.srcgnuin,
'
17 l^kr^^/^^^tXi
^'
Euangclium
acc.-
tpancWtis;
cgovosalijs
trada
bitis,aitdominus,&afacicmeanontdoiebltis?guipolui perc,&
diuerfasvc
domims.
g
, ,NHi,t..wi.grcdi.-ur.
b fTmpo.ent.ciemento.
catioucsa Drim:
f
dedinans.
dominis.
. c
Dtjs
alie. in terra
eJrc4cr.
Babylonis,
t prjTOiIebCt
& Chaldeis,
quafi
dicat-Sivospcrcgri
narcligio
delcGat,
quid
ncccflccfllon
ginquum
crrorem
fufciperc?
Habitate
immo fcruitc his
quorura
Deos co-
litis.
C
t
Iiebdoma- d
^udipnptde
flult.
das
prfcepto
Propric
ad ludam
rummeins.i.
loquitur,
& ad do-
pore
meffis.
mum lacob. Urael
cnim multo iam
tcmporc
cxaltabat
in
AflTyrijs.
a , NM.it,.... grcan.ur.
u ^
.-..
r--
; catioucs a
prim:
aicnamiermmiimmaL-i,pr?ceptuIempiternum
qaodnon
^^
horavlqjad
vnde
a
f
q,...^
M: Untiunt ,u.
no habent
f-^nfum. ^j^^^^
.
.^ .j^^.
Dr^EteribitrSccommouebuntur
&c noT
poterunt,6yntume
13
opcrarijsvincevn
fcent
fluaus eius,66io
trandbut
iUud.
Populo
autem huic H
promittitur.
a fNonlblum
cont-mnens. b f ferga
mih. Hederunt. u o; 1.-: r\.._
fadumcl"tcortincredulum&: cxafperans.
RecelTcruntiS:
T Eradu
b NVctaeita eo leiraxit confcientia.
'abicrunt,&
nodixcruntin
cordefuo:
Metuamusdominu
a <fPet harcomnia bona fienificat.
Deum
noftrum,quidac
nobis
pluuiam teporancani,
& fc-
rotinam
in
teporefuo,
t
plcnitudinem
annuae melliscufto
^
A nobis.
15
l5
promittit.
h siciitdeci. Dur
inuiccm (e ucnat
turad
mortcm,
i.
aliorum damnis:
que difpcndijs
dc
mos fuas
coniplc
fm illam
philofc
phorum
lcntenti;
dietem
nobis.
Iniquitates
nofti?
dcclinauerut
h?c,
8c^ec-
,
,
OIs diu
,
.aut
m
catanortrapiohibueruntbonuanobis
,quiainuentilunt
J
^tque
vtinamha
t Qui apcrtc nc^ant
Dcura :
Iniquitas atque peccatum.f.
confiteaiur eiiorem.facile ad mifciicot 9
(antUm ab Cls fiai
inppuiomcoimpij,infidiatcsquafiaucupes,laqueospo
20
2^i,^^;'Jfg^vi
Ouiwnhabescor
h
nctes
S^pedicasad
capicndos
uitos.Sicut
t
dccipula pleiia
^^
nientium ad no
Dat
inicllig'! quod auibus,ficdomuscoruplensdolo.
Idco
magmficati
funt
.^
non manus cote.
abfducDrcccpto na
i

,cunfto-.dcfpicientes. j.
plctur,
Icdora.
tural.tc? dcbcmus
k
&rditati,incra{fatifunt,&impinguaii,&tprsteiieruntfer
'^^{^^^^'J.^^;^;^
da funt
'"^
'^9'"^"^^"^
>
dilatatus,
derelicjuit
DeuTh
faiiormjuim
.
'
Pa/iJ.b.
f 0i/;^f.Cuifimilc:o<:./ox^<a^e/Ao*Wei^^c.
lncra[fatuscHdileaiiS&
recalcitr^uit.
^
....... _
iiwi&f iUisHatitMfacmrU
ea,
&omnes
qui
confidunt
in eis.
K.
Et
mpmguatt,et prxtcrier,ufermones,&c.ln
dmitljscofi
Qtti "4^ quau
NICOLAVS
DE LYRA.
*i Vcruntamenin.e.rpo<ry
r/
/;.
a
Quod
fl dxeritis. Wc
confeqwnter ponitur
di6le corrtmina-
tionis
duplexratit.fecunda iii.IniquitatCS.Pr/mai^-jWo
accipitur
ex
peccato
idoloUtrtje,
cum dicilur.
3
Diccs ad cos. tu leremia ex domini
perfona.
4
Sicut derc,
legem meamtranfgrediendo,
5
Etfcruiftis
/./(/.
6 Sic fcruictis./.'
Rabyhne,
vbi mnlti de ludaii
tranflatife-
cutifurrunt
iUius terrxidololatriarn.
7
Audi
pop\x.&cc.KinteUigentiam
boni.Cor enim
frequenter po
nitur
infrtptnrj pro mentefcu intdligentia,
8
Quihabcntesoculos./camj.
9
Non vidctis.oc/jcnfj.
10
Mccx.q.d.ne
debetis
timere, &de
offcnfa
mea dotere?Cuius
ratiofubdttur.
1 1
Qiii po.arc.
idefi,terram
aridam.
1 2 Tcrmi. ma.
quem
non
tranfit
vltra
fe effundendo.
ij
Et
commo.i.5at'f^c
comoucantur &intumefcant
fiuHus
M
I{^^
L I T E
I{*
f
2
Quhdft dixtritis, quare
nobis
fecit
do. Dcus
nofler
hC om-
wM?Et
rcfpondctur
duplcx
caufa.Primaeft
multiplicatio
pcccatorumcontra
dominum,cum
dicitur.
SicHt
fluH'<i
^its,
non tamen
tranfemt
terminum a me
pr^ftxitm
,
cu
tamcn n'dlam h.ibtant
cognidonem.
14 Popu.au.huic.
ad
imagincm Deifa^o per
rationem&i
tctlca^rn.
1
5
Faftumc ft cor. incre. verbis meis
per prophetas
diHls.
16 Et
exafperans.!<ie/if,/eg
meas
tranfgrediens.
C^iera
paii
inlitera.
1
7 Iniquitates.
Uic
confequenter poniturfecunda ratio,qu:e

cipilur expeccato
anariti4:,tt
primo
contimiatur Utcra
hxeprx

denti.cum
dicitur:lniqmtz.t\0.dc.hxc.i.abliiilerunt,fulicet
a

plitudincm
annua
mtjjis.
18 Et
pcc.&C./ci/iief
bonum
fpirituale
&
temporale,
&fi

dttur
quomodo.
1
9
Quia
inucn. &c. iafidi.
fimplicibus
ad cos
dccipietii
'
&
depaupcrandunt.
ao
Quafi
an.
quifludent decipereaues,
&ideb
fubditur.
21
Sicutdecipula.i(/i//,''efe aucupum.
2 V\ci\ZZmo.abcis deccptis.
Zl
Sic domusCO. ide^,
bonis
fimplicium doloshacqtufittt.\
24
Idco
magni.funt,&c.&pr?tc.&c.i^M/c<?j
quoddici
\
*
.4po-
Ditit^
4
Sicut
dereliquifiis
me,& feruifiis
Deo alienoin terra . Seci

daeft.multiplicatio peccatorum contraproximum,
q
J
tangitur
cum dicitur
poftea.
1
9 Quia
inuen. c^c. f.
fimplicibus
ad dcfraudandum
1 s
vcrbis mendacibus.
62p
*'
nosfluritnosra-
quielce,tomede,
(irbibe.
f,C,
iqaafidiat:^;
monesmeospeflinie.
f Causa
i
.if. habesPCptainan
b
rludiciseftjaduocatumpiipillodate.ac

^
caufameiusdirip.ere.
viduxnoniudicaucrunr,cau-
*
fam
pupilli
non
direxerunt,6;^
a
IQ^odiuftumcft.
,
liudiciumpauperumnon iudicauerut.jNun-
3
I fPeccatis
guid
fup
his non
vifitabo,dicit
dominus: aut
1 Tani malam.
uperGcnteliuiufcemod
i
novlcifcetur
aiif-
"
N I c
olavs^deTYka'.
ipon<jlus.i.Timoth.6.b. Radix omnium
malorum eft cu-
iditas.
ideofubditur.
Caufam.non mdl
fcilicet h(ic/ei
iniuficpropter muncra.
4li<\uiUbri habeticCaufam viciux,ly
vidux t.on
e/i
in HcOrao nec
nlibriscorreBls.
Cau&m
pupilli
nondirexcrunt.&c.
quia nonfperabant
tdc habert iHcrum.
Nunquidfuper
hisnon vifitabo.
qiufidicatimmo pce-
mdebnam
mfertndo.
Stupor
&
mirabilia fa.funt in tcr.g^
qu^fmt ilh,fubdit.
leremicE.
Cap.Vl.
^30
4 ma
mea?]-
Stupor
&
mirabilia
* a
^^t"por,&ccet. D
a
TQn^^a. Uequibus'ibo
a.1
nptimates.
*
ThcOd.Qtia-
t Resadmi.a
5
ia(5l:a lunt in tcrra.
Prophera:
^^
prxter
om-
''''"^
.'''S"
a
iQ^i
futura
praiuKunt.
ncm
fpem quid
'"'^^"'
bTNrmo.nh,sc.mn,bu.c|U,xe/>afenti..t^ pjj inufitamm
6
prophetabantmendacJum,6<f vidcmns, fole-
7
a^^^.if.c,endaexleei<-ccrnunt. mUS
diCCrC.HeC
8
Sacerdotcst
applaudebant
ma res in
ttuporcm
^ accipiebSt
bi.Qu^a^:ft^;;^:!:s,^^:^;r;^;]^ar'
mcadduxit. ex

9
mbusfuisr&po-purusmeiJsdi
dicnsiriu7''
iilexittalia-Quid
jgitur
fie^t in
nouiffitno eius?
5
6
Prophcfciluetfal/i.
B
Prophctabantmendacium.c^r.w%f/,,f.oi/5
qmenturqmftxoreDaqiiuitvcritas
'hquoaio
7 EtSaccrdotcs.
Qta
py, ,/,;,
debcntejTeintelligcntes.
8
,Applaudcbantcorww,rfd.-.v
^
* ^*
10
Quid
igi.fict.
roi
Sacerdutes &
propket.e
falf,
11 In
nouiffi.eius./:/;cp;.//
mei,q,undo per Cluld^os occidetur
&
captmabitiir.
q.
d. cum eis
confufibiiuer mmen:ii ^captiua.
bitntni.
^
M0I{^U
Lir
El{
.
I T 1 O.
10
A D D . . . _.
7
ci.vbidiciturinpoflil. Domini oculi tui
rcfpiciunt
fide.
Quoddicitnr
/j/c.Domincoculi tui
rcipiciunt
fidcm.
pro
'.e
pcteH exponi
de vera
fide, per
quam
homo
mHificatw ,
fecun-
mtllud
Mac.2.a.luRm in fide fua viuct.
<iii quidemfidcs
m erat m viris
Ierufalem,de
quibus
hic
agitm:Qiu}d
propbeta pro
n ex hoc
quod
licet Deus
percujfem
ecs
per aduerfarios,
non ta-
cndolebant
per panitentiam
eo
quod
credebant
quod
hoc non
o
cedebatexproufientla
diuina,
eo modo
qmd Vhiliflhi
ni dice- '
C A P. VI.
'
COnfortamtm.Qwa
iamiamqucab AquiloncNabu
chodonofor
vcnturus cft
,
6
habitatorcs Icrufa-
iTi,arraa t
corripitc,
vt
hoftibus
poffitis rcfiQcrc . Hcec
nnia
referamus ad
ecclcfiam,vt
fi
t dereliqucrit
&
pcr
cutionis
impctus
C A P.
^lerofolvrniii
t Ujiid i(:itur.
quzCi
dicatgrauiflime punietur.'
bat.x.Keg.6.b.
Nequaquam
manusciustctigitnos.fcdca-
lu
accidlt.wrfe
perjemabant
in
pccc.nisfm
tanquam
nou
eljent
apeoflagellati:
Et hoc
efi
quod
dicnin
:V>omxm oculi tui
rcfpi
cmnt hdem
,
per quam iuftus credit
,
quod
tu
punis peccatores ,
quia
das
vmcuiquefecundum operafua,
&tu
refpicisquodifii
non
habcnt
talemfidem.quodpatet
ex
hoc,qia tupercuffihieos
&non
doluerunt
,
fedpotius
induraueruntfaciesfuas
& tiolucnm reuer-
tj,
vtpatet
m
litcra.
Etfic
ex
fua
impcenitentia arguit defcaur
Pdeieontm. .
icrit
prxparet (c
i
refiftendum.
Theodorctus . a
[ortatur Beniami
camtribum.qu.-E
b
ibuiluda
copula
erat, denuntiare
iba.vtfeprxparet
!
aciem,tanquam
^iAquilone irru c
Jinthoftcsinleru
l.cm.
l
hr,4. & in
Tbe.
tc.Hierony.Ieru-
llem.intribuBc- d
JaminfitacftThc
lam
viculum
in
ionte
fitum. 1 1.
mjnus.
Interhosahus
vicuscftqui
linguaSyra
& Hc
brsa
Bethacaren nominatur in
monrc
pofitus.
c
spcciof^ Dcfcribitur
pulchritudo
lerufaie.qiia:
cft
ipfa
biori.vt ahud totam
vrbem,aliud arce vrbis fonet.Sio.n
arx.i.
fpcculaintcrprctatur , &
fpcdofe
mulieri
coparat.
F
y
T
-Jt
Tiico. Formo
tOnfortamini
(ilij Beniamintinmc-
fTuba.
diorerufalem,
& in
Ihccua
clangite
b,
a
I^Vilia vinea;.
uccjna,&
I
uper
Bethacarcn leuatc ue
xillum,quia
malum
uifum clt ab
aqui
a
1 \
quo ex.rdcfcunt mala
fuper terram.
ionc,
&
contritiomagna.
f
Specioi^i
>lr AfMy.^f^ ^IT !

r^- ^.
> ''"cutad
muIieicmam.^>torcs
& dcl cat.E
afTimilaui
filiam Sion :
ad clm
ucnicnt
a^TP..ncipes.
^b
^Exercitus
Chaldiorum.
paltorcs
&
greges
corum .
Fixcrunt m ea
TAdobfidionem v,.,s.
a
,P.,ceps. b
nurmasf.
ua m
circumitu
,
pafcet
unufquifquc
t
eos
tento-
TVel am.
qui fub
lilibus ab
Icrufalem
fcparatum quotidic oculis ccr-
nimus.
famcam &dc!ica-
tam
vocat,formo-
famquideobpul-^*^'^"^'*'-
chrajedific!a,dclica
ta vcro
pg
incolas
delicate viuentes.
^
d P<?//o>-f.Satiscle-
ganterponifUr
hic
vcrbu
Hebrifum,
quod quatuor
lite
.^ j^,;^^.
riS fCnbltUr
,
rcS,
qiete
habi-
ain,iOd,men.Si
em tann ia ao-
lcgatur
Reim ama
'"^-
tores:
fiRoimpa-
ftorcs
fignificat.
Vel iuxta meta- .
phoram,
pulchrx^'"'"'"^""
NICOLAVS DE L
C A p. VL
,
.
raulierisamatorcs,
vclmxtacucrfioncmvrbis,
intelliganturpaftorcs, quo-
rum
^J ^"^"^"^'"'- ^^":^o>ifequentere.vcludit:4rremediumfecu.
(..^"'"^''"'/''^''"/'"cltmonia^pro
qua parceretur
populo ,
/r i
'

j
''^^'''''^'''on & oblationem
incenft exLa^^s
Tt
igm
q,, dcuorabat
populum,^umf.
r 6. Sed hoc
remedium in
r^St?
"'"'
^""^
<^i^^iii^'inquatuorpartes:quiapri
'P^^nmopopulinuncatur.
Secundo
caufapunitionis ajllnaiur,
;
-'^0)111$
calumnia.r..r/<i
remediuper Saccrdotes
eutcuavJ,
iprnw!"^'^"
.^'""'"' <i^""""atiopunitionis iteratur
, ibi: Pro.
}^^<^i.Circaprim',m
dicit
propljeta.
'
Vo?5?i'"''"'
^'''
^^'^^
mcdio.lcru.
.Addefendendum
i!!fli^^te .Aquilonar, refp
eau
lerfMc:&
Jo Jn
Hhsfue
fA O
\i r r ,"'
"^
^
^ L 1 T
f{.
tKonSr-"''''''"'^^"''"^'f'^^^^'-''^^"&i"i"fti-
^ ^ cfio
trafor ffio'''' PP?4-Scd
quia
malitia clcn cft oc
-
arZa S
"^^
_PopuIi,(,cut
dicit
Grcg.
cu
paftor
per
^ cS id
'
'"''^'^"^"^ '^''' ^^
prxcipitif, grcx
fe-
c,atur.ideopnmotangiturmalupopulicumdhco./or.
tamini.
runtpo/ita
anmto)
cfiodic
ad
impcditdu
itcr exercttus Ch.udZ
rum venientis
cxilLiparte
vcrfus lerufalem, vt diaum
efifip.c.1.
S SpcciofT:
&
deli.y:>/.',Vfr/,y;
no
potftfiinere aliquid
laboris.
4 Alfimila.fi.Sion./.
hrujaii
m:
i>^x diciturfilia Sion,
eo
quod
lemplum
&
rcgispatatium
erant m monte
Siov,& IcrufaUm utteL
ligitur
hi c
populus
habitans in
ea:& ideo
quod
di^um
efl
: Con-
fortam,.(/.'ftt>-
ironid.q d.prophcta^ficjacittis vos
prapara.iies
ad
refiflendumfed
non
poicritis:
vnde
fubditur.
5
Ad
C3im,fciltcet
Jerufalem.
6
yi:nicm,6cc.-.principes
exercitits
regis B.tbylonis
cum acie-
busfus.
7 Fcccrunt,in
ca
S<.c.ftc
eam
obf,dcndo,vt nullus
pafflt egre-
di ad
li-g^cndum,
nic
i>i.ntdiadprebendum
obfcjjisaiixiliim.
8 Pafcct
unulquifqne. principum
diaorum.
9
Eosquifub
manu.
f/?pr.C(//j/er>-.f. ^: San-
tamini,&c.\ita:z m dici ru r
u^oniccrproptcrquod idcmcft
ac fi diccrctur .-
Dcfolamini
,
quia
traditi cftis in manu
diaboli.pcr rcgem Babylonis
defignatL
3 Speciof^ , &c.
quia
ficut mulicr dcl icata non
potcft
fe
dcfcndcrcfic nec
populus peccatis afiuctus
potcft
tcnta-
tionibus da:monis
rcfiltcre,idc6 fubditur.
^31
Glof.ord.&NicolaideLyra
'3^
^
rum alij
fcflinant ad
pollucndiim
fcortum . alij
ad vrbis
Aexcidium.
je Theodoretus.Paftorcs
appcllat rcges,qui
cum Nabii
chodonofor mihtabant:
grcgcs
vero &
ouilia,ipIos
excr
citusqui
fub eis mcrcbant.
fpotdlite.
t
Prjepaiatc.
t/cjturire
t fcaturue
Hicrony.IlUsdiccn
tibus :
Surgitc
Sc
aiccn. ifti
rcfpon-
dent.
V9
nobis.&c.
Ef cft hicfcnUis:Si
per
dicui
hocpati-
mur,quidpcr
no-
Ctcm
paticmur?
b
S'ir)i^'tr. Quidixc
runt,confurgite&
afccnditc,
<?cc. Scfc
jllis verbis
prouo-
cat adbcllum:Sur-
g^itc&afccndamus
innotc,
vtfciant
aducrfarii non tcm
poris
igitur
crebris
anguflijs
fubiaccmus.iflius vcrficuli
rccor- ]
dcmur
:pcr
oemdolcrcm
&fla"cllucrudicrislcruralc.
it Thcod. H.tc declarant incffabilcm dui
huinanitate,
quicomminaiuscisdura polIiceturabhishbcrationc,fi
morcs mutaucnnt .
Quia
vcro non
rcccpcrunt cxhorta-
tionem, conuocat
b
f
Paftorrs fic dicent
grcgibus
ful$.
TDomiiiieniminipenum
fft.
holtcS vindcmi Un
rnanu
fua funt.
t
Sa^idificatc
fuper
eam
bellum^confurgit^
^
"vtZt^^o^cl
a Nonnofte nrn
prr
infidias,
piena Iuccpugncmu5:neiiio
cnim nobis u iilict.
n-int
'
A
& afcendamus
in mcridic" . Wx
nobis,quia
declinauit
dies,
] ^ualimvincx.^'^
f
yfq;
ad
raceriiur)!.
Qiiafioum vaflaia
fucrit
Icrulalcm,
rcliquia:falua:fiet.
\'cl fic: Nc vniis
qujde raccmusrc
mancat:&quoyin
dcmiator,
ficquo-j
cunque inueactisi
pertrahcin
Bal^.]
loncm,quafiin<
< Alijdcf-ceiunt.
b TCu' (imileiMaiorefnueci^unt
alt sdc montibus vaibr.
quialongiorcs
fa<flx funt umbra;
vcf{Kri.Surgitc,8^afccn-
'J
1 ^VelfunJjmentj. Hi;jzlitmitjic ir/jrorum
vallaniut. -r
iftoriacciti runm Jn a3ominus
przcipit.
b.
"
b ^Qua(i:Dc
damus in
nodc,
&
diffipemus
domos
eius.Quia
hxc dicit
a
5Aliit:Fodite.
IHic li^nificat
vrl-iein non ftatim.fed longa
i<blidionc
c-^piendam.
dominusexcrcituum:
Cajditclignu
cius,8^efl[unditecirca
J
fcd virtutum,
c >i
Mt/>'.Sinccalo
re
fidci,
ccclcfia
fpi
ritu fcruentcs.Ma-
la aurcm
frigida.
P al. 28.a.
'<w miiltornm. ht !l-
t Raccm io lud:
^iffimUhar
dc
doracemibut
fi.endetil'us
in lactun.
Scmcl fufiiciat cU-
j(inclacum,nofla
gnum
Ibnarc fm
GraiCos,
fcdciller-
nam
,
quSyro&
Hcbrxo lcrinonc
tampliufer<^'ab
dicitur.
re nofi
pofsQ
d
.n'1tit<S.L.XX.\tXi
tturorcm.
pjctas
& mifcrKi
audicntur in ca co
^Miin
ti >n:busfjci'ndi.
b Eniin ,
c 1 Uei.
^
Vi(itjbo in virpa
iniquitates
eotum.
Icrufalcm
aggcrem
. H^c tftciuitast
vificatidnis,
omnis
a
^Sycophantu
1
Hoc majtin-.umintcr peccata.
lErgo
calumniar in medio eius . Sicut t
rrigidam
facit
t ciflcrna
iKooria!
^
aquamfuam,fictfrigidamfccitmalitiamfua.
Iniquitas&
s
9
lo
II
12
ij
tallum vel in tc
cular.
14. g Inci>-cuncif.(.
15 Notandum,(i
ficut vucm.
t cjoilitus.
Hcb. la.
^
vailitas audictur
in
ca,
cora me
femper
infirmitas
6<fplaga.
Eru(jire Ierufalcm,nefbrtercccdat
anima mca a
te,ncforte
c
ponarfi
tcdcfcrtamteiraminhabitabile.
H^cdicitdomi-
i6
circuncifioin icri-
f
nuscxercituum.t
Vfqueadracemum colligcntquaflin
vi
5is"ln
pr^pmio.m
nea
rcliquias
Kracl.Conucrte
manum tua
quafi
vindemia-
17
corde , in auribiis,
ivciAutem.
vndc:Quihabcrr
toradtcartallum.Cuiloquar^&quemtcontcftabor,vtau
18 resaudiediaii
^Qulj.
a
0^1
noluni i">;on
po(l'e
ciiiin
decontempiu
& intideliiatedefcendit. H
Thcodo. \''
g diat?
Ecce incircuncifi
aures
corum, Scjiudire
non
pdf^
19
aurcs incircijc
a flde->
b
<fQ^"^
datumeii eis in Calufcin. c ;Vitio corum verfum rft in
pocnam.
qUrC
fine di(C:
funt.Eccevcrbumdominifadlum
cffeisinopprobrium,
20 ne
cxcipiunt
,
h
&c non
fiifcipicnt
illud .
tidcirco
furorc domini
ple-
Vz
'2^^'4 3
f Ptojii
tiadClialdxum. b TPurorera. .
i"^.. i.
nus fum
, &a
laboraui fuflinens. Effunde
fuper pa^uu-
^ pt'arQ S,^
, a ^Nuil. paicaiuistati.
b
fQuiad lepugnandumarma coiripueranr. .1 j i /\
c
f Dulci(Iim.i ein< nomina
pnntet
fentiunt
capliuitatem. ^5 PfOlatOS dclccji
lum
tforfs.ScJuperconfilium
iuuenumfimul. Virenim
"'
gratia
, v^
^
aute
diuinis i.
bant
attendere,fcd
fugillabant
&
fubfannabat
propheL_
h idcirco
furorp.Q.d.
Vcuicntcm ira Dci
profpicio
& fu
rorceius & iracundia
plcnns
fum
, & vltra
fuftinerenon
poflum. Necpro
pcccatoribusaudcodeprccariDcum.
0
Exten-
trafacicmcius:pcr
omncm dolorcm &
flagcllum
crudieris lerufalcm . &c.
c Eruaire /c.Hier.Pcr hoc
difcimus,q>/'.*;e//
1 Dcus oem n-
itum oucm
rccipit.
& io
pla^ji'
& tormcutis cruditur Icrufa
P
lem
vtcorrigatur,&
non recedatanima
Dci ab ca. Si
qti
*^
ieitur
NICOLAVS DE LYRA.
^
I
Sin(Mfi.Si.C.ideJi,conJimate,quiaJaacium,in
vna
fignijicatio
neidcm
quod
Jtrmuru,
2
Confurgite.
Verbum
cji
bellantium contra
IerHfaletK,&
mu
tuofr
exl)Ortaiitt*m.
2
Etafcenda. waror f/f.
4
In meridic. in
qno deftgnatur
defidcrinm
corum ad hcUan'
dum cuntra ciuiiatm ,
cjuaft
non retratii
prx
fci
uore
folis
ab aH^
beilaodi,
5
Vae
nobis,&C.C^ fic
non
pcterimus
eam
capcre
ante noclem.
6
Surgitc
& alc-cndamus in no. Totum ifind
dicitur ad ex-
frimendu.n
dxium
dcjiderium
Chaiaxorutn,
(]'iaftnonreiraha-itur
a bello
proptcr
teuebras
nodiSy& quando
burainesjolcnt qmfccre,
a laboi'e diuino.
7
Ca:ditc 1
Ig. eius.'.//^niJ religionis
in circumitu.
8 Et
fiuiditc.!'^f//,e)ffi<(ii:f.
9
Circa
\cn\(\\zm.^.i.congeriemdelignis,tcrra&lapidih.
adinipl-niurn fojjita.
10
Hxceflciui.&c./.pw^mWja
Deo,
11 Omnis. Hic
cunfequentcr
di8x
punitionis ajfignatur caiifa,
cum
dicitur:Omn\sca.\nm.quiapotentiores
omnibus
modisqae
rebcnt occaftoncs contra mmores ad
rapiendum
bona eorum.
12 Sictli.boc
elidiHum^quodchatiias inpopuioerattoialiter
rcfrigidara,& pcr confequcns maiitiaaugmentatafecundum (fuod
dicit Saluator
Matth.i^.b Etquoniam abundabitiniquita,s,
jcfrigcfcet
charitasmultorum . innebrxoljabctur . Sicut
puieus
cfjiuit
aquam fuam.f. continui,ftc popuius
continuat mali-
fjam
fuam:
rj Iniquitas,&
vaftitas audietur in
cdL.i.diflruaio
&plaga
14
Erudirelcrufalcm.f^er^^ e/t domini
quaji compatientis
.
J
j
Neforte reccdat anima mca a te. i.dilcBio mea.
1 6 Nc forte
po.&c.Vfque
ad racc&c.
iy, vjque
tcnetur hl
cxciujiuc ,-&
eftjet.fus, ^jicutpauci
racemi euadwit manus yin
dimiatorum
,
ficpr.ici
lulei tuadent manus
Cl)aid.sorum . idei
fubditur.
ij
Conuerte ma.&cad
cm^.QnodeJiinJirumentumquopo
tanctir r'*x ad
prejjorium,
& tji vcrbim domini dinSlum ad excr
citum
ChaldMYum,
quiupartim occiJcrunt,
&
panimcapuuave
riini
ipfum populum
duccntes
adprejforiurn
mortts
&
angnjiia.li
Hfbr.io habetur.^d iteratas
fcrutationes,per
Ijoc
de/i-^natur capti
uatio
ludjior!im,qui remanferunt
cum
Gcdoiia.quo mcrjcciofugc-
runt in
.Ai^^yplum
contra
confiiium Itremix,
vt habctur
infra.^ j
.
f. & ibi cum
^c^yptij pcrierunt per
Cljuidaoi . vt Ijakv.cf m
fru.^^.c.
18 Cui
loquar.
Ferbum eH leremi^
defperantis
de
lud^orum
correcUnvc-.idcoluh.litur.
19 ^cccinck.zi.i.comm:in
Hebrohnbetur,obturatx.
2 Eccc vcrb. do.
quod
tji
p:Jfmurn:qiiia peius
cH
ipfum
yiti
perarc quam
inn
audire, propttr qnodfubdit prophcta.
21 Idcirco fu.do /. j WirfrtYrf.
2 z Plcnus
inm.quiapicncrcuelataefimihi
fup popultifuturttl
2j
Laboraui fu. i.
popuio
meo
compatiens.
24 Effundc./.ej^i<?z(i(ei
ditiam
vindiiiam,etloquitur
krewiia'
addominum.
25
Su.par for.7.:/.
non
parces
alicui ralione
iStatis,fexus
,M
condicioiiis.
.jj (
M O
F^.A
L I r
I{.
t
1 5'<infl;'^c.??,drc.i.firmatc.fan(f!lumcnimin
vnafigni-
ficationcidcmcftquod
firmum,& fan(Sificareidcmcfl
quod
firmare . Et f ubditur caufa cum dicitur.
ii Omnis c.-.ad fubuertendum
fimplices
& refiflcrc
non
non
potcntcs.
1 3
Sicutfri.&c.ricfri.fe.&c.rcrhoc
fignatur quod
abur
dantiainiquitatisfacit
refrigerium charitatis, ficutdici
tur
Matth.24.
b.
Q(3wm abundabii
tntqui!as,rcfrigcfcetcbai'
tasmi.itorum. Ex hoc
autem
fequitur obflinatio:propte
quod fcquitiu poflca.
)
3
Ieremia: c
'
a
ixttnddm.lXX
ElcuabOjVtrumquc
aurcm
pcrcuticn
'\ tishabituseft.
vnde: Etadhuc mauus txtenta fiuc excdfa.
t,
rfrtfi</ifronm.QLiafidicat.Cumtantafacercntma-
Ia,tanicnprofpcraquaequc populomconunciabant.flc
quafi
curarc
cupicbant
vulnus:&
ignominiam
filis
po-
pulimeidicentcs,
paxpax.Hocpro-
priedeSaccrdotib-
&docloribus
intcl
ligcndum
cft,
qui
diuitibus
flc hono-
ratis
repromittunt
ip,
. VI.
^34
bonorummalorumqucopcrum.
)
c
statefuptr
vias.
Lcgamus Euangclicam parabolam,in
Matth.
ij.
f.
quancgociatorbonusoesvcndiditmargaritas,vtvnam
emat
pretiofam.- vt.f.pcr patriarchas
&
pfophctas
vcnia
mus ad eu
qui dicil:^oyttTO
via,ve. vn: State
luper vlas,&c.
*
Thco. Muhsc
^"-'+'-
5^Fatet quod
fencAus non efl ztas vltimi .
b f
Quem ilTcrep'tuin
vel
dcjiofituin
dicimui.
C
f
Hze orania refcrimus
fpiiitualiter
ad eccleliam, li dominum offfiiderit.
cundiaB
prxparan-
'cs.
itityt Thcodorctas.
Conucnicbant <u-
""arc dolorcs
afpc-
jiorib.medicamen
nis,fcdpollicitatio-
ic
pacis
attriuerut
cumt
mulicrccapietur/enexcum plenodicrum.
Ettranil-
.1
ICoiiiuxfcilicet&poffcllio.
bunt domos corum ad
altcros,
agri
& vxorcs
pariter, quia
^Vnie:V'f
habititoribut terra. a
*Qui fempcr
in v t o.
profpera&clcmc-
a
cxtendam
manummeamfuperhabitantes terram:,dicit
do
KmpwedicantDc- a

^

r j

ara,magisiUosrup
mmus.
t
A mmore
quippc vlque
ad maiorem omnes auaii-
\'r'\r\ 8r rV"! ira-
a
fiUdixomniumrailotum
>uiiiiia. b
fCJji
mendacium
prophetat,
pilClO
OC iyvl Jia-
c
TQui peruerleinterptetiiitut legcm
Dicit enim inalio loco
ptopheia: Qu^xiite
legem
aS'cctdotibus.
b
tfxftudcnt,
&apr6pheta vfquc
ad Sacerdotem cundi fa-
ciunttdolum.
tcurabantcontritionemiilia:populimci
^
a fOinnino.
^
tcumignominia,diccntes.Pax,pax,5cndneratpax.Confu-
7
fifunt,quiaabominationcmfeccrunt: quinpotiusconfu-
p
uvw uii...'w.v.
'
tNecfcieniiam quilem
necienfum
pocnitcntiz
habucrunt. ,
mtk. n viii
osrvbinamergo
d noncnonfuntconfufij&crubcfcercnefcierunt.
Quamob-
n
firvnTeftViaq'u'9
quidem
vix funt
fanfti
prophet?:
viaaute verc bo-
na, eft dominus
t^O^iCUEgojumvia,
ventas
^vita. Ad
hanctamcnducic
vnaqusque
via-
rum
prophctica-
rum Sicurenira
vnacftvia
quede
'
ducitadmaximas
vrbes.quam rcgii
appcilarc
folem*
,
ad hanc
porro
fc-
miti^ qu^dam
a
pagis
&
agris
dc
g
10 flucntes,
dirigunt:
crmonum cxccu-
toJVidcntcnimlo
opacis,
vniucrfo-
um intcritum.
ConfufiJunt.-[
Dc
rdfiushoc
lcgen-
umcftiuxta Hc-
raicumfcrmone.
tciiminquittan-
feceruntjnuquid
infufifunt?nun-
lid crubucrunt
. rcderibus fuis ?
linpotius pccca-
m auxerc con-
mptu.
^eicie.
Noluc-
lat: fed nimio co
f
Qui piius
ftabani. b ^Vitijs fuis. c
VPoenf. f
A Naouchodonofot.
dUCit ad Patrcm
rcmcadentinter mcntes,in
tcmporc
vifitationisfua:
cor-
nepc vnigcmtus
a
TRueniibusfociati.
b
f
ffophrtjis.
fiUuS Dci, at bcati
'
c
rucnt,dicitdominus.
Hecdicitdominus:
Statefupcrvias
12
prophct^vcluti
fc
a
fSic.
b
^Dil.gcnterinquitite mitO:
qUxdam
dU.
c
IfQjiemultorumfanftotum
uiti
veftigiis. .-,,_, J l,.,
e
.
. y> 1 r

e
r.. 13 cuntaonanceos.
&t
vidctc
,
et
intcrrogatc
dc lemitis
antiquis, quas
lit
^^
qujbus per
hxc
a
finEiungelio. ,^ irr> libuerif
b
fCiu'fi H?cia innentaprxbet refiigiura
anitr.abus ctedrntium.
*>
nt^
ii^l>u\.lil.
viabona,& ambulatc
in
ca,
& inucnictis
rcfrigerium
^^ *
p[^"^^*' ^^^j^-
Lib.y.ftron
a TEc.nttatio. b Tletviam
fcilicjf
Euangelij.
^7
1
UlClJCrrimC
dl-
tum.
e
f
Hicptophet dieenteptoprie
de
perfidia
ludzjruia, flatim inferr . Conftitui fu.vos
(pe.
animabus vcftris . Et dixcrilnt
; non ambuUbimus
. Et*
* VSciiicct
Apoftolotuiacbocuin.
vndc, Fili homiais
fpcculatorem
dedi tc domui Ifiael.
b ^Dicf
f
conftitui
fuper
vos t
fpeculatorcm
. Audite voccm tu-
a fInunaii ad Cixnaia no'uciant venirc. b f VnJe, Ecceconuertimur ad Gentcs.
b^
a
& dixerunt : Non audicmus . Idco audite Gcn-
18 cic Icrc. Hac dicic
19
dominusStatc in
20
vi)s
intcrrogatc
fc
mitaseternas,quc
X I nam fit via bona
& in ca
ambulate,
i2 & inuenietis ex-
piationcm
aiabus
mptu
& vitio violcnti
malinccintcUigcrcquidcmpo- vcftris,interrogatc,inquit,&auditc
ab
hisqui
noruntci
lerunt. Grandis
impictas
no lolum non caucrc fed nec tracontentioacm & deccrtationem.
j.tdligcrc
vclic
pcccata,
& nullam liabcre diftantiani f f^ocem lu. Hicr. Voccra tuba:
, mandataEuangelii
vd
i)ono-
^
doftrinam
NICOLAVS DE LYRA.
' Et tranfibunt.J.^owa dc domibus eorum.
^
Agri.
bona
agrorumy
Chatdtei enim non
remanferunt
in terra
<
foJUidcndum
domos (^
agros
in
iHd^a.
':
A min.Hic
confecjuentcr
excluditur remedium
quodpofjet
ha
iripcr
Sacerdotiim
,&prim6propter
malitiam eorum
,fecmdo
topterdtfplitentiamfacrificiorum.ibi: Vt
quid.Circaprtmumdi
t ar.A
minorc
quippc.M leuitayqui
minilirabat Sacerdoti.
*
Vfque
ad
miio.tdeJi,fummum facerdotem.
i Omnes auati. ftu.
f^arijs
cauteiis &dolis
fubtrahendo
bona
l
corun.
<
Etcurabantj&Cf.df/lrwflJOflCT
lerufalem per prophetas
do
nni
mtnciatam.
7
<
iim
]gno.idef{,cumfalfitate.
^
Dicen.
pax pzxf.populo
&ciuitati.
9
Confu.funt.;.co/Ht/fntr
in
defiru8ione
ciuitatif,quia
tuc
'''tmfalfitas
apparebii ,
&
ipfi ignommiosk
occidcntur &
capti-
uiuntur.
"
Qiiin
potius,&C.7M
ante
dcflruiiionem
ciuitatisapparuit
C'wn
fdjnas
in
rnmtti'.de
^uo
non
erhbcfcebant, (ed magis
errore
l^mmendacj^s
palUahant.
"
Quamobrcm,&c.
({ida
in
captione lerufaUmfuerunt
cum
alijs
alijs pirtim
occifi
&
partim capti.
12 Statc
fupcr
vicis.i.varios viuendi modos.
13
Etvidctc-
injpiciendofcripturas.
14
Et
intcrrogatc
a
prophetis
domini,
qui fciunt
intelleHum
fcripturatum
per
reuelationem
SpirituffanBi.
15
Dc(cmitisa.nti.i.<intiquorumjcUicet.^braha$ti,lfaac,&
Jacob,& aliorumjanSlorum patrum.
\6 Etzmh\.\.it\C3i.^iiteretiameiuscognitiononproficeret.
'
17
Et inucnictis icScC.Infinu
.Abrahtt cum
patribusfanBis.
18 Et dixerunt. /afio.
1
9
Non ambulaui. quia
viuebant modo contrario.
20 Et conftitui
fupcr
VOS
fpc.f. prophetas fan8os,fecundum
quod
dicitur
E^c.$.d.Fiyi hominisfpcculatorcm
dcdi tc do
muilfrael.
ai AuditC VOCcm tU . fan^i
prophetx,qui
dicitur tuba eb
quod
ficut
tuba matetialis non
potifi
emittere
fonum nifi infujjiata ,ftc
prophet
fan8i loquebantur
a Deo
inlpirati.i.Ve.d.l^on
volun-
tatchumana allatacftaliquandoprophctia .fcdSpiritu-
fando
infpirati loquuti
funt fandi Dci homincs.
22 Et dixe.non audi.
quia proplietis
non
credibant,fed magis
eis calummam
inferebant,vt
habetur
infra.io.propter quod fubdi'
turpcma
eorumcum duitut :Eccc
cgo
adducam mala,
&c.
* Fru-
fh; . M0I{UL1TEI{^.
j
I
^
mi.
Hicponitur
occafio didi
mali,qua:
cft malitia
C'
'i,ut
prgdiaum cft dc
qua
dicitur : .a mt.L clcrico ha-
butefolumtonfuram.
4
fjquead.qui
habetpontificalcmdignitatcm.
5 Omnes
aua.fiu.
quja pcr
diuerlas cautclas
pccunias
cx-
1
f
Eta
prophe.
&c. idcft
,
a
fimplici pr^dicatorcvfquc
ad
curam habcntem.
6 f
cr<j/>anf.cxcufandopotetum peccataproptcrquf-
ftum,
proptcr quod
cum
ipfis
damnabuntur,&
grauius:
idcoiubditur.
1 1 Quamoirem
cadentinter
ruen.Etc^noniztO.
facrificiata-
lium non v alcnt
eis,fcquitur poftca.
($,c
Gloford.&NicoIaideLyra
^ . ,,AliMCDgofciirqipKcimr.igf"'.*Epircopifclicff,acp.^trii.
J^doflrinamApO
'*'"
t.>Kn.uVa.fcdom:uum
n..n.nom. .51mrHu,.
A nolorum,vndc:
_ /^
coVnofcitccoVrcganOjtquanracgo
hciam
tls. Audi
^3'
.f Infrai^..
{ribii-A
ajcrn<iet(
q
gtlh^atSi
ffi,
txai
la iicuttu'>JVOiC>
tujm ,
qid
an -
txai Irruljlrri'.
2 yt
qd
tri. thtu .
Qjiafidicat.frn-
ftramihi
ad '.n- a
Qiicnta
conficie
e T Q.'ru."
n
^f;'ndcV.
r - .H ru
f
Non
^,pcr rnt'.. q..
.
rfni-j.qiir
vocjnt'"-
"I 'friiflff"
'^"
: ;
V.ufionLci
c: L.bo.s ,..,n..u,., .u.un^ .,u..
n..nH..c,.,.. f
---^",
cd^-itationum
cius:
juia
verba mcanon
audicrunr,
&
legem
"
. . vn.c.^:
';:!:;t:^::::5;:;i.<uYcip..:c.n..^.u. s.^Mhotcc.|cn.,^^
mcam pidicccrunt.
t
Vc
quid
mihnhusdcSaba
aftcrtis,
Scca-
'.. Hcb,MCcn.inproquo
U..5C rhcodot.o
c...a.no.u,..
.t.n.,ulcur.t.
.1
Hcb,wccn.inp^ f,dul.i!ic ,d.-qu. pcr
m.rcru^rom
en.udt.
-^-. i..... <..nilll1. .. .. * k .. O.i^rftiin in vob..elT.
^- ' ^^ . _ .1 .
&fHper^lm n^ftr.
C Ecce
popului ve
nit de t^' ra
, (fc,
Propric
iiocdi-
citurdcBjbylo-
nijs,qiii vcntiiri
funtcontralcru
2
faiem.Eiomnis
armaturz ordo
defcribitur,8cp.
liantiu
impcnis,
vtterrorecomo
5
ti
agant poenite.
ptaUint.fiiauifli
mi odoris
pig-
n mcracofcrtis.oc
holod.uifta
fuc-
ccnditis.quimca
inlcuc
volfitate
Allejar,
hi. > 4
tia,& Dcumclc
ftianon
funtacccpta,
&vidmix
vcftix
non
placuerunt
mini.
^^^^
P
Proptcrca
hxcdicitdominust Ocus:EccccgodabompopuIum
^
^,.Allc..Kic!o
-
-.,.
.
^
* ^
^'|;^'C^i:yiL?S-""''^"^^--
nymus.Poa\im'
in lci;c
volutate
.
%, m fi: natres ct fih'i iimul . vicinus,
&
pro-
hoc tcftimonio
no facitis ,
vnde
b
iftum
rumas ,
& rucnt
m cis
pajrc.s
tc n
m^^^^^^^
,
t'
^^^^.
fupra
/ .. tn> ^ti l no
f..;n
fc,....
....^
.d -"
r
'r-^Y.r
"
T^^^CC Dopulus VCnit dc tcr-
8 fccu
tion.s,
quf
-
,L,d,.^m>t,&c. ximus
pcribunt
.
H?c
dicit dommus
. tcce
popuius
vcnu ac ic
^^ ^^^^.^ ^h^^^
AlIca.Hocpro-
c,.^
Aquilonis,
&C
Gcns
magna
conlurgct
a hnibus tcrras

5a-
^
sunosdiabolira
^ufws^ gmam.
& (^utam
arripiec,
crudelis eft,
& non mifoebitur..o l-
;~^
rotoSmfa
Voxcius
ciuafiS^nbir^&fuperarquosarccndcnt
pra.para-xi
"-M
crificia,
&clcc-
* ^ n.no..;oncn,r,.g,..d.o:nn,um
.cphcn.. quauNcncmuL
. ll.1t0iC3,,oncti. "51""'
" --
-'
........
I bfRcipo..flopopuii,cu.r='P'"p'-='""''''"";\""""'"'rA7. V- A i- -^^
-
ti auafi
vir ad
pr^liuin
: & aducrlum
lefilia Sion. Audiuimus
iniqUltatCpUtat
^
.;rr,.,.L., ; k, r.moienui, polli.nius
lcuaremaius.
_
Pfou
ij.b.
tVia.
ixiofynas,
&cx
d
^^ ^^
iniquitatCpUtat
-l
4"""
^^I^^ITnL,
.. br,mo,cnui,i.olli.mus
lcuarem.ius.
,
ic rcdm-icrc
pcc
.
-^ didolur?
funt mnnus
nollr?
. Tribulatio
apprchcn
CataCUlCripmra
"m^'"
, , p:,o,c.p,riJs,tfirm...,,n.h
Ufl =
grauiush. .,uxrcn,crunr.
n^^K^itwe^I-
dKnos,d^Iores. vrparruriemem.
NoHte
curc
adagros,
&in
r,W<i5.
^
c
^
,.,ncam
nc ambuletis
:
quoniam
gladius
inimici
P^-^ufr
mcu-
4cThcod Qliod
,,s.d. bfDocrt,.ludtac.redebeant,conuaHmttt.fc.licctadpa:D.tc...i.&ha>.cl.rm>r-
fi
rcgnantcicnc
hgciudicara
sfit
rugflua,
fruHra
profc^to
poftca
quacclTauit
lcx
pcrfcueratutlu-
dxi darc
opcra
fupcifliisiftisle
.1 Std. bfDocrt, ,-
f.iv.mh li.-j,iiar.ii..,utair.
h
quafivchcmeti;
12 iimimarisfluft'
ita
opprimutrc
fiftcntcs.
1
5
e 'Holite
exireoi
agroi,
& in vinti j
(^c.Euangcliun:
quoq-,
docetnt
cflTc cxcunt^':
agrum.nec.
.
14 ftorunialtis
M
nedefcend
''4
tMirenl.
n.c.
f.ivtmh l-,rj,iiar.ii..,urair.
_
cumitu
. Filia
populi
mei
accingcrc
cilicio
,
&
confpcrgere
,^UHfBro7oli,a,ii
t
Mih,l dotentius,q',.m nigcnimra,
vclfulum
perdcc
lii.um.
_ ,,
,itucn.cin
cincrc.
Ludlum
vnigeniti
fac tibi
plan<aum
amarum,
quia
i <j fed
mud^^
b T
Ae.s^. ,:;.^;cr;o;t"r";::!reft!;^perfe
!- ,eite.eft,tur
c f
Dominu.
.dprophc.m.
JJ^^^;^'!^
rcpcntc
vcniet
t
vaftator
lupet
vos. t Probatorcm
dedi tc
inifaia,&iN:
.
*
iubcmurcurrc
'"\:^
-
_"'
ncccnariis
^c
.
Prxccpit
iuxtalitcram ncforasexeant nc murosd.
rrj''/'^
/ F.lii
patrrl fcqi'riturblafpha:mias,quoti-
fcrant.fcdfiimiffimcfetucantur
munuionibus.^, _
dic
illam'imprccationc
fufcipicntcs;
ianguis
ei^s
Juper
nos ^
^'
NICOLAVS
DE LYRA.
I Fruft
U m
cogi
cius. Fiuiini eji
vlttmum
quod
de arbore ex
*
peaaiHr,erftm:lite'
Pina,velpr^r)iium
eit lUud
quodpro operc
ma
lo.vilbotiovtimdrutpiiur.
%
Vtquid.
HicexMicitur
remedium
perfacerdotes tjuaniuai
lacrtficta pt
r
ipfos obLta/jua
non erant ir Dci
ptacatina
,
propter
qmd
dicitur m
pirjcniDei:
Vt
quid
mihi ihusdc Saba off^cr
tis?"
I '.''' f"' "^'^" inuei:itur ibui
luudiijivn-m, tjUudponebatur
tnthymi-matc
crema :do in attJ>i inrenfi.
Exod.
jo.
3
t calamu fuauc olcnte dc tcrra
longinqiia?</fy?,rff
in
CaUmns .
/4. /i aiium ccdamus
arbor
arotnMicagraciUs,
C.'
nodufa
ad mo-
du lann.t,
vd aruudmis,
&
ponebatur
in
Jucra
vnihonc
nua vnge-
binturvafadiuitiocultuiconf:^crata,Exod.
^o.
4
Holocauftomata
vcftra. idcji, facrificia
totalitcr
incenfa.
5
Non funt
acccpta. quiafaciificia
vettris
legisnon
erant ac-
f
ccptaexleip)isftcut
tucbariflia, qtc^cfl facramentum nouxlegis,
ftderant
tantummodo
acceptaextidt,&
demtione
offerentium, fa
DiuiCo.
cerdotL s aute ifli
erant
infideles,& indeuoti,vt
patet cxpyfdiiits,
f!r idro
facrificia ,(J
vidimx eirum
nonptaccbant
Deo.
6
Proptcrca.
Hic
conjequctiter exctujo
remedio
exparte facer-
dot<4m,itira:Mr
deiiunctatio
piinitionis.
Et
primo poniiur
btecitera
tio fccundo infet
tur
quxdam
conctufio,
ibt:
Probatore.-Circajjri
mum
dicitur:
Proptcrca;
idcfl , proptermcla fnpradtHa
.
7
Eccc
cgo
dabo in
populum
iftum
tmnisifctlicctfamis
gbtdijt &captiMtatis.
8 Eccc
8 Eccc
populus
venit de terra
Aquilonis.
fcilicet
cxctci
tus
>(abuchodoiiofor,qni
inirauit ludmm
exillaparte.
9 Gcn%m:!ia,m.idei^t,fortis,&adpriliumdoiia,
1 Crudclis clt .
^fic
non
parcct
aiicui
pittate
dutlJ.
1 1 Vox
ciusquafi
marcionabit.idf// terribititerficiafm
tnaris
ex vndarum
cMttfione
eji
teiribilis .
1 2 Audiuimus faniam eius. &
loquttur
lertmias ex
ptrfoi
pophti
ludx.
13
Diflbluix funt manus noftrce
pr^
timore.Timor enima
dts
cai.fai
irtmcrtni tn tXitrtoribus rncmbris.Cct.
putcnl vfquti'
14
Filia
populi
mci; idefi, le,falrm, qux
dictiur
pcpuU
fiti
coquedfuu
ab
toxatficata.
ydadiitcram. FlUa. ideft, ,%,'"
piendofingularepro
plurali,ficut
txo.l.f.
Vcnit
mufcagr:
uiffima. ideji
muttitudo
mufcatum.
1
5
A
ccingcrc
ci.
figr.um
tnfiitit,
&dolotis: Mulieres enim
tatibus
tnbiitationtbus
oftendunt matoraftgnatriflitix,
&dQlon
quam
viri.
16 Luftum vni. f. t.
ideil, ftmilem
ludui
quem facit materp
morte
vmgeniufil!.jlu!,<iHiett
maxtmus, &
amarifjimus.
1
7
Probator.
Hic
exprxdiihsinfertur
concltifto,fciticct qwd
borlereriiiead>uocandimfaitrdous,&populumdematoadb
num,
non habuit
alquem ejjeiium,
ficut
lab^r examinatoris , /
frobatoris
alicuius metalU,
quando
mctatlim ittud non
purgali
Jed magis
m
fcoriam
, &cintres confumnur ,
&hoc
cJl,quodc,
cit dominus Icremn : Probatorem. idtji
exammatorem.
4< Dedi
i ft
quid
mihi thvs de Saba aACirca
quod fcicnJum,cp
ola
facrificiavctcrislcgisfigura
fucruntvnius lacrificii
pcr-
fcdi lcilicct, Euchariftii.quod
licct in fe fit
bonu,
& lan-
Cixx,
tamcn U ofFcratur
pro
obftinaiis in
malo,
cii non va
letA
lct,& offercntiindignemultum
nocct :
c\\i\zii*dichtml\^
manducat.&btbit.
iCor. i
i.proptcrquodreplicaturf
f
na cum fubditur
poftca.
8 Ecce
populiis
ve.
idcft,excrcitus
da:monis ad
torquen
]
malum dcrum in
poenis.Et
fubditur caufa ,
quxcft
<
;
fperatio corruptionis ,
cumdicitur vcrlus
fiuem cap.
'^M
Icremia:
Cap.
VII.
^^8
^
f
pofiflfciV.Quafidicat.Vt
cu
probaueris,&
fcieris via
A,opulidelinquer:tis
,
tucinrcUigas argcntu
ctrc mixtum
lullarationepurgari. Quomodoenim
plumba
immi-
cetur
metallis ,
qux
lunt adultcrata , vt alicna
lcparetur
natcria;
& ^i forte
purgata fucrint,plumbu
omnino c6
.iniitur,&innhilu
Cd)gitlir,fic
dodri-
_
aCinfreJuIo.
^
S
^ q.urndani. crVtnihil tiineas,
vllaspopuli infijias.
:Evcrbu,&fermo a
in
populomeo
trobuftumj8^icies,&piobabis
viaseo-
ophcticus pcrit
in TA<io.nino.
|S,gaudirc
conte- b rum omnesifti
principes
fdeelinantes^ambulantes fiau-
""'fcSafS c
^^^Ie^ter,.Ts8<ferm
vniucrfifuntcorrupti
Defecufiiffla-
^
!starn"/audian;
'""
'
^"
'S"^ confumptG dtplumbilm,
fruilra
c5llauit
4
1
f Eigo. f
donauriim.
J
^o-iS?"S^^^^^
conflaror.Maliti^-enim
corunonfunt
confumpt^.Ar^cn
14. V r f t A
^
Longc
a fe.

B
)illoTecedc"ntes,&
^"^
rcprobum
vocate
eos.quia
diis
p
roiecit illos.
i'obedientcs,quip-
1
rseambulant,&
fraudulcnrcr.Dehacenim conflatio
X
legitur:H-'/r<ir^fnJ.'(W
venarTt
fiarnrn p'i'>itpia , inraurolo'
cii III
(juo cvijfafur.ln argcnto cloquiCiiIn auro.virc,
vel
icntixclaritasfignatur Etqtiiaherctici
fic
dceloquij
orcfuperbiunt,
vt nuUa facrorCi libroiu autoritare fo
crur
(qiii
nobis
adloquendu
quafi argcnti
vcnae
funt,
ladeiplisloquendi origincm
trahimus
)
eosad facras
itorirarispaginasrcnocat,
vt fi
vereloqui defideranr.
'3'
rfn
cuseftinqnocoflatur.-gaquifgscxtra
vnitate cccl
efi, D
patitur,poteft
quidcpati.fcdnopotcftmartyrfieri.
Huc Marty.-.
ergolocu
ohxretici
conflationi.s^qux-rirchancfornacc
''""f"' -
quaaurum
rcde
purgatur.inucnitcSi
qd pro
Deo ama
"'"^^*
ritudinis,fi
gd tribulationiscxtrahuncluftinetis: incedi
potcftis,n6purgari,
j.Cor.Trb.
Vndc.7'K//>-a idfh.io.
wji.'imeorumnfunt. \ Munitionc
Etalibi; Si tradidero
iiujuam.
ca>pu\ nuTi^itavt ardea
charitaiem autcrn nori
haOuirr), hibil mihi
prn
dc^i.
A\\].n dcDco
pranafcntiunt, alij
.1
proximorum
fo-
ciiTtate d<iflcnuunr.
Ilh crrorc
fidci,ifti
^
firhKmatisdiuifisCit
^^'"'^^-
,
,
.
,
Vnde in
principio
decalogi
vtrorumquc cmpa rcprimitur
cum daiina ro-
ce dicitur.
Ddgrs
d.mm.ry,
0,.,a tUHm ex tjca
corde,irc. Sta

timiubdirur;
DdiieiproximnmfumCicuttcipf^.n,
Q,,i cnini
de
Deopraua
lentit.non cum
diligit.Qui
ab
Ecclefix vni
tatedilcordat,proximum
non amat.
c
Defecitf^fflatorium.&c. 4Thcodor.
Argentariumfa-
brum
vocatfermoncm ad
crudicndum
aptunv
i<^ne ve
ro,&pIumbum,ipfampcenam,conflatorcm
aut^a fcn-
Matth.2x.d.
...,..._.. ,
.,
,..w...^^.

.w......,
.V.,
^ ^'"""^'"".'^'''"'Fi^nam.connatorcm aute fcn
idequidloquanturlumant. EtaKrolocunfitnquocor.fLa. tentiam
diuinam,
quapronunriator pcena Solent n fa
t.
q.
d. Vera fidchum
fapientia (
cui vniucrfalis ccde- bri
argentarii,volcntcs
probarc araentum
iniiccrc 015
"
f
cltlocus)tnbulationem nobis
pcrfequentibus pati-
bum,quopcrilIudabfumatur,
quicquideftadulrcrinu
rr.fcdacunaispcccatorufordibaspcrfcquutionisno-
Aitigiturdominusvolenscosconuertcremcthodisaui
tst'\int^\xx%nnT.Yndt.tgne probatur
attrum,&
argentim:
bufcunqucvfusfum,caftigationcs varias inflixi & ta-
hmts
verorectptibilesincaminohumiliationis.W
(:\z.mo\o- mcncurari
ncqucunt.
'
NICOLAVS DE LYRAT
3edi tc in
populo
&c.
robuftura,&
{cuqnia propter cjua
iqueminas,
&
pe>fecutioncs
non
dimijit
atguerc
etus malnm :
Shwacorreclionon fuit
fecjuuta, ideofeejuitur
.
'Onincsifti
principcs
dcclinantcs: d cuhu domini
per
ido-
crim
SjAes,
& ferrum vniuerfi: ideii,
corrigiblles
:
ideofubditur:
("rrupti
funt, & non tmendati .
Defccit fufflatorium in
ignc.
idefl,no
habuit
effrdum
ver
burn tuum .
'
5
Confumptumeftplumbu.Lo^/r>-</(?
/mTww admodii
aurifabri,
qui
fundcns
aurutn,vdargentum
in
igyie
,
appomt/mul
plumbi<m,vclflan^itm,vt
calor
ignis aurtm.,vd
ar^etitu
non
cvn/u-
rnatjed
rnagis/iannu,vdplumbtt,&
ideo
quandoflannu tfl tvtal.
tonfmptT;!gnis conjurriit
ciuru^rdargentumpofitum
i.i
fornace^
&Jic
9
conlumpto labor,aurifabii no
hahctcifiln
cptattt,fed
ma
gis
concrariTt,&
fit lertmia
incurrctiione
litd^cril, idco
flhditur:
6
jFruftraconflauit
conflator.-
vtoatetfcnteitia
rxdiais.
r

./r,^T
^
^.^ I:
^
^^
^
^' . , Deusautemadpurgandapcccataaliqn ConflatvcTbiTda
t4 DefeatMia.
LoquitdcDeo,
ficutdcaurifabro,
qui
aorum &
aUquando flagcllis aducrfariorum,
&quado
prgarcvolensaurumapponitplumbunvvelftannum,
adneutrum,fcquiturcmendatio,fruftrafitconflatio &
r
ignisconfumat aurum, fcd
quando tonfumptum
cft cft
fignum quod
talis
peccator,qui
verbis,&
flagellis non
pmbum.tunc
conflatio nocct auro
ipfo
con fumendo.
cmendatur,gchcnna rcferuatur.
A r Tk T T
InHeb.mboc
loconondttitur,auresub!uratx,
fedpropricdhi-
.
ADDITIO.
turincircuncifieaurcs.Stdquiaaurisincircuncifaintdtigitur
hcbi-
Infexto
cap.
vbi dicttur
inpojiil.
ideo
fubditur:
Ecce incircm re
praputium,quod
aures videtur
obturarc,
ideo
per incircmcifto-
f.
aureseorm.
^ aurinm
intdligitur
earum obturatio .
Cap.VII.
i,Tain
porta
domus
a
^ domini,&predica
Ui>etbumiliud,&d!c
Mite
veibum, &c.
prquam multitu-
cipopuliadrogan
dm
dominuniiin-
g^ditur,vthacoc-
tvioneaudiant,
m
do-
c A p. V I r.
Erbum
quod
facftum eft ad lercm. a
'
dnodiccns:Stainportadomusdiii,
2
&
prxdicaibiverbuiftud,&dic:Au-
dite verbum dni omnis
Iuda,qui
in-
gredimini per porras
has,vt
adorctis
diim. Hxcdicit diis cxercituu Deus
f Clementiflimus meJicus omnes fanate dclidefat.
af Q^
inodoinala: a^ li^c
ino.loinala:
4
mini .
Ifi-ael.t Bonasfacitc vias
veftras,&l-ftudia veftra,6^t
habi >
^
dominus
pra:ccpit.
Pcr
quod
intcliigi-
musduritialudalci
populi,quafimcn-
daccs
,
&
vcfanos
habucruntprophc-
tas:
&pcroccafio-
ncm, & cclebrita-
tem loci audircco- ,
o
gantur
vcrbumdo
f Hibuarc
mint
faciaiii vos .
Tem-
NICOLAVS DE LYRA.
^ .
CAP. VII.
.^
'
crDum. Hic
confequenter
cxcluditur tertium remedium
,
in
qio confidebant
Iudp,fcilicetfati8itas templi, propter quam
cdebantab
aduerfarifs defenfari.
Et diuiditurin duas
partcs,quia
f^oponiturhxctxclufioyfecundd
didi
confirmatio,ibi
: Tu er-
P-T^rmainduas^quiaprimdponitur exdufto rcmedtj , fectindo
flJ^wrtiotmp/;, iAi.Itcadlocum. Vrima in duas :
quiapHmb
'
'^"^'^"^Mucia in
templo
ex
urntfjione
boni
impofiti, fecur.db
ex
commif-
comrnijjionc
tnali
prohibiu,wi
: Ecce VOS; Circa
pnmum
aici-
turlercm'^.
2
Stain
por.
do. domini.i^towfj
ingredieHtes,& cgredicn-
tes
piffint
tc audtri .
ifeiapatetit vfqueibi.
3
Bonasfa vi. vc.
/rfr^(>p(r.7.
4
Et ftu. ve. tdtlt
cognationes.
5
Ethabitabovo. inlo. ift. vefiras
pr^ces
exaudiendo
, qnafi
dica',fi
iHa
onnferitisfattte, nonexaudiam, ideof^^bditur.
4< Nolite
CM
Py^
L I E R
t
i
Verbum,
quodfaclum efl
ai
lercrrnama
domino, dicens.
iinoccapitulo/ccundum fcnfiim
litcralemcxcluditur
iiaconhdcnr.uIuda:orumdcfalfitatc
tcmph, qua
crc-
dcbaiit
dcbant
pcccara
fua finc
panircnnacxpiari ,
quod
cft fal-
fum.MoralitcrautemperhocfignanturChriftiani,qui
capcllasicdificatdc rapinis,vcl mmiftrisEcclcficcIccmo
fynasdant.pcrhoc
crcdcntcs faluari fine cmcndationc
peccati:
idco talibus dicitur.
t 'HoUtc
^39
Glof.
ord. &Nicolai
de
Ly
ra
<^4C
/S, T(. Jantmi Potcft hoc conucnirc iUis vireinibu,
lemmlt.Scd Dcn non vidcrc
putant, quia
non 11,-mm
vin t
K s .^Slr^Sut^ & iTOaSl^ultu prf5ui
a(ti d..'t.i
confcquitur
. Et in tantam
prorumpimt amcntia,
A
q
iaa.int
^''f'"'^]^;'^'^?^^'^^,:"^^,. j; cor vt l.t>cratos lc laacnt,
quia
d cultu Dc. rcctlHrunt.
IS^^-p^r^&pirtSftC^^^^^^^^^
Kmcr.cconupta.vcl
fi virtutcTdcfuaint. quas pto-
wn. &..
Hicronym.
Dc
'''l^J^I^-f.n^P;!'-
P",
, f
Ouii itui.le eft n.tsle folam
diligfre.
t nihil
pnrii
dulciu.. Pollieetur
pmia
obe-
aicr.tibut Hibitibo vo in loco lilo.
phcticus
(crmocnu
mCrat ?
PnCCpit
lltl
-
a,cr.iitu Hibitt>o vo mioco m".
^ _^
_
populo
ludxoru,&
j^j^^
vobifcum
in loco ifto.Nolitc
conhdcrcin verbis me
mulin^e^ckS^^
a
daci),diccnccs:Teplumdomini,templumclni,
tcmplum
z
t
Daeritis
ftituti.nchabcamus

fidiiciain
(plcndorc
jcditicioru.
&aura-
tislaqucarib.&mar
morcis
parictibus,
2
&dicamus:rfm/jts
doniini, ternpl'i
domm
jUudcnim
vcrctc
plum
dominicU.in
quo
fidcs vcra,con
^ Opcia.
1 Cosiiaiiuni.
diii
cft.Quoniam,
fi t bcncdixcritis
vias vertras,&
ftudia
j
5
Hiffon Siiuttiiiatn f..-quuti
liicriti.
.-' ^OAir -T
'
vcftra:rifcccritisiudiciumintcrviru,&cproximuci'.tAd
5
luncalatronum
..C^nonponunt.cdcfnd^rc.
b

Si i..U c
V'>f"""Jo. _
6 furta
, hOmiCld;
cp
dicitur m
Euang.
Uomtis mca do.
oratiO'
nis vn. vos aHttm
fed.
iiisiUi
Ipelimcarn U.
rroB/"/,Siucvtmalio
Euangciio.Di-MiJnf.
gouaiionis
.
Ecclcfia
^
Dci vcrtitur infp
a<
Q-ii
non Ponuntlcdct-naTC,
"
L /. , .
1
"
c r J 1 ,.

uenc,&pupilloAvidu:en(5afcccritiscaluniam.nccfan-7 f^" ^^^^^^^^^^^^

H.Simulicesitilic.
1 lcandaliiindo.hl
''"^' ""F"
1 o / f--v
"
l\<. A, 1;.. r i
guineinndccntemcffudcritisinlocohoc,&poftDcosa-
P^ ^
iienosnoambulaueritisinmaluvobilmetiplis:habitabo
^^ doauaritia; l
qUOnaCSycru,^u..-
.,ct.--.nvocai..
vclvoca.istcmplumdomini^
bf
Apo
.^.1,
V
Apoftojic.
vir.
PnnCipCS
inard.
ucrfatio (anaa,
& b
^obifcum jnlocoifto.in tcrraquadcdi pacrib.
veltris
al?
fcunt,
&
rcgimv
omnium virtutum
^^^^^
_
.^^
,^^^j
.
^^^^
^^^ cofiditis in vobis in
t
fermo
2
pes
,
quondam
w
nib.
mcndacij,quinon^dcruntvobi.s,tfurari,occiderc,
\\
J^\'iXi^"p%'''
adultcrari,iuiarc,mcdaciter
libare Baali,& t
itc
poft
dcos 1
5 vndc infert. i
alino-.,quos ignoratis.tt
veniftis.&ftetiftis
coram mcin
J^
""
i 1 l'olt
0?"
"''
_ , . y, .0
chorus.
b 'fevof. Frurtra
cos in
teplo
habcrc
fiduciamh^pccca
tadcm5Ilrant,Quid
trtu.j.c
cnim
prodcftauda-
Ctcr
ingrcdi
limcn
domusdomini, &
credaftareccruice
&non
led
rc
poll
ij-c.
domo hac in
qua
iiiuocata
cft nomc
mcii.?c
dixifds.Ube
;
d
f^:^>-;2Z
ruice- ratifunius,coc{5fccerimusocsabominationcsiitas.tNu-
20
wcwwsawipW;
lo^n Slum^^cor',
c
^dcrgo fpeluca
l-itronu
fadaeftdomusifta^inquainuo-
^i
^^''^-''-

. & maniis habe

catum efc nomcn
mcu in oculis vcftris?t
Ego, cgo
lum,
e-
^ "
lOlluta^^PH.TCClpe
a^CLpdfUtatisoccutium
h f Et
pr*diais
docci
i,cii_piu.K.ntiam._ ^ ^
&videte
qu/t
;
proptermatn
Vbifcilicctfii
cia.icr
a-^^-^i^-fyi^l
^
govidrdicitdominus
IteadlocummeuinSilo,vbi
ha-
^^ meu,vndc:i:
t'quaado7r:^"n'
birauit nomen meum a
principio
.
& vidcte
t
qu?
fece- 25 tahcmacuiurn y
tis
tcmporis
falici-
nj^ ^{
pioptcr
malitiam
popuii
mei Iftacl . Bc nunc
quia
'
^ SlaDfum eft
tatem confidcrStcs
* *
^ suoiiiafni.cet.
^s t* 1
fuapcccatanonco- feciftis omnia
opcra
hacc dicit dominus ;
&
loquu-
t^pi""^
^u
tcm
^ 5
Vt^
fue-
NICOLAVS
DE LYRA.
4e I Nolite contidere in verbis mcndacM,'/-.*
duebantur
aj*
cetdotibus proDt,r tcn.porakU^r::^>',^
'/"^/""
"^
^WJ"-.
2
Templum
domini.V<c
onm
diubant Suctrdotes, quud
om-
Tiia muU mniuertntureisftfacerentmuttasobianoncs. Ejrcplica
turier,vtfacerdoteto{lendcrcnt
diaum f-urn wa^tsfiytnn,^tan,c
eralfallum, quia primo requiritur
pzniietitta dcpr^teritis
cautela
defyturi(,ideofubditur,
i
Quonia
fi bc i. bcnediBknedignasfeceritis.
4
Vlas rc.
ideli, operationes,&
cogitaliones
veflras.Et
explicat
fRa<^is infpeiial{,dicens.
5
Si fcccritis,
vos iudices.
.^
6 Iudicium./"7/c
rcaum,
quanttm
ad lmaneos,&
etia
qua
tum ad excraieos
,
ideo dicitur .
...
7 Aduenf
&
quunium
ad
impotentes
fe
defendere,idco fuhdttur.
8 Et
pupillo
& viduJE non fcccritis calumnia,
&
'fiud
a-
vit iudict s,
vt in
jaucrcm pattu oppcjnx
non condejment
tos
, &
ftiam alios
ir.frinrrs,
rt iwnmoueantcnntracos caufas
iniuHas.
9 Nccfanguineinnceffuderitisinloco.
vosiudiccsinno
centes condemnando,
&vos inienorcs
falfo accufando,&
in hoc
tnonet
eos,quodfe
babfant
itifle erga proximum
.
10 Et
poft
Deos alic
colendofolum
heum verum,vos
bene ha
bintes croa
Deum.lllaimponuniur
bommtbus
facieada,fcilicrt
be
nejc
hab're in
bis,quxfunt
ad Deum &in
his,
que adproxitnum.
1 1 Habitabo vobifcum in loco.
Exponatur, vtjupra.
1 2 Ecce vos confiditis.H/c
conjcquenter
t.xcluditur
diiia
fidu-
tia ex
commijjione
mali
prohibili,
cum dicitur: Ecce VOS confi-
ditisinvo infer mcn.Tfeudo propheta)um,(i>r
Sacerdotum .
15 Qi^i
i non
prode.
vo.
Sed
magis
noccbunt . Minus enim di-
cendo
plus It^nat.
14
Furati.
Terquodnoceturprcximoin
rebus
poffefjis:
15
Occi-
I
J
Occidcre.
Tslocendo
ei
inperfonapropria.
\6 Aduifcrari:
inpojomjiouoniun^a.
17
lura.medac
ijiafuntpeccatacontra DcTddireBK
Etperl
defigiiatnr quodfacLrdotes,& prophet^falji tnfotmabant
popk,
quoa oit.nepeccalum commifjum
contra
Deu,velproxMu,nmht
Oatur
eisperfolas
oblationes in
templo,qu4!
cedebant in
vjumjn
doiu in
toio,cu!ufmodi
erani oblatioKes
pro peccatc.
De oblaiion
bus autem
pacificis
vnapars
ccdebat in
vfura cffhentuuidcofub
18
Etvcni{\is.cdfidenter,fecunduminformationem
pTidi{at
19
Et dix i
(lis, fa^is oblationibus
vc^tris.
zo Liberatl (u. ab omnibus
peccutis
.
21
Eoquodfe.abominationcsiftas.
f<o(//!o^f/2 exponid
fliciter.yno mmliif!c,co qu6dfeccr:mus,&c.i.
ab urnnt
mdo,'^
fecenniHS abfo-, aiiafatisfaHioite.Miomodofic,
eo
qiiod
Jecetim
abominattones
tsiai,ideJi,quod
frcimus oblationcs lu
tcitiplo/}iii
itviiiu vcritatcm erant alivminaticnes
ipfi Deo,Quia
deaiiciio
er.
Juiix
, & m^ia
.tiunticne,
idtojubditur.
2 1
Nunquid ergo fpelunca
iatronu fada eft do.
q.
d. .
Speintica
ctiimiuiroi.:<tn eji
t^s^d
refugmn,&
ud
repofnionefi
rim
furtorum,&
Jic adtcmpium
rccuirtbant
projutuie conjeiji
da,& ibi
ojjerebant pr^das,
&latrocinia .
23
Itc. Hic
expr^aitiis
uunciatur
tcmpii dejlru^io,
ciim dicil
'
Itcadlocm.
24
hl Si.
quc eji
ciuitas
inforte
Ephraim.
25
Vbi ha.no. me. a
prin. qma
labanaculu
Mi^yfit&arc
'
Jiumcnti
primo
hubuenn ibi itubde
manjiotii;
vt hi,bitur
loj.

26 Et
vidctc,qua:
fccerim
ci.quia
iucus lam etat deHruit
&cuLius dotnini innt
jublatus
.
27
Et nunc fcciftis ola
opera
hzcdicitdomi.J.ma/*
/{,*'
tta,qnfuiic iama,vel tnuiuru
q iiiu,proptcr qii^
acjiruHa fiiltl*
s8
Etlocutusfumadvos.pa//^o/7/jfMry(;jnocWo.
I
4( Man<!
X I
T^olite confidcre
in verbis
mendacij diceiftes:Templii
domini,te
piH
domini,tcmplii
domini efi. idcA,
pcccata
veftra no
cxpicn-
turpcrprgdidaabfqjdebitapoenitetia.
Etdiciturtcr te-
pludomini.proptcr
trcsradiccs
pcccatoru.fcihcetconcu
pUccmucatniS; concupilcctiam oculoru,
&
fuperbiam
vit?.
vitas.Pcccata
namq,-
ex eis
proccdcntia
non
expiant
r
modum
pr^didlum.Et quoniam gdificia
diCto niod< A
ftacit6cadcrefolent,ideofequitur poftca.
{
23
Ke ad lo. m. vbi fuit aica
dni,&
tamcn fuit deftrii
'3
propter
malitiam
popuii ,
& (ic
teporibus
moderni ^!'
Ikudaiuntloca
landaludxae
^ptcrpcccatagitisC
ci'
ftians,
propter quod fequitur
.
^l
leremiac
Gap.
VII.
642
^
ferithabitatiopeccatorum
. Siciii autem Silo
cxemplQ
~i
ft templi,fic
templum
vobis,vnde.
Qum venent filius homi
iSputas
iniuiiiei
tidmi
juper
terram,
tumconfidamus.fcd, &
nortravtoportct
difpenremus,
D
certe, & ad meliora
fcmpcrconucrtam
ur .
d Et Hon oh. Saifloru
prcccs
irsc Dci
pofflinr
obfiftere. vn-
de
Moyfi
dicii: Oimhte me^-i^t
percHtia pnpulu
iHT4,&c,'it (Uiit ExoJ.iji.e.
VbmeeijCs
placau.&c.Aato quoqjaccepto
ihuribulo inter
l^*^''^^''"
igne,& populuar
"''^S-
^ Vtwos de tenebris libeiarcm.
tus fum ad vos mane
con(urges,& loqucs,
&no
audiflis,
f
i
a 1" Tfiiplo
in
quoconnitrtis- .,
&:vocauivos,
&no
re(pondiiUs:faciadomuiliuicinquaiii
5
uocatum eil nome meum,
&c m
qua
vos habetis
fiducia,
&c
a ^Vt limilia
ptccita paii
fcri.mtu; fcntcniia.
loco
quededi vobis,^patribus
veltris, ficucfeci
Silo;&jpij
"^
cia vos a facie mea
,
ficut
proieci
omnes fratres
velhos vni
e
a ^ Dcccti.
tri!"squibusprafuit
leroboiRi dctiibu
Ephraiiti.

uerfum feme
Epliraim.tTu crgo
noli orare
^ populo,
hoc
8
nec aflumas
p
cis laudc &
oroncm,& f
ro obfiltas mihi:
qa.
^
promerctur,(ed q
iintus, &fom.
"^
10 abeovcraciterab
nonexaudiate.Nonevides,quidifl:ifaciuntin
ciuitatibus
^' ^oluimrCorvcroE
a
f
02'''
nuU.i el> .xtas.nullu
i'
xu4
cjui
ah
ipfa impiCtate
diircntiat . impOenitCnS jnSpi
Iuda,&:
in
plateis
leruf
Filij colli^uth^na,
&
patres
fuccen-
' ^
ftumsadum
j^c
t
,
^

,.
, r 1- X r
n
catquomvnum
duntignem,&mulierestconlpergunt adipem,
tvtraciant
14
popuUisDci
con-
1 Hictonymus.Vcl priparationes.idellomncgenusfiJiificii.
b
T Lunat, vel
militijtcceli.ideft,
omnib. IlcUis. c
^C^non
funidii, lcdlub nominibus deorum dimonibus immolant.
d
f
Sic e
5
Q_i_irn
non habeofciUcet
placetastrcgina2c?li,&
libcntdijsalienis,
et me ad iracun-
a 1 Qn^ifi.
H' Mcicntcs , non
intelliguntniifcieiiguod
hacc contentiononme
lzdai,queiniia
non mutir, <rd
ipfos.
diaprouocent.Nunquid
mc ad
iracundiaprouocant,
dirit
l^d
ws mj.No
q?
ei
tepusabfq,-
diluculo fitjfed ga poft
3i.^i5qu'ctc,corporisviribusinftauratis,aiahominuve
bntiorfit,&non
bluptatib.
occu-
Ita audire , & fa-
Jre valeat,q
dicii
(rvodc".'Mii?if
a
] in Ifai.e Boflf,fi
; diliiculo
confurgit
b
j(d Uxpr^ceptatua
ptfiipert(rra;vnde
b.
jijlucisdicuntur,
c
. non noclis , ne- d
<ietenebraru,ncc
^rmietes. qui
fci-
e
B liet
mandata Dei
cinfcruant
.
it
ISuittfeci
Si.Abic
cSilo abiedurus
<
teplum
abieci
: tribus abiedur'
idaastnb,
Quid-
iiid illi
populo
;inatur,timcam'
<
nobis,
nc fimi- f
hfaciamus.

Theodoretus.
llolociis
cftfitus
itra dcce tribiis,
i
quascum Afly-
1 duxilTcnt cxerci
1
m, dilcttus c(l
e-
.in
ipfc.
Suadet
iturdorain. nefi
int
templo
, led
itckgitima:.
Ui
ey^o
1.
Hicronymus
Ne vidcatur
propheta rogans
onimpetrarequod poftulat prarccpitdominus
neoret
ro
populo peccatorc,
& nullam
p^nitentiam agente
.
Chryfoftom. Quandofumusncgligentcs.ctiafi
iufti
mt,qui pro
nobis orat,
ctiafi
^phctx
,
nuUa nobis inde
tilitas,,ppterca
lercm.
dixitDeus:A(p/;
orarc
pro populo
hoc
c.Vnde domini
mifericordia,pdicit ,ppheta,vt
nc cum
Q
oftorationenocxaudiatrtribuathocfuisdemcritis ,&
leo
pdicit
ci
popuU
malitia,&
^phibct
nc
pictur.
Id fcie-
svileli,confugiamusadS3ndorumprcccs,&orcmus
tpronobisintcrcedant,fcdnonillorum praicibus
tan-
tum
kuQ mcdms ftctit
& ira Dei ccfTauit
Hierony.
DuO|Ge.ts.c!.
funt.quae
obfiftut
orationibus.ncau
Duo ex.iudi
diatura
domino,
bilianofunc
incorreptui
fcilic
iZt
&
pcrmancns
er-
ror,
&corimpoe-
nites. Errorcnim
fnon c!epre
namque
veniam cerismt.
Inf.44.c,
a 1
Dcum
nunijuam
Iidimus, <jui
Udi ron
poteft,
tcd nobis
inieiitumpiiparamjs
thefauiizatcs
nows iram in iiie ifX
brlgnnminia lcmpirerna
crunt.
dominus? None
{emctipfos
in confufione vultiis CuP Ideo
af (^jll: E;o
naiuialitct non iialcoi.feiiilli mead iijcundiain
ptouocant,
vt meam videantmu-
taie
naturam.fcnticntisituriiatum, qu^d quantumpolium
facete nituntur .
h?c
dicit domin'Deus. Ecce furc^r meus
3
&c
indignatio
mea
af Aliasltillabi[,idell, modetatampoenaminleict.
Siautem inltillatanta dutina eft,
quid
li om-
nis imbcifucritciFurus!
quod
ciit in futuro .
g
conflatur
luper
locum
iilum/uper
viros,&
fuper
iumenta
S>c
fuper lignum regionis^ &cluperfruges
terras,
&c fuc-
1)
gregatur, quofpi-
16 ritus
immundu,s
17 cijcitur,quo
bapii
18
zamur.quopccca
taoladimittutur,
&
que accipit
cc-
clcfia:vtcui dimi-
fcrit
pcccata
di-
mittanturei
,vcr-
bucnimvaldcnu
lum,&nimisim-
pium
dicitcontra
Spiritufandlu
co-
gitatione,
vellin-
24 gua,vt
fecundum
2j
duritiam cordis
19
so
21
Z2
25
thefauiizct fibi i-
ram.-hccimpoenitcntia,
hec
blafphxmia;
vcrbum in
Spiritumfandum
remifiloncm non
habct instcrnum.
e
2\(on.W.Neputcmuscruddcm
Dcum:
qui necro^a-
ri
patiatur caufam,
rcddit
quarc
non audiat.
Kio^iue
"Pides .
{
^unqitldme,&c.
^Thcodorctus .
De bifce etiam
per
aliu
propheta
ait,Nonne ad
iracundiam
prouocaucrunt

dicitdominus,& non
fcipfos.vtfaciescorum
confunda

tur. Dcclarat
fpcciem confufionis,& aflTcrit futuram no
Iblum hominum
interemptioncm,fed iumentorum,&
plantarum pcrduionem,
delertam iri terram.
g Conflatur.
Hicron.
Qiiafi dicat.Quod
diii faccre
nolui,
S> veltro
NICOLAVS DE LYRA.
Mancconfurgens,&c.?. dih^enter
hoc
faciens.
Etnonaudiftis.//of
corW^ewio.
Facia do. huic.r,
templo per
Salotnonem
tfd-ficato.
Sicut feci Silo
Q^:id impletum fuit per \ubuUjodotJ. qui
de-
ruxit
Ieru]alem,&
tcmplum,vt
babetur
infra.
Et
proij.
&c.
quanio
de tcrra veUra in
Bibylonicam captiuit.
Sicutproicci,&c.i(/ij1
decem tribus
,
iamenim erant in ca-
'luitate mter
^jjyrios.
Vniucrfura,
&c
Hoc\dicitur,
quia
illa tribiis erat
, principa-
yr mter deccm
, &
quia
leroboam
primus
re.x eorum
fuit
de tri-
*
Ephraim.
Tuergo noli, &c.
Exclufopradiclo
rcmedlo, hic
confequen-
rpoiiitur ditiA
exdufionis confirmatio.
Et hoc ex tribus
,
que
bic
<ctuduntut:fcilicet leremix. oratio, &holocaufiorum obljtio,ibi,
ilC
dicit, eir
adh<efio
populi
cum Deo
,
ibi: Todc
Capil.
Circa
ummdicit dominus
lercmite . Tu
crgo
noli orarc
pro pop.
<c-6-fubditurpofi.
Et no
fubfiftas mihi.
rogando, quod
non
inferam
ei
pnedicla
lAa .
Quianoncxaudiamte. cm
caufa fubdhur.
1
Nonnc
vides
quid
ifti
faciunt,&c.?.<j.i> horrihile.q.i.
'g>"tmeli,(fuodpuniantHr. Et
quidlit
ilindofienditur.
2.
tih}
colligunt
lig.arf coqucndii idotolatrixfacrificia,
ad hoc
""'PutrtindhccbaniHrdparentih.
vt nutriti in
talibus,
in
fene-
>ute non
recederent ab eis, fccundn nuod dictur Vrou. zz.a. ^do
lcfcens
iuxta
viafua
ettam cu
/enuerit tion recedcbat ab ea .
1
3
Et
patres
fucccndunt
igncm.
/<?/
filijs exemplumfnfa
ciLftdi. cum yem rint ad atatet adultam.
14
Et mu
QO.zdi^p.i.fmnam
tritici
delicatiffimam ,fecundum
il
/(i7'/<i/.i47.
tf.
exadipc
frumentifatiatte. i
qua ttjfctbat
aquam fa'
iendo inde
pafiam.
1
5
Vt faci.
p.ideH pancs
rutundos, & tetiues.
16
Kcg^nx
codi,lunx,&
fic patet,^
omnes
perfonx
domi4s itt-
trinfec^ lii. vir, v.vor,&
proles
erant in tUa idololatria
occupatx.
17
Et libcnt
dijs
ali.
Libaminafunt
oblatioties
deliquidis
,
vt de
vmo,
cleo
,
&
litndibus.
1 8 Et me ad ira
pro. fcdicet
ad
inferendum
vindi&am
,
quia
ira,iS
alixpajjiones
non
Junt
in
Deo,Jed
eius
punitiodiciim ira,ed
qmd
ad modum hominis
iratife
habet
,quatido punit.
19
Nonncfcmctipf/"p,p/e prouocant.
20 In confuf vul. fui.
q.d.
Stc co
quodprocurantper malafua
pertne
confufibilner pwiiri, proptet quod jubdnur.
2 1 Eccc furor me. idcfl vindida mea .
22 Conflatur
fuper
loc. ift. ad
dejiruetidum ciititatem,
&
tcmplum.
2y Super
viros.
punicndo
eos in
perfonis proprifs.
24 Superiumcn.&fu.piff/f)cc;f
/ /'o'/K omnlbus
pcffbf.
2)
Hxcdicit dom. cxcrcituu,&c.
/y'ccor//e<:/e//rf>-
confjr-
matur
propofiium pcr exclujwnem
holocaufit Dco oUlati
,
ita
quod
tion vateat
populo
ad
aliquod
nmedium,
cum dtciiur .
^ I Holocau-
t
M
I{ ^ L 1 T E
II.
I
K^^te
vides,&c.DiQii
cmm,($
antc dcftruaione multa
pecca-
pcccata,&
cnormia ficbat in tcrra illa . Et
qiii
hoc dcbet
cftccaufa dolorisomnibusbonis,idc6dicitur
poft.
Tom.
4. .
X
6^7
GIof.ord.&NicolaideLyra 64
yf vcftrorura
peccatorum
multitudincfaccrccopellor fug
Aviros &fupcriumcnta.CumiralcinirDcus
ctiahomi-
ncs,ac qux
funt hominis
fimilcm fcucntatcm
fcntiunt.
a <'//;<! oB.fcaicct.Manifcfleofleadit.quiapnmodcca-
logQdcdcritin
lapidcis
tabulis
fcriptum
diguoDci:
&
Zxo(I.}T.d. poft
offcnfamido
lolatriar.caputq;
vi-
tuli iuffcrit fibi ho-
ftias ficri
magis q
dxmonib.
aufcrcs
rcligionepurS
ma
datoru Dci ,&
cocc
dcnsfanguincm
vi-
dimaru.carniuquc
dcfidcrium.
^ Thcodorct.
Ex
hispcrfpicuumcft,
fupctflua
lcgis
ob
- infirmitate lud^o-
*rum adicda cflc.
Gumcnim
in Ac-
gypto
didiciflcnt i-
aolisfacrificarcdc-
liderans ,
vt abhoc
t roror
b T
Qooniim
Bon
*%U populus
in
quo poflii ertingui
.
^
ccndetur
&c
no
cxtinguetur.Hxc
dicit diis cxcrcituu Deus
a1 Om.iumicprobaulcicmplu..,
.fprobit
faaificium.&pubhcea.suit, quii
non vcncfJiione fui
fcdepularumdelide
loimoliuriunt.
^
irracl.-Holocaulloinata
velha additc vidtimis
veRris,&
co-
meditccarncs,quia
n5 fum
loquutus cupatrib.vcftris&
no
pr?ccpi
cis in
dicquacduxi
eosdetcrra
Acgyptitdeveibo
4
holocauftomatu,&:
vi<^imari3,{cd
hoc
vcrbupriEcepi
cis,di
a ^ ManiJa'.i
in
quibusicligiopuia.
ces: Audite
voccm mca,&
ero vobis
Deus,
&vos critismihi
a f
PioficifnKs
h ! QiiafKvnhis prouidco.non
mihi.verus doniinusfum.non egeofciuorum
o<^C}'^
if
riohcifnics
i)! viiiaiKvnr., |iiuuiu>.u,i.u>.

-y-..-,
"
.
; I b
popul'
& ambulate
in omni via
quu
madaui vobiS;,
vt bcne
^ ^
ri 1 Me dicenie audiievocein nicam.
^
fitvcb.Etnoaudicrut,necinchnauenitaurcrua:fedabierilt
a
t
Conira iltud Apofloli;Quxreiio
funtobliuifcens.in anteiioiame extrndi .
y
in
voluptat.
ruLs,&
in
prauitatecordis
fui
mali,fadiq;
lunt
8
lldcranS Vt abhOC
,c reiiuc.pienies
bTruiuracontemnrnte^
^ 9
rhu rcccdcrcnt. ( i?
5
retrdr(um,&:
non ante,
a die
qua egrefli funtpatres
coru de
omncs^
cnim
pro- ^^.^.3
yEeypti vfqj
ad hac die.Et miii ad vos oes fcruos meos
' '
prophctasperdieconfurgcnsdiluculo,8^mittcn.s,
&non
j Pate , q..iametitollilIauitiraDciluper
populumcontfmptoii-m
duiar cetuiiii.
audierut me,nec
inclinaucrut
aure
fiia, t
fcd indurauerunt
f Tanicn .
ceruiccfiu,&peiusopcratifuntquapatrcs
coru.Etloquc- .^ ,_.
ris ad nos omnia verba
h?c,&
non audiet
te,6cvocabis eos,
i4
w
.f

Q"
P
deCarniDUS CaCrC> arramen. bt;Tantruni(upeibia:,vtaedignentuiicfpondcre.
ir
Non^
populus.
pHC
V.>nrilUanC
fi
quidcm
volcntcs
^ ^n no
refpondcbut
tibi.Er diccs ad eos.-H.-cc efl
ges,qux
non
^^\
invrbibus,aut pa
, j;,-,^^,i J^rnini Dei fiii.nerrccpnirHifcir)linlPeriittfi II a
phctashuncrcijcit)
lcd condcfccndcns
cQ infirmitatc
co-
rudixitiftudcomc
ditc
carncs:quafi
di
cerct ,facrinciactia
rcpcllcns:Non
vero
decarnibus cdcrc>
carnibus communibus
b ^ dteq. Omne
tcmpus
mcdlum dicct eos
pcr
offcn?
diii
tianfcgiflc.Neccflaria
crgo
fuit,
gratia
Euangcl.qu
cos non mcrito fuo. fed Dci milcricordia
confcruarct.
* Thcodorctus.
Traditiluntcnimob fuam
iniquitat
quandoquc
Mof
bitis,
quandoqu
Ammonitisint;
du Madianitis \:.
piusalicnigcnis.
C Et
loqueris
ad
Ncdubitcrisind
rarcccruiccs.fic'
Eccedolocump
nitcntia:.Nccidc
loquor
, vt fi.i
quxdico.fcdc]'
futura,
idcopra
co ; Nunc fah.
loqucrc
cisvcil
meis.
d
Hcceflges.h
in
teporc proph
tarumfadiScfl
10 in vmbra
pricf
1
11 In Chriflo
plc
12
completumcfl,
i^
ius
difciphna
n
luerunt
audirc,
de
clcgantcr
inf
tur.
e
Tcrijtfjdes,(^ii
iyfSe'carmbus
audiuitvoc6dominiDeifui,necrcccpitdifciphn.Perijttfi
Ig
Ap^udvctertsa
.imi-rp illbct in lc- e , .TChtifliinoium^
bf F.l.j Dei, hJe. confcnio-
.,,--
.-
I? fUCtUdofuitlUs
SmSc,&cf-
f dcs,5cablataeftdeoreeorum.Tondecapillutuu,&proij-
,8 tiumtondcreca
fufio intcrramfan
cc^&fumetindireAu
planctum, quia proiecit
dn.s,&reli-
'9
ricm
,nunceco
SUinC,dcfumCrcn5 jfropulumludioium.&hocptopiieadChiillitcmpusicfciendum,
quandopmjtfides.Sc
^O traCOmamdCm
tanquam
de facri- ,
abiataeftdeoiepopuudcminumbufpheman.i,. 21 tcrcluausindic
t superioca
ficijs
,
fcd vult dc
quit gcnc
ratione turoris
iui,
quia
tecerunt
hlij
luda malum 2 2 cft .
NICOLAVS DE LYRA.
, 1 Holocauftomatavcftra.
inaemnt
jacnfiaa digmQra
yeh
qitbdtotditer
incendtbantUY ad diuinum honorem .
2 Addite vidimis vcftns.
ldeJl,hoJlis pacificis,quari{ vnapars
cedtbat in
rfum offerentcm , ideojubditur.
}
Et comcdite carnes. Scilicet holocauHorum
q.d.non
incendi
tepro m\<juia
in nuUo
pLictnt
mlhi,
ideo
jubditur.
4 Quia
non fum
ioquut.cum patribus,
&c. de
ipfts
mihi
offerendis.
5
In dic
qua
cduxi eos de terra
Aegy.
^icut
patet
Exod.vl-
oejmOfibi
Dais dedit
prxccpta dccalogi pcpulo,
&
de
holor.cuJlis
nonfii
ibi
ftmo.
6 Scd hoc verbum
prarccpi
cis
dicens,Audite
voce
mca,
6 crb vobis
Dcus,
& voscritismi.
Exhocpatet
Exo.
ig.a.
vbi dic. Si audicritis voccm mcam & cuftodicritis
paftu
nicum,critis
mihi
inpccuUum.Meliorcftcnimobcdicn
tia
quam
vidimx.
i.^fg.
I
j.c
Scundum tamea
qHodpoJiea
do
ntinus
per Moyfen prxcepit holocauJla(^
viHimas
fibi ojjerri dpo
pulo
,
ne talia
pjferrent
idolis ad
quod
crant
proni
,
&ad
e.rperien'
dum obeditntiam
populi , &ad
prxfigurandum
futuram
immola-
tio.tm Chrijii:
Etpi opter
hoc ditium eSl Inc : Non
prsccpi
eis
in dic
qua
cd.&cner.
per quod
non
excluditurpr^teptum poilea
datum.
7
Et non audicrunt. Ohedicndo.
8 Scd abierunt in
volupt. quantim
ad ddicias carnis.
P
Et in
prauitatc
cordis fui maU.
feruiendo
idotis.
10
Factiquc
funt rctrorfum. d merccedentcs,
ji A
diequacgrcflifuntpatrcs
eorudctcrra
Aegypti.
IdtH,
d
tcmpore
ilUus
egrejfionts quia
tuncfectrunt &adoraiierut
vitulumconflatilem.Exod.^i.b
1 2
Vfquc
ad hanc dicm. non
quia
continuh
fuerint idololatre,
fcdpru
maiori
parte temporis
,
vt
patet
ex libris ludicum
, B^gum
&
Vardip.
15
Et
13
Etmifiadvosoesferuos
mcos
prophctasperdicr
Scdicet reuocando . Sic eil in
Hebr^o, &mutatur modus
loquc
didetertiaperfona
infecundam.
CxterapatentexfupradiHis:
qiteibi.
14
^tvoQ2^\stos.adp(nitcntiam.
1
5
Et non
refpondebunt tibi.f
e-
corredionem.Vropter f
pofi
fquitur
.
16
Vcujt
fidcs.
ideR ifidditas
popuU erga Deum&prc
mum .
17
Etablcft deorc com.Quiatantimmodo
loqnunturdc
&mendacium.
18 Tondc. Hictertibconfirmatur
propcfitum,rxdudendoc

tundionem &amicitium
populi
cum Deo . .Ad cuiusinttlUii
>
fiiendum
,
quod propfjetx
dcmini non
Jotim prophetabantTOt
,
fed
etiatn
atiquando JenfibiLbus fignis
, ficut
lercmtas
pcfnii
i
collo
fuo
catcnas , ad
figrjficandum quod jicdticitenturionc^-
nati in
captiuitatem
iriJrL vigijimcjeptimo
, QT
fic
in
propi
o
dominus
prxcepit
lercmixvttondmt
capiilos luos,Juo capiti

hrentcs ,
&ei valde amabiles ,
eb
qbd
erat
?\((j:^a>
4:f (X r, ^
tuatrisfna,
vt di^um efi
Juprd. cap.piimo,
&
Jic
nuuacula
im
-
bcbatluper caputfuum ajcendc*c,
vt dicitur de
Samjone
ludi.
> '

motertio ,
Et hoc
fuit
ad
fignificandum
,
quod
dominus
popf.

regni
ludaftbiprius adhpentem
&amabiltm
,Jepararet&p

certt
dfe,&l}oc
tfi quod
dicitur: Tondc.ca.tu.idcn,capillcs:
'J
piendo
fingulare proplurati
.
15 Etproijce
dte.
20 Ec fumc in dircdum. idefi,direih
afpicicns capillos. ;
2i Plandum. cuius
fignificatiojubdiiur.
I.
22
Quiaproiecitdominus,
&c
reliquitgcner.
furoris
;'
idefl, populii
luda
qucm
dilexit
prius,quiaper
rnalajua prouoi
''
contrajeira
Dei,&ideo
hoc dicitiir l}ic
generatiojnrons
Dei>
'
homo
dignus
morte dicitur
filiusmortis. 2^1\cgutn
i>
^.''^'
auenter ponitur duplex caufal}uius piotedioms.Vrima
cu
du
>"
^ '^ ^ '^
^ I Pofuerui
CM
{\_.A
L 1 T E
B^.
t t roic,f<ipj//
//?.
Modus.n.antiquorufuittdderecapil-
losin
losin
fignu
doloris &humihationis ,
ficut
df dc la
io
lQb:Scidit vcftimeta fua,&
tonlo
capitc
corruit
in t "
t
^"^""!
^45
leremia!.
Cap.VlL
6^6
/a
VofHerunt,&c.
4 Theodorct. Hocaufus cftManafles
"^
Ezec.filius.
Admiflam
impietate
etia
^mulati
funt
pofle
^
riTeftiseftdiuinus Ezechiel, g fpiritali
modo c
Babylo-
ne adduflus
in
Ierufale,fc
tales in
teplo Ipedlafle
memo-
ratiniquitates.Criminaturautecos,vtquifilios,
&filias
nholocaufta
im-
T
Vcl in
templo
mto. r
Q^em
nihil latet,
iioiaucrintd^mo
jibus.
njiia-'
^"'/^
rr.Hicr.
s.
rophet
Hebraice,
f.
iatitudOjLat.
q
lo-
S'"-"cftin vallefilio
"j'-uEnn6,t5cHebr.

'
Ijcitur Gchenon,
le.n. valle Enn5
Dco,red
animusplacuitoffcrcntis.Nequc
enim
ficanis,
D
autafinus,autimmundumqiiodlilx't animal
prirrum
occurriflbt domino
, offcrrcdebniiTcr.
e
Qupwn pr^ttpi.
^Thcodorct.
Quacnim
r.ntioncper-
fcrremdehuiufmodihomicidiolanciri
lcgem.qui
irra
tionaliii animaliu
^"'"'*'"'-
facrificia
infirmiM
I
cefii .>
b
c
d
e
f ominis nomcn,
clgrat*afonat,& g
raduntHcbrxicx
oc loco dida
gc-
Rcnnaeocpoispo
uluslud^oru,ibi
ffcndensdiimpc
it.Inquolocoe-
amfilios fuosin h
neidolis confe-
aucrint.
QiiXtjlinyaUe.ljO
imquiSilocfon
fi-
inocul.meis,dicicdiis.PorueruttofrecJicuIafuard[omo,in
qua
inuocatu eft nome
meu,vtpoIIueret
ea,& xdificaueruc
-
a
l^ Q^
HclitaiccRanuth, fiue Aram, Tofih
ilia lliera. 2
excelfaTopher,qu^eft
in
uallefilijtEnno,vtinccndcrenc
filiosfuos,
&:filiasfuasigni,qu9nonpra:cepi,
nec co^i- t
z^ Obfidiunisl'ciIicci<iuam
a nono aiino Serfr. hia:
rcgis vfiji.ead vndeciiriuiti
pcrpcfli inn\.. 3
taui in corde meo. Ideo eccc dies veniunt dicit
dominus,S<r
7
nondicentampIiusTophet,&
vallisfilij
Ennon, fedvallis

f Ob inre^tefiioneii. 'luriinorum. b
f
Tanta crit ca-des. c r Inlocofu
tcligionis.
interfe(5lionis:etfepelientinTophetjc6qu6d
non fitloc^
' *r
Ciujfcpcliti
non
potcriiut.
Et crit mdrticinium
populi
huius in cibum volucrib. coeli
a t Quiaquilque
fibi
timcbit.vcl viclus humandi oflicio.
bf Iljeronymus. Manifella tranf 9
cuttimus.vt in occultis immorcmur.
&
bef^ijstcrr^,
&non
eritquiabigat.
t
Etquiefcerefaciade
a
^ Qux lerufalcm fubiaccbant.
vrbibusluda,&
deplareis
Icrufale,vocegaudij,8^voce
icti-
a
T
>
t mueiore, &
ycmiiu
oirni.i
tompleintur
.
tif,
vocc
fponfi,
&vuce
fponfs.
In dcfolatione.n. crit terra.
tiscorumgratiaco
f Ecce dr. vc
Qn
rc-
ceflltafidditat.dni
t
Hcunon.
fui.tucinccpit.
Sed
cu rex
Acnypti
vc-
nirct,& liberarctlc
^.Res.jj.b.
rufalc,Nabuchodo
noforilla
fugauir.
Poflca Nabuzarda
obfcd
tca,&
ccpii,
& duxit .Scdcchi.i
in
Anth'ochiam,
& ibiorbatu."! .
p
g
rophft. 4c Ide Di
citaraTophct,
ido
licuiufda itavoca
Eiech.Ji-..
ri,
9
intcrprctatuc,
inclufio,fiuedeuo.
busirrigatur,
nificat
amcenus,atquc ncmorofus,i5c
vfqiic
hodic hor-
aruni
pribct
delicias. Hic autem
Gentilitatis crror oes
rouinciasoccnpauit, vtadcapha fontium,
locufque
^iceniflimos viftimas immolarent.
Etfilias. Si
Icphtc
obtulitfiliam
virgine,
nonfacrificiu
Deo,
NICOLAVS DE LYRA.
Pofuerunt often. fua.
ideji, idola.
In domo in
qua. fcilicet
in
templo
diuino cultu
depittm,
vt
ibetur.4.I{eg.ii.
&hoc
fnit
valde
detejlandum , ficntcummu'
tr introducit adultemm ineodem lecio cum
maritofuo
. Secunda
ciiitur ihi.
Etldificaucrunt excclla.
idesi,altaria alta
,
quia
locus ille
'Jt in
vaiie,
vtpaiei
ex litera
fcquemi.
Tophet. ideli
idolu
Molocb, &
jecudum
quoddicit
hic
I{a.Sa.
>mtympanum,fi:u
tympani^ationem,
eo
quodin
rituiUm idoli
':bat
tympam^atio.Erat
enim iliudidvlum
peum,
&interius co,
mm,&intracon.auitatem
iUamfiebatignisfortis,
&
quando
Mum erat
igniium ,
ponebatur puer ,
qut cffertbatur
in manibus
uh&tunc
facerdotes
percuiiebantfortiter
tympana,& neparen-
's
pueri audirent clamorem
pueri,
&
ccmpaerentur,
&vt credc-
ntfmedolorecorporis
animam
euolafie
. Et
iflud erat valde hor-
"^lcilicet
innocentem ad
venerationem idoli
ftc interficerc
.
Filij
Ennon,?\{o(c
eratproprium
homints
,
cuius
filius erat
minui ioci
iliius.
6 Vtin-
ratio.In hoc
porro
ioco
multos
ipfo-
ru afll-rit
inrerficie
-
aoscffc,&
pro pabuIo,&
cpulisproponcndos auibus,&:
feris.
Quinetia
locidcnominationemutandajncdvltra
valle
filij
Ennon cfle
vocitandi,
fed vallem
interfc<!^oru.
h
r<?ttif/.CuIocusidololatriiEvcrfusfucritinfepulc-vc
vbi Dcu ofFcndcrat.ibi cadaucraeoru inhumata iaccret.
<0 Cap.
6 Vt inccnderent filios (uos. modo
pr^di^o
.
7 Qu^
non
preccpi,
nec
cogitaui.Hoc
dicitur,
quia facerdo-
F
testliius
idoiiafferebant
taiemi^blatioiiem
efje
Dcovaide
acceptci,
eoquod
Dominus dixit y/byah( :To\\c(\Vmm tUUin
vgnigcni-
tum
,qucmdiIigisIf3ac,&ofFcrilluminholocauftum,
&C. Cen. 1 2. a.
quod
efi faijurn, quia
liltia
nunfmt
dictum ^bra-
hf,
vt
Ifaac rnortretut,ftd
vt .yliraha obedientia
probaretiir,pro
pter quodihidim fuhiitur.
Nccxtcndas manum tuam lu-
pcr puerum ,neque
facias
illiquidquam
nunccognoui
quod
timeas
dominum,
&c.
8 Et non dice. &C. Uat emm
Ennonftt
nomen
proprium,
vt di
Bum
cft,tamen
aiio modo
efi appeliatiuum ,
&
fignat confoiatione
q.
d. non vocabitur
amplius
iocus
confciatiohis,jed magts
contra-
rium,fciiicetvaiiis ittterfeliionis quia multiludii fuerunt pofiect
interfeBi
a Chaldeis.
9
Et(e.inTo.fciiicttfepulturaaftni:ficutdicitur infra
22. de
lcchonia .
Sepultura afini fepelietur , &hoc
patetper
hoc
,
quod
/aZi</Hr;Eteritmorti.popu.hu.inci.
vo. Cxiera
patent.
*
Cap.
A D D I T I O I.
In
Cap.
y.vbidiciturinpofiil.Et repiicaturter,
Secundumtransiationem Chaidaicam
replicatur
ter
templum
do
'"heoquodterinannodebebantapparereintemplo
coram domi
'>'tpatet Detit. 1
6.per quam
trinam
apparitionem
credebant ex-
\arialuisdeiiciis,
quod
tamenerat
falfum nifi corrigerent
vias
lts>vt communiter dicitur .
A D D I T I O I r.
ico.
cap.
vbidiciturinpoii. Rcgmxcoeli, idejllun^.
YtnoshabemusRegin^cxiiinHebr.ljabettirdiciio
. . . .
f
e^ecto,
que
vno modo
fignificat reginam,&
alio modo
fignificat
Ofi,
&f!cnon
defignat
vnum certum
pianetam, fed
totum
lu!
csltjie,
quod obferuatur ab
aftronomis
fecundum
certas con-
teUaUonts:Et
quomodocunquefit
irrationabiie videtur
dici,
quod
mjit
regina cali, cum
folfit
maioris
efficacia luminis,& virt.
, A D D I T I O J I I,
\r'i.T'^\y^'^"""''
'"P^fi'^' Quianon fumloquutus
lcipIismihi.ofeK(/.
Luetm
prxceptis
decaioginon fiat mentiode
holocauflis.nec
de
ur,pct)s,tamen
mea,(^
Jpintuaiiter
quando
Deus
eduxitpopuiH
-
^egypto,pr<tctpit
eis de
agno pajchali immolando,quod fuit
ce-
Z1T'" ''"J">P"'''fi'*
tempore
eduaionis de
^egypto,vtha-
',; ^^^^^<<"'
q'demfacrificium,vt habctur ibidem.vocatur
'^''''fhocfuitpnmumpriccptumde pnncipalibtis
datis
ft-
is
ijraeiaDcoperMoyfen.
ynde ratio
Tcfiillatoris quadicit,^
in hoc
in hoc
quod
dicitur
Nopr^cepi
eis,in
die
qua eduxi,
&c. non-
cxcludmr
pr^ctptum poltea datumfcilicet
de
fdcrifictfs.-Jed prfce
ptum
antsa,non videtur
fufficere,vt patet
: Et ideo aiitcr videtur bic
diccndum . Vro
quofciendum eji
quod
in
pracedenti
c.iam dixcrat
propheta
,
quod
hoiocaufiomata ^ vidima: non
placebatit Dco,
ca
qubd lcgem
non
feruabant
: nunc autcm
arguit
eos de boc
quod
trri'
molatio'tes
fuasfcuJacriHcia
non
pro
cuitu Dei
, fed
magis pro
vo-
racitate
Jua faciebant.
Vndegin,
interiinearis
fuperiliud
verbum:
Et comedite
carnes,Jic
dicitquia
non vcneratione
Jui,lcdepulanim
defiderio
immolauerunt.H.tc in
gio.ynde
ciim dicitur hu : Holo-
cauftomata veftra
additc
viftimisveftris,&c./tv/y/,f c//.
quafidicat. Exquoad
appctitum
vejirum fatiandum immolatis,
conuenientius efi vtnon
ofjeratis hoiocauHa
qnx
totaliterincen-
duntur
,
&
ftc conjequenter
videntur
confumi
totaliterin honorem
meum,ftdaddatisca
vi^iimis vesiris
,
vt
faturemini
carnibnt
,
namvithm<e
pro
maiuri parte
cedtbantinvfum ofjerentium
. Et
fequitur
:
Quia
non fol um
loquutus
cum
patribus
vcftris
& non
prxccpi^isin dicquacduxi
eos de terra
Aegy-
ptide
vcrboholocauflomatum
,
&
v/^imarum, quiit
tunc non
precepit
cis
Jacete
boiocauHa
,
&
viiiimas, jedjo-
lum vi3imam:
'Hamagnus pafchalis
viHimaerat ,
vt
pateC
in
pr^diBo capitulo
, Exod. duudecimo
,
non auttm hoiocau-
Jium
.
Toftea verb cum
lapft fuerunt
in idoiolatriam
,
Deus
pr^cepit
&
holocaujia ,
&
viHimasfibi offerri
d
populo ,
ne taiia
bffcrrcnt
idoiis,
prout
in
poft.
&
fequiturtSed
hoc verbum
pr^
ccpieis;
Auditc voccm mcam.
quaji
d. vt hoc mandatum dt
Tom.4. X 2.
^47
Glof.ord.&NicoIaideLyra 641
fidel.
A
obediendo Deo,in quo
verusDei ehltM
conffftit
, fimper fuiipcr fe
inunlum
a Dto: non autem holocdufia,
C
viHimt
,
&c.
A D D I T I O IIII.
In cod.cio.ybiiiicifr inpoft.
Vcrijt Mcs.l.fidcltraspopuh.
Hoc^quod
dicilifr
bic.
Pcrijt
fidcs.
proprii pot inteUi^i
de
fide
iufltficatt:e,<juia q'ii
idola colunt,ftcut
veru
Deu, manifefii defictut
infide,credentesidoUm
h ibcrc
poteiitia, feu
authoritatg diuinam,
piip!
%&
Et^aduplexefl
aHusfidei,fcUicetintrinfnus
incorde,
(jiio
credtj
UradihflittJ,&
extrinfecus
in
orequofit
(ofe/fto adfaUit?.<td l\p,
X.ldeodeprimo
dicit
:Vcn)t
fidcs,fcilicetincorde,defecud6
vero
Et abLaa eH de ore
tnrum , Gf ift"m //
vHetur tenere
glofja.
A D D I T I O V.
In CO Cvbi dicitur
in
pofi.Todc.
Hic tertio
cofirmatur fpof.&c.
Hoc
^diciturhic\I
odz
capiUfi,& ^ijce.ik
fume.
iionfunt
perbadominidirefiiod
leremta,qui.t
v:
diaatutt Ifa. 40. fuf
tl-
lud
vfrAS.Supcr
motc CXCclfun:^ afcedc, Ferba Hebraica, &
pronomina
diiiinguttnturfecundujexii.fjuij
aliqiiafuntmtjcultna,
t!r aliquafcminina:Et^hicdttitui:T6dc,S(.
ptoijcc,
& fumc.
funt
fcminini generis
in Hebraico in hoc
loco, ftc qiit dirtguntttr
ad
fceminam.
Etideo hjtc verba
intelligenda funt tanquam
didia
per
prophetaminperfona
domini ad ciuitatcm
Iert<falem,vt fcilnet
in
ftgnum mfroris
tondtret
capillos. quia,vt
dicitur in
gluf. .Apud
ve-
teres
confuetudofuit lugentinmtondcre
cafartem, ficut
nuncccon-
tracomamdimitiere
luBii.s indicium efl. Hccinglof
&c.
A D D I T I O VI.
In co. ca.
vhi dicttur in
poiiil.
Et n5 dicctur
amplius
To
phctAvallisfilijEnnon.
fbi
ybinoshabemus^YzWisiHii^EnnoJnHebrMhi^etur
. . . .
Ceben hinnon vnde ex hoc nomine
fuit afjumpiu
in
Heb.gchenna,
e-d
fignificandu
locu
tnfernale
vbi crucixntur
dinati, &lic habeut
in Catholicon.
Et ratione
etiam,quia
in hoc loco
crudeLi!jimb,&
ir.
remediabilitcr
crnciabantur
hominesf
dnmonu
admini^rationem,
quodamodo
ftcitt
in infcmo.Similiter,&
Tophct
nomen
efl
inferm,
iuxtaillud
ifa.io.g. Pracparatacftabhcri Tophct,&c
REPL.
In
cap.y.txtrantu
videtur
Burg. quodToflti.reginm
cali vocat
lunam,ed quodfolfitmaioris
efficacia.Quod ar^ummn
Burg.
modicii cocludiijed vfu lcquentiuphilofophoru,&poctatu
concludit illaratio
f
Voftillatorc .\a foldtcitur pater, qagenerat
homine,&
no hominu
tantUyfed dcoru.i.alioruplanetaru.Etdmul
tispoetts
diciturfol rer,ratione
maioris
efficaci^.Luna
dicitur
regt
na,&
mater,&
bona
ccngruentia
quia fol,& lunafunt
duo
magm
luminaria. fol
tamen maius,&
luna minus,
vt
patet
Cen.u Ita in n
gno magnx ffonffunt
rex,&
rtgina
maior tame
rex,^ regina,&c.
Jn eo
f<7.vti<//ti-.N6pra:ccpicisindie,quacdtixi,&c,
dicit
Tofiil.per
hocnoexcLdutur
pr<t(epiapoft
data,vlii
Bur, acci
pit
occafione
cijtra
Toftil.cii
tamen
hic,(^
ille volunt
ide,vt
patet.
In eo. ca. vbi dicitur-JTodc
capillos.Bw^g.
hic,(i
fupra If^.
^
phatafiatur
de
generib. verborum,^
videlicet
verbafunt mafcitUm
generis,^
f^mintni generis
in CrammaticaHebr,
ficut nor),ii.iU:
Crammatica
Lat.
Q^odfi
iia eft
,puto
Beaiu Hkron. &alios n(.n
latuiffe.Sed glo. qua adducit,nonfacitproeo
, fed
iiatcum
e.xptift-
tiorwVoflil. 3> tonfia capitis
lerem. hic
prtecepta,prienoflitb dij
gnauit mprorem ciuitatis,&popuU,ficut
in
ipfius
collo
atcnafui
frncnoflicum fignum captiuitatis
,
de
quo infra, vige/imojeptimo.
'1
tRegij.
CAP. VIII.
I7y(^
tepore
illo, &c.
Eijcient offa.
Om-
nia
qux prophcta-
lisfcrmo defcribit,
noftro
temporc
vi-
dcmusaccidiflc,
no
lcrufalcm,qua:ifla
pcrpcfla
cft d c. hal-
d?is
,
& Romanis ,
fcd vniuerfo orbi ,
C
vt iam
lachrymae
arucrint
,
& mor-
tuorumoffibusco-
plcanturomnia.
* Theodorctus.
Docct
Babylonios
irruentes non mo-
do viuos neci tradi-
turos,fcdctiamSa
cerdoiibus
,
&
regi-
bus iamdudumde-
funftis illufuros,
&
cfToflis
fcpulchris
oflareUauros non
fepulta
,
ita vt cx-
ponan-
CAP. VIII.
N
tepore
illo ait dns:
Eijcicnt
ofTa
f
re-
i
gum
luda,&
ofTa
principum
eius,
&of
*
T Qi*
effodit auaritii.
^
raSacerdotum^&Coflaprophetaru,
&
ofTa corum
,
qui
habitauerunt Icrufale
dc
fepulchris
fuis,& t
cxpandent
ea ad 3
_ _
a^vtquibusfeiuinant,
derelifloDeo.eoium pateantafpcftibus.
folem &
lunam,&omncm
mahtiam
coEli,qu?dilexerut
&
quibus
fcriiicrunt,&
poft qux
ambulauerunt,
&
qu^
quxficrunt,8cadoraucrunfNo
colligentur,&
no
fepelic
4
^
v_ aTlnhumati.
b
5^ Siqui fugeie pote"int
. .
^
tur,in
ftcrquiliniu fupcr
faciem terre erunt.Et
cliget
ma-
c
gismortequavitaomnesquirefiduifuerutdecognatio
5
nc hac
pcflima,in
vniuerfis locis
qujc
derclida funt,
ad
q 7
d
cieci
cos,dicit
dns cxercituu:Et dices ad
cos:Hgc
dicit dns
^Peccando. f
Poeniundo T
A domino. t Ad Deum.
_
Nu^dqui
cadit non
refurget,
&
qui
auerfus cft no reucr-
ponantur foli,
& li
re, &
fydcrib. quo
rum, inquitdila^
runt adorationcni
b De
fepul. Quai
rcntes aurum
, &
argentum
, & cx-
ter.
quje
in
fcpui
chris
,
more aa-
tiquo ponebantw
C Et dices . Po(
tanta mala ad
poe
nitentiam
prouo
catcos.quireman
ferunt.Siuc,
priul
quam vcniant,qu2
minatus cft ,
hor
taturad conuerfio
nem , &
poenitcr
tia: locum indi
cat .
d
jtuerfusefl,(i\x
auertit .
Quaii
d
cat.Conuerfusp<
^^
tcft irae Dci
pracibus
refiftcrc,&
auertcre.
^
aiQvare
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. VIII.
N
tcp.
iWo.Hic excluditur
quartHremedittm
f fapietia
doBorum
ft ineffet, per qua populus pojfet
aberrore, &
idololatria
reduci,&
d
punitione
diuina libcrari , fed
hoc
Diuifio.
^
'^*- '"''''"'' '" ^"^
^'^P- Qj^'^
diuiditur in duas
partes quiaprimo prp
diciturpopuliexterminium,fecundjexcluditurdidiurn
remedium,
i6i:Miluus in coclo. Trima adhucin
duas,quiaprimbponiturpo
puli
(xterminatio, lecundb
exterminationis
ratio,
ibi:Et diccs.Cir
caprim.primb ponitur
exterminatio
quatumaddcfunBos,quorum
interhoies nb remanent
nift offafepulta, &quatum
ad hocdicitur.
1 In
tcporc
illo.
f. dcflruHionis
lerufalem per
Chaldos.
Mospotnpo.
2
Eijcict.o.r.M&y../i{ apud
lud/tos
fepclire
mottuos
fumptuo-
fuf
fcpelien-
^i-^y^
bibetur lo. 1
9.&
maximt
petfonas regum,&Tontificum,(J
IdrTt
^
ali^rum
notabiltum,iia
quod
in
capitibus regum ponebant
coronas
aureas cum
Lapidibus prfciofis,
&anulos in
digitis
,
&circa alias
perfonas ponebant aliaprxciofafecundum conuenientiamjuiftatus
proptcr
propter quod
Chddai in
deftruBione lerufalem
,
fepulchra
taliu
effoderunt,offaproij(ientes,
&locaiia
accipientes.
5
Et
cxpandent
ea ad fo. & lu.
q.
d.
(icutfacrificaueruntfai
&iun,& c^teris
Uellis, fic
iuiium eft,
quod
ofta
eorum
poifcu
titr
adfoLcm,&
lunani extraiia de
fcpulchris,idcofubditur
.
4
N6
C&c. de cet.
^a
hahitatores
terr^
in
captiuitate
ducentu
5
In
ftcrq
fu fa!t.e.i.
putrefientjuper
ttrram
perplwiam
,
(
niuem
defuper cadentem.Confequi nterponitur
cxterminatio
qua.
tum ad viuos
,
cum dicitur.
6 Et
cligent
ma. mo.
pra
nimia anxietate , &nnferia
,
qua
Jufiinebunt
.
...
7
In vniucrf. lo,
qux
denliaafunt
ad
qute
eieci eos in
captm
tem duHos,vbi
dicent mortuos
fuijk
beatos.
8 Et di. Hic
confequetiter ponitur
huius
exterminij
ratio ,
qu(
<
obUinatio
populi
in
pucato
,
cum dicitur .
9
Nuquid qui
C.n6 rc.
q.
d. ille
qui
cadit ad terra
libenter
r
furpit,& qui auerjus eft
d re&a via,libenterreuerticur
adcant.
^ ^ ^ '
^ I Quarc
I In
temp.
ih ait do. e.
ofta.
Pcr
rcgcs ,
&
principes
vctcris
teftamcntifignanturprincipcs
noui
tcflamenti, &pcr
facerdotcsjprxiatinoftri
,&
pcr
Prophctas,
Doftores,
& Predicatores Catholici: &
pcr
habitantcs in Icrufa-
lcm
,
Religiofi.
Pcr iftorum
igitur offa, quae poft
mortem
mortcm rcmanentcarneputrcfaaa, fignantur
coru
peccata, qua: poftmortcm
remanent
punicnda
. p:
autemofla
fcpultafunt, quandiu
funtocculta,
lco-
folem
cxpanduntur,
quado publice pcrpctrantur,
qu<
in multis de omnibus flatibus
prxdidis
fit hodic
puW'
namque pcccant
,
& inucrccunde in fcandalum
uiagi
popularium,idcofubditur.
.
5
In
iierquiltniumjuper
. lcilicct,
pcr
infamiam iploru
649
n
'
lcrcmix.
Cap.VllI.
^jo
a
d^^^reerp
..
Qiiantocos
adpamtentia prouocaui , * Theod. Ab
irrationalibus
augct acciifationcm IterQ D
"^tanto
mag.s
rcceQerunr, non tam fludio
peccandi, quam
norunt volucrcs varietatc
temporu,&
nunchuc
nunc il
-^me/upcraiiJi.
luctrafuolates
reperiutnaturaquefibifnnt vfui-ifti vcro
i I
^c Theodoretiis.Man.fefledocctnosmaUtiamnonef
licarationispart.*cipes,fruaumlegisnondecpunr
^copusnaturxiedvoiuntatis.
d
Pro/;iae4^.Recepcruntmcrcedemfuam
.&qui
ver-
boh.
X
\omnegenushomiuH
a
tctur ?
Quarc
crgo
f aucrfus cft
populusiflcin
Icrufaleaucr-
TF
NuUuscftjCjui agat
p^nitcntiafuper pcccato
fuo,dic^s:Quid
cci?Omnescouciiiluntadcurlumfuum,quaficquusimpe
a f
CoifiiniU;Cognouitboi podcilb
fmfMum.&aii.iifiert. cc b =1 Hit;ro. In rere.
tuvadensad
pr^iium.
Miluusinc^Iocognouittempusfuu,
mnegenus
ho;
li-jironmeHadrnalU.
., ,... .
1.'"."' "'qu^i.Mc puua
ic i ati
,uu.tiiqu<:;couttatia . b Q.icum pollctit
/
ntempOreSalua-
_
<iuaa!im..,e in.iuafuntre-lit, .
^
v<
> cu...
poucnt
'^mniOiisomnes
duLna-
fionccontcntiofa?
Apprehcndcrunt mendaciii,& nolucrunt
,i'iifHnt
, o"ey2
^Mj
b reucrti.Attcndi &:
aiifcultaui,nemo
quod
bonu cft
loquitur.
ic.'. ^o/?M . Vnde
- " ^
Dfc : Sduum
me
fac
,q<ionta dcfe.fanHus.
"oi
funtcrgoqui
iciitinnoflrapo
itum
ptate,
omni
eccatocarere?
r
Thcod.HocSy
as ita
interprcta-

B'jseft,Agutur
oes
nfu
fuo^quafi
c
uus
impetu
va-
ensadprsliij.Re
fta.
n.lege
diai-
a,faas iplbruic*
aunturcogitatio
es.Vocetiigrxca
itclligedtim
eft
,
iiUum e(fe
tepus
Jt fatietate cur-
!s,
N2equusim-
:tuvtcnsauthin
xu. exhauflo la-
3refudat:H. vc
)nullamalorum
ipiunt
fatictate,
.v/'/.//(
quaii
dic
bum
dominiabic
cerunr, ipfiabiedi
funt.
C
^gros
eorum htere
f
rebellis eft
dibus. -ic Theod. pop"ius
J'*e
Hseredes
appella-
le
'."/^'^"
uit
houes,
vtpote uj
fuccefltiros in do-
minium
pofleflio
num
adcosperti-
ncntium.Idquedi
citfcfaduru, pro-
pter
communem
I*,.
ni
o
-"'|--t.i^iLiii, picr
communem
turtur,CS:
nyrundo
&ciconiacuitodierunttcmpusaduentus
8 omnium facerdo
a_1-Do^-n.'tpronunJ
i.ju.., ,f. b
^
uperucntutum.
c f O vos ctibi &
Hi.nir^ii. 9
tUm &
pfcudoprO
lui,populus
aut
meusnocognouit
iudicium
dni.Qi*)modo
'
phetarum
iniqui-
.
'
T
/^

-
g.siartsn. noiiti.m .!< Ccribitisii
qniiatein
II
tatCm^qui prOmiC
dicitis^fapientcsnosfumuSj&lexdomiainobifcumefl.Vcre
^^
^^^}^.
pacem,im-
a
TQ.:i'lc:l:.ciiudiciofuovollumconJemna;i.hotumljpient.3l(ultitiacll.vnde:Quja'ium doces,te
d,
-
,
ipfum
Bon Ho;es.
acium
opcratus
e(t
itylus
mendax
Scribarum .
Confufi
funt
fapientcs,pcrterriti,&
capti
funt .
Verbum cnim domini
J
a VSJlta^lfj
.datlr^.s
nof r.im
quiv.p=iihMsoc(lr..it dofttinam

b i Vxoxesalia litera
proieccrunf,tfapicntia
nullus eft in eis
Propterca
dabo mulie
a THolli.as 1
?.
^jnones
b
^Qui
in
p r^e.ii.r., lenc.rr r
fqualiMpU litnt ciulaino mca crudelitas.
e rcs corum
exteris,agros
eoru
hcrcdib. t
Quia
a minimo
vfqj
j
^
^ />_1 Q:!-3e"t
radix omn um tnalorum. b
qui
d^buer.t
ptohibe7c-
ad maximu auaritia oes
fcquuntur,
apropheta vfq;
ad Saccr-
J
"
^*
Al'-'!'
"jPnnt.
b V' nonlit
iuoretotimvctitis.
1 Tales.
f do.e
cundtilaciunt
mcndaciu.Etranabattcontritionesfilia:
alMrnt.s. b
1 Corpoiis
^c
f lujo bellu.H .mm.tiete'
peccatntu.n. d c
Cotpo-is.
populi
mcitad
ignominia,diccntcs,pax plx,
cu
non effct
pax
U
pediebant, nepo
E
14 pulus poenitetiam
15
ageret.
16 f t
fanabant con.
17 Quafidicat.Boni
18
mediciialiena vul-
19
neraverbisfanarc
20
cupiebat, quiom-
II nibus
fliagitijs vul^^"P-9-^-^'*"
22
neraticrant.Ha:ci;-.,.^.
.
23
quoqj quotidicm
noftropopulocerivuinus.
nimus. vndc : Qui
fredicas
non
furan- f
dum,fur/iris,&i.lin
tlcaiverb*.
iufmodi enim cii
t.atnacsfuanorunttempora.vtfciantquandoadcali-
peccatorcs&diuitcs
vidcn-nt,fanareconSn/cupTun^
^Thcod.
F F ,
.
^,,,v
NICOLAVSDELYRA.
Q^recrgo
auer.eft
po.ifte
in Icr i.a via
morum.
Aucrfionc contcn
i.objiniata
noleus reuerti, Etlubditur hu
IS
caiifa .
A.pprc.cr\.mcn.pfeudoprophetanm
.
Ef
noluerunt rcuer.aci meum
obfequium.
Attendi & aud.
Loqntur
Deus ad modum
hominis
emenda-
"'\i^u
'^
^'
""
' *" """''^'
1'*^" ofit
fequuta,fiibditur
'
NuUuseftquia.pe.
de
pectatisprxttntis , ftd jtmt obfiinati
iptturaptrpit
un.iavdrofequitur
.
Omncs conucrfi funt ad
curfum. fuum. in
quo notatur
iJtdo
peaandi &
objiinatto
muxima.
Miluus.Hic
confequenter
excluditur
remedium,
qtwdpofftt
ha
n
per japientiam dotiorum:&
primo
hoc remedium
exchiditur-fe
*ndo
exterminiu
populi futurum
repetitur,ibi:congXi!^^n% Circa
nmum
pr^mtttitur
ignora.mapopuUper exemnUmauium intelle
rl7uSt
'""
*""''-'^''-'" <^-
cog. tcfu./. mdificandt &
Turtur &
hyrun.& dconiacuft.tem.ad
fm.qHiatempo
deternunaloactuunt&reuertunttir.
^ ^
>
Populus autem
meus non co.iu do. /. eius
mandata, pro
mum
tranjgrtuionc
Dominustudtcabnppulum&condemnabif
'J^I^JgnoramtapopuUproucmtexdefetiu doclorum, ideoconfe-
'""X
'^""'"fff-ttiar^eorum^dicens.
^
1
Quomododicitic:f'ox/m6.e doQores.
2
^apicn.n.iu.Co^w/cf/
jiuina de
quibus proprih cflfapien-
I
? Et rcx
do.nobifcum cR.i.
apud
nos cH eius
intelleHus,qHoi
excluditur ckm
fubditur .
14
Vcre
medaciumoperatuscftftylus
mendax fcribaru.
quiafalst &extorte
legem interpretabanturftcnt
dt3um eH
cap.pre
cedenti de
relaxntionc
rapinarum per
oblationes.
15 Confufi
funtfapientes,pertcriti
&
capti funt,i.co/-
dentur,quando
cum cimtate
capientur, fcilicet
luius contrarium
afie
rebant:Cuius
caufa fubdttur .
i5
Verbumcnim
Dominiproieccrunt,&%ientianulla
Cuin cis.^er
prophttas
diSium .
17
Proiccerunt,fdn<jM^/a//w.
1 8 Et fa.e.
fcilicet
Domini .
19
'tinlh.fedtantumfjpientia
qu^
terrena
efl, animalis &diabo
lica.
lac.^.d.propter quodfubditur pcena,cum
dicitur .
20
'Propt.idefifChaldieisquieas
viokbunl
, &
poilea
duient ca-
ptiuas
.
I I
Agros
corum.
idefl,
bona
agrorum
.
22
Hsrcdxbns.f.ixtraneis nonmodicum
tempus
,
fedadlongum
quaji hxredttiriotifre.
Dimifn
enm ibi rex
Babylonis depauperib.
terra
quicolerent terra,
non
ficut
Domini,ftd magisferui
reddendo
tributum
regi
,
&pofi
redivm
Babylonix ludaafuitfubjeruitute ,
primo Vcrfarum:fecund6Grcorum,& urtio
I{pmanorum.vt patet
ex libris
Efdra:,7^cemi,
(JMachab^orum :
& eiiam ex
Euangeiijs
quantum adferuitutem fub
l\pmanis
.
23
Q^ja
a mi.
vfque
ad locum illum:
Congregans, expofttum
eji fupru
6. arca
cap.medium
.
4< I Con-
cia iun, S'"'
t,erriE:Etquia plurcsdc
talibus in fua ma
TV ?
^'^'^'"^"itlco
lequitur.
^IlcftunTn^''''.?''-
"^^''^ ^"^'^'"
obftinatio obfufcat in-
hSS P^"'"''"^"^""^
^^
cognitioncmlegis
di-
"'Zi
""
^'^'^ natura:,idc6 fubduur .
mi
fuam ni';'''"''^
'Scndum
ea
qu* fccundum natu-
im
luam
funt
conucnicntia.
'aac(t,aniraal:s&diaboUca,vtdiCitur.Iac.j.d.paucrtit
cniaa
cnimlcgemnaturiqua;
dicit : Hoc facias
ali; quod
tibi
Vis fien . Hoc non facias
alij quod
tibi non vis fierl. Pro-
ptcr quodcontra fapientiam
talium dicitur .
1 (
0"'.7. du.
japien.
nos. ji'. quia talis
fapientia
ftultitia eft
apudDeumpropterquod
fiibditur.
14
yercmeri.:,pt.rii{iy.&c.Ei
lubditur
ipforum poenacum
dicitur.
20
Vropterea
dahn mulieres eorum
exteris,
agros,&c.
Per mala*
tcmporalia
hic diffuse
pofita
fignantur
malaztcrna lufli-
tiae
iubucrforibusinfligcndaproptecquod
fubditurVcr-
.
iusfincmcapituli.
^ji
Gloford.&NicolaidcLyra 6p
aur.quia
noflrisadtationibusnon
obtcmpcrant.
D
.J Grcorius. Inimittam,&c.
At fi
diceret,
iuflo iudicio
immundis
fpiritibusvos
tradam, quiavobiscxcuticx-i
.
hortationc
prjcchcantium
quafi
iiicantanrium lcrmonc'

non valcant
.
i
iebcete
a Idcirco cn. Vt
quoru digfjitas
cxceUcbat.ct
ruincc
popu
A li
m.rccantur,quia.f.a
minimovfqjad
max.om.aua.
nu.
b -Kon
en vhIc-c. Quafi
dicat. Cum t
pa pra-tcrcanr.
&
jcnati fucccdataummnus:
&
hycmc
arborum
cadnufo
ha.dc
lonqc
cunfta vidcbitis
ncc cx cis cibum
capictjs
.
C
QtlSrefcdem\
VOX
uuUigem
.So.quam
ff. b
'
In r!ibus fuU. c f Non
f";i'"- .^L; I;"
""
-
;," n%to.up<^unt.vtnccconfanonecupetcm*mrndire..c.J,nrp.-venixconm'^^^^^
Confufi
lunt,c]uia
abominationc
fcccnmt.
Quinirao
cotu-
""
fionc n5 funt cofufi,
6i crubcfccic
ncfciemt
: idcirco cadcnt
^ Capiiuiiaiis
.
intcr corruetcs,in
tpe vifitacionis
fux corruent,
dicitDomi
a T
lnlmir.le.i-<c,.icvtobGaMnturiChald:sdiu,cfamrcrac.enur.
<r Vob.s.
b
nus.fCo
rrceiis cdnirrcsabo
eos ait Dominus:
t non elt vua
a ^VoJs
vW,l.'.poi.ul'^.<]ui3ficush.ftiumf.|nt.
b f In
hyniie.
in vitib^&
no funtficas
in ficuInea:foIium dcfluxit,&:
dedi
a
f Ci^^ii pricr
tec;rnerent&iang-renonau.iercr,t&
nu!;is
dnlerr.it
c
cisquxptcrfircflafunt.<:^arefcdemus?Conuenite&
mgre-
i i^ ^
,
..^aijnon.^-ndcnusdepiecari.
b T Quem
offendm.ns.
diamur ciuitatc munita,6^t
fileamus ibi :
quia
Dns nolter
a 5 Q^i.idulcem
ncum nobisaniaruin farini .s.
^
/ n 1
ranjlinnciJlS.
\ CI
tfilcien^sfccit,&:pocutIcditnobisaquafellis.Pcccauimus
8
bapopulimlcrufa-
*
a T
Nofttjc.
5? lcm
lonj^aobfidio-
.n.Dfio:tExpcftauimuspace,6cno
crat bonu,
tepus
mcdc-
<1
a f0.nniaforni.<jT..eplena
b5
Qini
a.an.
p.ar.eti.a
narrt rro veti.atcrei. c Nabuchodonofjr.
k,8^ccceformido'.
A Dan auditus elt fremitus
cquoru
ci us
: Aliashinnicnt.um.
f Hyperbole
.
avocchinnituiitpugnatoiucius
comota cltomnistcrra.
Et vcncrunt &c dcuoraucrunt
teiram,8cplenitudincm
eius,
a f letulalem. b t
^j*
''''. lan.ibus ictriin.
- I T
"
c
urbe&habitatorcscius,
quiaeccecgomittavobislcrpetes
a H
AquiIa:.egulos.
^ ^ 1 I
-
'
J
"
pcfrimdsjtquibus
no elt
incatatio,&
mordcbut
vos,ait
dns.
populiinduciturrn
dcntis,
& viciafua
c6fitctis,&
fcfc mu-
tu6cohort3tis.Con
UC.&
ingrc.ciuimu
iut|.Vcl
vnaciuita-
tcrnlcrufalciiam.n.
>. CcBromen
ali.Tcapta:
fucranr.
d<j ionfumi
.^cHicron
Pcrfona
rum mutatiomaxi
mein
prophctisdif
iicilcmfacitintcUc-
^u:quxfiinfuislo
cis,&caufis,
&tcm
poribusrcddantur,
planaficntquxob-
fcuravidebantur.
. d .ADanauditnsen.
j),Vciiusi'n
Vbi lordanis fluui
teiiigcndi ^p
critur.Nabuchodo
phetaj vBdcfordcfcribituraDa
'"*
vcnicns
pcr
Phoeni
ce cu cxercitu fuo .
Tiltttatnvo.fe.Vt
infanabiliterpcrcu-
tiant vos . Fruftra
tnintint iac5
tra
fcrpctc antiquu
tauoocni
f Dolor vic.Ex
perfo
naDrii hsc
lcgcn-
dacucrfionemlcru
falcmplangentis,&
cius mifcriam non
fcrcntis .
g
Et ecce vox cla.De-
lcribit fl.Mu & vlu-
latum vrbisinsircf-
fishoflibus.Hoftcs
vcnicntcs de terra
longinqua
damant
cdtra ciuitatcm vcl
ciues contra ho
-
ftcs.
h Tranfiitmcffis.Yct
^'^Subrrtormosfi"
S
DolormeusfupcrdoIorc^inmecormca.-mccicns.Eccevox J^
piangit^phe
iiil^<*i nrrrrnf-l Cri
a
^QuaGMclfo voxclaniotisinIeiura!em,<]uiarexeiusab
raiecefllt . 1
Patc^.
7
miuaSapOpU
tTpferumS^^
clamoris fili^
populi
mci dc tcrra
l5ginqua.Nuquid
diis no
J
"
quitates
& eai
lo
ne conclufi
,
quia
Ji
mutata
funttempo
^-
ra,annicirculusre-
^3 uolutus
.
Spes
au-
tcmnoflrairnta.
i
Supcr
contritionc .
Dominircfponfio,
,
qui
inaffliftionck
^4
rufalemvideturaf-
fliaus.
^5
.j< Theodoretiu.
ta c6-
pulo
ini-
tepfcrunt
Sic
quoq;
ciamoris nii^
populi
mcl dc tcrra
loginqua.lNuquicl
ans no
^
-
quitates
& earu can
qui cloquiaDomi-
a
TFiUs.dcsuodic.u.Dcusiudiciuintuuinrcgi.da,8c.ult.tu.fi.regis.b
^-Uii
ab^c
s
re.,^,uia
i^
^^^'^^^^^'^^^^^^^
ni contcmmmttra-
eItinSi5,auticxciusnocftinca?Quareergomeadiracridii
^^ yocntfiliam popuh,
duntur
aducrlanjs
^
,^^,^^
^
^

TGen,iun.cetcmoni,s,
^^
i^^,
ill^^m^ipf

Theodo^Scrpcn
^ cocitaucrutin
fculptilib.
fuis,&invanitatibusahcnis?Tra.j,^
sdificauerunt.
Co
pEtcs
mortifcros vo
fijt
mefris.finita
cfl
^ftas,&
nos faluati n5 fumus.
Supcr
con
23
trits/um auteni,pl:
catipfoshoftcs,qui
,
a f An.hropos pa.ho.
'
24 ga
cx
pcccato
COD
incatari
nequeunt, tritioncfih?
populi
mci contritus fum & cotiiftatus:
Itupor
15
"^"%
'Kunqud
NICOLAVS DE LYRA.
1
Congreg. poflquam exclufum eft
doHorum
remcdium,
hic co'
5*
fecjuenter repettt populi
exterminium
,
cum dicitur:
Cong.cong.
COS-quia
timore exevcitus Chdixorum de villis
campcfinbus Jugf
runt
]crufalem.
2 Non e
A.u.ideft
non erit aduenientibus
ChaldMS,qui
totum co
ttitdt
nttidcofubditur.
3
Et dcc
fcilicet
ludds terr
nafcentia
in ahundantia.
4 QuK
prxt.funt./ci//c
ab eis &
occupata
d Chaldm.
5 Qa^x.f.verbum
etiam habitantium cxtra
leru/aUm
.
q.
d, Si
Tradtrnus
fugere
in
laufale quit
efl ciuitasfortiSy &munita,i
Chal
dxis
capiemur.
6 Et fi. ihlModus
tfi
enm
obfeffo>
um
ftlere
de
die,vt audiantfo-
num tubxy^
currant ad locum
rbifit
infultus bo(lium.
7
Qi'.
"d banc
nccrffitatem
nos adduxit.
8 Et
po.dc. idefi , anxietatem amaram dcdit nohis : Cuius
caufa
fubditur
.
9
Pc.c.fcoc dicebant illi
qui peccatum fuum recognofcebant.
I o
Expcc.fcilicet
dida
pfeudoprophetarum.
II Et n.e.bo.
fcilicet
pacis quod t/ifummum
bonum in
vita,ftcut
drcitTrifcianus
inminnri volumine: Si
quaratur quodfttfummum
bomir,, in vitabene
refpondctur pax.
12 Tcm. mc.
^egyp. qui promiferat
auxilium Sedechiit &
defe
citiidedfubditurXl.ccSot.Cttiuscaufafubditur
ADan
1
3
A
Da.au.cft.fr.eq.
jib ilU enim
parte
intrauit ludxam
exe
litus Chaldxorum cum maxma
pntefiate
: vt
patet
litera
vfque
ib.
14
Mittam
vobisferpen.pefl^mos.i/c/?,CfcaW4;oi-.
1
5 QLiib.n
cft.inc.
idellydeprecationib.veHris^nonfleaentKrit
parccndumvobis.
1 6 Dolor meus
fuper
dolo. yerbum leremix
dolcntis
depcl
lifuiculpa,&
de
/uperuenientipoina.
_ _
1
7
Ec.vox cl.
fil.popu.
n\c\.fynAgog^
vel
congregatioms
l
dconm. .
. .
1 8 De tcrra
longin. /i///cet
de
Babylone,
vbl du^ia
tn
captluHa
lamentabatur
lerujalem
deHruHionem,dicendo.
1
9 Nunquid
do.non eft in Sion.
quaft
dicat
non,qu'atemp
(fi dc/iruaum,&
rex Sedechias
captiuatus.
Et
fubditur
refponjto
miniadhancquxrimoniam.
10
Qiiare ergo
me ad ira.
quaft
dicat
ifta cft di^f
deftruam
Caufa.Confequenter
ponuhtur
verba leremi^
lameutanVs.
2 1
Tranfijt
mcffis. ideft,tempus quo
rcx
Acgypti
dcbclMl
01
auxHiari,quiagucrrf
fiuntinfllate. ,. -j -i
2 2 Et nos fal.no fn.ideft,iifiruaifumus:MimiS
emm dtceiofi
ftgnat.Ex
conftdentia
enim
regis .Aegypti
rebellauit
Sedechtarrr
Babylonis,&
ex hoc
fequuta
efl defirudio
ciuitatis&
popiilh^ti-\
betur
infrd. 3 j.&
tdcb
fubdit
Jcremias. .
sj Su.cont.fil.popu.mei
contr.fum.it/c/?,''/?''*"''/'*'"'
24
Et contr.jwfnte.
25 Stlipot.ideft,ftupefaaiomembrorum.
^
M0I{^LITEI{.
2 1
Transijt
mf^5.idcft,tempus
mcrcndi.
22_Lt hoi/alhaii
nonfumus.<^uiA tcmpore mcrendineglexi-
mus
musbcne
operari
hoc dicitur in
perfona
damnatoru
>
flCUt &illud Sab.V.b.
i>uid
nobts
profmfuperbia,
&i""
^
iaaantia
quid
contulit nobis, tranfterunt
omnia vciut
vrnOra,i
/umus inviainiquitatis
&
perditionis.
R
leremix.
Cap.IX.
1
^
b
f^iopheu,
vclSacrrdosqiiorummHicaminecuro-idffJjuit.
4cldcm.Medicos
a
obtinuitme.NunquidrdinanoelHnGaIaad,autmet{i
appellatlaccrdo-
n -i -.^
- - , . "TE"""- i, ti
i" Feccati.
J4'
- r
icus no
Conqiicriair cr D
go quod ciuitas
ra-ani S'doannam
cft
tibi?Quare
igitur
n5 cft tobddaa
cicatrix
filirpopuli
mei? i
ddido ne^c^Den?
rpiritalefigurate
relTnain.Balaad autcm vrbscratfacerdotibus deftinata.
Con-
5 tetiam
receperit,
cum
tamen non deeflent facerdofes &
prxcepta legis.
NICOLAVS DE
1
Obumc.priehorroretanttmali.
L Y R A,
i Nun. re.non eft in Gal. Vcr
refimm
inteUighurg
*tra aro-
rnatua &mediLinalii
per quatn B^.
Sa. hic
intelhgitur japientia^
&permedicumfapiens
,
qiu
curatvulnvra vtdiat
peccatorum,
&
tdisper
leremias
&etiam B3ruch,&
atif prupbcttefanBhideo
jubdnur,
B Qua.
3
Qj^i^.nono.iete/ijperfeacmrata.
4
Ci.
idtji^vutnus.
5
Filis
popu.
m. ex
quo
hahetur medicus &
medicina,& ta-
ceiur
rejponfto, quia loquitur
ad modum hominis tm bati
qui
trun-
cat vcrlfum
fuum,
&non
complet
.
l\(fponfto
tamen
eii,quodpopH
lus nolehat a'tdire
medicum,>iec eius
reciptre
mtdicinam
,
vt
patet
ex
fupradiftis.
A D D I T I O.
Inc.8.
vhi dicitur in
Tofiit.
Nunquid
reflna non
eft, &c
Fbinos Jjabcmus :
KcGa3.in Ueb.habecur Tori.
quQ.ifignificat
in
tn Hebr^o
vbicumque ponirur
tyi iaca.qu^ efi medicina
adfaluiem
hominurn ordinata
fpeciaiiter
contra venena
& toxicationcs :
Cf
efi
fignificatio
literjg
magis proptia
in
propofito.
CAi\ IX.
ris dabit.
Rex leru
i.b.
9^Sj^
lale ob
"'"
fefla ciuitate ab
'^"
hoftibus ,
node
tina
fregit
murvi ciui
"^'
tatis &
fugit
: &
Jj."', incapokrichoii
crfa.
tinocaptuseftcu
regt
fequacibus
& du
dusAntiochiam
cxorbatuseftco-
ramfilijsfuis.
Qitis
da.
Qijafi
jdi.Sitotusvcrtar
linfletum,t*^
non
fintguttailachry
inarum,l'cd
abu-
datia fluminisdi
gnetfi
flere non
potcro.Tanta
n.
uintmala,vtom
ne dolorem fua
P A P I V
fandis dr. ibun'
C /i 1 . 1 A.
devinureinvirtir
tVis dabit
capiti
meo
aquam
,
& oculis meis
i
^^'l^cpeccator
fomemkchrymaran,>Etplorabod.e.ico^
'"r"!";";;
dc intcrfedos
fili^populi mei.tQuis
dabit
4
M
Caufa aute
mc in folitudincm
diuerforum viatorii ? Et
^
^_a'orueft,quod
11 ,
,^ ,
6
""
cognoueruc
derelinc|uam popuium
meum &receda ab
dnm,&c?tussuc
cis:quia
omnes adulteri
funt,
&
c?tus
pr^e-
7
pr?uanc5tium ,
uaricatorum,&
cxtederunt
lingu
am fuam
quafi
arcum men-
8
^,'lShcmS
...
.
Jl
T Vt
tnereanturaudireiterraes & in terrsmibis-
j^ Thprrlr V\f
c
daci)
&non
veritatis confortati funt in
te'rra,
quia
de malo ad
darat ex Ws con
malum
egre/Ti
funt: & me non
cognoucrunt,
dicit dominus. 9
tTr^
nequi^am
T< o^ria...
11
ftattemquecharumquefodalem.
nilia mala m 1''
d
Vnufquifqjfeaproximo
fuocuftodiat
&omnifratrefuono
luccedunt.Hora
habeatfiducia,quiaomnisfraterfuppIaras fupplatabif,&
om
'
3"^^"''
Jaufacft,
1
^ Inanen- mrnainic t .nomenii.ane tiaes.
^
rcrum diuinjrfl
nis amicus
fraudulenter incedet : &vir fratrefuii t
deridebit,
_, _^
.3 T Vlus tacit
m3giftrum,confuetudoalieranatura ell. b
t Veiba menHaci'
6cyeiitatcnoIoquetur.Docuerunt.n
linguam fualoqui
mcn
E
Pfal.85.b.
vincant
magnitudinc.Hoc
autem tam ex
perfona domi
ni,quam
ex
perfona prophetx
intclligi potcft
.
b
^is
ea.mein
/o.Qnafi
dicat. JMelius cft habitarc in foli-
tLidine,quam
intcr tanta fcelcra hominum
commorari.
Vnde
inEuanselio:^^/^c(/o/w/i<(^o vos^.Li alibi:
Qui m-
teltiii^itfedebn,qmnurm tempus peffmum eji.
c
I^<Mrfcrwa/oJn. Demaloinmalum
tranfcuntpeccato-
rcsquando
idolum idolo
mutant
,
&
depcccato
cadunt
in
peius peccatum,vel
de obfidione in
captiuitatem
. De
fandis
rerum diuinaru
ncglcdus
cufta-
timadijciet,&ii
cognoueriit me,
dicit Dominus.
d
f^nufquifque fe. Grcgor.
Callidus hoftiscum a bono-
rumcordibus
expclli
fe
confpicit,eosquiab
illisvalde
diliguntur exquirit,& pcr
eorum verba blandiens
loqui
turquipluscairerisamanturvtdumvis
amoriscorper-
forat,facile
perfuafionisgladius
ad intimse re^litudinis
f
intima
irrumpat.
-c
'^proximofuo. Qiiia
&inim'.ci hominis domefiici eius.
Fratrumquoquegratiarara.firfj-^rfefpa^eryiV/Kw
, &filiu$
patrem.ttduo
in tres & tres in duo diuidentur.
Vt
t circumue-
niec.
Mich.7 b.
Luc. II.
Ibidem.
Ecd.zr.a.
t
munimlna
NICOLAVSDELYRA.
C A P. I X.
'
f\
Vis
dabit.T'o/?<7.'M/K
leremias
defcripfit
maliiiam
popu-
\^ti,&
exduficntmremedij,h>c confeqnentcr pre
dolorein-
cipit
I
umcntari'.& diuiditiir in duas
partes,quia pririid ponitur
le-
rcmix
Umentatio,fecund6
populi
ludx
reuocatio,ftcut pius pater
pofl
incrcpatiOnemfilif,& abieBmem,
fludet>eum reuocare ad bc-
n-Am,fecuncta
incipit
[equenticap.
Trima adhuc in duas ;
quia
pri-
>o
lerctniaslamentatwr^fecundd
cxteros ad
idehortatur,ibi: Hsc
dicit. Vrim t adhuc in duas
,
quia primo ponitur
diHa
lamentatio,
iicmiolammationisratio,ibi:
Quia omnes:
Circapnmum
di-
cn
Inemias.
Qmsda
SiC.q.d.vetlem
totusrefolui
in
lachrymas.
tt
plorabo die ac no.
ideii,continuf' ,
quantum potefl fierr.
ll^^<^ik.^V\xpop.md.idcfi,lerufalem,vtdiiinmeflf4prd.
Quis da.mc.&c
Lugentcs
enim
quxrunt
loca
fotitaria.
ttdclc.
pop.
mcum . Hoc enim
defidcrabat proptfr
maia
culpai.
culp,qu
videbat
ineffe populo deprxfenti,
&mala
p^n^ defutn
ro,
vt dicitur
poftehfed deprecepto
domini
cogebatur
ibidem rer/ia
nere
ad
ar^uendum.
y
Quia
oes. Hic
confequcnter ponitur
ratio lamentationis : Et
efi dupiex, primapropter
malim
culpiC prefentis ,fecunda
propter
malumpo:n^
immmentis:fecunda ibi:
Propterea. Circaprimum
dicitm :
Qi^iia omnes,&C.
q.d.
exlm Ijabeo
caufam
lamentan-
di,
(j^
fugiendi.
8 Et extcnde
lingu
am
, &c. yerba eriim
mendaciafunt
qua
>
fiqudam fagitix emifja,
&
fic lingua
cx
qua
emittuntur ar
cus dicitur.
9
Conf. fu nf.?' malitia
fua,procedentes
de malo ad
peius.
10
Vnufquifquc
fe a
proximo fuo,
&c.
quafi
dicat vtcini-
tn&
tonfangiiinuas
non habent
atiquam pdelitatem fibiadtun-
Hm:
quia
vicini, &
confanguineinituntur proderefe
ad
inuicem,
ideb fubditur
.
it
Quiaomnisfratcrfupplantans. Duplicatnrautemfup-
plantationis
verburr,
, qma
mutium
fiudebant
ad Im)c
,
quod
vnus
atium
daipcrct &jupplantaret.
* 1
Docuc-
M
f{
.yf L
J T E
l\.
>
<'"da.(^c.
Increpata
malitia
populiIuda!,Ieremias
mcieconucrtit
adlugcndum
populi
fui
culpas
, &
poe-
nas
propterhocdiaopopuloinaigcndas,
&in hocdc-
dit
ditexcmplum
ecclcfis
prx-latis
lugcndipropter peccata
libi fubditorum
,
&
proptcr poenas
eis
infligcndas
in x
'
tcrnum.nec
rcquiritur
hic alia
moralitas^quia
fenfus li-
tcral^scftetiam
moralis.
Tom.4.
X
4
6rr
Glof.
ord.
&Nicolai
dc
Lyra
i^i
i(iLi>.
^ a AT in/w^ '''<
Uotaurrunt .
Grcgor.
Ac fi
apcrti
di-
^
ccrctur.Qui
amici
clTc vcritatis
finc labore
potucrant.vt
^pcScnt^borant:cuni.,ncv.ucrcfin^plicitcrrctinuunt,
, p,r.
admo-
^^^^lf^^^JJ^
i ^^0^,, tribuiationis
.
yafa p.g.U frobat
in nobisadultcri
,

^tinicu^ aee^rcntlaboraucrunt.Habitatiotuainmc
co.iuatur
Argc-
^
V
'^Jf-^^^Xo
rcm^crunt
mc fcirc,dicit
dommus.
Proptcrca
^S"-l''- P'i^o'5':
b h-c
dicit dominus
cxcrcitua
: Ecce
cgo
conflabo ,
&
probabo
cos. O
uid cnim aliud facia
t
a facK filix
populi
mci?Sagitta
t
I/n^c. b,C^.a.co.a.^,...uco,u.nco,ae.o,u..u..vde^Q,,..>,u.
vulncras
Imgua
coru doli
loquuta
cft.In orc
^o
paccm
cu ami
^
coluoloquiturt&
occultcponiteiinfidias.tNunquidlupcr
9
hisTirvifitibo
diciJ dSl
aut in Gcnte
huiufccmodi n6 vlcifce
, aoylonin
c.nfta va.Unn..prophe.i.:u,
Wuu^o
prou
c,
&(^uxcx
cona
t
CumfiUa. faintur.appclla-
uit
igncani
cxa-
minationcm
^
probatione
Huc
in modiim
Da-
uidcxpfonaco-
rumquicrantin
Babylone
,
ait .
PfaL 6i.
ilifonn prvbafti
nos
DcHs/i^nenoscxa-
t habitafulj, minajiijicutexami
]'m
cotie
fuo.
t
affunite.
flct
anitna &
corpore,
fed
fimplcx
fit
incompofitum
& in-
D
d
5pfrmofM.Tropolo?i.Supermontcsfletus,a(rumi
Tro|
tur &lamenratio fupcr Ipcciola
dcfcrti ,
dum
pcccant
Dtiticipcs
ccclcfix nihil^^k
in ca inucnitur fubftantie
^
^
Dci ncc auditur
b^OIet.m.,, _
fVellfrufalem.
vOxChtiftlCC-
clcfiam
poflidctx
tispcr Apoftoli-
cosviros.Etavo
lucribuscasli,
vf-
quc
ad
pccora.
Ab his
fcilicct,
qui poflimt
in
'
fublimc
alcendc
rc
vfquc
ad fini-
plices
rcccfl"erut
dDco.
^
C Etdabo lernla-
I
4
5
8
fafctu.
t
iu vc
t
itavt
t quos
OiuiCo.
natur
argentu.
Scd
illapiorumftaiCi
cnunciarunt:qui
per igncm
cxa
minati
apparue
trafmigranone
,
lem . Cum ecde.
""""'VVa;)>on7n"c;aava..an',e.prophe.i.:u,W.-u.op,ouc,
^
fiaftici doaOrCS
turanima\Ka?Supcrm5.cstafrumaflau^^^^^
-
^5^;^^^
t fpcciofa
dcfcrti
plandu
,
quonia
inccnfa funt, t
eo
quod
non
1 ^ uum
arcn?
vcljn
,^Ho.o.
b 1 Noa
^'*n^p-;;-^sj,:=''7'2":^;^o^'Urcfi^:;:!,r"'f
''"
c fVell-bltani.icHiull.betlcii.cet
poue.iio.ii.
" ^
^ ^-^ ,
. ^ ij
fit vir
pertn^nllensA
n6 audicrunt
vocerpolTidentis
a volucre
celi ufq- ad pccora tranfmigraucrunt
^ rccenTerunt . Et dabo
minan
apparue-
:
^
, ('hccleL.
, Ve.,ranr.niu.,-.n..n
^
Ha:,.,ico,um.
;^t
probL
At hic
lcruYalem
in accruos arenar,6d
cubilia draconu:&
cmitates lu
-~.:_-
*>-*.**
iCDeus. b 1
ln,-oga, prophffi.
f
Confedion.s.
- -
^ _ . . _ _ k
ignca
cxamina-
B
tiodcclarafquid
ert
rcprobum.
C
T^unijuid
juprr
//f.Saepcvcrficu-
lum iftum
rcpe-
tir,
vtmahscorii
cnumcratis inte-
ratfciuflefaccrc
quod
facit .
* Thcod.Abfur
du
fiquidcm
cf-
fct talcm iudice
inultS
rclinque
re tantam
ncqui
di dabo in dcrolationem,t
eo
quod
non fit
habitator.Q;ii,is
dl
^
C Ptouheia. 5
."ic.l'cc, in lcrutalcTn.
^
. .
">
'."f."*'
uir lipicns qui intclhgat
hoc,&
ad
quc
uerbu ons domini
hat,
U.ll.MY'-^
i
O
^ ,
c.ulan.
apeti,
b
c Oefola.
J^IaD'
vt harcticuslcr-
1
1 mo in ca
priua-
1 tlm
14
leat.Etficcubilc
15 draconum,
&ci-
16 uitatcsilliusdcfol
17
lcnturne inhabi
tct fcrmo diui-
8
nys,&quidicit:
Inbabitabo ,&
in,^
.
ambulabo in eis.
c 1
A Deo.
\
a1C.la.>.ape,.,.
"
Ya"'^
'
/T ^ "C
^ f Cotdis
fui
.l^On
vt annuncict iftud:quarc pcrierit
terra,&
exufta fit
quali
delei-
^
^ -
, ,0,T,nibusin,erfeit,5.
b f U.duci, p.opheu
doininum
tetpor.dcm^m
cauUlc,ue
,edden,em.
, C 0,T,nibusin,erfeiti5.
b f U.duc, p,opne,a
aom.nun.
.c.i.u..u..
1
^.i.
.--.-.^-.
..-^...,....
tum,te6
qu6dn5
fitquipertranfcat?Etdixitdominus:
Quia
dcrclinquerunilcgcm
mca
qua
dedi
eis,&
non audicrunt vo-
cem mca,&
n5 ambulaucrunt
in
ca,&
abierunt
poft prauitate
a CBaal.i.pluaUna.ncn.Baiir.ng
lr.^numen,ido!umSydo,rc.ium.
b
-,
Nc=
la.citumerroxU-
quendu5HI,!cuat,hon.asr.,ip,u.arum&DeidocenMs.mpe,.um.^
cordisfui,&^portBaalim,tquoddidiceiuntapartib.luis.Idcir
i5>
in corde noflro,
^

coraisiui,cx
}'-'i-j-"*"^^*ji
^-l"'^'^^'"'^'
r viv.iiiv^
.',^m"vT,aS
S
coha:cdidtd.
cxercituu Deus Ifracht
Eccc
egocibabopo-
proFjlv
porrovocaui.
VI
___,_ ._^_ X^J^^^^^^^^lS^A^^ aauifdlis.& dilpcr- d|s:
.
fcd in diio confi-
dcndu eft.
Prauu
20 eftcor hominis,
dcquo
excut
pra
us
cogitationes.
uj.i
g
Idcircohxcdicit
</omJnr.Poteftdc
vicino
tcmpore
quo
tioncm.Iftudau-
^j...ctan.
. , Necem,a,ibu5 Sc
an,uUi|5.
.
Capti
fuUt d Clial
pulum
iflum abfinthio,
&rpotii
daboeis
aquafcllis,&
difpcr-
^?'^;^f PJ,^^^;^
luithumanomo -
gQsi^.j(3(:tib.quasnonoueruc ipfi&patrcscoiu,
&mitta
^j difpcrfi,
& totc
re,cumnumen
n
^^'
i-
orbcdiuifi.
diuinumnocon
^
Cla-
ftct
''^
ifa.;i
C
NICOLAVS
DE
LYRA.
jj
I Docucrunt enim
linguam loqui
mendacium ,
&c;
pcrverba pulcbra ,
&
deceptoria fua
mendacia
colorando ,
ideo
fubditur
.
r

j t
2 Habita.tua in mcdio
doli .
quia quiefientes
mfms
domib.
dolos contra alios
cogitabant.
}
In dolo rcnuerunt fcire me. ideji,
mandata mea vt Ucen'
tius peccarenr.
4 VtOptcre^i.Hlc poniturfecundaratio
lamentationis.Et
dim^
dttiirin duai
partes, quia pnmo
poniftr
kec
ratio, feciindb qu^ri-
tur
huius rationis
loiidaatio,
ib::
Quis
cft .
Cinaprimum
dici-
Kr.Proptcrca.i
/'^ propter peccata populipr^di^ia.
5
Eccc
cgo
conflabo.idf//,pM'"w
eos debita
pcena.
6
Quid
cnim aliud faciam,&c..ju/i
dicat Tantum dedecus
culpx
nondebet dimitti
fine
decore iufltti<e.
7 Sagitta
vulncrans
linguameoruni quia
habebant ver-
ba nociua
va[de,idedfnbditur
.
8 In orc fuo
pi.n-dla
enim
peiils grcuior
ad nocendum
qitam
familiaris
inimicus:& ifie efi amicuspHiis.
9 Nunquid fuper
his non
\'iC\u.dibitampa;nm
inferendo
quafidicat.Sic.
10
Supcr
montcsaflumamflc.mcum.ic/r^,<iJi*'"i/''f"'
CJr
per
montes
intcUigitur Iudea,qi*
ejl
terra
montuofa
.
n
Etfupcrfpeciofa
dcfcrtiplanaum,quoniam
inccn-
fa funt.
Loqmturde
futuro permodumprxterili
propter
certi
tutimem _ ,
0
1 2 E6
quod
non fit vir
pcrtranfiens
.
qukfunt occifi
vel ca
ptiuatt.
15
Et non audierunt voccm
poflidentis
. /.
ipfim
Dei
, qii
efi
domnus tntius
terr.t,&
fpecialiter
terr.t
promifjionis
.
14
Avolucre
c^Ii vfque
ad
pecora.
ide[l,d
mawribus
vfqu
ad minores.
1
5 Tranfmigra.
in
BabyLye
l,a
volumine
cxW.quia
cwn h
minibus
capta Junt pecora,&
ad
recejjurn animalium,& pecorm
remanet terra
deferta:C^jic indefugiunt
aues nmnmentum
ibti(.
ucniensnonhabentis .
^vX
1 6 Et dabo Icru in accruos arcna;.
per
de^ruciionem
mr'
rum & domon-m.
1
7
Et cubi.dra. ^nimalia enim
venenofa
babitant in ruinis .
I S
Qilis
cft. Hic
confequenter qu^eritur
huius deflruHionis conj
deratto,cum
dicitur :
Quis
cft vir
fapicns qui
intclligat
ho
|
idefi,conJiderct
diH-im deUruBionem.
19
Vtannuncictiftud.^4;)'enrfo^arf pmVmfcrw
Etfu
dicur
rejpunfiv
dumini.
20
Quiadcrcliqucruntlcgcmmcamj&c.dr/^tfW/irw
i
fupraditlis. j
i I
Eccccgo
cibabo
populum
iftum ab &c. idefi ,
mitu\
eis tribiilaiiones amaras.
j
2 i Et
difp.cos
in Gcntibus. extraneis.
i
25
Et
mittamcosgladium
.
quia
multi de ludxh in via
( I
ptniitatis 8abylonice&
inteunino
fucrunt
mortui : i^ fimHi
!
deillis
quicontra
leremix
conjilium pofi
deJlrnCiionm
ciuita^
fugerunt
iit
Mgyptum
!
jt H3tC|
\
^57
lcTcmix Ca
p.IX. 6j8.
g Loe}uere,hec
di. Verbu HcbraicR
quod
frib: liferis
rcribi- D
tur
daleth,bcth,rcs.Vocalcs.n.in mcdio non het
pro
con
fequentia,& lcgcntis
arbitrio d
lcgatur
dabatfermoncm
fignificat,fi
debcr
morte,fi dabcr.
loqucrc
. Vii LXX. &
Thcodotio iunxcrc illud in fine
capituli c[S
fic termina-
ucrunt,vtdiccrct:
iti
^
a
Gladium.
Vcl matcriale vcl
fpirituale.quo
diuiduntur
j^nz
in nialucorcntiant,fed
in
co,qd
mali
runt^difpcrcant.
ib ( Toca/f.
Vocatc
iamcntatriccsp^futuracaptiuitate,
&:ciuitatis
cuerfione .
Lamentatriccs vocari iubet,
qux
voce
flct)ili,vcrbcraiis laccrtis
adlachrymas
inuitat. Is.n.
niosvCq; hodiep-
t ,' , r
pianetinludia,vt
a
polt eosgladium
donccconlumantur .
Hxcdicicdominus
Sfnudadi
7c-
^
<=^^^<^^f"""^'ConcempIamini,6rvocateIamentatiiccsutue-
^nrih VOCe mo-
'
o 1 r

r . .
a
f
vt
Io,,uantur.
jSa
populum niant:&adeasqu.T%icntesfuntmimteA'propercnt,fe-
ransfundant in la c ftinent 6<: afTamant
fupei
noslamentum.
Deducancoculi
-^'^oT/m Pro te-
'^^^^^
laclirymas,6(rpalpebi2
tnollr^e defluant
aquis.-quia
Smni^^i ibcompa
uoxlameatationis audita eftt deSion ;
QuomoMo vaftaci
""
fumus,&c^onfufiuchcmcnter?
Qiiiadereliquimusterram,
a <VM delerta. h
5qua:qiafipritereuntes quondam pollidcrunt
vel
pofliJeSsiir.
quonia
deieda funt tabernacula noftra. Auditc
ergo
mulie-
a
^Vifs
nejligfiit.i
.js.
rcs uerbum domini
,6:aflumantaures ueftra:
fc-rmoncons
cius,&:
doccte nlias ucitras
lamentum,
&
unaquxque proxi
3
'"rurainchtyirijruin.
b f l'cccatoruin. <
IsrnCus.
mam fuam
plandu,c|iiia
alcendit moi
sper
fencftras ueftras:
a Ad inKrituin aninix.
TMcnies. ,'b f AHdifDerdendum.
f Senfus. c ExtraEccleliam.
ingrclla
cft domos ucftras
difpcrdere paruulos deforis,iuuc-
ticntisafFcdui,
vt
qjpopulus
fufti-
net,rullincrc&
se
tireipfcdicatur.
d
i^^orj.y.Dicant
hoclprequutionc
crcdcntiu tubx
q
idcircovaftat^
sut
atq;confijfoe,quia
dcreliquciunt lege
'dni,&
dcferuerut
tabcinacula lua.
e
./f(fi.c>.Superi'
.,
,
,
.
h
i- ,
.
-
t-' ""i" ---;;
dixit. vocate lamg
g
^^^ ^^
pIatcis.Loc]uerc:Hasc
dicit dominus:Et cadet mortici
tatrices.&cNunc
h
numhominis
quad
flercus
faperfaciemt
rcgionis,c[uaIi
.U.U irult^uTln"
uggli
t
focnum
poft tergum
mecencis,66ion
eft
qui coUigat.H^c
latione Sacerdom, /
^'"
j'
'"'"-'"
^"p"^;^'^;"'
^
'"]
K'':"'"'
''^
^p'
P
&;'"-;l'g"'^
'latq-,
dodtoru & vi
^^^^^ dominus :
t Non
giorietur lapiens
in
fapK
roru oium:vt illis
a dolrina ceftaii-
tib.mulieres audi-
ant vcrbum dni.
f
Qu!ajct.QLn2
k
iuftitiaincerra.Ha;cenimplacentmihi,aitdiis,Eccedicsue-
'
iLcuciqui
au)bu!ant
fpaciotam
viiin,
<ju.-eilucit
ad mortem.
h
Ouinhiccomplcta
fueiint. c fCadauera mortuoium.
piensin fapientiafua,
&:
nonglorieturfortisinfortitudinefua
& n5 dorieturdiucs
luucncsdc
pl.ircis
moFtc.
Aquila
&
Symmachus
trah-
ftulcruntJoqrcvt
ipcrctdns^pheto
h
Quci.i.Quod
poft
tcrgum
mctcntis tveftra:
quafi
inutile
ncgU
gitur.Inquo
often
^
''"^
dic tanta in vrbc
&circa futuraca:-

de,vt
nofitquile-
pcliat
corrucntcs, .... .
.
1 <>'^'fa<io
r,lcricor
^^- ^^,
dicini. Etn
quidam 1 fine Ocu.
videnntur iniufta,
oiatii facit
iufte,
olaprouidc.
Vbi
funt
crgo qui
di-
cut holcm
j)prio
regi arbitrio&
fic E
dat liberi
arbitrij
potcftatcm,utDei
toUant mifericor-
diamatq;
iuftitia? t
tert
Hoc
apoftolus po-
*-*^f' ''^*
nitteftimoniu di-
ccns :
iluigloHMUYy
in
domineglorirrur.
k Ecce di.ve. Mul-
in
diuitijs
fuis : fed in hoc
gloriecur g.gloriatur
fcire,&
noftc
^"^
^^
Getium,&
ma-
,
i
me,quiaegofumdns,quifaciomifcricordiam,&iudiciu,&^
SSefvfqt ci,
''
iuftitiaincerra.Ha;cenimplacentmihi,aitdiis,Eccedicsue-
''
hodie^circuncidu-
nient,dicitdns:5iuifitabofupcroemquitcircucifumhabct \\
t"r&pcip"^
Ae-
fSclicet. ,Ci,cucirumcaLnocotde.^
^^
gyptl|
,
&_
JdumXl
pr^putium,fuperAegypta&fuperIudam,&fuperEd6,
&
,^ fbr^&ols^^ctio
Gentemfigninc.1t , non fortiiudinein
p ,..,.....
fupcrfilios Amnoj&fuper Moab,6^upcr omncstqui
attofi
15
^
,
t V .
f,
fAlia:. tiCarnis.
lunt in
coma,habitaces
in dcferto:
quia
omnesGcntes habet
1 5
a
*Noncarnc,<]uod
ad itiortemducit.
pr?putiura.Omnis
aute domus Iftael incirciicifi funt co'rdc.
:aracritfortitudo,
cc velocitas hoftlQ
vtnoncxpccteto-
(hu.fcdpfcncftras
&tedac6rccndat.
*
Theo.Fencftras
vocatcrroriscom
mentationcs
, pcr
quaserrorefulire-
perunt,&illiuscr-
..
goinflidaeftpoe-
(jna. Nccerraueritquifpiaquifenfnscorporis, appcllaue-
ritanimcefeneftras,v.g.vifum,guftum,olfatum,aditu
&taclum. Per hocenim vita''&
raorsingredipollunt.
Namqui
temperateintuetur,confequitur vitam,quiaii
,
tem
intempcrate,dccerpit
mortem.
^
^
Ambrofius.
Fcncflratuacftoculustuus. Sivideas
malitiam
adconcupifcendam
, intrauit mors
,
fi audias
fcrmoncsmcretrices,intrauitmors,&c.
Loquere^
- ^.rcitmcifi
hodie circuncidu-
apud
Ocntcs
o
NICOLAVS DE LYRA.
: mc dicit
dominus excrcituum . Uu
conjcquenterlere-
mias alm
inducit ad
lamemum,dtcens .
1
Contemp./rff/l.conyit/f
j-arf
malaftpradiaa
.
Z
ht
uocate
lamen.
^ntiquitus
enim in hmentattQHib. voca.
bantur
muUeres carmen
Lugubre prxcinentes
ad commouendii alios
(id^etum,
co
quodmulieres
magis
junt
compajjiua qitam
virt,
&
idhucfii
altquibus terrts.
4 Et ad eas . m hac arte.
5 M.itti.&
ptO.Q.d.tempus
Umentatwnts
inliat.CAterapatent
'>iUteravjcjueioi,
6
Quia
aicen.mors.
QJ.
nihil vakbit claudere
oflia
vel
por-
'"
"""'''
Chald^tos,
quiaafcendent, &intrabunt
perfenejlras
ad
'".nrhciendum
iuuenes&paruulos.
l N ^'^^i^
^^-^d.non
erit
quifepe[iat,idedfubditur.

JNon
glo.fa. Hoc
diciturquiailli dercgno
lude
iuHabantfe
PJ^iJi^.i-biiid.tis
rejiflerepartim per (apientiam dochiurn,partim per
Mt'i^"membcliatorum
,&partim per
munitiones & dimtias in
9
10
SaraccnorSquiha
t tiifper(os
bitant in Iblitudi-
'^ trcma
ne &
qui
atconfi
"'""'*'
funtincoma.Non
igitur
debcf
glo-
riari luda
,
fi ex le-
ge
circuncifus eft.
Circuncifio enim non
prodcft,
nifi
lcgcm
obfernes.
p
44 1 heo.Iduma:i
quide
ducetes
genus
ab
Efau,
circunci-
dcbantur,
iuxta
lege
Abrahx data : Ammonita: uero &
Moabit9,vt
uicinitate iunfti
, xmulatifuntcognationo.
Qiii
at ab Ifmaele,& Cethura
defcederut,lcge
maioru cir
cucidebat.Hoscrgo
uocatcirciitofos
facic,qapilosgena
ifi auellerc cofueuerat . At
Aegyptios
incole
populi
do-
cucrutcircucif. Coiun.
atcisfuda,utrcprimcretarioga.
^
(4? Cap.
! '^''"g^t.gat^s ijia non valebunt vobis.
Scdinhocglo.:perf.
ocirc, (5cc.
Cauendo
offenfam
meam &recnrrendo ad meum
''^xtlium,z^rmhumanum.
^'^'^'^
aicsin:n.Dc
propinquo.
12
Etuifi.Pc>-/7M/fioew.
^"Pcr o.iifti
incir.fntefuppMtiu carius,jiue prcpHtiii
cordis.
14 Super
li
4 Super Aegy.&c. Cumpunitione
Iud
popiAi (xpnnnt
hic
punttionem aliquoru populorum,qui
erant tts
prjpinqui:&
in
quib.
hafjuerant
Jiduiam
de
adiutorio,& ipftmagii
fucrunt
eis i n nocu'
menturn:
propter
quodexprimiturpunitio
eorum.
15
Et fu. O.
q. Ijii
erant
.Agareni defccndcntes
de
Ifmael
fHio
.Abrahx,
quihabcbant capiLlosrecijos, vfque
ad atirem ad modim
piigiLim.hi
Htbr<ieo
/jjZ>t;!-.Etfuperomncm angulatum
an
gulo.
Ltdicit
I\a.
Sal.
quod per
hoc
intelligttur popuLus
habituns
i'i
diferto
iuxta
angiilum Inda^.
16
Quia omncs,&c./cac<f,c^
ludici
pr.tputiim
coydis.Siit!-
dum
autun,quod
vbi nos
habcmusfupra. Supci: O.q.
&C. In lle'
bro habetur :
Super
omncm incircumcifum habentem
prxputium.
(>uia
aliqui
de
populis
lircumjiuntibus Iu(l.e.i,erai,e
cirtumcijim carne,
fidicci Ifmaelitit
&
qui .Agarintfru
Saraceni
dicuntur &
jtmiLttcr Idurnai,
ftcut Ijrnacl
jilius .Abrahx,
&
Efau
fiLins Ifaac, aquibus def(enderunt,fueruntcircunicili:CSjicquan-
tiim ad
circumufionem
carnisfilij
!jt..:l
non
prjccellebant
ifios
po~
pulos.
Efl
ergofentcntia, quodjicut
circuntcifto
carnis non valebat
exiraneis,eb
quod
erant
circumtift
ineute
pcr
idoloLatriam,fic
non
vaLebat
filijs IJracL,qui
hocmodo erant
incircumcift
corde:&
fciu.
diim hoc Litcra
qtif Jequitur
:
Quia
om. &C. Sic
cji cxponetidn.,
quod habentprcputium
cordis,
quantum
ad
circumcijos
carne
,
vet,
preputium
carHis,&
cordis
quantumadalios.
Gloford.&NicolaideLyra
6k
CAP. X.
Viite yer.
&c. Pro-
prii
ad-
iicrs* cos
loquiiur.quicoclc
flia vcncratur:qu^
in
(ignum pofita
fnnt annorum
<5c
tcmporiim&
mc-
fium & dicrum ,
ranquam
ab his rc
gaturgcnus
huma
num r&cxcaulis
coclcftium modc-
rcntur tcrrcna.
b Lif['um
.
Qiiod
dc idolisdiximus,
ad haercticos rcfc-
C A P. X.
Vdite
ucibum
quod
loquutus
efl do-
minus
(upcr
uos domus ifrael
. Hxc di-
citdominus:IuxtauiasGentiumnolite
difcedcrc,
&^(igniscoEli
nolitemetue-
a
^HiiiK.na Upientia.
rc,qux
timent Gcntes,
quialcges po-
a liuiilofunt.
b IDcfifipiioidoloiuin.
& corruptibilis _
^^
c 1 Maieiia vilii
puloi
um uana:
funt .
Qma
lignum
de
a Qni
mort-ili^ iiiin. ,t.i': facfrc non
potcit.
faltu
prxcidit opus
manuij artificis
in afcia.
Argeto
&jiuro
a TMirabilit
pntent
n idoloium, ijuxfff
k- lUir
iiuiipotdl.
decorauitiIIud,cI.auis6^malIciscompegit,
ur non
f
difToI-
a
Q^^inrpulh.iindincmhibent.iuieni
Vi.iaiitT'-J
riul vi.le !V vitale.
uatur.
Inrimilitiidinempalmxtabncatafunt,
&c^nonIo-
a nVndeO .abent^cnonloiucmui
b 1 F.iiio.
crgoqu ii.o.t.t.
tfBumur. ad frsrctiroVrcfc'
quencur,portata!tollcnrur,quiainccdere
non ualent. No-
f
ramus.
Ipficnim
d
lueergo
timeieea,
quianecmale
poflunt
facerc nec bene.
ingCntia pcrmit-
r H.xcintXX.nonh.ncntur,K.ideTheodo.ione.nplcr,(qi.eadduntur.

tunt ,
& fimulacra
No'n
eftfimilistuidomine,magnus
tu,&magnum
nomcn
9
vanicultusde fuo
e
cordeconfingunt.
Iaaant.grandia,& quafircnfibusau-
rcis , &
cloqueis
ar2;enteis
impcritorum
acicm ,
obrtrin-
gunt: quorum dogmataa
fuisinucntoribus
portantur,
in'quibusnullavtiiitas.quorum
cultura
Gcntium,pro-
prxa
cft(5c eorum
qui
ignorant
Dcum.
C .Argtnt,
C
^Ygcnt,&
tturr
Hicrony.
Vt ful-
1
gorc
matcrix fim-
pliccs cccupct
&
2
dccipiat.Hicerror
^ vlque
ad nos
per-
\ ucnit, vtrcligione
4
in
diuitijs
arbitrc-
5
mur.
(5 d
t^nliteer^otm'-
7 rc.Solcntplcriquc
Gcntium,d.'cmo-
ncs colcre nc oft!
ciant,&alioscxc
rarc,vt proficianr:
vndc
Vergi!iLis:y'
'
gram hycmi pcc;
dcnijzcphins
fai
cibus albam.
C 'hloeli lintidstu
Noncftfimilisti,
dominc,Dcoriin-,,
fcilicccqui
abh-
rcticis
finguntiir
^ Theodorctus.
Diflbluithicfupcrbiamludceoruni
quia
nondixit, portiodomini,populusipfius
hcob: lc,
Dcum omnium
vocauitrcgcmcundarum, prsdiccn
agnitionem
Dei
gentibus
euenturam.
^
a Tuum
NICOLAVS
DE L Y R A.
C A I'. X.
* I ^SU5[9/I
VditcHcrbnmquodloquutuseftdnsfiipcr,5cc.
jp^^
Vo(u]uam
loemias
d.floiauit pvp:t'.;
uialuian.yhrc conje-
i^M
qucntur
rcuocat eos ad
pcsnicemiam.Et
prinrJ
renocateos
a
jeruuute
idoiolati ijc,
fecundo
a
tra>:fgre(JiOfie k^is
iiuina r.
feq.
Trima in
duas,c\Hidprimb
ponitu
r dicl^ reuocatio,fccundo aiflina.
Diuifio.
^o
punitio,tbi; Qong^CQSXVrimaadhucinduas^iiuia
primnpo
ninr
reuocat'opopuU,faundodeclaratio
di^iytb:: Qiua lignum.
.Ad
intcUtgentiam prirnxpmis , [tcundum cjuod
Genales credia...
tuntcorpora
cceleflta effe
anmata
,
& non
folum effe
animata
fed
Eri^r Gcnti- habere
aliqiad
diuinitalis , &ftc
ex l^bcro arbitrio
infiuere
in
ifia
lium circa
inferiora
ad
caufandum (jfedus profperos
vtl
ad'Uifus
hominibus:
corpara
cale
^ Heo datiterunt ea
placarefacrifiijjs
&oblatiomhus:& ifl'id
cfi
C
f''lf>^f><]t'^
vt dicit
Damafcenus
ccelt inauia
funt ,
&
infmfibdes,
&fic agtiu
in
hCinferiora
ex neccffitate Mturx:& fic offcrre
cis
munera
ad
placationem
extimore
effc^ivm
efi erroneumytrfnper
iiitiofumad
ntololatriam
perti>iem:& quia
ludxiin hunc ertorcm
inciderantfVt
patet
ex
fupradiHis.j.cap.quod
faciebant placentes
reginx
ca:li,idb
ab hoc errore reuacat eos
lercmias, dicens,
3, luxta vias Gentium.j.
le^^es &/iatuta
earum.
Nolite dif. Scilicetidololatriaw.
Et a
Ggnis
Cocli.. a
planetis
& conlicUationibus diuerfis.
Noli.mctU. Scilicet
rnetufnptr/iiiioju
modo
prjediclo.
Quia lcgCS pO.va.
(unt. Qutbus (iatuerunt
ftgua
cceti
placa-
re
munnibus,
vi di^lum
eli,pcr
hoc tamen non exclndhur meius ra
tionabilis. Licet enm
corpora
calefiiafint agentia
de
necefjitate,ha
bent tamen virtuttm immutandi tlcmenta
,
&
compofttaex
eis ad
diuerfas qualitatesiex qiab. difponuntur
humana
iorpora
ad varias
iiifirt/ii-
ilia.
4
5
6
infiintitatcs. 'sicut exdominio Martis cholera
accenditur,rx(]U3a
cenfinne
non
fulummodo corpora difponunturai
infirmitatem
tdi
quam,fed
etiam
appetitusfenftttuus
ad iram:ex
quo fequuntur
yli
rius lites &
diffenfiones,ed quod bomines,vt
in
pluribusfequum
fuaspitffioms.
Soli autfm
fipioites
earum dotntnantur
per
rationi
Timir aiitem fjomincs
conliiijtiuos efficit , vt dicit
Vly.lofopus.i
P\Jjcto>icx,ad prjccauendum
de tnaiis
fitxris:
&ideb timere a cari
confiellationibus
ad hoc
qnod
humi
cvnfulatdc
habendo remedi
contra
difpofitiones
ad
infirmitates
corporum
&
malaspafftones,(.
alia
buiiifmodi
qu.f poffunt
ex
influentia
cceli
caufari,
non
efl
w.i/j
fed
licituni & honcdum &
fccundum
hoc dicit Ttoltmxus in cen
loquio fuo, qiiodfaplens
dominabitur
aftris
:
inquantum prouideb
ftbide
remedio contra
cffcBuseorMn,
7 Quia
lignum
. Hic
ponitur
dcclaratio diBi : Et diuiditUriMt.
dnas
panes,qutaprimb ponittir
ilia
declaratio,(ecundb inftrturqi
datn t
onclufto
ihi.Sic
ergo.
Dixit enim leremias
parte pixcede,
:
t!,qtod leges popttlorum vanicjunt, qua:funt
de idolotatria , &h'
declarat hic
diffusi
oficndens,
quod
idoia nulUtrn habeant viitute
iuuaiidi vel nocendi hominibus:
fed magis
tconuerfo,
qiiia
lyomiii
faciimt idolaper
artem,& pnffunt
ea
di(fipare:&
Iwcefi
quod
d.
tur .
Quia lignum
de faltu
pra;cidit opus
manuum arti
Cisin afcia. Et
patetliiera viqueiiji.
8 In fimi.
pal.
fabrica. funt.
iliwd cxponitur
vno modo,
cf
/icut
arhor
pai<n
ceUt.i
per
arcem non habet
aliqnam
virtutemj
ciendi
fru8um ,
fic
nec idala lubcnt
aliquam virruttmfaciendil
mm vel malum. ^lio
modo,quod ficut palma crefcit
in altum v
Uite
naturf fic
idoUim metallicim
erigittir
in altumvirtM arti.'
0- non
prnpria virtute, & ideb
fitb
ditur, i
9
Non cft fimil.tui dom. '>lia omnia
agispropria
virtuti
nidlo
dtpendenSf& ideQjubdiiu,-,
'
I
Qjtis
M
V^_.A
L 1 T E
T{.
\
1 ^udite refl: dom.
Poftquam
Icremiasluxit
populi
fui
pcccata
rcuocat eu a fua
malitia,
&prim6rcuocateuni
ab
idololatria,dicens.
2 luxia vias Gentium noli
difcedere.
Et fubditur caufa cum
dicitur.
6
Quia
legespoptilnr.vanxfunt.l^im
inducimt ad feruien-
dum
idolisquxnihil funt,vt dicitun.Cor.8.(5c fubditur
ratio cum dicitur.
7
Quia
lig.
de
fal.
prf.
Moralitcrpcr
faltum,
cuius
ligna
iunt infruftuofa
,
fignatur qua:libct congregatio qua:
in
pluribuscaretbonis operibus: quodaliquandocontin-
git
in
rcligiofis
& fa:cularibus
.-Igitur lignum
defaltu
accipitur ,
cum
aliquis
infuffioens fccnria
pariter
& vi-
ta,adccclefia:rcgimcncligitur velalTumitur,
vt indc
fiat idoluni.
Dcquodicitur.Zachar.
ii.d.
panor&
idQlm
idolum
dcreliuqiiens gregrm.
] opits
ma. artificis. Talis cnim
promotio
cfl ab homii:
bus,&
non a
Spirituland^o.
f .Argent.&au.
d-cojl.
Qjia
talcs
promotorespron'1'
ucntcum
adcongrcgationcmauri,&argcti,
vthabei(t
partcm
fibi.
t
Clauis
i3 malleis,&c.TtAcs cnim
promoti
non ftan
ji
flatu
paftorali pcr
virtutem inteUcdualcm vcl
moralij'i
fedperpotcntiam tcmporalcm.
8
In/imiliti:. palmxfabri.funi.
Nam
qiii
plantatpalm |a
non comeditcius fni(5lum
,
quia
communiter mori
r
antcpalma;frudificationcm.
Similiter
quipromo
prxlatum
inutilemnon
pcrcipit
inde fru(ftumdulc
mcriti,
fed amarum
pcccati.
\
"'o>w./o/.Na
apromotorib.
inc5ucnientcr fufictan
\
Quia incedoe im valtnt . Scilicct
per
viain
morum.
I
I DoBrii
Ui
leremia:
Cap.
X.
662
/
a
Tuum f^.*?. Qoamuis
hxretici iuxta
fapicn
tiam mudi
quedeftruitunfibi.fapicntes
vidcantur,tn
in oibus
rcgms
ccclcfiamlacerant,nullus
fimilisdomino. VndtWcruam
faptentkmfiplcntum,
&
prudentiam
prudtntium reprobabo.
b
inuolnJe Thay.ajfht.Alitc!:
non
decipit,fallitasinuolui
i.c.
(de qua
diftum cft: Ten-a es & in terram Ibh
)
ncccflariam D
habcmus fortitudinem
Dei.fincqua impofiibilccflcxc-
qui quod repugnatcarni
. Cum autem mortificatafuc-
rint membra
fupra
terram
,
tuncparct fpiritus
volunta-
ti.Spiritu
enim fafla carnis mortificantur . Dominus er-
r
tur,vcntasapenr.
4c
Tiieodorctus.
Tharfis appellat
Carthagine.
Eiuf-
inodicnim
argen
a
tum
maxime lau-
datiir.Etproculdu
bioetia nunc
qui
ifludentopibuSjA-
fricaminquirunr.
"uDijc
OphiropKs.Vnu
b
jdefeptcmnomini
a
fPtiacipium rapientiztimndntnini.
tiium in fortitudine .
f Quis
non timcbitte 6 rex Gentium.
i
n
f In vc;itaie decor,in
men.aJoiUjpiiudo.
-
Tuum eft cnim decus inter cundos
fapientes
Gentium
,
&c^^
invniuerlisregniseorumnulluseftfimilistui.
Pariterinfi-
4
iSimuI.
pientcs 6cJatuiprobabuntur,dod:rina
vanitatis eorum li-
3 *Vile. o
fsimiiisargento eloi]ucntii
venuftate. c
1 Veiboium artilicio.
d f
Indiiregiofccun.iuin Iprephum
, vcl
quodlilictniaie.
gnum eft,qrgcntum
f
inuolutum deTharfis
affcrtur,
& au-
^V-IOph.z
busquib.
aurum c rum
dcOphiropusartifici.s,8^manusaerarij,hiac}'nthus6<.^io
a f
Put..uue;.pud
_cumenim (tulii lunr.
f
Alias
lapientum. 11
purpuraindair>cnta
eorum.
Opus
t artificum vniucrfa ha^c
1 1
1 llla mendacia. *t Illa luortua.
I^
dominusautemDcust
ucruseft.
JpfeDeusviuensjS^rex
14
Siergonon
habct^^^'**-
flJ inntoria.
ITetreni. 5
Dcum
patrcni
&
fempiternus.
Ab
indignatione
cius commouebitur
terra,
&C
filium dicentcm.
^N.riopuiu..
.).-.
Ego
&
patir
apua^^
nonfuftincbuntGcntescomminationemeius.
Sicergodi-
'^
cummanfione
Jacic'
"""
'^"
a
IFalisdijs .ftad.cendalunt. I^^WW, &SpiritUm-
cetis cis Dii
qui
eoclos 6c terra non
fecerunt,pereant
de
terra,
^ ^
fanftu, vere defcr
TPattr.
a
IFilioqui
Ue. v.rtu &
lajueniiad.ciiur.
'apud
Hebraeos
ap
pcllaturquoddice
ircpoffumus
obri-
jcatjzum,y
t in
fupcrfi-
Jcie
t pateat quod
iintuslatet.
d
hlacynthuf
&
furpura,
&c. Vt fu-
pcrficiem
intuetes
dccipiant,duc(eli
fibicoloremoflen e
dunt,
& coeleftia f
promittunt.
e Cflf/ojdr
roTJw.QiiJE
cooperatoresChrifti,quidij
vo
cantur&domini ,
perdodtriuamecclefiafticam partim
fecerunt.
jf Theodorctus.Nam Dci
proprium
cft
crearc,non
ab
alio crcari .
Ideoque
fi filius eft
creatus,
non cft Dcus. fin
vniucrforum eft
opifex
& conditor
,
re vcra Dcus eft.
,,Jf
iliifacir.
Origenes Dommusqui
facit terram in for.
lut &c. Tres
quodammodo
virtutes Dei afllimens
prophe-
-v'ta,fortitudinem,
fapientiam,prudentiam
,
vnicuique
propriaoperadiftribuit.
Fortitudini terram ,
fapientix,
orbemtcrrarum,prudentia:jcoelum.lnnoftra ergo
terra
(de
go
facitterram in
<^e"-
3-^'
fortitudinc fua
,^"""''""'
.
quam (
ficut icri-
ib. .,6.6.
ptum
eft in
lob)
ftatuitfupra
nihi-
lum,
quoconftat
infortitudincDci
immcdiatcmundi
tcrrxlibramfufti-
neri. Venia& ad
orbcm terrarum
qui
Gra:ce oWftsVw .
hic
dicitur, ideft,
inhabitata . Scio
animam inhabita- 1 induflrioru
tam . Scio dcferta.
ta eft.Habitata aut
&rde
hisqu^EfubcosIo iunt.t Quifacitterrainfortitudine
t
eftquxDeoplcna|rfr.y,.b.-
^
eft,
& habet Chri
pfai.jo.d.
ftum&
Spiritumiandtum.
HincDauid in Pfal.confcflio
nis:
Spiriti4 principati confirma mc.
spintHm
re.m.in
vil.^pinttm
I-uc. tp.c.
.ft.ne aufer.a
mc. Haic autem in
approbationcm
huius rei
^^^'^'
^'
diximusjquod habitata,i.
orbis terratum.in
fapieriA
Dei
fabricata
fit.Sapietia.n.auxiljatur
iufto
fuper
decem
po-
teftatem habenti ciuitates :
Sapientiam
Dei &
difciplma
qui
abijcitinfoelix eft, & vana
fpes
cius,labores
inlcnfa-
ti,
&
inutiliaopera.Laboremuscrgo
vthabitataanima
noftra Dei
fapientia erigatur.Cecidit
enim de fublimi ve
nicntib. nobisin
locummiferiarum,
ceciditpoftquam
peccauimus
.
Denique quiCunq;
vcl
quidquid
eft in ifto
<^'
orbe.
NICOLAVS DE LYRA.
I
Quis
non timc.
Quafi
dicat, mUus
eft^qui
tc non dcheat ti-
mere.
1 2 Tuum eft enim. Idefi,honordebetur tibiab hominibus . In
Hebrtco habetur:
Quia tibi
vsniet,&
fubinuUigitur, tjuicunque
fa
piens
adte
honorandum ,&fic esl eadem
fentcniia,jed
translator
pofuit
clarius
transferens fenfum cxfenfu,
&no rerbum de verbo.
i
lntztQ\xnXz..ApudomnesenimC,entesfapientesfeuphilofo-
phipofueruntvnam caufam primam
hominibus
prxfidentem,&
il
Im
dtxerunteffc
Deum
Deorum,&
illum
prx
ca:teris honorauerut.
Verumtamencum
vulganbus
hominibus vtcommunitcr adorabat
iiola in
templis,ideo fubditur.
4 Pariter
incipien.
& fatui
pro.
Dicuntur autem hic
infipien
tes,
idolorumfaBores, &fatui
corum cultores : &
vtriquc proba-
hunitirudefi,reprobabuntur.
5 Doftrina vanitatis toinm.i.doBrina
qua afjerunt
idolum
ejfe
Deum vana
efi,ideo
fubditur.
^
<^
Lignum
cft.S"cj//ce; idolum interius
fed
ornatum auro &ar-
gento
exterius,idcdfubditur.
7
Argen.inuolu./nwe^Mo/^aifWj-.argentuni
duftile dc
Tharfisaffertur.
Qui:i ibi inuenitur
argemum
dudilius.
8
Etaurumde
Ophir.j.l{eg.g.nominatur
locus
t(ie
Ophlr,&
ibi
ibi inuenitur aurum Valde bonum.
9 Opus
artif.
Supple
eii idolum ex
ifiisfaSlum.
I o
Hyacinthus
&
pur.
&c. idoUs enim
aliquando fiebant
ve
Jies
de tali materia.
II
Dominusautem.Ca'//eJrrfn'..
t
12
Dcusvc.e^.lfiiautemfalfi.
I
j Iple
Deus vi.
Ifii
autem carentes vita.
14
Ettcx Cem. ifii
temporaliter faiii.
1
5
Ab
indig.
&c.
aliquando
indiaitur a Deo terramotus
pro-
pter
hominum
peccata
.
16 Etnon fuftine. &c. jQ^*
interra:motu
aliquando fubitd
moriuntur.
1
7
Sicer. Hic ex
pricdi^is infcrtur conclufio,fcilicet quod
idola
nonfunt vencranda, fcd magis vituperanda , &
hoc
cfl qiwddici-
JMr.-SicergO
dicctis,6i.C.l{ab.'!al. dicit, quodhoc
efi principium
literamiijii
a Urctrna
toahimtegi
Iuda
, &illis
qui
cum coiam
erant in
Babylone
,
quia
de
cOnfilio
lcrcmiafe
tradidcrant
regi
Ba

bylonis,vt habetur.^. l\eg.i^.
vnde&
Chald/iice fcribiturab
hoc
loco.Sic
ergo
dicc.c^
fque ibuQax
fub coclo funt.
incluftue.
Et
efijei<ju ficundum l{ib.
Sal. Cutn
Babylont)
inducent vos ad idolo-
latriumfic
dicetis eis.
1
8
Dij qui
coelos
&
terram,&c.
Et
patet
litera
vfque
ibi.
Jr I Advocem
1
5
poBrina
.
Hic moraliter
arguitur
doftrina
curiofa,cu
aicitur.Doflrjna
^anitatis eornm. Scilicet multorum Theo-
logorum
qui
magis
ftudent curiofitati
quam
vcntati:&
cummaioripondcreallcgantautoritatcs
philofophi,
&
commentatoris,quam
didanoftri Saluatoris.
^'giumeflargentummuotut.
Talisenimdodlrina^ficuc
iignumandum
caret humorc
dcuottonis,
& cftinuolu-
taverbisornatis.
Jiir '^A V'^^-f"'
Tharfis,cxplorans gaudium interpreta-
ccr^ vr^r '^f
"a^lo^orcm vanum
qui
non
quxrit
do-
vtiua,lcd
magiscuriofis
auditoribusplacentia.
8 Et
8
EtaurumdeOphir. Quod intcrprctatur
radians ,
quia
non curat de ucritate ,
fed
magisdeappnrcntia
famae.
9 Opus
ariijicis &non Dei.
Quia
taiis dodrina non eft ex
iriftindu
Spirituflanfti.
I o
Hyaciiiihus
&
pnrpura
indumentum eorum . Nam anhc-
lant ad
pontificalcm
ornatum.
II Diumnus atitem DrHf.Hicoftenditur diuinavcritasiux
ta
piEdidorum fa!firatcm,ut
oppofita
iuxta (e
pofita
ma
gis
clucc(cant,ide6
fubditur.
f
Dominus ai4tem Deus verus esi. In fadis & in ucrbis.
f Quifactt
terram
infortitudinefua, (Sc Idcft.tcrrcnos
prin-
cipes
ad
dcfenfiopem
bonorum
,
&
punitionc
malo-
rum.
f
I
TrxpMrat
i(>l
Glorord.&
Nicolai.de
Lyra
i^^
t
fiabiliHit.
^ orbc.antcCTcaioncmcccidit.
Omncscnimcomumus
A pcrpcccatum
.norbcmtcrrarum^cddommii^clcuauit
iacentes
& in
prudcntia
fuacxtcnd.tccrlum.Non
torti-
tudo,n6 Sapicntia
in coeli cxtcnfionc
allumptacll.yndc
Donunu$lupic,.i.afHdaHH
tena,prxparami
uitcdos
prudcutia.
Eft
CrgO
aliqua
.XXaci.otbm.
b ,rilio.vnde:1prccnim<iixi..&f,a.fum.iprcmBd,.Scc.Io
fua,t prxpirat
orbcm in
fapicntia
fuaA
prudcntia
fua ex
.
,Smni,do.'rmad,,m,n.d.c,:ca,bis.,u,..^ndc:.'luu..m.oh.;..n.mrcgKgl.x,.Dcu^
tcnditCGclos.
Advoccmfuamdat mukitudnicmaquaru
.,Oc,u.bu,J..nd...num.p.*c MNon,c.nfulib^^^^
btai eo.m
paupt.c
rp....o. quo. .p.
eU le K.
^^^^ J,,,.,^,,,,; j,^, f,,,,^.
in ccelcS: clcuatt
ncbulas
ab
cxtremitatib.icir^-Fulgura
2
u,
,,i.|a.bu5omncslunt.l>rr.uri0picnvi-\rcic.,rx.U..,.o..
J
c inpluuiamfacit,&:cducitventudcthclaunsfuis.Stultus
4
prudcmiaDciqua
nolocxtraChriflu
rcquiras.
Omnia
.n.
quc
Dei lunt
Chriftuscft. Ipfc
cft
lapicntia
cius ,
ipfc
fortitudo,
iu
tnub^ctth..
ftit'a,fana.tas.Ipfc
Sap.j.c
ctiam
prudcnta.
Deus.n.liect
Scd di vuum fint
vnus diuerfit
a
b
vnus diuerfis
j^ (ubiaccnti ,
pro
d
fa/tus cft omnis homo
a fcicntia lua,
contulus clt ois ar-
diucrfis
vocabulis
gmtiacur.
"
lactus ciiomnis
iiuiiiw.i'-*'-"'-"
'*-:
---
f
tifex in
fculptili
,
quoniam
falfum eft
quod
conflaujt,
bC 6
nuncupantur
liud.
' '"
^
picntia.
tia.Qri
n.fapicntia
dr,dilciplinistchu
nianarumdiuina-
rumque
rcrumin
flituit
.
Qn
iufti-
tia,diftributor,&
iudex mcritorum
fignificatur.
Itacr-
coprudentia
cius
. .,

1
hic.ntcUi?c,cumdoarinacft&dcmoaratiobonarum
autmalarum rcrumaut
ncutrarum. S.cquenuccoeUim
^ r
extcndillc
dicitur in
prudcntia
fua . vndc
: Exundi
vaba
IZ^i'!^
^<^^^
onotm>d.lUs.
Aftcritcnim
quandatii
cfte verboru
' extcnfioncm,vtcceli.
vndc: iiutexta.d,:
ca-l.rr.OcutfeU..r,
PWioj.a. Extcnditur.n.
animanoftra,qua;pruisfueratcoiitraaa.
Qui
autcm coelcftcm
portant
holem,
cocli lunt. J>i.n. ad
pcccatorcm
dicitur.7ena c^cr
1 tcrra
'^'/-Cur
non dica-
Gcnjd.
ruradiuftumCoclumcs&incelum.b.s?Antfiproptcr
coyciimdreiquiportatimagincmcoyci:
lcnacs,&in
tcrram ibis:Cur
propter
ccclcftcm ci
qui portat iiT>agme
j.Cor..j.c. coelcftisnondicatur.Coelumcs,&incoelum
.bis?Vnuf-
quifquc
noftrum
aut coclcftia fada habet,aut
terrcna . St
tcrrcna lunt.ad cognatam
fibi tcrram deducunt cum
qui
Matth.*.f.
thefaurizauit fibi in tcrra,&
non in
c?lo.
Si vcro
c^kftia,
C
thcfaurizatore fuu ad
propinq
fibi
rcgione
lubuehunt.
a 'Nebutas .
Qux
noucrunt.f.
qmbus pluu.as tuipcndat
f*''-'?;
&
quibus impcndant
.
Moyfcs quafi
nubcs loqucbatur.
iZZ' qui
diccbat;
txpctlct
tcrra,vtpiimiam
vabu mc^.Et Ila.as:^
dt
calum/s
aHrihns
p(rcipt
tena
qnta
dorninus Iwuuius
ejt.
VLU.9.C
b ^b extre.
Qui
vult in vobis
primus
cfle ,
fit ommum
nouiffimus.
Al.tcr cnim ncmo fit nubcs.
c
Fklgura
m
pLu. Origcncs
.
Fcrtur,quod fulgura
cx nu-
bium vcl imbriu colUfionc
gcncrantur.Sicut
ex duriori-
bus
:,
8<f6pus
rifu
dignum.In
porc
vUitationis
lux
periount.
Non eft his fimilis

'^:;:^^:^^^^^^^^
^^^"^-^ ,u,dltcauscU
in .,cov lfcnrucc.cns
Xrficft
g
nonc(lfpi.i.usinds.yanar;int
tia.aliudiufti- h
tcmporc
viiitationis
luas
peribu
7
s
9
lo
it
II
4
o \iui .U.M..". ^
.
Dcu,n , l<'l'.,u.nflthitcai.a.i5
>us
j
pars lacob
.
Qui.n.formauit omniaVpfe
eft,&
ifracl vii
ga
^
r
^
tSbaoih fO^Ictufa,...!. j
hsrcditatisciusrdominuscxercituunomenilli.
Cogrega 15
fAgtis
a ^rMlint -m.quidil"n1'nimhabc5
contulionedig.iumrft.
_ jg
dcterra tc6fufio'ncm
tua,qua?
habitas in
oblidionerquia
,7
bus filicibusfibicomplofis mcdiusignisclabitur.Moy-
D
fcs nubcscrat,&
Ic(u
Naucqui
duni Iibi
colliduutur,cx
fermonibuscorum micantfulgura Icrcmiasquoquc&
Baruch
fibi
coUoqucntes
rutilantia
fulgura
nnttunt.
d EtcdMitventumdethtfjur.
Idciu
vcntiqui terraspcr-
#
flant in thclauris
Dcinon
funt,qiiia
natura corum ma
nifcfta.fedfuntthc
lauri
vcntoru,id-
cft,Spirituum:Spi-
rituiiandus.lapicn
tia:,intcllcdus,fpi-
ritusconfiljj
& for
titudinis,
fpiritus
lcicntije&pictatis,
&
ipiritus
rimoris
domini.Hiautciu
thcfauri lunt iu
Chrifto
abicoditi.
lude oritur vt ali'
fit
fapicnsalius
fi-
dclis&huiulmodi
^
Thcodorctus.
Thcfauri.n
ipfius
funt voluntascius.
Quiu ip/e
dixit &
fa-
^iajuncipfe
mandauit
^creatafunt
. Etom'
nia
quxcuncjue voluit,
Dcminus
fecit,
in cnk
&in terra. Vcrus
crgo
Deus horum ommumcft
opifex.
e j'f/t'<.c.(.Stultuscomparatione
Dei. Stultum.n.Dci i':
picntiuscft
omnibus hominibus
fapicntib.
fcilicct, Infa
tuauit.n.
Deusfapientiam
mundi, nonin
fapicntia
fua
Non
cnimpotcft fapientiamundicapcrcfapicntiaDci
Non cnim
dcdignaturfapientiaDciadmundifapicntii
conuinccndam
tota dcfccndcrcSedmodicum
quidnc
ccftarium fuit,quod
fatuumDeierat.Omniacnimcon
traria
afl^umpfit
Dcus,vt
contrariadiflbluat.
f f.i/.r^.Origenes.
Quodordine
fuo
fingit.Falfumcf
.
enim
quodconflauit,ficut
ftulruscftomnishomoafcii
tia,ftultuni
ctiam cft
quod
facit.
g
Tivn
eli
ipi.in.Nounda
m
quod
in hoc ca.vcntus &
fp
iic
ritusvnonomincapud
Hcbraios
appellanturruah.
h
yanafunt.
Autenimruftica funt
vtlignum,
aut
pul
"
chro fcrmone tinnientia,vt argetum,aut
dc
propno
icn
lu fimulatamentiuntur
vtaurum.
i In
terhpore
vi. Ad
tcmpus
valcl
hxrcfis,
vt
qui proba
funt manifcfti fiant Cum autcm vifitat.o Dci vcncrit.i
i'^'
oculuseius
cundarcfpexcrit,omnia
conticefccnt.
}< Thcodoretus.
In
tcmpote vifitationisfuaspcribun
Nam
Apoftolica pracdicatioprorfusdelcuitcorumm
moriam.
k
iovgreg. prccipit
Icrufale vt
quidquid
fubftatiJE for
1^1
habet,
nen
NICOLAVS
DE LYRA.
4 I Ad voccm fuam
dat,
&c. Scilicet acreo,
vbi
vapores
hu-.
niidi condenfantur
&nubes in
pluuias
refoluuntur.
1 Et deuatncbulasad
cxtremitatib, tcrras. lde^,a
mari
Occano,quod
f . rminat tcrram habitabiUm:indc enim ekuantur ne-
buU
pro
maiori
parte.
3 Fulgura
in
pluuiam
facit. Quia refoluth
in
pluuiam
nubi
busfidguracefjantquxprocedcbantcxcis.
4
Et cducit vcntum dc thefauris fuis.'.rfe locis occultis.
5
Stultus faftus cft
homo,&c.
facicndi idola &colendi.
6 Vana funt,&c. Idcfl,
derifioHC
7
In
tcmporc
vifitationisfux. .A Deo.
8 Pcribunt.
IdoU & idololatra.
9
Noncft his. Scilicet idoUs.
10 Similis
10 Similis
pars
l^i.Scilicet
ipfe
Deus,quemfolum
coluit.
1 1
Qui
cnim formauit
omniaipfc
eft./'.
Deus lacvb.
12 Et
Ifracl.(.pop;</i^/iJ'/.
I
j
Virga
hocre c
ld(fl,pars
vel
menfura inquatum elcgit
tu
Jpeci-tlitcrLd
culttnnjuum.
14
Domi.cxcr. ld(fl,angelorum.
1
5
'
Nomcn il. t non ahcri . Homines enim hene dcminani
huminibusjed
no
angclis.
1 6
Con^^rcga.
Htc
confcquenter
defcribitur
obflinatortm /
'
Vto , C5?
primo quantum
ad ludos
, fecundo quantum
ad extranc ,
ibi Effu ndc. Circa
pumum d/c/rtfr.Congrcga.
de
tcQ^l.vci
t
tibiconfufiocx vnimrfispartibus.
17 Qiix
hab.inobfi.(.r lerufalem qu^
obftdebaris
a Chald>
:
&
lotiuitur
de
futuro pcr
fnodum
pr.tfentis propter
certituiinf
prophetia.
"^ '^
^
i Eccej
f t Traparatorbcm.
Idcft ccclefiam.
t //apj;rM.f.Euangclica,&
non
philofophica.
t ft/JrMii!
ntij
/.j, eTf.Ideft,
homines
conicmplatiuos
cxtcndit ad
praxim regiminis
ccclcfia;
proptcr populine
ccflitatcm.
I 4d
voccmfuam. Ideft,fanarum
dodrinarum.
a Lt
cUuaiiHbulas.i.pixdiQilOKS
ad
pr^dicandum,
dc
quibus
quibus
dicitur Ifa.6o.b.
Q^tii
funt
illi
qin
-"t mbes volint?&r
3 Fulgu.in p/tt./dtJr,i,tormcntadiuinituscomminata
t
farcfacitperpluuiamlachrymarum:cxcmpUimdc^"t
uitis
pocnitcntiam agentibus
ad lonE
prxdicatioiKi
4
t.t edu. vcn. de
thij. Juts. Ltcft,
multiplcx Spirituflai
donum dc
fapicntix
fux occultis.
5
sttiltus
faHus
cil om. &c. Nam ad talia
pertingere
i
poteft
fcieniia humanitus
repcr
ta.
5r
^
Ieremiac CaD.
X.
666
tritione vocat
pcc-
catun),va:autcfup-
piicium
.
Ncquitia,
inquit,
tuamfccu-
y
ficnutiiuntur. Aut
Syrenes,r quedam
monflra, &diEmo-
nuphanrafmara.
t inuenia,
h
.oe.c.Erub5-;:iSir
lcat
qui
aiunt vnu-
mifliirum.
quemq;
fuo
rcgi
ar-
|habet,invrbcmmunitifnmamcongreget,&Iongobfi
ccclcfiaeinfolitudineredigJtur.QurEomniaculpapaflo-
D
\
dioni
prxparet
ahmcnta.Non enim Deus ficut
pnus
16- rum
fynm,quiflulthegemm,
& dominum
no
quxfierunt
gcpoft
futura
minatus,fed
ftatim futura.
g
Dracomm.yd
StruthionunrSimmachus.Syrenarum.*
a
ysmihifuptr
contrhwne.
Coqucntur
lerufalem
qu6d
Vt
prohominibus
habitent fcilicet draconcs
,
& omnia
vehcmeritcr afflida fit &
plaga
infanabili.
vcnenata : Vel
ftrmhiones,
qua:
fohrudini familiares in
* Theodoret.Con-
dcfertisnafcuntur
lNo"''us.
bTAterrsfua. :Quafifimda.
hxcdicicdominus: Ecce
cgdlongeproijciamhabicatoies
,
.
1 .
^.Il" vibemfcilicet
tffugtrf
iion v.iltn:es.
t(?rr^,in
hac
vice,&
rribulabo
cosicatvtnon invicniantur. 2
ta eft
pCena ,
&
gra-
l

r

'^
''"^* lefulalen
culpam
fuam confireniii.
uiffimam
plaga
ac-
a
V?
mihi
luper
contritionc
mea,t
pcflima plaga
mea.
Ego ^
raw.
cepini,
!

i m

r
'ifjtienter. tv .rjmDc.fu'Hnct.o.
4 qucmq- fuo rcffi ac
b Tabernaculum.Pla autcm
dixirPlanehscinhrmitasmcacft,
&pdrtabo
illam.
5 bitrio. Noeft cnim Pfai
j*d
gitlcrufalem
tam cH,.i-,,io.
,^,qui,peccauieL
^
T.icu,tentorii.
,
^
hominis via cius
,
facilcm fadam fub
b
Tabernaculum meumvaltatum eft;omncs funicuh mei di
7 &c.vnde Dauid

J
uerfioncmfuam,vt
. ,. .
.
''""'T-
^
r
^.ra v,
dommog.eiJushornms

non moenia
cruti

rupti
iunr,hhj
mci cxierunta me
,
& no fubfiftunt. Non eft
8
<//./?*.
fcd tabcrnaculu ab-
V''''* i'"^''*""'"
me.ac murorum i.iciat fundamcnta.
i),
'fhcodo
Nunqua
latum
pmes.
qui
cxtcndic vlcra tentorium meum
,
&
erigat pdles
meas:
inquit, dns,
irrupif-
.A,
^"^OdOFCfUS. TMei= iiiia.
J5Frincio-s.(]uorum cu'pjpjpulm diii.eriiut. fct lllc COtta UOS tC
&ftTabefnaculiimvo-
d
quiafftultecgeruntpaftorcs,
& dominumnon
qusficriit:
9 volente:& fi
irrJpif
Gat,Honmodotem
_
*
,Popu!u..
^
10
fet.ncquaquam^-
piuradiuinui^,fcdc proptcrcanomtellexcrunt, &omnisgrexcorumdifpcrfiis
u
fpercegiiretqua-de'*
ctiaradomos&tur
^,
opheia io<,ui.nr.
t>tyionijven.cntis.
^2
crcuerat^nobis
opi-
r
&
porncus-
ell Voxauditionis cccc
vcnit,&
commotio
maena dc terra
'
^ tular
'
Elnonfublljlnt,
^
a1H^.,or,bu,m,rrfefti,.
^
H
SciO
"" '"''^'
aquiIonis,vtpdnatciuitatesIudainfoIitudincm,&:habita
res
c
Neq.enim
in Chal-
daeam iraslati
fnnt,
g ^ ,
'
^
r t

^V"''^
fcd
niagna pars
co-
^ culum draconuni . Scio domme
quia
non clt hominis via
,; ncillcexioat anobis
tulante dextera tua.
enim
quz
acci
derintSennacherib.
Sed
obfccramus
tc.
rura intcrfcda at-
^^
qucdeictacft.
vfc
j
d
Stuttiegeruntpa-
^

ififcrM.
*
Theodorctus.
Paftorcs vocat rc-
-
Iges.&facerdotes.
Hifiquidcm,&illi
-
icrrorem
prouoca-
(uerunt.qusEclarius
clocetRcgum&
Pa
ralipomenon
hifto
ria.
e Grir;-.
Hieronym.
Lxx.
pccora. daod
iuxta hiftoriam ftarc non
poteft:
In
a
<tamlongacnimobfidionepecoranon
duraflent.
a
I*
Theodorctus.
Proptcreaomnis pafturaeorum
non
intellexit.Hoclocoiwideft,
pafturam
vocat non her-
bam,fed ouilia,&
aitimprudcntiam
paftorum
fuifle cau
a
jlamerrorisouium.
!*

li f"^.
'""''""
Harcoiaqujc priteritus
&
prxfcns
fcrmo
di
Idefcribit ad
pcrfecutionis ccclefiaftica:
tempora
refcra-
mus
quado tabernacula domini fubucrt
unt,& habitatio
ccclcfix
a^^Babylonii.tcdmeimeiiti.Sctuac
indignationif. bfHuic confonat
Oauid:Dnmine ne in furore tuo
argu.s me,Bnue &c. uauia:L)nminenein
turoretuoargU)sme,Brnue&c. P^UaS impietatiS,VC
eius^ncc
vfri eft vt
ambulet,&
tdirigatgreflus fuos.Corripc
rum tu
ipfe
crudias
me
domine,verumtamen in
iudicio,& noinfurorc
tuo,nc
\j
!]Snc^Porr6pe?fi-
force adnihilum
rediga/mc.tEOclndignationetuam
"
dSa^unt!
&'qu
J
lupcr Gcntes,qu*Enon
cognoucrunttc,&fuperprouincias
^9 fubiiciuntur, dau-
a^<iuafi.Ttadidifti
nos
vtemendaremurrili, autem
aggtauauctunt iugumluum. necatatj.nccfexui,
-
fulam hanC.5"'o Do-
necd,gnati,ncclocopcperccrunt 2
1
WW
,
nOn fubiiCCrC
i''*'"'''*"'"-
qua:
nomen tuum non
inuocaucrunt.
Quja
comcdcrunt 22
libertatcm
arbitrij
lacob,& deuoraucrunt
eum
,
6<,confumpIcrunt illum,
&t
^^ "*^^'''' f^ruituti na-
decii5:eiu.;difT^nniipn,nr
24
turali,nequeres
no
ftras fatali neccflHta
tifubmittere,veru
difcrtc nos doccrc
,
quo pafto
dns Dcus totius mudi
gu-
bcrnacula
tcnct,fuppeditansbona,&corrrpiensiufli.
p
1 In
iuditio, ejr
non
infurore
tuo .
Quafi
quje patimur
iufta
funt&maiora mcremur: fcd
corripe vtpatcr filium,n6
Heb,i h
^i?iigzs\tho^\sinim\cnm.
Cafligasenimomnmfiliimque
recipti,
& omni dolore
, &
flagello
emendas lerufalem.
pfaLyi.b
Gentcsautcmquaenon cognouerunt
tc
noniudicium,
fed
indignationem
mcrcntur.
^CAP.
decus eius
difiipaucrunt.
NIC O L A VS D E L Y R A
1
Eccc
ego
lon.pro.
&c ^nte enim
captiuitatem
Bahylonis
di(jui
de
regno
ludx
juerunt
captiuati
m
propinquis rcgionibus:
vt
in
Mgypto
&
Syria
&
ftmilibus,fed Babyloma
valdh
longh
diHat
2 Ita vf
non iu. Scilicet ab amicis
fuis.ln
Hebr^o babetur: Ita
v t
inueniant,
jctlicet
panam
debitam
pro peccatis fuis
, vt diat
llojfa
Htbraica,idedfubditur.
5
Va:
mi.fu.
Loquiturfubperfona lerufalem, feu popuU habi-
tantisinea.
" j 'j r r
5
1 1
anc hic in .
iden,pcma
iiia
procefitt
ex
culpa
mea.
6 tt
portabo. ,\lihi a Deo
iuflh infiiHam.
? i^ j"^^"*"'"
'"^"'"
v^f^tdeft,templum
de
quo
loqui-
twaamodm
tabcrnacuUMoyfl , quodfumbus
extendebatur
, &
O

"f^'i
'^'^'"'^'^'^0"^
^' i"
captiuitatem
du8i.
?o Sl^ ^^^"""^P^^''"-'-/"'"'"/'" ^ftcerdotes.
10
ttaommumnonquaE.
Vcr debitum cultum.
, ^l^optcrcanon
imd.
yerbaprophetarum.
11 ^tomnisgrexe.<if//,/)o/>/Hr.
A
y
"P'^-^*?'"''' otciftone,partim captiuitate.
4
Y ox
audi.
Huia a
parte ,4quiloms
intrauU extrcitus ChaU
dicorum
lud^am
ad deuaslandum eam ,
.
1
5
Scio
domine, quia
non.
idefl, noneft
in
poteflatehominis
recie ambulare in via
lufliti^
,
nifiper
te
dirigatur
. Quia tamen
Deus non
deficit
alicui
, direilionem iflam debith
petenti,fed
multi
perfua peccata
demerentur a Deo dimitti :
&ftc
erant
Iudtei,ideo
fubditur
.
1 6
Corripc
me do. De meo errore .
1 7
Vcrumtamcn in. Tua
mifericordia
temperato.
18 Et non infurorc.
J(if^,w^o>'ej/firf'.
1
9
Ne forte ad nihilum
redigas
me. ita
quod
nullus de
pO'
pulo
meo rem.ineat r
20 EfFundc. Hic
confequenter pctitur punitio quantum
ad e.x-
traneos
, qui
ludxam
vaflauerunt
:
quia
licht in
hocfuerint execu-
tores diiiin< iufiiti^ , tamen
hocfecerunt
mala voluntate
, fcilicet
ex
odio,& fua virtutipr^fumptuofeattribuedo quodfiebat
a
Deo,
ideo dicitur. Effundc
indignationem. idefi, punitionem.
21
Supergentcsquxnoncognoueruntte.Per^rfcOT
Wtf,
22
Qiia!
nomcn tuum non inuocaucrunt.
Sedmagisno-
minaidulorum.
23
Quiacomedcruntlacob.To/^M/MW Ifraelcrudeliterocci-
dendo.
24
Etdccuseiusdifijpaiicrunt. Idefl,templumin quoludxi
maxme
gloriabantur.
ADDI-
Ui
Glorord.&NicolaideLyra
U\
A
A D D I T I O
K In
cap.io.vii
diciM
m
pofiilLi^dintelligentim
prmjepar
tis:Scinidiim(ju6dCe>itiUs&c.
Corpor,
<m 2Von hli,m CeHiUs,yt pUtonicipofMfurt
cotpora
caUftia
fjje
leA.a *Dm-
ammata, Jed
etiam dctiores ncfin diqui
hoc
ji
ntite ridenlur ,vt
Oritents. Hi(ror>ymus^i^o,.(iius
vtrojuper
Gen. ad litetam hoc
rtlmquit
tub dubio non diClinans
ad
aUquam partvm.
Dicit etiatn
in Enchirtdio, quodfi
corpora
caUJiiafuntanimata
,
anmseorum
adanptlorumfocietatcmptrtinentjcnaus
Thcmas
veroinpnma
parte\o.70.artic.}.indecifione(,utJiionisinfinediat,quodinter
ponenies corpora
caUilia
tfie
animata,
&
ponentts
ea mn anima-
ta,varua
vcl nulla
differentia
inuenitMr in
re:fed
in roce tantu:vn-
denon
debet cenftri
erroneum dicere
quod corpora
lalefliaftnt
aw
pinta.ltemfuperjiitioidololitrarumnonfolumje
txtcudit
ad coie
dum
res animatas:fedetiam
ns
inanimatas&corrupiibiUs^vtpa
Ut
Ifaif 44.
&i muitis
alijs
locis. Et ideo motiuum idololatrandi
cum
planetisnonpendetexhoc
quod
credantHreffcanimata,ftu
inanimata prffertim
cumfecudum vtramqne opinionem
moueatur
sfubllanfia
apprebendente,&c.
Rcp
.In
cap.
1 o. ybi in
principio poflil.Tonit
notabde verbum,
fcilicet quod
Gentiles crediderunt corpora caUflia
animata,
&non
jolum
animata,Jed
habere
aliquid
dimnitatis &
ficex
Uberc arbi-
B trio
infiuere
in ifia inferiora
ad
caufandam
in hominibus
profpenta
tem,& aducrfttatem,&
ideojlatuerunt
ca
ptacatefacrificijs
&ob-
lationibus:hoc
autem rfi
ettoneum &
fupafiitiofum
adidololattia
pettinens.Et quamuis
Burg. inquantum
vuU
rffe
catMicus
hoc to-
tum notabUe non audet
negare,
truncatim tanien
pofiillatoris
faciu
ittterpretatus,dicit
qnod pcfitllator
no bene dicU
efje
errorem
quod
corpora
ceUftiafunt
animata
quia
vt
inquit Bmg.
boc dicunt
On^^
^Hieronym.&
B../ngitf}. reltnqtiit fub opinione.
^lUgatfan^u
Thomtm. in
\.par.q.jo.dicentem,quodinterponentestorporaca^
]
Ufliaforti rfie
'animata,&
ponnues cbtrariTi,parua,vel
nulla
diffe
rentia
efl
in
re,fcd
in voce tantu.
^idquidfn
de
opmione Jlimlorum
cinaiUaspropofitionrs,tamtnvtVlato,&alijVhilo(ophipoJuerut
ex
huiufmodi
animatione mudu
fore
unimal.hoc dicit beatus
.Auv.
?
l.retrac.c.io.ntc
habeti
pofleex
ratione,ncc
fcriptur^ autoritatc.
yndepatet ^&fi opinabilefit fic
dici ccelum vcl mundu
auimatu,
non
tfi
tamen
probabiU quodfit animaUquia
talis anima
califipo
natur,
non tamtn tfi
vtpats tffeniiaUs
cum ccclo
corfiituens vnum
perfc.Hoc
diaunicommunitcr
doUores moderni
txponentts,dicJit
illas
corporli
ccfUfiium
animas
coniungijolii
vt
motores,(^coniun
gimtur
lUis
cotporib.fecundU opetati,non
fccundum
effe.ldeo
dicit
D..Aiig.in EnchiridioiSicorpora caUfiiafunt
animata^animx totti
ad
angelorumjocietati
m
pertinent.ynde
patet cffe faljum.q,
mddi
ca
fic dijfercntia
taniu vods,&
non reiinter taUs
pufitiones.quia
pojitio
Gentiliii vuU tales animas
coniungi corporibus
, vt
lonfli-
tuant
vnuperfe tanquam partts (ffentiaUs.VoJitio
aut
Clmfiiano:.
iuefifecundiirem contraria,qitia talesanim<cftfunt,
non
(oftituiH
vni^,nifl ficut
motor &
mobiU:quod
non (fl
vnnperfcjtdper
ais
cidens.lnter mcdernos aiit
fortajfis
verum
cft,qu6d
non
fit
dijferen
tiain re inter
pofttiontm affltmatiuam,velnegatittam.Qui
enim nt
gant
caia animatutn
,intciligunt fecundum tffe
&
proprit,quod
au
tcmpomint,intelliguntfecundii opcrati
tantH
&imptoprit.^ecun-
ducnim
propriatn
rationem anima
quam ponit .Ari(iottl.2.deani
ma.
ipfatft
aclus
corporis organici
habentis-vitamin
ptentia, quf
ratio non connenit motoribus caU
propriUgitur
non dicunturani'
niccofporum caUftiumqu^ nonfnnt organi^^^ta^quia nonmixta,
fe'dfimplicia,nec
habentia vilam
inpotentia, cpmjunt ingenerahi
Ua &
incorruptibiUa.
Vatet ex bis
quam
vtititer
Burgen.mouetkt
contra
Tojiilatonni
.
^
loa.i.a
Hom.in
cht.
CAP. XI.
^T
7')^.Origc.
V Quodfciricct
C A P. X f.
Erbum
quod
fac^lumeftadlercmiam ado-
a^Vcibum Bciith:Aquila &Symmachus<em|>cifalum
Lxx ScThcodo-
tion
mtcrficiantut
tcltamcmum.
t
Mict.iS.d
AllegorJ
in
prmcipio apnd
^suyxi

"*Dcu. Hiccftenim
^Jv^JP^
mino,diccns:Autiite
verbatpadinuiusj&
fi
adYngutof
fi
^
M^^^^
loquiminiadviios
Iuda& habitatorcs le-
Deiverbum.
QLiid
c
'**^\i:j**feJ
lulalemAdices adeos:H?cdicitdiisDeus
cnimprodctt
mihi
ifraeI:MaIedi6lusvir gnonaudicritverbapadihuiusqd'
^
cumvcnincinmun
-i n

j- 1 . j a
dum,
finohabcam
d
pr?cipi patiiD. veitns,mdiequaeduxiteosde
terra
Aegy
4
eum
qui
faaus ead
pti,dcfornaceferrca,dicens:
Audite vocem
meam,&
faci
^
prophctas?
Etdifci- e
*
fsicfciiicrt,idcft,noiiaiit.
^
pulis
ait :
yobifcum
f
teomnia
quxprccepivobis, &eritismihiinpopulum,
*
^aI^IZ
(um vjque
ad
confum- g
1 r
*
r i i
Acgyp
mationemfeculi.
h
f ^"''^
yetbumquodfaaumefi.
Noncftpofitumin
titulo,
quo
tcmporCjVel
quo regc
vel
quoto
cius anno hxc
prophe-
tia fafta
eft.fedintcliigimus priori prophetia:& tcmpo-
ri hax
efleiungenda. Velquod poft tcmjjorisinteruallu
hic
fcrmo
dominiadprophetamfadlusfit.Propricautfi
nunc ad viros luda & lerufalem fermo
dirigitur.
b .Audi.v.lu.
AUcg.
Chriflianos.f.Chriftuscnim
deluda
ortus cft.Dc
quo
verc dicitur : luda teUudabunt
fratres
tun
manustuajuper
dorfutn
immicorum tuorim.&c.
jerufaUm.
Ecclcfia
,
quz
eft ciuitas
regis magn
i,&: vi-
vbifapi.
fio
pacis.
Pax enim in ea
multiplicatur
ec ccrnitur.
d MaUdi.
Origenes.
ludxi enim maledidi funt.
qui
non
audierut
teflamentum
Dci,qn
eduxit eos dc tcrra
Acgy

Dti.Nos autem qui

in Chriftocredimus,tcftamento
cius
^
obe
obedimusquodper
Moyfentraditur.Et
nobis hoc
dicitur,
nemaledictifimus.
c Eduxi eus. Hieron.
Origencs.
Nos
quo.'
quc;eduxitDeusdc
Aeg)'pto
& forna-
ce
ferrea, mundo,
lcilicet&eius
angu
ftia.Locusenimvbi
*
crucifixuseftdorai-
nus,
vocatur
fpiri-
tualitcr Sodoma &
tus.
nacef.
Hieron.
Tribulationis &
poenae magnitudinem fignificat
: non
locum
aliquem
fcrri materix in
poenam prseparatum.
g
.Audi.vo.hc fi dicat-.Non
gcneris priuilegio,non
circii-
cifionis
pra:rogatiua,non
fabbati ocio , fed
propter
obc- iai
dietiam,IIraelefticiorDcus,& ipfepopulus
meus. Ethic
quidcmadferuosloquitur,inEuangelioaJ
amicosiFoj 'f^
amici mti eiiis
Ji fecentis qu pr^cipto
vobis. lam rion dicarn vos
/erwojeJrc.Cumautem
amicifucrint,deamicistranfcunt
"
in filioSjVndc:
Quotquotemm nceperunt lumdidadspuitita-
tirnfilios
Uei
fieri.
Amicis autem &
filijs prxcepit
: tliote
pcrfdi
ficut
pater vrjic
rpeif
ilus
tfi
. Similitudineni
impc-
.
rat non
ajqualitatem
. In
lege
obcdientia mandatorum,
hicfimilitudo Dei.
h Eter. Non eft Dcus omniu/ed
coru tantum
quibus
fe
^ largitur.
Diojfio.
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. XI.
t
^
TErbum
quod
fa.cft &C. Hic
lonfequenter reuocaturpo
V pulus aUgis transgirefiione.Et
diuidilur intres
partes,qA
primo
poiiitur
reuocatio
d<jmini,Jeiundo
rebellio
popuU
ibt:Et di-
xitdominus.
Tertio
infiiHiofuppiicij,ibi:
Quamobrcm:Cir-
caprimom
dicitur .
3 Auditc vcrbum
pa(fli \i\x\\i.%.idefi,legis,que
fuit quafi quod
dam
dam paHim in.ter
Deum &
populum.
j
Maiedidus vir
qui
non &c.
l^onfolum aurecorporis,fei
etiatn cordis e?"
impUtione i.pcris.
4 Quod praccipi
in die.
idtfi,
in
tempore
eduBionis de
.4egy-
pto
,
quia qiunquagcjima
die
aprincipio tgreljionis
donata
fuit
Ux
in monte Sinai .
5
De fornacc.
ideft,
valde
dura,
eo
quod afflidi fucrunt ibifiiif
Jfrael
labotibus duris m
compojitione
laterum &decoHione.
V I Vtfu--
M O
\.A
L J T E
1{.
1 Virbum
quodfaBum
efi
ad /ere wiiaOT.Sccundu fenfum lite
t ralc rcuocat hic
populus
ludaicus aMofaicaj
legis
tranf
grcflione.Moralitcr
autcm rcuocatur
popuhisChriftia-
nusa
lcgisEuangelicxtranrgrcflionecum
dicitur.
3
MaUuiHus v,T
q^inonaidi
lii (Jc.SciMcct
cgoChtiflus.
t
Tambus
rf/?)
w.ideft,apoftolis
& fidclibus
alijs.
f
j die
qua
eduxi ecy.Sicut cnim lcx Mofaica data fuit
gr
quagefima
die
cgreflionis populi
dc
Acgypto,
fic lcx Eu;
gclicaper fpiritum(anlum Icripta fuitincordibusapo
ftolorum
quinquagefimadiecdudionispatrumdelin
bo,qua:
dicitur formax ferrca
proptcr longam
detcntic
ncm,fciliceta
principio
mundi
vfque
tunc.
j
.Atidtte vocem
jKMm,^f
.Mihi fidelitcr obcdicndo.
\ytfufiit(m
h
leremiac
Cap.
XI.
^7.0
a
b
I
2
5
4
6
7
Iiicjuc
diabo-
h nafciintur.
largitur.
Vnde.
Egofumdommui
Deus tuus
fana^AS Ifrael.
Et
fimplichcr patrum, fcd
zddidltpatr,mruor,mpnoyrm Dii D
,
alibiquoqucinquit.Ero
Deuseorum,-Et,Egof"mDe!4s
^bra
plicescnimhabcmus
parrcs,<Sc
vnafixxiescnpcffimoru ,,,,.. .^ n.-, 7.,. . r^..^ ., .c.i....^--.-.
patrum.
Antcquamcrcdcrcmus,diabolusparcrnoftcr
loin-S.f
fuit,vndc: yost.xpatrediaboln iHis. Cimi autcm crcdidi-
mus,fadi fumus
filij
Dci. Si
poftca pcccamus
conucrti-
o 1
.
r^ .r^r^
mur
adiniquitatcs^'"-J-**
&cgocro
vobisin
Dcum,vttrulcitemiuramentuquod
iurauipaciibus
vcltris datuium
mecistcrram fluentem
alHjperbolicc.
b!Well,iicticbusiplishodiecomprobatur.
,
_a
II /- h n 1 1
TLtx.Fiatdomincquodidcm
eft.
lad;c&
mcllcjlicut
cltdics
hxc.Etrerpondi,&
dixicAmen
TriequenterD
u.s futura
prsdic.t,
vt increduli moll..intut.
PrjEjicitauicin tamin vibequam
foris.it
<]uorum
vnum ell dircrimen, (it cadcm
puenitent
a.
domine. Etdixitdominus ad me :
f Vociferareoia verba
hec in
ciuiratibusluda,&
forislcrufalem^dicens
: Audite
verba
paa:i
huius
,
S^facite illa
,
quia
conteftans conte-
ftatus llim
patres
veftros in die
qua
eduxi t eos de terra
Tiicutfupra.
Acgypti vfque
ad diem hanc .
Maneconfurgens
conte-
ftatusfum,&:dixi:
Auditevocemmeam&non
audieriif,
ncc inclinauerunt aurem fuam
,
{ed abierunt
vnufquifq;
in
tprauitatccordisfui
mali.
Etinduxi
fupereos
omnia
vcrba
padli
huius
quod prrrccpi
vt facerent
,
& non fece-
. '''^'''""'g^io-Qj^a'!
nienie,&l|udiofemandata Oeicontemnunt.
runt.Etdixitdominusad
me, Inuentaeftconiuratio inwi
g
ris luda & in
habitatoribus
lerufalem.Reuerfi funt ad ini
t
quitatcs parrum
fuorum
priores,
qui
noluerunt audire
t
verba mea.Ethi
ergopoft
Deos
ahenosabierunt,vt ferui-
TDecera tribus.
rcnt cis . Irritum fecerunt domus Ifracl
,
8>C domus lu-
aTDur.
f
Vt
qutr
jm eft commune ftuJium fiat eommune
fupplicium.
dapadlum
mcum,quod
pepigicum patribus eoru.Qua- 9
,.
oatua.ur nortcr
obrem hxcdicit
dominus : Ecce
ego
inducam
fuper
eos
*
fcmper
nafciturrvn
maU,de
quibus
cxire non
potcrunt:&
claroabunt ad
me, I [ f""
^^^-^-^tecmnescd
quidam
malc
lcgut
Pfou.s.c
gcncrauit.Tu
ergoin fimilitudinemcius,(]
ramcn ado-
ptionis
habcsrpirirum,rcmpcr gcnciaris
.1
Dcopcr finqu
JosintcUeaus,pcr fingulaopcra
& cfticicris filius D.ci'm
Chrifto lefu.
c clamabunu In
nccefifitatibus, & non
exaudia.quia
me F
audircnolucrut.
Qd
& Saul
paflusca
:
Cu.n.Phihflhcos
14.^
hm..Di.s
ij^mc
^ Deus
lacob.Qnod
cxponcns
Saluator air
Lj.bi peusautcm
non
c{i
mortuorum
,jeci
yiuorum.
Mortuus
eft,fci
'^^i
licctpeccator.
a
LaBe, (f Mellc.
Mellc
& lale reru
omniu^bundantia
,i]gnificar,ficutVcr
gilius:xVlcllafluunt
illisferat,
Scrubus
afper
amomu. Vel
iropologice.
Terra
iaae,
&mellema-
nansccclefiaeft,
in
quaparuuli
nutrifi
lurlade
donecpof
lint folidum cibQ
accipere.
b ii (fw. Vox
pro-
phetx
defiderantis
implcripromifiio-
nemdomini.
Q.d.
IVcrc domine im-
plcftiquodpromi-
fifti. Vclfiatdo.id-
eft,
femper
mancat
quoddcdifli
C
Qwaconteftansco-
tefiatus
fim patrcs.
V(que,vtfacerent
hxcmLxx.nonha
betur.Quodfcqui-
!iir: Etnon
fecirunty
itifyjj.infincfupe-
-ioriscapituli pofi
Mmc^. oiudite vcr-
ipacUlmius
qtc.
J Inuema eii coniura
io.Origcn.
Inucn-
ra eft
colligatio
in
virisluda &c.Si
pcccauerimus.qui
viri luda
.fptcr
Chri
fliinndicimunde nobisdicitur:Anenta
eiiioUi'gati(,vc],cd-
(juratioinvi.iu.c^in
ha.ie. cum in ccclcfiatalcs fint
inquib.
rcpcriatur
laqucus iniquitatis,&
vincula
peccati,dcqui-
bus, dicitur. yinculis
peccatorumfuorum
quijque cori/triugitur.
Cmiierft funt
ad
ihiiuitatts patrum fuorum
priorum
.
Non ait
fim-
co- d
patrumnoflrorum
priorum.Owwc;//j ^
.
/r^A"^
Pf
""'""'
'^prxftcnu
ci^b 10 r.atus efi. To-
ticscrgocxdiabolo
nafcimur
quotics
pcccamus.
Infoelix
^''"^>J
illc
g fcmperadia-
bologcncratur,
i!le
aute focl ix
qui
lcm- .
o r.i
pcx
Dco naicitur.
Noncnim fcmcldi
cam iiiflum cx Dco
t vos
nati.
'Ti,
(cd
pcr
fin i-il
j
Dci fi.
gula
vcrirarisopcra
fjmpcr
cx
Dcona-
fcitur.Saluarorquo
qucnoftcrlpicndor
claritariseft/plcdor
autcmnSfcmel na
fcitur&definit, fcd
quotiefcunque
or-
tum
fueritlume cx
quo
Iplendor oric,
totie,' oriur
ctiam
fplcndor clariratis.
Saluator noflcr la-
pietiacftDci,fapie-
tia vcro cft
fplcdor
SEternxlucis.Siccr-
go
Saluaror nofter
^
timeret'
NICOLAVS
DELYRA.
n
Vt fufcitem iura.
Ejfeau
adimpkndo.
'
Q^odmrznl^brah^,Genefis.22.{^
lfjac.i6
.& lacob.iS
5 Daturum me . In
quo
notatur bonitas terra,
^ Sicut cft dics
hxci.ftcut
hxc dics
ojltndit,^ fi/ij Ifrael
crat
n
terrapromiffionis,
quam
obtinuerant a
tempore lofue.
5
Refpondi.
rcrij/nj cfi leremix.
'
P-5
Amen
domine.f./it
maledidus
qui hgim
non
obferuaucrit.
7
ftdixitdominusadmc Hic
conftquenter po>>itur populi
mllio,quia
mandato domint de
obferuatione legis
non obedierunt
ntmuis
jemper
admoniti
fuerint
ad hoc
per prophetas
,
per Moy-
^"MucSamuelmy &alios
fequentcs vfquead captiuitatem
Ba~
bylonicam:
M
/^^
L J T E
!{.
I
ytfufcitem
iuramentum
quod.\n
iuramento
namquc
diui
no
fatto
patribusdc terra
promiflSonis , intcUiiicbatut^
prmcipaliter
promiftio de terra
viuentium,
ficut^olkndi
^^*-nelisdecimoquinto
in
expofitione litcrali.& hxc
pro
milhopcrChriftum
cftimplcta.idco fequitur.
f
^'""
'''''"
'c-t
refpondt,&
dixi:.Amen domine. Nam a
^^'^P^^^Jii^ionisdelimbodaturfidclibuspurgatisvc
\,JZ'T\'^
^'"'.Qapniam
multi Chriftiani &
fpecia
uer
mali
denci
&
rcligiofi
dcclinant a vcriute
Euange-
bylvnicam
:
&
patet
litera huius
partis
hoc
excefto.
8 Inuenta eft coniuratio. in Hebncohabetur. Inuenta eft
Colligatio.C?
efl eadem
jententia.Uh
enim
quicolliguntfe
ad ali-
quid
maium
agendum,fulcntfe
ad hoc
aflringereper
iuramentum:
&in Ihc
deftgnatur
obflinatio,populi
in
malo,quod
videbatur vna
nimitn
operari,acfl cjjet
iuramcnto
obflriHus.
9 Quamobrcm.
Hic
conjcquenterponitur infiiBio jupplici;
,
cm riicitur ,
I o Eccc
ego
inducam
fupcr
cos mala.
Scilicctfamis, gladij
& captiuitatis
.
I I
Dequibus
exirc non
poterunt. Terfe
nec
per adiutorcs,
de
quibns
confidunt,
1 2 Et clamabant ad me.
Tieceffitate compulft.
* I Etnon
lii,dicitur
poflca:
Inuenta
efl
coniurauo,
ideft, mala
colliga-
tio in
clericisqui fignarur pcrvirosluda, idcft, cofitcns,
quiadcputarifunradconfcfijoncmdiuina:Iaudis.
t
Et in
habi.ic.ldcR,
in
rcligiofis qui
dcbenr
cfli:pacifici,
&quieti,&tamen
multiclcricifaciunt
litigia&appella
tiones:etiam mulri
rcligiofi
funt iuis
fuperionbus
rebel
les:ideo fubditur.
t T^eu-^rfi fnnt
ad
iniqtutates
patrum fuorum priores
. Scilicet
Adara & Euae
qui
fueruntiDeoinobedientcs .
Etpccna
fubditurcum dicitur.
f /rfwww/wppreojwa.Namin infernanullaeftrcdem-
ptio.
Et dc cclcbrantibus
indignc
dicitur
poftea.
7.
Glof.
ord. &:Nicolai
de
Ly
ra
^7:
^
^
ti nvMct & Vfrbum Dci
accipcrc
non mcruinct,
coniicr-
Ujscftad PithonilTamvtabidolisdirccrct.quod
inflatia
orationis & flefinimadominocxtorqucrcdebiiillct
Vn
dcducimusndominu^noncxaudicrit,
noncncconau-
dum. Ciio.n.iratusflcaUur mutatquc
lcutcntiam,riqui
busiratuscft,
com-
t Qtiid
hce-
acc Uiiectus
iRcus vlcra
10 damo r.\ei
um leccrit
ipfj
cam mul
M abomina
Utae^ cum
Biulcu^&au-
fcrecur caro
CiaStA a.teub
sniieSdi lua
tn
quib^
cxul
Wlh.
B
tatis,
tum hoc
quod
vocata cfl
dclifta,
tu
illud,
qiiod
in D
tcmplo
Dci collocaucrit
ftatuascorumqui
noltintdij.
c
7s;"<;W ">./" A.tnuncpubliceoft"crenciiuTi nomma
rccitatur,& rcdcmptiopcccatorum
in laudcm
mutatur,
nccEuangclice
viduas
mcmoriacclcbrar,qucpUisomni
bus in
gazophila-
& non cxaudiam
cos . Et ibunt ciiiitates luda Sc habita-
tores Iciulalcm,&:
claraabunt
ad eos
quibu.s
libant
,
8c no
falunbunteos
in
tempore
afflidionis
corum .
t Scciidum
numtrum cnim^ciuitatum
tuarum
crant
dij
tui &c
luda,
& {ccundum numerum viarum
tuarum lciulalem
po-
fuifti aras confulionis
ad libanduBaalim. t Tu
ei-gonoli
6
orarc^ populo
hoc,
&i nc alTumas
pro
cis laudc &
oi'onc,
^
quia
no cxaudia in
tpe
clamoris
eorum ad
me^in
tempo-
5^1'ofulus
luda.
rc afflitlionis
corum.
t Quid el^uod
dilcdus meus in
^Vcnruiidi'
idola. >'
Q__multiiudine!ialiun)
lit..ficioium nondclentur
pccratj
lu.i. 8
domomca
facitfcelera
multa?
Niinquid
carnes (andliE 9
aufercnta tcmalitiastuas,
in
quibus gIoriataes?Oliuam \1 ^^^o^Pi^itus
comnbul.
inutcniiir.
Totum
hoc
auiJquod
nuc
dicitur ad ludamiSc
lcru<a!cm
j>crtinct
quibus
inflat
capii-
uitas .
a ^tcundumnu\\\\i- a
bro
Rcgtnn
& Pa
ralipo.
inucnimus b
ludam ,
& Icrcmia c
niultd
pciora qua
Kracl fcciiTc.vtquot
habcbant vrbcs,
tot
habcbat
idolorum d
fpccics
: &
quof
in c
vrbcplatca:,
& via- r
rumcapita.
totin
, , ,
/-
r. r
~
r
~
r i
confufioncmfuam
tvbcrem,pulchiam,
trudtiteram,lpecioIam
vocauitdo- 12 f oWm. 'k
Idem.
arashabcrcnt!,qui- ^ minusnomen
tuum. Ad voccm
Ioquel(^grandisexarfit
^^
Oliuam
formoiam
busidoUS immola-
"^
atr,ladioli(.itiuiri.Vndc:KxtrrminauitcainuperdSyluaT Popu!..
*4
VOCat, Vt
inUltarct
rcnt.
tio-nis in
ca,
& t combufta funt fiuteta cius . Et dominus
""^ ^'^
fcrcdos
fru
b
Tlter^O. rrXClpi-
^
alNonimmcrito.cumponitDcusfacerequivul. Y^
US
,
qUOmodo fs-
turprophcta:
,
nc^
h
cxcrcituum qui plantauit
te
loquutus
eft
fuper
te
malu,
' ^^
vocamt cam
vi
cis orct in
quos
cft
^ ^ ^ *
ncam.
tiummilit.
-^ Thcodorctus.
Clare nos
inltriiit
intcntio
,
&
fcrmo
prophcta:,dominu
opcra bonarcqiiirc
rc;Quodetiam Da-
uidmclamat.v^jtv//;.
cium &oblatiuntm no
Iwili,
cofpus
autem
jer
ftciflimihi.EtilCTnm.
Q^uotuamfi
voLi/msju
crificium
ded-Jltm.
vii"
(jneholccaufiis
rcn de-
leilabcris
Sacrtficitm
Abuflo
gran
dis oblacionu
Chriftiauo
rum.
Maicii d
quos
ia confummata fcn
fentia ,
ncvidcaturratioeiusinfirma,&
mcrito non
cxaudita.
c ttie
'i^Mw.oro
f/r /-/.
q.d.Nc rcplicando
vctcrishifto-
xix dcmcntiam
qua
miicrcri folco : &c laudando mcam
riraris mutarc fcntcntiam.Non cnim cxaudiam
c6s,qui
afflidionc coadii clamant. Ex hisdiiciiuusfruftra
^
aii-
quo rogari qui
non mcrctur
accipcrc.
d Quid^eit. H'cron.Dicamnshoc
principibusccclcflaru
& diuitibus, rjui cumalicnarapiant,
& malitiascordis
fui non
aufcrant,putant
fe Dci mercri clcmcntiam.
jc Theodorctus.
Vtrumqucdcclaratgrauitatcm impie
tatis.
s,
^d vocem lo.
quafi
dicar.
Exaltatiisper fupcrbiahi,
no humiliter
creatoiem
&dominatorcm tuum intellcxifti, lcd cotra
doniinuni
granditerloquutusjigne
cius
lucccnfusredigcris
in nihi-
ium.
* Theodorctus.
Poftquam
vocauit
OIiuam,meniinit
purgationis.
Putationem
cnimnuncupatpuigationcm.
Sic ic dominus in
cuangelio
dicit. Omins
pulmcs nonfeui.s
fruiium exciJilur,&in igtitin
mittitir.
h Et
d('W/mf.q.d.Ohuamvbcrcmpul.fru.fpe.vo.d.n.tu.
atqnc plantauit
tc:
fcdproptcr voccmloquelx grandis
flammaciusdefcenditin tc.
^
: Tuatt-
NICOLAVS DE LYRA.
I Et non cxaudiam
cos.ii^'^
non
promorucrunt. '
2 Et clama.ad cos
quibus
libanL
Offerendofacrifida, liqHt-
dttyfcilicct
idolis,
j
Et non faluabunt cos . Qui
nullam habent vlnutem
fal-
uandi .
4
Sccundum numcrum cci.tu.EAr
quo patet multiplicatio
idoloUtriig in terra luda .
y
Etfccundum numerumviarumtuarum Icrufalcm.
Quia
infingulis
vicis &
platcis
erantaltaria cotijiru^uidolis , &
tnaximh
tempore Manajfe rrgis, quia
idololatriam &alia mala
fn-
fra
modum
muttiplicauit
m
lerujalem vtbabetur.^.E^tgtm
zi.
Etfubditur.
6 Tu
crgo.
leremia.
7
NoU orarc
pro populo
hoc.^.rf. T^oi
efl dignus vtprices
tMpro
eis exaudiantur.Et
fpccialis
ratio
adliocfubditur,
8
Quid
eft
quod
dilcdlus .
ideJi,popuLus Ijrael
a
mefpeciali'
ter eietius ,
9
In
dom.mea.rc/(?f?,iw tsmplo,meo
nomini
confccrato.
10 Facit fcclcra
mnX.ponendo
ibi liola
tempore
Manajfe reg.i^.
I^eg.ii.
t
inbocjuit maximusDeic0ntemptus,qi4iajimtleeli
acji
M
B^.4
L 1 T E
f{,
8 Quidefl
quod
dilefius mcus.
Signum
maxima2dilc(J}io-
nis cft
quando
dominus admittit
aliqucm
ad lui
corpo-
ris&
fanguiniscofccrationcm: pp quodpcccatataUum
kclcra dicuntur
proptcr grauitatem,
nec
pcr
cclcbratio-
ncmcxpiantur
lcd
magisaggrauantur,ideo
fubditur.
j I
T^unquid
catnes
juntta.
Scilicct
agni
immaculati lefti
Chrifti.
3 2 .Aufer.a te malic.tuas.
Q.d. non.fcd
magis multiplica-
bunt . Et fubditur dcbita conditio clcrici &
rcligiofi^cu
dicitur .
acft
vxor introducat adultertm in eodem leclo cum
marito,
1 1
Nunquld
carncs fandl.
Scilicetfacnficiorum
rnihi oblatc-
rum .
1 1 Aufc. a tC ma.
quaft
dicat.
^nn:
quia
talia non
placcnt nift
ex di uonone
&
bonitate
offerentiuni, propter quod
dicitur
Gtn.4.
a.
Rcfpcxit
dominusad Abcl & ad munera cius. tt
qim
pnncipuliter rejpexit
ad boniiatem
ojferentis,&
ex
ccnjcqiemi
sd
eiusokationem.l^ab.Sal.exponit.Nunqmd
carncs
(znCtq
&c
idcft,circtmcifio.q.d.circumcilio
non Itberabit
te,niji
cum eu
aJjini
opera iufiitite.
15
Oliuamvbe.
Inprincipioenimexitusde^4egyptorfqucu
conflationemvituli aureifuitgraliojus
iiatus
popttU.
Fcl
ijtudpo-
teft referri adjtatum ipjius ternpore
Datiid & Salomonts ,
cb
quu
Dauid
augmentauit
cuitum diuiniim,^ de
prjtcepto
eius Salomui
.tdificauit templum,vt
l^abeiur.
i.Taralipum.Etfiibditur:detCi!j
ratiOjCum
dicitur .
14
Ad voccm lo.
idefl, ipft*s
Dcicuiusmagnhudinis nonelij
tits vtl
ipjius ]\abuchodonofor,quifuit injirumttum Ddtndcflr.:
Bionc
tenipli.
15
Exarfitignis.
'Habuchodonofor
cnim
pracepit
incendi ciuit \
tcm &
temptum:&
boc
contigit proptcrpoputi peccata.C^ttnf
tent in litera,
it I Tu
13
Oliuam
^fcecfw.Dcbctcnimcftevbera
oliuaperpietatt;
pulchra pcr
coalcientis
puntatcm,
ffuciifcraperopcrij
boni
multiphcitatcm.lpcciofa
pcr
conuerlationis honcl
ftatcm,nominata
pcr
fama:
celcbritatcm.Et fubdituroli
ua:dida;detcrioratio,cum dicitur.
14 advocemioqt.eL.tgrandis.
Ideft,diabolicsfuggcftioni
exarfitvinca. Idem
fignaturhicpervineamquodpriu
pcroliuam,dcquadidturI(aixquinto
b. yineau.mm
txcrcituum dun, us
ijrud e/t. Sed ha:c vinca exarfit
ignc
carn
'
litatis&
cupiditatis.
t Etcombuliajuni. Ideft,oniniaDcidona.
t
I
luflns
73
leremiac.
Cap.XII. <574
ine
f^
au.Indxi
& nortri iudaizatcs ad
perfonam
Icrcmias
hocreferunr,&propter
vaticinitim futurorum maloru
hxccuniapopuiofuftinuifle
aflciunt.
Scdquomodo
icuincrucifixum
probantcumfcriptura
hocnondicat?
inifiioffedicanrpopulumcogitafle,&
non fccifll- ?
'
Oricencs.
Tu
aifCaufas tu
ezponitine
videaiui iniuftus.Vndc vt iuftificens in
fcimonibus tuis,& vincas CBin iuJi-
rsris. TStudiofe.
pro
malis domus
Ifiael,<^
domus
Iuda,qu?
feceiut fibi ad
airaiet.
bSccunduiii hnmincn,.
c1Quomodo< pctteat me
loqui.
^
irritandu me, libanrcsBaalim.Tu autem dommc dcmon
fFilio. Tludioium.
ftrafti
mihi,6ccognoui;tu
oftedifti mihi
f
ftudia coru
,
&
afCrucis.
b ^^quafitagnus
raaruems
qui portatur
ad vidimim . Et
1/-rccaiL.m,vndeiEumqui
non nouent
peccaiii.pto
nobis
peccatii fecit. bProuej-hium fuit in Ifrael.
non
cognoui,quia cogitauerunt fuper
me
cofiha,diceccs,
fCtucis. aiCotpus
S.lu.olis
quieu panis qui
dc coslodcfcendit.
bf
Vt nonicn eius dtleatiir.
cfOrige.Nili gianuni
tium iiti cidcns in terra aicttu,fue.fo.ma.
S' aiit moi.fue.niultu fruftu atFett.
tMittamus
lignu
in
panem
eius,
&cradamus eu de terra
a1 Filiustccundumcarnem
adpatrcm loquitur.Sciudiciumeiuri
iini>tecauK
viucntiu,&
nomen eius no memoretur
amplius.
Tu aute
,
3* RtddLiido
vnicuiquc quod
mcrctur.
:n . Tantum d
loixiineSabaoih,quiiudicasiufte,&probas
rcncs&cor-
r*-"^
P
*
, a*EofUm,fcilitenjui
in
fcclerepetfeuerant.non (jui poenitent.
^CUS fermO de-
liTO'ftinati5.Pio,iii!senimdir_t:Pater ignofceillis^quuncfciuntquidfaciunt.
c
davidcam vkioncm tuam ex cis.tTibi.n.reuelaui caufam
a riudzos.
^Obediei.tia.
raea.
Propterhicdicitdiasadvirds Anathot,quiquxrut
9

animam
tuam,
&
dicunt,
t Non
prophetabis
in nomine
dni,&
non morieris in manibus
noftris.Propterea
h?c
di
cit diis exercituum : Ecce
ego
vifitabo
(uper
eos,
iuuenes
morientur in
gladio
,
filij
eorum S^fHIix eorum moriecur
in
fame,
&
reliquia:
non erunt ex eis.Inducam cnim ma-
lum
fuper
viros
Anathor,annum
vifitationis eorum.
'3Uted6minc,&c.
yelnttim
*ac niihi
;
fnmittf&
cgnojca.
uxtaPial./^'
J
ocithonnftmlcitn-
am.Vndc,H<^lite
ccari
magiiin fuper
jri-.
TflJ
ijuipye
cji
;agifier
vjier cjui
-jcff/iJf/if,
qui.fcili
et crudit
homi-
jfs vcl
per
fc
,
vcl
crliiium
Erudit
bamper
Paulii,
jj.cr
Pctrum
vel
1=
ucmlibet faucto
endat & doceat.
'otufac
ttnbi dom.
-ci,?.q.d.No pof-
im fcire ,
niii tu
ruelaucris Te au
; dcnioftrante vi
ebocogitationcs
B
nguloru &quid
:!rant ,vcl
cui us
u voliitatis: '.'n-
ur.^
li;i.iiipu,'
,&i\
lanislcfuquonu
;Tiur crt lcrmo
,as.Quiavcrodocenteco,volucruntquidamfcandalu
Wredoclrinxcius
crucifigcntcscum
dixcrunt: ^inta-
(j
/ii;.(np.;.fj'vj.cin.
Cumemm vcrbo &
difcipliiixeius
niungiturcrucifixo niagiflri inpancmlignu
mittitur,
illi
quidcm
mCidj^LntcsdiciiV Minantus
hn.ni
/>i.^x.Ego
roinuillbilcvelmuabilequodda inferajignu
rniffum
panemcius panefccitmcliore.i.dodirir^irj
dulciore.
cut
lignfi per Moylcn
miflum ui amaram
aqua
, fccit
andulcem .
Anrc.n.quam
mitteretur
lignum
in
pane
usquando tantumeratpanis&
non
lignum,
'io?>w ter
m non
txkratfunus coruri,.Scd
poftquam afHmipnt
forti-
idincm
per Iignnm,inomnem tcrram,fcrmopa(lionis
us
feminatuscfi.Ego
autcm autumo
lcgcm
no intclle-
am amaram ciTc
aquam
. Cumautemvenit
lignum'
]1 u Chrifti
,
& fcrmo Saluatoris in cam dcfccndit
,
dul-
oratur .

Theodorctus. In
fcqucntibus
docet
prophcta qua:
ommifcruntin
fcipfum&
inChriftum , in
ipfocnim
Vophetahac
adumbrata funt.Dowjwe demonfira
mihi & co
Kfcam. Ipfa prccatio
teftatureum non modo rcfcrre
,^mc6miffafuntin
fe.
Alioquinulla reuclationcopus
at,adpcrfpicienda
quxtumficbant,
cum incumad-
Jittcrentur. Rcuelatioautem
prxmonftrat
futura.
b Etnon
b
E/noic.^now.^Theodorctus.IfludnOncognoui.qua-
D
dratprophetJE
triftitia non
fpcranti:qui nodiligentcr
at-
tendebatdominicispromiflioinbus.
Sedcum
audiilTct,
Toiniteh.-dieinciuiratem
rnunharri'y
aibitratuscflfencquaq
Hiercm.i.
moleftiatentandum:Atquifcrinodiiiinus
non
hocpol
licebatur^fcdvirtus
aduerfa. Vcrum fcr
moprolatusdedo-
mino, aliumhabct
intclledum. Tan-
quam
enim
agnus,
inquit.qui
ducitur
adviaimam, non+P'"*-
nouitquodpafla.
^^^,^j,^
rus lit
,
fcquitur
du-
qui
ducimr
ccntes. ad viai
C
Mitamu^U^nu^ttc.
diccnies.
>r Idem. Iftudom
nino nonconucnit"
propheteQiiienim
ficri
poterat,
vr li-
gnum
immittcrc-
tur in
pancm
? At
Ch?omaximequa
drat.N.im fuum
ip
fuiscorpus panem
appeilauitjPjw/sin-
quit
,
qiicrn ego
dabo
,
lAro mca cft .
Panem
hunc
lignoconfixc
runt ,
qui putabant
fcmcmuriam
illms
cxtindiii^o.s.
^ Tcrtul. De hoc
ligno (ciucis)etiam
Deus iniinuat
pcr
Icrcmiam
quiJ
cl-
fctisdiduii
n
S
6
7
8
9
10
II
loan.*".
Lil. aduerf.
ludxos.
ycniie
tnittamus
inpatiem
eius
lignum,
&conterar/ius curti a tc- ra riac-
rum,& Tiomen illius nor? mcmorabnnr
ampliHS. Vtiquc
in cor-
pus
cius
lignum
miftum cfl . Sic enim Chriftus rcuela-
uit.pancm corpus
fuum
appclians,cuiusrctr6 corpusia
pancprophetes figurauit.
d Ptobas >e/<fj.Thcodoretus. Rencs
vocat,vt
farpc
dixi-
mus,
cogitationcs:
eo
quod concupifccndi
visin rcnib.
fitafrcquenter
mcitat
cogitationcm.
c Tibi
c/m.Quianon
mcrito
meo,fcd
eoru fcelere cru-
Inan.i4.J
cifigorJ^cpr/ct/Jf
mundi
huius,C^
in mc tion habct
quidnia.
f
Propterea
hxc dicit dominus . Videtur hoc
fuperiori
rcntcntixcontrarium,in qua qux diaafuntpcrfonai
Chriftiaptamus, nonlercmia:,
quipropriehabitabat
in
viculoAnathot.Sedper Anathoifquodobedietiaiutcr-
pretatur)Iuda:os,&
maxime Icrofolimitas
intelligimus,
quiquondamprasccptisdommi
obcdicrunt..
Sedquia
a dominoreccflcrunt
,
vcnit in eoscxtranca fentcntia
,
vt iuucncseorum
morianiurgladio,
&c. Vtautcm nos
dmncm molcftiam
inrciprciationis libcrcmus,
illam
rcgulam fc<]uamur. Quodomncsprophctx
intypum
Saluatoris
p!a:iaque gcflerunt
&
quod
in
piajfcnti
in F
krcmiacomplctur,
hoc infuturum de
domino
pro-
phctatur.
^ Cap.
NICOLAVSDELYRA.
k iTu
autc.
Supenus
d
prtncipio
traBatus huiuslibri hremias
t'repauu populi ludx
malitiam,hic conlequenter plangit
immine-
tncx hoc
fibt
iniuriam.i^ia ficut
dicit Ioann.es aureu,
Incurrit
(tumqui
arguit crimmfoi
: Et diuiditur m
duaspartes,quia primb
l"'g'ifuam.iduerfitateni. Etjtcundh aducrfantium ftbi profperi-
^(tm.ca.jcjuenxirca
primum
dicit:Ta au.do.de mi.certitudi-
'
'^f
pn tum
rtueUtiimem. Et
quid fn
tUud
fubditur.
iioftcti.mi.ftu.eo.^Miijper
vius bccultas
quArebartt
interfi-
me
in,tdcojnbdttur:Et
ego quafi agnus
manfuitiis.
.
ttnoncogn.atc reuetationemtuam
faciam
mihi.
Quiaco.
)-rnccon.<jo<i/6(iitr.
'.
^^'^'""^^S.T^""f)2
detextu.fedfubinteUigitur.

^'ttanius
lignum. efl
enim m terra illa arhor nomine t^xui
inenata,& mdt
dicitur
toxicum,'de(t,ycneriii.&
toxico,tcas,ideli
fnmare^amutataino.
Etdeligno
illihs atboris minutatim
incifo
'^it-oantponeretncibo
hremix,
quicibus nomtnepatiis intelligi-
*'>vticc mmretwr
^r
amplius
cos non
argueret.
6 Tuau.do. Idef},exercituum per cjuod angeli defignantur.
7
Videam vl.Hoc
non dicebat
^rlo
vindil.c,fed
nmore
iuflitia:
<f
rnaximc
quia
volebant verbum dinitium
impcdirc.
8
Propterea
hxc dicit do.
'fii
cnim erant
qui priiicpallter
eu
occidere volebant.Erat enim lcrcmias dt eaderu ciuitate:
&ftcfvc
quentif.s
,c^
acrius eos
arguehat,propter quvd magiscdiibjftcum:
Et
quia ^f
donti
prophetia fibi ir.agis
inuidebant
qiidm a'ij,-b qucd
inuidia
magis
tfl
inier
compatriotas,&
firnul habitariics,qudm
in-
ter extrantos &
longinqms ,fecutidum quod
dicit
Vhilvfophus.
z.
Bjjetoricx.
Cuius ratio
efl,quia
inuidia
cfl triftitia
de bono altcuus
inquantum
^itimatur
proprtj
boni diminniitmn.Bonum
autcm,fcu
excelletitia alicuius multum
longinqui
non
apprehenditur fic
dimi
nutiuum boni
proptij, ftcut
excellentia
prtpinquijdcofiibditur.
9
Et dicu nt. ex inuidia moti.
i o Non
prophctabis.
idcfi , ft
tu
ccfjcs
d
prophetiaftcut
&nos,
non
interfictem"s
tr.
II
Propterca,&c.cgo
vifitabofupcreos. pcsnamdebitam
infcrcn^ profua
malitia.&
patct
litera.
Toui. 4.
Y
6/^
Gloford.&NicoIaideLyra 7
(!
PCd
7J.a
uidratu.
^
C A P. X I I.
A Trf/w
^^/.^(/.Contra omncsinique
.igcntcs difputa-
JL tio
cfl,ficut
in illo Pfal. Quam
Iwtms
Ilrael
Dcus hn
qui
rcfli fur.ttC^c. Scdpraccipu(icontrahacrcticos.
Lib...Jcpro
.^
Chryfoflomus.
Hxclblisncbisnonfunt ambigua,
vcrum&hisquian
tcnosfucrunt lan-
Aisiliis viris.Aitn.
lol, j ,
Job,
Tt
quid impti
VI-
UMntidiuiiitlqite
vttcr,:.
Iludich. fcttnt
? 5c B. Dauid
,
rLL75. Tiulo miiius
iff-fijunt
grcffus tmiypacem
pec-
calurum videns. Poft
hunc,
& Icrcmias
,
Jnfius
ts domine,&c.
QMre viaimp.&c.
Ambigcbant iflig-
dc.m
atquc inquirc-
bantjicdnonitavt
faciutimpij ncquc
.n.accuiabant
Deii,
ncquc
cx his
q
fiut
illius iuflitia
rcprc
ttJi-SJ'
hcndebat. Sed ahus
-.
quidem aiebar,7tt</;-
"
tia tua
tibyfiusmuUa.
Hic Icremias
pio-
nidensne
quis fuipi
carctur,
interroga-
tioni iudicium luu
C A P.
b
Congrrga
tds.ln
parch3,quandooescongrcgiabantura<'
dicmifcflum,
tuncobrciri(unt& dudti
incaptiuitatcm,
'
^ Thcodorctus.Vcrbum
ifludfandtifica,dicitprorc!>;rc
ga.Scgrcgatcnim
Icqui
vult landificari.
ProptcrcaSy-
rus
,
twT^
""'.
idcfl,
prxpara pofuit
, pro
dytfo,
quod
cft
fandlifica.
XII..
c
OccifMus.OcdCic^
harrcticorum, falu ,rn j

r J-r - nircticorum, lalu
VIlus
quidcm
tu cs
dominc,li
dilputcm , ^(^
dcccprorum
c;
tccum,verumtamentiurta
loquar
ad tc: fuerint,
fcilicct, cc.
^Hzrciicotum. 2 clcfiartico
iuguUti
j Quarc
via
impioru proipcratur
,
bcnc
3
mucronc.
^lnlrgt. orspolandoecclellam. 4
d Siciim
pedibus.^.^
cftomnib.cjuiprsuaricanturj&inique
^SicJi
ijc>int.
aeunt^
Plantalli eosj&
radicc miferunt:
^
^
5
proficiunc,
&faciuntfrudum.Propeestuorieorumj&
<5
TVnde:Populu$h'e
me Ubiihonotat:cof autemeorum loiigeell
ame. <;?atet. 7
lonsea
renibus corum . Et tu domine nofti
mc,
vidiui
*
9
*r>fcipitndii.
Sicaptiuitasvicina
rumGcntiumrcf.
tigauit
Moabita
rum,fciIicct,Phili
fliim
, Ammonita
rum,Idumeoruqu
f)roptcr
ditiicultat
ocorum non tai
II
afFiiium. Nemo cii'm nouit filium niC
patei,
8c nemo nouit
paitcm
nifi filius.
b ^ In leruralrm.vel in conciliabula.
mc,&
piobafti
cor mcii
tccum.t
Congrcga cos,quafigrc
a^A
vitiis. fSatrifica viriuicous. 1 intcific.enao fanftiJica.
Qnem
eniin
dominusditiftit.cotiipit.fiagellat.
gem
ad vidima & t fandlifica cos in
dieoccifionis.Vlque
^^ SyrusTvi^dh
dVr
a^Oonccf.inimusfeccaiitiummutetui.
b
^Sie.ilis.
cTQ^in
vlu hominumcreata Unt,
^^ CUrrCrCS ad dimic"
10
pugnsc quamlatrc
cinio
aptilunt.
Theodorctus.Hc
ita
intcrprctatns
c
conluinuniur
pr peccaiis
eoruiii. I
3
quolua:cbitterra&
licrbaomnis
re^ionis
ficcabiturpp
^""^
cumpcdiril
^
..?,,.,wdice,
^ .
&quornodocqu
maIitiamhabitantiilinea?Confumptiicllanimal,&vo-
H
tibus reluaari
pa
j;Cumomnia riei
piou,dpniiaag.iiitu' bVQuod pafluiifumus.
^5
r*'
*5
M^
t
pra:pofuit,diccns./
c
Iucrc,quoniadixerunt.ndn
videbitnouiflimanoltra. Si
'^ citefldufmodi.H
fiusCsdomif,r,hOCci\
,'2,ped,t:tus.
.urruudine. 7
ftcS VlCUll, Moa
mir,tfl"moS;i
cupcdibuscurrestlaboralli,quomodopotcriscontehde.
J^ ^^^
aut
ignoro quo
fiut.
Lib i.firoma
^ Clemens
Alcxandrinus.Prophete
non dicunt
fcmpcr
ttim,* quaaDcoaudicrunt,
fed
ctiamannunciantpcrantipo-
phoram
ca
qua; vulgo
iadantur a
populo taquam
qua;-
lliioncs
quafdamqusafFcrunturab hominibus,>qualc
cflillud
Icrcmiac,
Curvia
inipiorumprvfperatur.
a Et lu dominr.Ac Ci dicat:Non eft fcandalum fi
impij
vel
h.-crctici
tpefloret. Licet.n.proficiant, filiosfacianr,iicct
prope
fis on
coru,(5c
loge
a rcnibus coru,ia coiirictiaino
cft tfi coiolatio
parua cp f^nant
ad viftima ficu t
pccora.
C b Con-
n^jcxcrcitu pcdcft
bcllum
gcrebant,
Sc tu ccrtans cum cis
facpe
numcro v
ftaes.Qua:
fiet
igitur
vt refiflas
Babyloniiscum equcft
cxcrcitu ift acic
prodcuntibus?At
fecundum
intcrprct.'
tione Gra:cam fic
intcUigendum cfl,nempe
ob
ncquiti
tuam curfus labefadlauit te,& viribus
fpoliauit,fortiti
dinc vero
deftituta.quomodo rcpugnare poteris
&
gci
re bcUii cu his
qui ingcnti cquorum
numero militani
e
l>;<omado,i.quid
facies
,cumadcaptiuitatcmin
Chaj^u
dxam vcnaris* Chaldai enim & Pcrfs
cquisgaudent.
4^7{am
:
NICOLAVS DE LYRA. CAP. XII.
*
TVftus
quidem.
Hic
confetjuenier
letemias
plangufiPi
aduer
Xlantiuprofpentatt.Miqui
tamen
expofitores dicunt,quodpUn
git
hic
piofperitate
Chaldxorum,c}Hierant infii/elesijed
litera
prace
dens
&fubfequens magis cofonat,^ loquatur
de viris ^nathoi
per
fequcntibus
Ieremiam,vt di6lum
efl.Et
diuiditurin
duas,quia pri-
tnoper
modum
(iuerimoniieponitur Iererr.iie
qnxflio.Secundo
domi
nirefponfio
ibi.Si cum
peditibus. Circapritnum
dicit.
I
luflusquidcm
tu
esdomine;fidifputcm
tccum. Hoc
evim
pr^mictit
leremias iw vidiatur
Joqhi
tcmerc de diuinis iudi-
cijs
hominibusoccultis.
2. Vcrumtamcn iufta
loquar
ad te. non
per
modum conten-
tionif,fe
di[futationis,fedper
nwdum hhmilis
qu^jvijnisficut
di-
fcfulus quterit
d
7na^ilro,volens
doceriabeo.
3 Quare via
impiorij.j.
riiorum ^rtathut
mepe^fequcntiHn.
4 Profperatur,bene
eft omnibus
qui pra:uarican.&
ini
quc zoxmti.tmporalia
bona veniunt eis ad votti.
ideojubdaur.
5
1^1 an tafti cos,&
radU.firn-.ati
junt
in tcrra
fHtjs
amicis.
6 Proficiunt.J bcnis
temporalibus.
7 EtfaciuntfrudJum.pi-ofe? muUiplicando.
8
Prope
es tu ori comm.Erant inim
facerdot(s,vt habetur
fupraprimo
ca.erat enim
.Anathotvnadeciuitatibus
facerdotunit
&
ftc diuinis taudibus laudabant
Deum.
9
Etl6gearenibuseoru.9M
erant
aduherj^fnur.du
qnoddid
ir;/>ra.5.[.vnufquifq;
ad
vxoreproximi
fui hinnicbat.
- Et
lo Et tu dominenofti me,vidi.mc,&
probaftime.?iiJ
hil cis
nocui.fed magis proficere
voLui.
I r
Congrcga
eos
quafi gre./;oc
dicit
:!^eh
diuiiue iuliitiA
1 2 Et fandifica cos in die.
in Hebreo habeiur. Ef
przpa
eos in die occifionis. vt tua iufiitia
impleatur,&
ne
propter
t
rum mjlitiam terra vtterius fitrilis
rcddatur. ideo
fubditur.
i
3
Vfquequo.
lam
en!m,vt videtur,domiuus
induxcrat
ftccu
tem,drqua
habetur.inf.
14.
c.
14
Confumptum
efl animal.Wflww in
campisnon
inutn.
tia.Et
cauja
huius (icatatis fubditur,cum
dicititr.
1
5 Quoniam
dixerunt. wi ^natlKt &
alij
mali.
16 Non
\\<icb\t.jciluet
dominus.
17
Nouifnmanoftra..^i^p!<nic//</m.E;r^MO
videtur,^cec
tant in
errorem,quo negatur
anim^ humanx immortatitas, &
foflmortem
ncn remanet
punitio aliquavclitlum erronmqui

gat
diuinam
prouidcntiam fe
extendere ad aBus bumanos,ed q:
(
proceduntex
libero arbitrio &
fic
non
puniuntur
d Deo.
i 8 Si cum
pcdibus.
Hic
Cdnfequenter ponitur
domini
refpon
,
quanium
ad
duojtcundum pcnitur
ibi
:Kcliqui'Co)iq:ierilialu\
i
te leremias de viris .Anailjot i u
pcrjtqucntibus,(s
dvminus rrj

det
ftbi,quodfit grauior pafjurus
diSi
cCi.MetephoricaiJiloij

tio &
ejiftnfus.li
cum
dfficultate fliiffes ptifrquutioiJe
vini
t
.Anathot
quifunt qtiafi
\
pedites C^parui nic.menti,qi<omodof4
1
bis
perfeqtnitioncmrcgii &principumquijur!tquaftcquitesrei-
iu eorum?&tamcn
oportebit
te illam
fullincre
vt habetur inf. ;.
*
Cuini
M
[{^.A
L I T E
I{.
t
1 ludus
quidem. Perhocautcm
9
fan(3uslcremias in
hoccap.dominuminterpellatcotraperiequutoresluos,
cisoptando pocnam tcmporalcm.d.infra.
II
co;/^)'f^d<'<,w//.rt/i,oftenditur:
cpinnoccntespofllintli-
circ zelo luflitis diuina:
optare
poenascorporalcs
& tem
poralcs
fuis
pcr(equutoribus:quia
funtquadam
mcdici
iia:,
vt lic vcxatione dante
intcUcaum
corrigatur
vcl fal-
tcm
tcm ad
maleagendum impotentescfficiantur.Scdqi

niam innocentes
parati
dcbcntefle
adgrauiorafuftiJ
"
dum.fi dominus
volucrit,idco fcquitur.
1% Si cum.
quod
efl min us .
t Quomodo.
quod
cfl
grauius q.d.
Si
poenalitatcs
vir^
'
fentis cum diflicultatc
fuftincs,quo p^nas purgatoriii

lcrisfuftinercShaecn.mcditatiOjCum
maiori
potcnti:
'
flinerc facit viix
prselentis
mala.&
quoniam
ad ide
t;
t
paffionis
Chrifti
memoria,
idcolubditur in cius pfo

77
leremi;^
Cap.XII.
^78
a !Nr<i"
&h'^"
^"''^
f/p.rotefl hocde Chrifto
intelligi,
iiconiraquem
fratresclamauerunt.CrMc/yi^e
eum:^ionhabt-
msre;icmmliCff^rem
b Hclifti^omum.
vndc.
ReUnquetur
voDis domus veflra
deferta.
Et;
i''-^'^
f^^wai Awc.
cUfrfditas
mea
(juafi,
crc.Odzc.
Noneft
miranciu
fi tunc tru
ibehiccomparata
it hsErediras,
cQ vf-
quo extcrminatafit,&
videbispoftaducntu Chrini im- D
pletaeflequcedidafunt mortificatis mebris
noftrisfup
terra.Cu ia non
operetur
tcrra
opera fua,
ncc fiant
apud
iuftum ea
quibus
caro antea
fouebatur,/o>-nJM,-io./.iwm^-
ditiajluxuvia,^c. Vndc.
'Hpnvmimuttrepaccm.fcd^Udium.
Mat.io.4
. , .. ^j
.
Antequam
il!c ve-
aftdeft.fiinmratuailiqujrahabuifti fidHCiamquidficie qjm lordanem Waaficn$?Cuin
nirft nnn ^i-.m,]^
iiuusgureiiesfuftinucrs.
nirec
, non
ciatgia-
dius
fuperterrane-
^*"
quc concupifcebac
caro aduerfus
fpiri-
tum,
nequc fpiritns
aduerfus carne.
Qn^
autvcnit&dodifu
mus
qux
funt car-
nisvclfpiritus,do-
flrinaeius
quafigla
;
re cu
cquis?Cura
autein
terrapacistfecurafucris,quidfa J
fTuiiiore. i"ttiam. 5"ldunia;t. TMoab
8c Ammon
cjui
acLotli.
"
ciesinfupbialordanis?
NaS^fratrestui&domuspatris
^
aTCum Chaldaris.
^
juehodie
fintlco- a
Rcs
i
(ylua
anathe-
j^j^^^
j^^j pugnluerat
aduerfum te &
clamauerut
poil
te
l
rW rnhfm3rp<5 Sc
a^^tiaaficonf.nguinci
itmo
nocmiorquafam^Ilarisinimicus.
bTvenientin hunctcticnumlocr
fiddfbinfidiantcs.
b plenavoce. NecredaseiscuIoquutifuerinttibibona.Re g
J -yu.^^,,;^ nnit Hifrn
aTldcli patiem.Pater
in
meegoin patte.
b
TCaleftis lerufalcm.
TIob funiculum
d
^untjUia
aiilS
aijto
hxredi.eins. cVndepotdb-tm
habeo
ponrndianimara' meam.
.,
.,.^
lorbf.
Lxx. Nuquid
ijq^j
domu
mea,dimifi
ha^editate meam:Dcdi diledam
9 dius Imiflus dimCit
fpclficahienshrdi-
a
aTiudiotum.
bTPopuius
ifraei.
10
terra.i.carne a
(piri
blvt quondam dilefta
.ippclletutodiofa
^ . -. n
aTfaiitcr lugiendo.^^^rucilige
eu'n.
reditas mea
quafi
leo m
fy
lua.Dedit cotra me
voce,io
odi
aTTanta pulchtitudine
habuir Ifrac',vt
nihi: elirr bonotu
quoano fu:g'Kt
n eo:fe<l niic Veniie,&c.
. rasmca
mihi ? Hic-
^ janimam
mca in manus inimicoru eius:fa6ta eft mihi he''
^ianocturna
bcltia
^
nortuoruni
deuo-
at cadauera ,
& dc
^e|cpuichns^ cSis
"^ ^^
elNunquid
auistdifcolor
hgreditas
mea
mihi:Nun^d
. -K
'^ j., _
TTani.n.
TDiu"<a:
Gentes.
auis tindla
pcr
totij?
Venite,cogregamini
oes
befti^terra?,
:f Quoniam
Deiim fimrii n in
coj,
iouciunt
llfiael.
e
jpperatc
addeudradu.PaltoresmuItidemoIitifuntvinea
'cfcitur fordib. cu-
usimmundicijelf-
ael
coniparatur.
lulti.
pgjiorei rnititi,&c.
^ierony.
^udiant
laccgprincipcsvo-
'
iintcfle,&proc6-
*
niffisfibiindieiu-
lici)
r6ne reddere:

ig illos.n.parsdiii
oculcatur
atq; pol
uitur,&vbi quoda
TatDcihofpitium
3
Ifthabitacuhim
be
'iara.Alijnonpra:
ofifos
plcbis
& fa
irrdoteSjfcdhofiiCi
rincipesiiucUigut,
jui populum
Dci
,|iiffipauerunt.
mea,
conculcauerunt
partcm meam.Dederuntportionc
aTQiipnctjm. bTSine
P-r.
mca defidcrabilem in dcfertum
fohtudinis,pofuerut
eam
Tldeftauxilio meo dcftituta.
in
diffipationejluxitqi fuper
me. Dcfolatione defolata cft
omnis terra
,
quia
nullus eft
qui rccogitet corde.Suptom
THoftcs.
nesviasdcferti venerunt vaftatores
terraE,quia gladius
aT A leiinino
viquead
terminum
doraini deuorabitab extremotcrr^
vfque
adextrcmum
aTAlij
finis. bTEtiam de
vibcAigieniibus. c^Q__E.fpcdl3uetunt bona,3< venrmnt
maIa:ptofpefa,&
rcce aduerfa.
cius.No eft
pax
vniucrfi
carni,Scminauerunt tricicum,&
1
tu,&extcrminauit
2
eam,quia
mortifica
5 tionem lefu circufc
4 rimus i
corpore
no _
5
ftro,
& ideo non vi-
^
^
uimus iuxta
carnc,
7
viuit aute
fpiritus.
_. ,
*>
femtnamus
non in carne
^^^^ g^^
9
fcd
in
fpintitfVt
non me
tamus
corruptionem
de
20
carne,fcd dcfpiritu
vi-
tam xternam.
g
'Non efi
pc.x.&c.
Ca
ro
pacem
Dci in fc
recipcrenonpoteft.
Sapicntia
enim carnis
intmica
cfi
Deo
,
&
cjui
incarnelunt,
Deo
pla~
cere
nonpofpv
t.
h
^eminautruit, MoC
quoque
ecclefiafti-
cisdicitur,qui
ver-
budfiimalaconuer
fatione
difperdunr.
Dcquibus perLxx.
21
Df/o/aHo.
e.Orige.Qiioniam
Iudai
compleucrunt
mcn
iiratnpatrum
fuorum & addiderunt
adprophetarum
.occi(ionem,ctiaSaiuatoris tuncextcrminationeexter-
minataettoisterra orii.Confidera terram
quz
in
teeft,
quo
infertur.Clerici eo- F
rum non
prodcrunt
eis. Nihil cis enim
prodcrit
nomcn Sap.tf.
epifcopi prasbyteri,&
huiufmodi: fed
magis dignitatib.
fuis
grauabuntur.Et:
Potentes
potenter
tormenca
paticntur.Etf
Cuipius
commiuitur,pius
ab eo
exigitur
.
^ Orlgc-
NICOLAVS DE LYRA.
Ciim
autetn,:.i
ci/ta^f ^naihot in
qnanatus
, ^nutritus
uisiiy(^ ftc
habes ibi
parentes
&amitos
qutalicjuamfecuiitatem
'ofinnt
dare
tih:,&
tamen ibi times.
'.
Quid facies in
fuperb.i.iw lerufalem
vbi
opertebit
te
fuHine
eperjeqmioneth^vt
habetur
iuf.26.^ocatur
autcm
lerufalem
hic
uperbia
lordanisyquia
lordanis
fiuuius frequenter mtumefcit
intan
m,ijuod
exit
ripasfuas, ftc lerufalcm propterpotentiam
&diui-
ias
fupetbierat
&metasfuascirca
diuinum
cultumfitpra
modum
xi
ratadiddnlatria
decU)iando:vtpatet
ex
diBisprceden,cap.
1 Na &
fratres./de -p/ri ^nathot
qfuntfacerdolesficut,
& tu.
i Et
domus
patris tui./.a/i^'ii
tibi
confan^uinei.
Etiam
ipfi pugnaucrunt
aducrfum &clama. cum
alijs
''trenttstemoxtcare.
Clamauerfupoft
te
plcna.c//c?rf
j tibi verba
pugitiua,vclpo
us verba
detradiua
q
nb dicutur ante
facie,fed pofi,idrji,occulti.
Ne
credas,&c.
^Aliquando loquebuntur
ei
pacifich fingcntcs
riiivtiam.n
magis
eum
deciperent.

Rehquidomummeam. HicponjW/ecM/jrfMrM^rfe ^Ho
re-
pondct dorttinns
lenmif .f.depopuli
lud
defiruCttone. Etprimo
inutiatw
hfc
d(firuciio,fecudo ipfius reparatio,ibi:Et
CU euulfc
:o\ Et ex
iftis
duob.
apparebit quffiionis
leremije
foLutio.Circa pri
mdicit
dom.Kdiqni,&cc.id(fl, templu
meo nomini dedicatum.
9
'^im.iCudjtjlerufalem
&
ludfam.
10
i>tii.idsi,itamihiditec^amficutiflanimamea.
Et dicitur
lot: adexprimindum arr,icitium Dei
erga
locu
&genrc,ftcut
aliqs
deatiiico
fuojpeciali
rfjcir.Talis cft cor meii & anima mea.
1 1 In manus inimicoru./.
h{abuchi .'ohojor
&exercitum eius.
12 Fa^la cft mihi hxreditas
mQH.i.gens ludaica,fccundum
quod
dicitur
ijj.i^.d.Hxrcdius mealfrael.
1
3 Quafi
leo m
fy
lua.^.a me extranea
per
idololatriam.
1
4
Dedit contra me voccm.i/iceBrfo contra me
blafphemiam.
1
5
Ideo odiui ciLm.dmuiicndo eam in manibus
inimicorumjuo
rum. ideo
fiibditur.
i<5Ni]igd cims.i.rubricatafanguine
in
diuerfts partibus?.q.d.Sic,
qaregnu
luda
fucrat
ajfliHu partialiter
ab
.Aegyptijs
&
^jfyrifs.
17 ^uqdsiilis.i.totafanguinolenta.q.d. Sicperi{abuchMno~
for,qui
toia itrra
deflruxit
occidendo &
iaptiuando,ideoJubditur.
18 VcnitC.
properatead
deuorandum carnesocciforum.
19 Vz^OXCS.i.principes
exerciius TsiabuchodonoforftcundU
,
g
expofitum eftfup.c.6.inprin.
Adeam
vcnientpaftores,&c.
20
Dcmoliti.iu'iy?,//o/^/2 Ifracificutdicuur Jja.^.l^inea
do-
tnini exercituum dumus
Ifacl efl.
2 r
Lux.affliciionedanieeisinteUeSium.C^tterapatent vfque
ibi.
22Scminauc. Quod
exponit [{a.Sa.ditens,quod
irnmtneie
deflru
tlione ciuiiaiis
lud^ifeterunt
idiqua bona^fed
no val.erunt
eis,co
gj
non
feceraru
debitam
pceniuntiam
de rnalis
pratcritis,ftcu'idum
monitiotiem
Itremi^Jupra pcfttam 4.C.
Nouate vobis
noiialc,
& noUte
fercrcfupcr fpinas.Pctf//
et:am im
cxponi,quia
do
miiius antc aUuentum
T^buchodomfor immiferat Jicriliiatem per
quam
non
fuit reuerfus populus
ad
pctniienitam
.
J< Con-
M
P^.A
L l T E
1\.
lo ^^"i
dtle.animammeam inmanus inimi i.
plcbsludaica.
71
?
Qttafileoinfylua,&c.
rugicnscotra mcncqtia magna.
14 Deditcontramevoum. diccns:
Ciucifigt crucifigeeutK.
1
5 idcoodiui
fam.volcndo
pct
l<.omanos cins
punitione.
lcquafubditur.
16
Vunquidauis,C:>c.
Fuit.n.plcbsludaicaper
PvOmanos
partim
rubea cx (ui
fangumiscftufione,
&
paitun nigra
ex ciuitatis cu
populocombuftionc.Etqmprincipes
Ro
manorii non (olu
perfequuti
funt Iudxam,(edttiam
po
ftea
grauitcr
ccclefia
rempore
Neronis & aliorum
lyran-
noruni,idcofubditurpoenacorum
eumdicitur.
Tom.
4.
Y
i-J^
K
Hom r.
*
Orlgcncs.Nos
qiii
K in clcricatus ordinc
vobis
pfidcmusnof
fc dcbctis,
n6 ftatim
in cflc (aluandos,
qa
clcricifumus,
multi
.n.dcrici
pcrcunt,&
laici bcatiflimi
rcpc
riuntur/cdfiordinc
paritcr
mcrcamur.
&habcamus. Quia
igituriuntquidaclc
rici non ira viucntcs
vt &
ipfi
cx ordinc
capiantfrudum
,&
ornamcnto fusBfint
dignirati,
idcircoa-
iuntquicxporuerut
prophctam
nunc di-
CCntcm. Clcri.eorutn
non prodtrunt
eis.
* Theodor.Admo-
nct non cflc colloca
dam infcrtilitatc tcr
rx fiduciam
,
fed in
Glof.
ord. &NicoIai
de
Ly
ra
^8
f&nam omnlum abundamiam 1 domiro
iccepfrunt.
domibuS CJfOmafK
mcfTucrunt
fpinas:ha:rcditatcm
acccperut,&:
non
cispro- poMonibus mul-
.IQu.bui.lcilicenlcrinonproderunr.
-
.
^^
I tlS
, ll"Culari
fapicn
i dcrunt. Co^nfundcminiatrudibusvcltrLspropteriratu-z
ti;i.
Quiautmgiori,
) rorisdomini.
HJEcdicitdominusaduerfumoes
vicinos J turindominoniorimr,
VeUaftjnt. f
Ueft. ecclr(i.ini
mcos
pcfTimos^qtii
tangunt
hxrcditatcm
quam
diftribui
populo
mco Ifracl. Ecce
cgo
euella cqs dc terra
rua,&
do-
^
^ *
^Defaucibusinimicorumhxieticorum.
+
mumluda cuellam de mcdio eorum.Et cum euulfero eos
6
c6uertar,&
mifercbor corum,6creducam
cos
f
virumad
fcclefi>m.
fViuennum. 7
h^rcditatcm fuam)&
virum in terram fuam. tterit fi eru-
f Redcuntesahhiie.icis. b^ In ccclrfii. c^NonidoIorum i)ui
decorde rinxerunt.
d
j
ti didiccrint vias
populi mei^t
iurcnt in nomine
med,
^A doininopars populi
Tui.
"
viuitdiis,ficutdocucrijtpopuIum
mcum
iurareinBaal,
'
^'"'^'V"'
^^"'^fi^'-
aTVerbamea.
' '
^dificabutur
in
mcdiopopuh
mei.Quodfi
non audierint
alRemanenieiin
hxrefi.
tDepopulo
meo. b
ITerpitua
vt non
itlinquatur
locus
poenitcntii.Hoc
quotidie
cciniinus Sc rebus
piobjums quod
hztetici fidei vetitatem fimuUnt vt
iimpliccs dccipiat,
ipli
lamen
nMnquam
redcant.
^
,
cuellam Gete iUam cuulfione &
perditioncjaic
dominus.
Et,
7 cruit drmim
no-
Jiri lefii
Chrtm.
Et,ir,
itifimitatibus
fuis, vtin
habitetin eo vntus
Chr
fti.
*
Theodorctus.
Qua; putatisilluft:.
rc vos
,
vcrbi
gratia
opcs,potentiam,ho
vospudorcpcr
fun
dent,
dum
caufair
agctisapud
Dcum
abundccxperti.co
ii
traria ilU
rcpcnd:
ftisi
12
b Ficinos. Ad h'tc
ram.Idumaios.Phi
liftiim,Moab,& An
mon.
bonis illius
opcrationibus. Qui
cnim
ncquitia vtitur,fpi AUcgorice.
Hxrcticos
qui
Chriffiani dicuntur,&
m:
B
nas cx ea
coUigit. gis
terrs fanda: fiunt affincs
quam
habitatorej
a ^ frudi.Lxx.A
gloriatio
ne
veflra,veflibus,rpra;ciofis.
NICOLAVTbE LYR A.
^
T Confundemini.in
captiuitaum
duli.
a
AixnQtxbns-.Idempropterdemeritavffira.
3
Hsc dicit do.liic
confequenter ponitur populi
Iud
rcpara'
tio,&hocadconjolationebonoru7n,ficutprxmij]k
cfi dcfiru^ioad
confufionem
malorum-.Vrxmittitur tamen
defiruSlio aducrfariotift
cum dicitur : Haec.
l^i erant Idumxi
dcfccndentes
ab
Efaufratrc
lacob^ Moabttx&^mmonitx
quidefcenderantdeLoth nepote
.Abrahdt
prcpttr qucd
debebant ludxos
ddigere
, (!^
ipfi
econtrario
aduerfabantur eis,
&incitauerunt
lS(abuchodonofor
contra eos &
in eius exercitu venetunt conira
lud^am.
ideo
Jubditur.
4 Quitangunt.
Eccc.
quiapofi captiuitatem
ludaorumipfi
M
Vx,U
L J T E
1\,
t
H.crf/c.7.DicnnturautemRomatiiChriftianorum vi
cini,eoquodChriftianiintcreos
habitabant.
J
MW/aj.Plurcs cnim
imperatores
Romani Ghriftiano
rtfm
fueruntfatis
cito
captiuati.
i
Et domiim
Iwdxquia ipfih.ibitabant
circa terram Iudg.
6 F.t cum euul.
fcilicet ludxos.
7
Conuertar.eir'
hocfuit implct^i tempore Cyri regi Verfm
qui remifit captiuitate lud^otu,vt
habtiur.i
.E[dr,\.a.& quiaf,
res de
Babylonijs couerji
ad
ludaifmu
veneriii cu
eis, ideofubdiiu
8 Et erit. a
ludps.Miqui
libri hahent:Eruti.& malh.
9
Didiccrint. Idololattiam dimitttndo, &vnii Deum coleni
10 Vt i\itct\t.luramentu enim tale
,
quando
habct circunflanti
debitrs,fit
in teuetentiam Dei.
11 Si do.
qiiia
ante
couerfiond
inducebat ludxos ad ritu Cetilet
1 2
Acdifica.^rfc
moribus &
temporalibus
bonis.
rumperfcquutoresfueruntd.;
fua
dignitate deicdi,fci
cctNero,Domitianus6c plures alij.
6
rcftw.f.tcmpore Conftantini,quibaptizatuspercef
,
gratiam
Chrifti,&
cum eo
magna parspopuli
Romar
Pfal.7i.d.
CAP. XIII.
HAec
dicit domi.
Vir fandus lii
C
barcDcidicitur,qui
a
dc limo
terrg
alTum
ptuscft,&eiuscon-
lortio
copulatur.
Et
quodammodo
que
in ecclcfia vidcntur
cbfcaina maiori di-
ligcntia
circundat,
neGentilium
&h?
reticoriim morfibus
pateant.Hoc
lumbare fi
aquam
tc-
tigcrit, &Euphratisfluenta tranfierit, Aflyriohumore
imbutuperdit priftinam fortitudinem,& computrefcit.
EtquamuisrcdcatinvfumDei, tamenpriftinapulchri-
tudincm habcre non
poteritinon
Dei
duritia,fcd
fua cul
pa,quianoluitaudireverbumdomini. Caucatcrgoqui,
potcft
dicere : Mihi autem adhxrete Deo bonutii
ifi. Ne forte
per
C A P. XIII.
afSicut
ego
filios Iftael.
^cdicitdominus adme: VadeS^ t
poi^
5^Vel cioAotiuia.
fidetibilumbare
lineum,
&pones
il-
lud
fupcr
lumbos tuos
,
& in
aquam
INe
coiiumpJtur. f
V 1 iinft riii.,i
non infcres illud .
Etpofledi
lumbare
iuxta vcrbum
domini,&
pofui
circa lii-
jjcr ncgligetiam
;
illius renibus
fcp
retur,&
tranfcat ]
phratem
& dctur
potcftatcm
AflV
rcgis
,
&
ncquac^i
inloUdillimapcti
fcdin
foraminej:
trxcorruptxafqi
vitiatXjhoccflh?
ticorum fordib.
vitijsoccupctur,
in tantam
vcniatpiitrcdinem,vtinvfum&cin6toriu
domini vltra redire non
poflit.
a
iw/jafcert.PopulusIfracleft.Qiii
ficutlinfi deterra:
fumptus&illotusncc
mollicighcr, neccadorc,&tiif
'
Dei mifericordia Dco adhsfii.Cii aCit
pcccaflcttransl.
phrate.i.inAflTyrioscdudus,
& ibiabfconditusa.niul*
tudine innumcrabiliij Gcntifi
quodamodo abforptii';
:
^ nih^l
Diuiflo.
NICOLAVS DE LYRA. CAP. XIII.
1 TT
Accdicit.Superius
a
prmcipio
traitatus huius litri
dtfcri
XJL
pta ejl arcapopulu regni
ludte malitu
grauitas,
hic
confc-
quenter defcribitur ipfius incorrigibilitas,Jcu irreparabiUtas.Ei
di-
uiditur in
fepte partes fecundum Jeptem
modos oucndtndi
prjpofi-
tum.Vurtes
p^tebuntprofcquendo.Trimns
autem tnodus cont:nctur
in boc c. vidclicet
per parabolam
luiribaris
puirefadi
ad inbilum vl
tra
tra vaUntis.Et diuiditur in
duaspartes,qiiia p>rm6 parabolap-
>
tur ad
propofitiirn.fccundo
ad bocadduittur
cxempli4n/,ibi:Si\^
tare
potcft.
Vrimu *n
duas,quiaprnno parabo
a
ponituri^fi
*
do
c.Xfoiaiur.ibi:Et fadum cft.
Circaprimutn
dicitur.
2
Etpoacs.
te
accingeiido.
3 Etinaquam.
necx
nadefa^ionecitiusputrefiat,fedm'i
aliunde,Cxiira
pattht
tn liiera .
*E
M
\
oi L I T E
R^.
I
I H,<c
(i/c/trfo.Pcrlcremiamquiinterpretaturexcclfus
dominus noftcr lcfus Chriftus ad
patris
dexteram clcua-
tus,Mar.vl.Pcr
lumbarc
verolumbiscius
adhxrcns,
po-
pulusChriftianus,quifibiadha:rctper
fidcmfoimatam
charxute.Sed
qiua
multi ab ca
declmant,iubetur lumba
re
poni
in
Euphratcper qd fignatur
dcclinatio ad am
c
tctrenx cupiditatis
& dclcdationis carnalis, &
puirc

viti)s.
Per
foramcnpctrxinquoponitur
obftinati<A
malis
fignatur,
& fic muuUsad omnc bonu homoi
'
dit\\t,\AcO(ilCltnv.Eteccecomputrucrattumbarc,\UStt\
'
vfiuaptumcflct.Et fequitur pocna
cum
dicitur.
t
^^^^
;8i
leremia:
Cap.XlII.
682
^
nihil reputatus

^
jj Qj.irenes.Ciircindloriumd)citnrlincnm?Linum
cx
terranafcitiir:
Namcumfcmen
ciusin humum fuerit
abicclum,pnmum
in
gramincpuliulat.deindcdcme(sa
transferturdomum,pcftitur,lauatur,tcritur,iuditur,&
ingentiopcracxax
tifur, quo
tale fiat
ex
quo poflit
cin-
florium ,
aut aliud
quid
in vfu.s ncccf
'arios
opcrari
. Et
[loscrgovniucrfig
zencrationem
ha
oemuscxterra.aut
linum quod
in cin
(ionum
Dci
pcdi-
tur.multacurain-
jigemus
,
vt lauc-
nur,vtcoioretcr-
^xabijciamus.
Et
abfconde
, &c.
Origcncs.Iudfi
in
iignicxtiterutDco
giC
proicdlifunt
ab
quitur,
adcxtrcmum inDci filium
inanusmittit.idco
D
SEtcrna
perditionc
contabelirit.
J< Theodorctus. Pcr
prajdida
mirificam Dci bonitatcm
dcclarat &
copulationis
modum
cdocct, &quod
dccre-
ucrat eos
claros&illuflrcsrcddcrc
,
at illi
pcr iniqui-
tatem
probra
fibi
f Ponquim peccauit.
bos meos.Et fadus cftfermo
dominiadmciccundojdices:
t " Ktc (icut ab':tuin clt i inc .
Tollc Jumbarc
cjuod pofledifti
,
quod
eft circa lubos
tuos,
a
fQuja(;o(urgjminvinaiftam. h^^Aflyrioi.
c f rixdi^i
abforbrnduin .
a
&
furgens
vade
adEuphratcn,&:
abfcondc illud ibi in fora
^ In
tvpo
domiiii.
minc
petr^.Et
abi
j,&
abfcondi illud in
EuphratCjficut
prf
ceperat
mihidominus.
Etfadiieftpolt dicspIurimos,di-
a f
Sicutego
leducam filios Ifracl.
xit dns
admc,
Surgc
&vadc
adEuphraten
&:toiIeinde
Iubare,quod prxcepti
tibi,vt
abfcondercs illud ibi. Et
abij
V In
fignum captiuiiatis
b
ad
Euphf
atcn &
fodi,
& tuli lumbarc dcloco vbi abfcon-
dcra illud. Etecce
computruerat
lumbarc,
ita vt nulli vfui
aptum
eflet. Et fadum cfl ucrbum domini ad
me,diccns:
a
^ Adapiat
fiinititudinem.
0,
nobis
P'o
'^'*
Hxcdicitdominus
Deus,Sic
computrefcerc
facia
fuper-
j f Duarttmtribuumluda.
biamluda
,
&fuperbiam
Icrufale
muItam,popuIum
iflu
ccinftus
kqucenim putan
lum eft cindoriu
bijcicQtcm
man
i(rcincinclum:(la>
im vt illos
proie-
it,aliosfibicontc-
,uit,
i.ecclcfiam de
Scntifausqugcxni
tafafta cftlucida
fquecondida.vn-
r.
Q^t<x tji ifla qu^
a-
edit iealbatai. Sciat
uncn,quiafinam
alibus ramis non
cpercit
larcet fi
ignalumbos
a i vitia fua lei.ufnccs.
peflimu,qui
nolunt audire ucrba
mca,
& ambulant in
pra
4
uitatc cordis
fui,
abicruntquepof}
deos
alienos,
ut feiuiret
^
cis,&:
adorarent eos.
EtcruntficutIiibareiftud,quodnuIIi 7
ufui
aptum
cfl.Sicut cnim adhxrctliibare ad lumbos
uiri,
8
9
Drccm tiibus.
fic
agglutinaui
mihi omnedomum Ifrael
,
&omnem do-
s
TDuastt.bus.
lo
Cmiru habcmus in
mumIuda,dicitdommus,
utefIcntmihiinpopulum,&
vafisficlilib.
inqui
a wTamen.
^Mequi
nxcoinna fcci.
'^
buS id CODlctUr: A7o tbiiem.
innomen,&:in
Iaudem,&ingloriam,ctnonaudierunt.
^^
habnatincarnemabo
contraxcrunt.
C
Om.lagun.HqC
cft
cbrictas
qua
cbli-
iiitcimurprarcepto
rumDei,& vitijsac
que peccatishuma
na
implcturcondi-
tio.V
ndcHonii^/iifi
^^-
4->.
cabitur in
cofpcClu
tuo
omnis viuens . N6 ad
coparatione
Dci,vc
vctcrcs& noui vo-
h'n
hxrctici.&corG
patroni.fcdadfcie-,j^ ^^^^
tn CIUS . Horr.o.rr.vi-
"
dtt in
tacie Deiis 1 cor-
rff.&
qcinobismu-
dumvrciimmun-
du
dcprehcnditur
.
g
VerbuHcbraicune
bel
AquiiK prima
editio,laguculaSc-,
cfida
ipfum
ncbel.
6ymmachuscratc-
rc.Lxx.vtre.Thco-
dotio
vas,
interpre-
tati!unt,quodoevi
no tm &cbrietatc
t.Cor.^.fc.
CoplctUr.SuniUS.n.
Kum.y.d.
vas
frae;'lc,
& the-
iritus fuerit Chri
:o.
I Et tuli lumbtrf .
1
captiuitatc
.
Si-
^^nificataute,
quod
,rophcta
in
typum
omini
populum
16
17
Jcft,finon
adhac- d ...
-
.
.-,,,.
... _
,.
-ns domino
, vnus
quid ignoiamus ^a
omnis
lagucula implcbitur
vino?Et di
a 5^ Nnn folum
vulgus ignobile.
ccs ad
cos,H?cdicit diis,Eccc
cgo implebo
des habitatorcs
a
f tdeft. b f Ecclcfiiiuir, c
5
Kefup ni,cici1jceruicc,pioienfo aliqualiculo.i.ftomacho.
tcrra:
huius,et
rcgcs qui
fcclent
dcflirpc
Dauid
fiiper
thro

f Secnnddt
inccclc(ia|^a>ii>.
b
TQ,ui videmuiiiabeiefcientiaialcriptuiaiun).
,
c f rio
f
eccatoium vaiictaie.
nu
cius,&
faccrdotcs&:
prophetas
,
fi^omnes habitatores
berat,
fcd
nihilominuspcccat
. Poftca dcos alienos fc-
qui prx grauitatc dolorislugere nequcunt
qui
ror.Ev.
Mijer ego
homo
^'"" 7-d,
quis
me liberabit de
corpere
mortts huius ?
d
Ecceego.^^Th^o.
Vitioncm vocauit
cbrietatcm.
Qui.n.
in
grauifllimas
cala
^
mitateslabuntfunt
pcrturbatis
fimilcs.
^
Et
Kf-:
NICOLAVS DE LYRA.
Et fa^um. Uic
confcquenter exponitur parabola
. &
primo
>^^ti*madpopuliludculpam,lecmd6 quantum adpianamyibt:
.'ices
crgo.
Circd
primurn
dicttur.
:
Siccomputrefce.faciam.
eam annibilandn &
per
hoc
inft
vatur
(juod
\abuchodoniifor
non annibilauh
gluriam regni
ludx
'rtutepropria ,ftd
diuina :
ficnt
lumbare
nonfueraiptitrrfaBum
(
malefaaione
aqu
nec ex loii
conditione^quia
erai
abjconditum
i
fQramine
f^trtCyfed
diuina voluntate.
Vopiilnm.primdpropter
eius
inobedientiam, idto
fubditur:

Qui
no\.Secund6,propter nequitia
in
prcximum
cum dicitur:
Etambulant.cJr
certafcientia
nocumentum
inferentes proxi
isfuisinnbus
perauaritiam,ficutdcium rfl fupra.
vyc.h
mi-
ore
vfquead maiorcmomncs auaritix
fludcnt,&c.
(3
.
yxoYibi,s
per
lHx.,riam.jup.v.c. Vnufquifqucad
vxorcm
roximifuihinnicbar.
Abieruntquc pofi.per
idoMatriam.
: Etcrunt
ficutlumbarc i(iad. lefltuai&annihHati.

Sicutenim.&c.Gc
agglutinaui mihi.idcft
adiunxt mihi.
i Omnem
domum
Ilracl,&c.(/ttat/
ad dcccm iribusi
Et
lo Etomnemdomum
Iuda,^<rtm(j<i
/<.
1 r Vt cflcnt mihi in
populum.<iifl(io
eis
legem
in monte Si
naipYte cxttrispopulis.
12 Et in nomcn.vt
nominarenturfpecialiterpopulus
Dei.
1
i
In laudcm &
glo.
ideft , vt\ej]ent
famoft per
totum orbent
fupple.fi
audirent veiba mea debite obedicndo.
14
Et non audicrunt,&c.Jn
corraWmw (-eic/torfo .
15
Dics
crgoUlic confequeterfubditur
debita
pana,<S3'
dluiditur
in
duaspartts
,
quiaprim6
ponitur
denunciatio
pen<s quantum
ad.
omuesgeneraliter,fecund6qtantuadpriricipesfpecialiter,!bi;V>ic
rcgi.Cjrca primumprtemittitur
par
!bila,turn
dicitur.
16
Omnislaguncula implebitur
vino
,&diccntadte:
nunquid ignoremus,quia
omnis
laguncula implcbituf
Vino ? Ejt aiiiern
Laguuuia
vas leirtum
aa
rip.ticndum
vinum '.
&
quia acceperunt
voba
prophet^e
ad littram
,
ideo
exponit para-
bolam dicrrs.
17
Hxcdicitdominus:cccccgoimpIcbo<>aines,
&C
Ideft yficut laguHcula
matertalis
impltiur
vino ,
Jit
totus
popH'
lus
regni
ludx
qnantum
ad maiores & minores &
mrdiucres ,
rt'-
picbitur fpirituah
ebnctaie , ideft , deftdi
rnotis (S
corporisnd
refiftcndH aduerfarijsflcut
tbriitas aufcrlfenjum
&rttebrorTi vjum.
^ Et
MO^.AL]TEP^.
I
"c.Pcr
vinumcnim
mordicatiuum
Ggnaturpocna,
vt
vt
patet
in littcra
fequcntc:
&
pcr
implctioncm
lagunc
la:
magnitudo poens.
Tom.4.
'
V
j
62^ GIof.ord.&NicoIaideLyra
Hom.).
3
^
a t
<ii/^r.rationabili
ira vt rcducam
ab crrore dolorib.
^
fc tormc
ntis,qui
fcrmonc non
potucrunt
conucrti
.
*
OtiKcnes.ruflicongregantur, pcccatorcsdilpcrgutur,
Scioquofdamrcgcscosquiimperioluoinfidiatiluntad
684
Nccvnus moduscfl
fuperbix
, Alius nultorum
morc
in l
hisalfcrtur
qux magis pudorc digna
funt.Alius
quafi vc
ri fimulationc
lcdudusfuperhiscicuatur,qu$fibidigna
gloria putat
,
cum & in talibus
pcriculofum
lit
glonari.
d
DMedommoy^c.
Adpcnitcntiamprouocat,anccquam
ducantur in
Baby.
t altmdal<
tcrum.
dclcrtas ifulas
dcportari
lolitos ,
&
pro magnis iupplicijs
nOCIUDCrcnC 1 VnO
^ ^idcd.
b
f Vtaefcido'oip<Tn,<)ammutoifenonconfoIantiirilloqui).
lOCOCXlllj
pcnuri3
c
fEbnefoi.
d 1 Vtdiueti;pollaintureuoribu J<hrelibus,|vtfub
fuflincat,lcd
in alii
^, ,
.
. aomjneChnmd,,n,^cn.con^,.ren^uamcccleCam.
partcmorbisvxor,
=
IcrufaIccbrictatc,ctdilpcrgacost virumatratreiuo,&pa-
inaUa libcri cxtcr-
{i-c5&fJliosparitcr,aitdominus.Nonparca,&non
coiicc
minCCUr,Vt nC in Ca
, ^
E,goiimii>iiiiifccusouimcxtiiurecus,tammep'e.quamcoTpore.
dam,ncquc
mifercbor,vt
non
difpcrdam
cos. Audicc &au
1
In
fupeibiam Q_cogiure ftagilitatcm
velliani,
quia
nullus eA
<]ui,jto qualiutc yec-
cati hac ehdctate cateat
ribus
pcrcipitc,
nolitcclcuari,
quia
dominus
locjuutus
cft.
> f Ideftatiite p?nitentiiin.vnrfe alibi,Ditegioi
n D) veftro. b 1 In
dieiudicij.
Datc
domino Dco
vcftrogloriam,anccquani
tcncbrcfcat,

VobitinB^bylone.
a f BabyloD
Oc omnistrgioChaldxoijin,inontescaliginoli dicuotui,
vndclUias,Suprr montemcaliginolum clruate
lignum.
b f Dxmonr^ qui
cruciitih,i
pia:politi. f Vobit.
Sc
antequam offcndantpcdcs
vcftri ad moces
caliginofos.
THic.
flbi.
Expcclabis Iucem,8^ponctcamin
vmbramortis,&
in cali
f VinecgrniitusquiJrmSc ploiatus
libei
fit.ne viftores oftVndjntur
loncm.
AUcgorice.Datc/,
do.&cQd.Opfrjm/ti,
ni dum dia
tji .-
venin
noXfCum
mn
pctetitit
o;?f
i-tfW. Vndc & Ifa.
^i
SteiUctU
nondahunt
luccm,& tenebrabun-
tur otto
fole , &c. Et
Sophonias;D;nf
*
brarum &turbinis .
4
Origcnes. Quo
modo damus
Deo
'
noflrogloria?Noa
vcrbis <Sc
vocibus
tantum
glorifican-
dus eft
dominus .
Glorifica cu in ca-
4-1,
lidianos .
pulus
lcrufalcm ca
>
t
Truulatus lice
Babyloniac
fit
inebriadus,(S:
capti-
uitate obrucndus.
*Origcnes.Hisvcr
bismotidicfuhxrc
tici(Bafilidiani.jVi-
e
Qupd
fi
hoc non M
dicritis.
Dicamuslt
d^is
& noflris luda
zantibus.quilitcrj
occidcntcBi
fcquQ
mi.Tiifi,jcilicet,iu.
dieritis in
abfconditt,
lamitatibus
quidc
fuispcrfruaiur
fola
tio,
autpatcr fili),
autmatcrfilix,auc
fratcrfratris.Simili
^
modo
pcccatorpcr
quandadifpcnlatio
<*
nc Dci maiora tor-
mfta
folitudinisp-
pctitur,
fifolusicxi
liurclcgef
,utcme-
datus in ftatum
pri-
B
ftinum rcdcat.
t niperbiam
b
2^onparcam.
tion
g
gincm
.
Quodfiliocnon
audicritis,in
abfcoditoplorabit
^
fti"te
&iuftitia,4
f""-
crcdulitate
fenteti?,
^
,^Dei,ver^opbet. b^v.aoium. t inip?nitentium.
7 bcncficentia.Glcr
tlJcdncct.
fcdiudlCijfcUCrita-
, ^.
e f
Vn.Je.
Tldeftdo^oieinmeumdiOimulaieDonpoteio.
fica CUm in fotlllt
tc;. Qui
enim truci- anima mca t a facic
fupcrbis.t
Plorans
plorabit,
f
& edu- 8 dinc
patictiapicta
darut.imtcrnupc-
atitonicc.
-
Tvoxdominijdj,rophets|n.
5> te
fapientia,C2tcrii
ribut.Hociuxtahi
f
cctoculusmcuslachrymam,quiacapcuscftgrcxdni
.Dic
'lo
quc
virtutibus
ftoriaCmplicitCraC
Tloachin. bTM?-rieiu. fPu.uere.
^ ^
II
- " ""
Tbi
ftipra
cipimus, cp rcges
&
g regi
&dominatrici : Humiliamini
(cdctc in tcrra.-
quonia
(;^jfj3jg_
faCCrdoteS&
OlSpO
i
TReg,idii;nitasEabyloniotr.idita.
b f ludx & lerultlem
quiad
auituim vcifi.
defccdct dc
capitc
ucftro corona
glori?
veftr^.Ciuitates
au
a
f
Ou.i lioneclaufas.
ftri claufa:
funt,
& non eft
qui apcriat.
t
Tranflata cft om-
^
^ O liabitatoies letufalcm.
'
J
nisIuda,tranfmi>rationcperfc6l:a.
Lcuate oculos
veftros,
^4
ideft.in
myflcno,
^ *
^5 vel fecundu
Aqui-
lam in
tencbris,(Hl3:
defnequalisfitprophctaru&!cgisDeus,quidicitfcnon
- -
parciturum?Qupmodopotcftcflcbonus? Accipiamexe
C
plumiudicis.pro vtUitatecommuniquibufdanon
mile
retis.Huic fi offeratur latro honefta
fornia,2Etatefatis
in-
teger.cx
alio latere mater
cxpafiscrinibus, dcprecetur
vt
fcnediutis fus
mifereatur,
ex alio vxor ne virum fuQ in-
tcrficiat,circunftcnt &
paruuli
orbi
futuri,quid
faciet iu
dcx
>
Si mifcrtus
fucrit,reuertetur
homicida ad
priftinii
fcdus,
fin vero iudiciaria fcucntate
permaferit,vnus
ho
interibit,
&vniucrfo
populo prouidebitur
. Sic Dcus fi
peperccritpcccatori,
&
nolueriteupunire, quisnoacci-
pictliccntiafimiliaaudendi
; H<ec in ecclcfia
pofllimus
confiderarcPeccauit
quifpiam,& poft peccatum poftu-
lct coionem . Si ci conccditor
quod rogat,
in incommo-
dum oium vcni.i
proccdit,&
laxatis frsnis fcclcribus
pa
ditur via . Sin
veroconiideraucrit
popuhdamnum
in v-
niusvcnia.nondubiijeftquin faciateijcivnumdeeccle

^ -.
lla.vtmultosfaluet
incolumes.ldcircoignisgtcrnuspr^
lesjaHijunt. Dicrt^i&domim,&c.M.zmdif:\\%
diccbatn
paratus eft,non ta ob cii
qui punicndus eft,quam pg
vni turam bonam a Dco
crcatam,
malam vcro d diabolo.
Proner..?!.
licrfos homincs . f
citnentt
ji.i^eUiHo,impm(iehs
caUid.u> erit.
quodquidaangcli pafti funtprorcdemptionedxmor
c
T^ocle.
}<
OngenesCummultisvitijsgenusvexetur &poft iudiciunnportasinferniclaudi,& nuilumibif
humanum
,
hoc
pcccato (
f
upcrbiac }
maxime
premitur,
niri,
quod Origencs
fentire
videtur,
quod
friuolutn
(
Nec
<0
Th
pofuit
Deus latibulum fuum . Et iuxta
Salomonem,in i
tellcxcritisparabolam
& tencbrolum
fcrmoncm:plora
bit aniraa
prophetx
a facic
fuperbiae
eorum .
f
Captus cji ,
a diabolo vei
Nabuchodonofor, vel,
contr
tus.AUquado
Ifracl fuit
grex
dominiSed
quia indigno
fe iudicaucrunt falute
,
conuerfus cft lcrmo ad Gcntci
Caucat olcafter in bonam oliuam conrr.anaturam inli
tus,ne
&
ipfe
contcratur.
g
o/c
rc^Jcrrfo.wini.VcrbumHebr^um Gebira,Aquilai
Symmachus
dnatricem & diiam
intcrprctatifunt.Lx
putantcs
eflle
Geburoth,potcntcs dixerunt,
Dic
regi &p
tentibus.Ddirait in hoc loco
qui rcgcm
Chriftum,&
pi
t?tes
angclos
intcllexit,vt
aflUmat
corpushumilitatis,'
in
puluere
(edeat & amittant de
capitc
fuo corona &
g
ria
fortitudinrs.Ciuitatesquoq5
auftri
claufas,infcrnu
nulli
apcriantur
& oem
gloriam
ludae cffc translata,(
in
poffcflionccopletum
cd Omms decUnauetunt
fimulm
^^
NICOLAVS DE LYRA.
I Et
difpcrgam
cos . m
captiuitatcm
ad
diuerfas
ciuitaus &
loca.
z
Ncque
miferebor
Scc.q.d.bene
tamen
miferebor
in
aliojci
Ucettpoliearenocans
ipfos fuut
diHum efl
c.prace.
3 Audite &C Fcrba
fur.t
lere. reuocantis
populum
ab errore.
4
Date do.Deo vc.&C
confitendo
humihtcr
culpnm vefiram
6eius
iujiuiam.fuut lojue
dixitMhan.Iof.c.Fi\i,Di gloriam
Dco,&c.
5 Antcquam
tcnc.SccJden,tnteqnam
tribuUtio
importabi-
lisfuptr
vos veniat.
Expc.
lu.
idefl, confolationcm
a
rege ^e^ypti
d
quo tempore
Sc.dechi^
fperuuetuntcontra
Tiabuchodonuior auxiliari.
7
Ef
^onct,8<.C.
quiafidHciifuit
eis
occajio dtjiruaionis.rt di-
ii.*t)i
eii
fuprd
frccjiicnter,
8
Q^pd
Ci hoc non audicritis.w mjlo
perfeuerando
,
9
In dblcondito
plora.&c.vi/i/x
compatitns.
1 Alacie
iupcrbia^ide//,<c
malis
vobisfuperuenientibuspro
fter
pter fnperbiam vcfiram.
1 1 bic
regi.PcfZ [udm pofita
eH
pcenafuptr
toturn
populutt
t
neraliter,
hic
confequenter ponitur cfuatumad principcs
fpeiiaii

cum
dicitur,
Dic
rcgi
&
domina,&C. quodexponit
i\ab.
Si t
JoachinjiUo lofi.e
& matreeius
,
qui
reddiderunt
ft T^jbucho

nofor,&
duxit tosm
Babyloncm, vthabeturinfra
xxix.cap.L

ra tamen
fcquens magii
concordat
quod intelltgatur
de iedei
*
rege&
eiusvxore,qui captus fuitd T^abucljodonofor
& i

culatus .
1 1 Ciuitatcs auftri daufa: funt.P'^ timore
'h^.tbucbodmf
venientis contra sedcchiam :
& dicuntur hicciuitaces regni
U If
ciuitatis
aufiri
quia regnum
luda
refpt^u rcgni ifiael
eji
m
p-
'
aujirali .
i;
Etnoneft,&c.iWfi7,cjir/)-f
Wear.
14 TrAn{[;i.e(\omnishi.qitodfH!tfub
Sedecbia :
traafl.
f
cnimqij: juitjib Ioachin,Juit
t-intum
partiaVs.
I
J
L euate ocu.&C. ab
aqiulone,exercitus
enim
7{abnchodi

for
venit ab lUa
parte.
^
68y
leremise.
Cap.XIlI.
6U
f
Ch3'da:i.
'/
a
TcJ'
/off/?'
CJ aditrrfim te,
&c.
Qiiando
Ezcchias o-
A ftcnditthefaiirum
nuHcio
regisBabyionix.
T"
fw.'w,0!r<-.
. bc
Audiatlioc
ecclefia
negligens
qii^i
docet aducrCarios
''r'rnosquomodopoflinream(piritualicaptinitatecoprc-
hcndcre,& pccus
eius beftiali crudclitate lacerarc.
b Troftey
mntntudi
ntir. mqiiitatis
tus
reuelata. Hicrony.
^- Hincdilcimusg-
diu
peccata
lunt
niinora
Deum
pa
ticnteragere.&p?
nitcntiam
nolVa
L.
cxpeftare.Siaute
^.Tdeliaisdcliflaco-
r
I pulani',&curriu
fibileefltvtnonActhiopsvcIpardusruamnaturamma D
tare
vidcatur.led
qui
in
illisopcratur
. Vnde
Apoftolus:
i-uc.r^.e.
Omw.a
p'>(fUm
i-i eo
ijutme
c
)nfortu:.Et:S(on
autew
e^rojedym-
l''''-4 c.
tia Dci.Et.i^^iU?
egn,tjm
non
ego,vinic
vero
Chri[ius.Et:
Qjtidha. ^^!,*;''-
besquodnonaccepifli^iiaji. acLepift:,quargloriaris cjuajinonac-
KCor^^lb."
*
rr^, ry l ., , ccperis
? 'Non
izitiit iQtc.q.e.
b
; Popiilus.
b
%
A Deo.
&videte
qui
veninnt ab
aciuiIone.Vbic'ftgre'xqL,i
ditus eft , ,
^^^t^S^S
a
f
Inclita
multuuiio.quafi
toti
p
ouinciain
>
num
congregata.
b
<| In
viigi
lial vlonis t:,T "i-ndo.
f " W f Hr
tibi,pecLrst incly
tum
tuum?Qu.ici
dices cum vifitaucrit?Tu .
hufufmodT
'
fc^i
lO.I
icer
a fAdco.-u au.'(iU5c6fugiondo,8 idolacoledoqui
[uDoccaConeamicitia:
did-cerunt.q.ia
vii)irei ,'A
enim tdocuilli
eos aduerfum
te^t
S^crudifti in
caput
tuil.
4
Nunquid
non
dolorestapp.rchendent te,quafi
mulierepar
5
1" \it\ (i cauUm
q.iatris.
turientem?Qu6d
fi,dixeris in corde
tuOjquare
vencrunt mi-
fRcfpondco.
a T Sublatis veftiSiis.
hihaEC?Propter
multitudinem
iniquitatis
tu^treuclatafunt
6
a ^St i't iTnretricis vt publice ii.iteit forniratio lua. b lO
if(i
non
po(liint,D.-us noteft. 7
velin
hoc feculo
^
verccu.idioratuapollutxluntplantastuas.
M
mucarepoteit
^
j ='
Ni|!er in p-cc.iti>. "i D uetfitates vitiotum.
p
>thidpspdlefuam,autpardusvarietates{uas, &vospote-
^
Siu u.i,nun n.itura. a
1"Qu^ia
ftiidio
peccandi
non
potu.Tunt mu'irc naturam.
ritisbeiiefacere,cum
tdidiceritismalu. Etdiffeminaboeos
3 t Vnde.Tancujm
puluis queiu proijcir
vcntus a facie teitx. b
f
O
lerjiralem.
quafiftipulam,quxventoraptaturin
deferto. Hecfors tua
a 5
Q.;3meicgifti
ti^ii.vndc.In
quamenfuta
meii.i fue.re.&C. b T Caufa
dTperlionfs Ifracl.
parlque
mefur^
tux a me dicit
dominus,quia
oblita es
mei,
T Ttiiipoialibus.
a 1 Vcl
pofteiioia tua,
vt lcilicet videat
ignominiam
fuam, &
qus
letro effe ^e-
bent fiant in
priotibus.
d
& confifa es in mendacio.Vnde &:
ego
nudaui t femora tua
a
T Omnibus. b
^Quafi equatum qu-v
infaniunt ad coitum. Vnde
Vergilius
LSntum diftabat ab in-
velinfuturo. Ni
hii.n.opertum ^
nonrcueletur,qn
illudDanielisim-
plebitur
:
i^i rejur-
^etinyitum
atona.
5
&illi in
opprobrium
&concluitontm fem
piiernam.
C
Simtttarepo.&c.
iastfcHocteftimoniov
tuntur
quidiuer-
fasnaturasaflere-
reconantur.tanta
nigrcdine
vel va-
rietate
pcccatoria
dicentes,
vtincan
dore&vniuscolo
ris
pLilchiitudine
lO
guine
viriis.
b
contraiciem
tuamj&
apparuit ignominia
tua,
&hinnitus
TNonfolum in ciuitate: fldola.
tuus.fcelus fornicationis tU2E.
Super
colles in
agio
uidi abo
1 Eigo.
a
fQuan)u;s
iaift-s
tefequi ve<tu',u mea,8c mei nominis Vcndles confcflionem.
minationes tuas. Vx tibi Ierufilem:N on
mundaberisf
poft
;
Expec^aho.quandiufeiair.
me:
Vfquequo
adhuc?
tranfirenopolfit
Nonhocartendcntescum dicticeritis
mahim.Quidquid
emmdifcitur nonnatur.T
eft,
fed ftudi) &
proprisvolu
tatisqux
confuetudine
pcccadi quodammodo
in natu-
ramtranfK.Sedquodhominib.impoflibilccftjDcopof-
quein
omnib.
operatur
virtUsChrifli. tvtfintprin
4 Theodo.Vetus
"P" ''"P"
,. n^ r caput
tuum .
^fcaofermojcon
fuetudinem,
f.efle
alteram naturam.
Omnia.n.quxlon
ga
cofuctudineco
+ '''^"'per-
paruit animus,pa-
b!;^""'^^
"^f.
riacenfenturcum
fcooprgfunc
naturalib.Quapro
pterminaturfedif
_
fipaturuillosTflar
.flipularum.qujea
turbinevcri hucil E
^^
hicagirantur.Cetc
ramrcccnfetmul-
^^
titudinepcccatoru
eius
tcmpcrantia ,
temeritate & ido-
^S
lorumcultum.
^4 d
A^Hiiaw.Rogem"
Chiiflu
,
vt nec in
''J
pra:fenti,necinfa
^^
turoreuelet
pofte
^
7 riora
noflra,fed
de
^ leatiniquitates
no
^"
ftras,& fceleranfa t
Poft^uatn
apparcre
no finat.
^diiuc, fciii-
cet es immu
e
'iiiper
coUes. AUe
j"
goriccjln
coHibus & in
agris
fornicatur &
nunqua
mu-
Aiiego
daturqui
ere(5la
ceruiceper fuperbiam
nonhumiUatur
lub
potenti
manu Dd
,
fcd confidit in fceleribus fuis .
S CAP,
NICOLAVS DE LYRA.
I Vbicft
grexi
idcfl,popul:ts.q.d.comparebit
in terra
tua,fed
tiamfoetur
ad alienr/n.
'
i
Qilid diccSj&C./i;/7/c
\xbuchodonofor
te
capthiando.qJ.
Tion hjbibis
excuiationcm,quia
dedifliei
occafionemMeoflibdiiitr.
3
Tu enim
do.Scc.idefl Babylonis.
4
Aduerfum te.er hoc
primdfuit quando ET^echias omnesqu^
\<i domo
jua
trat
nmcijs regis EJbylonis oflendit,propter quod
!Ja
i^s eum
reprehcndens
dixit
qubd defilijs
eius ducendi
effent
eunu-
(hi in
Bihylonemf& qnod
ibi
tranfportarentui'
bon.i
lerufalem. ifa.
xxxix.c.Ucurido hoc
fuit
quando
ilii de
regno
lndx
mijerunt
nun-
cios
inBabylonem
ad
afportandum
inde idola
fcut
habetnr
E^^^ccbie
lis
xxiij.&fii.
Babylonij
contraxerunt cum eis
f.imdi.rnt.ttem , &
conftderauerunt infirma
terrx,per qupoffenl
earn obtinere &ha-
berepreciofa qua
ibi vidtrant
tempore E^T^echix
, &
poflea alijs
tcmporihus .
Nunquid
non dolores
apprehcn.tc. q.d.sic:l^atuchodo
r.cfr
te
captiuante &
fubditur caufa
citm duitur.
6
Propter
multituiniqui.
tuje. in
proximum
&in Dcum.
7 Reuclata
funt,
&C.
idcfi , fpoUata
es bonis
tuis,& loqMur
de
lerufalem admodum meretricis
, quji
cum
fpoliatur
ad
vitupe-
rium
incipitur d
parte inferiori
.
8
Polluta funt
plan.tU3E.frff/?, greffus tui,per quos opera defi-
gnantur.In Hebrxo habetur: Pra:cifx funt
plantJB tUX.q.d.wn
poteris
ylira in
malis tuis
procedere
.
9
Si
mutare
poteft,&C.H;c
adducitur
exemptum
ad
propoft-
tim,Et
diuiditur in
duas:
quia primb
ad
protxifit^tm ponuntur
dno
txempla.Secundb
fubditur dcbita
pa:n.i,ibi
:Et d i ffc mi nabo. Vri-
rnum
exemplum
e[i
de.Aethiope, qui
non
pottit
(uam nigredinem
ir/irnutan.
Setundum de
pardo
,qninon potesi
mutare varieta-
tcipclUsfui,quia
vtrumque iflorum efl
a
natura.Etjic
dicit de lu-
dtcis,
dxis,
quod nonpoterant
reucrti ad bonitm
propter confuctudinem
ai
maln
m,quia confuetudo efl
qu^dam
natura,vt
dicit
Thilofophi:s
li
-
bro dc memoria &
reminijceniia,^fecundum
hoc
patet
litera.Scie
dum tamen
quod h^c fmiliiudo
non tenet
ftmpliciter,fedtantumfe
cundi!
quid.
llla enim natura
quJ!
tfi caufa njgredinis ^ethiopis
irt
nuUo
fubiacet imperio
rationis, Etideb
.Aethiops
non
poteft
illam
immutare
quantuncunqiie
conetur ad hoc. Sedhabitus ex
confuetudi
nepcccandi gencratus
&
per
modum natura inclinans ad malum
,
caufatur
ex tnclinatione
appetitusfenfltiui,qui
natus
eft
obedire ra-
tioni.Etideo
pcr con.ttumiiberiarbitriijadoppofttumpotefiretierti
ad bomim.tamcn cum
Uijficultate propter
habitum inclinantem ad
oppoflmm:C^
hoc dicitur
impoffihile
fccundum
quid,proutdicitur.
v.Metaph.^no mododiciturimpolfibile,quodvixpotcft
fieriaiit cT:
'" '
difflctdtate.
In
exeplis autepofitis
de
.Aethiope
&
pardo,eft impof
fibilr fimpliciter^f^cundTt
natiirn tamen
quia
Deo no eU
impoffibilc.
10 Et difleminab.H/c
cofequetcr ponitur debitap^na,cudicitur:
Er di
fl!emin3bo,&c.e^67crfo
in
captiuitatcm
ad
diuerja
loca.
1 1 Hxc fors,&C. \deft,
pcena correfpondens peccatis
tuis.
1 2
Quia
obU es.&c Dimittendo cultum diuinum.
Ij
Et
conf.c^^&ac
tdefijnidido .
14
Vndc
&ego nudaui,
idcU
, inferendo
tibipcenam
dcbitam
ojiendi peccatorum
tuorum
tArpitudinim.
Ideb
fubditur
.
1
5
Adulteria
tnz.idcft,adulteriumfpirituale per idolatriam,&
corporalrper
li/xnnam .
16 Et hinnitas
t\xns.ldefl,vtriiifque adulterij patinslbido
.
17 Super
co\. bi entmcolebitnt idola: Ideo concluditur: Vx tibi
lerufa.
Et c
cmfu Ji.bditur
:
18 Non
mun<dabe.pofl
mcidefl,
mihi obedicndo .
19 Vfqucquoadhuc.
idtft,itacito.
Et
ftclegitur deprejfiu^.
alif
autern
Lr^uiu intenogatiuc quajt
dicat
^vn. ejl
cadem
Jcn-
tei.tia .
* CAP.
A D D I T I O, hiainim!Ci>um,quidnonaHdeietLbcrhplorare,feugemereneof-
In
cap.xiif.r^bi dicitur .- In abfcondito
plorabit
anima mca.
fendtrentur
iiiimici,qui
crant
maximcfnpcrbi, ideofubdit
. A fa-
'^'"(Uia.bCQondiiofeplorare.rtofleiidittquoJtantcieltctiuver
cicfijpcrbi.
" - -
bi^ Tom.4.
Y
4
68;
Gloford.&NicoIaideLyra
688
A
iiihSxt
B
cideftsuia.
1

1
V O D fadum
cft vciburti domini ad
CuUum Dc:
lcfrii
habTi" 'art ns^: contefliorcm ve x hdei.
leremiam t
dc {crmonibus ficcittacis.
a ^ fro tiinevcibi
Oci.
Luxicludxa,
&,porta:
cius
corrucrunt,
a
fcrdit . b 4 Cunlulusnoniacionabilis.
&oblcurata:funtin
tcrra &cIamorIcru-
a 1 Qui iplidrbcicntpcigcic
falcm
alccndit.
Maiorcs mifcrunt
mi-
.
CIn<,u:husruntconifp:cnMx.
b ^ Q_am
|cgunt,,r inucmflep.tm.chz.
ndrcs fuos ad
aquam
,
vcncrunt t
adiiaunendum
,
non in-
a
^^M.no.c.AiuodaqnTnonluctunt.lcdiiui-^illnnuenirenoni.oiur.unr
ucncruntaquaicportaucrunt
vafafuavacua. Confufi func
a
^tj:ar<-ufl.tatcicnon<:oM.c.oplantu.gWiamDci.
5<J;affliai,&opcrucrunt
capita
luapropter
terrx vcitita-
a T Caufi.Muud.u.qu,p,cc.
nub.^.,jc^-.iuv^^
> -s" _
b
a
^Gianu
CAP. XIIII- .
Qyodfaaumeji.
-je Thcod.Omnigcnascanigatio-
ncs
infligit
cis .
vt
prauitatis
curfum
abfcindat.
Narrat
autcm
prophetalnaus&
lamcntaiioncsqux
ac-
cidcrunt.ob
pcnuriam
imbrium.
b Luxit.
jtRupcr
p A P
tus.Exquoficirri.
^ /\ l .
tumfaftumcnpa
flum.iamnccpro
phctia,nccvllaoi-
no
fpiritualisgra-
tiahidxisdat.nul-
lafcicntia.nullafa
picntia.nccquid-
quamvcriintcllc-
kftus,ducibusco-
ru.principibusco-
ru, magiflris
eoru
incflccoprobatur.
Hanc vcrc
magna
&damnofam'lic-
citatcm commina
turI(aiasi'M'JM''<A<'
C
EtPort^etus.bcn
fus.
fpcr quos
aio
(.
tcm:quianon
vcnic
cocipit
difciplina
" -
d r
obfcuratf funt.
Irae Dci vnmcrfa
conlcntiut. Vndc
Solfuper peccaiorea
occidit in meridiCy
&
luna , CfJlclLt
nn dat
lumenfuum.
Putan-
dum cft aut obfi-
dionis
tpc phiuias
nofuiflb,
vtobfcf-
fi fuftincrcnt
fleri-
litatc
aqu2.
Vno
quippe
fonfc Siloe,& hoc no
perpetuo
vtiturciuitas,& vkr,
m
prxfcntem
diem
fterilitaspluuia
rum non
folumfrugum,fcd
& bibcndi facit in
opiam.
""NICOLAVS
DE LYRA. CAP. XIIII.
1
/^
Vod faftu eft . Hic
ponitnv jecundu, pcr quod cjlenditur
V^peccdri
lud.t
irrtparabilitas perficcitate
induBam ad dc-
ftgnandimqubdhnmorgratiti
&deuotionii totaliter
defeceratin
eis,ficut
tcrrena
nafcentia
totalitcr
dtficcata
vltrd non
virejcim
.
Circaqiodprimbponiturficcitatisreuelatio.Secunddpropiet^de-
precatiOyibi:S'\miqnit:itcs.Tertid
dominirefpon[in,-bi:hxc
di-
cit. Et
quarto deprecaiionis
iteratio
ibi:]<im\quid.Circapimurn
framittiturdefirudiolerufalemcumdicitur.
2
Lu.iu.i.lHget proptermala
ftbi futura.Loquitur
enim
defutu.
ro
per
modum
pruericipropter
ctrtitudinem
prophetia.
3
Et
pot.c.'deh,corruent
per
Chald^os deie8<c.
4
Et
oh.i.obfcurabuntur,terra,&
luto,cb qubd
non
reuelabuntiir,
ledputrefient.Jieemias
enimciuitatem
re<edificans,fecit
ibi
portas
nouas,
quia priores
erant totaliter
putrefadx per longitudirte
ttm-
poris:&fubditur
deftccitatepreuia
did
f deJiruciioni,cum
dicitur.
5
Maiores mi.gt patet
litera
vfgue
ibi.
c
^^(jnVo/rf-.Quorum
vnus ait: D
agricuUura
cfJis. Et alibi: D
Dsicoowaioitsfumus.
i.
f
t^am
< eruj.&i
.Grcg.Nam
& ccrua & vcl ceruc in
agro
'
pcpcrit vclperpcrerunt.Hxcfniadcdoftonbusgcnitos ^^
tiliosincaute
dcfcretibusdicitur. Benc afit ccruis do6lo-
rcsafllimilantur.q
XIIH.
pluuiaintcrram.
ConfuUfuncagrico-
^
u.sctt licfiiit."^ b 1
Cu.aflimilaniut
illiqui
vcnenofai.itcrticiunt.
1
Amoi.S.c.
^h
^
rrahunr odotc niriuiii
xeruncvcncumquafi
dracones.
Defccerunt oculi corum
1 viMorumomniuni
cajfa: funt inioii.t.ucs nolhs.
herba . Si
iniquitatcs
noftras
f
refpondc-
a T Non Itcundu.i .Dcra nolha.
rincnobis,domine,fac
propternomen
tuum,quoniam
quia
non crat
t
t
lO
ii
li
more ccruaru in-
tercptisvitijsqua-
ficxtindis
fcrpcn-
tibus
viuut,&in-
deacriusad fontc
vitx
inardcfcunt.
Vnde
.
sicutceruus ''I
dtfiderat
ad
fontem.
^
eJ^f.Ipfietdumla-
bcntia
huiustcpo
ris
mometa,
quafi
quedafluminatri
(eutcomparicntcs
caritatc onerafua
fibi
inuicefuppo-
nunt,qacautaob'
fcruatione cufto.
diutqdfcriptucft.
Inuictmonera
vtfift.i\
poriate ,
&
fic
afm-
plebitis lege Chrifii,
Traxe.ven.Gxc%
'cruerfi
quafidra
concstrahuntvcn
cum malitiofa
fuperbia
inflatur.
h
Defe.ocuU.
Clara
lucem ccrncre no
valcntcs fubtradis
rationabilib.cibis.
Hxc ficcitas
lipe
accidit
ccclcfi^.qii
cerui
&onagri
inueniuntur in
populis,& magiftrorum
pcnuria
contabcfcunt,funt qui
dilcant non
qui
doceat.
#Et
6 Nam &ccrua.rr/ref ad
quxrendum pafium,vt pcfjet
nutrire
f^tum,Cf qhi^hon
inuenitymortua cfi fame
ex
partevna,
&
fatus
ex altera .
7
Et
onagri
ftcte.in Hebreo habetur: In
npis,f.f?uuiorum
,
&
torretitium
dcficcatvrum
. Et traxerunt
vtniim, idtfi,
attraxerum
atrem ad
fui reJrigerationem,cb quod
non mucniebant
aquam
.
8
Quafi
draconcs.Hffcfr..
rfraco multu de caiore
inlrinfeco.Ei
ideb ad
eiusrefrigcriu
non
foiu
vtitur
potu aqua,fed
et aeris attra-
8ijnf.
9 Dcfcccruntocuhcorum..!(/(/'
onagro>w.
iO
Qnia
no erat
h-Etftc
moriebatur ex
dtfeQu potus (tpajlus.
n
Suniqui.
Hic
cofequenter poniturpiophitdcprecattc,eo}
copatiebatur poputofuo. Etprimb confitcturpeccatapopuiifui^di
Cts:Si
iniqu.fit poniiur htcfi pro quia,quafi
dicat
expeccatifu
firis
fumus confi tf.quod
meruimus a te
puniri,
&
quamuis
effrt
iu
fius,connumeratJeiarnen peccatQribus,ed^erat
de codem
ptpulo
1 1
Do.fiC.per
tua
mifericordiam,non propter
noHram inHutam
jc
Qiiare
liudium.
MOIi,^LITEl{.
t iluodfac.&c.Vcr quam fignatur
in ecdcfia arcfadio de
uotionis,ideo
fubditur.
2
Luxit.pct quam fignatur
ecclefia
per
Chriftum &
apo
ftolosqui
fiieruntludxi in
lerufalcmprimo
fundata:
qux
nunc habct
lugendi
materiam
proptcr
ariditate dc-
_,
,
.
uotionis&dodrinxfalutaris.namultiTheologi
nimis
tium inoj""
sut
occupati crga
curiofa & inutilia
,
de
quibus nunqua
no
temporc
fcicnt vcritatcm,
&
datoquodfcircnt&doccrent,nihil
fiip
lacancu
proficcrct
ad animarum lalutcra.
""^"""
3 fpor.idcft,prxlati,quiportedicuturccclefic,coquod
pcr
cos
ali)
debcnt
ingredi
ad
vita,&
ipfi pro magna par-
tecorrucruntper fuperbiam
, ficut
angdi fupcrbicntcs
decelo cecidcruntintcrram.
4 io/7.iftxportxperignorantiam:Erquiamagis
fludet
ad
congrcgandum pccunias quam
fcientiam .
t
Et cla.
idcft.murmur
populi
contra cos & fi tacercnt,
lapides
clamarc dcberent.
5
Maio.Hic
ponitur
malum
fcques
px
do(fIn'na
curiofa,
cum dicitur. Maio. Nam
cpifcopi allquos
de fuisiubditis
liccntiant,vt
vadantad audiendudoarma falutarcm: &
fimiliter
fuperiores religionum
idcfaciunt. Et
(cquitur.
t i^fpor fcilicctjfalutaridocbina.
t Con/u.Hmi
in addifccndts curiofis
magnus
cft
Iabor,&
parum
parum
aut nihil vtilitatis. Vnde fubditur.
t Oper.prx
confufionc. Nam
aliquando
dc comnuinib
ad falutem
pcrtinentibusinterrogantur
,
& nclciuntrc
fpondcrcEt
fubditur caufa.
tjO'aow.i.doCliinaSaluatorisad
aurcsaudicntium.
t ?on./nrajj.
idcft,
predicatorcs, quorumolhciuaUi
inagro
dommilaborarc,fed
nefciunt
propter
dcfcCti
fcientix:quialc6torcsnon
lcguntcis
vtilia,dc quibusd
bcntpopulum
informarc. ideolubditur:
t
cer.m
j^.pf.idcfl,fimplcx perfona
bonum
opus
incho
tumcitoiclinquit.
lo
litujKOffe-af/^er. idcft,fomentumvtilispredicJtioni:j
t
Et
ona.Jic.in
ru. Pcr
onagros
in folitudine commora
fignantur primi religiofi contcplationi
vacantcs,
tunn
tus fecularium
fugicntes,fcd
modomutatum cftpr?*:
camcntum:nammultifcingcruntnegociisfcculariun
vtafccndantadpr^lationisftatum.ideodicitur.
t Tra.ven.quaftura. afpiratcs magisprxcflcquaprodcl:
t Defcce.
A
contemplatione
diuinorum.
t Lliiianon
oar /;a.
idcfl,
dcuoticnisfomcnium
Etqi
niam talisdoftrina fubtrahitur
aliquando proptcr
ai
torum
defectu.ficutEzcClij ^,dicnUC:Lingi4am
luamaai
I
rerefatia palato tuo:qiiiu
duntus
cxajperans
lit
. Idco
lilba"

1 1 ii
iniq
Et
ponitur
hic,fi pro
non.
T
^
(.S^
leremix
Cap.XIIIL
/ a
Ex(Baiio iffad.
Dicamiis &c nos in
tcmporc
ficcitatis.
"^5c M\\X\>cr\\\vh.TibipiCCMimus,&
maltitn coram t
/e.tUll
a^. ipr.xrtolamiiraduentum
qui
laluas
irracl,non
liio meri-
'
to,redtuagratia.
j, Qujficolo. Greg. Qi^ii
n. vt dominus auditus non
cft,
non
pofTcflbr agri
,
lCCl CO OnUS C C t-
a n .i..s. c
TVMi
icru'Ts<-,nu. c; rcncs a 1 .r reininm
ipennius.teexpeftamiis ci>ra
Or ai4 XliaiU.lJUUUl a
^ fVn.tt.-A.lJom/nuni cumtribuljrer
clnmaui, & exau.iiuit nTe
antti
^'" - . - . . . . .
lauit
6po
a
^Non poflumus
eavincrre.tu vince
qui
vincerc
potes.
b
TPeccata
quibui
auerfi fumus a te Jc tu -
I"s. c
^Qni
lcru'^rsj^<nd.
f;
rcrics^i
fn rcfnlnm
(pennius.tee.xpeftamus. ri>r'a.
00.
hofpitio,
&
qiiafi
virpcrtranficns acrobuftusicliao If- D
rad tcndat ad
Gentcs,vtdc loco ad
locum,
dcpopulo ad
populum,dc
tcmplo
ad ccclcfiam,
d
Mouerepedesjuos
&mn
quivv.it,'& domino nan
placuit No
tandu in
fcriptuds
fandlis
quod fempcr pcccatoru
ni
pe-
dcs
moueantur,&:
fandis cum
Wofc
dicatur: r
voohic Deut.^.d.
Jiamcu Etalibi:Z:<i.
J?^l-'i4.c.
'rite fcrs morem
ducna;,
parus
fa-
ientisdomiciliain
.uibus habitat.tan-
Blnaalicna: & viato
spraetciciintis.qui
cgligif
ca
quxoc-
arruntin vias. d
"Kri^...
ri
Qj.busr:d,ifiirum
tiium
prophLi.
tci-ui '
.1.1
inuocatum ell
(uper
nos,nc
derelinquas
nos.Hgc
dicit do
i
i-i^xtcrn, ijuare
lutuius vs
iiUilicolonus.&c.
b
[Q_^'islcirerationem aulculta.quia dilex.
c
f Adoinino. d
^AfF^ftus.
c
fNon Dci.
'
^npiilus meus.
minus
populo
huic
qui
dilexit mouere
pcdcs
fuos,
&Qion
<. I. D ooiii elt vca
<]u
.j,m quo quiclcit lacobdomi,ElJU vagatur
vt enator.
b 1 Kiio. c
^Q^oniaii.
dm fullinuii. <1
^QuiaimpcEnitentes
iblliniotur. e ilnnu-
inerabiliudi.
11
/?'/.
EtquiturreBa-
bylonis ardificaue-
rfit,abOrietemoue
runtpedesfuos.
C
T^oli
ora.
Stultii
cftorareproeoqui
pcccauerit
ad mor-
tcm,VndcIoa.c/</iec , ,,
.
catum ad
rfiornni,
ntn

a
b 1
.
1 J
meraoiiiuai. y
quicuitjCt
domino
nonplacuit.Nuncrccordabitur iniqui
a
ijQ^at]ual'i-g"<ti
t. i>cum
nonfentientes.vt
pc
ciredefiftant.
^^
Et
quafi
viator. lu
'
'
_ 1
iv<^^iu!ii' s-g'"!!
o. Kcuin
nunicnticnies.vt
pc
cireaeiutant.
^ionun^Sefe
f'itumeorum,&virirabirpeccataeorum.Etdixitdominus
''
'
,
a
'
iuf^ra. b
"fl-clliino.obllinaio. c IQuoindienifunt.
rcgas
te a
populo
, .-, j,
d
frimr<rPitePtes.
io,&quafi
viator
admerlNoliorarepropopuIo
irtoin
bdnum.Ciiieiunaue
ropter
VniuS hok a
ridftns.
o.n,,.^^...
,Et,.im.
fQ.ua; dijnior.
.frigerium,
no cu-
rinr,non
exaudiam
preccs
eorum:& fi obtulerint
holocau
ISquali
VtarishO- C
a
..Q_^Pcccaucruntadmortem,femelmi>riitradit,funt
>itio:fcd ad alia tra
ftomata &
vidimas.non
fufcipiam
ea;
quoniam gladio
dc
tUriaS non laluaS
a
iTrrcomragladiumfamem&peftem.
'^
S VCllCincntCr Crra-
jpuiumtuum,&
&tame8cpeftec<^oconrumamcos.Etdixi: Aaadomine
H
musquia
Deu ini-
.nplumquodam
r t>
.
^^uun, ^.bitramur.
:clvtumtuu?No-
Qui.n.fcmelgladio
'
ndcincarnationcdiciputant, quodfuturusfitChri-
&fami&peQideftinatur.nullisprccibus eruitur.Vnde-
uspcrcgrinusintcrra,&tcmporcparuotcrra;vfurus
2\(oliorarcprofopuloi/ii)inboniim.
i}2!^ #Vrophet^
^"'-''^-
NICOLAVS DE L Y R A. dine
propter
auod
deridebatit
eitw,
dkentes : Alios faluos
fecit,
F
^ /- 1

, ^'-'ip''"n^nonpoteflfaluumfaccrc.AMr/;.27.f.Cr/;*tcA:.
^nare quah
colo. Diatur autem
colonus,qui
ncn
efi
deter.
pojiiio magis ccfonat
hmc
Itterxprtctst
&
fecundum
hoc dicitur
ms.Et iieo dt hcili recedet inde. Eibcr taUm tnodum Innu',. ah alinitiliu^pvhnnt;^ i;i^^.i:. -*^^,j,.,,/;' ;

.. ^. , .
pro
illo dko yt
roget
cjnis
: &cH
peccatutn
'
r.o ad Jofj.Ieiunia n
5c
prcccs
6c vidii-
mx &
holocaufta
tuncproficiut,cum
a
vitijs rcccdimus
,
&
antiqua pcccata
i2 dcflemus. Si autem
in fcelcrib.
perma-
nemus,putantesvo
tis
atque facrificijs
rcdimi aures
Dei,
15 vehementer erra-
1
natus.Et iieo
dijucili
recedet inde. Ei
pcr
talem modum looui
r de Deo
fii
erat
receffurus
a ludxa
per jubtraciione
auxilu
Jui
rntra Chaldxos.
Etquafi
viator.
idefl,
ijuare itaparum flabisnobifufn qua-
.viatfjrquitanturn per
vtiam noiiem mariet tndomoinaua hc-
jitarur.
ab
aliquibus e.xpofitio
literalis
etpracedens
figiraitwt,quia prophc
tscnurtciandopopuUcaptiititatemfuturavt, per Chrijium
redem-
ptionm
intermifcebant,rtpatet
in
pluribuslocis.Confidtrando
ve-
foliteram
prxceientelrt
&fubfequenteni,
dicitur ab
alijsprior
t.x-
pofitio
literalis,&ijtamyjlica.
7
Hac dicit domihus . Hic
confequenterponitur
domini rc-
^'"'^
Q.
. /
' *<*'- "-" u\Jiiuijub . tiic
lorijcquenierpomiur
aomtni rc
uarc tuturus cs uclut Vir
vagus.
wf dimttens , &ad
Jpoiilw,iS-fcuudo
circa
hocpropheta admiratio,ibi.EtdixUir
t'.QSlranie>it1nl1rhrti,l-,nl,Pi,jr.\T...\,.r,.;.-T^.^,-.:A.... c. r_ ,....,... j-:^ ,

, ,..'..
'^ostranfiens.ln
HebrAO habetur :
Vclut vir
pauidus
& for-
li, &C.
quafi
dicat
,
quamuisfis potens
ad nos
ialuandurn, tafnm
*>alji
dkenttepauidum
&
impotentan nosfalitare,
&ita dixe
mChaldxi
pofiea
attribuentts
vtSinriamfua
virtutiproprupro-
p
quodperVerfasfuerunt delirutli.
Tu autcm in nobis cs dominc . Hoc dicit
,
quia
in terr-
loeratpropttiatoriurn
quaji fedes ipfius
Dci
,
vtdtcium
fnitplc-
rusExod.i<).
'^
:
Et
ncmen tuu inno.eft
fupcr
nos.
qualicetfit
Deus om-
'im,tamenvocabaturfpecialttcr
Dcus HtbrMrum.ldola vtrd di-
cmtur
dij Ceritium,& ideo
Jubdk proplHta.
<
Nc
derelinquas
nos. in
mambusadueilarionmneflrorwn.
dio modo
cxponmr
hxc /
,Qi]_are quafi
colonus.cie Clni.
I
qmhabitauit intcr
homincs
quajt
alunus Joa.i.a. In
propria
vnit,5c fuieumnon
rcceperunt. Etquafi
viator de.
cpna
^nliusnoii
habmtproprium domicilium,Matt.S.c. FlUushomi
is
non habct vbi
caput
fuum reclinct.dr jVfo dedmabatad
^mum
Manhx &
aUorum deuotorum ad
hojpitandum
. Et vc.
r.Ua.^MM
difcurrebatper
ludxam ad
pra:dicandum.Etulr.ior.
n
non
poteQ
fal.
Inpaffione
enim
Jua mnfuit vfusfuafortitu
diite
ca
pnmum
dicit Icrcmias
explicans
dmini
rcfponfionem:Hxc
di
cit
dominus. leremias enim
r.gautrdt pro populo,& ideopopu-
lo
fn
rtfponfio.
8
Quidilcxitmou^erepedesfuos.
ad
quarendum
aliunde
idola,\nut
diilumJuitlUpra cap.pr^cd.
9
Et non
quicuit.
inc/fdwo.
I o Etdomino non
piacuit.;. dijplicuif.
I I Nunc rccordabitu r.
mjerendo pasnam
abfquc
retraBione^
et ideo
probibcturprophtta frocis orcre,cii dicitUr:Et
dixir,&:c.
1 2 Cum iciunaucrint
,
non cxaudiam
preceseorum.
quaft dxatjpro affiBioneJtia cvrporaii
&
pro frecbus
&
fatrifi-
cijs
non dimtram
pun
ti<
ncm.ldcofuLd
tur:
Quoniam
gladio
& famc &
pcfie ego
confu mam cos.
1
5
Et dixi .- A a a dominc Dcus . Hic
confequenter ponitur
prophe.uadrtii-.ctijdetantapipulifui dtJiruBione.
cum
fubditur.
14
A a a domine Dcus. Dicw.t
aliqui,quod
hicponitur
tcr,a,
coiitra iria va
pofna^E^^^ech. i^.in jitmU matcria.Scd hoc trocedit
CX
ighoraniia HtbraiciJctr/ionis,ficut
d.cl:im
fuit pieiiusyjupra
ca-
piteprimo,quiahk
& ibi ct vna
di3io,qUie ftc fonat:^/lba,& ejl
aduabium adtnirandi.Cuius
caufafubditur.
I
^
ProphetiB
mino noftro
dicitur . 'Juare
' *
\( ^Z'T^'
"'"""^- Hoc
cxponitur
dc do
^lu
Chrifto
qui Deus cft ab xtcrno. idco d
^//
co/o,.Humanitatcm
aniimcndo.
'r^rt' \"?' T''^
<^//nr ad manemlum. fcil icct
,
in alicna
omc
Matthati
S.c.yulpes foueas habent, 6' volucret cxli m-
OhfJltusautem,&c.
t
yelut
^
Feiut vir
va^us
&
fortis. idcft
,
difcurrcns hinc & inde
ad
prsedicandum.
t Etfonis. fecundum
dcitatenv
t Qj^inonpotis falua>e.
Sccundumlud^orumcrrorem,
qui putabant
eum
purum
hominem.Ideo dcrilbrie dicc
bam.Mwh.z
J.
C^iios
laluos
fecit,feipjum nonpotefljaluumja
cere. Ad
qucOioncm
ucrofadam
refpondctur ucracitcr,
quod
hcc omnia
fuftinuitpro
noflra falute.
t MOll^-
6^1
Glof
ord,&: Nicolai
deLyra
6c)
(|U
'yiuscbrgin
aducrlo fcdcbat
.- fc
audiebat.dc hanc lc
ci:rir.itcdabat.Tan
tummodo
brcas
clcctnolynas
faciic
& intHcir.
b Ha> dcildomin.if.
I^"/lV^''*
Caucat
plcudopro-
phct.r
,
ncqiiidcci-
picndo
iaclant
po
r
T^uvquid proiidpns
abircini luda? aut '^iort
alowiy, Vt vbi
fuerat cuUus Dei &
tranquillitas.ibi
fit rcditio&
hoflilis
frcmitus. Si
qn
nodra Sion
nortcrq;
ludas
abominabilij
abijciiur, ncquag
in mircmur.fcd
dicamusqd (cquitur.
h
co^/iuMim***
<ioffl/i(,cJ'f.Q;d.Etnos& patrcsnoftricade
demcntia Dci
prs-
CTnrirentonim P''i
/Z a
Vrophft^t
dicmte't,&c, Audiant hr:
magi
fln
qui pcc-
A canrib. &irt
vitijspcr.TiancmRxis
prolpcr.i
potUccntur.
fpJr-tnsJiam M^iltistalcs hodic
funt.qui
non cur.uu vndccunq;
litob-
abuijo fujdc
ijtlo.confulcntcs
(nx auaritix, vt
iiuid.mi
fcciHc dr :
qut
llcbrur
pcrluadcbat
vt fccrcta confitcrcntur
pcccata
cora Deo an
**^
''""'tcaltarc: &
iplccx
Deusrprophetx
dicunt cis: No
vidcbitisgladium,6^famcs
r
a 1 hicl.-(!x vel lciul:lcm.
invobisnociif.rcd
pacemvcramdabitin
loco iftoEtdixit
dominus
ad
mc:Fals6^phet?
vaticinatur
in nominc mco.
tNdn mifi
cos,66ion
pr?ccepi
ei.s,neque loquutus
lum ad
a
^Nonpiovh-.tam.
b 1
Vt Handitijsliduoni
t*^..
m doinmi lollcntes.
cosvifioncmmedaccm&:diuinationemtfraudulcntam,6c^
& arc,
puUunDci,
&
ipfi
b
feduclioncm cordissuiprophetantvobis.
Idcircohxcdi-
_...... n r /-11 ni
ciCCC-
*
^Diccnlcs
H.Tcdicit<ion)inus.
citdominus
de
prophctis
qui prophetant
in nominemeo
,
quos ego
no mifi,dicctes:
Gladius & famcs no eiit in terra
L O
,
fQ^ii
cjlcaiittuiit mandata D'i.
hac . In eladio 8c.fime
cofumentur
prophcric
illi,&
populi
3
i^antosciinimubijccroi:!
v.js
Ifivilalcni
iDfcpultos: &ieripciclua
mab.
quib. prophetauerunt,eruntproicdi
in
vijs
Icrufalem
pra:
1 ^ *
j 1 Pn'"'-tc
poenitcntii.
1' I
Dcccpta: pl'-!
.
fame
6^eladio,
&no erit
qui fcpcliat
cos,
ipfi
5cvxorcs
co-
fGcniminav.^ratuir.
a f.diota:.
b O.undamcr. clQ.iod
mcracrant .
rumfihj
&filix corumj&refFundam fuper
cos malum luu.
f\c:vcliiri fAfTlduc.
Et diccs ad cos verbum iltud:tDcducant
oculi mci
lachiy-
pcrcantcum
ptisA'
iaccant infc-
puhi
,&nonfitqui
opcriat ignomi-
niamcorutn
puluc
rc
pocnitcntix.
C DcJi'C!t oiuli mei.
n
DupHcitcr
hic loc'
intclligitur
.
Quod
vel
iple
Deus
popu-
lum fuum
plangat
&flcrc non dcfinat,
vclimpcretpopulo
vt
lachryrais
cfflu c
at.
Ahjcxpcrfona
c flntotcrabili.
_ __ ^ ^Lailirymarpondcta
vocishaofiit
prQphctx
haec dici d
rnamper
nod:em6cdiem,6cjiontaceant,quoniamcontri
arbitrantur.
... . = :.,,,..:,
d Quontmcotntiont
maina,^c.
lufiacau
ihjhc
ma^na
fc.v^mi w
..^^
faplaneendi,vir<40 , J ^.
'
^,'^;;'""'^" j r i J-^ o/
- -

' -
vehemetcr. Si
esredus
fuero ad
agros.cccc
occiii
gladio:
K
fNon Uue.non vile
(]Uod plangitut.
b
tQuoniam.non
idololattia
poiiuia.
rCuii'5 Ttati & rpnL-iituiini , &
intcg"f>ti
naturalitcr condoletur.
tione
magna
cotrita e
viigo
nlia
populi
mei,
plaga pelhma
contrita.fiUapercuf
e
fa,
populusdclctns.
C isienrelJuSy&cKxi.
f
dianthocprophere
noHri
& faccrdo-
tcs ,
quod
nec foris
g
ncc intus ,
proptcr
Q
neglicctiam
corum
fit vlia lccnritas.
QMi
foris fuot ab
cis f(:andaUzantur,
&cosqui
intussut,
famcpcrirepaiiun-
tur.
Scdquiautorcs
^
facrut
peccandi
,
in
tormetisfintprimi.
i
f
Ti-uphta tjU' ijKi.
Qui prophctabant
profpcra&lcgisma
data
aperirc
dcbe-
^
bar,abie.inrer. qua
ign.i captiuati
funt.
i Thcod. Beatus
TEcdcliain.
b
fVix oflii-i hitrcnics. c
IVeibipci.
<l f
QJJe
mireris "lcbcm&
vulgus isnou'^.
ii Ttccici,ain.
i>
1 vix oiii,-i'< nscnriiica. t ^ ...iu.
j^..
..
,.<^.--
... ... --
.0 c
fiintioicio
ciuitate,ccce attcnuatifame.Prophctatquoque
a fAdomino.
b fln ^ictnum.
c ^Debito dignitatisofficio.
d
<|MirJturptophcta , .luod
Dcur (ic ludam abiccm'.
6: faccrdos abicrunt in tcrram
quam igndrabant.Nunquid
5
3 1 rain
rfjionte
b
f Duas tiilius in nnibus
tcligio
& ;cnipluin
dom-ni.
proijcicns
abiccifti ludam ,
aut Sion abominata efl anima
1 ll.ij.i
inljnjbiri.
tua?^are crgo percuflifli
nos,ita
vt nulla fit
fanitas?Expe-
6
dauimus
pacem,&
no efl bonum,6<:
tcmpus
curationis,6c^7
fVb; l"utMtcu'.ius.
.
ecce
turbatio.Cognouimus
domine
impietates
noftras,ini
^
quitatcspatrunofli-oiu,quiapeccauimustibi:
Ncnosdcs
g
in
opprobiiii propter
nomen
tuu,
t
ncqj
facias nobis con-
a iT-mvl',
vrlcuuslibe;faniai.
_ ^
f.^aluiis rromifli.
tumdia . Soli
j
glorizc
tux
rccordare,
ne irritij facies foedus
tuii
nobifcu.Niiquid
funttin
fculptilib.Gcntiu qui pluanr.
r er k.
1
autc^hpofTumdare
imbres?None tu es dominus Deus no
a
"Inquorp.-s
nylltaaJ qiiCTi
conuettimus voti.
fter,quem expedauimus
. Tu enim fccilti omnia hiec.
cepta ncglcxuiins,
&
impletaeftinno
bis mcnfura
patru
noftroiu,
ficqucd
illisdcfucrat.pccca
lonoftro
cumula-
tur.
Vnde&dcli!
dadicitur:/'
nam mkat ihi
p-;trtmciusincon\,i
ff
;/ dvmini
,&p
ltia>ris ciiis nou
tur:fiji,tcoutradoi.i.
numftinpcr
,&u
i T.itrum
nolirorjm.
quict pcicaumutsti^r :
Vndc:
ImpLtc:'"
rai.-i
patrvm
y
,.
Nondum
vcncran
ad
iniquiratis
cu
miihim,
quod
1,
Chriftimortccoo
pletumcft.
k
Solij glori^.Tcx
pli
vd'
cuiuUib.
lanclijinquoficu
fcriptum
cft : 77;k
tiii tius
inttrra^tt^^
Tunc
allidit||^l
dcftruitur cum s
eomultirudi:
catorum D.
fenditur. Sc.
culpapcrditur,iinii
clcmcntia fuftenu
tur.qucmutaturi
ucriratcfcntetie,
irritum faciar dt
minus
padu
luu
quo
nobis
poilic
tuscftfalutem.
I
'NjinqHtd funt
Jculpulit. Getiumijt
Poftmultosvarii
qucfermonesrcc
9
adtitulum
propl
tiasquo lcriptuc
10 FaBum
ejirerhum
1 1
mini ad Icremia d- 1
1 1 monib.ficcitaiiuQ.
13
Dxmonum fim
14 lacrapluuiamda
15
non
poffunt:
tuc
16
goda
.cuiusomi
Dauid
,fphcta,&
d.
Ezechicl facerdos&
propheta&
ali)
plurimifueruntparticipesaduerforum.
Deus.n. volcns muare & confolari
profanos
illos,
mifit
cum
iUisprophetas, velutquofdam
p.xdonomos
&
pr?-
ceptores,ne pro^fus
ad
impictatcm
declinarenr.
NICOLAVS DE LYRA.
I Pl
ophet^
di.EifnOditnr reifpojw domirt:,cu
diciiur-^i dixit
dom.ad./'f pnm
.
cfnartu
ad
prophctaspopulum decipienies
cum
diatur. z V^ho
ptophctx,&cc.
Et
patet
Utera.
Secunddyquan-
tum ad
pifulum
a
faljis piophetis deccptum,
cum dicitur.
3 EtpopuU.cruntpioii^imoitui.Etpatet
Utcra.
Terttb,quantu
ad
frremiampro populo
orankn/
,
cimdicitur.
4
Etdi.adcOS
vcr.ift.
Dcdu.ocu.m.Ia.^.rf./Jrop/jf/ii.-ear^ao nonpoffumpro
vo
bis'(Xiudiri,tion reliat
mihi
l.chrymari,CiCtera pateni
m lit.
5 Nunquid.H/c/'on;/M>' //)//;<! lertmitedeprecatioiterata^quii
.n.diciu
effetlib:,<ffiod
non
efaudiretur quinpopulus captiuaretur,
tame in
atiquofperabat pfna diffcrri
vtl diminui. Et habeiur
fimili
ter.
i.Hsg-de Dauid,tjui
licct
audiuiffct
a
\atan fphcta q> putr
na
tus de
BethJ^bee moreretHr,ih
ipjo A9rotate,rciunabat
et orabat
pro
eius
fanalione.Smiliter
Samuel
pojiq cognuuit
Saule abuCiii
cffca.
domitio,tamcn l'
gebaltii.i.f{eg.i^.
Dicit
igitur
leremias luir/etan
</cNunquid.i,/ duflicatnr virbuabijcietidiad deftgnandu
abiC'
. ilionii'
17
bonu
cft,fincqL
darinonpot.
Ht
tici
quoqj pluuia
do(S: inc dare non
pofliint,quamuis
coelos cflTc
gioriantur.Dc qu]b.dlcitur:(
a.Ueiiarra>'i
gt.D
Tu folus es
quipopulum
tuu m
potes
inftrucrc ,&
dii
fionesgratiarum darecxpcdantibustc.
<^ Cap.
}liotiismagnit!idinV.
6
Y.yipc(Xzu\m.T
tr auxtiiu
ugis
.Atgyf
7
Et
quia
nb.magis Jun
m
rioci.mehtTt,vt frequlier
di3H f/O'
8
Cognouimus.
Hcc dixit leremias
inpcrjoiufUii&aLion
bonornmpeccati^populiconfitcnti/inJ,
9 Ncnosdcsinoppro.
{iorf/acc<7/> e/2 //'>'
Jj'''^
di3u)h:q.d.quodammoUu
redundant in tc
10 Soli)
glori^
tuc.i.
templivbiefipropitiatorinm
tantjUi
fedile
tuum. 1 1
KccordiTCtemperando rigortm
iujiuix
V-
1 2 Ne irritum
facias,&c. iluo
in monte ^^inai
cUgi^i*''
fpcciakmpopiilum.Ec
vt
impetret aliquam mifericordiamconp>
tur Dei
magnijicentiam ,
dicens.
ij Nunquidfuntin(cul.'7.<^.''V'>*?,/<'rft<^'^P^''''^'"',
14
Aut coeli
poflunt
dare imbres?
f
rf.
'H.uUo
modojitf
j
15
Nvnnc
tues.:/.i/.ftc. .
.. t
16
Qucm cxpcdlauimus.5'j/3/o)'?
noflris
tribiilattoni''
\
17
fu cnim fecifti
omniah^c/.
ca-lof & mbrss &om
|
filiquxfmtinccelo&interra,
'
1
^
fc Cap
'
hi
|f
C A P. XV.
V -- r iixit
dominM.
Grcg.
Omiffis tot
patribus,
foli
Moy-
!a jC
'cs & Sannicl ad mcdium
deducuntur.quorum
mi-
i.mo
1. la obriiiendi
virtus
o(lenditur,dum ncc
ipfi pofle
intcrce
& 'j deredicunrnr Q.d.Ncc
illosaudio,quos propter magnu
I
perition:5fb.'E
meritum mi-
leremias
Cap.X
V.
^94
nime contcmno.Quid
cfter
go quod
Mofcs & Samucl
cxteris
patrib. inpoftuljtio
neprzterutur
,
nifiquodifti
duotantummodoin omni
tcftamti vetcris fcrie etiam
proinimicis oranelcguntur?
Vnusapopulolapidibusim
pctitur,&
tamcn
pro lapida-
toribus
precatur.
Altcr cx
principatuci;citur,&
zw.jib
,
^fitamehocpccatunij(juidcejJem
''^^
orareprovcbis.
!i,<*
Thcodorctus.Hisdemul
ectprophctam. Neputes.in-
quit,quodpcr
tuicontem-
.
pm lupplicationfi
non fufce-
perim:quianeq; hisacquic-
uiflem
fupplicantibus, qui
tantaediderunt miracula.
1 E*
Chrylbflomus
. Dicct
""'quifpia, crgo
nihil
profunt
?^
orationes ?
Quinimo iuuant
fcio,t5cc.Virtus
ergo
vcrc orarionis eftctlfitndo
charitaD
tis: & tunc
quifque quod
rcdc
pctitadipifcitur, cueius
animus non in
pctitionis
odio inimici fufcatur.
c
Etvifitabofupereos.
Quatuorpiogasquib. populoslu-
as
tradituscft.ctianiEzcchicl
proplictademonftrar,gIa-
dium,
pcftiieriam,& fame,
beftias,&
captiuitate.
Inter
C A P.
XV.
Tdixitdominus adme
a 1 fio
popijlo. b T Cui diftuin ert.
Dimittc me, &e.
TQm
ir* Dei
proporuloleguntiir rclti-
tiile , & iam
inipendcntcni lciciii.am
a er ilTe.
Si iHtcrint
Moyfes
6^
^
Samuel coram me
non
beftiasautem cancs
quoq;
&
volatiliaintcUigequibus
Iaceranda,& dcuoranda &
diftipandacorpora
iradita
funt.Ncquc.n.fieri poterat,
vt crcatore
ncglefto
non
vniucrfacreatura
cofurgc-
ret in
pcccatores.
d Et dahn eos
inferuorem^etc.
Hoc fub
Babylonijs
ex
par.
tvluntas.
tccomplctumcft,& nunc
cxplcrurintoto,
qii peffi-
mum
regem
&
qui
lerufa-
mur?Dices ad
eos:Hxcdicit
dorninusrtQui
^
rcplS^cruore^lKm ;=^"''"-'"
a fErgo. f OllencleeieAosc
taie.quanquam legamus,& Arf.im.at Ca
a
Qjiia confummJtafuntlirflera
populi.
ellt animamca
adpo-
b
tQnii
indigni.
c Nan locofcd volun- idignt
. c ...,^ ^-..iieffeeifi^os alacie doinini.
pulum irtum.Eijcc
illos a facie
mea,&
cgre
diantur.Quod
fi
dixerintad
tc,quoegredie-
ad
mortem,admortcm:6^ui
adfamem,ad
famem:&
qui
ad
captiuitatem,ad captiuita-
tem. Et vilitabo
f
fuper
eos
quatuor fpccies,
dicitdominus .
Gladium ad
occifionera,
&:
r.
,
.
^' ,:- canesadlacerandum,&volatiliacoeli&be-
w. plurimum,fedtumcumali-
n- i
j , ^,.rr-
.'.
quid&
nosboni
pcragimus.
"^^'^ ^^^^^ ^^
deuorandum
86ii/iipandum,
t
populus
impius imitatus
^Paral x,
cft.Exquodilcimusregum
" '
acprincipum
acpra:pofito
rum
fcclcrepopulofq;
ple- icosquatuor
rumquedclen.
flagclns.
C
T^rw^rfr fa//a//fj7,LcgimuS
.
indieru
volumine
Manaf-
fen
poft captiuitatem , &
pocnitentiam reuerftim in
Namoperaniib.
nobcoo-
i^A^ho
cos in t fcruoicm vniucilis
rcgnis
s
CSna&rrio
&?b'ir&oiS
'
'--P-Pt-Manairca
filium Ezechilrc-

fanaornnfricr^iXX^S
hamagnxviilitatis cofequc
c
gis ludafuperomnibusqus
fecit in lerufa- j^osdcicedunr,
licutDauid
^^.c-JSS^t?^^''":?^
f
'-
QHi^n
-foegitur tui
lerufalem
'
i^^i^. ^.r,5^. autauiscontnltabiturnrore? AnrniiiciNir
''
"miliageficnntadpofteros
fubleuareadcoelos,quid
im
aut
quis
contriftabitur
pro
te? Aut
quis ibit
' '
peditquominus&ipfigenti
, -,.
^^-
, ,
^*
Fnieniut.Iftc Manaftcs rie
ksomnes Chrifti fidci^ c6-
^^
rogadupro pacc
tua?Tu
reliquifti
mc di- i^
^"'"'"^"s
fuit,Ifaia crra li
fequantur" Nonneprovni-
*
^^'""'""""^"''"nadatat.-um.&c. b
Minu.cxtenfa, percmien- B^^f
'CCuit,Amon filiu fua
ucrfoorbeoramiis Sirfan tr

t
-
'''"j^s"'fi"t.i";"f.iop""''>''ni^.m
confumm,.,m.
perignem
traduxit ad ho-
SXct.! qm^^^^^
^
citdns,rctiorfumabijlh.
Et exteda
manu^m
noremidolo.u&
rophct.
cxauditifunt.nenuiiipri,nfMtr.^nTH,c^r^.^o,., vt..ii.,. ^flr/_ t^
^ L>Hts
enmnnlenbit>.r m}
exauditifunt ,
ncquiuerunt
tamcn Indaios
pcrdendos
tu
tari acfaluos reddere . Si ftcterint
(inquit)
Mofes & Sa-
mucl non id
aflequetur
.
Hsc cum itacftc
intcUigamus,
fanaorumpreces
minus
cruntpcr
nos
negligcndai.ncq;
illisprorfuserit confidendum,ne
fortehis fili inerti otio
torpcamus,
quorum
altero
vcrcndumeftnefegniorcs
reddamus,& fruftra
patiamur
infidias, altero ne e maxi-
(molucroexcidamur, quinimo
hortemur carieros
pro
nobisorent,&
manusporrigant.
b
sifitterint
Moyles.Q.d.
Necillos
modopro
amicisau-
dio,quosmagna;virtutisraerito,orarcctiaproinimicis
lcio.
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. XV.
*^ C
T
dixit
dominus
. hic
pomtur
tertium ad
cficndendum
Aj
peccatum
ludx trremediabile
quantum adpcenam tempo-
'"l^rnjfiUicetjper excluftonem
orationis
Aioyft
&
SamueliSy
quoru
amenoratiQnesfucrunt vatdtefficaees.Et
diuiditur in
trespartes,
mia
pnmdponiturpopHU teprobatio.
Secudo
reprobationis ratio,
("Tureliquifti.remo
leremia
lamentatio,ibi:Vx mihl Cir-
iprirnnm auitur in
perfona
domini.
'
Si^ftetcrint Moyfcs
& Samucl.
^7/
ralde amici met.
\ Coram
mc..
adprxcandum pro populo
ijlo.
\ Non eft anima
mcz.ideft,
wluntas mea ad
pxrcendum
ei.
dcofubditur.
5
Eijcc illos.*. tu leremia denuntia eos
dtijciendos
de tcrra
fua.
^iquoi
ijla
eic-ato
fit
dura
fuhditur.
5
Qui ad
mortcm.ad
mortcm.
<2w
in
obfidione lcrufalem
aliqui
NullusoffenroDeo
potcft
rogare pro
flagiti;s peccan-
num.qmancctamdemcns
poteft
cflccrcaturaquam
crcator
,
ncc tam alienus
externis
, quam dominus (uis
mifcreri.
*
Theodorctus.Quismifercbitur,&c.Q.d.vniucrfisho
minibus jufta
perpeti videbcris .
Solent cnim homines
cum
qucmpiam
eorum
qui
ncquiffimc
viuunt.plcdi
vi
dcnnt,non folum
condolcrc fed etiam
coogratularihis
qui
la:fi
(unt,tanquam
ab eius
nequitia
liberatis.
^
g mrorfnmabijfi,,
&c.
Cum iuxta
Apoftolu pofteriora
P*"^>-i--
obhuifcens ad
priora feextcnderc
debuir,
Aegyptias
car
ncs dcfiderauit. y
MuLipiicat^
abquifuerunt
monut
infirmitate &
pelie,
aliqnigladio , &aiiaui
fame<&
reliqui
in
captiuitatem duHi.
7
Et vifitabo
fupcr
cos
quatuor
fpecies
dicit dominus.
tdeft,quatuorrnod<)s
conjumcndi
eos,<iut pateni
in littra.
8
Etdabo eos in feruorem
vniucrfis
regnis
terra:
pro-
ptcr.tn
Hebr4;ohibeCur:ln
COmmotioncai.<7ia vbicunrueau
diehatureorum
dejirutlio , ftebat m
homin:bus cordium conlmotio
ftue concnlftn^quiC vncatur
hicferuor,
9 Proptcr
Manafl"cn.i^y/7r
mod>m irritnuit
dominu,idolo.
latrtamitUtplicando,& fa,.^utntm innoxium
rffundendo ^. /(t e i>.
10
Quis
cmm
mifcrebitur tui
lerufalem ?
q.
d.
TiuUus,
pojt
taiJta maia in
teperpctrata.
1 1 Aut
quiscontriftabitur
pro t^q.d. quilibet iu/Ius
ma-
gis
Utubnu/de
mptetione dtuinx
iusiiti^.
12
Autquisibitadrogandumpropacctua?/. d.nullus,
ex
quo
oram
M^j yh ^ Sarnuclis
elt
txcluja.
I
i
Tu
i:c\iqm(\i.H
cconfequenterponiturdia^
reprohationif
ralio,cum diutuuTu
icliquifti mc
Etpatet
litera
v/qwihi.
*:
Labora-
MOn^.ALITE!{.
f
fn^
<io/nj,jpc.Ex
hoc
patet, quod
oratio iufto-
uni
fatta
pro pcccatoribus obftinatis,non habct
pro ip-
iscfteaumldcofubditur.
lixc
dicii
iominus
, &c. Per
fcptcm qu? ponuntur
hic
oilunt
notari
feptcm
vitia
capitalia
,
propter qu^
dam-
anturpcccatorcs
obftinati.pcr mortem(qu$
facit cora-
putrc-
putrcfcerejluxuria.Dcqua
dicitGrcg.
in moral.bus.Iu-
mcntainluo fteicorc
computrefccre,eft in foctore luxu
ris vitam hnire.
Pergladiiim,ira:qua:
facit
infurgere
ad
occifionem Pcr
famcm,infatiabilisauaritia.Pcrcaptiui-
tatem,animum
dcprimcntcm accidia . Per cancs corro-
dentes.mordax lAuidia .
Pcr
volanlia, nimis elcuans fu-
pcrbia.Pcr
bcftias tcrra;
dcuorantcs,vorax
gula,
t Multipli-
^or
Glorord.&NicolaidleLyra
6c,&
SX AHltipUeJttfuntmlhi.
Diucrfis
mcdicaminibiis ipit
> Dcus
falnarc
pcccantis.vt qui
conttmplcrantblandicn-
tem.timcant
minantcm.
,
.
b Sfpteni.Vcrbum
Hcbraiaim
Saba.vcl
[fPtf
"i.vcUu-
ramcnram,vcl plurimos
fonat
. Vndc
LXX.
Aquua
&
1 hcodoiio, lcptcm
atquc
idcm fiUus Dci & hominis , nunciuxtacamcm
,
nunc iuxta dcitatcni loquitur.
4
Chryfonomus.H-rcomniaquafi
monnraquidam
^
44,
tragcdij.sq;
fimillima
fandi
cxprimCif.vt
tu
poncadifcas,
"
aii^
non in dcluijs cgific
vita,lcd
intiumcra tolerantes.in
ago
neccrtaire.
Etpa-
.-.l,,. .Jimiii.mMii b f Q drfeciciebroeuignorcendo.vel
l>irurumru|>reo
p /i
" '
I
t
IQjdeft
I
^^_^^
Ca aTfccntc,
Vndc:
^t
tamcn a
viTs
fuis non funt
icuerfiyMultipiicatJ-
funt mihi
5
iReg.i.a.
Stmlii
peptrit
jrpterm
Ildeft.rtnircs.perdii
> libcrisicnferoin vsHjn.em.
Stertlti peptrti }yicm
^
*.^7 1

r + ^.._ 6
yel
plunmcs
, &
^-
vidurc
cius fuDcr arcnam
maris.
Induxi cis
lupert
matrcm a-
mHltOS
hakebatftlioS
. ,CUx.luc..nonnoaVnonin..di,s.
.ed.,e..a,.
b
Cld,,ea^^^^^^^^ ^
infirmJta
(fl.lndcOC-
Non
profui
,
ncq;
mihiprofuitquif.
qua
.
Thcodotio,
Non
debui.ncquc
dcbuitmihi
quif-
>
quanvQnoruom
b ^luda
peccatoris po|^uli.
c f Vr
quin.o
lubi-
"
-
,
1 ' -
iiim Biilum, 'n.o<<''fii.i liueffii\'iam. ^
.juaiii
\
dSSte?'.;
doIefcen.isvaftatorcmm<;ridic,mirifupcrciu.uicsrcp&tc
t
"'f,,j';^^^;^'^';
,
S.S^ft^^btcrrorcm.Infitmhacftqujpcp^^^^^^^^^
; ^^^"^
,
B^STKpo:
0idi,c.
lolcumadl,uccrrctdics:canfufacft,&crubuit.Et
;
^^^,
PUlumlUUm. , ^Vtmo.iem&icraDeinuHuicftu-.ia..
^
. . . - V
mr. ^IKJ .4,>Ui
r
"
. m.h> n,a. P6t
i^fiduos
cius in
gUdium
dabo
m
cofpcdu
mimicoru
mco- 4
di^ tpc
fib. dcb
hnr SvnfcdochiCOS
IS-^-ien.ur^l ^jnagoga.
*
J
4." lavi wj.
yv .yi*
dc Icrcmia
intclligi.
c
rum,ait
dominus:
V^ mihi m.^ccr mca.t
Quare
genuifti
me
i^
^j;;;^;^/^'^^;;-
quinouintotoor-
^;.^ rjx^ 11.^^ difcordix
in vmuerfa
tcrra? Non foencraui,
jg
luittantumaccipc
be tcrrarum fcd in d
^""
*
^^ n.,.,ntnr.i eao
ludia
iudicatus fit-
_
Ioai.>* Vcri autcm dominocompotitqui
ait.
m luUcium
egn
m
mundum
ijlum
veni.-Pt
quinon
vident vid.ant,
&
qt
ridcnt cxci
fian:.Dc quo fcriptum
cft: Pofttits
(,1 hu tn rutnam &
rtjufre-
Loe. x.e.
fl;om m:tltoritm i-:
lfrael,&
in
fiy,nuw
rut contyedtcftur.
Quis
enim
Philolophorum,
quisGcntilium ,quis
hxrcfico-
rum non iudicatChrinum,ponendoci
lcgcm
nalcedi,
paticndi,& refurgcndi,&
fubftanria:,varicdcauscficn
MicLr
a. tia
opinando
>
a'^ nabi . Non mirum
,
luxta humamta-
tcm Chrifium
dicerc : ^x mihi, &^ . Cum ahbi
apcrtcdi-
cant : i^*
wi,V, nutifatiusiumftatt<i'n<oUi',it
Jiio<lr.m'f.m<:f-
/>,er
racemum m vindrmUy
&c. Et nc
putcmus
vilit^tcm
gc-
miiuum fcferri ad Dci vcrbum , qujs
fit ific
qui plangit,
tbiica. ftatim indicat
; t^JH '"ihi animt
, q'4ia perijc
rtueiten^ dc tcifa.
Non
quoddmidamus pcrronas
vt
impij
,
fcd
quod
vnus
atquc
accipc
re, quantum cgo
darc,nccprofuitmihiquifquam.Sahiscrcafur?,lucrum
cftcreatoris. Vnde: \'o'
(/W)tt/.i. ncmo mihi dcdit
quan-
tum volui,
ncc me fibidcbitorcm fccit,
nccdebuit mihi
quifquam.
Q^
d.
quomodo
mihi
vfuramdcberepotuit,
qai
focnus non cft
dignus accipcre.
>t Thcodor.
TiJpiAnW.Syrns intcrprctatus
cft
= paxm, di-
citigitur.Non profcci
ncc focucraui:multos tamcncora
paraui
comitatorcs afi[iduos, rupcrbefe
efiecfferentcs.
Coniiiiacmm
vt
pkjrimum parcrcfolentcontumacias.
Ar vero iuxta Graccam
intcrprctationem,itadebetintd
h<^i, ncmpc, dignusfumlamcntatione,
fruftracdimsin
hancvitam.quia
nulli
profui,nccabali)semolumetum
adcptus
fum: maledida duntaxat rcfero ab audientibus
prophctas.
-
* ^
0>
Omnfs
NICOLAVS
DE L Y R A.
i Laboraul
fogans.
Jn Hehr^o hahetur: Laboraui
1
ccogi-
tans,
plurics
punitioncm
difFcrcndo,
tuam emcndatio-
^
ncm
cxpcaando,cir
ad euniem
(enfutn pertinet
Ittera
tfia
.- La-
boraui
loginsJ.laborarefeciprophctas
reuocando
populum
dul
ciier
per deprecationis
modum.
3 Et
difpcrgam.^fwV<i/ro.
iufliti^
me.x.
l
In
portis
tcrrae
Eijciido
eos ad
diuerfas partts
et
longinquat.
4
Interfcci&difpcrdidipopulummeum.
Ver
fiagetla
multioitcia eoi
caitigando,&
tamen
nonfunt
emendati.
5 Multiplicata!
funt mihi V'\d\XX.maritis earum interfrais.
6
Super
arcnam maris .
Hyperbo'eefl,addenotandumma-
gnam
mnltitudinem
viroium
interfBorum.
7
Induxi Cis
fupcr.f.
adokfcentium , accipiendoftngularepro
plnruii.Et
hjcc mattr dtcitur
IcrufalV, qux
erat mdtertotius terre.
8 Vaftatorcmmeridie.J.H'"'^''"""/'^^'
9 Mififupcrciuitatcs.
^WJ.
10
Rcpente
terrorcm.a<i'>: deflrutione lerufalem.
11
InfTrmataeftquxpcperitrcptem.
Miquilibrihahent
additum, Fiitoufednon
efi
in Htbr^o nec tn libris corrcBis . Ver
ifiuih iufimiitutem intetligitur
terra decem tribuum,
qux
iam erat
cupti-
capttuaca per regem ^fyriorurn,&
pafeptem quos pepererat,m-
teliiji^ui^turfcptem cogniriones regtm
malonm
qui
ihi
rcgnauerat,
vt dicit hic
[{ab. <ial.J.leroboan,&
domus
fua.Baafa,& doniusfua,
Umri.1ehu,Manahem, Vhacte,
&
Ofe/ccum
domibus
ftiis.
11 Occiditci.
quiaregnumljraelfuitcaptii4atum,cumadhuc
regnum
lud<e (iabat
in
projperitate
fub E^echia rege.
13
Et rcddnos Qiu$.i.iilosderegnoIndaquidicunturriusrt-
ftdui , qttia vtriimque regnumerat pars eiufdem populi
,
fciluet
,
Hebneo.
14 Ingladiumdabo.perC/WJrfor.
1
5
Vac
mihi. Hc
confequeritrr ponttur
Jeremix lamentatin.El
diuiditur
indnaspartes,qnia
pyimo ponitur
eius ijmentatio , St*
cundo domini ccnf'>/atio,ibi:
Dicit dominus. Circa
j^rimum
dicii
leremias^Xx. mihi marer.
Hoc
dicitpropterpcrjiquiuionitnvi-
rorim Anatlmth contra
ipfurn,vt
ditium
cdfupra Up.
l
i.idcofub'
<i'tur.
16
Quarc genuifti
me.
quiaipfumperfequebanturverlns
o
fatiis.
1
7
In vniucrfa terra./. illa, quia
non
intelligtturgeneralitn
Et
confequtnter
ojiehdil qubd
non etai iX
iuipajua,dtctns.
1 8 Non focneraui.
uon commodaui
q.d.
nuUtm t> aiiattiPi
d>
reumporaiiCMueisbabui
vndepoffent
mc odire
, ir
pnicqui.
* Omncs
M
O
I{^.yt
L I T E
!{.
f
5 Muittplicatj-
fuHi. Hic dcfcribitur malum
proucniens
cxdefc^u
prxlatorum,cum
dicitur:
Multipln.atafunt
mihi
rtduje . Namccclefix
multxdcrelift^funt afuispaftori-
busquantum
ad fruftum animarum.fed non
quanrum
ad leuationem
pccuniarum quascxpcndunt
cxcefiluc
in
principium ncgotijs.Etalii,quodpciuscftinvcnatio-
njbus,& aucnpijSjflc alij quod peflimum
eft in rcbus bcl
licis.non
pro
fuaccclefia
dcfcndcnda.fedfrcqucntcrpro
alia indcbita caufa Sc in
alijs malcficijs.
7
indkxt.
pcrmifilue.
f Supcr
matnm
4rfo/t/;ideft,popuU ignorantis
& info-
lcntis.
8 f^ajiatorero wjer;V/f,i.dmonium mcridianum deua-
flans
ftans bonum
populi propter
defcaum
piftoris
boni.
j I infirmatactt i.ccclcfiaqux
temporc
boni
fponlip*
ricbat multos filiosbonos ,infirmata
cft
qucpcpcritlc
ptcm fponfi
dcfcduofi.
II i>t/ecif/ni>w<ij.i.deuotionisfpirifus.
11 ouidit cilol.
Cum adhuccflct dies,idcn,tcmpusben
opcrandi.
Et fic dicit Saluator loan.p.a. trieoporteioptu
opera
eius
qiii
miftt
rne danec di s
e(i,
Grc.
1
5
f^a jVji. Vetbafuntlcrcmiaiadliteram conquercr
tisdc
perlcquutionc
fibi mora a fiiis ciuibus
proptcr
pr
phctiam
veritatis . Et in hoc
Cgnat quemlibet
prediC;
torcm veldodorcm bonum,qui pioptcrdoarin.ani
^
ritatis fit odiofus
malis hominibus ,
&
perfequutionci
patitu
r ab
ipfis.
Sed
quomam
dommus talcs conlolatu
fcquitur.
^^^;,
^97
leremia:
Cap.X
V.
65>8
J a
Omnesmsledicuvt
mrhi.
Hasretici,fcilicct
peruerse
crede
L
do.-peruerfusblarphemando.
Oinnesmule.',Hkron.Vto
co
quod
nos iuxta Hebraicu in-
rerpretati
fumus: Omnes maledicurit nnhi
vfjuead
hoc.ln tem
porctribulationis
aduerfum inimicfi. In
vulgataeditio-
ncreperi:Fortitudo
mea de
fccitinhis,qmaledicutmi
a
Iii. fiatdiie
dirigetib.
illis (i b
nonaftiti
tibiinte^eafflid.
cor.& in
tege
tribulationis
cor.in
bono cotra inimicu
;ijftiqd.
FoVtitudo meadcfccit c
ia
his,g
malcdicut mih
,n6
cniminteUigiJtvirtutemca
_
in^rancm lUDnamiam .
quiin infirmitateperficir,
fciTO ab
Aquilone,
&ies ?
Diuitias
tuas, &
dcm lcpcm & nrr
&qu5rQplusmihimaledi-
d
rhefauiostuns fnrlirpnnnn^r^ A.U

.,
dcm
icgcm
,^
&
prc
Krunt,tant6mcainiliisdc
'^^^^^"^^f^of
inaiicpcionem
dabogratis,
7
fcd non
mtelligunt
tin
omnibus
peccatis tuis,
&in
cmnibus
cftpropterpeccatatuaqu?
terminis tuis.
t Etadducam
inimicostuos
^
^no^terminostuosperue-
j^^^_^_ /

.
/-
"
nerunt.quiafcihcetquantii
de tcrra
quam neicitis,
quia ignis
fuccenfus 9
in te eft interfecifti
lapien-
^^f?"^c<;c.ert.aquproptDeump,turopprobriura.
'
10
tiam,& VCritatcm. Si
quidc
eltmmioremeoj&lupvos
ardebit.
tTufcis
chriftusiapientiacft
& ve
dfie, recordare
mihi,
&vifi
tame,
&tuere me
^ ^
rjfas.OIa
crgo perdiderunt,
ab his
qui perfequuntur
mc. Noli in t
pa-
necfanerauit
raihiquifquam.
Oesmaledi-
cunt mihi dicit dns. Si no
reliqui^
mxin bo
nii
,
fi non
OG<rurri tibi in
tempore
afflidlio-
nis,&;intempore
tribulationis
f aducrfus
inimicum.
t
Nunquid foederabiturferrum
a roranem fubiiantiam .
xcrunt,tant6
mca in iliisdc
fecitampliusfortitudo.
lu- c
gitq;
vel
prophcta
, vcl
dns,
(X ait: Fiat domme
dirigentibus
u'if,Hoccft.Eueniantmihi f
'tnaledi6ta,qu loquuntur
"='4nimici,&
illi
dirigantur
in
bonu fi no in
teporc
tribu-
lationis eor. &
angufti^, qii
jcos
vaftabat inimicus, ftcti
inconfpedtu
tuo, &
rogaui
niunt,& funt vt fcrrum
diiriffimum,
huicpopnli dorio-
n.ac indomito m
fimilitudinem a:ris non
potcrunt ami-
citta
copulari. Vcl, fcrrum
duriftimu.idcft,
populus
Tfr.
Dei
cognitionc
indignus cft, qui
in tanta
pcrucnit mali-
tiam,vr dunori
nietallo,ideft,xre circundatus fit .
d Et
thcjaurof.
Origcn.Vnns
thefauruseft
Icrcmias.alius
liaias,vclMoyfcs,&
cjEteri.
Hosthelaur. abftulit Deus
luda:is,& dcditnobis,vnde
^nfcreiur^vobis re^nii Dei,&
dabiturget. fa!. f.e. Prim U cre
ditafmt
illis
eluquia Dr',S{. po-
ftca data nobis .
Habetqui-
dcm
lcgcm
, &
prophctas,
Hom. ir. m
Icrcmiam.
Matih.i. d.
j.Cot.t.d.
t.Piitas
quoil
ferrum,aliq.(l
po/Tit
concra
fcrrutn.
i2 &
rcfurgcnsXpsnonappa-
S ruitvltrainterfcftorib.fuis
'
J^P^^fl-^'^,'^i'^'--^^"''j?''/^f
".
'?''''7-'P^''.
^-
f
-^^'/e^/^Nonpotcftcxtin^rqram
materiam
pr^-
^
r.n'etgXT^^^^^^^^
mi^ktrnS^
,,b
..;r4/Refp'on'fiodominiad
id.quodlcrcmias mmo"sed ,S
fo^^^^^^^^
upradixcrat:
.-.......e.^^.a
e^cq.d.Noliconfidcrare
g ^olun
p.tunl!ZTf^^^^^^^^
""^^tajltiim,fed
futura .
Rcl.qui?
emm tu^ in bo-
mis fuifti
femper
huic
populo
dchnqSSfcd qTia
^
contramcerexittemerirar?. rii5 nr.ii .:^.=rn.i<-.r.r,n .,;,,,;,
t Et
tranfire
faciain re
adinimicos
tiios in terra.
E
t
Oeut.jt.
c
t
Longanimi
tace.
ium,&ct.
Inpr^fcnti quoquccum tccupcrcnt
ini-
niciopprimercoccurri
tibi
,
&
protexi
te. 5/ mn
reliquite
i<jtow.DeXpoquoqifecundiihumanitatcpoflunt
xc dicusi non
reliquie:
PolTunt hxc de Icrcmia
accipi,qui
cllimo
tcmporc ,
immincntcq; captiuitate prophctarc
ompulfus cft,&
dura
perpeti
a
populo
non crcdcntc.
:
^imquiu
fedcrabiturftrrumferro.q.d.NcC
dolcas
quod po
contramcerexittemcritatc
fua,noli ia efle
longanimis.
Siauteconfidercstemporadominic?pafl]onis,&ruin9
Jcrufal^e.videbis.quiaomnino paticnsfuit
A xv.an.
Ty
beri)
Caefaris.vfqueadfubucrfiongtempli
numerantur
anni
quadragintaduo.Quia
fpacium pocnitcnticc oporte
bat dari
proptcrcos ,
qui pcr
Apoftolos
crant crcdituri.
J4
Thcodorctus
Nonnulia
hzhentSc^tf, hoceft.ne ma-
^ulus tuuslnimicus fit
, te.n.dura nuntiante non
poteft cna tolcrantia vr^nrSr n^^^^^ V
oamarcquiduruscft,vclBabyloni,ciuiabAquiKe f^,^'^!^^^^^^'''^''
^?^''^^^^^
niunt /r;f
j^,
C
NICOLAVS DE
LYRA.
' "
Ocsms\zdicut
mihi.EthoceratqHiavitiaeoruarguclfat.Jrt
mmenmodiu:
qui arguit criminofos,
vt dicit
loan. os aureum.
: DlCit
diis.Hic
poniturprimo
domini
confulatio,
&fecundb pro
>hct^petitio,tbi:Tu fcis: &tertio domtni
rejponfio:
Propt-
hoC
''^"pfimmdicitur
inperfona
domini
confolantis Itremiam.
Si non
rdiquia:
tua: in bonu.
iden,nifijinis
hutus
negocij
yiiat ad
bonum
twm,
fuppLe
non credatur
mihi. Et eH modus lo-
<endi,
qui apud
Hebraos dicitur truncatus vbi
oportet aliauidfup
en.Lt
eodem modo etiam cum dicitur .
Sinonoccurri
tibi, occurram.
In
teporeafflidlionis,!/!
Hebr. habetur : Si n5 feci tibi oc
urrere,&c.f
efi
eademfcntentia,quia
dominus
poteH
occurrere
n(,J(lperalium.Etexponit
ijlud l{a.
Sa.
d,ip,iciter.
Fno
modo
'
ieaechia
rege ludx,
qui tempore fue afJt,aionis
mftt
nuntios ad
remtam
rogans,vt oraret
Deumpro ipJo,&
populofuo ,
vt habe-
'rtnfran.
qui Sedechias dicitur hic immicus
Chald^onm
ipsH
"Jiaentium,
vel
leremia,qutapermiftt incarcerari,vt habetur
in-
^'h/ji.y'!"""^"'^"
'xofficio
regisdebuiffmeumdtfendere.
. (0
modo de
\abu:^ardan,qHi
deflrucia
ciuitate,(^
populo capti-
no, occurrit
leremix dando ei munera
, &lihertatem eundi
, vel
mt\
/""^^f^*
inimici leremix in
angufiia,& affmione
'
Nunquid foederabitur fcrrum: Ferr,m hic
acdpi.
ibl n'"'^
^'"^"- ^" T"
P^r
Sedcchia
regc , quierat
lcific
unu:^^^^^^^^^
'^'^^l-iicatlnon
iperfeJ :IT'''^''^^^^^^
;
^
"'^
*^' '^^ 'f''"
^era :
Nunquid
contcrct
fcrrfl ferro
ab
ab
Aquilone,& Xi?l\atio huius
diutrfttatis
eP,q'ia
verbum Iie
F
braicum
hicpofitum
d
Hieronymo csquiuocim eji,&jigat ajhita-
tionem, &
confraiiiontm.
Trimamfignificationemjcquirur tranf-
latto
nofira. Secundum vero
B^ab. Sal.
&Jecundum eumper ferru
prtmo pofttum
inteUigitur
re.x
^egypti
,
dc cuius au xtlto
lojidcbat
Sedechias.Terferrumfecundopofttum,
re.v de
Babytonis,&per
^es
ipfeleremias, qui
in
fine Ijuius
cap.vocatur
murus ereits
,&ficefl
lenjus:tiunqutd
rex
.Aegypiipcr fuamfortitudinem
contcret
rege
Babylonis,&te, qui
propheti:i^as pro rcge Babylonis
contra Sede-
chtam,&
regem
Aegypti
i
quafi diceret,
non
,
imo acctdit contra-
rium.ldeofubditurconuertendofermonem adregnum
luda.
7 Diuitiastuas, &
thefauros tuos in
direptioncm
dabo
gratis.
idest,
p^o
ntliilo Scdei hias enim vnam
partcm mifit
regi
^ei^ypti,
vt
auxtliareturfibi, &nihil ei
valuit,
vt habcbitur
injra
aliam vero
partcm rapuerunt
Chaldfi.
8 In omnibus
pcccatis
tu i$
, iddi ,
pro peccatis
tuis acddent
tibi hxc.
9 Et in omnibus
terminis
tms,ficut
in omnibus terminis tuis
ftatuijti idota,
vt ioabctur
fupra cap.
1 1 .
10
Ignisfucccnfuscftinfurorcmco, jfic/i,
:^e/w
vindi-
il
tne^.
1 1 Et
fuper
vos ardcbit.
ide^ , vindiHam meam non euadctis.
12
TuicisdorHine.Hiccon/(?^ttere>-ponttr prophetf petitio
,
quando dixeratfieidominus,
quodjfinisjuusejjet bonus, ipfum
co-
Jolando,
ideo
petitJmius conjolationis accelcratior.em,
diiens:Ta
fcis dominc. innocentiam
meam,
fupple
.
1
s Rccordare mihi . me citd
confotando,
&de
aduerfarijs
libe
ra-ido.
1
4
Noli in
paticntia
tua
fufcipere
mc. i. dm
fupportando
ad
uerjarios meos,vnde in Uehreo babcturtHoli in
prolongationc
tua
fufcipcre me, ideii,
meam
petiiionem
txaudire in ton-
ginquum.
4Scito
incm
bonum.
tuum ha-
i Sinb
j
Si non occurri tibi. idcft occurram.
4
in
tepore affliHionis.
dado tibi
paticntix
virtutc ,& mca
c6folatione,idco
fcquic poftea;
tt
fa.eji
mi. v. tuum in
ga.
\
MO
K.U-
699
Glof.ord.&NicolaidcLyra 700
^
a
T^on/^.HobrftiarbifrSturhxccxpfonalcrufale.dicig
A fob fcdcrit amantiidine
rcplctaA
dolo.cciiis
ppctuus;
Et
ficutaquc ptrafcot.fic
vcrba
j-phetaru.q.prpora
pro-
mittebat.tralicriitmgdacitcr.Scdmcliusa
^phcta,
vda
viro fanao
hccdicutur.g
nd fcdit in coal. ludctiu.Pra:-
ilcrnobisdns
nofc
rimctupatiora
tumultu dcfidcriorfi
tfporaliu,
trcpidus
D
mcntislcccfliimpctoquia adhucacriusillajqu^mina
i
'
risgtcrna
fuppliciaformido.
d
v//ff'). Grcg. VilisquippecftDcopfcnsmuduSjprs
ciofacftcimudaala.Quicrgopciosu
a vili
fcparat.quafi
;
osdfiivocacur,
qa
<lcrcinc6filioludc
tiu
&corii,qfutu-
ran6
cogitat. pftct
Sae int
nobisaducrfisnon
duphc.
fcnfu
crcdcrcfcd (cmpcr
uudLsicur.
Dci fcntctia {ormi
darc
,
& cu
.pphcta
diccrcSoUisicdcba
gaamaritudincrc-
tCaoii.
plcta
c aia
mca.gau
dcatillislufib.nob.
^
autcbonufit
adhas
rercDco
&poncrc
fpcnoftrainco,
fa-
turari
op^bri]S,&
cxpcdare
lentcntia
iudicis.qopcicmo
/Irabit oemamari
lu. iniiarfuincfliie-
tium
aquarum.
^ *
B
^ ^^*-
0"g-Facics
rnanus
Dcicft. ipfa
.
;pcunio
lufti
iudicij
qfupbicntc
homi-
ne a
paradifo expu-
litinhaccacitatep
fcntiscxilij.Comi-
natio vcro eius cft
tcrroradhucprcsc-
tisfuppiicij.Poftfa
ciecrgomanus,
ad
hucnosminxtciri
ficant.quiapoftcx
perimctum
iudicij
nospaena prgfcntis
tictia tua
fufcipcrc
mc.Scito
quoniafuftinuiproptcr
tcop
^
"""'
*T>
"
jojjfubaudU ingjuHium quilueiantinoppiDKruin.
probiu.Inueti
suc fcrmones
tui,&
comcdi cos . Etfaau elt 2
fAi:,s domini.
a
q^j^o gju.!us
li.m, cTuia proptrr
nomen t
jumjjura
pjflu.
fura.
3
mihi vcrbu tuu
in
qaudiu
fi^I?tiiia
cordis
mci;qm
inuoca-
4
,Non(eJ. cumconfiiiov.accu^-nini gereo
noa i.Ktoi.H.nc lelus feiefur.ex.aedoccn.,au: Dimit-
J
tenturvo.dom..sv.d.eliguiten.ml>rmod,u.nuicon(.l.umJud.omm.^ _
tu clt nome tuu
fiipcr
mc,dnc
Dcus cxcrcituu. Non Icdi m
^
a
1Nonl.abr:co(ortiummalurum.
b
IDom i.T^pcndcn.em
m.hi ma.num tuam
fcmper cxpcfto.
tconcilio
ludetiu,t&:
gloiiatus
fum a facie manus
lu?. tSo
7
. fsoliuiiu.fumejsodonecuanleaa,.
b
5<i^afi
inconcilioludentium
fcdere nolui.lcd ...laritudi
g
^ *
nem ine7m deuoraui, vtin
ftitiuopia:patem gaudium
.mni.
c ^Nonh^ibui
interuall.i doloris , neevlla
rcmc.tiar>:in-f>aui.
lus{cdeba,quoniatamaritudinerepleftime.Ouarefaaus
l^erf
ualuerunt i)ui
me contiiftibant.
r 1 \
cftdolormenpcrpctuus,&plagameadcfpcrabiIisrenuit
lo c
a
Tlnh..<^c"conf'''a.,o,r.cutenin..-.quidcnuun,i.cimi>ctusin^m..otumte^diuuan,epcr,b_,t.
A^
curarin Fadlacftmihiquafimcndaciuaquaruinhdcliu.
"^
,
.
.,
'
a et
suod propheta fuperiora
d.xcit.cui
dom.nus refpond.t \_
H mO doftOHS
,
. ab
blTPop-Jlumipccot.s.^
cCDctr.bulat.onemUt.tiam.
^,
CrrOrC
qUCpia
Ubc
5
cu dns vcrba fua
cxcrit
,qabamorc
pfcntisfeculiloqn-
do,
q pot,
humana
animamcucllit.
*
Chryibft.Quic
''
ducit
ptiofuni.ivi-
'
li,quafiosmciJcrit
Hoccft. Q abcrro-
rc ad vcritate ma-
nudu.xci;it,vcl.ipcc
catpad
vjrtutc.fxi
muinduxcrit,
pro
vnili humano aic
imitatur.
LiHaji
os
wf,C6!i
rcmus
quaniam
mcrccdchabcatlcr
f." c
a f O Nc
putcsboni operis
non clTe mercedem.
b
f Ftatve^us
me.s
copulabeii.
ct In.intores luierunt, non tucorum.
^
quafi
os mcu eris. Couertentur
ipfi
ad te
,
&tu no conuer-
^
a1 Netcfotmides,
dicens:
Qrnre
factus ell dolor
meuspetpetuuj.
b T Vtfonttaadu^-tJiiumom...
tobote teliftas.
^ ^
tcris ad cos.Et dabo
tcpopulo
huic in muru
xiqm\ forrem,
& bcllabunt aducrlum tc,&
non
prazualebunt:quia ego
tc
cum
fum,
vt falucm
te,
&feruam te,dicit
dns . Et liberabo
olucrit,&dc
pcccantiumuurac-
rcuocarc.
5
^ Thcod. Nocxi-
16
gua.induit,
mcrcc-
dcc6fcruotibi,qui
17
tantulaboris lufcc-
18
pifti.Na fiqucmpia
19 errantcmcohucttc
20 ris multa
apudrac
fiduciamconfcquc
ar
ris,cpindicat
claufu
a T Mcofanjn
n-,.el
in
prarlenti
aux.lio.
-
. 22
li,
arilC
filCiV
tneu .
tedcmanupcflimorumj&redimamtedemanutortium.
jj
/,a.
Etfiquemq...
ex
impijs
conucrii
cxUi) pcrcutit',
& fi
pcccarcnon
dcfiftimos
,
aitcrnis ad- ris,ac
perfuaferis,vt
ampleaaturqux
tcndunt ad nKlk
hucllipplicijsadijcit.
ra,
ori meo aftimilabere.
c Sil-s
jt
.
Greg. q.
d. Du confidero
gd iaper
iudicij
expe
"^ Cap,
NICOLAVS DE LYRA.
C
I Scho
qnonum. (].
d. cito dcbcs adbibere rcmsdiutn,
2 Inuenti
Cant,falicetveriiateplcni.
^ 3
Et comedi
cosMffi
fufcepi tamiuam
cibumfuauem.
4
Et
fadum./.
i
principio cjnando mifi(li
me ad
arguendum
po-
fHia,
cuius
iorre8ionSfperal>a, eo^>
dixiftifupra 3.
u.Tu autcm
fornicata cs cu amatorib.
multis,
tamc reuertcre admc.
Et/ic expomt l{ci.
falMiter
exponiturfu-Et
fadJii eft>
J'^
ruuttria
^auaif
debet
eJ]ehomini,quado
illufiratur
reuclaiione diuina,&m.a.
ximi in iuuentute
fua,ficut fuit
de leremia:vt
habeturfuptd\.cap,
t huic
expofttioniconcordut
litera
fequens
cum
fubditur.
5 Qm
inuo. eo
quodfum irifiitutus,&
yocor
prcpbcta
domiui.
Et
quiapropbetJtfe abfirahebant
i vanitatibus muudi,vt efjent
rna
^is
apti
ad
percipiendum
illumiHationes diuinas, idto
fibditur.
6 N6
fedi,&C.
gloria.fum.
in tP,no>i in mundana
vanitate,ve
riitamen,quia procffu teporis
reuelatacU lercmia
deliiuciiociitita
tis,&
templi dtffinitiub,itt quodfciuit
ilUm
prophctiatn
efie pr^.
dcfiinalionis:dequa
tamen in
priiicipio
nefcicbat,vtrum efjet pr^m
deflinationisjVel
tantu
cominationiszquiaficut
in
co^riitione
tiatu-
rali
efl
proceflus
de
cognitione
minus determmata ad
magis
deter-
Tninatam,vt
habetur
primo Vhyftcor.ficfreqncnterfit
in
cognitio
nefupern:iturali,qui proceffus ejiper
reuelatione dininH,
ideofeqt,
7
A fac.ma.tux.?".
propter cognitionem
vindidc
tu^ futune.
8 Solus fcdcbam.
tatiquamtriliis,'&
mxrens.
9 Quoniam
zmiutudi. reuelabo
dcfirufUonem
ciuitatis
y
&
tempUd-.ffm.tiul
,& fubditur,

1
Quare
fad. &C.
idcfi,abfque confolatiq^je tcmporibus meisy
quia
videbat
quod
ciuitas, &
teplii
non
reedificaretur
tempore fuo,
11 Fa(ftacft
mih'\,Scc.Dicuntur
aqiu
infideUs,tQrrentes,quiad
CM O
1{
./t L 1 T
lC
j.
16
Etfife.Hic oftedit meritii boni
prsdicatorisjvcl
dodo-
riSjCudicit:
Si
feparauerispciosiiaviii.i.zlasXpi fanguinc
pra:ciolb rcdeptasa
viliratc
pcccatipcr
tuam do(!^rjnam.
17 Uujft
os truH r..
Qnia
verbo boni
predicaroris , eft vcr
AU"DTTTTr;
"
Incap.
I
j.-pti
dicitut in
pofiil.
Proptcr
Manaflcn, &c,
tempus fluunt aquis,quxadutnieie ftctiiait: dcficiuni,
&
pirbm _
firnilitudinem
injfinuat propheta, quod confolatio ttmporatisfibtd
'
ficiebat,
qvando
ea
indigebat^ficut aqua
torrentis
magis efjct netej
faria
in
^flate, quam
in
hycme.
12 Pf
opter
hoC.Hic
cofequeterponitur
dom.
refpoCio,
in
quapn
rmttituy
fpbelafupema
cdfolatio, q
eHsumb
appcteda
cu dicitur
1
j
Si
c6ucrtc./<i/i(jW(jj
de malo
adbonu^
ttiam exhottatiotiern
14
Qb\.\crt3.tc.l.
ad me dando tihi intematn
confuluiioct/:.
I
j
Et antc faciem meamftabis. Atemaliter videndo clau ,
cicm meam cum
.AngcLis.
1(5 Et fi
fcparaueris.'rff;?, predeflinatos
a
prtcfcitis.
7 Quafi
OS
mcum.<7.
d. m
hocloqueris pro mc,qui pr^defliti
tos ab
^tcrno adgruiiam
voco in
tempore.llle enim,
qui loqnitxi
rege,
dicitur os
regis.
1 8 Conuertentur
ipfi
ad tcMaiu dimittendo,
& te imitind:
19
Ett\inonconucitC[is,idefl,adeoriimmaUt'.am ptAcedei
um,ijuaji duat,ciominus,uou
dcbes dimiltere
pr-idicutivitc
iX Ih
quod paiici
tibi crtdunt. Et multt
proptcr
Ijoi le uderunt
,
&
q"
ero tecnrn contra
eos,
idto
lubditur.
20 Et dabo te
populo
hmc in muriS
^rcum,
intantu,
qm
non
habebis^ eos iirnert.Cuws
cauja fubditnr
.
21
Qiiia
cgo
tccum
ium.^ Juni
vntutis
infinitc.
22 Et lib.tc de
iXi:i.^cU.fa<.erdotu,&
pjeudoprophttatu,^
/
fpecicfaniiitaiis decipubant poputii,&
dictbatit leremia
efje j>p
iafaljum,&
hoc
tjtpijjirnutnjubjpctitfatittifatis agtre
tiiam,^
de diiitHieron.
Sitmiutajanciitas dhptex
esl
initjuitas
.
2J
Etrcdia.^tcdc
mMm(os:t.i.regts,(;^prin(!pii
, quifcr
quebaiitur ltretinaadiiiJtiniiiiJacerdoUirri,& /atj.proplHtaru
bum Saluatoris.Matt. 1
o.c.A(cn
emm ros
ejtis
qui toqtiitra
fedjpiritui putris
vejiri
qui
luquitur
in vobis.
ioEtiia.&i.xs.n.cA folidu,durabilc,& fonoru,fic pdi(
tor,vcldo(aorbonusmaducrfiscftiblid'p patientia-
rabilis
p c6flantia,&
lonorus
p cloqucntiamdficacc
,
tnbus. ^a
quou
atceiidurn
Jtcuuaum glcjj.itn quod quornodo
j

iiorum mtrita ad
poflcros d-Jcendunt
, Jicut Uaiiid,
&
c.Ui

Hoc
quod
dicitur
bic.Froptet
MinSiffcn.&C.videtur
effe
co- rum
, fic peccatorum flagitia fi tiberi,
ncpotefque prKiliaa^cf*
>
tr*
illitd,t^uod
habetur
D(ut,2/^.e,HonocQidcntui[i\i]ptopJi adpojietos pcrueuiimt^
ttibus
01 I
C A P.
XVI.
eremiac
Cap.XVJ.
ydz
ETf.xHiieilverbHetomimadmedicats:
"^anaeclplci vxorr.
[nnantccaptiuitate,ncrii^^priudolore,vxoris
cjuo
qLie&
liberoru miicrijs
torquearis.Ccnecrgo Apoft.
iu-
bct-^'M t^pi^i
l^ienc
eli,&
conJMnmtHi' imminei,vt q
vxura ha
.
7.
c. bet,fmt ijuafi
no hahe
^ Thcod.Denun
tiatcineducatvxo
re,ncueprocreetli
bcros:c6qu6dpa-
rercs,&libcritrade
difintfami,
pc(li,
rsdi, acicruijuti.
:> Mcnibus
m^roiaiio
.'^rNotagjlongain
irmitatc tabciccrc
ocon(o.ctur.nein,micoru Dei conuiui^s
mifceatur nc
iitacclcorerin
mortuoru
funcdbus. Aliud enim cft mo
n
comuni
lcgenatura-.aliud Dei occubuifTc
fentcnria Ic
remias
luucnis ad
prardicandu ir.iflus eO
adno,vnde,ait;
Y"
*T
^yi aa
dmme
, nefcio
^T fa6lL,mcflvei-bumdominiadme,di
i
cens:Noaccipiesvxorc,&non cinntti- ,
m
'^l^^!i'^^^'?^^^o<^oifto.Quiah?cdicit
J
C A P.
dns/uper fiIios,& Iias
cn^gencrantur
inlocoillo,
&:fijpcrmatreseorum,
de
"^^:^,
'
5""""
"'^P=
ftntaati in tem hac.
Morfbus.T.grot.n
UC
t.b.
mfilius
lorapiiat
nfirmitarecoiumi
ur.EtApofioJ
ait:
deo luta vos niuiii in
rmi,&imbecill.ic^i.
lie
in^rediaris
do.
fnde . Cu
huiujmodi
,
tionum moncntur.
a
^i*!* iiiuiiiludinc inorientium
*" :is terrT 'iccra'iHa.
Kon
plangentur
,
&
non
fepe-
^
^
b
^Qw-'"'quilimo;iaccl.untcaaaueoUtiI,bus,&
lientur.in
ftcrquiliniu fuperfacic
terre
erunt,&:gIadio,
&
^
fame
co(i{umentur,6c
ent cadaucr
corum in
cfcam
volati
f
eccMl.mere Nec ^'^",' "'''^^'^'^
^'^^'^'
''"^'
"^'
'"''" ^^^^f
^ominus:
Ncin-
.
iSccrccUuc'
c
S^-^^'^rj>^domumtconuiuijne4uevadasadpIangcndum 1
B ^poflolisquoq;in- ncc^uc
t
confoleris
eos,
quia
abituli
paccm
meam a
popu-
lo
ifto,
dicit dominus:
mifericordiam,&
miferationes.Et
^^n
Null,
p,tcam a.iri. t
^
Scpultuta
quoquc c..rcbunt.
morientur
grandes,&
parui
in tcrra illa. Non
fcpclientur,
neqiplangentur,&nonfeincidenr,ncqjcaluiciumfietpro
^
cis.Ett
nonfiangctintcrcoslugentipaneadconfolanda
8
luper
mortuo,
& n6
dabi^teis
potum caIicisadc5foIanda
fupcr patre
fuo,& matre.Et domu
c5uiuij
non
ingrediaris
vtfcdcas cum
cis, &
coniedas,
&
bibas.Quia h^cdicit do
minus
excrcituum Deus Ifiacl :
Ecce
cgo
aufcram dc loco
c
ifio in oculis
veftris,&
in dicb.veftiis
vocem
gaudi/,
& vo-
:rditlucn,neque-
:uamin itincrcfa-
itent.vndc, &Eli-
2us falutationcm
jiszi intcrdicit ;
losauteeftlugen-
n fcrrc cibos , &
rspararc
couiuiu
usparetalia
voca
ircoquodapare-
bnsifta
cclcbran-
n-.vnde alibi: Uate
mri, his
,
tiui
funt
in
'i3u,
vt
ibimijcantur
duio-
loejui.
Etvirgofuir,
&caflus , & fineli- ^"P'^*
'
beris,vtexpeditius
pra:dicaret
.
d
Heque plangcntHr.
Modus fuit
apud
vcteres,&vfq;ho
,J^;[r-'2
diepermaneting
J^""'""*''
bufda
ludxorum,
lob. i.d.
inlu<flu iacertos in
ciderc,
quodetiam

lcgimus lobfecifle
interdiciturergo^
phetenepanemin-
tcreosfrangat,
ne
ingrediatur doma
conuiuij.nc mifcea
tur
eis,
quos
Dei se
tentiacxecrauit.Si
autemdelugcntib.
hoc
dicitur,
quid
fictdchairetic.quo
rum
iermo
fcrpir,f Luaw;
v t
cancer, &
quoti t.
Condoicas
'
dic
dcccpiorum fu
"*
ncraproUcrnuntin
ecclcfia.
e Eice
ego auferarr.
Siqijoquepeccanti .,
ecclcfia:
aufcrtDc'
t^**" ?""
_ ,. _ dent ieiuper
omncgaudium,<Sciuaum.
^
omncrn
Isetitiam,
de
quo
dicitur
gau Philip.4,

dcte in domino se-
per,
&c.
^
Sei
NICOLAVS DE
LYRA.
G A P. X V I.
r T
fadum cft.;
ponitur qumum ,
per qutd oflenditur
pec
.
j,
L.
catumludi
irremediabilequaiitum
aU
eualio>,empan^Jcili
cet,mortalitas hominum
futnra ftne
retraclione . Et dimditw in
laspartes,
quia primb ponitur
huius rnoriatitatis
denuntia.-io.
cmdotplmscauia.velratio^ibr.LtQxxm
annuntiaueris: Cir-
tpm/tum dicit
domin:<s
leremi^.
Non
accipics
vxo.;f Ijoc loco dicunt
doHores^quod
lcremias
muusfmt
virgo^ftiu
non
efl
aliquo
modo
verifimUe,quod co'ino
nt
muUtremfornicaric, cum
fuitfataificaius in vtcro mutrl vt
wtur
fupraprim.capit.Ciiilujlratus
dono
fphrtie
d iuuentu-
t
m<idmorie.Sedcontr4 hoc
poffet ob^ci
quo
<
fthduur.
Inloco ifto: Ex C.HO
viictur,
quod
alihi .u>
-ptt
vxorem. .Ad
lod
dicendum,
quod
argumentum
eil
magis
au
opcofm quam
ad
:opolttm:qu,a
cum dtcitur. In loco
{(io.intclligitur
tota
lud^a
'<^per
^abuchodonoforfuit v<!jiata,& mulid
magis
exdudmtr
"'"I^Tf !"
"''''''
^^'""^"^'"1''"
^(gypto
vbi
defccudit cum
Ipm
lud^fugitiuo.vt habetur
infra 45. A(.
/^fl^ 'bi mate-
riam
riamM/eu
nptiarli,feu
magis trijliti^,& miferiaru
pro
cuU
5
Ncq;
yadasad
plangendu./a7/c,w</dx .- Tum
qtmnon
racabualicm
pl^ngere
amicum
mortu:,m
proptcr
contink
infuL
tu Chald^orum: Tum
quiaprsnirniaang,<H,amelioris conditionis
reptnabantur mnrtut,
qud>,i viucntes,
c^tvrapatent vjque
,bi.
6
Non le incidcn t.
wHebrp
h.betur
Lacerabunt
vnguib.
7
Ncque
caluiciumfiatprocis.(rf./Z,c,vjrf,Vio,/e1/,a
capuLvr.m ,
lalia ,. mm
ji.buni tuni in ludit
mnttiortfm
8
Et non
frangcnr intcr
cosiugcnti pancm,
&c. Conuenie
bantenimamiu
^uJ^nSiiadmaaducandum
,<srbibcndim
lumfi-
lio
CIHJ,
velalto
repr^ent.nneperfonam defunai
adcortfolationem
pyomortec,us,&adhucfi,i.t
plunbus terris. Fer hoc
autem,
quod
Inc dicmataUa
ncnficnt,
dtfi^atur
quod
non vacabit alicui
flere mortuos, necflentes
conlolari ratiotabus
pradiais
.
4Etcura
^i
B^^
L J T E
B^.
^
m vT
'^ ""'*'"" '^''"'"' ""^ "" ^'"'"'-
"K^ ''"ipics
vxo-
ip 83'
'
^"'''P^^^"'^^ cft vcra
fapicntia
.
ficur
dicitur
UerZlf^''^ ^'P^'"""
' ^
^"^
^^ dicitur
lacobi ^
. d.
/trhr
''''^''''") ^"^"l^e^-rcf^tanda. Et ficdi:
^P^^Stmh?' "on?cicsopcradfapicntia
mun-
^
P
occdent.a,.qux funt
fraudcs, Utes,
contcntioncs,&
crntcs.
^ "^*
>
quit^us
mormntur, tales
filiosfa-
"iK^niepciientur .
Pcr
occultationem
, nam talia veniunt
adcom-
adcommiincmnotiti.im, ideo
fubditiir
t
'''^'^^'/'^""w.perfc.uidalum.&infamiam.
t
f
'^"
"^'-'y'^""
f'"--. idcrt,
animi: eorum in
peccatis pu
treuartradcniiu-
dimonibus,
qmper
volucrcs dcfi-
gnantar,MatM5.a
m
parabola feminanris.cum
dicitur
tt voluocsL^U
comedcr,n,Uud:\AQ{\, dxmoncs , vtSalua-
torexponit ibidcm. Ec
quia in inferno nuUa cft confoh
rio,
idco
fubditur.
4
Ne
in^rediaris
do'n'm
cor,m',i^.pcrquod intclli-riturc*-
clufusomnismodusgaudij.llcfiduumhuiuswpitnli
adliteram.cftrcpctiriopunitionisIudiEorum
pcr Chal
dxos,
perquam figaantur
pocii^ damnatorum
per fpi-
'^r.oX^::^:^^""'""^^^^^
1 >
M0I{^1.
703
Gloford.&NicolaicleLyra 704
S
a ^tfit^T fos,&t-
Nc fortc dicercnt : Iniuna
fnia cft
patre
K comcdifTc
vua accrba
,
& dcntcs filiorum obaupclccrc
.
lerem
31. b
Lccedies yj/nr,erf.Praedicuntur
miracula, qux
luxia
litcram
lubZorobabcl
&
kfupontificcparrmicoplcta
funt
tpiritualitcr
plenius
in Chrxfto
complcnda
ttu mei
ycti ii>it, &c. PoJTu-
do
,
vt
confurgens
Chrifto Deo viuat. D
d tainr:ii p .z^' .
Apot\o\is6{. apoftolicisviris:
Vettarwm '*
ChriHusJcd
(Sc Petro donauit.vt
petra vocarcrur.in cuius
fcnfibus
requiffccntes
reftedicutur translati dc
pctra
. Et
*' '
oftcndit vcl
apollolos
vcl
qui polka
vcnadi
lunr.pcccata
habi)i(Vo,&
icccpf-
mus hoc
depcrfc-
cutionibus
diccre,
qucpopulonoftro
accidcrci dicbNc-
ronis
vfq:adtcpo-
ra Maximiani
Mi-
fcrtus cnimdnspo
pu!o
fuo ,
rcduxit
cos in terratn fua,
idcft.ccclefiamqua
dcdit
patrib'coru,

idcft.apoftolis
& a-
poftolicis
viris.
C tcce f;'o
mittam pi
a
/ivT/orrf. ludxiputat
gnificariChald^os,
&p
venatorcsRo-
manos, quidemo-
tibus collibufque,
& dc caucrnis
pe-
trarum vcnati fu nt
infocUcem
popu-
lum.
B
*
Origenes
Si
quis
in confideret
difcipu-
^
los Saluatoris ,
vt
habcant nolblum
gratia
fcrmonis ita
fcripturaru
ratiortc
cotcxta
vtrctiaque
poflint fup
hiima
nasanimasgyroar
tificiscircunfundi,
c
videbit
i^fio vfqj
in
pra:l'entem
die Sal
uator mittathomi
numpifcatores,in-
ftitues cos animas
libcraredcmari,&
<*
cx accrbiftimis flu-
ftib
adauraprodu
cere liberiorem Vc
^
rum illi
pifces.cum
fagittis,hamis,reri-
b',extraaide aqua
fuerint, moriutur:
Apud
nos vcrocu
*
aliquis
fuerit
fer-
monisreticoprehe
fus,&
eduft de ma
Hom.
M.
leieiniani.
^t
Btuni.
ccm
l9tinx,6^vuccm fponf^.Etcum
nnniintiaucrispopu
j
lo huic 013 verba hxc
,
& dixerint tibi,
<]uare loquutus
clt
dominus
iupcr
nos oe makim
grande
iitud ?
Qux
iniqui-
tas noftra,aut
quod pcccatum
noftrum,quod pcccauimus
domino Deo noftro?Diccs
ad
cos:Quia dcrcliqpprunt
mc
^
pacrcs vcrtii,aitdommu.s:&^abicruntpoitDeosalicnos,&
l 1 A q
.0
qui
v.nc.tur cus fcru.i cft b 1 Aa..ra. qu.l<]Ue
Quod a.i.gi..
c
1 Sacct.io.um cit
propr.u.
i
nonroU.n doce.c.f.dc-..a,n lacc,.lcK'.n:
vt no., folum vcrb.s.
fcd c.a.n cxc.n .J.s
p.cgrn.
doccant.
fcruierunt eis,&adordUcrunteos, &mcdcreliqucrut&lc
ecm
mea non cullodicrunt
. Sed &C
vos
peius operati
eltis
*^
a

Scmcl 1 i1"''.i'>' di-fcl.rti lic.i.n
f]nx
iiona.nucnii.nr.
'
quampatrcsveftri.
Eccccnim
ambulat
vnufciuifquepoft
.1 Dc .,ufcunt co4i>ac.one< peffin,f
.idco ab ccclefia
icparantur.vt
vadaut io tct.am
loBgiDquam
quam
nec
ipiinrcp.i..'"i!<.ruinnouaanraniC4uaiiii>cccatcnt. __ _
|- pi
auitatcm
cdrdis lui mali,vt
mc non audiat
,
&
cijciam
vos de tcrra hac in tcrra
quam ignoratis
vos &
pacrcs
vc-
t S Q...ncDf..nt dii, fcd
pu'in:ur
b
f Ke.lcurrinllanTp.?ccan.iioiJcndit,du.n
in d.cbus
flagitijs.in
noAiblJsferu.unt
l.b d f O i c^^ Qjji.iu.d ergopecc.ius i.npcriu.n
di.rr.uttm cH .
qui nuaquara
dan .-.bit rr,iuiem,k-dlV.ni,
...M.yeUum
dcliit^s
cumulaie delifta
^^
ftii: &c^feruietis
ibi
dijs
alienis dic,
ac no(5te, t
qui
non da-
a ir .ManitVitc
populi.
ic.titiitio
ptidicatur
. "
buntvobis
rcquicm.t
Proptcrca
eccc dies vcniunt dicit 7
diis,&
non dicctur vltfa.viuit diis
,
qui
cduxit filios ifracl
^
1
ictMovffn. JcAaron. a f
Cyro
tege
Hetlatuin
laxan.r.apiiuos.
r 1
dcterrayt^ypti
,
fed viuitdominus
quicduxitnUos
liracl
a
*i QM^od
non
fubCyro,
led fub
ChtWocomplctUBicit.vnde. Cumplenitudogentium
in
iraucv.i. tuiic oii.n.sllrjcl laluu.. liet.
de tcrra
Aquilonis,&
de vniucrfis tcrris ad
quas
t cieci eos:
&reducam eos in tciram fuam
,
quam
dedi
patribus
eo-
fEnim. 5^ Apultolos
Veniic
poll
mr, t"iciam vos licii
p.fcatotes
hom.nuin.
rum. Eccc
ego
ipittam
pifcatores
multos dicit
dominas,
&
^
a^
Fci;lc;li.u..is vuos, vel
Angr,
s.
qui poftqu.m
con(umm,.t.o aJuenciit 'Cnrniur lanclos.
piicabuntur
eos. t
poft
h^c
mittam cis multos
venatores,
f nogioaium.
aiT Bonotum
opcrum.
&venabuntur
eos de omni
monte,&:
dc omni
coIle,&
dc
ciuernis
pctrarum,quiaocuh meiluperoes
vias eoru.Non
funtabfcondit^afacie mea,6^nonfuit
occulta
iniquitas
1 Qu;a pollea
bona
rec.picni.
coriiab oculis mcis . Et rcddam
primudupHces
iniquitates
lO
II
It
a 1 Vr lubd.tus liat omnis mundus Dco, & n>in ...ct.to.lod mifciKuidia confeiuetur.
&pcccataeorum,quiacontaminauerunttcrrammcamin
morticinijs
idolom
fuorum,&
abommacionibus fuis im-
a r Chtifte. Dominercfug.umfartuirsnobis.
pleucrunth^rcditatem
mcam. Domine fortitudo
mea,&
15
\6
fe
dupliccs iniqui-
tatcvtuas
.
lc Orit!;cii. Qdcn
foramcn
pe
trit? Vi-
dccum(Chriltum)
apud
Dcum
pairc
vcrbu Dcum.vidc-
bisintcE^rampctra.
vidc
dilpcnlaiionc
afsupti corpoiis
vi
dcbisfoa\iapctra;,
quod
pcrpoltcrio-
raD-'i iuxta
posiilji
lifarcimbccillitatis
fuchiimanus ItMc-
turafpcdus.Hoc.n.
eflquodait>vidcbis
pol^ciioramea.Ha'
ertvnanccra Crti-
IX
pctrc
& caiiernc
funt
proplK-rarui
apoltolorfichorus,
qai
ocs imiiatores
Chrilti
pctrx
lUnt.
C
D:4pllHSlfl!(IUf'i>.fi
C^pcccat-ifoi/i. Qi^iia
jiruiis
fi.'c>:s
V n

f:
liens voliiian rf"" .
y.jpnUhit
rnultis . Di-
f;nu
ertcnimco'
^
dcGctibus sut
piicia pcccata
i\q.
pcrc, &nosdupli-
ciavnde:
/-'"/ '.'
liLhis
piccaiuibis,
reUntfuictir
bofiu
^^
peccitis
.
I< Thcodoret CJiia
liplenushuinatiiiJ
te, vhioncm vocai
peccatorumdiipli
catione.Nonenin-
ad iui is norman
& rationcm
parc
pcrfoluerunt
pa;
nas.
f Damii.e
firtitnM
^ Eulcbius.
inhi
vcrbisdnsaliriprc
carur,pacrcvici3:
cet ac Dcfivniuci
1
ius,oc
eauci' ac lua
_
rilaicuU moritur quidcmillc,
fed
peccato,
fed mun-
fi,illicfanevbiincip;esait,Oofw./o'nmdor,.f.<o;;.ot/,.r,ii/._
do.vt
-^ ^''''' =
NICOLAVS DE LYllA.
4t
I Etcumannuntiaueris.
Hic
co-ilajuenter ponicnr
diiUmor
Diullio.
taUtatis ratn) . tt amdiinr in d
<as,
quia primo txpUoalur cauju.
Sectindorcplicatt^r pcenaihi:
Eteijcia.
Vrima
parspatet vpj;
ih'.
z
Quia dercliquerunt
mc
patrcs
vcftri.
ne^tigendoiiiiii-
nurrt (.uitv.m ,
3
Et abierunt
poft
Deos ali.
VeriiotoUmam,
boc
patci
Exo.
3
a. in adoraiitjns Pituii
confiuuiis,
&in iibfo luduum
q-iaft pir
totum .
4
Scd & vos
pcius opcrati
cftis.
c//;/ nQnjolum coluiflis idoUy
fedetiaea pofuijtisinteiKplu
domint,ybt
Ijahttur
^'l^igri ii-quvd
non
feccrunt pat/es
vciiri,& in hccetiar/t
ijiis objtmuit, lueojiib'
ditur . Ecce cnim
vnuiiquifquc.
5 Etcijciamvosdcterra
Hic
conjequcnter rcplicaturpcena:
Et diuiditur in
duas,quia
pimbponitur
ludtO'M
reptohatio,Sccun
doGentium
poc<ifio,'l>/.Domincfortitudo.
Circn
prmum
dici
ti;Et
cijciam
vosdc tcrra
hac.Hoc;it mpletu quando \a-
buchuUonuJor
in
Bibylonia
tr,^nf{i4lu
popiiliin2,vC
hubttur
infra j
,
6 Et
fcruictisibidijsalienis. ii^iamultt ludxornmadb:tje-
tuntidololatri^
Babyloniorii*}i.
7 Qii
i non dabu nt vobis.
qHafi\.iicat,
Ibi
agUgcmini
vaide du
ru
jtrHii^nf.uieu (cquiiur.
_ 8
EcQcdicsvcnizuVerhociimniifiiruime Bahylonicamfore
^ duiiorcm
dnni.itm
..4i^ypu>^u,(iuiafacict
obliuifciferuitutis ^e^^yptut
&liberatio
de
Babylone
Lberationem
dc^egypto.
iViotus
cnim
.
iorts
repellunt
mii>ores,libro defomno
&
vigdia.
5)
Ecce
ego
mittam
pircatores,'(/c/i!,c/;a/!/.foj qJccperunt
I.
bitatO'eslerufalem
t..nitu.:m pifces
conclujos
intra reic.
10 Et
pofthaic
mittam.
quia
rex SedechUs&
viri,
bcllator
&plurcs altj
de
lerufalcm fugarunt per
viarn cccuUaw JedCha
dp
ad modum venatorum
infeq-iittifmit
eos, iS"
ctpcvunt,
vt hab
tur
4. Kf?.
"''
1 1 Et vcnabuntur cos de omni
montc,&c. idefi,
dc om>.
busUiibulis,vbirefu:iieiit.
iz
QuiaocuU
mei
fupcr
omn.
idefi , fuper
omma makopi,
frn
ad
punicndum
.
|
i^
Et rcddam
primum duplices iniquitates.
idesi,ptcci\
cordis,&
operisipforum. yelpeuata
coctta Dcum,
&
proximt\
funiam
dcbite
antcquum
reuocem eos de
B.ihy!onc.
i
14 Quia
contaminaucrunt terram,&c./c///V/<'*^!
eratdtuinocultutdeputataratijne templi quoderatinea.
^
15 Inmorticinijsidolorum./f//^
,
inamni.il(busidUisi'
moUtis .
1 6 Domine fortitudo. hic iuxta deirclionem
ludMr. pom
ereciio GentMitid (idi,ficut fitinplurtb.Locis
i>i
propbetts.Hiii
\^
tjiudfuic
ex rmxima Dei
miJemionet&poieita-.ideo
prophct.
'
^potctt
-p^
leremixGap.XVil.
yo6
potcntia mea,
qua
nimimm
per abicfl:os> &
pancos
ho- D
mines, procuraturus
fum conucrfionera
gcntium.
c Deos. Non folum de
corporis
fimulacris faciunt fibi
^
^(ff^?e.wff.PofiquaeictuseftIfrael,& apifcatorib.
A cnatoribusq;
translatus,Gentiu multitudo
conlequen
Tvocatur;&prifl:inumconfitcturerrorem.
Ab cxtreni.
?nmi
,,^ .
^
r -.
a T Vnde,
Redimentes.tempusquiadiesmalirunf.
jSi
nobiles
d iui a
^'^^^^
^^"'
^
refugium
meuin die ttibulationis.Ad
tcge
i
s.optimares
.
Sed b
tes veniet ab extremis
tcrr?,6cdicet:VcremendaciupofIe
TodTeie-ft De''
^^^^^^
P^'^^^^
"o^^' vanitate,
qua:
cis no
profuit.Nun^d
. . ^^
-c
*
TS"g'"5"'gn<"n"am tamfuamquammaioiumfuoium, quipuuuerunthoininesfaccj.e
tOrtiaqq;COtUn _
Dcos, cumOeusfaciat homines.
(r.^m>.i.abhis
c facietfibihomo
deoSj&fipfinonfuntdij^Idcirco
ecccego
8
CjifuntnOUifiimi
a^^PaHioncscompleta.
b TNonin vmbra.Jc
imagincrt prius.
c
TChrilluqui virtus.St
Dei
fapietia:
"
f^cr
terram,6c
fa-
oltendam eis
per
vicem
hac,
oftendam cis manum meam
ti , &
IgnOblieS,
TOftenfamanu. a
f Illud audientes:Patermanifeftaui nomen tuum homin bus.
l abiedi. &
virtutem
mcam,
&;lcientquia
ndmenmihidominus.
:Theodoret.Mul
*
i
ante,ait.przdicoilli$fut
ura,&:
prccdoceo eos,
qu
fit
NICOLAVS DE LYRA.
ff
f'tntiaconfitetui,dicens:
Domine fortitudo mea. /
"ggre-
gndo
migna
, corSjHdens de virtnte tua.
lEt robur rae.
idefl^
me roborans
infuflinendo aduerfa.
jEtrefugium
mcum,
contraimminentiapericula.
-
3
Ad tc
gentes.
ideft,
gentiles,
*
4
Venient
perfidem
ad
.ApoHotorum prxdicationm
.
5Abex. ter.^w
in oem terra
exiuitfonft3eor.& infi.er.&c.
dEtdicent. tuamdeitatem
confitcndo.

Vere mendacium. in cuUo

idolorum.
fPolTederunt. Sic.ti.dicebmt
gehtiks conuerft
per ^poflolor.
fedicationem
de
idolis,(jua patres
corum
coluerant,Hieo
fubditur,
',
Nunqu
id
h.q.d.non:fed magis
e
conuerfn, Deusfacit
hommes
i oconcluditur de
idolisiEtipd
no Cant
di\.Et fiibd.in
pf.
dom.
A DD IT l O.
homines deos
,
fed
&decordeconfin-
,
.
.
gunt.
OmnesPhi-
Pl^iJowt*!?*
lofophi,h2retici,ii^l,fi
qui
varia
dogmata
prodiderunt,
fecc-
runt
fibiidola,
&
anima: volutatcm
putauerunt
Deum
10 & adorauerunt o-
11
pus
manuumfua-
12
rum,
putantesvc-
I
}
ra efl^c
, qu
fin-
xerunt .
10 ldcirc6.in
gentilibus
ad
fidem
"ifenientibus .
1 1 Pcr vic.hac.:.
Apoliolos,& qui
oflendatur,fubdkur.
I i
Oftcndam eis.i.
poto.tiam
in
opertb. triiraculofis
ad
cofir-
matione veritatis
prtedicat^eper ^pofiolos,
fecundum
quod
dicitur
Mar.rlt.d.At
illiprofefii predicauerunt vbique
domino
cooperan
te,&fermone
CQnfirmante,}equentibus fignis.
ij
Et fcicnr.Jw hkb.habetur bic: Tslomen domini
Tetragramato
quod
efi
apprupriatu fumnio
creatori.Gcntiles.n.videmesmiracula
g
q
no
poterat fieri,nift
virtute
diuina,
iatim
cofitebatur
diuinitaie
Chrifti
in cuius nomine
hfcfiebant.Totu
aute
ifludab
illo loco: .Ad
te
Gen.exponitur abaliqutb.
doBorib,
confequenter
ad lit.
pr^cedc
te (te ludis reuertentib. de
Babytune,
cu
quib. plures
Gentiles con
hcrfi,ad ludaifmu
redierunt
, &
vtricjue
confitebantur
patres fuos
'
in idololatria
erraffe.
Et
patet applicatio
literce ad hanc
fententiam.
I.

cap.
6. vbi dicitur in
pofi.Ts^on ingrtdiaris
domum
conuiuij.
ybi litera
nofiia habit,conutuij,in Heb.habetur di6lio mcu
^cach
(^xfignificat
conuiuium
nonftmpliciter,fed
cenuiuium
lugentium
t
ii,vnde
glo.in
hoc loco. Mas
eft
lugStib. fetre cibos,&
pparare
co
.
tiiuw,
vndeaiibr.Daie vinum
his,quifunt
in
lu^u,
vt
obliuifcM-
tt doloris. Hxc in
glof.
Z\
A D D ITI O II.
Intb.ca.vhidicitur
inpofl.Ecce
dies venientdicit dominus.
Liberatme ab
.Aegyptiaca capliuit, quafiincomparabiliter
ex
i\t
libtrationemacapciuit. Babyl.Ula.n. fuitcu maximis mira-
dis,&portetis,&
c vera libertate &
triHpho
ftne
altquo iugoge
ii,cuius
oppofttH contigit
in
Babylonica captiuitate,vndc
tn
tepky
yigebat
memoria liberationis
^egypt.ficut
in
prim. iepio,&ideo
hmc
fphetia
de
tepore redeptionis Chrifliintell.genda eft,qua: quid?
redeptio iucoparabiliter
excedit
redcmptionem ^egyptiacam
vt in
glo.
Hoc
quod
dicitur
nonfub Cyro,
fedfub Xpo complctum
efl.
B^EVL.In ca. 1 6.vbi dicitur non
ingrediaris
domri
conuiuij,Vo'
Slil.dicit
gaudioft.Bur.lugetiu tantu:quia
mos
inqt,erat ferre
cibos
&
parare
couiutu
lugentib. quia
atibi dicituf. Datc vinu
his, ?
sut Prou.
j
i. a."
in
luHu,
vt
obtiuifcantur doloris.H^c Bur.fed
hc
expofitio
videtur F
ccntra
titera,qutt
dicit.
T^on ingrediaris
ad conuiuit'.m, Burg.aute
prccipit infuofenfuparari couiuiii,& fic glo.Burg.pipit ^
titera
prohibet,&
interdictt.ln eo.ca.vbi dicitur.Ecce
dies ven. &c. Ex-
ponit Tofi.prouttiterafonat,^(eruitus Babytonica
fuit
durior AC"
gyptiaca,&liberatioabiltagloriofior,&copediofiorqabiftaihoc
cundo celibratur
feftu Tafcha
tn
memoria liberationis
^egypt. Janh
intettigendo
de liberatione
copteta,qua
per
Clmfiu
teporejecu
nde Lu.i
ua.Apppinquabat
aute
Tafcha diesftftus lud.C^nde de di
tt-pti fuit
confumata.lflafuppletionemponit
Tofl. infra i^.cap,
loteplono
verijicatur itlud
quod
hic
dicitur:^(d diceturvttravi' Et
per
eam toltitur
obiedfio
Burgenf
in hoc hcQ
vfqus ad/^l,
ii dom.
qui
eduxit
fitios
Ifrael
de terra
^egyptt
: cum itlo
tepore cap. Burg.facitfunt
modiae
fpecutatiorus.
vigebac
C A P. XVII,
a
P
o'/(/fl/cn/;(5f/i.cSrc.q.d.gentiupeccatadeletasut
'
L de
quibus
ad
ioyfen
dicitur.- Di
weme,vtinterficia
T ludiorum.
fcriptu flylo
fcrreo in
vngue adamatino.g
Hebr. dicitur
famir no
g
vllus
vnguis appclletur
famir,
fed adamas
,g
^1,^
ineoqjindomitus
aii'
:>pulum ijium, &
fa-
amteingetemagna.
eccatum verolu-
a
indelebilc
qiiafi
fcri-
C A P.
a T Indebilttcr.
Sanguis
e-us
'tiper no,5c fuper
filios n
oftros .
i^Eccatum
luda
{criptdm
cft
ftylo
ferreo in
vngue
ItS a
T Vbieft
eigo illudquod anusuelyra hngit pcfTehominim
(ine
pcccatoefleli
vclit,
J^, x,f..-ii;>-/n.,,n^,,, n.;
bffVtopera faciilcgij
in tn.i mcmoiia fint.
ScfaciliaeiTc mandatabei.
adlmantino
,
cxaratum
fuper
latitudinem cordis
4
NICOLAVS DE
C A P. XV
fit,&infrangibilis,
hocnomeaccepit:
Tantu nitore ha-
bct &
lenitatem,vt
abfq,-
vUo
Ipedimc
to Icribi
poffit
I co
Vfty-
LYRA.
I I.
)
Eccatum luda.
H/cponi/r quintum
ad
oflendendumpecca-
-
tUTiipopuliludpnjanabile,per hocquoddicituriScriptumftylo
.n-fo
inadamante,quafcripturaefltndtbtlts.
Etdiuiditur hoc c.
'aspartes.quiaprimo
ponitur poputi lud^ reprobatio, fecundo
le
mtit
deprecatioyibi: Sana me domine. Trima in duas
quia primo
omur
reprobatio
poputipropter
eius
idototatriam,fccud6
proptcr
nmfatjam
confidentiam,ibi:Hu
dicit.Circa
primum
dicitur .
1
eccatum
luda
fcriptum
eft
i\y\o,S<c.i.perfculpiuram.
in
vngue adamantino. i.m
tapidc
adamanti^ ad modun
vnguis
vngMS poltto
. ttin hoc
deftgnatur
indejfilitas httius
peccati , &
eius
manifcflatio
coram Deo.
3
T.xaratum.
idefl,fcriptim.
4 Super
la. In
H^brp
habetur :
Super
fabulam cordis eorum.
ExIjoc
patet,qu6d
in
vngue
adamantino
ftgnificauit corpopuli
lu-
ddi,quodftc
ncminattir
prcpttr
uhfiinatione
in
peccatv.
In Hebr.co
habctur.In
vngue famir.&
dicitnt
Hebrp,'}' famircft
nomen
cuUif
damvermiSjCuius fanguii
h.;bet vim cauaudi & incidcndi
tapide,
&ftcundum
hoc
vngufs nonaccipitur
hic
pro pot tione,fedpro
vir
tute illtns
fanguinis,& fti
undu m
ficfuerunt fciffi lapides,qtti po
-
nebantur in
teplo
Satomonis , ficut
ditiii fuit
^.l\eg.6.fuptrillud:
Malleus &
fecuris nofunt
audita in domo
domini,cu ^dificaretur.
4 I Ec
MOB^ULITEB^,
I
7'MmjM(i4.Iudatribuserat
rcgia
&SaccrdotaU
ommixta,& idco
fignat
flatum
pra;latorum,quibus
di-
i Ur i.l
ct.2,d.f'o;
ettisgenus eteHum,regate Jacerdotium,&c.
t
quia
quanto ftatus altior tato
cafusgrauior,
idco dici-
tur:
tur: Teccatum. luda
(iriptum
ei
^ylofer.
i.
indebiliter,quia
propter
eius
grauitatcm
difliicultcr
poteft
dclcri.
j
txaratum
juper
lumudincm.Pcf:
quod defignatur
dilatio
huius
peccati
ad alios
per excmplum
.
Gregor.
in
paftorali.Cum pallor per abrupta graditur
confequens
cft,vi
ad
praecipitium grex icquatur.
Tom.4
Z
707
Glof
ord. &Nicolai de
Ly
ra
7c
Mitth
Sflylo
ff^ffo VtHura ffrri matcrics fcribat in duriori ta-
A bula,
&
fcriptuniin
itcrnummancat.lccundumillud-
San^itis
eihs
Juper
nos,&t.
r j n.-
17. e. y\ieron.T>ccaium
lud.&c .Dc Gcntibns
conucrfis diitu
eft:Idcirco
cccc
cgo.&cJ^Iunc
dcobicdo Ilracl
loquitur.-
Teccatum liida,&c.
I^eritatemfidei.yndceisstcrnum paratur inccndium,
&
lcruitusd^mdnum.qui
inimiciA vltorcs.
b Mirlediihishomr.M.dAcdiiXmcis,oV2iu\. SamofctaniisJ
Photinus,
q quauisranau,&cudib.virtutib.cxccl.Chr
ftum tamcn
praedicant
homincm tantiim . Nos
autebe
nedidi,gcrcdimu
Curaut hocdLxx.
fitcrmiflum
fitnc
. lcio, nifjpcpcrcc-
rintpopulofuo.fi-
cutincoloco
. ifa.
Vtix.i.
ifuirfcheabhoiecuius
t
virenuHBi
fpintttin
n.-.rtHS.
* Thcod. Nihil
po
tcntius
conlicictia
,
-f Remiffioe-
j^ qua.f.cofixx
litc
5:i:btruntfolidc.Qu5
abhsndi
uis enim oes hoics
"^
fuxipforu
confcic
tiidebona vitatc
corum,&in
cornibus aiarum eoru.Ciim recordati fuciint
in
cu,q
dicit :
i^.*
fiJij
coru ararum luai um & lucoi u
lignorumcjj
tnondcn-
tiu m montib excclfis
,
facrificantes in
agro
fortitudinem
tua,&omnes
thcfauros tuos
indireptioncdabo
. Excelfa
tua
proptcr peccata
in vniucilis finib. tuis. tt t
relinquens
f Bibvk.niis,
vel veiius Komanls.
fola abhxrcditatc
tuaqua
deditibl
,
&fci-uiretefaciaini-
a 1 Cleiiifmi(TiiiiumDeuminturotem prouocando.
micis tuis in terra
qua ignoras.
Quonia ignem
succendifti
8
1 H.icin Lxx. non habttur,
nepcJinne.i ingerlc?
'ni firnicniiaticin. a1
Igtiis.
^
in furore mco
viq;
in artcrnuardcbit. Haec dicitdominus:
a Taatuiu. Homo <nim 8c Hfus, Chtiflus.
b^
Non Deum.
ftificari conentur,
b Maledi!lus
homo,qui
conhditinhomine,&ponitcarne
pcccata
nihilomi-
nuseoru,qui
men-
tiuntur,confcicn-
tiafcrreiKquitfcd
j.
pcrcutiturac pcrfo
raturincorruptaq;
a r Fi
riuudinrm lcilicrtbnnoiuiiiluotum,.
b T sic. cf AflerentesfepoflV.qiiod
non
poiclt
.
brachiiifuum,et
adominoreceditcoreius.t
Erit.n.quafi
a Hcbrai.-. aiofr.
'
Symii-chu, qii.-.fi Jifrum
infiuauulam infolitudine. b
1Q|i,"d
vimi.Tget.
10
II
rinsmeinterfiitteho^
n
iticm,
quirtra
lock
ttisjumvobis.
Etft.n
Xpm aliquando [ecw
dii carnc
ccgnouin.
n
Jcd
nunc iam tio wu
?<5:dcquodicita
poflol.^(on/;o/i
ncfjue pcr
hotr.L
fcdpcrlelim Cbriliu
Si .n.
abforpta
d
mors in
vidoria,
quarcnocarnislu,
militas,
q^ppt.
no:
af
iipraefl
indiui.
niratis trafieritma
icflatcm,vt fierct v
myiiccin
dclerro^&novJdcbitcumvcneritbonudedha-
12
trfici.vnu.&nona
ISlciit ludti
qui
j Dcr drlfit iunt.fiuitunini noii faciunt.
bf infrnftuofa.qu
uon habci ho-
IJ
dOtCmUS CrcatllVJ
_
(piteti
He m.ncciiii-firiia anje orum.necSp^tituiranifliiTatiaiiinon niagiftforum
fcientiam.
j
,
^^.^ CrcatOrCTtl.
profcrt
fniam 1
Qd
bitabit in dcscrto in ficcitate in terra
falfuginis
&inhabita
i
,
*
Auguft
mM
& hiC dicit faCino'
<'*'< !-ai"<. a EccIcIi.i^^cus b
Dc>iuorf.iI.<;citotec)Uoniamdoiii.iijrecftDeu$.TNonhomo.
jg ^US hOMOt&C.^iK
'
ra tua videiicet rc c
^^^^
Benedi(5tusuir,quiconfiditin
domino,
&eritdomi-
17 tctligimus
hoc.o
aroUUnt.&COnfcie
V.a bVD.^
iiioHral.t.c.itta.iqu.imli?nuniuo(l^plaiuaturaeftfecus<iecurrus
aquarum.
"I-
CO
priUCipC pOpul
tia^tua tcftimoniu
nusfiduciaeius.Eteritquafihgnum quod traiilplaiitatur
f
& rcaorcm ciuita
pribet.
^'s
Epifcopu fignifi
Hom. it.
lercm.
LHfri.k.
m
Ongencs
Forfitan
pcccatum
luda
pcccatu
nofirum,
qui
credimus in Chriflu detribu
Inda.Antequapcccaru
faciam, nulla in cordc mco
pcccari imago
vciiamr . Cd
aut confcienna
pcccati imaginem fump(crit,habco
for-
mam iilius& antcoculos cordis mci dclidti
pompa
de-
pingitur
,
&
fiquidem
cflct
pcccatQ
attramcnto conlcri-
ptu,delcri poflTct.Scd fcriptu
cft
(\ylo
fcr.in
vnguc.adam.
fupcr pelusCOrdis,Vt Coplcat
r.
^libtl
opf.rt^nn
qtwi
nb rc-
ueletur,>!cq;oc.quod
w tof<r.Nudabitur
pedoris
mei con
fcicntia &
aperto
corde videbutur literiE
pcccatoru, qiig
flylo
ferreo in
vnguc
adamantino
fcripta: funt, atq^
vni-
iicrfa
fpciSantiu
multitudo
lcgetinpcdoremco figna-
tasimaginespeccatoru.Sideludaproditorevolueris
in-
tclligere
. Vectatn
jud.loip.efi,
repugnatquodfeqtureotu.
a
Exceljj. QusHcbraicc
Ramotfi.Et
fignificantur
bxrc
tici,qui ponuntin C3elumosfuura,&in tantaminfaiiia
prorupcrunt, vtfincSpiritufl'an(Ctigratia
foli rcmanle-
rint,&
hfrcditatcm
domini
priorcm perdiderunt, idcfi,
care.No ideo
quia pofllumus
innumerabiles fandos in
catholica fidc
Epilcopos
intucri,fedne cuiufqua,
vtdixi
fpeshominiscolloccturinhomine,
& fi forte ci contio.
gat
in ea viuere
ciuiiate.ybi
non fit
bonusEpifcopus
ar-
bitretur
impunefc
malum
fieri.vfurpansad
defcnfion:
fuam,tam perucrse
hanc
fcripturam,qua(n pcrucr.v.j
ab
iftisintcUigitur,
&dicensidcofcbonumcficnon y.
.
quia, jccniid'<m pv.utipnn populi, (rc
& mimliri ems. Co: . :.;
diciturenim huiccrrorivcritatisore: Qttidii.unt jdc. :;.-
cuiidum
opera
corum
twiiiefacerc,,
C
BeiiediHfSvirqdconfiditinJomino &c.q,d.
ludxl maldi-
<Sli ,
& hxretici ,
qui
non
habcntfpem
in
domino,idell,
in Chnfto,
quem
nonDei
filium,lcd
Iiominem
putant
purum Qui.n.confiditindomino.
&domin.cft riducu
eius:in
tepore
ludaica: ficcitatis non metuet,
fcd
fempcr
afferet fru ftum.credens
in eu
,qui
lcmd
pro
nobis mor
tuus eft,& vltra non moritur. Et dicit;
^0 Jnm
vna:
S a (Imi
1 1 Hsc dicit : Uic
confequentcr ponitur reprobatio populi
lidi
proptrr
fuifamco''<fidentiam,& propter
confidetiam
m
jiegypt^i.
fetfndb propter
confidetiam
in
diuitijs proprijs^ibi
:Vt3L\mm cft.
Crcii onmum dicitnr.
1 2 Malcdidlus homo.ficutfuit
Sedechias cum
popub
ftbi afur.
tieiat,qn:
rehellans contru
\aOuchodonofor,coiifidcbat
de auxdii
regis
.4r;
]'pu,&
de Dei auxilio
dijfidebaf.idcd fiSditur.
1
5
Et d domino re.eor.eius.
quia
confidere
in
hvmine,dm
u
mcn
coffiucfitta priticipaiiter
fit
in
Deo,non ejl
malum .
14
Erit
cnimquafimyriceindeferto,&c././/Be/rfli^
no.ficut myrica,quit
alio note
vocaturgenefla.EH.ti.frMtetii
inutht
ad
tedificatione,nec facit fru5ium,qui
tfl
conuenicns ad nutritior.c,
15
Er non vidcbit,&C.
quia
Scdechiasfuit
exoculatus &in Bj
9
Qupniam ignem {ucCcndiiiUdeil^occaftonem tepmicn byloncm
duclus,&
ibi tn amaritudine
mortms-.ideofubdnur
.
di mibi
pr^bwfli.
i6 Itl tcrra
[a[(u^ia\S,8(.C.idefl,amaritudinis.Et
quia
in
popu-
10
Vfque
in xtcr.ar.fc^c dicitur
quantumadillos, quiinpecca
b Iud.v erant
aliqutboni,vt
leremias Baruch,&
.Adramekch
in
tisJitistnortui,&ficnontantumtemporaliter,fedeternaliterpU' dominoconfidentcs.ideodetaUbusfubditur.
nitifunt.
*
I7 ^cncdxikusWC.Etpatetfententiavfqueibt.
1 1 Hxc
*
ij5_
'
\
M O
l(^
.A L 1 T
k^.
NICOLAVS DE LYRA.
,](
I c in
Cornibus,&C.^Mid
ibi
erantfculpta
nomina idolorum.
2 Cum recordati. imitantes idololatriam
patrum
m omnibhs
lociSfVbi patres
eorum
facrificabant
idolis.
3 onit\ldmcmtUAm.ide[i,btUjtorestuos,
4 Etomnesthefauros./(iefl,omef
diuitias.
5
In
direptionem dabo.i/?/;^ Chaldis,quidiripient
fili
ola.
6
Prpopter peccata
in vniuerfis .
quia nonfoUm
in
Uruf^'
lem,fed
etiam in .tlns ciuitatibus Judae
vigebat
idololatria,vt ha-
bitur
fupfd.vndecimo.
7
Etreliqueris
(o\z.-de^,priHata.
7
Ab hxrcditate tua
quam
dedi
tibi,& feruire te facia.
idefl,i terra ludjeie.
t
I Etin corni. idcft , in mitris fuis cornutis
,'quaB'
nimis
fumptuoscornat^funtauro
&
lapidibuspretiofis.ado-
fl|ntationcm,dcbonis,quaedcbcrcntexpcndiadpaupc-
nim fuftcntationcm .
2 Cum reordati
fue,fi.Eorum filij dicuntur hic derici in-
fcriores,qui
mente
tradantes vitam
fuperiorum
in va-
nitatibus&
carnalibusjftudcnteos
fequi-
3 l-'>rittudinemtuam. nzm
aliquicorum corporafua&
diuitiasfuascxpendunt, difcurrcndo&
laborandopro
tcmpcralibus
ncgoti)sprmcipium;lpcrantes per
hoc al-
tius
tiuspromoutri.ideofequitur.
12.
A/a.'c(Jiftw/;owo.protalipromotioneideofcquitur.
14
Eriteiiim
quafi jj.ideft,inuti1is
adcedificium ecded^i
ficut
my
rice non valent ad materialc aidificium ,
nccad
faciendum frudum
propaftu
hominum .
1
5
f:t no<i videhit cum vencritbonum
.
quia
carebit vifione
diuina.Etccontrariodiciturdebonoprelato.
:
17
BujtJ;ri/
wr.ideft,pra:latusvirtuo(us. _
, ^
t Q^ii confidit
in domino.dc
bonisgratia:
&
gloriaeobtine
!
disabeo.
t Eternquaftlignum qttoi
tranfplantatunidciiticmfCSVl
mclius
proficiendo.
leremicc
Cap.
XVII.
'P9 i
0\OHod^dhi.(\-^-'^^
ficcitatcludaica tradr ad
baptiT gratia
Qs
coTnolcctcriJVcrbu
Hcbraicfi Enos
quatuorlris
fcri-
710
bitiirJ\'cph)N^n,Vau,Schin,Siig!turicgatEnos,homo
diciturSiauteEnon.inrcrutabilCjVcldelperabilcqacor
hominu
nemo
pot
iTSpir^-cdan-^idimrjsprnias ^
b
f Grjtism.
cf Vt i
dominnaccipiuvbmjtem.
lup aquas,g,tad
hiiinorem mittit
radices
fuas.Sc nof
timc
.uenireSymmac
nkrutabiiecorho
a
hninfi , vir aute
gs
il.ginucniatiilud
.)!cntque
nrizclo
)ci,
(cd no fccudu
cientia,hoc
dicerc
ilen-^ontra ludsos
,
cp
'J^
^iomo
fit
Xps
lccu
'
^iii carn5 . & nemo
c. i^offit eius
cogno-
iZcTenatiuitatSjfe-
mAC\i\\.ud:Gi:nera
bet in
corde
funitla^fcd omnia finc
lcge. Chriftusautcm D
facit
diuitias f uas cum
iudiciojcxaminata, &cleuata eft
eiusopulentia
.
4
Auguft.
Si
gentihs
moucreturcur
etiaXpiani
in mul tib.?.
cont
tashaerefcs
variasqjdifccdut, pdixit
Icrem.
qucd
multi
Faiifti'"'^*
fub
nominc
Xpia
P"""'

^-lcquui.onc^,vcU,.-cii
b f Alias iu>lc.
^^
c
f Non ,iw^,us ficcitaiera.
bit cu
vcncrita-Itus.EterKfolium cius
viiide,&in temporc
a
^ QuandodomiBusiiatus mandibit
nubibus,nc{>luant fupcr
lli^cl imbifm
b
f Sicut hcus cui malcdixit
'l^miBUS,
1 b/~
2
3
no,aXpiana
vcnta
tcdcuiaret. Clama
^
secu.riuS,
uit,
inqt, pdix,
c6-^t
Senti.
gregauit,q nSpepe
rit, faciensdinitias
nofuas.
Perdix.n.
nimis
contentiosu
anima!, nctum
cft,
quantaauiditatcip
iiras.
d.
a.
liccitatis non crit
lolicitum^
ncc
aliquando definet faecrc
a
1 Viitutum.
b
fiudu. tPrauu eft
corhominis^
&
infcrutabile:
Quis
co-
gnofcet
illud? t
Ego
diis lcrutans cor
,
&
probans
renes,
^
4
^us c?rm1n
la^n!
t
Apoci.
f.
do
vnicuiq;
iuxta viam
ruam,&
iuxta
frudlumtadinuen-
^ ^^" ^"'"^
difputa
.
a Lv,. ^; j.:,3u.t
pc.diy,
Con-rcsauit.qui
non
pcperit
.
f Diabolus

^ ''^ amant
harrCtici,
I^m"'""
'"""""""."
-
, ,
^
^
1 nicjnstibi dabo
liicomnialicadfnsadcrmr.
f^-J nUOQUOmodo
.f .,
<iuncr,ana fionu luaru-^^Perdix
fouit,
4
n5
pcpcrft:
^ ft^cit
diuitias,
& difputare
impude-
l.:SarC.manmUUr
^ ^ ^f Veldcr,,,nq,rntcum,qu..iconu.,tcntur.ddominumpet Apoftolos. 7 tlflima
DCruicacia P
7/t Oaiadu^^^
d
T]'' ^"^^^'Jntdimidiodieruruoraderelinquercas:&
vt
cogrcget ,
q
non
fsicqul.
n.lJU^.- =!^'"'^'^;-.''^^^''^'',.--"'"^;^'^ur.
c,Pctdiccrcr,.^o.
dTDomini.f.<,uihabi,atin
fanftis 9
pepCrCrUnt, Xpia-
B^ded^Husomoico mnoailTunoiuo
erinnfipie's.Sd[ium glori^talcitudinis
k
nosenimiapeSan
ta..4i.
lo
geliu Xpi
natosin.
.....- ^ ,
II
ueniuntj&faciunt
lilosdmitias fiias,non fanecu
iudicicfed
temeritate.No
cnimintelliguntibieflequodammodoGcrmanam.at-
que
radicalem Chriftianam
focietatem, vnde
iftos
fcpa-
rauerunt, quos
adfuas
diuitiascompararunt
.
} Thcodor. Venatores
perdicum manfucfaciunt
per-
dices,& harum voce
aliaseiufdem
generis conuocant
q
concurrentes decidunt in cafTcs.
Huiusperdicis fimilem
efie dicit
regem Babylonis ,
qui
dominari
quidcm
nitit
in omnes
homines,atopes
congregat iniquas
.
d la dimidio dinum.VHcs ciushuius fecu li /unt . Eruit nos
Xpsdchocfjeculonequa
&
ficdcrelinquimiis
perdice,
Nouifllmuciuscritinfipiens,<:i5 omniafubieaa
fuerinc
Chrifto.Nouiflimusinimicus
dcftruerurmors.
54
Auguft.
m
dmidio.ld
eft,
qui primo tanquam
p pol i Cor t? d
licitationcm,& oftentationem excellcntis
(apientia: fedu vti CuecL
ccbaterit
infipiens.i. apparebi
t
infipiens.Eis
quippe qui

bus
primo fapienscrat,
tunc erit
infipiens , cum
appare-
bit,quiadcmcntiaeiusnota eritomnibus.
c
^'olittm^lvri^e.
^ldcm.
SiqucmcatechifamusqujErat,
f'"'^'"-<-*'''
quo
manifefto iudicio tenebo ecclefiam
Chrifti,
in
que
^
iam
crederctantarcrumanted
pra:diaarum manifcfta-
tionecompcllor
Jdocetidcmprophcta.Ecdefiam Chri-
fti
prxdidam
cffc.queomnibus eminet,&
apparet
.
Ipfa
enim fedes
gloriJC,de qua dicit
Apoftolus^rm/^/ww
oei m
^- ^*""*
^*
aam
e(i,
quad
eflis vos : vndc iftc
dicit, Scdcs autem Tlorix w l
exaltatacft,fanatficationoftra,
vndc
dominus :
iionpdt
^^
^^*
cmcas
abjlonderejkpra
monum
fofita.
x^
a Domi-
'.ml)O.Etbc>ied\H:is e
ir,qmco)ih.
in rfc.ne
.oniinuccrtu
putcmus
cfle iudiciu infertoiu
propc
cflt
ordapcrucrla
,
vnde: ^h <)CinLt s meis m'<nda mt.i.
cogita-
onibus. Ecin GzaQC.Cnniia
cogitatio
hominHm intj'ua ad
'!U:Etitcrum.-
snilus &c->%i'ai'o
h'maii cordis in
nialaw^
Tc. Patct
ergo
folum Dcum nofte
cogitationes homi-
lum. Chrifius
crgo
Dcus eft ,
qui
vidit
cogitationcs.
Perrfwf/c.tt/f.QuodadLxx.
dicunt: (
lamauit
perdix,
njj,
d hcrcticos refercndu
c(>,p quos diabolusclamat,& di
'.itiascongregat
,
qua; derclinqucni
eu
m.PiTrfu/ott/V. A-
jntfcnpcores
naturalis
hifloria;,tain beftiarum, & vo-
jcrum.quainarborum.&hcrbarumCquorumprinp-
csfuntapudGr2cos,Ariftotcl.&,Theophraftus:apud
os,Plinius
fecundusj
hacpcrdicis
cfle naru
ram, vt oua
Ueriusperdicisiurripiatjincubct;
& fouear. f(jetus ve-
6adultosauolarc,& alienum
parentemrclinqucre.Hii
utmodi,diuitcsfunt,g alicnarapiunt,
&
finercfpcau
uciici)
Dci diuitias
faciunt,quasin
incdio
tcmpore
derc
inquunt
mortc
pra:uenti,vndc.
?tuicc' hac noile
npetent
aai
."
r^^"'"
"^ '^ "'
*?'*'
'^'''^'^- Nihil autcm
infipientius,qiu
non
C)r3Euiderenouiflima,&breuiapntarcpcrpetua.Pcrdicc
]uoquepugnaccm
dicunt, & immundum
, vt
palma
fit
'idorispolluille
viclum: In
quo figuificat diabolum .
4. in
Orig.Perd^x
ifte.i.diaboius
ciamado
p
hereticos crea-
a,.
:urasquasn6gencrauit,congr{gat,&alienas facitfuas,
cilicct
fimpliccs
fidel iu hxretice
laqueo
fan flionis i
mpe
u.Diutsfaauseft
pcrdix.Ecccquatafunt milia, fcd n5
jnt cii
iudicio Non cnim
cogitat iudicium,
ncque
ha

bet
NICOLAVS DE LYRA.
*
Etnontimebitcumvcncrit.
Icilieeitrihiditionis. sicu
'
Ugnmn
fuptraquas pLxntatum
non
perdiitr viriditatem ad-
tenwntt
*Uu,fic
bonus non
reUnqmiuliitiatn
aiuentente tribula
ionis
tmpore.
: I rauu
ni,&
c.H/c
confrqnenter ponitur reprnbatiopop.di
f>rf-
'^"confidemiam
tnfuis diuitijs
cum dictur :
Prauiieft corho.
Hpronumadaitmiiam.
Et
infcrutabilc. ab
homine,
qui
tantmn videt
,
qua patent
i.
ev.6.
mniamma
D^ofidco
ftquitnr.
Ego
dominus,&c. idefl
logitationes.
Et
probans rencs. idtfl txanimas
affi-aiones
.
Quidovnicuique,&c, fciluet^
priuans
eumdiuitiismdh
<:q"iiitts,ideojequitur.
'
^^'^dix{omt.fctlicet,oua,qu,enonpepcrit,furatur
enimalie
aoua,
&foi,tt
ea:fedpulli inde
nati,
andientcs voce
proprix
rr.a
rn,quadam induftria naturali cmrunt ad eam
, alienam dm.itten-
tes,&
tcs,&
tunc
percipitfe fatue
egiffe
in
furto,^fcetu
alienorum ouorH
&hec
parabola applicatur
adpopulum ludx,
qui
bona aliena ma-
tt
ai^i^rrgttuerat
cum
fiibditur.
8 Fecit
diuitias, idcii, non
rnodo licito
, fed
illicito.
9
In
dimidio,&c.
dcrelinquet.
malis
gratibus fuis ,
Chaldfis
eas ravienttbus.
1 o Et in nouiffimo fuo.'. tunc
penipiet infipientiam fuam,a-
liena bona illiutl'
ftbi
aggrcgando.Std qma
in
poputo
illo erit ali-
quihom.vtpr^diBumeii, qui
non
poncbatfpemfuam
in bonistem
foralibus,jed.infpiricualibus,(^
.mrn\s,\deofubd.
quantnmad
cos
u
SoliumglorijE altitudinisd
pnac.i.ccelumempyreim,
quod
efi
alti/Ji/num,quod
dicnur
folnm
glorix, qiiia
Dcus
prufides
omni
crcatune, ibi clarb
vidctur,
^^ laudatw d bcatis d
prinapio
ccnfirmaiionis
fanfiorum
.A>,gdorum,&
deicHionis
malurum,
nec
foieji
hoc coriinnientcr
intilligi detimplo
SuLomonis
,
quiamn
futtfatiuiii
d
p)
ini
ipio tcrnparis, Jcd
c.x
quo Cflum emfyteum fuit
faciutn,fun
^ngeiis rcflcthm.
4e 1 Locus
.
lM
n^^
i j r E
i{.
t-tnontimbitcumvenent
<ifius.
fcilicet, pcrfccutioni>
hu
nani,vcldiaboUcaEtcntation)s.
/^W/ie/icor/,omw;i.Hicponiturvndcmalu
hominis
utur, lciUcet
,cx
iuclinatione mala , cx
parcntibus
con-
aaa.idcodicitur:
Prauumeiicorl,ommis,<<jcnd.^,d.
Se-
^>>&Cuguatiol}umunicorMs orona
fmt
admdumab adole-
ciitia
Jua.
3
Et
3
Et
infcrutabilcquis cogioJcet,&c.
f. ab
homine,
fcd non d
Deo, idco
fubditur, Ego
dumit.us
fcrutans tor, crc.
7
Ptr(i/.t/c;w>,ouaalicna,qua:furatur.
Etquandopnlli
funjnati
,
fugiuntab
ca, ficdmitismale
acquifita:
fre-
queter
ab aliis
rapiunt,&
fic
laborantes ad earum
acqui-
fitioncm
dcfraudantur,
proptcr quod
non cft in cis
(pes
ponenda,(ed
in
gloria futura, ideo fubduur ; sMnm
'^io'
f'h Scquitur.
Tom.4.
Z 2
7"
GlorGrd.&NicolaideLyra 712
/1" a Dom. o?f
1
te
deretintiuunh^c.
* Ide Dcindc
quafi
vcnirct
A in
mcntc.quid crgo
facimus dc ta multis
malis
vbicj.pcr
Vbi
fupra
.
mixtis,rubiccii
ftatim,
expethcio
ifratl
,
paticnter.n.
fcrca
du
cHtpair,
Simtevtraejueacfareadmejinn
.
ncittipatilia
tolcrandi malos.rclinquanturboni,
quipropric
sutcor-
pusXpi.&ideocu
Op.
I*.
MMth.i7
tOfp.
ipH
rclinquuntur
illc
rclinquitur,
vn
dcfubiccit.rwi^cry'
a
^i
te
dtreUncfuunt
ter
rtantMr.Eutuitur quo
tuam iarlufuerut
fon
teritidou.i
S:
Quid
cnimaliud
clamat b
pdicnifiapudlcef
fc Sc dfcdarifontc
I ^' Qvbifif^iue
eft. 1nn fjnrtiiseft.
a
principio,locus
fandificadonis
noftr^tcxpedtatio
Uraci
i i
.TFcipetuo.
Yv
S
-
Diic
omncs,qui
te
dcrclinquunt
c6nfundcntur:rcccdcte,s
a
3
*
...r,.. .ivin r(.lo.rcribuniur in coclo.Recedentes a 4
tatcvindi(fl:E,&dumdifFcrsfupplicium,mcndaccmexi.I
ftimant
prophctam. Ego
vcro,
& fi milii
pcrlpcQii crat.
quod
dolorc nclcirct,
cos in calamitatcs labi nolui Hoc
cnim innuit,
diem bojnims hon
concupim.
d
tgonol'irutMb*t.tepAH.
/f^Mf/if

QuantoplusXpmf^
qucris
tiiro
minus
fEft.
t
Videntis neum.
_
T
Fcontra.^
laboraS.Non n.laf-
I fitudoin
lacob.nc-
1
quc
dolor in Ifracl
vndc, yinncadmc^^w
a
IDdci
dc libro :.7cn.7m7quorum
c.n!.erfat,o
''V" '"'"tV^vT, dVlTbro^U'"'"
'
"^
" ?^'J ^"^"'f
."'"''
dominorct,bunl,.,nterracuml.is.quitefrenafat.iunt.
b f Dclet.dc libro vit.
^
efilS,&(gOteficii^0(
tc in tcrra fcribentur:
qm dercliqucrunt
vcnam
aquarum
6
,
TQui
rticir: Si.juis
f.t.t, vcr.at.Jc bibat.
< Vn .e. Flu.nin.
d^
vcntre eiu,- JJuenr aquz
v.ux
^
viuetiu dominum.Sana
mc dominc,&
lanabor: laluu mc
g
A /- J

r.^ .S
1 CKi n.>n ccdunt vcntu.
qux
dico. d.nirauUtlonem
lcment.a dilationem
ar^h:tran,cs.
,

uVcrc- c
fac,&
laluus
cro:
qm
laus mca tu cs. Ecce
ipfi
dicunt ad mc
.,
\ItX,aaquc^uM-
^
Aniis
it.dic.ntbus.
^Nrcfli
^'^l^^r^iffiincSi^
d
vbi
eftvcibudni?Vcniat.Et%otnonfum
turbatustc.pa-
,fl ^P'.'P. '""*-.
,^,iun afVitamlon?m,vclBtorpal.uiusful..
(edd.cmdom.m..cfurrcft.oms;
b'Q_tutcft,s,qui&ludex. br-
r\ J
florc
fcqucsA'
diem hominis
non dclidcraui,tu lcis.Quocl
a 1
Non me..dolum. b T Bencplacito
t.io. c T
Non hominum.
egrcffumcftdelabijsmeis,
rcdumin
conlpcdtu
tuotuit.
Non fis tu
,
qui
mihi
formi dini ,
fpcs
mca tu in dic afflia:.
af
Bcneinfilutem, ^ Quicxprobrant,
& dicunt, vbictt vtibum domini 8cc.
_H
'
Q,m
vc.a
p.adiro .,
......,.j
Confundatur,quimepcrfequuntur,&noncofundarcgo
i8
tapatmntur.
," ne...rvc.p?n..s.
^
\ r'
''''''"""
v^ bm- ^-
'^
^
rade>&
H''-&c.q.
pauedt illi,
&
no
pauca c^o.Induc fupcr
eos dit affliaion.
^o d.
Quia
vcrba tiu
^
alTunc.
.\ Gladio, 8c^,me, an.n.i. 8c
cot^
21
audireCOnt_enUt&
ctduplicic6tritionecotcrccos.Hccdicitdnsadme:Vade,
22
'^-
&fta
inporta
fihorum
p6puh,per
quam ingrcdiuntur
rc-
;^
f^esluda,& csicdiuntur
&in
cundisportis
lcrufalem,&di 25
B
^'f'""^^: rcpti,
cuius nomi
eiic.
nctenebanturim-
butifNon.n
quos
pepcrit
congrcgat,
fcd vt
congrcgct
quosnopeperitdi
cat.falus , qua Xps
promifit, apudme
eft,
cgo
dabo.
b Sana4iie dom.M.u\
ti Medici curaue-
runt emorroiftam
Euagclica.fcdanul
lopotuitfanari.ni
liabillo,
quivcr
eft medicus
. Vnde
prophetaapopulo
paflusopfpbria,
&
infidijs
circueutes
abeociirari,&fana
ri
cupitcuiusvcra
laus,&
vcra mcd.
C Ecce
ipft
dtcunt ad.
me,vbi
eil vtrbum^
&c.
tue.8.&'
C
'H.on
lis. Lxx. Ko
fiasmihiin alicnQ
parcesmihi
indic
malo.q.dncparcas
mihi in
plcnti l^cu
lo,g?
maliicft.lcd
10
rcddettjihiiux.pcc

11
catamca,vtrcgcm
12
fcmpiterna
habca.
13 Que.n.dilieis,corri;.
14
pis.&fiagellasom-
I)
ncfiiiuquerccipi^
16
vel.diesiudici)
ma
17
lushis,qui
tormc-
Deifentctianorc-
grunt
: vadcadlo-
cu
celeberriniuni,
quooesingrcdiun
Hebr.
j.
a.
ccs ad cos:t Auditc verba diii
reges
1
ud.i,&
ois
luda.cia.-

SfcS.S
^ Tciiipli,
vel vtbis
qjhabitatoreslerufalem,
qui ingrcdiminiper
portas
iftas.
g
Hxcdicitdominus:
Cuftodite animas vcftras
,
& nolite
a
T
Pcccatorum. b Non 'nim
pottanda
(unt. fcd
potius
abiicienda. c;Quiciis. T Virtuics .
pondera portaie
in die fabbat/,nec
infcratis
p portas
leru-
* Thcodoretus*
.
Quafi
dicat
, Conqueruntur
de tardi-
cognofcamus
tate
ne,&Iportunc,nc
poftintcxcurari,^
fi no audicrint.ftd
audiatvclintnoiit.
g
CuJiodiieaiiiTn.lst
pr^ccptu
(abbat.in
flauraiuperlcrcm.
difcrcpamus
: totumfimul
ponimus,
vtfimulomnia
aFt
NICOLAVS DE LYRA.
jt
I Locus fand. no. Q4a
nuUns
pdt mgredi niji fanCfus.
2
Expettatio Ikzd.Suppk
efl ijie locusgloric.
Et
accipitur
htc
jjraelpro
boms de
populo ifraet.Et
ijielocus fuit promijjus
^bra-
h^t&Jemini cii>.sfiene[.
1
5.
vt
plenius
diSiitfuic
ibtdi-
, &
ex hoc
piroppofitum
contliidtt leremias damnaiionan maloruw,
di,
2
'DommeOQS,pertdololatriam,& aliaoperamala.
4
Confundentur.
quia confujibiltter pumentur:
Et modus
pu-
nitionis, fubutur,
5
Recedcntcs a te. in
inferno
,
qui
a doBonbus
ejjefuper
te rra
dii.nur .,
6
Quoniam
d VC.&cdo.
a
quo
fluunt
omnes
grati^; qucdi.
cunturaqux vii<,coquod
acducuntad vitam
fernam. Qui
bibc
rit ex
aqua.quam ego
dabo ei,
fict in co fons
aqus
lalie-
tis in vitam aEternam.
7
Sana mc. titc
confequenter ponitur ipfius
leremi^ deprecatio,
&Jaund6 Uommrejpoufio, ibi:H^c
dicit.
Circapnmurn
dicit Je-
Diaifio.
remias: Sana me. ab
infirmitateculpa:.
S
Etfana.fl.rf.rieirt'-
infirmitatend
pofJHm
fanari nifi f
te. Licet
emm
ejjtliujiusitame
no
fuitimmnnisab
ornni
culpa,Jauc
vemali
9
Saluum mcfiCabtnJidimtib.
mihi ludxis.
10 Et laluus ero.
quta
nU
pofjunt
comraie.
IX
Quoniamlausmea./c(/itff
(//'i(t^<e,cJ' /j<i//tij-.
12
Ecceipfidicuntadmc.<im/or/^.
1
3
Vbi crt vcrbum
domini.
idtji,vbi eflpana captiuitatis 5
in nomiiie domtnt dcnunciasti uobis,
24
Vcniat
14
ycni^t.
q.
d. Certi
fumus,quodnonveuiet,
quiatutsfd.
Jusproplnta.
1
j
Et
cgo
non fum. turbatione rationem
fubuertentem p-optei
verba eorurn ,
.
16 Tc
p
aftorem
fequcns.
mandata tua
exequendo.
17
Et dicm hominis./.Tiwm c<jra/cnj,
C^ </f/'"o/w.
18 Non defidcraui.
Tujcis, quifecreta
cordium
lognofcix.
1
9 Qiiod cgreflum
cft.
peccatorcs arguendo,
ao Rcdu in
coipeau
tuo.Hof.n. feci
de mandato tuo .
21 N6
fistuqui
mihi.i-
pc'"'^"'"^'" f^P" P^^P^^"^
'"'^''''^
fpGfiJli
,
iion
veniatfuper
me, ideoluhditur
,
22
S\-)CStnca,S<.C3iffU.Fi.P'.reptrChaldaos,quamp(rteJfC
iocuaai.ii:,jtdJi4permalosveuui,ideoJi'.bdiiur.
2
3
Confundantur.^. conJundentur,ita quod
nonloquitur
opt
tiue,Jtdinugis
denuntiatiiie
de malo
futuro
. ToieJieiiamdKi,l
loquitur opiatiuh,
non
fiticm populipamam
,fedapprobaMsdim
namii,Ji:t.am,fecundumilludPJal. 57.
LaEtablturiuftusCUD
viderit vindidam. .
24 Etduplicicon./c///ff/,Morr/V,e^c<J/7'wW,
qmaalKii
fiurimiihttrjcitijt^ aiij capttuati. __
2
5
Contere eos. tdeU, conurts,
vel
optando
diuinam tultitian
VI d'cti<ni
rji.
26 Hxcdicit
domin.Hicpomlurdominirefponfto,m^uapn
ctpit ltremia:,quoU
timore hotmniim
non dimittat jnaUargutn
&Jpecialiter
ae Sabbati violatione ,
&hoc
praicipiendu
ajjecur.
eum, 6''
patct
litera
vjqueibi.
Ul40I{_^LjTER^i
2
ExpeHatio Ifrael,
E contrario dicitur dc non confiden-
tibus.
3 Domincocsquitcdere.&c. confundentur.in
finali iudicio.
4 {{ecedetites
a te in
teryajcribentur.
idcft in
infcrno,qui
dici
turcflcin
tcrrajprofundo.
1 2 Eicc
tpfi
dituut adme,vbi eft
verbtm^ &c, Veniat. fccundu
fcnfum literalcm hocdicitur ironicc
: Et fimilitcr in
pcc-
catis obftinati dcridcnt
prxdicationes
de
poenis
infcrni
,
&
gaudijs paradifi.
Scd
quia prxdicator
non dcbet
pro-
ptcr
pter
hoc dimittere
pra:dicationisoflBcium,
fcquitur
: :
egononJuinturb^itustep,fiuremjequ(ns.
17
Et diemhominis
. idcft vitam
voluptuofam
. Sic
dio
bat Paulus.
prim.
Corinth. d.
CaJHgo corf^us
meum,& tf
rcdt.
neforttium
altp
pr^dicauerim,
ipje reprobus cjjiciv
. Er?
prJBdicatorveritatis,aliquandopropterhocfuftinctpi
li^quutionem.
.
.
2 1
Hon jis
tu
mihiformidini.i.
aufcras a mc hominum
u
midinem
pertuam
confolationem
Et lubdicurcaula,'
dicitur;
Spes rnca,
lu in dx
ajJliCiiums
, ($1.
H
a Vt
non inferatts
one
\ ra
pcr
fortas
cimtatis
huius
in die/abbati.Si
I
noftri
ludaizantcs
'
explanationcm
tro
picam
repudiaue
rjnr,aut
ludaeiefle
cogentur,
& cQ ob-
feruatione
fabbati
circuncidere
prx-
putia,autreprehcn
dcre Saluatorem
,
qui
iuflit in fabba-
?*
to
paralityco
tolle-
rcletluiuum:
pro
^quo
magis qusre-
bant eum ludsiin
terlicere, quianon
folumfoluebatfab
batum,
fed &
patre
"uumdicebatDeu.
it
GregoriusNos
.Bguod
de fabbato
'P'"iicriptumeft,fpirita
iteraccipimus, fpi
italiter tenemus.
Jabbatu.n.requies
licitur.Vcrum aut 1
abbatum lefum
3hriftumDominu <
labemus
Etquilu
:em fidci eius co-
;nofcit,
Ci
peccata
roncupifcentix
ad
nente
per
oculos
>.,rahit,in
die fabbati
nera
p portasin-
leremia:
Cap.
XVIIL
J ^Portandj
p-n;ru5.
k
TCorpoiibus.mentibu.
lalem,&
nolitc
ci/ccre
onera dc
domib.vcflris in dic fabba
a
ISeruilc.Uc
quo
dicitui: Efca
ventii,& venterefcis.&cfed
cpus quod
non
per.t.
.1 - ''1^0"'='empus vtftruinin
n.nrtificaiionedurenie.
ti,&
omnc
opus
non f
acictis.Sanaificate dic
fabbati^ficuc
pr?cepipatrib.veftris.Etnon audicrunt,nccinclinaucrunt
'
^lAlciuis^ M.c.icicnt^5
mguralegisncutindoiiiititauti.
fDocemem
aurem
iua/ed induraucrunt
cciuicefuam nc audiret
mc,
&ne
acciperent
difcipliniEt
erit,fi audieritis medicit diis'
,
vtnon inferatis onera
perportas
ciuitatis
huiusin diefab
bati. EtfifanAificaueritis
diefabbati,ne faciatis in eoom-
a fHoceft
pr,niuni ol.rrticnti.
birQuorum
cor in nitnu De-.
qui regnant.n
corpotibusfui,
ne
opus^mgrcdient^pcrportas
ciuitatis huius
reges,& prin
aTlmitanies
Ch.ift,^
xe,.,plu.n.b.ruequ Du,:Curtus Dci de
in.libus.&c.fit
alibi:Equitntiotf. falu.
cipes
ledetes
iuper
fohu Dauid
,
&
afcendentes in
curribus
.

T<l;^conmcnt_ur
don.inum. b
fDeqnofaftus
eft infalem.i >n
p.ce locuseius,&r
&:
equis,ipli &:pnncipes
eoru,viri hida&habitatores
lcru
_ a lEcclefia.
fale,&
habitabitur ciuitas
h?cin
fempiternii.Et
venient dc
. .
! r 1 f . . ^.
a
TQii.i
filiu vittutis & dexterx.
ciuitatib.ruda
dc.dc
circuitu lerufale &rde terra
Bcniamm
o,..?J3^n'"* "k''";'*
S^hcla.quod hiftorij:pIaniciem fisnificat
b
TExcelfisdogmatibuj.
c TDe
quoMom,n^s
ab itio ven,et:vde calor & -ena
lux,Sc omne
frigus exp.llitur.dTSeipfo, confcc,3t
6C de
capeftribus 5c^e
montuofis & ab auftro
portatcs
ho
a TSaaificium Deo
fpiritus conttibuUtus. vel
Thymiama,
de
quo apoftolas
: Chritti bonus odor fu-
mus.acc.Diiigatutoratio mea. b
fDe quoiVt quid m.hj thus affettis de Saba.
cTVel laudem fe-
1 n" n
.
r\
" na ^
'""<*"
Lxx.qu. Hebraici
Thoda.i.gratiarum
aftio.
iocaultu &viiftima &flcrificium &
thus,& infercnt t dbla
a
KEccIefiam.
tione in domum diii Si autem no audicritis
mc,vtfan(ai-
ficctis die fabbati
,
6Qie
portctis
onus
, 66ie infcratis
pcr
- -
1 V"*^
''"'' '^"" adulterantes
quafi
clibanus cotda eorum.
portas
Icruialem in die
fabbati,
fucccnda
ignem
in
portis
_
a
fVniufcmufque opus
quale Ctigni, ptobabit:8c C cuius
opus exatferit.dettimentum
patietm.
*
cius,&
dcuorabit domos
Icrufalem,&
ndn
cxtinguetur
.-
7H
trodudtNonergo
D
in die fabbati
pec
portas introduci-
mus
onera,fi in re-
deptoris
noftri
gra
tiaconftitutijDon-
dera
peccati
acfani-
ma,
per
fenfus cor-
poreos
non
traha*
mus.
b
SacrificiuM &thus
&
infetent oblationeta
in domuni
domini.pto
quo
. Lxx.
ipfum
Hebraicumpofue-
remanaa,quodia
noftris
codicibus
'
fcriptorum
negli-
gcntiamannai^i-H
tur.
c
Siautemnonaudie-
ritis
me,vt
fan8ificetit
diem
fabbati,& nepor
tetis
onus,& ne
infera
tis
per portas lerufa'
Um,&c.QuzCi dicat.
Ha:c funt
prjcmia
corum,qui
fandifi
cantfabbatum, &
nullopondercgra^,,fefl;f^
uatur . Si
Mteni,&c,
NICOLAV-S DE
LYRA.
^
Etomne
opus
non
facietis.i^Mod
intelligitur
de
opereferui
Ijeu corporatt impediente reuerentiamfabbui,tamen
opera corpo
diii non
proliibebantur ,
qu
non
poterant
bono modo
differi
nec
tnticipari:ficut
animalia
adaquarey&pabulum
eis
prabete, &m
.afMiibus
remcditm
adhi^ereyquando periculum
erat in
mora^ fi.
utbouemlapfuminfoiteam
inde Uuare&
ftmUiaipourant fierili
ithfecundum
quod
dicit Saluator Luc.
IB.&l^.&hoc modo M<t
hab^i
pugnauerunt
contra inuadentes eos
dUfabbati.i.rJUaclM-
bxorunt z.Catera
patent
in litera
vfque
ibi,
z Et fucccndam
ignem
. Hoc
ftdt impletum quando T^abu..
:^ardanincendU
domum
domini,&
domum
regiSf&
domos
lerufa
lem
per
circumitum.^. {{eg.
vUim.
i
Non
cxtinguctur./: per
humanum
officium,fedtantumper
materite
combufiibilis
defeHum.Chaldtei.n.quieam
accenderant nS
extinxeruncnec
poputus Iudx,qui partim eratmortuus,(^
partim
captiuatus
C A P V T
XVI I 1.
VErbumquedfa
Sumefladle-
'.niamainmino
,
di.
fw.Pcromnesfcn
usad
iudicium&
ntelligentiam ani-
nipcruenitur,au-
itum.odoratum,
uftu,taaura:fed
lagismente reti-
netur
C A P V T
XVIII.
Erbum
quod
fadlum cft ad
lercmia a do
'
mino,diccns:Surge
5cdcfcedein
domii
^
figuli,&ibitaudies
veibamea.
Etdcfcc
t
di in domum
figuh,&
cccc
ipfe
facicbat t
a
^
Lxx .
fupcr lapides.ambiguitaie decept,
. Hebiau,n enim
pro diucrfi
^Uteloci
Jc
pri.nuntiationi>,f (ranum i.roia
guli fignificat
Mjpide
?
o^iusfuperrotam:8^difIipatumeftvas ^
quod ipfe
faciebat e luto manibus fuis.
tineturquod
ocu-
liscernitur. Vndc
propheta
iubetur
ireaddomumfigu
li,&ibiaudircpra:
cepta
domini.
b
EtdilJipatuefl,&c.
Dillipatum
diuma
prouidcntia,
vt ne-
fciusartifex crrore
fuo
parabolam
fi-
gurarct.
^aBspen-
t audiiccc.
ciatn.
NICOLAVS DE LYRA.
CAP. XVIIL
W trbum
quod
fadum. Hic
poniturfextus
modus oflen-
V dendi
peccatum
ludteirremediabileperftmilitudinemfigu.
"
dijjipatum reformantis
,
eo
quod
htum nan
refiSiebat ei,ied
,'P<*ii*s
ludieinpeccatoobjiinatus
rejiflebat
diuina
gratia: pro-
pterquodtunoDeiiudiciopermiffus efl
perire
. Et
fecundumhoc
pr4ens capttulum
in duas
partes
diuiditur,quiapriniop6nitur
mi
feratio
Det
benignajecundo obflinatio
popidi ma!igna,ibi.qin
di
Xcrunt.CiK^
prtmum primb
exemplum defigulo
&
lutopomtur,
eum dicitur.

" '^
Dmifio,
2
S\XTgQ.patet Utera,fccunib
ad
propofttu appUcatur,cu
didtur:
* 1
Nunquid
M
V^.A
L 1 T E
f{.
iml^rr"'*^
'"^^'^'"" 'fiy&c.dercendein
do.figuli.Jn
domu
ri.r!, ^??"^'^^ Dcipotcntiam&frasiUtatem pro-
fiamconfiderare.
-& k
^^^'^''audinverbamea.
namhumilibus reuelatur vcri-
,
"'
Una
Mat 1 1 .d.
Confiteor ihi
patcr
dornine ceU &tertf .
1-a
abfcondijti
bicafupmtibus
&
prudentibus.
t
Et
ecceipfe faciebat , &c. Per
fi^ulum
iftum
inteUigitur
Deus,cuius
fpccialcopus
efl homo ad
imagincin
Dci fa
aus:&prsfidensali),scrcaturisinfcrioribus,
&idcodi-
citur faftus
fupcr rotam.i.crcatuns
corruptilib.praefiden
tem,Gcn
I .d. Et
pr^fit pifiibus
maris
& volatilibus
c^li ,
&c.
f
Et
dii/iputum
cH
vas,&c.C.
ipfe Adam, cuius
corpus
crat
vasanim.^ & anima fcienti<B :
quia fadus fuit
perfedus
in
fcientia,potcns
doccre
ficut &
generarc.
Tom.4. Z
j
7iy
GIof.ord.&NicoIaidcLyra 716
je
a
l(^eiAt /oiptr.
Libcrum arbitrium.fign
ificat diccns fc
^
annunciarcrcgno& gcnti
niala,&
rurlnmbona
: nccra-
^
mcn vcntura,
rcdincontrarium
mutatiscncnirccontra
ria. Non
9
haec
ignorct
futura.lcd cp
homincm lux vo-
luntati
dimittat ,
vt mcrito
fuo
rccipiat,
vd
prxmia
vcl
pocnas.Nontamcn
totum bonuita cft
hominis,
fcddiui-
naslargitatis.
Ita.n.
fcruaturlibcrtasar
bitrij.vtinomnib.
cxccllat
gratia
lar-
f tx.q.4.t>n
gitoris.vndcrTs^i/irfo
Conucrfufqi
fccit illud vas
altcm,ficut
placucrat
in oculis
f
iSiaiim.
ciuSjVtfaccrct.
Et fadumcft verbii dominiadmc dicens:
c To/? co<i\tauonefN\i\ efl
abfqi gratia
Dei libcri
arbitrij q
potcflas,& propri?
voluntatisiudicium,cum
ht Dei of-
fcnfafequi cogitationcs,
&
prauicordisfacercvoUuita
tcm,vndcinfcrt./''forogtc
CeHtts.i. omncsmcircumittt
cius nationcs.
d
y\rgo iffad
.
^
Thcodorctus.
Virgincm
illam
ap
pellatnonquodfit
1
TQui
pCTifTe
vldcniiui.
'^^'""^rThcodorct.Nc
dcfperetis
, inquit
,
dcfalutc.Etcnimfi
dccrcucro condcm
narc
gcntcm
& c5-
minatus fuero
fup-
plicium
cxtremii,
vidcroautcm
poe-
nitcntiam corum
,
non infcram
fup-
plicium,fcdmifcri
cordiam defidero .
rum
copiam* pro-
niifero,illivcr6c6-
tcmncntcs
ample-
itentur
nequitiam,
promiflionem
bo-
norii no
prxflabo.
c
b Ecce
f^o.Implet
parabolam quam
&
afpcdu
docuit
,
&(crmonc.
lib.ji.eontra ^ TcrtuUianus .
Maruoncni
.
^cceegn
rnhto in ros
-.v^-
mtcmpcrans ,
icd
tNuquid
ficut
figulus
iftc no
potcro
vobis raccrc domus II i
quod
formjc dct
^
a*Vtpo(Tim8t petderc&
frilitune.
Opcram
& ctc DUl-
chritudineglorici.
1 e
Hunquid
ac
fctra.
Talc,ait,
Virgil.
^nte leues
trgo pa
\
Jcetur
in athere ceriti. 1
^
Etf.eia dePatuit m
dos in
littoreptjces.
4
(^iam
mllro itlws
labnur
peclore
puiius.
Et alibi.
Infreia
dum
flimij
]
currentydum
montibus
vmbric.
Lujirabunt, contxi
polus
dum
fydera pt.
Jcet'
e
Scmper
hcnor
,
w>
(j menque
titum
laudcfq;
manebunt.
T^unquid
de
pctra.
Q d.SicutdcLiba-
nifummitatib.nix
dcficere non
potcfl
nccvlloardorcfo-
rachait dns : Eccc ficut lutu in manu
figuli,
(ic vos in ma
cimuubiii.
^,j tdilica.doV&c. a
^u ^^ca domus Ifrael.
tRepcnte loquar
aduerfum
gcnte
&:
t
D.
p.o.di.
^::Z7i:!Sl^
"'
aducrfus
r(^nu,vt
cradicem &c deftruam &
difperd
illud.
,,,-../ ._
,Timen. fMsb,
^
Kcfcdcnto.
tSi
p^nitcntiaegeritgcnsillaamalo
iuo
qdloquurus
lum
IdcU,Non
inducam.
^
aducrfus ea
,
agara
&
ego p^nitcntia luper
malo
quod
co
-
gitaui,vt
faccre ei:& fubito
loquar
de
gente
&de
regno.vt
^Scd.
a
IQuia
oninia video.
sdificent &
platent
illud . Si feccrit malu in oculis
meis,vt
a
^Frzccp.
b fIdr(l,nondaboqu'4
talibus
nonpromin,fcdbonis& pacniieniibus.
non
audiatydce mea,
pocnitcntia
agam fuper
bono
quod
loquutus
fum,vtfacere
ei. Nuc
Crgo
dic viro
lud?
&habi
A
A rc:.... ..1: t..*...^
a fSicuT
figuli
liJtum.
Sinc diuerfobono b
tatori
Icru{aIe,dices;H?c
dicit dominusrEccc
ego fingd
co
^Viidelfa.Facitns pacem
& creansma1um,nonquodpet
fcroalum fii,
vtpai^cmibus
videiur.
af'<*eH,mrritaminferamfeiitentiam. bfldcft.
mutate
opera,vtinutetiir
rcntentii.
b
tra vos
malu,&:
cogito
contra
voscogitationcm.tReuertaf' l
vnufquifcjjaviafuamala,
&dirigiteviasvcftras
&ftudia
9
a
1
contiatio.
bfSalutem. f VelconfoiiabimutinHia1is,fciiieet.vel dicimas,ideft, lO
Deum
placare
non
polTumus.
veftra.
QuidixeruntrDefpcrauimus.Poft cogitationcs.n. ^l
a
fOpeiando
I
.[Idolis feiuiens. .
li! funcrari ^ flllf
''^
noftrasibimus,6c,vnurquifqj tprauitatecordisfuimalifa ,4 tesdemonribiisri-'
cicmus.Ideo
hgcdicit
dominus:interrogateGetes:Quis
au
1
5
ui
noficcantur,fK
d a tVItta Gentes.
bfOlim. fDeo defpon(ata,vnd.-
rfal.Noius'n uaa Deus.' l6
nomenmcUmfU-
c
diuittalJahorribiIia,qua:fccitnimisvirgolfracI?Nungdd
^7
bile&
pcrpetuum
non
potclt
immu-
jaa
tarlCum.n.cfteraordinem feruent,populus
meus obli-
tus eft mci.
*
Theodorctus.Fontes,ait,fineinfermiflionc fcaturiflt;
Libanus
fempcr
habct niuem:
aqua.qua:
fcrtur
impctu,
triravia fluit:ifti
vcroviamlcgis deferucrunt,&
manda-
torum mcorum
apud
eos nulla eft mentio.
a Ft
mala , non
pcccato-
^
ria,fed vltoria,quorum
fatis diluimus
infamiam,vt
con
grucntiamiudici
. Sicutautcm licct mala dicantur, non
rcpi^chcnduntur
in
iudice.ncc
hoc nominc fuo malum
iudiccm oftendunt:ita
& malitia hxc
intclli^enda
nunc,
qux
cx illis malis
iudiciarijs depuiata
,
cum
ipfis compe-
tatiudici.
c
Vofl
NICOLAVS DE LYRA.
4e
r
Nunquid
ficut
fig. quidqmd placuerit mihi.q.
d. Sic. tamett
"
ex
parte
materix
eji di/Jimilitudo, quia
lutim non habet
aliquid
vtt
depoffit fejubtrahere
a
figuU
ordinatione:fed
homo babet liberum
arbitrium^per quod potefi
declinarc a diuina
lege per peccatum.ye
runtamen hocmodo exiens Dei ordinationem
ex
parte vna,
remci-
dit in eam ex
parte dtera.f.in
ordincm diuinjc iuHittJ:
punientis
de
decus
culpf.Feruntamen quia Deusfemperpnratus
ejl mijereri,&
parcere panitentibus.ideo fubditur.
z
Rcpentc.
Cnmminando ei
pcenam propter culpamji*am.
3
Si
p^nitentiam egcrit.
de
pcccatis Juis rcrepanitendo.
4
Agam.'/o
injerendo pcenam
comminatam\&
ideo
inducitpo
pulum
lud ad
pcenitcntiam per Ieremiam,dicens. Nunccrgo.
5
Eccc
cgo HngO.i.injerre diJpono.Dicit
tamen
fingo,projcque
doparabvlam
de
jtgulo.
6 Contra vos malu m.f.
pceng
tfobis
inferendo.
7
Rcucrtatur
\tin((\mi<\nc.malarelinquendQ.
8 Et
dirigitc
vias vcftras.i bonis vos exercendo.
9
Et ftudia vcftra.(ie talibus meditando,
&fupplendum
efi,
&
ego pfnam
comminitamreiraHabo.Circa
pr<tdilafciendum,^ps
mtentia in Deo non habet
locuTm,ita g,
vclit
aliquid,& pojiea
nolit
illud,
qiiia
voluntas eius e^ immutibilis ,
fedjicut
noRer intellc-
dus immaterialiter
intelligit
materialia,ita
voluntas diuina immu
tabiltter vult mutabilia. Sciendum
tamen,^
comminationes
pcena-
rum &
promiljtones
bonorum
aliquando
dcnunciantur
, proutfunt
in
dijpofitione
mentis diuin^ ,&
fic
veniunt in
e(feiium
immutabi
Uter,
&hoc modo dixit Samuel de abie8ione Saulis . i
.^eg.
1
5 ./.
Torro
triumphator
in
Ifrael nonparcet,& pamuidme noJi-Httui
neq\
.n.homo
eji,qui agat
p^nitemum,.Aliquado
verd denuntiatut
&
coius,proutJunt
in
caufts fecundis,videlicet
in }}Ominum mcritii
vel demiritis :
ff quxjccundttm legem
diuinam
aliqui
meruttm
premiari velpmiri,&
talia
nonjemper
eueniunt
ficut
funtnvitu
ta:quia caufg ijle Junt mutabites,t<ofjunt.n.bomines
mitari dem
lo m
bonum,&econuers6:&fic
dicitur
lon^ ^
.b.Mhuc.^tO.diest
T^niuefubutrtetur.Sicn.dcmerueratpcccataT^liniue.Scdquiati
viuit^ egcrunt ppiitenttam,Jubuerfio
rofiiitJubJequuta,vt
dicitn
ibidem.Sic
etgo
dicitur hic
&in
atijslocisfcriptur^
domimtspp.
tere,ib
qmi
ad rnodum homirns
panitentisfehabtt, inquantuno
facit qnod prcdixit: ficut
homo
pcenitens
de iioc
qipropoJtiit,illu
non
J.uit,
voluntas tame hominis in hoc
mutatur,no
natura ^uin-
I o
Qui
dixerunt . Hic
conjequenter ponitur JudforH objltnai
maliji>i.t:
&
primo
contra
dominu^ftcundo contra eius
nuntiH,
ib
Et dixcrut. Circa
primu
duitur.
Qnid.fludei
in melo obfiinat
I I
Dcfpcrauimus./irfeDfi
auxtlio et eius
promijfionib.propu
hoc.n.recitrrtbant ad humanim
remcdium,vt diBttm
eji c.precc
1 2 Poft
CO^labfq; frpio ^
retinaculo,ideo
admiratiue
fequitu
1
3
Intcrrogatcgcntcs.
Gentiles
legem
a Deo non habentes,
14 Quis audiuii t.iliahorribilia.e^ Gcntibus
JaHa.
15 Qnxiccnmmh.rcitcrando&continuando.
1 6
Virgo Uxzd.i.populus luda.q.d.
intcr Gcntiles non inuenh
tur
talia,quiaficuthabeturfttprd
i.c.
qn
etibct alia
gens
coluit
pi
Deo illud
quodprimo recepit,&
no
mutauit,
populus
aiit
Ijiaelf'
queter
mutauit,& in idola
multa,&
in admiratione hui'
Jubdit''
1
7
Nu
nquid
de
pctra
In mote Libani
dejcendebant
niues(vtd
M
1^^
L 1 T E
l{.
f t
ConucrfuJq;fecit
illud vas alterum .i,
Chriftum,qui
dicitur
nouiflimus Adam
i.Cor.i^.f
I
^unqui
d
ftcut.in
ocultseius. DcChn{\o
nzq; diMat.j.
d.
Hic efi filius,&r.Potc(\
et
alitcrcxponi
dc codcm homine
qui pcc fcipfum diflipatur pcc culpam:
5c a Dco
rcpara-
tur
pcr grariam , Ofcc i
j
.c
perditio
tua ex tc llrael ,
tai
tumodocx iiicauxilium tuum.
Similitcrpoflttcxpo:
dc vno
rcgno
vcl dc vna
gcnte ,
vt
patct
dc Niniuitis,
!
na:
i .idco
fcquitur.
2
t{epen[eloquar,&c-8(. {cquitm.
3
Si
pcenitentiam egcrit,&c. agam
&
ego pceniteKtiam,&('
Ifaias Ca
P 718
ao.
fum
magis apparcat qudm
facics . Potcft & aliter intclli- D
gi.
Aucrforum.n.facicm non
videmus,fed dorfum. Ser
moigiturfignificatauerfionem
Dei.
Vtinam vero me-
dicinai loco nobis fint afBidioncs
ludaiorum vt aliorCi
poeniscruditi,
&
vitamlcgibusdiuinisconfonam
agen
'''.
tcs
,
legiflatore pro-
pctra agri
deficict nix Libani
,
aut cuelli
pofllint aqu^
eiu-

iQui futn via.

pcntes,*frigid^&:defluentes?QuiaoDlitus
cft mci
populus
aXIniinltrr i> Uiolis. c lOftendenies
^NonOci.
meus frullra libantcs Sc
impingetcs
in
vijs
fuis & in femitis
a

Veltis;iis
laiu^oium Dciaii coltmiuni,viuifclifto
Deoidola
co!uctunt,vndc iiitttt
fcenani.nui-lc
quiii'r.Vcfi--ter.co.
b
TQ^iircliquerunt
cultuin Dei, idolobirii fciwtam
<
luuti. _ ,
f^^f.^^^.t.x^^^.,
a
tf^culi,vtambuiarenttpercasinitinerenontiito:Vtficrct
g ^^
fapJcmia:
& cha
a 1<r.litu>,.ncn.
l>TPro!iiipjremeniis.
q
rifmatis
CUiufqUC
terra eorum in
dcfblati0nc,&
in fibilum
fempiternutOm
3 lOlim rtoicnt.tliiiia;)!. b *"In li
iiiumconf.ilenvntis.
nis,
<qui pra:terierit
cjm
obitLipe{cet,&: mouebitcaputfiiii.
j.
Sicutventus t
urcnsdifpergacoscoraminimico,
dorfum
8<fnon
ftciem ofiendam cis i\i
dicperditionis
corii. Et di-
xcrunt:Venitc6i:
cogitcmusGontraIeremia*cogitationcs:
d :tNon
n.pcribitlcx alaccrdorejnequeconfiliumaiapien-
tc,ncclcrmoaproL)hcta.Venitc8<fpercutiamuscumlm-
19
rcmiam vel Cliri-
e
o
-
j J

/' V

A "j 10 ftum,& nunCjhcre
gun,&:noattcndamusaa,unmerlos
lermonescms. Attede
"
ticorumcontrafcr
uos Dei
cogiratio
cft
,
vt calumnias
inftruant, ^ fanclos accufatione
pre-
maiit:
n5cogirantesquidillilociuuturveritatis,fedquid^
ipil
inftruant
mcndacij.Iadant.n
inlaccrdotibus&in fa
pientibus&
in
pfeudoprophctis
fuis
lcgcni
D.-i , confi- -
liurn &
eloquium pcrmancre
, cum in maleuolam ani-
mamnon
introcatfapicntia.
Hicronymus.Manifcfta
tranrcurrimu.s,yt
in obfcuris
5 ^
-
^
immore-
ytfierettcrra.
Hocpleniuspoftadaentum
domini vi
detur
eilc complemm,
quando
nuUus ludxorum tcrra,
.
&vrbcmfan<aaminsrcdilegepermitfimr.
Scdcumad
planclum
veneririt,mirantur,
& defiet vaticinia
prophe-
taiinm
completa.
^
Thcodorctus
.
Hxfibiiario
dcfola-
tionevrbisinnuit.
Qui.a.
ciuitateali-
fluamflorentcmvi
dcrunt.fipofteade
folatain conlpcxc
rint,
&hocmodo
calamitatem
defi-

gnarc
,uis.
b Sicutrentus.VCq;
emii hodie
hsBC fcntcn-
00 .1
tiapcrmanctin
lu-
dsis toto orbe di
fperfis,coraniini
r^
mico,i.diabolo,vel
linimicis.i.djEmoni
ri,
jbus.Etcumdiebus
1 laiacnodibusinfyna
"''"
gOgisSatanaiinuo
ji"jccntnomcndomi-
liNjni.dorfum&non
, facicmollcnditcis,
vtintcliigantcum
rcccdcntcm,
&
nunquam
ad fc venie
tem. Dicsautcm
Iudaicxpcrditionis,omnc tcmpus
cft
poftpaflioncm
Saluatoris
vfquc
adconfumationcm ix-
'i'(
ca\i,vtpojiquainjttbinirauii[plcniludu
Ccnitum/mc
orfinis
if-
radjaluus fttt.
I
z
5
4
5
6
9
10
II
12
.?
14
15
16
7
IS
o alic-
pitmm
habeamus
in fascula.
d
'Hoy.n.peribity&c.
4 Theodor.Tria
tcflificantur de eo
maxima, faccrdo-
tium.prophctiam.
vim fciunt&certi t^ntT.t^.cBt
tudincm, Et cn ob- "".'*
^
$"
fcqui
deberent
ijs,*
quxdicuntur.non
folumipficontradi
cunt
,
fcd mortem
ctiam moliuntur .
e ^mV.IftatuncIu
diorum conrra le
'
ttialaf.
Dorfm&nonfaciem.
-5
Thcodorctus.Quia
captiuoru
&feruorum
proprium
cfl
, inclinari in
terram,
vt dor-
fum
^NrC"OLAvS DE L yTA.
~
,cuntaliqi t.tiiofnorti
)
lu [.ma
a.bu.id3>tm,qmd
c.x carutn
refulii
''tiontcontinntfbatur
riuus
dtfcendtns adugfos petrolos.
I
Aat.C.poC^<\.cr.de
fontibiis abwidantibia.Vtr ijl.is ftmilitu
dints
argmtur
maUtia liiUorum
, qniu quamms aq
ix riudes
, &
fontdts cogv.adoiitm
non iubeant
,
tamen
curfum fuumdebitum
tenent.Iitdx: autem ad
tmagintm
D
ifaili &
lege
dinina
dirc8i,
*
Deotutahtcr retrot.edcbj'11
per
idololatriam,tdeofcqiutur,
1
Quiaoblituseft meipopulus
meus. dimitttndo cultum
ftieum.
3
Fruftralibantes. idolis
impotentibus
ad eos aiinnandtm.
4 YA.XfXifim^cntc^.cadcndodepeccatisinpeccata.
5
In femitis Ic.m
idolatnjs quibus tmcfeculum
erat
infeclrt.
5 In itincre . i^ta ..
regia
dicitur
trita, &lUa
efl pcr
decabgi
'rxceptaqitam
luit dimiferdnt: &perai2.tm
incedehtnt . In H -
>ro
autemfic
habetur .
Nunquid derelinquct
de
petra agri
iuemLibani?kio!i//c.v/7(jnfttr.Nun
dcrc.h.fiti.ni. Li.-.
\quamfrigidamadmodum niuisftientem
de
Lthjno,&conicqiten
tr de
petra agri,i.dc a^ro petrofo,quia
in aiueo
aquarum
currentiu
olent
elfeiapUli.q.d.non derelinquet.
imb cum
magno dcftdenoac
ipieteam adporcandum
Aut.c.poCfdefacili
ab hornine
ftticn-
e.
AquJecrum.rfe
Libano.
Frigi.
&
d.fj.d.non
.- &
(unt
e^dem
'qux,iupnmd dcftgnanturjub
nominc
mmSyCum
dicitur . NiX
Liba. De monte .n.
Libanifluunt
aqu<e
abundantes Cf
optimx.
de
'Mb.dicitur.Cant.^.ci.
Fons hortorum
putcus aquarum
vi
lentium^qu.-E
fluunt
impetu
de
Libano./^/r/o-jew/Mj
Ijuius
milivam babitatornm, ideofibditur.
11 Sicat
vcnmsvvens.quidifpergit&confiimit.
12 Dor.& n.f.o.e.?.on iuuabo
cos,ficut
homo vertit
dorfurn
il
li cui non vult
prufiare
auxilium.
I?
Et dl Hic
coufequenter ponitnr
obninatio Uidxorum contra
doniiii nmtium.Et diuiditur in
duas,iuia
primo hxc obHinatip
po
mturj ^jrfccundo
lcremi^e
deprecatio,ibi:
Attcndcdominc. Cii-
capnmimfciendum, quod
dominus in
filijs IfraeHnfiituit
facerdo
tium,vthabctir
Exc.29.&hocad colendum
dominum,(^
docenj' Diuido.
dum de
lcge
domini
populum.
Similiter
infHtuit 6o.viros dcfeniori
bus
Jfracl,qui
cum
Moyfe fuliinerent
onus
regiminispopuli,^uni.
I i.C^ eJf tunc
vfqj
ad
deflru^ionem
ciuitatis &
templi futruntfic
fiatutt
yo.
viri ,
qnicum rege
&
fummo facerdote
determinabant
cJufas
urditas. Similiter
permifit popuh
dare
prophetas per fitccef-
Jionemiemporis.Et quiaifla
triaa
Deofuerant infiituta,credebant
aliqui,&
maxime illi de
^nathot,qudd fernper
duraretit:
propier
quod
verba leremix contrariitm
afftrentis
coniemnebant ,
&eim
perfequehantttr.Et
hoc ei
quod
dicitur.
14
Et di .Kcru nt adinuiccm
confercndo.
1
5
Vcnit(? &
cogi.&c.cogi.i.
vias conuenientes ad eum occi-
dcnditm,t..inqHam prophetamfalfum.Cuius caufi
fubditur.
i6
Non.n.pcr.
lex zf^..
q'iin pofiit
de ca
populum
docerc.
17 Ncc\;COnCl.^(iL.i.aJapientibus,ponend''fiigiilare
pro phtra
li,ficuttxo.S.f.yenictmnCczgravii{iimn'.m:UtitudomuJia-
rum.Et dicuntur hic
fapientes jo.fencs pradid:.
1 8 Ncc fermo a
ptO.quia
dominus
inflituit ifla.
Et ifii
male ar
terie
rfi:quod homofitiens
non dimittit
aquas
Htas voluntate
pro gnebant
, quia Jicut
dat
bencficiafcrfeutrantibus
in bonc
,
itu daia
ria,ii-ftaliqHts
velii eas ab eo
auferre,refiflit quantum potefl
vio
fuhir^h:t
obflinalisin
malo.
ntix,&
per
hoc
defignatur
malitia
populi lndx,qiu
voluntanh re
querat dominum,
qui
cft
vena
aqiiarum
viuentium,
vt didium
cfl
^p-prjce.ideo fubditur:QvLi2
oblitus eft.i2^
exponatur,vt prius
'jque
ibi.
'
Vtfieretterraeorumindc.P^i/
/<)/>' ;>a?<t/e^f>w
mit
nim
prxitHujn,
ff quam
tcrra ludu;
fuit per
Cbaldxos vasiaia.
!
Etin fibilum
fempitcrnum,'.
in
derifionem.
) Omnis
qui prastcricrit cam
oh&apcC.de
tanta
deflrudione.
10
Etmoca.fu.
Hpiandum ,f
hoc
contmgit proptrr magnam
Tnalitiam
19
Percutiamus
eumlingua. ac(ufa,ndo
eum
effe prophetam
falfim,&fic
moriatur.
zo Et non attcn. H4;c litera eH
tranfpofitai
&
fic
e(l canfiruenda
Et ad
vniueijbs
lermones
eius non
attendamus.f.
vt
fic rirgatiofe-
quatur Jignurn vniuerfalf,qUiC
facit fiio
cotrario
cequipolltrcqni*
omnis non,&
nullus,^quipollent:&Jic
eft
fenfus
: .^id
nullosja-
tnones eius atundamus,cumfint friuoli
& nullius momtnti.
2 1 Attcndc dnc . llic
conjequenttr ponitur
lercmiis
diprrcatio
duentis. Attcndc domine ad mcliberandutn de mcis iniinicis.
a I Et
MOII^LITEK.
'4
^^^i^^.^enitecogittmuscott.
le.co. Pcriflos
fignantur
nau
clerici&
malifacerdore,s,qui
machinantur contra
'aupcrcspridicatores,&
fuggcruntpraciatis.
vt aufcrSt
b eis
potcftatcm
prsdicandi & audicndi confeflioncs,
iccntesquodlequitur.
6
^n.n.ptribu
Lex
ajacerdoie
. Dicunt.n.fe ad
rcgimcn
ccleliarumluarumfutficcrcEthoc
frcqucntius
dicunt
illi.
illi,qiu
minus fulhciunt
: nam
intclligcntcspondusonc-
risfuiiibcntcrvolunt abaliisadiuuari.
I
p
yentte er
ptrcu.
tim inu diccudo
populis quia
non ha-
bcnrpotcftatem
nifi dcliccntiaproprijfaccrdotis,quo4
tamen eft falfiim ,
cum maior fit
potcftasprxlatorum
.
Etqm
in talibus rccurrendum
cll ad Deum,fubditur.
II (^; tende dumttu.&
audi vo.dando cis
pocnitcntis
fpi-
ritiun.
Tom.4.
^
4
7^9
Glof
ord.
&NicolaI
de
Lyra 720
^
immorcmur. Non
"^A
dcliramcntaquortk
dam Sc
aptiuitate
C?lcrtis
icrulaliitt-
terprctjtcs.fedpcr-
fpicuam
hiftoriam
& manitcftirtimS
prophctiam
omni
vcfborum & fcn-
fuum
confidcntia
pcrfcqucntcs.
t jttitnde
Aumine ti
fKrioiin
mtorum , Ilt
typo
Saluatorislc-
i
erclwa.
rcmias a
lud^is h^
vniucrfa
perpctir,
qu^ poflca
Babvlo
nio vcniJtcvartan
fUr.Scdplcniusc6'
plctur
i Chrifto vr
bc fubucrfa Roma
B
nogladio, nonpro
t
fat o"n "
ptcr
idololatriam
,
qua;
V> r IaJzrnm.
.
aomincadmeA'audivoccmaduerranorummeoru.Nun
,
Quid rcddetur probono malum,quia
fodtrunt
foucaam
j
Tl
1
j ^ ft, ijn
Ue I 15
luia nclciuniquiJ
ti.
^,
mxmcc?Rccordarc,gu6dftctcrimin
colpeautuo,vtlo-
5
qucrcr pro
ci.<
bonum,
& aucrrcrcm
indignationem
tuam
ab
cis.Pioptcrca
da filio.s coruin famc,
& dcduc
eos in ma
6
nus
gladij.Fiani
vxorcs
abfquc
libcris,&
vidux & viri earii
intcrficiantur
mortc. luucncs
corum
confodiantiir
gladio
^
in
pr.-clio,
audiatur clamordcdomibuscorum.Adduccs
cnim
fuper
cost Utroncm
rcpentc,quiafodcrunt
foucam,..
vtcapcrcntme,& laqucosabfcondcruntpcdibus
mei.s.'ru
b
autcm dominefcisomncconfiliumcorumaducrfumme
inmortem.Netpropiticrisiniquitaticorum
,&pcccatum
9
.1 f Vel.inv.nttn.ctia hp,dem,f<:.iict,ofifioiiit,
acptiua.lcauJali.<!e4UO
rfol.
Lapnlfmcjuemtepto ^ ^
eorum a facie tua non dclcatur.Fiantcorruentcs
in
conlpc'
,0
dutuojintcmporcfuroristuitabutcrecis.
n
quTtucnulIacrar.O
fcdqafilij
Doimor
tcm
inclamaucrut :
ToUe
,
tolie euT : nottkii
4
habemus
re^tm ntfi Cf
yircTO.Etimprccatio
corumin^tcrnum
complctur
:
San^uit
^''
ii
tius
iHper
nci
iTJupct
filtos noflrot,
b
"^epropicierhiii
cptitati
eoru, &pecca^
tum tcrnm i
farie
lut
non deleatur . No cft
contrariufupcriori
fnTxin
qiiapropo
pulo dcprccat
. Scd
quiafpacium p^nt
tcntiapra:tcriit,iUi
.
pcrmanetcs
infcc^^'*
icribustuis,nontate*'
profcpuniunturcj
proalijs,neinuliu
pcccatum
illis ik-
retincxemplum.
NICOLAVS
DE LYRA.
l Et audi V0CCm,6rC.jrf
eam
punienctum.
a
Nunquidrcddcturprobono./iri/icffjwfc/.
l
Pro bono
malum.ij.rf.
s/c-
4 Quia
fo.foucanima: mea.
jaxrc*
m eiuure de cor-
pore
malitivii,
5 Rccordare.<f.'<o<'
laborauerim
pro
bom eorum,
6
Proptcrea
da.fi. cin fa.
Qund dupliciter cxponhuy.rno
mo
dodenuncitUi le
tamum.Sic:D.if-de(i,dabii.
Mio modo
deprecati-
ui,non fuiend
populi pmnam ,
Jed magis
diuinAmiHflitiam^ftcut
di^um efl
capitub
pr^ctdenti
.
7
Audia.cde
do.co.fdmtlixfux
ibidetn
famc&gUdio
mo.
rientis.
8 Adduccs C.fu.COS
l^JdeftiXabtKhodonofor cumftiO
exerci
tupo-
ttt
populum
deprttdantiTn,
occidentem&captiuanrm.Ctterapi.
tent
vfcjue
ibi.
9
Kc
proicicris
iniqui.
eorum
.
ideft,
non dimittas tantm
dcdecus
culpxfme
dicvre
iufluif.
X Q Ii.
tcmporc
furoris tui. idtfl, rindia^
^ te
inferend^.
1 1 Abutcre cis.C>c4
quodfcimdum^tp
abufus pritptih efl
vtiali'
qufl
re ad aliud
quam
fit ordinata.^Hatura
vetb humana
eo,ep
cflai^'^
imaginem
Deifa8a,eft
adgloriam
Deiordinata. ifla tamen ordi-
natio efl
longinqua
,
quia difponitur depropinquoper gratiam,c
ad
panam
difponitur per culpam
. Et
fic
in damnatione hcminum
mdotumficonfidereturnatura,tantum
eftabufusitt hoc,fibdn.
turaapplicatur adpfnam,qu
erat ordinata
adgloriam
. Si tamtn
confideratur
natura
obflinatione
in malo
dcpofita
,
non
efl abufui,
ftd
debitus
vfus iufliti*.
Sciendum tamen,
quod
in
Hebraofic
hi bt
ttir:ln
tcniporefuroris
tui. fzc
eis.fcilicet,quoddebetfieTife-^
cnndum ordinem tux
iu(iitie:& ftc
eft
litera
plana.
CAP. XIX.
a
TT
-^" dtcit do

Xj. rninuf.yade,
accipe
lagunculxm.
C
Vultdiuinafcriptu
ra no folu auribus
docere
populu
,
fed
etoculis.
Magis.n.
metc retinetur
q3
vilupcrcipitur,qua
quodauditu.
b
Lagunculam figuli.
prolagucula %uU
( qu9 H^braic?
dici
tur
C A P V T XIX.
MC
dicitdominus:Vadc,&taccipcla-
,
a fVt vi'le;.n:,(]ut intirlligeie
deb(tea(.
gunculam
figuli
tclteam tde fcnidribus
j
populi
&dc fcnioribus {accrdotum
, 6c^
t
* f
Vb cii-^^-rum BkUiV luct'5 Siioe fon.ibns
iffigaiut.
^rcderc
ad vallcm filioru Ennom
,
qiia:
clt
^uxta
introitum
portxtfidilis,
&
^
t
f Vellegcs,velt;iuabi!:Het>fjuraenini
Chai..iliha:c
ttia
(^nilicat.*
prxdicabis
ibi
vcrba,
qnx cgo lo<juor
ad
tc,
6^diccs : Au-
tut
Bakbuk;
Lxx.doliumtrillt
lcruntProportafi ^
i
ftili,Aquila &SyiT
machus & Thcodt u
tio,ipsu Hcb.pofii'
:
runt harfitl-
Lxx. morc
(uopn
afpiraticnc
Hcth
tcrx add/derfitch
Grxcu,vtdiccrcr
charfjth^Hcbroi
Chebr6,&
proHi
rihohChiricho.
^
a Eo
OiuiTio.
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. XIX.
I TTAcc dicit dominus.Hw:
poniturfeptimum
ad
oflenden
Xrl.dum
irnmediabilepopulipeccatum. f.perfraHionem
la-
gentcterre^,cuius fraHuraeit irreparabilis
. Etdiuiditur in duas
partcs,quiaprimdponitut dominipriceptumffccundb
oftenditur ip
fum
fum adimpletum,'bi:Vet\'it2mem.
Sententia
prim^ partis
pM
ittliteraexceptisatiqHibus,()urexnonentMr
.
z
Senioribuspopuli&
defeniori
facerdotu.^w'fl'P
cetetis tembantr verba Dei
reiiperc,
&ad hoc
populum
inductr
/
PortX fidilis
.
fic nominabatur,quia
ibi mambantfigKiif
cientes
vafa
ficitUa,vi
dicunc
atiqui. lia.<ia.dicii,qubdexiraifi
tatemprope portam
lUa
proifciebantur fragmentavaforum
fii
Uum,ptopter quod fic
nominabatur.
t^
I HMdicit dominus : yade&
accipe lagunctilam figulite'
fieam,&c.
Qu?
moralitcr
accipitur quando diligcntcr
hu
mana
fragilitasconfidcratur: Quxconfideratiopcrtinet
ad
prasd icatorcn),vt
pcr
hoc
pcccatoccs
inducatad cclc-
rem conucrfioncm.
^
i
Et
t
Et
egredere
ad vallem
filiorum
Ennom
,
qu
i
interprct.H
fons doloris
, idcft,mducpcccatorcs
adfontcmlach

marum cx dolore verx contritionis.
t
Et
predicabis
ibi
verba,
quj: ego locjuor
ad te &
dicts : fc
'
cct,poenasobftinatorum
in
pcccatis,vtpatct
in litcra
?ucnti:
&
pcr oppofitum prxmia
vcracitcrcotriion
-
Cr hocautcm
quodpo
ftca fubdi tur.
'il
^
a o (i'*^- Omnis hsrcticus
derdinquit Deiim, 6c alic-
^ niim f.\citlocuni
h3bitationisDei,quem
fua fraudc
pol-
liiit,
& lihatdijs alienis,
quos
non noucrunt
patres (lii.i.
aponoli,&
apoftolici
viri.
Regesautcm luda.i.hxrcfiar-
che
imf^lcntlocum
Dci
quondam fanguinc dcceptoiu,
& innoccntum.Nc
Jfai^
Cap.XIX.
722
1110 cnim rifilUi.-
' '
tiis, &fimplexcito
"ubucrtitur.Eta-di-
-
ificant
cxcclfa Baa-
lini,dumdcfubli-
iiibiisdifputanr.Et
romburunt idolis
ilios fuos
quosin
lerefigcnucrunt.
)
i^<4!
nvn
prxcepi.
son
prarccpj ,
vel
ogit3ui,&c.
Non
ydominus futura
efciat, fed
qujc
in-
ignafunrfua
noti
ja
ignorarc
fe di-
Vefpafiano
&Tito Sc Adriano ciuifas
obfefra,&; in
.Tter D
nos cineres
collapfa cft.vtqui
obtulerant filios
fuosido-
lis,eos deuorarentnccefiTtatc
compulfi,vtqui
Dei
munc
nbus abufi eratin
impietate,
&
propria vifccraidolisim
molarcnt, vcntres
fuosfcpulchra faccrcntlibcrorura.
e Sic conteram
popu b
^rojiulu^.vt
orancsinexcufahilr^^fintquiaudirenolufrunr.
dr
cgii irpis.
r-,;-'
"'
>^>'"'-.."iiii"i'-^iiniquiau<iirenolufrunr.
ite verbiim domini
rcgcs
Iuda&
habitatoreslerurale.H?c
dicitdominus
exercituum
DeusIfiael:tEcccc2oinducam
amictioncluperlocumiItum,itavtomnisquiaudieritilla
tinniant aui cs
eius,eo
g?
deieliquerunt
me,& alienum fcce
t
runt locum irtum
&iibauerunt
dijs alienis,
quos
nefcicrut
*
ipfi6^patreseoru,&rcgesIuda,&^repleuerunt
iocuiltum
^
languineinnocer
um:&
icdiiicaucruntcxceira
Baalim ad c5
"^
burcndos filios fuos
igni
in
holocauftii
Baalim
qu^e
no
pr^
cepi,ncclocjuiirusrum,neca{cenderuntin cormeum, Pro-
pterea
ecce dics
vcnictdicit
dominu.s,&non vocabitur am
^at,i^cutillud:fifc/-
c P^i^s
locus ilts
Tophet,&
vallis
filij
Ennora:fed vallis
occi-
.viieame,mfciovos:
fionis
:Ecdiillpa confiliuiudaj&Ierufalcm in loco ifto & 6
f.
<(0Mt
emm dominus r.l it.- ^ ^ . . ,__
'>^
4
6-
uiJunteius.Ety Qjii
\norat ,
igmrabitur.
h\
Anrhropopa-
los.h^cdcDcoac
ipienda
funt ficut
lia.
,
j^^
Tophet,&Tn7ll:sfi
Ettnm,&c. Hiero
ymus. Quaefitval
>filiiEnnom(qu;e
cbraicediciturge
cnnom, vnde
gc-
:nnam
appcHata
fubucrtam
eosgladioinconfpedu inimicorufuoru,
&Jn
d
manu<]uajrcntium
animaseorum
,
&^abo cadaucra corii
cfcam
volatilib. ccrli
cVbeftijs tcrr^,
&rponam
ciuitateh^c 7
in
ftuporem
&ln fibilu.Omnis
qui pr.-eterierirper
eam ob
ftupcfcet
&|ib,kbicfupcrvniuerraplagacius.
Etcibabo 8
^"f^frSo
lum
ifiumSiih
Adio
Adrianociuitas,&
nomen
perdidit,
&
ftatum,
ad
frangen
dam
fuperbiam ha
bitatorum
, Sandla:
autem
crucis,&
rc-
furrcftionis voca-
bula non vrbem (i-
gnificant.fcdiocij.
Hieron.Iudici au
C>Pn'olu<'
reamatquc
gcm--"tr?.'Ii
matam
lerufalem reftauranda
rcftituendam
pu-
quahs
apud
tant,(Sc viftimas. &
ecdefiafticos
iacrificia & coniu-
{,'P'"'-
gia
fandorum,
&^
in
tcrra
Saluatdris
rcgnum.Qujclicct
n61cquamur,dam
narcno
pofTtimus,
qniamulti&ecck
fiafticiviri,&martyR,,,
rcsteftantur:Vnuf^
"'''
cos
carnib.filiarii
fuarij,
&: vnuf
quifque
carnes amici fui co
medet in
obfidione,&:
anguftia
in
qua
cocludet eos inimi-
.y
*^'Jin!no in R.oman3
captiuitate.
ci
eoru,&
qui qu^runt
animas eoru.
Etcontercs
laguncula
in ocuhs virorii
qui
ibunt
tecum,&c^dices
ad eos : Hec dicit
Itanr^ fnnr^A.vi^ f Y'
"""."'"'""" Porti<-o...an,imcaptiuitatcm,licuti.ortB4t.yloniam.
us.
Mirorautcm ^^^"^!
cxercituu:Sic conreram
populum iftum,
&^ciui-
iid fibi
volunt.
tatcm ifta ficut
contehtur vas
figuli
,
quod
non
potefl vltra
a (n
.intiquuiii tt.itani.
'-'1
i
inflaurari.
Etin
Tophctfepclientur,c6
quod
nofitaliuslo-
cus ad
fepcliedum
Sicfaciam loco
huic,ait
dominu.s,6^ha
bitatonbus
eius,
8^ponam
ciuitatcm iftamficut
Tophct.
SSud^ho
^
"=^,""tdo"^usIcrufaIema?domus rcgu
ludaficutlocusTo
lerertore id^^iofa
P immude,
oes
domus in
quaru
domatib.
facrificaueriit
I^/illi''.''''''''^^'''^^'^^'''''"'^"'^- ,
g Eteruntd<ymuslerufalem&-dorr,usrer6tim\, domuVre
rte nnt!u . 7*^'^"'""
^""^ '"
^^^bylonica captiui- ium
luda ficut
locuTxophet.Hoc
in
HcbrSo non hab^
Ctepopulo accidcnnt, vcrms tamcn m
tpc
Chrifti
qii
a

Fur,fcd
a
Lxx.interfcritur"
F
Vefpa-
^Cap.
<x.
pro
Tophct
i.inam
ponetes
& f
|o
valle
Polian-
on.i.viroru mul-
i:udinem,nifi for-
quod
ibi
popu-
lo
I2
lcnfu,& vcroiudici
ciidta
refcrucntur.
f

Et in
Tophc
t
fcpe->
lientur eo
cj-iod
non
ftt
aUuslocu^adfipil.ftCi
, , ..
Q.uod
fupra
dixe-
rar,
non vocabitur to-
Supr.cod.fa,
Cfs ifle
ampliuf
To-
phef,&vaHisfilif
En.
nom,led vallis
occifio

wf.hicapcritcptan
ta in
iplb
folo ce-
dcs futura
fit,
vt ibi
aceruatim
populus
fepeliatur,
& locus
religionis
fiat mor
tuorum tumulus
,
&ipfa ciuitasquE
huicimminetloco
>
fiat ficut
Tophet.
NICOLAVS DE L Y R A,
*
Et
alicnum./:.* me, Cuius
caufafubditur.
'
:
Et
Ilbauerunt in eo. Idem enim locus non conuenit cultui
^
monum m tdoUs
, & cuUui
diuino.ficut
ntc liem leBus marito
e
adultero.
: Et
reges
luda.
qmdpatet
de
Manaffe rcgc quarto
l\eg.
li.c.
^deioas
quiinierfecit Zachanm in
templu.
i.
Varalipomenon
'?(jimoquartd.
'
Ad
comburcndos filios . dicentes
fe
imitari in hoc ^bra-
m:Jed
hoc
eftfa'fum,cjuia
dominus
prohibuit interfeciionem inno
'itMW:
vnde &^brahx volenti
Ifaac
immolare diHum
fuit
a do-
'o.Necxtcndas manum
tuam,&c.Gee.ji.c. niudenim
i^f-m'
fuit datum
^brahxaddcclarationem
fu^obedientix
'
'"'"'""'w
'bidem
(ubditur: Nimc
cognoui quod timeas do
linum, &c.
ideUognofcere ftct.
-"
5 Sed
5
Sed vallis
occifionis . dicitur ab
occifme
ludxorum ibi
futura.
6 Et
difiipabo
confilium.
quo
rebeUauit
regi Babylonis
con-
tra
CQ^fdiuM lercmix.
7 Etponam ciuitatem hanc
inftupo. exponatur ficui
capitrilo
praeUeiiti.
8 Et ci babo eos.
((uia prjeualuit
nimis
fa
mes in
lerufalem ob-
feffa
a
Chaldxis.^.l{eg.vlt.
9
Et
contcrcs
lagunculam.
vt
ofiendas
fenfibilifigno qnod
di
xifii verbo.
10 Et
portam
ciuita. iftam.
fcilicet,
abfque
domibus &habi
tatoribus.
M
Inquarumdomatibus. /Vf^,f'ft>.
I 2
Sacrificaucrunt. Lrant autem tccia domorum
plana:&
ibi
conliitiierunt
homines
altariaadfacrificandum
mititia
ccelt, idtji^
Joli
&
tun^,
&cxteris
planetis,in
afpeHu
eorum.
*
Cap.
M
n^^
L i r E
K^
Ihif.^Tf."'"''^""^''^'""- %naturqu6d prardicator
non
'um
dcbet
pracdkarc vcrbis fcd ctiam fcnfibilibus
cxcm-
excmplis.In
moralibus cnim
magis
mouent
fada.quam
vcrba:
Propterquod
dicit
Grcgor.hom. trigefimaoda-
ua .
Cuius uita
defpicitiir,
reflat>ut
eiusprxdicatio
con-
tcmnatur.
1^1
Gloford.&NicoIaideLyra 724
A

5Soli,laM.lIi.
b Konconitniih
,
omni militia:cxli,&
libaueruntlibamina dijs
1
'
M
rrcKil li4Untulain pr*lcniibus(cnioilbus<)Uiis duxrf.T^ff'
"m
^
alienis. Vcnitautcm
IcremiasdeTophet,quo
i
miiaat
eumdominus
ad
prophctandum
,
&
ftctit in atiio domus dommi
,
&dixit ad om-
a f
C^ui
noluii cnmeoiicinToph-t-
ncm
populum
: Hxc dicit dominus cxcrci-
NI~COLAVS
DE LYRA.
w l Vcnit autcm Icr.H/c ofleiidiinr
mand/rtum dnmini
adimple
tmptrbomuodhnmuiscxfktomandato
dommin
fophrth
,
venit
tuum,Dcus
ifrachEcce
cgoindiicam
fupcrl
ciuitatcm
hanc
,
&:
iijpcr
omncs vrbcs
cius
vniueifa
mala
qux loquutus
fum aduerlijs
ea:
a Noniniufle.
b f DutJccruice, & imircuncili
cotde.necjoj
"ulns
iinpictiics aguni pacniieniiam
quoniam
induraiicrunt
ceiuicem
(uam,
vc
non audircnt icrmones meos.
renit inde adatrium
ttmpli
dominiad
prophctandum
illiid
i}ur..l
inTopbetprophttauerat,
vt
qitod
dixcratcoraw
piucts,
reitaam
coram multis in atrio
tcmpfi
domini :

vbi conimiicbdt
pcpuUs
U
orandum,
&
vcrbim
l-gis
audicndum,
&patalitera
exdtciis.
^E
CAP. XX.
'Taudi.Vhal.Hic
j.
jj,
crar
pontifcx
ttmpii
Sc
dignita-
tc laccrdotij
per-a
ucrsc vtcbatur,n6
P
vt docerct , Sc (cr-
nionc
corripcret,
lcd cruciatib.cxter
PijLi).
a.
rcret . Dominus
quoquc& apofto
XX.
C A P.
, Lx< rhalcorquiinterprctataronsmcredo. rjr i
b 1 Vcrbum c(e
c]uo nigrcdo tentiatur,
non viuo
pir^nt.t,
fed fcelere
dejjcnrr.nti
,
. _, -,
. -~ h r
J
' '
t
TaudiuitPha(rurhliusEmmcrlacerdos
qui
conftuutus
crat
princcps
in domo
^
dominijleremiam prophctanccm
(ermo
-
nesillos.
EtpercuflitPhallurlcrcmiam
^
a lornusiomi'
nti.
prophetam,
&c mifitcum
in t
ncruum
4
, ,Fil,idexter..
b 1^1--"
v;^^uc;n
.iU,c.,,.cd
iniua,n
p
J.tK,sp.tenatcm.
pontificisvcrbera- bquodcrnt
inportaBeniamin
fuperioriin
domo
duLCumq;
,
tarccre.
bantur. necmiru:
jlluxiflctm
ctaftinum,
cduxitPhafllir
lercmiam
dc
f
neruo,
^
L'i^lV^ha1l?or c."^ c
& dixit ad cum Icrcmias:
Non Phafllir
uocauit dominus no-

ftibi
& oran
but
diligen-
tibuttc
Dci al halcorca:- c
*-^ *^***
i j-

j

duntur,&
in carcc
mentuum
fed
pauorem
vndique, qmahazcdicit
dominus:
^
.
rcm mittuntunda
^ j^j^q ^^ ^^ nauorcm^t&Comncs
amicos tuos,
& cor-
^^

tur cnun hc
po-
'-^
O .i r a, ,-1, rMi ^7irl,-K.inr Fr
tcftasadomino vt rv't rucntSladio
inimicorumfuorum,
Scocuhtui
videbunt.Ec
lanaoru fidcs oHe
mncm kiddabo
in manu
regis
Babylonis
,
&: traducet cos
qrcxdS'iul
in
Babylone,8rpcrcutictcosgiadio.
Etdabo vmuerlam fub-
cTditur.&dommi
ftantiam
ciuitatishuius,
d^omnem
laboiem cius
omnequc
iudicium humili-
p,..cium & cundos
ihcfauros
icgum
luda dabo in manu
*^"^^""Srrdve?bt- inLicoru;orum,&duipienteosa^tollent,&^ducenrcosm
rantem.fed
confi-
Babvlone.Tu
aute PhaflUr &<fomnes
habitatores
domus tu^
b''
cILTZno-*
ibitb in
captiuitace,&
i
Babylone
vcnies & ibi
morieris,ibiq;
JSftta^q^ieprSLtia.
Miffus incarceremtacct,&f.
mens,
&falutisinccrtus hucillucquc
kmio vmat iniuriam , ncc tameu difllmulat
quod
fcit vcmcutes
aducrianos
rctormidcs.
Q
effc
cncvcnturu.vti.il
tcm Dci
pontitcK
pcccaredcfi(^ar,cS:
Dci clcmcntiara
dcprecctur.
c
.\'o P/;.jj
..im
tafiipcriorem
in-
tcrprctationc qiia
Phatrurnomcti.c
rat immiuatiim.
vtappcllarct
M.i.
guromncs
linii.:-
icr tranliulcrunr
,
vtfigniticarer.vfl
pauorcm
\cl
pe-
regrinatione,
vcl
ibblationcm,
vcl
tr."iuslarione.
A(o.i
'Phajjiir.x.d.
Muta-
tur
nomcnponti-
ficis,
vtfimu-uiii
dcmonflrct
fup-
plicium.Q-dnon
liabcbisorisiiigrc
dincm
,&iniquii
potcfiatis iinpc-
rium.lcdcaptiuiK
duccris in
Babylo
ncm . Hoc cnim
fignificat pauot
vndique,
vt tre-
circimfpicias
,
&
ed? a Seiu.
NICOLAVS
DE LYRA.
C A P. XX.
.{e T^ Taudiuit.
SupertHs
Tercmtas
reprehendit
popnUmalittam:
l
Xl htcconfitfiieiitcr
lX hoc
patitur
initiriam:quiajicutdcit
loa'i
nes os aureum:Odium
incurrit
qui arguit
ctiiniuofos.Etdniid-tur
in
Dluifio.
duas
pjrtes, quia primb patitur
inihriam a
pontifitefrcundd
d mul
tituitint,ca.i6.Vr'main duas,q'a prinihpaiitir
iHVniam, fccim-
db
rtfumic prophetiam cap.feq.Vrima
adhuc in
duas:quta
primo
le
remias iniwiam
patitur.fecundo
de hoc
conqueritur,ibi:
Scduxiui
me domine
. Tnma adhuctn duas
quia primb
inferliir
leremu
iniuria,ftcund6
dcctaratureius conflwtia,
ibi:
Cumq;
illuxiflct.
Circa
primum
dicitm Et audi. Phaffu r fi.Em mcr.
enncips
in
domo dotnini
ideliyfnmmus Jaccrclos
fiuc
Vontiftx
,
a Icremiam
prophetantcm.Dc
dtflruHione
ciuitatis &tem
pli:cuius
contrarium tfie
Vhafjur,'& alij
facerdotcs ajferebant
.
5
Et
percuffit
Phafiur.w^rtM
loquenttm
in nomiae domini,':^
{jUOg>auior
t'uiti'iii<ria.
4
Et mifit cum. i.in
cyppum nepofjit
exire
adprophoandtint,
3 Quod
5 Quod
erat in
porta.
hmt.nduptex porta (it Hvrnihata,tti
vna trai m loco
fnpcrivri,in qua
erat
cyppus
ille .
6
In domo domini.
i.intrafcpta
ad
tcmplim peninentia,
7
Cu
mq;
iUuxifl"ct.Hit
conjequenter
oficndit.r
Icremixu:
ilancia,quia
timo'ecarcerts
non
diniiftt arguere
malitia
pimtifias
&ct eius
patieritia-.qnia
pcrcuffus^
incarceratus tacmt:libcratH.
autem
pontificem
couftantcr
ar^utt,vt
ofiendcretfe loqui
notx in.
pctitpaJJioniSffcdexinniri^udiuin^reuclatiOhis.
a Non VhnhuT.ThaJJur.n.in
Htbrxofonafis nigri
,
vclosi.:
^rum.Etper
os
i>itclli^itur
autoritas
prjtciptendi
raitone
pontiii
\us Vper nigredi
em 'llius
poicjljtis abuJns.Efi cr'iofcnJus:
Noi
Phaflur. idtjl,
tx
ordinacioni[DeicitdpriuaberispvtcJiaieiiitu
.u
ntcris.
p
Scd
pauo.
In H- brxo habetur: Sed
Magur,
&ftc eft qtixd.:ri
alli'fto,adaiiiidnomen
inJono.SigmJicattamen Magur panoicj:
p.juidum,inquodeftgnatnr
qubderat tapieiidus
a Chaidxis ,
&i^
captiuitafm
duccndus . iluod
antem
fubditur
.
lo Yvidiqiic.Defignat,qubdnonJolusipf,fedetiam
omneseu
amici
cjjent
occidendi
vcl
captiuandi, fccundim quod
ieremiase.\
ponit communtter:&patetUtcravfqueibi
:
^
i
Quib.
1 < WiwV.Perlcrcmiam
quifuitmagnusprajdicator
in vcteri teftamcnto :
Myfticc fignarus
fuit Panlus
Apo-
ftolus
praedicator
vcritatis in
no.te.pcr
Phafllir vcio
qui
tcmporc lcrcmijefuitprinccps
in domo domiui,
figna-
tus fuit Ananias
pontifcx tepori
Pauli,vt
habetur A(X.
x
j.Et
ficut Phaffur
pcrcuflit
Ictemiam
prophctam
ven-
tatis.
ratis ,
fic Ananias
pr.xccpit pcrcuterc
os Pauli
vcritati;i
prxdicantis.
Et ficut Icrcmias dcnunciauit
mircriani
f
turam
ipfiPhafliir
& amicis
fuis,
fic Priulusdixit
An
nis: Pcrcuticttedominusparicsdcalbatc
:
quod
vw
tur
implctum
fuiflc
pcr
RomanosNam
cum
captacii
tatc Icrufalemfaccrdotcs pctcrent
milcricordiam,Tit;
praxepit
cos occidi,
diccns cos cflc
dcgcncris
anirai , q^
cupcrcnifupcruiucrciemplo
&nuni:ui.
'2^
^a
sedr.medc.DlcitCi:
prophcta
a
clominodeccptum,cui
i
flipra
di^llini
eft. Pr
pbeian,
in Gemibus ddi
te, &
corjfiitui
te
leremix
Cap.XX.
72(^
e
Etf^a,.p. Grcg.Proeo,qii6dfeminimian<lirecon D
dxos
diaur.,ni.fcd conira Genres : & ideo
prophcliam
lui ex
SKdoni< inrSnL?,"'?!"' '"^^'^ ?"
"''
dif,vtcaptinitate
Icrufakm prardi-
cens,pcrfcquutio
...vxs
&
angufiias
["'eTfuftineat.
a
; fum^ Thcod.MoIc
flefertiiilu!nis,0
.ugirer
infcfiut,
b
5c
puritati
cofcie
afidcns,libcrTa-
:e vtitur
erga
do-
minum
inquies,
c
jfc
kceptSiitnt,&c.a
^ieba, innuit,pro
.hetandiinunus,
iicebam nic iu
iore
dmi
Bniparem;&polli
ri. itusestecffeftu
imutimpugna-
,j. ^^ibus
me tbrtior
',1
flem.oftcnfuru-
ide-iuemcmuro
a:-
ieo& columna;
:rresfimile:nuc
utem riduculus
I
1
i
4
correfta
crcfcerc
c6fpieiunt,acma
lorum
eorumqi
culpxfc partici-
pescrcdunt,quos
ininiquitatcfile-
do
pcrmittut.Vn
de
DiuidiCdctUuit
cormeum intra me
&in
me.tx.ig.&c.
Lxx.Quiaamaro
verbo meo ridc
lepclieristu
^omncs
amicitui
quibus
prophetalli
mcnda-
cium.tSeduxiaimcdominc,&fedu6lusrum:fortiormcfui-
1
Vel obtinuifti
acpoiuilH.
a
^quia putant
me cmnia
mentitum . b C ApoHoIqs Hjl,,n
n-

t n-r. ^ ';L^""'"'.~'J'?'>!'"
?"'>
fideminitamfeccrun;.
Iti, 6Q.nualuilti.Fadlus
lum m
derisum tota die.
Omncsfub-
fannantmr,ciuiaiamoIimlQquorvociferansiniquitaJemT^^
ZmlTln^TZ^^^i*^
f Babylonum.
i 0>iin tjidiiatem
prophetixputanteflremendacium.
^^
vaftitatcmclamito. Etfadtus cftmihi fermo
domini
inop-
8
,
.^
^.
"^l^lJ^^ftinonloquatvItt.iJverbaeiiis.
necnomen
illmsnominabo
9
probnuj&fmdciisu
tota die.Etdixi: Non
rccordabor
f cius,
lo
bo,
prsuaricati^
a
^rfa:cvcr..cundeHU.drm,l<d.tuUeconfl^tuit.
b
TSermo,
nonorepiolatus. 1 Vnde Paulus- U ncm fir miTprJam
5i
euangel.tauero , non eft miju
glor.aincccffiiasenjin
fflihi ijicumbit . t alibi incitabatur fiViritu 1- r^V.

<X "ineriani
bamniciu-

^-f',
. . .
^ ^'
.
^
^"""^"'"
iiinuQcabo.
q.
d.
ecflTe&huic
ncqucloquarvltrainnommccius.Etfaduscftmcordcmco
^^
^^^^
praifentcm
"oili
'
<5''^'y*S'"''^"f
"'^"''qii''<'ffibusmeis (Mcfeci/crre
',*
^SZ^
non
lultmens-t
Audiui cnim contumclias
multorum,&
ter-
^^
tandam.vnderSM
3^^ ^
rorem in
circumitu,
*
perfequ
imini &
perfcquamur cum ab
'
l
">f
fl''7"^''''
'P
I

*
/-
. .
*^
, -^^ ,
1*
/"'fow.ideo mi- 17
omnibus
virisquierantpacificimei,&t cuftodicnteslatus 19 feriam &
iniqui- fobfenunte.
meumliquomododecipiatur&prfualcamusaducrfuscum
^
^atem, affliftio- ciaujicationc
a TGiaii,.
^Noj quoque
in (imili
perfequufione. idem dicamuf
'
^^
'^emquelibcnter
6c
conlcquamur
vltioncm cx eo .
Dominus
autcm me-
"
fl'neo,cupio,in
.
meain.
ffeftus lum.
Faa-<sjum
in der.
Prophcta putaucrat
ftatim
futurum,
uod dominus
minabatur : &
populus a:ftimabat,
quod
atimnonvenerat,non eflreventurum.
Aug.Dcadulterinis
coniugijs.
Rcconciliari
pocnitens
onpoteil
incadcm
ncquitiaperfcucrando.Quivolun-
uecontincntiam
elcgcrunt.fecer^eam
efle neccflita-
s.qm
iam ab illa finc
damnationelScuiare non
poflunt.
:
Theod
Angitur propheta ,
non
quod
calamirate &
erberib.
affligitur,fed quod eloquia
diuina
fugillantur.
c Et
uoco,brcuitatem
^- ^
- iniuris
foelicita-
tisajtcrnitatccompcnfans.
^^ ^^^^a
5 Theod.
^uafidicnt, rainimeprophetabo,necenun-
d it"^'"^^
edentibus,
qus
Deus
pradicandaman-
d
^tfaausep.
^
Idcm.HocipfnmcfiamacciditPau-
lo
Athcnis, dum
tacitusexpeaaret
:
Incitabamr,inquif,
fpintus
PauU
vidcntis
idololatris
deditam
ciuitatcm!
Idcmacciditpropheta:. Gratia
namquepropheticainci-
tabat eum
nokntem
vt
loqucretur.
^ ^ ^
NICOLAVS DE LYRA.
^
Quibus
pto.f.qttod
ciuitas non
ftt
tradenda m manibus Chal
'
mum.
Seduxifti me. Hk
confequenter
Jeremias
pro
illata iniuria
)n(jmiti(r,& primb
ditigendofermorumad Denm.fecundb
ador-
<m/Ha?H,ii;;Malcdi(aa. Vrima adhuc in duas
partes.qniaprimb
Faftus fum in
dcrifum tota
dici.continuk.
a Et
-i
-^
(-.-.. n
' *
'"f"''
'"^1' ^wTn
ueriaeuanntremtamtanauam
omrmucqueruUu,o,Ucurrdoe^^^
prophetam.quiadiuant^ifiapr^dixerat,&non euenera^
^
Utcm . Circa
primum rf/c//.Scduxifli m.d. Circa
quodfcien
mquod
cum Deus
fit
veritas
per ef]emi<im,non potefi
aliquemfe
mre vel
falkrefecundum veritatem, fcd tantumftcundum dtni'
'.atmem
falfam.
Etideo hicc litera
potefl dupliciter exponi.
Fno
oiOyVtfit verhum i,:remix
exprimentis
horrorem
fenfualitatis
re
'etiu
perfequutionis qu jibi infcrebatuv in verbis
&faais,
licet
iamperfequuiionem
acceptaueritfecundum
dtliberationem ratio-
is
quj acceptabat panam Pmporalem pro dommofuflinere, ftcut
Hiusdicebut
Luc.ii.e. Patcr fi vis transfcr a mc calicem
mm,tndicans
fenfualitatts horrofem:&
per hocfe
oHendensre
m
hommem nnturam
fenfitinam habentem,
tamen
fecundum
ra~
onem
dtUhnatiuam
acctpiabat paffionis
calictm:tdeo
fubdebaf.
'
erumtamcn nr n mca voluntas fiat fcd tua: &
fidoqui'.
ir
le-emas
dicens:Seduxifii
me dumme
&feduiiusfum.\per
hoc
5 Omnesfub.
Efi
autemfubfannatto
qu^dam fpecialis deri. Subfaanatio.
fiOyficnomtnataanaforugato.
6
Quia
iam
olim,&c.vo
ini./K)f
//.
7
Et
vaflitatcm cla.<.
deftrucHonem
terrfpropter peccata fe-
quentem. Tropier
hoc enim deridebant leremiam
tanquam falfunt
%
9
10
II
13
IJ
14
ioa
mijijtt
aa me ad
prophetandnm
tncurn tantum
malum,
qubd
uior ad
nocendum.quamfamiliaris inimicus.
tt
t^ttViS.q.d.no
dixi
ifla de
capitemeo,feddeprgcepto
diuina.
F
Et dixi.;.
cogitandodecreuifecundum
impulfumfenfualitatis.
Non
rccordabor./.nonpyof
Acra^o
ampUus.
Tc.tfa.&iis.f.fermo domini.
In cordc
mco.?/ nonpotefl
rnlneri
quin
exterius
prodeaf.
Et defcci.
ap>-opo//ro
quo
tacere
propofueram.
Fcrre non
in{ki.f.impulfmn
domini ad
prophetandum
qnin
exequerer ,
quamuis
viaertm inde
ferfequutiontm
mihiinmmen-
tem,ideo fubditur.
I
y Audiui cnim. in
vcrbis.
16
EttCTtO.Scc.infadis.
1
7 Pcrfcquimini.
verba erant
aduerfmortm leremis.mutuo
fe
exhortantium ad eius
perfequutionem.
18 Ahomnihm.&hoc erat
grauij]imurn,quianullapeflis gra
.cxndumpattemfenfitiuam horreo
fupra
modm.Mio
modopotcli
<pom,
vtfit
verbum
leremiti
exprimentis
illud
quod
dc
ipfo
dice.
m
facerdotes &
falfl prophttx qui
reputabanteumprophetam
y"^'-&fice(ifenfus:SifumfcduHus,vtdituntfactrdotes&pfeu
prophetsjumfeduaus
a te:
qucd
tarncn
efl
impofjibilc. Miqua
"'rnpropofittoconditionalis
benetfl
vera.cuiusvtraque parsefi
^WaUcet
ifla: si homo
volat,homo habet alas.
\
^"'0'
mc.
quia
me horrentem
prophetareproptcr
malum
'2^nensprophttarefecifli:non
per
violentiam
qna
Itbero arbitrio
J^"^^^
}^hri,fed
per
etus inciinationem
qux
vertitur ad volun
,0/, '"'"f?"
"Proutr. ii.<r. Correvii in mann
domini, quocunque
'0^i*"itmltnabitillud.
' i
4
Fadus
U
19 Etcuftodi. i. mlhi
infidiantes rxomni
latereadmefubuer.
ttndumper
verba
deceptoria&
ideo
ffbditur.
zo Si
quomodo./.arf nofiramfententiam
pertrahatur vt dicit
l{ab. Sal.
11
Etprsualca.
ita
qubddiaum
nofirumapprobetur,&fuurrt
reprobeiur.
21
Etconfcquamur. per
eiusmortcm^quia fl primam prophe
tiam
letraciajj.ji
ditcndo
contrarium,
reputaniur
conuiHus
dtfalfi
tate
propheti,e,& fic interficeretur
Jecundum
legem.
23
Dominus. Hic
cnnfequenter
ponitur
leremix
confolatio
quia feritiibai
diuinum
adiutoriMmfibialJifiens,ideo dicicDomi-
nus autcm mceft.
&patet
litera
vjque
ibi.
* I
Quia
^m/ :7 rir,*!^ V^^ "^/r^
^ ^
^
^*
. . . tiapcr
diabolfi cxcitata matcrlvndc dicitur Ioa.8. f. Vos
'^'^rinpJonln^r^f"-^^'"^^^^^
expatrc
diaboloeftis. Dies autem huius
natiuitatiscft
am,inQuanarmi^fTf'^ ''n^''"''^l'''P^"'P*''''''^'
produaioaausexterioris,qu2dicsmalcdiciturcumho
1
"duuitatc diabolus
cltpatcr,& concupilccn
mo
peccatum
luum
pcr verampoenitentiam detettatur.
1^1
Glorord.&NicoIaideLyra 72J
IncrK-
a Ettu JmineexmlHMM probator iufli.qiu
vi^et
renrs Solus
A Dcus cft qui probat
iuaitiam.ficut
iblus c ft
qui
cordis vi
det confcicntiam.vndc:
ic/usfiU7,scogi[attontshom,r,m^o
Pl^M>.ai
profcau vtquidamputant.fed
natura Dcuscft. Cm
^ilc cft : Non
ixmficabuur
m
conffeHu
tuo omms viuins . In
Hei>.io.r.
cx
Cm
virtuiibuvf.multo
minus.
crgo
in
pcc
catismortuis,
b
yidcjm.Ca fciat
iuftusfcDcum
ha
bcrc
pugnatorcm,
inpaticntiatanicn
fragilitatis
huma-
iiz,quod
nouitcf-
fevcnturu.ia
nfic
vidcrcdcfidcrat.
C
Ttbienim.Q^i
di
cis.
& non
fitoptanda incjuit
Icremias:non
abfolutecxccra.
dam
dicesgcacrationem:
fcd
popuUpcccataaigrefcrens
& inobcdientiam.
*
Orig.
Nemo fanQorum inuenitur diem feftum
vcl
conuiuim
magnum egiflc
mdic natalis
fui,
ucmo
inuc-
'
niturhabuiflclctti
I
*Velid)prfequutlfunt,&intlljcenoii
potutmntpropheum.fcilicet
tiain dicnatalis fi
deconfaiCoel oic. b
TQbhpe.fequuiiiUi. I;; T.,; ,.1 Cl c \-
Kllatorfortis.IdcircJ^quipc.fco"-.'^^-'
lufuivelfihxSol,
TLibao
ubitiio.
cumcft
quafibcllatortortis.Idcirco
qui pcilcquuturmcca
p^ccTtorKfu^iru-
dcnr,&cinfirmicrut&confuncicnturvehemcntci
rquiano
i iufmodinatimtatc
1
nQuod
obiiuione deicbiiur.
^ ^
Iatantur,vtPharao
t
intcllcxcruntopprobriiisempirernu, quod nunquadcle-
& Hcrodcs.Sanfli
1
vci
4111
luiia .lobai,.
vcro
Spirituiraii-
a
bitur.Ettudominccxcrcituuprobatoriufti,quividesrencs
i
aoplcnictianicxc
b
&
cor,videamqu^fovltionetuaex
eis.tTibienimrcucIa-
^ g^^^j^.^j^^^l^JJ^.ti^vi
d uicauiammcam.Cantatedomino,Iaudatcdominu:quia
j
ro matns fauaifi
Tl V'""-
"]J""a J < fSpiritu.quinonliabei
diuiiiJ<huiujfuli,qua5'quihabctiecipittonfolat.ontnifuam. (J
eu,oZrZt'X
f
libcrauitaniraapaVrisdemanumalorum.tMaledida
j
Foclix confcictia,
Jics
inquanatusfum,diesin
qua pcperitmematermeajno
CUiUS Caufa domi-
. ^ luie v,
,qui
mfculum nunciai uiiuiu malcdiciiur, quia
eius nuncio
leprobum gaudiuin
nottii cot
noreuclatur Vn-
mprotisijdicjrur. ^ _
i-
-
dc
apoftolus.'ow(r
fit
bencdiifla,
Malcdi^flus
vir
q
annuciauic
patri
meo,
dices: 8
Epbc j.e. (juod
mcmitefiatwr
lux
g
^3(^5 gfl tibj
puer
maiculus,t
6<jquafi gaudio
lictificauit cu
catus,&prophcta
in eentib. con!(;cra
-iji
tus.librisinetcrnfi
nianluris
inanitcr
aliqiiidc5didi(Tet.
nififecrctdquidco
d CnMff.*ThcO.
Fatigatiisitaque&
dolore mmio con
fctus,nccnon
vita
hanc
a^rc
fcums,
laudat in
primis
Dcum vniuerfo-
rum,tumquemale
dicit dici naiiuita-
tis fua:.
c
iluialib.Vzn^tr
fpiritu
vindictam a diio
confcquntus
laudat:& fc de itia
nu
pcffimorumcrutumgloriatur.Hocadtno
fit mcrito
fedeiusgratia quipaupcrem
liberauit, qui
no amat diui
tias
(uperbi? corruentis,fedhumilitatepaupcrisUberati.
f Maiediiia. In
quintomenfc.i. Augufto
natuscft Icre-
m as:& codem dcfolatacft ciuitasa Chaldsis & Roma
nis,&
cadem die
qua
natus
fuerat,propter
hanc mi(i:ria
quampracuidcratdicit:
ii4aUdiHadits,&c. Hebrxiquintu
mcnfcm
quo
ciuitas
capta.tcmplumque
fubuerfum
cft,
natiuitati leremia:
fupputant
incxtricabilibus
argumen
tis,& incredibilibus.Quod
fi
probare potuerint quo
tcfti
monium lob
cxponent,nifi
& illii die
prifigurationem,
& vaticinium futura:fubucrfionis
templi
autumcnt?
Je
Thco.Qiti
vchemcntcr
arguuntur
folent aftantcs rc-
prehcndere,&
manib.
reprimerc: quandoqueprcmcntc
dolorc manus coUidcrc
Quod
accidit
prophetx,qui prx
^'J';^^**^
nimio dolorenuUafubfiftente
caufa,diem rcdargucbat.
""*""
Q
it Clcmens Alcxan. Exccranda dics in
qua
natus fum
& non
tincret,
&
ingetib.
myfterijs plcnum,
vbidicit.malcdid'
dics in
quo
natus
fum, nifietfciret
cfle
aliquid
inifta
natiuitatc
corpo-
reaquod&
hmoi
digim
malcdicHa
a f Sodoma, acGomorr.
.
^^
-
Sit homo ille vtfunt ciuitates
quas
lubuertitdns,&
no
pa-
9
1 T Vtpct omneten.pusfitin
luftu. fOinnia
hyperbolice. jQ
nituit eu. Audiat cla morcmmanc 8^vlulatu in
tepore
mc- 1 1
IDominus.
r

\ 1 C -1

ridiano,quinon
mcmterrecitavulua,vtncretmimmater
12
a
T
Caulas
expunii quaie
mortem prztcrat vitf
.
meafcpuIchrum,6cYuluaeius
conceptus^ternus.
tQuare
i?
;f""d,";Tur'T
de vulua
cgreffus
fum :,
vt viderem laborem &dolorcm
,
&
quo
Mofes tot lui
confumercntur
in confufionc dies mei?
munduias accufa-
ret.quib. congrim
purificationes confcquenter imponeret.
g
MakdiHus
yir,&c.Qni putant
aTas fuifle in ccElcftib.&
de mcliori in
peior^
ftatum
prxcipitatas.
his & hmoi
vtunturtcftimonijs.quod.f.mcliusfucritincelcftib.qiia
in tcrrcnis commoi:ari,&
corpore
induiNos vero ^'111 il
lud beati lob,
Maledi8a dies tn
qna
natus
jnm,&
nox ilU in c,u:
dixtrunt:eccemafcutus,Et,
MalediBus Ijomo
qui
annum
lauitpari.
nieo diccns:natus efl
tibi
puer.HocteRimonmm exponimus,
vt.Cfit mclius non efle
qin fupplicijs
cik, Vndc,
Mors nn
requies
e,'t,cui clauftt
Oeus viam
fuam
. Et, Quare
data efl tnifc
<.
lux?&c.Et,Melius
illi
erat/tnatur
non
fuiffet,non cp
fit
qui
na
tus non
fuerit, fcdquod
melius fit non
efle,
quam
ma!(
cfre.Aliudeft.n.omninonoefl^e; aliudcum
fit,ab(qi
vll;
intcrmiffione
cruciari.ficutraorrcm
quictam
vita:mi((
rxpr^ferimus.vnde
Amosdiem
tcnebrarum,dicmaffl
dionis
appcUat:Et
Iacob,c6
quod
vixcrit in laborc & ai
guflia,dics
vitB
Cuq paruos
&
peflimos
vocat . Et l'aulus
Vteriperet
nos de
pnefentifjeculo nequam.Et,^edimentes
tempm
iW
quoniamditsrfialifunt.Maledicinsrir,&c. <^ Grcg.
''**
5
4
5
6
Iob.j.a
NICOLAVS DE
L Y R A.
- X
Quia
non.t.
panamgehennSf qutg
*ttrna
ejt,pr
oculis non
habuerunt.
2 Ettu dominc.
idefl,angelorum.
Probator iufti.i.eif
approbator.
Qiii \ides.i.corpus
&
anima,
vel
offeBiones
et
cogttationes.
Videam
quqCo-hoc
dicit
nonfitienspcenamfed
Dei
iuftitia.
Tibi cnim rcuelaui. non tibi
aliqutd manifeftando ,
quod
ignores,quia
hoc eli
impoJJibile,fed
uuxitium a te
poflHlado:& quia
intellexit
fe
exauditum,
ideo inuitat alios ad laudandum
Deumfe
cro,f(cej:Cantate.
7
Malcdida dies. Hic
lere.querulatur dirigens fermone
ad or-
tum
fuum:&
primo
ad
tpsjui
ortus,di. Malc.
A(o/mm impatien.
tis &
defperantis verba,fed
in hoc
expnmit horroremfenfualitatis
refpeHu
mali
imminentis,quod
tameratio
patienter toterabat.ficut
fanaus
lob
cxemplar patientia
dixit: Percat dics in
qua
natUS
fum,&C.dr
fic efl /f/Mj.Malcdita dics.i.fifequererfenfuatita-
tis
horrorem,ternpore
natiuitatis mea matedicertm
ficiit
ettamali-
qui
fe intcrficiHnt
prahorrore
mali
prafentis
vet imminentis.Tot
etiam hec
literaexponi,vtfitverbii
leremi-e recitantis vtrbaaduer
fariorum fuorum
naiiuitati leremi*
maleditentium:fecundd dirigit
verbum
verburn ad
prtnctpia Jui
ortus
Jcilicetad
patrem
&mairem,dictn.
8 Maledi(3us vir . f
exponatur dupttciter ficut
litera
pr^ia
dcns.l^no modo
refermdo adJenJuatitatem.Aiio
modo ad
aduerfa
rios leremi^.
p
Sit
homo.fcilicet
Sodoma & Comorra,&
ali de
quibus
h
beturGtn.x^.
io Et non.
quia
illas non
reparauit:&ftc
ad modum
pcemtent.
fionfe
habuit.
1 1 Audiatcl2.i.continui audiat
terroremfremitus
belli &
"^
uerfjriorum.
1 2
Qu
i non me./.
quia
me non
interfecit
ante natiuitatem.
I
}
Et VUlua eius.
Itaquod nunquatn prQCiffijJcm
ad oitum.i
terapatent.Et
Ula
qu/e
dicuntur
hicexpartc
matris
pojfunt expo
dupticiter,ftcut pr^dicia
efi
parte patrii
.
Miqui
autem verba
pr>
diBa lercmia
exponunt tanquam
diBa ab eo ex
Jubita
mentis
tu
hationt'.fcripfit
tamen ea ex detiberatione vt non de
veniadrfpt
tnus,fi atiquando
ex mtntis turbatione verba
indebitaprofcrmi
.yitij
vera
dicunt,qudd
leremias hic
loquiiur
in
perjunapopuli
dejirudlione ciuitatis
ftc affiigendi,qu6d
matedicit natiuitatiju^
conceptui.
Seddu^
expofttionesprime
videntur
magis
rationati
(&
magis confou^ oLijS
locis
ftmitibusfacr.Jiriptur.
*
Cap.i
M
B^.A
L 1 T E
B^
f
% MalediBus vir
quiannun.
Hic vir cft adulator
pcffimus,
qui pcccatu
attribuit virtuti
,
vt homicidium
probitati,
&fc de llmiiibus;& inde
pater
diabolus
l;tiiicatur,quia
dc
de
pcccato perpctrato,&
dc adulationc
fcqncti gratul
p
i'/)&w;///c.
Quiaadulatorcit Gchcnnsdjgnus.
11 .>/{/wf c/<j>c/n.i.fit incontinuodolorc
j
1 2
Uui
non mt. Peccatum a vulua intcrficitur,cum
tc a^um
cxtcrior<.m;pcr pGenitcntiam
dclctur.
"29
jr Gfcgor.ln
pcrfona prophcta;,fluliiaris humani
gcne-
, ris mwabilitas dcfignaiiir.
Pcr
patrcm
iHiiis iftc de
quo
nnicimiir
nuindus
exprimitur. Virouinatiuitatcm po-
ilraanniinciatpatri noflro,antiquushofiiscO,
quicum
nosincogitationibusfludtuarc conlidcrar,malorij men
tc"s ad
pcrfuafione
leremis.
Cap.LXXI.
11
o
Phaflurfi]uiscftA'IcIchia:,noncflcnimidcm
^"^"^"^
^'
c
a.e..,eir,.q.d.fru(irarcpugnarcvultis,&armabdii
caprxparatisquoru mmcdiavrbc
vfumtnihabcbitis
vt armati cfle
vidcamini.Non.n.habiicrunt hoftes
quos
Y ^
- vincerent,fcd tan-
uortrx
dcccptionis
infiigat.Cumq.nos
a^cre
infirma con-
ipexcrir,caquafifor
tia faiiorib.cxtoliit:
a
Et
qiiafi
mafculus
narosalloqu!tur,cu
b
corruprorcs
\'crita-
tis.vclinnoccntix^p
mcndaciu nosexti-
tiflcrgratularur.Pa
tri
e.^-go
malculum
natudcnunciat,qii
inic nuindo
, cum
;\ienipcrrua(erit,fa

c J l
*
^--""^
"u.ji.jicui-
,lQinnocentisBcor.
c cetis
Scdechi^:
Hascdicit
doromusDeus
Ifracl-Ecceec^o
"^
Sum&?";
~'^^^ vafa bclli
C.U?
in
manibus veftris
funr,&
qui-
^
bus vos
pugnaris
aduerfum
rege Babyionis
&
Chald.-Eoc,
^
qui
obfidens vos in
circumiti
murorum,&
congrcgabo
^
t
ca mmcdio ciuitatis
hums
,
&
debcJIabo cVo vos in ma-
nuextcta.&mbrachioforti,&infurore&findignltioneo
&in 1
agradi,&percutiahabitatorcsciuiratishuius. Ho-
C A P.
ErbGquodfiaum
eftad
Icrcmiama
'^dVoidc".''"'
'"'>"f''""''
P"cip"n fcirc
quiddominus
domino,quandomifIrad curexSede
cIiias,PhafIur filiu
Melchi?
&Sopho-
niam filiu
Maafla:
faccrdotcm,
dices;
llain enimciuitas oblcflacr.ir.

^
Intcrroga pro
nobis
dominum
quia
Nabuchodonoforrex
Babylonispreliatur
aducrfumno.,
ii fortc faciat
nobifcum
dominus
fccundum
omnia
miia
biliaiuaA'recedatanobis;Etdixitlcremiasadcos:Sicdi
.pibctpeccanti
acfu
^XTbicnti dicitur:Fe
;i(1[i
ficutvir,quid
ilind
quam
narus
naCcuIus in niudo
iiinciarui?
CAP. XXI.
a
Qj^ando
wi.
tumquos caperer.
d DaboSedec. Vii~
mu de vniuerfa vr
be
prophctatu eft,
nunc
proprie
Sede
chiae
praedicitur
&
populo
eiusquifu
pcreftpeffi,fami,et
g!adio,9aNabu-
chodonofor
capie
dusflt.&interficic
dus cu amicisfu
is,
nec
vllafperetmi-
fcricordia^cii
f^dus
piurio
violauerif.
C
Inwanu.lnvCiAnM
Nabuchodon.
rcg.
Babyl.
&inmanu
inimicorijei'.HccE
inLxx.nohabent.
f
VonficB.hx-x.nz:
Noparcam
nequc
milcrcbor. Sed mc
liuseiuxtaHebrai
cumvtcrudelis,&
inflexibilis fit (ifn-
tcntiarcgisqdni.
V
i.\'oiad.mi,quodin
mines& bcf]i'Pi/HliIrMi'r.Z''''"''""'''"T m
. tcntiarcgisqdni.
Prheti.s.
& maxime
d
'
7
^^^^j-^P^i*^^^"^
^''gnamorietur.Etpoflhocait g ttadpo.mncns
11 Ezcchicle &Ierc
ai^s:Uabo
Scdechiarcgeluda&fcruoscius&populucius
'
^^S'^ ^^''
vencranc
Jne tZfi ordo"r
e
^
"^"^
^'i'^' '?
^"
^'^''^'' haca
peff
c &
gladio
&
fame^
''
^''''^'''' '
'' ''''
i\ quod inxra hiflo
micoru
eoiu,& mmanu
qucrentiu
aiam
eoru^
pcrcutiet
iapollcaf)(fiueff , .
"
INabuchodonolor.
^
uius rcfei
t,& econ
f cos in
oregladij,8<:
n5tfleacf,neq; paicet,neq; miferebit.
prophi
terrogarct
dfim fu
periora refpondit,
qua:
nuciarct
rcgi:
Nunchoftaf,vne-
fpondcat
populo,
&dafConfilium vt
lerfo.
Aliudeff.n.
g Etad POUulum h, n^d .7 7 T^^^^"^^'
""'^^^Dlt.
^dat confilium vt
iilloris,aliudpro. h
^^P^i"
."^^. ^^'""^^^^^'^H^cdlCltdommusDeusrEcce t trasfugiat
ad Chal
hctiafcribcre.Vn- ^^^'^^^^'^^vobisviam vit^&
viammortis.tOni hahiri.
i^
dyoscontravolun
t ignorccr.
hctiafcribere.Vn
in
pr^fcnti loco
'^''
Mo'^ !''.''''"' ''^'^^^^^^"^^"^^^Qyihabita.
'
,
^
'infia
jg.a

^r
I
*""'"".'^"
"^'""5cit.ncapi:u,t3tfviucrequaramor.RU.&f-.&pr
c.


'.dcchias
qui cum
"^i^^ 1"
vrbefiac,morieturgIadio&fame
&
pcffe-qni aiit
^"^
Fophctx
fuiirepe
Fcr\p(WiQ fiiprir x^ f,-^^r.C. :. _ 1 /^i j i
^
. '. L . t ficulofum nemo
15 dubitat, vndc,
& SficSur
'S^'""'
^"'"' ""
'"n^f^gcrit
ad Ch,,ld^os
qui
oblidcnt
rt,mittcns
(cribitur
> nnl'"''"''*^
eo
tempore quo obfidiebatur
Icrufalem
f
poftcanarramrhiftoriafratris eius
Io3kim,qui ante
TkTT'
^
^^?^'"''''^'^^.
r^^honis
quifuit
filtus
oiKmi
,
dcquiDus diciturin
fequentibus.
y"#r/:.e^c.Suprapontifex Phailur fiue Phafcor
qui
pcrcufi^t
NICOLAVS DE
LYRA?
r-rr,-
C A P. X X L
ytrbu
quod.fcc.
Hn lcrmias
pujl
ilhum
pbimuriam n
^
J^JT''^'"\"
P'"P'''"~^=l^^ dluiduur in d-^as
parus,quia pnmb
l^miturpropbetia.fuumld
quantum adpatre oHenditur
implta.
'p.i-maadhuc
diuiditur iti
duas.quiaprirnoprophetatcdtra
mtatorts
JeniJaWgeneraitter.jecutitio covtra maions
fpecialtter
ip.l.inmain
duas.quia prtw pomtr Seda hi.e rtm
petitio.fe
"v C-'^*'' ^!ff"K'/''.
F.t dicit. Circa
pyimumdkHur.
uZn.
~
orrf;f
tp:s,quia leq.c.& phribtis
alijs fcribunttir
vT.n '"''7!'^;""'
SedcchiasfuerucfaBa,
vt
v,dchiturir.f.
l
naimr
ix\mAc.Ex Im
patct,qod ifierft
alius ab Hlo
Thaf
r,^mponnur
capuulo
pr^ceden.
qnta
ille dii nur
fXius Emmcr.
t!!^?^^^'^^'
^"<"'/irf/we
e^a?;-yZ/^ pofui recurreruntad
lZlk-7'
""'
'^^ternpferant
prophetiam.ficut
dcminuspre
'^^natfibtftpra
cap.
i
j. Conuertcntur
ipfi
ad
te,&c.
Tccceo ^
P.P"luni.OVc.t ;?./,;.)
dicit.
___^^^^^^unflrumetabrlUca,quia
modo
loquendi
Ihbrai
,.
,
mortem fibi
imptc
catu
r, dicens: Maledicia dies in
qua natusjum.
.j,-'
h
tuergo
do. Sunt
qui
hunc locij f^m
tropologia
fic
expo 1'^'
n
unt:Mcliusefi fe traderc
fecularibus
difciplinis ,
maxi-
mephilolophicjs,g
in ccckfia
illapcrmanerejn
qua
fa*
mes iit lcrmonis Dei
, &omnis
pbpulus hxreticoru
i^la-
dio
l li Sr^''^S"^^'^o''^S^'io
'"^lo' "
q
cft ciuitas dia-
i>u,ucutconsicgatio bonoru cfl ciuitas DcUiii vcro
g
co
irfinmc,.ta(ua,siib,tar:is
dicmcureiusvaj.t.&-(itcit.
6 Conucrtam
././
nocumeriiu
vcfiiu , cr /.>(;c e; w
quo
i lud ti
remtni,mq:,antumpotutrunt ,
CbaUanfuerunt
eis mavis
durii^
liifm
jiawfcatur
pir
hoc
quodjequitur:
7
Et
Cor)e,Tcz3bo
cz.idtP.,ir,!irt-mentabelUi;a .
^
l" T?*^ 1
^'"^f3./rfr//,
/;?
nccumemumtiusmcdo diao
9
Er
dcbclla,iA-<7o;;f.r,.y;<^<i
'K'-'b'-chcddnoJ'orwndeb'el,'auit
Juoucs vntute
propria,Jed
ctiuina :
quia
in hoc erat
iu[lrun,entum
TXi^icut
Jlthiui rcx Burmortm
dixitfantio
Lupo Trecenft, fe efTe
fiagcllum Dei.C^tera patent
rfque
ibi.
1 o Et
poff. quia capta
ciuitaic
fiigit,cum viris
hellatoribus : fcd
captusjuit
a C
haldps
cu
injtquciibus , &ad
rt^cBaiyloms
addtt
chs,q
w ,
ojpcclu
eiHs
intof citfilios cius &nobih s et
poji
hec i n
exoculaiu duxit m
Babylmwcaptiuu^.Tieg.vl.C^ z.Tar.,.vlt.idio
wfine cocluditt,r:Et
nonfitcktur
ncqucparcet,neque mijerebiiur.
l I ht
popii.Hic corfiqucr.tcr Jcrem.dat
conJtUum:&
pyimo
om
tiibus
ge,:e.aliter,diicrs: 12
Qui habl. cortinuando
rcbclLcnc
contrangem Babylonts. x^
Moricturg!ad.o/4
alicmifuerut
cccifr^Tahc^m
jame
confi<mpti,cr
aliquico, ruptione
aeris mortut.
14 Qu
i autem. de ciuitjte
voluntarii:'.
I
) Et transfu.ad
Chald./r
eis
rcddendo.
uafionis._t^r/..cx dcfeaulacrxerSditionis.
fEtpel.
ptaux cxepl,
ficanonis f
uperiorum
qua:
moraliter
corrQ-
pit
multitudinem
/iibditorum.
14 ^i
mem. de ciuitatc
diaboli
pcr
vcram
poenitcntia.
73
I
Glof.ord.
&c Nicolai
de
Ly
r a
^a
luii^otcm..
Inhoclococlcmcntpncickuionaratur
r.a/n^.-c.^Nuncprouocat
cos ad lahucm
utn
vr^.
c
Ltcntia.
nonqj
ignorct
vrbccflccapicnda,
cdhbcrum
homjnisdcmoltrat
fam.Aquilaeprimacditio.rolidi.SccuilaTyru.Sor.n.fi-D
ucSiir
hngua
Hcbra:iTyru,5c
fihce &
coartatamlonar.
d /iinabc>l-p(K(i"nc^. quiapiccatisahjsadiunxcruntpcc
cata
qurc pcrpctrantnrpcr
c6lihi"i,non
tS
prauefaifVadns
qua
(luJia
prauitatisjinlcquitur.
In taais'
n.&pcinfirmi
tatc,la;pcnc;^h5ca
arbitriu,vtpropria
vohmtatc vidcatur
lubirc
pcriculum.
Qfio
S.iluator
fcic
bat
populii
nc2;atii-
rfi.&fccrucitigcn-
di1,&hocfacpcapo
flohsdixcrat,&ni-
a
hilominus
ad
poeni
tcntiam commoue
., D.ccs qai (up populo.1 K.gi?domai
hoc
p.opric pntd.c.ur.pro
cuius
culpa
mM..ue c.u.u. obhac-
^
ur
T^nV..n^ic,ncndc.%rtorc,n
8cdc.,,e,,..an,dnm.n.
co,.f.qu..u,.
domuirccis
Iuda:Audite
vcrbu domini
domusDauid:
Horc
UUii.iu''
jj
alnlucciult,.ii: rPauptrrm.
dicitdnsrf
ludicatcmaneiudicium
,
& eruite
vioppreflum
4
atOiuitit.
tinfr.j.<.a
.fpetrae eSp.
4 defcendet
coocra aos.
vos,viuer,&
crir ci animafua
qu.-.f. fpolium.
Pofi.i.n.facicm
;
'^^^l^l^^
mca(upcrciuitatcm
hancm malum,&:
non
in
bonu,aitcJo-
jntcntione
pccca-
minusfln
manu
rc;is Babylonis
dabif^&fcxurei
eam
igni.Et
3
tm.vndc
-. tnnca.
nilima.iii
*"-*
j5
/
.
^ r.uiuscuiDamxi.ueciuii*.obJWe-
tbcdtapiHdenut
wn
jf'i't.\vi pcriicrfi
c6
rilh)
cathcdra fc-
dct,qiutaiuaini-
quitatis
cUtionc
attohtur,vtimp!c
re mahun ctiam
pcrconhlia
conc-
,
f.
. ''": a 1- lur .
Mamsdchiv
tio fuoaccidcret
cis
^j^ mca,5c
fucccndatur ,6^
no fit
qui
extmguat ,pptcr
mali- ,
^^^^
jn^.^
^
(>^,^,^.
b mtftudiorumvcllrorum.Eccecgoadtehabitatiicemvallistf
fc&fcicntcrpcc-
"3"tis.
D
tiaT"uuiuiuiiiv
,
1

;, r,- ,-liriMc rrnic? caiumcommitt!t,

b
*e?.Loquiturc
^foljds atquecampcftiis,
aitdommus. Qui
dicitis
,
quis /^
^,>^,iii j
contra Icrufalem
q
' ^
'^'^-g-''-V''"T'"'""' /i Tr'^r ^.

9 rantcr.^
tpcrcutict
nos,&
quis
ingredicr
domos
nollras? Et vifitabo
^^
[^^^J^^;-

fuDcrvos
iuxta frudum
Ihidiorum vcllrorii,dicit
dommus,
1 1
e m lal. Icmu; -n
^
E->.N-Bain'.,n,us
^, , ,.
...
1 2
& adiaccnfcm re-
^^rurccnda'ii^ icnem
in faltu
eius,
&deuorabit
omnia in cir 1
3 ^rioncm
(qua:
fru-
WV1U.I.V.
o
difcrasarboresbo
Q uon accim pcfonam
.n ,udic,o:
.
bfQJi
hoc
fcccTi.is..fc...5
furor,5 raci
ICntiam C01II11...UC
,<i.,>o. acp. p
iuiin vob,ma.cr,a,nc,,..,n
conluma..
bat,
vt
quidquid
po
j
manutcalumniatis,
nc forte
egrcdiatur
vt
ignis mdigna-
ftca fuftmcrcnt ,
vi-
=1"'"
'" ^" ""
^'^'l'"'-
fopprimCti.
non duntiacommi
foperuffl.
oblcfiacft.Velficut
Tyrus
mari ita Ba
d
byloniocingic
exer
citu,& euadere non
potefl.Velquafipc
c
traduriflimafe in-
cumitueias.
rnitudine
muro-
B
expugnabilem
,
&
robuftamputat,profohditate,
& ma
rum.
. ,, o
c iub"jtricem ra/.Lxx.Qu?habitas
m vallc Sor
atque
ca
pcftri.Pro quo Sy
mmachus.petram.Theodono
opp
rci-
N I C OL AVS
DE
LYRA.
1
Y'\ucx.'ji^recipientturnfiluavtta.
2 ^.Tkd.n.d.fufficiat
d
V:tajuafaUarr.C^tcrapatemv(queibi.
3
Etdomui xc.vbidatconfdiumdm'nrcf'aip-nj>litrrd.
4
ludi.ma. cderitertxcquminicjymfiu
,fl
r,o
di\ierendo [>l>
fa-
uorr
vdpotetui
parlii iniuJl.e,ideoJubditu;:Etcn\d.\-l.opfrcl..
5 ?ropt.m:i.(\n.TeccabantenimcXierMfcteniia.
6 Ecccaro idtc.fcilicetydefiruendam.
'
_
7
Habitatriccm
val.i.ac/
te Genttm ludMcam
cjux
babit^s in le

rulalen.-n,.^
dmtur hic
v<rllis foUda &fatf^-Hns,
(^'Jia
f>artm. crat
norum
opcnim
nonhabebat,&
idco inccndio
disna^quampulchrevil
lcaicampdlrcm appc.lar,
quafi pcruiamhoftibus
,r,
r
montem cxcelfum,qui
difticile a(ccndatur.Vndc
1:.,..
-
Fifiovdlis
tiion.
MOi\./i
Ll i tK.
1 iihiM.
pcr gratiam.
a
C
CAP. XXII.
H^/ec
dt. Hic fer
modni fadus
cft ad
proplieta,an
tequa
Scdcchias ad
cumiferit nuntios,
vcl
poftquapracce-
pitnuntiisquid
an-
nuciaret
rcgi.
w<< d.
Piccipitur
Icremie,
Vtnonpernuncios,
fcdpcr feipfum
lo-
Et ad-
fita
in vaUe,&
partim
in monte &
erat
claufa
tribus mm ;s.
8
Qui
dicitis. confidcces clefortitt<dine,&pli<ralitute
mnrmrn;
St d
tjma
hoc: nihU valet contru dominum,'deofuhditur.
p
Et vifita
(uper
vos. fcilitet
ad malnm
veflrum.
10
\v\xt7t{m.idli.,opiiS. . .
.
1 1 Studiorum
Ve.7w///'o/f 5r/cnfcr operati
eilis malum.
1 2 Et
luC.ig.in.?.<^owJO
faltus
Libant ,
quam
xd'jicam
Salomoi.
ad
rep^n^-vdim
anna tS
q
icunque pretiofa,
1
3
Et deuo
ijuia ^abu^^ardan
incendit domum
rcgis
&dorm
dommt & donios
lerufalem ^.'{eg.vlt.
~~z jit erit
cT.iTraptum
demanibus ini
micorunTjdcorum
ligat epifcopi,
prael
bvtcri,
diaconi:!?
oisordoecclcfiafti
cus.Quod
fifcccr
CAP.
XXH.
^
Vf^^y^c
dicit dominus
: Defcende in domum
ieaisluda,&loquerisibivcrbuhoc,& r^,uw
^^o^
,' ,J 1 I ,J. ^
2
prxcepta
Dci & ir
dices: Audiverbumdominircxluda,q
^
iioccntelanguinci
fcdes
fupcr
ibhum Dauid,
tu &c
ferui
non fuderint,
lca
tui)^
populus
tuus,C|Ui ingrcdiminiper
portas
iftas . Hacc dicitdominus:
Faci-
4
teiuditium,dciuiluia,&: hbeiatcvioppreflumdemanu
5
hzatcsminimos,
pcrcuticntcscoici
tias
fingulorfijOb
ncat
propria
digi
tatc,ahoqui
rcil,y
fiain
Iblitu'
quaturrcgi.
.
,0.
ucrtcnda diuina
iapicntia,per
nunciosiubct
tnftianun-
tiari
,
per ipfum pvophctam
non tnftia: lcd
quid
racers
dcbcatjVtimpcndcntem,
fcihcct, fugiatDciicntenuam.
b FjtMfiWaiw.QuidquidrcgiKdomuidiaumeft:
intcl-
NICOLAVS
DE LYRA.
G A P. XXII.
"
Acc di.H/c
lcrcmiasprophetat
contra malorcs
fpetialiter,
^J.(S pfif*o
cotra
regcs,
lecHdd
cotra
pjeudo prophetas
&
f^cer^
duts
c.fcq.Vrma
in
duas,
quia primo prophetat
cotra
domurcgia
ingcncralijrcudo
cotra
aliquos rcgrs
in
fpetijliJbi.^tioVltc
flcre.
H;
cccic
nc.In^^rcdiuntur
autde
gcncrcDauid
perportas
Icrui
le ^'
it-dcnthipcr
thronucaisqunnterprctat
nunu
(<
tis &afccdut
currus &
cquos qn
refrenant & luas
&
!
piili perturbationes
& in ecclcfia
copofitoicedutgra.
Cucaprimumdicitdertiandatodomini.
2 Audivcr. N/
'
aure
corporis,fedetidmentis,&cu
ejfccluoptris.
5
RcX U-y
ficut
tu
esfucceffor
Dauid in honore,
iia dcbes
effe
in valori.
4
Facit iud./f^/rw
enim
eUferiteHtiaiujia:iudicium
veroe:
quutio
dtius
iu^iitiie^quj!
debet o lerif
v
fie. i,ide.f.hditur.
5
Et hbc.&C.& adue.
per hocihnt,ic,i^
:bi i^ibant
talia iM
M O
l{
.A L I T E
f{
.
1 mcdi.Hic
leremias
prophetatcontra
mala
rcj^ni Ind?
gencrahtcr,&
cotra
quatuor
malos
rcgcs fpcciahtcr.Mo
ralitcr aiit
per
rc^num luda,
rcgnu
ccclcfia;
fignatur,
co
g>
Iudaconfitens"fiuelaudansintcrpretatur
Adlaudem
vcro Dei,&
fuae bonitatis cofcflitone ,
ccclcfix
rcgnii
de-
putatur,fcdtii
mahtia niiultotiimuhumdeturpat,&
im
pcdit
laudc bonoru Per
quatuor
vero
icges
malos.qua-
tuormalarcgnu ccchdcpiauaniia fignantur.l
cupiditas
cffrenata,fubiimitasinflata,crnaHta.s'afic<ftata,&crudc-
litas
agsrauata.Priraa
facit
dignitates
ccclcfiafticas,prae-
hcnda.s,&
bcncfitia alia,fimoniaccc6ferri.Sccudufar-
ha,cquos,&
alia huiufinodi exccfiriuenimisampHar
Ternii facu
ncpotulos,
&
alios^ppJnquosdebomsci
.
indeccntcr fublimari. Qiiariu vcrofacitpauperesbo
>
fibi dcbitisdefraud.\ri:&
hoc maludedicin
dienotaii
tcr aumiicntatur.Bcin.ad
HcmiciJ
archicpilcopu^ci
-
ncnlchi.Clamant
famclici
c6querutur,&
dicunt,Ui<:-
p6tificcs,!n
fraeno
quid
facir
auru?quid proiunt
tot
n
-
tatoria,aut appefain perticishutplicatainmaticis,ncp
famc &
frigore
labor?.ntibus< Noftrum
eft
quodcn
ditis,nobis
crudclitcr
fubtrahitur
qd
inaniter cxpca

I
^35
leremia:
Cap.
XXII.
M
a si en/w.
AIIcg.Quidquid
ad domum
r^iam,&
vrbem
mctropolim prophctatur,ad
ordincm
eccleflaliicum, &
principesecclcfiarum
refcramus
qui
fcfe
fuperbia:,&
di
uiti)S)&
lafciuix tradiderunt.Nec flatim
libcrantur.quia
dcdomoregia funtquomodoqui deftirpe rcgia
Dauid
fucrunt,quiplacue
runtdominOpaUCi
afHi6c!liasoppriunmrapoteBHbu,. , .....
cr.p,at, w<i
rp!,mini,b,m.
inuenti
funt^vtipfc
calumniatoriSj
&
aducna&pupillum
&
vidua nolite
tco-
'P^'
Dauid,EzCChiaZJO
THom.cidas
eDim &
facnlcgos
8c venenarios
punire^non
eft cffiif.o
nnguinis. (<d niinittcti.im
legi.
fias .
Magna
autcm
tnltaie,
ncq; opprimatis
inique
,
&
languine
innocentcm ]
?"x Srvnt
a
"' ^ff^^d^^i^ in ^oc ifto- Si.n.facientcs
fcceriris
vcrbum
ra^Dc?prSrciu;?
iftud,uigrec!icn^pcr portas
domus hums
rcgcs
fedcntes de
^
gcncre
Dauid
luper
thronu
eius,
ic
afcendentcs currus
,
&
. ,
^T^U^ontamdominieritaudei af.,qujra ve(lta;voiuntat;s.
cquos ipii
&lcrui &
populus
eoru.
Quod
fi
non
audieriris ,
a^^uia
nonh bui
'
3
Verta
h?c
in
memetipfb
iuraui
,
dicit
dns,quia
in
folitudi-
4
neeritdomush^c.
Quiah?cdicitdiisfuperdomumrceis
J
_,_,,
...
T-l .
lEgo.nonre<B.iby)on.s
^
Iuda:(aaiaad tu mihi
caput
Libani. Si non
pofuero
te f^li- 7
tudinem,vrbesinhabitabilcs,&tfand:ificabofuperteinter
^
aTNabiuhodon^oar.quifcntcntiam
exequitut. bTPotentcs
Scptincipcf
ciu tjtls
^
ficience virum &arma
eius,&tfuccidet cledtas
cedros tuas
a?Omniafonfumetfljmmavotax.
TOmnibusHcletis.
&prajciDitabuc
in
igne,
&
pcrtranfibuntGentcs mult?
p
ciuitate
hanc,
&dicet
vnufquifquc proximo
fiio: t
Quarc
r

j
.
r
/^*"'''"'- Tlnterrogati.
tecitdom]nuslicciuitatihuicgrandi?Etrc(pondcbunt,c6
quod
dcreliquerintpavau
domini Dei
fui,
&
adorauerinc
TPto Deo veto
734
b
raDciprouocauit.
-
)
Gj/W.Quaeftin
"
limidiatribu Ma-
lalTetransIordane,
a
quo
monte La-
lam
fugientcmla
obcofcquutuseft,
aumulusteftimo
ijdift*eilc6cpibi
.jbo.
icob & Laba iura
*
crfit
in accrnu la
Bjdib.pgrcgaiu.Eft
eiK.htecaput velprin
pium
Libani mo
scxcelfi,qui
vni-
erfisccdris confi-
iseft. vnde: com-
ouebit domin^ cedros
bani,Sc Vidiimpiu
pet exltatHm
et ele.
ce.WEt in Zacha
c si
mnpofucrn.Commmitm domul
regi,
& vrbi leru- D
laJem,&
tempIo,quod
vocatcaputLibani,qu6drcdiee
dum fit m
fohtudincm cu
vniuerfis
vrbibusfuis
Audiai
hc noUrx vrbis domus
regia,
&
principcseius,
&
ccdri
qu? vfque
ad
c^lum eleuantur,&
fuperbiam loqnuntur:
kriT ci . , Quisnosvidebit*
bTNo,,fo,umer,p.at,s,^dnp!aminiab,m..
^^^j
^-^.
^J^^
dominiconfumcn-
tur
finoluerintac-
quicfcere
pr^ceptis
illius.
Aliaeftautc
fandificatio intcr-
fcdoris
&armor5
cius.aliafacerdotu,
& corum
qui
mini
ftrant domino.
d
T^iplne fiere
mr
tuum,&c.
Hicrony-
mus.
Mihipropric
dici
videtur dcSe-
dechia de
quo
&
p-
fentis,&
pr^teriti
ca
pituliprophetiaeft,
in
quo
vere
rcgnu
10
finitumeft,fubquoE
1 1 & vrbs
capta
eft, &
ipfe
in
Babylonem
12
dudusmortuuscft.
15
IfteefiSdIum,idcft,
14 confummatio , at- DcM;.d
i;
que completio,fi-
lius lofix rcx luda
quircgnauitprolo
fiai
'f.D.htinz<acha- .
T-w
'
T ^.r
. . ?
,""-"k'"-"
]y.AfmLibanepor
^
DeosaIienos,&:fcruierint eis.
NoIiceflcremortuum,ne- <
fiapatre
fuo.iccho-
istuas,
&comedati-
pscedmtuas.Qmsergo
ad
domum
regiam loqiiebarur,
|:r
metaphoraloquitur
ad
teraplu,fiue
ad domu
rcgia,
ood
ipfi
fit fcilicetin
excelfo,fiue
quod
de
templo
om-
lurapeccatoruniremediapctantur.vnde:
^uncjiudreji-
! nou
eji
iii
Calaad,
aitt
medtcus non
eji ihi ?
Theodor. Icrufalem vocat
Libanum,Galaad
autcm,
:3latia rcgia qux
in ca funt. Eft
porro
locus in Libano
q
filius
,
fcd
nepos
lo-
lix ftlius
loajcim.vtaprincipiohuiusvifionisquando
mifit ad
leremiam Sedechias Phafiiir filium
MeIchiB,&
Sophoniam
filium Maafiae Sacerdotem ,
vfquead
iflud
capitulumomniadcSedcchiaintelligamus.
*
Idcrn.NL-quaquamigiturgcntilis
plagenduseftatquc
ludxus,
quiinecdefianon fuerunt, &femcl.mortui
innmmafi.r V(\H^-.U^r..i- \ A

T^
fimt ;
doquibusSaluator
ait.
Difmttemortuusfepelmmor.
m?S t V.,;, V
"
^'''**
^"^ pcrtinct
ad tcr-
tuosfuos:
lcd eos
plange qui per
fcelera
atque peccata ajrc
iLib 0 5 ^at?cFn^a^?r
"'''""'
'', ^"?^^
^^""^"^ ^^
'''^'^''^ "1"^ '^ "^
rc2crtrdamna%!
'.
Liijano.coparata
cllc
palauarcgia, proptcr
admifiam nc vitiorum.
icisimpietatem.
^zM F
NICOLAVS
DELYRA.
1 Sicnim
fzcientcs.fcilicet,iuniiiamexeaHendo,&imuni.
t.m diclmando .
2
Ingredicntur
pcr
ponas.Kperfeuerabm
in
honoreregio.
jQuod non
iad.Jcilicetdimiitendoiunniam,
&
profequen-
ainivSHtiam.
^
A
Inmcmetipfo
iuraui.
Hcmincsenimpermaiorcmjuiiu-
fnMHeb.r^.cap.Deus
auttm non
habetmaioretnfe.ideoperje-
ntipfm mrauit,
^ *
5 Quia in
folitudinem . /. domus
regia:ad
illam enim vene-
n
Ier(mias,vt
patet
in
principio
huius
capituli.
Oalaad tu
vtxlhi.Galaad
cjl
mcnticulus in
fummitate
montis
Lam
extHens, &
J,c
ad modum
capitis ihidcmft habens:&
per
th
wteUignur dumus
regia, ydfolium per tnodumcapiiisfiha-
ts ad alias
regnipancs, & non
accipitur
hU
Calaadpro
tlU ter
^-'luxelir^hralordanem.
l
^
"0".Pofucro.f
fubinteUigitur,non
credatur mihi.
.
yo"
inhabitabilcs . Hoc enim
impleuit
Deus
pcr
Chal-
>!,lerufaUn,
( qux
erat
caput regni )fuccendentes,
&-prbes in
^
>m!tu
dejiruentes.
' ^ ^^ >
'11
^'
^^n^ificabo.Hfim
dicunt:Et
pr^paraho,verhum
enlm
J
mmhic
pofithm efi
^quiuocum adjanaijicare, &
praparu-
'f , , '7'
*"'''""" rneru.s hic
dKcve,
quia
Ch ddxi
c,ui
hoc
tiZ^
"''"/''';w//,/fd inftdcks:
Tamenfuwdum uanfla.
lcr^u"""
'"ir'"^" ['^riHi
vetfana>ficaii,nonformaliter,
i'- f//
/S''*'''""''''^''''"''''"
'''"'^
'"(i'"menta diuin^ lufini^:,
lal^T^^^'^^^'^"^
'''^^^^idiUhald^osad
interficicndumpa
"'^'^^armaeoruw.
^
L!5w1'^'^!"^^"^
^''-'^^^
'?'''>
&
nobitrsqui
vocmtur
^r/Hiie
Lib^ni^m quo
crejamt^dri.
^
12 Et
12
Etprxcipitabuntinignem,&c. QuiaChald^iifuccende'
runt cinUatem.
1
i
Et
pcrtranfibunt gentes.
ToH deslruBionem ciuitatis.
14
Etdicetvnufquifqueproxi.
^dmirans deciuitatistam
fortis
dejiruciiune.
1
y
Et
refpondebunt..>if^cf
hoc vinuti &iujiiti<e
diui-
nx
propter peccaium idololatriiC.
16 Noliflerc. Hic
confeqttenter
leremias
prophetat
contra di-
quos regesin fpeciali.^dcuius intelkBmnjciendum^quod
mortuo
lojiarege ludie,fucctffit
ei
filius
eius
loachaT^que rex.Aegypti cepit
& viiiiu duxit in
^egyptuj^i
&
mortuusefi, &fubfiituitrex
.Aegyptifratreeius Eliachiri^^vertit
nome eius inloachim
fcri
ptumper,m.infine.iitj.Fjg.xxiij'Contra
ifiit
venit
l^abuchodonc-
for,curn cxercitibusfuis,& fecit
eu
ftbi
tributarium tribus annis:
iluartoveroannopercipiens
eius rebcUionein
fauorem
regis.Ae-
gypti quifecerat
cti
regem,fecit
cum
capi,& interfeBum
cxtra
por
tas
Itrufalem
inhumatuproijci,confiituens pro
eo
eiusfiliu loachin.
fcriptum per,n,in fine:fedpofi
tres
menfes cogitans,^
non
fideliter
ei
fcruiret pro interfeclione patris
ta vili vcnit ccntra
eu,qm confi-
iio leremix tradidit
fe rtgi B.ibylonis,
a
quo
cu
matrefua
&mul-
tis nobiUbus
regni
ludte diiBus
eft
in
Babylonem , vbifuit vfq;
ad
dic murtts
fua:f^
loco eius
confiituit
rtgv
Sedechia eius
patruu
&
'
filium lofia:
qui pofiea
rebcUans
regi Babylonis captus
i Chalddis
exoculatus
fi,.it,&
in
Babylone
duilus
iiij. I{eg.
vU.
Igitur
de
ifiis
quatuor Ivquitur
hic lereniias.&
primo
de
loachaz^^fecundo
de Se-
deLhia,ibi:V\:in2^\\.e.tertio
de
loachimfilio lofia
ibnVxquixdi
{it:it.quart6
dc ]:uichin
nepute Iofte,ibr.V'mo
ego.
Ci>ca
primii
dicit Itremias: Nolitc flerc. i.
loachaT^filtum tofif
mortuum ht
oiegypto.vt
diili-imeji
q.i.mors
eius non
cfi ficlamevtahiUs
vobis
ficut
aliorum trium
fequentium
,
quiarex ^egyptinonlegitur
a-
Uud malum
fecijjc populo
lud*
nifi quott
duxiteum vinclnm , C^
impofMt regno lud^
tributum .
peiora
autem
fatis contigerunt
itt
temporibus
aliorum,vt
videbitur.
J
* 1
Plansjl.

73^
Glof.
od.
&Nicolai
de
Ly
ra
71^
c Vnn
planget
tum.
Hicronymus.QiLod
dc Hcbrio
pofui t
inus.X'^nplanget
'um:v^
frater,&
vx
fo.in
Lxx.nonhibc-
tiir,
propriequc
dicitur contra loakiin
rege
Iuda:&
apc-
rirur
quod
intcr fratrescrat
ambiguum
,
vt no fit fcrmo
dc loachaz
vel dc Scdcchia,
fed
proprie
dc loakim
,
quc
interfcdCid latrun
ifTf filin lofii.vel ptopni
Sedechiim.
a
^iJ.^>>f.Tonasrexiuftustrcsfilioshabu.r,
loachaa
^A & Ioakim.&
Scdcchiam.
rrimum
I^hamo
Nechao
ta.
4.Rcg.,, g duxit in
Acgyptum,&
ibi
"^""^,^"/*.^"^f, "^X
Ui cius loakim,quo
mortuo rcgnau.t
fihuscius
iccno.
nias,^ui
a Nabuchodonofor
cu matrc &
prmop.bus
m
captiuitatC
duftus ,,.,-..

,...,-.-
efl :
<P quo patruus
^
.^
r
^- fl^^^
pj
-gjtc
c,5m
qui
cgrcditur, quia
Pt/lc
Ln
rcWccur vltra,ncc
vidcb.c
tcrra natmitati,
fua. :
cjuia
rufalc
duaus
cfl in a
,
.
-^^jominus
ad Scllum
filiu lolix
regis
luda,
qui
re^
SL?f"?: gnauitprolofia
pattcfuo.quicgtciru.cftdcloco
illo. No
Hcbrxiputan<hoc feucttctut
hucatnplius,
fcd in loco ad
quc
tranftuli euin.
""f"rcsE
b ibi
mot.ctut,&tcrramift^^non
vMcbu
ampl.us.V.-equ.
SgS^lS
.d&^SininiSt&aculaiuan^in^
fr=
I
;4
iudit;^rA=&i^^^^^^^^
^i-
^
quod
in cis
rcgnu
luda finitum
fit.
Thcodorct.
Scl
(it
grau*.
culisChaldsorum
&
Syri^
Ammoni-
tarum &
Moabita
rum
Hebreanarat
hiftoria.VndciMa,
lachim mortuus
,'
fcribitur
,
&
fcpul-
tustacctur.Inlibro
dicrum
lcgimusca
tcnis
vinclum,&in
Babyloncm duflu,
ncc
vUraaliquidrc
fcrturdcoeo. Da-
dusdNabuchodo-
t
&eit exein-
lum non vt
quida
_
putantcftloakim,
^fcdcftloachaz
Hic
,fPutanfeinpe.i.uumrejn.tifum.
t
-
o ,
wlu,, a
x,aui.^..vjuu-
nonrcddccei qui
dicit:xdificabo
mihi domum lata & cce- 6 nolor
vmculatus.
,":nmhaSlm^petpe.uam,d,fi^
M Vide,ut.n.h=bc..d,Hca,ion.puUhet,.m.. 7
fed Ctiam Ul Via
pa
o.^,TuT->rrinA OnitaDcrit fibi fcncftra.sS^facitlaqucaria
8 cem fub tnbutoft
"''^.tSii;?"
K^^^^
,H.,eJnor,.natinpV-
Cit,fcd
poftca
rcbel
cnim
rcgnauit
loco
Iofizpatrisfui:hfic
ccdtinr^inertdi
fvnS.
Nunquid
tcgna^bis, quoniam
9
lauh.tandcm la,*
1
mi
cedrino
aoi
t&tanc
Iofi.patrislui:huc
^--b
ecc^a
.n.pctu.
a,rtucn.e.,^^,n^~.^^^-^
u
vn^Sepultiuaaf
irctediNcchaocaptiuum
tconfersteccMio?Pater tuusnunquidnocomedit&bibit ^^
^
Theodor.PatP
nTxdlfi
abdUXit in
Aegyp-
,.Q^Nonfupc.biu.,deabund,m^.ideo.aminpt.a.,t.quaminfu,u;obcne^^^^^^^^
j^ Scllum nod
tum. Nam
loak.m
^fccit iuditium
&iuftitiam,ttunc
cum benc crat ei? ludl-
^^
loakim.Dixit.n
occilus eft in leru-
,fFapctis&egcn.,veifu..pnu.^
15 deillo tcrramhai
falcm , quod
& hic
^^^^^ ^^^{-^^
pauperis,& cgcni
in bonum
luum .
Nuquid ^^n vidcbit : fed ii
,,.* aOioach.m,c'>tpo.is
Sf ii.ii.iJ;.
, x _-r._ -_
x>phcta
nos docct.
b y^e
qni
a:d:.&( . loa
kim fiUo
lofiae.que
fnbftituitPharaoj)
loachaz fratrc fuo.
tHxcbonahabui."
'
.
...
a,0.oach.m,c.tpo.is
*.^a,.u.,. ,g
trafmigratiOnCIIW
notide6quiaco2nouitme,dicitdorainus?Tuiverooculi,
,7 ricmr.Dchocvm
aTktalicnadiripias.
, ,o
' '
"
T J J
^
O ,
^ *
prOIlClCtUr
CXtrj
& cor ad
auaritiam,8^adfanguine
mnocentetundendu,&
,9
portam,inftarma
T-cct.
i,,^.^3,3.
adtcalumnia&adtcurfummaliopcris
Propterea
h^c di-
-
^-^^^f^^>^l
Ce.r.rai}npic&crudelitcr
dtdfisadloachimfiliumlofi^ rege
Iuda:Nonplangcnteu
^ '^^^^J^
docentK
tcontritioBcrcgnauitquemor-
1
^
j

d .^/(en/c Pcrmc
fidcndu heu.
tuum non
fepuUii
-j-y^ frater &vx foror:
n5tconcrepabut
ei, v? domm?
cc
v?
^
taphoram'
Libani
narrathiftona,cu
i.ir,puu,ibem.s8cab.u,busiacerabi,ur.h,ce.tenimaf,ifr.ui-Mta.
^
nQ
2I & Bafan rcc^ionis
aUos
reges
& mor-
tinclvt? .Sepultuia
afini
{epehetur^tputrcfadius
&
proiedr
^^
^ niontium trar ii
ferTt huncSro-
^
^xtra
porcas
lcrulale. Alccnde
Libanu &
clama,
in Balan da
lordanc ad lerufi
-
n.iai.iiu.i..auipiw [;
Ic
prophctat, qut
'^-
&
noSuTtum^dcquodicemusinpofterioribus
. fruftra
in
Acgyptijs
Hcconfifa. Vel ad loakim
quitm
* Thcodor. Ccdrum vocauit lofiam.cm
conftanserat
rcgnabat,
& ab
Acgyptijs
rcx conftitutustuerat
quc
rcgnum.Rcprehcndit
autcm
SclUim,qui
& loachaz
no-
minatur,e6quodCedriquidcmaltitudinemimitabatur
at no zmulabatur
incorruptioncm ipfius,
fcd de
rcgno
"
faftuofc
gloriabamr.
C
T^OB
fruftra abcis
fpcrctauxilium
:
ipficnim arcgc Babyb
nio
captiuatifunt.
Hierony.Qiiod
nosdiciinus.adtra
fcijtesclama,
vt& in Hcbi'a:o
lcriptij
eft,NcabalimLj
&Thcodo.vertcrunttransmarc.Symmachusdec6t
^
vt
figni-
f
NICOLAVS DE LYRA.
I
Piangi.
Hic
confequenter loquitur
de Sedecbia ,
qui
inttr iflos
*
vltimo
regr.a'dt:non emminfcribendo
tenet ordinem
temporis,vt
diCia eH
cap.prxcedenti.Dicit ergo
:
PlangitC
cum
qui (^rcdi.
i.egredtetur
.
Loquitur.v.dt: futuroptr
modum
prxftutis
de Sedt'
chia,qui
exoculatus duius
fwtpojica
in
Bahylonem.ibiq;
mortuus,
&
t?porefu4 captioms fuit
teplurn^mbusiii
&
ciuitas.&
popu-
luspartim ncdfuset partim captiums,q
erat
occafto magni
l"ii'.
7,
Quia
hic dicit./.dd
Sedechiam,quiHominaturSellum.'}.Va
raUij.
vt dittum
fuit ibideWyqui rcgnauit pro Jofia patre
juo,
non
immediatcjed
in
quarto
loco :
quia
ante eum
regnauerunt
duofra-
tresfui
&eius
nepos,vt
diSlum cfi.
3 Qui cgrefius. Loquiturde futuroper
modum
pr,etcriti fro-
pter
ctrtitudir.cnt
propheii^.Cjitera patent,
4
Vx qui
Jtdificat domum.H.c
loquiturdc
loachimfilio
Jo
fi.ffCuius p'imd defiribttrnaUtiam
. feiundb
dehttam
pcenam,
ibi^
Propterea.
Circapritnu
diiii: Vac
qui
a:dificat domum fua
*
in iniufti.
Lrat enim iile loachim
cupidus
&
fuptrhus
.
prvpicr
quod
adtaciendumf1bi.4td1fi1.ia exccffiua
in
magniiudine
&
curioft
tate
rapkbai
bcna aliena.
5
Amicum fuum
oprimct.
i.finecaufa
legitima
.&ftfi'
liebathnc
I achim
amicis,m.dto fortius alijs.
6
Qn\6\c\X3CjA\^.l.cxcef]iuaminaltitMdine.
7
Et
coenacula.'./o/<jrij;; quo
notatur
cxctffus
in latitudine.
8 Et facit
laquearia.C^/it
efi exccfius
in muteria .
9 Pingltquc
In
qw
notatm
excefjus
in
curiofttate
.
10
Nunquid rcgm fcilicet,perfeueranter.
1 1
Quouiam
confersJ.te eleuas vitra dcbitum.yel confers
te
tedrot
cedro,tdeli,S^lcmonipitentfk7no
ad
(dific.vidum .
1 2 Patcr tuus
Jdlicet,Iofias.quifuit
deuotus
&fmHus
.
1
3 Nunquid
non comcdir.
idcfi,pacificd
vixit.
14
Et
fccit.(;.d.tAr)Mf fjpero poiuijse
aliter
fetiffe.Idcoftqt

I
)
Nu
nqu
id non
idco.jupple
vixit bcui &
infih.
16
Quia cognouit me.quaji
dicat sic.
17
Tui Vcr6ocu.& cor.& idco
degeneras
a
patre.
18 Et ad
fanguinc
minnoccn. .Adhoc enim
quod
bona in

centumfibt aiqti)
ertt,crimtn
dignum
morte eis
impombat
.
19
Et ad Curlum.
Cupiditas.n.impellit
ad omvia
malj, prof
'
quod
dictt
^pofi.']. Tim.v).b.l\adix
omnium maloru
cji cupidt,

20
Vroptcrcz.Hic confequeuterpropheta
denunciat dcbitam
'
nani. Ft
prtrtib refpedu regis
diccns.
2 1 Non
plangent
i.Jratres
fius
&forores
non
plangent
i *
7or/Mw,f/'cfHffj.Vsnobis
de mortc fratris.
2 z Non
concre.i./f^^^^cf
non duent lat men
tugubre,ficut
'f
fitbatit \idennibus fcpulturis.propter quod
fubditur.
23 Scpultura aC\ni.CuiuscadauerprciJiiturtn
capu
velfof^'
24 Scpclictur putrefa.
Contra hoc viditur iilud
quodd'^
iiij.l{cg.xxitij.b.de
ifio lvacbim:Et dormiutt loacbim cutnp ,''
bus
fuis.Ad
hocdicunt
aiiqni. qubd
cadauer
regts fic protc^iut
\t-
dundabat nimis in verecundiam ludaiorum
,impetraueruntd
j*-
bucl}odonofor,qu6d fepciiretur.
rd
poteji
dici
quddiiij.l{fg.^
'!
non dicttur
qubdfepultus fuerit ,fed qubd
doi miuit cutn
pAt'
1''^
fuis,qu
dormitio non
importat nifi
mortem.]Confequenter
po
fHf
fana populiludtx,cumdicitur.
25
A(ccndc.
i.denumavjq;adextremitatesregni,qua
'^
nus
ejl
in cxtrema
parte verjus ^quilone,et Bafan verfusOr
te.
*
I
'27
lercmia:
/|vt{i2nificcnt,quod
vox
prophcts vfquc
ad montcm Li
/banum
& Bafan
dcbcatpcnicnirc.
a"//jio;
J^f-Hicronymiis. Supradixciat
domui
rcgis
lu-
^^l^ jj^c loijuoi),
dcindc, dcfifndc
ii: d^ ninm
n;^'s
lud... Etice-
n\n\,h-(c
dicit
dominusjttptr
domnm
regis
luda,5c
prxpoftero
ordinepoflquamlo
Cap.
XXII.
73^
1
I
& maximc ab
hisquiTaW
5c In
peccantlam
prxdicar D
Quomodo
iguurdominus Icchoniam
tanquamannld
dc manu
fuaproiecaurumfcminamr ita
kaorcmobfc
crovtnefarium librum abiiciar. Si
volucritlcgerelc^at
vtphilofophum,non
vtccclcfiarticum.
^
,
_
*
Thcodore.Quo-
vocem
tiiam,
&clama ad tranfcuntcs :
quia
contriti funt
niani non
imitatcs
^afOeuspfr Prophc-tas.vclio.^uutifnnti.roiV-i.r.
IjTSuperbKm contrameex abundMnia.
'
piCtatCm
maiorum
oes amatores
tui.Loc]Uutus
lum ad
cef
in
abundantia
tuaj
- dc
coguitione
illo-
_
.j, aTidtiyup^bijexquocdi.aaesab
Aejvptj.
5 fi^igloriabantur
af-
dixiftijno
audia.H^c
eft via tua ab adolefcecia
tua,Qa
non
4
f^'retcs in medium
_
^
aTfrincipeshiiciiiuciiuedirperros.
5 Abraham, Ifaac,Ia-
audifti vocem mcaOmnes
paftores
tuos
paicet
ventus 8c
^
^^> ^^'^^^^
> Dauid,
a<iBa:iyionn,i.. 7
Ezcchiam,
lofiam
amarores tui in
captiuicate
ibunt.Et
tuncconfuderis
,
Sc
^
^'^^
iiifignes
virtu
aTArroK.iiit'am
figniticnc.
erubekes ab omni malitia tua
q
fedes in
Libano,
& nidifi
cas in cedris.t
Quomodo
cogcmuiiti,cu
veniilent tibi do
f^ulidlta: cavniiutarts
iuTdsam duftusa
lores
quafidolores parcurietis
? Viuo
egodicitdominus,
lortuuseil Solco
quiafi
fuerit lechonias filius loachim
rcgis
luda anulus i
lCOmmCntailJSOC
D
.iiq;.idemjnupotian:isdifficuItcreripitur. TT.imcn.
bTBabyKmiorum
(planationib.
quo
niana dextera
mea,inde cuellamteu.
Et dabo cein manu
imraos cftdiucr-
.
'
-
,

-
/- .
s
interpretum
ika qUcTrentmm
animam
tua, 6c.in
manu
quoiu
ru formidas
facie,
& in manu Nabuchodonofor
regis Babylonis
& in
manu Chaldajorum. Et mitta tc& matrem tuam
qu^ ge-
nuit te in terram
aliena,m
qua
nati non
eltis,ibiqj
moric
a*luda:3ui, ..
L.cfideiio.
mini &in terra ad
quam ipfi
leuant animam
fua,
vt reuer
;runi'&
poft
mul
j^ntur i!Iuc:& non reucitcncur.
Nuquidt
vas fidile
atquc
*
fcrrrpoteftad
Cliri
)s
annosmfcjpulic
^ ,-.^;.ia.+...u^.,:. nt.-.,?.-:j! .. Lr_
^ "'
ftum?Etcxcoquod
mniani &
iluus,
ilumniatifuntmed
balicnis nomini
us
propriasfcntcn
asponercquode-c
ofaciocaula bene
olcntiK.nc ccrto
nomine
aliquem
vidcar lacerare.Dico
rgoapcrte magiftrumcorum Origcncm
hunclocum
guutuseft
de Scde-
:liia,gvltimusrex
bit.rcuertitadloa-
himfratremcius,
'''^"^iui
anteeum
regna
''"'jit:quavaticinatio
""'
!e
completa
niic lo
uitur
ad Icchonia
ihum loachim ne-
iotcni lofia:.
qui
a-
ionominevocatur
oakim ,
qui captus
iftcu matrc & mul
hominibus,&in
tiascxponere.hu
B
ifcemodi mifcere
rmonem. Quida
oc dicunt,
a!ij
au-
miantjhocnonul-
ficlentiunt:
quod
9 tchac dccaula De'
10
rcpcHit
arrogantiS

11
Tt^choniar.inqiiicns,
12
Etiamfiannulusdi-
13
gitifiat,
Scponatur
'4 in
dextera manu t quam sra-
15
mca, indccucUam
"ofafuift''
i*^
illum 5ctradamho
17
ftibus.Ncigiturco-
18
fidat de
virtutc ma-
'9
iorum cum illora
-
virtutem non a;mu
lctur.
E,
c
^("/f/.Hierony
mus.
Cumhocde
^'**
lcchonia dicatur fi-
lioloakim
,quore-
contricumviriftetlcchonias?
Nunquidtvasabfqueom-
22
Apoftolus diciteu
'
a:Hnc fa^um de lechonianeijioduWitat. > t i-r

v-v

mvoluptate;
Quarcab.&>ifum,pfe. &femcne,us,& H
l^S^^ZS^^,,,
proie6li
in cerram
,
quam ignorauerunc
? Terra
, tcrra,
^^
nitum omnis crea-
tvt idoiu cs-
26
tnrx eum
appellari teptum
con-
annuUim
qui
proij
^"^""=*'
ciaturdemanudomini &
tradaturBabylonioregi?
d
'^j>'//".Hicronymus. lechoniasintcrprctaturdomini
d Chtiftum
rcfcrre,qui
de manu Dci
pat
ris inftar anuli
i!uirusfit,& mifliis
intcrracaptiuitatis,
in vallc
lachry-
narum,&crucitraditus.Matremquoqueeius,ideft,fy-
-
(^|agogamcaptamatquedcietam:&nonpertimefcitq3
quitur
: Hxc duit dominus Scribe virurn
iftum abominattf,^c,
iitelligercdedomino
maieftatis.
)
^i^-Hieronymus.
MilcrabiliterGruniusSexti
Pyta-
orici,hominisGcntilisvnumlibrumin Latinumtran-
iilit,&induovoluminadiuifitfubnomineSixti mar-
ris. Vbi nulla
Chrifti,nulla
Spirituflanai,
nulla Dei
pa
is,nullapatriarcharum
velpropherarum,vcl Apoftolo
imfit
mcntio,
& hunclibrum lolita tcmeritatc & infa
laanulunominauitjqui per multasprouinciaslegitur
&
prxparatio
cui in
pr.Tlcntilocoprima fylabaic.i.nome
dominiaufcrtur,&:
dicitur
chonias,vtfubaudiaturper-
ditioni & interitui
praeparatus.
e
v>rr<T,ffTa,^(.Clemens Alexandrinus.Ametes&ino-
bedicntesterravocatfcriptura, vtlcremiaspropheta
de
^
Ioakim,& eins fratribus
dicens, Terra,
terra audi verbQ
Dfii.Alius aut dicit. Audi coelu & aufculta terra : auditu
appellans intelligcntiam
& coelii animam eius
qui
eft
p-
dituscognitionequi
coeli &rerumdiuinarum
fulccpit
contcmplatione.Contracnimeum
qui elcgcratinfcitia,
&: cordis
duritiem,tcrram dixit.Et
illud,Aufcult3,
appci
lauitab auribus
qua: funr inftrumcnta auditus carnalia
attribucns
his,qui
rcbusattendunt fenfibilibus.
^
I Scribe
NICOLAVS DE LYRA.
'
^
Etcla.//a
qiiod
omnes ttiam
extrantiper
terram ttiam tran-
unies,ptrcipiant
dolorem tuum.
Quia contti.
idefiyde
^egyptijs,
de
quorum
auxilio tonfide-
ts
quus Xubucbodjnnlor
debti!auit..:^.I{eg.z^.
LoquutUS
rum,&c.Pf>-
prophnas
meos.
In
abundantia.i(/f/2, tempore profpcritatis.In Hebrp
habC'
r iti
pace tua,fine
qua potefi cffe profpcriias.
Dix ifti.
0
jd rebelUs
fuijti
verbis
prophctarum.
Haeccft
vh.idcli,confuetudo vta.
Ab
adolcfccntiatua,&c.'.6fxif<fei//.^j'/)^o
;/(:
r.mf-crtf.tfrcquenter
rtbelles
Moyfi
&Deo.
Omnes
^i.m.idefliregrs &facerdotes.
1 afcct
\!cn.idefl,inatusfiducia,quam
habent de
.Aegyptijs,
t
quibus fubdtiur.
o Et
ama.Per
'^abmhodonofor captiuandi.
i Et
^\xnc:<iowi\xn.Tropterfruflrationem tuxfpei.
2.
Q.\i'X,kdc%.idtH,inlerulakm
de
lignis
Libani
^dificata.
j
^ln\<iif[.Diuuiasmalecoug<egando.
^ Quomodo con.
idefl,
congcmifces, quia loquitur
de
futuro
r^^odmprateiiti.
S Cum
vc.ti.!.rw venient in
dtfirucUone
tcmpii
&ciuitatis.
^
Viuo
cgo.H/c
vltimo
loquituf
de loaihim
nepote lofitf
dices
in
perfona
domini .
1
7 Quia
fi fue.7
Heb.habetur,Chonias, cfl
tamcn idem nomen
loachm,
lechonias &Chonias.-variatum tamen in
Htb.ficut
in Li-
tiho idcm nomen
eft
J^icolaus
& Colttus &Colims.
I
1 8 Annulus in
mz.^ntiquitus
enim annulus
eratpgnum
dik-
iiionis &
etiafrmitatis,Littr.n.fignabantur
annulo
regis,vtha~
bettir
inlibroHefier,^
inpluribus alijs locis.igttur ftnfus.Si appa
ruerint
figna
diledionis mex
erga
lechoniam, &
fu^
ftabilitaiis in
regno
nibilominHs
eijciameum.
1
9
Et dabo. Mutatur modus
loqucndi
de tertia
perfona adjecun-
dam Cttera
patentex
ditiis,fuprd. vfque
ibi.
30 In
tctiz.id(fl,in
lud^tm ad
qiiam
cum
magno defidtrio
anhe
tabant reuerti.
2 1 Non reucrtentur.E^ in hoc
patet
,
quod
diBum
tflfapra
de
loach^s
q^od
t rai minus
lugendus quam ifte:quia
(um
iftofiierunt
muUihobilcs
captiuati
abfque eucrftorie.
XI
Nunquid
v^9,.idcH,m:llius momenti.
23
Vir iftc Icchonias.
Q.uaii dicat,fic.
24 Nunquid vzs,S(.c.ideft,nuilam
bonitatem habens
infe^ldco
jcquwtr
.
2
5 Qiiare
ab. fimt.
Quafl dicat,pro malitiafua.
26
Tcrra,terra,ter.
Ter
replicatur
ad maiorem
affertionem
eitis
quodjubditur.
Tom.
4.
Aa *iSciibc
739
GIoford.&NicoIaideLyra 74
(
/iz scrihe Hieronymus.
Chriftusdchuiusfcmincnatus
crcfcentemSymmachusvacuam^o&Thcodotio^ibo.
li ctk.vndcGihnd
oabitillidomwusDexsHemDau.dpjms
minabilcm
& abdicatum.
n,,&c Scdnonindicbuseius,fcd mult6poa
natuscfldc * Bafilms.Planccuidcsroca.Extcrminata n.Icrufalcm
loakirnIcchonias.dcquoSalathid.
dc
quoZoroba'.cI,
dNabuchodonolorc rcgnucms
difToluta cft
Ncquaqua
&Pcrord,nemvcnituradChriftu.
Scdindicb. loakim aut
vltcriuspatcrna:IuccclIioncsrogantiuni ficutprms
J^ ^ . /... crant. Naab initio
quidcm vlquc ad
captiuitatcm rcgna
bant
quicxgcnerc
Dauid fucraiu. Rc-
grcffiauteSalathid
&Zorobabcl,popu
laritcrprcKrantpo-
pulo.principatu
i:
in faccrdotium
dcclinante.proptcr quod
comixtxcrani
faccrdotalis6crcg.ilistribus.Vnde
(ScDominusrcxcftat
faccrdos ad Deum. & non
dcfccitquidem regalistribuf
vfquc
ad Chrifti aducntum. N6 tamen fedit
fupcr
thr<
num Dauiddcleminclechonix.
.^CAP.
ndfucccfTitcifilius .
-.t j

r> c U
rcx
ficutipfcpatri,
terra,audilcrmoncmDomini.HaccdicitL)ominus:bcriDe
&vfqucadChriftu
a
Yii-umiilumftcrilcm,
viru
quiindlcbusfuis
non
piolpe- l
nulIUSrCgiarn
Objl ,,Tanium,Se<lCh.iauin'-u&hoinocuiusregnumnon
etitttcnum&bieje
nuit
pOtcdatC.
OCS b
fic.^ttecnuiiiPr.a>d, le.lprri><rtuumeftn]uecrelefle. ,
- _
cnimcaptiuifucrut rabitur. Ncccnim critdc
femincciusuirquircdcatlupcr
J
*ullusK.d'l'
^o^i""^ Dauid,
&
pocdlatcm
habeat vltri iniuda.
f;nauit.Vndcrcfcrt
olcphus
dc tribu Lcui fuiflc
prmcipcs qnibus
fiiccrflnt
HcrodcsAntipatrisprofclyti
filius , &
poft Vcipafiano
huius
gencris
rcgnum
imo
rcgni fimulacrumpcnitus
fuiflcdcletum.
b
j"tmVf77;,e*rf.Aquilcprimacditio,ftcrilcm,Sccnnda
no
crcfccn-
NICOLAVS DE LYRA.
4e
I Scribc.
Terfentent!amDeidiJ}iniimam,cMius
ftetilitas expli-
catur. liim dicitur.
Virum
Z Viru
qui./ regiminercgrti,
ntc etia
inposteris ideofequituj
3
Neccnimcrit.
Quiafibi fuccefiit Sedechiaspaf^uusHitSfyt
diHnm
(fi lupra.
*CAP.
B
CAR XXIII.
V eJrr.QuiaoTs
a
Ipcs
ludaici
rcgni
il
t flrperdunt.
tccit
tranfitadprin
cipcs
cccleGaj,3c
fy-
nagogacumfuispa
flonbus dcrelidia at
quedamnataadA-
b
poftolos
fcrmo fit
Bicc.j4.f
dcquibusdicitur
:
Super
eos
fuji.itabo pa-
fiores,&c.
C A P. XXIII.
^/paftoribus> quitdifpergunt&dilacerant j
grege pafcu^
mcgjdicit
dominus. Ideo
h^c
i
a^?ynioga,Sciihis
& Pharilios.
dicit dris Dcus Ifiracl ad
partorcs qui pafciat
populum
mcum
: Vos
difpcrfiftis grcgem
meum,
&cieciftiscos
,
&non vifitaftis cos.
Ecceego
^
vifitabo
fupcr
vos mahtiam
t iWdiorum
veftrorum,
ait
4
dominus.
Etego congrcgabo rchquias grcgis
meidc
^
*
Hicronymus
Pof
fumus hociuxta
tropologiam
dc ecclefix
principibus
intelligcrc.g
non
digncregunt
oues
dominiquibusabie
tis
atquedamnatis
, faluabitur
populusbonispaftorib.
traditus,&
reliquice
faluantnr.Perdunt oucs
paftorcs,h
rcfim doccntes
, lacerant &
difl]pant,fchifmata
facietcs:
C
cijciiint
ab
ccclefia,iniufte
feparantcs
. non vifitant infir-
mos.
mos
,
a
pctcntibu
manum contrahc
tcs.quorumomni
mifereturDouspr
flina
pafcua
rcddc
& malos
paftort
aufercns.
b
fnfcitaho
eis,
* Thcodorct. 1(1
quidem temporil
Zorobabclis&Id
filij
lofedec
typic;
"
eucnerunt, nonti-
me tota
prophctii
Multicnim infurrexeruntlneos,nonmod6vicini,fe
etiam Macedoncs &
poflea
Romani .
Vcrum
pra;diiai
fufficietem
gratiam pollicetur.
Quocircacertumcftii)
quidem temporibuseorumcontigifleihscvero
tcmp
nbus facrorum
Apoftolorum.Hienimfolidomum^
ritus fandihabucrunt.
j
,0
Ectt
'
Diiii/io.
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. XXIII.

^"T A.epti(ionbnS.Hic confequenter
Jeremias
prophetat
con'
Y trafuerdotes (^falfos prophetas
,
quos
vocat
pafiores ,
eb
quod
lenebantur
pafcae populum exenplobanx
vit^,&
verbcfa-
n< doclrin
ipfi
autem
f^cebant
contrarium , &ideb
prxfetis
ca-
titulum in tres
partcs
diuiditur ,
quixprimbleremiasmalitiam
corum breuiter
arguit
, fecundb
aduentum boni
paftoris
,
fcilicct
Chrifli pr.tdicit
,
ibi : Et
cgo,>eriio nequitiam
malorum
paiiorum
difufiiis refimityibi:
Ad
pTOphetiS,vt
fic oppoftta
iuxtd
fepofl-
ta
magis elucffcant,Circaprimum
dicit.
l
Wx.ldeftprophetisfal.
&
fxcerdotibus.
1
Qui difper.& di.Exemplo
malx vit>e &
verbofalfx
doHri-
nx
idebfubditur pcena
cum dicitur.
3 Eccccgo vifi.dcmfr^/ecf(7.
4
Militia.ftu.vc. Ex
quopatct 3,
ex certa
fcietiafaciebat
tdia.
5
Et
cgo
. Uic
confequenter
nunciatur aduentus boni
pafloris,f.
Cbifti,
d'
qio efl principalis
intentio huius
prophctix
&aliorum,
ficut d.H.<mfuit
in
ptin.huius
lib .tamc
aliqui
t
xpofitores noftri
to
ta
ifiamparie
vfqucibi
:Ad
prophctas,^.vpo..f
de rcditu
captiui
tatis
Babylonic4t,et qi fubdnut
.Et
fufcita.iupcr
COS
pz.cxponut
dc
Jefufilio lofcdech,E(dr.t,T<li<
mia,Agg.(o,
Zacharia
,& qi po-
fieafubdit'>r:Safcita.bo
Dauid
gcrmcn ia.rxponut
de Zoroba-
btl
qui
fuit defemine
Da
ii(f,vt putet Mattb. t. &
fnt duxpopuU
de
captiuitJte redcimtis,qi
aut
poftiafubditur.^Et
hoc nomc
qd"
vocabut cum.dns
iuftus.
(i^iaficui
dicum
ifti
(xpofttores
iu~
dxi
mpontbant antiquitiisfilijsfuis
nomina Dei.Sed
ifla expofiiio
novidetur vcra.Trimo
q.da
diciturhi^ .
No formidabunt vi-
tra & non
paucbunt./^(cry/aA;
de
capiiuitate Babyloicafue
runt
runtfrequmttr
in
afftt8iunemagna
^abieciioe,vt dicitia7{t
mi^
I. &in
magnotimored
Cetibus circuslantibus in
tantufi
vnj tnanu
facicbdt opera
(^ altera tenebant
gladium.Secuvdt qi
Jubditur:
Et nuUus.
Idefl,deficietquia
nonoes Judai
reuerftf.
rurit de
Babylone
, fed
tnulti
rcmanferunt
amore vxorum
qtus
acccperant,&prolif,quam ibigenuerant,vt didutufuit Efdr.l.
quodexponut
de ZorobabehSufcitabo "Di.non eli
verum,t}ui!
/WifMr.Etrcgnabit.
Q.uia Zorobabtlnonfuitrtx.Jtemquii
illo
eoderegf.fubditur.
Ethoccftnomcn. Fbi.v.tratislatio
ftra
bahvt dominus in Hebr.habetur nomcndomini
Tctragram.'
quod jtcundum
doclores
Hebrpru
eft
appropriatum
fimmo
crc
ri,& idebno
pot
couenire aitcui
puro
homini , Quod
aut dicunt
" '
riusq,
Jtidii nomina Dei
imponebant filijsfuis,eft
fi^iiiu
&mi

nte de nomine domini
Tetragramatontquodpropterfui fancliti
i
nuUus audebat nominare
nift
foli facerdotes,nec
tamen
vbique.
l
tantum in
templo
. Treterea
expofitores
ifti
magis
iudai^ant
i
Judp.quipaffim iftim intelligendum
dicmtad Literam de Chr,

vnde& translatio Chaldaica
quf apud
Heb.e^ autentica,
&
(
'
tur
Thargum apud
eos,vbi
nos habemus:
Sufcitaho D.tuiiger)
*
influm,habct,Statua}n
Daitid
Mefjiam
iuHum,
proptcrqnodli
'
iUa de
Chrifloeli cxponenda.Et
diuiditur
intrespartes quiapr
o
pr^dicitur
f.ddium
cangitgatio fecmdofubditur congrcgantis
I

ditio,!bi.Eccc dies,
tirtio lanii
beneficij recognitio,ibi. Vrop
~
Circaprimum
dicitur in
perjona
domini.
Etes,o congra^","

gregatio
non
eft
intelligenda per
localem
motum,',edper
vruta

fidci,
&charitatis
ntxum:fecundim qiiod
dicitur lohan. 1 1.
^
"
Chrifius
moriturus erat
progente,(^ vtfiUos
Dei
qui dijperfi
i ''
congregarct
in vnum
ritumfidei Chrifiiane
de
vafifsJcHis
Geni
"
&
lud^orum:
in
quibus
erant
difperfi.
* 1 l
MOB^^LJTEJ^.
\
I
f<;>j^on'.Pcrfaccrdotcs
vctc.tcft.contraquosprophc
tat
Iercmias,fignantur
malifaccrdotcsnoftri &eoru c5-
fiiianj
filiarijdc
quibusdicitiir. yapafioribus.
Ifti
funtqiii
'S
verbis & malis fa^is auertunt
populia
ab illis
qui
fci
'|
& volunt darc fidciibus confilium
(alutis,&
iftiscon
"
natur dominus vx damnationis ajtcrnx.
y
^r
leremiaE
Cap.
XXIl.
742
iAbieflispa^oribus
omniDus tenis ad
quas
eieccro
cosiIluc,& conuertam eos
1
adtrura fua,
&c
crelccntScmuldpIicabuntur,
&fufcitabo
*
afApoftolo!. bfPai
cvcrb-^I><-i.
c r LcckCz
grcjcni
'
Ifynagogae:
Scnbis,
fuper
eos
p3ltores,6^pa{cenr
cds . Non formidabunt vl-
4
tra,&
nonpauebunt:,&tnullus quc-Ereturexnumcro, l
a
dicit dominus. t Eccedies
veniunt,
dicitdominus,&:
Jfcilicet&Pl^ankis,
&Apoftoiisinloco
Lorum
fubftitutis,
'inducitur
Chriftus
,.,iaftorpaftorum.
'l
* Theodore.luda:i
Lttoniti
conant
h?c
mpudenter
trahe-
c ad Zorobabele ,
Vcrum intelligcre
losoportebatillum
ione(Teregem,fed
iucempopuh,
nec
lotninarilofcdech. ^
\tquinecinterpretationominisquadratilli.
Significat
iChri-Iuin
fufcitaboDauidgermen
iuftum,
&regnabit
rex,
t fa-
alNon
cBiinpatcriudicatqucnnjuain.fedomneiuu.tiunidcciitfilio.
pienscrit.&facieciudicium&iuftitiam
in tcna. Indie-
afVtd^-diiabus
Yrais
fiat vn.i. blDuctrib; s
iDcccm tribus.
busillis
faluabituriuda,
& Ifrael habitabitconfidenter.
air.'' ut &in
KaiaEmanuelaxjJcilatur b<IVnde,qui
faftus cft vobis
fap^entia
a Dco & Iiillitia.
Et hoc cit nomen
quod
vocabunt cum : dominus iulius
7
8
9
10
ir
12
'4
verifimiUfaciet.
cnmi
enim nomcn
, Do- D
minus iuftitia no-
ftra , vd iuxta
Syri
interprctationc,Do
mineiuflifica nos.
Neutrumautemco
ncnitZorobabeli.
Verum
quia
typus
crat
Chrifti,&
capti
uos e
Babylone
in
ludsareduxit.que-
admodumChriftus tprorpcrabif.
mancipatosadiabo
lo traduxit ad vcri-
tatem,fiquistypice
voletiftailhadapta
re,nihilalicnum d
I Tro-
NICOLAVS
DE LYRA.
^
Et conucrtam
eos.^g(r
autm dommcns
efi
ecckfia. Et/i-
4
dmtutagtr vnuspropter
vnitacem
vviuerfalis ecclefi.ejta
pof
't dici
plures ag
ri
pnpter diuerfas prouincias
in
quibns viget
cul
.s Chrihi: &
proptirdiuerfa
loca huic cultui
conjecrata, adquig
mueniuntjidtles.
Et dicuntur hic rura.in Hcbrjeo antcm habctur.
idivancnafua pcr quod
clar^us
fignantur
loca Deo dicata.
B
Et cref. Sicut
pattt impUtum per multiplicatwrc
fidelium.
Et fu fcitabo
Tupcr.
Scilicet Chridum
,
qui
eji >^iinceps pafio-
;m,&
^ olidus &
Jucccjfurcs
eorum.
Non formi. i^iud
refcrtut
ad
fiaium
trtumphantis
ecclefix ,
uifmul
curtit
cumfiatu ecclefia
militantis d
tepore paffionis
Chri
'i,per qnem aperta
fuit
ianua
CfUms
,
in iUo vero
fiatu fortfddo
onib^bit
locum,fedfirma[ecuritas
&tstcrna.
Etnnl.Stiliietprxdeflinatorumydequo
nullus
deficict
ab
affe
iUton:iaU(iispacri.
Eccc.H/c
confcquenter defcribitur
conditto
congregantis,fcili'
t,ih !ftit>ei
Vfri iif- hominiSfCuius
vera humanitas
ofieditur ibi.
Etfufcita.Da.
Quiafa^uMfi rexexfemine
Dauid
jecudum
x,nm,f{pm.<
.
Etregnabit.
Tropter quoddicitMatth.
vlt.d. Dataeflmihi
mnis
poitjtas
in ccelo (^
in terra.
Et
fapiens. Sapientia
increata
&cteata.
Et
h.DiJcrction's
in
prAfenti^difarredo fideles
ab
infideUbus
Q^mania
aliquos
ad
fidem ,
&alios dimittendo
Jtio
lufio iudicio li-
(tnohisoculto : &iudicium
difcuffionis infinemundi.
1 Etiufli.
Dardoleg^m Euangdicxm^quiecontinelperfeBam
tjliiiamy C5 in
fine
mundi
proferendo
iuiiam
ftntentiam
de retri-
iitiO'ie bonorum
CS
p'initione
malorum,
vt hibetur
Matth.t$.
2 In die. Id'fl,
quicunquc
vcre confitetur corde &
ore nomen do
:ini,&qi<oi
isle
fitintdleiiis,pattt nonfolum perexpofilores
La
m,lrd
etiam
Hcbr,fcs:quia Cen.^i.dicit quxdamglofHf^braica,
ueritnedici
quod redmptorfit
leuans
facics,idefi,acceptor perfc-
vtum\Etfibiit-tr
ibn
yibftt,fed
omnes
confiientes
ei corde
fuo
&
n,(T
opetibus faluabittfuut fcriptumefi lere.z^-
In dicbus..^c
ii'
at, topfttentcs
ei.hxcglof.
3 "EtKnd.
ifludrefertur adfiatum ecclefite
triumpbantis
,vbi
sifmmafecuritas.
4 Ethocc&.ln Hebr.kabetut nomeH
dominiTettagrammato:
'wdnonpotefi
dici
nift
de Deo vero.Dicitenim
I\ab.Moy,libro
dt-
'ciions
pcrplexorum quodhocefi
nomen
impofttum
Deo
adfigni-
'^'im nuiam
effentiam
diuinam
, feciindumfe abfque aliquo
rc-_
;'3 aicreaturam
, ^
propter
hoc
eft
omnino incommunicabile.
Hia viro nomina
aliquo
modo communicabilia
funt ,ficut
hoc no-
'en
dminus cmmumcatur
magnis perfonis
habentibus
fuhieilos,
^"
quipromouet
aliquem
dicitur eius
creator:ficut
communiter di-
tw.j prcmotus efi
creatura
eius,fimditer
hoc nomen Dcus
, quia
dices
iicuiurdif
Exod.zi.Ftriujque
enim
caufa
ad
eosperueniet.
tferhocpatct
diiiinita vera
ipfius Chrifii,hoc
autem nomcn
apud
Heb. dicitut
ineffabile ,
&ideb translator loco
ipfius pofuit
nome
commune, &hvcmodo
transfertur
di^um n rnen
vbicumque
in
yeter.tefiam.inuenitur.
.dliqui
dicunt.
quod
hoc riomen domini
Tetragrammaton
non dicitur de Dco
tantummodo
, fed
etiam de
aljfs,
verbi
graiia E^^^ech.vttim.d.
dicitur : Etnarnen ciuitatis do-
ntinus
,&
vbihabemus dominus: in Hebt<fo habetur
Tetragrama
ton,frgb
hoc nomen
Tetragranmaton quodfiat
inc
pro
ciuitate, no

dicitur de Deo.Uem
Genef.
iz.c. Focauit uibraham nomcn loci il-
lius,dominus videt. Et vbi habemus
dominus,in
Hebr.h.ibeiur no-
tnen domini
Tetragramaton
. Item
ludic.6.e.legitur: .Aedificauit
ergo
altare domino
, vocabitque
illud
dominipax.
vbi in H'brao
Inbetur nomen dommi
Tetragrammaton.ltcm Exod.\j.d..Acdift-
cauit
Moyfcs
altare
Domino,&
vocauit nomcn eius.Dominusexal-
tatio
mea,vbi
habemus
Dominus,in Hebraohabetur nomen aomi.
ni
Tetragrammaton.
Sedifianon
derogant diHisI{a.Muy.quia
nul
lum
prtediSlorum
nominatur nomine Dei
proprio,(^ abjulut^, fed
d
qnodam effeHu Dei,ergo
nuUus homo
proprib,
&
abfMle
vocatur
Dcus,fed
cum
quadam
connolatione &ab
aliqtio cffeciu
Dei :
ficut
mnttifunt
vocati
Deodatus,dominus dedit:&
fimiliter
de
pluribus
tam imninibus
quam locis,ftcut efi
in locis
al(egatisfuprd,vt patet
intuenti. yerutamen in
prim.t
autoritate dicentf. Et nomen ciuita-
tis,
dominus debet
addi,ibidcm.
Fnde transiatio Cbaldaica habet:
T^^omen
ciuitatis
exponent
a die
qnafaciet
dominus
dejcendere
diui
nitatemfnam
ibidem,
Etfic patet
ad
alia, quidfit
dicendum :
quia p
femper
cum
aliqua
connotatione
poiiitur
dthum
nomen,quando po-
nitur
pro
alio,qam pro
vero Deo.
1
5
luftus.
Idefi, iuHificans nos,
pet quod
etiam oHenditur eiut
diuinitas,
cuius
proprium efi iufiificare
impium.
Sciendum autem
quod
Hebrd ne hac autoritate
cogerentur
ClniSii diuinitatcm co-
fiteri,quem expeBantfuturum
hominempurum, Moyfe
tamen
Jan-
^iorem,dicunt
quod
litera Hebraica
talise{l:Et
hoc
efi
nomen eiut
quia
vocabit eum Dominus
iufius nofler,&
quod
noruen domini Te
Uagrammaton quod foli
Deo
conuenit,non
dicitur hic de
Mefjia
feciindum eos,fed
de Deo
qni
vocabit eum ad
redemptionem
ln<i^o
tum, &
ipfi poffuntfic
mutare literam de
faciti,quia
diSlio Hebrai
caqux
hic
po')itur,Jcilicet,Affer, indijjlrenter accipitur pro qui^
fro quid
. Uem vocabunt eum
&vocabiteum,eiJdcm
litcris HC'
braicis
penitus fcribuntur,Jed
varti
pu>ifiuatttur,qua: puHuatio po
ttfi
vatdc! de
facilifieri
. Et
quod
lud^i talem
falfitatem fecertnt
in l)oc
locojpatet per yo.interpretes,qui fuerunt
lud.ei valdc litcra
ti,&
in }}0C toco
fic
transiulerunt. Et hoc
efl
nomen
quod
vocabut
eum Dominus iufius
nofier,nec
tamen
pcr
hoc reuelauerwit diuini-
tatcm ChrifiiVtolomxo
regi,quamintendebanteicelare,fecundhm
quod
dicit
Hieronymus
in
pluribns
lotis :
quiapro
nomine domini
T
etragrammaton
tranflulerunt
nomen Gra:cum*ufm
ftgnans
do-
minum , ficut
hoc nomcn dominus
ponitur
m translatio^.e Latina:
()uod nomen non
fotum
dicitur de Deo
,fedetiam
de
qnodHbet
ho,
mine
magno.Falfitas etiamprcediHa
patct
per
trans'ationem Chal-
daicam, quxftc
habet in lioc toco.Yx hoc cft nomen
quod
VO-
cabunt cum.
*
Vropter
t
M
T<^^
L ] T E
{{.
Fcre.Hicadliterampromittitur
vcrus&bonusrcx

P^ftor lelus
Chriftus, pcr qucm
moralitcr
intclligitur
onusrex vel
prarlatus
nam
vtcrque
cft Chrifti vicaruis
!iiisinteporalibus&
aliusinfpiritualib.
ideo fubditur
:
^'//".IdcUChriftum.
^''Wcft
,tcnerum
pictatcadmodum gcrminis crga
'-rcp5nitcntcs,&
afpcrum ^quitatc crgaduros
& rcbcl-
Ies,vndeDauiddicitur
2.
Regum 2j,
a.
Ipfccft quafi
tc-
nerrimusiigai
vcrmiculus,
qui quauis
fit valde
moliis,
tamcnlignumdurumpenetrat
ficutferrum
,perquod
fignatur quod
vicarius veri Dauid. (iriiicct , Icfu Chrifti
dcbct efle valde moUis
pietate crga
bonos & durus
a:qui
tatc
erga
malos obftinatos.
1 2 //< <iif /(Mx.Nam fub taU
principc
vcl
prelato
confiden-
tcr habitant adiui
boni,qui pcr iudam,&
boni contcm-
platiui,qui
pcr
Uracl
fignantur.
Tom.4.
A 2
^Mpro-
743
Lyra
RoiB.ii.b
it\>f.i4.e
>&l..j.b
GlorGrcl.&Nicolai(IeLyra 74^
patrls,&
vultii filii,qui
cfl
fplcndorgloria::*: figura
fub-'
ftantixcius,prophcta,&
auima,&
corporcperhorre-
fcit,
& k nihilcncintcUigitvndc.
ytiumentum
faclusfum
d
Luxit.
Quidquiddctcrraludsaiuxtalucramintclli
gis.ad congrcgatio.
/f
a TropKr
Wd-f.Hoctotum cap.in
70.
non habctur.cu-
^ iushicfcnfuscfi:Quianonpcr
Moyfcn
populusDc.dc
Acgvpto
libcrctur>d p
Chrifludc
toto orbc-
Ql^od^
totocoplcbitur,quando
abOricntc&
Ocadcntc& Scp
tcntrionc
& Mcridic vcnicnt,
& rccumbcnt
cum Abra-
ham,IfaaC
& laCOb,
a^u>ndo
orinit vi M luftiri,
noftcr.lProptahoccccedicsvcniut,dicitdominus:&no
i
r
^tct Mryfen,
2
dicet
vltra : viuit dominus
qui
cduxit
filio.s Ifracl de terra
^PcrChriftuni.
Ac<Tvpti,(cd
viuit
dns
qui
cduxit 6^ adduxit femcn domus 5
Ifrrd dcterra
Aquilonis,
& dccunais
terris ad
quas
eiccc
t%t< \e(it. bf
Pfcudo. Sr-mo
iiliRitut.
ra cos
illuc,&
habitabunt
in tcrra fua. Ad
prophctas:
Con
4
.tVia.marahumilitati$oift.tDfO.Vnde:Cotc<.ni.ilum8chQtn.liaium
J
am in nominc lU
"' """
dcli.,cici.&c.dcquibu:Omn,a
ofla
mca,d,do.qu
f...,l;.?
ftitiam
pridicant
>
tritum
cft cor meii in mcdio mci,
coniremucrunt
omnia
g
vt
rcfponderintfan
b
^^-^ nica.Fad'lum quafi
vir cbrius,&
quafi
homo madi- 7
Ctis fe hacc
diccrc,
*
atvc jccor.sgioiiieius.
non dc
fcmctipfis
,
^^^ ^vino,a
facic diii ,
&a facie fanao'rum verboru
cius,
s
quiS
fanaiOr IcrC-
,CHoc.n l.tx,nonhahcmu$
bfLxit.iur,mcmi,vani.
XtScf.u':
c
gatadultcrij,.;epletadhe,ra.quiatafacicmalcdia.onis
9^
r
c
alldco.
,
b*^iciili5faeta.
i r

r> rL A T
"
>{
poftqudm
intrautrit
fltnitHdo
Gentitiytimc
a
1
ifraelfalkHs
fiaf
b Quafihomo.
Nul-
liusinicllig^tix,nul
iiusfapicntiar.Do-
nuf cmm
nowtcogita-
tionts hcminum , qtto-
tiiam vMjt
fi*nt.
Vbi
funtcrgo
quipcrfc
ftam
in hominc iu
tidultcxis.
nc fuo,
Icrcmias.n.
intcrprctatur
atcd-
c
tooarefta.
fuj domini.
* Thcodorct. Con
ucrtit fcrmonc ad-
ucrfus mcndacioru
prccones,
cofq^
vo
citat adultcros, vt
q
i
adultcrcnt
& corru
pant
vcrbum diui-g
num. Prxdicitaute
nialacisobucntura
&
comparat
cos
p-
phetis
Samarix,qui
ncmcredentiumTc
fcrrepotcris.
Pro-
ptcr
adultcria.n.&
mendacia &
pcriu-
ria,virtutiim
&gra
tiarum
flcrilitascd-
fcquitur.
e
'/'rop^f f^.Qiiando
i ecclcfia Dci & ma
ximc in
principib.
ciusinucniuntma-
la,rcimuscn'ccom-
plctum
.
Prophcta,
namquc
& faccrdo
tcspoUutifunt.
f
^jfci-am.Noquod
malafint,autdomi
nusinfcratma!a,fd
malavidenturhisg
fuflincnt
fupplicia;
alioqui
cadcm, &
bona & mala funt
aTM.n..tcr..<..gn.t.
^.
-
. . ^ .
J^
Mala iUXt. COS
qUO!
J
ccrdospollutifuntj&indomomeainucm
malucoru,ait J
cruciant:bonaiur
f
.... : -r.nr hiCVtnon videant Qui dicit.Eeo fum luxmundi.
f
-
c alldeo. ,
MMciiisiaaa.
. n . ^ n n C
in vtcro,
prxfcrcns
j icrra
arcfadaiuntaruadcferti.Faaus
cft curfus eoru
B Saluatorcm
nomi

iuAiti..i.A
^
afOuilor.
malusSi
fortitudo
corutdiftimiHs.Propheca namque&
fa
aTMinidetii d.gnitas.
b I^Ecclcf.a.
II
12
^3
a^Hxre
icoiumerior. bTVtnon
videant
qui dicit.Ego
fum luxmundi
^Contraqua-i Signatom
eli
fupeinos
lumen vultus
tjii
domir-.
dominus.
Idcirco vil eoru crit
quafi
lubricu in tencbris:
(i'Omni vento dofttin.
^
-
Impellc'ntur
cni m&corruent in ea .
Quia
aftera
luper
eos
a*HaTcficis & omnes
qui
iaftant falfi r.ominis (cicntiam,
prophctx
luni Samatir.
raala,annu
viiltationis eorum,ait
dominus.Et
in
prophe-
afQu,
no.hjbentChriftumDrivirtoe.i.,Deifapientiam.
bfldolodsmonibus
ccniec.aio.
iniq<itates
eOTHm,^
tis
Samari?
vidifatiiitatem,
&prophctabantinBaal,&
^^
M<fericordiam
am
mea
r.odifpergaabn
prophc^te Blarpalam
vocabantur.Etcnim.hi ait.dum pa g
Et in
propJnts
.
Quomodp
prophetxSamarix
quid
ccm fals6
populo promiferunt,in
caufa fucrunr,ne
ouif
quid loquuntur prophetant
m Baal .fic hxrctici in ccdc
quam
aucrtcrctur
a via fua mala,
atquc
corum confilio fia
,
fiue
c^tra
,
vt
fnpplantcnt populum Ifrael,qui pnu
IS
"'"" *
"
^
ta cos
quos
cmcn- ,
dant. Etnotandtur
jg
quod
annus vifita
tionis dominidid
turconcclio &ai
ciatuspcccantis.vr-'
'
de :
Fifttabo
in
vitjt
imitati funt Sodomx & Gomorrhx
ncquitiam
C ^facie.
Confidcrato vultu
Omnipotentis
Dci, ideft,
C NICOLAVS
DE LYRA.
I
Proptcr
hoc.Hic confequenterponitur
tanti
beneficij rccogni
*
tio citm lUcttur.
z Et non. Quiaficut
ad
prafentiam
maioris luminis mmus oh-
fufcaluryfic
adueniente beneficio^icarnationis lefu Cbrifti
&
rede^
ftionis
nuiir.i
per
eufa^te obfufcaujunt
omnia
beritficia,& quaft
obliuioni
data, qu<efuerunt
in vetcri
legc tanquam
modica aut nitl'
la
refpcBiu^.
3
Sed vi. Quod
non
poteft
intcUigi
de reditu
captiuitatis Babj/'
lonictcquia
illudbcneficium
quafi incomparabiliter
minusfuit qua
eduHiofiliorum ifrael dcAegypto
in
totfigms
& mirabilibus di-
uinis,&
in tanta
muitiludmt,quod erantfexceuta
milia
abfque
mu
litribus &paruulis
: & ided
iftaadduHio inielligitur
dc vocatione
ad
fidem Chrifti
:
quia
de cmnibus ttrra
partihusfunt aliqui
roca-
ti, &
ifia
vocatio maior
efi
&
excellenttor
quafi mconiparabiUter
omnibusbeneficijs
vete.te.
4
Et ha. m
ter.ldift,in ecclefia militante,& poslea
in
triumpha
te
qu*
eft
terra viuentium
phm^fiafidcUbus
in
prmium,vt freque
terfuperiits
dic'ara)ii.
5
Ad
prophe
.Hic
confequenter ntquitiam
malorum
paflnru dif-
fultus rciumii,& prinio arguit
eorum
vita,fecund6 doiirinam,ibi.
Hxcdicit: Vrima adhuc in duas :
quia primt arguitur
eorum ma-
la
vita,fecmdbfubditur paena
,
ibi : Idcirco :
Circaprimum
dicit
lercmias .
6 Contritum. QuiadoUbatdemalavitafacerdotum,&falfo-
rum
prophttarum.Compatitbatur
etiam eoru
natur^prcpter
mala
ccrnebat
Deum,loquuntur
in dxmonibus.
Apro-
quA
vidtbat eis imminere,Ucctcorum culpam
odiret.
7
Fadus fum.
ldtft,attonitus pne
eorum maUtia,
&
feejfier,
panaid'
ojHbdttur.
8 Afa.do FindiB^im
prxparantis,
9 Quia
adul. Sicut diBum
efi,fuprd.v.c.Fnufquifqueadvx
rem
proximl fui
hmnitbat .
10
Quizz(2.ideli,p'0pterblafpbemias
cotra Deum &ahai
/a.Luxit terra zrt^^idz.l^r^ ficdtate
nirnia,ftcut d!j]'tfiiiicxp
caturfupra 14.
Sicui
enimprjtum
dicitur riderc
meiaphonctq
doviretyftcterra lugerequandoaret.
1 1 Fadus cRcnr. jid mala enim
currebantfinefreenoratio.
^
diuinxUgis.
1 7, Et io.QO.Vatribus
antiquis.
ij PTOphetxLux^na&auaritia..
14
Et in do. Idcflfin ttmph
meo nomini dedicatc.
15 lv\uenit.idefl.'dolaqu.ecoltbant4..f{eg.iu
16 Idcirco.Hicfbiungiiurpana,cum
dicitur: IdcirCO
Via
1

rumcritquafi
\u.8iC.hoceftdiccrc,-nfirumeispturamdj,
<
fuperaliud.
17
Et ia. Qui
iam erant
incjptiuitatem
dufii
dfexto
anno
Et^
.
^.I^lc,Ji.is7vbt
jjabemus
faluitatem,in
Ueb. hahetur
blafphei
:,
ideofubaitur.
18 Et
pro
.m Ba.
Qucrendo rcfponfum
ah
idolo,velpotiusa
-
mone in
ipjo
& ncn Dio:
&ftc
erat
qu^dam blalphemia
,
quu
r
hocoftendtbantquodrcputabantBaat,ptusq:idmDium.
44 Et 11
t
M0I{u4LITEI[.
5 ^dpro. rerfalfosprophctasvcte.contraquosloquic
lcrcmias
fignantur
mali doflorcs&
prxdicatorcs
noui
tcft.qui
doccnt vcl
prxdicant prxfumptuose
ad fui oftcn
tationcmvclquxftustcmporalis procurationcm.quod
eft valde
pcriculofum proptcr quod
lUbdit Icrcmias.
6 Ccntri. Nam talcs do6lorcs vel
prxdicatorcs frcquctcr
immifccnt errorc ex
ignorantia,
vcl rci
temporalis
con-
cupifccntias
mala
potcntum nequitcr
cxcufantesia
dc talibus fubditur
poflea.
13 fnw/Jfo.Magnanamque
fatuitascft
doccrevelpr
carequxignorantur.
Quodtamcn frequentcrcotin
vndcdicitHicronymusincpiftolaadPaulinunidcc
nibus
lacrxfcnptiirxhbns: Solafcripturarum
arsci
fibi
paflim
omncs vendicant
hancgarrula
anus,
hf'^
dclirus fcncx,
hanc
vniucrfiprxlumuat,laccrant,dc
\U
antcquamdilcant.
74y
it
a c/f
prtpheth.
Vtimurenim
hoc
tcflimonio
adiicr-
Itis cos qui
epirto-
Ijs
plenas
menda-
cio
&fraiidulcntia
&peritirioinorbe
dirigunt,
& aurcs
audientium pol-
ilunnt. Noncjiim
|fufiiciteis
iniquita
tcm
propriam
de-
uorarc ,
vel
proxi-
mos
Isderc , fcd
quosfemel
odcrfit
:per
totum orbcm
iconantur infama-
rc,
&vbiqueblaf-
phemias
fcminare.
Ib
i^;<V(wm,
Noli-
tccrcdcrcfalfispro
phetisha:cdiccnti-
bus.vnde
fcirc
pof-
funt confiliadomi
iii, quisvidit&an-
nunciauitcis?
4
Hicronymus.
Vbi
nospofuimus
in confiiio domi-
niiinHcbrajofcrip
tum eft befod A-
quila,fecrctuSym-
machus, fermonc
ixx.& Thcodotio
ifubftatiamfiuefub
!lftcntiam Dei
,
in
terpretati
lunt.
Eccetur.
Quafi
uicatpcrcontrariu
patet prophctas
ne
|fcire
quod
dicunt
pro pacc
cnim &
iccuritatc
quapro-
Iniittunt.vcnit
tcmpeftas Babylonia.
lercmla:
Cap.
XXIil
dccipiebant populum
meum Ifl-ael. Et in
prophctis 'eiura
.
,
V.l hor,,h,,i .
_
^^v.rbi
D.i. . F,utes ncr viam
md,.^.^f,rfcen,cs h*,c, c,
'
lem vidi
Imiilitudinem
adultcfanrium & itcr
medacij
. Et
f
a
IQuosdebuet.Tnt
corrigcre.
ortauerLmtmanu.spclI]mo'rum
, vt
nonc5uertercrur
vnuiquilc.jamalinafua
,
FadifuntmihiocsSodoma,&
habitatores eius
quafi
Gomorra.Propterca h^c
dicit domi
nus exercituu
adProphetas;Ecce
ego
cibabo eos
abfin.hio
&
potabo
eos fellc. A
prophetis.
n.
Icrufaicm
egrcffa el^fpoi g
lutiofupcromncm
terram.
Hxcdicic
dominus excrci
^
= f O
,op>.,eputes,e a.,enu,n ,
culpa,n
,cqieueris.par
enim
pcen, difci,n., & ,,,
^
tuu:NolKeaudnevcrbaprophctarum
quipropherantvo
'
,
.
'
l''^aiii iimulaueriint.
bis,&
decipiunt
vos.Vifio^nem
cordis fiii
Ioquuntur,n5
de
,

-rx-
"'"'''"''''^'s&perH.rQs b
tQjiod a.cemus.
orc
domini.Dicunt his
qui blaiphemant
me:
loquucus cft
airNonnos.
.b 1?Ie t,,ne-.t.< vaai. comminationibu. ,..,ri,i
*
74^
II
12
US,
dominus:Paxeritvobis,6romnisquiambulatint
praui-
J

r
'
1^"''
''"'"''
"" ''''"'"'^""'' "D' ''.lcd bonuni
quod
I oquntus elt
doniinus
tate cordis iui
dixerunt:no vcniet
fuper
nos maliim .
Quis
.n.affuitin
f confiho
dni.S^
vidit&^udiuicfermone eius?
^
QHiscQfidcrauJtvcibumiIhus,&audiuit?Ecccturbodo-
mmiczindignationis
cgredietur, &ctcmpeftascrumpens
^.
a1Nonlui>c,al,o. b 1
Popul,%l eorum
qu,
fiiin. oun,iant.
^
^
c
^dclt
n^j.
placabitur (lcut
ol.m:fed ...mH
fspscomminatusefl-CAmplebit
lupcr caput impiorum
vcniat . Ndn
reuerretur fuior diii
vf(]j
dum
faaat
,
&
vfq^
dum
compleatcogitationem
cor-
aTCumexiremum
captiuitatistempuseueiiciit.
d-
r

y
,
.^
''TQuodvosnuncnon
inrelligit.srcdintMtigereiaftatis.
isku.In
nouillimisdieb
intclhgetistcoiilium
cius.tNo
d mitccba
prophctas,&i
ipfi
currebat: no
loquebar
ad
eos,&
alOecordelUo.
bfldeU.Voluntati
meiacqieuiflint.

r I ai''-,'!,"''^.*''''^
''''''"''
'^'^''"'''''I't''aveftravi,'et;s.
ipli prophetabacSi
rtetifrcnti ntcofiUo mco &noca fccifset
a INe f.Hcr-n, ej
qux
non
ccnueniunt.fequentes co^itationes.
fim
tfiip.
non comiF-
D
munt,
repktos
inic^uitii
te,mdniaiij-fQrn:ca-
tio-re.
Ciim
enim
falfi
dodores fe-
mel fe
tradidcrint
mcndacijs atq; pcr
iurijs &
monibus
dcccptorum,pra,'ci
pites
corrucriit ad
intcritumfuuiTi &
aliorum
Confide-
remus
hxrcticos
quomodo femcl
dcfpcrati
,
gula:
fetradant, dclitias
quacrant,balneaa-
deant
, mufco fra-
grent,
varijsvnguc
tisdclibutiqn^ren-
tcs
corporum pul-
chritudinem, non
crcdcntes rcfurrc-
dlioncm
,
quod
fi tduritia
non verbis
, fadis
E
loquuntur.
*
Thcodoretus . tfecreto
Conucrtit fcrmo-
nem
aducrfus men
daciorum
prcco-
ne.s,cofque
vocitat
adultcros
vtquia-
dulterent & corrQ-
18
pantverbum diui-
num .
Prsdicit au- _ .
temmalae,sobuc
^^^^^^l
19
tura,
&
comparat j.b.
lo eos
prophetis
Sa-
marijc,
qui prophc
li
'4
? '5
x6
17
.
^
- 1'"-
'"^>^';'"
^'quic
non
ccnuemunt,lequentesco"itationes.
''E Jiaal
palam
VO
verba
meapplo
mco,
aucrcifse cos
vtiq:
a via fua ma'la & a
^^
cabamur .
Etcnim

15
"ijait,dumpaccm
.f
.
r r populo pro-
.
^d
^.nun..U^A,om:^l^;;^.onprohaueruntl,^.e
^l^^rmala^^a^tceoTum crfillo^^^^^
-d. ^Dcm^n notuia
,
trad^in tUos D..s .
rcprobL
fe.fum ,
..
/.- m^ & Gomorrhx
nequitSm
'^
""' ^'^''
'
"""'
^
I Mui
NICOLAVS DE LY RA.
ri Et in
prophc.
a(/
prophetas Samari^.
i
A.dix[icnam.t.idolulatiiam.
3 Etiter
mcnda.
Quia
deciptebantpopulum
ludf.Ctcntillipo
pulm SamariiJn
Hehreohabitur
jic: (^iii
turpttudinem
aduUc
r^&'termendacif,Turpitudo.n.tdulierifif,r]uando
aidtera m eo
<fem
/fflo recipit aduiierum cum marito
, &fic ifli fecerunt quia
m
templo domini
idolum
pofuerunt.
4 Et
con
forta./o
malo
exemplo
& verbo
falfo.
1 Manus
pcC.yid permanendum
inpeccato.
6
Fafti
(mv.abominabiles vt
Sodomiti
,
ideofubditur injli-
7 Ecce
cgo. i.rep[ebo
eos
poena amariffima.
8 A
pro.
Idololatrie
& aliorum
malarum.
9
^^pcrom.f.ludfe,quiapopuluseosimitabatur.
10
Hsc di. Hic
confequenter arguitur prophetarum
falforum,
Gf
i^cerdotum
docifma,
&prtmd quantum
ad
denuntiationem
falfi-
f^([!>lecundoquaHtumadderiftonem
veritatisjbi.
Sligitur
^^'ma
adW ,
duas,
quiaprtmb arguitur
in eis
denunttatio
falfu
fcmdo
cohratiofui diai,,b,. Audiui
qu.-E dixcfunt
prophe-
iiprophctantes in nommc meo
mendacium . circa
pn-
I I
%.r^'!, ^"'^^^"^"'^['^^'^^'^idi
f,m'l,tudinem adultcrantium
^^^n^,&c.?^rMt^nnm
cnim
procreantur filii
^^^^^^^'^^'^''^''''"'^"'^^^^^"^^'^mfiuntdifcipuu' ' ei
auditorcs
decepti,propter quod
de taUbus
adultcraQ-
primum
dicitur.
11
Nolite audirc vcrba
prophetarum , &c. Mendacium ad
vos
dpcitoiendurn.
II Vi ilonem
cotdis.i.fiaam ab eis.
I
i Dicunt his.c-e &
Operc.
14
\^:ix
cvit.Affecurundo &nutriendo eos in
malis.
1
T
Quis enim. De
prophetis fic
loquentibus,q.d.nuUus,qitia
eue
nict
conjrarium,
'dcbfequitur.
1 6 Ecce
inxbo.i.impetus diuinte
vivdiap.
17
Supercaput.y/e (intfacerdotes
ftne populares
18 Non reucrtetur
furor d.&c /.no
impedietur , fed abfque
dubio vmtet.
19
In nouilTdie./.
ternporedefiruaionis ciuitatis,
quoddicitur
htcvltimum,qma
tur.c terrniiatum
fuit
re^num ludprum.
20
Intelligetis././a'flw quam dijpofni inferre,vidcbitis per tf-
fe&um.
'
2 Si ftetiflcnt in confilio meo . yerbis
prophetarum
mec-
r,im credendo.
2^
Et nota feciOcnt vcrba mca
populo.
?icut tenebantur ex
ojjitio.
2 1
Auertin!em eos
vtriquc
a via
raa.,Sccspintum
vtrc
pce
niti^
tis
confercndo.
* Putas
tibus verbum Dei
,
dicit
Apoftolus
fecunds Corinthio-
rum fccundo.d. Non fumus
ficutplurimi adultcrantes
verbum
Dci,fed
cx finccritate &c.
Tom.4.
Aa
MOI{^L.
747
Glof.
ord.
&Nicolai
de
Ly
ra
748
^
s ^MJ/i.S'jnttiTul'
A ta
gcncra prophcti
foperibui.
di
quonim
vnum
clVtomniorum ,fi-
cutinDaniclc.ldcir
coadcosJcrroo^'
phctalisdirigitur
3'
crcduntinfomniis,
&
omniaqustrccr-
a
nunt.pmanttxrucla
lioncmcircdiuina,
qux propric
landtis
apcritur.Pharaota-
mcn & Nabucho-
donolor
rcgcs
im
Gen.
41.1.
etDta.xju
Dcfnmist
coeitationib,ruis.Futafne
dominus
evicino
cgo
fum aicitdns&^nonDcus
dclonge?Si
occultabuur
vir m
abrconditis,6<cgo
non vidcbo cum,dicic
dominus?
Nun-
quid
non
cockim
d;.tcrram cgo iiripleo
^/^i^^fns ;
^udmi
nuordixcruntprophcta:
prophctantcsin
nommemcome
daciu,atqidicemcs.Somniaui,fomniaui.
Vlquequo
litud
eilincordeproplictnravaticinanriu
mcndacmm,&
pio-
phetantiu
feduanones
cordisiui?Qui
voiarfaccrc,vt
obh
bum domini
qmd
fu-J^ i
!hm f^.ad illum Ci-
i ucadilhun. Sichs
retici aflamiint te-
2 llimonia
fcriptura
rum
devtroquete
j ftamcnto, & furait
4
tur vcrba Saliiato,-
ris,
vnufquilquca-
j
pro.vimo
fuo,
pro-
6
phciisApoftoUsfic
Euangeliftisi&aflTu
muntlinguasfuos,
7
\t: cordis vcnen
crepronunticnt.Jc
dormiant dorraita
tioncm.Vnde:Ooi.
tPopterea.
donolor tcircs im-
*
^Qainuiiccit. , . ^
pi,
fomnia
vcra vi- b
uifcatur
populusmcusiiominis
mci
pp
lomniaeorum,
dcbant,n6proptcr
,^ai,.ac
vnufqujfqiadproximum
iuu,ficutobhti
(unt
j.Iihtniuupo[mlu$(leAL;piocgtenus oi*^ 1 4. n.. .^U^^^ ^,,i Q ,

r \t
nitrcscorumnominismcipxbptcrBaal.
t
Proplieta qui
8
du
,../.
Mmatuc
^,Fo.u.nc.Uxp<v,er.,..,..,uu,,..qu.h,bcn.b\.rcrmo..emUnquibuseftri....onmend.c.ua,.
CtgO
dommUS COrt.
habctfommum,
nJircc fomnium; &qui
habecfcrmo- 9 tra
huiufmodM^
fuummcritiim,fcd
vt taU occafionc
lo
^ feph
(?c Danicl
cla-
B
rciccrent & corda
indomabilia tyran
norumpropriaco-
c
fcietiadominima-
ieftatcm fcntircnt.
b Somnia eorum . d
Sunthodicfomnia
torcsinccclcfia,
^
c
crrores fuos domi-
f
ni
prophetias
fa*
ciuntcrebro
dian
tcs,fomniaui:con
rmerunt
fomuum fuH,
^
eir
nihdiiiue.nmnes w. '.'*
naDcriommuii ,
a..v.c
,.
^...,
--
^^
ncm meum
,
ioquatur
fcrjnoncm
meum
vere .
<^.d
, ^
^^
t
,^.e.id,. i.f*a.U
c.f.^.i.rrc.,corum.'r^Nuaan.vemurafuppl.cu,..o.r
j
O^a/J.DeCC'-
aJular'utple-.,inccnd.umc"mm:njntur, T . i -, r rt^-
"
<"
ia,u.cotlap.(leum,8t.nlcnmtcor<i.ncu,..,.^.-..l.-...
rr-
.
^
quaiiiffnis,didtdflsA<!"afiniaiieus'Contercnspetram?
14
Pioptcrea ecccego adprophetas,ait
dns:Qui
furantur ver
J5
17
nt
audiant in domo
domitii.
f
jQi/r<rt.'r.S2ni
per.n.
mendaciura
imitatur veritatcnt
tlenifieant
ba mea vmifqai^qiwi pEoxirao^
fuo. fae
ego
ad
prophc-
rCS,lOmniaUi;.Ull-
i l
^
a^Veldonni6tuntdo.miui.une.
,
tr a
quos
dicitunr/
t^s^ait
domin
us,qui
f
aiTumunt
Ungu
as
liias,
&
aiunt,
di-
^
qUeqUoiiiud,&C.
a.^Dominusvelfeiniodi'''"*-
,
lo dccipcre.
c
i2jrfp^/.Ptilchr^
citdns-cccce^^dadpTophmsfomTriantcsmcndaaum,
ait
^9 g
si
igitur
intem.
'umparcS:
domihm:
<^i
natvauetutire,,.
&fcduxctunt
popukm

^ Theodo.
lum
paiCli
tLMU^a^
>1
,r(ainaa<
inctcd
bil a
tepromirnin.
docen.c5, qu.
nui,
04.0.. tutp.s
lucti
gtmia,m''iispr-lfrrs,bonisaduerra
nunc.adtes._
meum
in m-endacio iix<3,^inX
miraculis fuis,cum
cgo
no
mififrem cos^nec
maadafrem
eis,qui
nihii
profueiuc popu
raturqusmedulla
non hent,ncc
rcfG'
ftioncm
praebem
.
,^ aliter.n.nonpotcll
Impij prophcta^
2j pcllabant
fceieftos,
&
prophetiaoniu.
Hortat
ergo
Dcus
d
'blunquid
non .
Qupd
in
priori po
puloprophctx
me
miliuemeos,ncciuditu^i^"^"jl"*"
r
r
r ^
^e hac appellatio-
foliuic,
dicitdomimis.
Si
igitur
iuterrogauerit tepo-
^3
j^^ ytantur
ac non
I
obtempcrantibus
,
minatur
poenam.
C
tiebantur
dicentcs.H, dkit
dominiis,8c
Fidi dow)i.Et,
^''cr-
bum
^
Hiero-
NICOLAVS DE
LYRA;
jj
1 PutansiTC
DeuseVicinoego
lum dicit
diis,
& non
Y>cxiiiiiz\on'2,t,S(.Q.i.cogno}censiantumdUqmfuntfropenic,
&
non ea
quajunt
longe.
Hoc non indiicitur adexcludendam
Uet^
pafentiam
vbiquty(id
ad excludendum dothinamfaljam aliquoru
facerdotum,
qui
diccbant Dei
prouidentiam
atlingere
tantam
adfn
feriora,&
non ad
ijia inferiora: qi
error
incepit
a
temporefancU
lob.Vnde
inperfonaftc
errantium dkitur Iob.zz.b.Circa
cardines
cocli
pera.mbulat,nic
nofira confiderat.Sed quia
Dti
prouidentia
at
tingit
ad omnia
quantumcunque orcitita.Ideofequitur.
2 Si OCCultabitur.
Idefi ,
non occultabitur ,
quod probitm
ex
eiusprjifentia ybique
citm dicitur,
3 Nunquidnon.ti<f//(i'cat
y/f.
4
Audiui
qu2B.
nic
confequenter arguitur
in
falfts prophetk
coloratiofui
ditii.^d boc enim
j magisftbicredcretur, ytebatur,
Tnodo
hquendi propl}etaru,&
Ijoc efi
j.
dicitur: Audiui
qua:
di-
xcrunt
prophetac./"./<i//,^M
verba i orum
notafunt
miln.
5 Prophctantes
in nomine mco . Vrntttittentes
ju^falft
frophtti:c,hxc
dicit
dominus,ficut propljettc
veri.
6 SomniAm.i.vifionemaDeoaccepiin fomno. Etquiahoc
faciebant
adfacdius decipiendum populum,
vt diBum
efi, idebfe-
quitur.
7 Qui
volunt.Tf
)-/.? falfam doHrinam,idebfcquitur.
8
Prophctaquiha./v.inw.
9
Narret fomnium./.
referat tanquamfomniHm,& nonpr^-
mittdt.Uitc dicit dominus.
10 Et
qui
habet fermo . Sicut leremias &
alij veriprophete.
1 1
Loquatur
fermo. mc Sctticei
prdmittendo
. Hxc dicit
dominus.
12
Quid palcis.'./ff/''i/'^^non/nt/rico
commijcendx
vel
econuersb
fic
nec nomen
dominitfl adiungcndum falJxdoBrinx
prophetarum.
I
i
Nunquid
non verba mca .
QiMfi
duat
sU.Vrapter quod
dixit leremi. S
fnpra zo-cap.Fdlus ejtfermo
Dei
quaft ignis
exa
iiuansincoriXmeOfi.i. Sicutignis confumitpaleas
,
&malleus
(ontiritpetras,fic
virtus nomints
met,quo
colorantjalfitatesfuts,
eritoccajio
attriiionis &
confumptioniseorum,
idebfubduur.
l^ EccccgO.fKppleparatusJuw.
1
5
Ad
prophetas.i.id
pumendum proplntasfalfos.
\6
Qlli
(a.dverispropl}Ctis,Confiderabant.n.attentemodunilo
quendi ipforum,&'
ido vtcbantur
infuis faljis prophetis.
Sic
^a
mas audiuit in
pnncipio
regni
SedechiA leremiam dicentem . Hit
dicit dominus excrcituumttcceego confringam
arcum
Elan/, infri
49.^'.
t ad
fmilitudinem
huius dixii
quarto
anno Sedeclm . Htc
dicit dominus. Sic
confringam iugum T^abHchodonofor
&c.infrd
xi.Ideofcquitur.
17 Quiaflumuntlin.
</(?/?
modos
loquendi prophetarumdf
viini.
'
..,.,.,
1 8 Etaiunt dicitdominus.w/w^/#^prof*ef?/f.
19 Ecceegoadpro.fr/7owarrtr-ptyw/jri.
20 Somniantcs
mcn. dicentts
fe habuiffe
Deo
vijimm
n.
Jomno.
21
Etfcduxeruntpopu.i^Moti^n-veranr.
\,
2 Et in miracuUs.i/J
Hebrao habrtur.Etin
cxtaf^l"'^!''"-'^'
r
quando. nfingebant
fe effe raptos afenjibus
ad
fhi^endum
magnW
a..
dinem reuelaiionisjibifaa^:
&talia
poffimt q^odammododiU
m
racuU,qiuaindua<ntfmpliceshominesiHadmiraripnem.
ZJ Sii^^iturintcrrog.
HicargutturmalrtiaeoruviindeTiJto
veritatif.Circa
quodfciendum
quodfacerdotcs
&falfi propljttf
</<
riforte
nominabani onus
prophetiam
leremic &
aliorum
propbeti
rum domini:
&popttluminduabantadtalem
modum
loqucndidi
flici
rationc. Vna
eti,quiaprophetdomini
argucndo
eorum
vitu
comminabantur
cis
panasgrauts
,
quas prophct^
Jaift
vocaban
onerx . Mia
eti,quia
ijitt pcenf
diu ante euentum
fuerunt perprt
phetas
domini
nunciatf&
ideb
derifonc
diccbant . Onus onus,pe
,
hoc
inftnuando,^ iliepropheii^
tffent derifibdes tauquamfrm
&
effcaum non habentts.
Et
propttr
hoc talem dominus
conmtn
i
tur
Ueriforibus pcena.Et ponitunjiafentetia
hk
dtjjuse
&
nm<^
[
cum dicitur in
pcrfona
domim
leremtf
. Si
igitur
interrt^iK
rit tc
populus
ifte,&c.quod
eftonusdomini. Tropiwt
i
tmm onus nominans dcnjorie.
j
749
il ^ UicTonjmns.P^erhim
&c. Vcrbum Hebraicum ma-
\ fa
AquilaiWonusintcrpretatur
:
Simmachus,& 70
&
Tlieodotio,
alTumptionem
:
vbicunque ergo graue
cft,
.quoddominus
cominatur
plenu ponderis
ac iaboris &
^jiiportabile
in
tituloquoqjsv/^ahoccftpondus
dicitur>
vbi,&c.
Vbiautem
Kaix
Cap.
XXIII.
75-0
profpcra
promittu
tur,
vcl
poftcom-
niinatione
melio-
ra.vifiodicitur,
vel
vcrbum
domini
,
&
perfpicuum
cft
pulus
iltc vel
prophcca
aut
lacerdos,dices:Quocl
cft onus
dominiJdices ad eos:Vos cHis onus.
Proijcia
quippe
vos di
cicdns.-Etpropheta
6c.racerdos,&populus,qui
dicitonus
domini,vilitabo
lupcr
virum
illum,&
fuper
domum
eius.
phcTi^ponyris^vS
^?^.
^^^^5^^
vnurquifq;
ad
proximum
&ad fi ati em fuum:
vifionis . vel vcrbi
Qu.id
rclpondebit
dfis,
&
quid ioquutuseft
dominus ? Et
domini,qualis
vati
cinatio
fcquatur
.
Quiaigiturprophc
folebant
pcccan
tibustriftia nunria
re, Scficadpoenite
!
tiamrcuocare.Do
minusautem mifc
ricorditerfententia
differebat,ideoque
putabat populus
phfeudoprophuta-
ibov.
rumfraude
dccep-
'^^^'
tus non ventura
q
dominus minaba-
tur,
&rcmfcriam
inludumiocumqj
vcrtebat:
prophcta
tibufque prophetis
irridendo diccbat
rc:r^Mofupnv,rum
tlhm
eSrf.Dicat
itaque vnurq.iifquc
proxmio ruo:Nunqu.donus dommi

fed
quid
rcfpon
dcbit mihi &
quid loquutus
cft
dominus>Q.,ia finaulis
fermofuus&opusfuuminpondusrcputabiTur vndc-
Ex oretuo
iuJUficabms,&
ex ore tuo
condannabens.
'
Matdb. ivfc
a Et
deretinquam
.
HocintcmporcBa
byloniCcBcaptiuita
I
tis fadum
efle no-
i
uimus
,
fed
pleniu.s
S
atq;
perfcftiuspoft
4
paffionem
Saluato
5 ris. Vnde.
i^elinque-
Luc.i?.g,
^
tur yobis domus
vtjlra
deferta.ll1xt2yo.no
~
1
'. .
,
V
'
^
,
.'
-.-^u
7
aeierta.iiixt2yo.no
onusdommivltianonmemorabitur:quiaonuseritvni-
^
folum
aflumptio-
aTNolcmc.obed.r..
TEtiueniftis vfqur:Si autcm onusdomin. dixeritisin
Cxx.nonhaMur. 9 ncm, fcd Ctiam do
cuiquelermoluus.
EtperuertiftisverbaDeiviuenti.<;,diii
exercituum Dci
noftri.Ha^c dices ad
prophetam.Quid
re-
fNononus domini.
^*^
Ipondebit
tibi diis
,
&
quid loquutus
eft dominus ?
Si autc
onusdominidixeritis
,
proptcrhochxc
dicit
dominus:
f$ji
* *
Quia
dixiftis fermoncm iftii onus
domini,&
mifit ad vos
TVeliflumani,
rbumveftrumcomplcnsopMt,
allidens vos Ucluinmoad
imadeijcicns.
diccns:Nolitedicere onus
domini.-propterea
ecceco-oftoi
ffEtiam.
amvosportans,
&deiclinquam
vos
&ciuitatemquam
dedi vobis &
patribus veftris,
afacie mca ; & dabo vos in
opprobrium
iempitcrnum,et ignominiam
ajternamqux
nunquamobliuione
delebitur.
Iz
Hicitcrumvidctfpondus&onusdomini.atqucitafic-
bat.vtnon vltra
vifio, led
pcr
locum
onusappcilaretur.
i
rsccpit crgo
dominus, vt fi
populus,
vcl
prophcta,
vcl
facerdosinrcrrogaucnt
Ieremiam,quodfitonus dni? di-
cat.Voscftisonus,&
vosaflumptio.Aflumam.n.vos &
proici um,&c Si
quis
aut aufus
fuerit onus diii nomina
rc:
NICOLAVS DE LYRa.
I
Diccs ad vos cftis
onas.J.
mportubile,prupterpeccatorkm
yejlmumpvndus;idtofubditur.
1
Proijciam
quippc vos,&c.
in
captiuitatem.
3
i^^^itdoininus,8cc.
^iciitproifciturimportabileonus.
4
Etprophcta
&
facerdotes &
populus qui
dicit onus
<iomim,CiC.Deridendoprophetiamvercim.
5 Viiitabo
fuper
viru illQ &
fupcr
domu
eius,&c'.p/5
fummperfonaiuagrauiter&inperfomsftbicomunais .
Conft-
qimter
docct eos
totfui
reuerenter de
proplxtia domini, cu dicitur.
6
Hicdicetis
vnufquifque
ad
proximum & ad fra-
tremiuum,&c. '.fn
loqumim
de
prophetii
domtni.
7 Qui
refpondit dominus>&c. Vroplyet,^
intjuirenti
ab eo.

ttquid
loquutuscft dominus,&C.
Vrophrtas tnfpirado.
9
ttonusdomini
vltra non
memorabitur,&c./.;'o/>fee
tia
A D D I T I O. i.
. l".??v"^
*^' '^^' diciturin Poftilla . Sciendum autem
quod Htb.&c.
mhrxi
nonfolumfubterfugere
nituntur a veritate huius autori
iMis,
quHimttatemChriliifacis
mamfefiatper
varietate
litera,
ptm VotUUor
dicit,
quam
veritatcm rcHi
confutat,prout inpo
/fw.
Sedetiamdicunt,quddticetnomendomim
Tetragrammmn
mn
conueniut
ejjentialiter alicui
crtatura tamen
quandoq; tnfcri-
fi^^cremradenominaturpr^dicio
nomine ab
effeau ipjius
Deif
^d
qnod mducunt illud Exo. i
j.d.
vbi
dicttur:.Aedificautt
Moyfes
*iwe&
vocamtnomen
cius,Dominus exultatio mea . Et vbi nos
cZT:!' r,'"
^^^*''^''
^""""^
"'"'"
Tetragrammato,quod
no
nun
tp,
altatifccundum
effcntiam:fed
denorninatur
f,c
ab
effe
inVaaT T
"'
'"'"'""'"'
^"f"'"' ^/^^'' "' '^'^^"
'^Pomur
rZ:^ 4"^"'f"'^'"'
'^''^"^''Od
hoc
5,
nomen
proprtum
Dei
mn7fj2'nVfr
''''""' '^'
'liogerminefufcttando
de Dauid
TZioT:
"'^''^
'^
'^'^' 'Pl'"*'
^"
"^Si^f^cantts. Sed
ifia cauii.
itonon
valtt:
namprout
habetur in
Thalmud m libro
qut
dicitur
umhutt"' ^^^^^""'''"
dtUtnatone
q,u tncipit, qlt
vcdtt na
lln T'T'^''
^ ^'IJ"" '''""''' <"'"^ ^
Tetra-fram-
vocabut
^
^^''^"'
'^" '^"'/^<"''*^^
Icremix.Hoc
ejl nomen
quod
""'"""""^"rndomtnusiuJiusnoJlcr.Etftcpatet^^nomenDiicf.
mum
fignificat.
10
Quiaigitilr popu-
lus
profpera
(ibi
"
proroirtebat, dicit
cos
ncquaquam
vl
tri debere
dicerc
hos
indignos
eflfc
donis
Dei,
abijcica
dos
&Deiauxilio
rclinquendos.
Ex
verbis
autem & ia
terpretatione no-
minumfaspereso-
ftenditur, vtAbra-
hx,
Sar,Petri,&:
filiorum
Zebedzi
,
vocabulamutataft
gnificatrerum mii
tationcm
,
& in hoc
propheta
Phafchordiciturpauor,
veltranslatio,vel colonus, vel
percgrinus
.
Notanduna
quod
vcrba viucntis domini exercituum Dei
noftri La-
tini,& Grajcicodiccs habent .- fedHebraei
infuisvolumi-
nibuscontrafelcguntquodproprie myftcrium trinita-
tis
fignificat.
^
CAP.
_
tiadominiamplius
non nominabitur 4 vobis nomine ontris.
0
Quia onuscrit
vnicuiq;
fermo fuus
&.c.i.loquatur
de
f
phetia
domini,nominadi eH
onus,fmtetur graniter ftali fermonc
1 1
EtpcrucrtiftisverbaDeiviuentis,&c./.perwerfenojw/-
naflis nominado ea onera
derifotie.In
Hebrtco habetur.
Etperucr
tiftis vcrba dcorum
viucntium.pcr quod
in diuinis oilenditur
pluralitas perJonarum,&
vnitas
tfjenti<ie, cumfubditur inftnguld
ri: Domini
exercituum Dei
noflri.
12
H^
c di. Docet modum
loquendi
reuerenter cum
propheta
do-
tnini,&- patetfententiaex
diciis,quia
efi
replicatio eiufdem
ad ma.
iorem
affertionem ,
&
quia
hanc Dei monitionem
contempferunt
.
Ideo
feqwtur pcena
ibi,
Propterea
ccce.Oe terra
veflra.
portans,/.
ad aliendm
quod
impletum futtin
tranfmigratione
loachin
regis
ludx
incboaiiue,
&
tonfum
matiue in
captiuitate Bahylonica tempore
Sedi chi^,
CAP.
fentiJiitr tnteLLgitur
in hac authoritate: Ibi enim de
tJfemiaU
no-
minatione
loquuntur,vt
ibidem
patet.
A D D I T I O I I.
In CO.C.vbi df in
poftil. Circaq,fciendum,quod Sacerdotcs,
tt Jatji prophetiC detijione
nominaljant
onusprophctiam.
ybi nos habemus in hoc loco onus in Hebrico hahetur hxc di-
liio
mafa,qu
vno modo
fignificat
idem
quodonus
. Mio mndo
fi-
gnificat,aJJ'umptiontm.f.verbum
ajjumptum apropheta
vnde
7s(tf.
2
3
.&
i^.vbi
dicitur de Baiaa
affumpta parabola
dixit: in
Hebreo
habetur diHio iHius
rationis.f. maja ,
prout fignat affumptionem
verbi
vtlparaboU Dei,&
ftcinaltjs
locis
Jimilibus
.Fbi
ergo gra-
ue
eratjeu ponderojum quodpropbetabatur irrifores
vocahant illa
prophettam
onus
inttlitgendo
in
primaftgnificatione
.
Quia
i^^itur
propbet4:folebant pcccantibus trijiia
enuntiare vtad
pmitentiam
eos reuocarent
quod
tamen Deus
f<epe mijericord/ter dijferebat
ideo
populopfeudoprophetarum fraude deceptus putabant
non ventura
qu
dominusminabatur vnde &
prophetiam
veram &
feriofam
in ludum vertebant &veris
prophetts
irridendo dicebant. Hi viri
pondusfeu
onus domini
annunciant,vnde
iam vltra
prophctia,non
vifto fedonus
vel
pondus
domini
apudeos dicebatur,
&ideo domi
nus ad leremiam dicebat. si
infrrogauerit tepopulus
&C4itera,&
htcjententia plenius
babetur in
glo.
Tom.4.
A
4
7Ji
Gloforcl.&NicoIaideLyra 7yi
^
CAP. XXIV.
A r\ 'ff(/i/.Notan-
a
^
dum hancvi-
noncm faflam cflc a
tcmporcScdcchif,
b
pollqiia
Icchonias
c
duduscflin tranf
migrationcm,non
incaptiuitaii: quia
vltrolctradidit.
b o*of.Duosca-
laihosvclcophinos
malariimtSc bona-
tpnmiiaff. ,.yn^ ficorum
qui-
d
dam
intcrprctatur
inlcgc
3cinEuan-
gclio,rynagogam,
&ccclcfiam,Iudeo.
rum
populum
Sc
Chriftianorum.gc
hcnnam &
regna
Bc?lorum:quorum
c
altcru
pertinet
ad
fupplicia pcccato-
rum,
altcruadlan-
dorum habitacu-
lum.Nosveroiux-
ta
Apoftolum
flc-
gembonam&fan-
^
dam,
&madatum
bonum & fandu
fentientes,&vnum
cflc
vtriufqucterta
Hicnti Deum
)
ad
Iuda:os
magis
refe-
ramusqui
in adue
tudomini crcdide
riit.vel nocrcdidc-
runt, vtquiclama-
ueruntdicentes.
Cr
C
ciHgeeum,
fintcala-
ihusficorummala
rum
Qiuvcrocre-
diderunt,adbonas
A P V T XXIV.
Stcnditmihi dominus.S^cce
diio cala
thi
pleni
ficis
pofiti
ance
tcmplu
dni,
poftquam
trandulic
Nabuchodono
ibr rcx
Babylonis
Icchonia
filium loa
a 1 iDietprties regis
l Sc doftoiet.vcl
rlificej auri
gemmajuinque
incluuxes.qui apud
Barbans nitioiies lunr in
piclio,
chim
rcgc
luda,&:
principcs
eius,&
fa
brum
6Qnclu{oremdelcruraIe,&
ad
duxit
cos in
Babylone
Et calatus vnus ficus bonas habcbat
aTAbrahini.lfaacSc
latob,& l.| lana.,dequi:>u.
dicituc. Sicut vuasin dc etto inueni Krael licut
ficusndi pjiteseorum,vndc
&
noa
rtlij Abuhrdicimut
E(* comra Iwdzit dicnui.iipalct
veUer
eflet Abraha.n.Jc
opc
o etus faicffs
nimis.vc
folcnt ficus
edctprimi temporis.Et
calathus vnus
ficus habebat malas
nimis,qu?
comcdi non
poterant,c6
^
effcnt
mal^.Ec
dixic dns ad
me:Quid
tu vides Ieremia?Ec di
xi : Ficus : ficus
bonas,bonas
valdc : &c
malas,
malas valde:
qu^comcdinon pofrunt,co<^
fint
mali^.Ec
fadum eft vcr
bumdomini adme,dices. H?cdicitdominusDeus
Ifrael
Exponifja
abolam.
_
b
rQux
facta
ej
m 1 conlilio lub lcchonia
Ics fucrtint rhilo- D
fbphi qui naturali
1
bonoiSc
intdiigcn-
2 tia crcatoris
, non
tamfequi
vififunt
quim
laiidarc vir-
3
tutcsjquaramqti^
funtin
tcmploDci,
prophctx, fcilicct,
i j
4 &
Apoftoli
qua
rum vnaait:Uf dc-
5 divubis,a->.Ei:PUibU
mei
(jos
ttcriim
partu
rio donec Chtfius
for~
mctur m V'bs.
vnds
dicitur: Ficus bo
'
.|*
nas.bonas, & ficu! ?
*
malasmalas
valdc.
d Etca'athus. Rc.
'
Hicronymus.
Nos
fimpliccs quncrcn p
^
tcs hiftorias, cala-
thiim Imnarumfi-
corumdicimujlc-
y_.
1
tiom.lXi
i inf.iii.
Luc5.e.
Sic^iVfirus
h;bon?,ficcognofcam tr^nftnigrationetluda,
^
^'""'^^X' '"ti
airlechoniamf& ptinripeseius.
blleruralem.
^
quam
cmifi dc loco iftain tcrra Chaldasorum in
bonu,&:
*
a^^Captuiiatcm
b
nAcaptiuitjite.
ponam
oculos meos
fuper
eos t ad
placandu,
vt rcducani
g
cos in tcrram
hanc,8^a:dificabo
cos & non
deftrua,6^pla
^
afSimile:Dcu5ertqqioperaturin
nobis Sc velle &
perficeie:Don
enimtantumopeta,
lcu vo-
luniat noftra dei auxilio innitiiur.
tabo eos &no
euelle,
& dabo cis
cor,vt
fciant
me,quia ego
fum dominus. t Et erut mihi in
populum,8ccgo
ero eis in
Deii,quia
rcuertenf^ad me in toto corde fuo
,
vt ficut ficu s
peftim^EjquiE
comcdi non
poffunf,eo
q?
fint mal,ha:c
d'
lo
II
didit fc
rcgi Baby-
nio,cuiaclomino
proipcra
poUicen-(
tur. Malarumau-
tcm
Scdcchiam,
qui
contradiccns
fententix doraini
captus
cft & c-ca-
tus
,
& in
Babylo-
nem duftus
,
& ibi
mortuus.
e Et
fa^um cfl
.
citdns:ficdaboSedcchiamre2emIuda,&principescius
12 Hieronitnus.
Dc-
~
"^

hrat hoc loco allc-
goricus
interprcs.f
vim
cupiens
facc-^
'
quihabitantin
terra
Aegypti.
t
Et daboeos in
vexationc,
J^^{?'de^<;(^7cfti
leriifalem captos atque
translatos in tcrram
Caldso-
rum.rurfumquead
locum
priftinum
reuerfuros,vt
lere
niiam
&aliosprophetas
.
Qui
vcro
peccatorcs
fucrunt
interrahac&invallc
lachrymarum
cfle morituros.
f
Etpona.ln captiuitatc pofuit
oculos fuos fuper
illos &
&
reliquos
de lerufalem
qiii
rcmanferuntin vrbe hac
,
Sc
a fQui.f.transfugeiunt
in
Aegyptum.
b f
Q^.ia
in
Aepypto quoque capti
funt, & Na-
' ^- " *"*
, 1 I r :Ttr..:. :- .T.I ^;, i^l...^ i..i>m.
buchodonofor pofuit
in Tbamnis lolium luum.
1 hi
iicus &
calathumoptimumrcferantur.
c
Tofiti.Noa
foris,
(fcilicet
extraccclefiam)quia
domi
no cunfla
patent.
Nec tantam habent amaritudin e
qus
foris funt,
quantam
illa:
quae pofl
confetlionem Dei
per
prsuaricationemmutatJBfunt.Ncctantamfuauitatem
Don2 ficus
qux
non (unt in
confpedu templi Dci,(qua-
^
dedit
Diufio.
NICOLAVS
DE LYRA.
C A P. XXIV.
\SKt\dk.Superius pofita
tfl Ieremiprophetia,bic
co
"
fequenttr
oflenditur inparte impleta.Et
diuiditur in
duas,quia primo
oflenditur bacimpU
tio, (ecundb po
niturprophetite
leremia
repetitio,cap.feq.
Trimain
di4as,<iuia primo ponitur
(jUicdam imaginaria vifio,
&fecundb ponitureius expofiCio,ibi.Et
fa^lum C&,aliter.f.
non
fuiffet verapropheiia: riifl
leremias
intellcxilfit vifioneficut
Vha
raovidens
jfpicas,non fuitpropheta,(juianon
intellexit
fignificatio
vem, proptcr 3,
dicitur Dan. i o.a.
IntcIIigcniia opus
cft in vi-
floncCirca
primum
dicilur,
z Ecce duo cal.Hoc vidit leremias
primb vifione imaginaria.
Et
fubiitur
huius
vifionis tempus,ium
dicitur.
3 Poftqua
tranfDc
qua
traslatione
plentus
diSiii
efl,fupr^
2,c.
4 Y.tizbt\xm.i.artifiiemfubtilem.
5
Et incluf.'.
aurifabrum
,
quigemmas prttciofas ponit
in
auro,
vel
argento , & in hoc
patetprophetiam leremiximpletameffein
farte,quifrequenterprMixerat
regem,&populTt
in
Bibylone
diice
(ium.Cxtcra
putent
in
litera,t}Hantum
advijionem imagmariam.
6 Et izCtu.Hic
confequenterpomiur cxpofitio
ftue
intelleBus di-
SitviHonis ,
(itrn dicitur.
7
Sicut
fiCiis.i.tranfmigrantis dabogratiam
meam,
&erittis
multb melius
quam
lUis
qui
remanferunt
in ludica ,
quia
loachim
rex luda
perfilium T^abuchodonofor fuit repofitus
in
migno
Uit
rddt,fecundum quod
habctur
^..^eg.vl.
&Daniel &
focijeius
&
(j^lardocbxus,quifuerunt
de
tranjtuigratis
hm loachm, fucrunt
multu
honorati a
regibus.vtpatet
in librts IMler &Danicl. Uu
autem vifiofaHafuit Ieremie,quia
illi
quitrant
in
lerufaUmcm
Sedechia
rcge reputabant mifcros
Icachim
rege
& alius
quicHin
eo dcducUfuerant
in
Babylonem.
8 Et tcdnczm.Licet.n.Ioachim,Daniel,&focif
eius &Mtrdi
chus non redierint in
perfonis propnisredierunt
tamen in
pofleri:
fuis plures
etiam illorum
qui
cum eis
tranfmigraucrunt complelv.
ftptuJlS^inta
annisetiam inlud^am redierunt.
9
Et
xdific.i.multiplicabo
eos
inprok
&bonis
temporahbus.
loEt dabo cis cor vt
{ci^t.multiplicado
eos in
bonisjpiriiualib
1 1 Et ficut
ficuspcflimx.
qu^funt
abominabiles.
1 2 Sic dabo. Mihi &homimbus abominabilem.,
qida
poflcifui
captus
&
exoculatus,'J filij
eius &nobtks occifi, (^populnspi'
timoccifus &partim captiuatus,
&
ciuitas
combufla&
exbotp
tethuiusliteiefententiavfqueibi. ,
'
4 Etin
MOI{^LITEI{.
I
I .'^fnt/JrwJfcirfo. Pcrquodfignantur
dus
ciuitatcs,
fcilicct
Dci,&
diaboli
. Pcrcalathum autem ficus bonas
habentemfignaturciuitasDei.
CincsautemDei
,
funt
boniCIiriftianidulcesdulcore
gratia&
difpofiti
ad dul
ccdinemgloriae.
Ficusmalx, funtciuesdiaboU, plcni
amaritudincculpa;,& difpofitiad
amaritudincm
gchcn-
nx. Etdcbonisficisdicitur,
quoderant
ficutiicuspn|
mi
tcmporis
. Ideft fimilcs Chriftianis ccdcfi?
prin|
uq
. De
quorum
charitate dicitur Aauum 4.t.Multitu
dinis crcdcntium cratcor vnum
,
& anuna
vna ,
&c
t
;
quo patct,cp
in eiscrat charitatis dulcedo
magna.Dcni
lis autcm ficis fubditur. ,
f Comedinonpotermteo. QuiaChriftiani
in mahtiaooi
nati Chrifto non
poflunt incorporari per
fidcm
chani
tc formatam.
,
f
Itcm
7^3
,?deditcistcrraexer
i. cere,
domossdifi-
carc.pomeria
plan
tare Daniel
de ca-
^^^*:
priuo
princcps
fa-
diiseflTrespueri
defornaccglorio-
.t5.eseiil3eratifunt.Ex
^..lijplctis.yo.annis.fub
leremix
Cap.
XXV.
afHidioncmque
omnibus
regnis
terr^,
in
opprobrium
Sc in
parabolam &;jn
prouerbium
&in
malediaionem in
vniuer
iis locis ad
qux
eieci cos ;
&fmittam in cis
gJadium
&f:imen
7H
a
fProitiifllonis.
&peltem
,
donec
conlumantur ad terra
quam
dedi cis &
pa-
rribaseorum.
"
NICOLAVS DE LYRA.
<&
popuLoiius.
Zorobabel & lefu D
facerdote
magno
niagnaparsreuer-
fa cft in
lerufale.
Hieron.Totam
hui^vifionisfimul
propofui
pericope
nefenfumincxpo
fitioncdiuiderem.
Etin miikdldioncm.
q!^iapoJiiJhmmilcuaf:,miciirnque
2
Et mit flaizr .,/;.. - / . .
MOV^^llTEf{.
Itemaliter
porc{Iexponi,vtper ficusbonasintelligantur
bonireligiofi,qui
funt
ficutficaspnmitcporis.i.
fimiles
primisfratribus
fundatoribus (ua;
rcligionii.Per
malas
5! **"
autem
autemficusmtelliganturfratresmaliT^nr^^hroli
K^na'''" '%^^^''
^"^^
P''"^
incorpSrari. VndeT
^'^^^""'^^^^^'^"^""'"uenimclioreshisqiuini^^^^
^CAP. XXV.
\
\J
Erbum. Hcc
V
priora
sut
)tcrita vifione. II-
an. fubScdcchia
afta eft
,
lecho-
liaiam translato
n Babylonem
:
ixc auteni fub
oakim filio
lofi^
?cpatreIechoni^.
^on enim curx
ftprophetaztem-
)oraconfcruarc,
]uod
dcfiderant
egeshiftorijB,
fed
cnbere
qus
audi
oribus& ledori
C A P.
XXV.
Erbum
quod
faaum cft ad
lercmiam de om
ni
populo
lud^ in anno
quartoloachim filij
a
1-Ipleea annus
piimus Nabuchodonofot rcei
Bobylonis hoc m Lxx. non
habeinr.

ic
regis
luda.
Ipse
eft annus
primus
Nabu-
chodonoforregisBabylonis,
quod
loquu-
tus
cft leremias
propheta
ad
omnem
populum luda,
&t ad
vniucrlos habitatores lerulalem
,
dicens : A
tertio dcci-
mo anno
iofi^filij
Amon
regis
luda
,
vfque
ad dicm
hanc,
eftipretertius&vicefimusannus,
facaumeft
vcrbum do
mini ad
me,
<^loquutusfum
ad
vosdc
no(5i:cconfurgens
&loquens,5rn5aud.ftis.Etmifitdias advosomncrfau;";-

iSciX
"^^t
'
f^^o^P^ph^^^ofurgcnsdilucuIomit^S-^SQjoaudiftis,
s
S^?r/^"s;:,-
Talterio.
maleg-
9 diluculo & nodc
(-lamiuxtatcxtumhiftorisPfalmorumordincmreqiii- batur.nccramcnaudiernnf q,' o.,. *^0"^"''P"sl^orta-
^unt.quod
non obfcruat carmen
lyricum.
^
ci^ lex
femeUnSoH^^^ hLA^T
""'
''a^''"'
''^'''''
F
>
^^''^.Quartoannoregisloachimfilijlofi^.patris
nr. ^l ..^"3?"?u?."?"^^ 5cconftitutaprsce.
^
fub
quo
propheta
E
uit annis.
I9.
cui
fucceffit
filiuseius
loachaz
,
quo
fia-
tim
capto
a Pha-
raone
Nechao,Ioa
chimfratereiusrc
gnumobtinuit:In
cuiusregniquarto
anno faftus eft ad
leremiam iftefer-
mo
domini.Ita er-
go vigefimufterti'
annuseratleremi^
jjphetse,
ex
quo
lo
qui coepit
ad
popu
echoni2,Nabuchodonofor
Babylonium fufccpitimpc
ium:&itacontigitvtannusqui primus
erat Nabucho-
lonoform
Babylone, quartus
eflet in Icrufale
regis
loa-
him.
Oaauodeniqueanno
rcgnifui
lechoniamcum
natre &
principibus
duxit in
captiuitatem qui
trib. tan-
um
menfibus
poft
interfeaionem
patris
Ioachim,regna
it.Ioachim
auteminterfeauseft.i i.anno
regni
fui.
Ater.deci.an.A. trcdicimo anno
rcgni lofiacqui rc^na
it m
lerufale annos.
30. &
vnu,
coepit
lere.
prophctarc,
fub
pta,qu2
proprio
arbitrio
velfacimus vel
neghgimus
quareprophetafe
mgcrit
&quotidie
rcpiicatmandata
Dei. fi ferticl
accepta fufficiimt?Sed
oftcnditnos
fcmpcr
i^fi ^"f
'1'? '"'^'gercnec
fiifficcrequod
femcl datum
eft,
mli
aflidu^dommiadmonitionetreuocctur.
d
;.^
Nonperunumprophetam.
fed
peromnes^"""""*
populum
(uum
admonuit, &
quafi
in
vigili/s
&cxcu-
b.jsconftitutus,
furrexitdiluculo vt
commonerct, &
non
audierunt.vtquantocrebrior
admonitio,tant6 con
temptus
maior.
#Heque
NICOLAVS DE L Y R A.
C A P. XX V.
Erbum. Hic
ponitur repHcaiio propheti^ leremix,
&prim6
quantum
adhoc
quod
reprehendiratpopu-
li
malitiam,fecundo quantu
m ad hoc
quod prxnuncia
utratpanamibi'.
Proptcrea.
Circa
primumprimo
notatur
tempus,cum
dicitur
In anno
quartO,&c.
.v
quo patetquod
h^ec
reuelatio
faElx
'^^^i^tnantetranfmigrationm,pr.tceden.cap.diaam,quiu
le-
miasrtueloachin
fubquo
faaaefiiUa
trafmigratio fuit filius
"j^'0"chm/tcutdiaumtjl
fupra
ii.&ideofubditur-.Toftqua,
'eit,Vol
ijlam reuelationem
faBam leremix^trunslatus
eji
Iccbo
"J
.
qm oHauo anno
poji
includcndo hunc
quartum annum loor
'^P^triseiustranslatusfuit.
f rf?<
^
^"^"'"'/^e'
exhoc
quod i^.anno
T^abuchodono-

"'^^'"^''fitit
lerufale 4. ^g.vl.&
a
qnario
anno
ifiius loachim
inclu-
tnclufiue vfque
ad
vndecimum annum
Sedecht^ in
quo difi u&a
futi ctuttasfiuxerunt decem &nouem
anm,Jcilicet ,
oHo de
r,gno
Ioachim,qut.ii.annis
regnauit,& vndtcmde
regnoSedechu.Ca
tera
pattnt vfque
ibi.
4
Atcrtio de. vbi
incipit
ifla
repUcatio
,
quia
a tertio dccimo
anno
>ofi
cepit
Ier<.mtas
prophctart:a quo temportfluXi-runt
anni
vi'iintitres,vlque
ad
quartum annum loacbim ideo
Jubditur: Ipfe
cfttcrnus&vigefimusannus.
j
Et
loquu. lUeJifVigUanter
CT
perfeueranter.
6 Et non au . ^os
emendando.
7
Et
mifitdominus ad
vos,&c.E.f
quopatet,quodillotem.
porefuerunt alijfanai prophera, qui
mouebant
populum
ad
bonu.
8
Confurgens
diluculo mit.
idtji
valde
aiLigeuter
vot ad-
monens.
9 Et non audi.
Quafidicat
, perjeuerantia vcflra in malo non
prouenit
ex
dtfeau diuin^ ,
mijericordite fei
ex
parte malitix ve-
Ji
r(.
C^tera
patent
in litera.
J
Propterca
MOB^^LITEB,.
^
if .fmfe'''""'!": ^,"
^""^-^-
''^P''"^ ^<^'czmiz% contra
po-
i|um
ud^muUiplicationcmpcccatorum &obftinatio
uS^o ^'^"''j^Snatur
muhiplicatio pcccatorum & ob
c
rScn?^v.^^^i^^l"^'
"^"^'"^^
temporibus
Ant.-
'n(U
ficut
diotur
Matth.z^.
b. Et
quoniam abundabit
iniqui-
iniquitas,refngefcetcharitasmultorum.
7
Et
mifit dommus ad ros
omntsjetuus
luvi,&c.Vropte,ea &r
Pcrpunitionem
popuU
ludx
qua
leremias
hicpramun-
ciatfuturamrpcrrcgcmBabylonis
& cius
cxcrcitum,
fignatur
tribulatio
populiChriftianifuturatemporibus
Antichrifti ad
puniedum malos, &
purgandum
cle<aos.
De
qua
tribulatione lubdiiur.
t Etpo-
0>
a
7^*f
*" ufc/lTan
A tafuit duriiia,
yt
ncc h;ibitiun qui-
fepcfibus. ^jem audicniisaf-
fumcrcrwA
indi.
narcnt
aurcs fuas
commoncntc
do-
Koia <rlm>
iHV>,vt
rcucrtcrc
tumDck tu r. Et notanda
ctt
diuinaDciclcm?-
Iiainfinuaqu?n6
fuppliciu
pro
fcc-
Jcrc
irrogat.
b
Vo\i Oeos,
&c.
Q.d.Hcccumfupc
florib.
moncbam,
nc dijsalicnis
fcr-
uircMs.nccmead
Glof.ord.&NicolaideLyra
ncque
inclinaftis
aures
vcftras,vt
audirecis,cu
Jicci
et:t
Re-
*
t
Opa>tio.
b
Quifincopciercputii
tj' in .e.caio
^
ucrtimini
vnufquifqi
via
fuamala,6<fapeinmistcogita-
,tf,oit,l.r.mium...e.....pr.cep.un..
tSe . vi .o
.ilio.um_;u..r.u..
tionibus
vclUis
,
& habirabitis
mterra
q
ua dedit dommus
1
OftrnJi. Dei d. ni cllc
|ipciua
fi
dif.ni
i. e.ini
.j.
ibus di.a (unt.
uobis
&(,patrib.
vclUis a
f?culo
&
vfq;
in fa^culum.Et nolite
irc
polt
dcos alicnos
,
vt fcruitatis cis
adoretifq-,
cos :
nequc
mead
iracundia
prouocctis
in
opcribus
manuum vcftrani
75^
^Dieit
ciominm.vt mc aa ujc jniium
i>rouo.
in
opc.iianuum
vellrarun. in malum ve.hoci.i LXX.
&no
afFIigem
vos.Et no audiftis
me,dicitdns:vr
mc ad ira
cundiampiouocaictisinopcribus
manuum veftrarumin
a
1Q."ia
ni<- jH .Mcundiaui p.ouo.
& locan.em ad
pctnitcniis.n omrmpfirtis.
malum
veftrum.
Proptcicahxc
dicit dominus cxcrcituum:
Pioeoquodnonaudiftisverbamca:Ecceegomittam6^at
f ngclo. q.n
cx' i.cntGentes,
a 1 luxta (..um lc.ulakm, ...
..juiloncn.n-
ChalJii.
-
f n;clo qincx.i.cntuen.cj,
. tua^.
m... , ...
.^, i, ,
1
jracudiamprouo-
c
^^^-yj^iuei-fjs
cognationesaquilonis,aitdns,&:Nabuclio
^
cut
prophetz,
&
alij
fandi
qui
Deo
fcruiunt ,(cdquia
incucrfionc
leru-
t
t
probatur.vtmngi
flricoriininodc-
ceatvcrbum
Dci,
lcdfibiiciadinliar"
colubri,
inquibus
vox
2,aiidij & \xu
tia:pcriit,vtnoaii
diantiliudApofto
li: GMiditiindotiiiiw
fempert
lUrum duo
gaudeif.
f
:/<:f/.SicUtl''l
rufalcm
poft. 70.
annos
priftinosha
bitatores
rccipit,&
cxpletis lupplicijs
priftina
foelicitatc
fruitur obedicns
Icntcntia;
Dci, fic
rex
Babylonis
in F
fuperbiam
clatus
&fuisaflignansvi
ribusg? regnat
in
Gctibus,aMoe(ii$
& Pcrfis dcftruit.
Deniquc vlq;
ho-
dicBabyionis
tau-
l.lllB.Ai^
BS'p.umVeftS
**
donoforicgemBa!>ylonisferuummcum&radducam
eos
cogerctis.
fypcr
tcrram
ifta,
&
fuper
habitatores eius
,
8^fuper
omncs
c M/r.Non
fi-
j^jjjIqjjcs
cmx in circumitu
illius
funt, &Jnterhciam cos,
a
fO^.
eft m.rjculi & iii.potis lud.cium.
&
pona
cos in
ftuporem
&in fibilum5&
in folitudincs fem-
Semdominifer-
c
piternas:Pcrdamqucexeisuoccmgaudij,&:vocemIstitiir,
t
tum
rcl.qu.sriu.
.,;.,Mrnlnnfiri/m a
f ch.ifti
qui
habct li.
niam
lpo.,l...
cll. DLcclci.alticxlidei.
b 1
Vt non tontefjntui:
nent,qUam pOiUlt
Uiai V01Uluau,t
111
mfrun.en(a.&DODUlist.ibuantut velccnda. c
1 D..ftrina.n
prophctarum.llLucerna pe-
DcUS iu
(cmpitCr-
nam
folitiidincm,
qui implcuir
ou
vcrba
lcrcmi? qiii
in
fequentib.qus
Babylo paiTura
k
meaVTunienta,&popuIist.ibuantut
velccnda. c
1D.>ftrinam prophctarum.irUucerna pe-
dibu.meis vcr.ru. & lu. fe.meis. d
floanncsquoqucerat
lurerna lucens
illud > QuOi
tTddldl
<ilhu, me.s vcrtu.OC m. .c.mcis. u
t...j.i.i..j.i""-|"^
v... ......... .m^....,
i H +
Q
satau^yvt difcant
non
yoce
fpoa(i,&
voccm
Iponfe,
voccm mol^ & lumcn lucer-
t
hlafphSTUaTe.
a ^Ht
licoru.i.tumnou
flii.ium.iusapparcb.i .nOpicnj.
"
d
Et addu.eosy&c.
nc.Etcrit vniucrfa
tcrra eius in (blitudinem 8^in
ftuporcm.
^
Etferuient omncs Gentcs ifta:
regi Babylonis fcptuaginta ^. ^_
_ ...
g
annis.
tCumqueimplctifuerint
annilcptuaginta,vifitabo ]o
prophctkolcriDo
fuper rcgem
Babyloni.s, 6<Jiiper gentcm
illam
,
dici^t
domi-
g^
iummpk.
N^
nusiniquitatcm
eorum,8c.lupertcrramChaIdajoiu,6^po-
i-
" ^"-(,,!.,
namiUamin Iblitudines
fempiteinas.Etadducamfuper
ter
ram illam omnia verba mea
qua: loquutus
lum contra
ca,
Haec
funt
pra:mia
contemptorum
w^
Dcum
audire no-
lcntiu .
Qiiidquid
crgomalifupnos
adducitur ,
noftra
pcccatamcrcntur;
Et ficut Gentcs c6
tra Icrufalcm
ad-
au.
ta.quodnofoIuiB
cotra
Babyloncni
prophcrai
Icrc.fcd
contra oes Gcntcs
queinexercitu
Ba
Ej.i(; diccontraneeiieenremctticuam
iciuium. bylonis
fuerunr,(?c
contra
populu
Dcidiriiicancrunt.vn
iSmln c Pa<ia;*c.|-t:Hoc
in conciUabulo
malignantiG
com- iu
fcquctib.contra Acgyptu
&
rhiiiahijm
&
Moab,&c.
^ ^
probatur,
-^ ^'-
dutae funt:fic
ho
CotKlfiAbalB diccontranegligentemecclcfiatn
fcruiunt
NICOLAVS
DE LYRA.
4e
f
?to;>terci.UicconfequenierpOHittirrepUcatioprophetiquS
Diuifio. tum ad
panam. Etprimo exprimitur pana
Iud^oriim,fecund6 pa-
nafuorum
aduerjariorum.ibi: Cumquc impleti.
GT
hocfuit
ad
confolationem
aliquorum
bonorum
qui
eraut tn
populo
Iud,-pt
di*
Hum e^tlHpra.ij.Circaprimum
dicitur.
a Pro eo
quod.
Sed
ohjiinati eflis
in maUtia
veftra.
a Ecce
ego.
ExinflinBu
enim diuino
7\jabuchodonofor
&hella
tores
fui acctperunt
audaciam &conflantiam impugnandi
ludxa,
vt eius babitatores defuis
malis
muUiplicibm
&
magnisfecudum
crdmemdiuimeiufliti^punitentur.
4
Scruum
mc.
inquantum exequehatur
diuinam tuflttiam.
5
Et
adducam cos,&c.& fuper
om. Quia
Idumxi,
Tbili-
fti
cr
altj
circa ludjtam^
habitantes
fuerunt per^{abuchodonofor
deprddati&captiuati
, &eorum
captiuitas
hic denunciaturyCum
panam
ludxorum
quifperahant
corum adiut<)rio reftftere regi
Ba^
ludtcisad bonorum
cohfotationem,vtpr^ditlum
efl
, Et diuiditurh
duas
partes, quiaprimo predicitur deflrufiio Babyloniormlin^it
Uriier,fecund6
multorum
generalitcr,'bi:Qaici
fic
Circaprimuri
notatur
tempus
deliruHionis
Babylomcc,curn
dicitur:
Climquc
impleti
fuerint
feptuaginta
anni.
tpfum
&
regnum
eius it
ftrucndo,quodfuit implctim
in
ouifiune Balthafar regis Baiylonii
quia
tunc
regnum
fuum
datum efl Madis &
Terfis
,
vt habctH
Dan.
5. h{umcratiotameniHorumfeptuagintaannorumvartein
choatur a
diuerfts. E.vpofitores
enini
noflri
comuhiter
incipimn
mi
a
dcflrudione Icrujalem
vndecimo anno
Sedecbi{.]\ab.Sal.inchi
eam a
quarto
anno
regni loachtmlitij lofi^, quifuitanniispiimi
"hlabiichvdonofor rcgts,vt
diciturin
priniipio
huius ca.^b ijio
i>
rd amo
exclufiuc vjque
ad vndecimtm annum
Sedechi^ jiuxem
dectm et odo awi
i.Septem
de
regno Ioachim,qui rtgnauit
vndeci. <.
annis,
&vndecim de
regno S^cdechif
:
tempus
autern lei
honif q
|
rcgiiaiiit
inter illos duos intluditur in iliis decem
& och annis, li
non
computaturpcrfe
,
quia regnatUi
tatitum tribus
menjibtts
. .
hyionis.CAterapatentvfqueibi. .^
. . ^
-
-
o YoCQrv\mo.Terhoc delignaturcaptiuitashabttatorum&
tflapatentex.^.^eg.z^.
jicnoneritopi4smoUnequclucern,propterdefeaumhabitatoru.
ll
Etponam.
i^uia jiabylonno futtrecdificata,ctinhabttabu>
10 Cuai
qi
i m.Hic
confequeter pr^dicitur pcena
aduerfantium faBa tjt,fecundu qucd
Ijabetur
Ifa.i j
.i/.No habirabitii
r
vfq
;
ludais ^ fincni
t
ti /.i doftrinam facre
fcripriirc, quam
nuilus auH
bitpublicelcgere,de quadicitur
Proucr.6.c. >iandatiih
ccrna
eft,&c.
10
Cumquc iniplc.
Hic leremias
pr^nunciaf
dcftruflio
rcgis Babylonis
&
rcgni fui.pcrquamfignatur
Anticl
fti mors & fui cxcrcitus
,
faltcm
pio pane magna
qua
Chriftus faciet,ficutdr-
i.Tcfb.
Qucm
diis Idusintcri
cietfpiritu
orislui &dcftrucr illuftrationcadiicniusn;
t .yinJr.Qni
nunuiusconfurgitcxdiiclu
dcnariipcr
ptcnarium
, &
vrcrquc
numerus
pcrfcctioncni
fianat
perhocq?Antichriftipcrfequutiocrirvltinia:&ficcc
fi^
tribulatio crit
conluniniata.Quod
autcm
fcptcn.ir
numcruspcrfcclionem fignificetdicitGrcgor.
hom.
quoniam
omnc
tcmpus fcptcm
dicbus
comprchcn
tur
,
rccie
feptcnario
numero vniucrfitas
ficnarur:
t
militct

MOIi^LITEK,.
t
f
Et
po.eos,&c. quia
tunc crit tribulatio
magna
quanta
nonfuitantca.
, , .
r ,

j-

j-
pcrrf.eA.Quia
tunc aufcrctur cclebratio folennis
diui-
norumabccclcfia, quxdcbet
fiericum mcntis Ixtitia.
Pf
84.a.
Cor. meum & caro mea exultaucrut in Dcum
viuum,
& hoc
fignatur
per
hoc
quod
dicitur.
f
Et
no.qux
dicitur a
latitudinc:quod
propric
fit
quan-
dogaudium
mentisrcdundatin
corporc.
1
t^ocem
fpon.i.
mutuam confolationcm
prslati
& fue
ccclefi?.
Nulli cnira aut
paucituncaudcbunt
fc
prxlatos
ccclefi?confiteri
,
nc ducantur ad tormenta
primi,
ficut
fuit
tcmporibusccclefic
primitiu?.
9
Focem.
Ideft,prcdicationisqna
tcritut ftumcntum
fa-
crs fcrjpturas populis cxponendo.
Etlu,
V
Az Sme cilicem ylni
tio calicis domjni
IcrcmicC
Cap.
X.
omne
qiiod (criptum
eft m libro
ifto,
quscimcji pioplicta-
UU....V..
_-
"it^
lercmiasaducr/um
omnesGentcs,
quiarcnucrunc
cis
ci furorjs
jndicm
cum
cflencGentes mulfa;&
rccres
ma^ni &reddam ci-; /eru
ft, quod
omncs t
o r i
^
^
"''*t)"^:>^''
^^""3 ClS iccu
-^
''i
-
fiumoperacorumArecundumfaaamanuumruaraQuia
fjcdicicdominuscxcrciruumDcus
jrraelrSumecalice vim
furorishuiusdemanumca,&propinabisdciJIo<udi*Ge
cib. ad
quas ego
mj<ram
te,
&
bibcijt,
6<rturbabuntur & in-
Jamcnt.afKicgIadJ)Vqut'egami,rtintqi:cDs.Ena^ccpica]^
,^,...j.,,..
dcmanudomim,&^propinauicuna:isGentibusadquas
!ic autem calix
b
niif]tmcdominus,IcrufalemdcciuitatibusIuda,8crarhns
irGfnETc
-"^^P-;-'Fbuscm.,vtd^aco.infoIicudincS;ilupo
Dmant & infa-
lem & in
fjbiJura & in
maledicaioneficut
efldies ifta I^h i
;Srj;;l2^
'
-^^"^/^giAcgypti^&icruiseiusApnndpib.eius^S^mn
7^8
jcnresqus
corra
Jeipopulfi
dnni- a
arunt,
bibant de
alicefuroris do-
iini,vndelfaias:
jluemfurorisdomi-^ ,
bibi(ii
& cuacua-
,
propterea. cofitrie
iauus intcrprcs , ^'^;';^
"/"*'' -^j-i-^^vx^^t..
vm>,oc-omni
^
i bonam
partcm
PQP^Q^
citiiA.vmuerfis t
gncraliter:,cun<ais regibuiS tcri e
uo
scipit
ad inflar ca
ni'n ycrficu'
t^rVir,. n,^f i^r, ic d A '^'

i L'
-''-""" """'" Thrcdct o
pro
Hus inful;ini
iBterpretotur.
SdchoTc
Au-irt.<is,cj:und.5
res,bus terrf Philiftijm &fArcalonis
&
quidquid
choie
l humorSin
pS
^'^^ &Accaron
6c.Azoti
&
relic]uis:Idu'mc?
&
Moab,&fi
- ^
j.
.
.j^
-^
'lW'l""t <i''i
Lotli;f.roximin,sriniortuo
iijs
Ammon
,
3c
cundis
regib. Tyri
& vniuerfis
reeibus Si-
doni5,
&
regib.
tert
?
mfularu
qui
funt trans
mare,& Dcdan
8, T-k ' r> o

,-
^
-""'
v.,wL>'uuaij 16
a
)at>yioni|siupc-
&
iXKmA&Buz&vmiKrfist^uiatcojnfifiuitinGoijia,&
^? "te
(umQuarum
..,: ,
X
liumonsmpc
c5recft,forasexi
icopellat, &pri-
fiiam falutem re-
fluat. Pro lere-
na
quoqoc
SaU
u:oraccipitur,
g
ciiftis Gentibiis
p:>pinat
ad
quas
(Tuseft, vtabic-
Q idololatria Dei
lcultibus dedica-
rct.Quodcontra
rira cSc
fcriptii-
nfanclasmonftra
r'itlequcntia,NQ
cimprorcraedio.
'cutiUe
deHrat)
c.ix
propina
^'Ipropoeaa.
b
ie<u,um& ciuitatik
luda, &c.
Quafi
dicat
Puiabam
,
qod lohs
Gcntibus
propinarem , & ideo huic
miniQc-
1
mc
laetus.QbtiUeram,fcd imer cateras Gentcs immo
r
^|fc^"^'faspropinaui lerufalem&ciuitatib.Iuda,
&c.
-
\
atiaptz.Muxiiii me domme
is^
ftdutti4S }um.
C Tharaoni.
C
Tharaonirrgi^f^jy,
.^Qlc.Poftlcrufa,
lcm bibit
Pharaoiup.zo.b.
rcx,Acypti Sc
fqr
lii
ci."(5c
principes,
&vniucriuspopu
lus&quinonqui
dccftAegyptius,
icu in
cius
regioni
bus
commoratur.
9 d
Philillhifmct^f
calonis,&c Gcncra-
li
;nominc
tcrram.
10
PaljEftinoru
figni-
f]car,vrbcsciusfi3a,
cialirer
nominat,..
fplamGeth
tacct,
quam in
reliquijs
Azori
inrclligif, ^ .^ ,
oiicftaffinis/alx^P'""'^""-
fiinosauremaBa-
bylpnijs
captos
at-
p
quevaftatos fcri-
bit Jfaias.
e
Tyri
&
vniuerf/s
^e^!bus,&c, Tyms
&
Sido
funtinlit-
torePiioenicisqu?
i6
A
Babylonijs
(^Lipc-
II
12
li
14
15
. f Po(t Dtdan & Thtm.,, & Buz e
Ifmaclitpio.ium otdine.n
profequitut
cun<ais
legib.
A
rabia^^dTcundis
regibus
oGddentis
qui
ha
btant
ittdefertQ,
& cunais
rcgibus 2amafi,& cunai? regi
g,l., pon,.
omn reue.
,uilonis. "^fol,i.
^<<-""'"''^*'">
fpcc.ahtct enumetat,s,
bu5.
EUtB,3c
cnnais
rcgibus Mjedorvim,cuncais
q uoque
re
^
?
^'=''"""^"ni.v<iirntiisnt,f. cm.tuisvu!neribuscpru.rt
grbus aquilonis
dcprope
&de
longe,t
vnicdique
cotra fra-
trem
fuu,& omnibus
regnis
tcir^,q
u^
fupcr
facie eius
funt.
1 8
mc
ueurar;
_
r r L L L n
^Cu,in.,,i,bus,Gcniibus
proprnens.
propinatur, g
i^trcxSdach
bibctpoltcos.
EtdiccsadeoszHgcdicitdiis
ip
Carthagocoloma:,guii
mundi.
vndc Poeni
quafi Carthago
a
Plioeni
corrupto
^!^'*"'"'''^*
fermone
appellan
**'""
tur.Quorulingua
Hcbraica
magna
cxpartecofiniseft
f
l{egibus
hlUm &
...
^
tund!S,&c.
Quia
fe
qe
cum
pr
quitu
r Ela &
rcgcs
ximo fuo.
Mosdorii.arbitran
tiirZ3bneflcPer-.
fidis
regioncm.Ni
fif(
'
NICOLAVS DE LYRA.
m.Licnautetr,
Bubylon^in dvjiruciione
ludiorurnfuermexe.
'l<^csdmmiifflii,^,vipr^d,i{uf eji^tamen feceruHt
boc
iniqua
ymtttc,
&
attribuentes viaoriam illam &alias
arroganttrfu^
mau&no
diums
Virtuttpropter ^uodmcruerut
a Deo
puniri.
1
Qvaa
ferui./.r/Wrf^,y.
^
3
Cumefrcnt./.
ludxi &alic nationes
fuhii'gatx Chaldfis.
3

r^es.
Erant in
ijiis Genttbus
,
quaji
diceret
,
non
fucrunt
iumgattmttite
Chaldeorum,fed diuina-.ideb dcbuerunt
puniri pro
l^^upcrbia^propttr
quodjubdttur
:
Etrcddam cisfecundum
otra
corum, &c
4
Quiaficdicitdominusexcrcituum Deus Ifracl . h/c
pottirpumo muttorum
generalitcr. Etdiuiduur in tres
partes,
l^pnmopr^dictturhxc
punilio
. Secundd dtcli
confirn,atio,,bi:
^mque
voluerint. Tertio
rcjumitur ludaorum
deflrutiio,ibi:
V
\mz.Circapnmum dicitur
leremixa domino.
ccflTt
Arabia,
intdligantur
efle
reges
foIitlBinis.
g
Et
rexscfuch,&c.QuiCi dicat
Omncs m circumiru
n^-
tiones
oabyloniofubiaccbuntimperio,& lcruifiiit,^b4
bent de calice eius vnde .
C^lixaur.us
B^bylqri ivMimvi w-
nem tmam . Rex
Babylonis nouiffimus bibct
propinan-
F
chia,fecund6 pomtur punitio
^eg:ypuotura^eum.dicitut.
1
Pfiaraoni rc&c. auia dtdit
OHi/ioKcm
regi
Sedcchi.t xeld
landi
?iabuchodonofwpr<jmittetn eifuhjidium :
txquarcbellione
feputaelididadtHruBw.
1 X
Cundis re.tcr. Au. / Ih hrxo habctur: Terrx llus.de
qua.
fuit
lob:& illa
efi victna
iudex a
parte
orictis.
1
3
Et cunftis rc tcrra;.
Ifti
crani vicitii Uidxorim a
parte
oc-
cidcntis.
14
Et
reliq
U
is,&c.
^ttipmiliter
erant
prcpinqui
li-.deis.
1
5
Et cunc.re. &C.
lyrui
enim
& Sidon erant
yicin}
ludeea
farteaquilonis.
1 6 Et re. rer. infu. &C. i.
vltraaliejuam partem
maris
rrfpiBu
terr{
promiJJwnis,jiiuilu*n Cyprus, }{l,odm &
cottfimtksji
cnira
efjent
toialittrtrans
nme,iam non
tfjtnt infule.
17 Etvni.qui
mon.&.f:.i.^garinisqiahabtbant capillosre
5 ;umecalir*.t x.,.''is -"""1^
"."'""": .
cifos
admodum
pugittm.
In H<b. habetur: Et vniuerds ariculaiif
IZ.TdT'"'^'''^'''^"'^'"'''^'^^^^^^^^
P-^^-osintell.guLrilUquthabttabaracZa7X::^^^^^^
milJtOMs,vtdicuntaltqui.
Et
fubduntur mulia nomina
rcgum
&
^
-f
propinabisdeillocunaisGcntibus,
Scc.i.prophetabis
yumuontmfuper
eas venturam : Et
dtcit,
proptnabis,profc-
^''dometaphoramdecalice.
^
l^mm!^^^'"^^'''
&infanicnt.
ldefl,fugiet
ab eh mens &
l-^J^^^^^^^^^^Acidenypr^
timoregladtommfuper
eos ve-
PrSr?''*"'^*^*^"^
dtynanu domini
,
&c. /. autoritatem
mnn^^^r"""'"^'"
i^cnrwaw . Et dicunt
aliqai quhd
videhat
} 4
Z'f. ^''T"
"''"'" "^
^''"i'^' t^''<i>t& per tpfum propinare
tiom^F
"^
'nMcn>(; e^intilligcbat vifionis
fignifica-
Jo I
r^,"^" P"'^'^P"'^"''> ''l.^o^">cnm dtcitur.
Permd
^Ci.&c.ficut eft dics
iRa.Loquiturdcfuturo
r
'^'npyflentis
propter
cenitidinem
tutntus,quiadies
acci-
f wf
pro
dic
deJlritcUonis cbutatis &
templi futttra fub
Sedc-
cbia.
ttiraruni,&
peltcajubditiir.
1 8 Et omnibus.
eji
hypabole
addcfignavdam
multitudintm
terrariim &
rcgoru,qux
Chald^ifubiecfrunt/ibificut.l.Eld.i.a.
dixn
Cyrus
rex
Tfrfarum:Omnia
rcgna
tcrrjE dcdit mihi do
minus &tamtn
medietas terrt
habttabtlis non erai
Jtbi Jubitaa,
&
pcr
tati mmodum
loquendi
dititur
communiter. Tota
ciuitas
va-
dit ad
takjpe(faculum,iicet
maior
pars
rcmaneat . Tmitio auttm
iftorum
hic
pomtur ,
quiafuenint
cum
XaiHHlmicnuJor
in
defiru-
iiioneludprum:
tamtn mulii dcorum
debui/fent
magis iunijje
h-
deos ralipve
vicinitatis,ficut
Thitifihp
&
Tyri &
Sidonij
&con-
ftmttes,
vtl ratione
conJanguinitatis,fii
ut
Idimp qui defctnderent
ab
Efaufratrt laiob,&
Moabit^
&
^moititx,qui dcjcenderent
a
Loth
nepGte .Abrah^.
19
Et
rcx.Sc.Scc.punictiir.Tcr Sefach
intelligitur
rex
BabyloniSf
vt dim.HierQ.
tkbcii. H^
Imus
efi,quia Sefach
et Babel
ptr qS
* intelli-
759
Giorord.&NicolaideLyra 7^c
/f tibus M^rdis & Perfis
Babvl6que
Hcbraice Babcl,Serach
A
quoqnc
dicitur . Sicut.n.Grarcum alphabctiim vfque
ad
nouiinmallicrampcrordinaicgimusi.alpha.bca
&c.
vrquc*. Rurrumqiio proptcr
memorumparuaiorum
lcclionisordincvcrtimusApnniiscxircmamilccmus.
v.ii.alpha.bcta.pfi.
t
ckuBor
gau
Sicapiid
Hcbrios
priinumcfl:alcph,
a
fmbcth,
tcrtium
gvmcl.&ficvfqnc
ad. 12. idcftcxtrc-
mam litcram tau,
cui
penuUima
cft
fin.
Lcgimus itaq;
alcp,tau,bcth,fin,
cu vcncrimus
ad
mcdium
: lamcch
litcrae occurrit ca-
pli,&
vtrcdelcgi-
mus Babcl
,
ita or-
dine commutato
^
lcgimus
Sefach :
Vocales auiemli-
tcra: intcr beth 6c
lamcch
fin&caph
iuxta idiomalin b
guc
Hebrxa: i hoc
nomine non
po-
nuntur:quodforfi
tan
prophetavcla
uit
prudcntcr
ne
Babyloniorii
con
tra lc moucret in
a 5^Pitrf quoH
nnn
inb<inoacC'pitur potio.
fpl.ortsfui.
Et
TslpHiffimm
autem
inrmhurj-irflructur moi-r.
b Dom'tt^sdeer.<^i.
>:
Hicrony.AlIcgoriciintcrprctcs
iuxta.LXX.hunc
locum ad bonam
partem
refcrunt
Do
miiujs
inquinnt
dccxcclfo
refponlhm
dabit
his, (cilicct
quosfaluaturuselt,
&dc ioco fan.:tofiiodabh
voccm
Iha
rcfpondcbito;
fcrmoncm in lo-
co fuo. illi
autcm
quafi
vindcmian-
tcsplenifrudibiic
illiusfcntenric i
fpondcbuntlupcc
omnncs
habitato-
rcsterr2,&c.Vc-
nictautg
intcritus
nonfupervniuft-
famtcram, fcdiu
pcr partem tcrrj
corum.f
quinon.
credunt.Iudicium
cnimcrit inT
busj&ipfci:
biturcum oi ca
ne:
Impij
autcm
tradcntur
gladio.
c fudiciHTn-
Quiafunt
Gc. .
diucrfamerita,./!
non acditiam
tMtfl,\nco.(x],.i
nocrcdit
.Scdqi;
non credunt .'
fis afticientur ;
cxacituucleuslfrael:Bibite6cjncbiiaminict
vomitecaditc
i
ctnoiitc
conluigcrc
a
facicgladij
,
qucm cgomittam
intcr
a

L..unici ai'cn<Jitui<iui j.iici)tutii
bci taccir nolucrunt.neccllitate failurni.
VO.S.
Cumcjucndlucrint
accipcrccaliccmdcmanu
tua vtbi
^
a :' clifs. nolitis.
banfjdiccs
ad cos: Hax dicitdominuscxcrcituuinrBibcntcs
a fNoius in Iadx.i Dcus.
bibctis:Quia
cccc in
ciuitate,in
qua
inudcatum cft nomen
j Qii pio
IVp iilolacolitis.
mcum,
cgo incipio affligcre,
ct vos
quafi
innocentes ct
a '.fotionem
xndc: Miitsm .sjbucliodonofot
icgr...
l> bilonis St icruummcuni^Scc.
immunes critis? Non critis immuncs Gladiiicnim
cgo
vo-
a

Nf^n t.ntum iVracl.
co
fupcr
omnes habitatores
tcrrar,dicitdominusexerciruij.
a
Q^^cunflisGcniiKus prophctabis,8c
Hi.ad il.
Et
tu'prophetabis
ad eosomniaverbahxc ct diccsadillos.
a l'i(l'c;9 fiiroiis lui.vndc;Lro
'Uf.Tt.quisnon
timcbit? 8cc.
tDominus
dc cxcclfb
rugietj&
dchabitaculo {andto fuo da
a

vt cunflosteiieat .-.iidicntrs. b '\d
lemplum.
bitvo'cem
luam.Rugietcsrugietfiipcrtdccoremfuum.tCc j
a
^ldcfl,ca(nxo^icnt
inlbr caicinuum in tu-CuUxi, cclcumacantabitur: ScincftuUonemut^uiran
vu nis carmcn hi)',ubrr
conctn?tur.
leuma
quafi
calcantium c5cinctur aducrfus omnes habita-
*|
Ccicuiitaris.
torc.<; terracPeruenit {tjnitus
vfque
ad extrema
rerr^,quia
iu-
II
^x
faniam,ficut
Apo
c
diciumdomino cum Gentibus.t iudicatur
iplecumomni
^^
piiajs.
flolus conrra Ro-
manum
Impe-
i ^Vt
nullu.^ e.itiniudic.itus.
h
INonqui
crcdunt.
n
riumdc Antichri-
i.Tefi.b. fto fcribes ait :
ti.i

Unet teneat
,
donec de
wft/io for.Romanu
tabextrcmo.
fignificans impe-
riu,antc
Antichri-
flum fecundum
Danielem
de^uendum.
a Bibite & iMria. ic
Hicro.Allcgorici intcrprctes
om
nem hunc locum adcun^as rcfcrunt
nationcs.quas
inc
briauitdiaboluscalicepcccatorum,
&
nouiffimusipfe
c
T.Scmpiteino.
carnc,
impios
t
tradidi
gladio,dicit
dominus.
H?c
dicit do
minus exercituum:Eccc
egrcdretur
affli5lio de
gcntc
in
gen j^
tem,&cturbo
magnus egredieturta
fummitatibus
terr^rS^
a TNon quod dominus.iiil', jintutiat.fc.i
in inttlitu
pefTimorumimplebitur impcrium
cius & uoliitas.
j.TcC i.b.
d cce
egre.
rubefcantqu:
fcripturx
iM:x
facientcs
in^^H
partcm
acdP^H
a
c ri- i

i^- M + r "^ r j
domini commiDi
erunt interrecti domini in Die illa t a iumma terra?
vlqj
ad
j^
tiones.
fumniumdus.NotipIanQ;cntur,6cnoncoIlicTenturnequc 15
*
Hicrony.
Ecc
?.j.-.i.t.... r &
^
& i
cgrc.&c.
Putoc:
hocloco dominum dixifie :
Confnrget.f. Gnif,adutrf'<s ?n.
um &
re^.&c.Siint
autcm
h^e
fada iuxta hiftoriam cu;;
a
rcge Babylonio cundt^in
circumitu
fubiugat^funtn
tiones,
iuxtaprophctiani
vcroinconfummationemun
difuturafunt.
^
rlukte
P
bibct
fupplicia
& cruciatus.vnde:i>eeiom</w
leftts
inurji
.
fpi.oris
NICOLAVS DE LYRA.
^ itttelligitur
rex
Babylonis,in HebrxofcribHtur
literis
jibi corrtfpon
dentibus. Ad cuius intelleUum
fcienduin,quodpueri apud
Hebr^os
(ir latimsaddifcunt
alphabetum primo
ordine reclo
procedendode
frimd
litera ad vltimam
.fecundo
ordine
retrogrado incipiendo
ab
rltima litera
adprimam
redeundo,etfi ifliduo
ordiues
iuxiafefcri
bantur vltima litera ordinis
prim!.f.tau,efl pritna
in ordine
fccun-
ib,&
correfpondtt ipft aleph qu.-c eflprima
in ordine
primo,
&
pe
tittltima
liteui,f.fin correfpondi:t ipfl
beth
qux
efifecunda,& fic
am
Jequentcr proctdendo
ex
vtraque parte verfus
medium
alphabeti
ybi
caph
&lamech
fibi:Correfpondent
didio
modo.T^unc
autem
ftc
tfl
qiiod
hoc nnme Babel in
Heb.firibitur pertres
literas
tantu.f pfr
duplicem
heth & vnam l.mech:&
fimiUter
hoc nomcn
Sejachper
trcs.f.pt
r
dupUcemfin ^per
vnam
capb.
Ex
quo patet, ^fcributur
ftr
Uteras
fibi correfpondentcs
modo
priedido.
Quandoverdlud^i
volimt
aUquid
velate
fcribcre benefaciunt
talem commutatlonem
literarum : & Ijoc modo
fcripftt
hic lere.deieHionem Chald,mum
velat^:& huic diilu concordat
quod infra. j
i
.c.Babylon
nominalur
Sefach,
vtdicit
Hieronymus
ne
forte prouocaret infaniam
Chaldo~
rum contra
ludxos, qui rcdigcndierantfub feruitute
eorum . Sed
qttidquid
fit dc
veritate,ifia
tamen ratio non videtttr
valere,quia
le
remias in hoc
cap.
& in
plurib. alijs
locis
fcribitdtic^ionem regis
&revni
Chaldprum
valde litcidc &
aperth:
& ideb
pofjet
breui-
us dici
quod
Selach efl
hic nomen
regis ^egypti,ficut
etiim
impcra
tores
H^matii
omnes mminabantur
Cafares , (^ cum hoc
proprium
nomehabentes,vt IuUs,^uguflus& huiufmodiificomnes
reges
.Acgypti
vocabanturVharaoncs &
prfter
hoc habebant
nomtpro
>prium,vt Sefach.^. ^eg.ii.g. Fugitad Scfach rcgcm ^4cgypti,
&
7iechao.4{.l{eg.2/^.et ftc
dc
alijs,
et
fic prob^biUto potcli
dici
qiiod
ille rcx
.Afgyptijub qito vaflatumfuit
rcgnnm
in boc
ca.fupra
cx-
primitur
primitur
nomine communi
,
ciim dicitur: Tharaoni
regiMg]
pli,&c.Et hicproprio
nomine cum dicitur.Et rex
Sefach
bi. &(.
I Bibite & incbria.
Scc.i.ficut
homo muhum ibriws nonkh
fenjumnec
virtutem
nfiflendi,fic
>uc
vospoteriiis rejijiere
vh
dide Dei.
*
s
Cumq5
noX.Scc.Hk
cojequcter ponitur
cdfirmatiodiciithy.
cifwy.Cumq;
nol ac.ca!.
repellato propheti.l ttuitaiiquafdjt:
5
Diccsadcos.to/i)'WflJo faw.
4
Hacc dicit diis cxercituu.mW verbum non
pot
ejfefalfw
5
Bib.hih.t.fufiinebitls
inpana
veUtis noUtis.Cuius
rofubdin
6
Quia
cc.in ciu.in
qua.i.in Ierufa'e,qadcuUii
Dtiergtelci
7 Ego incipio affligere.f.pfccarom.
8 Et
vosquafi
inno.&c.i?.(/.w//owo(/o.
Cettrapaietvfqfi
9 Dominusdccxccl.rugict,&ci.o^/f>-"(/c
Deoadmodu
rns,qui rugiensfaiit
Uarc omncs
bejiias :ct tunc dcuorat illa
qiu
vuU, fic Deus
pro
voiuvtetc
fua punit peccatores abfqiit
refiftent
I o
Rugict fupcr
dccorem fu.;.
fuper lcntfdem
&templu
I I
Cclcumaqua
cal.continetur. Ccleuma cfl cantus
vim
miatorttm
infine vindemi^ , quando
habctur abutidanter
vinm
in hoc
defignaiur
cxuUatio bellatorum in
efftifionc fanguinis
dc
ilorum &
multitudincfpoUorum.
1 2 ludicatur
ip./(ie//,o//ec/;tr
iuflus
inpeccatorum
pmutio
,
Inllebrxo
habetur:ludiciTi,l}oc.idefl,iufia Deipunitio.
Ltad<p
fe extendatjubditur: Impios tradidigladio. Seqiiitur.
1
3
Ecce
af.cgrcde
Gcnte in
Gentcm.i^w
Babylonij4^
i
runt
ludps,
&multa
regna fupra
nomtnata: & iierum Motdi
Terfs
dcfiruerunt
Babylonios.
14
Et crunt inter.domini.(.a dnmino vel virtutt eius.
j
1
5
A
snmo.Hyperbole tft
ad
dtlignandii
muUnudiwinterfe
rit.Et
adidtfacic(,ifi,bduut:tion plang.&
non
colligent
I
^ ^ "^
*
Vlulntij
t
M O
t{^
L 1 T E
l{.
I Bihintcs,
IdeH;
fi non vultis hic fuflinere
pana
dcbita
pro
pro pcccatis
veftris,
fuQincbitis maiorem vchtisnolii
fcilicct.poenam purgatorti
vcl inferni.
^^1
lercmix
Cap.XX
VI.
^'a
vUUtep.i.&c.yivilm^^opumatvi grcgjs.
Lxx.iiibilum
arietu.Interpaftores
aut,5:
arietesliocrntercd.c^t^iod pa-
florcsecclcfiafticogrcgicufapictia
&ciodiina
pfunr.A-
rietesvcroprincipesvidcnturin popiilo
lcdniliil
lapie-
tia:,niiiil
doctrins
habent,
& nimia
fimpllcitate ,fpe
ftul
riiunt,
cuaute
7<5:
habuerimuspa
cc,&n6 intelle
xcrimus
fpecio
gpacislnxurig
ocio dediti
:onticefcet bo

na
pacis,&
aufe
etur in furore
liiijvnde,
C<fi-
urint
pax,
&
fc-
^uritas, tmc
repe-
inusfufuaiktin-
tritus.
^
Thcod. Prx-
Jicit lametatio
-.
.iesre2;a,&prin
,rj,rf!ipu.Qjiacea
b
unt,ait,
como-
a
pacis
a facie
mi , &
qusccunqtie
fint his fimilia:
d
b ^f.cte irc coluh.&c.
Grcg. quia
in Dcu
nulla furorijfn Lib.^i
Mora
a;qualitas reperitur.furoredfii ira colubx
nominauit.Vt
"P*
^-
cnim vim
diuinediflriaionisimpcrturbabiledcmoftra-
ret,&:ira
dixitcolubae.quafidicat. &diftriauiudiciuin.
cocuflus
cxerit,
lepclientur,in fterquilinium
ruperfaciemterreiacebunt vlulatc
9l?"ianensma
,
T Kn..b,,u,a.,
b1D^u,<ju,;.nfp.,sgr.gis.
.
.cccls
,o,ples
' '
fuet'punit.
VH-
pdtorcs,&:cIamatc:&arpcrgitevosc nercoptimatessrecTis nuia
^
de.&icxtremo
c6plcrifuntdicsvcftt,vrin?erficiaminiAt\liffipatLS^X
4
1^^^-
T Quprum
niJius damnum. a1 Con.rjfla qua; ron valentreflaurarl h^-n,,' ^^ I !

- ^ -
nlmina
vip.raru,r,\uis o(tcnd?. ,ob"
fusZ ltnT",J>^^^^
^^^^^
maneS,nul
is
cjuaii
va'faprsciora.Etperibitfugaapaftorib.& falua-
- i- !!^-?.^m^A"^ t <^'""Pi
f Quprum
m
vndc; Gen
iO.
&cadccis
cjuafi
vaTapr^ciofa.EtpenDittugaap^.,^^.^ idiua-
tio ab
optimatib.
gregis.
Vox clamoris
paftora,&
vluirt^ptima
^
uigrcgis^cjuia
vaitauitdominuspafcuaeoru,& tconticucmnt l
aTDominu,.^
bTHebr. fochor. T
qupcuftodiente dxmon auie, acce 'cre
arua T
pacis
a facie ira: furoris
domini.DcrcIiquit quali
leo t ta-
^
1 Siccata /unc
a
I^Templum^
bf Vnde: Faausc'i m
pacelocuseius. cf
Rc^.nqueme^cone
d5
Iw.io,^,m,velomniu:i)
,>ciitium.
T Vaftr>ntibuj beftiis.
I
a 1 r h
""""', ,-<.niiuai.
1
vaitjntJbus
beltiis.
bcrnacuium
luum^quiafadacft
tcrracorum in
dcfolationcm
a
T
Nabuchodonofo^
qui luf
leruus domini
dicur.vel
leiufalem.qu,
leoni, fui iiata
doletpcidij.flc
t afacic irx
columb? ,
&a facie
irq
furoris domini .
ac
mutabilitatefuntdifperfio
variatur- fcd tn nesveftr.
eledtis, &
repro
bisnequaquam
& Ibb
fpccieciuf-
dS incomutabi ,
_ .
litatisofteditur^^""'-
Quia&tranql^v^braculS
lusiuftis,&ira-
1
tusapparebitin
^f iuftis. Teftc.n.
confcientia in-

roSLt^nel";.-::^-''
'"'^-
r'^ ^^^^Sf^^"^^.-
^-^
^^'^^'Pfo^
ckfccerunt : vndc eorut^
mcr/Sq^^ile 1
plantationcs,negotiationes. artni,& cotraduu exerci- vnum
refpiciantjed
non
xqualitcr modificentur

auia
a,permutationes,nuptia5,coctus,fefta,ddeaat.onesani
iuftiscumbenisnumoftcndkaraaaiuftXillis?crrl
mi ,
bilemculpa.
NICOLAVS DE
LYRA.
:^
Vlulate
paftorcs.
Hic
refmitnr v^Jiatio
ludpru
,
cu
dicitur:
aulate
paft.
Flutatus eil vox
confiija,& tH
fsgnH niagni
dolor.
Et
afpergi.
in
ftgnum humiliationis.
Optima.gre.
idesi maiores de
populo
.
Quia
COn.QHafi dicattermims
vefirf dcflruaionls inflat .
Et cade.
irrecupe,abi:ittr,y>ilia enirt,
c}<
cadunt bene
recupe-
wtur,quia
in^eiuentes
pa/um
aut nihtl curanc de eis .
Vaftauitdnspafcua./.
bonavndefolehant nuiri.
Et
COnticucrunt arua. In hebr.
hahetur.-Speciofaparlu
Te-
ort.n.patis
aruafuntjpcciofa.tjtaafunt
bene
culta,
&f,i,(lifican-
u,& Jn diiuntur
mttaph. ca>itare,& c contrario
contitere,
quan-
\o
imdtfiruda ab
aduerfarijs ficMtpratum
diiitur ridere
quando
nret,&plorare, quando
aret.
8 A facic irs furoris
diii,&c.'.
propter
vindiaam^ipftus.
5
Dereliquit quafi
Ico tabernaculum fiium./.
templum,^
.
d Chald^is
fuitincenjum.
lo A facie iras colubx.
i.T^abuchoionofor^
eo
qmd
habebat in
aliquo vexiUoJniexeri
itus
imagine columba,vt
dicunt
aliqui:
Sed
hoc non ridetur multH
probabuner
di6iu,quiafupra<^.cap.
dicium
fuit,qnod
habebat iu vcxiUo
Jignu
leonis
l\a.
s
a/. dicit
quod tji
lit.
lAfa^ic
irx
vinoff:i.i facin
vindi3.tDti
intbriantis,&
fic
prcfequi
tur
mciapho.
fuprapofita
decalice
vtr,tfuroris,&
depotatione
eius
6incltiadone.
f{at!o
hums
diucrfttatis
eji,quia
diBio Heb.
bicpo
ftta f. lonach.eii
equiuocaad columbam,&
vinofitatem.
1 1 Et a fac.iriE fur.dni./n Hcb.
habeiur^irxfuroris fiii , &fic
reftrtur
a l
eunde,de
quopr^diiitur,
Afacie
ir^
Columbs.
ADDITIO I.
In
Ciyvhidiciturin
pofl.T^umeratio
tatr;e ifloru
jo.annoru.
Inchoaiio
yo.annorH capttuitatis
Babyt. quxrerJa efi
m
g^capit.
^an.vbi
dejo. hebdhmad'btis Danieli reutlatis
agitur
, ibi enim
irgidetliis habetur in
pojl. &in aiditione.
Jn
eodem
cap.
vbi
dicitur in
poji. ^faae
ire
columba^&cjden
iioncbodonojor.
Mdi'
A D D I T I O I I.
DiSiio Hebr.
pojita f.lonach.
non
e/i pqiiuoca
nihil .n.
injignat
in
Hebr.nihilcolumbam.Quodautemdicit
Rab.Sel.g>Jignatvi-
nofam
non
eji verum,
nifi fortb fecundum
etymologiam , quod
non
pertinct adfenfum litera!e,vndefecundhgl.&fecundu Cre.per
hoc
cp dicitur:jtfacie
ir^e
columb^ intelligitur
ira Dei. Dicit.n.
ftc quia
inDeontdlafurorisinaqualitasreperitur,furorcmdominiiramco
lumbx
nominauit,
de
quo
latius in
glofk.
^ap XXV I.
^^Hpinipiore.
L Gfc. Hcec
pro
a
hetia
fugiore
riorcft,
^nxs
Jb
eodc
rege
. b
lan.faaaeftl
moquar hzc
i
eiufde
regis
Fincipio.Non
'iturin
^phe-
'<
hiftoria or-
o
tcxed"
cum
prio-
C A P. X X V I.
N
principio regni
loacim
filij lofig
rcgis
lu-
da,
fa^Stumcltvcrbumiftuda
dominodi-
a
f
Vnde:Qu^i
ftatis in domo, &c.
TQ^ali
dif)i'-i vetbum domini.
ccns; hccdicitdominus: Sta in atriodo-
musdomini
,
&
loqueris
adomnes ciuita-
, , ,
.,
^
.
,
inatrioitat, <x i
tcsiuda,dequibusvcniunc,vtadorcntin 4
vcftibulo
tepli,
domo domini
,
vniuerfos fermoncs
,
quos ^l^*"
^*^
^*^^"-
af Licetinlie. licctrontrateinfaniant.
du
COnUCniunt,
cgomandauitibi, vtloquarisadeos.NoIiiubtrahereverbum:
5
fermones eius
^
audirccogatur.
priora pofteri',
&
poftcrior,pri'
dicantur.
b Inatriodomus.
Vtcfiacxter.ci
uitatibusloqua
ris. Pulchre aiat
inatrio ftat, & i
. I
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. X X V I.
N
principio Snperius
lercmias
propter veritatemfua
prophetim
pajjus tfi
iniuria d
perfona fiagulari.f. dfum
m
Tontifice.Hic eadc de
canfapatitur
iniuria d muiti-
idte.
Etprimodpfeudoprophetis
,
Crfacerdotihus ,
fecundo
d
>?f,
&
principibus 5
2. c. Vrima in duas
:
quia primb patitur
in-
*''^n'
fecundoconfianurrefumit fuam
prophctiam cap. fequenti
-
Vrima
4'^
ii
M
B,
.A L 1 T E
i>^.
^JnprincipioI{egniIoa.filij
loful^gh Iuda,&c,Scc\\x'nm.
^Stamatriodomusdomini,&loquu.
Pcr
lercm.COnftantcr
Fa:dicantcmcontravitiafaccrdotum,&
falforum
pro-
phctaruin
Trinia in
duas,quiaprimb ponitur
lcremie
pcrfequutio
, fecu-idb
e-,
iufdem Itieraiw, ibi: Et
audicrunt; Circa
primitm primb poni-
tur
ternpt^s
ijmuspe,fiquutionis, cumdicitur.
2 In
principio
re. iectmdb
caufa
eius
,
qux
fuit
leremiic
pr^di-
catto cum dicititr ei: A
domino.
3
StAinztr.vbicauJavrationisconueniebantludft.
4
Et
\oquct.ad om.i.adoeshuus venicntesdeomnib. ciuitat,
5
Noli lubtra.
aiiquando
omittendo.
Si forte
phetarum,& populorum
cius crcdcntium
,
fignatur
rrxdicatorconftansiaccularis,
vcl
rcligiofus, qui
con-
ftantcrprsdicatcontra malitiam clcri
,
&popuIi
Chri-
fliani.
Etfcquiturpoftea.
t Apprchen-
7^3
Glof.
ord.
&Nicolai
dcL
yra 764
6
i,.p*dimr
J^;; ,",^fl^,;,e c;amur
. No.n.
qa
Dcus fcii futui
u ali
prxfaciKia
tepenia.
gd
ideofiimrucn,
kdgafuturumcO,
Dciis nouitquafip
fciusfufuroru.&tn
iuxtaIcrfrtiiam:Si
Dcusmahip<iixcrit
&populus
pcnituc
fc narratur)cc(rauit rcligio
deSilo,nccibi
poftcafuntcc I
lcbrata (acrilicia
Sicinltruflaccclcfia.&rpiritualib.viili
misimmolatisccnaucruntccrcmonixkgis,
&
datacft
vrbsIud.xor.in
mjlcdiclione
dcqua
nojdom.
libcrauit
rcduucnsa malcdido
lcgis
,
fa6tus
pro
nobis
malcdidu.
G
tj;
d i'ir *</
.Nouadi
,
III7 pan.teniibu.,
& muiti.,ipre pornitfn,
commnuho
f,-n.en|iam.^ _
a Sifor:caudiant,&conuertaturvnulguilq-,a
vialuamala
6c
pocnitcat
mc mali
quod
cogitaui
facerc cis.
^pter
mali-
tia
t
lludiorum
corum.Ecdiccsadcos:
Ha:cdicitdiis: Si
non
audiciitis me,vtambulctisin lcgc
mca,
qua
dedi vo-
/Ja 5,/o,t.<,rf;ar,c?:f.Q>iafidicat.Forfitaaudi5t.
&coucr
A tcntur.Vcrbu
vcroambi-iiu
diiiina:
maicnati
nocouc-
Hominb lib.
njt, fcd noflro
loquit
ur aticau ,
& libcru hommis
arbi-
_,,^-^
tr.(i (cruat ur.nccx pfVntu
pc.^uafi^c -^^^
lit,
\clfi
profpcia
b
^j^^
yt audiatisfcrmoncsfcruorumcorumprophetarum,
promilcrit,5:popu
a,<i.oii.<i<.
^s*
soniciiu^^
i-
-
fus nculcxcrit ,
ncc
niala infcrct,
ncc
profpera
confcrct.
-. . . Sim.lcillud
Forfi-
Mjttkii.d.
jgi^ vcrcbutur
filiu
mcum.
^c
7 hcodor. Dicit
fi forte non
quafi
ignorans,
noucrat
B cnimillorumincrc
diditate ,
fcd ambi-
guadittioncvfusc
ncfcntcntiediuiu?
attcndcntcs, dcfpc-
quos
ceo
mifi ad
vos,dc
no^c
confurgens,& dirigcs,
&no
audiftis:dabo
domum
iib licut in Silo,
ct vibc hanc dabo
inmalcdidionemcunaisGentibustcrrjB.Etaudieruntia-
f
Lxx. IMrudoprophcii.
ccrdotcs,&:
prophctac,&ois populus
leremiam
loquentcm
ve,bah?cindomodomini.
Cumquecompleirct
lcrem.

[i",;'^^
loqucnsomniaqua:priEcepeTateidominus,vtloqucretur
10
nafiintctiapronhc
citur.quiaquiinca
icdebant
&iiidicio
pr^crant.laccrdorii
&
pfciidoprophcra
rum
calumnicrcfi
flcbant.
c
^i/o,Scdcnrib-.vc
bis
principibus
in
ponatcmpli.qcoa
currciiit dc
palatio
regis.adrcdand.nm
lcditioncpopuUco
cione
congrcgata:
faccrdotcs &
plcu.
f prophenfii
Ezecb. .*.
rarcnt dcialuteNo
abfimilediaumeft
abEzcchiclc.5';/ort^
aud;af,ltfortivideat.
Nonn.hocignora
diverbumel>,vcru
ncdicant,
prxdixit
incrcdnlitatcm
no
flram.Nuquidme
d
daxcftJQuicrgopo
e
tcftfieri, vtnosim-
mutemurJDoceti-
taqi
eos
poltc
fi vc
lint.fufcipcrcmo-
f
rumutationemob
ea caufam etia
ap-
ponitcommatione
non audieritis tne
advniuerfum
populum,apprehendcrunt
cum lacerdotcs
&
nrophct2E,&
ois
populus,dicens:tMorte
moriatur.Qua
rctprophetauitin
noicdomini
?dicens:SicutSilocritdo-
mus
ha:c,
& vrbs ifta
dcfolabitur,t
eo
q?
non fit habitator.
,< Motafcdi.ionc.
bf Comr....hc:,(um.
c' V..i ct
.jTera
as .
_
Etcom^regatu.scftoispopulus
adueriusleremiam
in do-
al^i
v?tlabaniur
in d mo
tcga. ^
Nouitein domum dom.n. alccmus c
modomini.Et
audieiut
principcsluda
vcrba
h?c,&
alccn-
af Ciundeftoflicinmeotum,vti.cgociii&
led.iiomsvcntatfio
cognofcant.^
dcrunt de rlomo
regis
in domum dni,&
lcderunt in introi
tu
port^
domus
domini noux. Et
loquuti
iunt f acerdotes
&:prophetx
ad
principcs,8<ad
t
omne
populum
,
dicen-
tes:ludicum
morns eft viro
huicquia prophetauit
aducr-
fum ciuitatem
iftam
,
ficut audiftis auiibus veftris . Et ait
lercmiasadomnespnncipes,
&ad vniuerfum
populum
dicens.-Dominusmifitme,
vt
piophetarem
addomum
iftam,8^ad
ciuitatcm hanc oia verba
qua:
audiftis.tNunc
5^f- ,
g
cieobonas
facitevias
vcftras,
&:ftudia veftra,
& auditc
^i
^Pf
b sinon: In noftra
& ^ ^'
II
ram,
vndc
intclli-j
li
gimus
crudcliorcs
fuiffe
pro
inuidia
fanttitatis.qnividc
banturencrcligioG
qiiam,quipracerat
ncccffitarib
publi-
cis. Irati
cp pr.Tdice.
rct
religionc pcrim
ram &
lucradereli
gione
vcnicnria
Si
quando pptcrraa-
data Dci. & vcrita.
te fidei
faccrdorcs,
vclpibudoprophe-
te,
vcl
dcccptuspo-
pulusnobisiratcfl-
ij
tur,n6ir.agnopere,^
curcraus.fedlcnte-
tiaDeicxequaniut
nonprairennama-
14
la fcdfufurabona
itantes.
uit. lllis accu-
pofita
cft volunta
tc , vcl facere , vel non faccrc . Ita fcilicet ,
vt
quidquid
boni volumus ,
appctimus
, cxplcmus,
ad Dci
gratiam.
rcferamus.qui
dat
veUe,&
pficere
. Si aute fufticit (emel
ambulare
inlcgcp Moyfendata.vtfufpicat
hxrefisttul-
f^
ta.quomodo
additur.vt audiantur fcrmoncs meoru fer-
uoru
prophctaru,qui i".poft lcge
miffi funt,
nec (emel &

t4 d
^ '3BCulo ,
fed
fimper,
& foUicito.
Gcocf..a.'
c
i;^todo.SicutextruaoteploinareaOrnxlcbufaEi,&
m
jnontcMoria(i.vifionis,inquoAbrahafiliuluuobtulif-
fe nar-
NICOLAVS DE LYRA.
1 Si forte: Im diatur
propter
liberiatem
arOmij, qua potcft
ho
j^
mo
p^nittrc,(^
obflinari.

z
Etpqniic^ttnc.\oninferendoeispnamcomminiita.
Talia
yc) 6 non
ar^uunt
in Deo
aliquam
mutatiomm,
fed
tantum in crea-
tura. Itcut
diHum efl
diffuftnejupra
1 8.
cap. Citera pattnt vfq;ibi.
5
Dabo
do.i.
tetnplum
d Salomone xdificatum
.
4
Sicut in./
qiia
ctuitate
primb
fuit jixum tabernaculum
Moy-
fi.jojuc
1 8, 2r illu ciHttas erat deHrucia diu
ante,C$
cultus diuinus
indc ablatus.
5 Etvr./c//Jcet lerufalem.
6 Da.in ma.iie/?
homines malcdicentes allcui ciuitati dicent t
Sic
conitngatti
ficut lerujalem ,
tertio
poniiurpcrjequutionis
mo'
dus,
cum dicitur.
Etzu,
Si.C.Cfterapatent.
Et au.
prin.Hic
conjequcnter defcribitur
Itremle Uberatio . Cir
ca
quam
fantibus,
&cnmcn
mortis intendcntibusleremias ad
principcsloquitur,&
ad
populum,qucmilli
concitaucrunt,
prudcnter,
hu-
militcr , & conftantcr a domino lcmifllimdicit.- vtcon
tra
tcmplum,
&ciuitatem
loqucretur,
& datconti
lium,
vt
agantpoenitcntiam,&
dominus mutet lualcn-
tentiam. Humiliter
loquiturdicens.
ktce inmambus
rt-
firsfum,&c.Coti^micx,
In veritateenim mifitmcdo-
minusadvos.

g i^M^ztc/.QuafidicjffSi
irafcimini,quodcontratcp!S,&
.^'vrbcm
ta
qudm
primo
ponitur caui^
ixaminatio:
Jccundo
tius determm-
tiOjibr.Et
dixenmUCircaprimu primo fonuncur
iudices,ciim
(ii.
citur: Etaudierut
principcs
luda verba hxc . v.ddicct cotn-
mvtionem
Saccrdotuniy0
pupdi
conira lcrani^m .
9
Etz{cc\\-&iC.quiatemplum eratinfun,mitatemontis
Sion,&
domus
regisin
decliui montis.
10 Et fcdc. vt maturius t.x.iminarent
negotium
.
1 1 In
introitU,&C.
lUa
eratporta
de
qna
dicitur.
-^.{[eg.
1
5. j
loatham, ttdificauit
fortam
domus
dominiJuhlimiJfmam,qu4diiA
turl)ic noua:
quia
longdpofitempus
Salomonis
fua ^d,{icata.CoiiJi
quenterponitur leremi^accufatio
cum dicitur :
1 1 Et
loquu
. Tertio len mie
refponjio
cum dicitur .
1
j
Et ait leremias. dominus
mijit me,
quaft
dicat, nonftii
di
froprio capite
.
14
Bonasfa.viasve.
idcj},operationes.
I
J
Et ftu.vc.
idefi
cogitationes.
C^etera
patent
.
^
Etdixc*
kM0\^L1TEE^.
I
1
.Apprahenderunteumfacer.<i;c.VctC[\lOS^iZ,n3M\.\xm3t'
M
iaccrdoics,& clerici,& populi
ab eis
deccpu pcrfcqucn
tesve-
tcsveritatis
prjcdicatores, ficut,
& faccrdotcs Iuda;o-
rum
dcccperuntturbamad pctendum
Barrabxlibcri
tionem
,
& klu Obrifti crucifixionem
,
vt habcti:.
Matth.
17.
\Etdu'
7^y
10
lercmixCap.
XXVL
vocemdominiDa
veftri,6cpa;nitcbitdnm
maliquodlo
quuciiscfhiduerrum
vos.Egoautcmeccein manibus vc-
^
ltnslumfacicemihicjuodbonri& rcelume/lmoculisve
Itris.
Verumtamcn icitote
Srcognofcire,
quod
(] occidcri-
tis
me,
fanguincm
innocenrcm
tradetisx:ontra
vofmctip-
los,&ccontraciuitatem]ibm&:ljabitatorcseius,invcii-
tatc cnim mifit me dommus ad
vos,vt
loqucrcr
in
auribus
veftris omnia verba hxc . Et
dixcrunt
principes
& omnis
populusadracerdotcs&prophetasrNon ellvirohuiciu^

diciu
mortis,quia
in
nomine
domini Dci
noftii
loquu
tus
eft adnos.
Surrexerunt
ergo
viri
derenioribus
teiT:r,6<:di-
xerunt ad
omnem
coetum
populi,Ioqucntes:Micha:asdc
Moralthm fuit
propheta
in dicbus
Ezechix
rcgis luda,
&
aitad omncin
populum ludar,
dicens : t Ha:c
dicitdomi-
nuscxcrciruum.
Sionquafi
agcr
arabitur &
Icrufilcm m
aceruum
lapidum
erit
,
& mons domus
t
in excelfa
f^vlua-
mm.
Nunquidmorte
condemnauit cum
Ezechias rex
luda&omnisluda?
Nunquid
non
timueruntdominum,
3
&
deprccati
funt faciem
domini
, &
pcenituit
dominum'
mahcjuodloquutus
fucrat
aducrfum eos
>
Itaqucnosfa-
cimusmalumgrandeconrra
animas
noftras.Fuitquoquc
virprophetas
in
nominedomini
VriasiilmsSemei dc Ca
riathiarim : &
prophetauit
aducrfum
ciuitatem iftam
,
Sc
aduerfum
terram hanc iuxta
omnia verba
lercmix.Et au-
diuit rex
loachim &
omnespotcntes
&
principes
eius ver-
baha:c,&quiEfiuitrexintcrficcrceum
.
Etaudiuit
Vrias,
&timuit,fugitque&ingrc(rus
cil
Acgyptum.
Etmifitrex
loacim viros in
Aegyptum,
Elnatham filium Achobor &
viros cum eo in
Aegyptum.
t
cduxcrunt Vriam de
Acgy
f>to^
&
adduxcrunt cum ad
regem
loacim,
&
pcrcuf^
lit eum
gladio,
&
proiecit
cadauer cius in
fepulchris
t vul-
.
--71-^

-
. g* ignobilis
.
igitur
manus
Aicham filii
Saphamfliit
cum
Sutee''
leremia, vtnon
tradcrcturinmanus
popuIi,&interficc,
i
funijHo.Q^xn-
renteum.
urcG
Vriascade
qux Icremias
prophetauerit & in Ac-
S"'"^"^^'
&
inderctraausocafus eft
quomodo
ientavulgipnncipumquc
iudicio &fcnioru
confilio.
Adquod
floquutusrum,ctdi
,,
ligins
lalute vrbis
&
rempli
,
cur
pcc-
catapeccatiscumu
Jari$,& fanguinis
meivibcm &inha
biratores eius reos
wmocftcirisPSiquando
'itate
igitur pro
necelli-
uoi

tate nobis iiumili-
tatcopuseftjficca
aflumamusncvcri
larcm & coflantia
dcferamus. Aliud
cfl enim
fuperbc
eontumclia facere
iudicanti ,
quod
fi-
gnum
cft
ftultitix,
jliud
fjcimpendes
pcriculum
vitare,
ptnihil fubtraiu-
ur dc vcritate.
la
Et di.
Principes
:iuitatis,&popul*
ntcUcxerru
iudicij
'critate.Senesau-
em(quorueflnof
eveterajreplicant
liftoriam
,
& Mi-
:h^am coparant
le
cmi,&oftcdunt
Uu dixifle
grauio-
'
a,
nccaiuftorege
:juidquam perpef-
um.fedcunftisad
oenitcntiam con-
lerfis dominfi mu
aflefententia.fran
,ut
quoque
accula
orumrabie.fccis
:6numerates :
ly(ofi
<^
ictemks maium
gran
^ie contra animas nc-
?w.QuafidicatAc
:ufato non noccbi
iiusjed
animabus
loflrisquasmuta
y66
'f
5
Ad
quod
rcfpon-
D
dcndiim.N6poflrc
lciri Dei
iudicium,
dfi
caufaeadem a-

lius
pnnitur,aUus
iibcrarur. Scd forfi
tan Vrias
inconde
nationem
accufa-
toru&
populiocci
fusefl.
Icremiasau
tcm
Dciiudiciore
feruatuseO.vtreli
quis
populi prsdi-
carct,
<5cadpoenite
tiaprouocaret.Si-
Aft.11.3.
cut
lacobusftatim
martyriocoronat*
cft
Pctr&aliiA-
"
'
poftoliadpredican
dum
rcferuati. Et
animaducrtcdaeft t Mich.y.d.
prophctalis confta
E
tia,c)uianccdc Ac-
gypto rctraclns V-
1 doniini
rias
fcntentia mu-
tar,-5c imminente
morrc
nihilomm'
loquitur qu prae-
ccpcrat dominus.
Quod aute
timuic
&
fugit
non infide
litatis fed
pruden-
tia:indicium
cftne
fruftfa nos ofFera-
muspericulis.Chri
flusquoqucdcma
nibus
pcriequen-
tiumlapfuscft,qui
Apoftolisaitcyjvof
feijcquuti /uennt
in
vna
c/uicatc,fugite
ia
aliatn .
C bt
miftt
rr.r.Qu^ri
turquoloackl
rcx
paruiimperij&de F
Dilitati ,
iamiamq;
perituri
in
Acgy- p
filiorum
p
ptu potuerit
mitte 1"'.
re,& Vria educere?
Sed
confidcraredc
bcmus,
quodNcchao
rex
Aegypti principem conftituit
cum: &
hancprophctiam
fadta eflecri
coepifret regnare.
d
igiturma. Qiiamuis
Icrcmias dhi
auxilioiiberatusfif,
in mercede tii
dcputatur
illi,
$ que jsphcta
fuii
liberauit.
# Cap.
* Etdire^-^^^^^^
^E
LYRA.
mmc^^^^-^btpnmoponitur
ratiofro
cius
UberationeZ
'fmLftc!?
^"'<^i"dicium,&c.i^./J
dicat
Interficicndo
ciditjed
magis
tpfe,&poputus
ad diium eius
eJrunt
pemten-
^^^f/omtnusdtnulitpenarncomrntnatarnJfecL^^^^^^^^^
FuTQunn^?'''"',"'^'^"-
f^PP^^fio^i^i^^nm leremiarr,.
mrr^Tr^'
'^onlequenter ponitur
aliud
exemplum ad eati-
/
opbfta,qui
prophetmt defiruHioncm
ciuitatts, &
templi, ficut,
&lere-
&leremias
tempore rcgis Ioacim,&
propter hocfuit occifusab
eo
vt hic dicitur.Et
ponitur
iHud
cxemplum
ad hatic
conclufiohc,acft
dicatur:
t^echias, qui fuU
bonus rtx
noniHlirfecit (JMuhaiam,
fedfaluauit.
loacim vtro malus rex
inttrfecit
l^ria
, &nos uon de-
bcmus imitari
faBa malorum, fedbohvrHm:
propter quod
debmus
faluarevitam leremi^,
ideo
conduditur
infinc.
6
Igitur
manus
AichamAc.///e emm erat
principalis
in alle
gaiioue
&
determinationeijta.
B.
Sa. hoc
exponit
adcontrariura
diccns, quod
inttr illos
principes
erant
aliqui
bmi
quiflabat pro
le
rcmia : &illi
allcgaueruntprimum
txi
mplum
de
E:^chia rcge
&
Michaapropheta.^liqui
autetrant
mali,<&
ilU i rant lenmU con
trarij ficut facerdotes.
&
prophet^falji
; &ifli ad hoc
aikgaucrunt
fecundim extmplum deIoal{im
qui
oiiiait yriam
, quajtdicat,iiC
debemus occidene
lertmiam. Tamen
aUaparsfuit
maior &
pritua
luit, &
jic finaUter
Mchamjcntentia dcdit
pro Icrcmia,& ipjum
liberauit. Et hxc
expofitio Jecunda vidctur
rationabiUor,quia
no
eji
veriftmile
quod prmtipes regis
aBu
regnantis
ex eius
niaUtiafa'
cercnt
aigur/tenttm
ad Uberationem leremia: .
4
Cap.
MOI{,^LITEl{.
^
is^oinZ'"''^"''"^".^''
^^'
Pfincipes
iftos de domo rc
isqmiibcraucruntlercraiamapocnamortis,fignantur
prin-
principcs
& nobiles Chriftiani
, &
mifericordcs
przlati,
quidcfcndunt
pra:dicatorcsvcritatisabiniurijs&
molc
flijs
ubi crudcUtcr illatis .
7^7
Glof.ord.&NicolaideLyra 768
A
Cap.
XXVII.
l T
\ prmdph
reoni a
J.
ci^^.Mnltiputat
hoclcq. capiiuli
cf b
fc
principium

fcd
iupcrioricft iungc
du.vtquidquid
<Ji-
rtum rcfcrtur , vcl
faQum, in^princi-
pio rcgni
loachim
crcdamus tuiflc
b Hxc duit do.J?txtc
rita
vifioinprinci-
pio
regni
loachim
n^c
autcm fubSe-
dcchia , qui
cxtre- c
morcgnauitin
le-
rufalem,
fub
quo
d
vrbs
capta
cft , & c
'
cucr-
A P. X X V I I.
N
principio
rcgni
loachim
filij lofi^
rc
"is ludafadu
cJt verbu iltudadlere-
niiaadomino,dicens:
Hxc dicit do-
minus ad mc:Factibi vincula,
& cate ^
^ tiuas vuIgoboiJS.
nas,&
pones
cas in collo tuo
,
& mic-
5
tes eas ad
rcgc
Edo,&:
ad
rcgc
Moab,
& ad
rcgcm
filiorum Ammon
,
& ad
rcgemTyri,&ad
rc-
CcmSidonis
in manu nunciorum,
qui
venciuntlcrulalc
ad Sedcchiam
rcgem Iuda:Ltpr?cipiescis,
vtad homines
loquantur.
H?c"dicit
dominus
exercituum Dcus iflael:
^
Ha:c dirctis ad dominos
vcltros:Egp
feci tcmi,&
homincs
7 gnificat
,
quod
hu
& mmcnta ,
qux
funt
fuper
i^ciem
terr?
in foi titud. mca
^l^
p^^f
"aSmsG;
4
5
eucrfa.
C
re)ram,& ho.Ot-
do
contrarius
ia
G.-nefi
prius
tiunt
aiiimantia
,' homo
poftca,
hic
autcm
prius
hominc no-
minat.pofteaqua:
funtci
fubic(f^a.
d
mforti. Chrirtus
Dcivirtus^&Dcifa
picntia
, vnde .- 0..
7iia in
j.iptcnuafccifl',
Etalibi : Omm
pcr
ipjim fada [unt.
C Lt dcdi
, &c. Si-
i
i* VnJ : Bia.h.um rfoinini tui icucUtumc i
magna,
6c
in brachiomcocxtento, &fdcdieamci,
qui
placuit
m oculis meis
. Et nunc
itaque ego
dedi omnes
8 tributa .
<^
In ma-
* 1
NICOLAVS
DE LYRA.
C A.P.
XXVII.
N
principio.
Hx
conjcquenter
lercrmasUheratus
refu
mitfnum
prnphecian,,&prim6
prcpheiat popido
adiai-
_ ^_ fajecundoprofpera
l o.
cap.Vnma
adhuc in tns
partts
Diuifio
quiaprimo propbetat
contra Stdcihi myfici.ndo
contra ^naniam
tap.fcq.
teriio contra lechonium ca. ig.Vnma
adhuc in
duas.qum
primb prophetat
contva
regcs
ad Scda hiam nuntios minentes , fe-
cundo contra
ipfum
'^edcchiam,
ibi: t ad Scdechi a m. Ci^ca vtt-
murn
fciend:im,(VM.iill'.id,quod
pQnitnr
hu-.ln
principio
re &c.
pfif4e
ibi-.Wxc dicit do.
cxclufiub
c^finis cap.prpcJehtisjecuij.
dim
e.rpofitoics
latinos
communittr,c]U!<i il'.a,(ii'.i:
di^afutit
ca.z6,
contigertini
in
principio
rcgni loachimfdi} lofije,
vt
p.'tct
in
pnn-
cipio cap.
llU
aute,quxfec{"imtur
in
ifio cap. fucrunt tcmpure
Se-
dechi..J
principio
autcm
regni
diHi loaibim
vfcj;
ad
pvitiiipitim
regni Sedechi.(finxerunt
1 1 . ann. & trcs mi.i^ft.s,vc pntit 4. Heg.
i^.&id-oftc cxponunt,quod
dicitur lnc:\i\
principio regni
loa
Ctim.
Dicesfctlicet,ea,qu
difiafur.t
in
principw cap.pr^.edaitis
it',ftod hfceji qu.cdatfirccapitu'.atio
capititli i^.Eiquodfequitttr
C
Hxcdicitdom. ad
mc,
fac tibi
vincula,&c. Efiprimipium
27.
cap.
Et
e/ialiajcnlentia,
qux contigit tempore
Scdeclii.t . He-
brdferb
dicunt,quodhoc efidecap.2y.
& duit
I^nb.Sal. quodi
principio regni
loakimfilii lofi^
dominus di.xit Icrcmi.v
lUud,
qiiod
fequitur
in hoc
cap.Vzc
tibi
vincula,& catenas,5c
poncs
cas
in coWomo.Et
quodportauit
eas
dpnncipioregm
Ionk}rnfilij
lo
ftx vfque adquartum
annum Sedcchic. in
quo
.Ananias
abjiidit
eas
decollo
leremie, &
fregit,vt
habetur
c-ip.fcqttenti
. Siautem di-
citur
,
qitod
hoc videtur
dcriftbile
,
quod
lertmias
portaret
catenas
in collo
fuo
tanto
tempore fcilicet quimiecim
annif
, poteji
dici
quod
prophet^e
domini talia
grauia,& alijs dcrifibilia UgimturfcciJJe
de
fnandatodomini,ficHtE^echieldormiuit
fuper
latus
fuum Jini'
iirum.
3 90. diebus,
&iterim
quadraginta
diebus
fupcr
latus dc-
.xterum
abjque
conuerftone
de latere in iatus: vt hahctur
E'^ech. 4,
ElfimiUter Ifaias
iuit
ntidus,& dijcalciatus
tribus
annis, Jccundii
Htbffos, fecundum
alios verb trihus diebus vt
diHumfuit Ifii.zo.
qiiod
erat
Jatis grauh,
&
deftdcrahde
tanto homini
,
auicrat de re-
giogentrc
.
Igmrfeciindum
ifiam foiientiam prejcns caprtidum
Jic
diuiditur:
Quia primb ponitur Deipraccptuw
de
catcnisficndis,
fecundb
de
ipfts
mittfiidis,
ibi: Et mittCS cas .
Circaprimtmpo-
nitur
tcmpus p/cccpti,
cum dicitur .
In
princi-
t
M01{,4LITE\.
a
Hfc
dicit. Facti.
wn.Pcrqua:
fccundum fenfum literalS
fjgnantiir
feruitus
rcgis Babylouis
fccnndu fcnfum mo-
ralcm
fignanturpcccata, quibuspcccatortcneturin
fcr-
iiitutcdxmonis.
3
Et mittei eas ad
r(gem,&c.YiAovt\
autcm
interprctatur
fan
guincus.&idcopcripfumfignaturprinccps
fiticns fan-
i;aincm
innocentem, &
pcrhoccftdxmonis (cruus.per
rcgcm Mo3b,qui intcrprctatur
cx
patrcxo quod
cx ince
(lu
patris,cun-.
filia natus fuit Gcnef. 1
9.
fignatur
rcx car
nah!>:&
lubricus.Pcrrcgcm
filiorum
AnVmon,qui
intcr
pcctatur
inutilis
fignaiur princcps
fatuus. Ibb
quo
mife
rc
viuitpopulus,F.ccl.ro.cap.V
tcrra:,cuius
rcx c(l
pucr
pcr regcm Tyri,& Sidonis,qui intcrprctatur
vcnatio,fi-
gnatur princcpscupidus.& maliciofus,
quipcr
malirias
cxquiiitas populum
fubduum fibi
grauat;
Proucrb. 2 8.
cap.
In
principio rcgni lo:ich.im.quircgnauitviulecim annis.^.
2 Eac tibi vincula,&
catenas,&c.7^;
cateni
erant
Ugnetf.
cundum
quod
habetur
capitulofcq,
&
ideopartes
eaiu
quibufdan.
vincidis ad inuicem
adiungebantur.
3 EtmittescasadregcmEdom. Hicponitur prfceptmkdt
ni
(Jiotie
catenarum, &
primbprecipiturhxc mijfio,fecundb(ubii.
tur
miffionis
ratio
,
ibi : Et
prascipics.
Circa
primum
dicitur. E
mittcs eas ad
regcm
Edom. Ei
jeqmtur.
4
In manu.
idcit,
pcr
manum.
5
Nunciorum
, qui
vcnerimt lerufalem ad Scdechiam
De
lauja
huiusadueiitus
dicuntexpofitores
no^iri ,
qubd
vcnerur,,
ad Sedechiam ad tra^landum ctm eo
quaUter pojjent
rebcUate rt
gi Dabyloiiis,&
dc eiiis
tribitto,(ctxpcdire.Et Uterafequens
adk
c6ncordat,in
qua
leremias motitt
iflos
reges,
&
Sedechiam,
vt m
rcbellcnt
regi Babyionis,fcd magis eiferuicnt fub tributo,I{ab.U.
cti l)oc addit aUa
caufam
diccns
,
quod
Sedechias
4.
afino
rcgmjt
iuit in
BabylonCfVt habctiitinfra ^\.ca.adportadu
xenia
regiBi^
lonis,quiJecerat
cu
ngc,vt
habetur
,/^.I\eg.l,J^.Et
tunc rex
Bdjl
tdsypr^feciteum quinq; regibus
hic nominatis,
vt ab illis
accipat
tribuium in
Babylcne cufuo mittendu,(^
ideb
qiiando redijt
Side
chias in
lerufaterh miferunt
iiii
quinque reges
mncios ad
eum,ti
quod
erat
inflitutus
de nouo ad
recipiendim
corum trihutu, &ti
vt dicunt
expojitores
no^rihabuerunt ad inuicem tradatumdert
beUione.& tiibuti
negatione,
eo
quod
isli
quinque reges,
&
etiai
Scdcchias Ubertatem
defidcrabant,
verumtamen Sedcchias 0 n
beUauit
apertt vfque
ad 8. annu
regnijui,vt
dicit
lofcphus
in tali
bus enim
negocijs ponitur magnus
tt
rnporis traius,fed
tunc cori
deus de auxilio
rcgis .Agypti,&
forti ifiorum
quinque regTiaptri
rebeilauit, &tnbutum
rea^i Babylonis vegauit.
6 Hscclicetisad
dom'mos,SlC.HicconfequenterponitHrdiB
mijfionis ratio,>iUf efl,vtpropbcta nonfolum verbo,fcd
etiam
lenj.
biU
figno ftgnificaret
eis,
quodfi
rebellaretit male
cvntingent
ipj
6
patet
htera
cxceptis aUquibus, qup exponentur.
7 Ego
fcci
tcrram,& ho.i;>M ad
opus
creationis
rcquiritui-
r
tus
infiutta.
8 Et dedi eam. non efl
per
hoc
inteUigendim,quod
^abucbod
iwjor
h^iberet
gratiamgratumJacientem, fiue Jat.ci ficantcntu
cfjet infideiis,& idolcl*tra,Jedhoc dicitur,qtiia
Diks
indifftretit
bonis,(^ maUs dai bona
temporalia, prout fibiplacd.
5 Serui
cap.
Leo
rugicns,& vrdiscfuriesprinccps impiusfupi
popuhim paupcrcm.Er
iflc moralitcr cfl rcx
Tyri,qui
1
tci
prctatur angunia,
nain
per
cum
populus anguftiatu,
Per
rcgcm
Scdcchiam
,
quiintcrprctatur
iuflitiaDci'
tamcn eam non tcnuit,
quia rcgi Cabylonis pcicrauit-
1
gnatprrex hypocriia. quifub^pccicbonitatisiniufliti,
facit,qualisluit
luhanus
Apoftata,quicupiditatcinfil
Euangelij,tcnimonioco'orabat,dicensChriftianis,Cb!
ftus vcflcr
dxcWN^Ji rjius
rmufutaiicrit
omiiiujis qufpcjfidtf
potifl
rncHs
tfic dijupulus
. Et fic ab cis
patrimonia
aufer
j
bat,&detalircgcdiciturIob?4.d. Uiipropier peccmp
puU rcpiarejacii
ijominim
Ijypicyi.atn
, Omnis cnim ifli
1
gcsprcdiifh
funt fcrui
rcgis BabyIoni.s.idcfl,iufcrni.Na
Babylon inrcrpretaturconfufio,
in infcrnoautemni
lus cfl ordo , &
per confequenscft
ibi maximaconfufi
i
Et ficut
rcges pr.tdifli
iunt hic lerui diaboli
pcr culpar
fic m fururo fubijcicntur ci
{nifipoemtuerint}perp(
nam .
\
Dixit
(i<^
leremi^E
Cap.
XXVII.
770
/3
UfM.
T<!af>"ch.Qn3ntx
infoelicitatis efl Ifracl, ciiiiis co
/parationcNabuchodonofor
fcinus Dci
appcllatur.
b Inliipf'^'-
Omnegenusanimaliu
,cumhomineenim
Dfnniatraduntur,quffiipfifubijciuntur,velferasgentes,
/tillifcruiant, qui
feruire non nouerant .

z)ov.Vf.i5c Nepu-
efur
rcgnu
Nabu-
hodonofor
efle
p-
ctufi.fignificat ip
ima Moedis,
&a
erfis efle
capicndu
Thcodor.Mani-
B
:(le docet fe
poflq
fusfuerit.Babylo
ijs,tanquam
carni
cibus, & eorij
ope
idc
reliquis geti-
jspoenasfumpfe-
t,
tande etiaillos
;,ternccioni
tradi-
mlHisautegcon
Bdixerint
&afeiu
p,hoc
repulcrint,
jinatur fame.ca:
<;m,&captiuitate.
(Gensahtc.iion
fo
1 dominus
peccan
ts fnbijcit
Nabu-
nodonofor,
fcd &
;aulus,qui,ait:<2iiof
udidiSat>i)ii,vt difcat
nblafphtmn:Eti-
bi.Tradmhuiiifmo-
I hcminm
Satan^
iri
ioitum camiSfVi
fpi
lusfaluusfat.VotC-
atibusquoq;obe-
vce monet, no fo-
!i
^f pt.
ira,
fed
,ppt.
onfcicntia. Hunc
Kiiallcgoric.
intcr
resfhiftoric fugics
eritate) dec^icifi
latucoditionemor
talitatis
reucrtetur
ad
propria
fua ter-
ra.Additquoq;,'fu-
fpicari
fe eos
g pra;
cepta
Dci
contepfe
B
runt,&
qui
audirc
dcdignatur,pcftc,&
famccofumutur D
t
T^oliar-.ln
hocloco
allcgoric.
intcrprcs
in
cxlefti
leru-
falepofitoshorrat,neprophctasfuosaudiat,&diuinos
fed feruiant
Nabuchodon.
corpus
humilitatis
afliimedo
mfantiu
vagituA
incunabuiaparuuloru.Si.n. hocfcce-
aTDiaboli, qu!a;t:H.TComn;amihitradiijrunt.
rint
CXplctO famu
2
tcrras iftss in manu Nabuchodonofor
regis Babylo.
fcrui
mci.Infupei-
& beftias
agri
dedi
ci,vt
feruiat
illi.Et feruient 2
O
a 1 Euilmciodacii. b f B.Tliliafar.
j
ei oes
gentes
,
&filio eius
,
&filio
filij
eius donec veniat te- 4
C a [ Non cmnfs, hocenim propri^ i-hrlfto conuenit c
pus
terr^ eia,s,&;
iplius,8c
leruient ei
gentcs mult^,
&
reges
6
rint, humanis cot
j
magni.
Gens t
autem,& regnum, quod
non
fcruierit Na~
podb. pgrauari.fu
^i^uj r tdlio-
turos4smones,&
buchodonoiorregiBabylonis, 6cquicunc|uenon
curauc
immundos
fpirif
rit collum fuu fub
lugo regis Babylonis^in gIadio,6^in
fa-
^ Ccdcm
priftina
a
Gcrtilioni, i;ui
fimulabantfe diuino
Ipiiitujfiitura pta;aicjcc
. UOU
rCCCptUrOS
.
me;,&
in
peite
vifitabo
fiiper gentcm
illa,ait
dominus,do-
S ^"w fer. Mclius
nec conlumam cos in manu eius .
Vos t
ergo
nolite au-
7
&
aniicaDcG habc
3*' Qui imitantur
loreph,&
D::niel. o -~ e, ~-^ I
-
j- L .. A o, j-

o r

o
<>
re&gctiletcrraco
dire
prophetas
veItros,& diuinos,& lomniatores,
&
augu p ierc,qua
neccffitatc
al Oui voialu auium, & olcinum vocibusfaciendum,l non faciendum
aliquid teftantui . <-> /'-ir.f-ii,.'; r.....:..^
bf Dimcnum
phantafmatibusferuientcs.
lO
CaprmU
lCrUtre.
res,&
maicficos,quidicutvobis,nonfcruietisreSi
Babvlo
'^ h^^ert;,,o;.te.No
,^ ,. I- , N,?*.

li tandum in
fcnptu
nis,quiaprophetant
voDis
mendaciu,vtlongei-aciantvos
risfanais
pfeudop
deterraveftra,&:eijciantvos,&
pcieatis.Porrogens, qua:
fubiecerit ceruicem fuam fub
iugo tcgis Babyl.&:
feruicrit
ci,dimittam
cam in tcrra
fua:,dicit dominus,
& colct eam is
a1 Ne
lelpondeant legati,& rcgespizdiftatumgcniium.qujrehoc populo
tuonon
piicifis,
Scdechisquoiiue,& propliftis,>x
faceidotibus
fimilialocjuitui.
c &:habitabitinea.
EtadScdechiamregcmludaloquutus
fiim fccundCx oia verba
h*Ec, dicens ;
Subijcite
colla vertra
fiibiugo regisBabylon
&c
fcruiteei,&
populo
ciLis,&:
viuc
tis.Quare
moiiemini
tu,'S:
populif
s tuus
gladio,
&
fame,
&
pcltcjficut loquut'
elt dominus ad
gente,que
Icruirc no
f
lucrit
regi Babylonis?
Nolirc audire verba
prophetaru
di-
0.
ccntiii
vobis,Non
(cruietis
regi Babylonis,
quia
mcndaciii
ruSem
imapre-
^
ipfiloquunturvobis.Quianonmifieos,ait dominus,8^
uurquoddebcant
ipfi prophetant
in nominc meo medaciter
,
vt
eijciat
vos
&cpercatis
tam
vos,quam prophcr^ qui
vaticinanturvo-
bis.Et ad
facerdotes,&^ad
populu
iftu
loquutus
fijm,
dices,
H?c
dicit dominus:NoIite audire verba
prophctarii
veltro
a T Qil*
cum lechonia fuciant
afpottjia
.
rum^qui prophetant
vobiSidicentes,
Eccc vafa
domini re-
uertcntur
deBabylonenunccito,mendaci{i
cnim
prophc
tantvobis.NoIitecrgo
audirccos,
led leruite
regi Babylo-
abitator.eiusfpo
: afiumere
corpo-
a,
& defcendcre in
C
abyionem.i.mun-
i
confufiong,
qui
'ipofitus
in mali-
|io,&icrQircrcgi
.abylonio.i,diabo-
.V
Siautemnolue-
;nt,n6";ramacor
praportaturosXcd
lc nis,vt viuatis.QuarcdaturhscciultasinIolitudmem?htn
j^
priturosgladio,
fa
1
prophct^iiintj&cft verbumdominiinels,
toccurratdo-
18
K,peftc,necfutu-
1
nsljpmines.leddg
sones.Hocilledixerit,nos{impliccm
hiftoriam
fcqua-
lur.nequibufdam prsftigijs
inuolamur.
lEtadje.ro^ vniuerfasgentes,tranfit
adSedcchi?
,&
cdec6minatur,neqi
cnim ludaei
priuilegium
meretur,
ciut
fimilia,aut
grauiora,aut
maiora
gentibus pcccauc-
runt
phetas
vocari
pro-
phetas.
i Et ad
facerdo .Vo^
getes,& regcs
facer
dotibus
loquitur,
&
populo qui
iam
14
intcritum
prophe-
tis
annunciaucrat,
dicens,
f
eiiciam
-vos
ei^t.LoquiturautS
15
eadcm
quaslupra.
k Vt viuatis. Nota,
.
Dei clcmetialeuio
ripoenx
vulttrade
rc.nc
fufcipiatgra-
uiorem.
1
Etfi proph. Qui
ve
N^M Dei cl
16
rUSprophctaeft, p-
mentiain.
cibus domino oc- Exod.j.c.
currcre
p6r
, ficut
Moyfes ,
cui didu
eft,
Dtmitte
me,vt
pet
^
cutiam
populum ifium,
Inquoofteditpof-
le retineri Deum
precibus
fandorfi.
m Occurrantdo. Oc-
curant&quxpra:-
dicunt
opere cople
tademonftrent,&
tuncveritatevatici

niumprobabitur.
*
Theodor.Iftud occurrant
domim,
pro impediant
& vin-
cant
pr^didioncsdiuinas , &
oftcndantprophetiasdiui- j''""-
^""^
nascficotiofas &
vanas.Videbitisenim omnia facra va-
'^'"'""'"'
fa
quae
relida fucrint, in
Babylone
transferri
,
&
poft
fe-
ptuaginta
annoru
tcpus,inderemitti&?di
facrcrcddi.
^f.4d
NICOLAVS DE LYRA.
^
tSerui mci. Erat enim
exequutor
diuina lusiitta
,
vt
fuprd
di-
'
tim
eli.xxv.
' In
fuper
& beftias
agri.D?
i{ab.Sa.
qubd
hoc dicitur eo
3
'^''buchodonolor teo
diiitur,fuprd.^,cap. qm
efl
rex animalium .
:
Et
feruient ei omnes
Gentcs./iypo^o/e efi
ad
deftgnandum
fil^tnudimm
fm
impcrif.
'
^t^VlOons.f.Euilmerodach.
;
Et filio
fili].
f.Baltafar.in quo
dcfecit regnum Babyloni^,Danie
l
5-ide6fubditur.
tDoncc
veniattempus
terrxeius &
ipfius,&c./ pttnmo-
Ji ternt
eius&ipfius. C^terapattnt vfque
ibi.
7Vosergonoliteaudireprophctasveftros. qui fingebixnt
jbahere
viftones
cL Deo in
vigtlia
.
8Et
d'im,qui
conietiurahant
pcr
aHra.
PEt
fomniatores.qi
dicebant
fe
habere
vifionesinfomnio
,
iEt
augurcs &C,2i diuinabantper garnium
& vUatTt auiti.
Et
1 1 Et maleficos
qui
dicunt vobis ,
qui
diuinabant in
hojiijs
dxmonibus irnmolaiis.
1 2 Vt
longe
faciant vos de terra vcftra,&
eijciant
vos &
pereatis.
ijlud
vt dicitur
confcquutiuh
& non
caufalaer
, ex hoc
enim^crcdebant
talibus
mendaci4i,rebellabant,ad
qrwdfequeba-
lur eorum
dejiru^io &
captiuiia^.C
ferapatent vjqueibi
.
1
3
Dimittam cam in terra fua dicit dominus,& colct
ea,
& habitabit in CZtamen
fnb tribuio
rcgis Bubylonis.
14
Et ad Scdcchiam.&c. Hic
cofequentciponiturpropbetia
co^
tra Sedecimm &etus
popuiii,qua pr.tdixerat
letefnias.vt
patetfu-
perius
in
plurih.locis.
'ied bicea
npetit ioquendo nuncijs
regupr<t-
di3oru,fecundit quoddicit incj^ab, Sal.&
patct
fentvntiavfq-,
ibi.
ISNolitCAudilc.f.faiforumyVtpatet exjcqucntibus.
1 6 Vt eijciant. //. vt, tenetur bic
confequutiue
&non
caufaV.ter ,
utfupfd
diHum
eH,&patetiitera
vfque
ibi.
17
Et fi
prophc./7it/,D.
I S
Occ.domi./?recei e^icates
eiforri^cdo.nn^ein
Uebr40 htibe-
B b
771
Glorord.&N
^mtno crcimu,vt
non vcniant
vafa
,qua:dc-
^
rcliaafucratindomodominij&indomo
re
,
1 4.R j.
gis
luda,&
in leruCilc,
in
Babyloncm.t
Quia
a ^<co/Sn.Enu-
h?cdicitdominuscxcrdtuu ^
mcrat
vafa,q
traf-
^j columnas.&C
ad marc,
&
l^^foS^lcap.
ot-
'
ad bafcs,
& ad
rdiqua
vafo-
J
dcchia, ciuitatcin
rum,qua:
rcmanlcrunt
in ci
hiirhodonoforrex BjbYlonis,
ciuiansfqret
ilaideLy icoiaiaei-yra
771^
Icchoniam filiu loachim
rcge
luda dc
lerufald
^
in
Babylonc,6:
omnes
optimates
luda
, 6^ie
'
rufalcm:
Quia
hecdicitdominusexcrcitui
Dcus liracl ad
vafa,qu^derclidafunt
in do
mo
domini,&
in domo
regis
luda,
&:
leruial
4 In
Babylonem
transferetur
,
& ibi
crunt
vfq
^
ad diem vifitationis
fu^dicitdommus.Etari
fcrn faciam
ca;,
& rclUtui in loco iilo.
NICOLAVS
DE LYRA.
jc rr
Dcprcccnturdominum
cxercituu.vt
non vcniat,
&c.
ide[t,vivaja,iiuf
remanjerunt
iri domo donnai non
portemur
in Ba
bylonem,
ficut
illa,
qux
fuerant poriata
in
trunfmigratione
lecho-
me,qutamen
portaharttnr Mtbjubduur.
I
Quia
hxc dicit
dominus ex.
adr/:
duas
magnas
,
&vddi
B notabileiquf
trant
in
porticu ttrnplu
1 Et ad marc/"
*neum,
in
qno
lauabantnr
J.icerdotes
.
V.t
J
Et ad
bafes.y. ULiruin, ^u^
crunt valdc
CUiiojx,vt
paiti 5.;;,
ideo vero
ijia
bic
expritnuntur injpeciali, quia
crant valicm.ur
lia. Cmtcra autem
diHafunt ingenerali,cimfubdiiur
: Et ad i\
va. & dc oinnibiis conclnditiir.
4
In
Babyl.
&c.
ijjtod fuit implctum capto Sedeclnarege,
vtb
betur 4.
\eg.vlt.
5
Etihi cvant.
fcilicet adtempUfCyri, quiin
princk^^^
fni
dedii licemam ludeis
redeundi^&re^dificanditempaftHfM
fa, qux fuerunt
in
Babylonemportata,feciiin lerufalem
teportar
yt babctur
EJdr^e
1 .
cap.
A P. X X V I II.
T fadum cftin anno illo in
principio ^
ree;ni ScdcchiiEreG;. ludas,
in anno
4.
a r Vt vidcbaiui
popuio,
dixit ad me Anan. filius Aziir
prophe

ta dcGabao in domo domini cora fa
cerdotib.&; omni
populo,dices,
ha:c
3
dicit dommus
cxercituiiDeusIfrael,
a ; D^iiiuxi. b 1" Inipctium.
c
f
Vt breue
tfmi^us g.iudji magnitudinem augeret.
Contriui
lugum rcgis Babylonis,adhucduo
anni
dieru,
&
ego
referri faciam ad loCt iltum omnia vafa
diii,
quas
tu-
CAP. XXVIU.
aTjr
faHHeJi.tion.
Ju
dumEzcchie'c
a
vaticinantc in Ba-
bylone
ad eos ,
qui
cum lechoniafue-
rant translati.
b
TrophetadeCabao
o
Lxx.
pfeudo.pphc-
c
tamanifeflius. He-
br^um.n.Nabi pro
phetam
fonat.non
pfeudoprophctam
ficfcrevbiqitrasfe
qSfcdTen^m.
d ift Nabuchodonofor rcx
Babyl.
de loco ifto
,
&tranftulit
C In domcdo.
Inqui
fiduciahterloqtur,
^
quia profpera po-
pulopoUicetur,&
mendacia Hbenter
audiutur
prxcipuc
qus optata pro-
mittunt.
d Omi.iiva.&c.lcTe
miasdixeratctiam
reliqua
vafa
appor
tanda,
hic aflirmat
5 Non vafa tantuni.
ncate
magisillu,
fe
vcradiccrc,vn
alius
prophera,
^i,
nam rion
ejjem
virht
bensjpiritum,&rr.
dacium
potius
loc
rer . Jonas autc
contriftatur :
qi;
mentitus eft,&a:
guitur
adominov
tilius efle menda
cium
, quamtanu
ruinam multituit
nis. Netamcnvii:
retur ,
pfeudopro
pheteprobarevati'
ciniumabfquemt
tientis
iniuna,fut
aliorum
cxemplc
veritatcmafll-rir.
f yerumiamcn. Po
ris
populum
deci
pis
,
plcudopro
pheta
es . Scd
po
terat ille in Icrc
miam eadcm rc
torquere.
Noncr
go
facit iniuriam
loquitur, quafi
ac
prophetam
,
qual
DiuiHo
ea ih
Babylonem,&:
lechoniam filium loachim
regem
lu-
da,&:omnem
tranfmigrationem iud?,qui ingreflifuntin
Babylone,ego
conuertam ad locum
iftii,ait
domin^Con-
teram.n.
mgum rcgis Babylonis.
Et dixit leremias
prophe
4
tuit dicere , mcnti
ta ad Ananiam
propheta
in oculis
laccrdotum,
&in ocu-
hs
omnispopuli,quiftabatin
domodomini,&:aitIerem.
prophcta,Amcn,{ic
faciat dominus. Sulcitet dominus ver
batuaqu^prophetafti,vtreferantur
vafain domiadomi-
afportataeflercpor
r ni,&
omnistranftnigratiodeBabylone
adlociiiftij.Veru
tanda.
tamen audi vcrbu
hocquod ego loquor
in auribus tuis
:,
C
^men,fic,&c.op
^ o ^
tat fieri
quod
ille
mcntitur,hoc
fignificat Amequo fa:pe
dicat . Non folum nos
prophetJe
fumlis
,
fcd fucrun
dominus in
cuangelio vtitur,&
cupit pro
rerum
profpc alij
multi ante
nos,Ifaias,Holec,Ioel,&: Amos, g ^plie
ritate
<0
taucrunt
vtprecdittu
eji
c.prfcedEtt,&
hoc
Juit
quarco
anno
rcgr,i icatcbii
2 Dixit
zd.dirigendofermoncm
adme contrarium
ajjerentem.
3 Hxcdic.Contriui,&C.
.Audiuerat enm
ijle ^<id>nasprm
anno
regniiedechu
lcrerniam
rf.'Wfw,Ha:cdi
do.EcccCOn
fring.
Et
adfimilitudinem
huius dixit
poiicd quarto
annu Sedi
chix
dludquod
dicitur hic:Hxc
di.do.quia fatftprophetxaccipi
bant modim
loqutndi prophctarum
dommi
, ftcut
didum cll
fHpr.
22.C. Cxtcra
patent
in litera.
4
F.t dix. Hic
conjeqnenter ponitur refporifio
leremi/e
dicentiy.
5
Amen.Sic fa.
Defideyabat
enim lercmias reditum
tranfmigr
tionis C^
viijhrutrt,fliucum
lechonia
tranfmigraiite
fueruntdepot
tata:fuppoftta tamefupcr
hoc voluntatc diutna: Sed
quiajciebatn
euenttirum,idebj'4bdit.
6 Vcrumtamen oindi.
per quod apparebit ft prophetia
ttta fi
yeravelnon.
4c Pro-
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. XXVIII.
I
TpT
faftum cft. Hic
confequenter
leremias
prophetat
contra
Jl
sAnaniamtalJum propheta.Et
diuiditurm
duas,quiaprimd
X-
propheiia
.Anariix
ponitur,fecundb
u domino
reprobatur,ibi,
Et fa
tum c&.Vrima
induas,quiaprimb
.Ananias
prophctat verbo,Jc-
cundb
fenftbili Jigno,ibi,Et
tulit.P^^iwa adbuc in
duas,quia primb
ponitur prophetia .Ananix,fecundb refpofto /wwi/.j^ijEtdixit.
Circaprimu
notatnr
tepus
cu dicitur, Et fada
cft./.
quarto
anno
Scdechix,quo
vemriit
nuncij regu
ad
ipfum,JccudTi ^fubditur poji.
In anno
qua.
Jerf cotra hoc vtdetur illud
^ interponitur
in
prin-
ctpio regm Sedtcbix:quartus.n.annusfui rtgni
ud
pot
dici couenie-
ter
principiii eius,ff ^ I\a.Sa.dicit,^ principiH regni
hic
accipitur
pro
lUo
tmpore quo T^abuchodonojor prafecit
eum
quinq; regibus
vt
prf'
L 1 T E
B^,
M
1{
.A
t
Etfacium
efl.Scquitur
.
f
2 Dixitadmc. Periftu
prophctamfalfumqui
mendaci-
ter
populo placita
nunciabat,fignificaturpra:dicatorma
lusqui proptcr fauorcmvclqua;ftum
excufat vcl
pal-
liatpcccata
potcntium.perleremiam
autem fibicontia-
diccntem,fignificatur pra;dicator vcrusqui
non folu vc-
ntatcm
ritatem
prsdicare
, fed ctiam falfos
prxdicarores
fcit
6
vultconfutare,fecunduquod
dicitur adTitum.j.b.An
pledcntem
eum
qui
fecundij dodrinam eft fidclcm
fcf
moncm , vt
potens
fit exhortari in dbdrina (ana ,
Sx.cc
qui
contradicut
arguere.
Per hocautem
quodlercmi.
prxdixitcimortcmcorpoialemde proximofibi
futui
in falfitatis fus
poena,
& fic cucnit ficut dicetur intra

^
Et
lercmiae Cap. XXVIII.
n6minacirer.no
,udcliter,fcdfidii-
Mvcritatismeiie-
rcrepat.&diflfcrt
]futuru,vtqau-
a
(fucxpcdet
exitu
b
miSaetur prophcta.
.Theodor.Exitus
iquit,
rerudecla-
ibit
verirate
pro-
773
;
/^iueruntccntra
terrasmultas bcllu.fc aduerfitare
&pc
A'uriaproininaanrcs.Ali)quoq:pace,&^fperiratenucia
crfuquosn6adulationiedacii,lcdreriaexitus
^bauit.
[cquoqucme
&tercruexitusexaminabit.
Dominus
uoqueper
Moyfen
dicit,
$ propheta
vaticinij
finc mo
ratiir.Etnotadri_,
,. r% i r ^
&in aiirib. vniiierii
popuh.PropherjE:, qui
fuerut ante mc
6^ ante ab
initio,&
piophetaueriit fup
terras
multa.'?,&
fu-
per regna magna
de
pr^lio,deafnidione,&
de
fame.^phe
ta,
qui
vaticinatLis
e(tpace,cum
vencrit verbu
eius,
fcietur
prophera, quem
mifitdominus in vcricate. Et tulit Ana-
a f l-'HatHie. b f Vel furcam.
nias
prophctatcatenam
de collo leremije
jpphetar,
&:con-
fregiteam. EtaitAnaniasinconfpcdlu oispopulidicens,
Igoaniux?])"'^
"^
H^cdicitdominus/icconfringamiugu
Nabuchodon.
regis
Babylonis poft
duos annos dieru de collo
omniiigcn
a ^
Q_j:i>i
i:iu<
t]ua(i
iliud ontas,Faftns
fum
tanquamlurJusnon
iuJicns , 8cc.
tiu,&
abijtleremiasprophetaviamfuam.
Et fa<5lu eft ver-
budominiadleremiampoftquamconfrcgit Ananiaspro
pheta
catenam de collo leremix
prophetgjdicehs,vadc,&:
dices Anania;: H.xc
dicitdominus,Catenas
ligneas
contri
uifti,&
facies
^
eis catenas
ferreaSjquia
h^c
dicit dom.exer
cituum
DcusifracUugum
fcrreii
pofui fupcr
collum cun
(flaiugentiLiiftaru,
vc icruiant
Nabuchodonoforregi
Ba-
bylonis,&
fciuiet
ci,infuper,&
bcftias terrx dcdi ei .
tdi-
a
^ VctiraihiCorix iVruatut n m
uixtaquod
erat,ic.i iu.xta
qinl
illo
tenipore put^batur,
xit Ictcmias
prophcca
ad Ananiam
prophccam,
Audi Ana
a' Nonhic
i>rurhe!3ni v(j...t,qucm
miHum
adoniinoi!Ci;ai.
b ij Ne
acquijicflt
tcntentii domini
nia,Non mifittcdominu';,
&tufecifticofiderepopuIum
iiluinmendacio.
Idcirc6hccdicitdominus,Eccecgomit
tam te
afacietcrrac,hocanno m6iicris,aduerfiim
enim do
minum
loquutus
cs.Etinortuus eft Ananias
prophetain
irfSoh^-nnomomenfefcptimo.
774
hmca
trademur
libyloniis
. At his
rhilo
melior effe-
ijseftillepfeudo
d
ppheta,
imo catc
rsquas^phetage
r^at contriuit .
t ?. ConGde-
indaleremispru
e
<:tia,huroilitas,
&
jitietia
,
pfeudo^-
|ietarebusfacitin
iria,c6tcritdeccr
ceeius
furca.cp
f
feciflet fi fcrrea
(Ict.Ieremias tacet
< dolorc diifimu-
It.Nondu.n.quod
ccerct a diio accc-
jirat
,
in
quo
fcri-
g
ura fanda tacite
\nuit,
n6|fphctas
imu :"
oqui,lcdvolunta-
c
dnimaximedcfuturisquorumnotitia
foliusDcicft.
:
v.^va'7a).Piitatiucprophetadicitur.Multaenim
infcri
turis fandisdicunturiuxta
opinioncmilliustcmporis
|uogeftareferuntur,
non iuxta veritatcm
rei.vudc,go
J"
pacer
tuus dolentei
qupebamusti
.
1
t/i.Cumabijfl"etIercmias,&
filentiodeuorafletiniu
ias, fadus eft fern\o domini ad cum, non vt fuis vcrbis
d Anamam
mendaciogloriantc loquerctur,&
diccrct,
iMdixitdommus.
quod
lamen illc Ananias dixcratlcd
lendacium
femper
vcritatcm imitatur .
Catenas.
Qflcdit^minorempoenam
rctincns,
maioris
N I C O LXVS DE LYRA;
]
^ Proph.qui.>^;)op/o/-j.
C venmt verbu eius t
effhBu,
"
Scietur.
idejl ,
cognofcetur
de
ipjo ^ efl propheta
rerus d Deo
uffus.
Exhocloco
aufperunt
ludM
occafmieerradi,diceies.,3> pro
nljmes
Dei de
bonofuturo fiut
abfoluti
nec retrafiStur. Sed coni
ationes de
mato/untfub coditione.f.ft
no
cgerintpcenttentiam
illi
fnpplicijca
fit fibi Etin hoc loco
dclirat
allcgoric inter
D
pres,furcas,&
catenasligneas appellansetherca, &
aerea
corpora daemonu f & aduerfaru
poteftatu. Ferrcas vero
noftra
corpora groffiora,qua2 neruis, offib.
carnibufque
&
vcnisconfedafunt,vtquinoluerintdcca:lefti lerufa
lcjjqualitate pec-
catiminoresfubirc
cruciat' in
catenas
noflrorfl
corporii
condenentur, &in.
fantiae
vagitus, pan
norii vincula
, for-
defquc fuftineant,
& fcruiat diabolo
regi Babylon.i.
mu
di cu
beftiis tcrrx
,
qu^i_nbrutoriiani^,,a,m,pef
maliu
corpora
sut
ticam
'
religatai.
*
Theodor.Fcrreu E
appellauitiuguBa-
byloniorQjtanqua
obincreduiitate,&
inobedientiamgra
uiusfuturQfitlup-
plicliim.
f Et
t/j.Notandu,^
leremiaspafTus
iii-
iuriamnondumfa
6to ad fe fermone
dominifiler.poftca
vcro miflus a dfio
audafter
arguit ,
menticnti denun-
cians
propinquam
9 mortem .
g
Hocan.
Siquan- ,
do morimur decac
ceribus
corporura
10
liberamur, fecun-
H dum illud
,
quod
niale
interpretatur
hxrctlci,
Educdecarcereani.meatn,
quomodopro fuppli-
ciomorsirrogatur.
h
Merife Jepti.
Forfitan in mcnfc
fcptimo, qui rcquiem
G
p^^j^ , ,
gnificare
folct idco mortuum mentiuntur
,
vt de malis
p
'
corporis
liberetur,
iuxta
illud,
Mors rtro
requies
efi nos au-
Ecd.i..
tem nouimus
corpora
credcntium cfle
tcmpla
Dci
, fi
Spirituflandtus
habitct in illis .
^ Theodor. Commcmorat obitum
pfeudoprophet,
immcnlamqucDcilonganimitatcm, qui expcftans pcc
nitcntia,nonftatimpriuauitilluvita,fedcumpcrduraf-
letin
nequitia,poft fcptcm
mcnfestradidit illum morti.
8
d Deo
ffpaenitentiam
non
infertur , fic
bonum
promifjum propter
peccam fuperuenies aufertur,
Voffent
atit ad hoc adduci
plura
atia
defacrafcriptura vet.tcfi.fedfpprolixitatem
omitto.Sciendum ta
tnev,s> Deuspronior
eit ad
miferandum,qudm
ad cvndemnandum:
^c"*
P'"-
&
per confequens adnoninferendumalu comminatii,
qudmaiaf>
""'"^ ""^*"
ferendumbonumpromif[um:licettampromi(fioqcomminatiofint'^'^
^"^
uibusfiiH,& ideo acctdete
panitetia
retradiatur,Sicut
prophetia Jub
conditione,&
fecundii
hoc
inteliigitur
rerbum
leremia,
g>fcte-
iri/i de
T^iniuefubuerfione
^p panitentiam
T^iniuitarum &fic
tx tur veritas
propliette
denuntiantis bonum cum venerit in
tffiHu,
in
""" jj-- I- r. - n
quantumDeus mnhabetpronitatemadauftrendum.
Et tu.
Hicconfequeter
^nanias cofirmat diHum
fuumfenfihili
wlit
quod
dicitur hic
,
Prophctaqui
vaticinatus cft
pacem.
.d.leremias
jirmi<c,tuprophitas
popuio
bonu,& tgo prvpbeto
ei
,m malit,^
tunc/cietur,^
tu
fis propheta
domini
fi impletafue
t tua
prophetia,quia
talis
promi/Jio
non
rnutatur, [ed ft
nd eueniat
:alu
panaqipropheti^, ndff
hoc
argtdpotero
de
falfttate:quia
iis
prophettaaliquando
no
impletur propter pcenitenttd populifu
ruenienie,Sedifluddicii(
apparetfalfum
ex diHis
leremi^.fuprd
8. vhi
promif/io
de bono ita dicitur retraBabilis
ff ptccatit/u-
'rueniens, ftcut &comminatio de malo
ff panitentiamfuperue-
cntem. vi.de ibidim dicitur
inperfona
domini.
Repcte loquar
iuerfum
gete
& aducrfus
rcgnu
vt eradicc.dcftruam &
1
fpcrda illud,
fi
poenitetia cgcrit gcsilla
a malo
fuo,
aga
<:
cgo pocnitetia
fuper
malo
quod cogitaui
vt facere ei.
'i"iiutimfubditur ibidtm
depiomiljwne
boni
,
Et fubito
loquar
oGctc & de
rcgno.vt f
difice &
plate
illud. Si fccent ma
:i in oculis
meis,poenitetia aga fuper
bono
quod loquu-
iis
fum,
vt faccreci. Ex
quopatct,^
(icut
malum comminatum
3
ftgno,auferendocatenddecollo ltremi(C,&frangnd(j,Mofiedcrrt
& verh0i&
ferftbiUfigno
domintu
regts Babyl.toiaiittr aufeteau.
4
Et
abijt.
nclens contendere contra .Ananiam.
5
Et fac. Hic
confequenterponitur rcprobatto ^Ananite,
&
prima
qudtum
ad
fud
prophetiam falfam,curn
dititur
in.perfotia
^domini .
6 Cztcmsli.
fuljumprafumptuose/ignando
.
7
Et fa.
q.d.ex medattjs tuisfacies
illos rcbcllare
regi Babylonis^
ex
quo
tncurrent maius malum
quafi intmparabtltter qudm
anie.
patctliiera vfqueihi.
S Et dixit. vbi
poratur reprobatio .Ananig quantum
ad
perfond,
cum dicitur.
9
Eccc
CgO
mit.
permortem,inquahomi'
nes tolluntur de
jupeijicie terr^ ,C^
muatcrramfcpiUunihr.
10 Etmortuuscft.
vt leremiiC pevitas
probaretur.
1 1
Mcn.icp.&fic
d dicio
leremi^vfq;
admortceiusfiuxeruttm
duo
mefcs, qmniam
Im
prddixit nicje 5
. vt
patet
in
prin.huius
c.
t
(JiiOl{_^LITEl{.
5
Et mor.c^c.
fignatur qct
doftor falfus vcl
pr^dicator
in
rrit morte
culp2,6c poftca
nifi vcrc
poeniteat
morte
ge
f;nx,&
hocet
fignaiur pa
hoc
quod
dicitur hic dc catc
nis
nisligneis cofradis,pro quibus impofita:sutferreB,quac
funt multo
maiorisp5deris
qligncse. Sicqui
ndvult hic
fuftincrc
poenapro peccatis
luis, het neceflario fuftincre
maiorc
quafi icdpatabilitcr
i
purgatorio
vcl in inferno.
b 2
Glof
ord. &Nicolai
de
Ly
ra
77!
lcmdominusplantauitparadirum,&poruitincolisnf
vita:
dcc\VlO:UgnHm
vim
rft his,
rii
appr^lyeuicr^it fa,&r^~l\
tio vxorcs
accipcrcquaru
vna
fapientiacft,
dc
qua ait,S
lomo.^mj il^ufiyCineruabitrc&c.
Etalibi. Hanc
f.t(/;
,
Jponfam (/e>-f,d^f.NecTu(Hcitvnaconiux
,
IpUircsha
bcrcdebemus for
C A P. XXIX.
titudine.tcpcran'
T hccfunt
vcrbatlibri,quxmiiitlerc-

^tquc iunitiaadu.
.
, j 1 ri j i;^
*
mus,vtplurcsfilin
mias
prophcta
de Icrulaiem ad
rclig.as
gencrcirius
.
Fii
rcniorumtranfmigrationis,&
ad faccr-
dotcs,&
ad
prophctas,&
ad omnem
po
pulum, qucm
traduxcratNabuchodo-
nofor de Icrufalcm in
Babyloncm
,
,
r
(Viii non
potrntu
Babyloiioruiii
. (eJ, 8c Doininivolunutcni transljti lunt. ^ Aliiiff.in.
poftquam cgrcnTus
clt
Icchoniasrex,&:domina,&:cunuchi
^
rb^SsdomosSJ &;Principcsluda,&cIeruraiem,&ffabcr,&inclurorde
Icru
ficcnt,dcfpondcat
. -. .
C A P. XXIX.
T
hfc. Intcnditpcrfuadcrc.ncacquicfcantpfcu
, donrophctis,qui
cis
polt
brcuctepus
rcditu m
.^
lcrufalcpromirtcbant-
Sedfciani
fctn
Babylo-
nc multo
tcmporc
moraturos
.
}c Thcodo.Docct
qmpattofuadcntc
Dco.litcras
mifcrit a
ad
captiuos
in Ba- b
bylonc
,
poft capti-
uitatclcchonixrc
c
gis.Rcccnfctctiani
nominacoru, qui
dctulcruut Jitcras,
quxcotincbatifta,
ncpcDcum
oTum
mandarciacfFc^is
Y
i
4
5
Eiu.
tVbif
.
Myftic*.
X.Cor.-y.b.
S.Tun.i.d
filias ,
dcpreccntuc
pro
iliis,
qui
man-
ciparuntcos.
b i^trbaUbri.HxcYi
bdluslcrcmiarmit
titur in
Babylone,
adcos.qui
cQIcco-
nia translatierant,
vt
peroccafione
rc
d
eixlcgationisopus
luQ
^phcta cople-
rct,&quxadiiofi
biimpcrata
fucrat
populo
fuadcrct.
c
c ^i rf//
/
. Prirao
adfcncs.dcindcad
facerdotes
,
tcrtio
ad
prophctas,quar
to ad omncm
populum
Dei fcrmo
diri^itnr,
vclfccun-
dumordincm
actatisciuscpiflola prophcta:
mittatur.
Myfticc, poftqua
dc Icrufale.i. deccclcfia
proptcr pcc-
cata noftra cicdj fuerimus:& traditi Nabuchodonofor.
de
quo
dicit
Apoft.
rradire
huiujmodi Satan^
in interitnm car
nis, CcEt
alibi.ii5J
tradidi
Satanf,vt dif.
non
/>/a/.Non
dcbc
mus fecuri omnino cG^c vcl ocio
torperc,
vcl
pcnitus
de-
fpcrarc,fcd primum
asdificarc domos non
fupcr
arenam
fedfuperpetram,qualcs
jedificaucrutobftetriccs inExo.
quiatimebantdominum. Deindepiantatchortos, qua-
noftras.i.bonaopi
ra viris.i. fidei vcr
taticopulcmus.d
talesfilios,
filiasq'
gcnerantcs
niult.
pliccmur , & dt
ftrncntesea,
qftir
paruuli,&inpcrf.'
du viru
crciccntc
audiamus.icniyy
bisfratres quoniamc
i
rufalcm in ma'nu Elafa
fihj Sapham
,
&
Gamali? fiUj
Hcl
chia:,quosmifit
Scdcchiasrcx luda ad Nabuchodotiofor
^
gnouiflh
etijdabim
rcgcm Babylonis
in
BabyIonc,diccns,H^c
dixic diis excrci
^^^5
!pJrJr.r
tuumDcus Ilracl omni
tianlmigrationi quam
tranftuli
7
egovosgenui.Q^xr
de lcrufalcm in
Babyloncm,>dificatc
domos,&
habitate

^^"g^^^g^ P^^

&
plantatc
hortos,&
comedite frukSlum corum .
Accipite !f/!f "^ /.^J^
^,. ^,. , ^,.. n
cam rcQirenicrc;
vxores,
&
gencrate
hiios
,& nlias,
&
datchlijs
veitris vxo-
f
mur,dcquadorai
/-1 n I
^"'''
"
n- ri- o 1
i"
ni iudicio transla
res,&
filias vcltrasdatc
viris,&:panatnlios,&nlias,&mul
f fumus.vtintcor
tiplicabimini ibij&^noIiceefTe paucinumero
,&qritepa-
t
fcflionc errorish
habcbimuspaccQ
Confidcranda vt
ro dom.ini clcmci!
tia,proinimicqa)
quc
orarc dcbemus, vt bencfaciamus his
,
qui
odctun'
nos.
^
d
.yiccipitevxor.&c.htemix (quiapropc
eft
captiiilta
lerufalem) imperatur,nc accipiat
vxorem
,
nec fadatfi
lios , vndc
Apoftolus:
Tempus
breueeH.
Superefl
,
ri
qidhi
bent vxores, jic fint quafi
non habcntes . Si autem
proptcrar
guftiam tcmporisjhabcntibus
vfusvxorum
toliitur.qu
to
magis
non habcntibus , ne
accipiant imperatur
.
c
i^mtepacemt&c.Vndc Apoftol. Obfccroprimu'
omwki
Gul
t
ce ciuitatis ad
qua tranfinigrare
vos
fecit,&
oratc
pro
ca ad
|
dominum,
quia
in
pace
illius crit
pax
f
veftra . Ha^c enim
NICOLAVS DE LYRA.
C AP. XXIX.
^ j
T?T haicfunt.
Hicconfeauenterprophetatcontralechoniam,
jZt
</'
MW c^m matre &nohilibus &
facerdotibus,
&
prcpbetis
pluribus duditsfuerat
in
BabylonHyfedfperahat
&anhelabat redi
re in
ludea,(^
illt
quicu
eo translati
fueral, decepti dfalfis prophe
tis exifletibus inier
eos,fed
Itremia
fcribcdo
eis
nititurauferre tfla
confidentia fjlfam.
Et diuiditur in duas
partes:quia ^rimd epifloU
Jetemia
pr.eponitur prafatio:fecud6ynarratio,ibi,
Hxc dicit dtis.
Jnpr^ftitione cxprimitur primb perjona
mittctis
cpiflola,
cum di-
cirw^Qiiaemifit Icrcm.
;pphctZ.&
locusvnde
ntifit,iiimfubdi
<r, De lerufaicm
Sccundoperjoniead quas mifit ctimjubditur.
1 Ad
rcliquias feniorum,&c.d^p
litera
vfqueibi.
5
Et domina. idcfl, mater
rtgis.
4
Et
cunuchi,&c.
ide{i,regis
&
regin^
miniHri,
quific
nomina
tur
m,no
i
mebrorufeHione,fed
a
caflitatis honeflate-Tales.n.potd
tur
antiquiiHs
in
regijs
domibus
,
&maxime circa
objtquiii
don,
naru, &fecudutale
modum
loquendidrcit
Saluator Mattb.l9-
Sunt cunuchi
,
g
fe caftraucrut
proptcr rcgnum
codoti
5
Et faber,& incl.A//c
nomma
exponunturjupra 24.
Teitiot
primuntur pirjona portantis epiflolam,a\m
dicitur:
6 In manu Elafa
filij Sapha,&C. quos
mifit
Sedechiasrex
da ad
poruidu
tahuiH
ijj
dcUcbut
regi Babylonis
,
vel
aliqi
xtiu
7
Haicdicitdns. Hic
confeqnentcr pomtureptiiolf
narraiu,
qua
leumias
aufertprimo tranjmigratis
fdfam confidenttam.S
cundb
Jubiungit decipientium pxnd^ibr.H^
didt. Vrima indut
quia primb aiiftrt cdfidentiH falfam:
fecudb,denuntiat veram,il'
Quia
hxc. Circa
primum
dictt
inperjona
domiiii.
8 Acdificatc do.&C.
idcji.difpomtc
vos ad tnanedum diu if-
^
bylone,prvuidendo
vobis de
dotnibus,tLrr.i' fruBibus,
&mtdtipi
catione
prolis,&
citb
rcdirefalso nonjpet
elis :
idibjnbditiir.
* Non
OliOl{^^LlTH^.
.7 Hgcdicitdo.ex.&comnitranfmi.
Pcr
tranfmigratosiftos
T
dctcrra natiua ad
aliam,poftiint intciligi rcligiofi.qui
dc
fcculotranfmigrantadvitaclauftralcm.Quibusdicitur.
8
.Aedificateaomos, ideft,a:dificia
virtutum.
t
Et habitau.
pcr
continuationcm
opcru bonorum,quia
ncmo mitfcns manum ad
aratrum,&
afpicicns rcu6,ap
tus cft
regno Dei,
Lucix
g.
t rp/jw
/;ortor. i. facite defccularibus dcuotisnoui-
cios
, & dc bonis
nouicijs profcflbs.
t
kt comtdite
fruBnm corum. i. corum
opcra
bona cedent
vobis ad
mcritum,
&
poftca
ad
prarmium.
t .Aicipite
vxores, i.fcicntiam dc
fpcculationibus diuinis,
&
prudcntiam
dc
agibilibus
humanis
,
qua: fignatur pcr
vxorcs lacob, Rachci &
Liam,
Gencfis xxix.
t Etgeneratefilios
&filM.
i".
fpir;tualcs per
veftrara boi;
dodrinam
, excmplo
Pauli diccntis
Corinthijs.j.Corii
th.iiij.
d. m Chrijto Itju per Euan.ego vosgenni.
t
Et date fi.v.vxo.&c.i.inducitc eos ad
acquirendum
fc
tiam & dodlrinam , & ad
operu
veftrorii imitationer
t
Etmultipitcabimiii. (\\.\iz
talis
multiplicatioceditadh
norem .
t
Et
queritepacem
ciui. &c. idcft
rcligionis
vcftrc. Qua:
b
nc dicitur ciuitas. ideft, ciuiii vnitas : nam omnis rclig
j
habct ortum ab eo
quod
dicitur
, Adu
iiij.
f. nduiuiu^^^'
cre.erat corv. er a.v.
t
Quia
iiipace,
&c.
Turbata.n.aiiqua rdigionc
,
turbat
quiiibcthabitasinca. Alitcrpcrciuitatepotintdlig"'
gnu
vcl ciuitas, in
quibus
habitat
rdigioij, pro
quoru
cc dcbet orarc.na in
pacc
ciuitaiis vei
regni
habitat pa'
t
ce
77
lereml^eCap.
XXIX.
J^fieri
obfroationes,
&ora'iones
,
poflulationes &gratiarum
/ n(s
pro rtpbus
&curBis
qm injublimitate funt ,
vt
quietc
778
t
aBic-
'
quietam
&
Ezcchicl tcftatur,
.umtamcnhxc
e-
lillola mirtcbatur,
londum
ille
pro-
ihctabatqniqiiin-
o anno tranfmi-
buntur
feptuaginta
anni
quam redcat.
D
c
s-fp.aw.Tandiu
in (xc-ali
confuGonc
vcrramur,quam
diurcquicm feptenarij
numed
mereamur
accipere,
&
accepta pcenitentia Deus
implcat quod promifit,
&'re-
ducat ad locum
noftrum,
idcft,
ad
ccclefiam,
qui percu-
j-

j

^ n , ^ titvtfanet.quida-
a
dicic (iominus excrcituum Deus
iliael,
Non vos
feducant
' '
tr.-^ntju^llam
yitam
agatniis,&c.
a ?\'o
ro^/f
/c"it.
Falfosprophcta5,& diuinos,&
fom-
niatoresfuine
in
Babylone
intcr eos
qui
cum lecho-
r,ia translati funt
'4
i.a.
c :e,quiidemerat
re
^^niScdcchis.
propheciE
veltri,
quifuntin
medio
veftru, 6<^cliuini
vdtri,
& ne attedatis ad lomnia
veitra,
q
vos
fbmniatis,
quia
fal-
^ ^ __^ _ ^ foipfiprophetantvobisinnominemeojt&nonmifieos,

j
^rationis
lechoniE
^
<iicitdns.Quiaha:cdicitdominus,tCumcocpcrintimple
2

-jrfuseftpropheta-
c
riin
Babylone{cptuagiiit.ianni,vifitabo vos,&ffufcitabo ^
fuper
vos verbum meum
bonum,vt
reducam vos ad locu
"^
t ^Sed iion ahu-.Solius enini Dei ell iii(ri..futura.
iltum .
Egd.n.fcio
cogitationes quas ego cogito fuper vos,
ICaptiuitaiis.
ait
diis,
cogitationes pacis
6cnon
afflidionis,
vt dem vo-
J ' Laboriim
praile.iimm. b
fTnnc
vel
fpefutuiorutn.
bis hnetn t&
paticntiam,&
inuocabitis
me,&t
viuctis,
&
5
j
. afQ^iiite &inuenietis. _
orabicisme,6<^go
exaudia vos.
t Qua^retis me,& inuenie-
g
tis,cuqu:Efiieritis
me in toto corde
vdl:ro,& inueniar a vo-
bisaitdiis.Etreducam
captiuitatem
veftram,&
congrega
bo vos de vni uerfis Gcntibus & de cundbis locis ad
qu^
ex
9
puli
vos, dicitdominus . Et reuerti vos faciam de loco ad
,
^
rQ^biufha putar
svoshabereptophctasin Babylonc,
quem
tranfrnigrare
vos
fcci.quia
dixiftis, Sufcitabit nobis
dominuspropheta.s
in
Babylone. Quia h^c
dicit diis ad
B
Tropollogicc
.
quwlyon
vos
ItdiccMfro
"*
'ljet,&c. Pfeudo-
ll^iJiTophctx
funt
qui
H-xter
Spiritufian-
a. li fenfum
fcripta
^sexponunt.
Di-
ini,quiconiedu-
amfu2 mcntis&
Kcita futurorum
luafivera
pronun
iant.
Somniato-
cs
qui
illud non
udiunt.vnde.
?{e
ederiijomnum
oculis
U'S,&c.Etpalpebris
leis
dormiiatinnem .
uorum mens non
igilat erroris fo-
orcdeprefla,
qui-
'usdicitur.
iurge
'd^rrms,zyUlmin.
ioiCbnfius.
iSedechiam.
regem qui
fedetfuper
(blium Dauid
,
& ad omnem
popu
a
f Sfolcntes obcdirefenteniiac nicx.
um habitatorcm vrbis huius
,
&ad fratres veltros
qui
no
funtegrefli
vobifcum in
tranfmigratione.Hiecdicit
domi

TCjiniuitateni,
fed "Oi
potcrunt cffugere.
nus cxercituum
,
Ecce
ego
mitta in eos
gladium
&
famcm,
^2 tare,fiUosgenerare;
bitnobisfinem la-
boris &
patientis
.
Inuocabimus eum
&orabimus,
&c-
xaudiemur, qua:rc
inustotocorde,&
inueniemus eum .
Quidam
. Lxx. an-
nos
inteUigunt
iux
taillud,
Diesamoru
noUrorum
ip/is
Ixx,
P^aJ.Sji.c.
an.
Qui
cum fue-
rint
expleti ,
ad do-
J
minumintotocorp
de
reuertimur,
&'^
^
exaudimur,
&tuc
7 cft finis laboris no
8
ftri
atquc patien-
tis.
d Et viuet.Sinc in
uocatione & ora-
9 tione
poterat
im-
plere quod promi-
ferat ,
fed hortatur
ad
preccs,vtpromif
10 famcreantur.
11 C Elreuerii. YtCCt
tius fciatis
,
quod
huncreditum tan-
quam propinquu
fperare
non debea-
tis,feddomosBdi
12 ficare, pomeria pla
lUUIICaitUm
pol- atD.rpcrlal.
- w
- - - -
S^:^''T
^"^^"^^&i^P^ftiU^-^fi^^^&d^^boeosinvexatione
vniuerfis
\l
n?uV?Su?Hc
^ -lUm
VODlS
e.Xple- _ atVtexemplnf,ntoinmbusmalediftion.s-_
10 braiCcfuaritll.
^
bun-
regnis terr?,in
m
alcdidlionem sTin
ftupore,&
in
fibilii,&
#
De nO"
NICOLAVS DE
LYRA
'^un^andl
^^
^^'^"P''Phe.ve.y:y/j< ,
reditumpropiquumde-

Quia hzc
dicit. Hic
confequehter
denmitiat eis veram
fidu-
iam,
&pnm demmmt eam
translatis in
Babylonem , (ecundo,
ontrarium
nmtiathabiumJbus in
lerufakm^ibi. Onxz hxc.Cir
V^JT^^''"'
^"'^ ^^"^ 'licit dominus .
q.d.
nolite credere
^^ltspybH,s,.juta
bxc
eli
[mentia domini de
veflro reditu
,7;^*^^''"'"'''"
feptua.&C.
Tot.n.annif{uxeruntfecn
m
lebrm a
tranfmigratione
loachim
vjque
ad
pnmum
annu
hulr "^ n^
' ^^^'^
^'^'rnputatio iftorum annorum
incipit
tar
s.i.ad,nruaione
ciuitatis
fub Sedei hia,vt dtBum
efi fupra
2 <
L.^
^^'^
Cu{cita.bo.ficutmtfericorspaterJiUos, cl
'^^'ipatenivjqueibi.
Vt
reducam
vos.r. in
Ierufakm,vonq,omnesredierunt in
erjontsproprijs quiaintanto
tempore multifuerunt mortui,maxi
^i-UU^m erant lam
prowa^ atatis.
Vtdem
vobis
finem.captiuitatisvejira.
^t patientiam./eWw
vfq;
ai terminum
pr^diHum,
tt
inuoca
me, &
cgo
exaudiam. & ihitis ad
terram ve-
^rn.Cxterapatent
vfqueibi.
, De
M
K^
L 1 T E
f^.
Yf
'g'ofi>proptcrquoddicit
Apoftolus.i.Tim.2.a.
obfe
1"2"f_.'"?""""
^'"
'^^:!"'^-
P"^^'*- g^^tiarum
ac.
pro regi. &
^^"6'o",proptcrquoddicit
Apoftolus.i.Tim.2.a c
I
'0
prmum omnium
fim ob.ora.
pojtu. gratiarum ac. pro revi.
i"":-&fequitur,vttranquit.a'ia.v,tam.
4r.a'nir/^*^'*^"'''-u*'"''"^'"'^''
^"'
"
rcligionibus,
uncf"^ ^J^'""'"^"'
P^'^
^"^ ''^'^"^ nal3
concitant ho
unts ad
fcditiones&
prxlia.
<''"f''M^'pU^uBa.je.&c.pcxBaby[oa<:niciiixconfa'
9 De vniucr.
cjvia
in
regno Babylonis
erant Gentes varix
,
ai
quas ludaifuerunt
translati
temporc
loacbim &
Sedechix,&
in-
de rediertmt cum Zorobabel ducc.
1
Quia
di. i.
quia
credidi/iis
prophetis falfis
vos
decipientibus
& dicentibus
feloqui
in nomine
domini,idea
annuuciaui vobis ter
minum
veHrtereuerftonis
in
IudtearK,vtnon
credatis eis dicentibus
vobis,qu6d
citb debeatis reuerti.
1 1
Quja
ha:c dicit do. Hic
confequenter
hanc fiduciam
remo'
uet a ^edecbia
rege,
&eius
populo , qui
non
tranfmigrauetunt
/
Babylnncm,denuntiando (p paffuri Jint
multo
grauiora,io fubditur,
1 2 Hccc dicit dominus
cxercituum.i.a^t/orw.
1
3
Ecce
ego
mit in eos
gl
a. Omnia . n .
ijia venerunt
fuper
eos
objeflos
in
lerulalem,vt habuur
^.{{tg.vlt.
14
Et
ponam
eos
quafi
ficus malas
q\ixcomc.i.abominabi
Its Dfo,& hominib.ftcut
di^iumtfl
Jupra z^in parabola
deficub.
1
5
Et dabo eos in
vexationem./>er/eri/M opera &grauiora
1 6 Vniuerfis
regnis
tcr. hoc dicitur
, qtua
fub
rege Babylo
nit
erantplura regna.
17 In
malediftionc.^Kiintw
ad verba dura
quf
eis
inferebatur
18 Et in
ftuporem
,&
cpre
admiratione torum
miferix.
19
Et in fibilum.i.i
dcriJum.Catera patcntin
litera.
^ Uxc
fio
interprctatur,
vita
pr^fens fignatur,
dc
qua Hugo
dc-
SVift.di.
inprofa, Confufa, funthecomnia,
fpes,
me-
tiis,timor,g.\uduim.Tcrminusautem
vit^prefcntis
c6-
muniter cftannus
fcptuagefimus,PfaIm.89.
c. mesanno'
rum
nolirorum
in
ipjts jeptuagmta
<7H/.Igitur religiofis pacifi
cis&ctiamfecularibusdicitdominus. Cum
impleti fue^
rint,&c.lin
termino
vit^ veftrg
vifitabo vos.
4
Et
Jujcitabo Juper
vos verbum meum bo. transfcrendo
vosdcpr3efennsvita:miferia
ad foelicitatis
^ternggau-
dia.
Tom.4.
Bb
j
779
GIoford.&NicoIaicleLyra 78
I
Dmjjl.
^z
De mBe. Nonccffaui
moncrcvt
vos imitarcntur
qui
Aifttranfmigrationcfccuro
otio ffuimm.;,
doncc com-
Elcantur
promifla
Dci.
jidM.
Aiunt Hcbrxihoscfrcprcsbytcrosquo-
rum mcminit Danid.vni
corum diccns,/^-/f
dicrum
rmiUrtnH,cr(.
Altcri muirttm.crt' Altcri
, ,.

^ i i
^
scmtn ch^H^ ,
&
in
opprobrium
cunais
Gentibus,ad
quas ego
cieci
eos,co
to ludayhcciet
deicpit
qyod
no audieriut vcrba
mea,dicitdominiiSjqua!
mifi ad
U,&c. Qui prophc-
a ^
^_ _^ ^ .^,.K.roc A. A^ r^^^.vcre^n^ F^ mir-
tantvobisinnomi
nc mco mcndaciu,
^uia(vtaiunt)
mu
cos
pcrferuos mcosprophecas
de nodle
c6ruigens,&
mit-
fQp;
raa< bedifti. voluncati.
qma(via.u.u;
. tens&non
audiftis,dicitdominus.Voscrgoaudire
vcrbu
licrculis
jaaabant
b
domini, omnistranfmigratioquaemifideler^ifaleinBa-
dV& Cht^ftumgc
bylonem.H2cdicit
dominus exercituu Dcus Ifrael ad A-
chab filium
Chuli9,&
adSedechiam
filiii
Maafi?,quipro
phetantvobisin
nominc meo mendacitei: cccc
cgo
trada
cos in manu Nabuchodonofor
regis Babylonis.fiZpcutiet
in oculis
veftris,&:
afTumetur ex eis maledidio omni tral^
migrationi Iud^,qua:
eft in
Babylone
dicentium.Ponat tc
dominus ficutSedechiam
& ficut
Achab,quostfrixitrex
Babylonisinignc^proeoqjfeccrint
ftultitiam
inlfrael,^^
mocchati funtin vxores amicorum
fuorii,&
loquuti
func
ncrandum
dc
pro-
gcnicfua.vndcac-
qnicfccbantcupidi
ni allcd?,tanquam
Chriftimatrcsfutu
jrx.Scd
videtur
hoc
obcfle,
9
rex
Babjr
lonis dicitur
cos
frixiflc cum
dicat
Danicl
cos
lapida-
toscflc.vndcaplc
fi
rifquc acpctieom-
ycrbum in nomine
meomendaciter,
quod
non mandaui
nibuS
Hcbr^lS
lllUa
^ Q.Kon opinnmcred
ipl:i re
cognoui
h.TC ver clTcnon poflunt
ci;l.iie,ncciudi.ii veritateafru.Tere.
r. ru..i ^.^K^ r .^^ r j..ai r. n- i-
-
i

_ t? Jr :
'
niDUS
nCUI^IS
liiuu
,
^q^Non opinicinc,red
ipl:i re
cognoui
h.TC ver ec,non poliunt
ci;l.iie,ncc ludi.ii veritateallu.Teie.
quafifabula
ncgli-
c
eis.Egofumtiudex&
teftis,dicitdominus.Etad
Semeiam
gimr.Non.n.putat,
j^^j^elamitem dices: Uxc dicit dominus excrcituum Deus
ifraehPro
eo
q?
mififti in nomine
t
mcohbros ad omnem
populum quieftin
Icrufalem,&
ad
SophoniamfiiiuMaa
liiC
facerdorem,
& ad vniucrfos facerdotes dicens : Domi-
nus dedit te facerdotem
pro
Ioiada,vt
fis dux in domo do-
(t^
"
cp captiui
, lapidan-
t.wo
litcrat.
di
principcs
&
pro-
phetas
fuos
potefla
tcm habucrunt ,
&
hoc
magis
verum
cfleaffirmat,quod
aitleremias, conui
tos
quidem
efle a
Hofae 7..
Daniclc,fed
fcntcntiam datam a
regcmulti
autcm de no
Thren.j..
ftrogregcprophctant
innomine domini mendacium.
Vxoresciuium fuorum adulterant ,
quos
verus Nabu-
chodonofor
frigitigne pcccati,5fecuadum
illud . Omnes
aduiaanta qualt
il
litanusjUccenfus
a
coquente.
Foelix aut
qui
portat iugu
diii
abadolefcentia.qui
fcJct
folus,qui
ama
ritudine
jjlcnus
vt
dicaUT^on
fedi
cum conltUo
mdii^natium.
In
hoccapitulo allcgoricus
intcrprcsfomniat
ruinam
Cfleftis
lerufale, Et ad eos
prophctia dirigi fufpicaf
,
qui
quja
nolunt imitari fratrcs fuos nec venirc in
Babylone
1
qiiia
dominus mittct in
cosgladium
& famcm &
peftc
.i.rcrumomniumpcnuriam
,
&facictquafificuspc(Ii.
m.is,&
pericquetur
gladio fcmpitcrno,
& dabit in
vcxa-
tioncm omnibusrcgnis.ncc
fient homincs fed
dgmoncs,
& erunt omnibu!
angelisquipr^fum
Cngulis^uincijsip
nialcdidioncm,()j
inc^lcdilcrufakn'.
noluerunt
audirc
verba'
prophcta^r
hortantium,vt
I terrcna
dckendc

rent,vtadapoeni
tentia
po(t
verur,
j
fabbatum
pi-iftin'
locum
poflidcrer
C ^d ^cmciam. S.
mcias de loco Nc
hclaipi ( qui intcr
4
prctatur
torrcs
)
ci
lechoniaduciusei
in
Babyloncm,
&
populo prophcta
uitmcndacium,t
.f. citoreuerfuric
5 fentin Icrufalcni
6
Quia igit
Icrctni:
adeos
qui
cranti
Babylone
litcn
7 miferat
dicens,
.i
8
dittcate domusy&c,]
9
poftaddidcraf.2^1
to
vosjeducantpnpbrt
I I
ve(iri.&c.
Intelligf
Semeias contra i
AOtgo.
hoc
li:riptum,di-
titinIcrufaIcm,litcrasadSophon5am
fiiium
Maafis,4
ad
reliquos
faccrdotes, quarc
non
increpetur
leremias

Sophonia,
cuuisefl offidum difccrnerc intcr falfosi
veros
prophetas,Sc
iubctur in carcere recludi,&
foluci
pcenas mendacij.quia populum
feduxit,
loiadas vcrolt
cerdos fuit,
qui
loas
poft
interfcaionem
Athalisimpr',
rium tradidit,&
facerdotcs Baal
interfccit.^Quareloi
j.
dam non imitaris

Quarc
Icremiam
pfeudoprophctai
non interficis,
Dominus .n. inftituittepro Ioiada,vtd
c^ieuis ieruiaie,E,raacospropneiia uirigiuiipn.<ii ,^"1
iiuii iun-invi.,
,
l^uihiiiuj .n.
ii,ni<.>^ii.>.^y^y
-
,
--
inmudihuiusBabyloniavcrfantur.qabenc
feccrint,
in
fcernasquolpirituquifqueloquatur
Dilcrctioverof|
hjECCorporafpontedefccdcntes,domos2Edificatesfilios
rituum
fpiritualisgraiia
cft.
gcnerantes,& bonisopcrib.ftudetes,ga poft.6o.
annosin
Athalia.mulicrqua:dafuit qus
occidil de
reg|)
fen
C
c^lefte
lerufalcm mittent.
Qui
aijt noluerint ad tcrrena ^
nc
dcfccnderc,paflurosdicit qua:
diisminatur ScdcchijE, _
Diiifio.
N I C O L AVS D E LY R A.
r Hxcdicit dominus.HJc
confequenter ponitur pcena falfr.ru
*
prophetarum qni decipicbant populim
de
Babyhne tranfmigratur/i
Etprimo pomturpxna
duorum
fmul, qni nonjoltim
erant
pr^.pbe
Ufalfiifed Gf aduUeri,fecundb pasna
ten
tij,qui
nonfolum
erat
affer-
torfalftcatiSffedetiam perfequutor
veritatis, ibi. Et ad Semcia.
T^omina
autem duorum
ponun'nr,cum
dicitur.
2 Ad Achab filiuni Chuliae. Et
fubditur,eorum poena,cum
dicitur.
3
Ecce
cgo
tradam cos in manu Nabucho. Dicunt
expoft
tores
nojiri comm.*niter, j iilifuerimtduo fenes quos
conuicit Da-
nieldefitfo tellimonio
contra
Sufannam, propterquodfuerunt
con
demnati ad
mortem,
vt habetur Dxn. 1 1. t^eruntamen
quia
ludxl
in
Bxbylone erantferui,nonl)abtbant aliquam iuflitiam,necper
co
fequens potejiitem
condemnandi
aliquem
ad
mortem,ideojubditur
kic
quodfuerunt
traditi i manu
l^ubuchodonofor
,
quia
dejuafal
fitatefuerunt accufatiper
ludxos coram
rcge
vel locum eius tenen'
te,qui fententiam
mortis in eos
dcdit,&
exequutionem
ludais co-
rnijtt,&
ideb cum dicitur.Da.i
f.populum
eos
interfeciffe,intellige
dum
cfl
tantum
exequutiuLCatera patent vfqie
ibi.
Quos
4 QuOS
Mxit.Sed cotra Da. 1
5 .dicitur,quod
fuerunt Lpidi
^d
qiiod
ditendm
Q, qu^libet pcsna
mortis
aiiquando
infcriptit
fignificatur
nomine
igttis,vel quia primb fuerw.ttapidathpofiei
bufii,ficut
de jtcha diaumfuit lofue.y.hic expriTnitur pana ig>
in Oa. verb
ppia lapidationis.
lllud tame
qnod
de eis dicttur in L
non
efl autinticum,
quia
non
cfl
dc
fcriptura
canonica .
C^terai
tent
vfque
ibi.
5 Ego
fu
vci.q.d.nullus potefl fffugere
iuflitiam
meam.
6 Et ad SQ.Hic
confequenterponttur pcena tertij, quinonfob
eratpropheta falfusillis quierantin Bahylone,
jedetiam per
quutor
leremiafcribens
de
Babylonefummo pontifici quitratin
ri4fdem,vt
incarceraret Ieremiam,eo qubd fmpferat tranfmign
ne
falfo fperarent
citb
reuerti,&
hoc
efi
quod
dititur.
7
VtOtQ-i.literas.
8
"^oml.tanquam
nomine vcri
prophetg
dicens
Sophonif.
9
"Do.dc.f.fummum.
1 Pro loiada./icct ifle loiadafuifjet
diu
ante,
tamen
ipfum
minat eb
qubdfuerat
homo
fanBitatis magne
&autoritati!,'
'
'
adulando
ifli
Sophoni/e^quaft
dicat,tu
es tantc
faniiitalis
&
aut

tatis
ficut
ille. .
11
YtGsd.i.principesfacerdotnm.
^ ^
J Sal
MO\.ALlTET{i
j <5 Etad Semriam .
pcr
iflum Scmciam
qui
dc
Babylone
'
fcripfit
in Icrufalcm
fummofaccrdoti,perfuadensvtre-
primcrctiercmiamabaduprophetandi, fignantur
ilU
quifuggcruntprrclatlsccclcfis
vt aufcrantPoteftat
i
pra^dicandi
& confeffioncs audicndi a
pauperibus
F
r
dicatoribuSjVcl nimisreflringant.cumtamcnprofai
c
animarumlaborarefidclitcr
intendant.
8i
um
)lam
^ncquospotuit
Aa quo
loiada
faccrdos
fcrua
juitIoas,&poft
Iqiiam
illa in
-
tcrfcda
cft a
lopuio
tradi-
litciiiwperiu.
Q^iarenonln-
rt. Mcndacio
riuenit veri-
ue:quod ipfc
icrebatur
alij
nponit,quia
rudetiorcssfit
lij
tcncbraru
BilijslucisAg'
one.
imcnt fibi in-
:runtalijs.
Hxc iicit. Se-
iciasvercNc
elamites,
qui
:torretetu^
idas
aquas
fum-
75
Icr
cmiac
Cap.
XXX
minifupcr
omnem virum
tarrepticiu&proplactantemvtmittas r
eumin
neruum,&
incarcercm.Ecnuncquarenonincrepafliieic
^
miam
Anathotliite'quiprophctatvobi5i?Quiatiupcrhocmifitad
^
nos m
Babylonem,diccns,tLongu
crt,dificate domos &
liabitatc
.
6^pIantatehortos&comcditefruauseoitlL^g,tergoSophonias7 ntatcrt.
. &cu-
facerdost ibrum lilum in
aurib.
lercmi^prophct^
.
Etfadum d\
8
pit
cu
rcdudi
v^rKiim ^ni orl 1^,-.; 1; \t: i ^
I
carccrc, nc io
quatur,Soplio
nias
quoq;
la-
tcntcraccufat,
&cpiflola
lac
9 cufationcm ia
ftat.
Similitcr
rei sut
g pfeu-
10
doprophctasd^
" 1
fendut, & alio
12
rum
medacia
supreratirafcit D
p mcndacium
fuumfcripfiflc
lercmiam, &
ad
Sophonia
mittit
cpifto-
las cur
aufus
fit fcriberc vc-
ritatcm
, &cu-
CAP. XXX.
HOcvtib.itxZ- miasrcucr-
oncm
prom-tte-
.atnonintrabicn-
lium, vtillimen-
iebamur.Scdfini-
is.lxx.annis nunc
.CiUbetur fcribcre&
-
^mcmoriaj tradere
um dni ad
lcremiam,diccns,Mitteadomncmtranfmicrratio
ncm, diccns,
Hxc dici t dns ad Semeiam
Nehelamitem
, Pro%,
q,
propherauit,
vobisScracias&
cgo
non mifi
cum,
& fccit vos coi^
hderc in
mendacio,
Tdcirco h^cdicit dns .
Eccc
csjro vi/Itabo
fuper a 1
D.iapulo
fuo,
c,,-o,
..o ro,c
deccpir
b
fNc fcdcar in n,cdio
c,uidce..iunM^.
cu,. ,t=nr,K,...
(,, ^,
Semciam
Nehelamitcm
fupcr
femen cius .
Non erit vii
fcdcns in
mcdio
popuh
huius,
&:non videbit bonum
quod c^o
faciam
po-
a ..cari 1 i3in
eflefoluia.captiuosf iainedcreinTfuros.
^
O
l
pulomco, aitdominus,
quia
t
pr^eulricationcm
loquutus
clUd- ^]
pect?fuafi*^
uerfusdominum.
14
cium, contra^
15
quos fubditur.
.
Ecce
eg
o
-pilitabo
tum efl
fuprd
' ~
8
Legit ct.adarguendum
leremiam de
epijiola quam mifera.U
tera
pairnt
ufque
ibi.
9 Vcce.vbi
pomtur pcena
SemeiiCyCum dicitur.
I o
Vifitabo. in
perfona
eius.
II
Etiu.i.perfonisfibiconiun^is,
;
12 Lon
erit.'.6aZr//^nj.
3
Inmcdiof.reuertentisinleru/alem.
14 Etnon vidcho
ipfumdecaptiuitateliberando.
5
Qmzp^noud
o leremia de
falfiiate qni
ex ore domim
loquebal
NICOLAVS DE LYRa.
Supcr
ora.vi.J.
quipropbetat
ex virtute dnmonis eius
pbatt.
ifiim
commouentis.
Vt mi.i.in
cyppum,
ita
^
non
poffit
talia
feminare
in
populo.
Etnunc
qm.taliter propheta>item
in
lerufalem-.&non
folu
7 lerufatem
vcrbis,f(detiam
in
Babylonefcriptis,ideo fubditur.
Quia
C\ip.f.epifiolam,vt
dtdum
ifi
in
prinupio
huius ca.
Di.ineadcmtpifiola.

Lon^um.f.tempus
mor^
vefirx
in
Bahylone.
Acdifi.'.
'iilpmte
vos ad diuiinam
mavfionemyftcut exoofi'
i
C A P, XXX. ouium.
Oc
vcrbum
quod
fadum cft ad Icre-
*
,-
J
n'"^"''?^-
X
j
\ ..
,, ,.
.
, .
inmusDeusvolens
miamadommodiccns.H^cdicitdomi
i oftedcrc vcritatcra
r>. -r t _ .. ...
prophetiJB,
iubct^-
phetam
mandarc
fcriptis prxdiftio-
ncs fadas tam dc
captiuitatc, quam
dc rcuocandis ca-
ptiuis.
b l^ccem
terroris,&c.
Quidam hunc lo-
cum
fccundu Tro-
pologiam
fic
cxpo-
nusDcusifrael,
Scribetibi omniaver-
baqu.-eloquutusfuniadteinhbro.
Ec-
*
cc enim dies veniunt dicit dominu
s,
&
3
conucrtam t conuerfionem
popuh
mci
iunaaTvnd^po^
^^^^^^^^"^^>
aitdominus,
6(^conuertam
cosad terram
'ca
coliigi
vatici- ^^^^
*^^*^i
patnbuscorum,8c.pofIidcbuntcam
. Ethxc
imm non
citoiiri b
vcrbaquxloquutuseftdominusad
ifracl 6<fad ludam .
acT&
ludas "rter
0^"^^"^
^^c dicit
dominus . Voce terroris audiuimus
'.
EtficutEzechielprophctauit.
)uxvirggcoplabuntur.
& critDauidrcx &
paftor
dLii-x.
iuuas m ter-
^^
'-"- ''-^^^"" "vtiumiwo i o ~-"r"
p
TJZl'cn^;\T\'
EtficutEzechielprophctauit.
lud
tcftimonium. ^
timoretuoLmineZfepil^peTn-^^^^^^^
.'iixvirescopiilabuntur. &cnfnamHrrY <v nift<^-
/'* 1^^//^^/^^.
NICOLAVSDELYRA CAP. XXX.
mus.
HOc
verb.
Supenus
leremiasprophctauic populo afpera,hic
'onfequenterprophetatprofpera.lfiud
autm
quod eratfum
e
projperm,erat aduentus
Chnfii
adfalutemmunii,cums
fif^tira
icrat
faluatio
populi
de
captiuitate Babylonica,
de
(fttafecerat
mS
jnem
cpr^cinter
afpera qu^e nunctauerat,vt
oppufjta iuxtafe po
u
magis elucefcerent,&
ideo conuenienter
poit figuram
hic con-
quenter denuntiat rem
figuratam.f per
Chrisiumfaluiemgenera-
npo
^'^'odfacit
in hoc
c.&fe. T^ec pojjunt
conuenienter aliter
e.xpo
.
:,0
rcferendo
ad
tempus Chrifii, vt in
perfequ?ndo magis appa

yf. 4d
intelkHumtamenfequentiumfciendim , q> prophetx
i*
ci.ludiciuautfinakprttcedit .Antichr.perjequutio.
Et io
primo
ni*
catur hic
ffequntio..Aatichr.Secudb
dominiU
Xpi,ibi,Et
CTlt.Ter
tio
rfpond.tacit.e
qualiioni,ibi,Tc
Mt.
Circaprimu
dicttur hre,
1
Scribc ti.
q.
d.ifla
futurafunt
in
longinquum
, &
funt digna,
memoria,ideo /untfcribenda.
3
Ecce.n. Iflud mn
pot intelligi
de reditione
captiuitatis Babylo
nic,nec
de
aliqua aliafequenttjaluationeteporali, qtuafccundu
do
ilores
[lcbrorim,&f
cundH
veriiate,populus IJraclprout
diuidi
tur cotra
populu luda,ficut
efi hic,nd eji
reuerfus decaptiuitate,nec
a ludxis
expcBatur reuerjurus vjq;
ad
tps Mejfi^ quem
ludei
expe
tiant venturu. Et ideo
Jecundum
nos
qui
confitcmur eius aduentum
,1
,
f
'
y-T-"..'""j-.w.u..,,,^^,^,ytfj,
cianiveniuru.tciaeojecunaumnosqutcoriptcmureiusaiuentum
WMonon
feruantfemper
ordtne
lemporis, fedfrequenter prius prMeriffe,oportet q,
Utera
ifia
altter
mteUigatur.
Et dicunt
aliqui,q,
i^i^jcribuutpofiertus,&econuerfo.vndedir.utHnFfny^,iul,.^; ;../;;.... j, ,.JV,./;._. r>. ;......;. ...j* j .. J '?
ictaJcribuutpofierius,&
econuerfo,vnde
dicunt doBores Hcbrai.
(on
enprius
&
poilerius
in
lege ,
per quam intelligunt
vc. te. in
10 no
eil attendendus ordo
temporis fecundum ordinem
defcrip.
^^"^tidemdicunt dodores
Latmi,epfrequenter
Sacra
Scnptw
!
^oiimurperanticipationem.f.pofierioraprponendo,&per
reca.
tulattonempriora poflponendo,
& hoc
modoprocedit
Itremia in
>c
hbro in
pluribus
locis,vtpatet inpr^cedentib.
&
infcquentib.
^parcbit. Et in hoc
locojicprocedit, quiaprimo
denunciat
Chrifil
Anm.Secundbeius
aduentum,c.f.Circaprimumfciendum,^U-
t
homo
Cbrifius ab
infia^iti incarnationis habuerit
dominium
fu-
r
omniacreata
autoritatiue,non
tamen
exequutiue,fei
hoc moac
pninfuarcfurrecUonefecundum quoddicit Ma/.v/.c/.Datacft
iihi
omnis
potcttas
in cxlo & in tcrra. Et
perfeHius habe-
n m
iuiiciofinaU,th.n.omnia erut
eifimpUciterfubieBa.yndedi
t
^pofl.ad Heb.2.b.}<lac auc ncc du
vidcmusoia fubicfla
iriteliigitur
de
conuerfione fpirituaU
ludxorumad
prxdicationem
Cbrifii
(^
.yipofiolorum,quorit aUquifuerunt
deregno Ifacl, quia,
Salmanafar captiuanteillud rcgm:m aUquifugitiuieuaferunt, qui
poiiea
habitauermt in
regno
lade
tempore Et^c
chu
,
&cim illis
de
regno
luia in
Babylontm du^iifueruiit,&
cum redcuntibus re-
dif
rwitfficut
iiHum
fuitple/iius
^ .
i^eg.
Quod autem
fubditur.
4
Et
COililcr.cos.lntelUgicurdeterra
vitientium:qu,efukpromif
fione faila
.Ahrah.e
Juit principalitcr
inteUe^a
ficut diHumftiit
plcnius
Cen.
iy&
in
plurih.alijs locis,fed
quia
ludai
qui
credide-
runt ad
prjednaiionem Cljrifii^ .Apoftolorii fueruntpauci rcfpe-
Biue. fdeo meUus
inteUigitur quod
dicitur hic.Et COnucrtam CO
uerfioncm
populi
mei Ifrael & luda.^e
generaU con'4cr\io
-
ne
lui^urumad Chrifiim
deteda
faljitate .Antichrifii per Eliamf
& Enoch.ldeo de
perfequutione .Antithrifiifubdtur.
; Qtilhgcdicit
do.Vocem. Et
connumeratfe
domlnus Chri.
iiinr-.y-{n.,A^x^-^'^ ^j^ ^r^
'^' da:on'i a
captiuitate Babylonica quaru
ad
bonos,& flagcl
-ram TmW, il s^ 1

'.""^^diate
fequcns cxponut
ad ii lationc coru
quantu
ad rcbellcs &
malos.Ego
vero
capi-
.idin
iuaa:i,oc ct
aliqm
doao.
catholici dc Ubcronelu

tulu
vtrug;
literalitcr cxpofui
dc liberatione mudi fafta
Tom.4.
Bb
4
782
Glororcl.&NicolaideLyra 784
Ou demonftrarct,
dixitvnuqucmquc
c ^cdciTgthn
.
Symmachus
.Et mnndansnon
munda- 1
bo tc AquiU
Cum tc crudiero
pcr
mditium,
ncquaqiu
innoccatem
facianv&hoccft
Omnis
mundus.pnnci.
pcs
vcl
An'4eli indi;;cnt
mirgricordia Dci,<5c
nuUusqua-
uis ran<ausVecurus
pcrgit
ad iudiccm contra nouam .f,
-ScvQtcrchatrcfim,
dixitvnuqucmque
tormiclo,cc
non
cupax.iniciiWj^uL
x-x-r
^
mortjUcarncinali
hcrcmanuscopli-
(^uiusQjLiarccrgo
vidi
omnisvirimanuiuperluDuluum j
quo pcrfcaioncm
catasiupcrcaput.
a
(|
"
.jrcLiricntis,5ccoiiucrfefuntvniuei&faciesinauru
4 circ.&
ocs fimul iu
Pnustrifti
nut^cia

,y .quiamasnacliesilla,ncceft
fimilis eius,
tcpuf-
maenitudine
Ixta
^^r-^-^^^Z^^nT-TZ^^.^c^C^^^,,^ Etcritin
6
fucccdat.<5c magni-
tudodoloris
vcrta-
tur
in
gaudiu.
Gra-
tiorcnimefllanitas
port
xgritudincm,
qnafifugata
pacc,
c
.

ti .t -
bcllo & fanguinc
d
44!
^*oiac6plcbuntur.&
B viriqui
dcbcbatpu
gnarequaiimulic
restimebutnecma
nibusarma,fcdlu-
bos
quafi partu-
rienstenebunt.
c EtDMd.Qhn^o,
t^ttiefctt. fcilicet,quomodo
enim
primus
Ada
& fccundus fcribu-
tur iuxta
corporis
verit3te,fic&
Da-
uid.Chriftus enim
t
fuccidendo
j^. Dauidfccuduni
c
no luccida te

q
uc ti ibuiationis
cit lacob 6^ex
ipfo
faluabitur Et crit m
(11
17
18
19
dat.VndejOomm-
in
furore
tno
(Si^.<.
Gregor. Quotics
Deus
peccatorctn
ftorumpoflevirtu.
tes
implcrc.
f J^on e[i qnj iudicct.
7 -Je
Theod. Ncmo
actliDUiauuui.tuiawuu.u..^w..
.
~r"]r
8 cnim
rcdargucS
-
uie illa^ait
dfis cxcrctiium,contcram lugum
eius de collo
^ iniuftuia
rcgis
k.
tuo fi^vinculaciusdifrumpam.Etnondorainabunturei
10
buchodonoforis.
am;i.asal.cni.fcdfcruieatdnoDeo(uo
arDauidrcgi
;
fJXtpSi ^
jl,H*:peiicopein
Lkx nonhabctur. bTDuztnbiis. . . '. ."
fuo
quem
fufcitabo cis.tTu
crgd
nc timeasrfeiuc
meus la-
^ JJJI^S hoS"!':
A
j

Dccem ttibus.
T r I
cob,aitdns,ncq-,paucaslfrael.
Quia
ecce
ego
faluabo te
J
XPftS^tnS
dc
tcrralon(^mqua,6rfcmcn
tuum de terra
captiuitatis
eo
^
5Sccundumiliud,Fj'
p'xin
.irtutc tu3,Sc abundantia in turribus tu.s.
-ru.Et
reuertctur
lacob &
trequiefcct.&lcundis
afflucc bo-
nis&nonericquemformider,quoniamegotecumfum,
aic
dominus,vt
faluem
tcFaciam .n. confummationem
in
'
fj^''h"oc
flTgelfum
cunaVs Gln"tibus,in
quib. difperfi
tc,te
auc non faciam in
''
^^J^^
confummationcm,fed
caftisabo
tc in ludicio, t
vt no tibi
manentem fcnca.
a^Nonm.hiquifiregi.
dO COnClUdlt
,
.
.amctu.
vidcarisinnoxius,quiah?cdicitdominus,tInfanabiIisfra
^^
^'^'^^'J'^;;^'
'
^?^
* Theodorct.Pro-
f
cturatuapeftimapIagatua.Non
eft
qiudicetiudiciutuu
,^ "ni^Vgcim
cai.
phctixfincmimpo a1Qi.ocuH
.
.cvmc.,squ,.mmmeflicumoffndifti. JSaceidotr.,p.incipcs
vel
Anseh.
^^ fif Vt
parCCrCt
,
U
tid Cnitatc
fuitChriftus domi
|ad
allicrada curatione tua,vtilitas
no eft tibi . Ocs amato-
^^^
quandoquc^
:."-':
r,'?m:cS:
rcs tui obl...
funttui,tc4i
no
qujrcnt
.
Plaga.n.inimici pcr
m
">ij".
no
p.
funttibj.
diinicarne &paf-
cat. innaccnmivi
^
cit iam non Ifraelcm modo.fcd omncsgcntcs.Praediaio
ta dominus tanto
magis
ftudct ut
parcat
,
quanto
magis
hicern^utn
quendam
habuit , vclut in vmbra&
figu- ocpcaando HagcUat
.
Vndc,
Ego
^V^^^o^^o&^
ra
temporcZorobabclis.
d Scrue rwf.Familiariter vocat.ficut Abraham,Ifaac,
la-
cob vocantur fcrui Dci .
Moyfcs quoque
&
alij prophc-
ta:
,
& Paulus in
principio cpiftolatum
hoc
tituloglo-
riantur.
Et alibi. {>>tem
(lUigti
domi-ms
caliigatyftagsllat
autem omnon .
^
liim
quem recipit
.
Deflagclloautemdamnatioms
fcriptt
e^-.Inoperibus minuumfuaiumcoTHprebeoftis
eftpecdtcor.
EtU
lcrcmii-Vlagainimicipercu. ^ ^,
(^
Thco.
NICOLAVS
DE LYRA.
flus
fi^ielibus fuis
tunc
pajfuris
eo modo
quo
dixit
^d.^.a.
Saulc
*
quid
me
pcrfequeris.
1
Interrogate
& vi,
fige.
mafcu. bic
acdpitur generare pro
farc
e.vndem Heb.habi.'tur.Si
parit
mafculus.f
perhoc
innui
tur
anxietat&anguHia
tutic
futura ChrifiHjdelib. Ideojubditur.
2
Quarc crgo
omnis viri.i.cuiuslibet Chrifiiam quantumcH
qiteforcis
&firrni.
3
Manum
fupcrlumbum.&c.mo^r.ff.m//eWf
parfmc
tiSfffi ponerc
manus fuas ad
lumbosjuos,
4
Et conuerla: funt vniuerfz fa./.i colorem
deformemprn
anguflia
^timore.
5
Vat
quia mag.
di.il.?.
tempus
illud
eritmagmtm, quantum
ad
intetfionem
iribulationis.
6
HcccRCimi.vropter quod
dicitur M.it
.!/[..
Erit.n.tribula-
tio
magna qualis nunquam
fuit ab initio mundi
vfque
modo,nequc
fict.
7
Et cx
ipfo
falua.oOT/V
prxdcflinatus
ad vitam beatm
qui
no
mi>:e lacub
intdltgitur,ed ^ fupplantator interpretatur.
8 Et crit. Hic
conjequetitcr ponitur
dominium
Chrifti,qui fpiritu
orislui
iiitcrficiet ^ntichrifium,vtdicitur z.adTl}ef.i.b.&tndi-
gnam
partcm adhgrentium (ihi.ideojubditur.
9 Cdntcramiugum./.ffji/;faHfdf/;<.
10 Et vincula cius ./. machinationes eius &
deceptiones,
11
Et non domi.ci
amp./.a
Dfo.
12 Scdfcruientdomi.De./.Oeopijm.
15
Et Dauid
rcgi
fuo,&
c/. Dei
filio
incarnaf vnde in transla
tivnechatdaica
qu.i
jpud tJebr^os
rft
autentica
,vt frequenter
di-
aum eflfit
habetur. tt obedient
Me^ufilto
Dauid
regi fio,vndeJe
cundu ois dvSores Uebraorii
iftudintiUigitur
de
Chrifto
ad litera.
1
4 Quem
fulcitabo cis.. faciam
apparere
ad eorum
faluten
Et ciiim
quia
ad literam Deus
pater fufcitauit Jefum
a morte.
i
j
Tu
ergo
ne timeas.Con/br/<fio eftcontra
tribulationm.A
tichrifiifuiuram, ^
1 6 Saluabo te de terra
longinqua,&C.
ludai.n.tuncfdum
dilperfi
funl
in
longinquis partibus
mundi,&
ibi
captiut.
1
7
Reuertetur Ucob,f.ad ChriHum,<}uod
non
folum inttlUg
turde ludis tunc
conuertendis.fed
etiam de
Chriftianis
abMl
chrin
>
dtccptis qui poHea panitebutit.
1 8 Et
quiefcet.'^
uibulatione ^ntichriliQ interfeHo.
1
9
Et cunftis alfluet bonis,&c.
Hoc refertur
adftatum
tcc^
Jia
t>iur,iph3ncts,vbi
h.^betur bomm infinitu.etficiiritas ptrfeu
20 Faciam.n.confum.&Ci/Kw
omnes Centes
fcHas
juas
diu
fasdimitte-tpro
fiJtChrifti. < r
2 1 Te autcm non fa. Hic
refpondctur
qtuftioni
tacit^dupU:
fecunda ponitur tbi,\?tO\>tCXCZ.Circaprimum
poffet
fieri
1'^f''
quare
dominus
permittet
fidelts Juos ftc
tribulariteniparc.m
-
(brilii.
Et
rejpondetur
htc,
g,
hocfiet
vf
p4rgcnturapecca(tsf
circa
tcmpora
ilbabundabu>it,fecundum
qtiuddiaturMatt.i^
Et
qm
abundabit
iniquitas,
&c. Etlm eft
qnod
dicitur.
i
aut.i].d.quantumcumquefuiura
fit
acerba
perjecuno
.AtUCbrtU
no
tamen deficiet ecclefia,fed purgabitur.ldeofubdttur.
Scdcai,
gateiniudici.vtnontibividea.innoxius.
.
22 Infanabihs
{xzax\.Q:japerfecutiojlmicbriflieritirrtm
diabilisvtabt.mana. ... -
2
j
N6eft. Q.uia tuc nullus audebitflare
pro
iuflis
ai eos libera
24 Omnes.^J<i prinapcs
terreni
qui
modb dtft^ndunl
ecM-
nonaiidebunteiojleiiderevllamamicitiam.
i
5 Plaga q.d.tunc
videbjr aduerfari ec(lffiK,ftcutpatndnrec
fitgansfiiium
vidctur inimicni iuditio exteriori.
* i
roP'
"
M o
R,
.A L'i T E
i{,
"
hajccxpofitiofpiritualiscftrcfpcau
aliarum,nccocai
I
per
Chriftum,oftendcndo prout cxpofili, propter quod
rit mihi alia conucnicntior hic
poncnda,
^ ^^^.
;8y
ler emix
Cap.
XXX-
yU
1^i.,j?'^<i
cuait
tecaftigatione
cnidctiProprmuItitqdinliniquirawtii.i
l4
l imowLMt .i.t^
"-''!(' bm """'''"'"P"'^^"^"''''Q'"<l'=la>'fi'P"'';ontritionctua.>lnfinabi
1 cnimin cam
'*'"'"
rolitalonga- lis eltdolor tuu5 .
Pioprermulcitudineminiquitatistuar.&proptcr
Tu

r^ n ^^Ncni^olJ.nt
lai.,n,ni(i
pu'uere
, .,ci.Ii,no *< le r ,
.c.c,mmo.quopu,ndi|
arnes & i .(- n b,ie.
:,ii,ut..cm.
Snem
dini
'^"'^'''
P^'"'^
^^^ ^^^^
^^l''^
"^' '
Prf^pterea
omncs
qui
comcdunt rc dc-
5
lam .
Quod
uorabunrur,d<^vniuerii
hoftcs tui m
captiuitatem duccntur.E?
qui
te
5
tiam facere
val^ant
valtabunt,
cunaiofquc pr^datores
tuos
d^bain
pra:daro.
l^c^ k"?perVp^^^ u
^^Obducam
enim cicatricem
tibi,5^a
vulncribus tuis ^inabo
te,dici't
qux captnuta
tcni &c fcriii-
tutem
impor
fucrant.
C Ecit
e^o
coti.
Quorfi rypus
priccnu,
in
Zorobabcl
5^
ffdra
quado .^^
iensdifficul-
dommus:QuiadeAamtvocaueruntteSion,hxceftqua:nonhabe-I
^.u.a
quauu
'T.!^rM'!^^^^'^^^^^'^"^^"^^^'^''^'^^'^^^^o^^
9
rcnerfus eft
iil-.7nrnh3. I l . i ^
'
^Nonp.trltciultasabfcondi
fupcr.uon.empoiua.
pOpuluS,& C?
cllJicfaaa
"^^^^^t^^3CuIorumIacob,&tcsfliseiusmirerebor.Eta:diiicabitur
'
pit.
^dificari
ntynnrrim'

j.- i/- ,'
'^'1
",'"'*
"'P'''"' i^jpulocatnaliter ficbat,
inecclefi>fpiritua itercompleatur
CiuitaS in CX-
r uando aV; <^^'f^^^n<^ce]ro(uo,&t^mpIumtiuxtaordincfuumfundabitur.Et
''
'^f
"o
^""'^^"^
f fccund.,o.
Bo^ideftNl

JO"ei'jtMiB.-nii
iuoii.wbisJi^jx
b
fVtto:uioibiscreditinChiiftum.
^-
piiqU?
obfcr-
difpofitione
iui vaftaue-
'^
^^^^^"^^^^
ac ci^
laus,
voxquc
ludcnrium,&
mulciphcabo
cos,&: non
'
^
"^"
'^''8'^ '^"""
'^'""-
' '
.>nol.,l
rta^untdjja ciuuas Oci.
^ApoltolL ob*
14
&:c.quxinEf^'^"- ^
Babvlonii _ ^

;-'>no|.drta^untd..aciuua_sDci.
<
Apo(tolt.
'"^
^'^^"^
'."
^^
i Chidii,
"^^""^'^^"rAtglonficaboeos^c^jnoattenuabuntun&fcruntfihjcius
'^
^i-a cont>"cn
'ipfoS MOC- /
.
j*
^*^*'"'''''*^^
Mac\bpiiicipcs;.fliticiseacris.
tUr,pleniUS
at
.i&Pcrf,&
*^^"^3priricipio,&ccEtusciuscorammepcrmanebit.Etvifitaboad-
abyloH
de-
ruiJa cft .
jc Sion coc
t habcrc do
linii
requi-
ntem,&
ob
iifta cft cica

f Com, 'tia,
poi-iiai.s
I^Chriftusdegcnere iliael fccunduin carnem.
cjye pfcdtiiis
in Chrifto &
in
Apoftolis
c-
'
^...
r-
.'
; ^-nniiusaegenerelUaellccundumcarnem.

{
ucrium
oranc5qui
tribulateum^&eritdux
ciuscxeo,
Sc
princeps
de
,^ com 1
a
fEgo pater,
b
^Chriaum.
TDicens.Egoinpatre.&pater inme. j' .^ f
...
^
^v.i-^'"lusppteft
co-fuum lic
jrplicaiedomino,neciteflepatriconiuoftus
vtfiliut. Q, ^'d'*''"?"*'*!
medio eius
jpducetur.
Et
applicabo
cum,6^acccdctad
mc.
Quis
cnim
iftc elt
qui apphcct
cor fuum
,
vt
appiopinquetmihi
?
aitdominus.
_a
1H ,. inHci) t., non habetur. b ir
^xpattenoc
in l.uel
iiupletum cernimu, & ex toto in Gentibus
C^ VHHltiplkabo,
i-j coi-,(ft.Nonfo
18
cijdiini illud:
UCiaClltlva
r a
.
Y r
" "^""' t^
l^^Kpattenoc
m
i..jeuiupietumcernimu, ScextotomGentibus i^ ,j,, >, / c jf l
ixcius.Sed
Etermsmihiinpopalum,&r%ocrovobisinDeum.Ecceturbodo Z
nuLT^u^^^^^^^^^
leniUSatqUC
. .-

TOitmoiiumYelDeifiliymblafphemantiui

ve- erfcdius in
mmituror
egrcdicns,
piocclla
f
rucns in
capite impiorum conquie-
rvi_ . *-tr- r-i.^
* ^
j - * .
15.C.
X i
b.ibere, &Jiirre-
,, .. >^ '
A

1 -'1
1
22 .Jmrtf
ludtre.
.nnltOCOni-
^

fVt
lerBflemxercitJcucumdftut&penitusucleatur.
^? Scd ficUt Da
entur.
icct.Nonaucrtctiram
indignationisdominus,donecfaciat&com-
uid
ludcbat
oiiue.
^rJ!'^'' P^^^"^ cogitationcm
cordis fui . In nouifTimo dicrum
intclliaetis ea.
=4
ante arcam
"^'- ^
domini.
NICOLAVSDE LYRA":
Proptcr. <ju
tunc abund
ibujupra modum,
vt dlcium
eft.
Dura.!(if/i,
iura
torreCiione
indigentitt.
0:1
id
di.(}.d.infte
tihi
infertur.
L
Inunabi./.VM humana,
propter ej^ioi
Chriflus
apponet
reme
Mm
intcrnciendo
^nticbriflum,vt
prxiiiUitm efl.
Propte.
Ukfoluiturfecunda
q>uflio:quia poffet aliquis quare-
tjquidtaaa
Clmflns
de^nlichrtfloperfequutore,& fibi adberen
ibus^Et
refpondeiur,-},
non euadent diuinam
vindia^m.Et hocefl
'^ioddicttr:?toptc.\onfolum
morte
temporali,fedetia
xterna.

tt vniucr. ^
dxmonibus.

Obducan-i.rii/
dandofpiritum pcenitentix deceptis
ab ^ntt
hriflo
C^
eius
fatcllitihHS.
Quia cie./.o
turccUfta
nomine Sion
vocata,Ifa.2.et
Heb.li.
'uxvocabuureieaa
d:irante
AntichriHi
perfequmonem.
^onncr.i.foaetatesfidelium ab
Anticbriflo deceptorum,quia
mtur eis
tmpus pcenitentis.
Et
x6:i^.i.ecckCta,qu efl ciuium
Chri(l?^vnitas.
1 In
cxcel./.r
honore
ma^tw, quia
tunc oes
confugicnt
ai
eam.
1 tt
tza\.i.cult'ts
Chriniab
.Aatichriflo deieaus
tnflatu fuum
refor-
rcfor
tiabitur.
15
Et
Cgrcf.diuina.
14
Vox.}^onpcrdiffolutioncm,fcdpcrdeuntton(m,
ftcut dicebat
Dauiideleipfo.2.i{e^.6.b.Lnd2m antcdominum.
I^
Etcrunt
{i.i.ficutanteperfequutiorfem.Anticbrifti.
16 Et
critdux./.C/?n//r
vcrus homo.
17 EtappUcabocum.^aC/j;'//?r/po?wo
pr^
omnibus habet.
acceffum adpatrem.idco fubditur.
1 8
Quis
enim.j.(/;zt.
excellentie.
19 Qui
ap.^Hw
Chrifii
hominis voluntas in omnibus
conformh
efl
voluntati
diuime.
20 Vt
appro. pro fua foluntate,
Cicut
filius
pairi.
2 1 Et
eritis./".
Deo
patri per
filiuni.
Etfubditur dep^na impieru.
22 Ecce
turbo./.i
i/e i//'f
^.
2
3 In
ca.imp.?.
in
^ntichriflo ,
quierit caput implorum quando
fulminabitur.t^el,fln cap.
reneralicer
per
finatem
fententiam,
cum
dicctur eis.ltc malcdidi in
igncn; xtcrnumj&c.M'?^/?.^^.
24
In nouiC.
per
hoc
fatis
innuitur
quod
Icrcmias
loquitur defu-
turisin
uouijfimo temporis
.
Etquiatunc
omnes conuertentur ai
vnum
Deum,vt
prtediBum e^:idcofubdittir.
,
,.
.
ADd I T 1 O.
^^^;.3o.v6/<fw;.r;/oy2;7.EtappUcabocum,&acccdct
imc.
Hoc
^dicitur
hic :
AppUcabo eum,& accedet ad
mcpro-
t'e
inteUigitur
de
Chrilio homine
qui
ad Ueum babet
duplicem ap
i'c^tmemfeuacceffum,vnum.f.pcr:^ratiam,&
aliumpcr
vnio-
;
m
perfonalem.Et
quia
nullus alius
habetftmilem acceffum dupli-
GAP.
XXXI.
~~
I>(tm.Opcrec6
pletocognofci
a
iirartifex,adcpfcfa
litatcmedici indu
ria.Siceuerfa leru-
ilc&abieaopriori
po-
cemMeo
fubdit: Quis
enim
ifle
efi,qui applicet corjuum,
vt
appro-
pinquet mihi^q.d.Tslullui.f qui habe<itdu^licem accefjumfeu
adhe
raitiam a.d Deum modo
pntdiCto.Quod
autem dicitur m
pofttUa, 3
roluntas ChriHihominis in omnibtts
conformis cfl
voluntati diui-
nx,verum ei,fed
etiam hoc
poffet verificari
de voluntate
bentoru ,
&ide6
refpeHu huius,'ion
propric
dicmtunQuis enim
ifleeft,vn-
de
pradi&a expofttio
videtur
magis propria,
&c:
populo intelligitur
9>rcpuIfio
ludsoru
falus fit Gcntium.
* Theod. Rurfum
pcrmifccns grata
tri
flibus rcddit ratio-
nemcorum.
^
Lovgi
C A P. XXXL
a fImpletacoeiration^
mearequiefcente futorenieo
fupercaput impiorum.
N
TEMPORE illo dicit
dominus : Ero
a (Non fecundumcamem.fcdfocundum
fp.ritum qui mentccernit Deum.
Dcus
vniucrfis
cognationibus
Ifrael
,
ST^ipfi
crunt mihi in
populum
. Hisc dicit dominus
NICOLAVS DE
LYRA.
C A P. XXXI.
*
T N
tcm.Ero
Deus,&c.
Q^wd
cfl vcrm
fiue
accipUtur
V-
X radiei.undumcarnem. auu tunc om.itr lu./.^; r...,..^.,,...tur
conuerten
ad
adChrifium,vt diHum
efi,fiue accipiatnrfecundum
fpiiitum.fpro
omnibus
fidelibvsqui
timine
Ifracl
ncminantur.lfa.^/^.f.
t
H^c
dicit
4fis:inucnitgratiam,&c.Hic
incipit capitulum
in Hcbreo
perfpacim
Vfuuum itfter Uierm ifium
precedcntS
imme
diatc,qu coniungiiur liter^p^cedctis capitnli:ct propter
hocfic
ea
^ ordinaui.
A
Glorord,&NicolaideLyra
^ , ,
, . CGcn.:um.ln qu.r..m
urba Wu>.u- eccl.fii. b CRomann.v^l
furorU <Iom!nl.
^J/q:^/!' Inucnitgratiaminaercrtopopulus,4uitremanrcratgladio:vadctadi
fcndcrat do
'
A^^^t^^t^T^^^^^^^^^^^
^" ^haritate
j
t. m.nu Ifrad. arcquicmluamllracl.TLOngcaommus
appa
__., f,,.
!
785
tturerti minu
Ifrael,
atcquicm
gbdio
Tt
pr diccns
>
'Hpn
terficiatnus tu,
fSr rojira
trit
bxreiit-M , &
.,
^^.j w.
upparuiti
iVHTc^top^ie
.n cUfia.dcl.ran.
cn.m
qu.
.ureaii, a.quc j;em.na.am fulpican.ut,
lerul.lcS.au.
iri.m ru.m in
myrtu.o
vrbl. dom.ni
confecrantc^
p.a.
f ft rlndema
koat.
leiuHlem.au
inam lu.im .n
ray.Ju.o
""-
^-"^
- -
.
^
,
orrDctuadilcxitcidcoattraxitemircrans.
Rurfumque
ajdihcabotc.
P^'r^''"* , ^vtcanaiDeoineHef,ii.o.nnicarne...alo.umorrumconlump.a
&ardificabcrisvir2olfracl
.
Adhucornlberistympanistuis,5cjcgre-
OC
arUlllV.o^*-*-'
'
J5
a INoninvallibus^humiJ.bu
locj.
1CumGen.iura.uibi
...
.
a !
._r_
.
, ^ dicrisinchoroludcntium.
AdhucpIantabisvincasmmonabusSa-
ro"grrccc?c
b
maria:
. Plantabunt
plantantcs
,
1 6^doncc
tcmpus
vcniat non vin-
->,- T-
*!.'
1. 1 fApultoli Vapoftohciviri.
rataDco.
lo
5
6
7
8
9
10
denuo
chc^
reas
duau Ai,
ros.plantan*:'
di
lercndiqu
ciiram
ha-
buimros ai
que
celcbr:
turos fcfta c
uina.
b Vlar.tabunt
Cf.
qui po
captiuitarci
II
llraclabali.
ii nis
poflci
poB
mulrS
aemiabunt:
quia
ak dies in
qua
clamabunt aSllodcs in montc
>'
^
^
fcmporis ap-
2 paruitei:N6
tcmporc
Zo
robabcl
& E-
fdra:,
cu rur-
fum
capti
funt
,
fed in
Samaria:&
inmontc
dominumDcum
noltrum
fpernite.
!>acrificium
Deofp.con.
d 5
Ecclefiam in
qua fpecubiiJ
Dei.curo autem in
eamalcenderinius.alcendeinus
ad dominu.n
d
n
Ephraim
:
Surgitc
& afcendamus
in Sion ad
^4
:um:hxc
dicit dominus
: Exuhatein ktitia
\l
b
I^AdcaputGentiumcunftarcferemej.quiacaudaverlaeltin
caput
,
(^ierti.I.cob.
b1A<Icapurocnr.u...vu
...,-
o/j-l
r lacob,
&
t hinnitecontracaput
Gentium,t
perionate,canite,
Sciiici-
,7
^
- ... a-c..;!;^... Knn totui.l

fScilicet.
Non totu ._,
.
charitatcper
-
... , ,jc...cc. .^.... .>-.-...
tmihitein j t . ^ ^Hocfcii.cet.
a
T3c...cct.
. >
rr t T- JJ
'^'"';^'lr.V, terSalua
domine
populum
tuum,
rcliquias
Ifrael- Eccc
cgo
adducam
cum,oc
atcra . , ,1.1,:. j ;.;,k ;.
xit cu mifc-
cspite.
a *Deinctedulaate(Sc fcigo.edoainicz
charitatis. .
'- ^"
b fQ''afi
ventusdur.flmunom.neaulter
b
^ XII cu 11111.- DiNe..
Y
ras,demetia
qj j^ tcrra
aquilonis ,
&
congrcgabo
cos ab cxtremis tcrra:
. Intcr
.n.no racrito
^
faluatus cd.
. n
Thcodorctus.
Charitatc
pcrpetua.Hoc
clt,non
tua vi
ucndiratiotibicaufaeft
(alutis,
fcd mifencordia
mea.
Prdicitvcr6illostympanis&
alijs
inftrumentLsvtetes,
denuo
taie
pLaniar:
& vindtmiih
C
l\eli(iuia!
j"
rad.
Qu2(i
cundum cl;
lionem ! .
uantur. V
de:
T^ifKtov
nusfahaotb-'
liqmSet
nol
^'
20
Jemen,(^c.
d Ecce
(go
a
duc. &c. Per
apoftolos
&
apoftolicos
viros ,
qui
funt ci
ftodcsclamantcs
in monte
Samaris.quibus prascipiti
Terfonate
canite
,
&c.
j,j
^
Claudus
f
19
Diaifio.
NICOLAVS
DE LYRA.
oriiMUtJa hoc autent
capuulo a^hur
de
pertmentibus
ad aduentu

Chrijti.tt
diuiditur lu
trespartes,quia
primb agitur
de
pcitinemtb.
*
ad
Chnliipradicationem,Secudo
de
pertincntib.ad
eius incarmtio-
nemjbi.Hxc
dicit dominus,remo
de
pertinctib.ad hgis
Eua-
gelioe
lauo,em,ibi:Ecccdies
venient.Triwa
adhuc in
duas,quia
primbponitur Hgttra^Et
fecundores tigurata,^brl.on%C.Circapn
mumfiiendum,^faluatiopop:di
ifrad
de
^egyptofuitfigurajal.
uationh Jiendte
per
Chrijium ,
qui
deduduxit fideles
ad terram vi-
uentih
per pcenitentix
dejertum,fiiut
Moyfes filios Ifiael tranfeun-
doperdejertum materialsadpofjejfiionem
terr^
promifi^. Etquan-
tttm ad hoc dicitur.
1 Inuenit
gratiam
in deferto
populus qui
rcinanfcrat
gladio.
Omues cnim
qut
exitrunl
de
Aegjpto
numerati d
viginti
annis &
fupra,mortui
fuerunt
in
defirto,
rt habetur
l^utne.
xHij.
Etpro magna parte
mortui
fuerunt gtadio,vt patet
in libris Exo.et
T^ume.crgo populus qui
inuenit
gratiam fuerunt eorumfitij quiin-

grtffi
fueriint
terram
promijfionis.ldeo
Jubdttur.
2 Vadet ad
rcquiem
fuam Ifrael. Et dicit leremias radet de
futuro.
M
defignandum,quodiUe
ingrejjws terrapromijfionisqui
prterierat,eratfigura ingrejfua
in
requiem cceleiiem,qui
eratfutu
rusfeciiridum quod diJfnshdeclarat.Apotioliisad
Heb,i.& 4.
3 Longc do.apparuit
mihi.
H;c
confeqnmter
dectaratur res
Jigurata
,
Jcilicet Jalui per
Chrijtum , pro
tunc
fienda.qux facia
eji
perecctefiaadificatioriem.
Et
quia
illudtempus
adhiic
erattongin-
quum,
ideo dicit leremias :
Long^
dominus
apparuit
mi. Et
Jubditin pcrfona Deirefpondentis permodum
diatogi.
4
In charitatc
perpctua
di.te./icc
ab xtemo dilexcrit omnes
etcBos
eosprideUinando, tamtnfpiciali
modo dilexit eleCios de
po-
fulo Ifrael inquantum
trat de co carnem
affumpturu^, propterquod
ijlipoputojpiritualia
contutitdona.
ideo
fubditur.
5
Ideo attfaxi
tc.Beneficijs Jpecialibus
in datione
legis
&con-
fimitibns,propter quod
dicitur
Vfat.
1
4 j.t.No
fccit taliter om
ni nationi & iudicia fua non manifeftauit eis. t^eruntame
^uia
itlis
beneficffs abujusfuit,& (ic
ab bonore
cecidit,iofubditur.
6
Rurfumquc
xdificabo te.
Qitodexponcns I{ab.
Sal. dicit,
iiuodtedtfuatiu
natiuitatis
Icrufatem
&
temptipcr Salomonem,Zo
robabel,& 'hleemiam,ideocorruerunt,quiafueruntfailper
liomi
nem,fed
ifia
dequa loquitur
Inc ieremias fict
pcr
manum
diuinam,
ideojiabit
in jeternum:& in tm dicit
verum,fed quodfubdit efifal
fum,fciUcet quod
in adueutu
Mrjfi
e
qutm
ludei
expeliant,
Dcus
^di
ficabit lerufalem
nouam ,
quafi mcomparabituer
nobitiorem
quam
leriiral c no- /"'*
prfcedens
,
in
qua
Mcfjias temporaliter regnabit
, &omnes
iia no ludjeo Centes
eruntfubdit^
domirtio ludrrum:
fed quod defalfb
dicit im-
rfi fcd Chfi-
plendum
iam
efi imptetum: quia
Chrifius
verus Deus
edificauit
cc

*b"
^l''"""
clefiam quf lerufatem
diciftr.Ifa.i. &ad Heb. 1 2. &
.Apoc-i
i.a.
quem
tlii-
^''^' ciuitatcm fantam Icrufalcm , &c.
inqua rcgnat
canda. Chclflus.cuius rcgnum
ftabit in a:ternum.
7
Et
7
Et redificaberis vir.Ifracl.''.
tjiebs fideliutn
quf
ifraelnor
natur:ifa.^^.
a. Et nomine Ifracl
pra:nominabitur,/;cf^
Hebrp^fed
translatio nofira
habet,afjimilabitur.
8 Adhuc
orna.tym.tuis.^w
ad literam in ecclefia conuen
fidetes adfonitum campmarum
adDeum laudadum.tdeo
Jubdit
9
Et
egredieris
m choro ludcn tiu m.
Mpn dijfotute, fed
,
U'jte,JicM
cum vnus ihorus cantat alacriter contra atium.
10 Adhuc
plantabis
vineas in montibusSamar. Qi
nonpotesi intelUgide
redcuntibus a
Babytonica captiuitate , q.
mnquatn recuperauetunt
terram
iltam,fed
ittam
occupabantG
tes aliunde adduBe
quf
ducebantur Samaritani. Et ideo
intelligi
de Samaritanis credentibus ad
prcdicatiottm
Chrijii ,
vt habt
loa.^.EtadpredicationemapoJiolorum,
vt habetur.AiL8. Fidt
autem nomine vinearum
dejignantur
, vtpatet
in
pluTibus
tods
cr^fcriptur^
. Et licet tota
ecclefia
dicatur vna vinea
propttffi
vnitatem,
dicitur tamen etiam
atiquando ptures propterCefttii
&locorum &
perfonarum diuerfitatem,
1 1 Et donec
tempus.&C./^jWejBMre
efifruBum vinefCOi
gere,fruHus
autem vUimuslmus
vine^ efl
beatitudo
perfiSis, ^
non habetur in
pr^fenti vita,fedfutura.
12
Quia
erit
dics.&c..'. prfrf/carow.
13
In monte
Eph
rai m. '. in ecclcfu
.
Ephraim
enim
creft
:
velfrt:gijerinterprttatur.
Et etiam adliteram
inparlibus
itlis
'
dicdiiit Chrifius,&
eti&m
^.pofioli.
14 Surgiteafcendamus.Pro^c/cnrforfc&onomiBe/w.
15
In Sion.i. in
eccltjiam
miiitantcm &
triumplmtem,'
f
Siov. nominatur.lfa.2,a.&
ad Hcbreos tz.f.
16 Exultatc in Ixtitia lacob.i.
popuit
Chrifiianific
nomin. ,
quia
Cbrifitis
&
apoHili
&
qnafioinnes
fidetes
primi
dtfienJer,
'
delacob.
17
Ethinnitc contra
caput
Gehtium. /. contra diabol
t
qui
tenebat Gentes
jibifubditas per
idololairiam,
quam apofioli
*
tnagna parte
dtjiruxerunt perfuam
predicatio>ie,veruntamen
q

0 otnnesadhuc cndunt Chrifto,idco fubditiir.
1 8 Salua dominc
populum
tuum
rcliquias
Ifracl.E/

cuntur hic
retiquie Ifiael
omnes crediturt
generatiter,
&
ludei

ca
finem
mundi
conuertcnaifpeciatiter.Ltfe^itur
rcfponfio
Di
^
19
Eccc
cgo
adducam eos,de
terra
Aquilonis
&con:
:
gabo
eos ab cxtremis ter.&c. iiuia
de ommbus mmdipa
-
Ous
atiqni adduHifmtadfidetn
Chnjti,
&
pienius
adducetitu)
r
cafinemmundi.
^
20
Interquoseruntcaicus
& daudus &
pra;gnansi.
pariens
fimuhcoetus
magnus
reucrtentium,&c.iJf/t.
*
bentcs
impedirnenta
veniemti ad
fidem Chrifii que
toUentur
.

lcfi
etiam dici ad titeram ,
q*od
mutti
per Chftftum
&.Apofi [
& eorum
Juccejfores
fueruntiltuminaticorpoie'&tnente,&
ei
J
crjanati
ab
infirmitatibus confmtlibus
, nonjolum
corporalii
'
Jed etiamfpiritualibus,
.
;89 leremixCap.
XXXI.
790
f/juifuj.Qijalibus
per
Eliam
dicitnrj^/ciuecfw
daudkatis
i^firoqucpedciScd
in Chrilto
poftca
cucurrcriint.f
qui
am-
y.abat
in ttnebris,Tid
t lucem
jna^iiant
.
Tiicodor.Caecus
& claudus.In vrbibus
fiquidcm po
ulofis liiiiusgeneris omniarcperirclicet.
Infieiuve.iTin^c.
idxihocputantel"
completumqua-
) fLib Eldra
poft
cmPardieegreffi
int
de
Babylone,
'
^ rcuertercntur in
irulaleni.
Sed ibi
ipusfuitnonveri-
is
, neque
enim in
tempore
vni-
ur(ahxc
fuifleco-
*
jeta poflunt pro-
Irc.
c
i^f<iw,Lxx.in
ennitate PafchcB,
ieft,
in
ferijs
domi
KipaffionisjCum
(iriflus crufixus
fnnia traxit ad fe.
t
t, Ephram
. E-
praimqui
d\
ty-
fisGentilispopuli,
iitenimpofterior
jiuslofcph,
&fur-
4
Duit Manafle
pri-
iogenita,quinatu-
. 1
primus
crat : fcd
i
myfterio
crucis
t nfucrfismanibus
ciiftabataJ finiflra
l;ob, dcxtra: fufci-
Ephraim,quia
Icroboam filius
Nabath cx hac tribu in Sa D
maria
primus rcgnum obtinuir,&c.
4
Theodor.Ephraim
vocat,nonfiliumIofcph,rcddc-
cem tribus : inter
quascratRubem
primogcnitus& Si-
meon
fecundus.
Appellabanturautcm
Ephraim,decerai
tribus,eoqu6dpala a TCici vident.claudj anibutant, &.
TPiius^iBfidelitate.illuminatuseftpofleaChrifti fide.
^
a 1 1
b
fF.cclefia. cTDeofilios.
^
quosemtc^cus&claudus
&,pnTgnans&paiiensfimuI:
.
ibclicet.
^[Adlidem.^
^lr.t gaudio.
coctus
magnus
rcucrtcntiu huc.vnfletu
venict,
6^in mife
a
fNon iinieifidialudxoruiiT.
byApoft.
1 s &
aponolicos
viios
aqaa
vluj
plencj
ruDS
implct
rtutnen Dei rc
plcttim iquij ic
gratia.
c
ricoidia rcducam eos:Et addilcam eos
per
torrentes
aq
ua
a
f Fid^'i vel Chrifti,
inqua quiambulauerit
non
impinoei
b
TQuia
cstci efle
de(TeruTit,quibu>
diclum eft:Si casci
elfis^n-yn
h.ibetipeccatum.
rii in
viareda,
fi^non
impingcntin ea?quiafaftus
fum If
a
f
Vbi
abundauitpeLCatuiii, luperabundat
&
gratia
J ,
,.
b
fPeifpicuevocatioGentium demonftiamr.
raeli
patcr,8cEphraimprimogenitus
meus
eft.Audirc vcr
1
^"
> "
^ /-. I
"Srilicet hoc.
bu dni
Gcntcs,&:
annnnciate in intuHs
qu^ procul
runt,&
a INuii
e^o poteptiachodium.fcd
domini volumaus.
4iiciterQui
difpcrfit lfraeI,cogregabit
eu,5cj:uftodiet
eum
a
;Q.i; ,'onitanimam(ujin
proouibiis
fnls b rrecio
fanguinis
fui.
flcui
paftor grege
(uum.tRedimet
enim domibus
lacob,
"
Xft .
fLiberaii.
ScHberabit
eudemanupotentioris,
&venient&lauda-
"' '
fEcclclJa.
tiaregia
conftrufta
tfsetinfortcEphra-
im.
Etqucmadmo-
dum nuncab vrbc
Romanorum dici-
mur omnes Roma
ni:ita tuncdece tri-
bus denominaban-
tur ab
Ephraim.
C Demanu
potenno-
riiy& venientC^lauda
6w,e5"c.
Aducrfarij
^
poteftatis,qu2
natu
rafortior ; nosau-
tcmfidefortiores.fi
tamen
liberamur
ab co
qui aUigatfor Marc.j.d.
tem
,
&
domum e- 1 propter
fn
ius
diripit.
mentum,
vi-
iLiociaioiem funm.
10
oun),&C
a
TReiutnomniumsbundantiamquanonin frugibus tI
&
cibisc,iinalibus,(rd
in viiiutum varietatetnritur.
f xAnimam
facerdo-
bunt in monte
.Sioni&
confiucnt ad bona dornini t
fuper
' *
?'"-^'- Qi?[[i^bent
J
TDequoconficiturpanisD.-i&fanguijr.,i..
^
IClCntiam Dcl
,
dc
b TVnxiitedomntisDeus tuus 1 o lat.
pi
confor. tuis. e
jSimplicium
in ecdefia.
f % ^ . I,
**
TQua:coinibusaduci(r;rios ventilant.
fiumeto
, vino &oleo
6c/oEtu
pccorum
&armentorum:

tOi^niamnoncoipoiislunt
hi bencdicliones. b Paradifus dorami in
delitijs.
c fHabentej fatut t Jtem omnium'rerilm.
critqj
animacorum
quafihortus irriguus,
&rt
vltrandn

IDefpc^ndienim
vos vni viro
viigi.caftjmexhibete
Chiiilo-
b fQualibusdicit idem loannestScrllo v6bis
pattes.ju
niain
cognoiiillis eum.qui
ab initio el}.
quorum
ore intcr-
rogant legem , qui
i^
creduntineumqui
14 cftfaccrdosinatcr
+
o ^oic-
ij
num.
bucamplius.
~J~~'
'j'."""."'
- "
i^"'"'>"t"
mcni loannestjcriuo
voDispattes.ju niaincognoii'itiseum,quiabinitioe(t. g 'Pinguedine,& pO'Witth.
l,i^
'"
^^^^^J^^^'^^^'
^
cfuricnt.Tuncl5tabiturvirgoinchorojiuuenes&fenesfi
'^
pulnsmeusbonis
mm
CUad^de^XtCram.ll-
,
fytquetuxterruit,liiifice/refutreft,o.
irBca:iquilugent,quoniimipficonfolabuntut.
^7 adimplebitur,ait
domi'
' ' "'
mul.
Etconuertamludumcorumingaudiuraj&confb-
^*
nus,&c. Vndc do-

f
t ficefcru^ntrs
tjnquam
muflo
pleni loquantur.
mmUSin ValiC VJtC-
labo
eos, &;^la:tificabo
a dolorc fuo . Et incbriabo
'9
thfemani,idcft,pin-
a llnebiiatislaceidotibus doftrina domini
&diei:nt,b.5:CaIixtuu$inebrian$quanipiaclaruseft.
gUCdiniS COmprC-
;
animam facerdotum
pinguedine
ct
populus
mcus
* heniuseft.
""

THi-ex taitc.ii futuroex twoiroplcDuntur. ^^ B

It
rftrabenedi(3us,in
^
fcundum
gradum
j3j 4reda(ius.Etquo-
.- aodo lacob Eiau
,
::EphraimManaf-
,,^
1
rapuit
primoge
k ..., i:.--.

.

IMi-extaitc.ii tututoex tioiroplcDuntur.
sSemSum
^"" ^^^^ ^
adimplebitur
,
ait dommus .
Hsc di-
ocareftEphraim,
y
NICOLAVS DE LYRA.
> In fletu
vcnient./. veracomruionis.
2 Et in
milericordia reducam cos.
Qu^e
non
negatur
-veth
citritis.
5 Etadducam eos
ptr.i.per facramtnta eccleft^e
in
quibus
oituraqugrattii:i:;a.^.
h.
Qui
biberitcxaquaquam cgo
Cfbo einon fitictin
jEternum,&c
*
In
Vi2.utef},in fide cathohca.
5 Quia faclus fu m Ifrael
pater.i. populo
catbolico
generali-
t',&
conuerjis
a
JudaijrnoJpeciaUtcr.
i
Et
Ephraim
primogcnitus
mcus cft .
Qnia
primi
vocati
(fidcm
catl]olicam,vt .Andr^as Vetrus &
Thitippus
&
l^atha-
', vthabetur
loa.i.fuerunt
deyegno
dccem
tribniim:quod
nomi-
^^i^phraim
frequvier injcriptura nominatur,eo
quod primus rex,
fticetleroboamfuit
de triOu
Ephrai^. s .<{_eg.U.
Et
quiapojl
lu
dfsprimd
credentes
q<iamuispauci
fuerint
cornpatatiui
vocati
fn
Gentiles,tdeofubditiir.
7
Audite, &c
Qui
dif.
idejl,difpergi permifttpet variasfe.
w
(S crrorts.
8
Congregabiteum. Invnitatefiiei catholic^. Et nomine
}JteliitteUigi[ur
qu^cunque
Gens
adfidemprxdeilinatayVt
diilum
tfupra.
9 Redimetenim
6.o.\zcob.fanguineproprio.
i Et
libcrabiteum de manu
potentioris.j.
damonis ,
ie
i\> Jtribitur loa. iz. d. Noncft
fuper
tcrram
poteftas quas
cmparetur.
1
Etvenient & iaudabuntin monteSion.i.
inccc/c//a
nlitame &
triumphanteficnominata,vt
dtHumeJlJupra.
t
Supcr frumento vi.& olco. Ver
qu~t parabolice
intelli-
gnur
bonafpiritualiaqux
non
capiunturab bominibus.nififubji-
Ttlitudine
corporulium,
propter quodfcripturt veteris,ac
nouite-
meniifrequcnterparaboliceloquitur
. Et
e{i
ibtfenjus
literalis :
i> I lUe
qui per
voces
inmediatcjignificatur.fed quiper
res
fignifi
<^"'SiriteUigitiir,fi(M(imdicitur
ludic.^.
b.lcmnt
>igna
ad
rham-
tha.mn\ira,Scc.Senfusliuralis
non
ejidearboribus^fed
dcAbi-
melech & iichimiiishominibus.
Etftc
in
propofito perfrumetunt
&vinum
intclligitur ucharifiiffacramentum,quodfubfpecie pa-
nis &vini
conficitur : &
pcr
oleum
gratia quit
in hoc
facramento
&
atijs confertur,
1
}
Etfoetu
pccorum
&
armentorum,?.>W///c(i</one
^rfe-
lium,fecundum quod
dicitur
Vfal.9.^.b.lEx
nos
populus pafcuSB
cius & oues manuseius.ir
dicunturfjicpecoraminores,&
ar
tncnta maiores.
14 Eritqucanimaeorum quafiortusirriguus.;tr/^cytf-
mentts
Kouf legis,
tx
quibus aqu^ gfttit: effiuunt
m animam.
1
5
Et vltra non cfurient.
iHudproprie refertur adjiatum
eccle
fte triumphantis,vbi appetttus
totalittr
fatiatur.
i6 Tuncla:tabiturvir.!.wVg/.
17
In
choto.l.iingtlu^ a,
ad
quorujocietates
fiomines
affunwntur.
18 Et conucrta lud.eorum in
gaudium./;c/cfl etfternti.
19 Etinebriabo.'.ip/c/t>.
20 Animam faccrdotum
pinguedinc.-.^/or/ep/cn/wAMc,
quia
iion
gloriantur
tantum de
gloria propria,fed
eiiam itlorum
qui
faluatifunt
eorum doihina ,
propter quodvltra
communes
fandos
dicitur habere aureolam.
21
HfC
dicit dominus . Uic
confequenter ponuntur aliqua
ai
incarnaiioncm Chr:fti
ptrtmtntia
.
Etprimoponitur
illud
quodre-
fpiciteius
ortum.
'iecundb,conceptum,ibi:
StatUC tihi.Tertid
paf-
fionis eff'tcium,ibi:ln
dicbus illis. Trimam
duas:inpartem prin-
cipalem,&,incidentatem,ibi.
Et cft
fpCS.
Circa
primum Jciendumy
qubiaudita
Chrifli natiuitate,Hirodes
voluit
euminterficere,vt
ha
betur
Matthaifecundo, Etquia
non
cognofcebat
cum
determinatd,
inttrfecit
omnes
pueros
a bimatu &
infra,qui
erantin Betbleem,&.
finibus eiuSfVt
dicitur ibidcm.Et tunc
impletafuit
f^xc
fcriptura,fe
cundum
quoi exprefsi
dicit
fanUus
Matthxm
Spirituffan^o
illu-
'
minatus,propter quod
catholtci eam aliter
exponentes
nimis ludai
T^antextorthxponentes, quas expofitiones
propterprotixitatem
(^
itwtUiWtm omiiio^Efi igiiurferiftn
*
Vox
Diuifto.
n^
Glof
ord. &Nicolai
de
Ly
ra
/:
i)
/Jt ro.r>:QuidamludaK>ruhunclocum
ficcxponunf,
A
quod capta
lcrufalcm (ub
Vcfpafiano.pcr
hanc viam in-
finitacaptiuorum
miliadircaa
Gnt.Alij vcroquod
lut
Adriano . vrbccncrfa ,
innumcrabilis populuscuiufque
aetatis & fcxus in mcrcatu Tacbinthi
vcnundatus fit,
&
idctrco ludacis cflc _
,
^
.
n
jo
tfuprt^.j. cxccrabilc mcrcaiu
a
citdominusrt
VoxincxccHoauditacIt,lamccationisHer
cclcbcrrimum
yilc
b
,
juaus.Rachcl ploiatis
filios
luoSja^nolentistconfoIari
rc.Lxx. Vox in Ra-
'
* .,,,..,u..
niaaudiracft,
lamfi
tationis & flctus &
luxus.Rachcl plo-
rans filios (uos ,
Sc
noluit
conquicfcc-
fORachcrl.
fupcr cis^quianorunt.HscdicitdominusiQuicfcatvox 5
^
1
^ldift.refpexit
domiuu.
i>aora'ipi?ra
tua.
tua a
pIoratu,66)culi
tui a
lachry
mis:
ga
eft mcrces
ope-
^
a Filiidctotootbefaluari.
In aducntuChrilli.
f Diabol', b tNc'n pr.TfciitiHolore 'oriiueari.
^ - ~
b
Mactlut.e.
rc:quunon
funt. c
n
tuo,aitdfis.Etreuertenturdctcriainimici,8^eftfpesin w ....
nouiflimis tuis
,
ait dominus
, &jeuertentur
t
filij
tui ad
Matthaeus
aut non
iuxta Hcbraicum ,
ncciuxtaLxx.
pro-
tulit tcftimonium.
8
lo
a
Quoshabueruiitpatrcseorum
Abraham,lfiac5cl.icob.
b ^Dcccm
tribus
quibu ptimu?
imper^ujt
leroboam
qui
itcn vitutos auieos.
tcrminosfuos.AudicnsaudiuiEprhaimttranfmJgrante. JJ
. VOX m
R^ma
auai
^ fHoceftmultohbore&vetbcribuseruditusadpoenitcmianin.nprotetit.
ta
cft.plorat'
& v\w
^
Caftigafti
me
domine,
& ci uditus
fum,quafi
iuuenculus
\^
iatUS
mUltUS.plOraS
O
,
^ipijnjquamagimuspocnitentiam
loHusDeiimplcmusiuiilio.
"^
filios fuos:& noluit
jndomitus
. Conucrtc me bC conuci
tar.quia
tu dominus
a ^Non ante
perme.
Dcus meus.
Pdftquam
cnim conuenifti me
cgi poenitcn-
iTreiiitcntiam(li3slcntcnti.un)velrii'
rotitiam. bf S^gnumdolcmis i>j pbnitci
iis
crrorep-iftinii
tiam,
&:
poftquam
oftcndilti mihi,
percufrifoemur
meu
Gcfl.3<r
confolari,quianon
funt . Vndc
pcrfpi-
cuum cft
Euangcli-
ftas &
Apoftolos
no
cx Hcbraico intcr-
prctationcm
alicu-
lus
fcquutos,
fed
tanquam Hebraeos,quod legebant
Hc-
braicc fuis fcrmonibus
exprcflilTc.
b
njichelplorans.
Rachel mater
lofeph
cu vcniret Bcth-
lcem,fubito
partus
dolorccorrepta.peperit
filium
qiiem
obftetrix
( quia
moriebatur)
vocauit
JBcnnoni.pater
au-
tcm vocabulum mutans Beniamin.i.
filium dt^xtcrae
ap-
pcUauit.
Quaeriturergo quomodo
Matthajus teftimo-
nium
prophetjcad
intcrfetlioncm
paruulorum
tranftu
lcrit, cumcerfpicuededcccmtribubus fcriptum fir.qua
rumprinceps Ephraim
&
Ephratano
in
tribuEphraim,
fed intribu luda fit ?
Ipfa
cftenim Bethlccm& conuc-
Cniuntnomma.Bethlccmnamqucdomuspanis,Ephrata
vcrovbertas .
SedquiaRacliel
in
Ephrata.i.
in Bcthlecm
cftcondita.ficut
fcripturafanda
& tituius
fepulchricius
tcftatur,
flere dicitur
pueros
iuxta fc interfccios.
*
Theodoretus.RamacratBeniamiticxtribus,&
Ra-
chelisfepulchrumeft
in
hippodiomoChapphrata,qua
vcnitur
inEphrata,&
finem
acccpit prophetia
fub Hero
dc
primo,qui
intcrfecit
infantcs,fperans
fc fimul occifu-
ruin
rumSaluatorem
natum. Ifta
vcroporuifprophcta-nr
]j
promiftionesbonorum,
vtdoceat SaUiaroris
noftri
carncnatiuitatcm,
cfterc verabonum, &
caputlaUui;
propterquam
natiuitatcm infantcs
pertulcruntca:Jci
illam
iniquam.
C Ef r<
fi-rrntnr.M
lius-hocdcparuul
intclHgimus,(pm(
iifi
ccdcm
liabcantctl
^
fofangumc ^Ch
fto:&
protcrraH'
rodisinimici.tcnc
'
rcgna
cfTeH:& nii
tcnturinfcdcm ,
ftinam
procorp.j
humiUtatisrcci;-;
tcsglorioium.
K'
eft
ipes
noiiilTiii
quando fulgcbu
iufti,ficiu fo!
,
&
'
fantcs
rcfursicni
^
virumperfcianm
d
h.ruHtusfMm.Qi
fi dicat .
Corrcdi
proficitin
falutci
v^
qua;
ad
prift
vidcturcllctriftir
poft
rcddit frudu
pacis.
* Ambrofius.Vitulus enim hidit,&
prxfepe
dcfcri-
ideo
Ephrcm
ficut vituUis non cft
cdodus,longe pofit
a
prcefcpi, quia prxlepc
domini
deferuit.Et icroboam
cutus vitulos adorauit,
quod prophctia futururap
Aaron iudicaucrat,
ficlap(urum populumlud,rorui
Idcoqj agcns poenitentia
dicir,c5ucrtc
me &conuerta
C
Tenfjfi fcemur,<&c. Grego.
Qiiid
in foemore, nifi v
luptascamisaccipitur ?Etquideftquodait, 7''<y^/.o//a
-
nifiquodipoftquam fupcrna fpiritualitcr
vidit, om
quod
infcriusinfc carnalitcrviuebat cxtinxit.vt qui:
to fumma
patciccrcnt ,
tanto ima non
placcrcnt
? N*
quanto incipit quifque fupcrius
viucre,
tanto incho-
infcrius interite.Vjidc: ytito autem iam
nontgo,vmi
yci^-
meChriHui.
^ Theodor.
Poftcaquam
cnim
cxpertus
cft tribalati'
nes.pcrucnit
ad nothiam
pcccati,quod
non iiibticuitb"
tUsDauid,
pr/i///a;'>/>.<>/w/i;!rf-c(/o deUipUy
pioptireai-loquii
tuutn
cujiodij.
Pcrcutere vcro foemur
proprium
cft dolc
tium,& poenitcntiam agcntium.
16
18
NICOLAVS DE LYRA.
'^
1 Vox in excclfo audita eft./ Hebrao habetw.Vox in
l{a-
*-
ma audiia
efl,ftcut alkgat
Matth. Sed
fciendum ,5 Rjima efi
nomcn
aejuiuocum
,
quia
vno moio
efi prnprium
nomtn loci
, qui
efi iuxta
Cabaa.Et eli alio modo nomen
appellatiuum,& ficftgnificat
excel-
fum.t<lpn potefl
autem hic
accipi,proutelinome propriumloci,quia

I{jtn;a
non
eflpropi Bethleemfed
bene
diftans.-cr- per lerufilem
in^
tcrmcdiam, Et ided
Hieronymus
tranflulit
nomen
appdlatimm,di
cens:\n c.\ce\(o..Ad
defignandum magnitudiuem
clamoris mulie-
rum,quarum filii mterfici'.hantur,
a Rachel
plorantis
filios fuos.
T{achel enimfepultafuit
iux-
ta Bethietm,vt
habetur Gene.
3 j.fit
ideit dicebatur ntater ciuitatii
Bcthleem &totius
territorii,ftcut apud
nos
fanHi quoru corpora
re
quiefcunt
in
eccleftis,4icuntur patroni nonfolum
iltarum
eccleftarii,
fed
etiam ciuitatum &
territoiif
adiacentis,&
ftc
dicititr
plorarc
in
filiab.fuis,i,in
matribus
pucrorum,ficut
&fanSii
dicuntur
compati
aff
liiis
quorumfunt patroni
.
ludai autem
aliqui dicunt,quod
cum
lud<ei ducerentur
captiui
in
Babylonem
, &
tranfirent
luxta
fepul-
chrum
^chel,
vox
defepulchro miraculost:prodiens,fuit
audita im
florando
Dei
pietatem pro
illis
qui captiui
ducebantur . Ex hoc di-
Humpofuifuper Gen./^.8.non
afjerendo,fedtantitm referendo,quia
fiUitium
videtur.Tumquia difjonat
a diko
Kuangclifi^.
Tum
quia,
tionefl
veriCtmile,quin
tantum miraculum
fuiffet e.xpreffum.s.Rjg.
rlt.z.T tral. vtl
infine huius ltbri.in
quib.
locis
defcriktur
dedu diio
xllorum
captitmum , quia
ludxi
fuerunt
valde
foUicitifcribereea
qute
erart ad honorem
ipforum,
3
Et
noIcntisconfolari.ron/o/a^/owcAawdwa,
4 Quia
non
funt.yi amplius
viuentes
frafenti
vita
, propter
quod
ftibditur
conjolatio
diuina.
5
Quiefcatvoxtua,&c.quiacftmercesopcrituo.i,^/^f
tuis ,
qiit
dicuntur
&junt operaparentim per
murtem enim iUam
repottauerunt
martyrijpntmium.
Quia tamen morientes
quanttm
(unfie iujii defcendebm
ad Uttibum
inferm,idtofubditur.
6 t
6 Etrcucrtcnturdetcrrainimici.
ifl.treue;fiofuitnCb
(ii
refurretiwnezquia
tunc
falos
de
inferno eduxit,tt
in eiut
4'
ftcne,qando
eos ad
calefiia
adduxit.
7
Et cft
fpcs.
Hic
incipit vcrfus
tn
Hebr^o,et
efl
pars
incident.i
Occaftone.n. confolationis B^chelis depueris
occilis
qui
dicebam
eius
filij ronefepulture,vtdi8u tfl.Hic
conffqneter
huius
occafti
datus
fibi confolalio
de
filijs fuis fic
di&is rutione
gtniturx,Efhri
.n.per
quem inteUigttur regnttm
decem tribuH
,
vt
prsdiii^i
efi,
'
Jctndit
de
1{achelper lofeph fitiufHuni:&
de
conutrfione
itloruii
Ueim
fit
hrc
mentio,cum dicitur.^Et cft
(^zs.J.futurxbtatitudii.
8 Nouiflimis
m.^.filiis
tuis
rejidms.
9
Et rcuertentur
filij./.r.
I o Ad terminos (uos.i.ad
ccdeftam militartt,qu
cfl
termii
in
prajenti vita,&
triumphaiitem,qu.t
cH tcfviii.ns infutura
.
hocmipletu partim .Apoflolis atijfq;
credcntih.adpndicatioiu
Chrtjii
et
.Apofloloru quifueiunt
de
reyno
decen? tribuum.Et pfi
8i"s
implebitur
circa
finem
mnndi in comicrfione
eorum
gener.
n Audiens
audiuiEphraim tranfmigrantcm.?.'/.f*''''
difpojuieum
reuocare ad fidern
ompetenti ttmpore
. Et
fubdiiur
perjona
iam
conmrJorum,&
in fine mundt conuertendorum.
I I
Caftlgafti mc.perfiagetlationem
in
captiuilate.
1
3
Qiiafi
iuuenculus indomitus. In Htbrxo i^abetur: Qu
vitutus indomitus.Et nominatur
fic
lUe
popuius,qnia
adotahit
v.
losaureosjecundum
illud
Tfal.i
ij.c.Similcs
illis fiantqu'
ciunt
ca,&
omnes
qui
confidunt in
ds-.quos
ad Ijoc
fecit
roboani.i.t^eg.ii, ,
1
4 Comc.mt,\on,n.pot aliquis
ad
fidi ChriHi
vetiire,nipj
tia Dei
ipfum preueniente,fcim qmd
dicit Io.6.e. Ncmo pOt
nircad mcnifi
patcr qui
mifk rac traxcrit cii. io
ff*^'^
l
)
Poftquam
enim
con.t.tagratiapr^uutiendo.
16
1^2,\^Cm.AdtefruttuoicrciieHcii(in,
17
Et
pof|q
oftcndifti mihi. liluminado tenebrasenorisw
1 5 Pcrcuffi focmur mcum.
Vajjionti
meas
rcfrenando.
* ConfU'
>
leremiaeCap.
XXXI.
aTMemoria
peccatorum.
vfI Quommfu^inti''-^cr
ignorantiam
xtztis dicit fc
peccaf-
Ac vt facilius
vcniam
confequatur.vnde:
Dili&a lui^enmis
me^&ifiirantias
meas ne meoiinfri.sEt in
fcqucntib.
Deus
r)annilumeiimvocauit,
& dclitiis affiucntcm
, propter
iiuitiarum/cilicet magnitudinem
& terrx fertilitatem.
, Sifilmshonorabilis,
i:c.Pcnitenti5age-
.Ephraim&dice-
:; Erudt/ii
me domine,
^
illu,ierudit'!sfnm,&c.
I
eftlcfpoditdominus:

br-
:
plcnc
couerfum
**
"!.
liifuftcntat oracu
); Si
filius
honorabi-
f,&C.
Tucr delicatus.Dc
aoiFilij Ephraimin-
ndenus & mittentes
cum conutrfi funt
in C
e ie//i,Dclicias aut
f
:cipiamus
fecun-
am illud: DeleSiare
g
domino,&dahittibi
cor.t.
pToqaoia
79^
cx
pietatcrcmifllo.ex
zclo
ira,cx manfuctudinc
torpor,
D
&
huiuCcnodi.om^e ineji4ic
cor tuhtn in viant
redam.yiz rc-
da eft femita mandatorum Dci , in
quaambulandum,
neque
ad
dexteram,neque
ad finiflram
dcclinandum.
'
*r Theodorctus.
SionimSyruscftinterprctatusfigna.
Qiidfidicat,Anno-
Cofufus
rum,&
erubuijCjuoniam
fuftinui
opprobriu
ado
^ _
a1Q_Contrjnni-ri
orJiiKmdoniini
dignitioneprimogc,
i
ifulcepit
honoiem.
Iclcetia:mcx.t
Si filius honorabilis mihi
Ephraim,{i pucr
iro.
''J[*''i
'1"''
""^^ "'==" tii-t-ni in eoiNon In ore.f.fed in cordc TCor e*o.
a*Mei
eCti
b
ehcatus,quia
ex
quo ioquums
fumdc
co,adhucrccor-
a^Q^ia
vcrbaiiicJ
cotdi$art,.c!f<;ruauit.
bfSimile dicii Hofee Coniutbata funt vifcera
mea, non faciam furorem ira mt.
h'Vn
cfi
i^ron Je vtrbis doinini
humanofenfuargumentarifacrilegiumeft.
prxiiuncKtui,tibi caniafa:iiciias
tPro
aniiquis peccatis.vcl pto magnitudincgaudii.
miferans mifercbor
eiu.s,aicdominus
'
pone
cibi amaricudines.
Dirigc
cor tuum
a;C^ia per
cam redituius.
in
qua
ambulafti. Rcucrtcic
virgo
Ifrael
,
rcucncre ad
afstaas capiiua
dcfeiuifti.
^f
QJ^e{pice quid
diduiut fum,Sc vnde tibi erit tua beatitu-
. vi/, .... L/..>^
v,v.w
... . a
do
iperaPj^a.audiui
inauditum
Qma
creauit do.no.
'
rcco & in
Hebr$o
ciuitatcs tuas iftas .
Vfqucquo
t
dclicijs
diffolucris filia
\lbci :
Delitijs afflue.
a*Neta,quia natiuitaiSaluatotis&conceptioDeidicitniacatio.
Idcircocon.
Quafi
tarioportebatquos
fruftus cx
tranfgref
fioncdccerpfiftirq
verobonatibicon-
ciliauit
pocnitentia.
f
Diiigecortuum.
Di
rigit
cor fui5 in via
reclam,
inquaam-
bulauit,qui
metem
fuam in cdcftis via
^
abor cius.Idcirco
coturbata funt vifcera mca
fuper
cum,
._, ,- . .. _
ifactilegiumeft.
catis,vcl
pro m.gnitutfine gaudii.
ju ^[^[^
qy^
jn
bap-
Statuctibitijjccula,
tifmo
ambulatutu
j^ "^!*'*'
lum ia. viani t rcdia
^5
promifit:
& fecfi.
bViicU!'
cumu
9
lO
I(
IZ
du m
do6lrinii
fcrip
turarum
pcrgercdc
cernit,necperdeuia
crroris,
necpcrlu-
xus feculi declina-
re confentit.
*
Theodorctuj.Ac :..
O ar
bTMaria
^ i
"COUOrcrUS.AC
krZ-doanth vaga?Quiacrcauitdominusnouumfapcrtcrram:foemS.
,5
['tu^nSn.fi*
/- / .
L aTGteinio vteii.
j5
t)i ouus
poenitcntic:
10
lUlCCpit
ycrpa bTAbfquevirlfemine. TEccevitOrientiiomeBeius.
rAconcepta,
pCrmanC
In his
qUX
permanemhisqua:
E
rcde
prxelegifti
.

'JL-

I
"
Iftud enim fubdi-
na
circudabit virum.
H^cdicitdominus
cxcrcituu Deus
17
dit
,
in via
qua
am-
B lea &
fcruauit,fed
mcnmifcreborc-
$,quia
&homi-
jm
iuftitia, Dci in
get
mifcricordia.
%
statuetibi,&c. Prouocat ad
fatisfadionem:vtconfidc-
t in
quantis deliquit
: &
agens pcenitcntiam ad
prifti-
iim
gratiam
rcucrtatur,fecundum illud : Mememo vnde
(
ddais,&
a^e pcenitentiam,&frima opera fac
.
Tropol.
antem
qucmque
admonet.vtprouida
difcre-
onecircumrpiciat,& quafi
dcarcecontiplationispriuf
j^j uamculpa vcniatdeprehcndat.
'uis 1
5^tfw-
Grcgorius. Spcculam
fibi
ftatuerc,
cft ventu-
a vitiorum
certamina cx al ta
confideratione
prznofcc-
:.
Sibequedeclimcns,amaritudinesponitquandoctia
1 virtutum
paceconftituta,
dum mala infidiantia con-
5icit,fccuraquiefcere.non confcntit. Primoautem ne
lalaquiUbetagat. Secundovcroconfiderat: nebona
^""'J
f^ciat,
&
poftquam praua
fub
cgerit, ipfa
etiam
.:aafibifubi)cerec6tcndit,ne fi
mentisdnium
tranfcat,
.lelatiomsculpavertatur.
Exbonis.n.incuria:vitioma
i
nafcunt,ex doftrina
arrogantia,
ex iuftitia
crudclitas,
C
ej[
quiaiuxtaincrementaztatis, pervlgituJ&infantiara ptoficerevi-
debitut
fapientia
& xtatc.led
pei.cAus
ii in ventie focmineo folitii
mennijus continebitur
bulafti.
g I{cuertere
virgo If~
rael,
reuertere ad ciuit. tuas
iflas. Licct
hxcquidam
iuxta hi
ftoriam ad rcucrfionem Iuda:orum dc
Babyloniain
tcr
ram fuam
refcrant,vta:dificcntciuitates dirutas,& fedes
antiquas
fecundumillud.
I{eccdite
de mcdio
Babylonis & de infra
jp.
terra .
haldforum egredimini,
&c. Mihi tamen
aptius
videtuc
ad noui teftamcnti
tcmpus
cunda
referrc, in
quo virgi-
nis
partus
vniuerfomundo edidit
Saluatorem,
vt
virgo
Ifrael
quam
fibi dominus
defpondit
in iuftitia &: in iix-
dicio,&
mifericordia
poft pollutiones priftinas
reucr-
tatur ad ciuitates ecclcfix , &
definat
vagari per
luxus
feculi.
* Theodoretus. Nechuiufmodi luflus aduerfaturleti-
tiac.cum
nos
alioqui
frucntes bonis memorcs effe debea
mus
propriorum
dclilorum,& ca
ipfadeflere.
\i Quiacreauit.
*
Scptuaginta. Quiacreauittedominusin
falutem
,
in
plantationem
nouam
,
vndequaqtte
venient homines
infalute.
#
Idcm
F
NICOLAVS DE
LYRA.
l ^'^"('^^"S
fum. De hoc
5,
tandiu te
prouoraui
.
Etfubditur
rfericDrdia Dei
recipientis,ci*
m dicilur.
'-
Sifiliushonorabilismihi,Ephraim.
Et
ponitur
hic
f$
pqmqmlibet reuertens ad
Deum,vcracitet efficitur honorabilis
f^onfpeRueius.
3 Sl
puer dcj Hebr^o
hahetur-.SohtioCus.i.materiafolatij,
imdumilludLu.is.b. Gaudium cft
angclisinc^lofuper
vopcccatorc
poenitentiam
agente.
^
4 jjf
^^
^"
loquutus
fum,
f^euocando
ad
merttum.
5 Adhuc
Tccord^hoT.DandoJtbipramium.
6
Idcircoconturbata.irfe^jfifWfc
commota
funt yifiera
r>apper eum .
7 Statue.H/c
confequenter agitur
de
Chrifli
conceptu.
Et diuidi
ynduaspartes^cjuiaprimodefcrihiturh^tccoceptio.Seciiddfub-
1.^^
Jidei
ditatatio,ibi:lixcdicit.Circa
primam prtemittitur
di-
ifttiQ
populiad Chrillum
qui
eU vera
panitentia, fecundum
qi
i<-nnes
eius
prxcurfjr
dicit Matth.
j.a. P?nitcntiam
agite,ap-
P:)pinquabit enim
r^num
coelorum . Et
quamum
ad hoc
ti
'i-.Statue
ti.i.explorando propriam confcientiam
.
1
one
tihi.i.contritionis
dolorem.
9
Dirige
cor tuum in
viim.f.iuflitia.
''
Inqua.
In
patribus
amiquis quifuerantiuUi. l{a.
Sa.dicitq,
.'
/
>era litera Hebraica ; Statue tibi
fpeculam:
Pone tiW
P-mas.Dirigc
cor tuu in viam
reaam,in
qua
ambulaui.
Kjdjic
pot
expom.StatMe
ttbi
fpecula.Specuta ejt
locus altus vnde
fotefi
poted
d
longb quis
videre .
Eft ergofenfus:
Statue
tibifpecul?.q.d.
myfleriim
mcarnatioms adhuc
loge dijiat,ficut
dicitur in
primipio
huius
cap.Longh
dominus
apparuitmihi.
Vone tibi
pa'mas confide-
rando innocfntH vidorias
qui palmam martyrij
obtinuerunt titulo
Chrilli natifVt
di^ii
eflparte pr<ecedenti.q.d. iflxpalmx
erunt
ftgtiM
natiuitatis
Chrifliimplet^.Dirige
cor tuH
inviarettam.i.lcgi-
Euan
gelicam,quienulla
patitur dijtorflonem ,ftcut
lex
Mofaica patieba'
iur,qux
ptrmittebat
libelium
repudtj
&
vfuras
cii
extraneis,Deut,
2
j
.C^ 24.
/
qua ambulaui,in
natura humana
affumpta: fcctmdum
quod
dicitur.AH. i
.rf.Coepit
lefus faccre & docerc.
1 1 Reucrtcrc
xirgo.t.piehs pr^de^tmata
ad
fidem.
I a Adciuitatcs tuas iftas./.drf
ecclefiam
militantcm &trium-
phantem,qu
ciuitates dicuutur in veteri &nouo
teflamento,vt
di
3um
efifnprd.
15 Vfquequo dclitijS
difTolueris.carna/jVer wc(/o.
1
4
Filia va.pa diuerfa
vitia.
1
5 Quia
creauit dominus
nou\im.ideft,!ncarnationis
myfit
rtum. tt
loquitur
de
futuro per
modum
pr^teritipropter
certitudi-
ncmpropbetix
.
Etponitur
ibi
quia: tanquam redditiuumcauf^
re~
fpecluprecedentis
fententi^. q.
d. debet dimitti vita carnalis adue-
niente ChriHi incarnatione,&
mchoari
fpiritualis.
1 6 Foemina circumdabit
virum.<^Morf/ impletu
in Maria
qu^
Chrilium virum
ptrfetium fcientijs
& virtutibus ab
inflanti
tncarnationis
in vtero
fuo
circumdedit.
17
Haecdicitdominuscxcrcituum Deus Ifrael.
H/ccon/c-
quenter ponitur
dilatatiofidei Chriilian^, quefequuta
efl
ad
Chrijii
conceptum
&Qrtum,cum
diiitur.
^Adhuc
799
Glof.
ord. &Nicolai
de L
Hoo
/? * Idcm. Hoclocoapcrtcoftcnditcaufamrcuocatio
A nis : cum
pcr
cam vaticinctur,
futuram
nouam
planta-
tionem.
Hanccnim
mundo attulcrant,quicx
ca nati
funt,
Aponoli, quod
non obfairc
dicit
fcrmoprophcti-
cus
, videquaque
vtniunt bommes injdute
. Hi cnim
pcrmc
antcs omncs
gctcs,
S^nwllis'luiJcm
a
ifiacl;AdhucdTccnt
vcrbummudin tcVraIuM;i,&iii
vrbi-
TX __ I. a^ln trTiStW ruim.
limebtt infidias.
I
attulcrunt.Dcindc
yra
d
/ifo^Wii.Vtimifarcrdiccntcm:
E^^o
dormiui &
fimnum
ct m
pi,&{jdeo 9j.Quia fcilicer,pcr gratiam
Chrifti.qui
dcfo 1
porc
mortis rclu rrcxir in
gloria prophcta
dc fomno ti-
r\
dij&
trilHtiajdiuinarcuclationcfulcitatus.
fomnuqui<
/
ns &
pacis
Dci
piomiflionibus
cofolatus inucnit. vndc
:;
Si dofmieris non
titne-y^
iTUeft.eccleC _
bfC^nfcffioBi f.
_
/)/f
,
^icjcf
J
, ^
fuaki
eritfomnustuuslnxv, -,
iinicrramruam. , ,.
litcram cnini
fccu
MO-irrr* eftpulchiitudoiunili&
moiK ranftuj inc]Uoquilnbitautrit.null.^.i
rusdormit,&vioi
t^^n^n^llMlmt^cdi
b buseius,ciimconucrfcrocaptiuicatem.eoru.Benedicatti-
^
iat,quicfcit&amb
i.qu?
tum
conlccutura ,
& nafccntcmindi
Iztitiam.
... ,, Si^dbucticent.Chri
t
lubu.Ji5.
ftjanis,fcilicct
tcm-
poribus.quibus
ca-
ptiuitatcm populi
fui;
dominus con-
ucrtit.
b B-nrdicat
tibi.H^
fub Zorobabcl cx
panc
vidcntur eflc
complcta
:
plenitu-
do autcm
vaticinij
ad Chriftum refer-
ttriftcmim.
mr,cuiusprimo
ad
plenit
jSpccioritt"oftiuprzfil
-
... ,, I
b^Venitolcendjmusaiiinonlfni
aomtni.
c^^bfque iniquitate )
bidominustpulcliritudoiuftiti?,mons
nmdus.Ethabita
4
TConfiuntes. blEcclcn
litntium qoMtenet
vna 6descaiholic, <(ua:d}ciuiiasicg.smagni.
cfMultiiudinisauiemciedentiuaict.i
orvnjm &anima vna. dnrr.i
;icatores
biltin
eo
ludas,
& omnes ciuitatcs eiusfimul
agricola^,6^
5
6
alSubditOf.
blln bono,(ecunduin
iUud: Comediieamici iScinebria-
mini chait.Gcc.Hac ebiietate inebitaius
elk
lolei>h
cum fratnbus fuis in meridie.
dSitientem Qnilititvenijt
ad me & bi,
t^l
- -
B
minantcsgregcsrQuiainebriaui
animam
lairam,&oem
.if
Bcati
quiefuiiunt,8t
ritiuntiuftiiiam.
bT<iui
lafli fueiant.at cfuiieunt.incbiiaii atquc fatuiati.graiias agentc lefpondent.
t^VelexpcrgcIiftuslum.
d animatcfuiientcfaturaui.
Idcoquafi
de fomno rufcitaius
aTChriftumlufcitirtem
8c di<:-;ntem:SurRequidotmis,8cc.
biNouite(lamenti^
c {umAuidi,&
lomnus meus dulcis mihi. Ecce dics vcnmt
1* Cathr-Ucam ccclcliam .
dicit dominus ,
&feminabo domum ifrael & domiiluda
i^
af !udaoruro,fcilicet diuinalegeinftitmoium.
TR.ationabiIium.
bTGentilifi.f.quia
non eft
peilonaium acccptoi
Deus.nec eft dillinftio ludaci,& Gixci
^Simpliciu.
femine hominura,6cleminc
iumcntorum. Et ficut
t
vi-
gilaui fupcr
eos vt eu
cllercm,&
demolirer
,
&
difTiparem,
&difperdcrcm,
&:affli2ere
: fic
vigilabo fuper
eos,
vt
^di-
^
6<.difp
afDeienim agiiculiuta,Deidificatio
cftis
Ffilj.b
ucntu
fpiritualiter
haecfadafunt. In
fccundo vcro vni-
ucrfa
complcbun-
tur.Iuxta nos
fpiri-
tualiter
,
juxtalu-
djcos &noftros lu-
daizantes carnali-
tcr.
C Quia
imbriaui.M\l
tatio
perfonarum>
obfcuram facit in-
telhgetiam prophe
tarum:Dixcratdo-
minus:adhucdicet
vcrbuiftudinterra
Iuda,&c.quibus
diccntibus
rcfpondit:QMnfW<ja:
anl
mam
Ufjam. Qupdiccnte, rcfpondet populus
de
captiui
C
tatc reucrfus:idco
cxpcrgcfalusfum,&c
Ideo
cf
Vt faceiein
que
minatus fum.
alOmncsGentesptopicroiiginaliapeccata
8c aftualia.
b1
vt eucihsScdcfliuas 6c
difpeidas 8ca:difices8c;;Unte5.
b1"Moiie
Chrilti
placatus 8ceffufioncfanguinis.
lat,quifcinnocc;i 1
tcm
antcDcLim,!?. 1
iufte viuerc
mcmi !
nit.
Scd&iuflusa
inmortcdorniicri
non folum
poten-
{
tiasmalignoru fpr
1
rituumno
mctuii
fcdctiaminpaccqc
fcit,&
fecurus dor- i
mit,&
diem
refurn 1
ftioniscxpeftat.
,
e Eccediesverr,':
'''
cit do7nini<s,&,
,
bodumum
Ifr^^^^M
mum
ludjfetnm^fl^^
nz<,e&"c.Omncshui
(
fccmodi
rcpromii <
fioncs iuxta hi(ieo
\
14
&noftrosIudaizai 1
ij
tes in mille annon
rcgno expedantui |
6
Nos aute in
prira
i.
j
aducntu
Chriftifp
ficS&piantcmVaitdominus,
t
In diebus
iHis,
non di-
'7
'^^^l^^^
aiGillcbeitushocexplanando
Ezechielem
plencgloirauit.
b1
Vitia
peccata.
^
.
quianuncm
>
\
centvltra
:
patres
comederunt
vuamacerbam,&den-
18 lovidcmus.S:i..
;
alDominusn.monemnonfjcit.fed peccatum,vndc:Ani.iiaqu5peccauctitipfamorieturQ_Non
mUS ficUt
OpOrit
!
pcccaiis pjtrum,fed proptiisoffendit
lfrael,8c fideinChiiftuinpofttcmporamuliafjluabitur.
nOS fcirC aUtinfcCl 1
tcs filiorum
obIlupuerunt,fedvnu(quifqucininiqui- docompledacredi
i
muscum dominu
:^, ji
inmaieftatc fua
apparcbit,& plenitudo
Gentiumfubi n.^ i
traucrit
,
vt omnis Ilrael (aluus
fiat,
&
nonexparte pt
I
fingulos,
fed fit Deus omnia in omnibus.
j
,0
Omnis
\
NICOLAVSDELYRA.
. t Adhuc
dicentjVcrbum iftud,&c.
T^cmine
itid intelUgi.
*
tur omnis verk
confitens Deumy
ad litcram etiam
fecundum expofi-
tores Hebrforum,vt
declaratum
eflfupra 24. Etftc
terra luda eft
terra credentium
Chrifium
&confitentium.
2
Cumconucrtcrocaptiuitatem.
Deferuitute peccatiad
grati
libertatem.
3
Bencdicat tibi dns
pulchritudo
iuftitix & mons
Sic
enim
orantfideles,vtecciefiaquefipulcbritudo
iufiiti.i,K!!rmons
fanilus, multiplicetur
inbonis
fpiritualibus
&
tcmportdibus
,
qux
multipUcatio
in
facrafcripturafreqncnter
dicitur Dei benedi^io.
4
Et habitabunt in.i.i
ecclefia qUit
dicitur mons
fandus
,
vt
habetur.fupra
c.z.
5 \\xddi.s.i.quilibet fidelis confitens ChriRum,
vt diHum
efi.
6 Et omnes
cxi.fidelessquia ponltur
hic continens
pro
contetOt
ficutfrequeruer accipitur
ciuitas
propopulo
in ea contento
, ficul
cum dicitur, Talis ciuitas
fccit
hoc.
7 Agricola:
&
minantes.i.;"j^ow eccleftce
maiores &mino
res laborantes in
agro dominico,^ grcgem
domini
pafcentes*
8
Quia incbriaui.
Idefl,gratia repleui.
9
AnimamlafTam.
idefl, prius fub peccato affliBam.
10 Idco
quafldcfomnofufcitatusfum. Ferbumefi
lere'
tniit
,
quidetribulationibusquas
viderat vcnturas
fuperpopulum
fuum fuerat
quafi fomno deprcffus , fed
audita
redemptione
fienda
per ChriHimfiiit qiiaft
excitatus, ftcut
de lacob dicitur
Cemfis 45.
Quafi
dc
graui
fomno
cuigilans,
&c. audito
quod lofephfi-
Uusjuus
adhuc viucrct.
11
EtfomnusmcusduIcismihi./.rcr/j/rfttZ(:f<iJfwp>^(3-
fterconfoljiionemfuperuenientcm.
12 Eccc dies vcniunt ii/f/i',
lewpw
Bow
/f/?4Wfn^
qwddid^
turdies
,
ad
f^o.i j.rf.
Nox
prxccfllt
, dics autcm
appn
pinquauit.
I
j
Etfeminabo domum
Ifrae!,& domum,&c./.f/f/^
quie
eli domus crcdentium ^
confitentium
Chusium.
14
Scminehominum&
femineiumentorum.'./4piVfl
C^
ftmplicium.Et
hoc modu etiam
exponit T\a.Sa.&
in
iciltfiar
dtmusfimplicesfapietibnspermixtos&muUiplicatos.
Totefin
hoc
intelligifpccialiierde
credentibus ex
Iudis,quorimaliqiiif
runt
Japienies
&Uterati etiam a
principio,ftcut i<latbanael
(S
T".
lus
&plures alif,& aliquifimplices,
vt Tetrus,^ndreas&M.
tbius:&circafintm
mundiadbuc
magis multipLicabunlur
crtdt
tesde ludxis,&
fmplices
&Uterati.
1
5
Et ficut
vigilaui fupcr
cos,&C,
In
captiuitate Babylonii
& Byomanorum.
16 Sic
vigilabo fuper
eos.
Quodimphtnmeliinhistpau
crediderunt m Cinifium
,
(^ampliusimplebiturincredituriiii
iudicium.
^
17
IndichusiWis.
HicponitureffcBuspaffionisChrifii.
Cun
bat enim
tempore
leremix
ifiud
prouerbium apud
ludxos dcfii
pro peccato parmtum punitis. _
|
18 Patrescomedcruntvuamacer.&c &
ifiud
duraidl
principio
mttdi
vfque
ad
paffionem ClniHi,quia pro peccatopt^
\
Yu
parentum
omnes
defccndcbant
in
infernum,fedin palfioncCl)'^
fli qita apcrta efl,
ianua
cali,illa
punitio
esl amota. Et
ideop'oui
bium
ifliid
non babit locum in illis
quifaBi
(unt
membra
Cfc"
per baptifmum.
s/Lnte verb
paffionem
Chrifii
pueri per
circunciji
ve
liberatidpeccato ortgindiihidfftendebant,&omnesqi>^>
cunqueiuflt.Ideodicitur.ln
dieb.illis./fd vnufquifq;in
iiti^u^t'
fua morietur.i.pro iniquitatefua
damnabittir
pcenaxteTna:fedp
,
natemporalialiquando puniunturfiiij pro parentibus
fecimdt^'
|
dinem
luftitia, inquantumfunt qu^dam refvelparspnt""""'
w
ler emlac
Cap.
XXXI.
7^8
^ iOmnUhomo(]ui.
Grcgor.Qyid.n.vna
accrba,nifi
pecca-
A jm^^vuaquippcaccrbaeft
frudiis
antetepus. Qiiifquis
( im praelcntis
vitx dclcdationib. (atiari
dcfidcrar,qiia
ffrudiis
ante
tempusconicdcrc fcfhnat.Qui igirur
vua
a^rbamcomcdir,denteseiusobftupeicunt:quia
quip-
ftiiis
miididcliciis
e Et non dnccbit. Vtnon
quffrantIudaicosmagiftros.&:
D-
mandata
hominum,(ed doccantur
a!Spirituflan(ao,fi
ta-
mcntemplum Dcifuerint,
&
fpiritusDcihabitaucritin
ipfis,quirpiratvbivult,&diuerfashabetgratias
Notitia
tamen vnius
Dei,omnium virtutum
poffcffio
eft,
"n
Thcodorct. Hxc
pcitur,interrenis
a
tate fua morietur.Omnishomo
quicomcdeiitvua acer-
fcfuseiusligantur
b
- . ^ , . r
V aipiritualiama-
d.c.i intelligere
ne
<)|:at:quiavndein
cjcnoribusdclcfta
tijnt,indeininti-
iv; obftupefcunt:
&lumpctcato
ani
ir
pafcitur,pancai
iuitiaecdcre
nova
iei.
quia ligati
den-
tc
ex
pcccati
cofue
bam,obftupe/centclentes
eius.tEcccdics
venienf,dicitdo
al^lcftamemum.f.quod iierf.iriiu.iifanftum fciibitur in tot.H
l
us fidclium'.
minus,&
fcriam domuiliiacl &domui
fudafcedus nouil.
aTVcteris teltamiMiti
quodin
tabulis
lapideisfciiptum
eli duij; nationi & iicrcdul.
Nonlecundupadlumquodpepigicupatnbus
velbis in
diequa apprehendi
manu
eorumvtcduccrcm eosdcter-
f
liifte vl<;jccndo.
ra
Acgypti,pa5lum quod
irritum
fecerunt:t&cgo
domi
natus fum
corum,dicit
dominus. Scd hoc crit
pa(5lum q?
a5^Pcrtctuce.Crefurreftione& afLenfionem. hlDeSionexibit lex,& verbu don.iiii delernr-'c i^
vcrbafortianturcf-
fe6luminfuturavi
ta. In illaenimnon
fHcb.8.
amplius ipdigebi-
niusmutuadikipli
na cum rcs manifc
fteappareat,&quic
fcat
affeaus,5c
cor-
pora quideincorru
ptionerecipiant,ani
mjKverofintexpcr-
tcs mutationis . So- tquamuh
io
lct
porro fcriptura
"""'
tuine ,
iuflu
quod
d
feiiam cum domo l{i'ael.Polt dies
illos,
dicir
dns,dabo lc-
^
diuina intermifcc
ifLex
0;i
eiusinco:dcip!ius.
bfNon in tabulis
Iapirfeis,fed
gcmmeammvr
TPoft hxc,
. .
-f^^tabulis
cordis cirnalibus.
fccribus eorum
,&mcordeeorum fcri-
iniisfapiant,n6pof
futcderc.
* flieodor. Quod
diit,ehuiufmodi
vua a^v.-
.
&vir
jr&Vonobftu-
f
fratrem
fuum,dicens:
Cognofce
dominum . Omncs
pe:aat
dentes co-
enim
cognofccnt
mca minimo eorii
vlque
ad maximii
,
flnprimoaducntu.
ait dominus :
quia propiciabor iniquitati
eorum
,
&
pcc-
cati eorum non ero memor
amplius
. Hsc dicit domi-
Q:madmodu
fie- c bam cam ; t Sc ero eis in Deum
,
6<^ipfi
erunt mihi
riDpoteft,ytquis pulum.
Etnondocebitvlrra
virproximumfuum,
>
coicdat vua acer- i-
^ ^ r ^
"-
indentis:ficfierine
qu, vtpcnxpatru
qi peccauerut.exi-
"-
gaiurafihis.
Etad
'
cc firmandii
quod
ditumcft, fubijcit
Ecce dtes veniunt
,
dicit dominus
, &fu
domui
lfra(l,&c.
Ita
inquit
ficri non
potcft,
vt
filij lu3t
xiaspropeccatisparernis. ObidquefiiijspoUiceorbo
u
licetpatrcsgrauiflimcpeccauerint. Czterumpra:-
.1 iones non
paucasnosdocuitcontracos
.
Inprimis
iimefldegislatorcm vtriufquc
teftamcnti :
prxtcrea
.
igcnitum
Dei verbum
euangclicorfi
bonorum fuif-
.oobis
fuppeditatorum
:
ipfum
liberaffe Ifraelem Ae-
gptiorum
feruitute,
ipfumefle quiMofidixir. tgojum
qijum.
>
Mupefcent
dentes. Dcntcs comcdcntiu non
pnt
fuauita
ei fentire. Dc
qua
dicitur .-
Gufiate &
vidae,quoiiii
(uauis
cHommus
Quicunquclcnpturasno intcUigit ,
vt vcritas
hf,vuamacerbamcomedit.Vndeh2Erctici
pane qui
dc
cdo
defcenditcomedere non
poflunt, quia obftupefcui;
dciteseofum;non;aufteritateciborum,fcd
vitio dentiu.
c
Eccedies.HoQ teftimonio Pauhis, fiue
gs
alius
fcripfe-
ritrpiftolam
ad
Hebros,vfus
eft:omncsq; deinceps
cc-
chiafticiviriinprimo
Saluatorisaducntu dicunt vni-
ucfa
completa , & nouum teftamcntum.i.
EuangeUum
lux-ffiife
veteriiegi:lcgemquoqucUtera!, legc fpiritus
cc.imutatam: vt omnia facrificia
,
&
circuncifio,&
fab-
bsjmfpiritualiter
complerentur.
d_ Dabotegem
meam.^Thcod. Hoc rcbus
demonftrauit,
cuacrosApoftolosabduxitinmonte^tuncn.nondedit
i!l
tabuias
lapideas,
fed in cordibuseorQ
infcripfitieges
aiinas,&dantibusoperamvirmti,beatitudinesobtulit.
t
re
prophctias.
Con-
iungit.n.fermonib.
dc
captiuitate
fer-
mones de rcuoca-
10
tione,
dtisquoquc
in
euangelijs
eodcg
cotextu
coUpcat
fer
mones dc lerufa-
lem & dc confum-
matione.
>
Auguft. Quid
Defpirira&
funt
lcges
Dei fcri litera
oap.>
11
pt2incordibus,ni(l
ipfa prjefentiafpiri-
tuflandi,quieft digitusDei,
quopfentc
diftunditur cha-
ritas
Dciincordibusnoftris,quxplenitudolegis
eft&
prscepti
finis. Nam
quia
veteris tcftamenti
promifla
ter-
rena (untJicct
exceptis facramentis,qua:
erant vmbra fu
turorum , ficutcft circuncifio &
fabbatum,
talia conti-
ncant
praecepta iuftiriac,qualianuncquoquefcruare pra:
cipimus,quxmaxime
duabus
illistabulis, fine
figura
adubratx
fignificationis exprefla funt.ficut eft
, Tslon
adut.
terabis,no
homiciditimfacics , &
fiquodeft
aliud
mandatil,
quod
in
hocfcrmonerccapitulatur: diliges proximum luH,'/-
tamen
quia
in eo
promifla
terrena &
temporalia
recita-
^
tur,qua:bonafunthuiuscorruptibiliscarnis,quamuis
eis
fempitcrna atquccoeleftia ,adnouum
fcilicet tefta-
mentQpcrtinentiafigurarentur
nunc
ipfiusbonum
cor-
dis
promittitur ,
mentisbonum,fpiritus
bonum,hoceft
intelligibilc
bcnum .
f Omnes enim
co^^no.Qixh
omnes erunt in
contemplatio-
ne veritatis:Vnde.- Ftdemus
nuncperfpecuUmin tenigmate,tuc
i.Cor.ij.di
autem
facie
ad
faciem.Et
3.\ibi:f^idebimus
eumftcutieft, nonftcut
lioaa.j.i
hoies v/tienf.f. vcl viderunt
,
qn apparuit
in
fpe qua
voluit,
non in natura
qua
in
femetipfo
et cum videretur latuit.
*
Theod.His
adiungcndum quod
didum eft
pcr pro-
Oftjt.*,
phetam
Oleam.iV
/tr
numerus
jiLiorum
Ijrad tanquam
are-
na
maris,reliqui^ falu^ficnt, AmbJB
igitur prophctiae
conti-
netveritatem.Nonenimomnesqui
nati funtex Ifrael,
funt Ifraelit
.fedqui
Deocrediderunt &
poenitcntiam
falutarem
complcxi
funt,
cxquibus&pcrquosecclefia
confiftitpcrvniuerfamterram. f ^Qui
NICOLAVS DE LYRA.
'*
} .'"^^^
dics.H/c
confequenter ponuntnr qu^dam pertinentia
ad
IqiEuangelic^ dationem. Et
quia lcges
ciuitadbus
ponuntur,
ideo
ponur primo huius
legislatio
. Sccundo ciuitatis
fidelium
pdifica
-
tto,,'.:Eccc
dies.Circaprimum
dicitur:Eccc dies vcniunt.r. te-
.
fornoHi tefiamenti.
*
2
'"feriamdomuilfrael&domuiluda.i.^iefcari-
ll<*^:o,ifitentibus generaliter,
&credentibus de ludeis
fpectaliter^
feciim
quod
dicipir. Aa. i
} .g.de irf;;
Vobis
oportcbat pri
mua
loqui
vctbum
Dci,&c.
3 ocdus
nouum,&c.i./c^ej
nouam. Lex
enimfrequenter
in
reiti
tciiamento vocatur
fcedus
&
paclum.
4
.
^onfccundumpaaum quodpepigi
cum
patribus.
quiilla
lexfuit timoris,tfia aucem amoris.
5 n
die
qua apprchcndi
manum
corum,vt educcrcm
CosJc
tetra
Aegypti..j tempore.
Q^inquagefma
die ab exittt
dc
.Aegypto datafuit
lex in monte
Sinai,vt
patet
in E.xo.
6 Padum
qnod
irritum
fecerunt./p/w multipitciter traj
grediendo,vt pjtcttnlibris
Iudicum,!\egum,&
Varat.
7
Et
ego
dominatUS fum eorn.
pro tranff^refi
onibus eos
pu
ntedo.Ec lubdUu'^ coditio
noutlcgis,cYt
dicitur;Sed hoc crit,&C.
8 Poft dics
il.i.pofi curfum
veteris
tefiament'.
g
Dabo
lcgem
mcam in vifceribus
eoru,&
in corde eo
rU-&C. Q.u.a Cijitjtus
lege Euangelicam nonfctipfit inpelltbus
vcl
tubutis
matiriatibusjtcd
in tiumaniscordib.
Etpotifftm^ quadoJU'
per
credcntes
mifil (piritumfantiii
in die
VcteoJics.Idto
fnbditur,
10 Etnondoccbit
vltrayirproximuiljum,
6cc.Quiailli
ocs immcdiath d Deo
fucrunt
edocii de
peninentibus
ai
legemnO'
uam,&
poftea
mulii
atiffaniii
habuerunt
fcientiam
a Dco
infufim:
&fi ijiudgcneraliter inteltigatur,
ad Hatunt
trtumphantis ecclejix
refertur,vbi
omnes immcdiath vident diuinam
effentiam.
1 1 Hxc dicit dominus
qui
dat lole mia.Qrdinati
difponens
omnia,
*Si
799
Glof
ord.&NicoIaidcLyra
800
i>Hi(f<if/o/.fecundflGen.SoHncoclo
pofituseflin
lu-
M- Hi^i Innn-A- ftcllc in luminc noflis.In Pfal.quoquc
Cont T.b
A minc dici,lnna:& ftcll?
in luminc
Cene.4.
a
UlU.i7.i
AUcgor.
do fcmcn Ifracl
po-
a
tcftcflcpcrpctuum?
Cocli aut
pcribunt.
vndclacobfilijsait:
b
f^emte tS
annuciabo
uo
bis
quid
futurHm ftt
in
neui/Jimis
dieh.in
quo
patct
mundum
no c
cfTcpcrpctuum.Vn
dc-.Calum &tcrratra
ftbunt.
Etalibi:
Ecce
ego pobifcum fum vf(j;
ad
cdfummatio^^e
feculi
Vcl
alitcr.Aliego
d
ricc.Qtiandiu
mun-
dusi(lcfucrit,feme
lcgitur
. Dtcsdicietu8atvfrhum,&no\rnoc'liind
CJtfuentiarity
quia
inuiccm fibi dics & noCtcs lucccdunt.
b si
defecerim,
&c.Si
c?li pcribunt
,
& ficut vcftimctum
vctcrafccnt.quomo
,/-,-. 1 ,

1-1 n n
-
nus:Qui
datlolein luminedici:, f
ordinc luncT&lteliaru
in lumine
noctis.-q.
turbat
marej&
fonat fluclus eiu.s. Do-
al^ConiiiiiK 0& orJn njiurz.
minas
excicituum nomcn illi.Si dcfccerint
lcges
ifta: cora
1
atSuut
cli nou
periLunt.lit
fnrici llrjtl Homini volun-aie
^rtpctuuerit,r.e.
aliquj.to
cellabit.
mc dicit
diistunc
& femtn Ifrad
dcficiet,vt
onfitGcns
coram mecundis
diebus:H?c
dicit dominu$:Si mcnfura
^
1 Vi
magnc
do coruin
cognofcaiur.
bfViraiionecomi^rebendancui.Qj^icuihui
i.iipoilib
le clt.itj illu<4, & fi audierimu, luJxoshoc
teftimonioglotiiiiaPcrtuirus,quodnonabiedu;n
(it ni lerfum f^men liracl, fed iih infiddes.
ri
potucrint
c?'lifurmm,& inueftigari
fundamcnta terr^
dcorfum,
&
ego
abijcia
vniucrfum iemc Ifiacl
^pter
om- 3
niaqu?fecerunt,dicitdfis.Eccedicsvcniuntdicit
domi-
"^
if bccitna.lGloiiofidictafmit
de
teci.Dei.Etalibi.flaminisimfetus
Ixnficai ciuitatrm Dei.
bTObedientij vclgratis.
e
Krad'
Vermanebit
: c
nus:&?dificabiturciuitasdominoaturre Ananchel,
vfq;
6
B non in his
qui
incrc
g^
porram an<;uli.Ec
exibic vltra normam
menlur^^m
c6-
l
dulifunt,fcdquiin
^
aiLxx.evrum.
^
apoftolis&perapo
fi^cdueius
fupcr
collem
Garcb,
& circumibit Goatha
,
^
flolos
credidcrQt,
vt t i i
kUqx
falux ficrft.
c
i"/w/f/(('<in. Quafidicat Qiipmodo
rcrfi & maximc
coeleftiuanrorun5poteftordo
mut.iri
,
& marisfluctus
voluuturadlittora,
&
fragorgiirgitu
auditiirtcrribilis,
necvltrapra^ceptu progreditur.
Vndc:
Tt,rm'mmpofuiHi
eis
quem
non
t>ansgredien.&c.
Sic femcn Jfrael domini volu-
tatc
pcrpctuum
erit,nec aliquando
ccflabit.
d Eccedies.
Quimillcannorum
legnumin ludxaexpc-
ftant,
conanturofledercaturre Ananchcl
vliqueadpor
tamangullicollem
Garcb& Goatha &c. fanduarium
domini,idcft,tcmplum
cflecodcndum
,
manfurumquc
in
pcrpctuuni.Quod quia tcmpore
Zorobabcl non
pof-
funtmonftrarecompletum,tranfcunt
ad Chrifti fui tem
pora:quem
in confummationc mundi dicunt eflle ven-
turii
,
vtaurca lerufalcm dcfcendat de
coeio,&
hoc terras
fpatio
jcdificetur
pcr
circumitQ.Hocaut inde
conijciunt,
quiaaturre Anathot,qu.^appell3tur
kremicjtribusa le
rufalem
fcparata
milibus
vfquc
ad torrcntcm Cedron
2 funda-
fundamcntaciuitatisiaciantur . Dicunt
Ananchcl fil
^
Sellum
patruelcm fuiflcIcrcmi,'ECuiuscmitagru,& ji
'
cfl
inqiiiunt
turris
Ananchcl,ignorantes Hcbraica vcr
,
tatcm:Hiccnim Ananchcl
pcr
non mediam
litcram
fc, 1
bitur,ibi
autem
Ananchel,pcr
men literam.
| ,
C
rfqiicad.
GtCg
rius.
Inangulodi|li
plcxparics^iugituPk
Ciuitas
crgo
dfii
'^
turre
Ananchcl \
.
queadportaaii!;i
.<
a:dificaridf,qiiia j
clcGa a
ccliitudi: i
graux inchoans\ i
queadingicfliuii,
fccptionequc
co
flruiturludaici
p'
puli&Gctilis./-7(/.-
adpo.ai.&i.Liccti.
clcfia initium hal;
rcvidcaturfublin-
in hac tii vita rccl
veritatis lineam n
pofluntan^jiiii
"f
fidere-Inaii
lumus duviuimi:
fraftis
quoqUim
cxit vltra funicu!
menfurc,conrra portamanguli fupercoUem Gareb,qi
incolatusaut Icabies
interprctatur,in quo
aducni 5c
p
regrini
&auribus
prurientes
& nouitatem
peffimxd(
(Xtinx facile
fufcipientesfignificantur.
f Et
rtxTw.Quod.Lxx.gyrum intcrpretati
fimt,cledis.
viuis
lapidibus qui
voluuntur
fuper
faciem
terra:>ficc(
ftringunturlapide angulari:
&
omnemPhagarin
quodintcrprctaturruinarum. Etcinere,
lubau^
cumibit,vt quauis
videamur nobis in collibu&
per
tamen
timcamusruinas,
& confideremuscl!
dicamuspoenitcntes
:
Cineremtanqnam pa^
tm mandu
&
vniucrfamSedemoth.quodHieronymus
vcrtitinR
gione
mortiSi vnu nomcn in duo diuidens.Sadc.r
-
&Mooth
interpretaturmortis.Regioautemort.
1
peccatorum
eft, qus pergit vfque
ad torrcntcm Ccdrc .^ ^
1
vbi dominustraciitus
eft,qui
tenebra;
interpretatur.
\
dcquantalocahabcat
ccclcfia,
&
quod
finc macula,
\
# ruga i
NICOLAVS DE LYRA.
I Si defc.&C
({eb.naturalib.i
me
impofit^. (j.d.Jicut
sut
fiirhilcs,
ita
fiddes fiabut
cora
me,cf,perfc^h impleturin ecclefta trinphatf.
2. Si
menfuraripotuerint,&c././/cMro p<'jfjMrttmc/ran,
fic
no
abijcia vuiuerfumfemen Ifrael, quia aliqui
iam
funt
vocati ad
fidd dtempore Chrifii,ifplenius
vocabuntur
alij circafinemundi.
3
Eccedi.Hic
cdfequcter agitur
de ciuitatis
adificatione,& fecH
du
quod
dicithic
^a.Sa.& bene
quantu
ad
hoc,
nonpoteftinteUigi
AeJificitJo
^'
edificationibus fafiis per
Salomonem &
'h^eniia,qHia nofuerut
eiuitatis Ictu tat^
ampliludinis,ficut
ifia
defcribitur.lti rptia
in
finc dicitur;Sa.
&lcm. ftu do.non. Ciuitas aiit
xdificata
per
Salomonc
fuit defirniia
psr
Chaldteos,
&
tcmplu
in ea
exifiens,
&ciuitatem
readificatam per
Tieemia, ^
templu diflruxerunt \cmani.Et
ideo dicil
3,
leremias
loquitur
de
rcxdificattone lerufale
C3
tepli
in adutntu
Mtffix ,
quo
tepore expcdant
ludai
lerufaiem
&
teplum
a Dco
rexdificari
ina-
terialiter
multbprecioftus
&latius
q vnquamfuerit.Sed
hoc diBii
turfuperbi
Deo
abominabiles.Gareb.n.inteipretatur fcabiesiXf.
Cuibit.
Quod
interpretatur
Gcs
peccatrix.EtCCm
val.
Tercfu
iuteltigutur
carnales. 'Et
c\ne.i.peccatorespanitttes,fecundTah
Job.
vlt.a.^go panitetia infauitla
&cinerc. Et
vni.reg.i.^Oii
literloes piccatores in.regione
ubra mortis
fjabnatcs.viq;
ad t(
quiinterprttatnr tenebr^,qapeccatii
menti obtenebrat.Ei
qm
ri
ti
depeccatorib.ad liicegratite
reuertutur,& ardctiores tn Dci 1
dientiaefficiunturfidedfubditur.Etv^q. adangpor.equ.f
CHturJjicequiq agntur
infiinUu Spiritvfjantii, Hciiciu
^
diiittn
I{p. S.cQiii fpiritu
Dei
agunt,hi filij
Dci funt.c?'
ad iHo
habet
Spmcufjaniitts^fHutjifjbr
ad
f^ttS.Sandu
do.non.&C
cultus Dei ab
ecclejia
nd
tolletur,fedpei
mantbit
vifj;
adfini
m'i
&tunc non
defiruetur,fed magis perficictur
in
patna
vbi erii

iugn
&
perpitua,iccundu
ittttd
Vf
8
j.t.
Beati
qui
habitani
domo tua
dne,i
fccula feculoru laudabut te. Licet m
jit
bene
dtcili,vidctitr
t.imcn mihi
faluo
mdwn
luaic-u,^
loiu!
pofjit exponi
cte
re^dificatione
lerufaleptr
.Adriaru
itnperau
fundatur,fuper
erroneum
fundanientu.f.g>
adttentus
Chrifii
ftt fuiu-
rus, qui
iam
tranfiit
in
prateritu,f^ quod
Hiero. &
alij expofitores foft
dcfiruBionc
fada fv.b
Titu
(sFeffafmw ,
in
qua
xdifiai
nojiri dicunt,
^
non
potcft intelligi
ad iiteram de
adificatione
leru niurus
Icrufatem fuit
aitatatus ir.tant Ti
5,
/ot a duminica
fv
falc
materialis:
fed fpiriiualis qu<e
cedificata cft
d
CDrifto
viuis
lapi
&
fipulturxfunt
ibi
inctufa,vt
dicit
Hugo Eloriacenfis
&
^
,
dibHS,fecundu
quod
dicitHr
ylpoc.
j
i.a. Vidi ciuitate fanflam
riographi
,
qute
tamtn erant cxtra
hrufatepo I^pmanos
dep"!
Icrufale,&C.ci' ^dificatio
l)ic
parabotic^ defcribitur.
Ecce dics
vtpotet lo.ip.&ad
Hcb.t
3
. Et illa trad'dit ../tciins .AdrianusC
VC.!.tepus
noui
tefiam. Et
cdifi.ciui.j.fcc/f/irf,
de
qita
dicitur
Tf. fiianis habitauda^prohiijtns
nc
aliqiiis Iur<pis
Imbiiarttibide.
86.Gloriofa di(3afuntdctecmitas Dci.Aturrc Anane-
hcl. ^nanehel
interpretatur gratia
Dci.Ti r tutvi-
igitur
^nanehel
metaphoricb defignatur .Apoftuti
&alij
credetes
primi,qui
ad mo-
dTt turris
fuerutfolidati per graiia Spiritufian^ii defcedentis fuper
eos in die
Tetecoftes
infigno vifibili,& ifii
lapides primarijfuerHc
ludxi
:fed
quia pofteafuerut
Getitcs
adfidc
deuote venietes
,
eis in
hoc
.fdificio
cbiundt.Ideofnbditur. yfq-,
ad
porta anguli.
Situt
.n.dute
line<tcoiungunturinangulo,fic
luaai & Getilestn ChriHo:
f^ qucd diciturlapis angularis.Et qia ecciefia
militans
nbfotn
ha
bitinfe iuHos,jedetiapeccatores quantUad numirujticet
non
qua-
tu ad
meritii,ideoJubditur.Exihit vltra norma mciura: in c6
fpcflu cius,&c/.ad recipiendu peccatores, quodcxprimiturma-
gis
inJpeciati,cHjHbditHr:SapctcolGircb.per quodmttitigun-
crgo pdt exponi
iitcra.Ecce
dicSjScC.xdifi.ciuitss.J.IernJilt
4
T^oiwino.i.ad honotvm
domini,quia foti Chrifiiaiii
ibii)l>i-
refutrunt pirmifii,vt
diium efi,
5
A turrc Ananchcl
vfque
ad
por.
ab
antiqmfuit
in lcr ;
k
qiudk
turris qt
quxda ponafic ncminatjc,vt
f)abetttr7>feeV)
3 &'^.l{cg.
1
4.
Et inter ilta duo ivca erat
quaft Ibgitudo
ciuititii \
^a
i latere
.Aquilonarifiiit
ditatatus
murus,vt dui.eft,idt9frp\
6
Etcxihitvl.l.ant!q"amctaiiJmam.
7
Norma me.f./<
yt'fale,ad
includeilu lcca
pdida.ideofHlidit
!
a Su
per
colle Garcb.f.w/OHfcw Caluaria vbi C hri^us fi"f
''
fus
: vnus.n.& tdem tocus
aliquando ntminatirplitribusnonii
\
hus:ficut mons Sinai nommatkr eiiam muns Oreh &mons
De
j
$)
Et circuibit
Qoi.Iftevideturillelocus
qui
io.i9'di(itrC
\oi
lei emia:
Cap,
XXXII.
802
^ugain
coeleflibus tandem futura fit . Audis
angulos
&
nosindigerccurfu
atque ccrtaminc,vt tandem aim do- D
A :abicni,audis
ruinas &
cincres,regione rnortis,
dc tene- mino audire mercamur :
^lcendijii
equos tuor,&
equitatio
Habacjji
. . ^
.
^^ ....
ta/a/<j.InportaOrientali&mportaquadrigarumfan
ras nec vnquam glorieris.Denique fequitur.
j/jqueai
a".gu. por.
Jullacnim
Vera iu af
rheodotio iprum
Hebrura
poruItPhagarim.velruinarum
alia litera.
iiiavclcertaviao
a &omnctn vallem
cadauerum,&cinerest6^vniuerlam
rc
a in hocfeculo
Ip
gionem
mortis,
vfque
ad torrentem Cedron
,
&
vfv^ue
ad
angulum portg equorumOrientalis.
f San(flumdomjni
non
euclletur,&:
non deftruetur vltra in
perpetuum.
quoque
angulus
prts
quamuis
O-
i:ntalisvndeiume
c;reditur , cquorii
rpcUat,
vtdoceat
NICOLAVS
DE LYRA.
*
itha.Sic.n.frequeter
vamtwnomina
locoru
per longitndinetfu,
t ut loan. ?
.nominatur Sichar ille locus
qui
vocatur Siche Gen.
3 j
.
Et omnemval.cad./c nominata,quia
ibi
puniebatitur
ad mor
miudiLOti,
quorum
cadauera
ibi remanebant. Et eadem ratione
litur
regio
mortis & cinerum,pi ibifiebant diuerlxpunitiones,
( ibialiquicomburebantur,
quorum
anerts rcmanebant.
: Vfquead
torrentem Ccd.fcilicet^exclufi^th.
Dilatatio enim
ttripr^diHapcrtingit
pfopi
torrtntem
Cedron,fecundum dcfcri-
fonem
ciuitaiis
faHam
r.btUisqui
viderunteam.
A D D I T I O I.
Jf.j
i.T^
dicitur in
pcji.Etftcinfpojito
perfrumentu
^ vinu.
B
Skutpfrumentu
& vinu
intelUgitur
hic
cucharifli^ lacrametu,
f peroitu
in hoc loco debet
intelligi oleu, quod
esi materia
facra-
r, ntorum cofirmationis
&
vnfiwms
extrcm.f.Quod aute
p
deim
dificatioduieft,
vt
1 tunc nos
perfedtos
cflearbitremur^ca t^imujlcuia
2
dixerim':r>m/)2th
3
decemmilibusmul.mil.
pfai.^Vd
4
iaJominus in eis in Si t ranaifieatfi
tiaiinfjndio,hzC xdi-
loniino.
iicatio mancbit ia
ternum.
i
r'Ui<tturgriitia.hoc magis
vidmr
ftinere adjenfum myiiicum.
ADDITIOII.
Uod. cap.y>bi
dicitur in
pnfl.
Tuc lctabitur
virgo.. rirgines
Quodhic
dicitur.TuC iaetabit
virgo.rjon
efi
necel]arium,quod
(mtUur per pUrale.f.diccndo
virgmes:potcJi enirnproprik expo
tiebeatayirgine,qu
antonomafiice
dicitur
virgo.lUa.n.excel-
itiorimodoqcitenbeati
l^taturinchoro,non folumangelorum,
/
etiamfanHorum
omnium,de
quibusfubdii^lnnctlCS
& fcncs
f^^agHe &paruum ffl. Quod
quidcm
inconueniens
nonfequitur
ad
ia\[.vt
per
iuutnes
intdligantur fancli
noui
tefiamenti,qui
noui veram
expofitionem
catholicorum.
fecundum quam illifilij
in
pro~
t veniuntiCf
perfenes fanili
veteris
tefiamcnti,qui ftmulUtan- priaptrjona quifueruntoccifi,{unt reuerft
de terrainimici
,fcilicett
t( in
ecclefta triumphati
de
qua agitur^vt poliiUaror
dicit.Et
quia
Herodis ad terminos
juos,fcilicct,ad rtgna ca-li,
qu^ efifpes nouif'
tvirgopr<:edilia,qua
diBifanHi
iuuenes &
fenes,antequam adfla fima
de
quafubdit:Et
eft
fpcs
nouifllmis tuis
3
Et
vfque
ad
angelu por.ftc
nominaUf,quia equiper
illaad.
duccbaturpro adaquattone
in torrente
Cedron.Et dicitur
Orietalif^
ad
differentiS alteriusporta qu^
dicebatur
porta
equoru,q eratpro
pe templu fic nominata,eo
5,
homines
equitare poterant vfq;
ad io-
cu
ittum,fed
inde
dimifiis
equis procedebant
peditando vjque
ad te
plum,ficHt diaumfuit ^ehemifi
;.& ifla erat in
parte
occidentali
ciu:tatis,ftCHt&
temptum:
illa verb
magis
in
parteorientali.
4
SanaQ diii non
euelletur.?./ep//;n ^dificium
quod
Sara-
ceni
capientes
ciuitate nd
defiruxrunt,fed
magis honorifici referux
uerut
vfq; hodie,ftcut
dicut
illiqni
vide> ut et
infcriptis
reliquerut,
cula annoru reuerteretur
pofientas
itlorumcaptiuorum,feu occifo-

rum
adpropriam patriam ,feu
ad terminos
fuos, prout ipfi expo-
nunt hoc
quodfequitur.lc.Q: merces
opcri
tuo &
reuertentur
dc tcrra inimici.
qupd inteUigunt implcndum
in aduentu
Meffie
per
eos tr,aniter
fperati
:
quo tempore fecundum
eos
dcfcendentes
d
predidiscaptiuatisffeu occifis
reuertentur
adterram
promiffionis.
B^dicHlum
enim
videtur, & didamini rationis omnino
inconfom
qubd atiqua mulierfiens &dolens de nete
,feuflragefiliorum
pre.
fentaliterfacia confoletur
&
quiefcat
aftetu
per
hoc
qubd certifica
retur de
reftitutione difcendentiam
ab
ilUspofi decurfum duorum
milium annorum vel
circiter.T^am Jecundum Thil.in
i.ethi.i^.c,
Etfortunus
vel
infortunijs viuorufi
aliquid
redundat ad
mortuor.
tn beatitudinis
peruenijftnt,fuerunt
in luHu huius
Jeculi
&dolo-
i,ideQfubdit.
Conucrtam ludlum eorum in
gaudium.
A D D I T I O III.'
In eodem
cap.vbi
dicitur in
pufiilla.
Qitod fiHitiim videtur,
ta-
m
quia dijfunat
d diBo
euangciiftx.
I{atianes quas ponHlator allf-gat
contra
txpofitionem
fiBitiam
id
^ - - -
A D D I T I O I I I I.
Ineodemcap.vbidiciturin
poftil.
Dabo
legcm
mcam in
uifccribus eorum.
Cum tex noua
fitipfum EuangeliM,de quo
Ioa.zo.dicit!ir. HxC
aut
fcripta
funt
utcredatis.Wrfera-
^
lcx noua
Jitfcripta,
non
indita.Sedadhoc
dicendumprout ini.2.q.io6.arti.i.incor.art,
idxorli
dehacprophetia.Vox
in rama aud.cft>&C.vf>-/e sHt,
qubd
lexnoua
principatiter eftipfagratia Spirituffinii quf
datur
i non
accipiuntur
ab eis.De
primapatet,
nam
ipfi
non
accipiunt fidelibus,de qua
ad
I{pm.
S.a. Lex
fpiritus
uitai in Chrifto Ic-
tritAtem
Eunngdij.Defecunda
ver6:nam dicunt
quod
hoc miracu fu libcrauit mc a
lcge pcccati
& tnottis.Habet tamcn lex nO
mfatis exprimitur
in
iflolocoptr Ieremiam:quod
dicunt
fuffice-
ua
qM^daJicutdifpoftttua adgratia Spiritufian^i
prgdida
,
q
coti^

ad
publicationem
huius miraculi ,
prafertim
cum
leremiasfuit
nenturin
Euagelio,Jicutea qpertinentad manifefianda
diuinitate
>ft captiuitatem
decem tribuum, &videtur narrare hic
ifludfa'
vel humanitate
Chrifli,
vel ea
q pertinent
ad
cotemptum mundij&'
C um de
ploratu F{achel
tanquam prfteritum,
Sed
eft
alia ratio vali
iliafunt fecudaria
in
lege
noua,de
quib.oportuit inftruifideles
Chri
B
i (
otra
eos,fciticet,ex
hoc
quodjequitur.
Hfc
dicit
dominus.Qnlc fti
& verbis
&fcriptis
. Ide dicendU
eft
de his
quf
ad
vfumfputdis
: at vox tiia a
ploratU,&C.
QHalisn.erat confolatio matri,fett grati^ pdiitpertinent,q funt opera
virtuttt ad
qu multipliciter
no
ulieri
ploranti
de
cfde prffenti,feu
de
captitiitate tantf
multitu- ui
trflamenti
homines exhortantur:vnde dicendum
eft,quod
lex no-
nisfitiorum,ctiam
fi certificaretur
de
hoc,qubd poii
multa curri- ua
principaliter
efl
lux
indita,fecundario
aitt efl lex
fcripta,&c.
CAP. XXXII.
VErbuquod^etc. Nonfoliivcr
hjfcd&opcrapro
fictarum
funtno-
sinexcmpla
vir-
Itum. Poterat Ic-
rcmias
C A P. XXXII.
^^^^Erbum
quod
fadum cft ad Icremiam a domino
in anno decimo
Scdechi?
regisluda^ipfc
cft an
,.,^^,
nus odauufHccimus NabuchodonofiTilc cxcr
citus
regisBabylonisobfidebatlerufalem, &Ieremias^-
t
remias nuncfare
f
-
fpcra ,
& frui
rcgis
amicitia , fed ma-
i,iztt.vo.c
luit Dco
obcdirc,
g
poteft,& anima,&
corpus
pdercinge-
hennam.
^"
In
NICOLAVS DE
LYRA.
C A P. XXXII.
i^TErbum
quod. Superius
leremias
pajfus
efl iniuriam a
fal
V fis
prophetis,
C^
Jacerdotibus,hic iterumpatitur
iniuriam
<
egihus
&
principibus,&primb
d
regibus,fecundb dprincipibus,
ip.iy.Vrima
in duas:
quiaprimbpatitur
iniuriam i Sedechia re-
}.Secundb
a loachim
eiusfratre cap. j 5
. iHe tamen loacinm re-
iauit
ante Sedechiam
,
vt dicium
eflfupra cap.ii. quia
tfte
liber
non
nonproceditfccundumordinem tempons,
vt dt^um
(fl fupra.Tri-
tna in
duas,quia
leremias
primb
patitur
iniuriam,
fecundb refumit
fuam propheti.m,ibi.Et
dixit.ln
prima parie ponitur
leremitc in-
tarceratio. feciindb
im arceratiunis
ratio,
fciHat, quia prophetabat
tiuitatem
obfefiam
d Chaldeis
capiendam,& populum captiuandu:
propter quod
Sedechias
recluftt
ei-m
,
nc talia coram
populo toque-
retur,ne
cor
poputi
formidine diffnlueretur.
Teccauittamen Sede-
chias hoc
faciendo, quia
leiemias
loquebatur
de mandnto Dei , ^
impellebatur
ad hoc tx eius
infiin6i^i,ita
3
0
pottrat
no
toqui,
W
-> dianm
MOB^ALITEn^.
iyerbum
quod faBum
eil ad leremiaa
domino.&c.Scquitur.
tEt
leremias.Vcr
leremian] prophetam
veritatis
qui
clau
fscratdexnandatorcgis: (jgnatur
bonus
prxlafus
vcl
dodor
perlecutiones
fuftinens ab
aliquo potcnte ^ptcc
veritatis dodtrinam vcl exccutioncm
a:quitatis,ficut
faa
ftus Thomas
Cantuaricn.paQus
eft d
rcgc Anglias
6c fa
tcllitibus
fuis,&
multi
alij
fimilia
pafii
lunt.
Tom. ^.
Cc
Soj
Gloford.&NicoIaideLyra
Soii
^
a Jn atr'0 wrrmV.Notanda
ex
partc rcgis
clcmctia, q
non
A Jn carcerc.
icd in vcftibulo
prophctam
rcciudi ludcrat
,
in libcra,rcilicct,cunodia,ncpoflccffugerc. q.d.Non
ols
lcrufalcmclaufamunitionibusfucritcomuniscarccr.
b Clauferat
rnttn tum.ll
vicinacaptiuitatciam
pcftc
& fa-
jncconfumptaciui
dcxtrx fonat:& conucnicntcr
appctit
eius
emptionc , i
J^
quoobcdicntia&
virius domini
vcrfabatur.
'
*
* Thcodorctus.Dcus hoc
mandauitticri,vtrcipfapct \
fuadcret
populo,cosa captiuitatercuocandoscflc,tcrtj
|
quc patcrnam rcccpturos.
rum fuftincrc
cru-
ciatum ,
& vidcrc
3ucm
timcas.
yifttem
eum.TcVCi-
pcrauit
fcntcntiam,
vt ad bonam & ma
It.oin.t.t
tatc&tiipcrftatSc-
a
phcraeratclaufusinatrio
carccris,g,cratindomorcgisIu
OCCniaS in lCntCtia.
'
,^ HuIc iratmclt
lex.quli loquiiur
in noniii.cdomin , qu
(ibi
fjcrantiiiipcijia
c Qnarevatici.
Ctz- b
jjj daurcrat.n.cu
Scdcchias icx
Iuda,diccns:Quarc
vatici
Slacpationcm
vc"
^
naris dicensiHic dicit
dns^ecce
cgo
dabo ciuitatcm iftam
borum,quamp?na jn
manu
rcgis Babylonis,
&
capict
eam
,
& Scdechias rex
luda non
cttugict
dc manu
Chald^orum ,
fcdtradctur in
a1
Huinilii
cjptiui.l^Pi^tcniis
& inrini.
manus
regis
Babylonis,
&
loquctqr
os cius cu orc
iniusj&
oculi ciusoculos illius
vidcbut,
& in
BabyloneducentSc
a1Vcrbuu.li ambiriium ponit,
necruciltui vidcjtut & niilcrias
propheiate.
lampartepoflit
rc- d
dechia: &:ibieritddnecvi{itceum,aitdominus.Si
auf di-
fcrn , vifitatio.!i.&
micauchtis
aduerfum Chalda^os
,
nihil
profpcrum
habe-
conlolatione c
lup
^^^^ ^^^
^^,^;,
^^.^^^.^
j^*
.^^i^^^^^ ^^^^^.^
B
P^'^'""'
5^"'1.'f^
bitis. Et dixit leremias . Fadu eft verbum ddmini ad me
C cce ^nanrhel
fi.
"
i i/-i- r- ii^ i-
Hclchias & ScUum
c dices : Ecce Ananchcl hlius
Sellupatruclis
tuus vcniet ad
fratresfucrcgerma-
f
tcdicenscEmetibiagrummcum quieftin
Anathot:Tibi
ni.ICrCm.rlelCnliErl
afVtptopheiiaopcteimplcrciur,
hus
fuit.ScUu
Ana-
cnim
competit,t
cx
^pinquitate
vt emas Et venit ad mc
aTG-aiia
Oci.
blPaci.
Ananchel
filius
patrui
mei fecundii verbum dfii ad vefti-
aTQi'C
dominus
piziixetat
bulij carceris:& ait ad mc: Poffide
agrum meu,qui
eft in
Anathot in tcira Beniamin,
quia
f
tibi
copetith^reditas,
lumveropacificus, g
&tu
propinquuses vtpoilideas.
Intellexi autem
q? verbii
vcl
pax.
Ananehel
,
h ,
\r o

i a l ici-

donum vel
gratia
dommi ellet,
ocemiagrum
ab Ananchei
hliopatri
mei,
Dei. Conucnicntcr
qui
ert in Anathot.Et
appcndi
ei
argcnium feptem t
fta-
autcmpax &gratia
i i. a i.
coniungunturjfccundumillud^GWM-pc.eff.Primumcr
golpro pace
meremur donum Dei:&
poft pace
nobis
gra
tianafcitur.quienon eftinarbitriopoflideniis,
feddona
tis. Dcfcrtautcra
cmptioncmgratiaDciciquiin
alto
eftzvt
quamuis
vidcatur
cxcclfus:gratia
tamen
indigeat.
Fuifle autcm Icrcmiam filium
Helchix,dc
facerdotibus
C
quicrantin
Anathot in terra
Beniamin,
voluminishu-
ius monftrarcxordium.
f
Emetibiagrum. A%ct\{kc facerdotalisjCuiuscmptioat-
que pofleflio
lercm ix dcfertur eft in Anathot in terra Be
niamin:Qiiorum primuobedicntiam,fecundum
filiura
dcxtrae
i
nehcl. Hclchiasin-
terprctatu r,pars
do-
mini.Icrcmiasfubli
mitasdfii.Etredeal
titudo diii dc
partc
domini nafcitur.Scl
j; InterraBnimin.
Hxc
cftdcfuburb
nis
quxfaccrdoti'
pcrfingulastrib. i
ciuitatesdatasiitc
lcge:Ncclicitucr.
poflcllionedetrib
intribumtrasfcrr
nccdcfamiliaadl
milia:vndc&fili
Salphaat
intcr fn
t trcs luos
acccperi
forte.
Pricipuiv
ro fuburbana
lacc
dotii vcnudari nc
2
potcrantviq.adai
nu rcmiflio
-
}
cui
copctcl.
pingtatc
fs
h Intdlcxi
dendum vi
ia
capicndam
vrb
& vicinam (-"-''
tate
proph.
grucmcrc quenc
poirctpoffidcrcfi
<
intcllexit vcrbud;
i
cflre,&
cmptionc\
^
ticinio dfu conua
m
rc.Dcccm &
lcpta
M
ficliscmitagruinj|ff
4 quo
numcrocatt**
uitpucrdominfllit
l
uidindicquacruiteiidnsdemanuinimicoruiv 1
demanuSaul.&dixit;
Dilr^amtedominefonuitdo-
.;
Denariu numeru
myfticu
efleoftcndit
Dccalogus faij
tus
digitoDci.Septenariusquoquc
in
quo
veruscftfal
bathitmis &
reqes fandla.multis tcftimonijs
comcnda "#!
Inhoc
numcro^pheta
&
lacerdoscmitpoflcflione,fc
biturq.
in iib.&
fignatur,teftcs
adhibentur &
argenrui
diligecer appenditur:
vt omnia vcnditionis &
emption
,
iura fcrucQtur,
vt fic
pofl^eflio
ccrta
ftipulationibus
& r
'
fponfionibus
roborara.Audiant hoc
qui
fall"atcftam(
ta,&
interdum nccteftamentaadhibitis tcftibusVc
,0
dicarc
A
PluUi
.
NICOLAVS DE LYRA.
diBum eH
fupra
a o. Ctttera
patent
in l:tera
vfque
ibi.
I Et ibi
ctit.fcilicet,in
morte,
qwe
eii vltima
vifttatio
Dei
quatt
tum ad
prtfentem
vitam.
a Et dixit. Hic
confequenter
leremias
refumitfuam
prophetia,
Et diuiditur in
duas,quia primo prephetiT^t populi
hidt libcratio
nem.Stcundo Sedechic
fineni, ca.l^^.Circa primum
fciindumtquoi
liberatio
populiper Cyrum fuitftgnuyi '&figura
libcrationis
fiedf
per Chnftumfideoprimo
nunciatur
primajecundofccundacap.fcq.
Trima in
duas,quia primo
minciatur liberatio
populi,fecundo poni
tur
confirmatio didiyibi: Et oraui. Vrimum oSknditur
per hocf^
ex ordinatione diuina
patruelis lercmi^
venit
adeum,ojferens
ei ve
natem
agrumfuum
, &ex dittina monitione leremias cmit
, vtftc
nonfolum
verbo
fed etiamfaHo oflenderet
quod poffeffiones deflru-
(i^
a
Chaldfts
iterum emerentur
&
pcfiiderentur
a ludeis
pofi
n
tum de
Babylone
:
(^fecundum
hoc
patet
litera
aliquibus exccp
qu^ exponentur.
Et dixit Icre.^oc r,on
refertur
ad literam imn
diate
pr{cedentem,tanquamftt refpopfio lere.fa&a Scdechif,fed
fertur
ad
principium
ca.cum /V/rr.
Vcrbum
quod./V/cft,
i
liberatione
populi.
Sed
quia
reuelatio
fuit ibifdta
in carcere,
/i
inttrpoffta fuit
eius incarceratio &incarcerationis
ratio,(\uofi
hic reuertitur lere. ad narrandum reuelationem
fibifaBant
,
a
dicitur. Et
dixi.fcilicet ,
illis
qui
cum eo erant in carctre
adfua
&eorum
confolationem.
5
Ecce Ananchcl. in
Hebtp
iatcrr,Ananehel
patrm
t\xns,ide[i,fiLtus
patruitui.
4
Et
appendi
ci
argentum
ftathc. Stather
eft
medietas
ci^ifecundum quod
dicit
ifid. i6.cty.
^ Ei
M
^ ^ L I T E
!{.
ij
Eccf^nanehel.
Qui
intcrprctaturgratusDeo,propter
quodfignatChriftum
Deo
patrigratiflimumMat.^.H/c
eflfilius
meus
dileius,t>t
ow mihi hene
complacui. Per lercmia
daufuminatrio
carceris,
fignatur
bonus
religiofusin
clauftro
religionis.
HuicperfuadctChriftuscmcreagru
inquocftthcfaurusabfconditus,dequodicitGregorius
in
Homil.77.
Thcfaurus autcm coelcftc defidcrium eft.
Agcrvcroin quoabfconditur
,difciplinaeft
ftudii ccle-
flis,quac vigerc
dcbctin loco
rcligionis,
&
idcoagerifte
diciturcflein
Anathot.quacobcdietia
interprctatur.Pre
cium autcm huius
agri
funt
fcptcm ftathercs,
& dcccm
argcnti:pcrquos
fignaturimpletioDccalogiper
nume-
rum dcnarium
,
&
pcrfcftio
confiliorum
Euangclij pcc
fcptcnarium,qui fignat fcptiformcn gratiam Spiriiull
fli.Liber autem
crnptionis apcrtus,funr
vcrba
profefl
nis cxtcrius
prolata:&
libcr
fignatus
eft intcrior
intcn
dcuota:Quorum
cuftodia committitur
ipfi
Baruch,c
.
bencdidus
intcrpretatur,ideo fignat Spiritumfandu
[
qucm vcritas,f
fcflionis intcrior & cxtcriorcuftodiii
Tcftcs vcro huius rci
funtangcli
fandi.qui
dc bonis
i
minum
opcribus &conceptionibus
corain Dco tc(h
cantur:cuftodiunturautem in
vafcficl:ili,ideft,
inco;
humili:
qd
no
rcputat
fc nifi
quid fragilc
& nuUius pi
cij.
Humilitas n.cuftos & dccor eft omniuni
chatiin
tum & donorum.Proucrb. r i.z.ybihumiUtas ibifaftfrii
Qus
tcnct
cxcellcntioremgradum intcrSpirituflan
dona,Ifa.
i
i.a.cnumcrata:/^'^tt?f//fr//Yper
n;m)ptntusfp
ti^
&
intelieiius,&c.
Et fic habct alia fibiannexa.
8d^
leremix
Cap.XXXlI.
So6
f icareconanmr
A f tirecepi
g. .Baruch
qi?i infcrprefatnr
bcncdicnus,
qui
,iifiliusNcri,idcft,Uiccrna:
mcacclcqiia
diciiLir ! arm
."/iicmV
verbJi
'"Ktii tt
ImiZ-f
miti mris. Ncrt
qi.oq;
fuit
itii!c2i)S
Bartich
rctniimininraiic
Ijfeciindum
illud :
Jmbul^si
viain,nna
iata
h-c mil i mim-

/abar.Vrtdc:
Elif^US
iiniflcrElix'inran-
tlmDeoplacuit.vt
nnslato magiflro
(iplicem
fpiritum
icrercturaccipcrc.
loc dicitur contra
es
qui
malorum
ntmifcriccrdia^. Non cnim fiatim
punit dclinquentcm,
D
fcd
expcdarpccnitudincni,vtlibcris
fi
imitatifuedntpa
rcntum viria,diu dilata
pana
rcddatur.
f
Fi>nin.e,t, agr.e.^c. Ha:c nomina
potentlam
creatoris
loan.i7-a
indicant,
fcdpropricnomenDci,paterefl,vndc:
Vater
manifjiatii
notncn tuH
iiusMaa(i.T,idcft,fadura:
^Jc
opcrisdomini.Aducrtc
cr-
b quantis
virturu
,.,..,

. , >, u
thercs,&:
dcce
argenteos,&rcripfiiiiIibro,& (ignaui,
dc
adhibuit
telles.Et
appcndi argentuin ftathcra,6<:
acccpi
li
briitpcfltllionis
f]gnatum:&:
t
rtipulationes,
& rata ii il-
afQuann.uain
ci o "llit poHiinr rr linruenda T.11 to U tali vir-
gna
forinfecus.Et dccii libiu
poflcflionis
Baruch filio Ne-
^Qui
vcn-lidcrat.
ri
fiHj
Maafia^ in oculis An anehel
patiuehs mci,&:
in ocu
g
hs teilm
qui icripti
erac in hbro
cmptioni.s,&in
oculis om
Vrl j.f
^>i..ph
<>'V conf. landum venerani , vrl dom^ni vfiba .-.ud^reci
pi.baiJt.
nium
lud^oru,
cjui
fedebant in atrio carceris.
Etprarccpi
alSnpn
(*i?ti5
prilc.iitus
Jt vidcniibus.
IQPer
nie
pricei,ii
a..M!inus.
^utuntur
minifte- a
Baiuch cdt am eis dicens : Hxc dicit dominus
excicituum
&cSos'iniqui
^eus IfracI.Sumehbros iltos
,
hbri
emptionis
huc fiona-
^jjttisfuz.
b
tijthbrumhucquiapcrtuscft,&: ponesillosinvafefoi.
9
jo. ^snme
iibros.Y
fquc
jj f
permancrc poftmt
diebus mulris. Ha;c n.dicit domi-
ifi- bdie fcruatur hsc
c
' f^

-r^ li- ! ajl n' j \ 1
cfuetudo.vtquod
nus excrciruuDcuslirael.
Adriucpoliidcbuntur
domus
afCelcbiata cmpiioiK a^ii& accepta renteniiadomini,<]uod adbucpoflidcaniur
domus,
&
gli
.^ vinrx.
Sc
agri
fi^vincc in terra ifta. Etoraui ad dominum
poft^
.i*l).i'iirin ci>-*is
.;<:mitus
expt.inlt.
tradidi hbrum
poircllionis
Baruch fiho
Ncri,dices;t
Hcu
1_liriHus n<i i.iu& Dci
lapientia
vn.!e:Omnia
inlapicniii
tcci.ii
heuheu dncUcusrEccctufecifti ccelum & terrainforti-
a^Btachiuin
ilo.iiini
.)tii
leiirl-irum cft.
hvTninibKS,
g Mu-i>ws cofMo^&r. \ '^'Sfftj-;
NcmOergOfecrctlScu
exeplari.
Dei
fcinfcrat,
&dc
illiusiudicijsiudica
rc
ptcefumat.
hrtyeeldasvnrcuique,
Significat quod
in-
tcrdiim
prx
nimia
patietiaiudiciaeius
vidcantur
iniufta,
Xndc^gnoras quonii,ni
Rom.i.a
bemgmtas Deiadpat:i
tiar/i
teadducn)
Quan
toigitur
fcriorvio-
didatantoiuftior,{i
9
cutinPharaonepa-
tct
qui
dccem
p!a-
gis
adinonitus non
tf^"'"!*:"'"
punitus,&induri-''''^'"P^*"-
tiaperfeuerans,taa
'
demrubrimarisflu
p
10 dibus obrutuscft,
i
Quipofuifti (iana.
11 De
generali
tranfit
adfpcciale, &quod
la
propric praeftitcrit
Ifracl, breuifermo.
13
nepercurrir.
k
Etporun'a,
&C.
14 Quibus
affliaa eft
vfquc
ad dicm hanc
poftcrioribus copu
ladumeft.Quafidi..f^.j,u,;a
15 cat,
& in urael& in
opeie.
i5 cundis mortalibus
tuaquotidie figna
complentur.
Velaliter.
Signa
tadmuentionueius. Qui pofuifti
fiena &c
portcntain
ter
7 .^
porfentanon
fp-^.
,
A

r j j- L o

rr lo

4.1
18 lumm
Aegyptofc-^^
* '
raAcgyptijVlqiad
diem hanc
,
&mIlraci &in t hommi-
ip cifti,
fcd
v{qucho- +
itrinfccusfignacu-
lcontincnt,hoclc-
d
recupicntib.exhi
cat
apcrtum
volia-
B
tcn ,

c Jn
vafefi&ili.&c.
li-fcforispofitipatc-
nt
rapinx.iSc
hu-
rocrediti Iblucrcn
-'"
trhumorc.Hocau
bTPeicuticn'i?m iudicnt.
tudinetuamagna,&:inbrichiotuocxtcnco.
Nojcrittibi
a

Qj_i:T
'p.iil hominc
tm^i
>llibilia Uini, Peo
piiHibiiia
lunt.
ttn fitvt
quividet,
difficile omiic
verbum,quifacismi{cricordia
in
milibus,
helligant
rurfum e
t&
rcddis
iniquitate patrum
in finum fihorum eoru
poft
&m&'^po(Rffio
cos.Fortinime,magnc,& potens,dns
cxcrcituum nome ti-
(T
/^ I /> afQjem
11011
romprrh^ndit cogitiiio.(iuoino<<'' poteftfirmo comprrlicndeie.
uTu^uis autnn
per
bi,magnus
confiho &
t
incomprchenfibilis cogitatu.Cu
/n ^

11
a T.^Xrnio crEole putctabfcondctepoftc.
:
poflint
intcllic-2 .
}


r Ji

1- * 1
,commoucturta
^^^ ^^""
apcrtiluntlupcr
omncs viashiiorum
Adam,vt
:ien Dei lermone. h
reddas
vnicuiq;
lecundum vias
fuas,
& lccildum frudum

^dhuc
pcljidcbuntw
i
1
rafeje>ra7)-(".Hoceft k
lod Icremias fu-
^ ^
5
l.iudcs lux in toto otbc celebiantut
bus:8^tibi fecifti ndmcficut cft dies h^c.Et cduxifti
popu
af Cumeiiimeduftusell, tuo fc:uicl:a'.
imperio
.
I
c
|l^e
verbum Pci:(5c
'^
jcirco eraiflc
agru.
t
!>jii facis rr,i;erii ord.
<fandis mifcricor-
tacrcatoris. Mifc-
rordiam fuam in
millegcnerationesextendfrc,
& lu-
Itia in
alterageneratione
monftrare
, que
tamcn mixta
fit
bf
Qu^ando
niaretubrum viam
ptarhuit
Iftael, &
Acgypfiot opprelGt.
lum tuum ifi^ael dc tcrra
Acgypti
in
fignis
et in
portctlsjCt
20
dieeadcmtuxmifcp
2t ricordix fortitudo
faluatpopulumtuCi
&
generi
humano
creatoris fubucnis
potcflate.
Et notan-
ExQd.4.
f
dum
quod
Ifrael ab
omnibusfeparat.
luxta illud Exod.
filtus meus
primogenitus ifrael.
"
Etin-
NICOLAVS DE LYRA.
j4e
J
^i^f^^^pCiinhh.i.inchartaqujtfuletfieridetaltb.emptitHb.
2
ElUgmai.
jct!icet,ftgillisdebitis.
3
Et
adhibui
teftes.arf maionm certitudinem.
1
Et
accepit
iib.
..cmpti-inis, per tjuam
habetur ius
poffidendi.
5
Si^n<nam.fcilicet,figillis
dmiis.
^
E:
^ifivXmonQS.idiH.interrogationes
&
refponfiones
ven-
ditts
&ementis,viemishmc:vcndis ^ vcndo.
7
i-trztZ.idi(l,verba
vtriufijue conlenfum exprimentia.
^
Et
figna
forin./. chartam
apertam coyftmiUm clauf^
^
fi-
'au:
.^nod ficbat
antitjuitus,
vt
defciUpofjcthomo
vtdere vir-

'rniha-tx
chuft ,vnde in
Hebrtcojic
habetur-:
Etdifcoopet-
^'n,'dcfl,fcriptum
&
apertum.
9
Etponesillosin
vz.fcilicet,vfque adfolutionem
Bahyloni-
c-captiuuatis.Si cnim
pofitx tficnt
illa liter<e in
vafepreciojo ,
ci-
tii
raptrentur:&
Ji
in
lapidco vafe^
vel
aliquo huiujmodi ,
citius
pyefiereht
proptcr lapideum
humorem: vas autem
ficlile
ficcum efi
pmet dccoHionem.
1'
Et
Oraui. HJc
onftqucnter ponitur confrmatio diiii,
per
hoc

3>
'.remias
petit
a domino
perfeclm infliut de ratione
emptidms
-
dt-^,(um ciuitas
iff-
1 de
proxi
mo
capienda , &
populus captiuan-
du ht
domi,msrclpO'.d.t,quddpofl captiuitatem
ad
locafua popu-
l!i'cucrtetur. sic
ergo procedetur,quia pnmo ponitur
lcremi^ peti
t:i.Jecundbdomi>ii
ri^)nfto,'bi:
Et fadum:
iententiaprim^ par
t'fyatet,exceptis ali^uibus
qua; dijcurtentur
.
1 1 Heu heu
hcn.Terponitur
ad
e.xprifnendum
dvioremprophe
ttg de ctelin:Btone
tcmpli,ciuitatis &populi.
12 In fortitudinctua
mag.&
in hr
i.i\epetitio (ffciufdem
ad
maiorem
exprcljtontm.
In Deoenim
qui Ipiritus
eii bracbium dici-
tur eius
potentia.ficut
orutits etus notilia.
1
5
Non crit tibi difficile omne verbum.
iden,^quodcunque
fieri pdffibile.
14 Qui
facis
mifericordiam,&c.
idefi,pronior
es ad
mifcnn-
dum,qi:dm
ad condrmnanduni,
15
Magnusconfilio.i>M,//M;)otf^/;>e Deiconftliumjii-
ft quanium
reuelauerit.
i<5
Etincomprehcnfibiliscogiratu,(7M quantiicunq;
Dtum
tognnuerit
mtfUitius creatus,
rtTmnit[tamen
al eo
intoprehcvfus.
17 Quipofuifti. iigrapropri^ diiunturqujefignificartt aliquid
de
prtejenti.Sicutfubita tonuerfio
virg^ Moyfi
in
Jerpentcm fuit fi"
gnum
diuinx rirtutis hoc
facientis
. Vortenta verd
qua
dicuvtur
quafi piirro
tenfa,tdefl,in
longinquum,ftgnificant defuturo
.
Etfic
virga Moyji
deuorauit
vtrgas magorum
in
portentHm
dcuoratio-
nis
.Aegyptiorim
in rnari rubro
pct cxtenfioncm virga Moyjifnper
mare.Exod.i^,
1 8 Vf
quc
ad dicm hanc.cfi? memoria Imus.
19
Et m\Crac\.aliarifmGentium.
20 Et tibi fccifti nomen.
o[iendendo
qnoi tufts
Deus
ifraeL
zi Sicutcftdies
hxctdefijfKut apparec
in
prJfnti. S^tsra pn-
tent
vfqtie
ibi .
Tom.
4. Cc 4
807
G\o(.
ord. &Nicolai
Je
Lyra
808
^a
Et
ijjrf/P /fmf.Nihil
mcdiiim
intcrpofTcfnoncm
& in
A obcdicntiam.Vbcrtascnim
fccuritatcm.lccurltas ncgli-
gcntiam.ncgligcntia
contcmptum parit.
b tt non obidi rfl/.Idefl.Fruara
crgo
promifcrunt.dcf-
Eted
i^b
xcy.Q
t'
cunqne pncepetit
d(.minus
fjcitfnus
. Noncnim in ro-
fponfionc.fcdino- , ,
.

jn manu robufta
, 6Q,n
brachio cxtcnco,8c
in tcrrorc ma-
fAbrahl,Ifc.Mcob:noiienimruomento,fHpiirri
viriuiiliiKietr.m
ace?r;unt
fr..ii.ii|ion's.
cno;& dedilU cis tcrra hanc
qua
iurafti
patribus
corii
,
vt
tQy.i
nonJum foliduoi i imk
"peie poieiant.jquiDus
alituii inhntia.
Vr! rrtum o.nnium hundaniu.
fugiat.quiaalia pp
fe
,
alia in vfumhominu
funtfaaa.l)
h
^t^itijo
t>adam ciui.
Quia
mihi efl
cur^
omnia
rcgcr
vniucrfa
difponcre.fingulis
rcddcre iuxta vias
luas.
i Ciitititt(irii-am. Primfi vallata cxcrcitu
Chaldcoru, at
fcntcNabuchodonoforcapta
cit, &SedcchiasinRabl:
tha
rcgi
traditus
pcrc prcmium
cll.
c EcumHtiitiims
ex.
Dccimus
annusSc
dcchi9crat&
ciui-
..- ^I.V^/T'. irriinr-i ^Vr!
rnum o.nnium ahundaniu.
dXtl^cii;
& li?c'
^
darcs cistcrraflucntela-dc
&mcllc:&
ingreilifunt
&
pof-
miasinatriocarcc-
^
fedcruntca:&nonobcdicruntvoci
tua; :
S^inlegetua
no
ambuIaucrunt:omniaqua:mandafti
eis
vtfaccrenr, &c,n6
tis.Vndcfubditur:
iicce mu. &c.
,
.
. . r . c
A V o' r r O d
a^luxtadomini
irr.teniiainbonain.iedditvniruio.iclecunJuin cper.
l a
Nd hab^t
quos
vin
*^
fcccruntr&cueneruteis
oia malahxc. Ecccmunitiones
cant ,
fcd
quosca
d
cxtiuvaa:; funtaducrfum ciuitate,nc
capiatur:&
vrbs data
^X
confumpto?
^^ ^" manusChaldxorum.&inmanu
rcgisBabvlonisrj
k f
TfwJinf.
Aquil
>
mclius.ingrcdictu \
Non
cnimabfcnt
crantvt
vcnirctq
i
oblidcrcnt ciuitai'
vcrbumautcmH'
j
brxum&venict. 1
ingrcdicntur
fona
1 tt
domuj.Quomv
do
pcriturus
fcrib
tur
mundus.iux
ilUid: Calum
cf ffr i
/ra'///6Nr.coqu6cli't(ai
maUgno pofitujli
Et
qu.fcut,qu-:lotu. prcliantur
aducrfus caa
facicgladij
& famis
&cpelUletia::
2 fic &
domusipfa
'
I. -
'
. .1
-
r

r- Inr.i in ouihiK (
^& miracula atq;
iu
ftitiaminomncho
minumgcnus.de
indetranfitadlfra-
cl,& quanta
ci
pr?-
Njbncho.1o
imracmores
bono
g
1
k
nofor.
e 1
.inmanuTc-Lxcrcaturis
prcdi
c
5<:quecunquelocutuses accidcrur,vttuipfecernis
. Ettu
uBabyloDis catcrcaiore,&pri-
f 4
*
. /i
r-. t- - b, ji i ^,
mopotcntiam
cius
dicis mihi domine Dcus: Emc
agrum argero,&
adhibe te
ftcs:cum
vrbsdatafitinmanusChald^oru.
Etfadumeil:
vcrbum domini ad Icrcmiam,dicens
: Eccc
cgo
dominus
.if Nonerit
impo(libileonine vcrbumapud
Dtuni,
ideft,nuLlibet
tcs.
Deusvniucrf?
carnis.
Nuquidmihidifficile
critomncver
ftitcru.defcribit!
Et h
bu?Proptcrcaha:cdicitdominus:
Ecce
cgo
tiadamciuita-
poft
tantabcncficia 1
^^^^ iftam in manus
*rcgisBabylonis,&: capicnt
ca,&
vc-
nicntChalda^ipr.Thantcsaduerfum
vrbcm
hanc,&
fucce
dent cam
igni&:
comburcnt
cam,&
domos in
quariido-
a^Noncirnte.fea ronrntione,vt i'- rr.*.itnrem ronrumelu tacrrr videfatur- biii 'olo Sidoniorii.
matib.facrificlbant Baal:& libabant
dijs
alicnis libamina
;neteiii
tiibu^. alTir.a: tnbus.
ad irritandij mc Erant cnim
filij
^frael &
filij
luda
iugitcr
facientcs malu in oculis meis ab adolcfcetia fua ,
filij
Hrael
7
qui vfq;nunccxacerbantmc
in
opcremanuumfuarum
dicitdns:
quiainfuiorc&indignationcmcafadlaeftmi
g
hiciuitashxcadicqua
edificaucruntcam
vfque
addiem
9
dcntcm'.
Quicni
alQ^oo gcncid
tct
iirsdixii pci pricsenuaierat IQ
prCCatUr,
inclmJ
iftajquaaufcretur dcconfpe<5tu
mco
proptcr
malitiam fi ccruice in
tctrap
horulfraei,&fihorumIuda,quamfecerunt
adiracundia
rum,clementia.m
il
liusinamaritudine
prouoca(re,vt
ciui-
tas obfideatur ,
&
antcqua capiatur,
gladio
& fiime &
pefie
confumatur.
Hcc autem vniucr
lapr^mittifjVtinfe-
ratquafiinrcprchc
fioncm diuinx fen
tenti?
. Et tu ditis
mi.dom.Deuscmc
agrum.
f Et tu dicis.^b re-
prehcndit,fcd
inter
rogat
: ncc tam fibi
5
6
m
loca in
quibus
fi;
gitiafadafunt,
ir
Deifubiaccbunt.
m
/^ifo".
Sincfin

Vbiergoiuftitias
piterna?Lxx.foli
t
cicntes. Dv^'!
cn'
notitiam ha
& ab co rcccdcbii
ideo foli in ocu
eiuspcccant.Qui'
roincrcdulipcrm
fcrunt,quafiillof
vidcntc &
negligi
tedclinquunt.vtif
Dauidvirfanftm.'
poenitensai;
ciram
tefec,
confpcduti
.
n Et verterunt.Vii
alibi: Vcrtuntcon
me
fcapulam
rec
II
iNon mei.
f
noliierunc.
y
.
,. mcprouocantcs,&ipfi6<;rc2cscorum,&principcseoru,
Cvult
diccre
quam
j
^^
r
^
&

t 1 o 1 l-
t alijsqui
fedebat in n &
laccrdotcseoru,6cprophcixeoium,vui
luda&iiabi
nus funditur , q
vcro
tergumvaii
gcftu corporisin(
cat fe
ncgligerc
c
'
minantcm.
O Ctmt docermeo
Fugatis
tcnebris(
atriocarcens.&for
o
tatorcs lcrufale.Etvcrtcrunt ad mc
terga
& non facics:cu
fitan
reprchendc-
^x,hrrun,ngnificjtatbitriu,.K
_
,
,
-
bant
taciti,quo pro
^Qccre cos & crudircm
diluculo,t
& nollent audire vt ac-
^
5
'^'''^ff '^'J"
'
phetaquem
veium
p
.
,.^. ,. .^ r
'
-j 1 i

j

^
turaiUuminarec
nunciaue crcdebar, q cipcicntdiicipiina.Et polucrutidolaiuain
domo in
qua 14 cupicbam,&doi
& vrbcm dicat ca-
inuocatii cll nomcn
mcum,vt
poUucrcnt
cam,
& a^difica-
1
5
re
qux
reaafunt.
i;
picndara,&agrum
^
p Etpcfaru"t,(S
'
ematquemnon pofifideat.
Non folum tunc ludas
pofuit
idolum in
tcmplo
Dci.l
g
Eice
ego
dontiius. Non omnium
gcntlum
vcl
populi
If-
vfque
hodie in ecclefia , vcl in cordc crcdentium
po
Diuinot
racl tantum,
vel vt de fanftis dici lolct
,
Deus
Abraham,
& Deus Ifaac &
Iacob,fed
vniuerfje carnis vt
rationalia,
& brutaanimantiafeciffecredatur. Suntenim
qui pro-
uidcntiamcreatorisvfque
ad rationabilia
confitcntur,
bruta verocafu vcl
pcrire
vcl viucrc. Idco
prophcta
dc-
darat nihil efle
quod prouidcntiam
&{cicntiam Dei
W^rCOlTAV S D E L Y RA!
1 Eccc munitioncs,&C.f-<J>-/e
j
udfyangcdtm muros.&per-
rcria
adproijciendum lapides
intra
ciuitattm, Qr- turres
Ugnes
ad
fugnandum
deparicum
illis
qui defitidutjtmurum.
2 A
facicgladij
& famis &
pcftilcntiai,
&c. Quia multi ie
illis
tfui
erantin
lerujalem
mm erant mortui
gladiOi& multifame
(S
multi aeris corrupttonc.
3
Et tu dicis mihi domine Dcus:Eme
zgxnm.Qjtaft
dicat,
boc ejl
mirabile
propter
ifla.
4 EtfaQumcft vcrbumdominiadlercm.
Hic
cor.feqfeter
fovitur
domtni
refponfio,& primo
de cimtatis
diflru^iione er
pu-
fuli captiuatione,fecundQ
dc
populi
reduBione,ibi:^l nunc. Sm-
tentia
prim.t partis
patet in litera
vfq-n
ibi.
5
Etdomos::n
quarum
domatibus.Jic/Z.tct^/r.
6 Sacrificabant
Baal,&
libabant
dijs
alienis. Te8a ctiim
dontoium illius
terrajuntplana,et
ibi
itdtjiciibant
altaria idMrum
tur idolum
,quando nouumdogmaconfiituitur,&
abfcondito adoratur
.
q
t
^diJicuuetui^&c-Vroprictrih.lttdaSc
Bcniaminin
J
no Baalis & Moloch demonu fimulachra vcncrabar.
tulos aureos in Da & iBcthel lo.tribub.
cp
taexccrat
_3j!1'
y^^
ad tnatorem reucrentiam
ipjmutn
.
7 Facientcs malum iu oci\Vis,6(.c.^dolefcctiapopulf
!f'
dicitur in exitu dc
.Atgypio
,
vt Uiilum efi
juprd
lav.z. &
t^^
fuerinit
idololatricvt
p
nei invituU
adoratione,Exod.izi).
8
Quia
in furor
c,8(.C.idclt,digna
vindilx &
punitiofisn.
9 Aiiie.ideii,atemporp.
10
Quaa;dificaucrunt
czm.Et hoc
fuit
t^e
Salotiionis,^l
faleprius
adificatd Mdcbifedech ampUauit,
&triplici
muro
cL
Jit,etipje
idololatra
fuit ^.<{eg,\\,& occaftunec^
multiipof>'
1 1 Auferctur dc
confpcclu mco.pereius
deJiru^lwHem.
tera
patent rfque
ibi.
12 Cum docerem
COS.per prophetas
meos.
13 Di[uc\l\o.ldtJi,valdeJolltciti^ &diligenter.
14
Et
pofucrurWHoc poiil/imc ftiit tcmpore
MMafje
4.^^
1
5
Et ?dif\CZUCiut.vidfturcontradi8io,excelfa,in
vdle.D-
dum,q>l.cet eflentattariain vaile,
tamen
corpits
alcarisidouc
^
.
"
* exctlfiui
)0()
Icr cmk
Cap.
XXXII.
810
^,
;...... Q.S.locfonribusrubiacct, &amc.nitate
pcrll^autpcrcxorScmS
bThoS^
fn,
populum
ad luxm-.am
prouocau.t, qua.n lcqu.tur necertitatem,
ad
falutis viam nos trahit
veUranS
:itusidoIorum
^ ,,.
P^^^^aionem
fimilitcrabeodemcondS
?^^^^^^^^
.Lir?;;^^^^
ver6eftadexhortationcmauxihun.qucDTieSsri
ncn,.;,uando tcmplum'
a
.THcbnicc Bamo.h. remiffius
fequi
, &
'dificatum crt fub
"^^'"^^ ^^'^^''^
BaaJ^qua^luntin vallefiJij Ennon,vttinitia
'
P'''^
^^^
^^' ''^"1"-
taia,&
murieX
TldoloAmmo..u.xum,quodinurpret,miiexnone:m tanu.n, li. ,1
l>ru,.lanr.
nCratlOne, VCl
fup-
:uaipcrcircuiu-i. rentfilios fuos&filias (Iiis Molnrl-. rr<^ n;^"^''''''''^'j'

^'^.3
promereri.
cdqQoeritvctu-
r^"*^
""j*/"0^
<^ "^'^^ 1"^^
^^iOlOCll,
qd
nonmandaui
eiS,
f
EttmonmweHm
- -'
nec alcedit in cor meu
,
vt facerent
abominanonem hanc t'"'"'
"'''^'' ^^- ^'*^ ^'
aynpecc.uumdeduceruntIud.Etuncpropterma,h;.c.
.""roJ^ui
dicit dns Deus ilrael ad
ciuitatemhanc,
de
qua
vos dici-
^
tribuitur,exgratia
tis,quod
tradatur in manus
regisBabylonis
in
gladio
&in
^
^''^'"''"''^
_
ULlSjlCU
a rcrJJS OC -
iTInecclefiam. b
I^Vnde.Vtfilios Dei
qui era.it
dilpcrli.canj;,. ic-.i uuin
^
lacedonibus
,
ab
b
1^"^^ ^in
pelte.Ecce ego congr^^abo
eos de
vniueriis tcr-
iSpf
ct^Z-
'^' ^"^
1^^'
'J'"^^
'' ^^ ^"'^'^ "^^" ^ ^" '^^ niea & in ihdi
Mfq;
fcruiunt. Ad
c gnatipnegradi,&
rcducam
eosadIocumiftum,&:habita
^iuentu igit
Chri- re cos faciam
confidenter,6cerunt
mihi in
populu,
& e^o
^
tOiarcfereda
Sijr, d arMultitud
p.;credentiumeiatcorvnum&Lnun5vna
^
j
quo cornplefa ero eis in Dcum. r dibo cis cor vnil &
f
viam
vnam,
vt ti-
^UCmUS OCeleCt.O
e
^TFiIialjtet
Jieatusvitquitimctd^minum.
g
\ 'Tred^c *''"'''"i
"^^"^"^ "^^ vniuerfis
diebus,&
bene fit eis
S^Elijs
eoru
poft
9
INouum fltainontum.
Mt
fpSnT.bus'a^;
^^' ^^ ^^"^"^ ^^'
P^^^"" fcmpiternum,
& non defina cis
lHim& in miiro r U T o/^- 1 i . jNon
iu .-re. 10 n
Uuiah^c didtdo
.mfirmitatTfide
t>enefaccre,&:timorem meumdabo
mcordeeoru,
vtnon
^i minus. skm
adduxifu
~
^ \rinirfic fnh,,^.,^
" ^'" "
'"'''**'"
'""'' ^
^^^'""is Qi
funt creatura mea,vnde. E,
g,udium
cli
angdorum f^^ pOphbm
iHum ont
^^
dJ.tlUlCaSIUDUCrte
^ 1 at '"''sfu^.cvnopeccatotepoenitentiamagente!
'1
prophetatur ,
^ reccdant a
me,& ktabor
fuper
cis cum bene eis fecero . Et
labitare eos facia
^nfidenter & fe-
ameispadufem-
iternum?Nonfo-
.mn.avicinisgen
bus,(cd
a Per/is &
5
6
fitlargitoris.
g intotocordemeo,
&in tota animt mca.
SiveibafuntSalua
toris,rede&cor<Sc
anima eius credi-
tur
quidicit.Pof(./<a loan.io.a,
tem hubco
ponendi
ant
E
mammeS,&c.Si au-
tempatris,Anthro
pofpathosefl: intel
ligendum, ficutii-
lud
j'jiiuitatesreiiras
Amos.f.
h
Huiah^c dicitdo
a
TPt*lenti crclefia vel fututa.
ewtf.H^Eciuxtali-
teram in
typo poft
12 reditum de Chal-
])pULUS
OtTirH3.n-
Triicniiccicijavciiutura.
rf*A't- A' /"*! 1
dpXib^rooft l
P^^^^b^^^"^^'^r^^ft^'nveritate,intotocordemeo,&in
]] d^is^qf^ando^Jcy
1 bucrfioncm vf-
^'^^^ anima
mca.Quia
hicc dicit
dominus.Sicutadduxi l\i
'^^
'^e?'s impcrium
l;"ub'us"r {^^'^PP"^^"^^ft;^^?"^"^f''^^^"^^^^g^''^nde,ficaddaca
,,
K^^ofunSd
!."!":"^"' ','^"
lupcr
eos omne bonu
quod ego loquorad
eos.Et
poflide-
i
j fpiritualiterl Chri
buntur
agriin
terra ilta de
qua uosdic]tis,g?defertafit
'^ o&:
Apoftohsple
aTRa-onalis. bTSimpi.ccs 1 Homin,. .<,
iun.cntala-uabisdomin
'
^7
"lUS
COmplcta
funt
+ -.^^..^j.. -, . I >-
-
K - , .
Raban.Supradip
ftum eft
quodSe
tconfidcntia
atq;
ipcrbia iufta fcn-
:ntiam,&delpcra
atq; humilitas
>ci
metcafur auxi
um.
EruntmihiintiopM
m,&
egOy&c.Trm
usiitafubiungit,
>:
captiuis tcditu
jomittit
: fed
pri-
lumoftendit cau
imofFcnf^&iufii
T co
quod
non
rema(erithomo'&:iumentum &
datafltin
a^ vKiciimus ""bisamkos
dcMammonaini(Ju.tatis,vtrecipi.int
nosin sterna
tabernacula.
manus
Chaldxoiu,
Igri ementurpecunia&fcribenturin
afVmcntium. b
tCiucis & victouat. c
iMattyies &lanaoruin choms. d Vbi domini
11
M . .
n h
fcttitudo.
ibro,&imprimcturfignum,&te(les
adhibcbunt^in tetra
. . aflnquavifi, pacis&attcrnafecuiitas. bfVbi vetaChriftic. ifcino.
Beniamin,6c
in
circumitulerufalem,in
ciuitatib.
luda,
&
a
HDequarum
vna dicitur.Non
poteft
ciuitas ablcondi
lupra
montem
pofita.
b
TQmj Hebraice Se
^P'"^''-
>t ile
f
lofuixlo & de
pre(n$ per
caniporjim
xqualitatem
ad fuinm.i
egtediamut.
in
ciuitatibus
montanis,&
in ciuitatibus
campeltrib.
& in
a cr. KT'.....k ..!.. r ^a ...... j:. ... _i I -

(..,,. .
,
b 1
Hiscomplrtis.
aTLtx.Niitb vbi f.eft mendifs &
plcna
!ix vcrii.itis.
dechias claufit Icre
i8 miaminatrio car-
ip ceris,quiavaticina
baturdiccns-H^cd/
2o citdommus.
Lcceego
2 I dabo ciuitatem
27?2fupraeo.i.'
2 2 in manus
regis B^ihy-
loniSf&c.Vbiciizva.
claufusemitagrua
filio fratris
patris Iroris &'nnanr,-.
.
7--.f
.. .x
i.,
.,..._,
.=t...iis.
^
o i
niscompictis. nnu
rratnspatris
'
^'J"^'"o
ciuitatibus,qua:ad
Aultrum
iunr,quiatconuertamcapti-
25
fui. Ibietiam nunc
f Alcenicnsin
al.u:,;^.iptn(amduxitcaptiuitatcm.dcditdoiiahom'nibus. fcCUndo Verblim treJi
Jaiorculpa,tanto
j
peccatores am-
jiorclcmenria.
_&rda^fXafiiodo.Mainfeflc
prodit,initium
nobis tu
populi.
uitatcm
eorum,ait
dominus.
.- ,.N
^C
O L A V S D E L Y R A.
.'
ice^mquamaltaredomini.
i
Vtiniciarent./.co^yr^f.
Mo
auiem
hmsconfecrationisdia^m eH
fuprifrequenter.
-
i^tnunc .
Huponitur
refponfio
dominide reduciione
popuV,
K5^^""''^'^ti'-'^-^-
5 Hxcdicitdominus../;i
TntP"T-
^
Dequa.f/e^m;i.6-a/;;p.r.p6..
L ifl
^^^"^^.^^^-^i^
^^ritate erit ita. Sed aiiod dicit Dcus
Jaeladhanc
cmtatem
vltra?&
jubdiiur
refponfio
domini.
iicce
ego
. Et
loquttur
de
reduIione
capti-titatis Dabyloiice,
^acaptuutas
per
Ulmanafarregcm^ffyriorum faaadere^r^o
^^.iT'"',f^^^^^
7
Ethabita
pjopopulus
de
BabylonereduH.sfuit
in
magno
timoreaducr.
i^o^^mpofms^vtpatainlieemia.&LibrisMachib.
8 F.tda
9 Vt
timeant.
f^orf
impktum efl
in
credcntibus de
ludtis.
{.^^^'^'^'''T:
^-Pon^r.tdclegenoua,
cutnon
conlblationis da-
tureidemdc rcdi-
C AP.
iiref.tjcia.
promilfioncs ftnt fub ci>nduione,vt
ditlum
eflfupra
2S.& r 8.
1 2 Et Ixt. Deus enim non deleiiatur
in
pcenisjed
in
beneficijs
lar-
gitifd's.
1
i
Ef
plantabo cos,8cc.i.firmiter ,
ita
quod
non euellentur
per
Caf4'uita;em quindiuaihercbnnt
mihi
, fed
fo^qnam negauerunt
tum corTi
vilato,dicen.]<ion habemus
rege
nifi
C?fare,e.v///t
funt
dcten.i
iliiper Titi(,& vcfpafianim,& pcr
orhe
difperii
sT^t.
14
Sicutadduxi
fuper popuUim
iftum omne malum
hocgran
f. icdrud onem
tPmpii,&
cmitatis &
pa'tnli.
15
Sicadducam
fuper eosomnebonum.-jow/iw/j/^c/reMCif
abf
lufh
ledfub dcerm-naiiou, ,i,ico
fubditur
.
1 6
Quod CgO loquor ./".

edi^^tonern de
captiuitate
ad tcrram
propnum,iitco
luhdttur. 1
7
Et
poffidebuntur agri,
&c. &
patei
iutra
rfj-^
ibi. , 8 Et
Icribcntur./.tw/^j/o^rtj.
1
9
In libro.,'.in
chm^^.Eiponitur
hic
fingnlare pro plurali,ficut
Exnd.S.i.Vcim mufca
grauifiima,&c.
20
Etimprimctur.'.%///w.
21
Etteftes./.t^y/eJ.
2 2 In tcrra
Bcniamin,&c.ioi7;>-.n.^artfw
de renno duarti
fcedetaiia]~nH2Z^"^^7"i'''^''"''"'"'''^^""''''"'""
tribuum.<.lud^
&
Bcniamin.!\euertentes.n.de
Bnbylone
nonrau-
pefi exponide oror^flZZ/t'''*''
'^*^
''^^"^^"'''/'^er qmd perauernnt rtgnum Samayiejcd
manebant ibi Gtntiles
qui
diceba
UJZpfpllU^^^^^^^
^a-/>c.
tur
Samaritan,tiam
tcmpo^cCbr.Hi.
1 Etnondffin^ ,< 'fl /
i
i
^tin
ciuit.Scc.lll^erantdeforteIudeqtteerantinparte.yiH 1
S^}Ondcim^uandjufiab^
cbr
d>cntian,ea. Tql^s.n.
flrah
terrepr.rrnllwr.islficut
habeiur
lofu^Xcap.
^'''^''ybidiciturinpofiiU H h h
ter.jcdvnicadiciio
exiribusliterisiompojita,Jicutaiitumfuitfu-
MuQitiabfn,u< X^^
/Heuneuncu,
frdin additionefupcrcaputquartumi&hecdiBioeSiquedamin-
^ "'"^rnus.A^^.inHcbriononpomtHrhicaliquadiaio
teriemo
&exprimens
dJonm.
Tom.4.
Cc
3
8ii
GIoford.&NicolaideLyra
8;
^
CAP. XXXIII.
A
ap
r
faaitmtfl.Vi^
JU dcit,
cp
ficiit a
pcccatoribus
vindi
Aa,itapccnitcntib.
parctur
mcdicina
,
vbi.n.
pcrindigna-
t n
^acjilKK,
tioncm domini ia-
b
jL^S^ucratcadaucraibi
d..miriuno-
conucriorum rcc-
mcocius. diticabuntur tabcr
nacula.cum
bono

rum omnium abu
dantia, vtindegio-
riadominipraidicc
tur,&laus&lxti-
tia,inomnibusGe
tib.oriatur.
Quod
. quidam
ad rcfolu-
^""*i'^'"tionem captiuita-
dicnatn.
tis ChaldaicaE rcfc-
1 niukitudi- Tunt. Scd mclius vi
ni.
dcturadChridiana
B
tcpora
refcrri
, vbi
fpiritualiter
domi-
nus fidclibus fuis
vniucrfa bona tri-
buitvtin
omnipa
cc & concordia c6
te?:d.
ucrfcntur,yndc:
P.
-tgloria.n. p:icem memrelinquo
C A P V T xxxiir.
T faclum efl verbum dni ad icremiam
fccundo
,
CLim adliuc claufus eflet in
< fVbi Scdechii(c>aaienteum. 1
Cuiusomnesferui funt.
atrio carceris
,
dicens . Hzec dicic domi-
nus ; t
Q^ifaduiuselt&formaturus
il!ud6<fparaturuSjdominubnomeeius.
Ciama ad mc 6c exaudiam tc:&: annun
timarGctcsinfcftal
bant
,
prohib:nt(
fcasdificarc
tcmpl
&
ciuitatcm.InM
chabxorum
quc
quetcmporib.plL
nma
aducrfapaf
funt,
nccvnquat
plcnam fccuritai
habuerunt, doni,
^
h
CUmaadtnefA
7 e^o cxaiidiam te
^
Oftcndit
quod pj
9
orationcsprophc
10
rum &
fandorir,
11
quifucruntinpl.
..,.--
aRomanis
pcr
tt
tiabo tibi
grandi.i,&: firmac[uasnefcis.
Qu.ianiEcdicitdo-
4
tum
orbcmdifp<
minus Dcus Hracl ad domos vrbis huius
,
& ad doraos rc-
^
^ ^""^-
gisludaquxdcftrudxfunt,
&c.admunitioncs
&adgla- 7
dium venicntiumrvt dimicent cum
Chald^us:S:
impleant
cas cadaueribus hominum
quospercufli
in fuiore
meOj&
in
indignationc
mea,
abfcondens faciem meam a ciuitace
hacpropteromnemmalitiameoru.
Ecceeeotobducam
'^
bc
ciominusplac

^

-o r

-o 1 o II -n- xj
^
tusfit,&rcuclauifc
ciscicatrice&ianitate:6<^uraboeos;&reuelaboiliistae- 14 ^{^^^5
rcucrfionci i
precationempacis&:
vericaiis.Etconuertaconucrfionem
^^
intcrramfua,q
1
Iuda&c5uerfionelerufalc,8<rxdificaboeosficutaprinci-
'"^
f^!'"?
'^'S'
\
-,,.,,
.....
,,
.
^ bat.
Supradiwu
'
piOj&cmudaboillosabomniiniquitateluainquapecca
17
ci\.'Noticrarepro^ ^
a
fln .id'jenuCh iti.
^ ^ p^/o
/;0C , eTf. Nui
uerut mihi:&
propicius
ero cudis
iniquitatib.
eorii in
qui
autem dicitur.t' l;
bus
deliquerut
mihi &
fpieuerut
me.Et eric mihi in nome
^
"'^^
Tnc,&cxm
..
&in
gaudiii
<5d in laude S^intexultati one cudis Gentibus
jem
captiuitate
doniinus auctK
vobis. Et alibi. Ecct
e^o
vobifcumfim
omnibus dichns
vfcf;
ad con
noluit,
vt
primum
foluerent
poenam peccati
fui
,
poft
\|
fummaiionemfxculi.
Cum vero dc
Babylonc
rcdijflcnt
fini-
vcro rcuerfioncm non
negaui
t
quam
modo
proraitt \
tima:
^
i^dfju i
Diullio.
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. XXXIII.
r r? T falum . Hic
confecjuenter defcribitur redtptio fa^a
ptr
'
J-'
Cbriflum.
Et
quia
talts reuelatio
efl
crdua ideo
primo pra-
mtttur
qujedam
priefatio,feciid6 fnbditur narra:io,!b!.Qma
h^C
dicit.Circa
primum,ponitur
ordo hnius reuelationis
nfpeCiuprace
dmtis,cu
dicitur,fecund6
& locus.Jn atrio carceris &autor Hxc
dicit dominus
qui
fafturus
cft,&c. inconciptione.n.cbrifH
alnfuidfa^lTi
efi
a
Deopcr creationem.f.anima,
&
corpusfu-i
matii
efl
virtute
SpirituflunBt,&
anima
parata
efi
plenitudinc ^ratia.
2 Clamaadme.
Stcutfancli pr^decefforestuiotamuntad
me de
promiffione
ChrislK
S
Et exaudiam tc.debito tamen
tcmpore.
4
Etannunciabotibi.ejrnaf.
5 Gxzv\d\z.Futura.f.myHerium redemptionisfiend^pey
Ckri-
fium,qHod efi quidmaximum&flabiHffimuni.
6
QjiXX
ncf.
Qitia ifiud
myflerium
non esl
comprehenfibile
amor
tali homine.
7 Quja
hxcHic
cofequenter ponitur
narratio,ybi
primo drfcri
'
bitur modus
redvptionis,fecund6 petfona redcptoris,ibi.Eccc
dies
Trima adhticin
duas,quia primo
bretiiter
repetitur populi capnua
tiOyfecundo Chrifii rdeptio,ibi.V.CCC CgO.
vt
ftc
oppoftta iuxtafc
po/itamagis elucefcat.Circa primU dicit.Hqcdicit dns.&fubdii
8
Quaj
deflrudas funt.Tunc.n.ciuitas
erat
obftlfa
a Chald^is
vt didum
eflc.prxc.& pcr
machinas
proijcientcs lapidcs
ihtra ciui
tatem domus iam in
parte
erant
defirud^e.
9
Et ad
munitiones./.
bladi viiii &
viBualium,qujc
iam
feri
erant
confumpde
in cuitate.
10 Et ad
gladium
vcnientium .comra
ciuitatern,cxercitus.n.
Chaldxorim
femper augmcntabjtur.
1 1 Et
iraplcan
t
cz%.f.domcs Itrufalem
&
plateas.
1 2 Cadaueribus
hom.quos.
Cl}aldxi.n.in illis
interfcfHK-
hus
fiterunt
quaft
it.Hiumtnta Dei executores
iiiflitii
cius , vtjt
quenter
dilum
efifuprd,
i
j
Ecce
egO.
Hic
confequc?iter
ponitur medicinafiue redempi
Circa
qi4odjcier.dum,^toti!m rcftduum
huius
cap.exponit
I{a.
de
tempore Meff.x
, dicens
illudadimplendum quod
iam efi ii)
tum.Dicitur
crgo
in
peifcna redemptoris. Eccecgo
. Ci'.m.n.G
trix vulneris
(Ji obdntUytur.c cfi
viilnus
perfeHlfahatun:,
&j
tas
perft&a
data efi per
Chrifiim,&
non
per
alium.
14
Etreuelaboillis
dcpr.f.pacem
& veritatcm
pro qua
it
catifuntpatres
veteris
tcftamevti ,iden
Chri^onatoclammt)
'
angeli
Luc.z.b.G\or\z in altiflimis
DeOj&:
in tcrra
pax
1

minibusbonz voluntatis.
15 Etconucrtam./.ccn^ret.-w
peccatafua,& vinientiiir.
i
ecclcfiam que
nominatur
lerufalem,Ifa.2.&
Heh. 1 2. C?"
-^pd'

16 Et
xdifica.ho.Trincipi!im pdificationisfnitin
e.xiiu de .A
)
pto que <edificatiofuit perfigna
&miracula diuine virtutis,
1 1
tet in EXO.& in
iib.T^ttm.
in
pluribus locis,&
hoc modo cdijii

efiecdefiainadnentu
Saiuatoris,vtpatetin EuangclijS.
17
Etcmundabo.Woco/Jo//Kff.vponfre ludcidealiqu:

poralifaluaiiotic populiprcterita,quia dict4ntquodinomni pu>

t
ne vel
affiiHione qnamfufiinuerunt vfq;
nttnc &
Jiifiinebimt
'
;
ad aduentum
Mcffin, femper expiatur aliqua pars pxne
debit^
vittdi
adoratione,&
ideo
ifta
emTidatio
proprihintcUigttnrdei
i
fic,qiii pirftiumfanguinem
lat^it nos
apeccatis
nofiris,
quf
ejl
'
feHa
mundatio:propter qnod
iliis
qui lauanturpcr baptijirnm
*
imponitur
aliquapceniteiitia
fatisfatoria
pro peccatis pr^teri
$
quia l)aptifmus
delet
pavam
&
culpam.
18 Et
erit./e^vif
c.Cundis Gen.
quia
in omnilus Centib.
><
aliqui
credentes Chrifio,in
quibus
nominatt^r &laudatur:&
*
fiiicm mundi
perfc^ius impUbltur.
4 Qii:
MOT(^ULlTEt{.
t
I
Eifacinm
f^.Scquitur.H;c
dicit dominus . Per vrbcm fi-
gnatur
vniucrfalis militas
Ecclcfia,de
qua
dicitur
Apoc.
2 1 .Z.l^idi ciuuatem fanflam Iert4(alem,(^c.t)omus autcm hu
ius
vrbisfuntparticularesEcclcfixpcrorbem
diffufs.
t
t ad
dom.rcgis.i.cnrizs
laicalcs
8
Qtif defirucle funt
. Nam in ccclcfiis
pro magna parte
cultus
Deincgligitur,&
in
curijs
laicis
iuftitiafrcqucn-
tcrfubuertitur.
9 tarfw.'(;;/f/onfr.f.alimentorum.
Pcrquas fignantur
doftrins facrarum
fcripturarum, qux pro magna parte
lunt
confumpts;
nam doftorcs
plurimi
docent cunofa
&inutiliaadoflcntationcm
fui,
&
prxdicatorcs
m
:i
prxdicant proptcr qua:(fum
vel fauorem audicntiu
:
& fic taccnt vcl
palliant
vitia
magnatum.
10
Etadgladinm
vcnientiim vt dimicent cum
ChalJpis
.
'[
Aegyptiosqui
tcnebrofi
interpretantur
,
honiincsr
li
fignantur, qui
funtmembra
d^monum pcrChald
)S
fignatorum
: & fic cum dxmonibus
impugnant p<
''
lum Chriflianum feminando difcordias & alia
r
l*
pcrfuadendo
. Rcfiduum autem
huiuscap.
deChi ?>
&
rcdcmptione
fafta
per ipfum cxpofui
Iitcralitcr,(J
^*^
expofitio
mea
rcfpcdu
aliarum cfl
fpiritualis
, prc
'^
quod pcrtranfcojdc aliahicponcnda.
I
]
'3
;
^a
Adlytc
aiidk-
}t't<'tlcoil}.&r,
j. Ne
defpcrer
lu
dci
proprer
mi
'"''nas &
captiui-
. rarcs futiiras,
"^"cflaurarionis
lona
promit
r.vtlociisqui
efcrtusfucrat
roptcr
fcclcra
abitatoru,
^
tercorrcdio-
onj,
e&cmenda-
one liabitct.
Myilice.
Ec-
elia:gcntiliu,
dercrta fuc-
it a domino
:ridololatria
|:
fcderu ini
t
-^
'^panitatCjhaiji
-'""iturpcr
Chri
i iidem & re- c
]cturamltita
inccrcdcntiu
i; diucrfisna-
onibus.cui
p
a.dicitur: u-
hitur
dcferta
et
lUJt&exutia-
tfolitHdo, &c.
-
;alibi: Lauda
frilis
qtunopa
r,dccanta
laude
'
hymmm qns
hnparturisj(juii
Ttlti
fUtj
d
itrtit.
l .^iccubatium
"^
\e.
Grcgcs
ec-
""'
cfix,fciliccf,
cGctibus co-
rcgat(j,qusin
.
ulmine virtu
aconfifluntA
Icremia!
Cap.XXXIlI.
814
tcrrar,qLirEa.,dic;{icomniabonac|u^egofaaiirusrumcis:&pauc
r
feruorc
fpfri- D
buiU&^^uibabunturinvniucr/istJociSj&inomnipacegec^-ofa
"
'"f^ancli cxcr-
.
ciam eis Ha^c dicit domin us .
Adhuc
audiecur in ioco
liWaSc vos
bona:
"opcJa"'
dicitis cHc
delei-tum,!
co
quod
non
ficiiomo
ncciumcnta in ciui-
*
^'"'s, Sc d,lc-
tanbus iuda
6ciforis
lerulhlem
?-
^^^
jflinctab/g,
hominc
"^^..^
..
&abf^uchabicatore^ab%pecorc,vd.gaudii6.;o.
l.cuij;:x ,
^S^Satf^fS
''""'
fponfi
&vox
fponfa.,vo)j
d-cencium:
Conficemini
domino excrci- 6
X^cfrcum
tuum:quoniambonusdominas:quoniamingcernamifeiicordii
7 itu
lerufalem.
.
-^ \^'''i'"l-
b.TNnn^.uha,
'
& in
ciuitari-
cius:
S^porcannu
t vota m
dbmum
domini.
Reducam
enim t c6-
^
^us
luda vcr-
fO.nt^.n.
'
^^Vt^r"om,busvn,fil.&inc,.nfmo.,el.,biu,vnm.
9 faUtUr.^luia dc t CaptimUtt
uerlioneterrxiicutaprincipio,dicicdomiaus
H?c dicitdominus
*^lo
priori
po-
exercituum:
Adhucericinloco
illodefercoabfq.
homine& abf ro P"?^'';"''^^"^
^ ^- o

n-
.'
^''''"'^.'""""'^'""S';''"'"" '^rf^">-.n.v,ia.ncti. r"hr;a *
'^
queiumenco.,&,ncuna:isciuitatibuseiu,s,habitaculupa:lora,
& zi
Fuarum^ume
t
accubantiagrcges
&m
ciuitacibus
montuo/Is
,
& m
ciuitacibus
Hu^busdS
campeftribus:8rin
ciuitatibus
qu?
ad a'uftru
func,ecin terraBen-
^.5^;
J-"'<?<.
iamin,ccincircumiculcrufa!c,ctin
ciuicacibusluda^^dhuccrinfi:
xz
L?^t!''""

f luxudifpoCt,onem.fcil.cc.
veftripaftor.si.n.,qaiai,:Gaulequiano,ni,veftra lcri. Untin
o
T
"^
uim-rit
multilud^Dcinftrlhruin.
>%
I
"
T
'<i!
"umrr-it
multiiud^neinlfrlhrum
bjntgrcgesadmanuumnumcrantis,aitdiis. tEcccdiesvenicnt
,, !> fV"""-
.... .
* ^ '""*"-"'"
1''''^''
'""""
"'"""'"c'l^^l'il^>t^>iitinnob,.. M
V''Jf'-
UCqill-
dicitdominus,etfuIcitaboveibubonumquodlocucusfumaddo r^^}<^' '''">
r
Ptupoftas
nouuhmis
dic
mum
Ifrael,et
ad domi luda. Jn dicbus iWis ct in
tempore
illo
?er- x^ moT^S"'^'"''
.
,Cht,au..,., .-.ud
.u...u,tia,n.te.ra.,uaiu.a,i,ci.,gu,.-.,.nborun,Xacfidc
i?.fl
\\ T-^'. t^-"^
mmarc faciam Dauid
germen
iuftiti^,ct
facictiudiciaeciuftitia
'
motitium &c
in tcna.ln dieb. illis
faluabitur
IuMa,ct Ifrael hibitabic
c5fide'nter. bH
tabbtr
^^^-^--^^"--'^-^^'^^-^^^:^^
Hoc
tcfti^-
tEchoc
cft
nomcnqduocabunceum dominusiuftusnofter Ouia ^'j
"^'^
'"^S"
,,..,. ,,. .
a
fChri.h.s&,c.ubt.eius.
'^
ludaiCl
populi
h^cdicitdominus:NointeribicdeDauidurr<5uifedcatfupthro- ^^ "^^^
ofeftao''"
ri, necefleeft
tameahumilitatcnondefcrum.fed
per
gnumChrifti&
faccrdotiumtratisfcraturSruodid;
NICOLAVS DE
LYRA.
^
Quae audierunt
omnia bon a
qu
a:
/-a/icrt ,
alfumptiomt
maru
rutur*,opcrationi5
miraculo>um,edHaionis
de
inferno,'J
linslatioms ad
calum.
: Er
pauebunt
i/lepauor
&
ifia turbatio
noftmt
ir
rehimpa
ttic.ledadmiratums
p
magnitudme
diuinf mifcricordit
1
pdiais.
: AdhUC
audictur, &c.
Secundum
quod
dicit
Ra.'sa.h4!C
efi
*'mh^ncalocutio,itaquodper
homines&
pafloresintellinan.
PpopuUrjaores.&perPecora , itmenta,
C^greges
inteliwuntur
pditieoru.vndequodinfinedicitur : adlmc
tranftbunt zrnrs
ad
mumnumerams,f,c
exponit,rd efi,
popultfub
manu
rfgisin
ca-
feeorumpr^cedentis.Terquem regem intellign Mcffiam
ventu-
mquemnosconfiternur
venijje: &fecundtm hoc
cxponenda efl
I Utera:Mhnc
audietur in loco ifto.
idefl ,
/
ecdefta
nomi.
rlerulalemjignthcata,
eo
quodibt fuit inchoata
per
Chrifiipr^.
^''(''^^em^oaJfionem^yefHrreaionem
,&
fpirituffanai mifftcnem.
4
^iem
vos
dicelTe defer.Tcr
chaldxos in
temporalibus,&
r
dmnontstn
fpir,tuatibus,&
quid ibiaudiatur,fubdnur.
5 Vox
gaudij & vox \x.
Qnodfuit
impktum
in
Chrifii natl.
Mtt
angetis
Deum
lucundi
laudantibus,Luc. z.&
infpirituffaniii
Pjtonequando
apofloti
alt^q;
credentes vart^s
tinguis loquebantur
nf^i<i
Det
.Aamm
fecundo.
^
6
Vox
fponfi.irf
eH,ChnJiipredicanUs
.
L ^j^'' fPpn'"*-'''
efi,eulefia
Deum
laudantis,vt
iam diaum
me
'^pojlotts.

Etponantium vota in domudomi.

Qj videmus
imple-
imutitmibus CH dmtms taudibus ad
ecdejidportatts
vota
fua.
9 Kcducam
cnim
con.8cc.idtH , per
miracuta redutam Ijo-
TVau'
^'^"'
P^P"'^ 'l""'^ f"
rniracula eduxi de
.AcaPto.
lAwk''
'"locoiftoddbr.&c.Et in
cunaisciuita.
cisnabi.paftorum.j^f//,
apojiotorum
nrfucceJforumeorundS
'.uiei,a,qui
habent
officium
pafcendifidcies in
ecclefia
Dei
1
Incmitatibus
montuofisfic
inciui.campe &c.'dc/?,;
c^'>il^us
mund,partibHs:txpnmuntHrtamen
inlpcciati lerufulem
&
lud^a
^loca itla
propinqua,quia
ibi
incepit ecclefia,prout
con.
tra
Synagogam difiinguitur
: &hoc
per prfdicationem Chrijii &
apofiolorum,propter
boc dixit eis
.Aa.i.a. Eritis mihi tcftes in
lerufalem &m omni
Iud?a
&
Samaria &
vfque
ad vlti-
mumterrx. Quia
tamenpasiures&popularesfuntfub
vno
rege
Cl}riiln,ideo
fubditur,
1 2 Adhuctranfibunt
gregcs
ad
manQ numerantis.
ideH,
Chrifii
regts,cui cognttus eft numerus eteiiorum.
I
J Ecce dies vcnient. Ilic
confeqilenter defcribitur
perfona
re-
demptoris:& primo quantum
ad veram
humamtatem,cH
dicitur.
14
GerminarcfaciemDauid,&c.
quiachrifiusfecunducar
ne
defcendit
de Dauid,Mat.i.L>uod atic de
Chrifio
intetligatur
ad ti-
tera,patet per
translatione
Cl)atdaicam,:uff,c
htt in toco
ifio:la
diebusillis &
inillotpeftatuamDauidiVleftlamiuftu.
Secundo
defiribitur quantu
ad
diuinitate,cumfubdiiur:Et hoc eft
nomenqd^
vocabunt
cum,diisiuftusnofter.
Etvbitranf-
latio
Hofira ljabet,dommus,in
Hebrp
habetur nomen domini Te
tragramaton:quod defoto
Deo vero
dicitur,ftcut
diaufuit
ptenius
fupri z^.vbi conjtmitts autoritas
ponitur:
proptcr quod
de
expofi-
fionc
htc
pertranfeo
breuius^quia
iltuc
potefi recurripro refiduo
hu
tus autoritatts
,
qi
non
efi hic
adptenum expojitu.
Sciendum tamen
quudficut
lUam
autoritatem
falfificauerunt
Iudfi,ne cogercntur
di~
uinitatem
Clnifii
confiter,,ftc
^tfiam, dicentes
qubd hfc efi titera.
1
5
In diebus illis (aluabitur luda f/ hoc dicunt veru: Sed
illudquou fequiturfaljificant
dicentes: Et ifte
qui
vocabit eum
dns iuftus noftcr.ir^ auodnomen domint
retragramrnaton,
loco
cuius hahemus
itommus.non referturad
Mefjiam,fedad
Dtum
qui
mittft
eum,
&
fdiHcabit
nouam
lerufatem fecundum
eorum crrc-
rem^
vt diilum
eil
fuprd 3
1
.&fU dicitur vocare eam
itiquantu ip-
femet xdificabit.
Sedfaljificatio ifia
apparetper
translattont Chal-
datcani,que
vbi
aosbabemus^Ethocefi
quodrocabunturn,ficha
^;/.Et hoc cft nomcn
quod ipfi
dicet ei.t
ioaliqu^
correiio
rcsmltn
quiJiccorrexerunt:Et hoc eft nomen
qd
vocabunt
CUm.vtdencurin hoc
aliquomodofequifaijtficatiomm pre<iitam.
i6 No intcribit
Dauid,&c.Hoc
impletum efi
de
chrifio
qmfe
Tom.4. Cc
4
8i^
GIoford.&NicolaiiieLyra
8i
S
Pfal.Pa4 InUcyltm f^cuU
fem-n
nur : &
tbronum eiu.fuHt
V^ . -r- ..... :j^.^...jt^n,xnT>amubitcumJtsl>-
PfilJs.c
Pfal.ioj.
s.Pct.k.b,
Ccncr.
40.
A
d'rsc^b.^t^Wx.lHrau:td.mmusa'nonpnU^^^^^
. cerdosin.t^rmfrcu.d.fnordnm
Afc/.fc|Jrf'C
-.Huiusfaccr
fpntcAczcr-
tHS.
Mc/rwm.rrj-/c/icrr<io/i/,C;r..Hicholocau(U&iacati
cia ortcrc
gratiffi- tEcdefi. ^ . . ^ ,
-!>->-"--.. 1 .
^.
mapairi. num domus Ifiacl,Mc
faccrdocibus
&J,cuitis
non interi
^c Thcodor.Hoc
Ljj^jr afacie
mca
qui
oftcratholocauftomata&
incendat
plXk^T-t'
a
facMficium,&^ardatvidimascund.sdicbus.
Etfaaaeft
lictprincrpsdeiudi,
Ygj-bCidominiad
lercmiam dicens. H^Ecdicitdominusili
tuslltl^Zt^^i
irritum
p5tficripacaummcucum
die,&
ixvclLimmeum
cum no5te,vtnon
litdies
8^noxinteporeiuo,& padum
mcum irritum
cflc
poterit
cum Dauid feruo mco
,
vt non
nonnouiu.u su^ fit ex co filius
qui regnet
in throno
eius^&
Lcuitx &;facer-
quanii
fulffc ducc
^^^^^ minilki
mci. Sicut enumerari n5
1
poflunt
iWkcx-
dctribuluda.
Ke-
,^spuujle,cuiusfumii)af"liDconou,
qui
numerat muliiturfinemftellarum.
li,&
metiriareni
maris,ficmultiplicabofemcn
Dauid lcr
ui mci,5cLeuitas
miniilros
meos. Et fadHi clt veibu domi
niad Ieremiam,dicens: Nunquidnovidifti quidpopulus
a fmlultiddo.

b1:.JtdotaIii&tegij,velluiai8lfricl.
c^viuibu promiletat
lerrainflacaicm ladte et meue.
hic Io'cutus
fit,dicens:
Dux
cognationes quas elegerat
do-
a^Ex.o.o
^
blnocdiccntci.
minus
abicdxfunt,&populUm
meum
dclpcxerunt,
f
co
.1
'|(.cputatione nfotum
repcfnuseil.Etipfeefl
exocfjatio
^etium.
At
j5 poft
Zorobabclcm
nonnouimus quc
pcrimustampro
phctiz
vcritatcm
.
Nam
tribus
regiac,
& facerdotalis
fa-
dacft cominixtio.
Sacerdotes
autcm
impcrauerunt
vf-
quc
ad Herodem
alicnigenara.
Quo
circa
praefens pro-
Ehctia,
hisquaedc
>auidc dicuntur,
committit ca
quie
pertincnt
ad facer-
dotCS- t de
factrdoti'
Aj,
inquit,e5"Ie/-
tis,non
iuterthit afacie
ftiea
yir,<&c.
Cuius
prophetievidemus
cuentum,
donato
q,nonfitvltrigcnscorameis
. Ha^cdicitdominus:
Sipa-
dummeuminter diem &
noa:em,&
lcges
cxli &
terr?
no
pofui, cquidcm
d^femen
lacob &Dauidferui mci
proij-
* *
t^DequibiudicitUf.Natifunttibi
filij:
conftituei
cos
principcs fupet
omnera tcrram.
ciam vtnon aiTumam defeminecius
principes
feminis
Abraham Ifaac &lacob : Rcducam
enim t conuerfioncm
corum,&
miferebor
cis.
cnimiuxta
promif
lioncm diuinamnouotcftamento,
donatumefte!iam
pcrfiftur.ficpromiflio
Dciimmobilispcrmanchit.du.' D
co^nationcs
a domino clcclas,
rcgalcm
& faccrdotalci
triSiim, vcldiiasquxtucrunt
in Icrufalcm , & dccci
qiisfucrun:inSjmariapofTiimiisintclligcrc.Ha.sclcg
dominus
qaando patribus
eorum
promifit
tcrram Hi-
, . tcmlaftc&mcll
.TQ.Cb,irtifacerdo..umxternm. ^
^^^
^.^^^
^j^^^^^
corum
a vcrita
I
crraucrunt,
plci
quctamcn
in fit
rcda ,
&
opcratif
1
nclJ)onaprobati
ucnti
funt.quiai
ipfis Apoftoli,
primitiua
ccclcf'
b
llcc duii doi
ms .
Supra
dixci
de crcationc fol
3
&luna;,&ftclla!
&curfucarum,
earum
lcgcs
mu
ri
nonpoffunt:n
r
fimiliterdicit,p
4
ftumdici,&no(
irritum non
pc
ficrincquepaai
domini
cum I
uid Finitocniit
^^^
cerdotio lcgali
Chrifti
rcgnutr
& faccrdotiutn
xternura
mii
bit.
^ TheodorcP
Huius
prophc
manifeftus
cft i
tus. Chrifluscn
cx Dauide
fccui
carncmortus,!
thronum
infc
rcm obtinens,
fed in codem cum
patrc
fcdcns folio ,
5
6
7
8
9
10
II
iioncm aiuinamnouuicuauicmu,
uuiiaiuu .1^.1.0...
v..w^^.....w^,

: , v- j-

j r..^.,j
faccrdotiumfecundumordincmMclchifcdcch, quod
bernatomnia. Ettameniftudipfum
dicitdelaccrd
Qui adepti
funtoffcrunt
Deo
iugitcr
facnficiu rationale. bus & Lcuitis , adeo vt
gcnus
illorum conferatur
c 1
J Etfaaum
efif.eJrc.Rabbanus.Congrua
fimilitudine ho
poteftatc c^lefti
& arena maris.Ac de his
qus
dntur,;
1
ftes infultantcs
populo
Dci confAindit,quia
ficut
lcges c?
moniu
prxbent
res
ipfe
Terra
namq;
& mare
plcna
t
li , & tcrra:
,
diei & noais
,
in ordinc fuo immobiliter
pontificibus
& diacoms, Lcmtico muncre
rungcnti
^
pcr-
<^
CAl
NICOLAVS DELYRA.
tundum carnem
efi
de
tribufacerdotali
&de tribn
regia,^qu
erSt
.*
cammixtf,& eiusregnum
&facerdotiumfunt <eterniffecundum
quod
deducit
.dpoHolus
ad Hebrxos
f<itis diffusL
I Qai
offeratholocauQomata &
inccndat,
&c Oblatio
,n.Chrifii
in cruce,continet
in
fe perfe&ius
vtrtutem omnium
facri
ficiorum
veteris
Ugis:;;^
idco
depgnatur
hic
per plura
& variafa-
aificia
veteris
legis.
Et
ifiudfacrtficium offertur quotidie
in eccle-
fia,inqua
Chrifius
cf? Sacerdos &bojiia.
X Si irritum
poteft
ficri,&c. iflud pa&im
habetur Gen.S.d,
Nox&dies non
requielcent-
EH
ergofenfus,^ficut
ifiud pa-
(tum fuitfirmunjyita illudquod
diciturhic de
regno &facerdotio.
; Sicutcnumerari non
poflTunt
ftellae caili .
iHudimpletu
efi
in Chrilio dejcendente
deDauid,
cuius
fcmen funt fideles
pcr
or-
bem
multiplicati
ftcut fieU^
c<xli.
4 Nunquid
non vidifti
quid populus hic/. Babylomcus.
5
Locutus fit
,
diccns .
Du? cognationcs
./
ludt 6

niamin.
6
Quas clegerat.
Mijs
decem
captiuatis prius\per
reget
f
riorum.
7
AbieClx funt. Sic
loquebantur
Chaldx.i
pofiquam
deSli
'
raat
regnum
duarum tribuum
,
aHirnantts
q,
illud
regnum
nu

deberet
refi4rgere,&
ideofubditur.
8 Si
padtum
meum inter diem & noftcm. nfibi
< f
nue
Juci.edant quandiu
durabit
generatio
hommum
9 Et
lcges
csli & terrse non
pofui
Dicumur
hic ctU
.
"j
motus cxii &infiuxusJleUaru,et lcges
terra
fduHio
terrani

10
Equidem
& fcmen lacob & Dauid lerui mei
p
i)-
ciam.e^ hoc eji dUlum,qHddjicut
iji^ legrsJunt firma &fli
'
ficfemcn
lacob & Dauid
eritfemper
coram me Habile.
1 1 Vt non aflflimam dc fcmine cius
principcs.
Q.
"
tilfme imptetum
efi
in
Chrifio
&
apofiolis
& eorum
fucctfj
'""
T/i/?.44.Conflitues
cos
principcs,&&
>( CA
A D D I T I O.
In
cap.sB.rbi
dicitur in
poflilla.
Ecce
cgo
obducam eis cica-
triccm.
ybi
nos habemus cicatricem*in
Hebrxo habetur
qutedam
di-
Hioquxfignijicatfanitatem acquifitampofi longum tempus, quod
tnagis
confonat propofito qudm
(icatrix:nam
fanitas
data
per
Cfiri-
fium rcfpetiuantiquorum patrum
data
fuit pofi longum tempus
,
fed refpeBu
fidelium
tempore
Chrifii exijientiumfuit dataftne
ma
gna
mora
tcmporis,
&idco
por,untur
hic du didiones
fanitatem,
quarum vmfigniftcatpofHongam
infimitaiem
dia non . Item vbi
nos
&:ii-
nvs habemus. Et
rcuclaboeisdeprccationem
pacis&
tatis,?
HebJiabetur.^bimd^nimw
pacis
&veritatis,
A D D I T I O I I.
7
eo.cap.vbi
dicitm in
pofiilla.
Secundb
dcfcribititr^ f
*
diuinitatem.
. ,
Suprd
in f.
j ?
. habetur
ctnfmilit
autoritas , &
ibi efi f
additioadconfirmandum expofttionem poM.(^
cohtrafi
^
tioiiem ludttorum:vide ibi.
i'7
;^-CAP.
XXXIIII.
leremkCap.
XXXIV.
8i8
cjno
ilum,
&c.
abb.
Licetrcxne-
jiinmus
mircri-
ordiafitindignus,
,.
oiatamcnmifera-
pncsDei&multg
i
niagnx
nimis,fe
ps
eum
per pro-
'
pctas
commone-
i.t,pcrlcremiam,
-
llicctln
ludxa,
&
^
lechielem
in Ba-
llone
vaticinan-
tTi
prsdicens
futu
'
rm
captiuitatem,fi
(lomodoillumad

penitentiam
pro-
"^
pcarct.
Sedmens
siiduratamagiseli-
C A P V T
XXXIIII.
fcmos dc ancillas
P
denationibus
qus
in
circumitu eoii\
cflvnt. HocSede-
chias&populuslu
d.Torum fe fadu-
ros
promiferunr,
fcdconuerfirctroc
fum fcruos & an-
cilias retraxcrunt
quos
dimiferantli
bcros, vndeiratus
dominus tradidit
cos omnib.
rcgnis
Eibumquod
fadlumcft
adlcrcmiama domi-
^
no
,
quando
Nabuchodonoforrex
Bal-yloni.^,
^
& omnis cxercirus eius
vniucrfaquc rcgna
tcr-
rx
quE
erant fub
potcftate
manus eius , &om-
v\cs
populi
hcllabaat contra lerufalcm &ccn-
rra omncsurbcs
cius,diccns : Ha-c dicirdomi-
nus Dcus Ifracl : Vadc &
loqucrc
ad Scdc-
chiam
rcgcin
Iuda,& diccs ad cum.-Hrec dicit dominus : Eccc qoq
nadam cmitatcm hanc in manus
rcgis
BabyIonis,&
fucccndtuit
cam
igBi
. Er tu non
efthgics
dcmanu
cius,fed
comprchcnficnc
ca-
4
cw ,,.
rcgms
picns
, &in
manu eius tradcris : & oculi tui oculos
rcgis Babylonis
5
f err^ ,
&
giadiu
in
vidcbunr,& os cius cum orc tuo
loquctur,
&
Babylonem
introibis:
&
P^
fle & famcm
AttamcnaudiucrhumdominiSedcchiarcxIuda.Harcdicitdcni-
mihtfupereos,
&:
nus ad tc: Non
moricris in
gladio,fcd
in
pacc
moricris,& fccundum .
ciuitates coru
ignc
combuftioncs
patrum
tuorum
rcgum priorum
qui
fuerat antc te
, fic
j ^^'^^xlcnm^t
Tropol.
.
comburcntrc,&tvxdommcplangcnttc:quiaverbumhoccgolo-
8
ircsnonrosin tute
-th
^in
ncquitia perie cutus lum dicir dominus . Et locurus eft leremias
propheta
ad Se- 9 lam noftram fufcc
~n
^"^^^^ >
^"^
y'^5!"
dcchiain
regem
luda vniucrfa verba hcec in lerufilem : &
excrcitus
Pf
rimus
,
proprer
regis Babylonis pugnabatcontra
lerufalem
, & contra omnes ciui-
Dcum nobisfubic
^
tatcsluda
qua:rcliqi.3ecnmt,contraLachis&contraAzccha,hte
osnonoppnma.
ennnlupaerantdccia.tatibusludavrbcsmunitce.
Vcibumquod
xi
IZ^Tniu^lS
S'
,
-
-^
f-ietum eft ad Icrcmiam a domino
poftquam percuflltrcx
Sedcchias tutis
imponamus
*"
foeduscumoinnipopuloinlcrufalcm.prcEdicansvtdimitterctvnuf
^^
moleftiam,fed fra-
quifque
fcruum fuum , &
vnufquifqiie
ancillam fuam .
Hebrceum
^^*"" affcftu traac
uii iiu-
^ Hcbra:am
libcros, &
ncquaquam
t
dominarentur
eis, ideft,in Iu-
uerit iliud adbo-
^ daro&
fratrefuo. Audicrunt
ergo
omnes
principes
& uniucrfus
T
nm finem
perdu-
populus qui
inierant
pa(5lum
, vt dimitteret
vnufquifque
feruum
cre. Qui
enim
perjcuc
fuum &
unufquifque
ancillam fuam liberos
,
& ultra non
t domina-
mntvfciunnftn^n,, rentur cis . Audierunt
igitur
& dimifcrunt . Et
conuerfi funt
;
in lic'Tt1li'j
^^^"^^PS
^ retraxerunt fcruos fuos & anciUas fuas
quo
dimife-
Taclfrarresfuosnonvendercntconditioncferuorum, lcusvcniat.
&vnufquifqucpropria;r'^totu7df2nhaVi
i:c
affligercnt,lcd tempore
ftatuto reuertcrentur ad co- &
pofleffioni,vndc
Pctrus.-P^wc 9;,
vobn
ejtgugm
Uo^
rjH^
pationcm
5c
profeflionem
patrumfuorum:haberetq; minijpontanec,&-c.
lcruos
'
yg-
^ ^,7/^
F
^
cirrigerc,vnde
debi
-
tm inuenit
poen5
o
m
populo
luo ca
-
]iuatus.
'^'-
1 ^adicrunt , &c.
abb.Patcthoclo-
),qu6dnihilprofi
- 1: cuilibet bonum
1:
ichoare.finonftu
mus eos.adiuucm*
cos verbo & exem
plo,vtvcrodomi-
noquieos
redemit
fanguinc
fuo
t
pof- tpoflinr.
fimus
dignum
ex t
terf.
hibere
fcruitium,
donec verus iubi.<
nj
NICOLAVS DE LYRA.
SS
C A P. XXXIIII.
^(
^t
: X TErbum
quod faftum, &c. Htc lermiat
pr^dicitfine
V Stdechu.Et aiiidiiur i duas
parU s,q':ia piimo pr(dtcit
"
nerrt Hcdecbu
regis , fecundo
arguit ipftm,
&
pepulutn
de
tranf-
reffione
diuin^
legis,ibi:
Vcrbum
quod
fa.&CC/rca
primtm
rimoponitiir
tempus
lum aicitur.
Quando Nab. Et
ifla ob.idio
incepit
nono anno
Sedechia,&
iwo.i I .aus
captafuit
linitas.vt babetur
infra.i9.&
de
ifla
captio
.fubiilnt.
Ecceego
tra.
Etfabditur finis Sedechia,&
primoquatum
ad
laium
panx
cntn diciinr.
^
Et tu non
efFug.
&C.
Qma cxcrcitus
ChalJforum compre-
tndit
Sedechiamfugientem
, ^- adduxit eum ad
regem Bubylonis
;
B^hlatha,
vt
habctur infra. ?
.j.ideojnbditur.
Et oculi tui OCulos,&c.if dicetur
infra.jo- quod
Itcu-
is
efl ad ewn iit
i.ia,eum
arguendo
de
infidelitate
&pcriHrio:pr6
t(rquodftctoccidifli)s
eiiis co am eo, &
pofie.vdpJum
exoculari
r in
Bdbylonem
dnci. Secundo
pr^dicitur
fmis Sedechia
quanlum
i
bomm,cum dic.tur.
Non
morie.inglad./.mor^e
violenta.
Scd in
pa. idejt,
naturali motte
,
&fepelieris honorificl',
ideh
bdiiur.
Et
fccundum,&c.
Infepultwis
enim
regum
comburebantur
omatica,nonfoium
contra cadaueris
fcstorem,fed
etiamad
defun
{lihc>>mem.
9
Et va: dominc
plangcnt tc,8cc.Cantando camen
lugubre,
ftcut
in
fepulturisJoUnnibus.Cfterapatent
vfque
ibi.
10 Has enim
fupcrerant,&c.5'c///cef
nondum
capt,f
lertt'
falcm,Lachis
&
.A7^(cha:alijs
omnibus iam
itptisa Chaldfs.
1 1 Verbum
quod
fa. &c. Hic
confequtnter
leremias
arguit
regem
&
populum
de
tranfgrejjione
diuin<t
legis
. Et diuiditur in
duas
partes, quia primo ponitur
tranfgreJfio,fecundd
tranjgrefjionts
punitio,ibi:?ropKKihxc.Circaprimumfciendum,quodEx!d.
2i.a.(/ii/t>.-Sicmcrisferuum
Hebra:um,fex annisferuict
tibi,inannofcptimoegrcdieturlibergratis,/M^/(0!/0';/>0
terat vltra
teneri,nift
vellet rewa^ere .
Tempore
vero
regis
Sede-
chix &
ante,te.nuerunt feruos
et ancillas
diutinsper
auaritiam
fua,
& tamen admonitione leremia
C^
atiorum
bonorum,rex
Sedeehias
&eius
fubditijlatuerunt firmiter dimittere
feruos Juos
Hibraos &
ancillasfc4m pneceptH legis.
Et vt
hfc
ordinatio
ejjet firma,Jcideriit
vitulum in duas
par:es,&
inter
Hlaspartes,tranfierunt
rex &
prin
cipes:adftgnandum quodfic effet dignus
occidi &
diuidi,tnfringens
illam ordinaionem . Et talis modus confirmandi
atiquid,tunc
tem-
poriseratpofffimus
.
Feruntamcnifli
poflquam dimiferant feruos
&anctltas
, cupidftaie
dudi retraxerunt
cosadfe,redigendo
eos in
feruituteta.
Ef fu
nonfulum peccautrunt
contra
legem diuinam,fei
etiam contra fiatutum
propiium pa
na monis
firmatum,vt diium
efi. Etfrcundum
hoc
patet literapn.cisexceptis.
1 z
1'Txdicins.i.fulenniiet denutit ians.
*
Ercomma-
t
.
Verbum
quod faBum efl,&c.
Scquitur.
Vade
&
loquere
ai
''gem,
eirc.Pcrquem fignaturChriftus duplici
ratione.f.
iitionc
rcgiae dignitatis
&
interpretationis
. nam Sede-
'li^as intcrpretaturiuftitiaDei
. Et de Chriflo dicitur.
oor. I .d.FiiHns eit nobis
lapii-nv.a
<^
iujiitia.
Pcr hoc
igitur
'uod
praedicitur
ipfius
Scdechia:
captio ignominiofa , &
imen
honorabilis
fcpultura
, fuit
figurata
Chriftica-
tio,
quae
fuit cum
ignominia , Matth. 16. c.
Tanquam
ad
'tronem cum
giadtjs & jufiibus exiUis
comprehendere
me . Et
'UsfcpulturafuithoQorabili5&
preciofa,vtpatct
loan-
nis
nis
dccimonono,5c
hoc
prxdidum
fuit E(ia.ii.c. Et
eritfe-
pulcjjrumeiui gtottoluni.
r I i^crhum.&c.
Pcriflosqui
ad
pr^dicationem
leremisB
dimiferunt fcruos fuos
Hcbrxos,& ancillas Hebr.^as li-
beroSjficut
tcncbantur ex
praecepto lcgis,Exod.
2 1.&
po-
fteacupidjratedudi
fubiccerunteos
priflina:feruituti
:
ftgnanturpotentes
huiusfa;culi
,qui adprcdicationcm
bonipr^dicatoris
vcl adconfilium boniconfcflbrisre-
laxant
indcbitascxaaiones,&
poflea cupiditatc
dudi re-
ponunteasin
toto vcl in
partc,
vcladinucniuntaliasde
nouo tantas vcl maiores.
t MOB^A'
Sip
Glof.ord.&NicoIaidcLyra
820
A
nint libcros :
rubiugauerunt
in fAmuIos ct
in famula-s . Et fadum crt vcrbii adlcremiam

a
dominOjdiccns
: Harcdicitciominus
Deus
Ilracl :
Ego pcrcufli
fccdus cii
patiibus
vcftris
in
diccjuacduxi
cosdc tcrra
^gypti
dc do-
lExodjiA
mo (cruitutis
diccns:tCumcomplcti
fucrinc
i>eot.
tjx.
f^pjcn^
gnni
^
dimittat
vnuicjuilcjuc
fratre (uii
Hcbrxum
qui
vcditus cft ci: cc fcruict tibi fcx
annis ctdimittcscum atclibcru. Et non au-
dicrunt mc
patrcs
veftri : nec inclinauerutau-
a 5 Abiniquitiiibnt
tdhnrum
pairuni
rem fuam . Et conucrfi eftis vos hodie,ctfeci-
Ris
quod
re(fhimcftin oculismeis ^
vt
pra:di-
carciis libcrtatcm
vnufquifque
ad amicum
fuum
,
ct iniilis
padum
m
conlpedtu
meo in
f
ucncpUcilo.
domo in
qua
inuocatum cft nomenmeii (u-
f Ad
inii^uiiatem
vcftiain.
pcr
cam . Et rcucrfi cftis ct commaculaftis no-
^
men mcum
,
et reduxillis
unufquifque
fcruii
fuumetunufquifqueancillamluam c|uos
di
mifcratis: utcfrentlibcrictfUc-E
potefiiris
: cc
j5 fiibiugaftis
cos : ut fint uobis ferui et ancilla:.
Propterca
hasc dicitdommus.- Vos nonaudi- 1
ftis mc
,
utprardicareris
libertate
unufquifqj
fratri fuo ct
unufquiiquc
amico fuo.
Ecceego
^
t
Tbw.
pra-dico
t
libcrtate,ait dominuS:,ad
gladium,
4
ad famem
6<jdpeftem, Sc^dabo
vos in como
5
tionem ciiAis
r^nis
terra!. Et dabo viros
qui
6
nTcolavs d e ~l y r a .~
""
1
Etcommaculaftisnomenmc.^'d ilhdpacii<m
admaio-
^
retn
(olemmcatem
&ftmitatemfuerat la^um,in
a:im) dommi
fif
in nomine
ipftus
:&
fic tranjgreffio
eius
eratquodamniodoininiu-
riam &irreuerentiam nomims diuiii.
a
Proptcr.Hic confetjuenterfonitur tranfgre/Jionis punitio,cum
dicitur.
}
Eccc
CgO prfdico
libcrta. ita
(ju6d
non
fttis ferui
meiy
nec
ego
dominut vefier ad vos
defeudendumjdeo fubditur.
4
Ad
gladiuni,ad famem,&
ad
pc.<i quib.
vos non
protega.
^
j
Et dabo uobis m
com.cijciendo
vos ibi in
captiuiiatem,&
efl hyperbolcy
ad denotandum
magnam difperjionem
lud^orii,
quia
tunc nonfuerwit
difperfi pet
totmi
orbcm,fcdpofieaper {{otnanos.
6 Et dabo vi.
qui prguari.
foedus mcum. ideji , legem
in
Exodo
pr.tdiH<tm.
7
Et non obfcr.
i.fiatutifui p'<edi8''.
Quod
cxponeidofubditur.
7
pnruaricanturfcedus
meumA'non
obfcru.i
ucrut vcrba foederis
quibus
aflcnfi
fjnt in cc
8 fr)ed-umeo: vitulii
quem
"^
a ^'"/";
(/(e/.
COCidcrut m
duasparccs, Quondam ua
iuraa
Viftimxquimficrilicauetuntdor-'--
iuxia c6nit'"n
iiniTio
1'rrant.
cmpaftiquoH
ini,nt.
COnlUCUCrat.
Nam
(Jf
6<rtranfjeiutintcr diuifio-
Dcuscum
fa-dcra:
. .
,
rct
cumAliraha.vo
nes
cius,pnncipesluda&
judinct aricic
trimfi
principesierufale,
Eunu- &vituliimachirci;
chi 8/Saccrdotes &: om
^"''''''
f
^"^
' '" <^''
cni oc :)acciaoces
,
oc om-
pj^cs d.uidi,
cafq,
.
nis
populus
terra?
quitra-
aducrfocoUocari, ;
ficiuntmterdiuifioncsui
^^'^^^^'^'t
-jibanum
1.
o j 1
mantcm&
lamps
tuli,&daboeosmmanus
ardcntcm,
pcr
nie.i
inimicorum fuoru
,
6^in
ambarum
portionr
manus
qu.icntii
.nimi
nlS"!^,':
fCadiuct I ^ t.) 1
o .
. . -
viffcbat.
Itudcna
eorum :
6^erit
morticmu
f,^,,^,^^^
^,^.
^^^
eoruminclcaravolucrib. tatcferuora h
'
ca-li&bcftijsterrx.EtSc-
nipromiflionc
j ,
.-
/ j o
.

fcrunt, &
volucrui
dechiaregeluda,6c.prm-
iurciurando fi,:,,
cipcseiusdabo
inmanus
libcrcatem, fcd ..

r
'
Q.

ipfumtral^rciTilun:
inimicorum iuoiu & in
^ ^
" 'u^
manus
qu^rentlum
anlmas eorum:& in ma
9 nus cxeicituii
regis Babylonis
qui
rcccflcruni
a uobis . Eccc
ego pr.xcipio
dicit
dominus,
k
reducam eoi in ciuitatcm
hanc,
&:pr5liabun
*^
turaduerfus
eam,8<;capienteam,&:inccn(lcr
figni.
Etciultates luda
daboinfoli[udincir,
t
eo
quod
non /ic habicator.
8
Vitulumquem concidcrunt,&cJ.paf7>/ei.^
li
covfirrnatum
modoprcdido.
Cctcra
patent vfque
ibi.
p
Er in manus excrcituum
rcgis Baby.qui
recci.a vobii
(.'um entm exercims
ifii obfcdtff.nt lerufalem
nono anno
Sedtchu,
ipfi
&
fubdni fni fecerunt padumpr^iiHum
de
dimiffioneftrum
ad
impstrandum
Dei auxilii:m:tt
pofiea
exerciiu^s
.Aegypti exijtii
leuandum
obfidioncm
Cbaldxoru dc
lerufalcm. Qjtod
andxtes Cas
d.ti,dimi(erunt obftdionc,
vt occurreret
.Aegyptijf.ct
tunc luddo
dentesfeiffe
hberatos a
Ci)dd.tis,retraxerunt adfeferuosfuostiuo
dimifenint iiberos, ficut
muUiin
periculo poftti faciuni
Deop:}
mijjioneset vota-.ftd
tranfeuntepcriculo
nM
faciunt prcptcr qu
ex diuino iudicio
^egyptij
territi redierunt in
.AegyptTi,&
finn:
tcr Chald.ti ad
obfidione lerufjicm
quam
dimiferant.ideo fubdttu
10 Ecce
cgo precipio./'.''fi'f/ifuneJ jiegyptioruni.
1 1 Er rcducam
eos.laticct
Ciialdps.
12 In ciuitatem
hanc/. ieruftUm
ad
dcflruenlu^nipfm.
10
n
M
i^>A
L l T
E^
ceflfa cffcnt
digni
morte
corporali
,
quod
lercmias ciix
eis futurum
pro
dicla
tranlgreflione.SicquiexaSiom
. 8
VitulunKfuem
conciderunt in
duaspartes.Hoc
ficbat ad fi- indebitas amotas
rcponunt,vel
aliasadinucniunt) incu
gnandum,qu6d tranfgredicntes padtum
delibertatcco
runt mortem
culpa:,& poftea gelicnna;. __
CAP. XXXV;
a "T T Erbii
quod fa8.
Rabb. a
y
Cum
propheta
in
proximoca.
de Scdcchia
, &
j^
quasfubcofaftafuntcgiflTet:
b
nunc ad loachim
filij
lofiae
tempora
narrationem con-
ucrtit . Vnde
patctquia
non
Dluidoa
C A P. XXXV.
caufarum&conucnientiai
Erbum
quod
fadum eft ad Icre-
^ vdiitTm^"'milnsVm
miaa domino in diebus loachim 2, ximein Eua^cliofit.vtla'
filij
iofl rcels luda
,
dlccns : Va-
{f
^o''
<"ipturas
lacras no
*'
' o
_
II- humanaLlilpofitionccHci.
dcaddomum Rechabitarum,
&
j
pofitas.icdinrpirationc&(
dinationediuina.
ordinem
tcm*poris*innarrationeferuauit,fedfmdifpc-
b Vadeaddomu.
RabbAdcofutandalbperbialud^rui
fationc
Spirituflandi g
in eo locutus cft
,p oportunitatc
madatis Dei retti
terfir,& iuflu dni Rcchabi tas obcdici
caufa-
^
obi)cif,
riam
cap.fcqueHi.Viimurn dtdaraturtxemplo
f\cJKbitarhVi.U\
primoponitur exemplum:[ccundd
applicatur
ad
prupofitnm
ibi-
j
faftum cft. Circa
prirtium poniiur icmpus,
cum diatnr.
|
2 In diebus .
qui regnttuit
antc Sedechiam
,
vt di^H tfl, \
pra.
22.
3
Vadc
ad domum Rachab.
idefl,ai
domm
in
quafn'"
i
fpitati,vt
videbitur
infta
* Etintro-
NiCOLAVS
DE LYRA.
C A P. XXXV.
^
I XTErbum
quod
fa.
Superim
leremias
paffus efi
iniuria a
V
Scdtcbij.
regc,inc patiiur
iniuria d loaclnm eius
fratrc:
iHa tamininiuria
fuit prior priccedenti quantu
ad
tcmpus ,
vt di-
dum
cfl
fupra ^
z.Et dimditur in duas
partes, quia primo
lercmias
arguit regis
&
popuU
inobcdicntiam
,
fecundo
ex fjoc
patitur
iniu-
riam
lM
^.a
L I T e
I{^,
tcsinterprctantur,
viri
perfediafcendcnresdcvirtutc
T
I
Verbumquodfaaum ejtad hremiam, &c.
Scquitur.
Vade
virtutem, donec videatur Dcus deorum in Sion figna
addomum
t\ecbabttarum. Pcr iftos
Rcchabitas
qui
afccndcn
tur : & ifti funt Rccliabit
qus
non Ibliicitanturded
tcs
t
J"'^'-^
leremiasCap.
XXXV.
822
qui
autem
parui
funr,nec
implcnt
menfuram
aitatisple
D
nitudinis
corporisChrifli,
licct
fulgoremaiorum
latcre
videantur,
a tencbrisramcn malcdiclionum
quxin lege
funt,alicni,necprcEfcntibus
malis
adijciuntur,
necfuppli
cio
pledunturastcrno.
iiC.'irefiit)lcv!:c,fcd
jiiitiaslcgis,
fnon
fo.mimrlcrcve-
'
Jj(.;r nuiprxceptislonadab
in omnibus obcdierunt vf
ntquoexercitus
necefllratc
Babylonij.Ierulalcm copul
li
intintrarc:vnde promittitcis dominus,g7
nodcficict
vjdeftirpelouadab
ftans in
confpcdlu
fuo cunftisdie-
bi.Mvfticea!ircm Rcchabit^fignificani
cos
quoddefi-
diiio
fe.fcclionis
rr|iiccndcrunt m_a
loc]Lieieeis,8^int!oduces
eos in domum domini
f
in Vnam
dai
icgis.
i"'J|^"]
exedram dielaurorum fi^dabis
cis bibere vinu Et
afiumpli
qtous
iion ctt lcx
n
-
t
-
n-Air r
^
pQta,
ficprobatur
leciioniam
hliu
Jcremixhlij
Ablam;^ & rraties
c]U';,S^om-
ncs filios
eius,6^vnraerfam
domum
RechabitaiUj&
intro-
duxieosin domum dominiadf
gazophilaciumfiiiornm
ruKtiamfupcrare Anan
fihj lezedelig
hominis Dei
quod
crat iuxta
gazophy-
S^oulSS:
lnciumpr,cipum fupert
thc&umm
Maafefih,Sc!k,m, l
Z^^:;!^
<"'""-
d5tHmc
Abraha
quierarcuitos veftibuii.Etpolui
cora
hhjsdomusRccha-
9 nioncm,
habcntes
qinurefibiviao- bitarum
cyphosplenosvino
8^cahces.Etdixiadcos:Bibitc
^?^^'''^^ P^l''?'^"
ri;debcbantur,
ip- r^ r j tvt l-l

^
fouiusfpoha
rctu
vmum.v^' rclponaerunt
: Non Dibemus
vmumjCjuia
<c-
le^tfupplicitcrof-
dab
fiiiusRcchabpaternofl:erpra:cepirnGbisdicens
:Non
iet'ntC nOlUlf aCCi- a
11nquocrtIuxu;iai)i!i-t:...:ititP!en!em.
b
^<<;i30
^ Theod. Admi-
rationedignaeftpa
^
j" ^^"'^
tcrnalcgislatio
,
&
filiorum
atq; pofie
rorum
proptaobc-
dientia.Quippcqui
vitam curis vacuS.
&c
prjedijs
carente
,
adamauerunt
,
&
cubiculis.
_
f
cubiculuin.
dcbat
pofTcffioncs,
toti ,
quo
ad fc fua-
qiic,
a fiducia in
pc:.
HincDauid
bibetis vinum
vos&filij
veftriviqueinicmpiternum
. Et
pcfequentcs
intcr-
5T"o".'m
c. jmes decratii.o.
fetosdcflcpit.
HTc
domunon
a:;dificabitis,
& femcntem non
feretis,
6^ vineas
Jt.lS OC leremiaS ,
Tanquamadienz ^percgiinilu,!
tetr iii
g
vj;incspermaiife- ^0^
plantabiris
ncc
habebitis,fed
in ta bernacuhs habitabi-
rilt.HinCnllj
ICna

|Cor,uctUtii>ne:iivitarlanfti.igatis.
d;>propterobcdie tjs cundis diebus vcflris
,
vt viiiatis diebus
mulrisfuper
fa-
trii
patn
cxhibita
_
lAdommo.
a lomino laudan-
^.j^ j.j.j.p jj,
^^^
^,^5
percirrinamini
. Obediuimus ereo voci
tt &iuturacisbo
' r o
,
o
n oromittuntur:
g
^onadab
fihj
Rechab
patris
noflri in omnib.
qu^ pr^cepit
o:rredccimaspof
nobis,iravtnonbibercmus
vinumcunlis diebus
noltris,
ti
""ed^&^ipras
^'^^ ^ riiulicres noltr.T
, filij SciJii^
noftrs :
&Qion gdifica-
icilioncs
icfpue
remus domos ad habitandum
,
6^vineam &
agrum
& fe-
'
1^^^^
aias Deo
iTientem nohabuimus fedhabitauimusin
tabcrnacuhs,6<^
V^' a
Qjii
fi
qi
iJ III iius ftcttimus niin vcluntatif d lecili t liadfctibendumeft.
ori m,.7,<u:atiomm
o"bedientes fuimus iuxta omnia oua^
priEcepit
nobis Iq-
(0^11
homo
pro
anma
Vi-/rTiii
/t:Scirecrgodcbe nadabpaternofter
. Cumautem aicendmetNabuchodo-
fUS ClllOd lciiale
^
^Q^alicon)municoniiIion[)npiccipit.Tntcihoc
ftclmus.
randatii non exi-
noforrexBabylonisad
terram noflram
,
diximus: Veni-
;ur,iedfcrmoio-
te,
&
inijiediamur
lerufaleni a facie cxercitus Chaldaio-

rtEuanMhcus:.y*
' ^
&
t-
f(rJLcinselJi-,vade
(. n.nde on.h!amtkj.h(s
, &c.Q\ivn dccimas offcrimus
ciodammodo ftib
lcgis
farcina
dctincmur,
nec ad Euan
glicumfaftigiumperucnimus quod obtcmperantibus
pomittit,
non cnim
prifentis
vita;
pra-mia ,
(cd futurx.
ixautcm huiis
vitiiblatiapromittitdicens: Huiftcem
^
/;|,
viuetin
j.Euangelium
vcicodicit.Beati
paypensfpiritu,
oniamipfonimcft rti^num
talorurn . Non
magnum
cftll
aillicitisabftincmus,
fed fi a iicitis
proptcr
reueren-
tim eius
, qui
ea nobis
proptcr
infirmitatcm noftram
prmifit
. Non cnim
pra-cipicndum gcncraliter
crat
qod abomnibus
apprclicndi
non
poterat. Qiiienim
nigni
funt
perfcdionevirtutum,
poflimt cdronan,
qui
Dcum
pcndentes.
Qiiod Gtcmporcle
gis qucecontinebat
impcrfedione pro
ptcrinfirmitate
eo
rumquxalcge
ca-
p
ucbantur
,fummJ
philofophiam
am-
plexifunt ifti,qua-
10 lcs cfte dcbuerunt
qui lcgem Euange
licam audierunt? -.,

.,
Concionepr.
ma in Pf- 7
k
Auguft.Domi
nus autcm hocno
pra;ccperat ,
lcd
pa-
tcr. Sicautcmhoc
accepcrunt tanqua
adorninoDccfuo:
quia
etfi dominus
1 1 non
pra; ccpcrat,
vt
non bibercnt vi-
rum
,
prsccpcraf
tamen dominus
vt
filij patri
obcdi-
reiit . In ea
crgo
re
folafilius non debet'obedire
patri fuo,
fi
aliquidpa-
ter
ipfiusiufleritcontradominum
Deum
ipfius. Neque
cnim
debetirafcipatcrquando
fic ei
preponiturDcus,
vbi cnim hoc iubct
patenquod
con tra dominum no
fit,
fic audienduseft
quomodo Deus:quia obcdirepatri
iuf
F
fit
Deus.Bcnedixiteigo
Dcus filios lonadab
propter
obe
dicnriam,eofqueobiecit
inobedicnti
populo
fuo.
*
Hierony.lonadabfilij qui^jn tabcrnaculisfcmpcr
ha
Ad Paulinu
bitantcs,
ad extrcmum
propter irruptioncm
Chaldaici
^'^
'"!"'"'?"
Hr
1 _

i/' _

ne Monacni.
lerololymam intrarccompulfi iiacpnmica- .^^^ ^,
ptiuittatem fuftiuuilfedicunturquod poftloUtudinisU
bcrtatem,
vrbe ficut carcere funt rcclufi.
'
<0 Cap.
NICOLAVS DE LYRA.
^ lEtintroduccseosindomumdomim. ver
bocintelligi
tutemplntn fed
^dtficia
ad eum
pertineniia,
tdco
fubditur,
2 In vnam
exedram. ideil camercm.
3 Thelaurorum. Erantenim
plures Thefuurarij tempU
,
qma
alM
cujiodicbant
vafaaurea. alif
argentea^alij veftisJacerdotJUs,
&onfm<.lia
: &
prope templurn
habebaui
xdifcia
pro repofitione
:attm,iir
profua
habitatione.
4 Et dabs eis
hl.i.cfftres.-quia ipft
non
biberunt,
vt
infra
habe
tuiJ^ec ijiiid
prALcptutn
domini
, <& cxecntio cius
per
leremiam
fitm ad boc
(juod ipfi bibcrunt,fcd
vt
p\
obaretur eotum obedien-
tiitd
lonadab
paircni fuurn,qui prohibuerat
tis
vinipoium.
5
Et
aflumpfit Icconiam,&C. 'fli
omnes erant de
I{echabitis.
^ Flllj kzcd
cliqho.ljiefuttprophciajecudum (j,
dicit
!{a.
Sa.
M
K.^
L 1 T
e1{.
t m)iis
^dificandis,
de fcmcntc vcl vineis colcudis,
repu-
tado
lcperegrinos
& aducnas in hoc mundo cum
apo
iko Hcb. 1
3
.c.
!s{un
habemus hic mamntem
cuatuiem, jvd
fntu-
ra.
nicjiHrimus-.Sc ficcxcluditur foUicitudo
tcmpora!iu,vt
litnuscotemplationic^lcftium
intcndatur.Pcr hoc au-
tci,
9
RcchabitE vinum non bibcbant
, quod l^tificat
cc
hon^inisj^natur 9
talcs
pcrfcai
cxcludunt a fc
qua
tum
proptrr
qmd leremius
cofidentius luit adlocuillumcu
I{echabitis.
7 Quod
crat
iuxtagazophyla.prin.//c
nominatum,eo
qubi
obl.tii'1'.rs
printipuni
tbi
jnuabantur.
8
Supcr
ihefaurum.
ide/i,prope
locum
thefauri.
9
Maafixfilii
Sel.qui
eratcuftos ve.i. loci
vbireponeian-
tur y>f(tts
faietdo
um L.i.ter.i
patct.t vfjueibi.
I o Obediuimus
crgo,VO.
lo. vnde ab ifio
incepit
modiis vit-edi
religiofus.Vtr
tdem.t.rnodum viiiendi
oflcndfbant fe ejje
tayiiH
pere
gtinos
in
preji
nti vita,ettenderc ad vitcm mamntc. Et duunt dodo
ns
Hebrf,'^' Latinit,uod tfiidejcenderunt
de
lethrofocoo Moyfi.
I I Cum autcm zfccndidct.Hocdixerunt ad
fuam excujationt
de
hocquoii pro
tum
trtunebantinfra
domum
inlcrufaltm,
vtdici-
ftr in
principio
huius
capituli:quaft dicerct.-l^lps fecimus
hoc
necef
(ttate comt'iillt,qux
tiM habet
legcm.
tum
poftibileeftcofolationcgaudij mundialis,vt
infolo
diio cofolcntur. vndc de
antiquis
monachis lcribitur in
lcgcnda
bcati
Hieronynai,
& in collationib.
patrum,cp
habitabant in terra folis ardoribiis
cxufta,
qucE pribebat
cishorridiimhabitaculuraiquianoneratibi
viriditasar
borum ncccantusauium
,
fcd tantum folatium diuinu,
f^milludTlal.fiz./n tcrra
dtjttta,itiuui
&
itiaqiicfajic infanHo
appAiia tibi,
VI vidcr rn virtutm luam Vvloriam tuam.
823
Glorord.&NicolaideLyra
81
A
rum, &c.a
fadc cxcrcitus
Sy
ri.r : & manfirnus
i
in lciufalcm. Etfa^flumeft
vcrbum domi-
ni ad
Icrcmiam,
diccns
: Ha:c dicit dominus
cxcrcituumDcuslfracl:Vadc&dicvirJs
'uda
^
Sc habitatoribus
Icrufalem:Nunquid
non re-
cipiciisdifciplinam,
vtobcdiatis
vcrbismcis
f CuRoditi
dicitdommus?! Prarualueiutfcrmoncslona-
"^
dab
filij
Rcchab
quos pr?ccpit
fihjs fuis,vt
no
bibcrcnt vinu
,
& no biberunt
vfque
ad diem
*
fQMiinaiorIonad3b,8< viiu^patcr
omnium.
hanc:quia
obedicrut
prxccpto patris fui.Egd
^
a T Tm
ptopliMj-
autelocutusfum
advosdemaneconfurgens
s
&
loqueSj&fno
obedilHs mihi .
Mifiqj
ad vos
a ^Pcr
pio|'hetas.
omncs{cruo5 meos
prophcras cofurgcnsdi-
ifupra.i8.b.
luculo
mittcn[que&
dicais .
f
Conueitimmi
fl; c.b,

>iOperarione,
coiitationclocuiioni;.
vnulquifque
a via fua
peflima,
&c.bona
facitc
lopera.
tftudiavclba.&^jiohce
f;qui
deosalienos,
B
ncque
colatis eos
,&
habitabitis in tcrra
qua
dcdi vobis &
patribus
veltris.Et non inclina-
'
TPirmrnip
ftls aurem
vcftram,ncque
audiftis
me.Firi:
ucrunt
igitur
filij
lonadab
filij Rcchab
prxc
ptum patiis
fui
quod
pr^ceperatci.s:populu
aurcm ifte non oocdiuit mihi^-dcirco
hz^
cit dominus exercituum Deus
Ifrach.Eccc ;
adducam
(upcr
iudam
S^fuper
omncs
habic
torcs lerufalcm vniucrfam afflidionc
cjuan
locutus fum aduerfum eos
,
co
quod
locucu
fiim ad
illos^ &Qnon audierunt,vocauiillov
a Ohriiicndo.
nonrelponderuntmihi.-DomuiauteRccl
bidiarumdixitlcremias.
H^cdicit
domiii
cxercituii Deu.s Ifrael : Pro eo
quod
obcdift'
preca:pto
lonadab
patris
veftri
,
6(fcuftodi,
omnia mandata eius
j
& fccllHs vni uerfa
qu
lCui in InnaJdb obcdiliis.
prasccpit
vobis :
propterea
h^c
dicit
domini
excicituurn Deuslfrael: Non deficiec vli (
a q!mmol>iIis virilit([>g'ns.
ftirpe
^onadab
filij
Rechab ftans in
conlpec
meo
cundtis diebus.
NICOLAVS DE LYRA.
^
I Etfaduin. Hic
appiicatum
ad
propofitum, tjuia
f{echabiu
fimiter
obedmaiit
homiiii,&
rex loachimcum
pupulofuo
nolcbSt
obedire Deo
omniumpatn
&crea.to\i:cx
quu
cuncludit
tjtiod
meri
to erant
ar^uendi C$
pHiiimdi,& patct
iitera
paucis cxctptis.
2
V%0,Si.C.Ver prophttastneos.
l Dc
J.
'.
_
^
M
\ot
l 1 T E
B^
f t
^*"^* ^ ^"^ '""*' ^"'^"
& habitatorihHS lerufakm . Pcr hoc
autem
quodleremias
demandatodominiannunciauit
perfe
5
De mane.
UcflJoUcit^
C^
diligenter.
4 Vocaui illos. Ver
prophetcrum
yerbaj&
attrahcndo tot
bencticia
, & dctcrnndo
prr fligella.
5
Et non
refpondcrunt.
f^erba
prophttarum
reuerenttt
dieti'10
, &de
benefictts meis
regriitiaHdo,
&titnore
flagellom
tnalisfe
retrahendo:Caterapatent
in litera.
perfeftionem
Rechabitarum viris
ludaper quos %
canturlaici,& habitatonbus Icrufalcm
perquosintc
guntur religiofi,oncditur,qu6d excmpla
virtutuml
i
IJECuiaribus &
regulahbus pr^dicanda.
Clementla
Dei.
Diuifioi
CAP.
xxxvj.
a C 7 forte
au-
^diete domo
'
Juda, &c. Im-
menfaclemcn
tia conditoris
conreptus
no
vltioneminge
rit, fed
pgnite-
tibusindulge-a
tia
promittit:
nec enim lu
daiis,
b
C A P.
XXXV I.
Tfadlum eft in anno
quarto
loachim
filij lofi^
^
rcgis
Iuda:fad:um eft vcrbum h >c ad icremia
adominOjdices:
Tollevolumehbrir&fcribes
^
in eo oia vcrba
qn^
locutus fum tibi aduersii
lfrael& Iudam:&: aduerfum
omnesgctes
a die
qua
locut^fumadteexdieb.lofi^Evfq;
addie
^
l
^
hac,
fi forte audiete Jomo lud a uniuerfa ma-
aqu^cgocogitofacerecis.reucrtaturvnufquifqj
a
vialuapeflima,
&propitius
ero
iniquitati
&c
peccato
eorii . Vocauit
ergo
lercmias
dceisjfcdo
il
bus Gcnti
5
vcrbu
pr2
^
;
tionis
pcr
o'
phcta
dirr,
iiquomoo-
uertantur
.t
pcr
mirer;
ir-
diam Dc
e-
nia conki^
tur.
b (-^ocatiu .
Prompta
x
NICOLAVS DE
LYRA.
C A P.
XXXVI.
4C1
p
T faftutn eft in anno
quartoIoachim,&c. Hic con
X-#
fccjucnti
r infertur leremi^
imuriaji
cutido ab eo
nfmitur
prophetia,ibi:
Et fadlum cft in anno
quarto
loachim &c
Trma in
tres,
quia prirno Icrcmius recluditur
,fccundb Itber lius
comhuritiir,tbi: Mifit
itaquc,rw/o
ad mortem
qnxritur,
ibi: Et
praeCcpit.PrJwa
/
duas,<juiaprimd ponitur iniurix
occafio,fecun-
db
do
Teremi,treclnfio:fecunda,ibi:Etpi-cccpitOccafioautc;
ftonis
fuit,quia argucbat
vitia
regis
&
popi4li,dcnuncians
/
ventura
fiagelh Dci,wfniprccatis
rt
filmnt.Circa primhi
tur t
mpMs,<um
diiit:\r\ anno,&C.d^ fequifir.
2 Ex dicbus
loCic.Ttmpurt:
inm loftx
cevpit
Icremias;
tare,rt
dichmeflluprai'?
p^incipiohuiusdWi.
3
Si forti audicntc domo luda
. Vcr hoc non
inteUig
Deoaliqua tgnorantia refpetiufutmt^fedpcr
hoc
dcftj^natm
tas
arbitrijfper quam
rex &
popdus poterant
a
malisfuis
ti
Cxterapatent.
^
Etp
r.
ItV.
CMOB^^LlTEtt^,
f
I
Etfaiium efl m anno
quar.
&c.
Sequitur.
t
Tolle voiwncn. Pcr
hocautcm,
quod leremiSs non fo-
lum
prophetauu vcibo
,
led ctiam
fcripto proptcr
futu-
ros
ros &c
abfcntes,
fignatur quod
homo literatusin
fc
^
risdiumts ,nonlolumdcbet doccrc vcrbo
pr^viiii'*^^
vcl
lcgcndo,lcd
etiam
lcnpto,
vt ficnon
lolumprt
w"
bus
proficiat.fcd eciam abigntibu^
O^ futuris.

B-y
'^ :ictia
ipphc-
i
jconcordat
kiinecleme
kquiaficiit
jcUS
CGlulit
h,iman?infir
ritati
mone
c.vtconiier
tlitur;
Ita
,f-
'
pcta
obcdie
d;
ad falute
^imoru
e-
xcet
pdica-
tinis
officiu
qji
ctfidau-
{v
carccrc
p
fuictipsu
id
fcere.nova-
ht, perjntcr
p:te,q3iur-
sifuerat
ex-
Bpjuit.
Quid
c';o
diduti
ftit
3
foluti
&libcri ver-
b Dcipioxi
riscxpederc
n^lijunt
?
.a Vndusue'
rt imnium
i
tiMciu domini
vni
populo
in
li'ffa!e,
(j
vni
v/a multitudi
>.s
coyfluxt
i-Mciunevh.
.
^kcrr.Vtq
p|
luxupec-
cicruntper
aMinentiam
-
6 sffliftionc
fqcata
ab-
lant.vt
g
il-
1 ita comile
. rtetiaalici-
t.
abfilncat,
Z
vper
hocc6
ctori fatista
_
ant,
&qui
ciniifcrfit^-
Ibita abfcin
cntfibicon
c7a,&
rcprc
& hndatin mi
nxiisqujede
liucrunt in
niximis.
blgiiurcuau
dtet,&c. Etn
aiidito-
Icremiac.
Cap.XXXVI.
T Neallquid depcriret.
Baiuch filium Neriaj
,
Sc
lcriplicBaruch
exorcleremiac omne.s fer-
mones domini
quoslocutuseftadeuminvolumine hbri.Etpce-
^
3
.Q^tgo^fi
cUufusfum veibum doinini non
eftalligstum.
pitleremiasBaruch
dicen5:Ego
clau{usfum,nec
valeo
ingrcdi
do-
mu
domini.Ingtcdere ergotu,&c^legedevoIumineinquolcripfilli
a
^QuoprpulusattfriMi^
audiT
cx ore
meo,
vcrba domini audiete
populo
in domo domini in die
2
ieiunijrinfuper
& audicnce uniuerlo luda
qui
veniilt de ci u itatibus
{uis,lcges
eis,fi
forte cadat oratio eorii in
confpe(5lu
diii,
&C reuerta
turvnu(c]uiic|5aviafuapellIma:quoniam magnusfuroieltcScindi
gnatio^locufuseftdfis aduerfuspopulumhunc.EtfecitBaruch
3
fihusNcriasiuxtaomniaqpr^ceperat ciIcremiaspropheta,Iegens
ex volumine fermones domini in domo domini.Fad:um ell: aiit in
anno
quinto
loachim
filij
JofiJEregisIuda
In mcnfe
nono,prcdica
ueruntieiuniummconfpedu dommioipopuloinIerufaIcm,&:
vniuerfi multitudini
qua:
confluxerat de ciuitatibus luda in Icru-
falem.
Legitc];
Baruch cx volumine fermones Icremi^ein domo do
ininiintgazophilacioGamariefilijSaphanftribg
inveftibulofu
4
pcrioriin innoiruporrenouedomusdiii,audiente oipopulo.Cu
5
qiie
audiffcc Micheas filius
Gamari? filij
Saphan
oes fermoncs dfii
cx
libro,defcendit
in
domumregis adgazophilaciu
fcribx.Et ecce
ibi oes
principcs
fcdebac. Elifama fcriba 3z Dalaias filius
Semei^
&
Elnathan lilius
Achobor,
&Gamarias lilius
Saphan,
&Sedechias
fIIiusAnani?6^vniuerfiprincipes
. Etnunclauiteis Micheas oia
verbaqaudiuitlegcnremBaruchexvoIuminein
auribus
populi.
Miferuntitaqi oespnncipesadBaruchludi
fihumNathani<^filij
ScIemi^filijChufijdicetes:
Volumen
cjcquolegiftiaudientcpopu
lojfumc
in manu tua &vcni. Tulit
ergo
Baruch filius
Neii?
volu-
^
mcn mmanu
fLia,&
vcnit ad eos.Et dixcrunt ad eii: Sede&
lege
hgc
in auiibus noflris .
EtlcgitBaruch
in auribus
eoru.lgimr
cu
audif-
fcnt oia
verba,
t
obftupuerunt vnufquilq;
ad
proximum
fuum,
&
dixeruntad
Baruch:Nunciaredebemusrcgi
oesfermonesiftos Et
c
inicrrogauerunt
eum diccntcsrlndica
nobis,
qiio fcripfifti
oes fer-
mones illos ex orc eius . Dixit aut eis Baruch: Ex orc fuo
loquebaf*,
quafi legcns
ad mc omnes fermones
iftos,
&
cgo
fcribebam in vo-
lumine atramento
. Et dixcrunt
principes
ad Baruch :
Vade& ab-
fcoderc tu &
lercmias,
&nemo lclat vbi fitis.Et
ingrefti
funt ad re-
gemin
atriii.Porrb volumen commendaueruntin
t
gazophilacio
tlifam^fcrib?,&nunciaueriitaudientcregcoesfermones.Mifitq; ^
rcx ludi vt fumcrcc
volumen.Qui
tollens illud
degazophilacio
Eli
famccfcrib?
legit
audicnte
regc,&:
vniuerfis
principibus qftabanc
circa
rcgcm.Rcx
autem fedcbatin domo
hyemali
in menfe
nono.
82^
auclitorib. ne D
ceflariacgra-
tiafpirjtuflan
di:Nifi.n.ad-
fitfpirituflan
ftus,
fermo
dodoris eft
ociofus.vna
loquentis
vo
ccm oes
pari-
terinecclefia
audimus fcd
nonoespari-
tcr
intclligi*'^
musfedficut
vndio Dci
nos docet de
oibus .
Ipfc
quoqjdodor
non aderudi
c
tione hoTlo-
gturfipervn
tlionemfpiri
tusn5
loqua
tur.Didueit
enim Cain,
pcccaftiqtaelce:
^ ^5,;^^,^^
led
gaculpisGcn.4.b.
protiibetibus
noneltinun^
d',verba Dei
audircpotuit
fedno fcrua-
re . Sic loa-
chim&fcrui
ci' vcrbaDei
audire
pote-
rantaurecor
poris
,
fed no
cordis.
C
Exorefuolo
qncbatf.ryquafi
U^ts
ad nieocs
\ hxc
fermoncs
iftos
&
cgofcribita
F
"imlnminr^&c.
\ quafilegfs
Significat
,
9
apofioli
&
^
phctcE
nuUa
ncccfiStarem
tratftadi vi'
pc
nuriaioquen;
di
patiebant,
fed
proptc
&:
,
facileoia.pfe
rebant.vnde;
2y;(j/cC(;^:ra>-eMatth.io.b
quo
aut
cjuid
lo
quamini
.
<0^t
NICOLAVS DE LYRA.
le
I
EfprxcepitlercmiasBaruchdicens.
Hic
confeejuenter
^ ojliditur Urmiit
reclufto:
loachim eniri
reclufit
eum ne
prophe-
tiafuampublicaretinpopulojfed quodnonpotuit exequiperfi-
ipj-n.executus
eflper
Baruch amicum
fuum,quia quod per
amicos
fiOnus,quodammodo
per tiofipfos facimus,
vtditit
Thilvfopbus
^.hicorum:!^patet
litera
yjqueiki.
i In die
iciunij.D/cwf aliqui,qudd fuit infefto expiatisnis
in
qwembantur
luditi
affiigere ammasfitas,Leuit.2^. fidtextus vi
detr
contradicere :
quia infrd dicitur,
quod iftudieiuniim
de
quo
fit
ic
Jermo
fuit menfe
nono
:feftumvero expiationis
ficbat deci-
ma'iefeptimi mcnfis:&
ideo
alij
dicnnt , ouod
ifiud
ieiuuium
fiiit
t'<>'populoimpofitum,quiaaudicumfuerat
in
Icrufalem,qu6drex
Hadonisfe
difponebat
ad vemendum contra
lucUam,& lerufalc,
ftiut
jicut T^niuite predicauerunt
ieiunium auditovvrbo
loneprophc-
t{ defuiurafubucrftone 2\{;if
. Sed
quia
talis
affliCiio cotporis
rio
vatct
coram Deo
nifi
homines
rcftliant
dpeccatis
. ideo leremias
mifit
Baruchad
lcgendum prophetiam fuam
in
pr^fentia
omniu.
Cftera paient vfque
ibi.
4
In vef^ibulo
fuperiori.
Ftdelocoalto Baruch audiretur i
populuixiftinti
m atriO ad
quud
conueniibat
populusad
oranditf
& verbum Dci audiendum .
5
In introitu
por.no. ifla
eratporta quom
loatham adifica-
ueratyVt
dldurn ift
fupra
i6.
Cfterapatcntinlitera.
6
Mifitq;
rex.hiic
cdfequenter
libcr
lercmi^ combtiritur,cu
di
cirwr.Mifitc];
rcx Iudi./
Hebrp
habeiur:\ch\i6.u&
in Latino
fignificac
luuauquiatuct lud^usfit
nomtn
appedntiuu,illitamtn
erat
appropriatum, ftcut apud
nos
aliquis proprio
hcmine vocatfr
Cbnft:anus quamuisfit
nomen comune
alijs.Cpera patent
vfa;
ii i.
* Et
M
P^
A L l T E
l{.
J Et/ecif
Baruchfilius
l{erii,^c.?cr
hocautem,qu6d ip-
ic
onflantec
legit
vccba leremix coram
prmcipibus
&
popu-
populo
fignatur quod pra:dicator
veritatis debetconfla
tcr annunciare
verba facrx
icriptura:
& dodoru
appro-
batoium coram
raagnis
&
paruis.
^Cumque
827 Gloford.&NicolaiJeLyra
82^
yf a pTolech
in
iir.tm. Stiipcda
indurati
cordis
ncqiiitia,
A qui
dcbucrunt monitis rnluranbusadr?nitcntiamco-
pungi
vcrbadomini
tradidcrunt ii:ni.& prophciam
J_o
ccntcm &
corrit^cntcm qucmhonorarc
ckbuerunr
co-
tumclijs affcccrbt.quia
ipmtus ncquam qui fcmpcr Ipi-
rituigrati^aducrfa-
3
5
*.Pa.j6jl.
4. Rcg.34.a.
&
pofita
crat arula coram co t
plcaa prunis
.
Cumquc
le-
giflet
ludi trcs
pagcllas
vcl
quatuor
,
lcidit illud
lcalpcllo
lcribcE,6c
proiccit
m
igncm, qui cratfupcr
arulam doncc
columereturomncvolumcn
igni qui
cratinaiula Et no
timucrunt
nequc
fcidcrunt
vcftimenta fua rex &^omncs
ferui
cius,qui
audierut vniucrlbslcrmonesiltos.
Verum-
tamenElnathan&Dalaias&Gamarias
t
contradixcrut
rcgi
nc coburerct
Iibrum,&
non audiuit cos. Et
prarccpit
rcxlcremicl
filio Amalech&Saraie
filio Ezricl S,:
Selcmi?
filio Abdchcl
vtcomprchcndercntBaiuch
fcribam 8^Ic-
remiamprophctam.
AbfconditauteeosdnsrEtfadlum
6
lcx diuina
pcrmafit cll vcibii domini ad leremiam
prophetam poltquam
co-
/
illxfa.Huncin
mo^
bui!cratrcxvoIumcn,&fermonesquosfcrip(eratBaruch
dum
corpus quide
c
^"
. , ^ r 11 1 i- j o +
^
cxore
ciemiXjdiccnsrRurlumtollevoJumen
aliud,&
T
kribe in eo omnes fcrmones
priores
,
qui
erant in
primo
voIuminc,quod
combufilt loachimrexluda.Et adioa-
chim
regem
iudadicestH^cdicit
dominusrT u cobufTifti
d
voIumeniftud,dicens:Quarcfcripfifliin
eo annuncians
feftinus
venict rex
BabyIonis,&cvaftabit
teiTam hanc ? &
ccirarefacietex
illa hominem & iumentii?
Propterea
hxc
c
dicitdominus
DcusconrraIoachimrcgemluda:N6crit
8
cx eo
qui
fedcat
fupcr
folium Dauid,&;cadauer
eius
proij
^
cietur ad cftum ncr
diem,6c
ad
^elu per
node.Et vifitabo
fit.
Sicquicunq;
ma
contracum 6ci;ontra
(cmcn eius & contra ieruos eius
im
datis domini rcfiflit
oini^tcs fiias:& adduca
fuper
eo.s
,
&
fupcr
habitatores le-
fccudumcordis
du-
1,^^ 1 , i-ji r
ritia fuftinebit vin- ruiale,&
(uper
viros iuda omnc malu
quod
locutus lum
d\(kzm.ih<e
enimfe' > ,

r.
mv.aueiit homo,l)ic&mrtet.^ot2ix\dx\
autcnvquod
in Ta
ralipomcnon lci;itur,qu6d
hunc loachim Nabuchodo-
nofor vindumduxit in
Babylonem.
Etinlibro
rcgum,
quod
dornmnt louchtm
curapatrtbusfuis,yc^numt
loui.hitit jiliui
tiui
viau .
tur.corda
corum in
durabat nc crcdcrct
&paenitcrcnt.
b Ei non>intii>ifeos,
* Thcodor. Noii
cft contcntus
rcx ini
quiiatc pcrpctrata,
quinctiam
l'aruch
& Icrcmiam
coprc-
trog*ncrum
hcndi mandauit.At
ffgcfli.
Dcus
prxccpit
lerc-
mie,vt priftinos
fcr-
moncs in alio libro
dcfcriberct . Charta
cnimcxuftafuit,fcd
afltimprum paflum
cft.vcrbum autpcr-
g
manfit
paflioni;nc-
quaquaobnoxium
.
c ^i
bftuiidit
nta &i.
Contra
qucm
fru-
ftra nititurh'>mana
prarfumptio.
CMi'o/
enim dotn:uus otnnes di
ligetes
[t,
&omnes
pcc
catores
difperdet.
d Trof>t"-ra.&c.
Di
gnavltio,gafcrmo
ncs domini cobuf-
fius pro 'o.Scd
lofephus
lcicmix vcrbis
magis concord \
rcvrancrcnsiprum loachim.patrcm Icchoni^arc clU
bylonisin
.crufalcin fuifle intcrfcclum, non
captiuinu
iii Babvloncm dadutn.ln dccimo Ahtiquiiatum libro
diCcnsita.DumrcxBabylonis
intraflVt
ciuitatcm, nc-
quaquam tidefcr
uauit.Mcdiuuoncs
fortiflimos &c dc
coros occidir
vra
cii
rcgc
loachin;
qucm
cti:.m
apr^
muros
inliirpuhu
proijci
iuflit . y,.
lium
vcrociusloi
chim
rtgcm
ccn-
flituit vniiicrfe
^)
uincix.
Eosaun;ia
qui
crant in d
gni-
tanbus
confliriu,
numcrotria ni ,m
captiuos
duxit m
Babyloncm,intcr
qiios
Ezcchicl
pro
phcta
crat adhuc
pucr
.
Hiccrao fi
nis habuit icsi..
loachim.quivixi
annis
trigintafcx
Rcgnauuauican
nisvndccini: Suc
ccflbr vcro rcsi
loachim
rcgnaui
tribus mcfibus &
dicbus dcccm.Sr
vtrum in kri,
an in Chaida;an..
9
morarus Joach.
10
pcrierit,n6llo;;
rcndumxumu-
ta
prophctam
u-
daucr cius coniia
cfle
proicdumsc
xflumpcrdicm,4
ad
gelu pcr
nodcm
: vt
qui fcripturam prophcticaign
crcmaucrat,:eflu
folis &
gclu
nodis vrcrctur.
e
T^i
nent ex /.4 Thcodor. Ccrtiffima
prophctiaEt
enim
regnauit
lcchonias filius cius ,
pofl
trcs tamc
^
mcnlcs
NICOLAVS
DE
LYRA.
*
I
Etpornz,SiC.t.iiautemaruliinJlrumentumferreu,inquo
ponunt'tr
carboms arden'es
pro calefa^ionemagnatum.
C
2
Cumque l^iflljt
ludi tres
pag.
&c.\a^.
Sab. dicit tres
vctfus
vei
quatuor
dictns,&
lrgebatl.mttationts
Iere.&
lc/^erat
ijuatiior verfus lompktlftilktt. Quomodo
fcdet &c. Ploras
plorauit&c Migrans migrauitludas&c.
VixSionlu-
gent
&!.c.&
liimiixepit quint}i,lcilicet,fzdi
funt hofteseius
incapitc,
tuncreximpatknsnoluitplusaudire
,fedfccitUbrum
intid-.iiT ioniburi,idfo
^um dicitur.
3
Scidit illud
kz^pcUdeftfparuo
cultellofcriptorisyinteUigen
dum,qu6i hocftcit deprceptorcgis:vnde
pojiea fnbditur
.
4
Veruntamen Elnathan,&c.
contra.&c.
'/on
contentiofe
jedverbisdeprecatorijsl.
yndemHebr<ohabttur
.
Deprccati
funtrcgcm.
5
Et
prxcepit.
Hlc
cofequrnter
leremias ad mortcm
qumtur,
litm duituKEl
prxcepit
icx,S<.C.vtcomprehtderentBaruchftri
bam &lereniiam
prophetam.let
nriias autim iam crat
reclufus
in
cariere,vtdiBumeflfupra
& ideonon
qiurebatur
adincarceran-
dum,fed
ad ocridendum.
6 Abfcondit autem cos dominus
.
quia
vbi
defccit
reme-
dium
dium humanum
affuit
diuinum : &
patet
in hoc
magna
objtinm
Joachitn
f{egis
in malo:
qni nonfolim prophetam
dominipropi
veritatcm in carcere
reclufit,fed
etiam eum
interficere qucfi
uit.
7
Et fadum cft . Hic
corifequentcr
lertmias
refumii fuamf p
phetiiim,rionjolum loqMndo,fcd
etiam
fcribendo,&
hoc dedom
maitdato ad
tonfirtnatiunem
vcritatis
iibricombnfli.Et primo
nitur hoc mandatu m: vt
patet,ftcu
>
d'-^
fubditur ipjius
loaclm
nitio de iibri
cbbufiionf,<.um
dicitui .Hxc dicit dominus , &
&
pa'rt
litcra
vfqueibi.
8 Non erit .
Jcilicet fiabiliter:licet
enim loachim fHius
eis
\
cofuerit rcxjubflitutus ,
tamen
regnauit
tantum trib:is mtnfib
vtdidiim
eHfupra
22. vt
Ijabetur.^.r^c.z^..
&
ideoregiumt
fro
Hihilo
compuiatur,fecu)idum quod
dicii
Pljilofuf
hus. Z.^b
'
corum,qudd
illud
quod r,iodicumcfl,quaftpro
nihilo bibetitt.
9
Et cadauer
Scc.lc.ltiet,
ivaijjm
fiiij loii^.
10
Proijcieturadxnumpcr,&c.
!{exennnIiabylonis
t
niens contra ilium
iouihmi
ctpit
eutn
, & cum ct tedii^dijiett
bututn tribus annis
,
auduns
quoi
rebellare voicbat ,
&t
.Afgypti
adhxi ere :
miffis
exe> titibus ittrum
cepit
eum
,
(Tittt \-
fidumproieceiuiit
cxtra
Itrufulei,
vt diclum
eflfupra
il. C;
ra
putent
vfque
ibi,
^ Icrcmia.'
1
Cumque legifftt
ludi tres
pagellas
vel
quatuor,
&c.
pcr
hoc
autcm
quod
rcx noluitaudirc
perfcde,fcd
fccit librum
incidi & coburi
,
& cius autorcs, i. Icrcmiam & Baruch
admortcm
quxriifignanturilliqui
Dei vcrbumaudire
nonpoflruntdicctcsillud
Ioan.6. f Duruscfthiclermo,
&quisp6tcumaudire
?
Infupcrctiaquxrunt
dodlrina
vcritati5,&
doflorcs eius deflrucrc.Pcr hoc autem
gjdo
nii-
minus
abfc6ditcos,I.Baruch
& Icrcmiaoftcnditdiu
clcmetia cuius
^priQ
eft fuccurrercin calib.defpera'
f i\u>luni
tviie iui'fir.Vcv
hocnquod
Iercmia"idci'
datodomini
fcripfit plurcs
fermoncs dc
punitio";
gis
& malorum fibi adhxrcntium.duo
fignatur
Pri'
cft,
q^dodor
veritatiscx
pcrfccutione
non debctccli
a vcritatis dodrina, lcd conftantius doccrc Sccunau
quod
cx
augmcnto fcripturx defignatur pcccatorii
i
obllinatisaugumcntatiofucpoenc. .
,
8.?
leremi^Cap.
XXXVII.
^
etcsabduflus cftcaptiu'.
Minat
porroci totiq;
domui
A
:itmrojVrbi
vaftatione,
&
populo
la didas affli(aiones.
latmmsii^tf-mtuUt
volumcn atiud. Rabb Poftcobuftio-
J,(.prioris,quia
reprobata
ludaea
p^ perfidiam
iibri le-
js'&
prophetarum
adlalutem Gcntium
feruatifunt,ad
cias
ols
gloria
ve-
^^^
,,js(cftame.trasla
a
adeos:&noaudicrunt.lercmiasautetulicvolumen
aliud,
'''^;fSr/////V,
& dedicilludBaruch filio
Ncriasfcriba:,
quifcripiltin
co
lcptaftmtaiicadcot.
cx orc lercmias omnes
{crmoneslibriquemcombuflerac
&fdditiS;mo
b
^^^^'"^ ^^^ ^"^^
^g^i
= ^
i^^"P
^ddifi ^unc
rermones
n< multo
plutes g
mulco
plurcs quam
antea fucrant.
830
antefucranr.quia
illiliiftonamtantum,nosautcii)cum D
hiftona
myflicum
fenfum
habcmus.IUi cnim
fuper cor
volumen habentcum
lcgitur Moyfes,nosautem reuela-
ta fecie
gloriam
Dei
contemplamur

*.
Cor-i.
i,
b
^dditifuntfermoms multo
flutes qudm anteay&c. *Thco-
doret. Ob id cnim
quod
rcx
iniquus
aquo
animo fere-
bat comminatio-
nes
quas
audicrat
dominus iuilit cas
copiofius defcti
bi.
B
NICOLAVS DE LYRA.
1 Icrcmiasautcm tulit volumenaliud. & dcdit illud
BfUCh'f^biponitur reparato
Itbri
combufii:&
cum
hocfuperad-
di,licut
dicitur
infine.
2 Et infu.addi.funt
mul.plurcs,&c.D/c bic^a.Sa.^
in U
brpnmo
quem combu/fit
loacbim
erantfcripta
tavtu tr:a
capitula
ia tntationum
fed privr.um fecundum
,&quartu:
m
quibus
eft
al-
phbetum
Hebraicum
fimplcx,quiafinguli verfus
d
firgulis
literis
inpiunt:fedin
iiio
fecundofuit
additum tertium
capitulufcilicet:
Ej)
vir videns,&C.
in
quo alphabetum efi
tripUcatum
:
quia fub
qUibetliteraJm
tres
verfnuli
.
Sedcontraifiud diHm
videtur,
quia
tn
lametatiomhus leremias
deplorat
deflruaionem ciuitatis
faaS,
^
quf
defiruHio
fuitpofl tempus
loacbim. de libro verb
primo
lere-
ms
dicitur in
principio
buius
cap.ToWc volumcn
libri.& fcri
bcs in co omnia verba
qua;
locutus fum
tibi,&c.
Etfubdi
/r.Adicqualocutusfum
adtecx
diebusIofis,vfque
ad
nanc dicm
:^*
erat in
quarto
anno
regni
loachim.yt ibidem
pra
mittitur:^d
quodpotefi
dici
qu6d
nonfolum tempore Ioacbim,fed
etiamexprincipio quoiam
lenmias
capit prophetate ,
de
defiru-
aione ciuitatis
propbetauit:&
in multis locis eam
denunciauitper
modum
pr^te)
iti
tanquam
faHam,
licet
effet ventura, yt
patuit
irt
pr^cedentibus
: &hoc
proptcr ctrtitudinem
prophetii > ^
9''
'
ptopbetia
leremi* ordo
temporis nonferuatur.
r
*AP. XXXVII.
i'^
T
regnauitrex
^
iedechias, &c.

Q
Sedechias
poft
- >
Icchim
g cogno-
j
imatus eft lecho-
!
nij,
rcgnauerit
vn
:; ddm
annis,n5
fo-
--.
liieremiac, fed&
lil:rReg.&
Para-
liinarrant.Siqui-
d'poft
lofiam
pa-
trmciusregnauit
A p. X X X V I r.
T
regnauicrexSedcchias
filiuslofis
'
pro
'cchoniafilioloachimque
con-
ftituitregem
Nabuchodon. rcx Ba-
byl.
in terra luda: &no obediuic
iple
i
&C ferui
eius,
&
populus
tcrras verbis
domini
qux
locutus elt in manu Icrc
mi^
prophec^.Ec
mifit rex Sedechias
3
^
luchal filium
Selemia?,&
Sophoniam
fihum Maafi^ facer
Icchazraefib.tri- b
dote
adlcrcm.prophctamdicens:
f
Orapronobis
domi-
cta^g^&lSra
^^^^^^ noftru.Ieremias aucem liberctambulabat in me
:!
frrcreiusaiinisvn
^^^
populi.
Non cnim mifcrant eum in
cuftodiamcarce- .
*^J^"^j^Poft>unc
c
ris.IgicurcxercicusPharaoniscgrcfruseftde>gypt.6cau
5
'
lii
loachim^^rib.
^i^^^"
Chalda:i,qui
obfidebanc IcrufaL huiufccmodi nu-
^
t>
mfibus.&dicbus
"
^c^m:
&poflcu
Sedcchiaspatruusciusannisvndecim,
-
lconines
iniqui fuerut & idololatrx , & ideo
pcricrut.
*
,
.. ''/""Nequaquam pro
fe orare
poflulauit,quia
di-
'
y
"^
rnandans
obtcmperarc
noluit:
3/
enm auenit aurem
, i
ne
audtat,kgcm
oratio eius erit execrabUis.
'
^
Jf"'
fXftcitus.Quo Chaldxi foluerunt hanc obfidio-
'"
Jr *r'^""^"^ Acgyptijs,Iofephus
manifeftat Vasfrc
ram
Aegypti
m
auxtliumveniflelud?is,clicens;
Ita-
que
quc
dij
cognouif-
let hoc
Babylonias
rex , mouit caftra
aduerfumcum,&
affli(Sa
prouincia ,
t
Infrt
4.
&
munitiones eius
^
"?'''
*
5"
vnadiripiensadIc-S!'-
rofolymorum ciui
tatem
obfidcndam,
cum
magnovcnie-
bat cxercitu . Rcx
autem
Aegyptius
audiens
,
quia
Se-
dechias eius ami-
cus cflet
obfeffus,
adepta
virtute ma-
^
xima
bellatoru vc-
'^
nitadludfamqua-
fi
abfoluturus ob-
fidionem .
Baby-
lonius autem rcce-
densablcrofolymis
occurritAcgypti;s,quos
omnesfu-
peratos prxlio
in
fugamvcrtcns,deSyriacxirccoegif.
Cumq^difcefliiflttBabyloniorumrexablerofolymisdc
ccperunt
falfi
prophct*
Scdcchtam
di.Babyloniosnoa
cflc contracum dcnuo
pugnaturos
fed reucrfuros
,
fci-
licetqui
in
Babylonia captiui
crantcum vafis Dei
quas
rex abftulcrat . leremias vcro contraria & vera
pro-
phctauit
.
^Scd
NICOLAVS DE LYRA.
E.
C A
P. XXXVH.
rcgnauit,&c.
Superiusfcriptiiefi,qutd
leremias
paffus fit
^^g'biis,hiccdfequenterponitur
quidpafius fitdprincipibus.
^iaiidituriH
duas,quiaprim6
ab eis incarceratur.
fecundo,
mors
Z^u^V^/^^.^^^Pf^^^f^fi-^Prima
in duas
,quia primo ponitur
Se
"^polfulatto.fecundo leremie
incarceraiio,ibi:Ergo.Circa pri
^mrtmoponitur
conditiopofiulantis,cum dicitur:Et
rcgnauit
rcx
cacchm.llievocatur Sellum.
fupra
22. & Mathaihias
4.
^i>-^-J(drexBabylonis
eurn
regem conflituens
pro
lechonia ver
men eius m
Sedechiam,quodfonat
iuHitiam
Dei,
vt
effet
me-
"^'
^otsfideliterferuire,&
^egypttjs nonfauere.
Et
mii 'ar^^T'^"'
Pharaonis
egreffusefi
de
^egypto.Vcr
iftos
Ch'f .
"""^ dc
Acgypto
adpugnandumcontra
vacagosjCc tanti fuctunt reuerfi finc
pugna,fignantur
ilU
2 Et
non.iluia
contra munitionem
Icremitt, ex ore dornini
fccit
ffdus
cum
.Aegyptijs,&
rebellauit
regi Babylonis. Secund6,ponitur
modus
fu^e pnfiulationis,fcilicet per
nuncios,cum dicitur.
3
Et mifit rcx Scdechias.Dicjr fw;7w
Ea.^alo.quodiiieSede-
chias erat
defe
manfuetus,fedfiit per
malorum
confilium deceptus.
4
Icremias autcm libcre ambulabat.fioc
dicttadoflenden
dum
regis
reuerentiam
erga
cum
, quia iplum
venire
adfe
no
iuffit.
5
Noncnim mircranr eum in cuftodiam carccris.
fcili'
cet
principes
loaihim
,
tamen rtx eim incarcerauerat
prius
vt di~
Bum efi
in
capitulo pracedenti
: ttrtio
ponitur caufa poiiulationis
Sedechi<t,cum
dicitur.
6
Igitur
cxercitus Pharaonis
cgrcffns,Si.c.Chald4ei.n.ohft-
detes
lerujale
audietes
.Aegyptios
venircin auxiltu
lud^otu
dimlt
^ tentes
illi
qui cgrcdiuntur
de tencbris mundansc conucrfatio-
nis ad
pugnandum contrad^moncs
in caftris
rcligionis,
dc
quibuspotcftdici
illud Gcn.
j z.z.Cafira
Deifunth^c
:(cd
tamen tcrritiauflcritate viuediadfcculum rcuertuntur
antc
tempuspcofcfllonis.
fMO-
i
Sji
Gloford.&NicolaiJeLyra %
cium receflerunt ab Icrufalcm. Et fadum cft uerbum
A
domini ad leremiam
prophctom
,
diccns j Hnec di-
cit dominus Dcus Ifrael ;
Sicdicetisrcgiluda, qui
miru uos ad
intcrrogandum
mc; Eccc cxcrcitus Pha-
i
raonis ,
qui cgrcflus
cft uobis in auxiJium,
reucrrcrur
*
in tcrram fuam in
Aegyptum
,
&redicnt Chalda:i,
&
tpnrfiaWtur.
^
bcUabunt contra ciuitatcm hanc , &
capicnt
cam,
&incendcnt cam
igni
. Ha?c dicit doininus ; Nolitc
decipcre
animas ueftras ,
dicentes abibunt , &rcce-
dcntanobisChald^'i, quia
4
a
Sei &c.
* Thcodo-
nonabibunt.
Sed&fiper-
rctus.
Acfidicat. Nc-
cuircritis omnc cxcrcitum
B
quc
vcro cxiftimetis
^haldforum
,
qui prclian-
vos fiipcraturos
forti-
,
^
^
'
o j
tudincm Chald?orum
tur aducrfum vos
, & dcrc-
Sufficiunt
cnim ,
vcl li<^i fuennt cx cis
aliqui
vulnerati:
finguli
dc tcn-
torio fuo
confurgenr
,
& in-
ccndent ciuitatem hanc i- _
gni
.
Ergo
cum recefliflct
exercitus
Chald^orum
ab
lerufalcm
proptcr
exerci-
Q
tumPharaonis,
egrefluseftleremiasde
lerufalcm,
t
fegregaret
ut irct in tcrram Beniamin ,
&
t
diuideret ibi
pofTcf-
fc, quia
erat
fioncm in
confpcdu
ciuium.
Cumque pcrueniiTcr
ad
7
puii. portamBcniamin;cratiDicuftosportcEper
viccsno- 8
minc lerias filius
Sekmi? filij Anani?,
&
appi?hcn-
9
dic
pauci
vulncrati , qui
proptcr
infirmitatcm
reliftifunt in
tentori)s
ad vos
penitus,
dcledos
quia peccatum
rcddit
vosimbecillcs.
t
10
II
12
U
14
15
16
i8
19
20
dit leremiam
prophctam
dicens : Ad
Chald^os
pi
|
fugis
? Et
rcfpondit
lercmias; fallum cft , nonfi
gioad
Chaldgos.
Etnon audiuiteum, fcd con
prchcndit
Icrias Icremiam ,
&adduxit cum ad
;
cipes.t Qyi""'f^^i'<^'"^f^"P""'^'P^^
contra Icr
tl
miam,
cgfumcummife-
b b
iltiamobrcm
ira .
Ra
Fruftra cxcufant S.
1
nmtincarccrcm,
quic-
rat in domo lonathan
fcribc :
Ipfc
enim
prcpo
fitus crat
fupcr
carccrem
itaquc ingrcftus
cft Icrc-
mias in domum Laci ,
&
in
t
crgaftuium
; & fed it
ibi Icremias dicbus mul-
tis . Mittcns
itaquc
rcx
Scdcchias tulit cum,&in
terrogauit
cum in domo
fuaabfcondite,
et dixit
t
Putafne cft fcrmo a do
mino ? Et dixit Icrcmias
Eft;Et aifjln manus rc-
gis Babylonis
tradcris.
Et dixit Icremias ad re-
gem
Scdechiam ;
Quid
pcccaui
tibi , ct fcruis
tuis ,
et
populo
tuo >
quia
mififti me in do-
chiam,
quafinonfpo
tCjfcd
coadus
violcni '^,
populi,& rogatupi
pumlcrcmianiinc.
rcm mifcrit ; Illuc;
cofirmationcm
opin'
'
nisinducctes.qiiod-
^
aflfcduinncccflitaii
misiuflcrit cidarit
riacumiliiquiinfi-
& Dco contrarius
homini fidcm
nonpotucrit:p,
opcribusciusr
inDcitimorcne
ximidilcdionc _.. . .....
Deo
gratum cgcrit':
ideo iufle
pcccato
fuorum vindiftani
fusfit.
NICOLAVS DE LYRA.
*
tentes
obrtdioncm
occurrerunt
^egyptijf
, &tunc
Scdechiasfpera-
uitfe
liberandum
fimpltiiter
^
Chald^ii: propter cjnod quicjiuit
d le
remia.
fuper
hoc domini
refpon[im , fed
audiutt ab eo contrarium
pnde
fequitur refponpm lercmif
.
I Ecce exercitus Pharaonis .
Supple
vobis non vakbit
,
ideo
, fubditur
.
L^^fudarora
^
Rcucrtctur in ter.fua. Dicitautem hic
i{a.sa. g, ^egyptij
de
apparirio-
venicbant
per
mare in
nauib.& dominus
fecit appa^tere fupra
mare
re
AcgytiorQ
fimilitudines
hominii
fubmerforHf
& tuc dixetHt
.Aegyptij
ijli
sut
fnbmerforum
pattes
noflri ? fuerHt fubmerftpro
ludteis ad
quom
auxiUii
procedi
paquif
.
must&fic indignati
redierunt:Sed
ifiud
ridetur
fi3itiu,qa
ab cxitu
de
.Acgypto quando
illi
fuerunt
fubmcrfi,vff,
ad
tepns Sedechi^
flu
xerunt anni
notigenti,vel
circiter:
Q^iod
aute
^egypiij qui
erai ho
tninesfenfati
crederent
corpora
tanto
tepore fuijkinmari abfque
omnimoda
di{folutione,non eft
aliqmliter veriftmile
:
idcoftcut
di-
fium
eflfupra,redierunt
moti
timore,
quia
Chaldai
tanquam poten-
tiorcs iam
occupauerant magnam partem
terr^
regis -Aegypti,
vt
habetur
^.l{eg 14..
S
Et rcdicnt
Chald^i.
ad
obftdendum,& defhuendum lerufale.
^ Cftera patent vfque
ibi.
*"
4
Scd & fi
percufom.exer.Chald.&c.^.e/.->'o/wj
Dci
eft,
quddprfualeant
vobis
finainer,& ideofi
non remanerentinter
eos
tiift
valdk
pauci,&
curn hoc
vulncrati,tamen preualerent
vobisfi-
tialiter virtute
Dei,cuinonpotefl refifii.
5 Ergo
cum
reg.&C.HJc confequenter ponitur
lercmipncar-
ceratio, &
fubdttur
Scdechie iterata
interrogatio,
ibi : Mittcntes
autem.
CircaprimMmfciendum quod
exercituChald^orumexiJtC'
tecirca
lerufalem
leremias
nonpoterat
ire ad terram
fuam:propter
quod dimiffa obftdione propter iiegyptios
,
vt
prtediHum tfi,
tunc
leremias voluit ire : &hoc
efl
quod
dicitur : Er. cum rece. CX.
Chal. &C.
(^patetlitera
v/que
ibi.
6 Et di ui.ibi,
poflcf./. agrum quem cmerat,
vt habetur
fupra.
S2.pof~
Diuifio
^z.poffefiionem eiusaccipiendo,
C^ ftc feparandofeu
diu:
venditore.
7
In
confp.
videbat etiim cito
populum
in
Babyknem
diait
ideo volebai atite
inpoffefjiontm fe pontre.
8
Cumqucperuc.
fic
nominatam ,
quiaad fortem
Bem
duccbat.
9
Erat ibi
cuftos,
&C. Dicit
^.
Sa.
qubd ifle
cuflos
erat v
y4nanu,cuius
mortem nunciauit
ftflitiam
leremias
fupra.i%.
pter quod
erat
pronus
adinferendum
calummam leremix
,/i;i
quodfugeret
ad Chaldaios
,
vtproditor ciuitatis,propier i^m
audiuit eius
excufatiotiem.
10 Et addu.
&C.(//
erat
priores ipfo
Sedechia
rege,vtpiiB'
1 1 CKf.c. mi.
tanquam digtium nonfolum carcerejtd
ttm
gis
fluemorte.
1 2
Qui
erat in do.Ionathan.f^/e
carcer erat
durioralijs.
13
ItaqueingrcflTuscftkre.in
do.laci.it/
f^,!Bfd/if'
tacum
,
in
quo pruijciebantur
ad mortem condemnaii . n hab
cap.fcquenti.
14
Et in
crgaftuIum,it/f^,J
laboris
li)cum,&
diciturah i.
quod
efi labor:& nominabatur
Jic,quia
laboriofum
erat
ibitjjt
quia relegatiibidem cogebantur laboriofa operari.
15 Mittcns.HicconfequeiiterponiturSedcLhiiiterataiHten
tio citm diciiur.
16
Interrogauit
cum in domo {\xz.ad
quamfeceraeuti
t-
nire.
17
Abfcondite . ne
offenderet principes qui
eum incme
t-
rant.
1 8 Putas. vf doceas me
defuturo.
I
<; Et
ait,
in manu
regis Baby
lonis trad. non celans
n

temtimoremortis.
20
Qi.1
id
pcccaui
tibi & fcr .&C. Q.d.non
merui
rrga
te
) (
uos luus incarcc'
ari,quia quiiqindlocuti'.sfim,dixide
nMtidi

mini .
Quodprobai cotijequenter per faljitattm propljetaruri

trarium
aflerentiumM.
MOT{.ytLITEI{.
3
Et redlent Chald.i. Per rcceflUm ChaldjEOrum dc leru
i falem,&
eorura rcditum ad
ipfam
dcbeilandam, fignifi-
catur
malitiad^monum, quia ceflantaliquando
aten-
tationc hominum
,
vt fic
ipfos dccipiant
, &
opinari
fa-
ciant dcmoncs
lupcraffc:&
ficinfolclcant cx
opinata
vi
ftoria
,&
tuncdxmones
pcriteratastentationes
eosim-
.
pellunt
in crimina
pciora
&
grauiora,
& fic fiunt nouif-
iimatalium
pciora prioribus,
ficut diciturLuc. xj.c.
dc
Ipiritu
fpiritu
immuado cxcunte ab hominc
,
&
poftca
r (
tcnte,
t .Apprehendit
lerc.Vcx iflum
fignantur
clicntes
& i
pi'
ftri
magnatum qui
calumniantur
opera iuftoruijc*
falfum
imponcntc.s,&
eos
grauiter
affiii^cntes.
j
1
5
Mittcn. PcrScdcchiam
,
qui decrgalhiio
carcer !'C'
remiam
tulit,&
tamcn eius confilionon
aflcntit.
"^*
tur homo
pius erga
iniu fle afflidos , tamen
nona
confilio vcritatis dc luis mahs
alijs reliquendis.
m
j^
lercmlx.
Cap.XXXVllI.
^,
mum
carceris
? Vbi funt
prophetiE
vellri
g.
Ai ybiii>nt6-c.
-{Th-odo.Hoccft.
JDpherabar
vo
:firipfe.ingt
dcmondraucnnt
U.,
,Jiccwp
rophetiac
tnex ven'ate,vcaroru m
'-'^- .txuitcucii.
urcprophetarum
mendaciiim,
iii-
cuidicandum
crat &
iumcndep?
edehis qni
mentiebantur.non de
8.4
bLS&:diccbat:
non venietiii
per
vos rex Ba
bylonis,
&^iu-
3
qui
vera vaticin atus ert.
<crterrahac?Nunc
crgo
audi oblecro diic mi
rex:
rex: t Valeat
deprccatio
raea in
coipcdiu tuo,
tl
6^ ne meremittas in domu lonatha
(cribx,
ne
^ ^^^*"
morianbi.
Prazccpitergo
re.T
Scdechias vt tra-
dcref^leremiasin veltibulucarccri.s &
darctur
ei
tortapanisquotjdie: texccptopulmetocdo
+
^ec6^
necconlumerenturomnes
panes
deciuitate.
Etmanfitlercmiasin veftibulo carceris.
i^ICOLAVS DE LYRA.
: Vbi funt
prophetJe
5cc.
Q^d.per
effBum patet , ^
d'ccbant
bi^faljum. Conftquenter ponitjupplkationrmfuam
dicens,
Nunccrgoau.
&C.
T^e
meremittas in domum
Ionath^,<juia
i erat carcer nimis durus: cui
affenfn
rexnon de totali liberatio-
ne
ne
propitr ptt'iapes,fed
ete mu
atwne.caiccris adiueum
magis
bu-
manufn,rj-
prouidens
ei de viliu.
} ExccptO
pnlmcto.VerhocintelU^itur,^ cumpane dareturet
pnlmentum
, llebrfi
lamen dicmt
,
^ h^c
('ft vera Utcra . De vica
panif.cum,&ficnonexprimitttrhicda(iopiilmenti,fcdvicusvn-
dedepaneprouidereturftbi.
(AP. XXXVIIL
:
C"
Tdi. rtx Sed.
J-^Cfc.
PatetSc-
-^khiafinepuroaf-
iftu
lercmi? impe
ific mifencordia.
., J.n.vcrceumdili-
_' j;ret,noncuprinci
..
jbustraderet.
In
udluofaergofuit
:mulata mileratio.
xut Pilato ,
qui
in
;iflionednicoram

ppulo
lauitman'
iasdicens./nioffwr
tofitnajangmnthu-
.Poftcaverofla-
fllatu
tradidit cfi
Idiis.vtcrucifigc-
rcur.
\
Submiferuht
lere-
rmin iumbus.
CAPVT XXXVIII.
Vdiuir autem
Saphacias
filius
Mathan,&
le-
delias filius
Phaflur,
& -uchal fili^
Sclcmi^,
&Phaflurfihus Melchi.-Cjfermones
quos
!e
rcmiasloqucbatarad
omnem
populumdi
cens:Hxcdicitdiis: t
Quicunquemaferitin
ciuitatc
hac.morictur
gladio
&fame &
pefte.
Qui
autem
profugerit
ad
ChaldiEos
viaet,5i
erit anima cius
fbfpes
&
viuens.Harc dicit
dominns:Tradcndo tradetur ciuitas
h^c
in manu
cxercitus
rcgisBabyIonis,& capiet
eam. Etdixe-
runt
principcs
regi,Rogamus,vt
occidatur homo ifte . Dc 3 cu,
d?raones fignifi
tushisfunib.dutra
hit,incidat,fimul
1 ct vcteres
panni
dc-
2
ponunt',ganediui-E
napraeccptanostcr
rjat,
antiquoru pa-
trunoscxeplacon-
forrat.
Etexeorum

coparationc
facerc
nosnofrcpfumim'
gjexnoftraimbecil
litateformidamus.
C
^udiau.Ab.Sicwt
illi
principesqui,p.
phctamifcrOtinla.
induftria.n.
difsoluitmanusvirorum
bellantiumj
qui
rc-
manferuntinciuuatc
hac,&
manusvniuerfi
popuhlo-
quens
ad eos
t vnmerfa verba hasc.
Siquide
homo ifte no
qua:rit pace populo
huic,fed
malu. Et dicit rex Sedechias:

Grcgor. Q^d
diui
a Ecce
ipfc
in manibus veftris cft. I Jecn. fas cft reeem vobis
:is
admonitionib'

i
^

, ,
..,
^
.
:
praccdentiu
exc
quidquam ncgare.Tulcrunt ergo
icicmia
6<.
proiccerunt
eum in lacii
Elchiiefilij
Amalech
qui
cratin vcitibulo car
ceris,&:lubmiferunt lercmiam in funibus in lacu in
quo
non
crataqua
fed lutum.
t
Defccndititaquclcrcmiasin
^<eruu>regis tCaitratus propter regnum
coclorum.
- - -
(1
lisadiuti.dehuius
its
profiindo
libe
b
,.^^ imur.Bencppro
^Q
hcta
Hieremia in
uteumifsu.figna-
ieft,gvtleuctex c
cocnunx Audiuit autcm
AbdemcIcch^Ethiops
virEunu-
?panni^'etcr de^.
^^"^
^"'
^^^^ '" ^^^^
^^S'^
'
^^^^
mififscnt Icremiam in
lacum .
PorrorcxftdcbatinportaBcniamin. Etegrefsus
cftAbdcmcIcchdedomo
regisj
& locutus eft ad
rcgem
>
^Q_^afi
leftorts tencbrjrum.
diccns.Domine mi rex male fecerunt uin ifti omnia
qux-
cunqueperpetraruntcontraleremiam prophetam
,
mit-
f Vitioium. a
^Vr;DiDei.
tcntes cu in lacum:vt moriatur ibi famc.Non funt.n.vltra
pnuntur.Quid.n.
linibus
nifipcepta
nica
figurantur }
".117 ganosinma-
loperaiione
pofi
ls,&c6uincunt&
ipiunt.quafi
ligat
trahunt.coarftat
^leuat.Sedne
tus
'a
in ciuitatc
panes.
Prgccpititaqjrex
Abdemclcch yEthio-
cat.qfidelesChrifti
fcmgdcfidcratmer
gere
incocnumvi-
tioru,&fordcspec-
4
catoru . ficifte.Ac' t

5 tiopsEunuchus,gti
morcDci, &amo-
recopudluseripuic
t ^phctam fignificat
prsdicatores
de G5
tibusquifcipfosca-
ftrauerut
p^ regnu
p
ccElorum,'quivere
charitatisituitu ini
6
que oppreflbs
ftu-
7
dent vcrbo
(.Voperc
&
cxeplo
de fouea
pcrditionis
eruere
qd^&nomeeiustc-
ftat . Abdemclech
enim fcruus
rcgis
interpretat.
Illius f.
dequo
dicitur :
!\ix Pril.94.a.
magtius Juper
ornnfs
Dcos: Cui
ordopra;-
dicatorum
feruit,p
t^verbuni
t
NICOLAVS DE LYRA.
.C
A P.
XXXVIII.
^
^^^it.Hic
coft/juenter dprincipibus
mon fcremix
f-
'^uratur.Et diuiUitur in
duaspartcs ,qaprimo ponitur
hmoifcuratiofcio lercmixfubieuatio,
ibi: Audiuit
> A nA
. ,^'^"'"/'""""*pO"'"' occafio
fcurationis ,
cum ai.
w;/ /
*^-'^''-'l'oq
le. ad om.
po.
licet.n.
cffet
rea,'lus m
^JU>"iocarcer,s
, tamen ad locu
iLlupoierant
holcs inortdi
quib.
''yatrerua,edefuturis,ficutpatunp
cffeaH pofita.Et
lubd
-
'Jon,seiuspncuratio,c,imdtciti,r.
Rogamus,vtoc.h
if>e.
Hr.,l,i
^"'"^
^^-
^"'f' '^'"''"'
'^^^'^'ciatfalja
tannium ho
{^'''P^btic^.ttfubditurconcejffw.
'
;'/^*^^f"^""'""""
'"*"'
co/j<:e//>,
ne
incurreretmaleuolen.
Zr"."^"'"'''""^"
ocjrcptr
d
peccato
mortali
confentien- rf'
morte
innocentis &
prophetx
Dei.
Srulerunter.
Ftibimoreretur
fame , &
demerfione
intra
tutum,
O M
l\.^
L 1 J t
H,.
^JudmtaHtem&c.
Per ifios Icrcmia
accufantcsinique
ful?'!^^
morteponulantcs
fignantur dctradores
pcf-
'
apua
magnos accufantcs
ncquitcr innocctcs,& co-
luiu,&jtc
d'4ra morte. 6 Audiu.aut.&C.W/c
cdftrjmerponitur
ipfiuslercmixfubleuatio.Etdiuiditurinduaspartes,qaprimbponi
tur
fubleuaiio Jeremia,fi
ib
cofolatio
Sedech. ibi:Et inifit rcx. C/r
ca
primu
dicitur.Au.H. Ab.Acth. Hoc
exprimttur
ad dcnotandu
ludeoru
crudehtate^q
non
tbpatiebantur
Ieremii;& fibi
copaticba
tur ho nationis extranea. Dicit tamen
f{a.Sa.qa dutefunt
didioncs
tates ^bdemelech.i.
feruus
regis
,
&
fic
rio
efi
nomen alicuius hois
deiermmatiyfcdferui regis indifferPter f quocunqi,Et qi
[ubditur,
Aethiops,rfic,c^ verTtefi,^
efl
ibi
Chufi
^tpftgtificat .Aethiope
iii
quocunq; cafu
in
ftngulari,quia
ola nola Hebraica
funt
indecliua
bilta,ficut apud
nos cornu
&geln ,
&
ftc dicit^ Chufi
e^i
genitiui
cafus.i. .Aethiopis
ct
refcrtur
ad Sedechia eo
^
erat
denigratus
vita
&
fama :&ftc
in
alijs iocis,coiter fic efi
ititeUigeduTn.ied
in litera
hic,&
infequentibus magis
dicitur,
^
.Abdiicmech
ftt
nomen
pro-
pri?i,& (pfuerit .Aethiops
natione.
y
Vir
Eunuchusquicrat
in domo
rcgis
&C
ldefi,cafius
&
bontff.Citeta patei rfo;
ibi.
* I Pone
rum
pocnam
confufibilcm
impctrantes.
~~
f ttjubmif.iere.&c.
Per iflos
funcsfignantur maligno-
rum
colUgationcs
ad
pocnam
iuftorum> de
quibus
dici-
rur
Ifa.j 8.b.d/^u/Mf coUi^at.ones impictatii
&c.
Tom.4. Dd
83T
GloHord.&NicolaideLyra S}
vcrbum
Euangclij
A Gcntes aflbciando
fidci .
Qilautdiui-
nis admonitionib.
&
przccdentiu
cx
plisadiutidc
huius
t tieiur,
vitat
profundo
libc
raraurbcncplcrc-
miam
figuratur.q
vt dc
puteo
cleucc
funesadcu &vctc
rcspanni dcponnn
lur.Funibus.n.prx-
ccpta
dni
figuran^,
^ quia
nos in
pcc-
catispofitoscouin-
cut&
cripiutquafi
ligant
&
trahunt,
coartant &icuant.
Scd nc
ligatus
his
funibusdumtrahi
luret incidatur, fi-
mul
etpannivcte-
rcsapponuntur.ga
ncdiuinaprgccpta
nos torreant
,
anti-
B quonim patru
nos
cxepla
confortant,
vt eorum
compa-
rationenospoffc p
fumamusquodex
noftra imbecillita-
teformidamus .S\.
crgo dchoc^fun-
do cleuari fcftina-
mus,ligcmur
funi-
bus.iprsEccptisdo-
minicis
adringa-
mur.Intcrfintetia
panni
veteres , vt
melius tencaturfu
-
nes.ideft,
prasccden
tiii conformcmur
cxcmplis
ne infir-
mos nos
prjecepta
fubtiliavuinercnt,
IIebit}>b> vnde:
M.mentQtepJt
fofitofum veftmuniyqui
tufntcs
exituscokctf ,
tionis
imitimini
fir
a Si
profcfius &r.
Propheta prcuid?;
ciuitatecflctudcr
da in
manus Chal
dxorum ,
confilii;
dcditrcgi.vtfctra-
dcrctin
manusrc
gisBabyloniSAtl].
funbundimi ci
animij
mitigarc
&lcuiorcm lcni.
tiam
rufcipcrctJLv
mens
indurataco
riginonpoterat.
b Sijftt
i.dexinii
* Thcodor.Frc
qucntcnftapdix,
At
inquireiidii
c
5riz<i!citocibui,rci1iret
4e Cnillbut'
, ^
pi,diccns:TolIc
tecum
hinctriginta
viros:&: lcualcremia
prophcradelacuantcqiiamoriatur.
Aniimptis ergo
Ab-
dcmclcch fccum viris
ingrcfllis
cftdomum
regisqu?
erat
a
^Exeinpta
r^ilicrt
antiqucruin pi
la.ii.
fub
t
cclIatio,&
tiilit indc veteres
pannos,& antiqua
vefti
mcnta
quxc6putrucrant,&:
fubmifit ea ad lercmiam in la
cumpcrfuniculos.Dixitcj;
Abdcmclech^thiopsadlcre-
'
iiiiam:Pone vcteres
panos
&
h?c
fcifla &
putrida
fub cubi
a ^^Domini p[it.cfia.
I
co manuil tuarum:8<:
fupcr
funcs: Fccit
crgo
lcremias fic.
Et cxtraxcrunt lcrcmia
funibus
,
&c cduxerunt cu de lacu.
Manfitautleremias invcftibulocarceris. EtmifitrexSe-
dcchias
,
&:^ulit ad fc Icremia
prophera
ad oftium
tcrtiu,
qd
cratin domo dfii.Et dixit rex ad leremiam :
Interrogo
cgo
tc
{ermoncm,
nc ablcondas
a mc
aliquid.Dixit
autem
Icrcmias ad Sedechia:Si annunciauero
tibi,
nunquid
non
^
guj
'"^^''poll
incerficics mc? fit fi confihum dcdero
tibi,non
me audics? 8 cetur falutem.no:
lurauitcrcjo
Scdechias
rexIe:emiiEcIam,dicens:
Viuit do
^ cxcuntibusaijtco
^r

i
-
I r j o r j.
lo
minaturcxitiii.Sc
mmus,qui
recit nobis aiam
hanc,li
occiaero
te,o>:
li tradi-
, ^ dcchias iureiuran
dcro te in manus virorum iftorum
g.qun^runt
animaiua.
2 do
promifcratN^
3
EtdixitIeremiasadSedechiam:HiEdicitdnsexercituum
^ g"qfipto"r^^^^^^^
Deus Ifrael: Si
profedus
cxieris ad
principes regis Babylo
nis viuet aia
tua,&:
ciuitas hxc no fucccndetur
igni,&
fal-
-
TSponte.
^
uus eris tu &;
populus
tuus &domus tuaSi aut no exicris
^A
don-ino. f
Poicftatcm.
ad
principcs rcgis Babylonis,
tradef
h?c
ciuitas in manus
Chaldeoru:&: iucccndent ca
igni,&:
tu no
eftiigies
dema-
nu eoru.Et dixit rcx Scdechias ad Jercmia.
jSollicitus
fum
pp lud^osj^ transfugcrijt
ad Chaldreos^ne forte tradar in
manus
corii,&
illudcnt mihi .
Rcfpondit
ailt
icremia.9,
fi^
dixi: ad eii: Non tc tradcnt . Audi
qua^fo
vocem dni
J
lo-
cjuar ego
ad
te,
ct bene erit
tibi,ct
viuct anima tua .
Quod
linoiucris
cgrcdi,iftceft fermoqucmoftendit
mihidiis
vt
egrcdiantur,!
vohiilocutifttntyerhum Dei,quoruin-
hunc inraodtim
caftigentiufiuranditranfgreflionco
tuentes
^
a Eccc
eum
inrcge,
fcfc
luturumtributur
& fedcra amiciti
erga
illum
quic
rcgcm
crcaucrat
fcruaturu.Atpau
lopofttranfgrcffu
padaConucnta.i
tributii nonfc
15
&ad
Acgypt;',
fugit.Quare
cuiii;
non
pidolaaiac
retia.fcdpcrbim
16
opific^ iuraflct,(
iufiuraduaufnsc
fctptergrcdi,Dci
prcEccpit
Chalda
NICOLAVS DE LYRA.
^
1
Ponevcterespannos,&hEcfcifla&putri&c.
Pfr^/?
enitn modum
poterat
leuan
facilius,&
exirabi deluto.
2 Et mifit rex Sedech.Hic
conjequer.tcr pohitur Sedcchi^
con
folatio,
vbi
primb confdium quirituryfccundb
datum renuitur ibi:
Et dixit xcX:Tertib
fuhfecrtto ponitur
ibi.Dixit
crgO.Ctrcapri
ntum ponitnr Sedechiii
interrogatiOyCum
duitur.
,3
Ettulitadfelerc.
l^olebat.n.adipfumire duplici
dcca: Tu
ga
to deccbat
rege
ne ad carcere.Tu
qa
volebat
fad.t< f'*u abfcode-
te,quantu poterat,fei
retius aut
poteraC
leremiasad
regeadduci , q
(j^
rex irei ad
eu,quia reges
incedunt cum
magna
comitiua hoium.
4
Ad oftium rcrtium. Erant enim ante
templum
domini tria
atria.f.mul:erum,& viroru,&facerdotum,vt diiitmfmt.^
.
I{eg.
Ofiium
autem
atrif facer
dotum c.-at tertium,&
ipfefecit
eum veni
re
rfque
ad lccum
illum,ideoque quodfubdttur.
5 Quodcrat
in do.dommi
.
Klp accipitur pro
domo
templi
frfcilt,li
d
tiiampro fr.ificijs alifs
ad
tcmplnm pertinentibus
.
6 Et dixit rcx.Vftittio d lcnmia diumum
oraculum,
&
conft-
lium,kcundvpcnitur hremi^refponfio
ibi.
7
Dixit
zm.Vr^mittnur
tamt
Jcremi^ aQecuratio,
cu dicitur.
8 Si
8 Si annunciauero tibi Scc.Et
qu.triturajieujusaa(UuM
confilii^m
cum dicitur.
9
Et fi cofiliu de.&c.Priwa at
ceceffit
Sedech.
ideofiAdit.
I o
lurauit er.Sed rex
lcrcm.clztn.^eprouocarenturpnn
pesft fectfftc
hoc
manift(iL
I I Viuit
doni'm\isS)iC.Idefl,ficut
eHveru
,qubd
Dtusyii
&animas
nofiras ireauit.
1 2 Si occidcro te .
.Accipitur hicft,pro non.q.d.
ftcut
vtrum
illud
quod
dixi ita verum
eft
quod
no occidam te
per
memetiffii
nec ttiam
per alium,idcbfubditur.
tS
Etfi tradide.tein
ma.vii(\o.9cilicetprincipumquipol
rant lum in lacum vt diiiutn eft.
Cfterapatent vjque
ibi.
1
4
Et fuceam.
l^.
d.tu eris
caufu
huius
incendij quod
repuul
tur
grauiljimum.
14
^tAixit&ccHic
cofequeier confiiiu
datit
renuitur,tdicit
1
5 Soilicitus fum
^
iu.&c./
quo apparctmalignitaslud,
tu
&
crudeliias,quia
S edechias
magis
timebat eos
qua
extraneoi
16 Et iilu .mi.
Infcrcndo
mortu
opprobriofam,&
viletniVlM
timebat modum monendi
opptobttojum,qudm ipjammortem.'
tera
patent vfque
ibi.
it I h
M0K^.AL1TE^.
t t Etfubmr.ea.
&c. Per funcs iftos
quibus
Tcrcmiascxtra-
dus fuit
dclacufignantur
colligationcscharitatisadli-
berandum innoccntcs.De
quibus
dicitur
tioff.n. infuni>
culis^dam traham cos,in vimulis chiruatis .Pcr
pannos
vetc
res
fignantur antiqui
patrcs
fandi
quorii
mcritis fuccef-
forcscorQ iufli
legunt frcqueter
d
p^nalitatibus
libcrati.
Alitcr aur
p6t
moraiitcrdici.q? g
Icrcmia
fignatur
vir
bonus
p dcceptione dgmonu iniudupeccatideieOus,
co
cp
in
gra;ia
no crat
cofirmatus:^
Abdcmelech
qui
fer
uus
icgis interprctatur, pdicator
bonus de falutc holum
folU-
.
foUicitus
mtcUigitur
,
qui
talcm
laplumcum
adiutoi;
Dci exirahit
iplumdelutopcccatipcr
funcs &panr'
vctcres.idcft, pcr
charitatcm Dci &
proximi <jua
cil r
ccnfus &
excmplo
fanOorum
patrum
ad hocindufl
!
Habet aut
fccum.30.viros:pcr quos fignantur
opera*'
calogi
fada in fidc&
fpe& charitatclpirituflaniti
ga
:'
crus tricenariuscxdudu denarii
p
ternariii
coluri
{ nicrus
15 Svllicitusfm
C^c.
Exhocpatet, gjApoftatsdcqu'*
bct ftatu
magis
formidandi lunt illis a
quibus
rccffl
qua alij aducrfarij
propter quod apoftolus
2. Cor.
i i >
inter
pericula
in
quibus
fuerat dicit in fiue

pentu^^'
"
faljisfrattibus tanqu^m completiuum
aliorun. ,
17
leremi^.
Cap
XXXIX.
^.' ^h'?;,!^;^'-

Ecccomncsmulicrcsq rcmanftruntindoinoiceisluda
838
Aquodfluxacogita
:io,& voltiptiiofi
ronfiliaforcs
inlu-
irico
carnaliu
dc-
idcrionim
& coe-
lovifiorum gref-
isnoftroritmopc
jmdcmercut,
&
.im dcmerfos vi-
erint.anobisrcce
antiquiapcrditis
t. nllura
confiliuiii
ure
pofllint
,
quia
bc folum ftudc-
iint, vtinpcccati
'Kaginem pr^cipi
irent.
Sicrgocofi
i)diuinarum
fcri
jurarum
pcccata
t>rrig-ere,
& aias
ijRras
aperditio-
1;
pcr poenitentia
berare nolueri
ius,cu
vxoribus,
ieft, cumconcupi
B l;ntijs
carnalibus

filiis,ideft,pra
I s aftibus ad Chal
dOEOS
J. ^"^'
VC-I, l.ll,lt^
educentur ad
principcs regis Babylonis:
&
ipfl
dicent;
t
Se
'
uxcrur
te&praualueiuncaducrrum tcuiri
pacifici tuude
'
mcrleiutteinc?no&inlubricope'destuos,8c recc/Ierunt
^
a te. c ocs vxores tua: &
hlij
tui
dcducentur
ad
Chaldxos:

3 ''''^'
oliarternsccnfiilionis
&non
eftugies
manus eoru : kd in
maiiu
rcgis Babvloni.s
3
l.-^riiu.^m.lcilicctljnuilcum c,
r,wc. f
In'-xt:nguib!i;.
"^
t traderis,&:
ciuitatehanccomburetigni
Dixit
ereo Scde-
chias ad leremiam : Nullas (ciat verba
hicc,&
no
morieris.
^
Si aut audicrint
principes
,
quia
locutus fum
recu
m, ^ve-
nennt ad te
,
& dixerint tibi indica nobis
^d
locutus /]s cii
rege,necelesnos,&
no
teinterficiemusj&
quid
locutus
e/t
tecu
rex^dices ad eos :
Proibaui
ego preces
mcas
cora reVe
nemercduciiuberetindomu
ionatham,&ibi niorei?/
Venerunt
crgo
omncs
principes
ad
Ieremiam,& interroaa
^
uerunt cu. tt locutus clt ds iuxra omnia
verba cmx
pr^ce-
perateircx.Etceflkieruntabeo;NihiI.n.fueratauditum.
Manfitv.er^Icremiasin veftibulocarceris
vfqueaddiem
quo capta
eft
lerufale.Et
fadum cft
vccaperctur
icrufale.
d^osqui
interpre-
I).
tantur
doemones
'
educemur
, & in tlncltauerfic
manuregisrEtcrne
*'*
cofiifionisvidtitra
dcmur
quiciuira-
temnoflram,idcft,
carnem
fimiliter,
&
animam
igne
comburet
incxtin-
guibili.
^
Theodor.Qiia
fidicat
.Mctuisnc
ilhidatis
atransfu-
gisrvidebispoflhec
vrbecapta,adom'i-
bus
regijs
extrahi
mulieresrcducen-
tcs ibi in
memoriS
crrore
pfeudopro
phetaru,
&dicetcs.
Hi
nepelibri
,pcu-
rarunt
ifla,quipol
licebantur
pacem,
&:apudtcpotieba-
turhonore,& ob
eam
caufamadiui

nis
legibus delabi
tefecerunt.
NICOLAVS DE LYRA.
Yx\^^\iii\.Tihi
impropeiando.
: Praeualuerunt aduer. te&c
IdeJi,propheufalfidenun-
units paart! tihf.
: Demerfcrunt te in coe
Idefl,adiiatum vilitatis.
t Et in lubri.tu
pc.Dundotil>i
occafionejn
ruinx.
;
Et rcccfle.a.
i^;a
imminente
cjptiont
ciuitatis
iranifugeyut
cChaldjios.CtUerapcieul.
'
Dlcit
crgo.H/c confecpienter negotlum
in
fecrcto
por.itu)
: ;i-
wcbat
rntb.t e,,.M
Seaechias
offmfam
Hincipu^adeorum mthiam
pemcmret traiiatus mter
iffm
& leremiam:
^patetlitera
vf
7 Proftraui
cgo
&c. In hoc verum dixit rex : alias
leremias
mn
obedmiffa
ei
mmiendo , &
hocpatet
ex hoc
mwdfuprd dm
eft
quod
rex lurauit
ei,
qubd
non
interficeret eum nec
traderei eum
m
mantisprmipum qui miferant eum intra
lacum, qui erat in do^
mo
mathanfcnb^.Xeceii
vcriftmUe,qubd
rex
iurajfet dealiauo
quod
lertmias
nonpetiuijfet.
Cmra
patent
in litera.
^
C A P V T
t
NnononoSedechicregis
t
luda
melcdecimo,vcnitNa
buchodonofor rex
Baby-
lonis & ois exercitus cius
ad
Jcruialem&obfidebant
eam,Vndecimo autcm an-
.0
Sedechix
mcnfequarto, quintadiemcn-
5s,npertac/lciuitas
; &
ingreili
iunt omnes
^
irincipesregis Babylonis,
iederuntin
porta
JicdiaNeregel, Serefer,
Semegar,
Nabufar-
'
<thim,Rablaces
,
Neregel,
Sererer
, Reb-
;^ag
,& omnes
rcliqui
principesrcgisBaby-
mis.
Cumque
vidiifet eos
Sedcchias rex lu-

j
&
omnes viri
bcllatores
,
fugcrunt
,
&
egrclli
NICOLAVS DE
LYRA.
~
C A P. XXXIX.
Nno
nono Se.
Superius dejcnpta eft deHruaio leru-
falem
propheit
k
,
hic
coajcquenter dejcrtbttur
hiflori-
ce.Et
dm-.ditur in duas
part:
s
, tjuia primbfit
propoft-
. tujecundo
ponitur quoddam corretarium. r
.45 Trima
2';;}'''P^^[odelcribiturcmtaliscaptio:Jectmdbpop,4irema
f
ofidwms,cum dicnur:Anno nono
Sedechis
Secundo te
itra.Teruo
dtfcnhnur
ipfa captio,cum
diatur.
^P^^^^^-Pr.iaismurisexteriorib.&
portis,ideb
fuhditur.
tcieaerunt.
Etcaien
aifpofueruntjtadmuadcndumportas
fecundi
XXXI X.
^

f
cgrclfi
funt
nodle de ciuitate
perviamhorti
3 rcgis
: 8^
per portam
Cfax
t> Ucutus in ad etm
4 crat
inter duos
muros &
'-'''"''-
*
Theodor.
egreifi
funt ad
viam defcr-
5
ti.
Peifecutus cft
aute cos
exercitus
Chaldicorum
,
&
comprchendcrunt. Se-
dcchiam in
campo
folitu-
clinisierichonrin^,&ca-
ptum adduxcruncad Na-
buchodonofor
regem
Ba-
bylonisinRebIatha,c|u.'e
6 eltin terra
Emath
, &io- ii,t\.iu
rauores
acnobilio-
Cutus elt ad eum
iudicia.
"
res,ci'idemq;poftea
priuauitoculis.
^
Vr^.
Quafi dicerct,
reprc
hendit
tranfgrcfl[ioF
nem
iufiurandi &
maleuoleiiam
arq;
ingratitudinequam
cSmifcratinillum,
quideeobencmeri
tuserat,&cumre-
gem creaucrat:con-
uicloquedeiniufti-
tia
p^nas
infligit.
Et
primum quide
eo
fpeaante intcrficit
pueros,&oeshono
ratiores
acnobilio-
Jecundi
muri.Quodcumvidfijet
Sedechias,
&
ymJuT^^^g,
non
poterant rtfiflere territi
fngerunt.
^
5
Per v iam
acc./.^*
duccbat
verfus hortum.
4
Et
pcr
porta.Dir l^a.
Sa.3,
ibi
er^t vna
porta adingrcdien-
dum viam
fubterraneam
, cuius
exitus erat
longU cimtate per
quamfugerant.
^ '^
Klfi"^^^^^^^
aiit.Pe!'
Jr//c/
lud^crum, quitrasfugera^it
ad
Chatd^os,vt dtcn
lojephus.lla.sa. autem
cltci'!mod
Dtusfecit
apparere
yrtam
ceruam
,
qu^
m
Juperficie
terr^
currcbat
Juper
via
fubterraueam , & Chald^i
eamfequentes viderunt
Sedechiam, &
viros citis
alonge exifientes
fuper
terram :
&ftc
eos
ctperunt
,
vt
mmfm
dtffu(tus.^.fieg.C^tcrapatentvjqueibi.
6 ttlocut
ci\.Vrmo,verboarguedoeudcifidetitate,Q;purio,
^fecunib
mfal";^
P"lerufalem
fignatur
ala
fidclis fm
fenfum
n^ralcm/icut diaum iuii in hums
opcns
princpio ,^
ab
ab cxercitu
regis Babylonis
obfidcturquado
tcntationl
bus
demoniiinimpugnatur.Aperitur autcm
qii
lcnfus
cxtenorcs ad a^us
mdccentcs
conuertuntur : vt oculus
1829
Glof.ord.&NicolaideLyra S^c
^
%
TrJieeperat.'R.abl-
A nus.
Supcrbis
& c6
tcmptoribus
rcddit
DcQsrupplicja,
mi
fuetis&humilibus
folatia.
Quod patct
inScdcchiarcec,&
in Icrcmia
^phcta,
& Nabuchodono-
lor
rcgis
lcntentia.
7^c
tMruin. Si
pcr
eofdcm
diucrfisdi
ucrfarcddit.quicif
dcm
clementispro
a
meritorum
quali-
tatc clcftis &
rcpro
bisdiucrfa
rcpedit.
Bkedii4.e. Aqua
maris rubri
Ifraditas fcruauit il
Ixfoscadcm Acgy-
ptiosintcrfccitFla-
ma camini
Babylo
nij rcgis
miniftros
Paa^.c
incenait ,
pucros
iti
mcdio
ignis
bcncdi
^centcs Dcuraferua
teaucereBt.
uit.
Vndcvirfapies
inlaudibusDciait:
Creatura
entm
tibifa-
dorifuo deferui?s,exav
defcit
in tormcntu ad-
uerftts
imufios ,&le-
uior
fit
ad
bentfacien-
"
dum
pro
hts
qui
in te
confidunt,
Theodor. Au
bufuis
fiipplici,
fubegerunt
.
HfFe-
ftumtamcnfottita
i-
Et occidit rcxBabylonis
filios Scdcchis I Reblatha
in ocu
lis eiu$,8<f
oes nobiles
luda occidit rex
Babylonis.Oculos ^^^^
quoq;Scdcchixcruit,&:vinxitcumcompedibus,vtduce
^ ^'] P^^^^'JJ^^
diu.
rctur
in
Babylonem.Domum
quoq;
rcgis,
5c.domu
vulgi -^^^^^ ^^^^^^^
^'^^]
fuccedcruntChaldxi
igni,8cipurum
lerulalcm rubuertc-
runt . Et
rcliquias populi qua:
remanferunt
in ciuitatc
,
&
profugos
qui
trasfugcrant
ad
eum,&ct
fupcrfluos vulgi g
rcmanlcrant,tranftulitNabuzardan magiftcr
tmilitiiin
Babylone.-& deplcbc paupcrum,
qui
nihil
pcnitus
habe-
bant,dimifitNaburzadanmagiftcrmiIiti:EintcriaIuda,
&dcditcivincas
&:ciftcrnasindic
iIla.Pra:ceperatautNa
buchodonofor
rcx
Baby
lonis de leremia,Nabuzarda
ma-
giftro
militi?,diccns:tolIcilIura
&
poncfuj^er
cumoculos
tuos:nihiIq;
cimaIifacias/cdvtvoIucrit,ficfaciasei.Mi-
^ ^j^^^
^^^.
^^.^^^
fit
crgo
Nabui-zardan
princips
militi?
6i Nabu &:Scsban
5
lercmix
quasrcbst
& Rabfaccs
&
Neregel
&Serefer &
Rcbmag
& oes
opti-
--"'-"-- ^"--
matcs
rcgis
Babylonis
mifeiut, 8^tulcriit
Icremia de vefti
bulo
carcciis,&
tradiderunt cu Godoha: filio Aicha
filij
Sa
6
pha,vt
t intraretin domii,8chabitarct
in
populo.
Ad lerc
7
mia aut fadlus fuerat fermo dfii cii claufus eflct inVeftibu
t
lo
carceris,dices:
Vade 8^dic Abdcmelech
Acthiopi,dices:
H?c
dicitdfis excrcituimi Dcus Ifracl : Ecce
cgo
inducam
fcrmoncsmcos
fupcr
ciuitate hanc in malii
&non in bo-
nUfdc
crunt in
colpedu
tuo in die
illa,
&libcrabo tc in die
^
phctam, poUicitus
cftjOftcnlurum cii
inuidlum & colil-
n.'E fcrrcas
muroq:
4
a:neo fimilcm
quij
impugnabunt
illii ^
at non
cuadent fu
periores.
b Etliberabote
.Qii,
fperant
in dumino n,
cofifundcntur
.
Co/i(,
dantur omnes
imq^t,
agentes.
Ecce
prin^
captiuantur. Eunu
chusquicum
libc
rauerat
perfcdafK
titus eft libcrtatc.
Sic
quoque
libcra imi
tis fandtis
przdiu
toribus
, pcrfccutc
res ajterna
vltioo
punicntur.
* Theodora'
rh beatus
,
cuiusDt
lacob
adiutoreius,^
fpes
eius in Dm
Deo
ipfius
. Et htm,
xeruntcrimen ludzorumNabuchodonofor
rcx & Ab-
demelcch
Aethiops.Hi.n.cu
fmtalienigenx,folati
funt
^phetam.ludei
vcroin verbis
propheticis
enutriti,diui-
nis fermonibiis aitendcrcnoluerunt ,
&
prophetas
qui-
bufuis
popil
is cuius Bomiu
Deus
fir.Quid
enim
Scdechi? profuit regnum?Quidvt
ronocuitAbdemelech
fcruitus
?iNamillequidcm(>rt).
pter impietatem paffus
cft ea omnia.-hicautcm
obpin
tem,non expertus
eft mala.
^
^CAP.
'
T>laiEo.
NICOLAVS
DE
LYRA.
'4t fecimdofaHoy
fiUus
occidendo coram eo
,
& omnes nobitcs
qui
de-
''
derant ei
confilium
rebellandi.
([a.Sa.dicit quodper
nobiles hic in.
telligutur.yO' fenes
iudices
populi,cum
rege &}ummo Sacerdote,
quodfuerat
inliitutum d
tempore Moyfi
: vt habetur
Vu.n.quod
C jo.fents funinerenteiusregiminis
cum
ipfo.Etdicitur
quodiiti
rt
laxauerunt iuramcntm Sedechia
quodfecerat regi Babyloms,pro
pter quodfecit
eos occidi.
1
Etdo.vulg.
ldefi,domos,accipildofingulareproplurali:quia
Chatdai incendermt domos
Urulalm per
circmtum
,
vt babttur.
^ .Reg.vltirH'
3 Et reli. Hic
confequenterponitur
ordinatio
populi
remanentis:
Etprimo qnanju
ad eos
q prafentes
erat ,
(ecundd,quantum
ad eos
quifugerant.^o.ca.ibi:
Cumqj
audiffent.
Trima diuiditnr in
duas,quia primo ponitur
ordmatio
generaUs
,fecundo fpecialis
ibi:
Vtxcc^CXZt.Circa primum fciendum,^ populiis
inciuitate& ter
ritorio
repettuspofi
dtfiruBionem
ciuitatis erat in
duplici aijferen
tia,quia aliqui
ante
captionem fugerant
ad Chddeos.
Etaliqui
in-
uentifuerant,quinon rransfugerant .Etiftierantinduplicidtft^
rentia,quia aliqui
etant alicuius valoris
feu reputationis,
&ifii(M
pcedentibus
fuerut
traslati In
Bahylone.Mijeratpauperes^f
lius
reputationis
in
aliqua arcefeufcietia ,
&
ifii fueriit
dim^
terra ad colendum terras,&
yiaeas reddcndu inde tributo
ren
t
hylonis per
Godolia
quem pr^fecit
eis
, &fecundu hocpatetlitt
3 Prxccpcrat.
Hic
confequenttrpcniturordinatiojpeci^sj
f
perfona
ltremi:interponitur
tamen
faluatio
Abdemelecb^bi,i
lcrcmiSim.Circaprimumpatet
ibi.
4
ToUe &c. De carcere in
quopofttusfuerat,
vt diBum eHc.
pr^cedeuti.
5
Et
pone fuper
cum &c.E in omnibus
cmpatiendo.
Ctt
1
patent vjque
ibi .
6 Et tradiderunt eum Godo. Vt ei conuenienter de ntce

:
rijs prouideret.
7
Ad leremiam.
Hicfaluatio
Abdemelechintoponm,^

cundo ordinatio circa leremiam
rejumitur
in
pnncipio feqmn

pituU.Circaprimum
ponitur tempus
reuelationis
fa34
Ictemi
t
.Abdemelech
falute
titm dicitur.
8 Cumchu.c^Ct.&C. Ceterapatent vfqueihi.
9
Et crunt in con. &c.
ide^i,
vidtbis
famones meospn
1

miam diHos
impteri.
4iE
MOK-^LITEI^.
4 ad
impudicum
contultum,&
auris ad
turpium
auditli,
& fic de alijs Scd tunc
principcs rcgis Babyionis
fedet in
mcdiaporta, quandoperlcnluahtatem (quasmediaeft
intcr fenfus extcriores & ratione
) ipfam
rationcm im-
pugnant,&
tunc rex Sedechias& beliatores
fugiunt, qii
vircs
fupcriores
refiflerc
ncgligunt
&tucrexScdechias
capitur ,quando
voluntasad confcnfum
peccati
morta-
lis inducitur,&
filij
ciusocciduntur. Nam
opcrabona p
cedctia
mbrtificantur,& hoc fit in oculis
illius,
quia per
vnum aftum
pcccati
mortalisnonftatimhomototali-
'
terexca:catur,
fcd
pcr
eius
frcquentationem;
& tunc li-
gatur per
malum habitum
acquifitum,&
finalitcr in Ba
byloncm
dicitur
quandopoensgchcnnali deputatur.
t
Domum
quoqtti le^is
&comHm
rm^i incen./^, Rcg.2
;
. ad-
diiur
diturdomusDci.
Ignisautiftcquem
inccndunfd^i'-
ncs
,
qui per Chald^os fignantur
,
crt vitium
iuxuria
c
quo
df lob
3
1
.hJgriis
efi
vfq,
ad
corijuniptioiiem
deuorMS,'

omnia traditans
gcnimina.
Hoc aut
ignc
inccnditur
dot
$
rcgis,pcr quam fignantur
nobiles,&
domus
vuigi.i'
>
niincs
popularcs,
& domus Dei,i.clcrici
&
rcgularcs
^
t
yade.GrdicAb.&c. Per
hocautcmquodiftcAl
*
nielcchpcropcra pietatis quxcircaleremiamcxer
'
fuit Uberatus dc manibus
Chald^orum
fignaturgf^
opcra
pietatis
Hbcrantur homines a
potcflatedemc
i
Vndcfccundumfaluatorislcntcntiam,Matt.25.c
'^^"
turcisinfinaliiudicio.
yenttcbencdiHi painsmetpei'
paratum
vobis
regnum
d
tonfiituiivne
mundi.Et fubditur

cum dicitur.
E]uriuienim
,
&dedisiis mii/i ihMiuc^i
'
CdtdiHii mii bibere &(*
gfl
leremice.
Cap.XU: 842
A
ia
aitdominus,8^non
traderis in manus vi
iirum
Quos
tu
formidas,fcd
eruensliberabo
te,&
te,&
gladio
non cadcs:{ed crit tibi
anlma
tua
D
in
falutcm,quia
in mc
Jiabuifti
fiduciam,ait
dominus.
NICOLAVS DE
LYRA.
j Etnontradcrisin
manus virornm.ldijt.Chald^orum
.
UUudus tamen
liberatiom non
plushic exprimttur. UterapateaU
CAP. XL.
a'^ trnio
qui
faHus
)
en,&c. Qucri-
a
t :
quomodo
hic
{mo
domini
ad
Icmiamprophe-
tTifaausdicatur.
]3n.n.oftcnditur,
b
ciisiftefcrmofue
I, velquidmani-
fftaucritvnde (ni
filor)daturintel-
BLi,^liberatione
c
fimpcr principe
rilitiacdiuioonu-
t fatam
prophe
C A P V T XL.
4
5
Ermoquifaiflus
eft ad lercmiam a
domino
poflquam
dimifTus cft a Kabuzardan
magi-
ftromilitice dc Rama ,
quandotulit
cum vin-
<5lum catenis in medio omnium
qui migra-
bant de lerufalem &
Iuda,& ducebunrur in
Babylonem
. ToUens
ergo princeps
niili-
ti
Ieremiam,dixitad eum: Dominus Deiis
tuus locutus
cftmalumhocfupcrlocumiftu,
&
adduxit,& fecit dominus
ficutloquutus
eft :
quia peccaftis
domi-
no,&
non audiftis vocem
eius,&fadus eft vobis fenno hic. Nunc er
go
ecce foluitc hodie de catenis
quae
funtm manibus tuis . Si
placet 7 iniquitatcm
, Dei
-
,-
tibi,vtveniasmecuminBabyIonem, veni,&ponamocuIosmeosfu
^ verofententiamiu
f mrnem "d fe
Perte.Si
autcm
difplicettibi
ueniremecum in
BabyIonem,refidc.Ec
9
Jam
pradicabant.
rjratum intima-
^^ ^"^"'^ ^^^^^ '"
confpedu
tuo
eft.Quod elegeris
&
quod placuerit
^^'^ ^*
''^'
ivoluerit,f;cutip
d
tibiutuadas,iIIucperge,t&mccumnoIiuenire,fedhabitaapud
Go
doliam filium Aicham
filij Sapham
,
quempr.-epofuit
rex
Babylonis
ciuitatibus ludx.Habita
ergo
cum eo in medio
popuIi,ueI quocunq;
placucrit
tibi ut uadas uade. Dedit
quoque
ci
magifter
miliricE ciba-
rie &
munufcula,& dimifit eum , Venit autem leremias ad Godolia
filmm Aicham in
Mafphat,
& habirauit cum eo in medio
popul:
vt dc aliis
gentibus
benc mcrcretur
,
initio
elegiflclfrae-
lem.Nam& mira
cuiaqua:
in
gratia
eorum fafla funt,
omnes in
ftuporc
trahebant:&aper-
tedocebantDeuni
ipforum
efle folu
verumDeuni; &
rurfum aduerfa
q
illis
contingebant,
accufabant eorum
g
INabuzardanait.
Iminus Deus tuus
lutus efi
malum hoc
fierlocumijlum&c,
5crgo
illi
qui pec
CLiecunt domino
rcobcdierur.iux-
10
t
Codoliam. Raccan.
tquoniam
adT
Miferationes do-
huc non re-
mmi funt
multje,
""'""* ^""^
&iuditiaeiusabyf**"'""=*-
fusmulta.quificut
prjEuaricatores
le-
gisiuftecorripuit,
humilibus ,r. r
.
-
^v ,.rr
t
"a humiiibus &
qui
rehctus tucrat m terra .
Cumque
audiflent omnes
principes
1 1
obedientibus mile
ricorditcr folatiu
contulit . Per
ipfos.n.hoftcs.quibus
perfidum rcgem
&
miniftros cins
puniuit
,
reliquiis
populi prouiforcm
Go-
doliamconftituit.
t fermonem do-
linicaptiuati fnnt,qui peccantescorripuit
&diioobc-
<.ut,
iuxtalermonemdomini libcratus eft.
1
ToUensergo
.
Defcripta
vaftationc
vrbis,&
intcritu &
<
ptiuitatepopuli,
&
perfidi regis.fequitur quiddc
Icre-
lia faftum fit,& de
rcliquijs populi quas propheta
mo
,
^
luitex verbodomini federe in terra
fua,
& fcruire
regi
abylonis ipfi
vcro maluerQt irc in
Aegyptum,
vbicos
aflca
Nabuchodonofor trucidauit
,
&
ipfam Aegy-
tumvaftauit.
Etjadus e}i vobis.^x hoc ct loco manifcftum cft
Deu, ccns a
pcrfido
Ifmacl occifus eft
vt
Myftice
autem Godoli as
qui
intcrpretatur magnifica tAvfkkr
tusdommo,prsdicatorcsdominifignificat,quidiuino
'
nutu
prxficiuntur ,
vt Deum
timentes habeant
refiigiu
&folatium; hi
pro
fubieftis
animam
ponunt,
& contra
p
perfidosprotcctionisfcutumopponunt, vfquead
mor-
tem in olfitio fideliter
pcrfiftentcs ,
ficut Godolias inno-
^CAP.
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. XL.
Ermoquifadluseft&c.
Hic ordinatio circa
letemiam
refumitur.Circaquam fciendum,^ ft-
cut dicit
I{ab.Sal.Ieremias
videns
populum
duci
in
Babylonem,in
vincuUs &
catenis, ittit cum eo
vfquel{ama
&
ponebatfe
voluntarie inter
liga
tos & catenatos
fupponens cnllumfuum
catenis
mmfecundum
cjuodpoterat
:
propter quod Jiabuz^ardan
cui rex
'41 eutn
reiommendauerat
noluii,^
hoc modo iret ciim
populo:fed
\fuit
in eius
optione,^
iret cum eo in
Babylonem hononficc,&
no
iutcaptiuus,vel^
remaneret in terra ludacum Godolia:& tunc
}it fibireuelatum a
Deo,^remanerct: quod
&fecit,vt pro populo
manente omi
et,& circa
ipfum quareretfdomini
voluntatem : &
\opter
hoc
dicitur.
J
Sermo
qui faftus eft &C. Et
iflud refertur
ad illud
quod
tfrd
dicitur.quadrag.fecundo.b.Cum
autem
completi
ciTcnt
Ccm dics
, faftum eft verbu domini ad leremiam &c.
id hic
interponitur leremi^
remiffio
:
&fugitiuorum reuerjio,&
vamGodoliaouifio.
DeRa.
lipmen efl
loci vnde
redijt
leremias ad Godolim ex
lufapradiiia.
:
Quando tulitcum vinctum cathcnls .
T^on proprijs
a
"oi
iamantejolutus fuerat
in
lerufaLem,fed
catenis
tranfmigra
iimyquibus fe
ingerebat.ldeofubditur
. In medio omnium
qui
mi-
'
ikbita
ap.Codo.&c. Per Godoliam ,
qui interpretatur
}
lagnificansdominum.fignaturbonusvir
&Utcratus,cj
it & vult
magnificarc
dominum cordc facra meditan
o,orc vcra
docendo,&
operc
virtuofa
opcrando,
& ta-
grabant
&c.
4
ToUens
ergo
princcps
militix
Ieremiam.?^e J^abucha
donofor
contraeam
ofenderetur fi
dmeret leremiam totaliter itt
Babylnnem.
5
Dominus Dcus.
Quafi
diceretynon
debet ei tantum
compa-
ti,ex
quo e(i
voluntJS Dei tni.
6
Quia peccaftis
domino.
^pn loquitur
hic
pro Ieremia,fed
propopulo
de
quo
erat.
7
Nunc
ergo
ccce fohii
tc^lolens q,fic
in
Babylont
ducaris
8 Si
placettibi
vt
vmiis.honefi^ fecundum regis mandatum,
9
Veni &
ponam
oculos meos
fuper
tcMiter non.
Jo
Etmecumnolivenire,fed
habitaapudGodoliam.r
hebr<0 habftur . Et adhuc non cft reuerfus & reuerfus eft
ad
Godolizm.Quodfic
exponitur
ab Hebnxis .Et adhuc non
cft
reuerfus./. propter
verba
T^abuT^ardan.fed tuncf.iaa e^i fibi
reuelatio domini de
reuerftone
rutione
prditia,idebfequitur.
Et rc
uer.eft.ad
Godo\x^m.fpropter
verbadomini.
ifie.n. Godoliat
transfugerat
ad Chaldxos ante
captionem
ciuitatis de
confiiio
Icrt-
mi vt dicit
l\ab.Sal.propter quod
rex
Babylonis pr^Jicit
eumpo
puloremanentiinterra.C<eterapatent
inlneru.
r A f
II
Cumq-,
audifl^entomncsprincipesexercitus.H/f/>o;- ^^^0^.^
tur ordmatio
populi quantnm
ad los
quiJugerant
.
EtUiuiditurin ttus tudx.
duas
partes,quia piimo pomtur
eorum
rcceptio benigna
:
fecundo
Diufi"-
contraOodoUamconfpiratio
malignaibnloz.ti^nn autcm.ifM-
tentia
piim.epartis patet
in litera
paucis exceptis.
"Jt r
Qui
lis
prsfiddcbetecclcfia:
ficutGodoIias
fuitprefcftuster
r?,dequo
dicitur
confcquenterg?
habitabat iti
Mafphat
qu^intcrpreraturGontemplatio
Dcbctenmi confidera
re boniis
pr^latus
conditionis
tcraporum,quia
fic diuer
fimodeeftagendum.
II
Cw^etf.ow.e^(.Sequitur,
Tom.^.
Dd
j
843
GIof.ord&NicoIardeLyra 84
A
cxercitus
qui
difpcrfi
fuerant
per rcgtoncs,ip<i
focij
eorum,
quod
prifccinet
rcx
Babylonis
Godoliam
filium
Aichan,terrae,&
quod
commendafret ei viros
& mulieres &
paruulos
, &
de
paupcribus terrarqui
non fuerant tranflati
in
Babylonem,
vencrut ad Go
doliam in
Mafphat,
& Ifmacl filius Nathania; , &
loannan filius Charca; ,
&lonathan & Sarcas filius
Thenocmerh
& fili
j Ophi, qui
crant de
Ncthopha-
tii & IcchoniasfiIiusMaachatiipfi&
viricorum.
Etiurauit
cis Godolias filius Aichan
Riij Saphan
&
tcomitibuseorum,
dicens:
Nolitctimcrcfcruirc
Chaldiis ,
habitatc in terra
&feruitcrcgiBaby-
t peftem
'onis ,
& bcnc erit vobis . Eccc
cgo
habito in Maf-
CJuidw
^phatvttrefpondeam
prxcepto
Chaldajorum
qui
^'^
mittunturadnos.
Vos autem
colligitc
vindcmiam
g
&meircm,& oIeum,&
condite in vafis vcftris,
& ma
IfiJiif.
netc in vrbibus veftris
quas
tenctis . Sed & omncs
ludsi
qui
erant in Moab,&
in
f
finibus Ammon,&
in
Idum^a,
& in uniucrfis
rcgionibus,
audito
quod
tfiik.
6
7
dedinet
rcx
Babylonis reliquias
in Iuda?a
, &
qno(
prcpofuiffct
fupcr
cos Godoliam filium
Aicham {\
hj Sapham
,
rcucrfi funt
,
inquam
, Iuda:i
orr.ncs d.
vniucrfis locis ad
qua? profugcrant
, &
ucnerunt ii
tcrramludaad
Godoliam in
Mafphat
,
&coIIcgf
runt uinum & mcffcm multam
nimis,
loannan, ali:
filius Carca: & omncs
principcs
cxcrcitus
,
quidc
fpcrfifuerant inrcgionibus
ucncrunt ad
Godolini
in
Mafphat,&
dixerunt ci : Scito
quod
Baalis rcx f
liorum Ammon mifit Ifmacl filium
Nathani
pcn
tereanimamtuam . Etnoncrcdiditcis
Godoliajf
liusAicham. loannanautcm filius
Carccdixica
Godoliamfcorfumin
Mafphatloqucns.
Ibo,&p(
cutiam Ifmacl filium Narhanic nullo fcicntc
, ncii
tcrficiatanimam tuam
,
&
diflipcnturludciomnc
qui congrcgati
funt ad tc , &
peribunt rcliquc
lud
Et ait Godolias filius Aicham ad loannan
filiu^
Carcc. Nolitc faccrc uerbum hoc.
Falfmncnii
tu
loquens
de Ifmacl.
NICOLAVS DE LYRA.
4e
I
Qui
difperfi
fucrant
pcr rcgiones,/.cjVc<
iudieam,quia
di
uerfifugiebantad diuerfa locajperaies
ibi habere
UtibtUpropter
diquam
amicitiam
feufamiliaritatem
ibi
prius
contraB^^m.
2 "EtiwrzniteisGodoW^S.Quodleruarctvitameorum,
J
Ecce
ego
ha.
QJ.potefiis
ad
mefecure
recurrere
,fiin aliquo
formtdatis,
4
Sed &,&c. Qm
ad illa loea
fugerant
imminente
guerra,
5
AuditO
Sx.ci,qubd ordinaffet aliquos
de lud.tis manere
paci-
fichn terrafuayneterraredigereturinfolitudtnempropter
dcfeBu
cultorum:&
fic
redderetur iHUtilis
regi Babylonis.
6 CoUc.&CWoc efi refpedu popnli qui remanferar,qHia quam
uis Chatdiei vmcas &
agros pro magnaparte defiruxiffcnt,
tamen
illud
quod remanfit nonfolumfuit fufficienSffed abundansypro
illis
^
MO^ailTEIl.
1
1
Venerunt ad Godoliam . Officium.n. boni
prslati
cft di-
fperfos per
difcordiam rcunire
per
concordiam charita-
tis,&
cos afTecarare in bono:idc6 fubcHitur.
f 2^/<./i.Adbonumopusinduccrc,ide6fequitur.
t
Vos autem
loliigtte
vtndemiam . Botix
compunfiio-
nis.
t
f
ie/7w,Multiplicisbonxoperationis.
t
r o/w.Piac mifcrationis.
t
Et condite in
vafis vefiris.i.in
cordibus vcflris
pcr
rcflitu
dinem
debita:intentionis.Greg.Hom.?7.Sicautcm
fito-
pus
in
publico quatcnus
intentio mancat in occulto ,
yt
& de
bonoopcrcproximispraBbeamuscxcmplum,&in
intcntione
qua
foii Deo
parccre qua:rimus
,
iempcr op

paucis
Tudieif,
qui
in terra hahitabant,
7
loann &C.Hic
confequemer ponitur maligna confpiratio
c
tra Codotiam . Et diuiditur in
duas,quia primb confptratiojiit
ter
detegitur,fecundd nequiter perficiturfequen. capj?tmaf<at
tet vfque
ibi.
t Scito
<$
Baal.rcx
&c.percutere
animam tuam.?.f
cidere,
Frequenter,n. infcriptura
anima
accipitur pro
totu homii
eb
modoloquendi quototum
denominatur a
digniori partciiin
Jjmael
eb
qubd
erat
defanguine rtgio indignabatur,qn6d
Codtt:
praerat populo
: &
idebpctijt
a
rcge
.Ammon ad
qucm confugn
auxilium ad
ipfum
occult^
iugulandum,fed
ifiud innotuit loantt
filio
Carete
&focijS eius,quireuelauerunt
hoc
Codolitc,
volcnuv
medium
adhibere,fed
ipfe
non
credidit,&
occifwnem
JJmatluf.
hibuit,&patet
litera.
temusfccretum.
8 Scitb
qiibd
Baal. rex filio. .Ammon mifrt &c.
Ammon:
terprctaturpopulus iniquus,
&
ide6per
regem
Amr
fignatur diabolus,qui (vt
dicit
Grcg. Hom.io.J
eftcap
omniurainiquorum,&
huius
capitismembrafuntc
nes
iniqui,& ipfe
Ifmaelem.i.hommem
impium
& ft
ccm mittit ad intcrficiendum hominem innocent(
qui fignaturpcrGodoliam.
Etficutille Godoliasn
crcdiditquoddicebatur
in
I(maele,&
fic interfcdlus f
fic
quia
innoccns non credit de facilli malum dealio
bi
didum,frcquenter
incurritdamnum
temporalc.li
:
credatadeius Donum
fpirituale
fi fufiineat
patienre
Prou. 2 i.CaUidus videt malum &
abfconditfCf
innoics Mtm
r
tranfit,& affli3us eft
damno.
CAP. XLI.
Ip
7"
faBii
efi&c.
...
- AL
Gregor.Harc
Diaboiusqoo
fi-aus turic
per
If-
infequiturbo
maclehiftorialitcr
unoHra. fafta efl:fcd
quoti-
die
per
diabolu fit
fpiritualiter.Scien-
dumveroeftquod
bonanoQra tribus
C
A P V T XLL
T
fadlum cft inmcnfe
fcptimo,
vcnit
^
l(mael fihus Nathani^
filij
Maafia: fi-
hj
Eiifama de jfcminc
rcgali
,
&
optima-
tcsregisj&dccem
viri cum eo ad Godo-
^
liam fihum Aicham in
Mafphat
,
&
comcdcrunt ibi
pancs
fimui in
MaC
modis diabolu i
fcquiturvtciir
c
duagitur
corao
rainibus,init<ii
iudicis
confpcu
viticntur.Aliq
Q
do
ct\im
intcn

ncmpolluitjV^
quesadUoabop
n
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. XLI.
"^
/T^T
{zdumeR.Hic
conlequenter confpiratio
Ifmaelis
nequiter
Diuifio,
j2i
perfiiitur.Et
diuiditur in tres
partes,quia fnmb ponitur
Gc-
dulia
doli^
occifio,fecundb occiforis
perfecut!c,ibi.
AudiuitaQt.l
**
populi trepidatioyibi.TvXit crgO.
Trma
p^rspatet vfqutA
2 Et COmede.
Tyo
2<if
pants inteWgitur
omnis
cihus:f(cit-
w
Codoltas conuiuium
,
credens
5 yenijjeot
aiiucliahilittr ad
ip

^c I Suri
M
Il^
L J T E
!{.
1
1
EtfaHum cflin (i$*c.PcrilIum Ifmaelcm
qui
fuithomi
cidapeflimusfignaturdiabolus,dcquofcribiturlo.8.f.
lUe homicida eratab
initioapfc
vcro vcnit ad
Godoliam,pcr
quem
qucm intclligitur
vir innoccns & bonus ad euin
ful ^
tendum de ftatu
grati.-e
in mifcriam
culpx.
2 Et
come<^f,eJ"t.Simul.Qiiod
fit
qii
vir itinocens
inc<
J-**
tionepcccatiper fuggetUouem
diaboU
incipit
dcl
'"
t
dci^
;4r
TI XLl
/f
eimmudafit.
Si
^
oc non
prsualet
b
ipfa
adione ,
uafi in
itincre
lc
[pponit
vt cu
per
iopofitum
men-
s iecurior quis
raditur
fubiun-
o latcnter vitio,
iiafi ex infidijs
j
rimatur
.
Aliqn
':r6nec intentio-
i:mvitiat,
necin
iAltnere fupplantat
Id opus
bonum
i fineadtionis
il
74^
tnes
iiren.
v^ap.
phat.SurrcxTt
autcm IfiTiael filius
Nathania: &dcccm viri
qui
cum co
eranr,
&fpercufleruntGodoIiam
filiu Aichan
hlij
Saphan gIadio,&
interfecerunt eum
quem pr^fccerat
rcx
Babylonis
terric.Onincs
cjuoquelud^os
qui
erantcii
Godoliain
Mafphat,
&;ChaId^os
^ repcrti funtibi,&cji
ros
bcliatoicsperculiitlimael.Secundoautdiepoitquam
B
feriendoprxualeat
occiderat Godoliam.nullo
adhucfcicntc.venerunt viri de
"*
^*^^"^ vclaminc vir
aT.npropnisvJbusiiduci.noI.bcr
^ ^"tlS
OCCUltat.& du
Siche& de Silo
ScdeSamaria
odoginta
virirafi
baiba,8^
4
fpccud
luonon
pirccr.tes. b
fOpcra. cirOrationcm.
&;^ciiris veflibus,&tfqualentes:&
munera 8c thus habcbat
afQuilibct inalignus fpiniu^
inmanu,
"^
'
' -. ^ ^
pcrbijc crrorc
gcnc
D
rat us fc ad
decipic-
dum
opponit.
dc
quobencdicitur.
Incedens
,
&
plorant
/ar,quiavt
dcuotas
mentes
intenmcrc
6
t
t
t
icl^
concordare fc vcrc
lugetibiis fimulat,
ad
cordis intima fe
curius admifllis
qd"
vtoffcaer>tinciomodm.
Epiffns a^o
llmkl
] ridf,:".'"
teSS
fil.usN.uhai^inoccurrueorud=Mafphat,incric.8r^
TjtoSTZ'. '
. - t
aTQ^iarub
vdamine virtutis fe
occultai, & concorrtarefevitis
lugcntibuslimulat.
Ucr A A T
bTQiliaad aitiorifeducereprotniitir.quietiam itiinimafubtrahit
,
flCrC
,
VnuC UlXIl-
ploras
ibat.Cum autem occurifTec eis dixitad cos: Vcnitc
'' f^
perhibetur.
i^tm-
*
a f m
ipf.
f tin :,t aft.onis
t "'^ Godoli-im
filium
adGodoliafilium
Aicha.Quicii
venifTcnt ad mcdiiiciui-
^
^"/^'.&dumma
. -
r

ir 1 ri- vT I

1-^ I

lo
lora
promittit
etia
tatis,
iterrecltcosUmaelhlius
Natiianigcircamediulaci, f minima fubtraiiit,
E
vndc diaumert.
Cumvenifjent
admedium
cmtatls^rnterfecit
eos.
Viroscrgo
ad
offerendum Deo munera vcnientes in mcdio ciuitatis ini
tcrficit ,
quia
diuinis rebusdedita;mentesnificum ma-
gna circunfpeftionefe
cuftodiant iioftc
furripietc,
dum
deuotionis
portant hoftia,in ipfo
itinere
perdut
vitam .
Dc cuius manu non cuaditur
,
nifi citius ad
poenitentia
redeatur. Vnde
apertefubiungitur.
a Decem
d.fii.la.mi.
Quod
tbelcrcmias
infi-
rjat qui
dum
gefta
fris retulit,qu5
in
t5geranturindica
u,dicens.F<;en(r.
^^MrideSichcm&c
Irbamradunt,quifibidepropri;sviribusfiduciamfub
tihunt.Vcftcs fcindunt,
qui fibimctipfis
interioris deco
r:lacerationenon
parcunt.
Oblaruri in domodomini
tljs& muncraveniunt , quiexhiberein
Dei facrificio
citionem cum
operibus poliicentur.Sed
tamen i\ fc in
faftedcuotionisviacaute
coiifpicere
nefciuntirmael
Juhaniacfihusincorumoccurium vcnit
quiaquilibct
nJignusIpirituspriorisluiSathanae.f cxempiis
in fu-
NICOLAVS DE LYRA.
: Surre.au. Erant.n. mulio
pliires,aliter nonfecijfent
talefira
iufi^diflideccmquiexpfimuntureraiitprincipalescumeo.Cxte-
^dtent
vfcj;
ibi.
i Et
Chaldiosqui reperti
funtibi . Q.uia aliquando
mitte-
bitur de
Baljlone
ad
Godolijm,vt
refponderet
de
officio fibi impo
fi..,vtliabetur.c.pr.Ecccc^o
habito
inMafphat,vt rcfpon
^
dampra5CcptoChalda:orum.
3
Et vi.bel.{>Mi er^m
cum Godolia ad munitionem loci.
^
Va.ll.QiiianonpAcJuelfantfibi. Jfmaelautem
&
quierant
c.n (0 eraht occutte armati.
5
Secun.au.H(c
confeijuenter ponitur occifio
hominum venieri
litrt ad
Ccdoliamdeu(iti',Cftm dicitnr.
6
Vcnc.vi.&c.rafi.bar.D(c/)/(r
I{a.Sa.^iHiibantin
lertt
-f-madofferendum
munetaintempk: quia quandorecefferunt
dt
dnibusfuis nefciebant
templum
effe
combufium,fed
in via audie-
r.ft:&tunc in
ftgnum tri^iti^
fecerJit barbasfuas radi, &
vefles
irjderuntfecundummodum
lud^orum
inaffiiBione exiftentium.
xhocnon videtur verum
quiatemplum fuit
combuflum
fmto
-j/e
decima die
menfis.rt habctur
infrd. 5
2. viri auttm ifii vene
M
menfefcptimoyvtpatetexprincipio
huiits
ca.&ftc
ab incen-
ditmpUCS
ciuitatis
vfci;ad
aduentim eorum
fiuxerunt
duo nse
ftvei
circiter .
Quod
autemfadum fic
notibilc lara diu
nefciretur
innis vnde
venerunt,non
habetaiiquam api^.r'
tntiam veritatis
,
^nSmaria^Uit
plus diftabat
a
lcrujalcr/i r.ondiflabatnift pcr
iS.miiiaria
qufaciunttantum.tJ\..leucas,& Sichemper
izmiliA
ria vt dicitur in
defcriptione terrixfanBjc. Vropter quod
dicendum
quod Godoliaspofl defiru^ionem tcmpli didificauit in
CMafpljat
al
tare
domini,
quia tempore Samueiisfuit
ibi arca domini &aitare
fer aiiquod
tempHs,vt diSlumfuit. l.Heg.y.
&ad iiium iocum ex
dciotione venicbant
ifli
viri.
rafts
tameu barbis &
fciffis
vefiibus
in
fignum
trifiiti.^
pro tempii dcftru^ione,
vt
offtrrent
in domo do
-
minifftc
enim nominatur ioctts iiie ratione altaris &
quia
er(.t ^a-
tutiis iocus orationis.
7 EgrcffUs crgo
Ifmael. Vt eos
deciperet:
viderat enitn eos de
alto loco vcnientes.
8 Incedens &
plorans
ibat. In
hocftmulansfe
dolere de mor
te
CodoiittyVt
dicunt
aiiqui-.jcd
huic contradicere videtur
quodfub
-
ditur.
9
Dixitad cos.Venitc ad
Godoliam./"./ecr^ tanqudm
ad
frisfeiium terre.l^on.n.efi verifimite,^ ioquereturde
cadauere
ip
fius
&aliorum
interfe^crum quod magis
volebat ceiare , &ideo
f
cum rf/cfr.Incedens &
plov^ns.Hocefi inteliigendum quodcon
formabatje
eisin
ludupro deiirutlionetempii
&
ciuitatis,vtma
gis crederentftbi. r
10
Quicumveniflentadmediuciuitatis,
interfecit eos
Ifmacl, &c. ibi tnim
dimiferai
homines armatos latenterad hoc
faciendurn,& ipfefoius
vei
ciimpaucis
occurrerat iliis viris.Cm'
rapatentvjqmibi.
* I Noli
M
\^
L 1 T E
P^
I
dquo
ctiam
Diabolus deleflatur & fic Ifmael & Godo
uifimulcomcdunt&
pafcuntur,fedcum Diabolustra
hiipfumad
peccaticonfcnlum vel adlum tunc interfi-
utum.Pct
interfcttos autcm fimul cum Godolia intel-
'?"^45operaboniviri
quae" ipfo pcccante
mortifican-
tul
offunt etiam
periftosintclligi
Uli
qui
ex
lapfu
boni
^ 1
accipiunt occafionem
pcccandi.
5
5'fCMn(/oa;<ff>erc.Sequirur.
^ <5
^enerunt
de si.
eirf.PerSiloqui intcrpretaturauulfio,
rtijionisprofcfliofignatur, perquam
homo a
feculari
t
oucrfatione
totalitcr aucUitur. Per Sichen
qui
hume-
iUintcrprctatur,obedicntiafignaturperquamhume-
J^uadportandum
onerareligionisapplicatur.
Per Sa-
m
iam
c\\xx
interpretatur
cuftodia
,
intelligitur
obfer-
uatiarcgulans:&ficperifiosoaogintavirosvniuerfi-
tascligiol,orum
defignatur.Dicuntarautcm rafibarba,
pequodfignificaturcaftitas,e6
gjbarba fignumcft
viri
iJs
xuxafti
vcro
funteunuchiproptcr regnum coeloru
cal:ati,vtdiciturMat.i9.b.
T
tfcfis vtjiibus .
Quodeftfi^nunmoeroris
fiuc lu-
ftus.HebrJEOrumfecundo.cOwnJr difciplinainprefenti
non
efigaudij, ledmporis. Etcompetit religiofis. Hicrony-
musadRiparium
. Monachus
plangentis
habet offi-
cium.
t Etfqualentes.pcr quod defignatur afpcritas vits,quara
religiofi
debent deduccrc
t
,4unera
/;a6c/;af.MultipIicisbonxopcrationis.
t
tt/>f.Dcuotscorationis.
t
i^t
offtr.in.dv.Nim
illa ficri dcbet ad honorcm Dei &
non ad
gloriam
mundi .
6
Hgrijjus
cH &c. Nam diabolus
per
Ifmaclcm
fignatus
aliquando
fc
transfigurat
in
angelum
lucis,
vt
religiofos
decipiatfuis
fallacijsjdiccns.
8 ^c/.<i(/.InuitandoeosmaIiciose ad viri
pcrfcdioris
imitationem,quae
tamen non eftimitanda.-ficut fccunda
coUationcMoyfi abbatis,diciturqu6dquidama
Diabo
lofuitficdcceptusquod pcrcius
cxhortationem voluic
immolare
filium fuum
qui
fccum erat in monaftcrio,
vt
pcrfeaioni
Abrahaj
aEquarctur:&
fic
fcciffet,nifi pucr
fugiffet.
t
imerf.c.if.t.
Diabolus ,
qui
multos intcrfccit
pcr
tales
ftaudulcntias
morte
culpx.
Tom.4,
Dd
f
847
'
GIorord.&NicoIaiJeLyra 848
a Dtcem vi.
A
rep. (nt
inter
eet ,
&c.habc-'
tnus thefaur.
Thcfaurus c-
nimJnagro,
fpcscflin p?
nitcntia:
qux
quianonccr
nitur,
quafi
in icrra cor-
dis fuffocata
continctur.
Qiu crgo
thc
faurosl
agro
habucrc,
ler-
uati funt
Qui
enim
fofl
in cautc
X Cux vitiu
ad lametti rc
deunt ncc ca
pti
moriun-
g
tur . Cum vc
ro
antiquus
hoftis ncc ia
cxordio in

tcntionis fc-
rit,ncciniti-
ncrc adionis
intercipit.du
riorcsin finc
laqucos
tcn-
dit,qucmtan
to
ncquius
obfidct,quan
tofolumfine
rcmanfilTefi-
bi ad
dccipie
dum vidct.
Hos
namque
fini fuo
appo
iitos
laqueos
vidcbat
pro-
phe-
ipfc
S^viri
qiii
crant cum co. Dcccm aut viri
repeiti
funt inter
eos,
4 *
a';[win j>ucnirrTi
iVil ci-i.
qui
dijccrunt
ad Ifmacl. Noli occiderc
nos.quia
habcmus thefaurri
^
in
agio
frumcti
&hordei &c
(^lei & mcUis.Ht
ceflauir,&
no intcrfc-
citcoscumfratribusfuis Lacusautcmmqucmproieceratlfmacl
*
omnia
cadaucra virorum
quos pcrcuflitproptcr
Godoha:
ipfc
cft
fQiiofcuni)ue<lii.
ol s J u>icimcrHc;t
p.jciipitat
in 'icuin
(ulphiiris,^ innisitcrni.
qucm
fecitrcx Afa
proptcr
Baafa
rcgclfracl.ipfum replcuitlfiTiacI
^
a
f
fcccjtis
ligacu.
b Fidclcs-l in
cor.icaii>Utionevel mcduationclcgi
manc-
les.rel in
fpccula
viriutum.-
fillus Nathanix
occifis . E t
captiuas
duxit -fmacl oes
rchquias po-
3
a
^Animas.
b "tcrni.
puli qui
crant in
Mafj^hat,filias rcgis,&:
vniuerfum
populii qui
rc
manleratin
MafJ:>hat^,quos
comcndaucratNabuzardan
princcps
militis Godolix Hlio Aicha.Et
cepit
cos Ifmacl filius
Nachani?
:6^
a Oiii intefprctaiut iiopuluj mocioiis.captiuos
n.focios fctit
peidiiionis
damaatoiii in zlcino tncciore confHlcniiit
'^^
*|ieigiatia.
abijtjVt
tranfirct ad filios Ammdn.Audiuit ailt loannan filius Ca-
4
f DoAuits r. fancli Dci
gratia
8c mileiicoidia
canfuitaii:qui
coniia
fpiiitualcs nequitiat pugnando
raptiuos
ail fcclcli.ini reifiicunt.
^
rcx
6c,omncs
principcs bcIlatorum,qui
crant cum
co,omncmaIu
quod
fcccrat Jimacl
filiu.sNathani?
&:a(rumpti.s
vniucrfis viris
pro
fcdi liint vt bellarent aducrfum Ifmaclcm filiu
Nathanix,
&: inue
^
nerunt eum ad
aquas
multas
qure
funt in
Gabaon.Ciimq;
vidiflet
omnls
popuIus,qui
erat cu
^finaeI,Ioannan
filiii
Carea:,&
vniuer-
{osprincipcsbeIlatorum,qui
eranc cii eo Lxtati funt.Et rcucrfuseil:
omnispopulus qucccperatlfmael inMafphat
,
rcucrfufq; abijtad
a
1(^-0 pritifipeiu.
b
f
R.efirtite diabolo,^-
fugieti
vobis.
loannan filium Charcx. Ifmacl aut fihus
Naihani?
fugic
cum 06I0
7
viris a facie
Ioanna,&: abij
t ad filios Ammo.TuIit
crgo
loana filius
^
CarcXj&oesprincIpes bellatorumquicrantcum
co,
vniucrfasrc-
Iiquias vulgi quas
rcduxeratab Ifmaclc filio NathanixdcMaf 9
phat,po{lquam percuflitGodoIiam
filiii
Aicham,
forces viros ad
^
prxlium,&
muliercs ^
pueros
ScEunuchos
quos
rcduxcrat dc Ga 11
baon:&cabicrunt 5<icdcrunt
pcregrinantes
In Chanaa
quxcll
iux
ta
Bethcleem,
vtpergcrent
6: introircnt
^gyptu
a facie
Chald^o-
rum.Timebant.n.cosquiapcrcuflerat
Tmaclfihus Nathania^Cjo
"
doliam fihii
Aicham,quepr?pofueratrexBabylonisin
tcrraluda.
pheta
cui)
diccbat. ir
calcaneum r.-.
chfcru.ihunt .
Per
Cilcanci
cnira
qui
t
niscftcorfx
ris, tcmilni:
fignificatur
adionis.
b TiUit f
loannctn
fi.
Citet& ai
nts
fHfUKip
bcllatorun
erant ciem e
VHiurrfjs u
^f-HanC!
gain rcliqi,
rum
,
tranntum .
tra vcrbi
dominiin.
gyptum
c
Icrcmias li
ga
narrati
nc hic rc
xuit.logc;
tc Ifaias
pi
dixitccnti
fcilicct
qu
quaginta
nis
, qui
fi
runtintcr
iam (Sc le
miam dc
res du.:
nus ,ytfxf
tis conjjlu
&non
cxi
&c.
CAP.
f
NICOLAVS DE LYRA.
*
r Noli occidcre
nos,quia
habemus thcfaurum in
agro
{t\xm.6i.C,Q.d.iibi erit
neteJjariHs,&
inuemre non
potcris,ntji
in
dicauerimus.
i Lacus autcm in
quem proie.
Ifma. omnia cada.&c
Ipfeeitquemfccit .Ajarexpropicr Baaja,fuuthabetur.i.I\(:g,\^.
Baafa
rex
Ifrael capit tedificare I{^m,a,vt
nuUus
p(fjet egrcdiftcu
rk de
regno
luda
propter quod .Afa miftt
mnriera
rrgi Syvis
vt in-
uaderet
regem Baafa quod &fecit,
propter^ Baafafuit compulfus
dimittere
adificia ]i\ama,&
tunc
^fa
couuocato toto
populo fuo
ex
lapidibus
&
lignis
didi
^dificiifecit fortalitia
ad rr.uniendum
fe
de
Baafa: & tunc
etiamfecit iflum
lacum ad locum
Mafphatforti-
ficandum.
j
Et
capti.du.
3cc. Hoc videtur contradicere ei
quodfiipra
di-
Hum
tfi ,
^ interfeccrat
iam ante onmes
qui
erant cicm Godolia in
Irlafpbatfpropter quod
dicendum
qubd
ibi
per Majphat intcUigitur
illud
fortalitium
prxciskrbi
crat Godolias
filius
.Aicham-.hic au~
tem territorium
quod
erat circaillud
fortalitium
vbi mantbantali
qui
Judai
qid
non
fuerunt
cum GadoHa
interftBi-
Catera
patent.
4
Kudinit
znitrti.UicconfequenterdefcribitHr ipftus Ifmaetis
infecMtio,
Et
pattt
litera
vfque
ibi.
5
Etinucncrunteumad
aquasmultasquxfuntin
Ga
bzon.licet
Gabaonfit
inmontein
quo
non
funtaquaitmbu
a
tia
,
tamen
dejubtus
erat vaUis
magna
in
qua
erant ifia nqni

6
Cumqj
vi.omnis
populus. LaiatifuHtprofualiberc
w
de manibus
Ifmaelis ipfufngiente fecundiim quod
dicitnr
pt
'.
7 Fugitcum
odo viris . Duo.n. de dectm
principaltbu!
f
fecum addnxerat,fuerant mterfc^r.
8 Tulit
crgo.
Hic
confequenter ponrtur populi trepiditli.
mb ifie
tmor
dcfcribitur,fnund6
letemix
confiliuTn qnxn::
timor
conliliatiuosficity
vt dicit
ThHofoph.z.Bjthorii
/
.
pars incipit
in
priniipio fequeutis capuult.Circa primtitn
fi.
'
quodideo timuitpopulus
rcmantre nt icrr^i
ludii,-neprtpi(i
j(6iioticm Godoiia:qui tcnebatibilocumrtg>sBabytonii,ri
Chaldxi &interficerct totu
populnm refidu~i,imponentts
d
'
***
/w homicidium. Et
patct
litera
paucis exceptis.
p Qlias
rcdu xcrat &C.t hic eti
pmctns.
Et
quodfujt:::
10 De
Mnlphnt.T^onji^nificatlacimyndeloannM
<-^
xitjfiia
non reduxit eas de
tJlUfphatyfed
de Gaba4)i:,vtdUU
-
&idco
ly
dc
Malphat, figmficat
locum vndceraut iilfrtL
'*
quia
rrant de teri iiorto
Mafphat,vt predicium
efl.
11
QuosTcd[ixcrzt.f.h'Mnan filius
Caie^&
(ocif
eius.
li
Vtpcrge.&intro.Acgypt.
I\ex.n,^egyptitrt<df^
tius
regis BubyloniSyicr
idvo crcdtbant tbi
efjefecuri.
^ CA
MOIl^LJTEn^.
T r Decemaut. &c. Pcr illos dcccm vlros
,
qui
cuafcrunt
mortcm
coquod
habcbant thcfaurum in
agro ,
fignan-
tur
religiofiUtcrati
& difcrcti thcfaurum facra:
fcriptu-
ra:habcntcs:& ficnon
crcduntomni
fpiritui,
fcd
probat
fpiritus
vtrum cx
Dcofint, fccundum confilium bcati
Io.i.canonica.c.4.
4
^ud.4ut. Pcr illum autcm & alios bcllatorcs fe cum cxi
ftcntcsjfignatur
bon us
dclor,vcI pratlarus
&corii
oi-
fcipuliboniquiauditoanimarum
damno pcr
a'^
_jquad!Cipotci
..
ta falutis domini contra
Syriam,
idcft,
contra
<ii
^
fupcrbiam
, nam
Syri
lublimcs
intcrprctantur
. i

bolo dicitur lob
41
.(i.OmiiejMim
rimiip/eelirexli*
<*
nfsfiUtuJupirbne,
^\9
leremi^.
Cap.XLlI. 8jc
^
A D D I T I O I.
In
cap.4
1 ^^' dicitMT iTi
ptlidU: Vropter quod diceHdum,qu6d
OtiodGodolias
deHniHionim
ttpli <edificaffet
in
Mafphataltitre
,mmU'iMo
modo videfn di edu'n:Ttm
qttta
de t-ili
tcdtficatione
iHj
fithicmeiitio,nec
ins
l{e^.nccin t.Varalip. Tiimqiiia po(i
,'tfia!ionm templi prohibitum eratfacnficarejeu xdificare alta-
, tiifiinloco templi,vt
habctur Deut.i6.c. &in
alijs locis, (^ ideo
i endum
qubd
hoc
quod
dtcitur hic vt
ojjerrent
in ciomo
do7/iiui,in-
l'igitur
de domo domini iu
lcofolyma: qu
Licet
fctrent
eam iam
t1rui}jm,erat tamen
apuitos
ceUbris &
veneranda,(icut domus
cminiyfrottl
etiam hodie ad illum locuin
pcrcgrinanturf&
tibcn-
f tbi offemnt ftpermitterentur
a Saracenis.
R E P. In
cap.4
1 .
ponit poJiil.Codoliam
m
Mafphat ddificaffe
ture,rl>i templo
combufto
ipfeiJ-aLij obiuletuntjuas
deuotioms.
Bnrg.
BuYg.dicit
hoc ntt llo modo
dicendu,
vtes
argimerito fthi
C
VvikUf L:
famiitari,quia inquit infcriptuiis
non fit mcntio. Sectmdo
arvuit ex
Deut. vbi
pofi
xdtficationem
tempUproljtbeturfacrificari in alio lo
co
prxterquarn lerofolimis.Htcvidttur
dicendum,quddnon oportet
eundem modum vittendi
ferucre tempore pacis &
perfecutionis
Tempore enimpacis
diBum efi
apcjlolis
. Nihil
tuleritis in
via,
temporeperfecutionis difpenfatiuc,ut
diiium
efi.Sednunc
qui
Ijabet
tumcam
tollatfimitl:
&
pallium.
Ita
teporepacis
non licebat extnt
templum altareconliituere,
tempore tranfmigrationis potuitlicere,
rton ad
facrificandum
inillofidpro
deuotione
ojferenda.
T^copor-
tuit de
huiufmodi opere indffrenti
in
fcriptura
multam
fieri men.
tioncm.Ter buc
patct
ad motiua
Burg.Circa reftduum l>uius libri ni
hilfacit
Burg.pertraBationc dignum.
Et circa librum Thenorum
Burg,comendat
dominum &
ftatrem,Aureoli contra
pofliUame
nihil
tangit infmgulari.
b;
pra.
CAP. XLII.
ytf-
;
/^
Udatoratio.
Q
X^a
Theod.
'edtcqiiidcmfup
[icant,cupientes
I
fcerequid agen-
iirafittfcdmore
10 non credunt
;
icgibiB
diuinis
i)ntradicunt.Atta
icn
propheta
fe
ippliaturu pro-
iittit,at
illos iuflis
on adhibituros
aimum.
fci i Domini.
Idcm.Verbaqui
5
pictatis piena
:
d vcrbis non con
)nantopera.Non
T.mpropheta
rc-
)onlum
accepit ,
ifi ccrtis diebus
ranfaftis,
refpon-
ionisautem dila-
ionem
exiftimo
cfliflcin
vtilitate
oftulantium, vt
CosnolccrcntDca
fix
fufcepifTe pro
)hctxfuppiicatio-
leni.
C A P
Tacccflcruntom
^
nesprincipesbcl
latorum,&cJoan
nan filius Charcs &c leco-
niasfilius t
OziiE,
6^reli-
qiium vulgusa paruo vk^^
ad
magnum
,
dixcruntquc
ad Icremlam
prophctam.
at Cadat orado nollra in-
^
confpcdu
tuo
,
6^ora
pro
4
nobisad dominum Dcum
tuiipro
vniuerfis
reliquijs
iftis,
quia
dcrelidi fiimus
pauci
de
pluribus,ficut
ocu'
lituinosintuetur: 6^annii-
cietnobisdnsDeus tu'via
per J pergamus,
&verbum
qd
faciam^.Dixit aut adeos
lerc
prophcta:
Audiul. Eccc
cap
oro ad dnm Dcu vcflrii
fecundum verba
veftra,
oe
.
XLII.
verbum
quodcunque refpondcric
mihi indi
cabo vobis
, nec celabo vos
quidquam
fic^iUi
E
dixerunt ad lercmiam:
Sitdominusintcrnos
^
tcftis vciitatis
,
& fidei fi non iuxta omncvcr-
7
bum
inquomiferit
dominus Deus tuusad
^
nos fic
faciemus,fiuc
bonum eft fiuc malum.
Vocidomini Dcinoftri ad
qucm
mittimuJ
teobcdicmus,
vtbenefitnobis cum audicri-
j,
mus vocem domini Dci noftri . Cum au-
tcm
complcti
cflent t
dcccmdies,fad:umcft
^^
vcrbum domini ad leremiam .
Vocauitque
loannan filium Chatc^ & omnes
principes
bellatorumqui
crantcum
co,
8<f vniuerfum
populum
a minimo
ufque
ad
maximum,
&
dixitadeos:
H?cdicitdominus
Deuslfradl
ad
quem
mififtis
me,
vt
proftcrnerem pre-
xo ces velhas in
confpe<5tu
eius . Si
quiefccntes
manfcritisinterrahac^dificabo
vos
,
& non
dcftruam :
plantabo
,
& non cucllam . lam F
cnim
placatus
fum
fiiper
malo
quod
fe-
,1
ci vobis
. Nolitc timere a facic
rcgis
NICOLAVS DE LYUA.
C A P. XLII.
,j{
"C
"^
acceflerunt. Licti
populus
vellet in
^egyptumfiigere,
JL* tamen
prius voluerunt
confiiium
leremie
qumre.Vroptcr
^^
uoadtuidttur in duas
partes, quia prim
h
pSnitur
populi petilio,Je-
tndo
leremii
refponfio,ibt:Dixit
autcm. Sententia
prim^ partis
ttn
vfcjue ibi.
Cadat
orat. IdeH humiUter te
deprecamur
, vfque
ad
pedum
cula.
Etora
pronobis,&c. Etpittetlitera.
I.

'~^ixit2utcva,Scc.
Hicconfequenterponitur leremi^refpon-
p
'
E-tdtuiditur in duas
partes,juiaprimo
qucrit
eortim
affenfum,
f^ndo
explicat
eisdominirefponjum
ib,:Cilvn
autemcomple
ieMcnt.j^^/7
autem lercmias
affcnfum pcpul'.,vt facerctprom
i
&
Jine rebellione
aliqua
domini
refponfumfibi
fimdum
:
quia
'inus malum
efl conftlium
domininon
qu/ere,quam quefitum
(3
"tur>irefpuere,propter qiiod
dicit
faluator
Luc. i i.f.
Seruusqui
:iuit
voluntatem dni fui& non
fcit,VapulabitmultJs,
'
pvpulus
nonfola
af}enfit,fed affenfum
iurametitofirmauit dices.
oH do. lurare enim e(i Deum
teficm
inuocare,
Si
non iux.
fubintclligitur, pnniat
nos
fecundumfeueritatem
fu
fua
iufiitia,p
non
fic feceritnus.
7
Siue bo.
IdeJi,profperum.
8 Siue ma.
Iden,afperum:
ita
quod
non
accipitur hicpro
malo
culpe,fdpaniC:
ftcut
medicina amara
fujcipicnda efi proptcr jani
'
tateminde
confequentem.
9
Qnm^\Xtcn\COm^\(tt\.Hicconfequenter
leremias
expli-
catdiuinum
rtfponfum ftbi fa^um
. Etdiuidiiur in duas
partes,
quia primb ponitur hutusrefponliexpticatio,fecundd
eitis
refutatio.
cfe.
Circa
primum fctcdum,qudd rejponfum dominifiat
in boc
qubd
primn promittitur
eis bonum
fi
in terra luda
rtmanfetint, fecundo
*^'"'"<.
predicttur
mdumfiexierint,
ibi: Siautcm dixeritis. Ctrca
pri-
mum
premittiturtempus
diuiti
refponfi,
cum dicitur ; Cum au-
tem,&C.
Sic ctiam in
Hebrco,&
ideo
aliqui
tibri male habenttSe'
ptcm,ex
hoc
patet,quod
Icremias
qu^rendodiuinum rtfponfum
ora
uit decem
diehus,quia
audita
petttione paptiti refpDHditfupra
. Ec

CC
cgO OXO,i(.C.q.d.ex
ntinc
incipiant
orare
pro vobis.C^era pa-
tent
vfque
ibi.
1 Vt
profternerem prcccs
vcftras .
Idefi,
precesmeaspro
pobis.C
eterapatent vjque
ibi.
1 1 lam enim
placatus
fum
fupcr malo,&c.io^tt//r
Dcj
^
defeipfo
ad modum homtnis
irati,qui quando
vindiHam
intulit,pla
catur.Cetera
patentin
lUeta.
?< 1 Siautem
t
CMOB^.ALlTE\.
Et
accefjerunt omnes
principe
s,
&c. Pcr illos
qui rogauc-
-inilcrcmiamvtconfulcrct
procisdominum promit-
-ntcs,
quod facerent
fecundumemsconrilm'm,&
tamc
on
fcccrunt,fcdcius conuarium
iraponcntes
ei falfita-
tem.
tem,ficut patct
in
tcxtu,(ignantur iUi.qui
acceduiu ad bo
numconfeflbrcm
&
dilcrctum,vel
ad conliliariumbo-
num
pro
falutc animje
luac,
& tamcn eius audito confi-
lio cis
difpliccnti
rctrocedunt
imponcntcs
cOnfcflbri vel
confiliario
ignorantiam
vcl aftcdionem
pcruerfara,
vel.
aliam huiuimodifaifam cxcufationcm.
8yi
GIoford.&NicoIaideLyra
8^
A
Babylonis.qum
vos
pauidi
formidatis . Nolite mc-
tuerc cum dicit dominiis,
quia
vobifcum fum
cgo,
vt
faluos vos faciam , & cruam
dc manu cius : & dabo
Yobis mifericordias,&
mifcrcborvcftri,
&habitare
vos facLim in terra vcftra .
Si autcm dixeritis vos ,
,
non habirauimiis in terra ifta ,
ncc audicmus uocem
domini Dci noftri diccntcs
.
Ncquaquam,
fcd ad
terram
Aegyptipcrgcmus,vbinon
uidebimus bel-
*
lum,&
clangorcm
tub.r nonaudicmus
& famcm
^
non fuftincbimus , & ibi habitauimus ,
proptcr
hoc
^
nuncauditeucrbum
domini
reliquia:
luda .
H?c
dicitdominus
exercituum DeusIfrael.Si
pofucritis
faciem
ueftram , ut
ingrcdiamini
Acgyptum
, & in-
traueritis ,
ut ibi habiteris :
gladius qucni
uos formi-
j
datis.ibi
comprehendet
uos in tcrra
Acgypti,
& fa- 6
B mes
pro qua
eftis folliciti,
adh.-ercbit uobis in
Acgy
7
pto,
& ibi moriemini .
Omncfquc
uiri
qui pofucrint
g
faciemfuam,utingredianturAcgyptum,
ut habi-
terit ibi,
morientur
gladio
& famc &
pcfte
. Nullus
dc cis rcmanebit, nec
effugiet
a facie
mali
quod cgo
9
lo
II
1+
afTcramfupereos, quiah:ec
dicit
domlnuscxercit
tuum Dcus Ifracl . Sicut
f
con/iatus cft
furor
mcu K|
&
indignatio
mea
fuper
habitatores
Icrufalcm, fi,
conflabirurindignatiomcafuper
uos,
cuminorcf
/i fucritis
Acg)'pruni
,
ct criris in
iufiurandum
, & :
malcdiiftum, &in
opprobrium,
&
ncquaquam
uJti.
uidcbiris locum iftum .
t
Verbura domini
fuper
uc h
rcliqiiia^
ludrc : Nolirc inrrarc
Aegyprum
.
Scicn
tcsfcictis.quia
obtcftatus fum uobis
hodic,
qui.
dcccpiftis
animas vcftras . Vos cnim
mififtis mc ;;,
dominum Dcum ucftnim , diccntcs :
Oraprono[\
ad dominum Dcum noftrum
, & iuxta omnia ou
cunquc
dixcrir ribi dominus Dcus
noftcr,lic annun
cia nobis 3 & facicmus . Et annunciaui uobis h(
dic
, & non audiftis uoccm domini Dci
iicftrifupi
uniucrfis
pro quibus
mifir mc ad uos.
Nunceri:
fcicnrcs fcieris
,
quia gladio
&fame &
pcfte
mori c
miniinloco ad
quem
uoluiftis intiarc , uthabitari
tis ibi.
NICOLAVS
DE LYRA.
^
1
Siautcmdixeritisvos.nonhat>itabimus.H/c-co/e<jea
ter
ponitur
comminatio tnali
, /i rcccjjerint , &
pnmo ponitur
h.ec
omminatioJecHndd
adducitur
ad idem
ratiojtbi:
Voseni m. Sen-
tentia
primapartispatet v/que
ibi.
a Vbi non vid.&C, Quia
Mgyptus
e[l
terrapacifica etfccura.
3
Et
clangorcm
tubje,&c.
qui
fit
ai excitandum homina ad
tnma.
4
Et famem non
fuftincbimuSj^ww
terra
eftfertilis.EtJub
ditur
poftca
comminatio
po:^-^
in
contrariHm,cim
dicitur.
5 Gladius
qucm
vos formidatis. Stilicet
rcgis Babylonis.
^
6 Ibi
compr.
vos.
Qjia poliea quaft per quinque
annos rcl cir
^
citer rex
Babylonis
vaftauit
^egyptum
, (^ ftbi
fubiugauit
, ideo
fubditur.
7 Et fames
proqua
eftis
folliciti,adh2rebit vobi^.vafta-
tis bonis
^e^ ypti.
8
Omncfquc
viri
qui pofucrint
faciem fuam.
/rf<rfl, fir-
miter
miier
pofuerintfe
ad
ingrediendnm .Aegyptum.
e> Sicut conflatus eft furor meus.i. totaliter
pofitus.
I o
Super
habitatores Icrufalem. Sic
confiabitur
indigtuti
mea
fuper
vos in
^egypto.
I I Et eritis in iunurandum. Scilicet execrationis dicenic
Ita male
contingat
mihi
ftcut
ludteis
ingredientibus Mgyptm,
nonfecero
hoc vel illud.
I z Et in
ftuporem.
prx magnitudine
maU vobis
futuri.
j
5
Et in malcdiftum
. Ita
qubd aliquis
malediccns
alickifi
net vos in
exemplum
dicendo-.Maledicat tibi
Deusftcut
illis luici
Cttera patent.
14
Vos cnim mififtis me ad dominu. Hic
confcquentere
ducitur raiio
adpr<edi6la,qu^
ajfumicur
ex
l)oc,quod rogaucnni
temiam
d^ qupenda
domini votuntji'',
promittentes &aflnnia
tes
fe
imamento verbumdomini
fimplicitcr facere ,vtpatetaj\
pradiBis,et
ideo
grauiu^s
erat
retrocedere,qmm ft nonpetiuijja
&
fetalitcr aiirinxiffent
. Et ex ifiis
patct fententia.
C A P. XLIII.
A<5tum cft autem cum
^
complcfTet
lercmias lo-
quens
ad
populum
vni-
uerfbs fermoncs domi-
niDei corum
pro qui-
bus miierat eum domi-
nus Dcus corum ad il-
los,
omniavcrba
h?c
dicit Azarias filius
t
O-
t lofiar. fix&foannan filius
Chare^,
&omnesviri 2
fiipcrbi
fupcrbi
dicentes ad leremia : Mendacium
i
loqueris.Non
mifit tedominusDeusnoftc
dicensrNe
ingrediamini ^gyptum,
uchab
^
tetisillic,
fed Baruch filius Neri^incitati
aduerfum nos
,
vt tradat nos in manus Cha
dxoru
m,
vt interficiant nos
,
& traduci faci
in
Babylone.
Etnon audiuit loannan filii
CharGE
,
6^ omnes
principes
bellatorum
,
-
vniuerluspopulusvocem
domini,vtman
rentin terra ^uda : fed tollens loannanfilii
Charex,
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. XLIH.
*
I
"C
Alum cft .
Tofiquam pojita ift diuini
refponft explica-
JO
tio . Hic
confequenter ponitur eiufdtm refutatio
. Et diui-
diturin duas
pcrtes quiaprimo
luc
refutatio
ponitur
, &
fecundo
Diui/io.
fcena/equensjubiungitur,
ibi : Et fa(^us cft . Trima
parspatet
vfque
M
B^^
L I T E
^
i I Fanum efl
autem,&e.Sequkm.
Sed tolkns loan.&c. Per il-
losquinon acquieucrunt
verbodomini cx ore
Icremi?:
fcd contrarium facicntcs recefreruni de ludaea
,
quae
confeffio vcl laudano
intcrpretatur
& conucnit ftatui
gratia:,& ingrcffi
funt
Aegyptum, quxtcnebraintcrpre-
tamr:praptcr quod
conuenit
flatuiculps, fignantur
illi
qui
Tffque
ibi.
2
Omncsvinfapcrhi.
QHlarehrllab.mtverbodomini.
3
Scd Baruch filius Ncria: incirat tc.leremias
enim erat
f
gnefam^
&autbori'atis, &id<.o duHnm leretnic
quod
diceb
'
falfum, retorquebant
in malitiam Baruch
qui
tarnen erdt innoct
.
C^tera patcnt vjque
ibi.
in 1 Ettuliil
quicaduntagratiain culpamDiabolofuggcrcntc.
J
hocquodloannan
&
alij
principes
duxcrunt fecum \
A{^yptumalios
omncsviros & mulieres
quofcunqj;
potucrnntinuenirc,fignaturqu6d pcccatorcs
obflinti
fccum
trahuntaliosquanrum poflunrad
rcnebraspe'!
ti,ficut
c contrario homines boni ftudcnt lccum trah
|:
aiiosadopera
meriti
l^[sLl.iy.CurriJiiniiofaniiuseiis,&
' '
pC' uerjb,^
truvntris.
8:5
lercmlac.
Cap.XLIIlI.
A
(harca^i&Cyniucr/i
principcs
bellarorum vni
uriosreliquiarum
uida,
8<fc|iii
reueififuc-
jntdccundisgenribus
ad
quasfuerantan-
tdifperfijVt
habirarenc in tcrra
luda,
t viros
**
imulieres
6<rparuulos
& filias
regis,
& oem
aima
quaieliqucrac
Nabuzardan
princcps
riliri^cum
Godolia fiiio Aichan
fiJij
Sapha,
6tulitieremia'prophetam&
Baruchfilium
i
hria: ,
5<,ingrelli
funt in teri a
Acgypti;, quia
nm obedieruntvocIdomini.Etvcneruntv{- 2
,
qcadtDaphnis.
Etfatlus cft fcrmo domini
5
aleremiamDaphniSjdices:
Sumeinmauu
'^
,-
tulapidcsgrandes,&
abicodceosf
in
ciypta
-qx
eft fubmuro larcricio in
portadomus
Paraonisin"Thanis,ccrncnib.
viris luda:is
5
8y4
<5
fiTdices ad os ; Ha:c dicit
dominus
excrci^
D
tuum Dcus Ifracl . Eccc
ego
mittam &aflli-
7
mam
Nabuchodonofor
rcgcm Babylonis
feruummeum,&
ponam
thronumciusfu-
perlapidcsiftos,quos
abfcondi,
&
ftatuct
folium fuum
fupcr
cos .
Venicnfq[ue percu-
j,
tict
tcrram
^tgypti^quos
in mortc in
mortc,
8^quos
in
captiuitatc
in
captiuitarem
: &
cjuos
in
gladio
in
gladium.
Et fuccedct
igne
10
in
dclubris
Dcorum
Aegypti
: & comburct
J^
ca,&
captiuos ducctiilos,
& amiciccur tcrra
I
i -^^&yP"
^^cuc amicitur
paftpr paHio
fuo
,
8^
14
egrcdictur
indeinpacc.
Et conterct ftatuas
j'^
domus folis
qua:
funtin terra
Aegypti,8^dc-
17
iubraDcorum
Acgypti
comburctigni.
NICOLAVS DELYRA.
^
! It
taMtlcTcmiimprophctzmBsTuchJfiienmnonibSt
lluntiyUyftd
coafii n
prmcipibits
biUatOium C
populo.
X Et vcnerunt
vfque
ad
Daphnis.?^o?Ken efl
ciuitatii
famo-
ftn Mgypto.
3
Etfaiiuscft. tiic
confetjueater pfna
debita
fubinngitur ,
&
p mopropterpeccatum inobtdientiXyfecundo
propter peccatum
tdo
Utri4Ca.fe(i,Vrimnm
oficnditur
fenfrbili
figno^
cum dicitur.
4
Sumc&c.fiib muro larcri.&c /
Htbrxo bahetur. in lu
tcatericio, ideiiyinlutodtlpofiio adfaciendum indelateres.
5
Cerncntibusviris IudaEis>
vt cum
comptetum fumtftnt
mn' res
ijuodp^cJiii'!''
fsieis.
6 Ecce
cgo
mittam & aflumam
Nabuchodonofor.//?i
7^id()
eum ud vcnu ntum contra
^eg yptum.
7 Seruum meum. hoc dicitur
,
quia
erat executor diuin* iu-
8 Et
ponam
thronum eius
fuper lapidcs iRos.idcflfuper
ium fbi
junt lapides ijii,vel proptujnia fretjuenter
m
Hebr^o po
nur,fuper pro
mxtaiSicut dicitur
conimunifermone cfuod l{otho-
^
rtgus eflfuper Scquanam.Dicunt
autem
aliqui expofnores
catholi
.
juod
ludi contra lermiam concitati
propter
verba
ifia cum iU
Idapiiibus interfecerunt
eum : &in
hocfequuntur Epiphanium
qui
E
iyj
hoc
&plura
alia dixit de
leremiajed
hoc nohabetur tx
textut
ntc ex
Iofepho.t{ab.Sal. etiamfentit
eontrarium,vt
videbttur
capi
tulo
fequtnti,
S> Qups
in mor.&c.
quia aliquos interficiet &
aliquot capti-^
uabi'.
10
EtfucccdcntignemindeIubris.7irff^,/ffw/'//f
. Etdi-
ct-ntur deliibraa
deUo,les,quia
ibidetentur
peccatafecundumerro
tem Centilium.
11 Et
captiuos
du.
jVf^,^f^^/>w.
1 j Et amicietur.
ide^,
inuoluetur.
1
i Tcrra
Acgypti.Multitudine
e.vercitus
regis Babylonis,ha ^
non
poterit
reftfitre
. In Hebrao habetur . Et amicict tcrram
Acgypti
. idefiyinuolutt.
X4
Sicut amicitur. ide(i,inuoluitur,
ij
Paftorpalliofuo& ingrcdieturinde,&c.T<:f?ormi
transfcrens gregem
de vno loco ad
alium,inuoluit
palliumfuum,tt
portatfuper
humerm:
(^per
hoc
defignatur quod
r/x
depncdabi'
tur bona
.Aegyp^ i;portans
ea ai
ttrramfuam
ideo
fubditur.
16. Et
cgrcdietur.
i. ficut viBor cninon
poteji reftiii.
17
Etcontcrctfta.domusfolis.iVeff,fej;>/?i quocoleba-
turfol, quoU
eratin ciuitate
Hdiopoleos,
Gen,
41. ftc
nominata ab
Helios,quodefifo!,&polisciuitas:&
deea
diciturlfa.l^.c.
Etci-
^
uitas rolis vocabitur vna.
I
^
SumHn manutua
kpides
gran.&c.VetiWoshpidcs
ab(c6
aosmcrypta
fignanturpcccatorcs
obduratiin
culpa,
idco
ideorcx
Babylonis.idcft,
Diabolus
fupercos
folium fuli
collocat.nam
in talibus
rcgnat,&
ficut funtcifubicfti in
culpa,nc
ei
fubijcientur
in
poena.
CAP.
XLIIIL
a\rErhum.M-Tho
"
doretus.Cae-
ttumperhumanus
bminus
ludaeos
cam
nihilominus
liiorantcs incredu-
liite, rurfum ad-
hor-
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. XLIIIL
I
^r^'
^^hum. Hic
confequenter ponitur
comminatio
pirnie
''
4y/^
F pf<^tato
idololatria. Et diuiditur in
duas,quiapri-
^VV<
wo
ponitur
diBa
comminatto,fecundd
populi objiina-
^A^
</o>J^/.Refpondcruni.
Trma adhuc in
duas,quia
primo
C A P. XLIIIL hortamr,
vtens rai-
ErbumquodfaaumcftadlercmiaS^adom ,
pr?mimr?pS&U
ncs
lud^os
qui
habitabant in tcrra
Acgypti
2 mitatcs
quibus
afHi-
"
fta efl ludsa
,
^ptcr
iniquitatcm
incola-
rum.Dcindccoqua-
iThmms.
riturdeillis
ipfisvt
qui
fimijj.a
pcrpe-
^
trcnt.
=
1 Vrbseli
Aegypti
vltrimaterubrum. ^Vlb^teft iri
Argypto.
habitatcs in
Ma'gdaIo
,
&in
t
Taphnis&in
iKegio Aegypti J
Memphis
&in tcrra Phaturcs
dicensrH^c
di
cit dominus cxercituum Deus Iftael : Vosvidiftis oe malu
|
primo arguttur cuipa,fecundo fubditurpaHa,ibi:
Idco hsC.CirM
primum
ponitur locusycum dicitur.
2 Habi. Tslominafunt
viUarum in
qtdibus
habitabant
Iudtei,qui
transfugirantin
^egypttm.,vt
dilum
ed.ca.prece,
}
Vos.
Quaft
dicai ex eo
qubd
vidifiis
fenftblliterpcenam quam
intuli
lerufalcm
&terra luda
propter peccatum
idoloiatri^,
debc-
retis
effe
corredu
* X Et
mifi,
MOl{,ALlT]i.
1
1
yerb.quodfaaum
efl in
Magda. quae interpretatur iniqui
trismagnitudo.ideo
pcr
cam
fupcrbia fignatur quae
tticurrit in omni
pcccato.
t tt in
Taphms.
qux intcrprctatur
mandans humilia
pi>ptcrquodauaritiam
fignatqu.-e magnitudincin
fta-
tii
non
quarit
kd
prauitatcm^
vt dc
pccuniis
faciat ma-
gum acauwn.
i
t

t
Et in
Memph. qux
cx orc
intcrprctatur
,
proptcr
hoC
pcrcam gula fignatur.
t
Et in ler. vhat.
quxdcccpti
conculcatio
intcrpretatur,
idco
per
eam luxuria
fignatur.Eccl.p.c
Mdier
formcana
*
*'
'
quaftfiercusinviaconiulcabttur. Igitur
habitatcs in
Magda-
lOjfunt inanitcrgloriofi, inTaphnisvcr6cupidi&
aua-
ri:inMcmphisautcmgulofi
,&intcrra Phaturcsluxu-
riofi:2c dc iftis dicitur tnfra ia eorum
pcrfona.
\
f^t
facrificemus
8yy
GIoJrord.&NicoIaldeLyra
8j^
ttfWa-
It
ea
iftud
quod
adduxi
fupcr
Icrufalem
&^rupcr
omncs vrbcs
luda, 8^cce
lunt dcfcrts
hodic 66ion
cll in cis habirator
pi optcr
mahtia
qua
fccc-
riit
vt mc ad iracundia
prouocaret
&Qrcnt, 6cjacniicarcnr,
&: colcrent
Clemcntii:ii
ii
'
" liendii &
>
iKilinf ain ac Itiei ii I iicni
pr>nbcuiu:ii.
Dcos
alicnos,quos
ncfcicbant, &fiIH
6<^vos
&
patrcs
veftri . Et mifi ad i
vos omncs (eruos mcos
prophctas
,
dc no6le
coniurgens mittcniqj
&
diccns:Nohrcfacerevcibu
abominationishumfccmodi
quam
audiui.
Et non audicrunt
,
ncc inchnaucrunt aurcm iuam vt conuci tercntur a
mahs
fuis,6^no
facrificarent
dijs
ahcnis.Et
f
coflata cft
indignatio
mca
&furor
mcus,&:fuccen(aclUnciuitatibus
luda &:in
platcis
Icrufalcm
Sc^vcrlkfunt
in lolitudincm 8c vaititatcm fccundii dicm hanc.Et nunc
^
hjEC dicit diis exercituii Deus ifracl.
Quare
vos
t
fcciftis malu
hocgran
dc coti a animas veftras
,
vt intcreat cx vobis vir
2<niuhcr,
paruulus
&
ladcns
dcmedio'uda!,nccreIinquatui vobisquidcjuamicfiduu,pro-
uocantcs mein
opcribus
manuum vciharu lacrificando
dijs
alienis in
tcira
Acgypti,in quamingrelli
cftis vt
habitctisibi:8^di(pcrcatis&fi-
tisinmaledldionem&in
opprobnucundis gcntib.tcrra:?Nunquid
3
obliti clhs mala
pacru
vclhorum & mala
rcguluda,
& mala vxorum,
corum, SciTJala
velh a & mala vxoiu vcftrarum
,
qua:
fccerunt in tcrra
t
Iuda,&
in
rcgionibus
:eruraIcm?N6
funtt mundati
vfq^
ad dlem hac: 4
&nontimucrunt&non ambulaueruntin
leget
domini
inpriECcptis
mels
qua:
dedi cora vobis & cora
patribus
veltris.ldeo hxc dicit domi-
j
irraehvtcu
^
nusexcrcituiiDcus (racl:
t
Eccecgoponamfacicmmeamin
vobisin
malu,&:di(perdamomneIuda,&aflumamreIiquias !udiE,quipofue-
6
runt facics iuas vt
ingrcdeietur
terra
Aegypti&
habitarent
ibi,
& con-
7
fumentur,omncs
in rerra
Acgypti,&
cadetin
gladio
& in
fame,ctcon
fumentur a minimo
viquc
ad maximii in
gladio
et fame
morientur,et
crunt
iniufiurandum,ettlnmiraculum,et
in
malediAionem,etin
opprobrium.Et
vifitabo
fuper
habitatorcs terras
Aegypti,ficut,vifitaui
fuper
Icruialem in
gladio
et famc et
pcfte
,
et non crit
qui eftugiat
et fic
rcliduusderehcjuijsludxorumquivadunt
vt
percgrincntur
interra
Aegypti
,
et reuertantur in tcrram luda ad
quam iph
eleuant t animas
^
fuas,vt
rcuertantur et habitcnt ibi.Non reuertcntur illic nih
qui fuge-
rint .
Rclpondcrunt
autem ieremias omnes viri
(cicntes,qu6d
fa- 9
crificarent vxorcs corum
dijs
alicnis, & vniueria: muliercs
quarum
ftabac multitudo
grandis
,
& omnis
populus
habitantium in ter-
ra
Acgypti
,
in Phaturcs dicentes ; Scrmoncm
qucm
locutus cs
ad nos in nomine domini
t
iion audicmus cx
te,
(ed facientes
faciemus omne verbum
quod egrcdictur
de ore noftro
, vt (acri-
,
a fLuni 31U lunoui.aiit berccimhii.ijuarSiiurni
vxoi f< niatcr dciTum c^icitur.
rciquilacc?
d
ficcmus
rcgina
coeli,
& libemus eis
libamina,
ficut fccimus nos
iunt
^trcnrApro
A uoccnt ira
'luinam.
a Quarevos
ftcifiis , &c,
*
Idcm.Rc
tiocat illis
in mctcm.
vrpotc
rcc
tcm habcn
tib. mcmo-
riamAma
laqiifECom
niiira lunc
a
patribus
eorum , &
r<^ibusncc
non a
m?i-
-^
gnatibus
&
*illatas illis
propterca
quaflibetaf
flidioncs .
Et his
fubij
cit commi-
natione.fe-
.
ipsu
vocas
Dominum
cxercituu
,
& Dcum
potetiima
gnitiidinc
audicrint
,
A curam
quadema
ioribus ha
buit.intelle
_
xerint,
con
^
uertatur &
timeant.
b Ecce con
ftituo
vultum
neum contra
yos .
Septua-
ginta.
'
4 Idcm.In
dignatium
propriu
eft
torucintuc
ri fixumta
tDeinoftd
men habc-
rcoculum,
& diutius
eos
infpice
10
II
12
li
funt.
Al
liumano 1
gitur
mor
format c6
minationc
C
l{efpon
*ti:
Stiiita r
fponfio.G
fi"crurcui,
loquiinni
mine don
ni , & no
aquie.tun
lcd
fcqiiu
tur
prauit
tisfu^con
liuni.MyO
ce. Omn-
hcritici 1
Acg)'ptoh'
ius munc
IdcU
, in li
nebriscrn
ris con"
ti, facri ,
nonDco'
ro, fcdd
monib. ( -
feruntcu
figmcnta
praua
do
mataadd
cipicdosi'
mincsdC!
dcm fubu
tcndamfc
bunt. Id(
vcnicnt
per
cos:..
la
,
&cn;:
in dcfola
ncm
&
fluporcm
d i{cpnm
h.
-^ ThC
doretus.1
ginamcc
vocant
'
ncrcin
.
&Grarci
cupat
f^
>smviAi

ca
'
4-
NICOLAVS DE LYRA.
^
I
Eta\i{iad\'OS,Si.C.Ideli,miftadpospluresnmcios frequen-
ier,(^ folluitt',
ad retrahendum vos de idololatria .
Caterapatent
vftjue
ihi,
2
Secun.di./t/f/?, vfquead
hanc dicm
apparet
manifeflt
vindi-
iia
(j
im
iiuuli.Ctfrapatent vjque
ibi.
l
^anquid
oh.
Quafi
dicat.Bene deberetis
ejfe memoresdepce
na
quam
eis
intuli,vt ftc
in
peccatis
eos non imitaremini.
4
'ii^on(un\.m\.\n.quiamacularemanetinvobis,iiuiefiiseA-
rum
hlii irnitantts cos in malo.
y Idco haec.
Hicponiturcomminatiopcen^.Etpatettitera vfque
ihi.
6
Qu
i
po./c
ad hoc
confirmando & alios inducendo.
7
Et con.
Quia
aliqui
tamen
euajerunt
inde
qui
non luerant vo-
luntarid,led
magis
ah
alijs traiii,
vt videbitur
poilea,
8 A d
quam. Sprrantes reuerti, aliquando
in terram luda.
9 Non rc. mUebrao habetur .
Nifi Euadcntcs . Et dicit hic
l\ab.
V^ah.Sal.qubd iflijunt
leremias ^Baruch
, qm
in
deflritBionc
'
falem
habuerunt
regem Bdbylon^s propitium,vt
diBm
tfijw-

&
i^.&fimiliter quando
defiruxit
.Aegyptum
muenicns lerem
'
ibi &
Baruchtfuit
cis
propiutis
dimittens eos redire
pucifiicu.
'
diCam ,
probabile
tamtn
eft
quod
cum eis redierint
aliqid
ali'.
<
dxis. Ex hoc
patet quod
dixiin
caf.prxr.jcilicet quod
i{d.
.
gat
leremiam
fuijje lapidutum
in
^egypto
,
q'ud
tamcn cin
veriui
fit.,iudicio
aliornm
relinquo.
I o
Refponderuntaute
Icrcmia: omnes viri fcicnic;
Hic
cotijequenter dejcribiiur popiiLi obJiniuiw.Cina quudp<-
nitur irrauonabilis
populi refponfio ,Jecundd
rationabilis
dni
fponfionis coHjutatio,ibi:Et
dixit:
'>'ententiapriina:patlisp't!
que
ibi.
I I Scrmoncm
qucm
locutus esad
nos,Scc.q.djreput-
<
te
falfum
dicerc.
1 2 Sed facientcs facicmus.
.Abfque
retinaculo.
!
1
3
Vt facrificcmus
regine
coeli.
idcft,Lun.e,
^
I 1
MOii.ALiTEl{.
tuna,eog>eftvariabiIisficutilla.Vndedieitquidam:|'>
1
1
J vtfacrficemtn regitia
cceli.lhxnx
pcr quamfignatur
for ta
fortun?
variatur
imaginc lung
. Crcfcit
decrefci
n
tuna, t
codci
1
v8r
7
leremi^.
Cap.XLIIlI.
0> g
patrcs
noftri
,
rcges
noftii &
principes
no-
^
f
linvrbibusluda&inplacels
Icmlalcm :&:
a^{rNonDeo,fed
a
dsmonibus.
uonojum abin.JantiiiiTi
lurcepcruiit.
f:uratirumuspanibus,&
bcnc nobis
erar,
j
r
alumq;
no vidimus. Ex eo aute
teporequo
clauimus
iacniicare
rcgin?
ccc]i,&
iibaie ci
libamina
j
indigui-
588
musomnibus,&gla
dioj&famccofumpti
/umus.
Quodii
nos
*
facrificamus
rcginre
cali,
&libamus ei li-
j
bamina,
nunquidfi-'!
w.
a
^lacentas
ad
colevdu,&r.
4<Theodorcr. Impium
qi
dcm faflu
,
fed didu
vtum. inhisenimqusB
fuerius expofuimus
di
xi
Dcus.
"Hj*
yidci
quid
ag/ii )filij
eorum
colUgunt
li
Qjza-paireseoru ignemac
^^^^j,^^,^
(f,!r,
&mutiens eorum a . .
'
1

r
fmiuntfarinam
vnde confi-
^^ VIHS noltris tacie-
cutflacentasniiliti<ecali.
mus ei
placcnras
ad
coIedumcam,&liba
B
I
rnina ad
libandum.
Edixitlcrcmiasadomnen
populum
aduer
fun viios,&:
aduerfum mulieres &
aduerium
viiuerram
plebem
,
qui refponderant
ei ver-
b
mdiccnscNunquid
non
racrificium
quod
fariiicaftis
in ciuitatibus luda
, &Lf
n
plateis
lcuialcm
vos,8cj)atrcs
veltri,
regcs
vcilrij&:
^
pmcipcs
veilri
,
Sc^populus terra:,
horum
rcDrdatus cft dominus
,
&
aiccndit
iiiper
cccius,&non
potcrat
dominus
vltrapor-^
ta;proptcrmaliciam
t
itudiorum vcltro-
run,&
proptcr
abominatloncs
quas
feciftis
E fada eft tcrra veftra in
deiblationem
, &
intuporcm,
&c^in
malcdidum,
t co
quod
8
n n fit habitator
,
iicut eft dies hxc . Pro-
p
.'rea
quodfacriiicaueritis
idolis
,
fi^pecca-
udtis
diio,&
non
audicritis
vocem
dni,&:
in
C
lc;e,
& in
pracccptis,
&in
teftimonijs
eius no
aiibulauciitis: idcirco
cucncrunt
vobisma-
laixc
,
ficuteft dics hjcc .
Dixit autem lere-
mias
NICOLAVS DELYRA.
I
ttbcnenobiscrat. In boc
falfum
dicunt
,
rt
poflea often-
'
i
Quod
fi
non
facrificamus. Ferbum efl mulierum
pofi vi-
rotios
loqueatium.
S
Nunquid
fine viris noftris
fickmns.SccldeftMne fcitu
^nuntaieeorum.
4
Faciemus
eiplaccntas.Qrf/?
dicat.
T^on,
ftcut
exprimitur
u /f'?"''''"''
' ^"^""'
H^odfacrificarem v.xms eorum In
xTr.Tt"'^''^'^'^'''
ci
placenras
ad
faciendum ci
y-ii^.u]}crebant
enim
etpanesrotundos inquibus eratimpref
}<^tgttslun<e,
' ^ *
5 :t duit
Icrcmias ad
omncm,&c.
Hic
confequemr poni-
r
'i^urejponfiomsconfutatio,
&fecundb infertur debitapuai.
"o.'^Ulxit
autcm, Vrima
pars patet
vfque
ibi.
lorumrecordatuscft
domia\is.SciLicetfacrificioru
qu4
fatres
t codtn
fifterc
nefcit.Omnes autem
prxdifti in cultu for-
fun/^,"?^^''."^^"
' "^^" ^'^
quzrendum bonafortun
"^n
totahter
intenti.
Qux
bona
funtcxcellentix mun-
ur T^"''.""^'*
fupcrbos.diuirix
temporalcs.quan-
'ui
ad
cupidos &
auaros,dcUciae carnalcs
,
quantum
ad
b yiuit
dominus,&c.Qo
tradicit
prophcta
cx
fermone
domini nc
nomen eius
vocetur
ore
ludsorumintcr-
raAegypti.-quoniam
mini ibidcm
haberc
non
debebant.
Myfti- Myfiirf.
ce autem n5 vocatur
nomen
domini
orc
hasreticorum in terra
Acgypti:quianecfcr.
E
mo
eorum
nccora- iGenen.x.e
'
mias ad omne
populum
&ad
vniucrfas
mu-
D
licres : Audue verbu domini
omnis
luda
qui
cftis in terra
Aegypti,H?c
dicit
dominus excr
*
cituum Deus
liraei,diccns:
Vox &vxorcs
vc-
ftrx locuti cftis in ore
veftro,
&
manibus vc-
ftris
impleftis
dicentes :
Faciamus
votanoftra,
quaj vouimus,vt
facriii-
cemusreginascccli,&li
bemus ci
libamina. im-
pleftis
vota
veftra,&
ope
qu'
contra Dei
prxcc-
reDeroetraftiQ PT

Irl^o
P^""^
lluc
pertranfic
reperpetraltisea.
ideo
rant,proteaioncmdo
audite
vcrbumdommi
omnis
ludajqui
habita-
tis in terra
Acgypti.fEc-
^
cc
ego
iuraui in nomine
meo
magno,aitdomi-
nus,quianequaquamvl
tio
,
dum in crrorc
travocabitiiomenmeu
J""?tacccptacftDco.
EL.y.b.
...
,
. T^
triim
cji
pulchralaus
CX ore OmniS viri ludxi ore
peccatoris
.
dicentis: Viuit dominus Qpi
crgo
in
errorc
Deusin omnitcrraAc'
^^S^
gypti.
Ecce
ego
f
vigila-
iudicij
.
Qiii
autem
' '
bo
fuper
cos in
malum, ''ji'??"'^'^
^^
f"^'

^
.
I

*
gypto
m
terram luda
&non m
Donum,&
con redierint
pceaitcntes
:
fumentur omnes viri I u
J.
dcmceps
catholica
^ k&moi
. j

r

*
fidem
tenentes lalua-
t
da,uiiuntmtcrraAegy buntur.
"''*'"*
pti gladio
,
&fame
,
do-
#Ephret,
nect
penitus
confuman
tur.
t,tquitugermcgladium,rcuertcntur
dc
**
tcrra
Aegypti
in terram luda
uiripauci,
&
fcientomnesreliquisludaingrcdicntiumin
terram
Aegypti,
ut habitent ibi cuius fermo
compIeatur,meus,aniilorum. Ethoc^uobis p
fignum,aitdiisjq
uiiitem cos
fuper
uos in lo
coifto.
patresveftri
&
vosfecinis
in
lerufalem.
Dicitur enim iudex
iufi*
recordari de\malis
impiorum,quartdo infert
debitum
fuppUcium.
7
Et non
poterat dominus,&:c.
ldefi,mak veftra
diffimula-
re
abfquepunitione.
8 Sicut cft dies
hxcidefijta clarum
efl
hoc,ficut hfc dies, &
ftcpatet
confutatio
refponftonis pr^diaa,quia
exfacrifiiijs
idoloru
non habuerunt
profperitatem,fed
maximarn
aduerfitatem.
9
Dixit.
liicconfeqtienter infertur
debita
punitio,&
patet
litc
ra
vfqncibi.
I o Ecce
cgo
iuraui in nomine meo
magno. Quia
nb habuit
mamem,feper quem
iuraret:ideo
iurauitpernomenfuum,ftcut &
Ceii.zi.c. Per
memetipfum
iuraui dicit
dominus,&c
I I
Ecceego vigilabo fupcr. IdeHyCito
inJucamfuper
eos ma~
lumpxnx.
1 2 Et (cient om.rc.
perpeen^eexperientiam
,
qui
habent modt
9Culos
claujosper culpam.Ctttrapatent
.
* 1 Vcrbum
gulofos
&liixnriofos . Cum iftis autem habitabat Icre-
mias,nontricommunicansopcribus
eorum
malignis,
fcd
magis
eos reuocans ab
eis,proptcr,quod
dixit.inf.
f
Hc dicit domtnus. Et
fcquitur.
t Confumentur
omnes viri luda.Vtx iftas Poenas
corporalcs
fignantur
infcrni
poenf muUipUccs,quas
incurrunt
prx-
dicti
pcccatorcs.
f
yerbum
8^9
GIoford&NicolaideLyra
^a
Ephrec.

Theo-
A dorctus . VocatE-
phrccPharaoncm,
VI doccat cut habc
rc hoc notxjcn
pro
prium.nomcn
aiuc
Pharaonis
fignifica
rcdignitatcmrcgia,
Quomodo
noQros
Jm-
co ifto ,
vt fciatis
cjuia
vcrc
complcbuntur
rcrmones mei
contra
vos in malum . Harcdicit dominus :Eccc
ego
tra-
dam
Pharaoncm
Ephieciegcm
Acgyptiin
manuinimi-
^
corumcius,
&inmaniiqua:rentiumanimDm
illius: fi-
cut tradidi Sedechiam
rcgem
luda in manu Nubuchodo-
nofbrrcgisBabylonis
inmiicifui,
&qua:rcntisanimam
eius .
8^,
Imperatorcs
arpcl
lamus
,
Tybciu
Cxfar
,
Claudiu
Cxlar.inquoaltc
runu]uidemc(\n>
nicnproprium:al
lerum
pertincta
ordincm
rcgiuoi.
^a
Vn.
A D D I
T I O.
Incapiml044.
ybidichurinponilk
, Vt facrificcmus
rrcins cocli.
^
'
ybi
i-bi nos
haheniK^oc
hc< : Vt facrificcmus
r^inascoeli.
Hrbr.co habetur.
Opcri
coclefii fcu
ccclorum/y.v
teili^'ndum
deluiM
tuiituin,j'd
dc
lOiiiidUiioni. y.d-.n
finthfMjupra.cap.-^Jn
.Addttione.
2.
B
^^^
u
I
eremix
Cap.XL
VI.
86z
A
Uo.
t Qiiit
tu non
pcriclitiberis.
&labo
tibi animain tuam
f
in falutc in
omni-i
faus
WlCO
LAVS DE LY RA
1 t d3bo.i'Vil^rn:&
hu
jujjiuat
tibi,.-
Expojitmes
vero nonri
nmiicni,!}'
Baruch
qu^creretprophetixfpintumfibtdaii^fed quod
im'-tier,tir velfdtem
minus
patienterpovtabai
tnbuiatiorcm
ma
gijifui
&fuam,({ttia
leremias irat
reclnf s,&
l bcr
cjum fcripfe
rat i)uch,cor/ibufins,&
vterque
ad mortcm
quxrcbatur,
vt habc'
tur
bus locis ad
quajcunquepeircxcris
.
r>'
turjupra. j 7.& propter ifia Jkebac.Vx
miicideofubditurinper
fona
domint: Ecce
quos:Edificaui,cgodcftruo.2^yJd/Mr.e/c
bes
portare
patmter
trihulatiunem
(uam,fecundu quod
dicit
^po
ftolustBerc cum flcntibus. Et tu. idefl , vtfis inquiete &pace
^-i-4
tua
nohquarere. Quafi
dicat,none/iiempusimminentepopuli
tui
tribulatione
&
captiuitate.
Uiera
patcnt
ex diais.
(AP. XLVI.
'
v'(tc.Iofcphus
B.c'Acgyptiorum
cmfuiflctapugna
rcirfus,
cuocauit
Io;haz
ad fe de ci-
~
uit:cSyrice,qu2di
citt-Emath,&rcpe
icvnxiteum.&le-
nici fratri cius ex
cocmpatrenomi-
ne loachimtradi-

ditegnum,&pro
-^
uii:ia:
impofuit
tributum centum talenra
argcnti
: &
vnmauri . loachim autcm
pccuniashas pcrlolucbat.
Io;;hazautem in
Aegyptudcduxit,qui
ineamortuus
cflamregnaflet
trcsmcnlcs& dicsdeccm. loachim ve
roiateryocabaturfZabuc
deciuitatcAbima:Hiccrat
nairainiuftus &
ncquiffimus ,
ncque
circa Dcum fan-
fti,ncquccirca
homines manfuctus.
Dumque quanu
rejiihaberet
annum
,Babylonia:principatumquidam
noiine Nabuchodonofor
accepit
: eodcm
icmporecu
nKnoapparatu
ad Circham ciuitatem vcnit ,
quxeft
cin
Euphraten, pugnaturus
contra
regcm Aegyptiorii
Niiiam.lubhoc.n.Syriaeratvniucrfa.Dumcjuecogno
uiOtrexBabylonijevoluntatcmNicham.pcmtusnoex-
pait,(cdcu
magno
brachio ad
Euphratcn venit.Qui
fa-
da.ongreflaone
viftus eft, & multa milia amifit. Tran-
ficsautEuphratcn Babylonic
rex
omnemSyriam vfq,-
adyufiu
ccpif prxtcrludx-am.Quarto
autanno Nabu
chdonoforquieratodauus loachimcotra [ud-eoscu
m^nocxcrcitu caftrametatus eft,tributacxaaiir' a loa-
,
chii,autcertedimicaturus.llU vcrometuesminascius
&:
C A P.
XLVI.
^'S
^^
fadumeftverbum
dominiad leremia
prophetam
cocra
gente.s:ad
Aegyptumad-
uerlum exercitum
l-^haraonis
Ncchao reo-is
&pacemhabcredc-
fideranspr^buitcitri
butaqu^ccperatan*
nistribus. TertiovC'
roannoaudiesAcgy
f
Aegypri
cjuicrariuxtaflumcniuphuS;; \
t^^^^^
inCharchamiSjquepercuflicNabuchodo-
6 tributa non
rcddidit,
nofor rex
Babylonis
in
^uarto
anno loachim
fihj
lofie re
| f^jpe
Aegyptiaci
bel
gis luda.Prarpararc
fcutu,&
clypeu,
&
proccdite
ad beflu:
7
pugn^afecontraeum
jungitecquos,^: afcenditecquites,
Itatcin
iralcis, polite"''
"^'"imeprajfumpfe-
^ ^
runtAcgyptij.
c

r
*
Theodoretus.Poft
fincm
mipofitum
prophetiis
depopulo,vaticinatur
qu
E
vcntura
funtalijs gentibus,
doccns le efl^e omnium
opi-
ficcm Deumac
Dominum . Primo
iraque
loconarrat
de
Aegypto ,
defignato tempore prophetie, nempe faft^
poftrnortem Pharaonis
Nichao,quiIofiam
interfecic
iuxta fluuium
Euphratcm , atque
itidem
ipfe
occifus eft
a
rcge Babyloniorum.
Rabanus.Hadcnus
propheta
mixtim de luda & Ifra-
cl.de
Chaldeis, &
Aegyptijs pro
conuenientia narratio-
niscgit
. Dc hinc aducrfus
gcntcs&prouincias,ideft,
ad
Acgyptum Palcftinos Moabitas
,
ad fiUos Am-
mon
adldumeam ad Cedarad Edcmad
Babylone,
&:
adtcrram
Chaldgorum
verbumdominiprophetat,
vt
fciantcp
contravoluntatemdominifecerunt,
&
quam
vindiaiam
pafturi funt.Primo
ergo
ad
Aegyptii qux
ma
jcime
lud^is
in fcandalu
fuit,
fermonem
c6uertir,fignas
quandohcclocutio fafta eft
quarto
, fcilicetanno loa^
chimfilij
lofiie
quandoPharaoNechaorex
Aegyptiiu
Charchamiscum
Nabuchodonoforpugnauit
,
&
fupe-
^Ufcen-
NICOLAVS DE LYRA.
C AP.
XLVI.
I
Vod
faiflum eft
vtt.do.Supetiiis
Icremias
propheti-
\auit
contra
Iud4ospnncipaliter
,
Ikct
aliqua
immi-
fcuerit contra
Gentiies,bic
confequenter propljetix^at
co
^^'lextrancos.EtdiuiditurinduaspiHes ^qi^primo
fl^'tMyqH(tdambreuispr{fatio,fecunddfubditurnarfatio.ibi.
AAegyptum.OVfa
primum
dicitur.
*S^^f^i^amcR.lsiaprophetiaeratadconfolationemIudeo
rnt^
ideofaBa eft contra iilas
Gentes,
qu<e (peciali
modo eis no-
(uemti&ilta Gentes
fuerunt
Babytonij, quipopuium captiuaue-
"*" ^
^^gyptij
cx
quorum confidcitia ludxi
Vabuchodonofor
rebfauerut,vtpatn
exfupradiais^&
^mmonitx &
Moabitf,q
oeo{lmteos iuuareratione
confanguinitatis ,
eo
quod defcenderut
et:jihnepoieMrah(,C^
Saraceni,qtti defcinderutab Jfmaeifilio
^"i^
ldm^i,qui dejcenderunt
ab
Efau fratre
lacob:C^ Thiii.
'*"f^
^pi ratione
vicinitatis,&
tarrien
magis
nucuerunt eis.
2
id
Aegyptum.H/c
incipit
narratio,& diuiditur in
quinque
f^re
jtcundu
quinque
Gentes contra
quas
leremias
propljeti^atj
partes
partes profequedc patebunt.lncipit
autab
^egyptijs.er
diuiditur
tn duas
partes,quiaprimd defcribitur
^eoypiiorum deJiruiio, fe-
cTidb
Iudforumfaiuatio,tbi.Et ta nc timeas. Trima m
duas,quia
primo defcribitur
^egyptiorum dibtUativ,jict<ndb tegni
corJi j^c/fDiuiCo.
8io,tbi:\cth\i
quod
locutus C^.Vrinta adljuc in
duas,q'<iapri
rnb
defcnbitur .Aegyptiorit
dtbeiiationisgeneraiitas,& fecido eiuf
d m
grauitis,ibi.Aicca.in Ga. Trima adhucin
duas,quiaprimb
delcnbitur
debeliatio
quantutrt
ad
^tgyptios,fccundo quantumai
eotJt
auxiiiarios,ibi.
AcgyptUS.
Circa
primum primbtangitur
io
cusbeUi,cu dicitur:\ux
flumenEuphra.in Char.fecundbtepus,
ib:,
quarto
anno
loachim. tertib
beiiiapparatus,cum
dicitur.
3 Prxpzra.i^uod propnee/imtiiium.
4
Et
clypcum,& proccditc
ad bellum,&c.
quiproprie efi
piditum
tarnen
freqnenter
Vuum
ponilur pro
aiiv.
5
Et
proccdite,&c.o>-<//K/t/)f
/ acies
difiin^iis.
6
lungitc cquos.in Htbt^o
habttur.LiQUecquos.ldeJi,cin
gulate,quod fit
ar.te
afctifu
m
cquitum.
7
Polite
hnccas.'.fo>biieferraiancearii yt meiius
penetret:
confequtnier ponitut coifiidus
cum dicitur .
* I Vidi.
M
I{ .A L I r E
!{.
uodfaam efl verbum.
Scquitur.
fra t"'^' ^u
^'^^"'^^'^parationem adpugnandum
con-
nna "?
^^y'o"'s%n3tur preparationcshominis ad
F"ganclumcontraDiabolum,quirfir)'rc.j://5f>-(,a
,u''''^''.*'f-Jot).4i.d.contra
qucm accipiendum
eftfcu-
r^patientiz.Quod admodum
fcutimilitarisdcbctef
tangulum,fcilicctadportandumpatientcrcontume
'
a-crborum, &
moleftias verberum damna
tempora-
'1
rerum,&
Clypeum qui proprie loqucndo
cft rotu
-oroptcrquod
fignat
munitioncm
facr^icripturcco
nmitem
pcrfcaioncm
vit? qu? fignatur per clypeum
'^Miaris
hgurs,
Proucrb.^o.a.Owwi/awt
uei
igmtus dy,
peus
piusfperantii'us
in
/<
.
5 tprocedit.C6{\iinxcr
&
intrcpide:natalcs
timet Diabo
lus &
refugirIaco..^.b. RcfiftitcDiabolo,&
fugieta
vo.
6
lu<tg:te.
IuHcbrxohabetur,OH^tt/a/fc7'<oj.
nam in beJ'
iocontra
Diabolumcorporaquaifunt equianimarum
cingulandafunrcingulocaftitatis&mundicic.
t ^fceiidite.
Vcr dominiu
animasfupra corpus propriii.
f stateingdeis.Vcc
reditudincmintentionis^quia
ficut
galea
eft in
capitc,fic
intcntio refta eflTc debet in volunta
tcqujEcaputcftinviribusanimc.
f Po/.eirt,ideft,forbitefcrralanccarum,amoucndo
in-
de
rubigincm
:
quod
fit
moraliter
pcr
veraiu &
perfcdia
poenitcntiam
de
peccatis.
8^3
Glof.ord.&NicolaideLyra
8a
Mjcc.U.c
a
^lccnditfetiups.hxrcud
& fchiTmatici
cx dmcrfis
pro-
uincijsortl,
fruftradifponuntcontraciuirarcm
D.ibd
la. Toru.Ktfri
non
pmuJcbwt
adi-trh
. .Scd u\ dic vltio-
nisdomini
gladiusciusdcuorabitcarncs
dc
quo
dicitur:
IttcbiUbo
fa^^ntai
mcaijan^um.d ^'''<"'
mcus ae.iorubit uw-
nes. Lt etit yitlana dc
nnniiaterrs^quilonis
iuxta
flumen Euphra-
if ideft.fluxum
fc-
cularis
voluptatis,
cumtraduturinma
nusciusquifolium
fuum
pofuitad Ag-
loncm.vtmittatcos
indagnum
ienis&,
fulphuris
.
b
^/cende
in Galaad.
Mons cft ad
qucm
fcptimadic
vcnitla
Geajt.
cob.dc
Charram fu
gicns:
Eftauteniad
tcrgumPh?nicis,&
2J
Arabix collibus li-
a
banicopulatus.ex-
tcnditurquc perdc
fcrtum
vfq-,
ad tras
lordancm,
vbi habi
tauit ScorcxAmor
J>etg.iiJ rhxorum.
Cccidit
autem in fortcm fi-
liorum Rubcn,
&
Gad,&
dimidiaetri-
bus ManaiTe.
C ToUe
l{c{triam.GrX
fula
dcporratur. Tcrtiapinalis,
qnanimaliapiain,
aliapictinn:alialiquidaalia
arida,&
aflcruntiircxC
loplionia.
indc & noincn
Colophonia
rcfma
fump
RclJna
autcmaptaeftlcfiscorporibus,(5c pro mcdici
ponitur
,
vndc .
^{tu,quid
njina
non ijl
n
GalanJ ?
RcG
crgo pro pocnitc
tiaponitur.acni,
tAfgyptJo...
^
cjmine
conucr;
Iaccas,induitcvosloricis.Quidigitur?Vidiip(ospauidos
t nisadDcum.
Ir
&
tcrga
vcrtcntcs,
foites ccMum cxlbs,
&
fugcrunt,cociti,
J
Acg^tunr&co
ncnclpcxcrunr.Tcrror vndicjucaitdns.-nonfugiccvelox
3
ncsproumcia-
.
ncclaiuarifc puccc fortis.Adr.qu;loncm
iuxraflumcnEu
+
gantpamtcntia-.
^
5a^
vM.^._
alioquinafalfb,
fruflramcdicaiii
expcclanf.quun
accipicnt
abcisi
tatoai,fcdconiii
ncm .
*
Thcodoici
Etiam
fratrcs k
ph
refinam
, &
dcm
dctulemnt
Acgyptura.
R.
na vcro c(l arb
lachryma,
mcd
nicntisapta, qi
potiffimum
cj
lit Galaad. T
phratcviclifunt
&ruciunt.
Quiscftiftcquiquafiflume
s
.'A.iuii lia
(O.
'Pium , b^Si i>fr limfilem vfl i
>.;imChl'f
rum.
afcenditjS:
vcluti fluuioruintumefcunt
gurgitcseius?Ac-
a^Q^.ti
ludm & ifrtam
Chaldforum fcoperiici .ufjnKlcr
i.c^irci
gyptusfluminisinltai
afccndirj&velutfluminamoucbu'
tur fludlus
cius,&:
dicct:Afcendens
opcriam
terram
,
pcr-
n.^
Itjhv^ori vcl rrulal^m. ^lionitc.
10
II
12
13
dam ciuitate&:
habitatorcs cius. Afcedite
equosi?:
e.xulta-
afSupcibi qai
in
poieniii pioiuia
conti.iu i fi .i. inis
prouinciis Avj.y,no
&
etliiopia.
tc in
curribus.&^ccdancfortcs
Acchiopia^
&
Lybia;
cenc
tes
fcutu,&
Lydij arripientcs
& iacientcs
fagitcas.
Dies aut
ille diii Dci
cxcrciiuum,dics vlcionis,
vt fumat vindidam
dcinmiicisfuis.DeuorabitgLadius&faturabif^&incbria
bitlanguinccoru.Vidtima.n.dominl
exercituumin tcrra
J^ ni^a^^fleSmn
b
AquilonisiuxtafiumcnEuphratcn.A(cendemGalaad,&
16 bum dlcincur,
tolleRefinamviiSofiliaAe<rypti.Fruftratmuhiplicasmc
^7
^c^i.
ci
,
rccn.nam vocat.
clicamina,faniras
110 ent ibi.
Audieruntgentes ignommia
q^i^
fruflratofc
Rcchi
cnim dicitur
d
ma,
&vlulatus
tuusrcplcuictcrrarquiafortisimpcgicin
19
tio
Idolorum,.
quidquid
manat.
forte,&ambo
pariterconcidcrunt.
Verbumquodlocu-
^^
JJ^, &JI;i;^;
rcchinam vocat.
tus ci\ dominus ad
leremiam
prophctam fuper
eo
,
quod
Ventutus eflet Nabuchodonolor
rcx
Babylonis
,
&c
pcr-
Eftautcmlachryma
fudorc
lignoru
cx-
halata. vtCcrafi,&
lcntifci,&
huiufmo
di. Primarcfinacft
Tercbinthina omnium
prarftantior, hancgignit
Arabia,
Iudxa.Sy"a,Cyprus&
Africa & infula:Cicladcs.Sccun
da
cftLcntifcina,qu2 Myrtrix.vocatur,hxc
cx Chio in-
fula
dcfortis cumii
cccidit . Sich
ci
,
quia ferapfl
fcordcsin vario
rorc vcrfantur.altcrutrnm fcfclacerantcs,
nonvii
riam vcritatis
accipiunt,fcd errorecaptiui pariterin
ucam
pcrditionis
cadunt.
^
a ^m
}
NICOLAVS DE LYRA.
4
t
Vidi.^^cilicet^egyptios
.
2
'EttCTgzvcncmcs,Scc.Idefl,fngientes.
3 Nccrcfpcxc.&c
tetrofc exfefiinatione fugx,^
adhucnon
yaltbic
eisjiaeofubdiiur,
4
Non
fugict
vcl.ncc faluari fc
putct
fortis. Ad
aquilo-
ncm
iuxtaflumenEuphratcnviti
funt./rfffo
aimirandojub
dil adhuc
propheta.
5
Quiscft Sciticetrex^egypti.
6
Qui
quafi
flumen.idf/^.cMm
rmtgna pompa
&
appamtu
ad
pr^elium
vmit,
&
tamtnftc
efi tttrpiter
debcllatus.
7 Acgy.
Hic
confcquenter
defcribitur
debeUatio
quantu
ad auxi
liarit)s,cum dicitur.
8 Et. Quia
plures
alias
gentafecum
habebat
&fortes,
rt
pofiea
fubditur,de quorum
auxilio nimis
confidebat^idcofubditur.
Et di.
9
Exu 1 tato. Quia antiquitus aliqut pugttabant
in curribus,
I o Acthi.Bellatores de terra illa.
II
Tcncn.fden,do8iadprxlit4m.
1 2 Et
Lydij,&C.
Quia erant edoHi in
artefagghtandi.
1
3
Dies
autcm,&C.Q.(/.fo^i
iflttd non vuUlfit
^egyptijs,
qa
dies iUe
bclHjiatutus cfl a
Deo,vtfiat
vindiBa de eis.
1
4
Dcuorabit
gla.
Scilicet
regis Babylonis ^c^ptiorum
excr-
tittm.
Et
ly
Et incbriabitur,&c.
Idefi,abfque menfura effuniet fi
'
nem .
16 Afccndc,&C.H'C defcribitur
debellationis
grauitas,^m
d
tifuerut ttiterjcBi &alijvulnerati pro magna paite
inf-tnab
J.
idco ditkur. ACccdc in Galaad.v/'/ abttndabant medicind
17
Et toUe Rcfinam.
Idefi,
medicinam:
quia
tamen boiaH
jVcn/f
t,;rfeo/<Z;d./'
.Fruflra,
multiplicas,&c.
1 8 Audicrunt
Gentcs.&c.iA-/"^'
& debdktione.
1
9
Vlulatustuus.
Idtjifjunus cotifufus fugientium
&Bh

r;B.ReplCuit
tcrram.Er fubditur cafa.
20 Ouia for.&C. miiites cnim Tharaonis
,
qui
tdhuc nOK l<
yulneraii ex
fJiinationefugicndi,vnus impelli-bat
alium ad '^
&
fic
mutuo
fibi
nocehant .
21
Vcxhu.Hicconfequenter
defcribitur rcgni
dcii^io,^j:
fubditiir
eius
reparaiiij,ibi.Et pofl
hxcVnmj adhui in dm
*-
prmo ponitur i^c^yptiorumtu
na
,jicui,do
Cl ald,t<-riimpoi
m
ibi:Vox cius.
Cmaprirnum
dicitur. Vcrbum
quod
lo
^^
eft diis ad Icrcmiam
prophctam fupcr
eo
qd
veiiti
<&
Dicic
lofphus. \o.'-ib..Aittiquuaiis ludauuyijuoa ^abuilw*
= '
ll.iinno
rcgnifui
liitrauit
Jiigyptum&
fubicdtfibi.Dtbdi
'<'
tcm
.yJcgypti pridiciafuit.n.anno
loachim
Ittij hfi^fi^tiih
''
priiuipio
hiiius
cap.'&
ille
fuit primus
annus
regni
T^abucb^^
for,vt
habctur
fupra.
15. &jicab
illa debclMone
Mgyf^^^
ad
tfiamdtfliudiiortem regnifuifluxeruni.ii.aniii.
* I Ann

*
t
^' induite vos loricis. Pcr cuflodiam iuftitix &
xquita-
lis:
Ephcfiorum
fcxto
cap.
induti iorica
iuiiitia,&
cxteia. Et
quoniam
in hoc
congrcfiu
multi funt
pufiUanimcs
ex
humai>a
fragilitatc,fequitur.
j
I
Q.iiid iguur^
ym
ipjospamdos
&
terga
vcrtentes (^fc
f
rum
cxjos
. Et
quoniam aliqui
fic Ixtjliter vulnera
;Ji>
quod
dccaetero noncurantur,idco fciiuitur
potte
'*
ftratniiUtpUcas,
;y
leremia:
Cap.XLVL
^:
MncktcM^y.
a
cufliirus tcria
^gypti.Annunciate^gyptoAauditul
A
fUaii dicat.
Vosq alCiuit.sii;agcisartibutdcd.ta. ci Mc.iopol.tclt Argvm .
8^(^
.idiilisvaticiniimi . . ,,
i i r -. ,- i a . s
vnriuns
,cG
nunciatc
Pha- citein
Magdalo,&
reloneti
Mephi.s,&in
Taphnis
dicitc.
joni , qiiia propc
t
lepus
& tumul-
fjbclli.
fatus b
yocate twmfn.
xTheodoretus.Sy
rdftafic intcrpre-
'"*'
tsis cft. Vocatc no
nn
ipfius,pertur-
fta &
ppara
tc
quia
dcuorabit
gladius
ca
qugp
circumitu
aTldolum tl Hhatao.
tuum
lunt.QuarctcoiTiputruitfortis
tuu.O No
(tctit.quo-
- '^QliiaioPuIuscnsinitiinuiholtiumti.i.i lus
niam diis t
lubucrtiteum.Multiplicauitruentcs,
cccidic-
aiStcut hottari fe debuctunt
..dpugnam,
lic hoftantur fi- ad
fngarn.
nolfaia,
Defrrenmt D
fes Tauius, Cf rxalta-
tif^ntpfincipesMem-
pheris.
C yirula.
Quia Ac-
gyptia plcbs
in ddi ttrai.^^j
tijs
nntrita indomi
talafciuaiueridila
plinxreciirauit
,
.
,
"
r T- 1- *"""";""
'caanigam. f
Mcrcniaru.Vnncl
.
qucviradproxirauluum.
Etdicet:Suige,&;rcucrtamur
4
pes Ac^vptiorum
?,vwf ouondl
b
adpopulumnoftrum&adterramnatiuitatisnoIlr-Eafa
^
""
P'^'^'^^^,
fed
In^ A^vmiora
*f Nbuchodon<,o,c,u.ftul.uscf,necotdc-i Wm
Deoarctibc..dan,.
niCrCCnariOS VCCat
ira
Cim
ACgyptlOrU
afcnbitdnsfu.s
/\e-ti;perium potens
cicgladij
coIumba^.VocatetnomenPharaonisrcfris
Accv
<5
lemcit^&vicinasgen-
^
mbci..
^
^^
b^con.ta.e.
^ ^'
mff
tepturbabat,
muU
pti,tumultu,adduxit tempus.
Viuo
ego,inquit
rex^domi- 7
!"-fpr"a?mutabat?n
^
nusexcrcituunomcn
ciusrquoniamficutThabor
in mo
^
luomamfuut
Tha. nbus,&
Iicut Carmclus m
mari,venict. Vala
tralmigratio
"B
Hccft cx
copara-
^
nis fac tibi habitatrix filia
Aegypti:na Mephis
in
folitudi
HnHocnru fru^i-
^^^^^,^^
aefcrct iiihabitabilis .
Vitulatclegans atquefor-
a^Nnbuchodonofotqui
eain
iufugaiHi
fjcie armotum vcrtai.
mofa
Aegyptus:tftimulator
ab
aquilone
vcnicr ei. Merce
tinelocorfifrugi-
fcoru,qiiafiinma
-i.ibi"nerroi-u,gran
d w
Acgyptiorum
p
:cftis
'^lntenigerc
r nam. Thabor
t(minuscftZabu-
lci , mons in mc-
a^nclltiis carnalrbus dfdiii a^i/c.mis carnanuus po.ti
narij
quoqj
eius
qui
veifabanturin medio
eius,quafi
vitu
Ulaginati
verfi
funt,&
fugeruntfimul
: nec ftare
potue-
runcquiadiesinterfculionis
corum venit
fupcrcos,
&
qui
non curam re-
gishabebant,feda-
iiaritix,&luxuria:
ftudebant idcoco-
ramhoftibus infu
gamconuerfifunr.
Myftice
.
autcm
Mcrccnarios
Acgy
pti
fidos
paflorcs^
ecclefixin hocmij ....
do
peregrinatcspof
^''^""'^"'-
fiimusinteUigerc,^,,,ig,.
qni
lucrum tcrre-
I
}
nu
quaeientcs oues
lOip.jo.a
14
fibi
commcndatas
15 p
vaftatores dcfen-
dere
nopfumunt,
16 \'ndc: Mtner.antis au loaa.io.b
10
II
13
d>GaHIeccampo,
*
.^
. . "t


,5 vnde-
nra r6tunditate

mpus
vilitationis eorum . Vox cius
quafi
xris fona-
17 tem&quinontH pa-
ulimis : diftans a
hit
,
quoniam
cum cxercitu
properabunc
,
&: cum fccu-
^^
flor,
cum videt
lupum
ribus venicnt ci
,
quafi ligna
cedentes fuccidcrunt fal-
^^nienjt,dirriitttt
otus
dicefana.io. mili
bi contraoricnta-
lelagam. QMJcon
fiiumquoqiicintcrtrib.Ifachar& Ncphtalim
fuit Car
rrlus.vbi
Nabal Carmclus fuit & nunc villa c(i Carmc
anominedccimo
lapideoppidi
Chcbron
,vcrgcnsad
oentalcmplagam
vbi Romanonim
prsefidiumeft
.
MyiUcc autmcquia
Thabor vcniens lumcn
,ve! vc-
n.r,6clux &
Carmelus,tencllusaut molIis,fiue lc.cntia
Q
ccuncifionis
interpretantur,
fignificant
ha:rcticosin lu
nnefecuIarisrcientisE &
fapicntis fuperbientcs,
vcl lu-
djs
molles,vcl
dditiofos in circuncifionc carnis
gloria-
tc,
qui
iub vero Pharaonc vcrfantur & Chrifto leruire
_
r
uiunt,inhuiusleculi mare
demerfi,&
in
damnationc
prpctua.
:;Theodoretus.i:^ttoniany/cKr eJ-c.Quafi
dicat nc dubita-
iris.Qucmadraodum cofitcntur omncs
abfqucdubio
i
aborcffc
montem,eumquc&
Carmcluracfrcmaris
ri'.xiniumitaprdiliocontinetvcritatem.
d
f^aj3tranimip:niu,us.i.f\2%
aptacaptiuirati.Mcmorat
ctim
rcgiiciuitatis defolarionem .
Mcmphis
cnim te-
pcibus illis erat vrbs
rcgia quod
cdodi lumus a diui-
no
NICOLAVS DE LYRA"
*
Theodorct. Dc-
claratauxiliatorumimbcciUitatem.Nam
vitulusfagina
tns non cxcolit terram , fcd ab
alijs
eomeditur . Eorura
quoqucfugam
narrar.
g
yox. Non folum hifloriali
Acgypto,iufto
Dei iudicio
vinditla
fiiperucnit,fcd
&
fpirirualiin dieiudicij fupcr-
ucntura
eft,quam
nunc
fcriptura
in lotoorbeclara vocc
futura
pronunciar,vnde:bcnc
vox eius xri fonanti
copa
ratur,quodca;terismctallisfonorius tinniar.&dies iudi
p
cij cum^is retro correaiombus fortius fonabit.Tuncn.
Dtus
manifefie veniet,(^
non
fihbit.lgnis',in confpefiu
eius exarde
fcet,&
in circumitu tins
tempcJljs
va. Tunc
angcli ^perabut
pcjj ,
vtcolligantdc rcgnoeiusoia fc3dala,&
ligna
infruduo
Mnt.'i}.(
fa
fccurib.validiexaminiscedat.Tucfuccidef faltus-inu-
Maic^.c
tilis,
gaomnclignii
non faciens frud^fi bonfi cxcidctur:
& in
ignc
mittctur.Et multitudo
perditoru quiquafi
lo-
cufta; breui volatu
fecxtollunt,
ininfernum
demcrgcc,
&tuncpatebitconfufionumomniumcarnaIiucogita-
tio,qua: voluptatibusfeculiinnititur,cQ
Diabolo
punie
da
tradetur,vnde:fubditur.
Confuja efifilia^egypti.&c.
^
Et
dicitur
hic,qi40d tempus
fiatutum belli
tranfiit.
f,
,n. ..
^ Sicut.'.
ftciitverume[i,t]uodThaboreflfitusinmotite',&Car
Anun.
ideli,in ciuitaiibus omnibus &locis
prockmate,quod
melus
p^^ope mare.fic
veniet
deflruBio ^ceypti,ideo fubditur
es praDarent Cf ^H hfll,,^ ;,t,^ fuUriit,,,- _ tt .r_ . r -.j.n ^ .. j /- .
-^
, .
*
n.es
praparent
fe
ad
belium,idcofubditur.
~ Sta &
prxpara te.(]uia
tamen hoc eis non
valuit,ideo
fubdi-
-'''Quia
dcuora.gladius
ca
qux pcr
ciicumitum tuum.
Quare. in
Uebr^eo habetur :
Quarc inclinauit cedcns ad
-^^^onpocensfefuflinereftiu
ires
puirida:
redditur
cauja Uuo-
''
lihmmus
lubuertit eum.
4
>u
rge
&
reucrtamur ad
populum.
Sic dicebant illi
qui
ycnwa in
auxiLium
.Aegyptiorum
.
5 \
facie
gla. idtfi,f.xercitus
Chaldreorum
ftc nominatt^
eo
qf
'
^'tquo
tius vexillo
eratfignum
columb<e ,
vtexpofitores nofiri
yctt.in
Hebr^o habttur: A
facicgladi) vinoCi.idefl,incbrtati
ipi>>^
octijo-fum,fiiut
fupraeodem la.Uititur.
Dcuorabitgla-
<iJU&
incbriabitur
fanguineeorum. /^a/io diuer,itatis
hu
i'^/
'crx
eli,quia
dtclio Hebraica lonah htt
poftta xquiuoca
eH ad
yinmtem &
columbam,
vt ditlum
efi,fupra.
1
3
.
<5
[ocitc no.Ironicl:diciturhoc.
7
^
^m\ihum
^ddaxit.i.tempus
a Deo
confiitutum adduxit
rnHltudinem
Chatdaiorum
adtedcftruendum. In hebneo habetur:
V
oire
ibi,jc//ic, adbellum Vbarao
rex , & eil vocatiui
cafus
tumtus,jcUicet
belli
tranfit tempus fiatmum,
dicit hic Rab. Sal.
qmiiefiatuta debebat
egredi
rex
Uegypiiin campum
contra rc-
g^niiabylonisjed
nonfuit aufusexire
:
&ftc
ad
deriftonem
euif
9
V afa tranf.
idcfi,pr.para
tc
adfugam
de terra . Scitndum
autem,
quodji tiptura
non
lequitur
hic de Carmelo vbi
manfn 7{a-
bal
,[qiie
eft latis loiigl
a mun
, fed
de Carmclo in
quofuit manjio
EliXyqui
cfi
propinquus
mari
tnediterramo.
10 Vitula
SiC.Hocdicitur,quiapopulus.Aegyptiratfetulans,
&lafiiuus.
1 1 Stimulator ab
aquilonc/. T^abuchodonofor ,
qui
a
parte
aqudonis ir,tra'i!t^.gypium,&gladio fuo fiimdauit
eum.
1 1
Mercenarij quoque.
rcrra
.ytegypti efifupra
ware mediter
raneum,
prupter quod
mertatores de extraneis
regionibus
vermes
ihi morabiniur ad
ternpus.
1
3 Quafi
vituli
fagina.
idefl,diuitijs pleni.
1
4
Verfi fun
t,
&c. &
fugerunt vnufquifqne
ad terram
fnam ,
propter guerram imnmentim^ideofubdilur.
1
5 Quia
dics
interfcdionis,/c/7/cef,
quantum
ad remanentes
in
.Aegypto
.
1 6
Vox eius.H/c
confcquenter ponitm Babyioniorum potChtia ,
cumdicitur. Vox cius.
idtfi,fragor,& firepitus
exercitus.
17 Quafi
aeris fo.
fcilicct,ficut
tuba ^eris.
18 Et cum fccuribus.
Quafi dicat,ficut
ligna
non
poffur.t refifie
refccuribus fecredcnttum,fic
necAegyptus poterit rtft(iercxeici-
tuiBabyloniorum.
Tom.
4.
E c
S6j
GIoford.&NicolaideLyra
86
B
a
Eipcfl.
Licct vi-
dcaturinrimarcrc
gnuni Accyptioru
non
irrcparabilitcr
a Nabuchodonofor
eflcdcftrudum.cu
poilca
jbi fucrint
rcgcsvfquc
adAu-
guftum.altiori
ta-
mcn (cnfu Chri-
ftianadefiynattcm-
pora quando
Dci
cultus m
Aegypto
huiusmundircflau
ratus cft.
adquem
cxcrccndum homo
natuscft, dcquol-
laias : Tncuutt domi-
nus.
Uegyptum fla.&
fa.tam
&c.
b tl tu. nr. ti. &c.
Hatc
promirtio
non
bcne conucnit lu-
djEis
:qui
totoorbe
dilpcrfi
conlumun
tur.nec
rcgnum
ha
bcntnccfacerdotiu.
Con-
tuciuSjaitdominus.-quifupputari nonpotcft.MuItiplica-

1Q_j
111
'l-iplicjii
luni fu c numerum
ti
funtfupcr
Iocufl:as:,&
non eft in ds numcrus.
CoFufa cft
i*t>inonuin, fcilicrt, b
^Tiadcn.lo.fcilicet.in
manui
Nibuchodonofoi
& Chaldxotum Hic enim
dnipucrunt
oinnij;& flaiuiji
icgni
cuetteiunt
filia
A.^ypn
,
& tradita in manus
populi aquilonis
,
dicit
dns
cxcrcituu Dcus ifracl. Eccc
cgo
vilitabo
lupcr
t
tumul-
*
tum Alcxandrix,&:
fupcr Acgyptum,3c fLipcrdcos
eius&
^
fupcr rcgcs
cius
,
&:/uper
Pharaoncm
,
8c
fupcr
omncs
qui
+
confiduntin co,&:dabocos
in manus
quxTcntium
anima
^
corum,6^
in manus Nabuchodonofor
regi.s Babylonis,
&
in manusferuorum cius.Etpofthcchabiiabiturficutdic-
'^
b
busprlftmis,
aitdominus.TEttunetimeaslcrucmeusIa- g
cob,
&ne
paueas
Ifi-ael.
Quia
eccc
cgo
faluum te facia dc
Ionginquo,&:
fcmcn tuum dc terra
captiuitatis
tu^e. Etre-
uertetur
Iacob,&rcquicfcct,&profperabitur
:
6cnon
crit
qui
extcrrcateum
. Et tunoh timereferuemeuslacob,
ait
dominus,quia ego
tecum fum:
quia
confumam
egocun-
(ftas Gentes ,
ad
quas
cieci te. Te vcro non confiimam
, lcd
^
caftigabo
tc
nviudicio,ncc
quafi
innocenti
parcam
tibi.
lO
II
Conucnit
autcn-j
Chriftianac
gcnti c
coUigicurdcoinnib
gcntib.&
rcucrtitut
dccaptiiiirate crro-
risadtcri-5Ecclcfix
vbircquicicctin
&
profpcrabit II
ccnii
virtutum n
timcbit
adiicrla;
cofidcnsinDcoluo
Non
cofumctur
g
dcm,fcdficutauri
quodpcrignetntri
fir,
purgabitur.atq
probabiiur. PoHu
mus tamcn
diccrc
quod gcncratio
(ii
antiqua
antc dic
iudicij pcnitus
n
confumctur.y/-
faite
cadtas cvr
git
in
IjYJcl , ti
plenitudo gentim
intrauerit
,
turic m
IJrael /Juus fiet.
NICOLAVS
DE LYRA.
1
Multiplicati
funt.&C.
7 hoc
defignatur magna
multitudo
exercitns
B^bylonis.
1 Vifitabo
fupcr
tu.Alexan.Tv^onjew
eft
ciuitatls
.Acgypti
fa
mofxyin (jna eratpopulus
multus,
ideo
(ignatur hicpcr
tumultiim.
hi hxbrxotamen
hahelur.Superturriultum.
"hlo.Sic
rnim vocaha-
turilia ciuitas
tempore
leren.ix: fei poSieaper mjgnum tcmpus
Mcxandtr
magnus .At^yptumfibifubkcit
, ur illam ciuitaitrfi in
farte
denruciam rexdtficauii& ampliauii
&
fw
nomine denomi-
nauitypropter quod
traaslator
quifuitpoli tempns
^Uxandritra-
flulit
nomen vltiniim
rjuod
erat Cf
eTi
famofum.
S
Et
fuper
Deos cius.
idtftjuper
idola
argentea
&
aurea,qu^
rapuerunt
Chald^i.
4 EtCupcr.tjuiapturesregulierantfubrege^egyfti.
j
Et.
ijui
venerant ad cius auxilium
fperantes
ab eo auxiliari in
cafu conftlij.
6 Et
6 Et
poft.
Hic
confcquenter ponitur rcgni .Aegypti pr^pirs
quia
hctt tunc
l^buchudonofor ^egyptum
vafiautrit,
c
regni
ludx
abfinlerit ,
tamen
poftea^uit
ab
^egypttjs
k.ii
poflfiiitm qHadraginia
annorum
, fccundum
^
habctur t
,
2C).Futrunt
etiam
ibipoflca feges nagni etpotentes
vt
pai
.
Daniel.& Machah.& hoc
tfl quod
dicitur : Et
poft
hcec liu^.u
bitur ficut in
dicbuspriftinjs
lkc.&
patet
luera.
7
Et. Hic
conjequenter defi
ribuur
ccnfolaiio
liidxorum^quibn^
rnittuur reuerfto acaptiuitate Bubyloiiica,cum
dtciiur:Et tUM
caufa
fubditur.
8
Quiacccc. Etdiciturhocdeiuflisilliuspopuli, quiahii'..
fucrunt
dtleti.
C^terapattnt vfqueibi.
p
Tc. totaliter delendo.
10 Scd.
panis temporalibus fetundum
ordinem
iuflitis
mt :
affiii.rndo
,
1 1
Ncc.
Quaft
dicat
, quia
non es innocens
fecundum
veritti
yeljic: h^eiudices teinnucentemj fitibi farcerem.
A D D I T I O I.
In
capiL45.
Vbi dicitur in
TofltUa
: Et Ammon & Moa-
bitai .
De
iflis confanguinitatibus
tam
antiqtus,feu beneficijs tamlongo
ttmporeante
receptis quas poftillator allgat,nonfit
mentioinhoc
loco nec in
atijsftmilibus,quia
talta non
conjueuerunt
in memoriam
reduci, niji apud
reos
quifcripturamjacram recipiunt
: vnde natio-
nes hic
exprfffe
reprthetiduntur propter
vicinitatem
, veljaltem
humanitaiem,
quia fecundum legem
naturte,
homo non debet alte-
rum ledere &c.
A D D I T I O II.
In
eod.cap.TAi
dicitur in
poflilla
. Et tollc refinam.
ybi nos hubemus :
Refinam. in
Hebrp
habetur Zori, i/
figniftcat Tyriacam, prout
diBum
fuit fupra
in additione
fuftr
c.
A D D I T I O III.
In
cod.cip.
'pbi dicitur in
poftil.
A
facicgladij
columbir.
In Hcbrxo inhocloco
proprie
dicitur :
gladij
lonah.ide
ColumbJB,&C. nonautemafacie
gladij
vinoft ,
qudier
i
tem
inttlligatur gladius
columbx : vide
fupra.i^.
in adiitici
vltima .
CAP. XLVII.
yodfa^tiefl.
&c. lercm.
ficutlfaias
& Ezechiel vicinis
nationibus
plagas
venturas
prjEdicit,
quia
C A P. XLVn.
Vod fatflum
,
cft vcrbum domini ad Icrc-
miam
prophctam
contraPalxftinosantc-
quam percuteret
Phara Gaza.H;cc dicit do-
quia populumE
InfeftabantA'"
liusaduerfitatcg
debant. Paldln
crgoficutantci^
gyptijs prxnunc
captiuitatciu
vc
turam.
a
Et
N I C O L A V
C A P.
S D E L
XLVII.
Y R A.
jy^Vod
faQum eftverbum,&c.
Hic
confequenter
lere-
V^
mias
prophctiT^t
contraThilisih^os. t
primo ponitur
temfus
tempus
huius reuelatianis cum dicitur.
Quod
fadum. Et dicit
I{a.Sa.hoc fuit temfus quotiabuc

M
I{^.4
L I T E
n^.
j-
I
Quodfa6iumeflvcrbum,&c.ContraTalfflinos.c\uiiT\tCtpTC
tanturore contundentcs
&orccontun:ide6pcripfos
fignantur
detradorcs,
qui
orc fuo malcdi^ao
contun'
|-
famam bonorum,& per hocipfifuntorccottil^
n^':
osfuummalcdidum tradcnturdcmonunipotcltaa

deipfisfubditur.
^^^i
8^9
lercmi^
Cap.
XLVII.
870
(% a
j (fi/p.Ortcndit
Tyrnm
& Sidoncm ad Paleftinos atti
A nie^licctTyrus
in iorte
Neplitalim
ccciuerit, & Sidon
te
ninus Chana
-
nDrumiuxta
Ae-
gvtum,cajciditq.-
iii
)rtem ludse^fed
ca nonobtinuit,
quiEnaciiim
,id
cftGigantcs
Allo-
piilorum
fortilli-
ni-reftiterunt
. &
cllfquehodieinfi
gnciuitas
Palxfti
^jflJBquamuisdeea
^petatum
fit
Ca-
^a
ituraiji
mtumu-
iir/\mpiternhm
. fed
ipfi
tradimtur hoftibus fffiuifllmis &
p<;nis
pcrpctuis.In-
D
terpretarurenimPhilittha:ipotionecacientcs,Tyrus,an-
guftia,Sidon,venario
Alcalon.
ignis infamis,Gaza,tbrti
tudoeius:Qyxomniabenecon"ucniuntAntichrifto,&
membriseius,
quiperfuperbiam
in
apoftafiam
cadens
anguftia
mentisse-
tcTiinusClianana;orum
in fortem Aler . led non cam
ptfcdit.quia
hoftesexpcllerenon
valuir.
b'f/^.InquahabitabantCappadocespriflmiscultorib.
in'rfc<ais.JH.TCe(t
TPppuli AITyriorum. i^Vi mulritudine & violriiti^ confta
opi>rim3nt.
nusrEcceaquc-Eafccdetab aquilone,
& erut
quafi
rorrcns
^
inundans &:
operient
terra &
plenitudine
cius
,
vrbem &
T Vnicuiouc immlnentc nioitc.
h abitatores eius .
Clamabunthomines&vlulabunt oes
*
aTQui

vom
ploraniium (hcpim.
ht/fl um
(upcrjliit
habitatores
terr^
a
ihcpitut pomp^armorum
& bellato-
rueius,a
commotione
quadrigarum
eius,& multitudine
afiNul; liriiir.lciiicit olicrius cuiam
gerere.
cum holtis in
lii^g
1 is
g aflar-ut.
rotariiillius. No
refpexerunt patrcs
filiostmanibus diflo- 3
lutis:
pro
aduentu diei in
quo
valtabuntur oes
Philiftijm,
a &
diflipabitur Tyrus
& Sidon cu omnib.
reliquis
auxili
js
^,,^ a^lQiL
a
P''eitinidcCappadi'ciavenerunt.
A.
vbpriusfuit
vix b fuis
Depopulatus
cft.n.dominus
Paleftinos,
reliquiasin-
5
vUiremancnt
* ' '
ve-
B ftiia,inalioenim
lo<i zdificataeft.
c
C ~apPadoa(,
d
* Theodoretus.
Dm
interpretare-

mrprophetaSjO-
,, ftedimusaducnas
,
qierantapud Cy
e
,
pr
>s,
&
Cappado-
ca:|uondam
habi
al inPalasftina. f
^emt. *
Theo-
do tus.
Quafidi-
cat\ntiquofplcn-
do
priuabcris.
Caluitinm autem
frcquentcr
indicat
lu(iim.Radeenim,aitcaputtuum&
(umein
labijsla-
mc tationem .
:;Ereticis5c Schifraatjcis , & omnibus ecclefis hofti-
DuMagamvcntufam fignificat ,quia
Chrifticonfcnb-
ritspraEparaucriitinfidias,intaleruntbella
& inccnlb-
:
labolomuitagfecutionu genera.
Ad extrcmu vcro
jpii
a^AbUtis
cpibus
& loboie viiili. b^Foititudincm eiuj.
? A
vocegaudii
& ]xn iz.
fula^Cappadoci^.Venitcaluitiu {iipcr
Gazam,tconticuit
7
arVrbs i.Icrtiniin lct; ludx: i>d non eam habuit
quia
habitatoteseius
fuperar'
non
poluit.
o
Afcalo &
reliquiajvallis
earum.
Viquequo
concidcris ? O
a1 DiabcU.m fii;nih t,cui
tiaduniurpcccatores
in inteiitum cainis vt
rpiiituslaluus
fiat.
b^Nabuihodonofor.<]ui
m diuetds
gcntibus
vindiftmi domini exerciiit.
cTBabylonem.
mucro
dominijvfqucquo.No qijiefces. Ingredcrc
in
vagi-
t Ab .-rd re cjc i 'endi.
bf^iojcfce.
nam
tuam,rcfiigerare&
filc.Quomodo
quielcctcum
do-
minus
prxccperitei
aduerfum.
Afcalonem, &aducrfum
maritimas eius
regiones, ibique
condixeritilli.
9
10
II
fluando,
venatione
cxercet in
mundo,
quos poteft
de Ec-
clefiarapicndo&iri
r'
terficiedo cuius for
titudo
igniscftinfa
mis,idc(t,
concupi-
fccntia carnalis. Vn
dc.l^iitiiseius inlum-
bif eius &c. Pcr libi-
^^
<*
dinem enim carna-
tSonnflsvn.
..
gularucciuo-
hum
mentesexunt
rum fomum
fed
noiiifiimo
prae-
cius.
cipitabitur.
e mufro dumini.
* Thcodoret. Vo-
cauit Nabuchodo-
nofor
gladium
do- E
mini
,
eo enim
per-
1 Succifa cft
mittentc, fccit ifta
,
&
impii
de femu-
tuas foluebant im-
pietatispcienas.
f Quomodo
quicfcet
cum dominus , &c.
QuafidicatNonpo
teft
gladius quiefcc-
re,nifidominoiu-
bente
procul
cuius
vindidam exercet
velrQuaficxperfo-
na affliftorum ad
gladiqm
domini locutus erat , fed hic
refpondet
in
perfona
fua.
* Thcodoretus.
Profopopeia
vfus
cft,vt
doccret
aper-
tiuscreaturam non
careregubernatore,
fed fadoreeius
omnibuspraeflcquasinterdumquidem fuppcditatipfis
copiam bonorumquandoquevero peruertit
vt delaba
tur in calamitatcs .
^
#
CAP.
^
NICOLAVS DE LYRA.
mr
oh/idebat ltrufalcm,rt dicium eli
fupra,^ g.&
ah
ilhobfi-
^.jndifcifkrunt Chaldiei,vt obuiarent ^
SyP^^i^
venientibus in
'"
atix^m IudiCorum^qnorum occurfum
timens P^ex
,Aegypti,fp^.-
>
liaMGa-^am, (]U
efi ciuitasin extremitate terr<e Vhilijthinorum
verj:
Ai:gyptum,vt patet
in
defcriptione
illius
terr^
, &
reuerfus
e/f
aerramfuam.
Confequenttr
ponitur vafiatio
Thilfihinorum
.
:
per 'gem
Sabylonis,cum
dicitur.
'
1 lcc &CC,
Quia
d
parte aquiloais
intrauit exercitui
Babylonis
ttrru
Thililihinorum ,
qui
nominatur nomine
aquarum
inundan-
tim^idefignaniumf>rtitudinem
exercitus,& eius
impetum, ft-
cut
f>ia.%.b.dicitur: Adducct dominus
fiiper
cos
aquas
flu
-
miislortes
multas.rcgcm Aflyriorum
&c.
2
^^\Am2kinx\\.\iOV!\\ms.EitcnmvlulatusfonUsconfufuspro
ted& ex
magno
iimore &anxittate.
,J
lon
refpcxe.
ad aiiuuandum eos ex
impotcntia.
4
t dif.
IJix ctuitates erant
confederatx Tbili^i$is,&
ideo
dif~
-
ftpatfueruntcumas.
) .eltquia
in,Cappa. Cappadoces
(^ Thiliflhxi exierunt de
eadem
eadem
Gente,fecundum
quod
dicitur Gene.io.de
quibus egreffifunt
Tbilifihijm
&
Capturim,idefi,Cappadoces.vndehic
habetur inHe
br^o
Infulx
Chaptur.eJ" propter propinquitatem diSiam,in
auxi
lium Thilifthinorum venerunt ^cum eis
perierunt.
6 Venit caluitium &c. Licet
enimfui^etprimbfpoliata per
regem .Ae^ypti,
vt diiium
efi,tamen pofieafuit amplius defiru^ia
perre^em Babylonis.
7
Conticuit Afcalon.
Idefl , popnlus ^fcalonis
nonpatens
reftficre
.
8
Vfquequo
concideris.
Hic
eflfinis
verfus , &
refertur
dd
terram
VhdiJihinorum,&
quod fequitur.
9
O mucro domini.
dirigitur adglaiium T{egis Babylonis,
qui
dicitur m-icro domini,eo
quud
erat executor ditiina
iufiiti.^,
yt
frequenter
diHum rH
fupra.
10
Vfquequo&c. Ingrcdcreinvaginam. &ficdicebant
ThiliflbM
&
regiones
iiU
^ladio Babylonis affiii{. Etrefpondet
prophtta
.
1 1
Quomodo.(/.</.^<i'f
j
occifionss
&viUbrias
nonfacit
virtu-
tepropria,feddiuina, &fimiliter ctfiabit
ab
occiftonibus
&viBo~
rijs, quando fccundumordintm diuiHteiufiitiapunietur
&
ipfe.
*
CAP.
M
l{ ^ L I T E
!{.

lce
aqu^^fcenderuntabaquilone
. Ideft
, turbationes
iftorm
, adimonum
poteftate,
fecundum
quod
dici-
turfijra
primumcapitul.
Ab
aquilonc
pandctur
om-
nc
mlum .
Quodautem
per aquas fignificetur
turba-
*iO
> 'atet Ifai. 8. b. ,Adducet dommus
aquasfiuminis fortes
re-
gem Afiiriorum,
&c. Detradores enim
per
dsemoncs acri-
tcrturbabunturpccnis.inferni.ideofubditur.
f Eteruntquafiturrens
iiiundans&c. Dc
quo
dicitUf Ifa.
30.g. Trteparaia
efi.
^b
Beritophet,
d
rege praparata profunda,
&dilatata.
T\[utrimcnta
eius
ignis,
&
figna
multa
, ftatus
dmini
ftcut
tomns
fulphuris
incendtns eam.
Tora.
4,
c
871
Glof!
ord. &Nicolal
de
Ly
ra
87:
Exod.if.f
i MjJmfn
fucciJerit.
^
CAP. XLVIII.
A
A
^ Moabhscdi-
a j\ citd.minustxer a
cr/MMi Dcus
Ifrttel.Si-
cut cft circuncino b
carnalis&lpiritua-
lis,(ic
Moab carna-
lis &
Ipirituaiis.
Moab
inrcrprcta-
tur
depatrc
, vcl a-
qua patcrna
tan-
quam
dc inccftu &
cbrietatc
conccptus
quafi
ablcntc & nc-
lcicntc
patrc.
Rcx
Moabitarum Balaa
arioluni ad malcdi-
ccndum inuitauit,
qui
contra Moab
hxc intcr cetcra
C A P. XLVIir.
^Admrfuni Mob.
D Moab hxc dicit dominus cxcrci
tuu Dcus liiacl. Wx
iiipci
Nabo
quo-
2
Selliovcl
ptoyh(t>a
nia vallata elt &: confufa.
Captacftj
a*c:uiiias vel villa Gluiium.
Caria
Thiaiim,confuG eIltfortis:,&:t
trcmuit. Non cll vltra
t
cxukatio in
t
a^tx fUic
vci
aqua p^tcrna.
btCogirationes.
TCiiiitas Seon
rrgii
Ammonhzoram. Vmde:
Egrrllut
eH
itinis
de Flcbon, & flammA de mrdio Seon.
Moab : contra Efcbon
coi^iraucruntmalum.
Vcnite&:
filcns conticcfces : ic~
^ti.rr.incn: mrrrotis.
qucturcjuc tcgladius.
Vox clamoris dc
Oronaim,vaftitas
^PtotiiaLia
Aiabum.
& contiitio
mafjna
. Contrita cft Moab
difperdamuscamdegcnte
:
Ergo
j
4
t
S
6
annunciate
TGciilinni|nciatur.
i.CoT.le.
prophctauit:
orietur
Clamorc
paruulis
eius: Per afccnfum cnim Luith
ploras,
JlellaeXlaCOb,&
eXUr
^Cliui.idcfl.itinciijquoddiuitad Allyrios.
7
gethomoex ijrad,&
afcendct inflctu:
quoniam
in dcfccnfu Oronaim ho-

percutiet
prtncipts
Mo
*
i paeuntc Mcb.
*
Fugitc,
faluatc
Ifa.i9.e
Genc.i9.e
TrIo.
tft.Significat
autem
^^^ vlulatum contritionis audicrunt
Moab
laptennam
c
TMrricair.boreiUmmiiis.
faecularcm, dcqua
j^njmas veftras
: & eritis
quali Myricie
in dclerto .
dicitur : Tcrdam
fa-
a '
fienttam fapiemium
:
qua:
autorem fui fenfum habct :
Qua;cx
Dci
cognitionc
gcncrarur,vidcturquidcm
de
patre
nafci.fcd quia
adul-
ter
eftaduerfariuspopulo Dci,deinceft;ii,&fpcIunca,no
^egcneratur.-
vndein noflc
pcrijtfccundum
Ifaiam, m
crrore,fcilicct,fempitcrno,ficut Acgyptij avigilia
matu-
tinaidcft,
nolcfludibus obruti (iint. Et Loth deSodo-
misnoftc
parcntibusvcnitinScgor,&
ortuscftci fol.
Hinc:
2i*ta
mcie
vnflaia efi .Ar,conticitit Moab. Notadum au-
teni,
quod
Nabo
interprxtatur
feflio vel
prophctia.
Ca-
riafhiarim,ciuitas
vel villa filuarii. Efcbon
cogitationcs,
Luith
gcnc:Oronaim
foramen mocroris
Quiacrgoom
nc
dogmacontrarium vcritati,abfque infpirationcDci
de humano ilnfu in crroris tcncbris nafcitur
, node va-
ftatur,(5c
argumcntacius,idert,
muri ccclefiaftico fcrmo
nc dcftruuntur,vt xtcrno filcntio conticcfcant , & faftio
corum ad
poenitcntiam
&
lachrymas
vcrtatur
fuper
Na
bo,ideft, prophetiam vclfeflSoncm,magiftros,(.corum,
&
iupcr
Cariathiarim vbi no funt arborcs
fruftuof^^fcd
faltus infcrtilis
erit,vhilatus
Sc
plal;us,& omniacloque-
tix
tiJEornamcntatol-
letur,
vtnudircma'
ncant&defotmcs.
Et fi
quid virUitatis
habcrc
vidcantur,
inbarba
rafaavirc
ccdcfi.inicocrtccnii
natum&dcbilcco
probctur.Accinsiin
tur (acco
pcnitct
&fuptcaa&dc^.
niata in
quibuslfi*
fublimcscrcv
'
&in
plarci> ,,_;_
fac
vixqua:ducitac
mcrtcm,
critvkila'
tus
,
nccalccndcii'
perfupcrbiam.fco
dcfccndcnt in
flciji.
Tum
inrdligctom
ncscogitationcs
asvanas,quodintcr
prctaturE(cbon,(!c
cafum &
nfccn(nm
fupcrbix,
vtvoxf
rum
audiatur v.
adopera
mala
qi
fcccrunt : &
-^
datum
quoL.
bantDei,propria
fcconfeflionedamnantcs. Ci
cgerintpocnitcntiam, per
Luith,
ideft.
gcnarum
masad
altarccon('ccndant,&quafi
moerorisfor.; ;
in introitii clamorcm contritionis lcuentad dominu
dicentes: Sacnficium
Deo
Ipiritus
con.&c.
b
i^icfnperT^. PrccdicitvaftationemBabylonioriimf
pcr.
Moab
vcnturam,&
(uper
cius vrbcs
inclytas.
hoftcs fucrunt
populi
Dei,
& deriferunt cum
,
vai:,
in derifum CEteris nationibus. vndcin
fcquentibi.
enim tibi in
derifum Ifrael,quaji interfures
reitr>fjts
etn
Ifaias . Onus Moab &c. Eft autcm Moab
prouin^
bum Nabociuitasnobilis
,
in
quacratChamos
i
quod
&
Beclphcgor.
c sal.
Quivolunt
faluarcanimam
fuamfugiant
vc;
futam doftrinam
Philofophorum,
& hajreticorum.v:
ccrtuseftintcritus : &
pcr
humilitatem confcftionis .
gant poenitcntiam
crroris indefcrto diftridiabftina
tia;
,
mancantque
in
fimplicitatc ,
& veritatc chatholn
doftrma: ,
^
Mo
Diuifiot
NIC OLAVS DELYRA.
C A P. XLVin.
D Moabhsc dicit dominuscxcr.&c.H/c j ter
tioloco
prophetiT^at
tontra Moabitas
,&
diuiditur
id
duaspartes: quia primoponitur afjiiciio
Moabit*
rum ab
uiffyrijs.fccundo
d
Chald<tis,'bi.H<^C
dicit
Dominus.*^ hoc moJo
procedit IJaias pwylKta
contra eos
propljetfj^ndo. i$.c.& i6.&
inpluribus
vtitur ibi ver
bis
hicpofitis,<:x quo magis apparet ifaiam O leremiatn
codtmfpi
tiiuprophetafic.Trima
diuiditur in
tres:quia primo ponitur
Moabi
tarii
vaJiatio,fccundd
vaflationis
ratio,ibi: Pro CO.n.
Tertiopro-
phettt cdpa/Jio.ibi.ldcd fuper
Moab, Circa
primum
nominantur
plures
ciuitates terrx Moab
,
per quas intelligitur populus
ibi habi-
tans,eo
modo
loquendi quo
dtcitur
aliquaciuitas ajfiigi
vcl
vajiari,
quando
quando
populus
ciuitatis
afftigitur
vel
vaflatur.Dicit
ioitur,
3. Vaj
fuper
Na.nowe eji ciuitatis notabilts in terra M<d.
3
Confufa for
. l
defi,Cariatharim,
qux
erat valde
fottis
c
tas intcr aiias.
4
Contra
Efc.co.ma./c///tcf,
Chaldd diccntes adimca
Vcnitc
difper.
5 Scqueturque
tc. Quantum
adfugifnttsextt.
6 Vox cl a .de Oro.
Idefiy
de taii loco
egreditns
a moriemh
6
ftigieniibus.
7
Pcr afcnim Luith Scc.nomen
ejl
montis
iti^Moabadqk
rnultt
flcntes rejugerunt,
^
S Hoftcs
\\u.COn.Jcilicet,
Chald^ei d
longi ptrccperumck
rem
Jugientium
.
9
Eiitis
qua.
Idcfi,Jlcriies
ab omni bono. In lUbtM
fic
Ix
tur:tritisquaji
vaJUtasin dcjerto,
'
*Pro
M
n^^
L J T E
I{.
i I ^dMoah.
PcrMoab.quiintcrprctaturex
patre,e6g>
cx
patrc,
& filia fuit
natusGcncf.ip.fignatur
homo in
pcccatis
natus&
nutritus,&pcrcius
fubicaioncm Af-
Msquifaauraivigilantcsintcrprctantur ipfiusfubic-
ftio
dxmonibusqmnunquam
dorniiunt,fignatur:ide6
fubditur.
a yx
fuper. Quae
interprctatur confolatio
,
talis autcm
hominis confolatio non cft nifi in
turpibus
,
&
peccatis
qu2
ducit ad \x letcrna:
inalcdiaionis.
t iluoniam v. Inmorte .
3
Et
confufa. confufionc
gchennae.
t Capta
tSl Caru Thiarinh
qua intcrprctatur
vrbs filuai&
pcr quam fignatur congrcgatio opcrum
inurilium,ii'
filuacft
congrcgatiolignorum
infruduolorum:&
moralitcr
capta
cft Caria Thiarim in mfertc , quiatu
ccfl^antoperationcs
inutilcs &
malquantu4ii
adcK
i
tium,(ed
non
quantumad fupplicium.
t
2^{p
fftv/t>^c.Y)</. (cd maximadcfolatio. i
i
Contrita.qui intcrpretaturcingulum
triftitiaf,& fig !'
fafciculum
pcccatorum. j
t Cogitauerunt rwd/rt.fcilicctdxmoncs, qui pcccatoril:*
difponuntpoenashorribilcs-
t i>^o/i/.wro>;ff/.
In
p^nis gchennJB.
t

Sequeturque
te
gladtus.
lcilicct dicmoi>u m finc finc-
'
quoniam
talcs
frcquentcr tcniporaliterproipcrani
>
lequitur. ^
t
W
^n
leremix
Cap.XLVllI. 874
Oat(flo.
&c-Qy^'i'i^^^^nnonc)\my\^n^
& in feculari
ientiaflorerevidebatiir,
in cielcrtum&
in foiitudincm
digctur
Quia
vero
difplicct
Dco
omnishypocrifis,
vt
qucnsfcntcntia
oftcndit.
AJ.i^'flJf/-Necefleeft
.n. vt non folum intuea-
lurquodagimus.
detiacjuadifcre-
pneagimus.
. Ambrofius
.
ipusDci
prjepro-
fram
cxigit
fefti-
i.tionem
. Ideo di-
fpulus
illequici-
tis
Petro
ad mo-
rimetum,
immo-
<;e
commendat
:
i via
Dci feftma
cjortctefle progref
corporalis
rei
prsmia,
nccad
laudis
verba, .nec ad D
humanam
iudici/gratiam
anhcIat.IpUigitur
bona no-
ftra,
qniainfidiantisculpsglaJiumeuaderenequcunt,
nifi follicito timore
quotidie
muniantur
, reae
per
lob
diCitixx.yenbar
operamea qnaji qua apte egenm
in
Deo:fed q-iid
l-''-*'^.
inhislaienteir
pertule-
a fDialeftics
dirputai->nibus'
Pro cnim
quod
habuiftifiduciam in
munitlonibus
tuis,&: i
a
fSa^iicntiK
ix^ulciiis vcl mciiiorix . b ^AbeccIeliallicis ciiis vcl meiiiorix .
pui^Tiant
vetitfltis.
qui muniuniut fcuto fidei ^ lcuto
c
1 Figincnia
hxreticonim vel
philofophorum quaEColHi.t<lu.iG idoa.
in thefauris
tuis,tu
quoqj capiens:&ibit
Chamos in tra(-
^
fCuit.ies;
^
HMiniftri.
4
migrationem/acerdotes
eius
&cprincipes
eius/imul.Et ve
l
alEcclcfiafticus.
b
tSeculaiisuientis munitionem.
clQuia
omnisprauusintellfftuscaptiuahitMt
nietpra!doaclomncmvrbem,6(furbs
nullaraluabitur;,8<r
' F-.l!x humiliationcs.
f
r fta: .
irtutcs
7
peribiit
vallcs &
diflipabunturcampeftria; quonlam
di-
I
''QMnll vrqne.idhucflotuit.
imem
vt diabolo a
^it dominus : Dare t fldrem Moab
,
quia
floren,'?
eg!
edie-
*"
at
emper
turjSc^iuitateseiusdcferta^eruntj 8Qnhabitabiles.Male-
{
a1
Vcl defidiofc. *VeI
pro coipoialis ieipi2mio>ve1pio
laudis
veibo.vel humani tudicii ^iaiia.
10
a V*^i^''^ua fat;i:c:t.is.
abijt.
Idcirco
permanfit guftuseiusineo^
&rodor eius
ne
a ^Veibum D
tr.
Malcdi3tts
qui-
De
idiapertorporem
i.fcitur, frausper
jiuatam
diledJio-
im.lllamminor
:aor Dei
exaggc-
jt,
hancproprius
iiorfuiexcitar.Fraudcmquippe
in Dci
opereperpetrat
c i fe inordinatc
diligcns pcr
hoc
quod
rede
agit
ad re-
mncrationistran(itoria:bonafeftinat.Tribusaiitmo-
d
frausiftacommittitur,quiaaut
tacitacordis huma-
n5ratia,autfauorisaura:autresqua:libet
exteriordefi-
datur
Contraquodper prophetam
dicitur .
Eeatusqui
C i.jiiticmciiii4sjuis
ah
omnimnntrc,(\v[ii
enim non (olu fraus
ipli
ifacceptionc pecuniz
eft,
ncc munus vnu eft.Tres veru
f:itacceptionesmunerum,ad quasex
fraudc fcftinatur
2unuse(\.n.acordt:
captatagratiaacogitatione
. Mu-
risabore.gloria pcr
fauorem Munusex
manu,prxmiii
prdationem,Iu(\usvcr6abomni
muneremanusexcii
t
,quia
in eo
quod
refte
agit,
nec ab humano corde ina-
r m
gloriam.nec
ab orc
laudem,nec
a manu
quxrit
rc-
oercdationcm. Solus
inDeiopcre
fraudem non fa-
C,
quicum
in ftudio bon adionis
vigilat,
nec ad
corpo-
cxtrisvtfandiisad
irfetur coeptum
i:rimpediendi,fpa
I
^,^^^^5
qui
facit
opustdominifraudulenter,
86naledi
BtimnOnrelinqUa
^
1
aTVdbumDti bTlnterfcftionecr,Iisvit,
dus
qui prohibet^ladium
fuum afaneuine. tFertllisfuit
^^
^""^ '^^"^:
^"'
-, iLjirr o

ri r

-k,
'*
/*'" t/-"''/''
carmm
ei
paccacus
Moab ab
adolelcentiaiua,&:
requieultJnrecibusluis.Nec
1
5 fuamcruLtfixerut,
&c.
^""
uCapiiuitatis
transfufus eft de vale in vas
,
&l in
tranfmi^rationem
non
nmignoro. Sscpc.n.
bona noftra latroci
nate fraudc
pereut
quiareftis
aftioni-
bus
concupifccnti?
terren?
fe
finferut.
tS"nt.
Saepedcfidia
inter-
uenientedcficiunt,
&:
frigefccntc
amo
re tabefiunt.
C
Etm-dcdiBus.Vo
tcft hsc maledidlio
g
omnibusconueni-^^,;pfiM<.
rcquifiuxumfacu nb.quiavo-
li
fequuntur,&cor
\m\.c.
pora
fua
caftiffare, ^^*}"^-^;. .
&leruitutifubijce;J^""^"S''8'=
re
ncgligunt,
fecun
'
c^r. , y.f.
aml
vt
R'-cjuieuit
carrn m
'
b^F.!
14 Q^tiia fine
fanguinis
ef-
15 fufionenon ptremiffio
1 6
peccatorum.Caro
enim
J7
&
fanguts rtgnum
Dei
rion
p(fjtd(hunt
.Wl2'
ledidusergoquiprohibetgladium.ideft,
verbum Dci a
fanguine
:
quo
fcilicet animatur materia
peccatorum ,
fundendum eft
quidquid
in mcmbris noftriscarnale,&
terrcnuminolcuit&refecandogladium
verbi Dei.
i f
^-
Gregorius
. Gladium a
fanguinc prohibere
eft
pra:di
1"^*^
moa'
cationis verbum a carnalis vitae interfedionc
retincre, -.
dc
quo
dicitur . Gladtus mcus denorabic carnes . Hinc Pau-
' 'i'- ' <
lus ait .
Conte(ior hodie
quia
mundus
fum
a
fangume
omnia .
Ad.io.f.
lion
cnim
fubterfugi quo
minus annuntlarem omne
confilium
Dei vcbis.
d Tertilis. Ofteditur Moab ex abundantia in
odiumj-fc
elationem veniflc, &
populum
Dci afflifl:um
defpexifte,
quianihilafflidionis
vel
captiuitatis patiebatur.
e a
Pfm<j/./jfgy2j.Thcodoretus.
Permanfitinmeta-
phora. Quia
racminit
valisjneceflario
fecit etiam muta-
tionem
^*
NICOLAVSDELYRA.
1 Pro eo .n. Hu
confeqnenter ponitur
dici^
vajiationis
ratio
,
qt
c(i
duplcx
vnaex cius
fafiu.alia
ex Dei
contemptu.fccutrda
ibi
A fciluni c{\.Tfima adbuc
dupkx. Vtima,qiHa
nimis
confidcbat
inntalici]sfms,&abundabant dinitijs. Secunda^quia habebantpo
pnrcs,v:roi
beilatnrcs natiuos de terra Moab :
propter quod
ni-
m
ftpcrbierant
&
iujium
erat
quod
punncntur.l^itur
primbpo-
nnr
primum fccundo
lecT4dum,ibi.Qi\on\odo
dicitis.Circd
pri
nm dicitur.Pio eo
Scc.reputando
eas
mexpugnabites.
2 Et in The.
tefiimado.quod indepoffes
bellatores conducere ad
rt Hcndim omni homini.
j
Fu
quoqj.jii
nulla
poteHas
humana valet contra iudiciu Dei.
4
:it ibit Qhz.ldoiorum erat Moabitarum.
5
n tran.
qma
Chald<ei
portauerunt ipfum
ad
terramfuam,pro-
pt-
materis
praciofitatem.
6
Et
ve.prc.'.
exercitus Chaldaorum.
7
Et
per.val.&c
i.hiibitantes in vallibus
&
campefirihus.
8
Dateflo.Mo.&c.'.rfici/e eum
fimilem flori
cuius
pulchrltu
dotarcefcit&deficitfubito.TranslaiioChaldaica habetftc.
Date
i o.nam
Moab,
quia egrediens egredictur.Et efi
hic
Moabgenitiui
cafus
cafus,& efifenfus
.
\egnum
Moab dabitur
ttlteri,&ftc egredietur
a
di^nitaterrgia.
9
Maledidius.
Opus
Dei dicitur
deflrtdHio tMoab,cd
quodpro
cedcbut
jecundum
ordinem diuintc iufiitie , cuius
exequutor
erat
exercitus Chaldeorumftdcb
fuhditur,
I o
Malcdi.qui pro.yi
Moabitarum .
Confequenter
reuertiturad
defi
ribendfm eius
diuitias,de
quibus fupcrbierat
dicens.
I I
FertiUs./^rfii/^y.
12 Ab adolefcentia i.a
tpc quo ccepit effepopulus
nominatus.
I
j
Et
icquie.i.quiet^poffedit
diuitias
fuas,qu^fcces
dicuntin,t
qubd
Pieliarttfomentum
omnihus
vicijs.
14 l^CCtTcLmfll.Loquitur
de eo
feciidiimmetaphoramv.ir,i,quod
non cH
transjufum
de vno
vafe ad^
aliud eo
qubd nonfuerat tranf-
latus de
terrafua
ad aliam
per captiuitatem.
1
5
Idcirco
i.fuper
eins.
16 In eo.
per quod deftgnatur appetitus
eius & inctinatto ad v:-
tia
quibus
diuitif prtfiant fomentum.i.Tim.6.l
.Qa]
volunt di-
uites fieri:incidunt
inlaqueum
& tentationcsdiaboli,&
in dcfideria mala & nocuia &c.
17
Et odor.i.fama,
J< Non
t
8
DatefloremMoab.
Iden,licetadtempusprofperctur,
laien
aEternaliterpunieturjIob.ai.b.rencttj/w))^?,
&
^tt iram &
gaudent adfonum organiiducunt
tn bonis dies
fuos,&
.in unBo ad
tnterna
defcendunt.
Exemplumdediuitecpu-
loi; .
Luc.i6 Et
quoniam
tales
adpalliandum
fuas ma
nt
s,
aliquando faciunt
aliqua
bona
opcradcecnerc fc-
qi.mr,
- &
9 CMalcdi.qM
fa.opus
Dei
fraudu. OpusDci
fraudulen-
tcr facere eft
operebonodegencremagnam
malitiara
palliare.
10 Et
male.qui prohi.gla.fu. Ideft,
iuftitiaBexercitium
apcccatorum prxcifione, cumpoflSt
& dcbcatcorri-
gere.
11 Fertilis
fuit.
In
temporalibus
bonis.
13
Et re.
Quiadiuitiae
fomentum
pnijflantomnibus
peccatoribus:
&
pcr
hanc
requiem fignatur pecfcucran-
tia
inpcccatis.
Tom.4.
Ec
i
n
Gloford&NicolaideLyra
8
/
4^
tioncm,dcgiiflu&
A odorc

Prbptcrca,
a
inquit
,
pcrmafit
in
firofpcritatc&nul am aduerfitaie
cx-
pertuscft,
vclutin
eirdcm
fcmpcr
c6-
ucrfanslocis.
b
a Mitiamei.&r.
4< Thcodorctus
.
Tropic^poUiit
ifta
Dixit.n.flcrct.ficut
IfuccifJenim.
dc vafc,procxhau-
ricnt.Nccfufficict
ipfis.hoftibus.f.
ac-
cipcrcqu.x
funt in
Vafis,fcd&vafac6-
tercnt.vocat porro
c
vafaquidemvrbcs,
Ar>,i I .quxautcm
funtin
1C6iokcce.
^,(^3^opcs,vtrumq}
vcro fccerunt
ho-
ftcs &
dcpopulati
(unt,&
inccnderut.
g
Quicunq;
in huma
na
philoibphia
c6-
fidunt defpicientes
ccclcfiaEficie&
do-
ftrinam
fimpliccm
venicnt
illis ordina
torcs
& ftatorcs
dogmatum
fuoru,
&
diripicntes
thc-
fauros falfa: fcien-
tiae,
quos
in libris
quafi
in vafis ha-
buercmaligni.f
fpi
ritus:& tunccofun
dcnturinexituvit?
probantcsnihil
fibi
I
2
3
4
5
7
8
lO
II
II
Moab nuUo
modo
advitamclYcaCho
mos.quenudmo-
diim nec
Ifraclvl
lum
confcquutu
eft auxilium a'
idolis.
C Confolininimrr.
Ironicc
vcladpcn
tentiam
prouoca:
vt
per
fatisfaOion
consruamcuadai,
mifcriam.
Myftice.Sapicr
tcshuius miin
'
hccrcticiquo;
.
ab
fignificatfiftu)
titiam noncoric)
rint.ndfidemcaih
licam conucrfi,\
ftoncftimmutatus.
Proptcrcaccceaics
vcniunt,aicit
do-
. Cldcft hortibu tr.djm d..ipunJ.m,su.
fctuteniur oinnfin fu?<::kftilrm
e us.
minus 8^mittam
citoiainacorcs, 8c.ftatoicslaguncula-
rum, 6cftcrncntcum,
&vaiaciuscxhauricnr,&Iagun-
a
5Q.1M1
non
j)ot<:niauxili

culas
corum coUidcnt.Et
cofundctur
Moab a
Chamos,
fi
j

Vbicol^W-nt
viiuloiaareo.
cut
confufa
cft domus ifracl
a Bcthci in
qua
habcbat
> ^Libationii.

^ o

1_ A' J
fiduciam.Quomodo
dicitis forccs fumus,&
viri robulti ad
TTTub noinine Moabftul.iti lcculi&
fuperbia
confmatur ^Hoi.cs.
prxliandum
? Vaftata eft Moab,&
ciuitatcs ilUus t lucccn-
*
a
Idui
in
P"^P"
""'= "' fcientiaconhdcb.int
b f Damnationcm pcrpctuam.
dcrunt,&
clecnii iuucncs
eius dcfccnderunt
m
occilioncm,
lA,HTnus
ait rcx
,
dns exercituum nomen cius .
Propc
cft interitus
a INondiuiuionmell quod
ccrtofin. obnoxiumcii
MoabjVt veniat,&
malum eius velocicer
t
accurret nimis.
t ConfoTamini
cum omncs
qui
cftis in circumitu ciu.s
, 6<^t j
nict lUis
ruina,&\
r. /- .
1-

/-x" ^ f^^ ,.(!< 4
ftatio omnibusv
vniucrfis
qui
fcitis nomen
eius,
dicite
:
C^uo
contraaa cit
^^ ^.^^^^^ ^^^^^ ^ ^
virea
fortis
,baculusgloriofus?
Oefcendedegloria
,&
fc-
,6 ucrfis fcais.Qui
dcmfitihabitatiofili^Dibon:
quoniamvaftatorMoab
-7
"'-^^^^^^^^^^^^
a 1 >'ti'porem
.ndical Aroer
propter
fubitum cafum.
a 1 C ~|
afccndet ad
te,difllpabit
munitionCs
tuas. In via
fta,&
pro
J.;;^^;;;',,^^^^^
fpicehabitatioArocr.Interrogafugiente^&ci^cuafitdic,
jg ^ ^hfdm.Sk
r__*:.. .-
contra
Babylonc
&
Philifiijmvai
natuscft, quiac
preflcre popuki
ludxorum,itapr
diciturvaftitaj.M
bitarum.i. Arr
abAflyrijs,&r.:
lonijs:
Abvtr:.
.n vaRatifunt,;;
doScnnacher;c;
ptiuauit
Ifrad,
2 2 Nabuchodonofi
19
a
iB.cfponliofugient.
-
quid
accidit?Co'nfu(us
cft M
oab,quoniam
vidlus eft . Vlu-
late &
clamatc,annuntiatc
in
Arnon:quoniam
vaftata eft
Moab,6^iudicium
venit ad tcrram
campeftrcfuper
Hdo,
&
fupcrtlafa,&:
fupcr Mcphat,& fupcr
Dibon,&
fuper
Na
bo,Scjupcr
domii Deblathaim,&
fup
Cariathiaiim,
& fu-
per
Bethgamul,&iupcr
Bcthmaon,8cJuper
Carioth,&Tu
pcr Bofra,&fupcromncsciuitatcs
tcrr?c Moab,
quslon-
prODantCSmmiUDl
^
\r .,Q:Jd;^MinfarculodoRma,urc.un(..uincft
profuifle
fludium
d
ge&quajpropcfunt.
AblcilumcltcornuMoab,
& bra-
fuum,&falforum
& ^ ^ ^
n

i

^^'""
''%"''
^, rnhnerfit lerufa
pa9y.b.
dcorum fuoru
cul
-
chium cius contritum cft
,
ait dommus ,
I ncbriate eum
^J
^"
J""
Cturam.Qiua.Ce
r.' '''TrX'l\l'^''"
''"''''
^
Matt.y.d. tum d^nonia,
tunc
quoniam
contra dommumercflus eft. Et t allidctmanu
^J
^J^X^o?^^^^^^^
&" nldireills in^^tiein
a:ternum. lufti autem in vitam
peruerforum
ea^uidquid
ad terrcnam fcientiam
p
ot
anjjCii
C1U5
13
^^^ ^
putatur
robuflum.iubuertitur
,
vt mhil
probc
bT/<:T/-Wf/rWo^fe.
? Theodoretus.Tcroboamcol-
quodfortiffimumputabatur.
^.j
locauii in Bcthel vituIam,docet ergo
fermo
prophcticus
4^
'^'"^"'
20
21
Diaifio.
NICOLAVS
DE LYRA.
4c
i Non eft iaxtavit^.Ab
antiquo
enim erant
diffatnati
de
vicijs
carnalibus.
%
Pxopterea
ecce Auvc.de
propinquo.
3
Ei mittam ei in oi<ii.iitera Hebraica
plamor
eH
qua
eff ta
lisMittam euacuxtores,&
euacuabunt eum.
lik.n.fuerunt^jjy-
rij.qui
euacuauerunt
eum
diuitifs.
4
Et
lagunculas
eorum coUidcnt Scci.hominespoffeffores
diuitiarum,vel
loca diuiti<e vbi
conferuabantur l^c
omnia dejtruxe
tunt
.y^ffyrif.
5
Et confundctur
Moab a
Chzmos,Scc.i.propter
cultum
idoli Chamos.
6 Sicut confufa eft dom.Ifracl a Bethel in
qua
habcbat.
J.proptcr
ctltum vituliaurei in
bethel,jtcundum quod
habetur.^.
^egum.ii.
7 Quomodo
dicitis fortcs fumus.Jiic
ponitur fecunda
ra.
tio dejtrudioms Mn<b,qux
tfl laH-Uia de
fartitudine bellatorvfuo
rum cum diut />
.Quomododicitis
fortcs (nmus?
Q^d.per ef-
fe^um
app.neb
t tontraiitmyidco fubditur.
8 Vahata cfl
Moab,&
ciuitates Ulius
fucccnderunt./.a(f
uirfarij.
9
Et clcfti iuuencs
eius./.Moafc,
jo
rjcfccndcrunt.<iyi</e)'iij/*i.
-
1 1 In
OCCi.<i/if adutrfarijs.
la Qotiio\d.m\.lr6nict:
loquitur propter quodfubdttur
ij
Dicite
Qupmodo confra^a.i-foreflaf
Aioa^.
14 "BiCa.Scci.fceptrumregni
eius
fuperbum.
15 Dcfccnde./co//jontw.
id Sedc in fi..
inpenurii
,
qua fuptrblUi
ex nimia abum

17
Habnnnomen efl
tiuitatis
famoja.
18
Inviafta&profpicehab.
Arocr./o<7i;Mr depopulo
f j
per
modum hormnts in
pauore
&
anguflia
exiftentis , quify
hinc &inde ad
videndum,fi
veniat
aliquis
vnde
pcfjit aliqui.

foUbileaudire:frcquentertamenaudilconirarium,^ficJuit.>o
poftto,ideo
fequitur,
19 ConfufuseftMoabquo.vi.cft.
i^efponfio
eft
mit-
gati.
20 Vlulatc&clamatc.annum,inArnon.Tforwf
rentfe adfugam,eo quod
ciuitates
furtcs Junc dcftruHii:C^
tur in
litera,& patct,
a I Abfcifum cft.Hic
ponitur
ratio
deflruHionis
Mo^b, (j
*
cipitur
cx eius
contemptu
&
injidclitatetcitm
dicitur . Ablc
i^
cft cornu M.O^b.i.fuperbia
eius
efl
deieda.
_
I
ai Et brachium eius contri. cft .
tdeft ,fortitudo
ctusefit-
tnta. .
.11:
2
3
In
Cbrictate./.ca/ice
ir<t domini. Iftud
tamcn inaltqui
^;
brisponitur
in textu:& hoc
fuit per ignormtiamfcriptorw
;
y
hanc
glojfam
interlinearem textui
inferuerunt
, ftcut
^?-
/

|'

dijslocisfcriptura.
uu
24 QupniamcontradominumereCluselt.
/>"/
tum coittcmnendo.
j
EtallidcL/.</owirix.
^ ^^^3
87
^
iris
i
prioricoiTia;ccr
ritcsadptciiiren-
t
m
protiocabat,
(SadChriftumco-
urti moncbar , vt
ircius
fidc
pcrpe-
tiiniancrcptji.uc
ii-orrigibilj<;pliiri
ips,
& obftjnatos
ag(0!ccns,ex pcrfo
r^cornm qni
dc
n,.
^''abfaUiati lunt,
&xpcriaientofno
.
eisfupcrbia
didi-
*''"ceant,ait,^iw.-
\\.nii
l^vnbirm
Afi.t'-,
6drEtMoabfiipcr-
biarguit .gaplu.<;
^efrturquampof-
Ci vel
pofcatcius
""fdtitudo.
i
b
Jdfb.
Potcntiam
jj, ptrtina:
foelicitatis
&>lag3m rcpenri-
n fubucrfionis o-
ftidit.
c
AiTotfi.quajinter
p:tatur
fortitudo
e(
uni,&
fignificat
faiffimalicrctico

rin
dialediitecoii
ftfta.inquibusvi-

m
ioaturcflcfortitu
derroris.
d|
Tlorah .
Tempc
'^
tttem huius (ccu^
f

liVidetur.n.
figni-
C fi^irc
aliquos
de
g
Moab
lcrcmi^
Cap.
XL
VllL
Moab in vomitu
liio,
d/^ciit m
denfum etiam
ipfc.
Fuitcnim in dcriium
tibilfrael,
qua/iintcifurcsrepe-
rifci cum.
Propter
verba
eigo
tua
qux
aduerfum illum
a
TSicut (ilu
Babylunis. bTConciliuiu
pr.mho.

tOSjpien-
,
.rsrecuh
cTHabitaculacrrorum
dlTun"
Joquutuscs,tcaptiuJsduccris.
Rclinquireciuiticcs,
ct
habitatcinpcrra
iiabitatorcs
Moab^ & cltotc
quafi
co-
lubanidihcansm t lummo
oreforaminis . t
Aiidiuimus
lupcrbiamMoab.
Superbus
cftvaldc.
t Sublimiratem
cius
&carrogtntiam,6cIuperbiam, SQiltitudinc cordis ii-

fli^^inn
hil !at.'t
lius
cgd
fcio,ait
dominus . t
ladiantiam, t
eo
quod non fic
arSc.i.lttj.
t
878
Moab ad
dominu
conucnivellc. Sa-
bamacnimconuer
fioaliquainterpre-
tatur.
C f^inea
Sabama
&cxtera . AttoUcns
altitudincm,
quia
fupcrbiaturrimad
caciuniconamrcri^rC.,^j^_
gcrc.
10 f A
ff^or
.
Vrbs
1 1
quK
morcuo mari
' 2
imminet,
vbi tcr-
i<
miniis Moabitaru.

"
.
.
,
'4 ladicat
crs;o, quia
luxcacam virtus eius nec luxta
quod poterat
conata (it
vfquoad
extrcmos
aT0uksm.ictiam.,us&r,i^.,,.^,,.,...... u ......=
fincs
prouincix
vlu
larus
perfonabit
afl>u!jsm.fctia,nc,ui.&tii.ht,ainicllultiti,m b .|-Prouiciam vel
mctfo.>oliu,n.
I^HatteiicorumfynjgOf;!,,!
taccre. Jdeo
fupcr
Moab
eiiilabo,
& ad
Moib vniuer{am
a
TMunitionisfophiftict.
S
rFragilis
& folubilis.
clamabo.advirost
mufifidilislamsntantes.
DeplanAu
^i
1
q^r
l^ extoiht contrA fcicntia.n D-i.
b
TAliqui
V olrntcs conuert,
Lazerploraboribi
vineaSabama.
Prqpdgincs
tu^ cranfie-
. a5Ne
liattibipaiiis.qiucnnufttitiuinfelafpidum.
runt
maie,
vlque
ad mare lazer
pei
uencrunt.Supcr
t
mcil
aTNt nat,niev,nam,auods;tfeldi,conun.
TEmgclicus. bnVt concnl-
cct& delttujt, ne,ndeco,nedentes & biben esnioiiantut.
c
TC,).,,inl75 hiteticis.
TBcJti.qm lugent.qiioniam ipl
confolabuntur.
lcm tuam & vindcmiam tuam
prcdo
irruicAblata crt kti
TScientiafjlli nom nis.
bTldcll.Dehisqui
fe
'cicni,-'^,
circuncilionishabere iaftsnt.
c^Oaconum
tia,
&
exultatio dc
Carmelo,
&de tcrra Moab
,
& uinu de
...
/- T I
a
IQj^^.i
xtcno filentio
oppiim^-niur.
lorculanbus lultuli .
Necpaquam
calcator vu^
t
folitum
1a
uCogitatio.
cumacantabit.
DecIamorcEfcbdn
vfqueElealc,
&t
lafa
dcdcrunt voccm
fuam,a
Segore vfquc
ad Oronaim vi
,
'
(Amaix,faU3e:idco Itcrilcs.
tulam
t contcrnantcm
,
aqu^quoqueNcmrim
t
pelllm^
Ifiiie.ff.C.
15 Dv.'
quo
Ifaias ^c- E
3'S
pinsv{^w Segor
.
'Vitulam conter-
i^
nantcm,idcKt,ferfe
'7 Q.X. cctaris .
Sicut
iS
c;nim in hominib.
^9 tricefimus
anniis
tCiV H^res
ita in
pccudibus
& l"
fL^.""'"?'-
iumcntisannusterq,,edeflco
tUlS
robuitillimUS
laxre.deflebo
eft.
te vinea Si-
bama.
g ^qux.mzs.ji.
qu.eeniml^jwnm
rfe
'
*
fertie
ertmt
,
&r. Et
quxhic
minus
di-|igfj^
cuntur,inlfaiaplc-
22
nccxponuntur
Eft
enim
Ncmrimop-p
25
pidum fupcr marC|tricnnein,
24 mortuum,
2$ S
3. Et.
20
2l
NICOLAVS DE LYRA.
f eius.
< ^
i Manum
Moib.i.potefiatem
t.-,.
a In vomitu. .' hjc
perfiquitur mttaphoram
homtnis tnebria
ItiUi
reifcit
ca
cji,.c
habet
tntmus, ftc
ex Det tuHttia fytoab
fuit
di
"
utjs
&virtute
-pacuatus .
3
Et erit in
derifum.CwMj
caufa (ubiitur. Fuit in derifum
tw.mandocaptmatvsfm
a
re^e
Salm
:n:,('r fecundum iUud
Lfa.
j.Vxqui
fperni.';,nonnc&
ipfc fperneris.
4
rxo^^tx.contempubiliacontra
ifrael.
*
5
^m^y^^-ficut
&
ipfijdeofubditur.
6
Relinquite
ciui.^oc/
exponcns
I{a.
Sa.dicit
quod
in
ripisflt*
*""excauationeac}Ufiuntforaminci,&qiiandofiuu!^mtdcurn
drefcumfuntfatis alta ab
aqua,&
ibi
nidificant
columbx,fed qm
d:refcitfiuuius intrat
aqua , &
aufert
nidum
fecum. ftc
populus
Aflfc
per tnundantiam
exerciius
^..^ffyriorumdeterra fua fuit
triswus
Mii
autem
cxponunt aliter,cum dicitur.
7 Habitatein
pet./.J rupibus
altis.
8
Habitatores .
qui folebatis
habitare in
ciuitatibus deli-
Ci.S.
9
Et
cRotc.
i.inaltiorilocorupis
vbihomines armatinon
pof-
Jnafccnderc &
yosfequi.q.d.non potefiis
aliter
euadere,propter
9driuertttur
fcrtpturaad
tncrepmdumfHperbiam
Moab
, lum
rfrfwr.Audiuimujfuperbiam
Moab.
K
Subl I
mitatem
cms.tnfiatu,
iEt
arrogantiam.i<jfafl.
i:Etfupcr.'fjfffl.
'jEt
al.cordis.(
cogitatu.
t
l^laftantiam
cius . ed
quod nonftt
iuxta eam virttis eius nec
<!
qtod pourat
conatafitfacere.ln Hebrxo habetnr. Ira cius
in
mlufta &fortitudo eius non fic
fccit.Q;<orf/?c exponit l{a.
Sa.Ira eius.i.odium
contrapopulurn
ljtaeLiniula,quia magis
de-
buitpooutum Ifrael
diligere tanquamgratus
de
beneficijsqu^fecit
^brah.:m
erga Lntb.patrem ipfjus Moab,quem captum
ab
hoHib.
eripuit,3enef.i^.
&
defubuerfior
e
Sodomtefuis precibus
liberauit.
Cencf.19.
I
y Ideo. H?V
ponitur
confcquenter compaffio
leremi^
qui
Moabi-
tis
compaticbatur,eb g,
videbat in
jpirttu
Chrifiiim
defcenfurum
de
l^tih Moabitideje
q^tagrnuit Doo':^ Oheth,
Et Obeth
leffe patrem
Dawd
, ficut diihmfuit plenius Ija. i^.&hocefi
quod
dicitur .
Idco
Cnpcr.i ficbiliter clamabo.
16 Ad vir,j. ad Moabitas habitantes ciuitates
adificatas &clau
fas
de litteribns coHis.
1
7
Dc
planftii
Lazcr
plorabo
. nomcn
eft loci vbi
vinearum
abundantia,
1 8
Propagines.?.
viri
tuifortes,quosftc
vocat ex vineis ibiabii
dantibus.
19 TranCicmnt.Ineaptittitatemdu^is.
20 Et cxulta. nowe
efi lociin Moab
,
aliusa
Carmelo
qui efi
in
ludaa.
2 1
Ncquaquam.
Efi autcm Celeuma canticum
vindemiatorum,
quandoabundanttn
vino.
Etperljociiitelligidestruaio viaearum
&captiuatio hominum.
22 Dcclamo.
'Hpmencflciuitatispopulof^,propterquodcia-
mor
populi
in citis
defirutiione
longefuit diffufus.
1
5
A
Scgor.
Q.ui locus
efi in
profundo
Moab.
24
Vitulam. hoc dicitur eo
5, Segor fuit
fubuerfa
cum Sodoma.
Sctendum
tamen,^ Segor
non eratin terra
Moab,
fed
inextremita
te Ittdiex
verfus
terram
Moab.
2s
Aquaeqiioquc. 'Proptei multitudinem
fanguinis
Immani
ibi currentis.
Tom.4. Ec
4
8;^
'
Glof.ord.&NjcoIaiJeLyra
880
^
a Et aufrram. IntC
A rcnnfc fccla hiima
ns
(apicntix,
ccda-
uit
pompa
& clj-
mor
vcrborum,vt
philorophi
ncc hx
rctici dc cccicfia c-
grcfli aliquid
inijc-
tCjrllert.
niaut in do<!^rina
t
f'Qii'<'"m
i^-fccit "rniiTt.frirwitTCji fcriS/iori!'n.
crant&aurcrimtle
Moab
,
aic drisolTcrcntem in
excdfis,
r
Hcliis.
& facrificantcm
dijs
cius .
Propterca
cor meum ad
Moab,
^
< Li'tul>ttfrnM ni.ino'* b^
rtcrtos. ci Mun t uii.s tfasilis.
quafi
tibia rcris
rcfonabir,
& co^ mcu ad viros
j
muri ^^\- 3
lisdabitfonitumtibiarurquiatplus fccnquam potuir,iJ
4
fius Moab
timidu
animum
qucm c6
parat
cum
animy
muUcris
parmrica
tis.
c
'<'/'.Bcnccor i
Moabcordi nui!-
ris
parturicntis*
^ ^. .. .fua.quod
humanx
lixit^t";
^'^ vrilc fit.
tJnciliunM.
h Om:e
fMmiipH.

^
' '
i

'
o
'
i
">
parat, ouiadcm
circopcncrant.TOmnc.ii.caputcaluj(ium,&omnisbar
^
gnaluxuna adm
baralacrit.Incun6lismanib.
tcollogatio,8<ffupertomne
7 gnam pcrucnimt
. . .
dorlumcilicium.EtfuperomniatcctaMoab,6<:inplatcis
tnftuiam.
Apudantiquosbar . _ ,
- '. .
\/ 1 /- \u

b,Tcapitirqucrafu-
- ciusois
pIand:us:quoniam
contrmiMoabiicutvastinu-
+
qadnon
ralu^us indifium
, .''"'^"A^* a
>> Mnb,uto.csc.*
dejccbt.
fiiit, pcrhxccrgo tilc,aitDns.Quomoc1o
victa
eit,6c^vluIaueruntr^u.omo-
^ .
>iiprrbix.
dodeiecitccruicem
Moab,&:
confufus cft?
Eritquc
Moab
a
4,Dcicc>iru;e.bi,hi huiiranaljiiicniia ^uinto
conti Deuui
leeiigii,tantj
.ctitaic
fupciinte
fMaui oii.nibus fiub-f^iit.
in
derifum,&:
in
cxemplu
omnibus in circumitu fuo. Ha:c
a N.Vui hiidonofof iapax.r.5:
vrii>x. b vTranfiens ('.'d ,Moab.
dicitdiis : Ecc*
quafiaqijila
uolabit
,
&c extcndit alas fuas
; iC'i<\ li tainofa.
ad Moab.
CaptaeftCarioth,&munitioncscomprchen(^
funt . Et eiit cor forriu Moab in die
illa,(icut
cor mulicris
magnirudo
moero-
moftcditur.
Qiia-
fidicat,
noncrunt
priuatxlachrimx,
publica
lamenta rc
fonabunt,necma-
tron^nccvirgincs,
nccctaipucriiisncc
^fcnilis ent immu-
nis:pudorcm&im
bccilitatcm cxtre
8
9
10
II
dus
, omnis
macaptmitatisne-
tmgnifiaui5'f'H'".^.[f^-'"CS
ojiuuin.
""s
capitibus
caluicium
barba radctur
C Quoi iam cvttriiif.
Omnis dodrina
philorophorum,(5c
Ipropterpo- h^rcticorum quia
partuncntis
Etcellabic Moab cflc
populus,quoniam
con
3lM<ntis.
*
h
[ Dccei).
'-'lis. r
*'~aptiuuatis.
tra
dominut
^loriatus
cft.
t
Pauor & fouea
etlaqueusfu-
per
teohabirator
Moab,aitdominus.Quifugericafacie
12
14
15
f In V).
Quia in
ciusmunitionc!
rabantfibi u>
fcdfruftra:
gnis vindidcvcrii
cem
tumultusfi:
rumMoabiufto
dicc rctribuctc
preflit.
g
Fx tihi.
Q;
hgcmunitiovrb
ncc virtus idolo;
valuit tcdcfcndc:
ficerit
perpctuui
V?
his
qui
coni
dunt.
Infapicnt
humana
, & ic
uiunt crroribusi
uerfis.
a
^Ob(i(li"ni
b
I^Tenianscuadrri-
tcntum.
pauoris,cadetinfoueam,etqcon{cenderitdefouea,capie
fCaptiiiiiatis. ^luftiteiributionis.
turlaqueo. Adducam.n.fuperMoab
annum uifitationis
iniquitatceorum.f.
h EtfOTOcr.Vld
tur
tcmpus grai
fignificarc, inqt
(luicuitque
tnmum,
fragiliseft&inuti-
f
corum,aicdris.In
umbraEfebonfteterunt
tdelaqueofu-
16 nomen domtni
Jik
aTD;
lis,avcntatcconte
ritur&
difly)atur.
d Ecce
quaji atfuila.
4 Theodorctus;
g
DiuinusetiamEze
chiel
parem
facit h
Nabuchodonofor
aquilK
. Eft
cnim
animalr^ium,(Sc
omnium volucru
vclociffimum
,
&
potentiflimum
. Ad hxc
prdicit ip-
fius
gientcs
,
qaignisegrefluscftdeEfebon,
etflamma deme-
dio
Seon,ec
deuorauic
parcem
Moab ec uerticem iilioru tu
a TD
loipuli.fcum in.ij^uhis
trailunmr aticini
captiu^ti.
muItus.Va^cibi Moab:
periftipopuleChamos,c[.ac6pre-
hcnfi
limtfilij iui,ec
filia:tua: in
captiuitatcm.
Et conuerta
captiuicacem
Moab in nouiflimis dfebusaicdominus.
Hucuiq ue iudicia Moab.
17
erit.
i2 ^ ThodoretE
19
Ex
fumpta
vitio
20
pcr
humana iip
'
tradationcdeaif
21 ftrauitlecircdot
num omniumi
22
uitiarumcrgaoi
nes
qui
inuo
illum:ncquclud
rum duntaxatefle
Deum,fcd
omniura hominum .
it NICOLAVS DE LYRA.
1 Et auferam./Z/ enim idola
colebantur.
2l'roptcrca..Ter compaffionew.
3
Q^afi
tibi . ^yilte
clamando. Et
refumtt hicpropheta
modum
/* compaffio 'iis,fti.ut folet fieri in carminibus
lugubribus,vbiprin
cipium
in
profequendo nfumitur.
4 Quia
plns.i.ittentaitit
aliqisa
mala
qu<e perficere
non
potuit
quia
tamen
ftbi efi
imputandum,ac
fifeciffet,ideo fubditur.
5
Idcirco
pcmc.Moabitx.
6
Omne.n.caput.
Illi.n.qui antiquitus
ducebantur
captiui^ra-
debantur
quantiim adcapillos &b^bam
fecundum quod
dicitur
Deut.ii.b.decaptiuitatenudati
tnimicorum
capitis.
7
In cunftis
ma.CO.Ca/)f/..in
belh ducumur
coUigati
&ciVt
ciofeujacco
induti
fubtraSis
eis
veflibus
prciofis,c<etera patentin
litera.
8
H?C
di. Hic
confequentcr ponitur
deflruHio
Moabitarumper
yegem
Bibylonis,quxfuit magno tempore poft priediBam,
ideb di-
citur.
9 Ecce
quafi.j^M
exercitus
Eabylonis
velociter &
fine
impe-
dimcnto contra <JHioab venit.
I o
Et extendit alas..acj
qu
ordinatte vocantur aU,
I I
Et erit cor.i.valde tumidum
(^ anxium.
1
2
Et ceflabit
Modia.Quafi
dicat ita
pauci remanehunt,quod
di-
ci
ci
popnlus
non
poterunt.
1
1 Quoniam
contra
Aommnta.ExfHpcrhia enimpoc
t
bUff^fiemia.
4
Pauor & fouea.'. tot
pericula,&
ex
diuerfis partibusc
t
rent
Miiabitis,quod
fi
cuadent
aliqui CJptentur
in
alijs.
1
5
Adducam enim
fuper Moab,&c.
?.
pumtionis peca
i
fuorurr/.
16
lnvmhrz.Bzchoni\c.Efebnn.n.erat
ciuiias
fortistpn
tr
quodmultine caperentur
a Chald^is
confugerunt
adeam TiH
Huafi
in vmbra
protegerentur, propter quod t^abuchodonofoi

tus
illamfuccendit,&fimiliter
Seon,ad
quamfimiliter aliqm gf
rant
prooter
eius
fortitudinem.
17
Et deuorauit
partem Moab.i.magnampartempoput'
fugientisjibi.
1 8 Et vcri.ciuitatem
regni capicaneam.
1
9
Filiorum tumul.i'/*: nominabatur,eb
qubd
erat
ihipo
int
tnultus,
20 Perifti
po.Ca.
Sic nominatur ab idolo
quod
colebal,
3 1 Et conuertam ca. IJoc additur infine
ad oUendenim
^
populus
Moab
reparareturfuturis temporibus.Etfubditur
cc
1-
fto
huius
cap.
2 1 Hucu
fquc/.
illa
qux futura funtfuper
eum ex ordiiu
diuinfiufiitt^.
* CA
tl
lercmie
Cap.
XLIX.
88:
tropolts
Moa-
(tarutn, qus
nuc
jriopolisdicitur,
dmpofito
noini-
j cx Hebrxo
&
jsccnon
qiiod
tcs,ideft,
Mariis
tiitas vocetur.
(.
hilia dciicata.
^ Tlieodorctus.
IfpudL-ntia
eius
ifruit &tcmcrita
t\i,quamdcdiui
I
; oftcntabat.
f
Quis
vetiuiU
Idcm
Etquia
h .^!d idun7:>rn.
TropoIo.TdiiinTa
tcrrcna & cartica dc-
lelatio ,
que
con
(urgit
aduerftis
(piritum , vt non facia-
mus
caqiiaiHint
fpiritus Sx.
animam in
mcdiruiiopofi-
tam ad lc irahcrc tcllinatrcbclians cotra filios
Iuda,qui-
bus
prius
erat rubdita:(Sc recordatur doloris
antiqui
con
tra cos
qui
a car-
XLIX.
C A P. .XLIX.
AD
fi'u-'S
. Pofl Moab ad tilios Amnion vcrba vcr-
tuntur,
<:^.'
uicrcpantur quod
aufi liint tcrram
]j-ael
iuuadcre,vndc
5c cis vltio
dign.n
pr.rnunciatur,
&
Irael poirclVorcs
ilios
prjtdicitur polIcUmus.
F./..e K^i'h^nh.
C A P.
JTTg^!;
D Filios Ammon
,
h^ec dicit dominu.s :
Nunquid
non
filij
fantKrael
,
aat h.Tre.s
^
-
-^ .^* . , .,
.- -
"on ^^^ ^'i C"^
^Si^ui"
ha:rcditatc
poflc-
^cs,.deft,
Mariis
J^g^M ^.^J
dit
t
McIchoro,Gad,
&
populu.s
ciu.s in
vrbibus eius hiibitauit? Idco eccc dies
vcniuntinte,dicitdominus,&auditum
'^ cicns, & Dedan.i,
a
tMctropoIis.qus foltcaa rtoliiinjol-lii
a.:itj.ho ijui
COgnatlOncm ,
Vt
Arabiam cuin ludi.i tenuit,
Vh.!a.:c1iifi;a
vo ata cli
fcruiant domul
faciamruperRabbathfihorum Ammonfrcmitumpr^Hj.Et
7 ludx.Vnde: /-coi
eritin tumulum
difllpata, iiha^q:
eius
ii^ni fuccendeiuur :&
^ dtUxi
^
^fauautcrn
poiiideDit llraelpolieliores
Iuos,dicitdommus.
Vuila Efe-
, dominus
lacob,
B
rp
confpicuas
at- b
bon,QUoniam
valtatacft-^Hai.Clamatc
j iiIia;Rabbath,ac-
n
quiacarneum&
rtdcbat.ignora.
^^^^;^^ voscihcijs,plangite&circumitepericpes, quoniam [t
lZTbTJ&
a
Inquo
con(idv...(is b l^si ut
fpul.j.
ficl': Cicotfs.
t Mclchom in
tranimigrationem
ducetur
facerdotes eius
b 1
Abuiia;in[iaruperbi2
Sc
D
Tropolo,
d s, / r*S Ti
I
1
3
4
5
nc
rccct!cntes,lpi-
ritum
fequutur.
Idcodominus ex
tendit manij fua
fuper Idumcam,
vrredigat
camin
folitudincm . Sc
Thcmamquxin-
terprcratur
dcfi-
t
rex corum
ignora-
rautcm Dcurn
juilibtlcm:oiIen
ctquisfit quiplc
ar.
<
l!i'pergemirii,etc.
'. Idcm.Nonn.
Ma
fugictis
fcd ti-
+'Ar.
E
a f Abundaotij
trugum
\a
(jua
nuiinoniiz confidcbant.
plebisacquifi'?.
fi^principes
eiusfimul.
Quidgloiiarisin
vullibus ?
Defluxit
i Scicnfi
ncm
illiusaccipit. trcxeorura.
Primum cnim fe
cundum carncm
14 viuimus,
poOca
I
?
fm
fpiritum.Prio
gietisfcdti-
c
vallistuanhatdcIicara,qua^confidebasinthefauristuis,&:
'^ ra.n. funt
vitia
lore immodico
^
, tcorrtaot vci v.a
'
^^17
dcmdevirtutcsq-
18 bus vitiaobruun
i^
tur :
Appolltucft
cum,nclupcr- ..^'.J.i^^^^Ar^^;li[Z.r\.-,.o^^^.^\^,.,,r^ -,K^.^;k. ^.,; /7,.,.^
cnim cor homi-
hnt lud.ti , vtpo
t^loli rei^reflum
c
a:pti
Rom. 9.C.
\
rebellis.
tinpabimini Pr?
d
jj^jI^^j
.
q^^^
veniat ad me ? Ecce eeo
inducamfuper
te ter-
critvero iliisrc-
.,.,,
* *
.
_
a lEccleliafticoruin virorum.
roicm ait dominus Dcus exercituum
,
ab omnibus
qui
fiint
a fCatholica ccclclia
pcr
totum orbcm dilarata.
f
in circumitu tuo
,
&f
diipergemini fingnli
a
cofpedu
veftro,
{'ifcepa^/m.Quia g
neceritquicogregectfugientcs.Etpofth^creuertifaciafus3;ie
n etas matura con
Vft
conu^rfioiie h
tes
S^rcaptiuos
filioiu
Ammo,aitdns.AdldumelHccdrcit
^^
dcmnat.vnde:^f
i^rcticorum ad n
*
licia iH.4ftutn mea
:m reftam
captiuitas peccati
di(roluctur,&
rccipicntur
I commuQionem
ecclefia:,vnde
cxierant.
nisad maiitiama
pucntia
: crrores
20
vcroadolcrccnti?
t ragantes.
Pfal.
.4.b.
:&;
i
Etcaptiuos.
Poflumus
pcr
filios Ammo
qui
dc Loth in
:
^
felunca & in ebrietate & in inceftu
generati
iunt,
ha:re
i:os
accipere/m
ill
udj Ex nobis
exic>ui,t,fed
ex tiohis r,'o erat.
&igno.rne.nememi.
ScicndunVtamen
quod
lacob
accepit
bencdiclioncm
primam.Efau fccundam,
& ad extrcmii
Aicxmr: cb ^irum ( ris
fratris
tii! . Cum enim
fpirituicaro
fubiedta
fuerit
Jdiimxa tranfibitin Iudam,& caro lcr
uictrationi.
^
sijures.
Gen.i7.f.
F
^*
aliquos
d^-
y^mrnohitis ftbi fnbiecerunt.
1 1 Vlula
Efebon,quoniam
va. nomen
cft cuiufdamfortali-'
tij propitUjUi
cimau
Jebon,'.deo
ex
deflru^ione
eius imminebat de
(iru^lio EftboH.
1 2 Circumite.
tanquam
vagabundx
&
fugitiua.
1
} Quoniam
Mclchom.trat enim idolum de materia
prccio
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. XLIX.
AD
filios
Ammon,
Scc.licc m
quarto hcoponiturpro
fheita
c(.ntra .Amwonitas &alias
quatuor
Gfntis : Et
0 diuiditiir
ifliid caf.ii
quinque p.irtes,quj! pattbunt projequen-
i.Inprimaautem parte ponitur propbetia
cortra .Ammotiitas y
c^
dcbue^unt
ddigere , ($ iuuare
populum
1
fracl proptcr
bini-ficia
fa,propicr quodfuuajpunutum
ab
aduerjarijs.
(jfecit.AbTahani
Lothpatrieorum,vt didumefica.prccedentiy
^ . .

i
ipft magis
nocierny.i e
s,
non
folum gaudendo
deeorum
infortu-
rs,'}d etiam v rram eorum m
p.ir:e ociupandOyprcpter q^tod
dici-
trlnc. Adfiiios h.m.& eSt verbum aomini ad
adueijarioseo-
m
diuinam
iijlitiam exequmes
.
i
Nun. non fi. funt If. aut harcs.
Qaft dicat,imo
: ideo
fidiiur.
3 Cut
igitnr.i. rexeorum,fcilicety.4mTnonitarum.
Melchon
tmmterpretatur
rex eorunr.et
aliquandoaccipiiur pro
idolo .4m
initirum,aliquando pro nge ipforum.
4 Gid.!.bjtreditatem Gad.
^ccipit
enim triins Gad
hpeditate
>"'
toraantmprope
^mmonitas ,
propier quod
.Ammot,it< itl.t
ompauerunt violenter &
iniuUe,
idto
fcquit
ur
ppia
cum dicitur.
5
Idcoecce./nfcrm.
<5
Lt auditum. ciuitas erat
metrapolis
in
regno
^mmonm
7
Frcmitum.^ew/fiire nonputerit,ideo fequitur.
'^
Eterit in
tumu./if
eniw
ifl
in
HcbrM.MiqMlibrilmhent
ttttiltim,is- maU.
9
Filixque
cius... ciuitates &
viUxJub
ea exificntes:
'0
igni
iacccn.Hocfmtimplettim tempore Macbaba:orum,qui
aliquos
1
4
Qu
id
gloriaris.
In terra enim ilia erant vatUs
fertdes
in
honis d-
Qnibus gtrriabanti^rijed
hoc excluditur cum
Jubditur.
I
^
Defluxit val.
I'J<ji,abonis fuis cfi euacuata.
16 Filia dclicata..'. Gens .Ammonitai um
dclttijs
carnalibus in
tiniat,'.
1
7 Qus
confidebas in thcfauris. tam de
diuitijs
natnraU-
hifS,iici ijuiit coiigrcgatio
biadi & vtni &
oli'i,quam
de
artificiali-
bwyjicut funt Loigrigatio peiuma,auri
&
argtnti,
1 8 Et dicebas.
irA^fiApi
rbia.
19 Quis
vcnict. ldefi,nnlltisaudthitme inuader'e,fed
contra-
ri.imimiuLiaiir Lurn
(/it?/r.Eccccgo
inducam
fupcr
tcterro-
rcm,&c.
20
Difpcrgcmini.
qubJ.
nullus videat alium de
c^tero.
2
1 Et
po(I h^creucrti.
/)0C dicitur ad
ahquam
jtmmoniti'
rum
conjidationern rejpcctu
tamen
futuritcmporis.
22 Ad Idumxam.
Hxctfifecundaparsinquapomtur pro-
fbetia
contra
idim^vSyqui
dchuerunt
filios
Ifraeldiligcre,eo quod
dcjttndcruntab tjau
liraiiis fratre
:
&ipftecontrafio
odcrunteos
pmpterquod
durninus cos
irifutuauit ,
vt
nefciretu
inuentre
conji-
lium contra imtninens
periculum:
&
hccefiquod
dicitur.
*
Nunquid
MOT{.AltTEH..
1
1
^'//i/. Secundumfenfumlitcraleiftahabitabantiux
ta
oflcflionem filioru
Iirael,&inparte
abftulcruntcam
fit,propter 9
merucrunt de terra lua
captiuari, per
illos
ig
ur
lignificantur
cupidi.qui
fraudib. &
violentijs
au-
fc int aliorum
hxreditates:proptcr 9
merentur hxrcdi-
ta
tclefti
priuari,per
hoc autcm
quod
liibditur in finc
2 i
^oii
h^i ,
fisnificatur quod
illi
qui
vcracitcr
poeni
tciit
tcnt a rahbus
malefitijs,reducuntur
ad
poireflioncm
ca:-
leftisharreditatis*.
2 i ^d idu.
qux intcrprctatur fanguinca, propter quod
pcrldumajosfignaniurhomicidjequi (anguinem
inno
ccntum fundcfcdclcdantur:
&raptoresqui
fudoribus
corum &
fanguinc pafcuntur, propter , quod
ficut Idu-
tnxi
promcrucrut partimoccidi
&
partim optiuari.Iic
ifti
mcrcnturiiiinfcrnopuniri,ideo fcquitur poftea.
\ Dcjccnuet.
883
Glof.
ord. &Nicolai
de
Ly
r a
88
A
captiui
& tc
piuas effngereJSpe
t ua frudrabcrlf.
c ^uiiui. Hicfcnuntiain Abdiapenecifdcni vcrbis
coptinetur,&
mnltahuniscapituli.
d
/ace;j.Quali;dicat,OEdom,quiminorcsimcroes
in circuitu nationcs
,
&
adcomparati^ncm
cttcrarmu
Gcntium
paruu.
T^pola.
1aJ
ma illius
vitloria
efl
patcfaccrc qux
tcgcbantur.
Tropologicc.Co
tra
lud?os
fadus
cfl fcrmo, Q
Chri-
^a
^i fims.W
crcfid
qu
i fur5tur
fufticientiam
fi.
i,&
quo
A tidic
aliquosdcccclcliajrapiunr,ingrcdicntcs
vmcamdo
P&l.
r9.\>. mini
quam
dc
Acgypto
tranflulit ojpiunt
vniucrla
po
pulari,vtvixracrmumincarelinquant.
Scddommus
ccontraomniatccrctacorum,
&
patriarcharum
Elau
(qui prm"i3S.I.IKrC
^ fr,Tdicitur!dumTxquoaUfa
nonfiilipitntijinThrman.
fos'"e3eScos
dominus
cxctcltuum . Nuiiauid
non cll vhra
{:.plcntia
in
,
&
doaorcs^fcrt ThemanJPcrijtconfilium
afilijs,tinurilisfada cltlapicnt.a
^
in mcdium.
Etpri-
^q^^^^^^
Fugite& tcrga
vcrtitejdcfcenduc
in
voragincmha- ^
a cVtbselt idumjcx.St iniapi^titurc 'gimii.
bltatorcs Dcdan, q
uoniam
pcrditioncm
Efau adduxi
lupcr
a Vaftjtofii
i|iii j)jlaui
& omiiino vaiUnt.
cum,tempus
vifitationis cius.Si vindemiatorci-ciust
vcniP
4
.
*
3 <Q'ii noile todiuni lomos.
fliams 'inufdcnt & a fcntt
fupci
tc,non
rcliquifTcnt
raccmumrfi fJrcs in node ra
ItiamS mUIULIUUt
a
^-
,
<Al,.,Ti.d.cl.qu.acntveir.<iat,elUn..rantcv
b Hcr BabYl..n.- ,.
pcrlcquuntur^ l_a-
-^^^
.
fufficerct
fibi .
Ego
vcro
difcoopcrul
E(au,
rcu^-
a ^O.nnia
lcilicct fecntj caucinas &;toian..nalj..uintsiuii.,iluia
i;U
regio
in
fpcluncii
habitatui
ptoptei
niiuium calotcm.
laui abfcdndita
cius6;celarinonpotuit.Vaftatu
clt fcmen
fTibi
JereliiVujcft
pauiicr, otphano,
ttc.
cius,6^ratrcs
cius,
86^icini
clus,
& non crit
Rclinqj pupil-
^
a
5^ViJtn'n
clus bcnedicci. ucnrdicam.
los
tuos,
8^cgo
cos faciam viucre,
&c vidua:
tu?
in me
fpera-
g
a
"Q_yix
iuC.u lal>i>bitur, impij Scp^^catorcs
vbi
ap,
itcbont.
tlDlVldCariS OCC(
bunt:quia.h?cdlcitdominus.Ecccquibusno
cratiudiciu,
^
temnas
pamiiai
vt biberent calicem,bibcntes bibent,
&
tut
quafi
innoceris
8
ccclcfic.paruust,
. ,

/ j1 L I L r>i

mcncs&contci

b
reliquens
? Non eris
innocens,{ed
bibens bibes
.
Quia
per
ptibiUs.
memetipfumiurauitjdicitdominus,
qu6dinfoli[udine&
f cr fx*'.
Qui
a
^Ciuitasin
M<iab
qur .nir-rpictaiii/
fitma crtol'u(K vrl niun.n.
llCrCtijTl
altitUOir
in
opprobrium
& in defcrtti &maIcdi6lionem crit
Bofra,&
9
& fimilitudinci
'^
a
ijpiritiiiitrr.
aquilarum ipoii
la^M.
vnde :
ii5
di ifle omncs ciuitatcs clus ciiit in folitudines
fempiternas.t
Aiadi-
10 centur
llbi.quf
a
*
'
">_..: .
Aute
fpiiiiuali
b
tChiillui. 5Dclid:r.itus
cunctis
gentibus ipfcelt
ciiim. CadaUCr dOtHinK
|'-> -"l
-
cob fratrcm fuu,
qui
iliis
primogc-
nita
patris rapuit
vcl
priripuir.
Vcl
contra hajicfes &
contraria
dogma-
ta
qu3E
videnturef
fenobisvicinafcd
depaterna
hercdi
B
tateljmplicera
la
cob & habitatore
domusnifutur cx
pcUcre.
lduma:a.n.
terrcna
interpreta-
tur
,&propterru-
brumcolorecrue-
ta
intciligi poteft,
vnde : i>" cjl ifle
lus mcrito & nu-
mero:fcd\ltravi-
rcs
crigcris fupcr-
bia.Cumqueiiabi
tasin
rpcluncis&
'in caucrnis
pctr.i-
rfihumili&quafi
aquila
cxtollcris.
& intantum
co^
tationeitumelos
vt intcr
lydcralu-
bitarc tccrcdasffic
fi
vltranaturafo
fescoeli
altitudmi,
penctrarc,
indcu
detrahcra&adtc
ram
rcduccrc.ci
lerarum GetiiMii
e l\iruMm.O[\i.
reticcliccf maoo
tibividcaris, ficci
t
abiedum.
tiutveiiitdeE.tvmtin
-
.>.,..-----
. ...
7,. ,j., D r ? Angclusmignt
conn'11
^ COn2.rC2antUf
Di
S^momldui^
c tum
ai1diuiadomino,5^lcVtusadGetesmiflustfum.Con

qoqncc6tfa2
-lAramrtTirfffrit
^
T.Mccu.n. 1Exort-..,o letai..
b^^dvn^..
c
rv.ir^o
cw^.^vx
ic
f^,muur.a.,,.
ncm
diCUtUr.qH
& aducrlbs c5 cxti
gregamini
&venitc contra
cam,6C
cofurgamus
in
pra^lium.
immunite fumi
^3, ^ ;...,.,. rrt
"n
ICotnparationecstttaruit.
Gent.utn.
rCS CiUS in aduC
matanimampro-
^ n^..?.,;J, 4...-,rlMrr. rl^rli r^in (^pribn? rnnrpmnnbilcm
,j tuCluifti &co
^
.- ^5 tcmptibilis
fa<
^c.. decepittCj&fuperbiacor-
i^ citanim^iubid
CoLj.t.
t lia.47-c.
t
Abac.i.b.
a
^lnfcifiurisfchi.iiiat
s. 8c
ha:ie$quxf:inauuiuta petiaClitill.
ic ab vnitatc faaei.
b
fCoF"""'
'" iiin..cens. ,
_
dis
tui,qui
habitas int
caucrnls
petr?,& apprehederc
niteris
^
a
TI<lel*.'i xsliatcpoiVis
viir.i namrim. b
^ctj-
ciintl:s av.ibus alnus.volat.
c f Fromiitms tibiicgiiuni
coelori.m.
^ I, i c
^
altitudincm collis .
t CumcxaitaucrlsquafiaquiJaniduni
a
5Syn.ii'..t!a
1 ar.-t.curn.i-. vcl ludatoium.
tuum,indcdetraham
tc,
dicitdominus.
Et crit ]diima:a dc-
3 1 1ntucnriojflii
'
b
Majnitudine
tormeniorutn.
fcrta.t Omnis
qui
tranfibitper
cam
Itupcbit,
bc fibilabit
uunr,'Abdudisut
in
Babylonem prophetx
&
facerdotes,
Danicl Ezechiel,
necnonAnanias,Azarias
MiCacl,
viripijA
aiij
plunmi,
utprobabileeft. quoruhiftona
meminit.
Illiporroacit,
vinutis
crgo
no erant
obnoxi] pene,fuerut
niiiilominus
captiui
fciUcct immundi
tiam & huiufmo
diaeternain Chri-
fto vidoriam
con
fcquamur.
b
lipn
eris innoces.
4 Theodor. Ea
mihi lex
elhvt pu-
Ifup.i8.cap.
niameos
qui
im-
& I9.C.& in f.
pie
&
perpcratn
yi
fO.C.
" ' '^" -"'
imperio
: & ft
5 ftracrigitur.cii
i
6 habitetincauent
petr^
vcl ienfib
F*
vcl
cogitationit
& vuft domin
anim^cxaltans
lium luuneco
raluapoflccrc:
lupcrari.
Cuid

tur
quod quv--
uis fe
erigat
&
aquile
imitetur cxcdla
, multorqucl

laorum
dccipiat,a
domino tamcn
lupcratur.
Quod

temcontra herciicos (k carnem ditlum cft contra
>
dgos quoque uiteliigi potcft. ^
^
a Eca
NICOLAVS
DE LYRA.
if 1
Nunquid
non eft vltra
fapicntia^./.^ow.-dr
tamm in ilh
ciuitate
vigeb.it itudiumfapientia::
&
quia
dcficiente
confilio
con-
trafericulumnonrcliatniftfnga,iikof>bdttur.
2
Fugite,& tcrga
vertite,
defcendite in
voraginem
i. in
abyjjur
malorum,velad
literani.
3
In vor.J.in hcafubterr.inea
vos
ahfcondendo.
4
Si vindemiatorcs eius,&c. Qid.fi
vindemcatores
velfures
introifjem
ad te,
aliquid
tibi
rcliquifjent Jed hoftes
tui ita
fcmta-
buntur omnia occulta
tuuyquod
mhd remanebit
ibiynec
etiam homi
nes i(ff
o/tf/r;
Vaftatum eft femcn eius.
5 Rclinque pupillos.I^iOjdo
emm viri
vccidiimrfeu
in
capti
uitctcm ducufitur &
paruuli
&muliercs
relinquuntur fecundum
tnodumbellandi rationabilem,
vndcin
hifloriafancii Sylutflridi-
eitur,q'.iod
hoc eratftatutum in bellis
I{pminorum,ut quicunque
ali
quem
occidiffet infantem capitali fententia puniretur,per
hoc
ergo
quoddicitur,Kt\m(\uc.datiir intelligi:quod
oes
virifmt
occiden
di vel
captiuandi,
ita
quodfolum
remaneant mulicres
&paruuli.
6 Et
ego
eos faciam viuere.
Pro/')'/i
eftenim
ipftus
Dei
innoceniibusinneceljitatls
temporeprouiderey& fubditur
ratio ta
lis
puttitionis,
cum dicitur.
7
Eccc.
,
7
Eccc.J.o
mernerunt
mortisfeu captiuitatir pan.amjtctt
>
remias iunocens
fuit
mcarce-atus
,
CT Baruch curn
ipjo
ad wo.

qu^ftm
vt di^um
cfljiipra.^ 7
.
8 Ft tu.c'<r tamen multa
iniqua feceris.C.ctera pitcnt vfqKi
u
9
Et maledidionem.'.i
exemphm
v:akditliunis,vtcwji
quis
maledicet alicui
ciuiia>.i,iicct:
iic fiat
de ea
ficut
dv
Bofri.
'
cit Memhic
Rji. Sa.quod
Buj'
a
eft
ciuitas in
Moab,fedponitu <[
in
puuitiihe
Idumee, qnia
de
eafuit
naius vnus rrx Edom,ftc
i
quod
dicituT
Cen.ie.d.^x. regnauitpro
eo lobab de Boli:
'
teli tamcn dici
quod e(i
alia cmtas
Idurnic etufdtm
tamen nut
'*
in
diuerfts
enim terris bene
funt
ciuitatis
eiufdcm
tiominis.
10 Auditamaudiui.A'cr6MWf/?ifrrai4'.
1,
1 1 F.t
legatus.
Dcmmiando
exparte
Dei,
vt veniant
add
'*
Hionem ldumaf,ideoJubditur.
12
Ecceenimparuulum.^iyo/fi'Jxf//eMAr/fflKi',
1
3 Contemptibilcm.'/i
erus bonoratus.Cutu^s caufajnb
P-
14 Arrogantia. quia
excecat intelledum.
15 Qui
habitas.i.
in locis
inacceJJibUibus
&
expugntAili
!

16 Et
apprchcndere
niteris
.
ideft
mdebiti tibi bonon
|
magtsdeiicierisideojubaitur,cum
cxaltauaisAC'^/"'
ra
vfqueibi.
^
,
8ij
^a!f^5icutdominusca(]igau!t
fupcrbiam Iud.Eorum,
A
pspcrlordancm
fignific.u. Iraldumx-orumperfidia
leremice.
Cap.XLIX.
88^
manuscoru muU
titudincm
magna
nimiSjCpdereliquif
fentdominu DeQ
patrum
fuorum.
&
crudelitatis,&
opcra agcbant
digna pla^u
5c facco . In D
librorum narrat
htnoria.cp implcto
anno
afcenderitco.
tra loaz
regem
ludxorum
excrcitus
Synq,Sc
veniet leru
lalem &
omncspnncipes
eiusinterfecerunt,cunaamq;
prxdam
miferat
regi
Damafci
qui
cum
paucis venerat :
,cPif;, ,
&Deustradiditia
lupcr
oes
plagas
cms:iicutlubueriaeftSodoma &c Gomor-
rha 8c viciii^ eius:ait
dominus.-Non
habitabit ibi
uir,& no
a HRaiionalis
fapientis. b D n. us
^
r
incoIeteamfiliushdminis.Eccequafileoarcc^ndettderu- , roftTnem S
tata,orc.
a f
lujx^rum. ,1'
TC.Mitra Idumaeam
lcilicctquzpuichra
(ibi Jcrjbulh videtur ^-- ^ ^ui-
pcrbiaIordJnisldtpuIchntudincmiobuttam.quiafabita ,' f^^LoSa^
cuireiefaciameumadillam.EtquiseriteleduSjquempr?
4
gelium pr^dicatu
. '
r I
a
fQRu>teiiiietvocimj T
cft afccndit dc Da
ponamei?
Quiscnimlimiltsmei^j&quistfurtinebitme^^Et
"^ mafco Gentium
t eanucnira
quis
d\ ifte
paltor,qui
refiftat vultui
meo?Propterea
audite
] ^'^IZX.
"^^
cofilium
domini,
quodinijt
dcEdom:&
cogitationes eiusj
9
dam & lerufalem
*"""''"'
.
a TRefta fidc 8c vero
doamate.
qui
dcreliquerunt
quas cogitauit
dc habitatoribus Theman. Si no
deiecerint
dominum: & om-
g
._^.rHum,l^s. ^
b
_f
Ecdefiaftici.
^
c f
ApoCopefis. d
TPraua
dogmata.
HCS COtUm
lcgeSiSc
cosparL:uiigregis,ni(idiflipaucrintcueishabitacuIumeo-
1
prophctarum
ab-
rum.A voce rni na er>rn m rnmni-a ^4 fffr-, . /-I^m^r ;., ,,..;
II ftulerunt
diuitias,
iz & miferunt
rcgi tdcfcaJ.
ij Damafciuiriecclc
14 fiafticiquia
adco-
5 niiidiam quam
contra fratrcs (iios cxercucrant
,
per
nniftrosirajfusplenecaftigabit, niiUufqueconfilio
&c
V untati cius rcfiftet^hcereiici
quoquc
& hoftes ecclelic
tcmentafibicon-
d;nanoncuadet,
fc leo
f^uiflimus
jn
terrarum eos
pcpetuo
crucian-
dc- detrudet.
b ^ voce rui",etc.
Viientc
vaftato
""'.reftrcpiius
ruinas
'
ecumlongelate-
qi'rcfonabit
ter-
rcem incutiesvi
ci;is
prouincijs.
.C
Cotifujatfi.l^oOi
Pllifthxos,
Moa-

,biiis,Ammonitas
-
qii-)q-,&Idum?os
B aciDamafcia.ideft,
Aibiamvcrbaco
uitit.Damafccn'
vtoregaiisquon-
d.n ciuitas
fuit,
&in omni
Syria
punatumtenuit,
ndfi florebat An-
ti:hia,Laodicea
&Apamia quas
P'I
Alexandrum
rum.A voce ruinas eoium comota ell terra :
clamor in mari
rubro auditus ell vocis eius.
Ecccquafi aquila
t arcendetj&:
"
lAdrapiendum. b
^Faftus, lcilicet.hitciicoium coHtetetur.
" ~
b
15
parationem
totius
16 mundi fideles ad-
17 hucpaucierant,&:
18 tame dominus tra
. .
^
- ' r "
1 r.tiu>, .i.ijiv,ii'<:iii.oium coHietetur.
euolabit &
expandet
alasfiias
Uiper
Bofiam.Etlerit cor for
tium
Muma:a:indieilla,quafi cormuIierisparturicntis.Ad
_ fVrbfunt Daniafci& Atabir.
^'--Aauu.uui ^^"^^^^^^"^CohifaeftEmath&Arphad^quiaauditumpef
'
...
, .,
P
.in.Aauu uiii
.. 1- 1 /
^ .^
/-1-
.
,^ 19
didit lerufalemin
ailas ene nom-
^
limum audierunt. Turbati iunt in mari
,
pra:
lohcitudine 20
manuseorumrga
^^^'l"'.^^''-^.^^?! p
quiefceienonpotuit.
DifiToIuta eft
Damakus,
verfia eftin
^'
dereliquerunt
Dei
a
TProveccatiscoiumpcenitentem.
2 i
filium,qui pCt prO
fugam:tremor
apprehenditcim, Anguftia&
dolorcs te
^^ phetas
antc
prxdi-
a tvt
patiutiatlpiritumfaluris &bunotuin
operumfrutum pateret.
^"t
""US 11. 1 Cr Dama
nueruntcamquafiparturientem. Quomodo dcreliqucrut
^^
^S.^
"^o
vocatio
' *
^
Gentiumugnifica
A A j n

rn , ,
tur,qui prius
ama-
a
^rf/fam.Upnuitatis.f
Babylonijsimminctvel
a Ro
tesfanguincm,poftquaminChriftumcrcdideruntprifti
n
nisiecundum
alios.Cum.ncaptuseftpopulusIud^o
nc conucrfationis ciuitas efle
defierunt,
vndclfaias : t
'
ui,uamalcus cui
impcrabat
Aretha.fimilirer
capta
eft. eriit
iicut acerum
lapidum
h
ruina.Quomodo
enim aceruus
:
)^Jolu,_a
Damafcus
interprctatu
r
poculu fanguinis
aut
lapidum
dc
difperfis lapidibus
cumulatur fic de omni-
'aguinebibcns
,autfanguiniscilicij,qusB
oiaEthnicis bus nationibusaceruuscredentium
congregaturin
rui-
^
cciucniunt.quiantefideChriftiamicicrantfanguinis,
naludxorumcadentiumdum Gentes
furgunt.
&cru-
^
a ^d
B
cei
tnbubuscon
tr.Iudam
pra-be-
'^auxiliutn
,
ipfi
vuitatema
Baby
lcijsimminereli
giiicat.
NICOLAVS DET^YRA.
,
I
hcce
quafi
leo. /. rex Bab
yLnis
qui dejignaiur
mmine leo-
li eo
quoa
hubebaijignm
leonts in vexillo
,
vt diilum
efi fupra
-}.ip.
' * '^
2 De
fiiperbia
Iordanis.?.<i(i//w?7/td/nfw lordanis intume-
fcets,qui tuncoperit
terramiuxtapofitam ,&
per
hoc
defigna
16 Et crit. In dte
iUii.i.quando
debebunt
rejijtere
& bcUare.
17 Quafi
cor.
mulicparturien. ide/i,paHidum
&anxium
nimis.
1 8 Ad
Damafcum,
&C. Hk
confequenterponitur prophctia
contra
SyrioSyCjui
multa tnalaintuterunt ludeis,
vt
patet s.l{eg.
&
/^.inplurib.
locis:& hoc
e(i-quod
dicitur: Ad
Damafcil,&c.
'
,
n
,
;
--
r >';>-" j^
/"-">"- -^/'^*;"''"
^
^'"ymin/.wcistGT
aoceiirtiuoaaicttur: j\auixman:u,(x.t:*
luru,
rex^aoyionisventurus
fn
cum tanta multitudine
&pott
Erat enim ciuvas
meinpotts Syrie^fecundum quod
dicttur
Ifa.y.b.
m,qnodaboib:atldum^an, nu^,.f^,,^..,.j:^:..... r^ . p........ ^ _ ,-_
'
<''
.
'
,
' '
lia;qnod abfoib: at
Idumaam,quod
notatur cum dicitur.
3
Adpulchritudinem . Eo
quod
ibi irant ciuitates
pulchrx
Vntes.
'
4
Et
quiserit
cleaus.(>wnfc;;r
in
Idum^a.
5 Queni
prajponam
ci. yt ei
reftflat
&prmaleat, quaftdU
cAt:i'.lliis,eo
q,'.oa
tHe iH
exiquutor
mc^ iuftiti^ , &
prMedens
P:c.virtute,ideol'tbditur.
6
:ju
is en i m fim il is.
Ouafi diceret nullus.
7 icquiscft ifle Paftor?
idifi,idumxcreaor.
f i
in
I refi (lat
vultui mco.
Q^afi
dicat
nullus,
ideofequitur.
>
9
|i
non
dciccerint SctUcei Jdcmxos.
. -
10
Paruuli
gregis. Ideli,
minimi de exercitu mea
virtutepro

'
Ji
'^'iCMpiucTmtcumeh.
Idefi,cit,itates&fortalitia
;.
I(imorum,qua]i dicut,ntft fiat tioti credatur
mihi,qui tamen fum
yf^isipja.
' *
-j
j\Avoceruineeorumcom.eftterra.i>4
rumorhuius
Jtainfundijfulw
ai
habituntrs m
ttrri,&
nauigantesin
mari.
-/ li
-ccequafiaqui.afccn.&euol.idf/i!,rc.rd/.yo/o'".
ttf
tcekriter vtniet
contra
idumxam.
.> H
itexpandetalas.Wc//,<jc;/aj.
ti -J
)uper
Bofra. Ciuitatem
regiam.
Et
Caput Syria,
Damafcus. Et tdce
prophetando
cotitra Dama-
fcumpropheti-:^tcontratctamSyriam.
1
9
Confufa cft.
"^ominafmit
ciuitatum
Syria.
20
Quia aditum./".ca/f/om Damafii,querat metropolis.
21 Turbati [ant.i.habiiantes in
quibujdam infuis
maris
Sy-
rite
propinquis,&jub
eius dominio
exifientibus,propter quodaudi
ta rafiatione
Syrif turbatifuerunt.
2 2
Pr^
(oli tudinc. Scilicet
populus
ibi
habitans,timens ne ad
ipjum perueniret
gladius.In Hcbr^oautem
habcturtSicut marctur
hatum
qtiiefcere
non
potuit, fcilicct :populus exifiens
in Emat &
.Arphat:
&efi liteta
plana
:
quia
non
leguntur
tales
infutx ftiiffe
fub
dominio
Syrig,
2} Diftbluta eft. Tr<e timore
qui diffoluit
virtutcm animi &
Corporis,!dioJubditur.Ycrizc(\
in fu.
24
Dolores te. eam
quafi partu. Quapatiturdolorem
ma-
xtmum &
aiigufiiam.
2
5 Quomodo dereli.ciui.lau.Hf^; Damafcum
metropolim,
vbi liabituucrunt ubundanter &iocosLln Hebr^o lyabetur :
Quo-
modo non efl fortificata
ciuitas laudabitis? &c.
quia nonfuitfuffi-
cienter munitaaciuihus cnntra
hcfles,& fic
inttUigitur quod
dici
r/wrQiiomodo dercliqueruntciuitatem. i'ci/ice/,twm-
mtam,
vnde
fub
dttur
^ Ideo
M
B^^
L l T E
[{. &
confilijs
incitant alios ad contcntioncs difcordias
,li-
^ Atin5m.,r /^

tes,&bclla:exquib,fcquiturfanguinisefFufio:& ficalijs
Dromanc / r""' ^^-.Qii^
mtcrpretatur
fanguinem fanguincm propinanr,&
ficut Damafcus fuit
ignc
com-
F^uuuns
, idco
iJgnat
illosqui
fuis malis
pcrfuafionib. bufta,
ficut dicitur infra.
&
t
<yc-
88;
Glorord.&NicoIaideLyra
8^
^
a ^d rtdar.\Y\. A-
A
garS
(unt,
fcd vfur
pato
nomincSara
ceni vocaniur,&
habitant
per
foli-
tudincmiota,
dc
quib. pocta
dicit :
iatcque vagantcs
ciuitatcm laiidabilem ,
vrbcm Ixtitia: ? Ideo cadent iuuencs
i
cius
,
in
plarciseius,&
omnes viri
prxlij
conticefccnt in
^
dic
illa
,
ait Dominus
cxcrcituum . Et fucccndam
ignem
in
muroDamarci,&c.deuorabitmocniaBcnadab.
AdCedar&
4
adrco-naAfor,
qua: percuflit
NabuchodonoforrcxBaby-
6
lonis.Hxc
dicit
DominusrSurgitc
& afccnditc ad
Cedar,6^
7
a
Svnigog.
b
ID^rcipulos.
a Momcina
peccoioium.
Agxi
II
-
1 b

Theodor.
Cc- b
vaftatc
filios oricntis . Tabernaculum corum
6c^rcgcs
co
darvnus cratc fi-
lijs
Ifmacl
, idquc
doccmur cx libro
crcationis.lllo
ve-
rotcmporcillare-
liquis
tribubusvt
veriiimilc cft ,
im-
b
Ncquiu.^. ^
iix.
rum
caplcntpcllcs
eoium,
S^omnia vafa
corum,
6^ca-
n f Hrutos
gibl
o ifccc lorum d^-r^irmau*.
mclos corum rollcntfibi:
Sc^ocabuntfupercbsformidine
b l'ecca'crum. a S c.ucniibusfpir'tu;ilibuCbjidzi3
in ciicumitu
cius.Fugite,abite
vchementcr,
in
voraginibus
^Laiiianifs
b
v^t:'''^'"
il''"* '"'"'''' 1 M-
tropolib
illius iirntis.
greges.fcdnonli
bentoflia
ncc
V(
ftcs non
cnim
v(
fantur in
vrbibu
fed in
folitiidim
Hi
omnesa
Bab
lonijsfuntddcti;
C Et
erit
^ji,
*
Thood.
Qjj
vcrbis
res
ipfi
ftimoniuni
pr:
bcnt
.Namrd:
illa
planedefc-
acccdiint ad l(
tutioraqnsinh
bitantur. Pr.ii
itcmqiis vci)[;
pcrabat.Vnde
ctia
^^^-^^ ; habitatis Aso^aitdominus. hiijt
enini cotra vos
'
'""^
Adam.cxr
jllam
appdlaUltrC
,,D,alol>.. bTC-.<.f..l,on,stca-
c mol,
aliut,a.,uc^
d TDiabolusvel'Nabucl.odono(or.
CStO
prOpllC
Mjftiee.
ginam
,
aulam ve-
ro nominat vni-
uerfum ftatumSa-
*
racenoru.Erantna
quc paftores
habi-
tanrcs m
tentorijs.
Myfticc.
Ccdar
quod intcrpreta-
turtcncbrx,
& A-
ior,
i,
(agittalumi-
tmomnela"'S,h2rcticosfigni
tu$,
cxultjn- ncantmcntc tcnc-
tcsinanguiis brolos,
& tamcn
terrz,
lentcntias
dogma
tisfui
fagittas
lu-
minis
fingentes, g
fc nmulant filios
oricntis,cumfint
tcncbrarumfilii.
b
T-tbefnaLiAlu.YitC
omnia Saraccno-
rum
proprie gcn
Nabuchodonofor
rcxBabyloniscdnfilium,
&
cogitauit
ad
ucrfum vos
cof^itationcs. Confurgite
& alcendite ad Gcnte
a ^Ci ntip^ntiz.
quictam
S^habitantcm confidcnter,ait
dominus. N6 dftia

Vcraidcfenlion-,
b Ablqu^Oco.
porc.
Nani ,.
caftatimvtrqrr.
1 1
rc
ca^pit Sedcch
as.emiflamcfle.
i
12
d
Eiceejiocenfr
/-bt-T 1

T- I- -1-
y^w.cJTf.ElJrcr
ncc vcd:cs
eis,
foii habitant.Et ciunt camch eorum mdire- 1
3 Pcrfidis
vndc E
j iDimon:bu5. b stuii< 'um.
^
14 mita:.
Praedicit'
ptidncm,
& multitudo
iumentoruminprceda,& difperga
15
prophcta
Pcrfi
a ^Doftiina.
b
5Qi.^"'"'s-<'c'licei>
f* P. iu^tosctinibus v,t'oiu,n ariitrer.tur: l6
Adocdis UcCt B.
cos
t
in omncm ventnm
qui
funt attonfi in comam: & cx lonia vaftauci
a
<Qj"
J.iriiion s "fini nobis Sc hnc
ptoxiu
o actc \o'it.5nte-.. ^^ Actcim m.
dmni confinio corum adducam interitum
fupcr
cos ait do
lAUfO.
rcgnumqucQ
dteorum deftrii
^
rint,quodpcri
'^
minus. Etcrit Aiorinhabitaculumdraconumdefcrtavf-
'^
ccdoncs deflru
fOiiDonum.
a
^ Eccleliadicus
difunt.Quicn
cjEtcra
rcgnai
iniquitatibus
c
ripuit
hoc rc
^9
impunitum
t
rcliquit.
Elani
quc
in
^ternum
. N6 manebit ibi uitjncc
incolet eam filius
a fVcie raiian.ii:s.
hdminis .
Qu.odfad:um
cftverbumDomini ad Icremiam
prophetam,
adaerfus E!am in
principio rcgni
Scdcchia^
regis
luda dicens
: Hxcdicit Dominus cxcrcituum: Eccc
0
quoquc defpici
tem
(tgaificat.^qiji
d
^^^ confrinsam
arcum
Elam,
fumam fortitudincra eo-
tesvdtentanic
in
tcntorijs manet
o &
'
tcrprctantur.o
&vbi nox
cocge- gnificat pcrfcq
f,
ritfedes
habcnt,&
armcnta multa &
pecora
cameloru
q;
torcs ccdefix.
^
gre- ^
Thec
l
Qujrta
hu
ius c.
pus
NICOLAVS DE LYRA.
,j
1 Idco cadcnt iuue. ciu. 0
tjuod
hofies defacUi
introibunt,
'
2 Et omnes viri
prxlij
conticefcent.
^(;> potentes refifiere.
j
Ei fucccndam
ign.
in mu, Da- ideli,in
domibus muro ad-
hxrentibHs.
4
Et deuo. nioenia Bcnadab. Fuit enim Benadab rex
Tyria
magnus
&
potens:vt habetur^.i{eg.Zi.& fecit magnatedificia
in
Damalco
que
tunc
fuerunt combujia.
5 AdjCedar.
H^c c{i
quarta pan
huius
cap.
in
qua propheti-
^at
contra
Saracenos,
qut
melius dicerentur
.Agareni, qnia defcen'
dcruntab^baham
per ifmaelcmfilium .Agar
ancilU :
ftd tpft
yfurpaueruut fihi
nomen a Sara liheri\Cedar
autefutt fiUus Ifmae-
lis,vt
habctur
Gcnef.
1
5
. ^
quia
fuit
potens ^famofus: fer ipfum
inielliguntur
hic
^gareni.
6 Et ad
regna Afor.A^ome
eii ciuitatis
mctropolis: quamuis
enim
.Agarent
habiiarent in tabernaculis &
non in
ciuitatibus,
vt
poflea
dicetur : tamen habebant
aliquas
ciuitates in
quibus
mane-
bant
artifices ad
faciendum
m*Ha hominibus
neceffaria
,
qux
non
Tarnrorum foffunt
fieri itt
tentorijs competenter:ficut
modoin dominio Tarta-
hibitJti ,nes
rorumfunt aliqux
ciuitates
pro
mercatoribus &
artificibiisjed
no-
(quales
& vbi
biks Gf homines armorum
,
habitant in
campis
& in
tentorijs
.
Quodautem diciturhic: .Ad
regna, ponitar plurate pro fingulari,
ficut
Exod.
3
i.a.
lliifunt Dij
tui
ifrad
: & tamcn ibierat vnicum
idotum . yel diciiur
regnainplurali
,
quiafub
vno
principali rege
erant
plures
reguli.
7
Et vaftate. Sic enim nominantur
^gareni
,
quia
habitant in
farte
orientali
reJpeBu
ludxx.
Tabcr-
uat.
8
Tabcrnacula. Uuia
ftcut
diBum eH habitabantintaht
'
culis
cumgregibus fuis,& depaflavnaregionetiansfctebm

toria
fua
ad aliam.
9 In
voragini.
Idefl,
in locis occultis
fubterraneis
,iAi{\-
dei non
pojjunt
vos inuenire.
i o
Inijt
cnim. Cuius
diffinitio fuit
vos debellare dicens bi
ribus
/iiis.
1 1 Confur.
Quafi dicat,de facili poterit debellari,(iuia
aoi
>
uer
fibi.
I z Non oftia. ldefl,non
habitant
infortalicijs,fed
incan
.^
1
5
Soli.'.'jo hubcnt cum
alijs gentibus conjaderatiouen
*
hus auxttientur:ideQ
fubdhur.
14
Et crunt- Et
quia
non
reflat
ei
nififuga,fubditur.
15
Et
difperg.
Quia
homines
fugientes
vadunt addii^^
partes.
1 6
Qui
funt ar.
.Agareni
enim tunc habebant
capillos
r /*
admodum
pugilum,vt
duut
e.xpofitores ncflri.
In Hebrsobi
'"
fic:
Et
difpergam
eos in omncm ventum
anguktos angulos,i.
{*!
tos
vfque
ad terra:
angulos,vt txponit l{ab.
Sd.
Ij
Et crit. Ciiiitas
fupradi^a.
1 8 In habita.
Tanquam
dcflrudafine reparatione.
19 Quod
fa. Hxc ifl
qiiinta pars
huius
cap. inquapro
"
^l^atcontra
Elamitas,
&
poniturprino tmpusbuiusrmU
'
Jatia leremix,
cum dicit : In
pnncipio.Jubditur prophci

dicitur.
20
Eccccg0.irfef?>fJ
poteflatem que defignaturperan
h'*
quoderantoptimifagiftarij.
MOIl^LITEI{.
f j
Succendam
ign.tn
muro. Sic ifti fucccndentur
igni
infcr
nali,vt
poena rc(pondeat culpa:, quoniam
fucccnderunt
inalijsigncm
furoris& ira:.
5
^rf Ce.
Qui
intcrpretatur
moercns tcncbrofus ,
ideo
per ipfum fignanturinuidi , moercntcsdc
profpcritatib.
aliorum : & iicinuoluti funt
tcncbtispcccatorum
, nam
odiuna
odiumcxi"uidia
procedcnsaufertlumcngratix,^'^
fufcatlumcn naturae.Hos dcftruxitrex
Babylonis
z%
diabolus aufercns omnia bona
corum,
ideo fubdi
.'f-
7 /^a//<j,Scquitur.
12
2S(oo/fij.i.dcflituti funtcunodiaangelica&di
i*
19 duodfa.Qui dcfpicicns interprctatur,idc6peri
i""
fupcrbusquicontcmnitaliosfignatur. j..
20
Conjnngam.
i.os cius
loguens
verba
iai^atiua
'
8l5>
8c)0
leremias
Cap.
L.
rum,&:
inducam
fupcr
Elam
quamor
vetosa
quatuorpla-
gis
ca:li,8^ventilabo
cos in omncs ventos
ifl:os,&:
non crit
Gcnsad
quamnon
perueniant profugi
Elam.
Etpauere
1
Dormuiiibus.
faciam Elam
coram inimicis
ruisj& in
confpcdu qua^reh-
a
IDequodicitur: Doininenein
futoraiuoarsiis mc,&c
tium animameorum.Etadducam
fupereos
malumjiram
furoris mei,dicit
dominus; Et mittam
poft
eos
gladi0,do. ,.,3,
^^^^^^^^^
_
nec conlumam eoS:,&
ponam
lolium meu in
Elam,&
per-
3
bus
promifit
rcuo.
3 1
Quiaperfequutoribusraoituismulticoniieffntiit adridem.
CatiOneiTl HOn m6
damindercges&principcs,aitdominus.InnduifIimisau
4
do
polliceriacapti
rtpettts.
t

r

"
'"^'"^"".'""-
_/P"""*-
uitatecorporis,fed
* Thcodor.
Cu b
tem diebus reucrti raciam
captiuos
Elam,dicitdominus.
ct ^
captimtatc
m5
B.{
babylonis
ob'
a- -l l- r n-

r,
tis.Eaenimdecau-
titiiflct Acgyptu
redicns
irrupir
in eam ,
pnltinu
habes la
caltigationcs infligit corporibus.Prxdicit
ergo
dcftru*
cxcitu,^partibus Aquilonis&oricntccoadu
.
Cuiet
aionemdiaboh',ccflationcmab
impietatc,
& hbcratio-
adat multitudo
hoTum infuias occidcntis incolentiu: nem hominum a
pcccato
in
captiuitatem
rcdadorum.
54
Theodorct. a
^
/lamcftvrbsGta
irjrc
maris rubri.
E^rauthccquon-
dcnEniporiuinfi-
gf,vndecrhodie
piiichuntur,qna
uiant
ad Indos.
a tinducam
. Mittit
tnifilifihminisan
^ts
fuos
e
quatuor
reis
cceli >
'vt colli-
ga
omnia
fcadala
de
re^o
eitts .
fccum
Stafllim D
pferat
Aegyptios,
Afros Sc Acthio-
pes,quipIagaforti-
ti funt
auftralem.
b
I{euerti
factacam
ptiuos. ^ Thedor.
Exiftimo bonij Do
minum,perhac5c
aliasprophetasqui
nTcoTXvs
DE LYRA.
ic
1 Et indu. U(fl,aduerfar}os
a
quatuor
rentis .
a Et ventila. Etidendo
eos
longb
k
lerrafua
. Cxtera
patent vf-
quihi.
*'
.
3
Et
po.
fo. li eU ,
da ho dominium eius altert cum
fohum
erit
3
meum,inquantumpotefiaie,^ aucioritate mea cbtimbit. In Hib.
habetur-.Et
ponamfedem meam,i.deit,
obftdionem meam in
Elam]
yt
expontt.l\a.Sa.
&diciturilU
obfidio domini,
eo
quoddominus
infiigauit
eam fieri.
4
In nouifl^ au. IlUid eaim
regnum
fultpoflea teparatumper
magnum tempus.
metim.
M
!{
.A
L I T E
{{.
doc^iua
proximi,& blafphcraatoria
Dci,qu^ tamqua
i"a:tta:diaboliproceduntdcorc
fupcrbi:
fcdarcusiftc
cofringiturquando
verehumiliatur,idc6
fubditur.
I Et
1
nr)rfca.Perquosfignaturvtiiitasoriginjsaborietc
&
,ppinquitas
mortis ab
occidcte,& crudeiitas dcmonis
ab
Aqlone:<Sc
DeibonitasaMcridic.Cofiderationamqj
iftoruquatuor
diliges,facitfuperbu humiliari,&
ad bo-
nu
reduci,ide6fequiturin
fine./
nowffmts
uHtdub*s
y&c
A D D I T I O I.
1
cap ^c).Vbidiciciir
in
Voftit.ided fubdiiur.Con^itnt h^-
rcitatem,&c.
leUhom in Hebrtio
fignificat femper
idolum
.Ammonitarum,
fsiiakhm
alias
Melchorfignificat regem
eorum
,
&aliorii
quo-
ruxumqhe
de
quibus agit.
ADDI-
A D D I T I O I I.
In
cod.cap.vbi
dicitur in
poM.
uicitautem hic
t{abbi
Sa^
lom.quod Bojra.
Quoi atitem
Bofra fit
ciuitas in Idumica de
priniipibus
.
patet
per Ifa.e^.a.vbi dicitur:Qi<is e^
ifie
qui
ytettiit de tdom tinais v$
fiibus deBofra:&ftc
in
alijs
multis tocis.
CAP. L.
il f 7 Erbutn . Ex-
V pleto
vatici
li cotra
Acgyptu
i'.a!lUnos
,
Moab
tibsAmmon.Da
'
mfcum
quoq;
&
Clar,c6tra
Baby-
Io & Chaldzos
fcno
dirigitur,
vt
qus
antclatenter
arait,nuncpalam
fct:raeorumma-
rii;ftado,vaflatio-
nei &
deiolationem
fubfequi aperte pronuncict.
Ifaias
quque &Ezcchidfimiliacontra
Babylonios
& Chal-
dxsproplietaueiunt.
^ ^^^^
Confufus
C A P V T L.
Erbum
quod loquutus
eft dominus dc
Babylone,&
dc terraChaldxorum in
manuIeicmixProphct^.Annunciatc
in
Gentibus,&:
auditum facite.Lcuatc
fignum,pra:dicate
&: nolitc celare Di 4
cant illud
loug.qui
~ - -
damvcroSaturnfi.
Aitque pudefaftu
efle,tumquiaado-
ratoribusfuccurrc
renequiuerit.
tum
quod
fuis cultori-
b
Confufus efl BeL
je Thcodorctus.
Idolum crat
quod
apud Babylonios
fummohabebatur
in honore,& non-
nuUi
quidem
vo-F
cite:
Captacft Babylon,
confufus eft *.
Bel,
vidus elt Merodach. Confufa
f
I f Idola.fcilicetquaprodijscolebant.
+
funt drania
fculptilia
corum
,
fuperata
funt idola corum.
NICOLAVS De LYRA.
Erhnm.Ieremtas
fuperius prophttaiiit
contra Cen
tiUsyhic vlterius
prophetat
contra
Babylonios
. Tu
^C^f^
'}'*i<^ magis
circacos immoratur .
Tuqitiaperhoc
1|?V**4
htc
prophetiafequctiii
Litera
magis cotinuatur,
vt
videb itur: Et diuiditur in duas
partes
, quia
primo
ponur
dt(lru3ioCbaldprum,verbisplanis,fecundo magispara-
boli
s.i.jfq.Vrim^
in
trts,quia primoponitur d(firu5io
Chaidxo-
funiecundo
deflru{lio>iis ratio,ibr.Quoniam exuitatis. Tertio de-
firwttum
'ondhio,tbi:
tccepopulus.
Vrirna adhuc
induas,
quia
friu deiLribu Chatdxorum iitttritus
ftcundo
luditorum redi-
tus.
bus omnino fit
fpoliatus.
c C
)//i/f
.Similia dicit Ifaias: Ecce
ego
fufcitabo fu
p
cosM?dos,qui argcntu
non
qu^rant.ncqueauru
vclint.
^f*'*
'!
^yenient
ius,ihi
. In diebus iliis . Circa
primum
dicitur.
1
KnnnwQiztc.Tanquam
mirabile
faiium
omnihus.
j
Leuate.
ideji
,ponite
vexillum
aduerjariorum juper portas
Babylonis
in
fignum captionisideo fubditur. ,
4
Dicit CZ.Dicunt
expofitores atiqui, quod per
Merodach intel
iigitur Battbafar quem interfecerunt Verfa,& Mafdi,Dan.$.&
di
citur Merodach ,
quiafuit
fitius Euilmerodach,talia e>iim nomina
aliquando
variantur in
medio:ftc
Guilhtlmus &
Cuillotusfunt
idt
nomen.!\a.Sa.dicit
quod
Merodach
efi
hic nomen
idolificut
&Bel
qu
dicunt hic
confufa
&
deui^a, quia manifefih apparuit quod
no
habebattt
poteftatem faluandi fuos
cultores.
^ Quo-
\
M
Hy^.A
L 1 T E
l\.
I
'erhim.
Q^^
confufio
interpretatur,
ideo
pcr ipfam
ludorum
fupcrbia per
Romanos confufa
fignatur
:
idcifubditur.
i
1 nnc
jdtf.Idcft,
Romanis.qui
Gentilcscrant.
3 euate
figmm
AAc^ , vexillumbclli
contraludajosin
viniftam
mortis,ficutcxprcfsc
dicitur Luc, 1 2.
t
pMf/l.icIcftjIudsa.
t
CW-
t Confu. Qui interpretatur
vetuftas,perliocdefigna-
turlegaliumccflatio.
f
yiHus elt .
Qui interpretatur
amaiitudine imm1
ttens,
propter quod fignat lcgaliumonus grauequodeft
deie
^um
per gratiam legis
noua:.
f Confuja jum lcutpulta
eius. Ideft , Saccrdotcs
lud^ae: qui
dicuntur hic
fculptilia,e6 quodpopuhis
maioremcis
reueretiamfacicbatquam
Deo
mandataipfiusproptec
traditioncs eoruni diraittcndo,vt
dicitur Mar. 7.
\
Quoniam
891
Glof.ord.&NicoIaideLyra
89
fioncm arbitrcntiir fe ibi habituros, fcd
fpcm rcucrtcn

di hiabcrcnt & cum
capriuitas
laxaretur
fugcrcniindc
<]uia
vcnturumcrat vi.TMceJis & Pcrtis
vailarctur.
Origcncs. QtiomodocorpusnoQruminaliquotcr
tx loco
conli(Ut,rican:ma fccundumlktumruunii,
aliquo tcrra:
loo
^
a
yenientfilifllrMl
.
HxcpromilTio
rcucrfioncm
populi
A
Dci
decaptmitarefignificat.qiia
fub
Adyrijsvcl
Clial
d^isiuQinuit
vcl
magisChriftianatcmpora
quandodc
diucrfis Gcntibus fifij
Dciconucncruntad.cccIcfiaCa-
tholicam.vbi
quxrcnt
Dcum fuum,intcrrogantcs
5c di-
ccntcs viam vcrita-
T- Perfarum & Mordorum.
Quoniam
afccndcc contra cum Gens ab
aquilone,qu?po ^
nct terram
cius mfolitudinem, ficno
eric
c]ui
habitcc in ca
"
ab hoic
vlqucad pecus.Et
moti funt &abierunt.-n diebus s
a V 'i ccclclian' b l>fi m vidi-ntfs.
illis & in
tepore
illo,ait dominus,
vcnicnt
filij
i{rael,ipfi
&
^^^ _^^ _ j
^
VnJcilicci.C' iifrfToics. b 1 De virtutc tn vinuieiK c
fiopeccatis.
rcdccemacductri a
filij !udafimul:ambulaccs&flenccsproperabunt,&domi-
bus
rccipicntlibcr-
^
L.jciia.
'^
vcriinis.
tatcm& vnareucr
j^uDeumfuumqu^rcnt.InSioH interrogabunt
viamrhuc
tCntUr aC
CofUgiet

C^ij ncqucn.i.snriiuciiiarotrritfepaiirc.
addominum . Tc-
facicscoru, t
venicnt &
apponentur
addominum
f^dere
frenite&ad ftamcntum cnim
- - . ... . _
hrict domi-
xtcrn
tis.
vultumq.cor-
disfui adfacicnda
Volutatcm
Dci c6-
ucrtcntcs
vtiunga-
turilli foedcrcfem-
pitcrno
.
J* Thcodorctus.
Illo,inquit,tempo-
niuKupatiuc cft.
Corpus noftrun
auti
Acuyptoaj
inBabyloncautji
Palx-liina cft , au
in
Syria
aut -.
cumque , & ;
militcr
anima, ,
pro qualitate v
t.-E locorum
diuc.
fitus
dilhn:uitiir
In
Babylone
cni.
cft,
quandoco:,
funditur & tiir
eTnum nondlbi b
fcmpitcrno,qdnullaobhuioncdclebitur.Crcx
pcrditusfa
6 batur, &
paccd
robliuioni,hoc ^ t
' 'scnbx&
^a,.u,
veihc,ici. b
fAcu.uDe.
7
|erta bdla fu,:.
t
promiiTio patri
^us eft
populus
mcus,paftores
corum kduxcrunt cos,lccc g nct
panionum.T;

.c torti
Diue.l.shircucorumfeft.s.
b
fSuperbi?.
c
Legis.
9 libUS
animabuSC
l3 '^'t.
j 5Hii"uliiatei
hietis-qua:tamen putatui
n bcrr
3liquaniaIt.tU'''ne,n.

. t
. . Lcgis.
fHiinulitateni
haietis-qua:tamen putatui
h bcrr
aliquamaltitu^ln.cn.
runttiue
vlgari
in montibus. Dc montc in co-llcm transie
^ ^
a
,.ccV(;a: 'b.
fponip
cum *p nfo dcleftaiut. b
f.V.l.bilesik
inuilibileshoftcs
runCjoblitifuntcubilisfui.Omnesquiinuenerutcomedc-
IVayantrs
runt cus ,
& hoftcs corum dixerunt : Non
peccauiraus.
jRcg.i.g
tu
B
cft
promi
bus faia.
b Crex
perditus
Hac fcnfcntia no-
tanturregcsllracii-
tarii,qui
crrarefe-
cerut
populum
&
declinare adidolo-
latnam.quoru
fuit
primus
leroboam
, filiusNabath,
qui
fccit adotari vitu-
los aurcos , deinde
caeteri
prjeuaricaio
rcslegis.
.
C De monte in montem. JeThcodorctas.Rcfcrt
m
quo
tc-
ccrint cos crrarc.Df mofuf
in
nionierr:,&t
.Ddubra idoloru
appdlat
montcs & coUcs :
quoniam
in cis adorabat ido-
la.templum
autcm duunum.cubilccorum.
Inde enim
confequcbanturbonorum
fruitioncm.
d
i{tcfdite
Sccundumhifloriam monetlfraclitasqui
^ captiuandierantinBabyloncm,vtnon
ftabilcm
poflef-
- . fionem
fi'ccc..tum laccrat'
g cgispto
nihiloiluxeruiu.
n
f
Contra
(/rxceptuin.fcllii.et.iuftiiiie.Sc fpem
reinuncraiioBi$ .
futurz oues Chiilti
tuporum
moifibus iradentes.
9 libusanimabusc
10 citur:
tugncdf
dto
Biiiyl'ji.
uct
vnufquj,^^.
mam fuam
.
D..
enim in
Babyloi
cft.ialuarinonp'
teft .
Qui autc
ibi rccordatur 1
rufalcm ,
ingcn
12
pro
eo
quod pcccaueruntdomino
dccori iuftiti.-c &
expe-
t
iC.ii'iiui
iii
pecc3tis, ^^^ocniiendo.
b Conf'jlior's.
(ftationi
patrum
corum domino . ReceditedemcdioBa-
^4
J^J^^^^^J^'^''
ticim dom...
ra alitndi ?
Imp;
fibilc cnim cftin
Babylone
conftitutum , Dc
orga
cancre ,
otiofa enim funt ibi
organa hymnorum
D
vnde.
inlaUiibusinmeeius.i.(i.n.Sni^cni2i
funt ora:
noftra, dum in
Babylone
fumus in falicibusfluminu
eius . Si autcm vcncrimusin lerufalcin,
in locu vifwi
&
pacis organizabimus, pfallcmuSjCitharizabimus,
fcmpcrlaudabimusDcu
. Sicutaut anima
pcccatoris ,.
^ Baby-
'
NlCOLAVS DE LYRA.
jj
I
Quoniam
afccn.
IdeUyi
Madea &
Terfideyqu vergunt
ab

aquii
ue
refpeHu BabyloniiC,
z
Qua: po.
'}uia
Babylonia
tunc
deflrudia nonfuitpoflea
readi-
ficaia,licnt
h.ibitur
infrd eo.cap.& Ifa.l^

3
In
diebus i]lis.H
confe(}uenter ^fcribitur
lud^orum
redi.^
tus,quia pujt
deflrndionem
Bflbyloni^ Cyrus primo
anno
regmfui
dcdit liidxi icentiam reuertendiinludxam. i.
Ejd.
i. & hocefl
^od
dc-tr ; Indiebusillis.
I{egno
enim
ifrael captiuato per
Salmanafar aliqui euajerunt,quipoiiea
in
regno
Iud habitauc-
runt,& (ic
cumfilijs
Iuda
ducHfueruntinBabylon.
& ctmeis
tedierunt .
4
Et flcntcs . Tra
gaudiofeu
ex contritione
pr^cedentium pec-
catorurnypropter qux fuerant captiuati
.
5 Propcrabunt.Pfr
debitum cuttum.vnde
i.Efd.^.d.dicitur,
quod
venuntes m
lerufalem
cr:xerunt ibialiare domint
offerentes
fuper
iW'd
holocauftum
domino mane &
vefpere.
^ ^
6
Etappo.
Quia
poflea
non
leguntur
ludai d Deo
per
idolo-
latitam
decUnafje, nift aliqui pauci tempore
Machab^orum : &
magis
vioientia
quam
voluntate . Sciendum tamen
,
quod
in He-
brp
hic habetur
, fcedere
in
fjcculum
:
quod
non
femper importat
perpe-
perpefiitatem
, fed
durationem notabilim.
7 Quod
nul.
Delcbltur.
in Hebr<eo habetur :
QuodobliHi
nondabiti*r,qmd
efl
inteiligendumvjque
ad
Chriftiadtietm
.
temporefuerunt
d Deo
feparati propter
fuam
incredulitatim C
inteUigitur,quodobliwoninon dabitur,vfque
ad
magnum
ta/.'.
^rcditu cnim
captiuitatis Babylonide
,
vfque
ad
Chriftmfi
runt anni circiter
400.
8 Grcx. /
capttuitate Balylonica,fubditur
caufa.
9
Paftores CO.
Sciltcet,rcges,(acerdotts
.&
falft propheti.
10 Seduxcrunt COS .
^tpaietixpr^diiiisinhoclibrQm
ribus locis.
1 1
Fcceruntque vagari.Zn cultuidolorumqujcintalibuil
<
pombantur.
1 2 Obliti funt .
Idcfl, templi
domini,
quod
dicibatur cauh
'
cubile fidclium.
Et
qina pi opter
boc
frequenter
tradittfuerun.

dxi in manibus
hofHum,idio fubditur.
13
Omncsquiinuc..v
/'occiw
quodiudpproptercfc

Dei ttadei.anturin rnanibns hoftium,
diccbunt
hoitesfe n'jf:

re,traclando eos<um vimia crudelitate, 'icd h'JC iion
eft
vcrum,
^
pcus
aciibus maloru bene vtitur in boim:
ficutper
daemeucs
c

cet
fuam
iufiitiam
in damnatos,
14 KtQC^iiZxyos ludeiper Cyrumliccntiartdi.
I
I
jlj/^onww tf/cerftr. VefpafianuscnimduxcxercitusRo-
manorum vcnit deTracia
contraIcrul"alcm,quaeefta
parte aquilonari
refpedu
lerufalcm.
3
In dii bus
////V.Scquitur.
4
^/t/''fei.Nam illo
tcmporc
multi dc Iuda:is con-
uerfi fucrunt ad Chriftum.
t
interro. Sciiicct
, confiUorum
cuangclicorum
a cre-
vicaiit-
dentibus in Chriftum.
6
t4/7. Pcrgloriaeconfcquutionem.
j
8 Grf.T.Per faUam dodrinam Scribarum
& facerdf!
doccntium cos dimittcrc Dci
prarccpta pro
traditn
i*
busfuis,vtdiciturMar.7.idcoconcIuditurpoftea.
14 7^m<ijft.Idcft,dcIudaicapcrfidia.CaeteradefaciIi
'}^
funt addidamfentcntiam
applicari
.-
proptcrquo
propter prolixitatcm
vitandahanc
applicationeoH'
r
&3
leremixCap.L.
8
5^4
rumfubiiertctur ftcut dominusfuburni: Sodornim ^ Gomonha. Ttopolo.
c Ecce
r.o-iifjitna
i-ric
, &c. In finc miindi vel in
mortc
D
cuinfque
omnis
gloria
&
fupcrbia Chald:Eorum,& c5-
fufio mundi recedci a
nobis,&
iu omnia
(ubucrtcntur,
ficutfubuertitDeusSodomam&Gomorrham , ncc vl-
tra
voluptatis
vel
a ^ Captiuantlum.ideft.docnionum.audita
deltuftioneBaf-rlonis.
b
f
In lejufTlrni quJtcft locusvition s &
pacis.
bylonis,
&de terra
Chald^oru
cgredimini
,
&
el1:otcquafi
5
Tfo="itfn' ,
b CjtiiDlica:eCvic(is
B
/fBsylone,
ficiurti in Iud^a eft , fcd iuxta
t quahtatem
A fid
& vita:in
ipfa
ludca locisintcr ic varijs
(cparantur.
fli. rtutemin
Dan
quxcxtrcmae partcs
hidcarfunt vcl in
fuiinoribiislocispauiomciioribus,
vcl in
mcdijs fini-
bu ludex.vel
circa JeruIalem.Eft autcm omnium brc-
uiim.ijqusin
me
diccrulalcmcon-
fifl. Quiautcpec-
catr
eft & nimijs
faribus opprel-
fus
in
Babylone
cft
Qui
nondum
ad inimum
pec
catrum culmca
alcidit,in Acgy-
ptoft,&inparri-
bus;ius
moratur:
Eti:
quiinludcea
fun,
non
xqualia
pofdetloca.alius
inbphtaUmalius
in fiibus Gad : fic
in
iegypto,
alius
cftiTaphnis,
a-
liuffift
inMephis,
aUi in Sienni,
a-
liumBubaftisha-
bit:.
a
^uafihadi.
* Theodoretus.
*Vi(V,ideft,aric-
tcs,
^yrus interpre
tati eft,T/i*>i<f ,
id-
cft,/rcos. Horta-
furgoeosvt
fint
potitiores Baby-
lons,
&
patriam
fuai
occupet.
Pro
pteia comparauit
cosjircis. Sunt.n.
hiri robuftiores
ouius.
Huncctia
in nodii diuinus
Daiel vidit Ale-
xarlrum hirco fi
hqdi
antegregcm.Quoniam ecceego
fufcitabo &c adduca
a s Oaemonum.
inBabyloncm congregationem
Gentiummagnarum
ds
a
TAbaquilonccii.m
oiuiif maluin veniet. b
H.tiaaitciti:.
qma iiinc
manifclta etuntnbfconditacordium
terra
aquilonis 8^pr^parabuntur
aducrfus
eam,& f
in die
a r^uena lubii.i o>.
impmuita
capietur.Sagitta
cius
quafi
virifortis
inteifcdloris non r&-
ueitecur vacua.
EtcritChald?ainpra:dam,
oes valtances
.1
fCaula
quate hicpirMiHur.
b In iiteritu '.uiia-oiuin
eamrcplebuntur,aitdominus. Qudnia f exultatis,&:
ma-
a
1
nnel
gna loquimini diripientes
ha^icditatem meam
,
cjuoniam
a "SLilcHjicntes.fcilicct.in j-jorationeeius,ficut vitulus
fuper
hetbain
cjuali
t.iurino
mugitn c.pfuis
inlultantfs _
t
effufi ettis ficut vltuli
fuper hci-ba,5(;mugifl:is
ficut tauri. s
^
Q[_^on
diu lnabimini. _
b
CofLifacIlmatervcltranimis,^: f
adequatapulueri
aua:
^
genuit vos.EccenouiflimaeritinGcntibus,
&dcfertain-
a
fQ^a pro
ca Se'cuciam 8c I lie
'p
nitrm
inclyias
vibts Pe-farum fetenint.
uia&arens.Ab iradomini non
habitabitur,(cd
rcdigctur
lota in folitudinem .
t Omnis
qui
tranfibit
perBabylo-
a
Quia
lania
pr.trrtia
cft in nih lum ica.c>a.
nem
,
ftupebit
Suibilabit
fuper
vniuerfis
plagis
cius . Pra:-
mundi futuruscft
flatus.
d
iicutfecit, facite.
Idcft.ficut illa
per
Nabuchodonofor
Gentes
circumqua
quevaftauit,&rc-
tnbutioncm rcd-
dite.
e ^'i
facie nladij
. .
,
Columba liultadi
'" *'
a
1 O l-cifa! ^c Mredi.
paramini
contia
Babylonem per
ci rcumitum. Omnes
qui
inteditis aicum t dcbellatc eam:
nonparcatis iacuhs,c[uia
* Ad occid?n(ium eain
domino
peccauit

Clamatc aduerfus cam.
Vbique
dedit
manum.Cccidcrunt fundamenta
eius,deltrud:i
lunt muri
cius:quoniam
vkio dominiclt. Vltionem
accipitc
de ca.
d
Sicut
fecit^
faciteei.Difperdite fitoremdeBabylonc,
6c
\\
miim : Darium
c
tcnentcm in faicem te
pore
meilis a facic
eladij t columbe. 2 ?
-autmaricti.
^ o " -
_^^
b
'vnfufa
ell rna.
Ifais dicit fimilia.
Et tt
Babylon
lUa^lotiofain
rtgnis ittclyta,iufupe>bia Chaldfc-
na fcntcntia
congregatas
cfle aduerfus
Babyioncnn
^
a Leones
pullosaUenos,
ita
N.ibucKodonofor
alios
opprimcndo
& foucndo.Etiam t
lyu fuifti
Nabuchodonofor quoniScxul-
columbam
vocat,
p**"*
non
pro fimplicita
te,
fcd
pro
flultitia
fupcrbiae.
10 ? Thcodorctus. .
l

11
AtacicgladijGrx
qujtgeo.
12 ci
vnulquifque
ad
I?
populum
fuumre
14
ucrtetur.
Cyrusan
15
tedcftruxitLydos:
-
16
quamBabylonem. tfupriiS
c.
17 Subiugauit
criam
^!>st.c.49.d.
i8 lones 6c Acolos,
qui
migranres
e
Grscia
, habitaue-
runtin Afia. Hos
19
ergoCirusctiadu-
20
cens,
inijtexpcdi-
tioncmcontraBa-^
bylonem
.Ncccer-
tcfruftraGrscorij
meminitfermo^p-
phcticus,vcrum'vt
toppnmea
doccrct etiam na-
tionesvbicumqj^
cul
habitates, dmi-
ium
NICOLAVS DE LYRA.
I X
t^oit.ldefl, Utanter redite in ludteam.
2.
^uoniam CCCc.Pcr
aduentum enim
Terfarum
& Mctdoru
fmt
wta
Babyloma,&
ex
confequenti
data ludeis licentia.
C^iera
pateiin
litetd.
3 ^uoniam exul.H/c
confequenter ponitur
deliru^lionis Ba-
bylon^ ratioxEtefi
dupUx,vna propter
crudelitattm
erga popu-
Im
Idaicutn, alia
propter impictatem erga dominum,fccunda po
mturn:
Voxfugientium
.
Trimaadhucdtutditurmduas,
ijuiai deHrudionem Chaldxorum
feqnuta efl
liberatio ludeo-
rwnjeo pnmo
ponitur primum
.
lecundofecundum ,
ibi -. Grex
difpcfus
. Circa
primum
dicitur:
Quoniam cxulta.* debeL-
latiQr.populi
mei.
4
I
magna.
atiribuentes hoc
vefira virtuti.
5
liripicntes./(/e/?;/rf^(ij
eo
quod
ibi
Viguit
diuinus cultus.
o
^^onizm c^[i.adlacerandum
populum
meum .

7 '-ut vituU
iupcr
herba m.ad eum
deglutiendum.
In Hf-
brjQlbetur
: yt
vitulatriturans
qua pedibus fuis mefftm
conte-
rit^^nefuo comedit.
8 I
mugiRis
ficut tauri.a^i
ipfum amplius
terrendum.
9 Gnfufa eft rfiatcr
ycAvz.idcfi^Babylon mstropoUs
in re.
gno Caldttorum.
10
Ud3eqai.idefl,deieaainterram.
I rce
no.qujijolebatejfeprima
inter omnes cinitates .
11
i-Q.tkt.ab
hommibus.
13
^^^^.QuianHllusaudebUtranftreproplerfcrpentes^&
dra.
cones
cotet ibi
hahitantes.
1
4
Et arcns . Quia
Euphrates tranftens per eamfuit deuiatus
ab,
alueo
fuo per Terfas
&Mcedos eam
obfidentes ,
ita
quodper
al-
ueum
ficcum
intrauerunt cimtatem.
1
5
Ab ira.
Idefl
d vindiBa
DeifaBum
eii ,
quod
de c<etero non
habitHr,vt
pradidum
eji.
1 6 Omnis
qui
tranfibit
per Babylonem
> &c. de
dejiru-
diione tantie ciuitatis.
17
Et C\h\\abk,8cc.deridcndo
fuperbiam
eius
pracedentcm
.
18
Praeparamjnicontra,
&c.
liaquodnullus poffn jiare ai
propu^n.uula
adiius
defenfionem.
19
Clamate. Exhortando bclUtores contra eam.
20
Vbiquc
dedit manum.
Idefl, vbique qiiefiuitauxilium&
non
inuenit,ficut infrd
diciiur
infine
libri :
Acgypto
dedimus
manum,&c.
21 Sicutfecit.Oe?rcn</o crudcliter
aliaregna
.
22 ^acitC
ci.kiamdrfiruendo.
2
} Diipcrditc
fztOTcm,Scc.Jdeil,redditeterram in circumitu
eiusdefertam&incultam.
24
Afacic
gladijcohimba:,
ideH:
propter
crudditatem
regis Babylonis -, qi
dicitur coLumba : non d cai entia
fellis , fci
fagacitatts
fccundum
illud
Hofe^
.
Ephraim
columbafcdu-
ta&C. In ilebrohabetur : A
faciegladij vinoG,idefi,fan-
guine Babyloniorum
inebriati . Et
per
hoc
intelLigitur gladiut
Mcedorum
&
Terfarum
, diSio enim Hebraica hic
pofita
,
fcilicet,
lonah
ccquiuoca
tfi
ad columbam CS
vinofitatem
>
vt di^um
e(ifupraz^.&
^^.
JtVnuf-
8py
Glof!
ord.&NicolaideLyra 89(3
A YAuxilialor.r.
^a ZMiiVrern/,drc.Tcglathphalnararqui
partcm
ma
A
gnam
ludxorum in
Aflyriostranflulit,&
Snchcrib
qui
dcccm tribus in montcs Mocdorum traduxit,hi
lco-
ncsappcllantur.
b
Eictego
vifitabo
. ViGtat dominiis
rcgcm Babylonis,
jdcft.confufionis,
ficut vifitauit
rcge
Afllir.quiintcrprc
tatur
gradicns
vcl a
dirigcns.cumdia-
bolum cotufionis
rcgcm
6c tcncbra-
rum harumrcdlo-
rcmdcllruit,
f.An-
tichriftum & om b
ncs ccclcfix
pcrfc-
quutorcs qui
diri-
gunt
arma
ncqui-
tix contra Sjuctos
Dci,
&cffundunt
fanguincm
innocc
tcm : & hxrcticos
Quidiriguntiacula
prauxdottrinx,
vt
animas
fimpliciu
intcrficiant. In finc
B
cnim mudi diabo-
lus
qui
fcduccbat
Gftcs, mittcturin
ftagnu ignis
& ful-
phuris:bcflia,idc(},
Antichrift'&pfcu
doprophctx,idcft,
hxretici. Sandi ve-
rocum Chriflorc
gnabunt
in zter-
num,5c
fatiabitur
animacorumom-
nibusbonis.Tunc
in manu domini
,
& in
confpedu
ciiis
confiftcnspcrfi )
ftiis Adamas
patitur.Duo crgocontrariafunt Adiiiut
ti iuflo. mallcus . & iocus. vndc in
proucrbio dicitur d
hisquianxictatibiisprcmuntur
.Inter
mallcumrimt&
incudem . luftus ciiucm non curat dc mallco & dc
incu
dcquiquantoci
b fldcin lfaii(&eir<ein vriS:!. c
fCapii Bibylone.
ditur.tanto
fplcn
Vnufquiiq;
ad
populum
fuum cdnucrrctur ,
& fineuli ad
*
^^"'^'f
vi"us ciu-
-r c

r- i-r r tr \ \

l Mallcumautcvm
tcrra iuain
fugicnt.
Grcx
dilpcrlus
llrael
,
lconcs ciccciunc
^
^^.^j^
tcrrxao
po
a
5Ql''
'"ufalcni fubuir ii,\
irnijiluiurucccndii.
t\\' t fn C
'
cum.Primus comcdic cum rex
Aflur,i{ic
nouiflimus cxof
6
Moyfcs
,
"nec"ant
fiuiteum. Nabuchodonolorrcx
Babylonis, Propterca
7
cum
Abraha,nc
ha:c dicit dominus cxcrcicuum Dcus liraci : ccc
t^o
viii-
^
SMpr^f"
''"^"^'
L , . I . n-

. I. ,
^
quilquam proDn
t r]ef Cvrum 8c Darmm. b
1
Ballhalji oui nouifliinui in
Babvioneicgiiau;t
* '
_,. T

dbo
rc^gcm Babylonis
& tcrram cius
,
ficut vifitaui
[emToSHtnT'
a
5^cnach;iib,qujado[cilicci,angeIus
domini
pcr,.uinc Ai.Viiorum itj. niillia.
^
i
b tPennitt rtc Cvro
qninquagima
tciemiUiarccreTi luiii in lu<l.tJni . aumiranS
prOpJK
rcgem
Afrur,8<freducam
I(racl ad nabicacuium fuum . Et 9
ta ait :
Q^mQdt
co'i
a
^Vt
vliia
ncqueinO'S,ncqnela<tu.fcd
nouus
populi.
jrattUS
C^t Ci' COntf
pafcccur
Carmclus &
Sufan,&
in moce
Ephraim,
&^in Ga
^"^
^''- P/i^ocon
\ ,r L-

r j- U M o
-
II
fractus
dcindccoi
laad lacurabicur anima cius.In
dicbu
lilis & in
cepore
liio,
jq jrjfus ^
q^
^Jq ^^^.
ait
dominusjqu^recur inig.cas
Kracl
,
& non
crit,&
pccca-
1 1 diabolus.Hcc omi
d
tibi duOu, ft
prondfr
adoranetiirne ,
No
contriuit, fcdcor
frcgirtantimi.
C
vero fcceflit abc'
vfq;
ad
tempus , i.
14 poft
vcnittuncai
15
contritus eft. Pc
vnumqtwmq;
n<
flrum
cofringitui
quandointroiiuc.
12
13
a
tVndc.Giatia itcni Dei iita a:ierna.
tum luda,
&: non inucnictur:
quoniam
f
propitius
cro eis
1 Alijsabie^il.
b
Jiabyloniain.
c
^^CIuldzirum
d 'O cxcnitus Moedorum Jc Perrarum.
c
quos reliquero.Sup
terram t dominancium
a(ccndc,&
fu-
a Vt
poltctitas Babylon
funditus inteicat.
pcr
habitatores eius vifita.
Diflipa
&c interfice
que poft
cos
lunt,aitdominus:
& faciuxta omnia
qureprxcepi
tibi.
a lln intcritu
Babyl.->nis gaudiuin
& cxultatio maUoium.
Vdx belliin terra&
contritiomagna.Quomodoconfra-
a
fhah/lon
& rcjcs fiiii
iju. i>Iur-sC;cntc$
coniriuciai.
(Slus cft & cotritus malleus vnlucrfe
cerre?Q^uomodo
ver-
^^
^^^^ ^ '^^ij"""!^
facft In dcfcrcum
Babylon
in Gcntibus ?
Illaqucaui
te
j
&
17 cimusinfidc Q)a
capta
es
Babylon,
& ncfcicbas: inucnta es
,
&
apprehcnfa,
^^ tcrit aut & cooa-
nuitur,cu
adperfc
dlionc vcncrimiis
4
Grcgorius
In
fcriptura
facra mallci nominc
a'iqiu
do diabolus
defignatur, pcr qucm
nunc
delinqucntmn
culpxferiuntur. Aliquandovcrbpercufliocaleftisac
cipitur
,
qua
vel elefti
fupcr
nosidus fcntiut.vta
pram
itineribuscorrigantur,vcl
lufta ira
rcprobos percutit,\
iam
fupplicia
xterna
prxucniens
,
quid
etiam in
poftft
nicrcantur,oftendat.Nam quia appcllarionc
mallcian
quushoftisexprimitur.prophctatcftatur, cumfupcr(
vimcxtremiiudicijcontcmplatur,
diccns, Quoinu-.occ
fruHus,&c.
ac fi diceret cum
per qucm
vafcula fua Do:
niis in
miniftcrij
vfum formando
pcrcutit, quis pcip
dat,
quo
turbine venicntc cxtrcmo iudicio in xtenia
nationeconfringit?
quxrctur miquitas
Ifracl 5c non crit;
Apo.r4u
&
pcccatum Iuda,&
non
inucnicturjquia
tunc
alligabit
dominus vulnus
populi
fai5c fanabit contritioncscius.
Et
abfierget
omnem
Uchrymam
ab octin
fanfiorum : &mors vl.
trd noti (rit
tteque
luSius: fcd nouus
populus
in nouaciuita-
M/ftW.
*^ ^"
pcrpetuum
exultabit.
c
Suptr
ttrram
<iowiwfl/)f;w.Prxdicatoribus Chrifti
pra:-
cipitur, vtregnu
diaboli ftudeantcuerterc: &
opcra
eius
maligna&confiliapefiama,vtintcrficiantomnespccca-
C
torcs
tcrra5,&
difperdant
dc ciuitate domini omncs
ope
rantcsiniquitatem.
d Quomoio
confraHuSt&c.MiWcus vniucrfjB
terr?
diabo-
luseft.
Sedeftquinoncuratdemallco
vniuerfa;
tcrrx,
vir. fcilicct , ftans
fuper
muros Adamantinos
,
&in ma-
nu cius Adamas.
(
Rcfcrt hiftoria
quod
fortior Gt Ada-
mas omni cjcdcnti malleo , incontritus & inuincibilis
perfcueransj licetfupcrftetmalleusdiabolus,& fupcr-
pofitus
iitdraco
quafiincus indomabilis,
nihil tamcn
in
e Pmo.
Captiuitasiubylonisintclligitur.cu
nihilTnol
cofufionisrcmaneat. //?!
je^to/.gadiiorenitifti.i^
atfola
Babylo rcftitit,&
no
potinsoesgetcs.diJcrcaro
dcferto idola colucrut? An
figuraliter
dt oem alam :::
lcruu
Diulilo.
NICOLAVS DE LYRA.
4c
r
Vnufquifquc
ad
populum.
Scilicet
aliemgenarum
in Ba
byluneixiJtintiuiTi.
1 Ad
populum
fuum.Dc
Babylone
recedendo.
3
Grcx
difperfus.
hlic
confcquenter defcribitur
liberatio lu-
dxorum
quxjcquuta
eji
ad dtHruHionem Cbaldxorum:
prxmicti-
tur tamen eius
captiuatio ,
cum dicitur
, Grex
difpcrfus
Ifracl.
JdeH.duHus ad
diuerfa
loca cxtra
terramjuam,
4 Leoncs.fdcflregescrudcks.
5
Eicccrunt cum. Et
qui
fuerint ilUfubditur.
6 Primus comedit cum rcx Aflur .
qui captiuauit
decem
tribufy4^i{v^i4m
18.
7
Iftc nou ifsimus exofla.eum Nabucho.jt<<j deflruxit
le
rujaicm,&ier/iplum,
vbi erat
fortttudo
pupult lemporalittr &fpi
ritualito
:ficut fortiudo
corporis efi
in
ofjibus.
8
Proptcrca,
&c. Eccc
cgo
vifitabo
rcgem Babylonis.
Debitampamm
inferendo.
9
Et
pafcctur
Carmelusin
Bafan./tffy?,
viuent abi.niantcr
(kbommrrxjuit,
10 In
10 In dicbus
illis,&c.qu2retur iniquitasIfracl./^o/o/-r)
proptcr quam fuerat captiuatus.
1 I Et
crit.^'a pofi
reditum
captiuitatis Babylonic
non
Itgit
popuLus
ad idoloidtriam
declinafle,tft
ditinm
efijuprd. Confetjus
tcr reuertitur ad
drfiru^ionem
Babylonis,cHm
dicitur.
12
Super terramdominantium./</fy/,B.i/'y/oww/?,(?.W.-
tisregiiis
domniab.intur.ln f/f/))'.fo/w6t/<<.Rcbellantiuni:
bcltaucrunt enim domino
templum
eius
dcfirmndo
.
13
Afccnde.
'
(Tyrc.
14
Et
fuper
habitatoreseiusvifita. Inmalum
,'^dofuhi\
tur .
15
Difsipa
&
intcrficcqua: poftcosfunt, &c.contritii
cft mallcus tcrre .
\deji,
rcx
Babylonis , qui
cumriuetat
muli
I
Gcntcs,licut
malUus
lapides.
16
Ouomodoverfacftindcfcrtum?i^/W/fwo</am.
,
1
7
Illaqucaui
tc . Te
capiendo
modo d te
tmprouifo,ficut
ai
|
laqueo lapuui.MceUt cuim&Terf^ longb
a
Babylone,fecerunt
uium
Euphratem.qui cmrehatper
ciuitatcm^alibidiuerteret^"
,
fernlucum,vos
non erat
murus,intrauerunt
repcnte.
i 8 Iiiuenta
es,&c.i' aduerjarijs
tuis.
^
iQuoniam
97
Hieremie.
Cap.L;
8p8
/^cnifalemnvifioni
pacis
cfTc
Babyloncm?vnde
fanfti in
ji^crufalcin
peccatorcsm Babylonccrant
& fi
pcccabant
erofolymitx,mittcbanturin
Babyloncm, &poenitetcs
edibaniin Icrufalc.Capiturergo Babylon,
&
noagno-
citlcgt
n.Dci non
Iubijcitur,ncq5.n.p6t,&inucntaeft
^abvlon,& copre
quoniadnm prouocafti.Aperuitdnsthcfaurumruum,
8^
^
lenfa:
quia
domi-
10 reftitit.
^pernic.OngA-
leditio. Aperite
potiiecaseius,
&
autaminicaqiia
ifpcluncam,&
di
3erditeeam,vtno
nt eius
reliquis:
xficateoes
fruft'
ius,vtdefcendant
1 occifione. F^
eis
mia venut
diss eo-
m
tmpus
vindiB.e
w.vtaitApofto-
iS-Vertulit
in nmlc^i
itientia vafa
ira
pr,.i
iratainperditionem
iper
vafa mifericor-
5
i^,&c. Alijergo
afa
mifericordi?,
lij
vafaira:.Pha-
io,Aegyptij
vafa
x.
Paulusquipri
ous raiiericordia
onfequutus
eft,&
cludsisacde Ge
a TEccIefiam.
T Peccatores.
4
gcruntur
in tcrris ftcllis
confccrant, &cx earu nutibus D
neri aflcuerant.Ois
crgo qui putat 9
ftclljB
faciuntholes
luxuriofos,aduitcros,caftos.vci huiufmodi,! tcrraChal
dxorum cft. Comminatur
ergo
Dcus
fpecialitcrhis
q
in tcrra Chalda^orumfunt: Abraham vero
promouens
admeliora,ait.^o
Jnrn qui
te educo de
Gcitif.b.
terra Chaldmru. Po-
protulitvaTa ir^fu^;quoniat opuseftdnoDeoexercituu
^ 'eft.nDeusedu
a
cEorum.f.quiftellisadfcribunt qui
in tcms fiunt. b
iDiUipatoresfpiritualis! Bafaylonis.
intcrra Chalda^orum. Venite ad ea t ab extremis
finibus,
5" fiidicatorcs.
aperite
t vt exeant
qui
conculcent cam. Tollite de via
lapi-
T Uabylonis. fVitia.f.confufionis.
dcs,&
redigitein
accruos, 6<;interiiciteea,nec
/itquidqua
IVitiotum. a
fSubtiliora & fortiora vitia,
reliquij.Diflipate
vniuerfbs fortcs eius
, defcendant in occi-
fione.V?
eis,quia venitdicseorum,tps
vifitationis corum.
a f De
hi5prpphet3t,qui ir.orcspatrosrelnjueruntj^c legcs
Gentilium. *S^iIuatorum.
Voxfuglentiu&feomquicuaferuntdeterraBabylonisjVt
^
apothccaseiiis.do-
annuncicnt in Sion vltione dfii Dei noftri
,
vltione
templi t^m
TVcrmamini
cius.tAnnunciatein
Babylonepluiimisjoibus qui
tedunt cam
quafi fpclun-
te^to"f"^Ba
arcu.CofiftiteaduerfuseapsyrUjCtnuIluseuadat.Reddite
7
^?^^
difperditc bei
fagitta-
^ ^ r
. _^
^'
/
.
r

n-

ca.Qui refpuit fup
no,
icdm
opus
luum,iuxta
oia
qus
recit racite
illr,
quia
contra
8
putationesnataliQ,
E
dfim erafla
eft,aduerfum
faniStii Ifracl . Idcirco cadet luue- -9
a
ffoites.
b
fQtix
ducuntadmoitcm,noncnim
ariipiunt angutUm
viam
quzducitad vitam.
c uRobufti. d
*
Coiitraeccleliampugnantes.
nes cius in
plateis
eius
,
et oes uii i bellatores
eius,
conticc-
a
f ^'ilitationis diit.)uia
poft
iudiciu nulla crit ci
poreftas pr3Eliandi,&
noccndi. b
f
Re
Babylonis
cere nos de terra
^
'^5
'i*
"^'
Chaldcoruvtnul
8""
''"""
lum alium creda-
1
cum vcnc-
mus vitam noftra
rit cius fini*.
difpenfareproqua
tpenoraeiiu
litatibtismeritoVv^Lr
OpUS
dommo er-
&perditeea,
go
virtutilin terra nefitcircfi-
Chaldaeorum eft , "*'"".*
quiavenerunttem
pora
eius
,
aperite
qui
veritatis fer-
monevtitur aduer
fumcas.quioftcn-
dit falfa efle
q
ma-
r

1 a n

,

'
-

r i b
f
thcmatici
dnt.qui
c
fccntmdieiIla,aitdommus.EcceegoadtefupefDe,dicit
10 docet infcrutabilia
Deiiudiciamecab buscixdentis.va
imifericordise.Suntcrgo
in thcfaurisDei vafa irje.Scri
:ameftcnim:
^ptruit
domir.us
ihefaurutr, fuurn pnjtuUt vafa
.cprf^.Thcfaurusdfii
ccclefia cft in
qua fjepclatct
hoics,
uifuntvafa irjE.Vcnict
ergotempusqii aperietdnsthe
iiirumccclcftx.Nunc.n.claufaclt ,
& vafa irae cum va-
'smifericordijEinhabitant.palexcu frumcnto,&
pifces
nali cu bonis
qui
in rcte cccidcrut
qn apparuerit
in iu-
iicio &
protulerit
vafa
irae,
dicet forfitan vafa mifericor
i.E,egrcdicntibus
vafis irse . Exietunt d nobis nun.ti. rrant ex
obis. Ide
^peruit
doTfnnus.ln thefauris diii funt vafa
ir^,
xtra thcfauru vafa
peccantia,qua
non funt vafa
irE,fcu
nifericordiae lcd minora.Serui.n. funt
ignorantcs
volu-
aicm
diii,&
non facientes.Qui
autcm
ingreditur
cccle-
jam.aut vasirsecft
,
aut
mifericordia:,qui
foris eft
neqj
Ctnifericordicencq.irjB. Aliudergonomcn ciusinquiro.
JDpus inquit
diio virtutum in tcrra Chaldxorum cft. Se
iis
l(i:undumdiucrfosintcllcdus,terrenus
locusmultiplici-
cr df vel nominatur.&
quo
difFereti rone Chriflus
plu-
a habct
vocabuIa,cu
in fubiacenti fit vnus
,
varius autc
n virtutibus:Sic
pro
malitia
gcncris
humani terrena nc
;otia
cum vnum fint in
fubiacenti,tii intcllcclusdiucr-
Itate funt
plurima
. Vndc.n.fubiaccns eft Chriftus
,
fcd
. . ilio intclleftu medicus.Vnde:
'i^oa neciffehabint
jani
tnedi
'>,&c. Alio
paflor, quia
rationabilibus
praccft.
Alio
rcx,
ja
r5nabilibus
principatur.Alio,vitis
vcra.quia
in cum
nferti holcs vberes frudusafferunt&
fimilia.QCiocr-
toin
Chrifloplurimiintellcftus
sutdiucrforunolum,
?c
fubiacensjvnu
,ficterrenancgotia
in fubiacenti
vnu,
rirt.
ediuxta intelicdii
pIurima.Sa:pc
et
allcgorizatcs Baby-
onediximuscflcterrenancgotia.quaciempcofufasiit
/itijsAcgyptuaffligcntia& Chaldxam^quia multiqug
geruntur
hoibus
poflfe coprehendi, qui
afTerit fidera non eire cau-
fas corum
qua:
fiunt
fuper terram,prjEcipue
eorum
qnq
Chriftianis
accidunt:prjeceptum
domini
cxcquitur.
^ Theod.Thefauros vocauit vltriccm
fententiam,te-
por?
veroeius
ipfumfuppiicium.Nonvltrafiquide,ait,
dominus
longanimiter
feret, fed de
impictatcfumet p?
nas.PofthaEC vt doccat fe
eflequi poenas irroget,mandat
vtfcrutenturapothecas
&cunda
perdant,
acnevefti-
eiumquidempriorisfoelicitatisrclinqiiant.
b
^(Jjr/.Orig.
Vtinamha:cefletnoffravox6cathecu
mcni
fugientium
d^abylone
&
fugientium.f
vitia &
peccata.Vox.n. fugientium
& refaluarorum nofufficit
fugere
de tcrra
Babylonis,
fed refaluari de terra
Babylo-
nis ad annunciandum in Sion vindiftam a diio Dco no
p
flro, vt
fugientcs
dc terra
Babylonis
veniatis ad Sion
fpe
culatorum ecclefia Dei ad annunciandum in Sion.i. ec-
clcfia vindidam a dno Dco noftro.
Vindidapopuli
cius
denunciatc in
Babylonem multis,oitendentiarcu.
Mul
ti.n.in
Babylonefunt
in lerufalem
pauci.Non.n.
ait,di-
lexit vos
pater
veftcr
,
quia
raulti eratis vos.n.
pauci
eftis
ab omnibus Gcntibus- Annunciate in
Babyloncm
mul-
tis
,
cmni tcndenti arcum .- vt non fit ex ea
qui
faluetur.
Dilpcrditcintcrficite oIa,vtn6fitquifalueturex Baby-
lonio fcminc.luxtaea
qujBfecit,facitcei.Dum
habcs iri
tc
prauas cogitationcs pietati
& fidci refiftentcs.
Babylo-
nios in tc
habes,fed
fac vindidlam: intcrfice omnes
pcc-
catorcstcrrxquiin tesQt,&omnesBabylonios vtpof-
fis mundatus in Icrufalcm
tranfgredi
ciuitatcm Dci.
c tcce
ego
ad !f
.Myflic^prfnunciar
Antichriflo
qui
ex-
tollctur
fupcr oeidquod
df Deus & membriscius.i.ini
quis
olbus futuramdamnationem,& oes munitiones
#fa-
NtCOLAVS DE LYRA.
j^
I
Quoniam
do.q,d.non
est
operacio humana,fcd
vindiSa di'
ma.ldeo[ubditur.
2
Aperuitdo.i.ffw/aparn*
in
fua prafcntia
nobis
occultapr/e
paratutibtprotHlit
in
effcciu.
3 Vcnitc ad.j.a
longinquis valdepartibus
. vnde
colUlusfuit
txenitus
Cyn
&
Darij.
4
Aperite
vt exeant.f.rfwocfe
impedimenta
cxercitui Mce-
dorum &
Verfarum.ldeo
fubditur.
5 Tollitc dc. Litera Hcbraica ad atium
fenfm
rcducitur
qui
talis
eyi.Aperitcportas./.Bafcj/onw casfrangeiidi,.Concu\C2i-
tc
ficut
accruos.j.
frugum qui
exccnduuiM in urea .
er
termaur
pcdibus anmalium in
terratUaadgranurnexcuticaduni. q.d.ftc
''^r.cuUate
Bt,byloni5 populitm.Ei ijte fcnfus
magis cunjonatlltierf
ffAcedcnii
(5jubfequeiai,vtpatit deje.
6 Vox
fugi. Hicponitur fecunda caufa
defirudiionis
Babyloni
ff qne
tfi iMpacas
contrd Deum
dcflrutndo
eius
templun; /i
enim
verum Deum
ipjum reputafkrit , austemplumnon combkfjifjcnt,
Et hocejt
quod
dicititr^Vox
fugi. q.d.
adhoc diuinitus
Jueiunt
aliquim Babylone
d mone
ptfjeiuati, vtagnofcerent
& confiie-
rentur
Babylonemdifiruiiam
in vitionem
dtfiruclionis tcmpli
do'
mini.^^fterapattnt vjquc
ibi.
7
Et nul./.c/f
lUis
quos
Deus
prfordinauit
intetfici ,
quiaplures
mortem
euajetunt,vt predittum
iji
mmediate .
8 Qi\\2iCOY\.iffiniiiionem lerufalemfudC
virtuti
imputando
&
templum
domini comremando.
9
Aducrfum
fandtum./.rtic/r DcuquicoUturah
ifrael,
ficut
fauHum fanHorum.C
acra
pattntvfqui
ibj.
10
Ecccego.
Tu rex
Babylonis quifaciebas
teadorari
ficut
Deum: Dmel.3.
Tom.4.
Ff
899
Glof.
ord^ &Nicclai
de
Ly
ra
90C
Sfapicntirfccularis&concilia
malignatium.quibus
ho
A mincsdccipitbat
futuro inccndioconcrcmanv.li,vtvni-
ucrif
machinaiioncs
cius&
armaquibusorbc
ccclefia-
flicu
impugnabar,
ttcrno mtctitu dcuorcntur.quiano
timucnintcalCiniS
potandum propinauit
. Idco manu in
pacictc fcribentc
vidit dcflrudioncm
fui,
&
rci>;ni
fui.
quam cimi
Danid
expofuiflct.mcrore
& triflitia
fatigatus.ncquaquamre-
fiflcrc
parauit:quiacadcm
nole intcrfcdus
fuit.fic D.\-
riu.s 111
rcguu
fuc-
t
Opprcffi
fuiic.
f quiercerc
cuu
dominusDeuscxercituu:quiavenicdiestuus,tcpus
vifita
ccffit
1 Capiiuiu...r.,u.r&i....r..ni
t An.ahr.am.
d /UfC (7;(.
Rab
Vi-
tionis tu:c.Etcndctiupcrbus,&:corruef,&:noncritqui
fu-
dcturfi-ni^ficarcg,
1 jmun,Monibu5ic.u;.r.i-.pKn,...
Nabuchodonofor
fcitctcu
Et fucccndam
i<:nc
in vrbibus
cius
, &deuotabit
^
poitquamrcgnum
. .
r,^ I

j

>.-+/-
-
ludcoru
tanquam
oiaincircumitucms.H.Tcdicit
dominusexercituu. tCa-
^
leo
fubucrtit, lu-
lumniam killinent
filij irracl,& filij
luda fimuI.Oes
qui
ce
pciunt
cos tcncnt-nolunt
dimittere
cos .
Rcdcmptor
coi u
fortisjdnscxercituumnomencius
.ludiciodefcndercaii-
4
fam
eorum,vt
t extcrrcat teriam &: commoueat habitato-
^
a
5Doinini dequo
diciiur:Si acucro vt
fulgiir gbdium
rcsBabyIoni.s,GlaMiusadChaIda:os,ait
diis:& adhabitato
rcs
Babylonis,&:ad principcs,&ad
fapicntes
eius.Gladius
addiuinos
cius,quiftultierut.Gladius
ad fortes
illiu.s,qui
timcbunt.
Gladiusadequoseiusd^adcuiTus
cius,&ad
a
omnevulgusquodefl
inmediocius,8<ferunt
quafi
mulic
bitur:qaGnagoga
b
res.Gladiusadthelauroseius,quidiripietur.Siccirasfuper
^
^
^^cm.Etvtdc.
aquas
cius erit
5;arefcent,
quia
terra
iculptilium
eif,
& in
a fHic in Itaia.iiiftoriie J<
ttopplojiicc
fetundum
Hieronymum plene expofiu
lunt.
portentisgloriantur
.
Prdpterea
habitabunt t dracones cu
a 1
Sjluanis
liuminibus.
fatu is
ficcarijs,<^
habitabiit in ea flruthiones, Et no inhabi
tabiturvltravfq.infempitcrnii,necextrueturvfc|;adgcne
^'^
Q."onia paftorlf
ratlone&generatione.
T Sicut fubuerritdnsSodomam 6^
&'rcges BabylonB
Gomorram 6ivicinas
eius,aitdnsNonhabitabitibivir,
arbitrabatur (efu-
a
^Perfaru.n &.Mce<onim.
pCratUtOS
DcUOm
ncquc incolcteamfiliushominis.Eccepdpuius
venietab
'5
niu.dcmonftratfe
&
captiuitatc po-
pulo
Dci infcrrc.
VndclcquituriCfl-
iHmmam
ltstiet
fiii.
a f fr/.7, Imbcl
lcs
quall
mulicrcs
pcf M?dos
& Pcr-
fas dcflruxit cos,
oesquoqucqui
iri
cofulionc
mundi
vcrlantur,&
qui
fa
picnti^kculariiu-
nitcntcs
crrorisfi-
mulachrapro
vcri
fatccolunr,cuihe
fauris
doftrinaru
&
opcru
(uoruin
judiciodanabit,&
arcicctdodrinah?
rcncorum & ficca
da-am vaftauit
&
Icrufalcm, & tcni-
plum fuccciidit.ad
fcdcm (uam in
Ba
byloncm vitor<Sc
fccur'
rcucrllts fii:
&
poftcris (uisrc-
gnu incoUinierdi
qucrit
. Scd domi-
no
difpcniantc &
vlcifccnteadCyrQ
translatiimc(t,dc
quodicit.
coril tcrra
fculpti-
B
liumcft,
&inpor-
tcntis.i.falfisfigme
bedi fyl-
t>s
gloriantur.
Arcs cum vln b
Sucitaijupo.&c.
i.
^ Thcod. Prxnu-
tiatquae
funt.iiiuis
obucntura.
Qi^ion-
t
Gen.i9.c.
dam.n.
Euphrates
mcdiam
iplam
vr-
be diuidcbat nunc
'
autfluuiusconuer
fus cft ad alia
via,
& minimo alueo
pcr rupestiuit.
c Eice
pop.M.iai(e-
fta cft hiftoria,
9
GesinnumerabiUs
Mocdoru &Perfa
lu,
&
rcgesmulti
D.f.a.
cu
Cyro
& Dario
couencruntaddc-
ftruttione
Babylo
nis , vbi Balthafar
t
"""*"*
conuiuio
pparato
^
vafa
tepli q
Nabu-
. chodonofor de Ic-
tconRituettc , , r
Ju.mihi.'
rololymis afporta
ueratjCocubmis
ad
potan
monftrct no
Cyri
11
potcntiajfcddfuiu
dicio fadum
cffc
12
fubditur:
Ll}smm
fimiLismt.}
IJ f
Etquis.
*Thco.
^Vbi
habitat. efTe cu
qui
vlcifo-
tur
dcillisincopa-
rabilipraidituspo-
tentia. Deindchor
tatur vt
ipfos
ctia
16
ouiuagniculosin-
tcrficiat,
&
pafcuu
^7
deuaftet.Vocatau
teagniculosjinfan
^ .^ ^ a
'^
tes.pafcuiivcroci
gufliaapphenditeUjdolorquafiparturiete, Eccequafileo
'9
uitatemacterrarr
afcedetde
tfupbialordanis adtpulchritudin robufl5,qa
'
^^^<^^^'^i Depuen
a f
Cij^otpniia
mca oc iudiciomi-o faauni cft hoc
fubiro currere facia eii ad illa.Et
q.s
erit
ele(5tuSjque prcpo-
na
e!^Quis.n.fimilis
mei?&
quis
Ifuftincbit mc?tt
quis
efl:
^ruoi Cyia
& Dario.
aquiIonc,&
Gens
magna
&
reges
multi
confurgent
a fini-
bus
terr?.
Arcu & fcutii
apprehendent,crudeles
fimt &im-
a
^Jonitu
.nulto &
ftagore.
miferlcordes.Vox eoru
quafi
mare
fonabit,6<iup equos
a-
fcedet
ficu^virparatus
ad
pliii
cotra te
filiaBabylon.
Audi
a
^Rex
Bahharar. TMoe o e 8f triliitia.
TTimoris.
uit rex
Babylonis
famaeorij^&c^ifrolut?
siitman^ eius.An-
a T N.ibuchodonofor
^^ quide
Dauid vari
cinatur. Htatui
tentbit
parmdos
/.
Jiis
22
& allidet cos ad
f W'-*
tram.
^CAP.
NICOLAVS DE LYRA.
1 EtdeuorabitOmnia.
qtaaMoedi
&
Terfje nonfolum
de-
T
tlruxerinit
vrbesjjed
alia
quccraiit
m circumitu vrbium.
2 Hxc dici t. ilic
confequenter ponitur
libtratio ludx cru
confe
quutaaddtslrutiionem
Cbald^orum j
d
quibus
dur^ traciabantur.
jdeofubditur:
3
Calu mni am fu
.fuhditur
eoru liberatio vimte diuiiia: Re-
demptor
corum
fortis,dom.
4
ludicio.
Idilifecundum ordinemfux iuflit!.e.
5
Dcfcndct caul'. Eos libcrado,et ChaUaus
punicdo. Sequilur.
6 Gladius./.A/tft/ortt Cr
Tcrjarum.
7
Ad
Chtildxos.deflruendos.
8 Gladi.ad di.
qui ddufi
d damonibus
falfa Babylonijs
diuina'
bant cis lecnritattm
promittcndo.ldepfequitur.
9 Qui
ftulti
quia
contrariim
apparuitper defcBum. Caterapa
tent
vfijuc
tb',
10 Siccitas
fuper.(7M
Madi &
Terfxftccauerunt
alueum Eu-
fbratis
modo
prxdicio.
11
Qiiia
terra
Ccu\p.i.diuerfis idololatrijs
dedicata.
12 Et in
portcntis..'.jn/"(i//;i flgmmtis ,
vt
dicitglo.ln
llebrxo
habetur:in
cmlvCigloriantur.i.Deo
velidolo
^igantum
,
vtdicit
t^ab.Sal.
A D D I T I O.
In
cap.fo.vbidicitur
in Toflilla, A facie
gUdi;
columbs.
i^
Proptereahabuabunt.^ai
habitaut m lods
ruinojis
c
diftriis.
14
Cijfatuis ficcar./. Faunis
&
Satyris
: vt dicit
Huguiiw,'
funt
homines
fylutfires
:
velfecundum
alios dcemones in tali
ejji,,'
appartntLS.Caitcrapatcnt
ex
fupraditiis.
1
5
Eccc
populus.H/c
vcnitur dedriitntium condiiio . Et
prirr
ex
regiote,tum
dicitur;Eccc
populus
venit ab
Aquilonc.
v
cuiidd d Hatura cum dicitur.Et Gcns
ma^na.tJcnifies.n.aqui.i
narcs
funt
mainris
corporis quam
aitflraUs . Tertio d multttudiin
Ji/:EtregCS
multi
Confurgcnt.
Qartb
abarmhofi>a'e&l>'
;
delttatc,imt
dicitur: Arcum &fcutum
apprchcndcnt,&<!
Quanto
enim homines
junt
magis aquilonarcs
,
tanto
plus
hd}'-'
defan^guinciC^ lunt
magisammofi
&iracundi.
16 Vox eoru
qun.ex
muhitudine homiuii &
frcmitu
artnori
1
7
Audiuit
lex.inprfdi^is
conditionibus.
lH Et
diCibUnxCum.prjetimorc.
1
9
Anguftia apprehendit
cum. in animo interius.
20
Dolorquafl parturicntem.w/f//Z'rc.rtenj'.
2 1 Ecce
quafi
lco a(ccndct. ilte
popnlus
contra
Bjbylonem
2 2 De
fupcrbia
.
txponaturftcut fup>d 49.
hoc
excepto ijui
ibi dicitur contra Idumieam. hic autcm contra
Babylonem
vlq"'
finem huius
cap. -JiCAP.
|
In Htbrao non habeiur hic
aUqua
diiiio
xquiuoia
uU CQtum. \
&
ad
vinofttattm,Jedfolumftgnificat
columbam ad iicerairi>Et
ponatnr ficutfuprd i^.in
additione.
301
leremiaE:.
Cap.
LI.
5>02
Hindfaias. Haciiic/t dominusChrifto meo
Cyr-,ciiius appccheiidi itrxf^ra
ii.&c.
fiftatvultuimeo
^
iflcpaftor
quiiefiftatvultuimeo
^
Piopcerca
auditc
confiiium
domini,quoclmenteconce-
pit
aduerium
Babyionem
A'
rogitationes
eius
:|uascogitauitfuperterramCiialda;oru.Kili
a
fPtKylcnios.
b .fMcrdi& fe
rqui
videfeiniurpjmun &eoifiriptiliiIrt,
detraxerint cds
paruuli gregum ,
nifi
diflipaiu
iH.ibisntibus. 1
Isi.ylon,
< *
roiiop. i.^.q.d
non cirdstis milu
fuerit cum
ipfis
habitaculum eorum . A vocc
captiuitatis Babyionis
commoia clt
tcrra,
S>C
clamor inter Genies auditus eit
D
C A P V T L I.
n. r
bit.
B
T L r.
h^^s^l^^^ >cdicitdominus:Eccecgofurcitaboru-
l
per Babylonem
6^
fupcr
habicatorts
eiUs,
qui
corfuum ieuauerunt contra
me,
quafi
ventum
tpeftiientem,&,mit- 4
tam in
Babylone
ventiiatores & ventila
buntcam. Etdemolienturtcrram
ciu"^,
quoniam
Venerunt
fuper
eam
vndique
in dic
afflidtionis
a *, ti iUi3
non
poiue.-unt atc.trnent.a el loricati
liabylonia
i.lillere.
eius.Ndn t
tendatqui
tendit arcum
fiium,&nonafccdet 5
a
f
O M.xJi ic PCdr nec
ari3ti,f(.iiictt,;)aicciitnec
f'-xiii _
loricatus.
Ndliteparcere
iuuenibuseiusrinterficiteomne
militiaeius. Etcadeiitinteifediiin
terraChaldcorum, 8c
t
vulnerati in
regionibus eiuSjquoniano
fuit viduatus if-
g
a
T Carnalis vita.
raci &c

uda a Deo fuo diio cxercicuii : terrl autem eorii re-
b
pletaeftdehdlo
t
afandloifracI.FugitedemedioBabylo-
9
a Nonducn
pana.fdigna
eit.
f
<^i
enifn tacendo alTeniit
pirt'Ceps
fit
poenjc
&
ci'Ipx,
diim s.!hjcf"c'lera comniiriit n--c luit.
ni.s,vtfaiuet
vnufquifq;
aiam fuam . Ndiite t
tacerefupcr
^^-^vor.iamnonfm-
Quia
dominiis
mifit cos in vindida
^v^populi
rui.quem
non
corripicndo cafligauir,fed
Ix
^iiendoconn-iuit.vndc-

g.Ai'nr,vo^^
furons mii.
Fui^iic
dt wrfic.Pofl
plagasBabylonis
ad ludxos hifto
,ce,ad
fidclcs
my-
ice cxhortatione . C A P V
oiiertit ,
vt
fugiat
c medio
Bal-iylo
is i.mundana:c6-
.ifionis.
Orig.
Nongra-
atim.l-non 1
ede-
entira ,
led vcloci-
;r exiie
quicunqj
onfufam
habctis
nimam varioiu
aflionevitiorij,ad
os fermo
dirigic.
'oteft eucnirc ,
vt
[.sin Babylonefit:
."d cfi in extrcmis
]ijbuscft,quod.i
lodoextra
Baby-
"'^ncm
eiTe vidcaf.
\liiidaurem cO in
ncdieratc
Babyio-
,iscflc,vt
vndiquc
oualelitip>arium.-
< mvmbilicocius
luafiinmcdiocor
lis animalis liabi-
rt.Sicut n.animaiis medietas cfl cor:3c Lucas cor
terre,
lominatincdictatcm tcrras.Sicutin Ezcchicled.ci vidc-
ar;/'i tu' d : uuris
pniiij.
Jyr..s ,
& nunc
pcccatores
d.: me

iioBabylonis.i.decordeeiusfugeredcberedicit.Fugite
.rgode
uicdio
Babylonis:vtmedictatem
dcfcrctcs in ri-
iibusincipiatiscflc,nonin
mcdio .
Qui.n.valdc
mcrius
:ftviti).s,inediusBabylonishabitator
cft,
qui paulatim
]nalurclinquif,&;
naturam ad mcliora conucrt;t:<Sc inci
pitnontam
vututcs
poflidcrc,gcupcrc:dcmedio Baby
(-louisfugit.non
tii
difccdit.Tuliicrcxponcndo
crcdcndil
"ciUacraslitcrasncc vnum
quide apicem
habcrcvacuu
.ilapienriaDci.Qiii.n.ait: >{"> api>.tybts inconipedA
lueo vu
'
multoplus
vacuum
ipfcnihilloquitur.Dcplenitu-
.uneciusaccipicntcsprophcta:qui'crant dcplcnitudinc
lum-
NI G^O L A V S~ D E"LY R A."
C A P. L I.
iTT Accdicit dom.
Dtjcripta Babylonisdeflru&ionc modopla
Xn
'
fincUtJcribitur
modo
magis paraboltco
. Et d uidicur in
Uas
panes-.ix p/imo
d
fitibiittr jub parabola
verbi .
Secundofub
wabulafacti, ibr. Vcrbum
qd praeccpit.
Vrimain
duas,
quia
mmoponnur paraboUca
dejtriptiu.jecudo ponitur cxplanatio,ibi:
*
CUite
fagittas.
Trima m duas
fecundum
duas
paiaholas.
fecun
-
la
iiJi,C:ihx
ZUtCitS.Vrima
parabola
e(ide
vento
pesiUenic,per
ittem
inteUigiiut
exerciius Mxdorum &
Verfarum
vetiiens ad de
trxHonem
Bahy'oois,cum
dicitur.
1
Eccc,&c.leuauer.Con.ftw/?/wwfw
comburiendo
ten:po-
e
\aoHihod(jnoJor,& vjja
mci cultui hamanis
vftbus applican-
iotempore
Baiihaf.ir^D^u.').
5
Qiiafi
vcn.pc.lcilicet,ixercitum
Mcedorum &
Terfarum
}
Etmi.inBafy.Cj/,j
Gf Dariumexckcittis rcBores.
supra cccincrunt.Idcofempfacra voluminafpiritfi ple-
nif udinis
fpirant. Nihilq,-
cfl
quod
no a
plcnitudine
ma-
ieflarisdcfcedat .
Spiranrafithiqui
habcntoculosad vi-
dcndaceicflia,"^ aures adaudieda
diuina,&
narcsadca
qusfuntplcnitudmis
adoianda
.Primumergo oporiet
fugcre
de mcdio Ba
bylonis,
deinde fin-
gulas
uiasrcfaluare.
Ncctatum dixitfal-
uare,rcd
fccunduni
aliam editionem re
faluarc.Qiiiaquon-
dam
guflantcsfalu-
tem,&deeaperpec
catum
corruentes,
venimusinBabylo
neni . Ideo
oportet
vnumquemq,-
refal
uare aiam
fuam,vt
incipiat recuperare
quod perdidit.vnde
Petrus:
l\eportabmus
finemfideiifalutem
ani-
mjruw^&i
Scdinno
biscft
fugerede
Ba-
bylone
& in noftra
poteflate,
fivelimus
refufcitarc
qd
cor-
ruic.
b
X'//r.Orig.
Alia
cditio
.Neproijcia-
mini
iniquitatibus
eius.Qui
in iniuftitia
Babyloniseft&
pocnitentiamnon
cgcrir confequens
eft vt
proijciarAlibi
df .-
h:it-:'j
iiuietius
fjjciii
i<mo Dei nnlirt nm oai-r/ity.Hic autcm non
pofuit,ne
abijciaraini fednc^pijciamini
Aliud o.hn
proijci
aliud
abi]ci.Qaod.n.dcipicitur,abi;citur:quodpenitus
a falu-
tealicnumeftjpioijcitur.vndcD'"'?^/'''/'"/'';"''^;!^*^
ex duiiio delttiurnrn
Juarum p^ pcjjimas
voluntatafuas.CUri
coru
rion
proderunt eis,quia
tenip.4S
vindiBe cim
tfi
a dort/ino . Miro
fcnfu dicit
fupplicia irrogari prbptcrcius
vltioncm
qui
capatitur.Cumcnimqufsnon
vindicatur,impunitusre
Uuquitur.Vnde: .yow Vifit^biifupofitias
vfiras (jnando
fnrrii
eabt,n'ur.
Noncrgo
Dcus iratus
pcccatorcs punit:
fcdfic
cxpcditloqui.Magna
iracft a Deotormcnta
no
perpcti.
Qui.n.punitur,ad hocpunitur,vtemedetur:
etiam fi ab
^^ caqu
g
5
Etvcn
e3m,Scc.bo'iuctui i..ptendo,0-
eam
dtjiruendo.
6 Non tcndit.
jit
habent tibri correli.
7 Qi.ii
tcnd[t.j.'l.pedites
fagitta: ij
&eqiiitcs loricatiynonpotue-
runt
dcfendereB.:bylongn.Sctun'inrn
Hibraos litera talis
efi
: At-
tendat tendens accum fuu
m,&
non valebit lorica. f ai
modus
LocjucnJi
decurtatus ,
vbi
vportccali(juidfi<pvlcre,ficut
2.
I{cg. f.i.propofuerat
in dic illa, qui percuflSfrec
lebufseu,
Juh:in, ili\ic"(iuin cfi^pet rtmgiUr
r/tiUin .CJ' hoc modo c -i.i dicitnr
hi
:Altcnda.V.fubirucltigiturbiilatorvttabylQnicum
. Tcndcns
arcum l'iium.^.
quilibet fagittarius
de ixercitu
Cyri
&
Dartjci^r
hon vaiebii
toriiu.f Baiyicmorurnad
fufimchdi
mi[ium.& Imc
feiiliH niagis confonat Uteiafqutns,cum
dicitur fl^oMtC
par
.&C.
Huvs
d-juuclio>ns
fbditur
vna
cai^fa^cim
dicitu,.
8
Qiioniam non.idefi,
derelicius
ub eo tmlittr,
cjuia
licet
ptr-
mijeui populumfuum afjiigi
&
captiuan
d ChaUUis ,
tamtrtpo-
fieaviiidiHiam accepit.ldeo jubditur.
P Fugitc
dc mcdio Ba.&c. tt
patet
litem.
Apoc.t^.b.
f vrentejo.
E
j
i.Pet.i.b."
t difpcrgi.
Pfal./'j.c.
Mich.j.c. fir-
cundum 70
E
Hofcx
4.
c.
M
l^
.A L 1 T E
l\,
I
Hc
dicit,&i.\n hoc
cap.
dcfcribiturdcflru(f>io
Baby-
onismetaphorice:pcr quam mytlice iiguificaturdcflru
aio
lud^ae.Et ponitur
hic
tripicx parabola.
Prima cft de
vento
pcttilente
cum dicitur.
3
iluiji
vf/;.pcr qucin iignificatur
cxercitus Romano-
rum ,
qma
ficut ventus
pcftilcns
dcitruit domos & fran-
gir arboics & ctadicat
,
tic cxcicitus Romanoru dcftru-
JUt
iud^ umtatcs &
caftra,& luccidit arborcs ad iacicn
diUB
dum machinas &
implcndum
foflata, & holcs
partim
occifi &
partim captiuati
fucrunt in illa
guerra
.
9 F:'gii.e
ue meuio. Pcr hoc
fignatur
lalus
Chriflianoru,
qui
itiimincntc Romanorum aducntu
pcrmonitione
angcli
rcccflcrunt dc lud.xa
tranlcuntcsinrcgnij Agrip-
yix
,
qui
confa"dcratus crat Rcmanis
,
& ficfucruntibi
laluati. Moral. autcm
per
ventum
pcftilentcm, fignatur
l'uperbia,qua:
vcntus cft iubuertcns omnia bona. Vnde
veriiiS.V* tilii
copia,li Jiipieuiujurwiiquc dciur.SolaJuperbiudi-
iiruit
omniafi
comuttur . Sccunda
parabola ponicur
hic.
Tom.
4.
Ff 2
903
Glof!
ord. &NicoIai
de
Ly
ra
904
f Q!
ticenHoi(rei.tit.panieet..
fit
rnf 8<;cn1r.<fi>m
idhur r<relfrj committit 11 luit.
iniquitatc ciusiquoniam
lepus
vltionis cius elt dnorvicifli
,
IN.rpe
iiifiift., itilpcif mciipfum.
b^Orni uvfermoni. e ^PoiriUre.
tudincin
ipfc
ictribuct
ei . Calix aurcus
Babylon
in manu
a Vit M. b ^Onine.(.qiieir-
(unt. c f In
quccft
luxnria.
domini,incbrians
omncm
tcrram. De vind cius bibeiunt
>Jihilceititenetes.
S tNon pau'itini,non per,raiies. ^Q^ia
.lirs do.nini iJcut fuivenici.
^ caq
vocamr
iraDci
corripi^-
Chrifti
quoq;
filiis
pcccan
A tibus
pocna promittif.nc
vcnia
dcncgctur.Vndc:
^^dc,cU-
,mr.C^f.vidccrgoquonondump?nadi2nusfit.gadhuc
criminaliafcclcracommittit,ncc
luit.Vifitatio.n.Dci p
vifitatatormEtadc
jndrtratur Qii
aut
pcccanscorripitur,
ucfcio
cjdcicxcur-
tatdcpaena.
a
a yiiillitudi':?
tpfr. b
Idcm.&c.Noom-
c
hibusiplf
DcUSrC-
d
, >j,hilceititene
tes. i>
iNonpau.-
.,..
r"^.-"^
^^,.
...., _.
.^...
. .
tribuu. Sutquibus
c
Gcnrcs,&idcocomot?Iunt. tSubuocccidcritBabyionK
itb.tt.e.
pcrallOS
rCtribuir,
fiacoxdeeiuseu.aduenitChiiflu..
b
^flangiic.
c

Angeli.r.anima.ura
medici.
I

nVlrrM"
ti".."
j
fQjia
nulla aniina Dr.^ nlanabihs.
vc
punic
^
contrita
cft. t
Vlulacc
fuper
ea,
tdllite rcllnam ad dolorcm
a CQ
f otclHanan
C .ult
b tVoxmedicorun.
domino
relpondentium
^.
. ..
'^
r Q {{an efl Tiiium aitis telinx. c
^Q^ia
non ult nohis obedire.
cius/i
forte fanctur.Curauimus
Babylone
,
d^
no eft fana-
f Quia.r.pe.-.j- opera
St
impenfa
.
fln
i..t;i n
tuedeii,critam
b
IProp.iun^ne.oriuin.
ta.Dcrclinquamus
eam:,&
eamus
vnulquilqim
terram lua.
a ^
Crelcrntr lulpa crefcit Se damnaiio.
Quoniam peruenit
vlc};
adc^los
iudicium
eius,&
cleuatii
a IContia Bb>lonem.
b ,Voxai.gelorum
wel
pfzdicatorum,i]ui
vidcnus
plagara BabylonU
jncural>'lein,hotianiur
lefedi.veniteSt nar. ,
cft
vfq;
ad nubes . Proiulitddmin^mllitias
noftras:venite
Ifa IX. e.
Ezccl>./x
dicaspcr
dolorcm.
Vndc:W//it
infof/"-
rorem ir^ju^
. Furorif
eir iram , &anguliia,
g
immiffioncK per angc-
lo$
f>f(/jmoj.aliisfor-
(itan
pcr
bonos an-
gclos
rctribuit ,
vt
cis
qui profcderi
buspuniuntur.cft
qfiminiftroruoffi-
^ ciorefutatoipfere , r
^
tribuit,vtnuncBabyloni.Qaandovcro
funtvulnerata-
cilia,
prompta
curatio.mittit
racdicus fcruum
mitrit di-
fcipuluin,& pereum
mcdicatur.
Aliqfi
fcaionis
& ferri
indiget g
fanatur , no tti
ipfe
venit. lcd vno cx
dilcipulis
gcurarcvalcar,vtiEminiftro.Qrivcr6inlanabilesplag?
& alta
purredo
inemortuacarne qii
nccli:rui,necdifci-
puli:fed ipfius magiftri
manibusindigct.tunciple
mani
bus
pr^cinaus
lubos,ad
feaionem vulneris concitatur.
Similitcr
qti
funt minora
pcccata
miniftris vtitur Dcus:
qii
vcro
grauiora,
tunc ad rctributionem
ipfc
fcftinat .
b Calxaurruu^i
-Non cft
fcmpcr
calix aurcus
Babylo-
nis vel in manu domini ,
cum.n ad vindidam venerit
& in manu doniini
pofita
fucrit,efficietur terraqus
ta-
ilaeft in lob. Nec
iugiter
in manu dominicominet:fcd
tunc tantumcum
rcftituet ci dommus
quod
merctur .
Orig.
Culixaunuu Nabuchodonofor
volcns
dccipere
holcs
per
calicem
Babylonis
,
non railcuit in vafe
fidili,
ferrco.xneo,ftannec>:& qd
ifta
pr3Ecellit.ar2;enico.
In va
feaureo
poculum temperauir.vt
videns decorem radia
tisauri totisoculis hxreas in
fpe,
nec
cofidcrcsqd
intus
^
het: fed
arripias
& nclcicns bibas caliccm Nabuchodo-
for.tntelligeprauorum
peftifera
verba
dogmatum, qua-
icm habcant fermonum
c6pofitionem,qualcm
cloque
ti.xdecorem,& cognofccs
qualiter quifque poeta
calice
aurcum
tepcrauit,&
iniccit vcnenum idololatria: & tur
piloquij
& eorum
dogmatum
qujc
aiamoccidunt,&
fal
li nominis fcicntiae.Icfus autem cotra fecit Scicus.n au-
rcum calicem diaboli,ne
quis
ad fidcm vcnics
putaret
c t
talem Chrifti caliccm eife
quale reliquerat:
&
pio
fimiii
tudinc materia: formidarcterrorem.curauit
vthabcre-
turthcfaurus
ifte in
vafisfiailibus.|a'pe
vidi aureum ca
licem in
pulchro
fermonis ornatu,
&
dogmatum
vcne-
na con
fidcrans,dcprehcndi
cal iccm
Babylon
is .
L 4 moral
"5*
Grcg.Quid Babylonis
no!e,nifi
huius mundi
gloria
cip.8. 'dcfignaturJQiijecalix
aurcusdf.quiadumpulchraeirc
teporaliaoftcntat,
ftultasmentesin
fua
concupifcentia
inebriat,
vt
Ipeciofa tcmporalia appctant,
& inuifibilia
pulchracontemnant,Hocaurcocaliccprima
fua
fponte
Eua dccbriata
eft,quia
cum vctitum
lignum concupilce
ret.vidit
quod
eflet
pulchrum
viUi,&
comedit .
je
Thcod.Bcatus Daniel
intcrpretatus
fomniu ,
regnii
Baby-
NICOLAVS DE LYRA.
j
1 Calix . Uic
pomturfccunda
parabold.f.
calicis anrei inchrlantis
Centesyper que defignatur
rex
Babylonts,quipotum
dolorts multis
Centib.propinauit.
Et
quia hocfecit crudelttcr
&fiipeybi,iiitribues
fuji
virtuti
(luodfiebat
virtute
Dei,idcbfa{iiiefijibrjirKile fecun-
dum ordinem d
uin^
iusiiti^.Etfecudum
hoc
patet
litera
rfq;ibi.
z ToWitc lcCli.medicinamaddo'orem eius
fanandum feumi-
tigandum.Et loquitur irowi.yndefubditur.
3
Curauimus. Et
loquitur [cnpti.ra
ad
mdummedic!
totaVeer
'
Woii^LJTEli.
Babvlonicil dicircftccaputaurcu.
Hoc
Itaquc
locofup l
pliciilalijsgcntibusaDcoillatum,
nuncupauit
poculQ
aurcum.Aitcrgo Babylonem& reliquasgetcsp^nisafFc
cifrc.& mox
prxrcr Ipcm
omucm
coipta
cftc &
cucrfam.
* Ambr
QuaronccalixaurcubJQuoniamqui avcri-i
tatedeficit,
qusrit'
illeccbra,vt
Ipccic
faltcpretiofaadbi
bendu.aliquospof
fitalliccrc.
Confti-
tue afi
oculos tuos
jopam huiusfccu-
i.vidcfpcciofamil
cccbram
, (cd ina-
negratiam.Nonfc
ducanrtcaurcava-
fa&
argcntca.H.jtf
mus &tios
tnefaurum t.
in
vaftsjtHilibus .
vas .
Apoftoli,fiailccft,
lcd in co
thcfaurus
cft Chrifti.
C Inebria.om.
Vidc
oes hoies
ebrios .
incbriamur ira
tc
triftitia
, incbria-
mur&
mentccxce
dimusamore,con-
cuplfcentia vanagloria.
Animaduerteoem
tcrraplcna
cftc
pcccatis,&
non
quaeres quo Babylon
oem terra inc-
briauerit.Iuftus.n.non eft in terra,
fcd
fijpcr
terra cducr-
fatione habensin cclis.ncc conuenict ei dici : Terra
es,CT
in
twrfw<i&.fedc?lutncs,&inceluni ibis:portar.n.ima
'^
gincmccleftium.
Inebriatergocalixaurcusomnemtcr
ram.i. abeoomncsinebriamur
quamdiu
terrafuraus.
d DevjHo.Idc.&c.Sicutin his
q
vinu
corporalc
bibunt
fupra
mcnfura vidcmuscbrii corporis
motum.vacilla.
tcs
pcdes,caput.& tpa grauata
os diftolutum & hxrenti-
buslabijsverbapreciofa.Sic quidecalice
aureo
Babylo
nisbibcrunt,
inftabilcs
greffu
debilitati metcflutuanis
conatu ,
nihii firmum tcncnt , fcd
fempcr
in turbationc
aguntur
inccrti. biberunt
Gcntes,ide6
commotsfunt,
c
.yK/)itottt7.Significatconfummationem
niundiiubi.
tofutura,q nonperparrcs
fed
repentc
fict,
ficutlcrichc
corruenscito vel fubit6
perijr.Si
aut vcncris ad aduenti;
Chrifti,
& videris
magnum
eius
opus quo
fubucrtit oi;
dogmataGcntiu.vtcrcdentcs
de crroris
iugocximerct
vidcbis.-quiainpaflioneciusBabylonfubitocorruitS
cotritacft.videatquifq.Babylonein pedorefuo
coruH
fe.In cuius.n.corde no cccidit.Chriftus ci nodu aduenii
Babylon
ruit,
& aidificaflcrufalcm ciuitas lan(fta Dci.
f /^//dtf.Hiero.Quia
nulla anima
apud
Deum infana
bilis , confiliu dat cis
qui poflunt tranlmigrationis
in k
^
rufalem &
teftimoni)
haberc rcfinam ad
emplaflrafaci
da,vtafl"umantmcdicamina: &quan[6ptit
ftudiolan
tati reftituant
Babyloncm
.
Ilogcniuseigodfini,vtdi
nobis refinam
r6nabilcni,dequa
dicamus:Eft
malagm
imponcre
& olcCi &
alligaturas,
&
imponcntcs ligcmi
vulneta
Babylonis
vt ianct,
vt curata dcfinat cflc
(pfu<
rat.Hoceft
qd
ait:
Accpc
refma
ad
corncti..i,causji quofat
[;';
b,tur.Vhi funt hsrctici
qui
naturas
quafdani
introduct
tcs affcrunt cflt materiam
dcfperabilc quacpcnitusno
recipiat
lalute?Deusaurncc
defpicitBabyloncmprxci
pit.n.medicisvtaccipiant
refinam
fiquo
lanctur.Qui
dam
ergo
corum
accipientcs
refinam corrcdionis
Bab i
lonisfcccruntquod
fucrat
imperatum
,
cam
audienKJ
poftercciperefanitatem
: fcd
quia
noluir curari latisfai
ciuntbonimedici
&dicunt;Crj.e^o ty//j.
p curauimus.Yidc nc
qii angelis praecipiat
Dcus
lague
* '
4
^ aiiimx
j
defperatis
de
fanattone 'ifirmnja
tHc dimtttit.dii it tame
glo-^^
j
bucflnngeloru
ad
cultodia
Babyloni^ dcputatoru
dimitteuttiiea
j
poraliter
affiigi,ex quo viderutjuf
huc volmaie Dei .
Ideojubdi
4 Quoniampcrucnit-it/f^jfor-flw
ZJfo.
5
Pr otulit dominus
vcrbum
eflprophitje inperfona
redeu
[
tim de
Babyionicacaptiuitateconfiuntiumjeliberatosperme
tum
Ii.rernix,E-:^cljicUs
&
Danidis & aliorum
lanilorum
itli
temporis,&
etiam
patriitnantiquurum.
^ l Acuitc
<r, vy
,y
^ ^ ., , c
/v Chfi&ditcipuloiucius.quecaliceiudxa^pinauitc
I
Calix.^
calice in facra
fcriptura frcqueter figiiatur
do vt
patet
. cx lextu
Euangclioru
& Aduu
Apoftoloru
lor
r^nalis
&
anguftia,pg qS ^
caliceilli^
figiiatur paflio
quod
Chriftus dixit
dilcipulis
Matih. 20. c
vottjtisbib
Chrifti
(0)
^mimx
tax mfdicamina
conficerc,fiquo
modo
podit
fa
/nariA refpondeat
ei. Cur uvnus
Subyiouem. oftendcnres a-
limam tuam
paflionc confuram,&
non
eftfanata.Non
(-elifjBlcientiam
artis
,
nec vmi
refinascriminantur
,
fcd te
qui
-i-
noluifli cis obedirc.Sunt mcdici fub
magno
mcdico an
;cli
Dei volcntcs
inimas noftrasa vi
Tvirmtn.f.&niiracui
ijscurarc.qiiosip-
gregate-j
fcpellimus
dum
bonfilijseoru
non
lcrcmia!.
Cap.
LI.
po^
non
vfqj
ad
cglum
& Hdera
luditium fuum
cffert.-pufil-
D
lum.n.6chumi e
eft.Qui verocrefcit in
fcelere,crefcit fc
in
mditiorfimulq;
cum
vitijs augctur
&
pcena . Et quia
tantum
delmquir,vt
iuditium cius
vfqj adcoelumfubie
uetur:&:
pcr impictaiem
fuam
refiftcns Deo ad
fuperio
b
TEccIefia qux
fola
pemenlt
ad Dei
con.empI,tion cum
angeli..
"
afccndat.profcrt
lupcr
re cckuma cantabif. t
'^ifecic
terra in fortitudilie
fua,&pr^parauitorbe
m
fapientia fua,8^prudentia
fua ex
a*C^ia
omnia loclcitij fejjt.
i\caMJ\elinquamus
jjj, 'iJ^r/jC/f.q.d.tradita
;ft nobis medicina
3Deo,vtanimam
rurcmushumana;
adiutoria& mcdi-
:amina adhibui-
, mus:c6tumaxeft,
jn^ponvult
oblerua-
l-cquod dicimus,
ludium noftrum
non
fequitur effe-
aiis:habeamusv-
lufquilque
inter-
ratn fuam.i.ad do-
.ncflicum &
proxi
gmum
n^otium.
Caue nc
quando
dinquatte
medi
:us
,
vcl
Angelus
Dci,velcuicredita
.ft cura fermonis
id mcdicaminafa
utis:fi.n.dcrdiqucrinttc,&:dixcrint.Abcamusquifquc
laterram fuam,
quiaappropinquauitin
coclum iuditiCx
jius,patctq7
abfccfilomcdicicondemnatiotua
fit,
vtir-
-cmediabiljsnolcntifq-,curari.
Accidet
crgo tibiquod
accidit
hisqmdefperantura medicis,5c vtcntes
volupta
ic morbi ad
pciora
merguntur.SaEpcprudcns mcdicus ac
ciditadlanguentem,
&quantumarspatitur&induftria
raedicmi; non
ccfi*at,fcd fi
a:gritudo
tata
fit, vt
rc^^gnet
curauoni
.autxger per impaticntiam doloriscontrafa-
ciatquod lubeiur,
rclinquitcum dcfperans mcdicusnc
expirctinter manuseius & mortis videatur reus. Ne cr-
go
mter
landloru m
angelorum
manus
moriamur,relin
quut
nosddperatcs
&dicetes. Noeft
malagma impone
( '^^.neqioleu.ncqialligatura:
gaappropinquauitiudiciu
ciuscflo,cleuauit
vlq;
ad
aftra.Qiii paruu peccatu
habet
- non
8c narremusin Sion
opus
dniDcinoftri. t
Acuitc fac^it-
*
tas,&
t
implcte pharetras
.
Sufcitauit dns
fpiritum regum
i-
-
'lf.2'"' ,
bTQu .dfiiccendrtunt Babvlonii
... a1
-t
louoeflFugiat. J
bylonistleuate
lignum,augetecuftodia.
Leuate
cuftodes,
4
pr:rparatemiidias,quiacogitauitdominus,&fecitquecii
queloquutusecotrahabitatoresBabylonis. Qn^-habitas
l
s
iCinM pet
....^ium
dusafluii
Eu(.htates,vel
lypire fisnificatmultitudinero
p 7^"m.
iuper aquas
multas
locuples
in. thcfauris; venit iinis tuus t
l
f
Au smunu.omis. a
TFitmitcr ftatuit.
pedahs prxcifionis
tux. t
lurauitdiis exercituum
per
ani-
a 1 Toto .fTv.iu. b
TQuii^d
deihuAionem eius innumerz G-ntes conurncruni.
mamluam
,
quoniareplebo
te
hominib.quafi
brucho
,
&

TTriUmphalc catmen. b
TAb
hojtibusproadepta
vidoria
Dcusiuditiumfuu
ad
humiliandum
quod exaltatii cft.
4
Grcg.Babylon
tExpoKte:
quippccurat,
nec _ .
,.
tamcn ad fanitatc
J" LtTd!
reducitur,quando
momcij.
mcns in
praua
a-
dionc vcrba corre
dionisaudit.flagcl
la
correptionisper
cipit,
&tameadrc
Q.Z falutis itinera
redirecontemnit.
5 Thcod.Prsdi-
xit hanc
Babyloni
^^^-^*-
10
camfuperbiam
et
11
Ifaias,dixit.n. ait.,
.
1 2
Supra fidera
ponam fo
^'^*' '"^
1
3
li'Am
meim.
14
a Quileuat
.\.^rx-
1
s dicatores
, Sc
pro-
16
phetasquinosaca
tcndit
c?Ios.Date
eo voce
multiplicanflqusin
c^Io. Qui
\l defendat
imbr^c!
=
Tdpta:d.cauonisMiisia.
b
f
.^b Im nili
prj,ofito.
^9 lOquij
fui Clim fu
leuatnubesabextremo
terr2,fuIgurainpIuuiafecit,&pro
20
turadcpromunt.
.1
TScihcctvndelpiritua^cspoiruntpr-dirediu.tix
o
-
,ololatr.,el hirericus.vel f. .imatlcis . 2l b
FulgUra Vvxdl
ducitventosdethelaurisfuIsStuItusfaauscftoishomoa
22
catorcs,propheta-
.2? rumfulgura funt,
cum
inimicospercutiunt
.
Pluuis,cum deuotos a
pccca-
tisabluunt,i5c imbremfalutisinfundunt;
vndefpiritua-
lcsgerminentfrudus,
& in maturammeflcm coalc-
fcant.
.r^
c
f^pcoefm/.VcntifuntApoftolijquorumprjcdicatio
percurrit
mundum
tanqua
vcntus celerrimusdc
quib.
alibi dicitur.
^agittasfuisardcntibus
fj[ffc.lpfis.n.vcntispc Pfal./.if.
nJE
propterdifcurfusccleritatem
tribuuntur. Vnde. yo-
lauiijuperpennas
veniorurn.
a.Reg.
xi.Ui'
d
Stultusfac. Bene
poft
fubucrfionem
Babylonis
re-
prehcndit
fabricatores idolorum
,
quia pcr
ftultitiam
humanjemcntisfaaa funt
opcra vana,
&
rifudigna.-F
quia
ncc
fpiritus
in
cis,
ncc
vox,
ncc vUa
efficacia
,
vnde
nccfeneccultorcsfuosin dic vifitationis
hbcrare
pof-
fum.
a Con-
b
HrT.lic.itionitdoft .ua:.
; O
ctCoelcO.tus
.
NICOLAVS
DELYRa.
\i Acuitc. H^c
conjequenter ponitur
diciarum
parahoUrum
ex-
'^U>iaao,&prmo
pn>r,c,fecundofi:cundf,ibi.Com\5.
Vrima in
i'ai,nuu
pnmo
pomtur
txpUnatw.
Secuad^
diCii
confi,matio,ibi.
lLirauit.?>-j>a
pirabolaligntficiJiatexercitum MxdorH,& Vcr-
'i.umBibyloniam diftmentem^hoc autem
fuit
maximeper
artcm
-^gntandt.ktideo
explanansmodumdefiruaionis dicit. AcuitC
lagitta8,&c.
z
Qtioniam vltiodo. incuius
contcmptum Balthafar vafa
^iuino inUut
atp.Huia communtbus
vftbus
appluauit.
?
Vniotctttpllcjuod7iabuchodonoforcombi.fftt.
^
^^pcr
ma.qd.quantumcum(i;Babyloni)fediiponantaddefen
^eiiuao^-umen nihil eis
valebtt,
idedftquitur
.
Quia coeitauit
aoininus,&c.
'^
5
Q11.X
ha.fuper.feoe
dicitur ,
quia Euphratesfluuius
mavnus
''Mjwatptrcii.iiatemanieeiiisdefiruatonim.
5 1
ocuplcs
in.de
diuerfis
prnumcijs
crudelitcr
congregatis.
7 Vcnu
fi.tuus.7.rf.r/4
es
prope tafum , ftcut
a.bor cui eH
fola
menfura
p.ats
pr^fcinuenda.ln
H^hreo
hubetur.
Vcnit finis tUUS
mcntura
rapinje mx.i.lecundum
menfuram
peccati
tui
rapien-
doirudcUter bona
anorum.Et
iliefenjus
magis confonat Utertpre
ced.vbi (//cjt>
.Locuples
in thcfa.
'
:
^
lurauit doHu
ionjequemer ponitur cohmatio
dili:& tioc
X'm
'""^"''"'" '''""''' lurauit
dominus
cxcideft.an-
9 Pcr
2mmim.i.perfeipfum,']uiafpiritus
efl
Deus,
loar \
j.
d.
trt
H^.A
L 1 l t
noncnimhabetmaiorcm
per quemiuret,
ideo iurat
per fcipfum
.
Cee/.22.c.
Permetipfumiurauidicitdo-
minus.
10
Quofti^m
reple, B^^ij/onm.
11 Hominibus.'i^i
aduerjantibus.
12
Quafi
brucho.^i
incedit cum
magna
multitudine,
1
5 Supcr
te celeu.
Eft autem celeuma canticum
vindemiatoru.
Etper
hoc
defignaturgaudium Mcedorum,(3 Verfarum
in
tffufic-
nefan^uinis Chddprum,^
dcprfdatione
eorum.
1
4 Qi2.i
fccit
terram,&c./oc
refertur
adillud
quod prfdiaum
yZ.Iurauitdominus.
1
5
In
fortifua.idt^, potentia
infinita
qu^ requintur
ad creatio-
nem.
16
Etprjcparauitorna./.^Am)a/f.
1
7
Prudentia fua.
qut
ad modum
tentorij
videntur
extendifu-
fer
terram.
18
Danteeovocem.J.jf^-fc/p/Vnrf.
19
Multiplican.aquJe
in
cqXo.f.acreo
in
quo generantur.
20
Qui
leuat.i. ^b Occeano tcrram habitabilem
terminante,inde
enim
pro
maiori
parte
eleuantur exhalationes humide
qu^
conden
fantur
in nubes.
21
Fulgura
in
pIuuiam^&CP/MWrt
enim
abundansfacit ceffa
refulgiira.
22 Et
prodticit
vcvitos.i.de locis hominibus occultis.
2j
StultUS fattus. Lt
Uquitur
bic de
fcioitiafupcrflitiofa, cuiuf
nodi
efi A^ci
romantia &tius
partes.ided Jubditur.
4 I Confuf-
c'/icf?nA /.T
'
V^^
"
'ir.
' ^
'^*
licedoloris&angufticcfueruntincbriati.&hsccorutri
iinluont-r'' Tu^T^'-^'^''^^''^'"^^
^*^' '"'^'^'^^ ^"'at'o
fignificaturhicdiffulcpertribulationg Babylo-
uuu
mortis Chnfti &
dilcipuloru cius ludaei ca-
niorum,qux
fuit valdc
magna.Ideo
concludif mfcrius.
Tom.-f.
Ff
i
907
Gloford.&NicoIaideLyra 90!
"ADcmonarata
fub- afcicntia^confafuscft
omnis
r
ucrfionc
Babylorc m^''-
" '"""" ^
p""""" ''"^^-
du
proph.
ad auio-
conflator
in
fculptili
:
quia
j
Oa non Cft pOrcftaS
licet enim
pluiioii
eiHuctuiit.tnuUi umcn in 6.
lom.i}j.
miiaDcogdomi-
"f""
biFigmcnt;.
nat in
rcgnohomi
p^cndax
ell conflatio cius ,
num.flccui
voluc-
,i r

t/ .
rit dab.t illud.
ncc cll
fpiritus
in cis . Vana l
ieiT|eral

^^^^^
opcra,5i
t rifu
digna,
in
tcmpore
vifita-
;
a1la<iiiil seBciiU.
blCuii.
jutoiibuifois.
.. /?
cfP^ftfiivel pi<'V'hcticavd apoltolica.
"
tionis fux
pcribunt
. No ficut
h^c
pars
lacob^
7
|Dtai
1 f iol Miiiimiabilii omnium cKaioi. blK-cleru
n
quiaquifccitomniaipfcfcft,
& Ifracl
fccptru
9^
hzrcditatis
cius: dominus cxercituum nomc
^ ^
1 Mou bcllicivel bclliiotes.. b^lullo
iudiee retiibueiue vnicui-
aae rccandum
opus quod
tecit , ;ucut
in fuiuta
iccipet vnurquifque
iccundum
operi
lua. ,
cius.Co!Iidis tu mihi vafa bcllij&
ego
coUida
12
in
tcGcntcSi&diiJicrdam
in tc
rcgna
. CoUi-
^
fi
dam m cc
cquum,
&
cquitcm
cius,
& collida 1
5
in tccurrum &aiccnibrem
eius,&c^ollidam
'*
5^Vtiumt)ue
fcxum.
in te virum.& muliercm.Et collidam in tc fe-
^QuKtnUbct
ziaicm.
ncm&pucrum,
&coIlidaminteiuuene&
virginem
,
&coIlidam in
tepaltorcm&grc-
gcmcius,
&collidam in te
agricolam
&iu-
galcs eius . Ht collidam in
te duccs &
magilhatus
,
&
ICi.ij.a.
tnoxie.qui
corituopk.
b fccf
ego <Tf',
&c.
MospcftifcrNabu
chodonoior,
& re- reddam
Babyloni
&ciidis
gnum
Clialdeorri,
habitatoi ibus
Chalde?
om
vd diabolus
gaU- , ,
^l: .
bi
moscaliginofus
nc maium
luum,quod
rccc 17
proptcr
tcncbras
rut in Sion in oculis
vertris,
crrorisdicitur. b

j ^ ^ j
ait dommus. Ecce
ego
ad tc ig
CJuDcrbiz.
.
mdnst
pcftifer,
ait
domluus
:
qui corrumpls
19
ifTerrt*''!
miuetfi vitlfs
dedito. bfVindia.
vniucrfam terram,&
extendam manum
mca]
,Q
a
^Separabo.
fupcr tc,
& cuoluam te de
c Et rfaio
re.Adhfic.l
..^fidehrims
c momcm
pcrtincnt I
21
pccris,
& dabo tc in monte I>'dxi,hxrctici,bU j
r, Aietnx vb;
.pa:nlVtbix.
Iphcmi
& OCS im.
2 2
combuitionis:& non
t
tol-
P')
f'
?<^^^^r}-i
m <
a
Angularem.f.
-dihcii c^leHi
fundarocntum.
nialltia,nCCCOUCr-
lamdctcla*pidcmin
aneu-
ti'ntur vt hant
la-
lum,&;i.ipidemin
lunda-
tioDci.
2
j
mcnto: icd t
pcrditus
in x-
a1 V
.^proplietx.
b
^ Vcxilln.Kmabrllici.
,
24
tcrnum
eris,
ait dominus . Leuate
fignum
in
-^
tcrr3,clangitcbuccinain
montibus:
tlandi
16
ficatelupercam
Gentcs,
annuntiatc contra*
a1 Aimciiia:.
17
illam
regibus
Ararath,
Menni
, 6<^Afcencz,
i^
tnumcratc
contra
camThapiarjadducitcc-
^^
quum quafi
brucbum t aculcatum. Sandifi-
a
lQu]acxpU(ut<funtfan^am
Dei voluntaiem , iuliamictiibuiioncinicui.
.ii
burnt..'in.
(
catc contra cam
Gcntcs,
rcgcs
Mcedla: duccs
cius,8c;/n
iucrfos
magirtratus cius,cii6l:amqi
terram
poteflatis
eius. Et
commoucbitur
tct
ra
&fconturbabitur,quia
t
cuigiiabitcontra
Babylonecoiriratio
domi-
ni,vtponattcrramBabylo- vcnicntc
Cyro,&
31 nisdcfertam Scinhabitabi
Dario ccflauit ro-
le . Ceflauerutfortes
Baby-
. ^''.'
Babylonis,
&
,
.
,
.
, ,
. i a
prmcipum
cius.
lonis a
pra^lio,
habitaucruc
inprajfidijs.
t Dcuoratum efl robur
eorura,
TlmbcHes.
&fawli funt
quafi
mulleres . Incenfa fiint ta-
*
^Miinitioncs.
^^
bctnacuIaeius,contriti
funtuedcs eius. Cur
54
^CaptJE
ciuiiati
^ ^
reij^
obuiam currcnti
ueniet,
&nuntius ob-
NICOLAVS DE LYRA.
^
I Confufus cft omnis.
loquitur
de
imaginibusper ^flro-
nomtamfaH s^&per
alios
modosfuperfiitiofos.
Q
t
Quia
mendax
c^.Quodprohat
dicens.
}
Nc cft
fpiritus. Si.n.aliciuando
dentur in eis
refponfa,hoc
el
a
dxmombiis,
4
Vana funt
opera.
'.nullam vinutem
defe
babentia,
5
Et rifii
digna.
.'iirifibilia
fapientibns.
6 In
tcmpore
vifitationis . DeitruBa.n.
Bibylone,deflru{la
fuerura
tdolii
(ju
bi erant.
7
Non ficu t
hxc.f.vma.
8
rnrshcob.j
ip!et/f.
9
Qyja qui
fccit
ownii.fDeus
vcrus,
10
lpiccl},&c./p
rs acob.
1 1 Et Ifracl
fccptrum
harreditatis.
Tideles.n.poffident
domi-
tium
pirfidem ^ dilt&.0'crh,&
Deus
poffidet
tos
per gratiam.Et
ideoftintfidcles
ftintpars
Dei itu
CJf Deus
efipars eorimiquiapr^e
UH' iunt
a
D'v,& ip(i
prxeUgunt
eum
alijs contemptis.
l X CoUidis.&c.HK
po-.itur
i
xplanjtio fecundiC p..rabula.Et
di
uiditur in di^cs
pa
t
s,qt4!a prinio punitur paraboljefcntentia.
Se-
cundd,Ieriifjl
m
iiU(r!monia.,ihi.
Comcdit mc . Scntentia vero
p^raboU confiflit
.
hoc,^per
eam
dcftgnuiur
rex
Babylonis pro^
pinans alijs
potum mxrnris,& pcfa&um efl jibi
&fuis:quia
vi^o
viasfad
s virtute Dti
arlf,,ibchatfibi.Ideoftbi
dicitu- in
pcrfona
dow.w/.Collidis tu mihi.''.v*
inftrumcntum iujliiia mca.
13
Vafa
bcWui.apparatum
beUoriim aUarum Centium.
14
Et
cgo.
iluia iuflitiam mcam voluntate
iniqua exequutus
es
1
5 Et
diipcrdam
in
tc.TibifnbieBa&teauxdiantia.
\6
Collidam in.i.
equos
&
equites, quiaponitur hicfmgulare
pro plurali,E>ftniil
le in
fequehtibHs.Ei patet
litera
vfqueibi.
17 Omne malum
c\uod.Templum
concremando.
1 8
Jn oculis veftris.
'. hoc
aUoquitur ludos,qui
Im
vidcrunt,
<Juorimplures
eranl in
Babylone,
1
9
Ecce
Cgo
zd.i.Babylon, qux
es monsaltus
per potcniim
,
&
fuperbiam.
Et
pellifer,occidendo
Gentes alias crudeliter.
20 Euoluam tc dc
petris./(fc/?,rfe fortalicijs
tuis in
q^Mbus
m
fidts.
2 1 Dabote in montcm
.'Ji;^a Babylonfuit combufla
a Ma-
dis,& Terfis.
2 z Et non tollam dc te
lap.i.w
re^dificaberis
vltra.
23
Lcuate
fignum.i.i
e.v;/i> ad
congregandum
bellatotesto'
tra
Bjbylnnem.
24
S:in(iifiCite.i.confirmate
ad bellandum. Sanlum.n. in vnaft
gnificatione
idern c(i
quod firmum.
25
Annuntiatc contra illam
rcgibus./.
,Armeniic
regibus.
26 Mi:nn\.S>c
Kiccncz^lipminajuntrcgnorun!,
27
Numcrate contra
czm.T^omen
ifl Hebraicum, &fig'ufi'
catexercitumqni
numeratur
in.cxpcditione.
28
Adducitccquum./.f^MOf.
29
Qaz(ihruchnm.i.agiles&preparatosadbellHm.
C{t<Tt
patentvlqueibi,
3 Quia
euigilabit
contTZ.VidebatuY.n. quaft
dormientper-
mntcndo crudcLitaies
Cbaldeorum,& euigilans
in
punitione
?<""
31
Ceffauerunt (ortCS.
i^ifiorias.n.fccerant
virtute
diuinii-Et
ideoipfa
retraHanon
{olkm ceffauerunta viHorijS,fedetianiftteiitt
deuiiii ab
alijs,ideofuhditur.
j2 Etfa<flifuntquafimulieres.(ff/KnN"Mic'/'^-
$3
Inccnf^ium td!ocin^c\x\z.i.habitationcsBahylonis.
34
Contritifuntvcclcs.'Pf-/-<5wnen/oywww.
|
35
Currcnsobuiamcurrenti.
Babylon.n.eratcmtasvm
magna.Dicit.n.Hierovymus fuperTfalmcs,<peratfdificatainq<u-
drc,&
quodlibet
laus habebat in
logitudinefcxdecim
miliaria'<jK(
^mm
faciut
otlo
le!icas,propter quod
dtcit
Vhilojoplm
tn libris
VoUii" ,
rum,^ magis
erat dicenda
rcgio
claufa
muns
qudm
ciuitas.
Eli
('
de
douoregia fiequenter
currebant
nuncij
ad
portas
ciuitatis,ir
'
uerfo
ad denunciandum natumi& idto
mgrejfus
aduerfirmKim
fuitreginunciatustidebjubditur.
iO^
/a
Fdli
BahylonU
-iQuaisayed
, "f. Fuit
ipIebsBabvlonisqn
pcr potcntiam
re
gni
& diiiitiarum
. abundantiamtritu

rabat & cotcrcbat

Gcnrcs^fedtcmpus
Jcmomeifionis
eius vc-
nitcumcogitur
rc
cipcre quod gcflit
dcquaex perlbna
i*"^Iudaic.tplcbiscon
^./equentcr
dicitur .
I In"-
*
j
ytti jtoniedu
mc iX aeuo-
uhi r auit me.
vuJn<t,
Et
defertum fa-
...-iammare,&c,
l^at^liftice.Marchu-
faluiusfeculi
fignificat
urbulentia , quod
^'
dominus delertu
-^onit.Facict.n
ccf
"areluxunieius,&
iiflipabuntur
ini-
]ui:qui
confufio-
licrrorumvitioru
|ue
deferuiebant .
i^omodo
CaptJ rft
(facb
.
Sefach.byl-
jsfaccivelmanus
, acci
interpretatur
"^"
cutBabvloncon-
ifio.Captae(ter-
oSefach,
^in ftii
orcm fadh cft Ba
ylon-.quia
idolo-
urs& diuerfi'; vi
isferuicntes,
flu-
tibusfuturi iudi-
tij
t
leremia^.
Cap.LL
^
TBn'thafar.
nius
nuntjati,vtannunt;enticgiBabyIonis,quiacaptaen:
i
ciuitas eius a lummo
vf(]i
ad
lummu.d^^adapr^occupata
2
runr,&:tpaludes
incenfe funt
igni,&
viri
bcilatores conVur
j
^
bati
sLit.Quialia:c
dicit dns
ex^ercituu Deus
ifraehFilia Ba
+
bylonisquafi arca,tempus1
tritur^cius.Adhuc
modicu,&^J
veniettepus meflioniscius.Comeditme,dcaorauitmeNa 7
buchodonolorrexBabylo.
Reddiditmecjuaii
vasinane-
^
Ablbrbuit me
quafi draco,repleuitventreluii f
rencritudi ?o
ne
mea,&eiecit
me
tiniquitas aduersiime,&caromearu
^ '
perBabylonedicithabitatio
Si6&
Gnguismcusfuphabi
[]
tatorcsChaldc^jdicitlerufalem.
Proptercah^cdicirdns.
'4
b
ccecgoiudicabocaufamtuam,8<rvlcircarvltionemtua.
'^
Etdelertutaciammarceiusj&jficcabovenameius. Eteiit\
'^
afAj(n.i>u^, ^
bfDimoniim c
Miranti|-m
& viHentium imeritum f .us
Babyloin
tumuIos,habitatiodiaconu,fliipor&fibiliisjc6
^^
.
.
=fMai.-r'-^Hiinon.
btDncesChaldxorum
^non
lithabitator.Simul
vrlconesrugienr,t
SQexcuticnt
a Minort-5 b <
AHu
rr/^nUiionum.
comas veluti catuli leonii. n calore
eoruponatpotus corii, 11
p^Cili. fx. b
^>cporc
mortis :cternz.
& incbriabo cos
vtfopiantur
STdormiat fomnu
fempiter
^ _
afGliflio itomini
occnlend9S.
nu,&
nontcolurgantjdicit
diis. Deducam eos
quali agnos 25
a IDuces
B'hylonw b
Tfopuli$peccai(Hibus,
advidimam,&cjuafiarictes
cumhcedjs.
Quocaptacft 26
C
a
<
Babylon
^
Sc{ach,&
comprehenfa efttinclyta
vniuerfx
terrx?Quo
fa
27
dacftinftuporemBabylonimerGentes?
Afccndit
fupcr
^8
Babylonem
mare,multitudineflu(auumeiusopertaeft
.
l^
Fadajsiitciuitatescius in
iftupore
tcrra
inhabirabilis
&^e
fcrta,
terra in
qua
nullus
habitct,
nec trafiet
p
ea filius ho-
miais.Et vifitabo
iupcr
Bcl in
Babylone,& cijciam
qd
ab-
1
1
5)10
20
21
22
tij
rubuerrentur:& D
fero
p^nitcnres
cu
Belqui|interprefa-
tur
vctiiftas, ideft,
cum
antiqiio
ho-
fte
confufioncm
in inferno
patientf
perpetuam.vndc
fi
dclcs admoncntur
vt
cgrediantur
dc
focietate corum
,
necum
iUispereat.
Egrcdimini,<5cc
* Thcodorctus.
Babyloncm ipfam
ita vocauit. Illius
enim
rcgem fupe-
riusSe(ach.vocira-
uit.
Verifimilepor
rocftjCumitaquo-^
damnominarctur^""*'"'^'
poftea
Babylonem
fuiflc
nucupatam.
d
yifttah.^ldcm.
Daniel
quoq;
me-
g
minitciborumqui
offerebanturBclo,
&
quo paao
facer
tconuiuia.
dotes confumma
banteos.
Praidicit
vero fermo
pro-
pheticus , crrons
ceftarionem:8c co
folatur
popuhim
cxhortansne
perri
mcfcat mala
qu.T;
obuentura funt Ba
byloni , doccnsca
multoante
dcnun
tiata cfle.
a
Egre-
NICOLAVS
DE LYRA.
f
Captacftciuitas eiusa
fummo .
idefi, dprimaporta vf-
me ad
pltimam .
Et vada
przoccupata
.
Quia MceS
,
&
Terfa per
alueum

iminismtraueruntyVi
dtHumeli.
Et
pal
udes incen (x.
t.fnnalitia
qu^idam
in
paludibus ftta.
'
'
^\^"^
bel.conturbati funt. ex
f-MtoingreiJu
hofiium.
Fiha
Babylonis.
Gens
buuylunica.

Quafi area.
idcH,
,\ieffis ixtenja
m area.
Tcmpus
triturx cius.
idefljux
contritionis ,
ftcut
bladum
fitur m
area.
3
Comedit me.
Hicponitur
contra
Babylonem qupimonia
de
Mo,qHodfecit
in
Jerufakm.Et aiuiditur in tres
partLS-.quia primo
fnitur
qupimonia
. Secundo circa eam diuwa
iusiitia,tbi
: Pro-
l^tCi.
.
Tertiofequens
laus
diuina, ibi: Etlaudabunt. Cuca
Itmum dicitur in
perjona lerufal
em : Comedit mc.
populum
r.um
occidendo,&
bona
rapkndo.
5 Deuorauit mcNabuch. crudeliter hoc
agendo
.
J)
Reddidit me
quafi
vas inane. Abfor. Qui^d
>,on
efi
aptu
tfuumufficium ,
quiajtc letujalem dtjiruxtt ,
quod
non erat
apia
'bttationihomiwim.
1
RepIeuitvcntrcmfuum.;.fo
quod
tenerrime
diligcbam
r^taiaojibt vaja aurea,&
argmtea confecrata
diuino ciiltut .
>
Et
eiecit
mc.populum
meum
captiuando.
I
Iniquitas aduerfum
mci.faaa mihi a Chaldxis.
1
ttcaromea./jcer^Md^m.

Super
Babylonem.
Supple
veniat vltio eiut.
J'
Propterea haec. Uic
confquenter ponitiir
diuina
iuflitia,cum
iperlonadomitti
refpondctur
lerufalemconquerenti.
1
Ecce
ego iudicabo caufam. dando
pro tefententiam con-
li
Habylonem.
t Et
dtknum.i.congregationem
aquariim
ex
curfu
Euphratis
JnnUum
modum
loquendi
Hebraicum
, quo
ornnis
aquurum
con-
f^regatiovocaturmareJecufdtmilliidGeKfx.aconstemioncC
quc aqfiarum appellauit m^ia.
I
p
Et ficcabo venam ei
us, &c.i.
curfum Euphratis modofu-
pradifio.
' ^ '
20 Et crit
Babylon
in.pjf ruinis domorum &murorum.
21
SKn^oxScilbAns.prie admirationetantruin^.
ai
SimuIvtleonesrug./.C/;^</^/. Ltones.n.horribiHterru-
giunt,quando
funt deui^t.
a
j
Er cxcuticnt
comas.detrahendo
caplllcs
funspra
dolore &
indignatione,ftcHt faiitm lcones
quatidn fur.r
d-
m^i. In fj(bro ta-
men habitur
fic.Kccin3}oi\nt vt catuli leonum./. extranehu
gi-:ntp><cdlore,qi4ia
rnut.a rt
ptvpne
(
Itajnwium.
24
In calorc eorum. .
cuiefaciamevs
per poium
&
dormirrfa
i iam : & non
fvlum
dormitionefoporis , fed
etiam mortis . Jdeo
jubdifr.
25
Et
dormiantfomnum.?//aV-f;w
Dan.^.quhd Baltha
Hir
fccirgrandeconuiuim
principibusfuis
&
calefadus
vinoftcitapportari
valaDci
vtbibcrcnt ineis. Etibuiem
fnjuiiur,quou
eaaeni nocie
tnierfe^ins tji BiltDajar, &
regnTt
eius
aiupit
Ua.ius
CMadus.hl
quiujaiigati
a
vinofuerunt interfcBi.
Idibfrqfiiur.
26 Dcdlicam
COS.i.ftnrdrfcnftone.
27
Ad
victimam,&c.Quomodocaptaeft./..?i/;)//o>3/?c
ho
mnata
propter
< ort
tjponUi
ntiatn
Utirarum ,
vt atHurn
cii Juprd
1
j ./'
lund-m Ha. ?<r.
i8
Afcenditefuper Babyloncm.'.mrt;fx
magnus
valde &
fortis
29 Multitudinc./.fec//flf3>-7??.
^o
Operta
c&.Fzdx.i.ubjorpta&deJiruaa.CDtterapatent vf-
quc
ibt.
31
Et
viCita.hoCapcr.!dolumeratinB.tbylonii,perqtwddefl-
gnatur populus
coit ns tum.
3
2 Et
eijciam
quod abforbucrat.
Diuitix.n.aliarum Gemiu
quas Babyimtj abforhuerant , ftbt
rapiendo
ex diuina
leateattaftbi
datxfuerunt Mcedis,& Verfts.
Tom.4. Ff
4
911
GIoHord.&NicolaideLyra
^n
^
a
Ejpredimiti
de me-
{orbucrat
dc orc
cius,
& no
i
'
1:ZiS^;^L
coflucntndcamvltrdGen-
faccrcfugiatpcrdi
tcs.Siquidcm&
muius Ha-
torum conlortiu ;
j^ylonis corruct.Ecjrcdimi
vcrcatur fcrmonc'1
^
.fF.dd?
-
doivindiftam
pcc
^^^^ mcdio cius
populus
catorum
prxdiccn (, r r,
tis.
qui quoi.d.c p.
mcus
,
vt laluct
vnul(]Uilc],
dicaturmccckna,
,
^ '^^'"""r
&auditin
icriptn
aiam luam ab ira turoris
ris fanais dc anno
. iDcfitoM, c-n
i bu..
in annum attcflan dni . Et nctortc moHcIcat
j
nciK ziciauni
tib.
quia
iudCXdl-
a^:if edtr.iiemilignii.. lijnc
^
durusnthisquia
cor
vcllrum,
&timcacis aii
fiiullrisciuscrunt.
Jjcuq^i
j^,c{JQCiirin tcrra.
ptjccdiieu
me m.iUdi

1
, ^,^
^^,
.^ ,^^
XT-"^"/ 1""'""*'^''
Etvcnicrinanno
auditio,-J
Non.dcbcmusm ,
j

o
^
dclidcrijs
carnis
&:polthucannuauaino,6d
moilclCCrC & (C* 1<^ircmunerltutiniquiWlintnra
D
1
'
/T.
moituotum.
^
fS"n,oS:not: Iwqui"^"'
tcrr.&domi-
... . fVi uui ootcntioirs luetunimpeccitismiia
ClUSlcglS&CXerCl- r.tormcn.apitun.oi.
tio virtutii nrenui.
natorlupcr
dominatorem.
O Et Venitt in annO
,^Ketiibmions,quoniru
iuJ.cal>ilorl>em ut
auditiOy ^ p"^,
i^f.
laium in iuftiiia,v*< populos
i n
i'|uitlte.
^
j
Theo.Qili
vno
^
Propterea
eccc dies
vcniiir,
aUt duobUS anniS .fSimulachiatroruinquilixietiofinjnnf
antedenuntiarum &vifitabo
fupcr rciilptilia
adUCntUm hodiii
avn-rrcniconucrratio.
morc fuo
perfcuc-
Babylonis:
8<fois terra cius
rabanl in iniuftitia a
tferpetuo.
U ^Eiuiiie & in enoiem
&iniquitatc,pro- c ,.-, ini.^ntcs^
ptcrca
minatur in contundctur,
&C vniucrli
tcritum tam fcul- . -
,_
. .^^^^''- ';"";"
ptilibusqiix
adora
intcrkdti cius Cacet in me
tlir
,
qu.im
hiS
quae '^^"^
prxdocn>ni,.-
Gcntiun.jMl.nusett.
adorant illa.
diO cius. Et laudabut
luper
8
c p,opttrea tccc&r.
Babylonem
ccli
8<j:crra
bC
Enumcrat
pla^as
'.
r
-9
Babilo.
liiperultu
omniaqu5incislunr,quiaio
raS&OptimatibUS YA4Uoe.va,...(cuntmal.,rupciterran..
cius.ducib. & ma-
ab
aquilone
venient ei
pr^
giflratib.
& omni
dones,aitdominus
Etquo
populo; quia.f.di- tM''''"^'''-
iicrils
(upplicijs
in
modofccitBabvIon,
vtca-
tcrepti
dormicnt
Anpnt
Q
fomno
^tern?
moc
ui,i.>.ui.
tis
derent occifi
inlfirael,
fic
tis
Myflice.hicrui
tdcBabylone
c.idcntocc,(i

,ro'"u"'l?,":
If
a ^Vox
pi
"! Imv.
'n\ vniuerfa tcira
Qmfugi
flfiaclit.
.
f
Si vuliilu I'.
brin Bib\Ione
a
. I ! n b
diabolus ab
initio
opo
conftruxit.pcrqi}^
*-
contra
ciuitatcn
'*
tis eladiu
venite,nolitc
lla-
^^^ '"'^d"'"
pugna
^
aintcri,ion.n,ua.
uit:
quia libcratisc
rc. Rccordamini
procul
lcc-t.s
Ddimpiaci
^Nonaby.on,cuiu5vanatiopttJicii,ii.
uitasin
a;tcrnii
fu:
ijcii.ii.sic^i^msEni.
pliiium
dcmcrgci,
13
dni,
& Ici iilale afccndat fu- vn lo. in
Apoaly!
afVoxpopuli. flnluttantibusvicinit,
Ccddlt
, CCCldtt Bi-

n
-
A"'z"r''Vr h^onmagna,^c.S>i
14 pcr
cor veltru . Contuli lu-
poft pauca. Exitedt
**<
mus,
quoniam
audiuimus itiapopuiusmcus,,,-
alVicino.u.n.
^
f^rtlljpCS
[itls dclic .
opprobriu. Operuitii^no-
rumeins,&dcpla;^n
^.' .
r n

eius no
accipiaiis &i
j,
minia
raciesnoitras,
quia
^
vcnerunt alicni
fuper
{andlincationem domus
17
a 1
Refponfio p ophftx.
I
1 8
domini .
Pidptcrca
eccc dies
vcniunt, dicir

'^dominus,
S^vifitabofupcrfcuIptiliaBabylo.
20 nis
,
&in omni terra eius
mugiet
vulncratus
^Superbiendo.
Si
afcendcritBabylon
in coclum
,
8^firmaucri[
incxcelfbroburluum,admc
.
, , .
^
. . d Vo.r
clamoris,&c.
vcnicnt valtatorcs
cius,
ait
^ Theodorcms.
dominus. VoxcIamorisdedPcrhsc
muUitudi
Babylonc,
& contritio ma-
~^^^
gua
de teira
Chalda^orum,
haflse,
vel tcla ml
a
TCiuiiatcin cosfnfionis-
prodcrut
DCO
p^-
i^
quoniam
vaftauit
dnsBaby-
nasabeocxigcntc.
"lonem^S^^crdidltexcavoccmmagnam^&fo.
nabunt fludus
eorum,quafi aqua:
mult^ . D^
ditfonitum vox
eorum,quia
venit
fiipcr
eam,
. f DiahnluS.
ideft
,
fiiper Babylonem
pr^dd
. Et
apprc-
^
hcnfifuntfortcseius, &tei'narcuit
arcus eo-
^^
r.um ,
quia
fortis vltor dominus reddcns
4e
NICOLAVSDeLYRA.
1 Et non confiucnt ad cam ultrd.
c}H
crantfubHtce
dom-
nio enrnm,
2
Egrcdimini
de medio .
Licet.n.iudxieJfetitfeniHnterra
B
xbylonityitaf nonpotcrant
exire
rcgnurn;tmen
potetant
de vna
ciuttatetranfireadaliamreddendo rcgi
de bonis
fuis pro
tributo
magnamportionem,ftcut cfi
de
ludmmancntibttsfnb primipibiis
Chriliiaiiis,& multi ex diuina admvmiione
ftc
cxiuerunt ante d(-
firuclionem Babylonis.
fioc modo Tobias
prxuidens
interitum
7\(i
mue
dixitfilifsJuis,quddeofcpulto
indcexbent. Tobi.c
14.
3
Nc forte./. nimio timore
rcfoluatur
ex auditu
appropinqua-
tionis fxtrcituum contra
Babylonem.
4
Et
ucnict./^
nmoris de
occifione Balthafar,&
defiruBione
Ba
bylonif.
5
Poft hvinc
f.de vefira teuerfione
in
Ierufatem,vt exponit
I{a.
Sa.Oi
cih.ti.Balthafar
Darius
Madusfufcepit regnum
eius,
vt di'
iiumcH:&
regnauit per
annum
integrum &partemfecudi:&
fic
Ulefecmduspro parte
cius
fuit primus
annus
Cyri quifuccefUDa
rio-.&primo
anno
Cyrifuit
data difia Ucentiaredeundi.
6
Etiniquitas.^KM
Darius&
Cyrusfucrunt
idololatre.
7
Et dominator
i.Cyrus pofi
Darium,vt
difiuTH
efi.C^tera pa
tent
exfuprad:8is.
8 Et laudabunt.H/c
confequenter ponitur
laus diuina dc
lufii-
tlt circa
Babylonimfaaa,cum
dicitur.Et
iau.fuper,&C.'.agc/i
&homines.Ideo
fubditur.
9
Et orania.Er
accipitw
hic,&pro.i.Calum
enim
efi
habitatio
jlngelorum,&
terra hominum.
10
Quia
ab
aqu.
&c./: CMcedi C5"
Terf^e^qui
venerunt de
Jtjni
lonari
parte refpctu Bahylonis.Et
fubditur
vna
cau/a.f.occifto
crn-
delis filiorum
Ifrae[,cum rf/c//Kr.Etquomodo
fe.Bab
11
Qui fugitisgladium.i.cof iK(/4;i^eHa///fij.
12
VcnUc.inlud^am.
1
j
Et krufalcm./.
accipiatis
cordi dtflruBionem
Urufalttn
6'
tcmpli,vtadeorumrefdijicationematiimemini.
1
4
Confufi fumiis.
cj.d. quamdiutcmptu
domini
remanebitfu
defirutium
a Centib.eritnobis
confufio& Gpprobrtu.Jdcofubditui
15 Qilia \ici\crunt.'.idolQlatrf,quifnnt
aiieni a cultu Dti.
1 6
Super
fanftiticationem.eaw incendcndo,vt
liabetur c,2.&
/\.Keg.vltimo.
17 Proptcreaecccdies.(/fpfo/7i7o.
18 Et uifitabo
fuper.
i.idola &
templa Babylonis.
19
Et in omni
tcrra,&c.2^(o/?otenj loqui retii-pnt dolore.fei
rnugiens
ad modum beliie.
20 Si afcendcrit
Ba.b.qJ.quantumcHnquefitleuatain
honou
&firmata
inputtfiate,tamendeUructurmea
virtute.ldeofeqmiui
Ad mevcnicnt uafta.
2 1 Et
pcrdiditex
ca vocem.i. verba
ia^antif defuamap*
tudine &
potefiate.
!
2 2 Et fonabunt findns.i.exercitus
Mosdorum
^
& Vetfatm
|
Cxttra
fatent
yjque
ibi. .
\
21
Etcmarcuitarcus./. nonpoteruntfe
deftndere perarttml"
gittandi
in
quafunt
tdccii.
5'3
leremiac.
Cap.LI. 5,14
a ^^CiUce
iic.
'crribuet.Etinebriabo
principes
ciuS &
/apic
^
cscius,duces
eius &c
magill:iatuseius&
for-
7^.1
eseius.tEtdormietfomnumfempiternum,
t
inonexpergircentur,aitrex:Dominusexcr-
ituunomen,cius.H:Ecdicitdominuscxerci-
a Miinitioqaxlibet
igen.
.
lum
: Murus
Babylonis
illc latifTimus t fuf-
2
^^r
Dfrionefuffodieturj&fportgeiusexccligigne
^
omburentur,&
laborcspopuiorumadnihi
4
i fAfietnun.
lim,8^Gentiuinigneerunt,& difperibunr.
5
"crbum
quod prxcepitJeremias propheta
^
^rairfilioNcria:
filij
MaaOxcumpsrgerct
dSedechiaregein
Babylonein
anno
quar-
7
p
re2;ni
cius: Saiaias autem erat
princeps
jirG.
ipropheti^.
Etfcripfic
Jcremiasomncma-
iimquodvcnturum eratfuperBabylonein
bro
vno,
omnia vcrba
hEC,qua: fcnpta
funt
NICOLAVS DE LVRA.
j{
Et inebriabo
principcs.
(juia
mciefequem fmt feflum
Bd-
'
tifar
in
quo ipfe &priutpes
eius
fiierv.nt
vino
rcpleti
, &
interfc'
iisfuit Balthafar
&
prtiiiipes
eius cum
ec,vt
dicium
efif.<pra.
'
Murus
Babylonis
ille
la.//c eft
i
Hebr^o
et in libris correflis.
jSufroflioncfuffodie.r. deijcietur qtucunq-yfu
Utus
etfortts.
* Et labores
po.ad
ni. In
fdiftcatione
enim murorum & domo
r Pfi
Bitbylanisfuti-unt expenfe
mult diuiti^
acquijitje laborib.po
florurft
(^
Gentium,quas
ab eis
abjiulertmt Chaldf.
Et ideo diui-
trnfuit
iudiciu,quodtaLes
ciificationes
redigerentur
ai nihilum.

Verbum. H/c
confcqmnter dcjcribitur deflruclio Babylonisfuo
jrabola fi,cli,ftcu\n,parabola
verbicH ,
qtiando perftgnificatum
icumaiiudiutellivitur,vt
cttnt dicitur
/rf.p.i. leruntligna
ad
liamnu PlT
quod intclHguntur
habitatores Sichem &^bitrte-
th
(juemjeceruntjibi regt:fic parabolafaBiefi quando
ftt aliquid
(ftgnandum
aliud fiendum
. Et ftc efl
in
propofito quia
dtiiru^io
Ihylonis
fcriptain quoda
libello,et
alligata lapidi ponderofo,proie
jj
fuitinfluuiu Eupbratcn coramplurib.ludfis
ad
Jignificandu
de
tuclionern
Babylonisfutura.
Vrimb
ponitur ergo qui precepit
boc
contraBabyIonc.Etdixit
a sk
fuhmergeiurBa-:^
8
IcrcmiasadSaraiam:Cu
S-So^"'-^^"^

T> I I
-
^'^"^
cabvlon in Eu
vcncris in
Babylone,&c^i
phratem
merfa cft
,

deris 8c lecreris oia verba

qnamuisin
folitudi
^
1- j-
-
T-N

! nemrcdafta.Sedfpi
10
h2:c,dices:DominetuIo- ritnaiis
Babyloms
* '
CUtUS CS contra locu iflu
,
aetcrnu interitu
pra:-
vtd:fpcrdetctcun,,tefit
^SSg"';','; , ,,
qui
in co habitet ab hoie
cipe
diabolo demcr-
vfq: adpecus.Scvtficper
getur.
vndc loan. in
^
p\. j

^
-
Apociufiulitvnusan-
petua lolitudo.Cumq-o ^.i^,
f^^tis
lapidc
qufi
plcueris legere
libl U
llhl,
molare
magnii, &miftt
^^
r^-U;,. j 1

I
-
o / inmare,dicens:Hocim-
hgabis
ad eum
iapide
,
8^
^,,
;,,^
^^^^;^_
proijcics
illuinmedium -54 Theod.Hocaute
Euphrate,&dice.;:Sicfub
^fieri
dominusprarce
E
*
TT. I 1
-
pir,mc6folationem
mcr^eturBabylon,&no
captiuorumrvtcum
confiirgetafacieafflidio
ill'"s
captiuitatem
,
nisquatf, ego.adducofa
l;;S>t,^^,t
13
peream,
8c diiroluctur. folatione
fpem
bo-
Hucufquevcrbalcremi?.
norumc^ciphmt.
ficn.cum
dtcitur ; Verbum
quod , &c. Et cui. Saraia: filio*
Nerix. &
tcmpus,&
etiam
locus,cum dicitur.
6 Cum
pcrgcret,
&c. Sedeclnas
enim
fuerat infiitutus rex a
rege BabyUms
. Et ideo
quarto
anno
regnifut
iuit in
Babylonem
ad
factendum
et
reuerentiam,& ad
deferendum
mHHera,cum quo
iuit
i(ie SaraiaSfCuius fubditur officium
cum
dicitur.
7
Erat
princcps.;. principalis
inter
Leuitas, qui
in
tepto
decanta-
p
bant laudes dtumas a Dauid et ab
alijs
prophetisfaBas,
In Hebr^o
habetur: Erat
prmccpsxcnij.
Et io
iuit cu Sedechia
adfaciedum
xcniam
regi Babyloms
nomine
Stdechie.C^terapatent vfque
ibi.
8
Cnmvcncris.diUgenterea,quefcriptafuntinhoclibro.
9
Et
legeris
omnia vcrba
hsc/.
coram
iudds,qui
illuc tran-
slatifuerantcumlechoniaregeluda.
lo
Diccns.coram
eifdem.
1 i Dominctu lo.i.contra
Babylonem.
Caterapatent vfq;
ibi.
1 2
Ligabis
ad eum
lapidcm.
vt
demergatur
in
profundumfln
niiiiisM
defignandum
totalem
deflruBionem
Babylonis.
1
5
Hucufque
vcrba IcremiE . Dicunt
aliqui, quod
non
efi de
iextu,Jed qujidam
rubrica
appofita:
Sed hoc non
efi
verum,quiafie
fcribiiur
in
Heb.ftcut
&alia
prxcedentia.
M
P^^
L 1 T E
B^
i Etinebriabo
principes,&c.(cqaitui:.
Et
dormientfomnumfempiternum.
Per morte
dolorofar^.
ytrbmquodpnecepit
leremiai.Yixc
ponitur
tertia
parabo-
i,qii2cftfa6li,fcilicct,delibrocuiprxcipiturlapisaUiga
.)&in
Etiphratcn dcmergi.Liber
autem
ille'fignat
Eua-
jJium
cui
alligatur
Chriftus .
qui
dicitur
lapis abfcilus
de
mtejine
ma>iibus,D3niclz.^
Namcius doftrina & fada
contincntur in
Euangelio
. Per eius
veroproicaionera
inEuphraten,
quifrugiferinterprctatur
apoftolorum
praedicatio
Gentilibus valde fru<aifcra &
lud^orum
re-
probatiocamrepclIetiumfignificatur:proptcrqiiodPau
lus &BarnabasIudeis
conftanterdixcrunt.Aa.ij.g.ro-
bis
oportebat primum
loqui
verbum
Dei,fed queniam
repellitis
il-
lud,&
indignos
vos iudicatis aterme
vit<e,ecce conuertimur ad Cen
tesyfic
enim
pr^cepit
nobis Dem.
A D D I T I O I.
lncap.'^\,
vbidicitur in
poJi.ToWitcicixnz.m.
Didioinhoc
iopofitafignificat tyriacam,non refinam,prout diHumfuit fupra
iadditionecap.^.
A D D I T I O II.
Ineo.c.vbi dicitur
in/)o/(.Stultus
fadus cft ois homo. Quia
iTttiles
idolor}icuttores,non Jolii
enabat in
hoc,qiiod
tdola vana co
hatffedet
quia
fiulte pjitmabat, quod
Deut verus
qtie populus If-
r:lcolebat,eratjimiltsdijseorK,vnde
lfa.\6.& $7.
Sennacherib
ifui dicebant, qi
non
poterat
Deus
Ifrael defenderc lerufale
a ma
ro.
sAfSyriorii,Jicut
nec
dij altarugentiu potuerant gentes fuas pro
lac ab
cis, quos
Deus
cenfutauitpcr Ifaia,
denuntiado eis
defen-
fr.epopulifui,vtiibi.
Sedinhoc loco
quia
Iere.no
poterat
ofledere
daUais cxcellentia diuime
pottti^ f defenftou- Ierufale,cu
ex ordi

iufiitiit diuinx
fp pcccata populi
erat
deftruenda , io oUendit eis
tcellentiam Dei
IJrael refpeclu falforu Deorii,
exhoc
quod dij fatji
jnt
ab hoib.
fabricati fcu ficlt,(^ ftc
cH autnrib.
fuis pereunt,
et
pf
ic
rfidt.Stultus fadlus eft ois ho a fcicntia
fui.f.vera.
Con
:ifuseftoIsc6flator in
icn\puh,dcc.Quod patet
ex
hocquod
Mu:\nt^c
vifitationis
{vixpcnhm.l.idolavana
cu cultorib.
iriifeu autoribus.Et ro
efi,quia
talcs
dtj
no hent alia
potentia,nift
i
5
autores
feu
cuttoresfui fingiit:& fic oportet qi
cU
cultorib.pe
uint,no tame
fic efi
de Deo vero
Iacob,cuius
virtus et
potentia
no
jndetacultorib.fed
econtra totu
efjeet
bonU colcniiu
ipjum ptdet
<> illo
quecotut,et
ib dicit : N6 ficut hxc
pars
lacob
{.f.vtpe-
atpereumpopulofuo)
quiaquifecit
ola
ipfe
cft,
& fic tffe
mm ab illo
depedet.Et
quia
licet
ipfefit ptiniipm
totius
effc,tame
^propriaturpoputo
IfracUfpecialuer.ioJubdtt:Et
Ifracl
fccptru
crcditatis ci'.
Cofcqueter expermavetia
diuinx
poteti* infert,^
ftcut Babylotitj Jueruia injtrume/iia dtuin<e
poientt^
coniia ultas nu
tionesfic
et alie
gentes ejfent inftrumenta diuinx vltionis cotra eos
fpccialtter pp ea,qmfecerat
in
iiot, qui
erat locus diuino cuhui de
putattts,&
de hocdicit:ColUdis tumihi
valabelli,&c.Ci?">-e</-
da
Babyloni
omne malu
quod
fecerunt in Sion in
ocults
vijiris &c
A D D I T 1 O III.
In cod.c.vbi dicitur
in'pofid. RcgibusMcnni& Afchcner.
Vbinos habemus.Mcnni &
Afchcncr,; Hcb.hubetnr
Alche-
naz:
quod ftgnat
.Aiemaniam Jttm
Tapjar eHnomenHcbraitum
ftgnificans capitaneum
vd (Itictm
cxercitfs
A D D I T I O I I I I.
7 eod.c.vhi diciciir in
poftil.
Er
vifit.fu.Bel.
Qiiod dicitiir hlc.
Et vifitabo
fuper Bclpropriepoteft intelligi
de
ipfo tdolo,
quod
nominatur
Bch.Jine
hoc
quodftgtiificetpoputii:quia
cum
Dcuspimit
aliqua genteidnlolatra,confueuitet
Deos
dijjiparefeu C0njui,dere.
Tnde.vorf.i2./;.Inomnibusdijs Acgypti,
&c.
Etftcinalijs
locis . similiier dtcitur . Et
cijciam
quod
abforbucrat dc ore
ciuSjpoiffi inteHigi
de ore
ipjius
idoli
Bel,in
quo
cotentes
ponebmt
diutttas,fingcndo quod
eas
acceptaffet.-ftcut
faciehant de
Moloch in
occifione puerorTi,
Similtter
quod fequitur
: Et non
COnflucnt ad
cam vltra
gcmcs.propriluntelligipoteft
de
ipfotdolo Bel,ad
quod
gentes
conftutbaiit,cnm Babylonia effet
in
profperitate
A D D I T I O
V.
In eo.c.vbidicttur in
po/i^.Hucufq;
verba
Ieremia:.jQorf
dU
citur
/)?c.Hucufq,-
VCth3Llctcmix,deHotat,quodilia,quffequun
turfcq.c.nonfunt reputanda
de verbis
prophettx Ieremii,fedfumu
ttir
hijiorialiter
a
4. ({eg.vlt.cap.inter
quod cap.
&
iftud modica &
quafi
nulla
eft dijjerentia,
&
interponitur
hic bdc
hifloria dcflrU'
aionis
lerufalm (S
tentflt adcontinuationemlibri
Tbrenorii,&c.
9iy
Gloford.&Nicolai
de
Ly
ra
C A P. LII.
A a
"C
'l'it
w?/n/.Hifloriaquxcapta
rcfcrt Scc!cchi3,&
Icru
g-M- JL falca'Chald?isvaflata,inli. Regplcnc
toracotinct.
b Fjct'<mrH -jicr.Noucnaiius minordcnanoimperfcdio
ncm
lcgis Cgnificat,
licut vaJcnarius
tranfgrcflione.
Bc-
nc
cr^oNabucho
donolor anno no-
noScdcchiirqjni.
oblcdit ciuitatcm ,
mcnfc IO.& lo.dic
mcnfis.quiacuma
li
paftorcs
dccalo-
giimfciunt,
&ira-
plcrcncgligunt.nc-
ccflccrt,
vt
plcbcm
cis commilTam
an-
iiqnus
hoftis cuni
cxcrcitufiiocircun
dct.munjtionccr-
f^p. if.a.^
torum&vitiorum
vcrbi Dci in ciuita
tcprzuaieat.cuno
expcditur libercpa
nis doflrini, &in-
tcrrupitur
ciuitas,
&viribcllatorcsno
ftcfugiiint
Intcrru
pta.n.tentationcdia
boli.cuflodiapopu
loan. 10. b.
cuscxingcnti lapidemutocxtrado, vtqiic
famcscos)
quiintuscrantcruciabataccrbiusquamlioftesipG.
d
ferlecutus
e'ii auum
f/jij/t/iCi^^-wmj^c.Inlib.Rcgum ita If
4.
^xtnnfugn
Sednhiaiper viam,qu.t
duiit ad
iamptltnaj^Utkdi
ittSti^
perfecuius t/i
exL rcitts C
bMprutn ,
coinprfiendiitjuc
tui
in
panitse leruho
LII.
fS^f^inu
57
/?
dinto
vananir cinitas,
qnxpentateuchum dcfpcxit.dc-
%(iTiadie
mcnfis,quiadccaloii;o
lcgis
contraria fccit.blan
i-nsfibi
dc fecuritate
pro
fandorum locorum habita-
ttnc.
vnde
fupra:
h^oliteiunjidcici/t
vabis
meudaitj
dicenus
t^trlunidomtni,ten..do.
v>nl
Grcg.Diimfcri-
riraScdcchiacca-
puiratem
narrat,
"""Vdincm captiuita
lintcrnx
dcnun-
a
t;t.RexcnimBa-
fcloniscrtantiqu
h)fli$,poflcflbrin-
t.nar
confufionis,
cipriusfilios,
an-
tintucntis
oculos
fncidatrquia (aepc
fioonaoperainfcr
j}fiit,vthsc(camit-
teeipfcquicaptus
c! animus dolcns
onat. Nam cum
leremis.
Cap.LII. 918
Quandoquc
enim &lumen totius
rationis
clauditur, d
quiaprauo
v(u ic
imquitacis
ftix
multitudinegrauatur.'
a l^tnit
l^abui^ardan pmccps
n,i'iti.->
,ej.ii
lial/ir,&-( . lu flo iudi
tio Dei venit Nabuzardan
princeps
cxcrcitus
rcgis Baby
lonis
(uper krufalem,& fuccedit domum
domini,cum
antiquus
hoClis &
fiSjipfecftannusnonufclecimusNabuchodonofoircxBa-
j 4 Wntilabrnin vcl
j>rophcta
alieni iudi ii.
bylonis,venitNabuzardaprinccpstmiliti^,quiftabatcora
a
"
D .rtores.
regcBabyJonis
in
Ierufalcm,&
incedit do'mum domini dc
. 5Ridofc> b
^Qui
i
>j'^Jntur,fc!lit,
in
iliorcpacis
manere 'Conrticnt'jin.
ddmu
rcgis,
& omnes domus
Ierufalem,&
omne domum
a ^ iliciti air.o 15 t>
^lntentionem
o a ion:s & viriutuai ttuuia.
magnit ignc
combu{lir,&
totum murum erufalem
per
cir
a 1 1n
liflp.ianiibus.
*Darinones.
cumitu dcftruxit cunclus cxercicus
Chaldrcorum,
qui
erat
IDubolo.
cum
mngiftro
militi^.De
pauperlb.autempopuli&cde
rcli
quo vulgo,C[uod
remanferatin
ciuitate^&deprofugis, qui
transfuf;cratad rcgemBabylonis,&
c^tcros
dcmultitudi
gmtpcrunq;am
^ ne,tranftulit
Nabuzardan
princcpsmilitix.
Dc
paupcrib.
l
nis,
& tamcn car
n laz dclcdatio-
n>u$ vi(flus,bona,
qa;gcnuit,amans
pdit,&ca,quxpa
tiirdamna,confi-
dat. non tamen
vtutis brachiijco
tt
regcm Babylo-
n leuat.feddum
vlct
perpetratio-
nmncquitias.per-
cdf.AJhocquan
dqueperduciturpcccati
vfu,vtin
ipfo quoquerationis
Imine
priuctur.
vfi
Babylonis rcxextimflispriusfiliis,
Sdcchia:ocuioseruit,quiamalii;nus fpuslUbdudispri'
bnisopcribus.et intelligentiaslumcn
toUit-
Quod
rede
Sflcchias
in Rcblatha
patitur , q
multa hcc
intcrprctat.
Quando-
rexc6fu(Jonisprin
ccps
omnium ini-
quorii inuaditgrc-
gcm
fidcliu : & do-
murcgis&
domus
lerufalcm, idcft re-
dorcs,
iScqui
vide
bantur in vifione
pacis mancrc,
& in
flammatos
cupidi-
tate
fubuertitjOcm
domum comburit
igni,i.cuiu(qucco-
(cicutiaflaiTimaiili
citi amoris.
b De
paiipiribiis
ve
ro tenx
relujun 7\[ahH
^ndari,&c. Eos,qui
E
vtilcs vcrbo&cx6-
ploeflcpotcrar,pcr
CT
vcro
terrg
rcliquit Nabuzardaprinccps
militiic vinitores 6c t
a
^r^i-^^res.i
u
roni-iuJtepiiHicatijnis
St fiimitatelidei debueiunt alioslui>entare. 6
^
agricolas.
Cdlunas
quoq; a:rcas,c[U9
ctat in domo
domini,
7
vitiacaptiuans,
flul
a
Tli.iftifmi
liuaciuin vel
lomfuiictioneiuJachiyinatum. TEcdelia.
8 tis & haOCtibuS CO-
, P .
a
^
,
Mminet.i.mmas.rotu,auH,ciotf.ai.
^ mcndar
a^riCultU-
&balcs
5<mare aincu,
quod
crat mdomo dni
cohegerunt
lo
ram,vt
non vinum
,fsp,i,tu..ies.
^
T^Li-ciL o** s?ratI?(Diruualis,&
Chald?i5&tuicruntoeacscoruminBaDylone.btlcbetcs&:
n
frumcntum (anx
t
creagras&:pfaIteria,&phialas&mortariola,&:oiavafa
^^ doarms in vineis
ymja
\]
fed
fpinx
& tribu-
Sioiiis'.
li vitiorum.
C Columnas
quotjin ifaSyCju^
eratit in domo domini,& bafcs tir
ma<e
ancumf&c.Pcr
diuerfa
vafa.diuerfaofficiamccclefia
fignificantur, qua:maligni(~piritusdcfcruitioDciaufe-
runt,(5c
in vfum fuum conucrtunt. F
rErea,qu9
immiftcriofuerattulerut,&
hydrias,&t
&
agris populo
-
rum
frnaificent,^^,,^;^ij^
NICOLAVS DE LYRA.
luHio
. Circa
quoa
primc pomtur tempus
cum dicitui: In mcnfc

;item
quinto.
licet uutem
fuerit capta menfe quano,vt
dicituf
pn
todtin
capitulo
tameri non
fnit
combusU doncc
fuper
hoc ha-
itnint volwitatem
regis BibyionisyC\ut agebat
tunc in
remotisjci
et,in tcrra
Emat,vt habtt^r in tixtn, &
fic tranfiit tewpus vf-
<e ii
decimam diem
qninti
menfisun
quafuit combufia.
Cxtera
nent in litera.
Depauperibusautem populi&
dc
rcliquo vulgo,
lodrcmanlcrunt,
&C. Hic
cot.fequenter pomtur
ordinatiode
r/i^>ient!bii.f,&primo
de
populu,fecundb
de
regi loathim,
ibi: Et
idum cft. Vnma iH
duas,qu:a primb ponitur
ordinatio de
perfo-
K
referu.tis.fecud(>
de
occijis,ibi:
Et tulifPnwa adhuc in
duas,
c/a primb ponitur
ordi'iatio
depopulo.Jecundb
transiatorum nume
>'-ib,ibi:l([Q
QfXpopy^^^us.Vrima
m
duas,qiiia frimb
ponitur
or-
cuiio
dcpcrfonts.fecundb
de
vafts,ibi
:Co[nmn3S
quoque.
Cir
iprimumjciendHm,
quod deperjonis referuatis fic fuit ordinaiu,
cfd iili,
qui
erat alicuim )
eputationis
in
fapientia
vet arte
aliqua,
jt condiiionc notubili
, fuerunttranslati
in
Fuibyloncm,
vtdeilla
ciditione
fcruircnt
Babylontjs. c^ieri verofuiriit dimiffi
in
lud^n
A
cokndum
agros
& vtneas
,
netcrra
rcdigeretur infolitudihe,&
rtderetur inuttlis
regi Babyloni,
de cuUura rero
tcrrf
ei tributum
u^num
redd
batur,Cf hoc efi
quod
diiitur:Y)e
paupcribus
au
tn
populi,&c/.
habenfbus
atiquam
tondittonem
Babytonijs
y.lcm,vi
pleniws cxponitur ^
.
P^r-Kvlt.
iTranflulit Nabuzardan
princcps
militia.
etpatct
litera.
5 Columnas
quoque
a:reas . W'c
ponitur dijpofitio
de
vafis ,
f^equKLtnm
ff.itpr^tiofum
detatibusin
tempto
domini
,
totum
. .
^
porta-
portaueruntfccum Chaldfi.
inter
vafa
tamen
ponii'
lur kic dux co-
lumne
^rcf , qu^
erant in
porticu tempU,
de
qimum magnitudine
&
forma
dicium
fuit difjuilperfinguta j, H,cg 7.
&
fimititer
de
alif vafis
hic
pofitis,&
ideo hii brcuiier intendo
pcnranftrt^quia
de
fcriptio exquifita
de
ifiis
ibi halm
locum,
dicit
ergo
: Columnas
quoquc
xrc^S.de
quarumforma poileafubditur.
4 Qnx.
erant in domo domini.i.JB
porticu templit
5
Et
b<i(cs.i.fciticet,columniarum:qa.ilibet
enim columna hahe
bat (luatuor
partes,fcilicet,bafcm,tiipitem, caput
&
capiteUum.
6
Et mare a:ncum.v<jf erat
magnum
&
rotundum,in quo
Ui'
uabantur
facerdotes.
7 Qiiod
crat in domo domini.j.m airiimfacerdotum,do-
musenim dommi
large accepta ,
non
Jolum accipttur pro corpore
tcmpli.fcd
etiam
pro atrijs,
?
fdificijs
ad
ipfum pertinentibfs.
8
ConfrcgcruntChald^i,&
tuleruntomnexscorum
in
Babyloncm.
vt
materiapofjet ixpeditius portari.
$
Et
p{7\ici\Z.i.chatdMias
,
vbi
coqutbantur carnesfacrificio-
rum.
I o Et lebetcS.i.//"c/n/<ij
ad extrabendum carnes,
I I Et
crcagras.?.
irtfirumcnta
mufica pro
Lemtis.
1 2 Et
phialas
.'.Tafj
erant ad
rcponendnm vnguenfa quib. vnge
bantur
rcges
&
Jacerdi'tcs,&
mfSdiuino
cuttui
confcrata.
i^
Et mortariola,&
ola vala
xrca,que
in minifterio &c.
In
qutbus
nrtbaniur
lpecics,tx cfuibus cvmponcbaniur vngUL/ua.
14 Ethydria.iw qmbus pontbatur
vinum &oleum
prottbami-
nibus ftendis.
15
Et
thymiamatcria.
In
quibus
terehantur
fpecies
ad
facien-
dum
thym'.ama,q'iod
combu>ebalur
fuper
altare
thymi.maiis.
M I F.t
Uil
R^.A
L 1 T E
({.
t
;
Columnas
quoque a:reas.confrez,cn\nt
Chaldii.
Myftica
vr6fignificatioiftorum,qu.Tpcrtincbantadcultum
di-
inum,pofita
fuit.j.lib.Rcg.Scdpcr
Chaldxos confrin-
untur,
quandobonaadDcicultum
pertinentiatcnta-
fcnibusd^monum
fubuertuntur.Adduntur tamcn hic
:iquaad
cultum
templi pcrtincntia,
fcilicct,
:
t
lebetes. ad
coqucndu
m carncs.
fcrf<i(^r<jt.adcxtrahendumcas.pcrquefignantur
di
jofitioncsadmuiiftrandum cuchariftiac
(acramcntum,
1
quocarnes
agni
immacuiad contincutar.
li Et
iz
t//j/fCi.ij. quib.
dc(it',natur
laus vocalis& mentaUs.
12 f
;?/;ia/aj. adreponcndum h^c vngucnra,pcrqucdc-
fignantur
vnftioncs chifmatis&olci
,
qu^
fiuntincc-
clefia.
1
3
Etmortarola.&ownia
vpfi
airca,&r. in
quibus
tcncban-
tur
fpccies
ad facicndum vnPucnta
pro regum
&
ponti-
ficum vnftionc.
14
tttndria.xn
quibusponcbanturvinum&oleumpro
facrificijs liquidorum.
ly ft/;ywz2awj/e''.inquibustercbanturfpccicspro ihy
niiamate conficiendo,
& in altari inccnlo offcrcndo.
t AlOl<^^-
919
Gloford. &Nicolal de
Ly
ra
9
^
a De columntt iufmdnnn & cS" c' *' '-^ >'^''r '"' f " fo C i5? r'"K;/:rre fw/if eu^uchim
vnuw,fi'
erit
prapr,fiti't,&,
A a lumni,&c.
llabbanus.
Qiiod
fafturam coiumnai um dc- tincntcs.lcil CJf,olcum gratic
&
milcricordic:
Ccuti"
lcribitcum
capitcHis,&
rctiaculis
atqucmalisgranatis, virgincs
in
pccloreluononhabentcs ,
qui frunrar;
oftcndit
myi\icum opus
cflc:quia
Gcut columnx
fignifi
viros bcUatorcsconftnuuntur,
cum
arrognntiain v:
cant do^orcs, ita
capitclla,
i.
fuprc-
maparscorum.pr^
cordiafunt fidcliii
doftorum,&
rctia-
cnladiiicrfacharir
mata-iandi
ipiDtus
cxprimut,
ficut ma
la granata
virtutu
luauitatcm
. Hxc
oia
antiquus
ho- a
iOaai
fiis
pcr
miniftros
fuasconaturaufcr
rc dc
tcmplo
Dci.
Si
quisafithoc
plc
nius noflTc voluc-
rit, Ic;atopusno-
P
ftrum
fupcr
hbru
Jliium,
vbi
quid
dc his fandti
patrcs
fcnfcrint,
explana-
-
tumcft.
b t lulit
maglfier
b
militiJt Surgiam
j-zcer
dotem
primum
, &c.
Etiam fortcs in cc-
dcfia diabotus dcci c
matcria,& viccos,
&pclucs,S^candcIabra,
dQmortaria,

5<:cvathos.
QjiOtquota.urca,aurca:&quoti]uotargcntca,
^
a *i><at>il'Js. Ylaternilis.
noprcnicditan:
d
SrpiSviiosde
quivtdcbantfach>
,Z'i,&r.
Scptifr
fpiritu.fcilicct,'.
(^ificatos. Scd^i
gratiam pciu
runr.rcptcmfp
bus
ncquiorib.
diti.non
rc^isc
ftismandata in
tur,
fcdrcgisin
ni
voluntatio.
qiiuiuur.
e Et
ftribamp''-
^ ptm militun},t^ui
cula
SQTiala
granara fuper
t
corona in circumitu oia
gnca,
^ bcr^RcijQ ^q \
(imilitcr columna: alteriu.<;.Et fueiunt mala
granata
nona-
qui
intcrprct,
eintalcxdcpcndentia,&^lamalagranataccntum
retiacu
^^
^'^P^"^
\
argcntca.Tulit magiftcr
militi?
colunas
duas,6^mai
e
vnu,
& vitulosduodccim
a::icos,c[ui
eratfub
bafibusjquas
fecc-
rat Rcx Salomon in domo dni.Non eiat
pondus
acris om
nium vaforu hoiu. Dc columnis aurcm deccilfi & 06I0 cu-
biti altitudinis crac
incolunavna,&tfuniculusduodecim
s
cubitorucircumibatca.Porrogroflltudoeius quatuordi-
9
gitoi
u,&:
mtrmlecus caua
erat,&:
capitclla lupcr vtranque
^ ,
5rea,&
altirudo
capirelli vniusquina;Cubitorum,&rctja
'rm ordinem aniiuc
vcljptitis
vit o i'm CJt "3
fonihinglt.
lis circundabanrur.Et lulit
magifter
militi^
Saraia faccido
9 ALIcondiiam.- b
fPresb) tfios,fcilitci,t|ui
t;,lentum verbi Deiai>fionduni in terr.
cfQui
ofliiini liil-i iFCiiir
de e n i-n t:s cijue f.-imtu-.nrc intr;int,nec ilios
inir>repetmittut.
tcm
primii,& Sdphonia
(acerdote
lcdm,&:^rcs
cullodes vc
xc
Abaei.d.
ftibuIi.Et dc ciuirate tullc eunuchu
vnu,
qui
crat
prgpolit**
'^
pir,&captiuat.
vn:
d
fupcrviros bclIatorcs,&lcpteviiosdehis,q
vidcbant facie
.^c*eiu%LkiU,&c.
c
regis.-quiinuentifuntinciuitatc,6<ffcribaprincipemilitu.
is
cos,
quirudesi;
clcfiaquosadn
tiamChriftinu
redcbucrant, :
uis
cxcniplisd
pant:&acoctu
lium
percrro:
fcqucftrant.
NICOLAVS DE LYRA.
*
I Et vrccos &
pducs
& candelabra. m
quibu^
lauabantur
catnes
ojftrcnUa fuperaitare holocjujii.
i El
cyathos.
Jn
qinbns probabatur
vinum&oleum
,
vtrtim
, effent apta
ad
facrificium.
'
?
Quptquot aurea,aurca:
&
quotquot argcntea,argcn
tca.<;iJ
omnia
vafaaureaponebantadvfuimpa t-m,&argc}itea
cd
aliam,
&area
fimiliter
ad alim.
4
Vitulos duodccim xrcos. bowt vocantur
5 .T\e^.
5 Qui
crant fub bafibus
,
quas
fcccrat rcx Salomon in
domo domini .
B-tfes
dicuntur hie
partefmdi
mans ^mi.
tjuod
fedebatfuper
illos i z.vitulos: &tres
refpiciebant
ad
orientem, (j
trts ad
occ'identem,&
tres ad
mcridiem, &tres ad
aquilonem.
6 Noncrat
pondus
airis omniuni vaforum horum.
Hoc dicitur ad
defignandum magnitudintm
&multitndinem
eiust
intantutn,
quod nonpojfct defacili fciri pondus
determinatum.
7
De Columnis autcm.
duabmfupradiclis.
8 Dcccm & odo cubiti altitudinis crat in columna
Vna. hoc
intelligendum tfi defiipite, qiia
lota columna ex
quafior
partibus prediHis
conHituta h^bebat
z")
.cubitos in altiimivt habe^
tur
z.Varat.^.&
dcclaratumefi
diffuftus ^.RSg.
5?
Et funicukis duodecim cubitorura circumibat eam.
idefi,eiui
grojfitiem.
10 Porro
grofilitudo civis.idefi,fpifJ!tudo.
1 1
Quatuor
digitorum,&
inirinfecuscaua
crat,& capi-
tclla
fupcr Vtranquc ,
&C.'quorum forma
erat valde
fubtihs
&
artificioja^prout didumfuit 3. f{cg.
11 Et rctiacula & mala
granata.
t4d
decorem emm
capitcllo-
rum erant tbictrcumita
matagranata
dexre
appofita,
& rctiacu-
la,quiefecundum aliquos
eranl
quxdamforamina
in circumitu
capi
tcUorumartificiosd
fafla,(icut
in
oflijs
laternarum xrearum.Et di-
cuntur
retiacula,quiaforamin<i
illa in
aliquo erantfimiliaforami-
nibus retis . Setundum alios
eratopus
reticulatum
defilis xreisfa.
8um,&
pofitumfuper capitella.veL quodper
illa
apparebant
ma-
U
U
granata
, ficut illa,
qu funt operta
reti
, apparent
exterim
tetisforamina.
\l Supcrcoronaniincircumituomnia cnca, fimilii^
Column^ i[tzx'ms.i.fnper capitelln quod
dicilur corona
,
co
<\ut
erat
fupnr caput
colitmn^
ficut
corona
fuve/ caputr^-gis.
14
Etfucruntmalagranatanonagintafcx dcpcn,'"'
dependentia
a
capitcllo
, &tot erant
quuji appofit.i
i
qu
lumna.Tertib
^egum dicitur.-quoderani
ducenu in
q.ial/i-
nii,centum dcpendcntia
&centum
appofita.Et
ftcut
d dn,
dcm , i(ii dux column^ erarit
fitepropeparietes
ex vtra:
portitHi-.ita quod quatuor
mata
^r.inata
iuxta
parietem
pojiia
lio
appurebant,&
ideo non
computantur hic,&fic
remanentttona'.
tafex.^.vero I\egum computantur
ornnia.
I
s
Et omnia mala
granata
ccntum retiaculis circund,
Licet enim in
qujlibct
cotimiua
cjjlt
lantum vnum rctiai ulum ,
/:
men ibierant ce>Um
diflin^'iGnes,ficutin
malis
granatif
erani
tum ordints.duQ enim mala
granata, fcilicet ,
r?//;;
aliud
dependcns
(ub
rof.uiebantvm.mordincm-.&j.
.
cumitucapitelli cffcnt
centum
appofita
&centiim
dtpendentia,
per covfe.ftens
erant centum ordints.
16 Etrulit
magiftcr
miliiix Saraiam faccrdotcm
p
fmm\,&CC,HiC pi>ititur
ordiiiatto de
perfunis
ad ritam n<tn
rcjt
usyCUMdicitur:Et
tuUtmagiftcr,&c.
faccrdoicm
pi;
ideft,primi
ordints.Dauid ettnn
diUtn.xicJactrcluCiS ptr j^r.,
tuor ordinesivt habetur i.Varal.
17
Et de ciuitatctulir eunuchum
vnum,
qui cratprc-
litUS
luper
virOS bcUa.tA'
quopatetqubd
dnUur
tunmhus,
a
Jeciione getiHalium,<juia
tales non
prcpmmntur
homimhii bt
feda
maturitate &h>neliate , fecundum (/und dicitur AUtth. !
Suntcunuchi,qui fccaflraucrunt,&c.
18 Et
fcpteviros dchis,qui
vidcbant facicm
rc^is.-qui
ii
ucnti funt in ciiiitate.j./Ai/>t'rt.f ud
ipium Uhcru! .jk
(-//'i'.

19 EtfcribampnncipemmiUtum, quiprobattyron
idtji,iuuenes
aptds
ad cxcrcitiHni arriHtruTiuhoi.
ii.ierjeiittcxb^
lonisyquia confilium
&
faHorem
dedcrant Sedechix rcbelland\
* I t
1
1 t
vrcees,&
pdues. vbilauabantur carncs offcrcndc in
altari holocauftorum.
t
Et
candelabra,&
mortaria.pro
iUuminationc
tcmpU.
a
Etcyathos.
inquibusprobaturthus,
& fimiliahuiuf-
modi
modi ofFcrcnda ad vidcndum fi cfTent ad hoc
apta
,
pi."
h^c
omniavara,qua:crantnccc(rariain
diucrfisoblatii
nibus&
facrificijs tcmpore
vetcris teltamcnti,
figoant;
vafa ncccflaria in oblationc vnius facrifici) pcrfcfl'
quod
cft cucliariftia
tcmporc
noui teftamcnti.
t
MOK^'
^il
leremix.
Cap.LII.
/^
a Etfexj^intartmdepfiputo
terra. Stiilfos,
rciIiccr,coopc-
^r,orcs,qiiimerito
vnlgi nomincappellainur.qiii
vrilita
t,ii
diuini
confilij
diiceincrc ,
&
implcre ncglcxcriint.
\)Etpercuf/:ttos
rr.x
Bal>yloi.h,Grc.
Hoc ambif rcx
Babylo-
.(,. n , vtquosab
ecclefiacuellit, pcrducat
ad interfcciio-
pu-
naiperpetux
mor
tingcntas
ciuadrasintaqumque. Summamverocom D
pinans dicirefle animas
quatnor
milia
fexccnfas.
Qiiod
hiflorialircrfadnm,
fpiritualuer innuit,
quia omncs
<iui
fandce trinitatis fidcni
pcr
morcm
polluunr, & cu5
geliorum
dodrinam
noncuftodiunr,
&pcrfcdioneni
bonorum
opcrum
quitprobabar
tyrones,&:
lexaginta
viros
dcpopiilo teri-^,q
i
defpiciunr,
regi
co.
inucti funt in medio ciuitatis. Tulit aute eos Nabuzardaa f^.^J^P^l^^ff.^^^J:
magifter
militi.'E,&
duxiteos
adrcgeBabylonisIRcblatha.
af
lii muliitudine rcclcium &
amoic.voluiitiiis
Lau cnini dl &
fi>atijla
vu.
qiiiducitnd mo-tem,& niulti intrjni
percain.
Iud?os
tria milia &c
vigintitres.
In anno odlauodecimo Na -.
S Secun I
C Ifte
cH
populus tjue
tnlinlit T^abuchodo-
n0r,&c.
Rabba-
HjS.
Tertio vafta-
lUlNabuchodono-
_,
^, t^ i 1

.
> . . , ,
fcluda:am.Prim6,
b
Etperculiiteosrex Babylonis,&
mterfecitcos in Reblatha
Clloachim ,qui5c
fPer pecc;IJ. aQ^nominisDe
confcllo.es. idcmut. bfIn
regnum
coi f (iori< & crnir s.
Ehchimfiliu lofic
^
in tciTa Emath.Ettranslatus ell
ludadctcrrafua.lftcellpo
viauni
catcnis du
pulus quem
tranlUilit.Nabuchodonofbr.In anno
fcptimo,
X\
in
Babylonem
*
^^,^
^
ciin vaijs domini,
qKin
tcmploluo
pquit
.
Sccundo,
cm loachim co-
gi5mento
Iccho-
gnim
filium eius
cmniatre.&prin-
citbus ,
& cunu-
cbtranllDhtin Ba
b]onem,
&
pretio
fiima vafadomus
dmini. TcrtiocQ
S<'cchiam
cajpit,&
C2;auit,
filios ems
iiKrfccir,
& incen-
didomum domi-
niScIcrufalcmde
flaxii. vndc lere-
iras
primo
dicit cf
fcanslata tria mil
lii&
vigintitrcs.
S<und6
,
odin-
gitas,
&
triginra
das. Terii6
fcp-
r tin-
3
uiunt,
quiiumine
fcientijcpriuatosin
captiuitatem
pcrpc
tucconfufionisab-
ducir, &:rctruditin
carcerem inferni
,
vbigcmunt inper-
petuum
damnati.
d
Etficiumeli.Sx'
gnificat admiranda
Dei
potentiam
per
bonos,&malosa:-
auefuaexcrcerciii
dicia. Njm ficutSe
dcchia
incorrigibi
E
lcm , &
prophetis
inobedicntem
buchodonofor traftulit de Icru/ale animas
odingcntas
tri
r''rr'io.
gintaduas.Inanno
vicclimotcrtio Nabuchodon. triiftulit
j
Nabuzardan
magifter
militia: Iuda:orum animas
feptin-
aTQj^primo
vel fccundo vel
tertioc3^)tiurfunt.
pntasquadragintaquinque.Oescrgoanimxquatuormi-6^b,X"drofor'
iia lexccntar.Etfavflu eft in
tricc/imofeptimo
anno tranfmi
g
cscitatc, &
captiui-
j^rationis
loachim
regis
luda duodecimo
menfc,
viccfima-
^^fc
perpetua
dam-

afN.posNahchodonofor
nauu, ita
pcr
Euil-
quinta
mfis,
leuauit Euilmerddach rcx
Babylonisipfo
an 9
"j^crodath
,
& loa-
_/- T 1- rf >i"^- '11 chim,quihcetpec-
no
rcgnilui caput
loachim
rcgis
Iud
, 6c eduxit eu de do-

cator
fuerit,
ramcn
mo
carccris,
& locutuscft cu cobona.
Etpofuitthronij
ci' populo,
& ciuirati
fup
thronos
rcgu,q
ui erant
poft
fc in
BabyIonc,&
mutauit
trTmiram'
fadTdVt
vcftimcnta carceris cius:&: comcdcbat
pane
coram co fein
rcgi Babvlonis,cor-
pcr
cundis dicbus vit^ fux. Et cibaria cius cibaria
ppctua J.^^^^"^
mifericor-
j u
^
T> L I

.1 r \ ,-^ r a"erre(pexit,&dc
dabantureiarcgeBabylonis,
itatutaperlmgulosdieSjVlq; pccnislibcransqutc
ad dicnunortis fua: cundis dicbus vit^ cius.
** reaituit & hono-
ri .
r0
Sunt 1
NICOLAVS DE LYRA.
* )
EtfexagintavirosdepopuIotcrra;,quiinuenti
funt
i
mediocmitatis. hos
fimiUter imerfccit
quta
retlitttut ei dc-
tjdendomtatem
quatum potutrunt: &fic
non
reiJideruntfe
vo
htarie,(cd fuerunt inuenti latentcs &
abfconditi.
2 Mecft
populus quem
tranftulitNabuchodonofor,
h
cnnfequenter punitur
trunslatorum in
Babylomm
numeratio.
i
Inannofeptimo,Iuda:ostria
milia&
vigintitrcs.
Et
Imturhicfcriptura
dt tra.nslatts
ciilechoniafiiio loachim,
vt di
Ctl{ii,ia.&
alijHeb.Sed
contra hoc videtur
quoidicitur 4,,\eg.
i-iuhdlranslaticum to fuerunt decem mitia. Sedhxc
difjbnantia,
foitturper
hoc
quod
hic
dicitur, lud^os
tria
milia,idefi,de
tribu lu
dide
alijs
autem tribubus
fucruntfeptem milia,
qui
hic omittun-
tu
&^.l\egum
cum
ifiis
numerantur. Item
^.l\rgum
dicitur, qi
ifitranfmtgratiofuit
anno oSiauo
f^abuchodonolorMc
auiem di-
iir annc
Jepttmo.
^i
qued
dicendum,
qubdibi accipiuntur
anni
T^buchodonefor
i
principio regnifui ,
hic autem ab illo
ttmpore
qi
loachim
filius
lofi.tfuiteifubditus,&feruiensfub tribtito.J^
bihndonofor autem tam
regnauerat
vno
annr.
4
InannoodauodecimoNabuchodonofor tranflulit
alerufalem,&c.
Loquitur
htc detrarislatione
populi
cumrege
Sii chia. Sed cbira hoc videtur
qund fupra
dicitur
capite ifln. Ipfe
c
annus dccimu fnonus Nabuchodonofor
rcgis Babylo
ti,SiC.EtjolHttur hotftcut &prgiedens,quia
hic
accipiutur
anni
2{abu-
Xabiichodonofor
i
tempwe,
^
quo
loachim
fa^us fuit eius
feruus,
fupra
verd d
principro regni jui.
5
Anno
vicefimotertioNabuchodonofor,tranftulit
Nabuzardan,&C. Tunc enim
cepit Tyrum &
pLures
alias ciuita
tes circaluddam
,
ad
quas confugerant
ante
plurts
ludtni timore
J^ab-Achodonof
& illi
tuncfueruntcapti,&in
Babylonem
du^i.
6
Omncscrgoanim:E./;/cwcrtf(<f.
7 Quatuor
milia fcxcenta:. Sciendum
tamen,
quod^erunt
rnulto
plures ,fed
hic
& m libro
l{egum
numerantur tantum nola-
biliorrs .
8 Et fad^um cft in
tricefimofeptimo
anno
tranfmii^ra-
tionis
Ioachim,&C.
Hic vLttmo
pomtur
urdinatio de lecljunia
regr,qu:
pofi
Lmgim
carcerem
fuit honoratus in
Babylonr,cum
di-
citur: Et faftum cft in
trigefimofcprimoanno tranfmi-
grationis
loachim. Tantnm
enimfun
m
fiatuhumili.
9 Lcuauit EuUmcrodach rex
Babylonis ipfo
anno rc-
%m,ix.C.llie inimregnaun foH
^ahuchoatttofor patrem fuum fc~
cundum Hibr^os. Et
mortuopatrecuregnarct,hvnorauit
Joachim
Jupir
vmnes
principes regni
fui,vt
apparet
in litera .
I{atio
autem
Imius
Jecundiim aliquos, qn.a H.'^buihodoi.oJor patre percijfname
tia
,
ifie
Euilmerodach filius eti-s volutrit
regnare ,
& vidtbatur
de
peicufflone
patrisga
udere.
propter
quod l{abuchodonofor
in rr-
gnu
rcflitutus fecit eum incarcerari cum
ijio loachim,
&
ftc
cum eo
contraxit
amicitiam:prvpttr quod conflitutus
in
regno mortuopa-
tre hunorauit eum.
Casterapatent
in
litera.
JEt
M
II.A
L I T E
II.
T8
EtfaBm eil in
tricefmofeptimo
anno
tranfmigrationis
loa-
cbim,
cWm.cJTf.Scnfus huius
mynicuspofituseft^.
Regum,
in
fine,vbiproprie
habct locum.
9H
Glof.
ord.&NicoIaidcLyra
c)i^
Protbemata
itiTbrenos
Uremix.
P ASCH^'S
IVS.
R-.tlxrtu
; .ii-.Cor-
btcofit, vixit
fiibj<UL8lio.
Thren.i.a
animo
fufjiirans
& ciulansjdixit.
Prjl.<:4a.
Pfal.85.b
j.Par.jf.d
Vntcanticacan-
licorum,
Tunt
& lamcntatio-
ncs lamcntatio
mim.LibcrSa-
lomonis,
Canticacantico-
rum Ihrcni
Icrcmii.lanie
lationcslamcntationum
.
Sicut enim cantica
prxcd-
liint, inquibusfponlusaut
fponra
dulcibus
fruuntur
amplcxibus:
ita lamcntatio
ncs.in
quibus
fponfj
afpon
faabfcntia moltis
modisflc
tibus
dcploratur.vndc
dxci-
tur: liuamodo fcdet fola
ciuws.
Iniiliscanticis
inducuntur
diucrfje
perfona:
ad
nuptia
liagaudia:
In hislamcnta
tionibus diuerfae abdudac
planguntur.
Cantica dcccnt
in
pairia.lamentationcs
in iiuiusvita;
milcria. HincDa-
Uid ait: leaeirt
hymnus
Deus in Sion
,
&tbinddetur votum in
ItrufiUy.
Et alibi: Bcatus vir cuins
tfl
auxilium abs
ityafctii.
in
B cordr fuo
difpojuit
in vj/.U hyy.&<.
Pafchafius.
Quadruplici
plangit alphabcto,
quia
&
QuaJratum* nos & mundus dc
quatuor
clcnKntisconfininnis,ignc.
aipiubctum.
aqua_acre.&tcrra:vtquiquatuorclemnnisconfi(1imus
quatuor plangamus alphabctis.
Quod propheta
non (o-
lum
prsfcntia,
fed
pr.Ttcrira
& futura
dcploret,lilcr
1 a-
raliponicnon
manifeflat,
vbi
lcgiturquodvniuerfus
lu-
da & Icrufalem luxeruntlofiam
Scdlcremias
pracipue
fubquadrato
coeli
cardinepixrcntis
feculi delia?
Qua-
dratoalphabctoluger,vtomncsadlaipentainuitct
Ma-
tcrialis cnim hicnumcrus cfi,
quia&
homo &; mundus
quatuorclcmcntiscficompad\us.
Quatiioriunt
tcmpo-
ra,
quatuorclimata:
artas
quoque noftraquatuor
coflat
partibus,fcilicer,temporis,&
dici,&
hebdomadis,
& mc-
lis,&
anni . Hic cii;o
numcrusmaicrialij. quafi quadia-
tuseftfolidus,omniafibi,vtfubfiflantqu3drat.non(olu
terrena,redetiam
coeleflia
.
Quatuor
funt
cuangcliflar,
quatuor
virtutes
egrcgijB
vndc ca:tcrae
cgrediuntur,qui-
bus
quafi quatuor^Paradifi
fluminibus omnia virtutum
germinairrigantur.Quiaergoquatuorclemcntisfubfi-
ftimus,quiinteriusextcriufqucdelinquimus,iuflumcft,
vtcjm
prophcta quatcrnarionumerodcflcamus,&
ma
tenali numcro nos intus exteriusque
renoucmus:V t fin-
gulismorum corporumq; corruptionibus fingulaop-
Eonantur
elemcnta litcrarum. vt
qui fuper
flumina Ba-
ylonis captiui
tcnemur,
abfoluti
pcnitentia
&
gratia
in
noftraSion vcra
libertatepcrtruamur.
Pafchafius.Conflat multa efle
genera
fletuum,multas
diffcrentias
lachrymarum.
AUtcr
propriadamna,
alitec
Q plangimus alicna.AliterpIoramusdefidcrio
ca^lcflis
p.v
'
trix.AUtcr X) (celerum immanitate
& tcnore
gchcnnx.
AUter
pro
dolore cordis. Alitcr
proamore pix
rccorda-
tionis.Hasdiuerfitatesfletuumdiuinalcripiuraindiucr
lislocis
cxplanat.cum fingulorfi
yarios
affcdius& lame
ta
explicat.
Vnde Dauid. Fumtnt ththi
lachyrru-
rrn.>,{ir i .Et
nlibi.Lalioraui
ingenntu
nieo,vatare facia
tota noilekHu rneum,
lacry.me.fir.we.yig.Et
leremias: Caligauit
oculus meus
pKC
ama
riiudiiie,cfc.
Hisaffcdlibus fidcles moucntur.quitotum
volumcnilludEzcchielisinfenfurnmentistrai)ciunt,in
quociantfcriptelamcntationcs,&
carmen,
&
yx.
Pafchafius. Tam terrcni-ciuitatis
ruinim
quain
ccdc
fix damna,& animarum dilcriiiiina in lamentationibus
cxponerc,& proopportunitatelocorum
adtriatempo-
ra fcnfus dccernimus
dirigere
, Thrcni ficut ait Hieron.
nietrica
Inciptupt
Lamr.tAtiones kremiic,
qus.
Crece
Tsnyii j Hebraice
nwp
Ktnoth
tnjcrtbttur
.
T flidum
efl:
poftquam
in
captiuitatcm
ridaCl'
clt Iliacl
,
& lcrufjlem
dcferta ell
,
fcdit lere-
miaspropheta
flens,
&
planxic
lametatione hac
in
lerufalem,
&: amaro
Var'j
flctus.
rrj.4T.a
\H'i\.f..b
Icre.T^.C
tzecha.d
Threni.
NICOLAVS DE LYRA.
I
T;j
Tfaftum eft
poflquam
in
captiui.&c.rofttw
iflud
vf-
X-J
ie
adjinm
capitis
vJetnr
appojiium
ab
aliquo e.xpofttorCf
mctrica
lcge compofiti apud
Hcbr.funt.vndc
apiid
La
[)
noiin
fingutisfcnrcntiariimprincipijs,
fingulx Hcb.li
r.r
pra:notanmr,a
quibus
in
propriaUngua vnufquilqi
vcrliis
incipitur.Nxtoi
litcrx vacanta
iny(krio,cu;n
vnus
apcx
aut vnu iota dc
legc ptcriri
dcbcat. Vn
(inoi
larii literaru
intclligctia,!"
gulis fcniciijs
cfl
aptand
Alcph intcrprctaturd(
tnna. Vcraautcmdoft;
na cft, qiia Dcus
cogno(c
&
vniiifcuiufqucflatusv
dcfcctusnon
ignoratur.\
de
Ifaias, Clnr.fnaie damnr.
in dcilrinis.
Vndcbcnclei
mias
fpintu
maroris
p'
nus ait:
Q:ii>muuiijAaJc4ei,
uiias.
Nonplangitman
ciiaitatis ,
lcd
tropiccpop
lum in
captiuitaicmducl
vndc lla. Et
'cln.ijttiur ji.
Siunfuut
vrnbiatulinn in vii

&ftcut tugmin
in cucumtrai
&licut ciiiitas
,<iux v.iflntut.l
vchcmcns
cxclamatiopp
phctx,plcna fletibus,plcnadoloribus,plcnaadmrratio
&
ftuporc
Lamentatio
eft,autcx moeroreprarfcntis^
tx,autex
defiderio
stern?
vitaecordibushumanisdo!
Spirituflandli
infufa
compundip.Legimus
DauidUi
tatumfuperSaul
&
Ionathan,&
luper
Ablalon. Flc
Ezechias flctu
magno.Flcuit
Petrusamare. Scd hx mc
tolamcntationeslamentationum vocantur:& ficiiir
nus
rcducituradfpeciem,vtaIiquando fpcciesad
extedatur,fic tcrrcnae Icrufalcm &
popnli
cxcidium *
ploratur,vt prxfcntisecclcfis
damna dcflcantur. Sics
ncralitas noui
popnli
& veteris,
qui
a fidc corrucntcs
ptiuantur,vtvniu(cuiurqueanim3E,quje
fuittcmpluf,
rituffandi
ruinaplangatur.
Sicad
prxlentemcjptiuit;
fub
qua
fit hxc
prophetia,lamcntationes intedut.vtqn
faflacft
fubTyto
&
Vefpafiano penitus
nonomiiia
Omncsdcniqucprxfcntis
vita: cau(as & ruinasccrnc
prcphcta
, & ccmit
&'plangit
&
plorat
ad
fingula,
vtt
fcant
finguli
dcflucrc
propria
, cum defleat
ipfe
coram
nia&alicnadclida.
Gilbertus.Lamcntationcs
Icremi^
mcmbro
patcto
tionismaximediftingui,vcldiflblutocolo!ari.Rc?c
breuiter abloluta finctotius fentcntiajdemonflratio;
dicitur
, qua:
alio orationis membro
cxcipitur ,
(Iciir ,
hic: Tlo-ans
ploiaMit.
Intcrdum vero more diffoluti co
iundUonesdemedioauferuntur,partcsfcparat2ofl'cr
turhoc ti\odo:044omodu
jidetjola
cunas.&i. morerhctorii
aliquando
duobus
mcmbris, aliquando tribus,aliqua
do
pluribus
conflatoratio.
Giibertus. Rhctoricorum coloi u
fplcndorem.
& fe
tcntiarum
grauitatcm,&clocutionisornationcmmc
ccntc
diligcns
lcdor non taccbit.Locorum
cjuoqucr
toricorum nmltitudincm
,
& dialc(3:icorumraritn\;
&aigumcntori!m fubtiliratcmgratisinucnict.PrcEtcr
&
rhctoricacoqucflionishumilitaccm,&
intcrdumi
dignationis a(pcritatem,vcl vtriufquccoiniflioncm
r
}
lodocentedocebit.Rudibustamenfaiisfacicndo&cf
queflioncm
&
indignationem
rheroricam
proprij';
<^:
nitionibusadmcdium
dcducerenongrauabor.Elh
(vt
ait
Tullius)conqucflio,oratio
auditornm miicn'^
diam
captans.CuiusprimusIccus
eft,duni
pcrqiicm,
bus inbonisfucrin)Us,& quibus
in m.^.Ijsnunc fimi
ofledimuSjficut
hic: '^iwmcdo fcdet fola
uuiras.&i .
Indigr
tio cfl oratio,
per quam
ccr^ficitur,aut
in homineod
aut in rem oftcnfio. Cuius
primus
locuscft abautir
te.cum dicitur: ^iMt^.cuneea
res
fnerit dijs
imnnirtdlibif
Sicut hic:
^
anui.liu^esV.a^^a^.ii
eius
niiie,&r. In
primo.
alphabctopaucosconqueftionis,&indignationisloi.
aflitinado, diUgciiori
&
perfpication
via
aperio
kcto
;
"^
CAP.I
ad
ad contintMttdum
fcrtentiam capiiibusffqucntibus, quodwmf?
Hcbr. nec in libris cornliis .
*CAP.
s^-y
Th
t jUph.
Do<flrina, fciliccr,
vtreipfiim
&Dcum
cogno-
,cat iiomo
.
Hancplcbs
Iiidsortim
nonhabuitidcirco
nerito
iioihbus (bbiaciiir.
c A p. r.
\r\Faniodo
fechtfota
du.tis.
SubLier/jonemifcr.T ciuita-
v^tis,
&
ruinacclcflispo-
uli no Iblu iiib Ciialdxis ac-
Jdiflc,
vcrQ iub
Tyto
oc Vc-
Mliano
plcniu'; coplcnda^-
.fjtiat.antc
vitinia.n.captiui
fieno
(blaiureledcrcdf,ni-
|(brtepro
doloris
e.xaggcra-
nne. A
Cliaid;tispaupercs,
:rrs cultorcs relidi
lcgutur,
(jib.
Godoliasprxcflciubcf.
cccinitas
clnodeftruif,
(cd
pft
mortgChrirti valhinda
clertur.vt nec
lapis fupcr
la-
picm,necpopulusinca
rciin
caiur.Rcucrfi.s.n.a
captiuita
taeuit
virga
furoris,
quia p
ninita & corrcdioncs
pphc
tJu non funt ad Dcii
rcucrfi,
lijbencficijs
Dci
lcmpcr
liic
Brist
ingrati. VndeMoyies.
b
. I' conitiictune tua
,
&leruuim
Iunljimim:fe:nner
contenin
se
r-.icdiraDetim:
EtStCpllrinus
lAdibusApoftolorfi:
>nru,
,1 uit.
cer;v.cr,& incircuiic:ft
cny
:.
Propterca fepe flagcll
is at-
r.abhoilibus
opprclTi,ma-
5)z6
ren,
Cap.
I.
rioru:vt ta
illiqua
hi
intclligatcx fcriprls
quaforu pccca
tu fit caula
maloru.Quatuor
igicrcripfitlamentationcs-
quaru
vniulcuiulque
verfus
copofuit
iuxtanumcru(5c
ordinedemcntorfi.Lugctautvrbisvaftatione.muItitu-
dinis incolaru
eius.antequa
deflruaa
eflet, fada
mentio
.d., H!v,.,.
ne:vides etia illa
mifere folue
D
afDoftrina fiindiim
Hiaonym.
Alcph
Iliaorice.
t cxpoIiaM.
te
tributu,qua:
ab
aliis ciuitati
busquondaaccipere
folebat.
Pafchaf.
Qnomodofe.fo ciuitas.
lerufalem
populisfpoliata
&
ignominia
plena.inter
hortes
humiIiata:o]im
populofa,&
Itcr
hoflesgloriofa.
Fack e
(jua
[1
vii'a,&c.Kcgibns deftituta,
facerdotibus
defolata,
teplo
prophanato,5c vaforu
gloria
fexplofa , auxilio Dei deftitu-
ta . Oumiaa
gcntium
C[\XZS
amb
fubucrtcrat&
fubiugauerat.
Paichaf.
Anima fola (cdet
Moraliter.
quafividuabonisexuravirtu
tfuquxfubiecit fe dhio Chal-
dxorfi,
&
pubertatis fu.T cote
pfit fpofum.Chaldsei
captiua
a!Aifeilaose.adn.ratiiie bTHumiliata.
cTPopuIof?oliatA. 1-DeHitnti v^l
leiolaraaux.lioDei&angelotum.fHabituplorantis. dflrrunil.re! ani-
^
i'a, vcl.iilelia. I ^"'""''^iJaiua.i
tdpiiua
<g
Vomodotfedecrdla
cmitasplena
^
''^sinterpretanMiifuntdcmo
\ W
a^Exgonribus. & tribubu? , &
linmiis
congtegata. TOi:m
^ "^'^ '
^
dcIoHo Carlcftis
patri
popuioa bfAboppoaio.
c^Nin
vere.
diRegibus.ia-
anima
reuocant,& inDOiefla
cerdo.ibus,Deiau!.i':o
^Abrenterponro. .- r
-
.^_-"">'^
lU
puiCUd
po'puio.
t Flda eft
quafi vidua%
^^^^^^^^Pf'"-.vnde.^;^.
.'
I)''uiclaruni.
- ' '
E
Ifa.i7.
domina
gentium
t
iinbusafflidi.ncc ficcrediderunt: fcd cxaccrbaucrunt
)aexceiium:&
ideocaptiuatisia lo.rribubusin
Affy-
ri>,dux
qusrcmanfcruntdomo Dauid
(cqucnrcs,&
Ciifpecictenuscoletcs, paulatim crefccntc malitia
pri-
n:in
Chaldxacaptiuantur. vndcliicciuitas
plangitur.
Mcmuduleaajdu
uMai.
*Thcod.Lamcnratiocquide
ccniferationis & intimi
amoris eft inditiu.Cxtcrfi arbi-
trtdiuinu
prooheta
fcripfiirdamctationcs in
gratia
&
vmate.tii
corfi.qui
tuc
tpis
viucbat hominfi.,tfi
pofte-
tiy.difl.c
nuida.
C
LyranusiupcrThrcnoslcremiae. CAP. i.
OVomodo
le. ///
pcedetibus
hutus libri
fphitamt
leremiis
,
^ difln,cl,0'.c
ler:ifuicfutu*a,hic
cdfequenur
deplorac
c.i ia
fa
;w
anma
vidujuaprophetia copleta.
^irca
qnodfciedu,nuod fmgw
'^
L^erfib.
literi
Heb.praporiutur fecridn
ordint-
alphabeti.
Et dicut
alw,cppfipfit<efm
ad
fignififatidufemmtia
ver(mqub.py<e.
f<^ini'AT,&
\\c
cx
merpretationib.Utcraru
procedunt
aa e
:pQfttio
nebrasfilia Chaldxoru
, quia.f
fi-
..,-,....../!'"'"'""
iiaDeiinlcgevirmtuftareno
piinceps proum-4 luifti.IntramutatonomineI
tencbrascscitatis .vndc lere.
gcmens exclamauit:Qo fe.fi.ciu. anima.f
quonda
virtn-
tib. &
fuffragijs fanaoriiquafi
ciuitas
plena populo,nuc
defolata,
qujc prius polebat
diuinis
operib.
inter
freque
tias
fodaliij.nucintcrhoftcs
fedetfqualida ,cui nuUa cft
focietasfan(aoriJ,nulla
comunio
facramentoru,nulla cu
^
'<""
fpofo
participatio
led redafta eft I tributu vitioru.Vii ct
df,multis
mereligtpater
meuscredirorib.obnoxiu:qb.
ctfiquotidiehboro,n6
fatisfacio. Multa
funtdeli^aoril
tributa,gb.
ala eft
obnoxia,
doncc
^ penitentia
ad liber-
braicaspCT ordine,no
addefignandu aUquid,'iifi quodpcr
tates lite-
ras
ihcipiunt verft^s
in Heb.
Lamentationes.n.ijiefcriptj^funt
metri
chin
Hib.&t^e leremi^
currcbat modus talis
metrificandi
aliqua
mjteria.f.quod
verfus inciperent
ordinatc aliteris
alphabeti.Saen
duetia,qihicno
eH
qucrendus proccffus artis.fed
magis
doletis,&
coq'terctis,q!ii
tamentans
aliq$fa8Tt,ide
freqitenter repciitfub alijs
rerbisiftcut
mater lamcitans
filiu
mortuii,aliquando nominatipsH
loel i.b
F
,,;,,..r-.
',, . '.
,

V-
..~.r~,...u, "''^"jn-^i.muici
iutfic'iiHnifliiumoriuu,aLiquanao nominatipsi
nm.iuusdboc no vidctur bene dch.Vrimo
quta
Hebr^t
quoru proprio
nomine,aliquando
nominat cu
corfuu, aliquando
vita U
l^iiSUmrx^&pcrcofcquesvirtutcearudebetmaitsco^mrce. e^ ricdi- oliifC^T- f^^^^y,t^v^^^. ^..,f.' ,.,...r..'j .u-^. :. r.
iu-iji littrx, &
pcr cofcques
virtutc earu debet
magis cogmfce
reibdtaledicun'.
Secundo
quia
litera
per fe
fumpta
vt titera
esl,
nuu
habetftgnificztionc,
nec
p cofequcs interprctatioKc,
Ucct ali-
"^rera^n eii,diHi<j
aliqdjig>,ificct,ficut apud
latinos h^
litera^
^
4prpofmo,iignifi(atjine.
Siergoexiflaftgnificationeah-
<iuit>elletptocedereade.xpone!^du
vinuteipftus,a,prout efl litera,
'^thfcrtpiu.a^n^incipiemtyflfet
m.inifcfi.i4!quitiocatio.
Item ilii
wutnantur,^
ifix
Hter^ nojint
de
iniegritate verfuu,Scd quafi q.
ia
tuji eispripofiti,
q:,od
non
efi
veru,quiafic
funt
de
integritate
rcrftinHeb.jicutapud
nosintllo
hymno.-A folisottu,&C.//re
^mi tncipiedo
ab,a,vfc,;
ad
g,inclHfiui',funt
de
ir.tegritatc
ver
j^'.,iiap,tmus
incipit per a. A folis
ortu,&C. feiunJus perb.
iieiis author
fcculi.&c ZS fic
idjcque,:ter vfq; adg,
& eode
nuueslhic de literis
Htb.m
wb.fcd trahslator ko
potuitin
Lati-
nojiimre oriue literaru
Lattnaru
inprincipijs vcrfuH
.
qa prima
aiii\
tn
Heh.pro qua transfcrtf.r
qTio,incipit per aleph,& quo
inci
^,<?>
g
tdeofmgutis vtrfibus
prfpofu
it
Jeparatim
literas He-
M
\^
L l T E

ri
K.
t
'
^^^odofe.fo.ci.Ulc incipit
lametatio cafus lerufale hi
Hoce,
p q fignat lametatiocafus Icruf
aIlegoricc,qcft
mitans
ccclcfia.Circa
quod fciendu,quod
m his lamen
tatinib.
cadelcnteniia
frcqueterrcpctit
fub
alijs
vcrbis
aa<^nrubeifde:i]cut&incanticislxtitia:fieriiblct.lte
'^''^""'S"d"fum lerufalealiqti
df
Dcusfecine,quod
cit
'tclligcndupcrmiffiuetiTi,quantum
admala
culpa:,
quatii aur ad
mala
poensB,p6t intelligi
Dcus feciirc non
oiocrmiiniie, fed etia
adtiue^quia
licet n6 fit autor ma
l*i!^,f
'
"?
^"''^ "^^^'
poen.'E,I'm ordine lux luftitix
FO:dcntis.Igiturcirca Icrufale
allcgorica,q-ia:
cft mili-
ianccclefia(ciedu,qu6ddcclinauitmultu a
pcrfcdionc
n .'' '"..P^V^
^
clcrici.s,& etia
rcligiofis.
& fimilitcrin
P
nipib.& laicisfibi
Iubiec^is.Similitcr
tpibus
moder-
nii
luitu
dcfccit in
numerofideliu. Na
Aphrica
tota
q
(3ftcde
alijs:<& frequenterde
vna
perfona tranftt
adalia,magis fe
cundu motu
ajje^ionis^quafecundii
ordine
rationis.Trfcrea fub
no
rnine ciuitatu vellocoru
mteltigitur populus ibiprius habitans,&
fic
dicitur citiitas vel locus
Jefolari
vclfierepro defolatione
etfietu
populi.His igitnr pmifiis h^c pars
libri lere.
quf apud
Heb. kinotb
vocatur.i.lametationes
,in
duaspartes
diuiditur :
qa primo punitur
Jeremif
lametatio.fecTido eiufde
oratio
$ ,c.Vrima diuiditurin
qua
tuor
partes fecundh
quadruple.x alphabetu Heh.fccundu quod
lame
tationes
ifie
metrice
fcribuntur &hocin
^.c.
Et
hocmodopr^fnis
caput
pofict
diuidi in i z
.partes fecundu
numeru
literarT(,fed
no cit
yis,quiaficut
diciu
efi,ifie liter^ noponumurhicadfenfum
litera.
le
ccjignandu.
Oicit
ergo.
i
Quomodo
fc.
Co.i.habitatnrib.fnis
priuata.zCiainsple.po.antequaelJetdeJirua^''.
; Faflacft
quafi
Vi.i.dtgnitate regni &facerd'jtif
orbata.
^Dominagen.
i.qfult
domina
gentiu,ma.vime t^e
Dauid &
Salumonis,q
mi^ltus
gentcs alicnigcnas fibiJubiecerunt,vt
habetur
z.H^g.].&ad
idep'-.
tinn
quod f
.
bdnur.
5
Princcps prOUin.f.<cwpQ>'/fcy
ditlis.
aliqnfuitChrillianis
repleta,
falte
.pmaiori parte,
KdX
ab infidclib, habitata&
pofleira.Gr^cia
veroeft fchifma
tica fata,& tota tcrra fancla a
Sarracenis conculcata Dr
etquodArmenia
eft eis
fubieaade;nouo,&
nofoIugtG
adtributi redditione.
fedetquantuadlcgisMahumetic^
rcccptione
fa!te,.p magna parte:qa
eft materia
magni
do
loris toti
geti
Chriftianae De Chriftianis autremanetib.
licct
plurcs
fint deccclcf
numero,pauci
tii
refpcaiuesfit
numero:ppquodlamcntadodicendu eft:
UTiofc.ld.ciu.i.
ecclcfia
qu.e
df ciuitas: na in
cadebcteircciuifi vnitas
^
concordi.i
charitati,s, & nunc Dco
pcrmitttc
& diabolo
^curate,fada
cft
quafi
fola
rcfpeau
pteriti teporis,&tdif
futa mutuis dillcnfionib.&
gucrris. zTte.p.i.fm
numeru
&
mcritu.f.tpj prxtcri.
3 Faaaefi. Nacxabundatemali
tia videt Chnftus
ciusfpofusea
in
magna partcdefcruif
fe.
^ ^^ufflwrf^ew.i.quxdcbeiretalijs gcntib.dominari.
Diui(i04
-Iditraluta.
9V
Glof
ord. &Nicolai
de
Ly
ra
9ii
Mt>.t>
lob a.c
tQ:jj
triboMrifecefit. ffcel*<irO,irionim,ren(uuni.bT>i maioribus,

i.iorxiat*- crimfnm.1Ch3ldxoru.dfniicnulacoh..'.'inus
m.
ciaium fada cll t fub tributo. Bcdi
,
Plo-
ilAnimj.ecdclia.populuslfcicI
tlniuv bltxicnus. tlM
mdi adufrfitate.
peccaioiu
' cciiate: ^Aliena
a Tttalucc.
Qja
non licct iu die.
a rans
plorauic
in noCii ,
&
lachrymae
eius
alDouoribusquorumofliciocibunnimaEadminore
tramitur.
fI>rxbti..conlcientiij.
biDum elt .n
r^ofte.
in maxillis eius . Non cft
cjui
conlolctur
l>
a^janrtu.tcl anf>,clis,velafleftibus piau.i 1Propl'>-"s.'Jcctdoiiba,icgibuj.
^Piiuj blandieutibuj. bltJcnteseiu
amicitia coniunifiz
tVel anncli.
IViitute. c^Q.iJ
^c chati.
cam,
cx dmnibus t charis eius ; omnts ami>
alQjiiaDcus Iptcuit
. b^Dum
fubirahunt auxiliumquali
his
nuibiis
Deusoifcnmse.t. Sinwliin ecclclia nonrui
qoam pio pcccansluisatrii-
Iia-4M
tatc rcdeat.vndciP/a?? quaft
wr?o
acch&ifacco fuf
virH
p.t-
!A bemtis tiu.xh vox
plagcntisfcquit.'P/or4/;r
ploraHuin
noHr.
QHomodo le.f,l.ciuitaiplcna.?Mch:iC.UchryniohiMi
plan
c?da c ccclcOa
ailpiscxigcntibus.fpofi
ablcnfia vidiia-
fa. Qucmodoie.fol.ciu.
Dci 5c
angdorum
auxiliodelolata.
Si.n.fpofus
cii
ipfa
cflet,
no
cflTctlugcndatQuia
nopfit
filijfpdfilugcrc
gdiu
cu il-
lisctlfponfus, Jcdgaudio
gaudcnt ppvoccfpofi.
Cii
vcro
matrc.i.tcclcfiSa
vc
ro
fpofo
viduaia fcnfcrint,
no lolu filios,
led & omncs
amicos flerc coucnit.vndc:
lercmias
pra:omnibus&,f
ommbusflcbat,non
ruina
faxorumfcd hominu.(J/o-
worfo
yed./o/.c;tt.Plorantis
dc-
monftrat habitum.vride
&
lob in
ftcrquilinio
fcdiflc
pcrhibef,
vtdolcntiscxpri-
B mcrctur
affcc^Vus.qui
&
ip-
PfjLijiy.a
icdoknsintcrpretatur.De
hac
captiuitatc
dicitiir.
Su^flu
tnina Bibyloms illicfcdtmus.Qn\
fcilicct.fcdcrc
in throno rc
gni
& in fummo vertice cccli flarc nohiinnis, iurc
lupcr
flumina tentationum fedcntcsdolcmusvndc
I(a.
Dijcen-
dejtde mpuLere
filia Baby. ft-dtin
ten.t,m.ne/l foliumfilix;
Chal
ditorKffj-.italcrufalcm noflracum in cofuGoncm
pcccato-
rum
vcnerjt,non
eftei folium dis;nifatis,
fcd fbrdidatur
tcrrcnis vitijs.vnde
leremias
plangit,qnianon
modo fe-
dcttcrrcnis
opcribus
fordidaia , fcd
quia
fola 5c
quafi
vi-
dua.^'(ia,quia proturpitadinisfxdiiatca
(ponlo
dcrcli
da
quafi
vidua.Non vcre vidu3:nam ctfi a
iponso
ad te
-
pusdefpicitur,fponfalitatistamen
iuiaretincntur,vtfi re
direper poeoitcntiam
volucrit.fpoiifum iccipiatciim
fa-
tisfcccrit;&'tandcmvcftcm
immoitalitatis
recipiat,qua
reuclUta nullius tributo fubiacebit.vnde Paulus :
Xfimat
(liiiciiuani
ucbeacis,nilt
vt innicem
dil^iatis:
T^^iranip/o.
Pafchaf.(Scc.
Quxfitqusplorct,Beth
litera
oftcndit
intcrprctatione,qua
intcrprctatur donuis,qiie.f.
cum lacobin
Acgyptueftingrena,&
dominiclcmcntia
cgre(ra,f
m illud P(ai./ cxttn
ifrael
lie
^r^pto^&c.Scd
rur
fus
cxigentibuspeccatis
in
Babyloncm captiuatur.
vndc.
Tloratts
pli.tn
;o.quiaindicn6
datnr eis
requies.vr
faltem
fuis confolentur
lachrymis,
& fcio oculos abluant
quos
prius
ad idola leuabarit.Et
quodgrauiuseftex
omnibus
amicisciusprius
blandicntib.no cft,quic6folcturea.Z.d-
ibrym
cius ni maxiUis dy.v t
magis
inter hoftcs
pfundant,
&
fuisfaturcntopprobrijs. Propteridololatria.n.popu-
lusincaptiuitatedu^lus
dureab
hoftib.affligcbatur,
fcd
fubTito,&
Vefpafiano durius:quediu paticntiaDeifii-
flinuit.ledtmp^nitesira
fibiin die furoris thefaurizauit.
'Plora':s
plorauit
in noiie &
lachrymtc.Quznus
locus con-
qucftionis,per qucm
res
turpes
&
humilesindignepatie
tibus
proferuntur
,
qui hicfxpifliimefrequentatur.
Tloraiisplorauit
in
tio^e,&
lathiym^
eius in
ma.&c. Pafch-
Anima.f.in
pcccatorum cjccitate,dequadf:moJ:j//d/o/i
taria,nec laudedigna.ieU
non
ploratjuo atbitnOyfeU mifcrante
do-
wiHo.Vnde in
perfona
dni
plangcns
propheta
dicit. Qtumo
dofedetfd.ciuitJs.mCi.n-dns
milericordia motus eam (bla
federe
vidiflet.ipfa
fc
minimeplorafl[et.Rcfpcxit
dfis Pe-
trum,&
fleuit amare.
Lachtym.t
eius in ma.c. Maxilla ani-
niB confcientiacft. Vultusin maxillisformatur,
cum
vniui-
t
fitu.
coniein.iut.t)m ab inierionbu
qu.iinal.^Mrrioii_bus
inimicis.
ci eius
iprcucrunt
eam, 6cfa5li
funt ei
j
Rom.ij.e.
Hiftorice.
Gen.4<.a
IfaLitj.a
Moraliter.
lob.^.b
Lncta.g
vniufcuiufqucqualitasin
confcientia
monftratxir.Crr
'
fcientia vero
quce
nouit
pcccata
fua
^
fcniper dobot fo
lachry.iiarum
irrigari
: VndcDauid:
Veci.atimmemn <
tr

iticeii femptr.
Alitcr non
cft.qui
confoleturcam, V(
cohfolatorc amiflb^Icilicct, Spintuflando:
cu
prilcr-
omncs amici
, idcll, ciTcv
praua:
dilclionis
fiant .
inimicKCum
indieiudk
cundum
Apoftoluniin
gant cogitationcs miic,
animam
acculantcs, aut
fcndcntcs, &
dicmoncs,
mi
pcrfuafores.qui nuiu
cipicndo
blandinntur.
Tlorans
plorauii
iti
niich.
fchafius.Chrifti
ccdcfia
rat
innodc,idcft,intcrai:
fahuius
vita;,quialiccti;
gloriam prxdc(linata,vi
turtameinrcrcaligi;
ranti^&
cjecitatisc.....
na:plorat,qua:
foris tol,
ploratintuscaccitatisfua;
a-rumnas:
fedploran^
'
quiapriusintuscompungitur,&fIcextcriusprc^..
chrymis baptizatur
, quae
de cordis fonte
producm,
quarum vbertateinfinuansprophctaait^i^/orar,
Hocmodonon
minusextericrquaminteriorli
u.
formandus
abluitur.vndc
(cquitur.Lac/;r^w.c
eiusmv.
lis eius. Maxillx
funt.qui
fciunt fua &'aliena dcli
"
gcre,non regcre: dequibus
dicitur :
Gcn^
tnxfic^i
nidi
pimici,; abfque
eo
quod mtritijecus
latft. Inhis c. .
clefia:pulchritudoortcnditur,& ipforum prae^
incorpus ecclefixtrai;cimur:qui
ficiit
plus(
corporeChrifti laborant,plusgemunt, &plot
quosvidcntin
nodedclidorum
verfari,&
in<
crroris. Plorat ecclelia
nole,qua;peccatorum
fu
tenebras non
ignorat: lachrymas
in
maxillisporu
bus
piilchritudinemfuam qiiotidie
renouat
enim Maria
Mafthslaboranti,
dum
ploransplo^
cus
pcdes
domini . Plorat
fponfa
a
complcxu fp
niota,& in
vaUe,ideft,innofteignoranti?huius,PI^
plorat,pro
patrix,fcilicet,ciBlcftis defiderio,&
proi
tisfuis& aliorum in hoc feculo. Ploratin
his.qm
tuifuntmundo:Ploratinvirginibus,in
viduis;
'
omnibus.qui
fe
percgrinos
&
hofpitcs
confitcntK
tcrrOitn.^ion c/i
qui
conloUtnr eamex omnibus tharis
dis vidclicet &
angelis,nifi rccipiat
confolatior..
...
tufl!andi.vndc:
Omnes amicieius
fpreuerutitcam, quial
fpreuit
cam,
& fali funteiamici cui Deusinimic
cuius
xquitate
non
polfunt
difcordare.
*
Grcgorius.
Maxilla ccclcfia: fandi
przdicatorcs
i
ficutfub
luda:xfpeciepcr.Ieremiamdicitur,p/
uit m noCie,&
lachrym^
eius in maxitlis
eius,
cjuia
in .\
te ccclefiaE illi
ampliusplangunt, quivitamcarna
confringereprcdicandonoucrunt.
b iVo
ejl,q!si
conlulctur
eam ex omtiibus charis eius.">tn>iei
ci.
Hocpropri^ad vltimamcaptiuitatempcrtincr,
ex
tuntnccprincipesncc
facerdoteshabucrimt.ln
lonc autem conlolatores habucrunt Daniclcm ,
&
chielcm & alios multos.
c Omnesamiiicius.
Tcrtiufdccimuslocusconqucdi
per qucmi
cum
indignarione conqucrimur,cum
ab
quibus
minimeconueniat,male
tradtamur.
a
NICOLAVS DE LYRA.
1 Fadta cft fub tributo.
regis Babylonis.
1 Plorans
plorauit,&C.
Per
hdcreduplicationemintclligUur
fletus
abuiidmtta.
5
I n
nole,&C. idefl, tetnpore
tribulationis &
angtifiitCf <juod
diciturnox.
4
Et
4 Etlachrymx
eius in maxillis cius-Tfr hoc
dejignai:
tmuatio & dmtnrnttas
jiins.
5
Non cfl,
qu
i con(blctur eam ex omnibus .
qMn

ludxis
ionJcedcrut:,vt .Ae^yptif
&
Syrtj
&
aliejiii al^,in
nc
te eam
reliquerutit:t& nonjolum retit;uerU'>t,f:deiiaM
''hnU
tum
aduetfarijs fauerunt.,ideo
fubditur.
Omncs amici ciu
'f*
ucrunt eam &
fadi,&c.
i Miu
M K >A L 1 T E
I\.
I
TaBaeflfuh
tributo. Sarracenorum & aliorum infidc-
lium
inpliiiibuspartibnsorbis,&
in
illis,qui
liberi funt
ab humano tributo nnilti
per peccatum
daemonibus
iUnt fubiedi.
3 Tlorans
plorauit
in
no&c,&
lachrym^
eius in ma.vtllis. Hoc
diciturquantum
ad
dcuotos,qui
funt in
ecclefia, qui
c6
fiderantcs
praEdida
funt in luftu & anguftia.
5 T^cn
ejt
qut conjoletur
eam ex omnibus charis
eiusAdeR,pt^-
latis,
clcricis,&rcl;giofis.
Ifli
namqueintimiorcs'
fiaidebenteflc & tameneorum multi
plus
deftruui
clcfiam fuis malis moribus &
cxemphs quani
laici
fubditur.
1
Omties amicieius
fpreuerunt Mw.fuglcntes
ecclcfiai
indcuotioncm,fed
non
per
bonum
tcmporalium
ftionem,idco
(ubditur.
t
Et fatii Junt
ti
j>;j;c?.fpoli
antcs eam bonis tcnip
bui&
non intendentes
obfequiiseius.
^
MO.
:lc-
cc-
lco
ipcr
llle-
i,-
fali-
92?
Thren.CaD.I.
'P 9P
f
Pleriru^r. bTDciiir.u? '--cus,
puqueminoph.infirmitas.rolicituctn, defnonnratur.
inimici. Gimcl.
Migrauit
ludas
proptcr
afflid:ionem
,
&
>TQ:i''"g'''"g"'"
luauedom.ni,& onuscius eue.
bTAlias.Gentiles vcl v.t a.veldsmnncs.
cTSic viiiisinflamibui vel damonibus.
mu
requiem
uldtuclinereruitutis,habitauitintergentcs,necinuenit
*
uostugicb3nt,coirpr:l)eiTunt crudcliterros.bTSequentesqualifugiiiuatn
Clul Isi Romani.
omncs
perfccutores
cius
apprchcnderunt
**
Mlfuga
oc
ainictioncaiigu:itjm. bTAfriiclionum, ^''-atoruin.
cTIntcrprctatut
tabuh um dTPridicatotcs. eTCslc^^is.
eamjinterangullias.
Daleth.Via:. Sidn
lugcnt,
eo
quod
^
iTt^edibutmentii. bTPattiiceV.iis.vndcConftituirediem lo.incon.
TSar|ftorumngelorum. c1Qo|cdebentornati.
non fint
qui
venient ad
iolennitate,omnes
pdrtx
eius dc 8
aTQni dcucntgaudete,
rcrauit 7*'fu-x.Pachar.Hifloria.Migrauit
ludas
proptcr
mltitudinempeccatorQ.r.captiuatirolu
funt no
vlque
^
jiilabyloncm.fcdindetanquam
fugitiui
ferui
ppaffli
fljniJ
fcruiiutis
ad alias
gcntcs inigrauerunt,
fcd ncc ibi
reiiiem
inuenerut.vnde
Ixqunur.OnMs pe Juuto.es
y,
qi;f.fugitiuos
pcr-
fe(icbantur,&
antc
aniiftiatos,
afflixc-
ruicrudelius.
luro
cmiquilcuc
iugu
dciini fugcrant.du
raffliclionepremu
tu., &quilibertate
inChriftopromif-
fai
vilipendebant,
b
afidioncleruitutis c
mrito
laborabant.
M;rauit
ludas de
alishoftib.adalios
crdelitatem
domi-
ncumfugies,ficut
Cai fratricida.vagi
*
&|)rofugi
habitabant ludxi intcr
gentcs
nuUam
rtrquie
inenientes,confufionis
fua;
ignominiatncircumfcrcn-
te,
quia
Chriftum fratrem (uimi occidcre non timue-
rut.Plcnitudinecnim
deliciorum fitorum
migrauit
hi
daincaptiuitatem
,
quse
(ibi
accuinuiandopcccata pro-
ucauit DeivItionem.Ahtercnimfibigcntemdilcdtam
&,loriolam
non ttadcret Dcus in
captiuitatis ignomi-
niin.quife
nondum Amorrha:os
pofletradcredicit^ga
nodum
funtcompleta peccata
Amorrharorum.
iiirdifit
ludas. Moralitcr
. Anima.f.
qua;
Dcum dcbct
3dare,vel
feaccufando
peccata aperire
, afflida vitioru
c litute de
vitijs migrat
ad
vitia,ncc
inucnit
rcquie.vn
l^ipoftolus^A^/rfeo
aliam
legem
. membris mas
lepu^nantem
e(i?n.m'\f.Euadendiautcm
nullaviaeft,ni{lquamip-
ecmonftrat,gratia
Dei
per
lefum Chriftum.Scd mili;-
ainima a
pcrlccutoribus
fuis intcr
anguftias, prxgnan-
anagogcn.liariiofficiodomusdominicSricxaquadrato
D
culmincconfurgit.f.vijs,portis,facerdotibus,vir"^inibus.
^<<ei;on.Pafchas
Hifto.Prsemiflbgenerctrandtadfin-
Hiftorice.
gularum fpcciesperfbnarum ,
vt dum
gcnuspcr fpecics
diuiditur,&fpecicspergenusreintcgrat,
luftus
ampHor
multiplicctur.Et
ga
b
TFropcccitis.
d
cQi,i-t<lebentfuIg;
cTCaHz intcniionrs.
.
TC^iaa titiiscorriipti.
Thrcnilcgemctrica
componuntur.fecu-
lariseloqucntif figU
ris interdum ornan
tur,&permetapho-
ram rhethorica
pro
prietate diftinguun-
tur.
Vndehicdicif.
Vix ^ion lif.&c. non
quod
vix
fentiant,
autlugeant,(i:dinfo
litudincm
rcdadx,
luaumtranfeuntib.
,
ftrudx,raccrdotcseiusgcme^ntes,v|rgindsciust/qua1id?; ^
Su^^^^^^^
'S"
n. jxjt r A-

j- . fcmvcniant.Similcici.1.4
cft
quod Moyfcs
dicit,^udtte cxU
qux loq.&c.
Ifaias
quoq;
coelu& terram in teftimoniu
vocat,vtcuaacognofcant E
dementa iufte Defi iratum
,
& ad iracudiam
prouocatQ.
^ Theodor.Meminit viarum
homines
imitantium
tpc
folennitatum
(namvndecunquc concurrebant omnes
ad
vrbcm)&
luget. Viderictiampofl^unt
his
quiangun-
tur,
inanimata
quodammodo
fufcipcre mutationcm.
yi
yfow.Moral.Virtutcs.f.ad
fupernam Icrufalcm dn-
centcs.ad
folcnnitatcm
aninise,cui
fponfus ablatus eft.cft
animadearce
fupcrnx intentionisadexterioreslabitur
aaiones.Solennitaseiuseft
vitacxleftis intima contem-
platio,fed
non
funtqui
veniantad
folennirate afiFeaus.f.
prioris
vitx
,
non vcniunt ad
folcnnia
contemplationis
animcE:veldiuinx,quia
portafenfuufunt deftrudtiE. Sut
.n.portae mortis,funt
&
iuftitias.de
quib.df, ^pente
mtht
Pf^l."7.c
portanfflitiiC&c.&in
\hiz:^peritemihiponas
&
tn<iredietur
^^-****
ammoretandcm
fcfladeprehenditur,vndeF.i.p<^^')a genswfla.
Scd
gamorsintrauitpcr
feneftrasnoftras,fqua
tvis &
nittneni.hus tH die illa: lct animac
virginitas
&
gemit r^alc facerdotium,dfi
jj
Mi:vauit
ludas.VaichzCi. ccclcfiaChriftilibertatcamif-
fS^peinfcruitutcmgentium
, & afflidionemvitioru
r;gtauit,&nullaminuenitrequiem,feddelocoin
locu
f^iensa pcriccutoribus deprchenfa grauiori affligitur
2gu(\ia.Sa;pc
auie hiftorialiter fic
captiuatur,
&
affligic
Lulalem
noftra,&
inter hoftcs
vagaturcaptiua,ficut
hi
()rialiter
figurabat
lerufalcm terrcna .
^bDiiicJb.lntcrpretarurtabularu.
Dcimputribilib.
cnim
tjuliscedrinis.f& Sethim
,
conftrudla eratdomusDci.
'
c^i^jyww.Odauuslocus
pcrqucim
dicitur
faaurh,quod
nn
oportuit.non
fadu m
quod oportuit.
Myfticc. Tabularumquadratainducitur fpcciesfm
virtutib.
replemuramantudme
vitiorum.
Egrediamur
crgo
de
portis mortis,&
portas
vitjc
rca:dificcmus,inter-
rogantes quae
fit
porta domini,
vt
ambulemus in ca.
^?*ijo.Qiioticsccd.^ pcccatisfuisintus forifve
rcplc Anep.rii
turfurorisdriiamaritudine,mcrit61ugetvi?,port?iacet
dcftrudar,gemut facerdotcs.fqualidxsut
virgines,vt
toti
tabulatura domus
quatcrnario
num.
defignata,concufla
videat.Vii &alibi lerem. ftate in
vijs,& vidcie,&
interroga-
Ut9.6.A
te vias domini. Vix
funt^phefK,patriarcha:,& alij
p quos
F
adChriftfiquivcraeft via,vcnitur.Sicut.n.lux dicitur a
luceChrifto,ficvidici
pofluntab
ipfo.vndc
Abraham
prima
NICOLAVS DE LYRA.
.4 I
Migrauit
ludas.
Sicutenimfuttdi^umca.prfcedentiillos
tmitiilernnt
Chaldp^qui propter
robur
corporis,vel
induftriam
ar
p;poterant
eis
feruire,alios
dimittentes
pro
cnltura
terr^.
2 Habitauit intcr
gcntes. populus
in
Babylonem
du8us.
5
Nec inuenit re.
'juia
laboribus duris
a/fligibaiur.
4 Omncsperfecuto.eius ip.iden,lerujalem.
5
Intcr
angufti././iiw/f, &
mortalitatis,qu^ pr^ualuerunt
in ci
uate,i[uanio futtcapta,vt diiiimeflfupra.l{a.Sa. exponit:
inter
tsufiias,fcilicit,viarum.vbi
capiebanturfugientes,quianon pote
rctdiuenere .
6
\ixSion.Hic
conuertitfe
ad lamentandum
teynpli deflruHio
nn,(^AOd
crat in monte
Sion,cum
diutm. Via: Sion.
fcilicet,per
quas
quas pupulus
veniebat ad
templum
de locis exterioribus.
7 Lugent.
hoc dicitur
metaphorice, ftcut
dicebantur
s,audere in
popult
uiHltitudine.vndein Htbrto
habetur.VicSion herbofs.
quianulLus
tranfibatpereas.
8 Eo
9
non fint
qui
ve.ad
Co\enn\.t.adfolenn}tates,quiapo
nitur
fingulare pro pluralt
,ficutfreqnemerfit infcriptura
veteris
ac noui
teflamen. Ter enim tn anno
debebatpopulus comparerc
in
templo.f.
<n
pafchatc,pentecoffe,& feflo tabernaculorum, Exod. 1
5
.
fed
dtfiruiir,
tcmplo &populo captiuato
nullus
veniebar,
9
Ocs
porta: cius.^/fl
a
Chaldeisincenf^yVt
diatmtfi,fupra.
10
Saccrdoteseiusgemcntcs.^/4
atiijuifueruntocctji,&c}
teriin
captiuitatem
dutii.
1 1
Virgincs
eius
(c^nzlidx.-.dtformat^
ixfame &lahnrr.
*
Etip
M0I{_.4LITE!{.
t
iMigrauit lu.propter fl/eTf.Iudasqui intcrprctatut
confi-
ns
fmclaudans.fignat primos rcligiofosin
dcfertis habi
tates,& ibidcm aflidue diuinis laudib. intendcntcs.Sed
cioniamhocfuit labotiolum
piuribus, ideomigraue-
iintadhabitandumin ciuitatibus ideo fubditur.
:
Habitauuintcrgentes.
non (blum
quantum
adcorpus,
Jd etiam
quantum
ad
morcs,Plal.
1
05 .f.CommisHjunt
in-
t'gcntes,^
diditeruht
operaeori>m,&c.
'Hec inuenit
retjuiemSconkicntiq bon?,
fcd
magis
tur-
litionem,idco
fcquitur.
'
cmnes
ptrjecutores
lius. ideft dcmoncs.

^pptebederiil
ca inter
anguflias.i.
iniCT (\Tii\:i%
rcligfonis
oferuantias
quastranfgrcdiuntur,
& ficadasmonibus
piuntui.
6 f^ie ^'icn
lugent,eo cp
nonfint qui ve.ad folennitatem. nam re
ligiofi
habcntcs
magnas poflTcfliones.occupati funtcirca
tcmporalia.&ficnonconueniuntinccclelia.Mcndican-
tcsctiam multum
dilcurrunt,& fic ad ecclcliam non vc
niunt, & de remanentibus indomomulri
occupantur
circa ftudiumcurioforum&
inutilium,proptcrquod
in
magnapartcrcfugiuntecclcficoflicium.ideofubditur.
9 vortf
eius
deftr,^
tit.
jdeft, dodores &
prcdicatorcs,qui
dicunturportg,e6qu6ddebcntalijsaditu'mprcbcre,fcd
aditusilledeftruiturpercuriofitatcm doftrinc.'
10
Saceid.'ttseii-.sgtrntutes. namcuratiquando leuantur
ab cis fubfidia
pro
bono
communi,magis gemunt
,
qua
pro
fuis
peccatis
vel fuorum
fubditorum.
1 1
yirgtneseiuifquatidi.nzmz\ic(ax monialcsquxdicua
tur ccclefia
virgines,dc
incontinentia funt notatat
Tom.
4. C
g
P3
Glorord.
&Nicolai
de
Ly
ra
93
^prima
via crcdchdi
appcllatur
. H funt vix Sion. idcft,
A cdcftisciujutis.hx lugcnt
&ccmunt,
coquod
non fint
qui
vcniant ad folcnniraicm cxlefiis
patrix
, quia portx
dcflruax , qui
ct\im
prifunt
officio ncc
ipfi
intrant ncc
aliosintraccpcrmittunt.
Saierdoies tr.Qliii
defiruaxportx.Iu-
.TfieWYuMiu. bfrkUH*-. ^*.
rcautcmlaccrdotcs
virginibus
cbpulan
tur.quiavirginiratc
iacctdotium poUct
acvirginitasrcgimi
ncfaccrdotujncgct
quib.us
conflupra-
tisgraditsus
fcquen
tium furba <!6mo-
ritur. vndc
gcncrali
tcr
fcquitur.
Etipja
iCorn.d
"PP^O''
amaritudine.
Quiafi patitur
ynu me
brum.fompatiiitur
oni'
niamcmbra,
B
a fjflj /"nrAo Jfla.praediaa
funtinDcurc.&ficcomplc-
ta
quafi, quiaDco quicisgentcs
fubicccrat,obcdirc
no-
lucrunt,mcritogcntibusfubicftifunt.
FaHifwit ho.&c^
Pafchas.quia
dominus Locutus
cftpcr
Moyfcn
diccns.
Tra(^t
te dor/nnus tonuehtem antc
bojits tuosy
CJ"
aifpergaris pcr
omnia
regna
tmx,
fil^
tui &filix
tuatradaiur
alteri
popnlo.it po(\ pdiUCi.^ducna
quitecum verfutur^fcctidet
fupcr tc,(^
cril
fublimtor,& ipfe
ci it tn
caput,
&
tit cris in catida.
Hxcautdominuslocutus
eftptoptcriniquitatem
Icru-
falcm.nQn vt
praEfcribendopcccarcfacciet,(cd
vt mone-
do a
peccato
reuocarct. Scd
ga
Deo noluit obcdire,
idco
hsc omnia iufto iudicio Dci
deplorat prophcta
accidi f-
lc.
ProptercapraeponiturHclirera,
qux interpretatifta.
fpiritiis
ab
ipfo cogitationis
cxordio
principantiu tan-
toque
eam
plenius poftSdcnt, quanio
&
pcr
initiiim
do-
minantcs tcncnt. Cum vcrointcntionem
vitiarcnonp.
ualcnt.in
via
pofitos laqueps
tea;unt,vt
in
coquod bcnc
agitur,cor
cxaltans fc cx latcrc ad vitiuni
dcriuGtur,qua.
tenusquodinchoa'
drO^auut
loriti.
eTPxmoAo. tHireticl.
holles ciusin
\
piopiincipia
nomii .
&
ipfi ppprcflaamaiitudinc.
Hc.Fac^i
funt hollcs
.Qufjnieini.juii.1Cumbi>noniopu<oriupiimente
concipiunt.aiabolusin princi(
'^
,. blDimiiUUuiocboni.jlT^iiuilJtrpccCJniii
ci(ln IVui.rn
capite
,*
inimici cmst
locuplctati
lunt :
quia
dns
t
locutus
lOppiimcndim. bf
Concrflio.&
ccnlenio.quia
haum ron cxcufjt : fed
ignofii poaulat. J
"
clruiiUtRimct ttVnba
xiatij benthcioinifeienduni. +
_i(No:i
OT gni.
cft
fupcr
cam
proptcr
mdltitijdine
iniquitatu
eiu.;,
paruu
^
alAdzmonibut.
bf ttra ccclcfiam. c^Cioiiribulant
me.exuliabBOf
fl motut fuero.
li cius dij5li funt In
captiuitaccm
ante
t
faciem tribulantis,
a*f.cclcC,tl
anima.ijuat
filii fu|it cleltis lerufaltm.
blsawdctiiim.iempliofiiamcnium. j
^Putitas
Hdei. ^Virturum.
5
6
b Vau.EtefrrcfTuscUafiliaSioomniscIccorqius.
Fadifunt
7
Dcu(.8.,
Hiftorite.
Dcu(.:i8.
alitcrpropofucra:
inaQionclongca
tcrquam
coepcnt^
percurrat
.
TMi
fwthitfiesti.
Alleg.Heretici.i;a
paganiaut
malicu
tholici
locuplci.\:
funt
difputandi
1.
cijciia,cinii fiiintc-
ligenfia:penuria.va
dicitur.Af/MafHMf,
Ri
fametn
panit
lu
fiiim acjUiC, fed
ouii<
di verbum Dei.
Qtn
cutollitur, hoftcsecclefia:
in
capite fublimantur.aclct.
pturarum
diuitijs locupletantur proptcr
multitudincm
iniquitatum
noftrarutii.Tunc vcro cancs
mutinonva-
lcntcslatrare,fidemnpnpofluntdefcndcre,autdcbitair
doftrinam fubditis
miniftrarc,vnde.paruuliquinon
I
bent
dodrin;E perfcdionciii
, ducuntur in
captiuitatcm p.
non habentes rcdores autdefcnfores ante facicm
tribu
lantis hoftis.fvifibilis, vinciilisdclidorumconftrifih.
b Et
enrf/Ji^y.eJT.Quintus
locus
per quem
ante oculosCi
gulaponuntur
incomtiVoda,quod fcrcvbiqucnotin
diim cft.

Et
egnffus
f fi.Pafchas.Huic fententix,
Vau.prxpr-

quod intcrprctatur,
&
quafid.
&iflaillis
quxpra
funtfupcrius,iuftoDciiudicio
invindidamannc
8
q.d.Ifta
funt iudicia
qu^
olim Dcus
p Moyfen pdixerat..
ObfcflTa
quippc
lerufalem oem decorcm
pulchritii^
EccLio.a
lob.ji.b
Prou.ij.c
Lib.i.mora.
Fuiit
funt hclies mi.Moraliter.dxmones,tcilicet,princi-
pantCSjdc quibus
dicitur..yjypjWf^J poteftatcm
hahentis alcen-
derit
juper
te,locumti'um
nedimiferis.$\ cnim miferaanima
vigilantcr
animaducrtiflct
hoftcs male
fuadcntcs,in capi
tccflre non
pcrmififlet.Z.ycp^ta/nr.
contra nos f.inuale
'
./cunt, vfu vitiorum crefcente,
vt nifi auxilio Dei
fugerc
ncqueamus
. Scd &
ipfe iratuseft,qui propter iniquitate
noftram hanc vindi^lam
locutuscft.qui
femel
loquitur
&fe,cund6idipfumnonrcpetit. Defperandum
tamcn
non eft
^ut.
d luftu
ccflrandum,quia paruuli tantum.i.pa
fillanimcs,non
fortescaptiuantur.
^nrc/<tcw
tnhulantis.
Q multisXlaqucis
irrctiti , aquibustamenDcomifcrantc
foluuntur.Inftantcnim hoftesfadli
fortiores.aliquando
incapiteipfam boniopcrisintentionem
poUuentes,
ali-
qiilongiori
vfu
voluptatum
aiam renitcntem
prjEpedie
tcs.fccundumilludSalomonis.
Quifcruumfuumipuetitia
intntin
delicvjs ypoflea jentiet
ctim contumaccm . Ab his tanto
. difficilius
liberamur.quanto
in
capite fuperiores&
iocu
plctiorcs
dominantur.
*
Grcgor.
Refte fub
ludqx fpecie
de
vnaquaque
anima
mifcraeintcritionislaqueo.capta.per prophetam
dicitur,
faHiJunt
hojies
eins in
capite,
acfi
aperte
diceretur,Cum
bo-
num
opus
no bona intetione
fumitur,
huic aducrfantcs
fpiri-
extcrius & intcrius iucunditatis amiferat
diuitijs
templo
&
facerdotioprophanatis,ipfafame&
tia
laborabat,& qui fubueniret,non crat,
quia.
principeseius
ve.aric.non
/nf(e?./?<7/.diflblutis viribus
corde non defenfionem,fcd
fugam
meditantcs.
Et
egrefins
efl,&c.
Anima.f.malis moribus
illefta.qus
perdidit
decorem fuum,
ideft virtutum ornamcntQ,
nc
fubueniunt
principes
animi.f.tnotusrationalcsvellcr;
pturaru defenfioncs,quibus
rctundcre dcbuit
pctfequi
tcs , fed
magis fatigato
robore virtutum aftrila ncxibL
dclidoru
propcllitur
in foueam itcrriaE confufionis.
Et
f^rfj5i
ffl.Ecclefia.f de
quain
Canticis dicitur,
n
tupul.es
amica mea.Ah ca dccor
cgrcditur,quando
hatrci
corum rabie
fidescorrumpitur, dequa
dicitur,
Cc>
'
( m &decorem indiiiiii. Fafti iunt
principes
eius
paiiu;
c
fcilicct & red^ores in
fcripturis
velut arietcs
pafcua
vii
non inucnientes.Abierunt
abfquefortitudine.
Diuii
vcrbi,quocunque
cos crror
impcllit
ante faciem fubli
Cjuentis.vtqui
minare ad
pafcua
vits
grcgcm
domini r
gligunt,ipfi
ad
pafcpa
mortis
ligati
vadunt
abfqucrobc
re vijtutum.Dccor .n. ccclcficein omnibusfidciibusci
fedmaximein facerdotibus,
& altari feruientibus,
<
in
virginibus quae
iam
llipra fqualidx
mcmorabantu
.
NICOLAVS
DE LYRA.
1 Et
ipfa opprcfl^a
amaritudine./(iffl,woB
potens
inie
refm-,
'
gere,ftcut qui ipprffjns efl importabiii pondere.
2 Fali funt hoftcs eius.&c
quia
ante erantin cauda.
5
Inimici cius
locuplctati
funt. de bonis
qutc
erant in leru-
faUm&
ludiCi. Quia tamcn hoc
fatlitm eft
ex diuina
iujlitia,
Sub-
i//t>.Qiiia dominuslocutuscft
fupercam.
4
Pariiuli cius.
iiuijecundum legts
bclli non debebant occidi.
Dudli
5 Dudlifuntin
Cl^pUumic.vtcrefcentesferuirentChaJJc
6
Ante facicm tribulantis./. ducentis cos.ad trihulatiomt
illi enim
qui
ducunt
captmos. faciunt
eos ire
antefe,
i^ mnpoli.
7
Et
egrcflTus
eft a filia Sion.'. d
Itrujahm
,
quedicitierfi
Sion,c6 qubd
ciuitas
protcgtbatur
d
tcmpto
&
regia
domo
emsq
erat in monte
Sion,ficutfilia protcgiiur
a matre,
8 Omnis dccor
cius,&c. fcilicet/ignm
C^
ficerdotii.
h
fequitur.
M
\.A
L J T E
1{.
t
1 Et
//'/r.f.ecclcfia.opprena
ama.vnde
B.Bcrnar.cxponit
illudlfa.jS.cap.diftum
in
pcrfonaecclefiae, Eccempace
amaritiido mea
amariffima. nam
tcmporc pacis tiiagis
amari
catur dcclcricorum &
rcligioforum peccati^s.quam
tem
pore tyrannorum
de
corporalibus
tormentis.
2
Faciifunt Ijofleseius
inwpi.f.Saraceni
in terra fanda, in
A^ypto,&
ArmcQia;&
ali;
infidelcsin
pluribus
locis.
^
Inimici eius
locupkta.funt.de.
bonis
temporalibus,
quc
Chriftianisrapuerunt.
t
Quia dominus locutus efi
fuper
eam.
fcilicct,maluni poei
proptcr
multitudinan
maliculpe-
4
Partiuli eius
nudijunt
in
capJM,fcil'CCt,fimpliccsCnl
ftiani,qui capta
tcrra non
poterant
rcdimi.
6
Uncefacitm
tnbulantii.idc^ duris laboribus affligcnt
7
Et
egrffius
eH a.
filia Sion.idc(\,
ecclefia.
9 0;/f
dfcormj.gratiai&virtutis.
t
woM-
c>2
Thren.
/f ij(fcnrdatdefi
/c','i/'W.ParchafIi]s.Non
rccordarur ad c6
f^
flationcm
dcfidcrabilififuoru.lcd
ad
mulriplicandudo
CaD.I.
.ap. 934
ircm
cumcadar
popuiuscius
in manushoftilcs. vndc
loniturZai, qux intcrprctatur
ha;c.Ha:c.n.cft vitio
per
i,3a,vtmagisdcbonispcrditis
dolcat, &
prxuaricatio-
liscOfcicntia,
& dc
fMoturJtionaIc5
aiiimi. Traflorcs, reflorts,
qui vtroque cornuTtriurquereAamcnti
fub
dito< rlfbeiii Heteai^cre *t rfbcllante?
percutete. bfScri|>tutarim.
ca;h"s,vndc
& nos
plorab!mus,5c ipraperce;rinant.Sa^ba D
tha
quoq; noftra,i. fcftiuiratcs no
rainus a
nobis
violaf,
quoniam
ab hoftibusdcridcntur.vnde:^i;
eJlDeiistotum'<
PraLyS.b
Er zViWlJuemnt mihi k.&c. dum
di.mi.qiw.
vbi
efi Deus tu.
l'i"al.4i.a
*
Grcgorius.
Sub ludxi
fpccie torpcns
otio
anima de- i'!':^'
'""''
fl j.
"f-.
principcs
eius
vcluttariete.s
noninuenietes
pafcua
abic-
a^ Lif.1
i. bf
viinitum. c
Uigeilloneiu
d-.ibo!I. d^H^c.
riintabique
fortituJine
antefacienirubfcquentis.
Zain.
af fnrautlotnsconijue
iionis ?Ptima tcperitio.
b lEcdcfia vel akiin.
tr/-jtiioi
.lis vci
fpiiiiujlis^
If
rro
qua
affl ftio. Mandatorum.
ralis
q
incciTanicr
ilcrat.q.ddiuinac
l--cvItio&:pfcda,
cilegislaror
prx-
d<crat.f.cumcade-
rrinmanuhortili,
^
anullus
fubiieni-
a
Recordata eft lerufale dierum afHidlionis fuae
Sct
prarua- iyirii
afViriutuni.
bC.ileiiium
promiflo
uai
f
Itonorum
qux
contuliteiiDeus lu
Aegvpto,
in tcrra
promilliiin^.Jc
in ''ftrro
cfAiii'iij.
ricatiouiS:,omnium
dcfiderabilium fuorum
quxhabuc-
Ail habenJum fcilicct,cr,t condita
vnde.Cogitaui
dies
an'iquos,&c
af Kcr diucifa vi i
bf
Cordis -iffeftus.
rat
adicbusantiquis.-cumcaderccpopuluseiusin
manu
aTDsinonuin bf
\ ius non
potcrat,&
Deus nolebat. c1 Vn e
imusindignitionis locus.
Iiiia
cuin ir.iuta coinun.eli.i Hiniflaci>. dTChaldzi vel
quilii
ei Gentijrs vc! dsinones.
ho'ftilij&
no eifet auxiIiator.Vidcrunteam
hoH:es,&:
dcri-
a^SKU
hodie ludius deridcmus. bl^V ti
quod
i.lhoc
refpicit ipfa autemgcmcns
& conuctla
clt rciioriuni idciico eriin domirtusinducit tribulationem.vi
peccator
conueitatur& viiiat.
c^Con.!ertio
vel
conf^^fllc^quia noiipeccatuin
excufat, fed vt
peccalum ignofcattirpoliulat.
'
fTrc.itum inh.li:lit.itis. JX j
lociisccjiiiiellii^nis.
ferunt fabbatha eius. Hcth. Pcccatum
peccauit
le-
^'
pepropcccatis,velE
paganisvcl
hatreti-
n. I'i/per
videtHten
t^'-
hls.&c.
Siciitnos
hdie
rccitata lab-
btha ludxoruderi
dnus, gacupcre-
nrrunt
in
quovc-
rlfabbathum
habc
rdcbuerunt.
H-xc
cbutemiuftadeli-
Orum copcnfatio
c^crcinmanusho
S
flmi,rccordari
iu-
gerdicrum,
nofo
linafflidionisjfcd
eiimpia:uaricationis,&ad
rcrnm dcfidcrabiUum vfus
c:rccord3tiocinhiarc,vt'deaffli(aionenouus
dolor in.
dlcatjdcprjeuaricationeconfufionis
ma2ftitia,de
rcbus
p-ditis
inardefcatirrcmcdiabilisconcupifcentia,
dcoffi
ciiuaerclieionisopprobrium
vrat.
Rf.f^
/f.Anima licctfcrorecordatur
defiderabiliudu
cnrpicitfeartarivndique,&in
manus diaboli afFe<au$
foscorruerc,& quodputabat
fecurius
ftare,diuinapcr-
cirumvltioncjtunc prxuaricationisfadaoccurrunt
,
tucaiH
rtionispcflimx, quapcr
muhaaberaueratfaci-
nrarecordatur,n6
adconfolationc,(ed adpocnajcxage
raonem.iu.xtaittud quod
in infcrno
impij
diduri lunt.
tamnus a viu vcaiatis Zir iuiuvs^umm
uubis nun lUnXit
,
ful
nt tsi ortus
nobis.LaliatiJumus
in vui
ini^uitatis, &perd:tionis,
abutauimus pi.is
d^^ctles,
Quidnobisprofuit fuperbia,jc
diuitid
rnopultntia^Tra-ilmunt
emn'a,ta'qtam
vmbra uio-iis intnali
?^tatevofl'ai.n>:fnmptt
lumus,f^idc'Unt
e./nt
hii.&c.M3.\iQm
fpi
ru.svac3tionisnoflra:otia,
ad
cogitationesiUicitas per-
tihunt,& ficdcludut,quodcanonicismonachis&om
ijusqui
Dci vacant
miniflerijs,valdccaucndum
cfl.ne
m lolum ab intcrno iudiccfabbatha corum
cxprobre
ir,lcdetiam ab hoflib.deridcantur.Si
aut
pro
vanis nfis
<u;itationib. fabbatha nfa dcridcnt,
gd
de illis
putandu
e ,
qui
cfi Dco vacare debeant 6t
flagitiofa
comittcre n5
frmidat. Si
crgoDcovacare volumus,ipfi
foli corde&
C^porcvaccmus.vndct^^cjfeet
videic,qu'jnia
t^ofuin
Detis.
.^ccrdati
'/i.Srpe.n.jntuet
ecclcfia
populu
fuu cadetcm
manus hofliii. i.demonu.alius pcr
auaritiam.alius
per
i:uriacadit,aliuspercarnis
obtc6lationc,prohisoibus
liklmilibusecclefiacontinuedcplorat.rccordaturolum
ddderabilium
fuorum,ideft,qu? nobispromiHa
funt ixi
c^lis
flctur cum
dicitur,
Fideruut
ea,&c.PrC'
ccptocnim
legisab
cxteriori
opcre
in
fabbathoccffatur.
Hofles f abbatha vi-
dentesirridet,
cum
maligni fpiritusip-
fa
vacationis otia
ad
cogitationes
illi
citiSjpertrahunt,
vc
vnaqusequc repro-
baanima
quo
re-
motaabcxtcrnisa-
dionib.feruircDco
credit.eo
magis
co-
rii
tyrannidi
illicita
lo
cogitado
famulet.
b Fiderunt eam. Sx
cis,velvitijstraditi,
pra:uaricationisnoflr.'E rccordamur,
&tunc dsemones
fabbatha nofira
derident.cum d bonis nos feriari videnr.
vnde. Qui
mbulant me
exultahunt,fi
motus
fuero. Pfal.ri.l
c
Vmatimpcccauit.
Pafchafius. Caufam
tantxmifens
dcraonflrat
efTepeccatum fingulare quo
retentocmnia
"'*<
tencntur,quo abfcnteomniadimittuntur, hajceftincre-
dulitas.vnde:.^/erf/'f//ae'incrf(//^/.Exincredulitate.n.
^""'*"'*
Dcu m
femper cxaccrbauerunr.idola
coIuerunt,in
Chri
ftum crcdere noluerunt.vnde. si hon
vmifjem, &. lo.eis non
^*'*"'^^"*'
f'if.peccacum
nonha.
TtoptcreainJiabHisfaiHaefi. necrelidus
cft in
calapisfupcrlapidcm.Owncr^/^ijj/oy/^M^jwtejw.fcri
bx,
fcilicer,
& Pharilaei
qui
lucri caufa
peccantcm
dice-
bant
populum
beatum : & econucrfo
plebs delinquen.s
beatos vocabat eos
,
& col umnas in domo domini
,
(zd
modo inuicem fe
fpernunt ,
qui
adulatidnibus crcdide-
runt. Oitnens &
conuerja mnirjum.
Captiuorum
cxprimit
habitum
qui
dum
abducuntur,retr6afpiciunt,natale
io
lum
plorantcs
&
gementes.
> Theodor. Pcccatu
peccauit
Icrufalem
proptcrea
fafta
eftincomotione.
Qiiapropterhiquipriuseam
venera-
bant
fpcdlato
eius ihfortunio
, contumeliofi fucrunt in
ea.Pofthasc mcminit
pcccatorij
cuiufcunquegencris.
Veccatnmpeccauit.Q^afi
dicat. Aiiima
pro peccato
infi-
p
delitatis
per
diucrfa vitia
raptatur, quas fupra petram
vir
Moral.'cer;
tutum non
fixitgreflus: vndeangeli,
vclvirilaniaiqui
priusglorificabantcadefpiciunr,
vt
tandemgcmatpec-
catum
fuum,& redeat ad
Deum, audiat vocem moncn-
tis
depoft tergum.vnde
Ifaias: Erahtaur^s tu^ audimcs ver irji.;o.c.
btirn
puiltcijurn
monentis. Indc
Mariaconuerfaretrorfum
i"^"'* ^
inucnit
Icium,quem quxrcbat priusnccmucniebat:Sic
& lerufalem
quahicpropeccatoinfidditatisplagitur,
^fico-
NICOLAVS DE LYRA.
I Fafli funt
principes
cius velut arictes.
mfenfati.
i Noninucnicntes
pzCfjme afJiiSli.
j
Et
abie.&C.^(0'/ potentes
in
aliqt4o
rrfiflere.
4
Ante facicm {ub.i.in
captiuitttrm
dncertis.
5 Rccordatacft Icrufalcdieru afflilionis
fuae,&c. cdft-
d!i<,i},!ila affl
ci
merltbiibi
vencrat
^f> piccatafua praterita.
6
Omnium dcfid.fuorum. in diuinis
condeficnftonibusftbi
jaisad
vntum.
7 Quae
ha.a dic.
zn.i.tempcre Moyfi quo
Deus
pauit populum
ilLum
illumclo c.tUla.AO.annis,^ mntta alia
borrficiaconiulitet.
8
CumcaderctpopuIuseiusinmanu.a/wrf?cn/>K/fv
tentta co<itfanorum
, &ideo vnum
Dppufnorum aiii,daci
mcmoriU
reducit, & ctiam
magii apparereJacit,
i^uia oppojita
luxta
fc pofju
magis elucfcunt.
5)
Vidcrunt eam hoftcs.
captam
&exulatam.
I o Et dcriferunt fabbatha
dus.ldcji
cuUum Dei
}frael,rcpu.
tantcs
quod faluare
tiopoteratpopuLum iLlum,fed
hoc
rtmouetpro-
pheta
dicens.
I I Peccaiia
peccauit
lcmD.peccatapeccatisaccumulauit.
k Pro-
I
TaBfuntprincipeseius- idcft,do<5lorcs
&
prjclati.
i
Felutarietesnoninuenitniespafcua.la^crinim
literaru,fcd
p:uniarum.
3 EtahUrunt
ahfque,C^c.
idcft>
incaptiuitatcm
vitiorum.
4
.>)e/acimytt6.fcilicct,daemonis,quinon
rcfiftcntes
fii
impcUitdc pcccato
in
peccaiu
m
abyflum
vitiorum.
5 l\f:cordata
eji laujalem
ditrnm
affitciionisfiu,& pratta.
Co
ficrando ,
9 pcccata
fuabene mcrucrunt talia mala.
6
OmniHntatiidcrabili-.rnfuori* r,/,
&c.i. confolationu di-
uinarum
quas
habuerar
temporeChrifti
&
apoftolorfi'
8 Cumcaderet
popuius
lius. aftatu VKtutis in manusda:-
monis.
t
Et non
fffctauxiliator.qnia
dodlores &
prxlati qui
debe
ret auxiliari
paru curant,nifi
deprofciau
fuo
temporalL
9
yidcrunt tam
hojies. ideft infideles.
10
Et
derijeruntfabbathaeius. ccclefia: cultum idololatria
reputantes.
1 1 Veccatum
pcccauit Icrufalem.(^c.Hic redditur caufa
prx-
difti
cafus,qui
eft
multipUcatiopeccatorum
eius.
Tom
4. G
g
2
935
Gloforcl.&NicoIai
deLyra
93'
^
fi
cognoucrit
& crcdidcrit. coniicrra rctrorfum &
ingc-
A
mirccns.inki;cqiicm
mortuuacrtimabar.inucnitt. Qiii
vcro incrcduli funt
,
ncc
afpiciunt
rctrorfum , v(qi
hodie
ficut Cain
inflabilcsfunt.&portantconfufionisiuxfi
gnii,&
in
I^abyloncm,
idcft,
inconfufioncm tcndunr.
Ttccatmm
petCMmt.
AUegotk^.
a
b
Allcgor.
Ecclcfiain
mcbris (uis
aiiqua
hxrcfi
poUuta, pcc-
catum infidclitatis
pcccat
,
idcoquc
in-
*"*
"*

nulla fidci folidita-

tc
fundatur,q prius
fundata crat
iupra
firmampetra.
Hos
autcm
populi
,
qui
cos vario affcdu
gIorificabant,vidc-
tcshxrcfimcorum
d catholicis
\
dcic-
Mttt&m.
aam & conculcata
n
fpcrnunt
& dctcfia-
tur.
Ipfiautcmgc-
mcntcs.
a
ref/>.idcft,bonum.vndc.
Vide domine
affliBionem
meam.
Bonum eft enim
pcccatorcm
fc
rccognofcere,&
cii
poe-
nitcntia &
gcmitu
cxdamare: yide domine.
b Sordes eiks.crc.
Triplicitcr plangit eam.quia
cotra Deu
pcccauit
,
quia
ncc
pocnituit,
quia
poil flagella
ad Dcum
rcdire
noluit.vnde:iiM
non eii nccrdata
fimsju!.
Sordes eius.&c. Pafch.
Quafi
lerufalcm inftabilis fad^
cft,&longaviafatigata,fordes
in
pcdibusportat: quod
magisdccxtcrioriplorat. Pcdesiynagoga:.
dodorcslc-
gis
uint
, qui
pcr
viam
qutc
Chriflus cA
,
cam duccrc dc-
buerunt. Scd hi
pcdcsfordibus
fcclcrum
inquinati
funt.
Nccrccordatacft finis
lui.idcft, Chrifti,
qui
cft finis
lcgis
ad iuftitiam omni crcdenti.
Ideodepofitaeft
vchemcn-
tcr. vnde
propria
voce lerufale cxchmsv.yide
domitie,&c.
A
principio naniquc
&
hucufqucdcplorauir prophcta:
abhinc autera
ipfafua dcploratfuppliciahumiliata,&
pcccatum
fuuiti
confcfla,quodCgnificatTcth litcraqu?
intcrpretatur
bonum. vnde: Bonummihi
dcmine,c,mahimi.
me.
Ipfaautem
humiliatanon
fuftinetampliu.sprophe-
tam
,
fedcum
gemitu
,
&
lachrymis
exdamat. i^ide do-
7wie.Morc
rcthoricoconqucftionemcum indignationc
facit,vt iudiccm contra hoftcm moucat
,
&
ipla
mifcri-
cordiam
fufcipiat.
vnde addit. Quoniam creflus cH inimicut
uerfationis candore
pcrdidit.vndc,'"^//*)',?? lerufahmt:
ttre de
pulueri.Animi.n.quQ tcrrenisintcnditaftilni$,i&i.
dcs ncccftc
cft,vt
habcat in
pcdibus.i.affcdhbus.vndcHi..
miliata
tji inptUuere
anima hoitra. Ab his
quotidic pcdcla.
uadi
funt,nec6tingatquodfcquuur.0todfftyin/j/a,,^
politatllrthenuurni
fPerdiofHiiTiti.
ffdiurfKrin. b**"ib8tPhrifxi
quibcjtificintpopiJam
vndc.
fHsrrtxiapplMiHcftct.vcl jn^rli
vcl larrti liri.fopniUMneuscjui
bcacum t
dicum,ii>fi
tedr
iplut.
rufaIcm,proptcicatinitabilisfa(fi:a
cft.Omnes
^ glorifica-
af Ca.iiujm conuiftjm, harcfi ccnfulani.vel vitijjconftupratam
bant
ea,fprciiciuntillamj quia vidcrunttignominia eiiis,
a*rciiaiun)Cogii>r
rm b1 A^ Dcuui
quemrcliijueiat. i^Perpcrnitcntiain
wi ronucjfaiiotirmca-li vndeezciderJt. , cciSunum.
ipfa
aiit
gcmens,&
conucrfa cfl: rctroifum. Teth. Sorcies
a^Do^lo
i.i. a
quibus
dibuli
poitari.vcl
aftcAibus.bl
Chiiiti vel
ludici/ lui#ii,vel
cjpnuiraiis.
,
_
Cf A
lolioirKjli.
I
2
4
5
cius
intpedibus
eius.nec
recordataeftlinisfui.tDepofita
7
TSpiiieumfjnftuin.
a1
Voxiplius captiui.
%V' in fc.cjcis 8
cfl:vehemcnter,nonhabens
confolatorem. Videdominc
9
a^Non iniquitJtcm btContra
te
fuptibicns.
c
fihiincipium
malotum
fiilicet ouiJ vid t Dcus
grmesingtcirjifjnftuaiium
fuum j.
afflididnem
meam,c]uoniamtcrcdus
eftinimicus. lod.
TOpeia':oif,veI luggdtionc.btCli-ldius
veldiabolus.clRrgnu.lacerdoiifi, Ijnajfanaotum.vafa
pren.
la^Hdf
fpc.baptilni.i.corpusClirilH.Sc
caretjs
viituie.d(iuali.Hjc^ft
pia:ii,uacaufamaiorii.
Manu fua mi/it hoftis ad dmnia dcfiderabiha
eius,
t
quia
4
10
it
12
hi:brns.Sc^
dicatani
ma, dicat
ccclcfu,
ynde domint
afftH,^
ncmmem.
nonpcc-
catum
vtdamncs,
/eda/fliHionem, \i\i.
bcrcs .
quonia tTtHnf
cfli.
tibiimputiins,
tibiinfultans
quafi
npc]ucasnoslibcr.
re.
vndcDauid,)-
ti d:cut
aHimx
mt^
.
efl falus
ipft
in Dtt
.
AWcgOT.
Sordes fi:
Ecclcfia
fordcsjpc
dibusportat,quiai ^
huius
vitjcmilijria
ncmo cft
qiu
Giic
fqualorc
vitiorui"
Hifio.
Rom.io.b
Tli.
inccdat,falteinpcdibus,quib.tangiturtcrra.Indcdnsf
dcs
difcipulorum lauit,&
nos inuice lauarc
iuflit,& a,
ftolis zit. Excutiie
puluenm
de
pedibusvcjtris. Pcdcsaute;.
circo
lauit,
vtpulchri
eflcnt & mundi , &
ficpertotu
mundu
prjcdicaturi difcurrercnt,de
quibus
dicitur.
^n.
puUhrt Juntgrejius
tui tn caUtamentis
JUia
principis
. Er alihi
CaUeati
pedes
in
preparatione tuafigeltfpacis:
Sordcs au
in
pcdibus,vita reproba
in
pra:dicatoribus,quia
noaic
cordantur finislui.ideft,
iudicij futuri,vndedcponentu
vchcmcntcrinconfpedu
Dei,non
habcntcsfpiritumi
folatorem, qui
aliosconfolari
dcbcrcnt.Conucrficrgc
& humiliaticlament.
b
2^un
est recordata. *r
Thcodor.ConucnitenimnoDdr
pro(pcritateconfiderc,fcd cxpcdarc
mutationem.fljtti
do
ergo
ei nemo adfert confolationcm
, ait,
tu dorant
qui
intucris cam infcliciter
agentcm,mifcrcre.
c yidedominc.
Quartufdccimuslocuspqflioriis,inqui
orant
g
audiiit
humili,
&
fimplici ofonejVt
miiercamr
d
Aid(,j/;zm.Quintufdccimuslocusconqucftionis,f.
quem
non
noftras,(cdnoflrorum
fortunasdcploramt
ficuttipfeleremias
fortimam
populi deplorat.
Palchaf.M<itt?/j)d?w.Chalda;us mifit manus ad fantt
fanftorum,
adquem
nonlicebatnifi (olisfaccrdotib
iwcMjcontrarc. (ciIicct,nontua:
imputatiuftitiaj,fcdfua:fu
introirc,
& fcmelin anno,&
cumfanguincvaiadccor
perbis.q.d.Videprimum
afflidione mcam vt mifcrea
C ris, non
facinora,
quibus
irafcaris.
Deindequiaeredus
cft
inimicus,
vt vlcifcaris.
Sordts eius
inpcdibus.Animz fordes habct
inpedibus,for
des vidclicet
vitiorum,f.qua;
calcftis vits &
priftina:
c6-
ucrfa-
abftulit,
&
fanduariij^phanauit.Cuiusrcicaularedd
quia
viditdns
gentes mgrcflasfanduariu
(uu.i. luda-'
Gentilitcr
viuentcs,& landiuarium
poUucntcs, quodi
feprohibuerat
vnde
fequitur.
Dc
tiuibus pr^.ct'
Vndc
alibi,
Tradidit in
capiimtaitm
virtutemeorum.&c.
S
The
NICOLAVS DE LYRA.
I
Propterca
inflabilis fafta cft."on
potcns rtfflere aduerfa-
*
rijspropter Deifui oJjenfam,non proptcr
eius
imfotintiam.
i Omncs
qui glorificabtintczm.temporejuaiprofperitatis.
5 Sprcucrunt lilam.temfore
aduerfitatis.
4 Quia viderunt
ignominiam
cms.idefl deflru3ionem,&
captiuitatcm
.
5 Ipfa
autem
gemcns.ftib
onere
importabili.
6
Et conucrfa cft retrorfum
Sic.jcUictt
i
cdfuflonem afla-
tu honorabili.
7 Sordcs cius in
pcdib
.
cius,&c.
In Hebnto habetur.ln oris
cius,'o^Mj/Mr deea,litutde
muherepatiente
mcnflrua,cuius immU
ditia
defcendit
ad
inferiora.ita ^fosdantur
orx yeHimenti interio-
rtspedes tangentis
,
c^ per
hoc
deftgnatur
immunditia idololatri^
^"
abun-
ahundansin
Icrufalem,propttr quamfuit
deiiruda.
8 Ncc rccordata eft finis.
idejt,excaiata
yaijs
non
ccgitd
puniuonernfnperfefinaltterventuram.ldeofubditur.
5> Dcpofita
c(i vehcmcntcr. ab omni honore &
confolatio
ideo in
perjonaeius
orat
prof'heia,diitns.
VldedominC.
^
1 Manum fuam mifit hoftis.
idc^populus
^mmouitm
&
Moabitarum,vt duitf{a.
sa.
1 1 Ad omnia defidcrabilia cius.?*. adlibros
legis,dc quiLii
r>";yd/,i8.c.DcfiderabiIia
fuper
aurum & la.&c.<iu.-''
Sa.g,
Cijaldats currentibus aU
aurum, &
argcntum
indeiindn
lerufaiem,'fii magis
voiuirunt currere ad lumburcndum
ibrcs
gis,ed ^jcribiiur
Deut. i
?. Ammonitcs & Moabitcs
non 1
trabunt ccclcfiam domini in xternum. idt^o
fubtntur.
1 2
Quia viditgentcs.
idtJi,.Ammonitas &Aioabitas.
* Tn
M
l{
./i L I T E
l{.
f
2 Omnes
quiglorificabantea.
proptci
vitam & miracula
qu?
facicbantcpifcopi ,&
religiofiprsEteritis temporibus.
3 Spreuerunt
iUam,quia
viderunt
ignominiam
eius.
idcft,turpi.
tudinem vita: in modcrnis clcricis& multis
rcligiofis.
$ Ipja
autcm
gerntns.fnb
pcccatorum pondcrc.
6 Et
conuerfa eH
retrorjum,
a ftatu
perfcdionis
ad mife-
riamculpx.
7^/ordis
eius in
pedibus.
quod
fit cu
per
cxercitiu mali
acq-
rit habitus
per que placct
adus
malus/
m
quod
dicitur,
Pro.2.c^j
Utaiiinr ch
mdhfn erm,& exultat m reb.
pelji
mis.
8
T^ccrecurd. ideft,
vcrs bcatitudinis
aquaaucr(ae(l[
inuolutionempcccati,idcofubditur.
9 )e/5q//.f.rf.fciiicef,piumdodlorem&folicitumpaf
rem,idcopctit
diuinamconfolationcm.diccns,
j"
yide dorntnt
aJfliHioncm
tr,eam
quonid
ere.eSt nti.i.diibOt
'
1 o Manum
fuam miftt hoflis
ad omtiia
dijlde.eius.
idcft,ad
ai

rendum
bonagratix
& virtutis ficut dicit
Grcgo-bo.
j-
Noncuratantiquus
hoftisvt terrcna tol lat,
fcdvtch.r
tatcm in nobis feriat. 1
1 2
^uia
vidtt
gei!.ingref.fanHu,fH,
facienics ibi
tcmporc I
ladini ftabiUum
equorum.
>
jOmni
/f
. Thcod
In ranftaran<!!lomm
foli
pontifici
liccbarin-
^iz&x
.& hoc fcmel
in anno,
in fanda vero anteriora,foIi
Thren.
Gap.I. 5,38
rc virtus rcdcat , &
fpiritu
Dci anima
rccreataconualc- D
fcat,iurecumclcdoriim multitudine
plangendoexcla-
mzx..vUe
t/oww.q.d.fafta
funi
vilis.mihihumilis in ocu
lis
meis,quia
mcin<*s
dominitetigit wf.Coph.n.manus
inter-
pretatur.Cum
aQt manus
dni,vel
puniendo.vel
reuclan-
dofuppIitia,velin-
a fDorolnus. b 5^Carnalcs,vel vitia.vel
quia
ludzi cultum idolorum in
templum
eontulttant
^Saceidotes
Gentiliiec viuentes.
'JP
c
uTemplum.anjmain.vel
cccleham
d
^^accrdos in
quo
fuerit macula non acceJat ofFrrre.
fi
|crdotesingredicbaniur,in
mteriorem vero atnum,et
J,iita:,at
in cxteriorcm.qui
erant
degcnerc
Ifracl,
&
pro
fiyti
circuncifi
. Omncm
namq}
non circuncifum,
etia
jjllamlexprohi-
b3atintrare,maxi
ritamcn
viditgcntes ingrcflasfanduariu
fuumrdequib. prxcepc-
a TAnimam.
b
ir.vianu5,excuius taftuclamat.Videdominc.&c^
i Vox
propheta:.
'JC^yrtus
locus
conquertionis
ras,ncintrarentinecclefiam
tuam.Coph
Omnispopulus
*
ifAngoDii
libelli. bTVe.ljDci c TCa:Ic(iia protcirenis.
^
_, r 1 -
cius
g^mcns, 6cqusi
ens
panem
. Dedcrunt
prcciofa qux-
^
^"^^ fabrica
tua,
tlNonad fatiantarn bf
Aniinaliitcam.
cTQuariurdccimus locus
conquedionis
quauiUUl
Jll VlllS .
fVp.T
fynii;.w,a:,vfl
pccl_(i,vcl
animx. d
1 Faftu-am
tuam,
nn
iniquitatem
m^am. Anima
qUa^ prlUS
qucprocibo,ad
refocillandam animam.Vidednc6i con- i
obleaata
virijglo-
bTDuodcciuiuslocusindignation's, indignatieniin vidctucquod 4 rl^batUr,
maUU do
t;
& Amraonitas
jt^rcdivctat../^'?-
n^ita cr
Moabita no
inabit
in
eccleftam
dnini
in ^tirnum .
}-iiuslcgismcmi-
n lamcntatio.
Uanumfu.
Diabo
Ik audader ma-
nm fuam mittit
a anima dcfidera
bia,&aufcrtvir-
tium ornamcnta
ftruendoanimam,
velneghgentcmcc
clcfiam
tetigcrit
,
moxadfc
redicns,
&
ingemifcensdi-
cit.yidedo.q.d.
con
^*''
'9^.
fibip.m,umcucncrir
a
fl^rc.plina ^TSanfti y
miui tafta lC Vilcm
Iidciajquoniamttactaiumvilis.
Lamed. Ovosomncs 5
profitetur,qu2ad
fNoi. Ji..benie$ hic mancntcm ciuitaicni. a uCcletittr. b
fChriflum, vjideego
fum via.
imasincm fuicrca
TViitntum.
c
fQuaitufjciimusliicusconqucftionis.
f
Compatenti
corde. d KCharitatisin- .& ,.
p
tentione.
IQujs
infirmatur, &
ego
non infirmor
Quisifcand
& e n vrot. tOriSCOndita Crat
ficm,fpcm,
charj-
qui
tranfitis
per
viam,
attenditc
6c^videtc,
fielt ddlor 7
ta:m, dilCrCtiOne, afPcourreniscaileAiaptididi. bf(deft.vindemiabit. fBon s viitutum.
& Ouodillftusiu
Qm
debuir dcfcndere. c
f
Fei
Chaldzos,pei Romanos.
tB,
d< fieri
permittit,
ficut doldr mcus*.
Quoniam
vindemiauitme,
vtlo- 8
qta
videt
gcntcs,
^"
^tuas .C
fuggcftioncs
&
cogitationcs
, &
voluptatcs
in-
-rflfasfanduarium
anim2,qua:dcbuitoftium
clauderc
kn cubiculo
patrem
orare .
Tuncpudicitia corrumpi-
11,
abftinentia euertitur
,
&
princepscocorum
omncs
nrosanim.i.virtutescucrtercconatur.ficvindemia-
aifuisbonisanimamfineconfolationcrelinquit.
ianHmJHam miftt
.
Hoftis
antiquus
ad dcfidcrabilia cc

cli2manuramittit,in
membrisipfius
fidcm contami
n;is,baptifma rcfcindcns,do(flrinam
corrumpens,
cor

Di: &
fanguincm
domini
indigne
contrcdans , & vafa
ntiofa.i.oues Chrifti
quafi lupus
dcuaftans. Et cau fa ta
naliredditur,quiageiues.(carncm amatcs.quafi pr^
omm
retinentes,& Chrifti circuncifioncm non haben
tcminii^ri altaris cfficiuntur.
a
Omwrpu.Pafchafius.Quantam
famem Iudi
pafii
sut
niori^no tacer,&
lofcphuspr^cipuc
manifcftat.vfi hic
Omsptipuluseiusge.ar qnte.&c.ad re.ci/.i.corporalcm
vita.
Fiie do. Nota
quod propheta;profuerit
,
dum fe non
pingcntem
Icrufalem
planxit, quitamcn fupra quafi
iinobiliotibus membris
plangcns
inducitur.nunc vero
qafivitalifpiritu rcccptoomnis populus plangcrc per-
.
otur.^j!it<a.Sicut.n.galIinafouctouafua,
&coani-
nt, fic
fpiritualcs
viri fubditos
fuospaulatim
,
vel mo-
rndo vcl
plangcndo
fouent.vtfibi coanimem.
Omnispnputui
eiut
(jewrwj.
verbi Dci,
qui
dc
C9I0
dcfccn
d.Inangufliafamisccclcfia
hunc
pancquzrit
adofto-
n.nccinucnit,quia dcderuntqua^qj pretiofa procibo,
c<eflia.f
pro terrcnis,
ajtcrna
pro
caducis ad rcfociUanda
?:m,non
fatianda,
quiainnumefisdefiderijsacccnfam
rcocillare
poffunt,non fatiare.Hmcquoqi populus ge-
n-ns&qu^renspanemDci, quiapraui affliguntur
&
Oiciantur
,
quia
non ad votum deliciofie vits afflucn-
tihabetur.
b
DederuHtpretinfaquieque.
* Thco. Hoc loco
prctiofa
V
catinfantes . Nam
guftaucrunt tempore
famis ctiam
icarnibus humanis.
Infciix aia
prctiofa
qu?q;pro
cibo donat ccclefia ,
qfi
C V
tutcs mcntis ad tranfitoriam dcledatione inclinat,
&
ribcillare nuit
,
du diucrfis
vitijs
&
defiderijs
fatisfacerc
rachinat,vii.Po/>M/f eiusge.& quttrens pa. plangitur, quia
qauispretiofa
quacq; pro cibodcderit,pcupifceti.-E
afte-
tisnofatiat
vifu,gutlu,&
CcCtcrisfcnfib.Vii fi
qua
for-
tb.
NICOLAVS DE LYRA.
^
I
Omnis
po.c.pr^ anxieiatefamis,
qu^x prauduit
in
Jerufalc
,
]* 'ejfa
a
Cbaldxis,vt habeturjupra
.
3
S.ca.
2-
DcdQ.Scc.iUi
qui
erant diuites.
2 Ad
re.animam..arf
mitigandumfamim^&non adfatieU-
U\,tdeo in
perfona
eius orat
prophcta
dicens.
4 Vide
d.<iJfitciionem
meam.
C
faft/i/wTww/jy.Vi^'^'''"''"''**
hsefficiturecclefia
cum crcfcente nu-
mero malorunon
fummapetit&c?-
Lamed.
Ieftia,fcd
infirma & terrcna.
d
itfwerf.DifcipIina
vel
ptritio.Quod.n.proph.lugct,aIiis
difciplina
cft &
ptritio
cordis,vt lugcat
fimili molandli-
e o uos omnes
qui.
Pafchafius.
Proprium
eft miferorum
Hiftorici.
tanto maiorcm xiiimarc fuum
dolorem,quant6
alienu
minus
intcUigcre ftudueri'it,& quo magis
dolorem fuu
fcntiunt:tlicnum fibi
xquari
non cofcntiunt.Scd venus
reliquia: qua;
falux
fiunt,contritionc
cordis talia
deplo-
rant.quandofan^uarium
deftruitur,
tcmplum piopha-
natur, altaria cuertuntur , lumcn candclabrorum extin-
guitur,libri
concrcmantur.faccrdotcs&
Leuitoecaptiua
tur,virgines
&
uxorcshofiililibidincpolluutur,omnia
fanda contaminantur . Prohis&huiufmodi
rcliquijc
quaifalua:
fadxfunt non
immcritoIugent.cumgentS
fuam
,
non minustcrrcna
quam
cacleftia bona
pcrdere
vidcnt : fic-n- vindemiauit cam Dcus iufto
iuditio,
ficut
in
Icgc
&
prophctis
locutus cft.
wjomncx.
Animavitijspraegrauatanontamenom-
, ,
ninocxeaecata uidensalios cum defiderio ad
patriam
fe-
Moraliter
ftinantes,& peruirtutum
uiam
gradicntes,cumingenti
*"
dolorecxclamat.o vos
ojwn,2rc.q.d.videtequib.lauciata
pcriculis
,
quibusafflidlatribulationibusquibus
fubia-
;
ceam
paflionibus.
Quoni mvtndemiauit rfo>wix.bona.f.uic
tutum
iufloiuditioabftulit, quibus
me
quafifponfam
dccorauit,indie
furoris fui exacerbatus malismcis.Vos
crgoquitranfitis peruiam.i.quiprcfcntcmdefpicitisui
tam tendentes in uiam ueram
qu^
Chriftus
cft,
uidete fi
cftdolor
ficutdo.mcus,c?lcftia
amifithcfaurizaui mihi
iram in die
iuditij,
&
grauata
malis meis
,
non
poffUm
uobifcumfcftinareadgaudiac^li. _ AUgoric^;
vos vmnes
qui tranfttis per viam,attendite,& videtey&c.^i^^tZ
Sion
cuiusc6uerfatioeftinc5lis,'decelo
in
terrispofita
Pftl.rx.
mebia fua
confpicit,& qu? patiuntur quotidie
de cxccl-
foconfpicit,uii
miferando
proclamat.
o
vosomntsjantfi,
.(.dc
quib.Dauid
dicit."{a ibarit,& fiebant,&c.Hi eut
p
uiaqu?Chriftuseft,ueftigiaciusfequetes,neq,-addcxte
raneqi
ad (iniftra dcclinantcs . Vocati n.ad
pafchalcs
da-
pcs:& pafchalia
uota cclebrantes, agnum
fm
lcgem
co
mcdunt feftinanter.Hos
pfpicit
eccfa
uiarcgia
ad
patria
gradietes,q
mulrisfiliotucuris
ppeditaigemit&clamat
u vos
own,d^c.N6
utretrahat a
uia,
fcd utad
copaticdu
moucat:attedite mete,& uidcte intuitu chrtis,
fi c dolor
f^
ficut
5
Etcon.ielcuutiituehm,
6 OUOS.Hic inducit
propheta
alios ad
compafftonem
dicens,0
UOS omncs
qui
tran.
pcr ui.propb lerufaiem dejirutiam.
7
Attcndite &
ui.per compajjionem.
8
Quoniam
ui ScC.
Loquiturdc lerufalemper modumvineiCf
cuius
tUujura
e[i
diffipata, &frucius coUtQus^ quia
muri
leTuj(.-
lem etant
dijjipati,&
omnia bona
ajportata.
4 De
M
l{
.A L 1 r
H.
I
Omnispo.ge.Qx
tali
contcmptu
fanfti loci.
'
T
,
f
qua.pa.zd famis
tcmpcrationcm
. Et
quoniam
hic
t
ualdc
dolorofum,fubditur.
4 A^irfedo.oculotufclcmcnti^.
Prouocantur etiam
ali)
ad
compatiendum
cum dicitur.
6 O vos oes
qui
tranfnisti^c.quonia
vindemiauit mc.vt lo.rjl do,
tradcs meinfidelibus,ad
meumfanguinem
cffundcndu.
Tom.ii. Cg s
-ij
939
GIoford.&NicoIaideLyra
p^
^
ficut do.m. Murtercim
ptrtl
tri.hs. Vndc
Apoftolus
. rilioli
A
metquosuerimpJrtutio.EcdcCn.nquxpeiitSc^eTicut
&
nutrit&
ladhr.proomnibuscontriftatur.vnde.
iiuis inftr
matur, &
ego
non in. Sic ctiam ccclcfia tcncros laftat, aucr-
fos
rcuocat.pigros cxpc(2ar,pr2Cipitcs
vt
prouideant
ca-
Caat^,c
ftigat
nc
qucm
ho
fliscxtra caftrain-
ucniar, duiplaor-
dinato
agminc
ad
a
patrii
fcftinat ,
vn-
b
dc.
Qtfdcit
ijia
qint
tjcendit ptr deferturn
fuMt
aurora. Adz(cc C
dcntcscrgo
vcl tra
fcuntcsab
cxcclfio
libus mcrabni di-
citur. Ovos0is,&c.
rorumA concupifcentias
. Conucrtit me
rctrorfum.vi
poft iplum ircm.nonpriircm.Hoc
rctc
Apoftolisconv
miflTum cU.vt
de mari huius mundi
pifces cxirahant:Pf
i,
dibus meis: vndc, Ah omni via mata
prulnbui pedts
meos.
Po
fuit me dcfolatam
prxfentibus bonis.qua:
mihi
prius fc
latiafuerant.Totj
aTreiptopheiu. bQui oonmeBtftut.
cti^ujj
eteetl<aui illum. d Tludiiij.
'
cTEx ipn<donis.l.$|uritullanAieruditur.
f
TAlto
eonfilio.
5Q2;n'u
lociu
conqueft-onis.
cutus cft domfnus in die irsfuroris.fui. Mem. Dc cxcclib
a1Apparueiuniilli(dirpcttitzlingu>. TSpiiitu'l>i>^i-
b
^ Foitioiibus. c TSic-
d TDoflf=ni.
d
mifit
fgncm
in ofsibus
mcis,e*tt
erudiuit
me.Expadit
letc
2.

IVoluptaiibu.
bTDe vitij
d vinute.
TDeinHdeliiatead
lidcm. ciVt audnem vocem
poft
'
trrcuir. moncnti. dfSlc. e TTfnrno
folatj).
f *Omni
temp^re.
pc'dib.
mclsjcou^rtitmcrctro^rfum.
Pofuit mc dcfolata tota

Trizrcnliavits
dolore.Oc delidciio tututx.vnde.Fuctunt mihl
lachiyms
mex. b
TSempiteinum.
TConcelfio. cTQu^tfi
Vindifta
punit, quidoimire
vldcbatut. iMe dirniente.
d
TSupetpn-^ndum
mihi. TPioi'ocan5
Dcum ad vinjiftam
quiaaliafunt quaj
d
dicm^rorcconfcdam
Nun, t
Vigilauitiuguminiquitatu
^
.. _ -_ _ .
i
TQui
ex meluni. b fIn leiiibutiooc doinini. c Tlniolubili
vinculu.
rTanqiiam graue pondut
f Buna
prohisdolco,
alia
quzabhisquxin-
tus,
vcl foris funt
tolero,a
patriadif-
fcror,
in cxilio mo
ror.Attcnditecrgo
dTTanquam luffbcatutf. T
e ISiriit laqucu^
luHx.
y
mearum t in manu
ciusrjcoudluta:
funt &
impofirg
cdllo 8
,.. alVtnonp^ffini
lefiflfie. h
Tlufto
iuditioDei. cTCh.-Mjti.vel poiiu
Roni3j.i,hortis,
vel diaboli.
p w.. ...
..v>ji.in,c
mco. ''nfirmata cft virtus mca; dcditmc diisin
manu,dc
10
porefecure,
& 1
punequicfccrc.i
dic
mocrorc
con
fcdl.dolorc.Cprpi
tium
tribulationii
& amore
futurc
rumbonorum,
C
Expanditnir,^!
^
^ Thcodo.
Rci
h
vocatmala.qiiaK
uitarinonpoflun
Etcnim
ctiamqu
aufugerunt
cap(
funt.
d
yi^itauitiug:
Pafchaflugumii 71
quitatis dormi:
cftinncquitiati'
t.Cot.t.d.
MaL/.a.
HiOorica.
Moraliter.
quamuis
ad brauium nos indcfcfla
rapiat
dcuotio
,
vidc-
"
tc dolorcm
mcum,filioscducarc volui,&cduccredc mi
fcriacxilii,&pcrduccrcadgaudiac?li
fcd
multiabcrrat,
multicxafpcrant, multilangucnt,paucifuntqui
venirc
curcnt.Omnia omnibus fa^us
fum,vtomncslucrifacia:
pr
o omnibus
lugco,pro
omnib. vror. f^idete
n^o ft ifi
do.
fi.ft.do.m.
tcditccrgo
oculum mcntis ad cxtrcmum iudi-
tij
diem.& vidctc.
Qtioniam vindemiamt.i. vindemiabit mc
dnsindicfurorisfui.dcquo
dr.Domine
neiufurore
tu.ytto.
tfi
do.in
t/it/wr.quando
rcddct
vnicuique
^m
opcra
fua.
a
MF.Inccdiu
tcpii rcgaliuq; domorii,&
totius ciuitatis
fugicntiumqjopprcflioncm
&
defolationcmfignificat.
b De
e.mi.iji. Pafchafius.ifupcrnam
vindiftam dc
quo
in
Iobdicitur.IgnisDeidefcenditdec^lo,&c.Ignem
mi-
iit,xreas
f.potcftatcs.quibus
cruciandi ludsos
vfqueho
dicpoteftascft, inolIibu.smcis, vtfortia.f.intcriusextc-
riufqueaffligant:&
ficcrudiantur
qui
Dcum blandiente
audircnoluerant.vndeaddit.&crudiuitmc.
Expandii
re-
tepedibus
wm.ncpoft voluptates
& dcfideria vana
vfquc
ad finem
vitaiircm.conucrtit mc
rcper anguftias
& tri-
bulationes.
Vofuit
me
defolatam.
Defolati funt Iada:i
vfquc
in finem fzculi & moerore confcdi.
vigilat
in mcd. vn Icremias.
A^jV^tw vigUantem ego
yi
Cui dns.y
igilabo ego fuper
verbum mcHm,vtfaciani
illud . ^
bis.n.torpcn tib.peccata
latcnt
,
fcd in manu diii
vigiUi
du nosadvindi6lamiuftacrctributionisaccufant:vnc
/^oJf
languimsfratris
tui ctamat ad me de rfrra.Conuol Utc
quafi pondus
ad
prcmedum,&
impofito
coUo
mco,:
torque aurea,funiculo iniquitatis
circudata.vii in Pn
Funibus
peccatorum fmrum (juifq; conilrtngitur
.
Datacft|c
in
manib.pcccatoru,necpotcrat furgeredonccintrct
nitudogetii4,gjfignificat7y/<w,cpinterpretaffempireri
Sempiternuin
.n. cft illi
iugu
eius,&
captiuitas pcrpcti
14
yigilauit.lvtgvtm. animxvigilat
in
manudi'ii,qusre
tijs
& fcclerib.
fubdit,
nifi
quotidiepoenitcndoponat
coram OCulisfuis.vn.TTcMrK
?
contrameeflftmpcr.'
luit.n.Dauid
vigilarc,& pcccata
flctib.
ablucrc,nevic
rctiugumeoruminmanu
domini, vndc,^(frre/<i/f
a
pma.me q.d.nolo,vt
in manu tua
vigilcnt,fcd vtego
tra
peccata
mca
vigilem,&
fletibus
pnrgem.nc
conuo
tas
iniquitatcs imponas
coUo
mco,
nec des mein ma
de
qua
non
potero furgcrc.
yigita.Dunx
ccclcfiatentationib
quatitur.vigilatini .:>
nu dni
iugum iniquitatis
cius,&
hoflib.tam vifibilib
De
f.Ycf//o.pum
anima
pro pcccatis
a domino
corripi quam
muifibilib.fubij citur,amiflis monilibus,qui
d(
*
tur
,
ad fe rediens falubritcr
compungitur ,
& in olTibus rat ei in ornamentum
fponfus.vndc ingemifcens
ait,(
fuis.i.
cogitationum
meduUisadomino
ignem
veniflc uolut
funttmpofttie
colio meo.vnde Ifaias M.Q.uia ^iix
sion
AUegcrk^.
tcftatur,vndediuinituscaftigatur,&cruditur.Etquiase
tit do^rinjE Dci retia coram
pcdibus
fuis
expanfa
,
gon-
ucrtiturretrorfum,abftinct abillicitis:luxum
voluptatis
&
concupifccntia:
in
lachrymas conucrtit,tant6 fortius
moeroreconfcdtum
plangit,& praifcntis
vitarconfolatio
nem non
rccipit, quanto
vcrius in cis
pcr
vana defideria
fe confiderans abcrraflc.
Deex.Quidc ludiis
crcdidcrunt.vclgcntibus,
& vna
C
ccdcfia fafti
funt,merit6dicunt de
excelfo, decoelo mi.
ig.i.Spiritumfandum ,
quo
corroborantur fortia virtu-
tum,&
eruditur diuinitus ecclcfia.ne vltra idolis
fcruiat,
vcl mundi delitias
quairat
.
Qupd fignificat
Mcm
litera,
quas intcrprctaturex
ipfis.f
donisSpirituflanai.quib.gra
tulabunda fecruditam
dicitecclcfia,vtcafte amet,& ca-
flc timcat
,
& ex
ipfisetubcfcit vitijs, quibus
deferuierat.
E
xpandit
rete. f.
pra:dicationir,ne
abcam
poil
vanitatcs cr-
N I C O L AVS DE~LY rX
* I "Deexdcl.mi.Scc.i.in
temptoy&regisfortalitio,&iHC<tttrh,
dequorufortitudine cofidcbat
populi4s,ftcnt offasuc
rolmr
corporis
& omnia
iihfuerunt combuUa a Chatdais vt
dt&umfuitfup. J
a
a Et crudiuit
mcquia
vexatio
datinteUtBum. In Hebrao ha-
betur.Et
fcparauit
me.l.membratim
laceraun.
S
Exp^in.Te.pc.meis.i.pemifit expandi.Et
vocaturhicrete de
ceptiofalforum propheiarum qu^e fuitpopulocaufa
ruina
,
vt
frc
quenter
diHum
cfi fupra.
4
Conuertit mc K.i.de
fiatu bonorahili
adconfufibil
em.
f
I De
excelfo mifit ignem.C. vindifta: fua:.
t
in
ofjibiis mcis.lin
viris
fortibus,qui
non
potuerunt
fe
defcndcre ab
infidelibus.
2 Ei
eruu.qm
infliaa vcxatio dat
Intclleftu,i6
fubdimr.
} Expandit
.f
p?nitenti?,vt
vUranonprocedam
ad ma
lum,fcdreucriarad bonum.
ih/atte'rfjrfefoco//o,aufcrcndacfle
omnia ornamcr
&intcr
cxteratorques&
moniiia.
Torqucs inpcc
pcndcntcs.intclligcntiam
mentis dcmonftrant.Mon
omniaornamenrafignificant,quib.
amiflisviriccdc
ftici muliebriaffedlu ambulant
extentocollo,&nutii
oculorumloquuntur, plaudentesmanibus&pcdib
vt
compofito gradu
inccdant
fecuri,gloriam
Icftantc^
rccrgo iugoiniquitatumprcmitur,qua:tantisvirtuti
ornamcntis
fpoliatur,vndc,conuoluta: iniquitatcsfii
culo infolubili
plangcniur.&impofirxccllo
eius,qL
quxdam
membra
fuffocantur,ficut
ludam
laquco
U
fpcndifle lcgimus,vndc
addit.
C
infirmata t(l
virtus
mea.Qniz
implj
in xtcmu tradun
'
tcritu,vbi
vermis coru non
morict,& ignis
eoru non
Sicut.n.fupcrior
fcntetia
qua:
Mcm
intitulaturjjcx
if
5 Vigilauit lugu iniquit.&cin
manus ei\.\s.f.(iomM,
^
vigilanter
&
{olictte
induxtt
pxnam pro iniijuitatib.meis,pro
hoc in
perfona
eius dicilurin
principiolibri
dedefiruSionepc
i
/o^wfjj.Vigilabo ego fuper
verbo
meo,vt
faciam
illn
6
Con\.\o\\x.C\int.j.inii{uitates
mete.
7 Etimpofi.col.mco.9/'c//jr(/f//Mjijponit/tfrroiJ(/fpri
s
8
infirmatacft virtus mea.Ow me
deftrente.
9
Deditmcdominusinmanu./,C/w/</<eorttw.
10 De
qua
non
potcro furgcre. yiriutepropria,f(dt'"

diuina. 4 Abfti
t 7'oftiit
me
(/e.pcr peccatoru
meoru
iugcm
rccordati
c
5
yi.iu.Hoc
pot exponi
dc mortuis in
pcccato
mor
|.
quorij p^na grauis
cft &
ptinua,i6 iugu vigilas
nouii
jt.
t
i><i cij. f.iuftitia:.
_
I.
6
Coo/./^iwpo.to/.w.ficutfardclluslatronidepI
^
8
Inftrmata
eii virtus mea.
ga
talis cftcxtra mcrcndit
i-
9
Dedit me in
manu^de fl<i.Na in inferao nulla
cft rcdef
>
t
^*./^*''
r.
41
Thren.Cap.I. ?42
yl
qx.(.domit\us
mifitde coe!o,
conncrtit cam ad
pcniten
j
jni.itacx iugoiniquitatumciusNun, quod (cmpiter-
(jpplicijs,
fcdqua:
.ranit
jjcnibris
luis acci-
,;'<" ^nt, imputarlibi
aplangit.
Uijirmata
,f Sextusconquc-
fi}nislocus,qii6d
cmadomino
bo
nmexpcclaret,
in
iiTimas
dcciderit
nierias.
r.cha.hccpleniiis
irextrcmacaptiui
tiacciderut, qua
oprimctc,ncc
pro
pfct.-c nccfacerdo-
riens
aducrfarij npftrj fortitudinem
calcaret.atq;
conte- D
reret . Hoc torcuiarcalcauit dns in
paflionefua
virfrint
'
filixluda,vtcredentibusprxmia, incrcdulis&: crucifitrc
tibusperpetuxcaptiuitatis,
&
danationistcrnxefrun

deretfupplicia.Propheta ergo
vidcns duritiam
lud.tora
deplorat cp
calca-
ueritdominus
toc
qua
n(5n
potero furgere.
SamecET
Abftillit
oWesmagn]
-
^"'^' ^'''' ^"'^^ '
,-,
f^^ii.irtiH Ifcusccinqueltionis- llufto m.iitio.
fQui
diu d.ftuivrat,
ficosmeos dominusde medio
mei:vocauitaduerlum mc
j minterpretatur.impegit
in intcritumrvtiufto Dei iu
tiolccundum impoenitens
cor fuum
fcmpiternum
i;urrar fupplitium
,
non
9
ecclefiaad vitam
pra;derti-
rtamhis
tradatur
a
^Vnde.Non adijcUtiVtiefurgat virgo
iilia irtael b
^Adiutotiam
Dei
quod
omnino.f.fublaium eft
cTlrruentibusRomanis-
dTtliges,
facerj)ote5,prophetis
do<loies, vd
ecclefix,vc!
fenlijs.
a
lldeft tfmpoiescccptoatflxit
me. fVindiftj:
tjujc
non tit a Djonili in
lempore.non puniiante
peccaium,noncoron.ii
.-inievia riam. b 1
Ptincipes,velqui
videbantut vututibusemmentiores
vel con.itus reeniis exceMenfs c TCrucis,
. n.ie: Tor-ular calcaui folu.;. \c.
b
Quod.n. dominus
patiebat
ad
ipfiuj
rcmcdium,conuer
titfibiintormentu
, ,, r, ,
extremx
captiurta
ttempuSjVt
coatererec elcctos
meos.Torculai- calcauit do- 3
tisj&perpetux
da-
'.tcongrejt.
tSynagogx,vcletclefia:i|ua:clttiliafynagoga:,velanimj: coniitenti.
t nationis > Vll
ipfiuS
*"'*'**"
b^Fons velocuhis
- '
cCSepriniusindijnationis
!ocus:faftum cnim crudele &
ty
rannidemSc violentiamhotliumoftendit. ^Wox lynagog*
veleccleiia vel
grophet,vcl
ammx. dr\l
ludit
liteix.quEoculus dicitut. ^
, f Fontem
lachrymafin.
T
minusvirginifili^Iuda.Ain.tldcirco^egopIoraSjtSrocuIus
f laracletus! 's, Ail bonum;
-
5
meusdeducensaqua,c]uiaIongefad:uscfta
mecofolator,
^
Vaf.antem
& crranu'ii,. a
*
-. J liteiam vel ad
opera
vel
qui.-; pint ecclelia
quoiidie.
7
tfemanferuiit.
In
t conucrtcns anima mcam . Fadlifunt
filij
mei
pcrditi.qm \
"
perfidiam ,;&
o?tiuitate.n. Baby
-
T durmamfpiciam*.
^
fynagogJB ploratis
inducitperfonam.
Idcirco
ego florans
, .
&c.Longefaausefl
d
^^"''^^-
me
conjbtator
cotiuer-
tens , eJ^f. Hoc
fa:pc
probamus,fiIudai
oica,
Danidcm,
& Ezcchielcm, & multos confolato-
t.hnbiicrunt:in
hacautem omnes
m.ignifici
ablati sut
yod
Samcch
fignificat
, quJE
intcrprctatur
adiutorium.
Vde Ifaias. ^nfcvan:
a i:
lufaUm
validum cfortem
& omne
iMpanis,
& omne robtr
aqus., principem
&
qutnqna^^cnariYt,
T_Yudint(m
elonujfniyiiii
i.CTi.W^VtC
ipfos angdos
in
portis
lailaleclamafielegimus
. Tranfeamuscx hisfedibus.
^6f7tt//>,ei''f.Scnfus virtutum.f.quos
in feanima fentit
c: tiuosrvnde dominus contraeam
tempus
vindida; ad
dcit,
cumdiuinum
adiutoriuadducit,quooblato
ini-
n.cusinconfiifionctncrroriscaptiuam
ducit , &dum
Tidicatorimi dotrinamobliuifci
facit,
elcdos mcnris
..aatuscontciit, vtcam virtutibus
fpoliatam
facilius
-lafiinterraalicnapoffidcat, nepcr
recordatione lani
c'*gmatis& mc!iorationevita:adprifiinum
redcat ftatu
jlhiiuU!.
Spiritualis
lerufalem
quoiics
tribulationibus
catitur,quotiesperfccutionibusagiratur,velhxrctico-
nv
ho(iibusimpugnatur,meritoplangitdicens.
.Abji:-
/ijomiKay (->, o
f.Sxpe.n.in tofoorbepaucircmanfcrc
lagnifici, quilanadodrinadcfendcrcntcaufam
fidci.
hi4'.it
idutvfurn
mt
///'i.peccatis cxigentibus. Tempus
uidicl3eadducitdominus,vtcontcratelcdoseius:quia
;)
ciiquidefendat , vcl murii
ponat feprodomo
Ilrael.
; ToniiUr laliafit dowinus
virgiiiihiij:
luda. ^. Thcodor.
:.rripediuina(c:riptura comparat fuppliciumgrauifii-
i u cum
tofCL:lari,to
quod
in torcularib.omncs vuce c6
:rantiir,
itavtneacinusquidemvnus
,
vtplurimum,
''.iig/at.
:
Hieronymus
.
luxtafcriptnr.-E
fanftaeconfuetudi-
rim intcrdum
pic vitioncacfupplicijs ponitur pcccato
rtn. Interdumin
congregationenouoium
frucluum
ppnenis
poniturarq;tormcntis,
vt Hicremias
inprne-
foti
lamentationc
plangcnseucrfionem
lerufalem lo-
qitur.
Pafchafius.Torcular vltionem
fignificat,& pcccatoru
^\i\>\\iiA,Vn(it{(z\7L%,Qi4a>erubriim eh
in(iumemum,i^ c.^^n-
gisqiuwntibusdominu refpondideinducit,
Torc.catc.
/uj.Cf.iilud,
fcilicct,quo malisfupplicia, bonisprie-
na
calcanuir . Hoc folus dominus calcauit
,
quia
nul-
Imadiutorcra
habuit,ncquecnim Angclusncque
Ar-
'^imgelus corpub
humanum
airumpCt,vt pro
nobis mo
ricns
Metaphor.autem
dickvir.To>cutarcalcar4it dominus
virgi'
nifili^i iitda.
Mctaphoricos
vineam fiiamde
Aegypto
do-
ifa;-_j.
minuseduxit,
&interram
promifiionisplantauit, qua:
' ' *
diu fterilis &
infruftuofapcrmanfitfecundum
illud,
Ex-
petlauit vtfactret vuas, &fecit labtufcas
. IdcO dominus tor-
Moraliter,
cularcalcauit,vinnmfibi refcruauit,
acinunrpcccatorii
;
perpetua captiuitatc preflit.
Torcular calcawt dominus . Stcr ili animcE
virtutibus,& O-
peribus
vacuJe dominus torcular calcat, quando
ea
qua
ii fterilem ,&
otiofam
affligitpoenacondigna,
vndcair,
Idci.ego p/".quia
fentit ie amififleconfolatorem,
&
impg
nitentem ruere,vbi
erit flctus & ftridor dentiu
m,vnde
in
gcns
animx flctus dcfcribitur,vt
fibi fciat
poft
huias mu'
di vanam Istitiam omnemconfolationem defuturam.
Ibi
filij perdentur,
ouia frudus malorum
opcrum
difli- .
pabitur,&
folus inualefcct inimicus.
AUegor.ror.frf/caHif.QLiando.f.ccclefiaeper pafilonem in, j^i.
fuamaereaspotefiatcs
lubiccit.
Ipfaverovereefi virgo
filia
Iuda,quia
de Sion exibii
lex,&
ve> bum din.ini ae
lernfa-
/fw.cuicalcauitdominustorcular.i.opprcfiionisiugum,
vteflctlibera. Sed
quiacalcantedomino
multafuerat
amurca,
idcirco
dcplorans propheta
,
inquit,
Ocutusmeus
dcducens
aquas.Sc
idco Ain
interponitur,quod
fons vel o-
ro.i^.f,
culusintcrprctatur.
Cum.n.
pra;lumcrucisprefljt,de
Chrifti latere foiis emanauit ,
vnde , Etcotitimoexiuitfan-
guis&aqua.
Hocfonte
emitur&lauaturfponfafponfi
complcxibus
focianda. Hoc dotatur
vtgaudcat,vt fpon-
foIbliinh3Ercat,folumdiligat,quifetantumdilexit.
Et
quia
Ain etiam oculus
intcrpretatur
,non
immerito de J'''"^'
hoc fontcoculusincbriatus
aquam deducitlachryma-
*"
XVim,vndc.EX!tus aqujirum
dtdux.&c.
U)gc
htiiis t(i conlolatGr.Qaoucs
ecclcfia tribulationib.af
ficit',
quoticsdcfolatauxilioDei,
ad
lachrymasquafiad
afluetaarmarecurrit.duautdodlorccxtcriusmonetcno
adeft
paiaclctus,qui
cu inftruat,
& crudiat
intcrius.pgea
funt filij eius
perditi,&
inualefcit inimicus.
Quifquis
cr-
go
dotoru ecclcfia fibi comiflam minuscouerti
vidcrir,
defontcamorishauriatjVfilachrymas.pducat^donccco
.
folatorcm,& conuertentcm
paracletu
reducat,
alioquin
inualcfccnteinim;cofiuntfilijciuspcrditi, qni.fnondu
abladati,nondum
in virum
perfeaum
funt
produdi.
NICOLAVS DE LYRA.

Abftulit omnes
magnificos
meos .
regem
&
principes,
:
phitas (^facerdutcs.
~
Vocauit ad me
tcmpm.f.affliUionis
&dcflruaionis.
3 Torcular
calcauitdns.7i<i/iff
intorculari de vuis
expri
mmvinum,
jic
m
aejiruiiione lerufalemfuit tjjufusfangms
lu-
dxorum.
4
Idcirco
cgo.tn cjuo
tiotatur
fletus,&
dotorisaliundantia.
5 Quia
lon
t^.i.ipje
Ueus ritralnni a me
confdiition(.m fuam
licetjn
vbm'41
pt.r
potcnt.a':,elfc)itiam,
&
pr.cjentiam.
6 Facli iunt
filij
mc\.i.habi!.itores lerufatcm.
7 Vc\:diU-Jaific,murtuliiate,&gtadio.
5
Expan-
t
M0R^.ALITEI{.
1
^hHulitomnesmag.m'. idcft,
fidclcsdcuotos,quorum
p:ccsnon valcnt
danmatis,
propter quod
ablati dicun-
Vi
abeis.
z yotauit
aduir.me
tcmpus.in quo
malc
opcratus
fum,cu
t.Ticn mihi datum fuiflJct ad bcnc
opcrandum.
t
yt
lonteret cltHus me i.
fpcciaksfocios ,
vt
focij
fint in
Fcnahcutinculpa.
j
/'o)-c'//^r(, t,6.j,tit
(/(/wu<f.i.locumperfc6l^deprcflionis
ficut fandis
praeparauit
locum
cxaltationis-
4
Jdarco
c^o depl.ruiti.n^m
ibi eft flctus & ftridor dentitt
Matth.S.b.
5
Quia
Itnge fa&us
efi
a me
confolator.con.a.m^am.f.zd
bon&
nam
poenitentia
fruduofa non habet ibi locum.
t Fadifnntfilij meipLrditi.i.
imitaiores mei.
t
QuQii.minudiiit 'wJm.'fj.Inconfli(^umortis.
Tom.j. Gg
4
943
GIorord.&NicolaideLyra 94
a
Expaniit
ri. Pafch.Dolorem fignificat quafi partung
^lCS.vn alibi,?Ki*X expaniittuia
n -id nMdndu munns
j
i<tt,lic cr
KJ.
40. b.
j,5 tter
angiiflUs.
Et
an,i(ufiia,ziUpofredit
me/icut an^uflia panu
{?'.*''' r</'flftf.Anguftiacaquidcmcordis.quxincxpafioncma-
ioucai.^i.a.
numprimimr,plulquamincxclamationcotis.vndc
Phc pratlCriDltUr , chiWti.d .oimnm.dijbolu. k50rii.
cf<^rtiii
locujconqurftioni.
fQiyfi
pjrtuncnj.vcl quod
non vilit
ore.fignHiC.M
inanuum
rxpanfione,
<* 'Tiicni, vrl rrtlrlij.vrj inm. r
f
Afniflo vrro confolatnrc.
ogenuum.
X&.J*
Moraliiter.
rc,vndc.
t^tceditea,
me,amareflebot
nolite
incumberef
vt
confo-
lemini
mry&c.
* Thcodorctus .
Illxcnim
quJC
lu-
gcBtconfucucrunt
& cxtendcrc & c6
trahcre manus
fuas.Dicit
itaq;
illi
admittcrc non
poflc
confolationcm, pra:cipuecum pcr-
miferit dominus hoftibus
impetum
facere in cain,& co
fccratampollucre.
b Mandauit domintis
aducrfiim
lacob.i. iufto Dei iuditio &
Chaldxi & Romani addui^i
Uinr,non
n.conlurgit gcns
aducrfusgcntem.nifiprxcipicntcdomiao. i>jijipui'uta
menflruis. Sicut abominabilis cll mulicrdum mcnllrua
patitur.fic
ludsi
vbiquc
tcrrarum habcntur.
Expatidit
. Anima
qux
fucrat
Ipcculum
Dci & vitioru
fupplantatrix,cum proptcr iniquitatcm
traditur
fpiritua
libusncquitijs,frulira quarit
conlolatorcmextrinfecus
quae fpiritualcmconlblationcm pcrditintrinfecus.Mcri
toergo
mandauitdominusaducrfumlacob,&c.i
con-
traanimamquondam
vitia
fupplantantcm ,
nuncfolo
nomincgloriantcm
. Vnde incircumitu
fpiritualcsho-
ftcs obfidcnt cam
,
ne
pofTircffugcrc
,
qux fjepe
videns fc
vallatam,cxpandit
manus fuas
intcrcogitationum angu
flias,ncc
eftci vox
oris,ncc
vlla exculatio
fermonis,quia
mcnftruispoiluta.icrucntisopcribus
maculata
aquib.
Q
lineconfolatorenunquam liberabitur,
cum
etprophe-
Ifa.4.e.
tatefletur,
cpomncsiuflitia;nofti\Equas
nobis afcribi-
Allcgonfc.
mus,fic
funt coram
co,quafi pann
u$ menftruatx.
ExpanditSioit.QyLoivzs
ccclefia
h^rcticorum
vallatur e-
xercitu.dominus
aduerfus lacob, ccclefiam.f
qux
debet
vitia
fupplantare.contra
eam mandat inimicorum excr
citus,quiaSpiritumfanctum
confolatorem & dodorcm
amifit,
finequonullusad fidcmcruditur, nullusavitijs
releuatur.Ideo
expadit
manus fuas inter dolores &
pref-
furas
,
ncc cft ei vlla vox oris
digna , qua poffit
hoftiu m
dogmata
vincere,&
fua
defendere,vnde
fcpe
fit
polluta
foeditate camalium
operum
,
&
fanguine
carnalium
defidcriorum intcr hoftes,
quib.
interius & exterius im-
pugna-
pugnatur,vndc.
V^ t>rtznant''busy&
tiutrientihus 11 dif n:
c luiius tfl
dominus
Pafcha.Sadequa:prxponitur,& in
tia;
inrcrpretatur
,
fignificat quod
iuftitix
domiui rcci
-
qijod
bcnc his vcrbis oftenditur, iujius
eli
dommus.&c.
(pn^
oi ctus ad
irucuadiami
r
.q.d.
oris cius iudicium
iuflepcnu
lit,
vndcconfitcn
quiaiuftus
cft
do
minusnondiftuli.
tnotadura,quo^;
fupra tranfcunta
pcr
via
quafi pau-
ciorcs,
nunc leri;
Icm vcl
prophi.i,
cumitu cius hoftcs cius.Fada cll Icrufalc
quafipolluta
mc 4
ad
^
cqfi-.Icrandui
afluftitiz btDcpietatio ^v^afi
, lufta fenientiaon; Uoinjni conitJine
piolaca.
a\ i . m ^.,
f
In oninibus
vij
fais d
Vcrbum
patiis,vel pizdicatoies,
vel
proj)hetjs,rrl
inxfcntiam.
ftruis inter cos.Sidc.'uftus
clldominu.s,quia
os cius ad ira
HPeccando. blAurecoidn. c5Noii
lunfeunici
pri
viaiii,vi lupia.
d
inilifiiicr
conlHeiar-.
cudiaprduocaui Auditcobfccrovniucrfipopulij&vidctc
^
a
^OAauut liicosindignationit
fCMC intrntioncs. b
^
Fonci.
ciBabylonit.
7
1Vin.,inrrnim recaliumUdete, nec fedefrndete
poflunt.
8
aj,
v%.
ku.uu.wj.
doloie
mcu.Viigincs
me9,&
iuuc^nes mei abieriitin
capti
t
gctcaptiuos
.num
robuftio
pratfcribimr
qucorisinrcrprcta
;^"'f.'.^ mSrfur;^n
. inualuitinimicus.PlK^txpanditSio'nm.inusluas,no'n
t
nVeiin..-
"'"" ^
r
t*nimm.
b ^lulte
-.lipjndo.al.as dipcnlando.
,
dlt intCr
angUHiaS, cTAnlmim. oudebr'itifupplai.tiir. 55olo nominc
gloriantem.
fignificatgjoreno
b
cflquiconfoIcturcam.Mandauitdnsaduersii
!acob,Incir
^
ValCt
CXprimcrC q* ^ ^Chaldxoi.velRon.anoi.
b1 ^anagloiia.dum
nobis atiiibuimutbon,Sc
ipfa
va-
patiturin
cordc.cu
fit finc conlolato-
nitaif icui inen(liu's
>]u'cquid tang.ir.m
. polluiirius.
doloie luum on
ncs communitL.
inuitat,
vt
corun
fit vna
paftio,
quo
rum vnaeftnatur?
conditio.
Supcri
.n
virgines Iquu
das,& paruuloi;
etiam roouiiior
iuucncs &
captiuatas virgines,& quanto
malum cum,
latur,tant6ludius multiplicatur.<_^</e
o^/c.T/Wji;>or
l!,&
vide
.dolortmmtun-.Ma^no.n
inmita & acutaconCa
rationc hxc difcernuntur.
luflfs eli domi'ius.Anima
quai
ex oris iuditio
caftigati
merito
confitctur,
quia
iuftus eftdominus,
quiaprai.
dcliderijs
os domini ad iracundiam
prouocauit.vi
du:
contra
Icproferatfententiam ,quiaiufluseft
domin.
inomnibus
vijsfuis
. Vndeconfufione
fuaperfufanc
audetoculum ad irratum iudiccm Icuarc,fcd
vniucru
inuitat,vt
vidcant & audiant dolorem fuum.Talis
qu;;
pc
eft humana; naturae aifcflus,
vt doloris noftri &
ga
dij
confortes
queramus,quorum participatione
facil;.
feramus,vndc
.
CongraiuLminirnihi
,
quiainueniouem
me:
qudmpn. Quxritergo
anima
multiplicesintcrceirort
quia
ad iudiccm
qucm
offcndit,enam
oculos leuareni
t\iit.yirgines
mex & iumnes mei abivrunt. tunc.fcummui
danas
cogitationes
&
affe^^usrobuftiorcsquafi
fobolt
&
fpem
vteri fui
dcperirc
hofte vaflantcccrnit,
&
fpcr
futura:
generationis
amittit.
luflus t/j!rfowj.Palchafius.EccIefiaquaj fupcriusor
iuditium
pertulit.quxosdominiin fcripturis
fanctisa
iracundiam
prouocauit,
didicitconfitcri , luflus
t

'
Nihil .n fine caufa fit
fuper
tcrram,&
in
magna
Dc; :
publica
nihil fine
prouidcntia
Dei fit
,
quia
os cius c
iracundiam
prouo.non quod
humana mcmbrahabc
Dcus, fcdficuttropice
alcribuntureihumaniaftefli;
ita & membra.Per os verbum
dcorcpatrisprogcnitu
fignificatur,ac
fi dicat
flagitijs
meis iuflum iwdiccm
p
uocaui
,
& natura clemcntem
compuli
contra mc du
ferrc fententiam.^dc
oi>(e.vtii.copui/.
Calamitatelua
multiplice
& inccftimabilc
penfat ,
vndc ad
cpndolcn
^
omncs
NICOLAVSDELYRA.
'
I
Expandit
Sion manus fuas.
Loquitur
de
Sionftcut
de
per
{ona mijera
&
abiecla,qu ex^.andit manusfuas
omni
tranfeuntiy
qu/tre>^do fiiffra^ium,&
non inuenit.
2 Mandauit dominus aduerfum
Izcob.i.populum
Ifrael
3
In circumitu eius.
i>uiupopuii qui
habitabant
in circumitu
luddSy-veneruut
cum Chal Ixis ad
dclirudionem
lerufalem.
4
FadacftIerufaIcm.J.e <i6oj/n<jW/j.
5
luftus eft dominus.Hic Icremias in
perfona Icrufalma
tetur diuinam
iuftitiam
ih difii rudione
Itrufaiein propter
diuin
cffcnfam,diceus.luQus
eft dominus.''/ mea
punitione.
6
Quia
os eius ad iracundiam
prouocaui.trd7j/g''f<''"
iegcm
ix ore
ipfius datanijExoi^.zo.
7
Audite
obIecro,vniucrfi
populi.co/e^onfr
peccatiti.
8 Et videte dolorcm mcu
m.nonfoium
dc
pana
mihi ill'
fed
etiam de ditiina
offcnju
-Je
qua pLus
dolebat leremas &
dij
'
fii,quam
de
pana.
^ Vocaui
MOn^.ALITE^^.
, I
Expandit
^ion
manusfuas.Hoc cxponi poteft
de amiffio

nc
r^ni
Icrofolymitani.In
Sion
namqi
fuit fortalitium
Ierulalcm,qu3e mctropolis
cft in
rcgno lud^g.propter ^
pcrSion poteft intcUigi
tcrra fandla
,
cuius habitatores
Chriftiani
frccjucntcr
pcticrunt
auxilium ab
alijs
Chri-
flianis,idco
di.Expandtt
sion
manusfim ,
pctcns
auxilium.
t
?^one/<fl/fon/o/trea7M.quianonfuitciscxhibitum
ptoptcrquod
ab inimicis circumftantibus fccutum eft
tcrr?
totius
cxcidium,ideo
fubditur.
a 4iianca4t dominus m(inurrUtu eius , idcft manda ri pcr-
mifit
mifit
per
Soldanum.
4
Fada rit
lerulaiemquaft
polluta
menRrui
intereos.q\M'
catur
pcr
Saracenos .
Quia
tamen hoc cx diuina iufti
permittitur
ex
peccatispopuIiChriftiani,fubditur.
5
luiius
efl domitiUS,quia
cs eius ad iracundtam
prouocant

quoniam
fubtraftum videturabillatcrra
diuinuBif
'
fidium &
humanunijcxclamat
dicens.
7
.Audite
obfecro vniucrfi pupiiii,&
vtdete dolorem
mtiM
.

fubditur caufa cum dicitur.
i
t yirgines
mea & iuuenes mei abierunt.Jn
captionc.D'lc
'
falcm & Achon
contigerunt
illa mala.
9^J
Thren. CaD.L
^anc$
inuitat ,
vt multorii
compaflione
anxicws Icuior
A
ft.Vjrgincs:dcquibiis
dicitunor///';!//
vos pni. &i. juue-
i/A
r.quos
in fontc
baptiCmi rcgcnerat
matcr cccicfia . Hi
cni autfisrcticaprauitafecornimpuntur,aut vitijsco-
i
prantur,
non loco fed mcntc in
Babyloncm.i.
confu-
f-necaptiuantur.
'''
iicnimaahxret
mc-
r-rict,
vnum
orpus
efitur
cum ea.lnde
nitu.s Uidus tan-
tiq;dolor
cumii-
lair, vtvixabvni
urllsvcl videri vel
iiclligicredatur.
a ^OMJ amicos.Vn
uafddmuslocusindi
gationis.
Abhis
rrfatumc(\, qui
filijfacercnt,dc-
bicntproiMberc.
^aichafius. Foca
afm.-f.CophjVocatio intcrprctatur.
vndecontinuo fub-
B i\iiit: yocauiamicosmeos
.^eyyptios.quomm
ludxi frcti
utamicitia&auxilio.
Sedip^ dcccpcrunt mc:quiain
eiporcprimas
& vltima:
capriuitatisnullum
auxilium
pilbuerunt.
vnde Ifaias: Ent tcrra luda.
^egypto
in die
vajii
U.' eorum tn
formidine,&c.
lurc aute
dcccpti funtqui
ma-
giin Ac2ypto,quam inDcofpcraueiutSaccrdotcs
mci
&cncs,&c.h5cfub
Romanisaccidiflcnuili dubiumcft.
'vcauiamuos
wm.Dulcescarnis
affedus,fed
&
ipfiani
rm fibi intcntam
dccipiunt. Etquiain
ca
rcgalcpcrijt
a.-rdotium & fcnile
maturitatisconfilium,vanis
illefta
iiderijslaborat
ad
rcfociliandam
concupifcentiam
car
n.
Acgyptusvancauxiliatur. Quia
mundus tranfit Sc
cocupiicentiacius
quieftbaculusarundincus,quifu-
p<
fe nitcnti
pcrforat
manus.
_
^oiaui at/.icos me<s . Ecclcfia
(xpc
amicos vocat
quos
in
fic
fociosputat,
fcd
ipfi dccipiunt qui
fidcm
corrupunt,
ac intus latendo , aut in hasrcfim
apcrtam prorumpcn-
d.
Maliquoquccatholiciin potcftatibusconftitutiin
qibusccclcfu fepe
confidit
quafi amicis, fjcpc dccipiut
civquodquc peius eft,
tunc
crudelius fsuiunt,
cum fa-
CQOtcs& lcnes fame vcrbiDei
confumpti funt.qui
(e-
^
qentcslucra carnalis
vit,
magis quatruntcibumani-
nilisviti,quam
celcfiem
deSalomonis fcrculo vd cua
ap.
5^4*^
r
z
i
4
J
cftpro amaritudi-
netribulationis.
Moralitcr. Ani-
madolorib.
varijs
vcxatavcntrc,i.m6
tcmturbatagcmit.
vn-.cucernadominijpi t,^a.J<i.i,.
'
raculim
hominis:
qute
inuefligai
omnia
jecre
ta
vtntris.i. mcntis.
tp>citef
I^cnceftcrgo capi-
xcfceilii lui;
tis ifte
gemitus.
cruciatusflcaatad
mifcricordiam
pudor ad
veni5 Con- D
m^.>r^,/ive^<rr..,.quafiparturicntis
plcnafuminon
cx
partc
fc taftam . fcd
amantudine
doioris &
moeroris
plenam
fc
fignificat. Subucrlum cft
cormcumpondert:
tribulatioms.
Giadiujpericcutonsforis intcrficit
mc,
&
. TVo,io.
b
,AeErp,io.
v.l h.rccos vel
,fF.flus'c,rn;.
*^"^' "^"
^^*"''*
^a 1 xrH
cAtgyptv,e,uxiliatur. fqar., I<x;w
conqueflioni,.
uitatcm.
Coph.
Vocaui amicos
meosSc^ipfidccepciunt
a
tB.eSlefj''aotiuni.
b
^Maturitasconlilij.
'
_, , r b

^''"'''^>rl"'m,vtlcleli.,vflitnte.
mc. .^accrdotes mei & icncs mci in vrbe
con/umpri
/unt :
,
^l..crar.-..-^.vclv,na;dcfidr.i,.
b
r*n;mal^.nc,n.
c f
-ap.S.i.e
..- cn.i.'.
quia qu^lierut
cibum
libj,vt refocillarec
animas fuas . Res.
Vidediie,quoniam
tribulontcontuibatuscftvenrer mcus.
^
Subucrfum cll cor
mcu,in
memctipfa,qmtamantudinc ple

a
iPeilccutorum. b
1 1n nienic. c
ISiiggcm, iieui
/ . .
Ml<ieMemjumvelpr1lcat
..m,
vMctgir.tmr.im.
9 H lUC
gCmitUS,
na lum.hons
intcrhcitgiadius;8cdomi
mdrsfimilis
cft.Sin.
'
ni<^ns.n.in
capitc
fi
u
giiificatur.Vndcali
bi
lercmiasait:^*
^*'"*"'**''
trrm meum
doleo^yer.me.do.Si
cxponcns adiunxit:
ie^ijHi
cor
^
d,s mei tMrbati (unt.
Vcntcr.n.mcntcm
fignificat,quia ficut
*
m vcntrccibi
conapiuntur&
prolcsficin mcntcco-^ita
tioncs.
Fidehs
cnimanimatcntationibusfatigata,in^tuj
& toris tentationibus attritam fc
depIorat,foris
perfccu-
tionibus.intus doloribus.Cu m cnim
flaj^elliscxterius at-
tcrimur,intuscarnisfuggcftionibus
fatigamur.vtldc
ad-
(kx:forisinttrfjcitgladiHt,ar
Uumimorsjimilis
tjt.pto amaritU
dinc tribulationis.
A^/rff rfc.
Rcs,capitis
interprctamr.
Conturbatioenim AUe,ric4l
ventrisvcllubucrfiocordiscftgemitusmetis,qucinca-
'
pite defignatur.
lurc
crgo
conturbatiocapitis dicitur.da
ccclefia fuorum cafibus
amaritudine
replctur,qu.-E
dolo-
rcm&tribulationem fuam
quotidie clcmcntifilmo cx-
ponitiudici.Vcntcromnium cfcarum
rcceptaculum
eft
\a
quo cxcoquuntur.Pcr qucm
ifti
inteliiguntur,qui pa
ncm
qui
de coclo
defccndit.intus runiinarc &
rcconderc
nonomittunt,ficutmundaanimalia hunc cibum reci-
piuntpcr
fidcm.dccoquuntpcrcharitatc &:
lcgis
Dci mc
ditationcm.vndc Ilaias : ^ timore tuo d-imne
concipimu^ &
^^'^'^'^
ftpcmniisjfmtumjuiuus.Hunc vcntrcm
ccdcfia conturba
tum
lamcntatur.cum varijs tetationib.
alliditur,
&
intus
^
atq;
forisgrauafur.Subuerfum eftcor
mcum:quia.ffu-
'
j Vr'"-

""^ .-.
pcr'-'orfuunoupofuitDcifignacuIum.vnde-Po//ewe-pt*'"***^
vSin?nr-?'li P'^!l"r*'""'"^''^'*'l"'^'""'""'
y'^''^"/"'^'/''';'f''"''^"'?.Si.n.fignatafuiflet,hoftisc5n6fub.
h .'2.?^ n'""^??'
""'"''
n-

,
"^"'^^f-F^itcrgoforisgladioprecutorMnmsdoarina
b yidt
dumine.
Qaintuldccimus
conqucftionis
locus
hercticoruautimprobitatcmorn.quefcireamariorasfit
Mpotiusquintus:qu.afin2ulacxoonitiud,ciincommo *
Grcgorius.
Foiisgladiusintcr^
cum ^^^^^
,
fcriens
vindiaaconfigit.
Scd domi mors
fimiliscft,quia
c.!..*
&
fiagcllaquidem fuftinuit, & tamen
intusconfcicntia a
tentationislordibus munda non cft. Hinc
Dauidait,
liaht
tanquampuiuisamefaium ventt
,
dr anulus domm
atfii-
gtns
eos,
^
Audierunt
\\
potiusquintus:quia
fingulacxponit
iudici incommo
c,\
t
quafi
rcs
ipfas vidcat,& non modo
audiat,&
ad mi
1 icordiam
deiccndat.
yidedminecjuoniarn.
Pafcha.
Aliqfi
Icrufalcm
pudore
cnftinditur
:aliqii
dc
Mifericordiapr^fumcns
fublcua-
ti.vndcaitiA^ide uomine
^oMwtr<6ioi.vtpiumiudicem
cru-
~
NICOLAVS DE LYRA.
^
I
Vocaui amicos mcos.i.
Aegyptios
mihi
confccdcratos.

-2
EtipfidccCpcrunt
me.
quia
nbellain ha'.Jjiis ex eorim
t<"<icntia,ft ipl$
non tulerunt mihi atixilium ni meu
mifricordia.
3
Sacerdotcsmci& fcnes mei./. i./ij
orrfinar^.
4
In
vrhc.
fcilicetlerufaltm.
5
Confumpti ([int.f.fame,& multoplus alijqmnon
habeban
tm
tanta
authoritate.
6
Vidc
domine
quoniam
tribulor. in mcnte.
^ 7
Con-
M
I^.A
L 1 T
EP^
\
i
''oMHidwicojwcM./fpgj.ideft.aliosChriftianos.
^
Etipft de.mc.nzm cx
auxilij
pcrmiiHone
Saraccni
gra
wsegeruntcrgamc.
3 Sacerdo.i.iWi
quifueruntobfeffi.Etquoniam
hxccft
tntena
doIoris,exclamat dicens.
<5
^'<iedu.Et(ubditurcaufacumdicitur.
7
Contur.efl ven.me.Ycntei:
ccclefi?
funt
pr.xlati
&
alii dj-
Wi.s m
ccclefia Dei
,
quia
ficut vcntcr
rccipit
cibum
pro
iccproalijsmembris,
nam indcmittitur ad
mcmbra
caera
ntttrimentum,fic
ipfis
data funt bona
tcmporalia
pr
lepaupcribusqui funtecclcfi?membra/cdifte
vcn-
tcconturbaiiiscft{orfionibus: nam illabona
rctorquet
acumptus
pompaticos faciendum,
vcl ad araicos iuos
nalcs
mdcbUe
promouendum.

subuer.tji M.
CoriUud
poiTuftt
dici
rcligiofi
,
quia
fi-
cut
7 Conturbatus cft vcntcr
meus,&c.ejr redundantiamen^
ad
co'p'<s.
8 Subucrfum cft cor
raeura.i./e/f
meus
abforptus cfi pr*
umto dolore,
'
.
j>
Foris
intcrficitgladius.Er loquiturpro
tempore obftdionis,
quo
interficicbantur omnes
qui
cxtra
lerufalcm inucniebantur.
I o Et domi.
idefiyintra ciuitatem.
I I
Morsfimiliscft.
quia aliqui
moriibmurfamc,aliqmgU'-
dio,CS
aliqui lapidibus proicHis per
niachinas ab
extra.
^
Audic
cutcorcftlatum
lupcrius
& ftriftum
infcrius, ficrellT
giofidcbentpcramorcmcoeleftium
fupcrius dilatari&
mfcrius circa
terrcnorum
appctituin quantum bono
modo ficri
potcft,rcftringi,
diccntcscum
Pauloin
cpift.
l.T\moth..6.b.Habe),tesalmenta &
quibus fganmy^hisconten
ij^/my.SedcorilIudcftfubucrfum,quiaiTiultifuntcirca
diuina multum
rcftriai, & circa curam
tcmporalium
dilatati.Bcrn.fupcr Mifluseft : Vidcas
plerofqucpoft ag-
grcflam
Chrifti
militiamrurfusf^cularibus
implicari
nc
gotijs,
rurlus
cupiditatib.
terrenisimmergi
cum macna
cura
erigcrc
muros &
ncgligcre mores,fub
prctextu quo
que
communis
vtilitatis uerba
vcndcre, diuitibus & ma
tromsfaIutationcs:cx
quibusfcquitur bencconfideranti
bus amaritudinis
plcnitudo,
proptcr quod
fubditur.
9
foris
imcrfi.
^/a.f.infidclium ab cxtra
Chriftianospcr-
fequentiiim.
'^
1 tdo. ijww.i. intra ccclcfia
pcr gucrras
Chriftianoru.
t
^udic-
947
Glof.ord&NicolaideLyra 94
Kiftorici.
^a ^udhrunt.
Scamduslocusindignationis:
Oftcnd.t
A Jnim adqucm
rcs .fta
prxcipuc
pc>
t.ucat .dcft.ad
.plijm
&:
qucm
hoftcs in Ims
dclpicmnt.vndc
mgrcd.atur
^"j;:rl:;.Pal?h\GcntcsIcrufalcmcircumfu^
uitatib.cius
in(ul
Aifd^cruntquiaingemifco cgo:&
non cft
qui
conlolecau r
.,l)xmo..>,.<rIh.rrtc..vcM.,al.ca.l>ol,ci
^ "
V ?
""
/>
^
me.Omnes
inimici
mci audicrunc
malum
mcu:l^tati
lunt, 5

ctludic.i.
d
TMcjnoni..oum. ^
tUr llCUt
iofiustio
auoniamtu
fccifti.
t Adduxifti
dicm conioladonisA
ncnt
^
ratcOatur, & fio
*
,fCiitiu.aflni.
btSign,.
c
tQ^mJ
wdcmj
!'.
7 apud Grxcos,,
\
u fimilcsmel.Tau.lnffi-cdiaturomnemalumeorumcoram
s nmr.rftiirrr, .
Futu i^ bjii: rutu 14 njii! L ...
te : &
t
vindemia
cos
,
ficut vindemiafti
me
proptcr
iniqui-
a :lu.etci;ieft
b
CLiu
muhifxcrnus.
tat& mcas.MuIti
cnim
gemitus
mei,&;.cor
meum mo^rens.
Moraliccr.
ral.70.t.
talVcnocftquiam
bigat.
Dcftituta.n.
Dciauxilio;?audc-
bant ,
cui intcr
tot
proccllas
rcfiftcnti
inuidcbar.Quonia
AdduxiBi tu fccift.,
Dci iudi-
i,em
c[nem cio
imputat,
a
quo
vwcM.
jjIj ordinari
non
ignorat
. Mduxijii
t
fic eis Ccot
dim
cofoUtionis.Vcr
fcciih njihi.
baprophctaifunt,
qui
cdrolationem
futurafquiacertif-
...
f
rimcpreuidit)quafipraetcritam
annuntiau.t
in confo-
R
lationcm
captiuati
popuU
. Rhetor.corum
more
loqu.-
turqui
ribiiudiccconcilianr,&
inaducrlanos.acitant.
J<ii
rut .
Deploratanima.quando
audierunt
inim.a
inalaqua;tolerat,non
cft
qui
conlolctiircam.
Anxiatx
anims
doloriseft
augmentum.quia
in
quo Iperat.dUtcrt
auxilium.Hocquoquc
ineffabiiitcrdoler.gjirndcnt ho_
flcs inaifibilcsqui priusblandiebantur.Conlcicntiaautc
crauius
infuitando
accufat, & vitia,
qux
pr.us
yidcban-
Fur dulcia, patcfcunt
amara.quae
autcm aute u.dcbantur
tmici qui
dcbucrantcompati.fiforte
nfafcdera tciunt,
irrident quafi
inimici.vndc
Dauid:
'j^t
cutiodiehmc
an.mom
tneam , conftlium faeruKt
in vwm . Scdhabct
aninia dcntes,
idcft, virtutcs, cogitationes,qux
prolpcra
& aciucrla no-
runt diuidcre.
& confolantcm Ipiritum rcquircrc
,
& m
Dci mifcricordiafperarcvndc
addit: ^dd.x^fii
diem
confo-
la Sciteuim
fortis anima
poft
anguftias poenitentibus
ve
niam dari,6c
inlultantibus
fupplicia
retnbui.
\^rfif,-;/.Dcploratccclcfiafua&
luorum
malajvndc
prxponitur
Sin litera,qu2edcntium
fonat. Hiceftdentm
fictus,dequibus
in
Canticislcgitur:f)effw
funtnrcj't's
ton
jaruw,&c.H'i
lunt
qui
non lade infantia:
indigcnt,fcd
ma
ducantfoUdumpanem.
vnde Pctrodiaumcft,Ai^f/je^

mandHca. Q.d.
Non folum
pancm
tibi ad manducandum

prxpolui.fcd&reptilia.
Talescnimdoiannsacumine
lciunt vitiu madare &
reptilia
in
corpus
Chriai ti-aijce
re.Dentium
autcm diucrfum eft officium. Al;j diu.dunt,
alij
minuunt,alij
voces formant.
Sic dentcs
myftici.
AUj
funt vt
grcges
tonfarum,qui
vctuftate
fpoliati,foetib.fuis
lac doarin.x & indumenta virtutum
miniftrant. Alij
la-
C aecandidiores,pulchritudineofficij
fui decorati ad fub-
tiUtatem
fummam vcrbum
miniftrant.vnde Apoflolus.
Terfeiio
um
edjoltdus (ibns,qtn
excitatos Ijabcnrfenjusi^udie-ut
ifuia
in^emijio.
Audiunt inimici
fponfam plorantem,qu
fcntitfponfumabfentem, qui
etfi
femperadcft
per
ma-
ieftatem.patitur
tamen
fponfamtentationibusconcuti,
vtfemper
folicita fit&
timida.nccorruptorisluggcftio-
nem
fufcipiat.-^/W;er/.nt
qui.tin^cmifco ego. <$ fempcr opta
uerunt,
quod nunquam fufpicati
iunt.
Jsjj^-n
tji
cjm
couj.me.
quia
in libro
Sapicntix,/^<-^
difiipUn^ eff'i<giet
fiBum, &
quotidicmultiplicaturmalummeum.
D?mones
funt
cccfe inimici
&
h?retici
& falfi Chiftiani.
Q^Q.tu
tectlii.etc.
Vndc.EfO
dcjwnus
Jacicns pac/m
& creans w.t/!m.ideft,
iufto
iuditiopermittcns.Adduxifti
in diemcofolationis:
hoc
magis
ma?is
ccdefiz
cogruit.quiapoftyUimamcaptiuitatcn)
nuiraconfolatiorcftatUjdxis,indiciudicij
rcdt.ictdomi
nusconfolationcm
bonis,&
fuppliciamalis.
b
/n!;rHijf-/ji.rft.Pafchafius.
Tau,figna intcrpraatn

pluraiiier,quia
hoc
figno
monftratur
illud ad
quod
mi
ta
fignificantia rc
c
tFii^ofpiri.u.
fcruntur.
vndc i
Ezechielc.yi^narj
in
fiontihus
y>irnrk)
gtn.!iit<rr.,&c.\r\\\r
cruxChrifti
fffi;n;
tur
ficutipfius"ti2
K CASfentc fi'onf.>
b
iudui" prrmiliiti.
b 1 1dcll.ad.
ucc.
'
tiudici.
d f Mcf
nonillo um.
frtjic.)
b IPer
eM.
Allegbriee.
Can.4.b.
Aft.io.b.
Heb.t.d.
Sap.i.
Ea.ij.
NICOLAVS DE LYRA-
^
I Audknmt.f. Chdd<tirneobftdenles.
2
Qmz \ns<:m'upr4!
fame
&
alijs miferijs.
. .- -f
.
j
Et non crt
qui
confoletur me- veniendo ad auxiltu fnihi.
4
Omnes in imici
mci.^w
eram in cxercitu
Chaldprum.
5
Audierunt cndL\\xmixiz\xn\,?x.ctde&tantHm,quodnon
poffum
vttra
refticre.
6
L?tati
funt. Obfidcntes
enim cimtatem
diqua
multii
gaudenU
qHaiido
audiunt
quod
illi
quifunt
'tntra^
non
poffunt
tencre ctuitate.
7 Quo-
j-
I
^Hdicruntqutaingemifco^&c.SiCcquimT^Etlxta.funt.niL
fidelium ad inuiccm contuibatio eft infidciiii exuitatio.
8 Mdu-
8 tima
cftiitcra,
t apud
Hcb.Tau,\
9
de dominus ai
10
t.goJumaiphiCSu
itium&finis.Sm]
ter
ergo
Tau
fign
ficatcrucem
qua
frontcs
fign.intur
,
nc ab intcrfcifl' ;
interficiantur.Tau namquelignum
cruciscft.imo
,>c:
ipla
crux
In frontibus
dolcntium
pofitum
cft,fed tiiti
crat
fignum
futurxcrucis,nunc ipfacrux
. PrctcrcaT^
fin scftHcbraicarum
litcrarum,
qiietotidcm funtqui
libri
ve.te.quorum ipla fignalunt.Sicutenim
Tau cft
nisomnium
elemcntorum,
ficeorum libroruracti
Chrifti,qui
eft finis
legis
ad iuftitiam:& omnia illalibi
rum fic.na
dominicx
incainationis &
noftrg redempti
nis fuiu facramcnta.Ideo
Tau iure
interpretatur figna;
pcr
cadem
figna,
hoc vnum annuntietur,
in
quo
omr
rcfcruntur
figna
Nccnon
figna
lamcntationu.-n
inqu
concurrunt
figna
iudiciorum
Dei.Dignuseftfinis.vt
mcnt;bus&
dolcntibus
in
quorumfrontibuscruxQ
fti
fignatur:
merces laborum a domino
compcnfetur,
his
qui
tribulauerint eos,
nec
operis
tanti
figna
uolua
agnolcere,digna
vltio retribuatur.Hinccft quod
dicit'
innediatur omnemalum. & adlitcram ficfaftumeft. Ix
prophctas,&
omniacompleta
inuenies.
ioredwrr.Anima
in
confpedu
Dei
expanfa.rogat:
^rediutur
omne
wa.quod.f.foris
intufqueingcrunt.
Ing
diacur coram te
,
vt euadam tuo auxilio , qui
.n mc n
confido.Vindemia
eos ab oibus fraudibus fuis,nc
fru<
meum auferant mihi.Sicut vindemiafti me,cumtui'
tusdonatuafubtraxiftipropteriniquitatesmcas-.qua
Jufius es domine
,
&rccium tud'cium tuum . Et
h?C
funt
fig
propter qu?
ola
fignorum
fada funt miracuia.vnde:
difli
metuentibuste ftgmjicationern.-vt
fugiant
afacic
arcusy&
rentur dUedi
r:.Qui
autcm nolucrunt
precaucrcinctir
ea
que
minantur
fcripturae.vnde:
Excna
Jurorcm
&
^^'<
iram:tclii>ia ,empus,&
trumentofnis.Q.d.l^C fempcraftli?
tur fanai,
recipiat vnufquifque quod gefirit
,
& imm
mirabiUa,pro fignificantibus
fignificata.
Idco in fine I
iuslamentationis
Tau literam,ideft,fignaprcnotauii;
verfibuslachrymabilibus
futura
prophctando
coplc

Ingrcdiatur
vrnne maium eoinrn coram te,et
vinutmia c s
vindemiajii
we;>o/>rcr,er-c.I'a(d-iafius.
Quafid. Quan
non v!!:dicas
fa'iguincmn3firur>.>Et
a.\ib\:!^indica
domiiic
nrmlfuoriimtuorum qui ({f')Ji<stJi.Et,''indemiaeos.l\OC
m

dicio
complebitur quahdo
mali
rccipient quod
mci
tur.Scdimpij
hicaufcrunttcmpcnalia
infuturoai

tentJEterna.
Et ficutlantlos
Dcopcrmitrcntcoppn>
runt,
ita Dco
opprimcnte
xtcrnas
poenas
luftuicbuni
a
timens ecclcfiaadiungit:
Multiemngcmtius
mci.
'
Q Ca]
7 Quoniam
tu
fe.^.
d. boc non accidu clhUamum
w> ''
fed
tx
punittonc
tuin iuHitia.
8 Addux'i(\'l.'.adduces.Loqu!turenim
defiiluro permodui
n
teriti
propcer
cmitudinem
prophctix,
videbut emtn
piopl)tt.i
.n-
ram
Babylums
dcflrulwncm
ad
liidprum
coiilotatiottent,fiH<^
hocljabutrunt
licentiarn
Hdmtdipiimoauuo Cyri.
o
Ingrcdiatur
omne
ma. v
pttHWwr.
10 Et vindemiacos
ficut
vindcmiafti,&c</f/?-w''|"-
ros eorum &
bona
rapiendot
&Ijoc dtcii
proplnta
non
^elo
:
['"
i^,fcd
diuime
iujiitia.
^
44
t/
8
.Adduxifii.i.
fidclibus in tua
pr.xfentia
, quia
dici
doaoribus
quod
fcfta Mahumeti
ficutagladioint
fic eft
per gladium
terminanda,idcolubduur.
f
tyi.//.wei. Qu^patcntexdiclis.
ra
?'9
Ada
A
A D D I T 1 O.
icipiunt
additiones Tauli
Burg.luper
Librum
Thren.'lere,
icap.l.vbi
dicitur in
poftiUa.Qnomodo fedct
-
icetliberi/lecompeienter expoHuturad planum
liter<e
fenfum
g
flil.
tamen
magifier
Tetrus ^iireoli notabtUns vtdetur tUum
exfiere
in
quodam compendiufacrxfcriptur^
: &
quia
illud com-
ftrim
non habetur
commuaiter,
ideo de hoc non me
expedio,re~
rnbndo adipfim.-fedfuam expofttionem interpufuiinter
additio-
nesicet
non eam
ponendo
omnino
fub proprijs verbis:fed
quandO'
HUdUquid
modicum
mutando,addtndofeu
diminuendo
,proutvi'.
furfuit
. Et notandum ,
qtod
in hac
expcfitione
non
proceditur
ad
finila
verba litera
(xponenda , fedfolum
adprincipale
intenttm
cuvtibtt vcrfits:relictis
ali^s indufirixfiudentis . fum
quia
liber
ifimetrich
procedit,vtpofiiLdicit
& communiter
teneturjn tro-
ctl
autemmetrico
nonfingula
verba
junt
ponderanda,feph
enim
tacn
tepUcat
autor vel alta mtroducit
, prout
meirico modo con-
.:
pu
'.
fed
iUa tantum
Juni
txponenda qiif principatiter intendun-
tur^um
qm illaquainhat. expofitione
retinquuntur,pvfiunt
ha
berex
pofiilla fua
modo
prottt
ad
propofitnm pertinet
exponenda.
Trwergofecundumprtdiaumdoci. lib.ifle
in
quinquepartes
di-
aidiir.
In
quarttmprimapropheta principatiter
lamentatur
d'ftru
aiim
ciMttatis
lerufaiem: qua
erat
part regni, quf quidem pars
tonnetur
tnprimo.c.alphai/ttico,qnod
incipit
:
Quomodo fc-
_ dc&C.
Infeeundalameniaturpnncipatiterdearuaionem totiut
P
pofli
Jfraelis,
&totiht
regm, /(// incipit infecundo.c.
Quomo-
dcibtClit./n
tertia verb more
prophetico conuertitfe ad
Chri0,
rrimmaturdefeipfo, quaft
induent
perfonam
Chrifti,qna
ratio-
ne item
hocfu
hic introduciu n diceiur in
princterti^
partis: quK
mnt tettio
cap,ibi:E^o
vir vidcns. /
quarta
autem
parte
U-
nu-aturprincipaliterdetieiiruciioiiejanfiuarif
&
templi:qu:e
tn-
t'.p
in
^.c.ibi.Q^omodo
obfcuratum cft
aurum. in
quinu
iu.mpirtefttKduoratioHtm imploratiuam addiuinam
mifericor-
i^ii
prouocandam,qua incipit
in
J. c<:.:i/.Rccordare dominc.
fnmergoca.quodprincipaiiter refertur
ad ciuitatem
leru/ale:
querat caput regni,dtuiditur
in duas
partes
principales
. Trimb
naqutprophstaprincipaliter
admirando lamentatur
deftrulio-
%eltrufdem,qi4aftloqtensadfeipfum. Secundo vero
ipfamet
ciui
talamentatur
feipfam , quafi prouocando
atios ad
compatiendum
f^Secundaincipitin
i
i.verfu:
vbi
dicttur: O VOS
Omncs,qui
tra.pcr
viam,&c.
Trimaparscontinet i
i.verfusfecundu ii.
txiitnuas ciiiitatis
lerufalem :fuper
quarum amiffione leremias
dnkbiliteream lamentatur .
Exceffit
namque
ciuitas
lerufalem
at:s in authoritate:
quia
multis
ciuitatibus
&terris
dominabatur,
fitmtempore
Dauid&
Satomonis,
quod
deplorat in
primo verfi.
J.ff.Quomodo
fedct,&c,?/f^irtr.Princcps prouincia
nn fafta eft fub
tributo.fijrco^f
etiam m
t^tttia
&imundita.
timnximhempore prfdiilorum regum,
quoddeplorat infecundo
*fi.(f'.Ploransplorauit,&c.e^/f^r:Non cft
qui
confo
l<ur eara.Tffrio
excfffit infecuritate,ita
vt de
attjs
ttrrts ad eam
ciuemrtntpropterfecuritatem:qup
cxcelletia
videturtequi adpre
r ji j
* '
', --7;v
-"-"--
^."i.*'/i:Ya/7rf tnmmisacrxjcripturjeiocis.intertiaver(it}artflamPt,ta,i\xt,,n
CaUsduas,qutquidemexcellentudeptoraturintertioverfi.J^ fitetur
ifludprJuenieexreaitudinediu7JZZ.^^^^^^
f.'^M/2ramt ludas propter afflia onem.rir W;r,.r>rr, t.,a.,c-aX>^;^.,c. .,..:-.
''aiui.tiujtiti^dequo dtctt.
cir,MigT2mt
ludaspropter
affliaionem.dr/f^r;Om
n>per/ccutores eius
apprchenderunt
cnm.Exccffit quarto
mtenmtatibus e^ celebritattbus
diuinis,quia
ter in anno debebat
piulusconuenire in
lerufatem
adcelebranda
diuinafefia,
quoi
de-
piat
m
quarto verfi.di. Vix Sion
lugent.f
o
quod
non
ftnt
qui
vitant ad
fvlennitatem
.
Excefftt qumto
in
pacc
(^
tranquitlitate,
qii licettantus
populus
ibi concurrcret
prefertim inprediBis fe-
ftitmen erat inttr eos
tranquillitaspacifica,
vt
patet tempore
Sa
{oomf,qHoddeploratinquineo
verfi.di.
Fadi
funthofteseius
in:apite.
Excejfnfextd infortitudinemititurn &
probitate,vt pa
^i*p'4frtimtemporeDauid:
quodadmagnum
dtcortm
politia
pmet. Dccet
enimfecundumlegifiasimperatoriammaieftatem
tliarmis
dtcoratam.quod deplorat infexto
verfi.di.Egrzffas
cft a
"iiSion
omnisdecoreiusrfafti
hintprincipcs
ciusvclut
'
.'tcs
&c.^/e<;/fr;Et
abierunt
abfquc
fortitudinc. Ex-
t
feptmo
in
multiplici profperitatc
& diuitiarum
copiofitate.
~<t enim
tempore
Saiomonis
copia
auri &
argenti qudftferri ,
vt
'
'';"
l-Kez.quod deplorat
in
feptimo verf.di.
Et rccordata cft
-lalemdierum afflidionis
(vi<^inHeb.hahetur:Dicx\\m
ipertatis i\xx.&
fequitur.
Et omnium
dcfidcrabiliu fuo-
[n,&c.Arcf^)l
0^4^ in Uudis
pr^conio &famofitate,nomina
batur
ICIO.
^jo
haturenlmincuna:sregms,Itavtreg!naSah4ven}ret dc
finihm D
terr.taudtrtfapienttam
S.itcinonis,quod
deploratin cfhtw verCdi
Peccatum
peccauit Ieruialcm,dr
fequitur^Omncsoniko
rificabant
eam,fpreuerunr
cam.Afe/At nond
mpulLitudi
neaformohtatceratentn-
puUherriml-
idificata.-cidcplarat
in no
novern.di.Sotdcs cius in
pedibus
cius.^/t<?r;Dcpofita
eft vchcmzmcuid
fi,dcfornma.
Exzeljn dccimo in
ceremoniuru
fanditate,ua
vt
nonpermittercturaliquis
Gmilis
ingredi infra
te-
plum quod deptorat
in decimo
verfi. di.
Manum fnam mifit
hoftis.
&feqmt,ir:
Vidit
gcntcsingrefTas
in
fanftuarium
luum
,
dcquibus pr?cepcras , non intrare in
ecclefiam
tuam.
Excejpt
v,.d<cimo m
ccptapanis
&
faturitatcpront
in mul
tis
locisfacrxfcuptHr. dlaicrracommendatur
,
quod deplorat in
vndccmo
verft.dt. Omnis
populus
eius
gemens,& qucrens
P^nem.
DeindetnctpultcM,dapa,spr:ncifatisiamtmattonishu-
t^spnm
cap.
in
qua poHquam prcpfjeta iamentatus
tft ciuitatim
deliruaam,introducit ciunaum
ir.mentar,tcmfeipfam ,(S incipit
duodectmo tn
verfifeq.tln:
O vos
omnes,&c. ibi enm
toguitur
ctmtas tnuocans attos
adfibi cmpaticndut,.:
Ouepars diuidnur in
quatuorpartes principalcs.
Vr.mo
namque
lamtntatur
immenfitatS
fu*
mifcrt,&hocinqujtuorprimis verficutis
fuh fimithudine
quatuor
modorum
hominum,rjui confueuerunt
omniafpoliare Dicit
entm in
pnmoverficulo,domimmfehabuiffead ipfaminfiar vinde
mtatorts,quimhU,nvineaTC>inq!,n, dequodicn. O
vosomncs E
qui tranfitis,&c.eir/yi,r..
Qjioniam vindemiauit
mc.
Vt lOCUtUS Cft dominus.
mfccunao dicu
Deumfe
habwfie
ad
ip
fam
ad infiar
incendiartf
&
vet,atoris,Incendiarn(s enim
confueuit
totum comburere, & venator
quicqutd capit
in
reti,maaare
fcu
oc-
c'dere:& de hocdiCit
infequeuti verfu:Dc cxcel fo mifit iffncm
moffibus mcis:^
fic incediarim .
Expandit
retc
pedibus
raeis,*5^ fic
venator. In tertio dicit
Dtumje
habuiffe
ad
tpfam ad
iniUrligantiscaptum per
mamm &
collum,f,c qubd
nulto modo
poffit
euadcre .
dequo
dicit in
fequenti verfu ,
Vigil
au it iupu m
miquitatum
mearum
, in
manu cius conuolute funt &:
impofit?
collo
meo.e^/f<?,;Dedit medominus in ma
nu
dequa
non
potcrofurgere./
quarto
dicit
Deumfcbabmf
fead tpfum
ad modum calca.tis in
lorcutari,qui
nullum
hnmorcm
telinquit
in vua.de
quo
dicitinfequenti verfuulo , Abftulitom-
'
nesmagnificosmcosdominus,&c.Torcularcalcauitdo
minus,&C.e2r y/c//
quatuormetaphonsprfdia.s tameniata
efi
fu miftn^ magnitudinem
.
Infectmda verd
partc lamcntaturfwer
tmplacabilitatediuin^iracundi^,&
hocin duobus
verficulis Inpri
monamque
ofiendit,
qubdipfa nonpoteft Oeum
pUcarc iaclnymis
oculo' um
dtcens,ldcitco
ego plorans &
oculus mcus dcdu-
cens
aquas,
&c.
Infecundo
verb
ofiendit,qubd
non
poUfiDeum
placare gefiibus manuum,
autfignis dcuotionis
quorumcunque
di-
r,Expandit
manus
fuasSion,& non
eftquiconfolctur
tzm,&fic
tamentaturfupcr tmplacabilttate diuinxirecudie cum
tamen
confueuiffet
alias
fihi
Deum
placabilem
inuenire,proutpatct
tn
multisfacrxfcripturx
iocis. In
tertia
verbparte
lamentando
pro
F
fletur i/ludtrouenirefyvfftifu/t;,! j;..:.^^ :../!:. . , > ..
luftus cft dominus:
quiaos cius ad
iracundiam
prouoca
Ul.e^
durat
pars ifiaper
trcs
verficutos . In
primo
enimprcfitetur
Deum non
fuiffe
iniuftum in
captiuitate
quam inflixit
ludfis
a le-
rufalem exeuntibus,de quo ^.luuencs mei &
virgines
mee
abieruntin
CA^pimimcm.lnfecundoprofitetur^quodDcM
non
fuit iniufiustnfamequam inftixit
rmanentibus,de
quo
dicit:Vo
caui amicos
meos,&c.Saccrdotcs mci & fcnes mei in vr
be
confumpti
funt,&c.
m
tertioprcfitttur,quod
necfuit
iniu.
(ttis
tn morte &
gtadw^qi^em inflixit omnibus tam
iliis
quum
Hlis
dequo
rf7f,Vidcdorainequoniam
tribulor.Cf/M;>/.Fo
ns
interficitgladius
& domi mors . In
quarta
verb
parte&
vitimatamentandupr^siotatur duicortm
diuinfclementie&rtme
diumconfotationisfuturf,&
coniineturparsiUa
in duobtts
vcrfnu
Its vltimis. In
primo namque aperit
inimicorum
compaftionem
re-
fpeaufui,
&
prenuntiatfibi diuinam
confolationem ex
aduerfario-
rum
atfiiaione futura.
dc
quo
dicit
,
Audicruntquia ingcmi-
fco,&c.eir/f^,>r.
Adduxifti,idcft,adduces,
Dum
co^oiaiio
ms.&fientftmiles
mtht.lnfecundo verb
petitfuturampunitionem
fuper
tnimicos ex demeriiis eorum
adfuam futuram
confoiatiore.
dequo rfic,Ingrcdiatur omnemalum corum coram te &
vindemia cos ficut
vindcmiafti mc.
CAP.
Gioford,
&Nicolai
dcLy
ra
n
C A P. IL
X a
i^
yomodo oirfr.Pa(cha.Priocibusfingulis fapphy
Hio. yj ci mctriclaufulis
tcrnorum
vcrfuum ,
fmgulas
curnmtcrprctationibus
fuwlitcras rcddidi,n6
9 prophc
taclc^antix
fxculari aui racuo
ludcrc ftuducrit:fcd
fpo
teixcularisfapicn ^ 1 *^ i
A P. H.
dnsfiliamSionrproiccitdc
c^loinier-

Bomm
priut qni
affeiebat frufturo
eu--*gelicum:
St cjntem-
plauoncTidcbacDeuro. .
b
tQui
Hiii dtlertam
patitiireuc.
ram inclita Ifrael
,
& no cft recordatus
t
^Aniinaiulli
fedcjeliDei.
b r?' l"lcl>at cvalnre.
b
fcabclll
pcdum
(uorum in die furoris
fui.Bcth.Pr^cipitauit
B
Ii.irc.
tia fcruit diuinac.
Scdqa
ii.funtHc-
braica clcmcnta <j-
busomncquoddi
citur.initiatur
&fi a
nitur:placuittoti_
dcm iniiia vcrfuu
clcmcntis
cifdcm
cxordiri,vt&poc-
ticadcfcruirctdifci
plina.&diuinaful
gcrcnt
myftcria.
Qiiiavcrolongum
cftfinPulis
claufu-
.//- .
lisfingulaslitcrascumintcrpretationimisluisinlcrcrcec
cxponcrcdccrcuicarumconncxioncsinprincipiofccun
di alphabcti
annotare,&
lcaorisarbitrio
rcliqui:quomo
dofingularumlitcrarum
intclligcntia
rcddat verfibus
fuis.Ert autcm
primaconncxio
quatuor
lircraru,
Alcph,
Bah,Gimcl,Dalcth.hoceft
doarina.domus.
plcnitudo,
tab'.ilarum:quarumfidnxinnganturcxrrcma-,c6ficient
doarinamtabularum.in quibusf.lex
Dci
digito fcripta
cft,&
plcnitudodomuscft.
Ex doarinaliluorumaiitta
bularumplcnitudodomusDcicfticitur.SinauteGimcI
& Dalcth iunxcris critfcnfusquodplcnitudotabularu.i.
fcripturarri,cftdo(arinadomus.f.Dci.Quiavcrodomns
Salomonisintrinfccu$tabularalcgitur,pcrtabulaspoflu
museos
intcrprctari
:
quoru
latitudinc charitatis domus
cmincntiora coniunfta ornantur,
quoru
dof"
^ - " ' -
nitudototius
domus:quede
fontetimorisDei nafcitur,
vt ad culmcn
fapientix
Dci
pcrucniatur
. vndc:.^ tmore
tuo domtne comtpmw &
prperimus
Ipv
tt m faluris . Sccunda
conncxiocftHc,Zai,Bcth,hoccft
ifta,&
hxcvira

Haru
fi
duascxtrcmitatc:iungas
& duas mcdias,cxibit
talis in-
tcliigcntia.Et hcBC,qua:premifimus.f.in
ifta
vita,ncccira-
ria
lunt:fcripturarum.f
fcicntia
pcr qua
Chriftus
agno-
Exech.i.d.
fcitur in hac vita &
prxparatur
fcmpircrna.
Hictli
liber in
quo
conwentur lamentationes &
laymin i& j. lamentari cm
oportct pro pcccatis
&
pro
dilationc boni,
vt tandc Dco
laEticarminacanamus,ncvaepcrpctuumincurramus:&
in
pracfcntiarum
ifta cft vita corum,qui
dc infantia abla-
dantur in virum
pcrfcaum
. Tcrtia connexiocft
Teth,
lod.quod
cft
principium
bonum:in
quo
cum doftrina a
timorc Dci
concipimus
lamentandi inftituta.donec
pcr-
Mih.
f
.1.
ucniamus ad
fpQm
falutis.vndc:SM
tjui lt,<jMonia ipft
con-
/o.Sic
ad
c^leftis
vitx
caniicaprucnitut,fi
bonum
princi
pium prxpon^ur.vn-.runc
ahlier.Oim
omnetn
la.icrcScqui
a.ji.n.
tur intcr
fcptcfScpte
funtconnexioncs)
mcdiaconncxio
^
CophXamcdl
manuscordis vcldifciplin?.
Manus vt
cxtcndat ad
opcracharitatis
: Cordis.ludusfubaudis^vel
mcditatio
difcipUn?,vt
0ia
munda fint
nobis:quod quin
ta litcraru oftcndn
pcricopa.q
cft Mcn,Nun,Samcch:hoc
cft cx
ipfis fcmpiternu,adiutoriu:quod
fic
planu eft,vtcx
pofitione
non
egcat:cx
duobus.n. mcdijstam
fupcriora
compleftentur.q
inferiora
remuncrantur.Vn fexra con
ncxiofequitur,Ain,Phe.Sadc,quodeft
fonsvel
oculus,
oris,iuftiti?: quiaex gemitu
cordis cmanat fons
pietatis,
& oculus illuminatur
quo
Dcusuideatur.vfi:^e^
'undo
orrft.^./p/i.rf.v/.Exmanu
autcm
&oriseloquiodiuiti?
iu
ftitix conduntur in coclo.vn: Diuitiascoelo condidit orc
Pill III b nianu.q diuitixpfcft?
vitx iuftitie
intclliguntur:vii:
lufti
' '
tia eius manet
mCfiulu fecuti.Scqnil
cxtrcma &
fcptima
CO-
ncxio,Coph,Res,SiniTau,qa
cft
interpretatij,vocatio,ca
pitis,
'
NICOLAVS DE LYRA. CAP. IL
~7
jj
l^
Vomodoob.Hic
confcquenter dejcribiiur
lere.lamentatl
'
S^ fub (ecundo alphabtto,et primo
lamentaiur
deflruciione
ci-
uiuiis(tteinpli,dicensadmiratiuc:
1
Quomodo ob.c.pri/^M-
lationismaximf.
1 In fUTOTC (uo.utn
cjfeiiu fux
iusiiti^.
3 IiVumSion.idefltlerufalem.vtexportlumiftca.prMe.
4
rroiccit dccoclo in ter, ided, deftatu fHmtrt
j honorjbili
ad
"
lM
^^
L I
TTliT
1
1
Quomodo ob.(^c.f.Si i.ccclcfiam In ccclcfianamnue
cc
cidit
caligo magna pocn^&ignoranti?: quia
doftorcs
thcologi pro
vanis curiofis falutaria dimilcrunt.
4
Troiect de cx.ia ttr.i.dc
coiitcmplationcccvlcnium
ad
TEfclamaiio
idmititionii Sc dolotia
plena.
beaeconueniunt
hzc.
b *-ubito. c Errorii
pcccati &ignoraniic.
b

I _
-furorcfuo
quetcrnariosapii
rcfcrtur.
Vdmodo
obtcxit
caligine
1 turorc
a i Quam
taniuro
diligebai.
b f Decarlefticomitrratione.
b
pitis,dctium,figna.
Pcr dentcs,vox
articulata
intcUigitur
quia
clemcnta
qux prxmifl*a
funt
, figna
funt
omnmni
vocum fanftarum
Icripturaru,& vocatiocapitis.LChr'
fti.pcr quem
veniturad
patrcm,nccdubium,quinSpiri.
tuiranausmyfticcinfcptcnaiiohospofuitintdlcaus.vn
demeliusadvtrol
ALEPH.
Quomodo ob. Pj
fchafius.NotandL
eft
quod
trib.
lap
phyci
metri
alph;
bctis.vnumprinc
, 4
piumcftvnaq;cx
clamatioplcnadi
loris, admiraiio
5
nis&ftuporis.Vi
6
dc notandii
quan
7
toaftcdu.quant
charitatcfandip,
trcs caufas omniu fuas faciunt:&
quantislachrymis
alic
nos riftis abluunt vndc lercmias totics
ponitladirymai
lcprincipium
:
quo fedet,quomodoobrcxit,quomodc
obfcuratum eft:
quafi
tam
improuisc,tam infpcrateoua
fibicxomnibusgcntibusclcgcrat&glorificauerat.oijtr
xitcaliginc.Eftcaiigobona.dequadicitur:
MoyjesmtH:
ad
cali^-'em
in
qua
erac l>c'is . Et alibi :
Cali^ofub pedihwstm
fcd Sion
caligine
turbinis & mtKroris
tcgitur
:
proijcitu
dccoelo,dcaltitudincglorie,dc
Iblio
rcgni,dctutdaDf
Et
quia
dicit domini noluit
obfcruare,qucm
-vidit Alir
ham &
gauijus e]t,irt\pcs,\tin
dicm furorisdominL
Qunmodoob.
Anima lumen fcientiJE&
fpcculumdiui
nac
c6tcmplationishabuit:&
nomcneiusantcquampc
carcr,incoelo fcriptum
iiit,fcd
pcccato
dciefta in tcrrar
naro7nVn7ur,'quorfrdoarina
cft
pic
proftituitur
& vitijs
inquinatur
,
&
pcdes
diii
,
i. vcfti-
Apoa.
Matth.
^a.
prcccptoru
cius
dcrcliquit.cfi
cflct
tcmplum
in
quo
ha.
tarct Dcus &dcambularct; idco in die furorisdiii abh
ftib.conculcatur,ncc
dns
rccordatur.Quia
in dicdomin
& in luccftarenoIuit,tradiditcamindiefurorisfuLvii
dc alibi : MaUdi^a dies in
tjua
hatus
jum ,
dies in
qua peperitm
mater mea\n
qua.f.animadccoclo
cccidit,&
tollens men
bra Chrifti fccit mcmbra
mcretricis.i.Babylonis.
Etide
dominusnon rccordatur,fcd
iniuria fuam vlcifcitur.
Quomodo
(.b.
MyfticaSion caligine pcccati
& crroriji
ignorantictcgitur.quaetantismuncribusantcafuofDOi
lo ditabatur.Terram
inclytam
Ifracl de coelo
proicftar
coufpicimus,quando
coelcftibusrclidis,ccclefiam
terrc
na feftari videmus, cuiusvcraconucrfatio incoeliscfl
fcd abijcitur iufto Dei iudicio,
ncc recordaturdorainr
fcabelli
pedumfuorum.Quamuiscnim
fucritSionD
habitatiopulchcrrima angclis
miniftratibns,& Deiprc
tctionc honorata : multis miraculis& diuinis folai
cducata, vtfcabcllumDcipropterftatum
diuinicir
meiitodiccretur,ccclcfiatainen predicaturgloiio
: :
vndc
Mo)'fcs
; yidtrunt oeum
ifraet, &jubptdibus
eius
fi-
opus lapidis fappl}idui,& (]u:ifi
roelum cum
ferentm
e^ .Hoci
COdum
dcquo
di(kum cR.Casli
anarant
^lor/am
Dti.
^
)
* Thcod.Hincclaru cft,DauidemfcabdIum pcducii
appcllaftctcmplum
Dci.
./dorate.n.M,)cai)<ihmfdJirn
Sinedubioprophctacalamitatcm
fimile
fccitcaligini'
dicitciuitate decoclisin
tcrraefleproicda,eoquodpi
uata
fitflorcfccntcgratla,
hoftib.cffcaaeftcaptu
facil
b
Vr.(ap!tAuit
. Palcha. Hxc omnia Uidxis accidilh
manifeftum cft
,
dominus autcm
h^c
omnia olimfcc
fc dicitur ,
nonquodlcrufalcm pcccarccompulerit.li
iuflo iuditio
pcccantem punicrit
,
&
puniri perinil
rit
fpcciofa
lacob ,
famofum
tcmplum
,
ccrcmon;
rumcultum,&
huiufmodi.Scdiratusdominusoiapi
cipitauit ,vtintclligcrcs dominumnonproptcrh$cn
X^ ir.ines:
fummemijerabitem. 5 Inclytam IfracI././fr"/''^'''*^"*'
ntetropoiis
&
nobilijfima
in
ngnu
luda.
6 Et non cft re. fca.
pedum
fuo. /. t:
mpli quodinccnda
>
Chaldxi,&
dicitur
jcahellt:m pc
duvi
Dti,
qnia
mtra
ipfnm
erat

ca
teflanienti cJ-
propiiiatorn.m quoi
erat
quafijedis
Dei,
&
'
|'
tjuajt
fcabellum
illiusJidis,fiCHt
di8nm
Juiiplcnius,EXod.
25
j
7 rrccipitzuit-Ocuulumviawiufliitafu^. __*_rl-L
occupationcm
tcrrcftrium
, qui funtparsindytapopj'
Chriftiani,ideolubditnr. .
6 t non eii
rr.J.p.luo.i.ccdcCiC
militantis, que
dicitur
bdlum domini . ficut ccdcfia
tnumphans
fcdcs
c
Ifa.v66 z..Ccekm mihijedes
efl,& ter.fca.pcdum
mmum.
7 vr[cipnatHtdmirm.'pctaiii!!iVi\i'
t
0"""
n
Tli
ren. c
,0
mies.fcd
pp
hoics ha:c
obreriia(Tc.Iiid;ti aut hxc
pfcre-
A
te^loriabaiurA
in
(alcribusluis
voliitabantur.Scicn-
(jintn
ha:coIafubRomanis
plcniiiscncc6plefa,nepe
g;ucrutoIaiflalegalia
,
qiiall magnaqdaui prophctia,
vticnte
veritatcola
CDpieta
runt.Wco
prxcipitata
lunt
oi, deftruda,
dcie-
d,pphanata, neq;
vccrunt,vtfutura
vicant
,ppherare.
'rrfC'^'/ia'<./.Deii-
cViis
Cpcciofa
ale,
nearcit qn
forni-
9H ap.IL
re
rcplcfiquis ipfa priushabuerit
natural/fcrcocipiendi
^
gratia
& nutri^di efficacia.-rcd & lc
pdidit
&
natur^iiber
t.'itc,&
idco
q dcpeccatioriginciiafcunt ,
cofringuntur.
Cornua alia rorc
diuinc
grariarcrefcu
nt &
exaltant,fed'
ha;c fibi
inuiceaducrfant.vndciCofrcgitdfisoIacornua
carnalislfracl ncfc
a
IMorefuo.
TOrnamenM
t^mpli. fViftutes.
b ^ lacob
doiiniens;
afcendentes Sc dcfcendentes
sngelos vldit.
Ideo
quicaj)ui,ideft,inentein fuper lpidcm,
ide(t
Chriltuni.po-
liiit: alitei.n.& fi cellat
quii
a
ttrepitumundi.anKclos non con-
fpicit.
. ^
,
.
c
TQ:i'
rnnfttuxe.-at d
Qui natnra mitJs.
dns
necpepcrcit.-ofa
f
fpeciola
lacob dcftruxinn fiirorc
a
"l>a!iores,di)aor(.s.
1 Virtutes. b
T Ecd.fii vel
aiilmzprms
cafti.
c
fQ^IJeuabstincotlum.
d
TQ^i
Tiundauerat.

Collutuin nftenH t.
T Vel aiiimam
qux
D.'i erat
templuaj
.
b
'"^uijblidauerat.
r^ciilus.
ra-fiorauisdcfide r

-i
^
''Q:'|;'ebtincotlum.
d
TQ^iTiundauerat.

Collutuin ..ftenH t.
xTfeK
ar^ore
^"
' munirioncs^
uirginis
luda,
&deiecic in
terram:po1-
fp(i,cuidiauerat:
Obutfcere populu
&
(loKipa,titi.(^
conc,
rtxdtco.t. Deflruit
mriitiones ,
qn
fi-
deinfirmatur.nec
va'tfuftinereteta-
tioes
q
infcrunf.
1 Saccrdotcs.
Qu^^is p.oaiouerat.
I
.
'
^
u
..
..^ui loiiaaucrai.
lui t
regiui
&
principcs
eius.Gimel.
Confregit
in ira furoris
a
iivegumi.riitudiiiem. iVirrutu.-ji. b
<i EccleGz vcl aniins.
^
.
,
"^
1 ''''"''
Vtqi-i' ru.iiisininumtuain&detuam.ft infinem d
Defenfionem
iuiomnccornu
IfraeJraucrtitretrorfum
dcxterafuaafacie
.
VpalHliinCpuentis
,
lTi,luxuria:,concupifcentia:.
inimici, 6(^lucccditin lacob
quafi igne
flammc
deuoran
tlOeS q inrCrURr, . a , udiclun- b
1Nonndc..tiig.-nd.j,ii
Q
U,,,'C^r~.A-
-
* u
galerdtdkip5m&
b
^is
mgyro.Daleth.Tetenditarcumfuum^qi^afi inimicus,
l
loedcuirJinat &
cu:hritudinc, qui-
' '
'^j^^^-ji-uiij^indrajoc
diuti^cftollat.Plo-
ratat
Propheta,n6
gafrangunf,fcdqa
cu his I furore Dci
^
.
ala
contcrif.de
quo,!''^""'*""
dr:
Domm',ne
"i
fu.
tuo
pfai.6,a.
ar^^.mc.
Cotrahitat
diis , ^ auertit ma
nufuaafacieinimi
ci,alam
infcquetis
gaipfafc priusho-
flibus
expoluit,&
aduiterurcccpit:qa
foris
egrefla
cfi Di-
na
,
vt vidcrer filias
Gcn,j4. _
hui'feculi,adiabo-
pu:hritudinc,
qui-
budclcdabaf
fpofus.-
(icdeflruunf muri virtutfi
g
fufti
^ncantviolcntiahoftin
Proiic tur dc
c^lo
in
rctr.i.qaco
L-iGcafli amoris violaiut, & lordjbu". vitiorti ic
proili
j.,cui
rede dr.rer.a rf,c m urra
//'(j.Polluir
rcgniim
&
^n.e.ipfa.I.q
fucrat Dei
tcplum
cum fcn fibus
luis, g
ei
. m e
principantur
.- dciccit in
terra,
perdidit crgo
rct^nii
-&
rincipatum
ad
quod
in unda erat
pcr baptifmii
ru.
'w.Ad ccclcfia
populo pcccatc
h.xc iurc
refcruntur,
g;iramis
naturalibusno
} cpercit Dcus.nccnobis
q
dc
oliftro
pcifi
lumus.etfi coru
dcipexit ofhcia,Quatoma
!;k noftra
polluunfpoUutametc
&
cofcicntia.Specio
ii.'MtC(ih(MC^.Vndt:.ylHititte:iiiiaadtxins
u;u.Etalibi:
T^hraes
amtca
mea,&c.Sed
multispcccantib. deiccit dtis
fpciofaeius^qohm virihtcrluaabaf,
&
tradunfhofti-
bii.Dei aiJt
deijcere,
cft iufto iudicio
vnuaucmqj
in de-
fimacordis
(uipcrmittere. Deftruit
autcugraticc
iiix
. futrahitauxihu .
Dcftruuntur
munitionesccclcfi,qii
ntcuhoresauxilio Dci
nudanf,3c
voluptatib.dcpra-
uiilf.Quiavcrofcdeftruclos&
difllipatos minusintelU-
gnt,choruslanaorLicorupulchritudine,&:fortitudi.
ndepcriffedeplorar.Eft
namq, ccclefiaChnfti krufa-
Uqedificatur vtciuitas,& ficutturris
Dauidcu
propu-
gacuiis
.- mille
clypci pendet
ex
ea,oIs armatura fortiu.
M cu muri
i.paftores
&: dodorcs
deftruunf
, hoftis in-
2;ditciuitate&populatur.vndefcquitur:
Deie.m inttr.
c.l.tetrcnisaaibus &
vitijs
occupat.7\(^c'c
e/i
j/y2<;.c.jrt5,
^
vl dottnnaE vcrbis vcl
opcru exeplis.
& idco diuina vl-
"
ukquimv.Totluit
reg.&prw.f.
Dcus aut iUos
poUuit,cu
ntepollutosofledit,
q
fe & alios cora
Deocaftoscxhi-
b.-e&cuftodiredcbuerut&immaculatos,g
faaierat
r^alefaccrdotiu.vndc:
culpafacerdotu
ruinae
populi.
a
Co/ft^H.Paich.Inirafuroriscornu Ifracl
confrcgit,
cm
rcgnum ludsorum dcftruxit .
Rctrorfum dcxtera
liim
aucrtit,cum dcfcnfionem
vrgetibns
inimicisfub-
tixit; &
lerram corum in
manusinimici
tradidit,cum
lyitiahoftium
quafi
flama
voransomniacofumpfit.
Co/rf.Aiacornuafuahfcperhibef^dc gbus
df. 0;j r-
^peccatorucofiin.&cx.ior.iulii.
Cornua
naq;
aiaru funt
i^
"^""'"^^f^
virtutu :
gbus
aducrfa
qucq, rcpcrcu-
ti
&
quafi
f^nuautpuiuerein aerevetilat&
difpcrgit.
J-rnua_figdecu
aialib. n5 liafcunf.incll th eis ca nalcc
flAcc
aianatur^inftinau virtutib.amaf,fcd Dci mune
re
NICOLAVS D E L Y R A.
^^
I
Necpeper.ejr/ mjemo^dia,
eo^hctjem^
luliitia annexj.
3
Jmnialpcciofa
\:iCob.t.regnum &JacerdAium,ciuitaicm
Cfmplumy&
ptr
conjequeits
alias ciuitates
(&
fortatitia .
i^o\[aittc^num.ideit,oJiendnpoUutummiiUiplicibuspecca
^itxrigorejuapunitionis.
4Confregitinira furoris
fm.ideli,in ejftaufu^ iuflltix.
5Umnecor.If.i.oew^dt
d
gnHatu,&funttudmedefeftoms.
*Auertit
retror.dcxte.fua a facie ini.
Ql pot duplicuer
tn-
^tgLyn
o modo
rtfenndo
ad Im u.to
f},
nd di
ftndit
populu Ijrflel
M
l{
.A L 1 r
h1(.
lOmniafpeciofa iacoi;,idcft,fcicntias &
virtutcs,qux
con-
ti
doemonum
cxcrcitum funt
munitioncs.
3 Po/^
-e^Mr.fcilicct
pcrmilfiue
tamcn.
T
Etprimpes
eiui.qui
funt
prselati.
'^'^^"Jrigninirafurorisjui.i.di^muicm ccclcnaflicam,
&
t
. . ... ipfi Icorporata cft,
idcoauertitdns manu fua.S:
fubtrahitauxiliu.ga
illa fe
priiiscorruptoricxpofuit.
HacdccaetIud^'Osin
cxiUu
E
mifit,ga
crat
leprofi
no volatili
lcpra,fed
manenti.qd
fi-
gnificabatMoyfes
cu manu
q lcprofa fucrat
,
extedcrat,
&
miada,cu
in finii reuocarct.vii
Dauid^rr
qdauer.m^utu,
Pfal.7j.b.
C .Maimsextefa
ludeosaDeocxiflc
tignincabatextefos
ad
praua opa,&
idco
optos lcpra.Reuocati vcrodcmen
ter.q. manusinfinueorCimudifiebat.
VhDauidcernes
irreuocabilecaptiuitate
& Dei
indignatione,
inqt:
rt
qi
Pn.lr.ie
jcr.w.cJrc.q.d.Duaucrtis manutua, nifi
remiferisca I fi-
ni3,ipGcxrefi
Iter
gctesimmudicrijt
&
leprofi.
Sii^raia
q
dcfinuDeiad fecularia defideria
exierit, contaminata

crit.Dfis.n.fouct&^tcgitquosIfinugcftatvclaliascbii
brat:cos vcro
q
exicrunt audi
qctfcquitur;
^'^ccen. m
u.q.
i.f.'l.in!(.Au-n.
immudisfpiritibuspcrmifla fuccedirur,
\iexaf,&
concupifccntiaru liamis deuoratur donec ad ii
nu reuocef. Hajccft fornax
Babylonic^ ,
q fcptnplil
fuc
Dan.j.c.
cciiditur,
&incenditquofcunque rcpcritdeChaldrcis.
Confrr. Noftra Icrufalg
q
cft
fponfa
Dci fummi , cu ab
AUegorfrf;
eorcceflerit&tcclcrib.feruierit,cornuciusc6fringiriir:
qd
crexit diis in domo Dauid
pueri fui,ne
poflic
refi flc-
re inimicis. Manij aucrtit dhs retrorfum a facie in
imici,
gextenta tcncbataddefenfione&
vltione:Iedprius ipfa
auerlaeftrctrorfum.PerdexteraDeifiliusintclligitur, ^
Deivirtus&Dei!apietia,cuiusauxiliu fubtrahif cum
'^'"'*'
fpofaamatorib.^ftituif.indccornu eius
cofrcgiflc
Deu
p
lamcntatur
prophcta:
fucctn. m
Li.<i.iifia.de.in;iy.Cum.n.
Dei
gratia
dcfolatur
,
& fuis viribus
encruaf',accenditur
ignclibidinis ,
cuius fiammis intus &? foris deuoratur.
b Tetendit ar.
Pafchaf. Hxc ola diim fecifle
conftat, qii
^'^*<'-
pugnanfibus
vcl contra lerufale Chaldxis velRomanis
ludicia
(uacxpleuit.Ipien
arcusin manu dhi muUo an-
te
advltioneextenfuserat.Scd
garedirenoluitSion.cri
menlura
tpis implcta
ellmenfura
peccati,
vt tande fcri-
rct.Et
quia
noluerunt eflc
amici,faaus cft diis cis inimi-
cus,iuxtaillud
C/i';;'(r<iec/o/7(.me//i-.
Firmauicdtxifrajui
q
aji
/;.
.ga
&
ipfi
hoftcs
diuinjelcgis
crant
,
vt vcl fic ad
^'"^'^^ i
ciifccrent,
qma
xon tn
^Udio polieaciwtt
terram
,
nei
bra.e.f.c.
Quodganonintcllexcrunt,occidiiomnepulchrum
vi-
fu.Occidendi.f hofti
potcftatem
dcdu: Non
ftiHauit.fcd
eftuditquafi ignem
in Sion.
Quod
lub Romanis vcrius
complctur,quando
tota
t
Dci
indignatio
cffunditur .
^Tcten-
t die.
ajuis ininiuis,&jic
autrtit dexiera
f<4i
virtutisab eis. Mio mo-
do
reftredo adpopulu,d qw
Deus
jubtraxit virtutt &
indujiriaje
defendendi,(S ftc
aut/ tii dcxtera
ludxorum
dfacie
Chaldteorum.
7
Et
fuc.&C.fp Chaldps lerufale , &terra i circuitu incededo.
8 Tctcndit arcum
(uum.tdtfi,variosmodosinuadend, cimta
tct,i
per
exaautm
Chaldprum.yel
ad
lttera,UrCHm,qHia
in Chal
dj;vrtm
exeicitn erant
multija^ittarij.
p Quafi
inimicus.
ttcut.n.idferendo beneficia ojiedit
fe amicu,
iia
infercdo
ptnas
iudicatur
dfimpLicib. inimicus :
^uis hocfaciat
_ad
purgatiore
maiorum &extrtitm bonorumin virtute
pati?n.
fccularem
, qux
Deo
permittentc
ciipiditatls ponderc
a
rcctitudine iuftitiae funt
confraftz.
6
^uer.re.no
reprimcdo ipsu
ab
luafionc
populiXpiani.
7 f/cccnc/ri
ji/cot.permifliiue.
t /^cr/i.carnaUtatis&auaritiae.
8 Teten.
ar.fu.Q
fcrit a
l6gc,ideo
fignatafpc^ia impudicu.
Sj^
GlGforJ.&NicoIaideLyra
8y(
^
Tetenditarcum. ContraddinqucntcmaTam
dnsquafi
A inimicusarcum tcicndir.cum
cam
pcccani.m
adpvni
Rofaliter. tcniia noncmollitlcd
manu cxtcnta poacarnaliadtfi-
dcria irc
pcrmiitit,ncc
aucrtit.lcd
occidit
, qa pulchrum
crat vi(u,honcnatcm.f
morum
in conrcicntia cms.Pcn
mcrcaiitdnsdr.cQ
f *d
pCTCu'irrdum
quia
cu
pcccarrix
aTa
relinqnirnr,priu<:
ab ca
dona vi:
lu
q
dau luntad
manifcltationerpirit(isaufcrutur,o
Jndcfidci
(pcuSc
charitatis
fundamcntacucrtfitur.H
oIapcrfidisIuda;isdnsabfiiili;,6c
e;cnribiisconuilit.\:
dc; ^iuitre.ura
vubisrc^nJi
Dti,^t.^tdcv\
hisanntiacxp
liat,fitcidns, fic
^fiftoro.^oftorei.honffl.ifm morum
firmauit
dcxtcia fuam
quafi
hoftis;& occidit omnc
quod
Albg'
t
tnnAolit
pcrimi
patiiur
,
&
tradii cam in
pal-
fioncm
ignomini^
&flammam
libidi-
nis , vt dcfidcrijs
fuis acccnfa amaio
rcsfuosfcquatur.
Tittnnturiii.Cb'
tra ccclcfiam tcdit
dnsarcum
iuuqua
ritnrmicus,quiaip-
fa inimicacft,
ncc
,-
.
-
,.y,.- ^
,
vultaudircclaman
b
lialudahumiliatLimSQiumiliatam.
Vau. ht
t
diilipauit
tcm vt
pocnitcat
&
t
b1
C' "ftjtcm Jaiido.
I
pulchru
crat vifu in tabcrnaculofiha: Sion : cffudit
quafi
< lrr.conciii)ifccmix
8cliuiurini)di finimicu.
b rNun vcre.
i<^n *m indienationcm
fuam. HE. Fa6lus cfl dominus ve-
lut
inimicus,pra:cipitauit
ifraehPrxcipitauitomnia
t m?
I <<yii lunioMiiiDrnti eii cli.
.....
b ^D'fcnrionrecc!e;;i,veldora
fiiir^-utranrti,
in<iu!bu5cftfalu$.
c
trMultiplicjuit.
nii
cius,
difiipauit
munitioncscius
: ^f
t
rcpkuit
in fi-
iniflicaii pfMnitit.
b
~
PfiLio.
lob 1.
Pfj|.ir.t.
HJo.
Sap.eo.a.
klorjiiitcr.
rcdcat.Pcrarcuiu-
dicium
intcllipitur quoquifq;
nuncpcrcutitnr,vtcorri
gaturaut mirialitcrpuniatur
autdiii
tcnditurvtcCipcc-
cataconfummaia fucrint,
adpumcndimigiauiu^
rcla
pXctur.Inarcudiuerfaifunifagittx.Alijemittunturadpc
rimcndum vctcicm hoicm cua(ftibu!, (uis. Aiia" ad fla
gdlandu.autcoronam
autad corrcdioncm aut ad
poe
na
.
Iliosafitgcmit
ccclcfia
&
plangit, quos
pcicuiit
dns
quafi
inimicus.aut
pcr
diabolum.aut
pcr
hxrcticos.dt q
h\\$6x:Ptctaioris mtti.detunt 'i'
ti'.rn,ra> .i.la.ift.iCr
'
.Yhuniv.^o
di.n.lagittxdcarcu
dni.i.dciudiciodiuino vcniunt.vn-
dc:
av,ii:t
domini in
nieftint.Et
aiibi:
-a^ittjc
iiu
mfixtf iunt mi
/>/.Quoldam
aut non
pcrcutit
dfis vt
corrigantur
, qa
ar-
cusin furorc tcndiiur,
vt cordcindurati dunus fci atur,
Vndc: 'idiitirnuiithtibns ir.f.vt
tu.a fj.a,
. Firmauit diisdc.

fu.quafi
hofiiscontra ecclcfiam cum inccflantcr
atfligit
vtcorrcOarcdt.at,aui
mduratafualuat
lupplicia
Occi-
dit
pulchra
viiu,
dum
prctiola
cius mcaibra
pcrire pati
tur.
htfniit q-iafi igiicm
iiiiiion.tion'
iiijuuiii.
\'idcs oia dili:or
dizincediis.fic concupilccntiacflammiscrcman.Hccccr
tiusin
nobifipfis lcgimus.qua
in
lcnpturarccordjmur.
a fd-^Kf r// riiiwin/(j. Palch Hx-coia Iuda:ishinorialitcr
C
cucnifTcdubium
nocftLachrymofacrgorclatio
adco-
paiicndumcomouct.adlamcnia
inclinat
quafi.Diisdu
lor Indxorum,5c
cunosfuir.quibusquaiiamicusami
cisloqucbatur,fadus
cl^ inimicus. vndc
(upia
df: VrAci-
piiauit
dominus
ntcpeptrtii
ota
Ipecioja
laioby utjiruxit
in futore
fkOTtiuiiiiioites vir^iiiis /d.,quodibidixrt iufnforejuo
hicdl
C\tquj(i iniMicus,ib\ fpeiwfa,hi<^ ihu:ni.T,vt
quafi
alia diccrct.
Scd cadc rctcxes
amplius
ad
lachrymas
rcuocarct , vt ad
noua vcrba nouasciiundas
lachrymas,&
cade
(^pifiHme
itcrans,
nunq
fafiidias,
nc forte cum dfis nos
pcr
llaiam
vocctad
flcium,ad
planCtum,&
ad
caluitium,&
ad cin-
gulum
(acci,
adgaudium,&
ad vanam la:titiam cxcur-
ras.vodc: ^elius
ejt
iread dom~i
ludus,qH
im ad duniiitonutnii.
Faiius esl tlominus.Ha.hct3d3. virtutum moenia
, ficutci-
nitas adornamcntum het moenia. Munuioncs vt (c dc-
fcndat.itafuntdonaq
muniunt,
aliaqu.'Eornani
aiam.
iJimilitcr &ccclcfia.vt
prophctix
dona &
gcnera hngua
rum,intcrprctationcsic;rmonu&huiufmodi.Hic(unt
mcrnia mcntis
q
fi
quis
non het
,
ftarc tfi
pcr
fide & cha-
ritaicm & crtcras virtutcs
potcfl', fincquibus
ialuari no
pot.Cum
dc ludasa
prophetiam
& dodrinam & mira-
culorum
figna
abftulitdominus.moeniacius
prarcipita-
uit.Quando
vcr6fpcm,fidcm,charitatem aufcrripcrmi
fit.mumtioncsdcllruxit . In his
crgo
rcftus ordo
icruac,
quia
ludxis
inimicu';
quidiccbat./iM;:,
inis ero
itiin.iius,
^^'.?,'
'vfl/.iprcinir
cafic
afHigif.vmi
RcpUtincahun
liatus&humiljat
idc(\, (cnlus&co
tatioimmuiida,
initis&
foriscot
mclijs
.igatur,
d
ncccofufaad
pc
tcntiarcucrtatur
Fattiii
ifl di,tuii
pfluti
imirus^ptti,
pi&r.Cum fponfa
dni
fpcciofa
fcaucnii a
complcxib;
fponfi,
cotra
pccpta
cius
agcndoinimicitia
Dcicontn
hit
,
(cd
tepcrat
Dcus fnlam
lcucritatis.qa
nonablolii;
drinimicus,fcdquafi. Quamuis
n
aftligaiur &'pcniti
dcnituta vidcatur.tn
vt rcdcai
flagcUatur.Et noiandfi,
primum pcipitat
Ilracl,
qn
mundjtiam cordis anfcn:c
indc moeniacius
q
ad
pulchritiidincm
&
dccorempc
tinctrcligionis.Hcrmunitioncshxcciuiias,
nchoftisi
jupat:hethoncfia
<5c inhoncfla (cd
quse
inhoncdafun
abiindantiori honorc ciicudamus. Sunt in ccclcfia fin
pliccs.sutruftica
vilitate abicc^^i^fcd
vtriqj neccflarij
&
frequcfcr
diis
aliqnos pcipitari pcrmittit, g
vidcbanii
ornamciaccclcfixcfle autin hcrcfimaut
inqlibctviti
Munitioncs
quoq;difi^pat (;EpecudcfcnforescrrarcI
nit,&
prauis
adib
difiipari
.
Rcplcr
aut.i.
multiplicatc
vtroq;
fcxu humiliatu &
humiiiatam,qi'i pafliim
fraud
dcmonu
plurimos
tcrrcnis
opibus
hnmiliari
pcrmitti;
b Et
diiiipauit '//(.V/.Pafchaf.
Notandum
quanta
vcrtjB
elegantia,quato carminisfplcndorcHcbraica
vcrita
gca t.qux
translata lanta
pollet elcgantia
.
PoflquaniJ
dixit:
^icrnodo ob:ixit,iic pcr fingula gradatim
dcfleuif,\
qijo poflitomnibusco3piari:fic quo proiccit, ({uotnodtj
tijJuauit,n''itmodo dtfiruxVyquomodo
deiti u
,<fiwmodQ deiedi^
lu!t,&c. siccroo
plangit
fimul & dolci
oia,vt fluporc,a
.niirationcjgcmim plcnalunt fingula,
vt fic
dicaturqii
diflipanit quafi
honum tcniorium (uum ? Scicndii ai
tcm,g7 pro pcccatis
Iuda:orum hoc dns
difiipauit quid
fipandipotcftatcmdcdit.Santautetabcrnaculavbico
tinxfunibusdi(\cntaetabulis intcrftantibus
appendui
tur,quibus
tcntoria fuftincntur.Tentonum
quoquci
quod
crexit
Moyfcs
in dcfcrto. Tabcrnaculum cft icn
plum Salomonis,qua: propter
fcelcra ludxoruin tradi
funtpoteflati
inimicorum . Primum diis
rcpulittn^^c
naculum Silo.vndc ; t^tium uomui ouic in
qu.i
iniwnii.
nornen jnium,& m
tjua
vos Ijjbttis
tiducidm,fici't
fecit
Silo,
Etdifjip,
HetaIatentorium& tabcrnaculu,
inquoi,,
ci cu
liDirituflando colloquiu.
Scd
diflipatur quafiho
tus i\ fc rcfolucrit in luxum & carnis obleclamcntuN
aut
dillipatur
vt hortus dclitiarum Dci icd (icut illc (u
qua Saigon
dux
AflyriorCi praicflb lcgitur
,
qui princcf
horioru
intcrprctatur, quaii voluptatibus
& hixuria:i
ditus:Achabquoqi
rcx Uracl vinca
Ni\borh
in hoiti'
vcrtcrc
voluit.qd
illc
intcUigcs jcgc troroicigia;;
ni..
niori
qconfentirc
, v i hxrcditas
patris
6c lania
podcil
virtutiSjimpij regisdcfcruirctdclitijs.
Scd
gainfclixa
tcnto-
NICOLAVS DE
LYRA.
* I Occidit omnc
quod pul.crat
vifu lr\ tabern.fi. Sion.
idefi
in
iLtnpU,
domim
q^odtrat
tn monte
Sion^jAUjuceniotts
occi
fifuerunt ibi,
whabitur
infrd
todcm
cap.
&omnia
prctiofa
inde
afportata.Cittcra patent
ex ditiis
vfqueibi.
i
Et
2 ht
rcplcuitin ti.luda.'.i^ef
/''i"-'^.
3
Humiliatum & hu.
quta
omnts
vtrnijqucftxus
bum:.
inleruitiitiih is
taptinitatem redigenda.
4
Etdifiip.quafihortum
.
cuiusclaufv.rx difjipantur
tol
JruMiis.
^ Tcnto-
M
I{_^
L 1 r
l{.
t t
Fn-ma
rff.rffr<jro/dj.qua;fcritdcpropc. idcofignat
jllicitumtadum.
I tt otcidii i.omi\c
honcflum . Efl tamcn hic
hypcrbo-
lcquia
non
omniahoneflaecclcfisfuntdcftruaa
.
t Pr.eap,uuit ifrad dc
conucrfaiionc
c?lcfti
ad terrcna.
t T-icipiiauit
omma
mfnia Ciw.fcihcct vjrtutum.
Et
2 Et
teplcuii infilia
i/(c/^.idcft=ccclcfia.
3
HuTnili.ititm & humdtaiarn. i. dc llaru
gratix
dcic^lu
&dcic6iara,fic;.itdi6tum fuit.Tpnncipio. Illaquiii
portcnt culpam
non cft
intclligcndum.cp Dcuscafccci|
nifi
pcrmifliue,& ficcftmtclligcndnmdc diclis&diCj
dis
poftcrius,nc oportcat amplius
i
cplicarc.
j
4
Et
ailftpauu
ith.ist. i.ccclcfiam miUtantcm.ficut
ho:
flctilis ciaulura
diflipatur.
t
ohlium
.1
5)7
Thren.
Cap.lL
5)58
b T rabetr.aculuin.
d
1*
J{ept4l!t dcmlnus.Qviodiitciim
Jli-^cordisnoftripropha
D
natur,& mens &
confcicntiaproftituta
vitijspolliiitur,
Moraliter.
ybi
d nbbis
acccptum
Dco facrificium iure
offertur,
fm
^^*^'
5"'*'
illud: iavrificium
oeojpintns conir/bniams.SanCtificztio ma-
ledicitur,cum
anima maledidione
profternitur.ga
in fc
T In
quibus quaf.
in ecclefia
yidebaturquiffcere.
nOmCll Dci landl-
jff
ntdrinm
fuum,i.carnem,qu:coflibus& ncruiscopin-
^
itiir.dcliiiofoluxu
diilipari pcrmilit
,
& tabernaculu.i.
ipfam
in fiiis
voluptatibus
dcmoliri,vineam
& heredi
[tcm
fummi
patris
in hortum
concupifccntiarum
ne-
4in]morcc;i
mutaricofcntit. Ideodiisfefliuitatcscius

Tfabbaiha"obUui
/
itur,quia
temph'i
ilquovotadignc
(jferuntur.&fole
r$celebrantur,de
ipUtumeftillcce-
bbfis
dehtiis,& dc
{^idumelUcnto-
im carqis varijs
a
tioiiem furoris fiii
regem
& facerdorem. ZAIN. Re-
CMCCtametlS
ixeX a Itnlocaultorum.vel Chtirtumvelanimam.
AfaCerdOS dantUr
^
TS'CtificiJ5.Chiifto,in
ononoltn (anfllficatiocflivel coniiitioni coidis& facrificio Tientis.
lt5pprobrium,qa
b
pulic
dommus alure
fuum, f
maledixit
fandificatio-
h Officiis
amiffis
'
"
fChaldii velRomanivel diaholivcl ha.ieiici.
.,..
-
(-,{".,
UJ-
b-
TApoft^los^elopera.
c
IFidelinm vel vinuiuin.
d-i^ibus impijs.
^^ ^^^ ' tindidic in manus inimici muros turnum c-
"V^i
g
Azotios dc
a
fCcncupif.cntiatuni.
d
5Deqnodtcilur:
DominequishabiubiiiD rabcrnaiulo luo.
quafi
hortum tentdiium
fuum,demolitus
dl
t
t^ernacu-
3
f
>.i^'i
violituin cft
templuin.in quo
celcbrabantur.
lum {iium . Obliuidni tradidit dominusin Sion fcftiuica-
tem 5(riabbachum
;
& in
opprobrium
,
& in
indigna- ] blTaycelum' en>i
a
5De quibus
dicitur: Efunt
leges nutritij tui.
x/

i^
^'
b
TDequibusd
c
tur.Sacerdotesducitinglorios.
" ~
ficarenoluitcudi-
^ r o.
-
gno
facnficio.Tur
f^
.^nRrc
rcs animae (unt fi-
gationcfua.
des,fpes,charitas,ct
rium fuum.
,1
^
u^lac gcnerationi
ac libidirffleruientes ,
quia
Azotus
iais
gcnerationis iritcrprctatur.
ALteri
qni
florcntes
Crifti vincasin horto
coricupifccnriarum
defideratco
iritari.vnde fequitiir; n^pula d,rninns^ult
rp
(mm .
tdiljipa.
In ecclefia muhos
diflipare
vidcmus.
q.hor-
tj[h(Qrtus
hic eft ecclefia.de
qua
in canticis dr.Hortus con
H
usjprormea.
Ihi
putcusaquarum
viuentium.ibi
ipirat
Baikr,&rcmouetur Aquilo,fluuntaromata
fauum cu
nillecomedit
fpofu^.
Scd eft ahus hortus dclitiaru
qua
fiaradifusDci
dequo df.cpelcuauitoculos
fuos
Loih,
&;iditoemregionem
lordanis
quaiirrigabaf ficutpa-
nifusDei,&
ficut
Acgyptti.vtefletquafi
hortus delitia
ik
voluptatis.
Ad hasdeUtias
fufpirabant
ludajiollas
.nium,coepas&pcpones&
cucumcres
Acgyptiorum
itldcrantes.q
Qia
in alo eorum funt
qui tcrrenafapiut.
\ huius horti fimiUtudinem
diflipat
dns in ccclefia la-
aient^s.&adSodomorum & GomorrhEorum& ad
.^gyptioru
defideria
fufpirates
ficutin
fynagogaaberra
tc.Dcmolitur
tabernaculum, cum
quofdam
in ecclcfia
dTcntes
flagitijs
exierminari & concremari
vitijsper-
nttit.Non nhabitatin tabernaculo
Dei,nifiqui ingrc-
cur fine
macul3,&
ope.i.Quibus pr^termifl[is
obliuio^
riradiditdiisfcftiuitates& fabbathanoftra,
nonqdei
nn
plaCcant
fcfla noftra;
religionis
, lcd
qa
in nobis ta-
brnaculu.i.teplum
Dei violatur. No cft.n.in riobisvn-
cplaccanteiqua:oflerutur:vndc
obliuifci
diciturqu
r'bisadiuftitiam,vioIatoDeitemplo,
no
imputantur.
Iderex&faccrdos
opprobrio
traduntur,
quiccclefiae
iKtallaiam.quafinutriti) prxponuntur.vnde;
truntre-
gnuiritif
tui.Scd
quia
violant
templu fpirituflandi,
ma
gorice
,
tur.Muri
gbus
mu
nit',c3terarfi
virtu-
4 tumoperafunt.Hi
in manu
hpftiii
tra
5 diitur, quiaanima
t proJem
i
forisintusvelfuis'"''''^'^"^"*
adibus
difl!ipatur.
6 Hoflcs dat vocem
in domo domini
flcut in
die folenni
, quando
immundi
fpiritus
in
porte-
ta vitiorum vitiato
jemplo ipirituiranfti jnanimapcr-
ftrcpunt,qnp fpirituflandi organa
& virtutum harmo-
riia refonare folcbant.
/^ep^r<io>wintty.Eft VnuaUareinecclefiaDei.Chriftus,
Allego
qui
hoftia & facrificium
, pontifcx
&
facerdos dr, in eo
olaiacrificiaioflerimus.Sedfuntianftialtariaabhocal-

tari diai>ficut lux
aluce,&
motes a monte,
paftores
a
pa
ftore. Altarc illud
pater repiilit
in
paflione p
ludaeis ora
tcm.Tater
trarisfer
calicem hunca
we.Aquibus repuUuspa-
temo iudicio transfertur ad
gcntcs.
vnde Dauid; Tu verb Luciii.e.
reputijii c^
deftruxi/ii
. Sicut.n.facrificiailla
figura
Chrifti
PC>l-88-+''
gcrcbant ,
itaaltaredclapidibusimpolitisquosferru
no
"^^"^' *''"'*
tctigitjprxfignabatcorpusdtiicumnullohumano opere
contaminatum.Quia ergoChriftusad
ccclefiain tranf-
fertur,in eo
quafi
in altari fidelium vota
oflerimtur,pro
quibus quafi apoftolis compaiiens plangit
ecclcfia
,
non
q?
a fc translatum
doleat,fedcu
apoftolispro
morteems
triftata
eft,vt
poft
cum cifdem derefurrcdione
gaudcat.
Vnde mos inoleuit in ccclcfia ab
apoftolis
traditus
,
vt
Miflfe officiii
quo dicpafluseftChriftus,corporis& ianguinis
Chrifti
'n<J'cpa"'
co dic hoftianon
oflijratur^tribus.f.de
caufis . Vcl
gain
"um"quoHc
veritate immolatur
,
cui ha:c caetcris diebus funt
myftica
&
quare.
facramenta.Vel
quia ipfc pontifex Chriftus,qui
ca reftc
off(:rt,eo die
per Icipfum
ad mferos defcendit
.
Vel
quia
tcmplo
foluto & altari
depulfo
,
non eft in
quo corporis
&
languinis
domini viftima offeratur.
Sequitur.
b Muledixit
fanHtficationiJm.
Chrifto.f.
qui
cum
peccatii
non haberet,
pro
nobis
pcccatum
& maledidum fadus
eft.vnde
t/\oyics:
MalediEius omnis
qut pendet
in
/igno.Hiccft
Gil.j.d.
Cginecclefiaopprobriumfuntqnamdccus .dequibus. oIs!noftrafandificatio,qui jptiobiscrucifixuseft.Sicque ^
Deucjr. d.
Lni&.EtnuiicrtgesinieUigitey&c.
Ex
quibus
vcrbis infi-
njtjquia regalc gcnus
& facerdotiuiii fandtum fumus,
liilutares hoflias offerre Dco volumus, tabcrnaculunt
.
f<.fti
fpiritus
fimus ; m
quo dignse
Dco hoftioE off^erun-
tt.Hocne
vitijs demoliatur.dihgcntcr
obferuemus.
a
P^pulit dominus
d/faye>ttfw.PaIchaf
Altarc.f. in
quo
vi-
<!^na:offerebantur.Maledixitfan6tificationi,i.(acrificiis
lcs,populu
& turrcs tradiditinimicis.vnde inimici ibi
iwefli
magna
vocc
exultauerunt.vbi
quondam
diebus
li:;nnibusfaccrdotcs Dculaudabant.vnde
Kaias:Df/b/<j-
i*tdmus{anii'ftcationii nofira,
ybt laudaueriit
tepatres
nojiri.
l{epu-
li.C.
impktum
cft. Tradidit doiriinus muros turri.eius iri manus mi
wiitl.Apoftplos.f.quifunt
muricaeterorum fideliu. Tra-
didit intentationcm
inimici,qui expetiuit
cribrare eos
ficut
triticum.l^ocem dederiint m domo dorrtini.
Qiianta
fuerit tunc
cofufio in domo
diii.quanta
in atrijs, quanta
in
plateis>
quata
in ciuitate totacum eiret dies
feftiiia, euangelium
declairat
.,vndc
Ifaias :
.ExpUtaui,
vtjacent mdkium.&ecct
jfj.j.b.
clamor .'
4
Theod.EtqdoTum
molcftifllimu eft',
yocgbclli
de-
dcruntindomo
domini.tanq pfalmuleuitaru
in diefe-
fti loco
pfaImodi.EfoIita:,
rcionabant vlulatus hoftium.
<# Coii
NICOLAVS DE JLYRA.
.je
I
Tcntorium
(ixnm.ideli,templum Sulomoms,
quoderat
di-
fpctum fitrd
perfandum
C
fan^im
Jan3orurn,ficui
tabernacu-
iuiquod fecerat
Moyfes
in
deferto.

ObIiuioni,&c.((fef?,tr^(/i /ctir.
3 In
Sion.^Kitf
dejtrucio
templo,& populo captiua(o,talia cef-
Jawunt
quafi per
annos
feptuagtnta.
4
Rcpulitdominus.fcm/i/ten</oi//tt</^f^>-j ptrChaUxos.
5
Ma-
5
MaledixU.
idefl,teniplo
in
quo fan^ificabantiir hominesper
facrijttia
er oblationcSyCui n'aledi.xit,i'iefi,maltfetit.
Dicere enim
Dei,'flfacfre. 7y<!/.l48<7.Dixit,&
fadtafunt . Licet aut Dcus
nvn
fit
autor malt
iulp,ejt
tumtnautor mali
pamc&Jic
malcdi-
xit
ttmplcjhiquantumpcr Chald^os ipjum combufjit lecundum
or-
dinety
fupiifinie.
6 Tradidit \n manus inimici
mmos.prope
enim
templum
erant lutrcs rtoiabiliorts ad Ijci
dcfenjiouem.
^Vocem
M O
H^^
L I T E
!{,.
2
Obliuionitradidit dominus in 5ion, Adofticiandam enim
ccefiam
pauci
veniunt &
tarde,fcd
ad
recipiendum
ibi
pcuniam multi veniunt & feftuic.
4
^f</dtiffj/j^.propter
malitiam faccrdotum.
5
Maledtxit fanSlificat:omfue.
propter iniquitatcm
bencdi
ccntium,
hocn. non cft
intelligendum
in
illis,
quorum
affedus non
depcndctcx
bonitate facerdotum.
6 Tradidit in m^n<s mnros turriu.i.
pra:Iatos
&
religiofos,
qui
debenteireiurrcsaddcfenfione
populi
Chriftiani.
\
yocera
87t
Gloford&NicolaideLyra
81
tcsfacit.Chriftusihacciuirarc,&antcmuralecnc ni
c
rus cui mcmbrorumfuorum luftusalcribitur.
Hicn
rusdiflipaturcumciiismunitioncccclcfiadefolatur
b
Dcfixjifunu^y^PiCdMCPonxl tcrradcfigunt,vc>
pcrduntur
Sc conicruntur.ciim
do^orcs
fynaijo^i,
\
dcfcniorcs, mci
^ii
lurmcnfurapfn^,
fn\iUud.yidhHima
nns ctus cxtenta. HOC
<]uippcc(l> cpnon
aucrtit nuniiruaa
pcrditionccorum,
'
ncc rcducit cos in
^ ^ pcnuiit.qui
n:uun<ii r*icitibus aditum
claLidu
nt
e
Moraliter.
Alkf.
/^
t
CoptmiUinml
Pafchan Profundoconfilio
dijpofuit,
A &ncvidcaturcogiiairc.&
humanaiuftitiacxccflincad-
dif rticn .'if
/i./i<.idca,mcnfuram
fuam
pccne
lccundum
qualitatcm
culpx

Coi?itarc
auie
mct.iphorice
ad Dcu
transfcrtur Ab holbusnon
aucrtit manum a
percuflio-
nC,donCC.(.implca
a *Hofto.vclJnrnionfi,vHvitij. b tTfmplotrlfCC^elia
vcl animi.
ius.VoccIcdcruntindoinoDci,{icucinclicroIeni.
Hcth.
a *Ceitndifacultc.i.liqu.t.
b fdel .Ch
'ftum c 1 EccicCx.-cianimx.
^
d
fV-^nih
Itacntlitiem-nluii.
Co^ritauit
dns
didiparc
mumm
fili^Sionttcicndit
funicu
^
a fN .'. iciiinitniiu 111. tl.ugo-
ic.it.
lum fuu,&
no aucitit manu fua a
pditionc:
t.
luxittji
an-
.. a 1Fid,Chrirtu
INc dcf.-n.tat.
^
Mcnte.
protc^ionisfucfi-
b
tcmuralc,&:
niuruspariterdifiTipaiuscft.Tciii.Dcnxajlunt
nU.fcd
intCr
gCnrCS i^rerrcni.
b IDoJ^orea. ^Seiilui.
c
^Q^i
Jiu.ni
legis
laiuam
-
quafi man*Moyfi , ,,
cxtcnta & ita
vfq;
hodiclcprofi&im
mudi manit. Antc
muralcluxiflc tro-
picidf,ga
vidctcs
cosangclorucurto
dia dcfiitutos
quafi
antcmuralclugercfccit.
Co^itaun
do-
B
mmus.Cii DcusaTamdcarcocontcplationisvidctadima
tcndcrc
, cogitat
muros
ciosdifliparc,
fcd aniefuniculu
tcndir.vt vidcatqua
mcnlurapunienda
fit.Primumqui
dcdclib^Tat.vtrcdeundi
facultatccirclinquat,
&
vtipfa
rccogitct,cp pcccaucrit. Antcquam diflipct
murii , fupcr
cumcxtenditfuniailum
q.pcrpcndensquanta
fintdcli-
da &
qualia.vt
fimilitcr
ipfa
perpcndat,& p6(lcorrigat;
alioquinfciat ga
manum fua nonauenit.Scd gaillaco-
gitarcnoluit 9pcccaucrit,
lcdfanguisfanguinetetigit,
jdcomurusdinjpatuscft,&
ipfahoftibusfubicaa
. Au-
di.u
hxcq
tcmcre ludicarc n6 mcruut
,
ncc caula.siufto
examinc
pcrpcndunr,
dfis nihil fine dclibcratione & me
furafacit,iu ftoexaminccunaapcrpcnditqui pcrfcd^
olanouir.Anrcmuralcfidcscft
q diftipatomuroUigcrc
df,nonillaqucpcrdilcaioncmopcraiur,fcdquad?mo
ncs credcrc & cotremilccrc dicuntur :
pcr quam aiitcq
murus
difliparctur,
viriutum f.caetcrarum conftruftio
cratci Chriftus murus & antcmuralc
pcr
candcm fide
in
animxcoUoatus.Sedquianoluitper
fidcm Chriftii,
cuftodcm & dcfcnforcm habcrc, diflipatur operatio
vic
tutum & luact antcmurale fidcs.f
;qua
iudicium credit
&contrcmifcit.Ita non
potcft
rcfifterc hoftibus,
non
qd

pocnitcntixaufcraturlocus
,fcdquiaredirccontemnit.
'
Co^itJMt rfo.AHcg.DnsfupcccIefiam
funiculum
pecca
toru noftrorum & normam diftrifti
iudicij
extendit, vt
ipfamafBigatfmdclidorumcrita.
Murus
difllpatur,f.
rcdorcs&
dcfenforcs.cumaut
immatura morte fubrra
huntur.aut
ab
hoftibusiupcrantur
. Sed
quia
iufto Dci
iudiciofit,manumlUam
dpcrditorumaffiictionenon
aucrtif.Vrbs n.noftrx fortitudinis. Sion non minus ab
inuifibilibus hoftibus intcrius
,
quam
a vifibilibus cxte-
riusdcuaftatur.Lugctmurus.i.faluator,dum
nos
luge-
rcs
I
2
4
t
6
7
t
t
8
tcrrcnisapplicSt
Rcgcscius&p;
cipcsciusingcn;
idcm
rcpctcrc
\
tur.vt
pcrport,i
tclliganturrcntv
p
vcdcs
princii
Hiingcntibusc
fradi &
pcrdii:
inrcrradcfixi.n
dcant ad
ciiai o
in
lcgc proniini
in tcrra
porta!eius,pdidit&
cocriuit^vcdcs
eius
, t
rcgcm
a 1 ftincipatus
inan !Morjin l>ei. b
^Vitij
c
f Opinionc
.otum.
^
ciu.s,&: principes
cius,
ingetibus:non
eft
icx,
&
propheta:
9
fufcipcrc
nolucr
a iPeiue.ii J'>ftiiics,fpitiiinlcmintellu'cntiam pciJum.
-
Huniiliati. lO InO Clt
lCX,C|UJl
i.
ciusnoainuencruntvifionemadommo.Iod.Sederunt
in
n
maraeftaChaldt
vcl Chrifto an.;
nuUalexcis eft.vndc iam
apud ludgos
nulla cft
lctji^
fcraaric>*.
Prophcrje
non inucncrut vifioncm a dortn;
quia lcgiferum
fuum,&
dominum
prophctaru
prcli
tcin vitTcrunt,&
contcmpfcrunt.
Df^x^x/i'.r.Aiaplangitur,cuius
fenfusfuntin tcrra
fixi,i.in
fimo
pcccari,&
non cft virtutu fubftantiacu,
di:
q quia
noluit intrarc
per anguftam
portam.poru
fcnius fixit in terrcnis oblcaamentis
, vcdlcs
pcrdidi
fcras virtutu, ne immundis
fpiritibus prohibcat
ing
fum,ficprincipatusmandatoru
Dci
captiuatur.Nor
lex ci ncc vifio a domi
no,vt
audiat
intus,
quid loqua
Deus:fcdcfFrcnispoft vanarapiaturdcfideria.
DtfixxJunt.&i.Vonx
ccclcfix dodorcs funt
quid:
fcicntixgerunt.qiii
intcrrafixi funt dumtcrrenisoci
pantur.
Superius
dixiiportasdeftrudas.hicquafial.
plus,finterradefixas.Quodinfixumeft,difticilcmou
p6t.vndc:Wp(^
me do<nnie dc
lucu,vc noh
nfiiar.Ycf^i^ :
ti funr &
contriti,
qui.f.diuina: legis
ianuas credcuiii
prius
recluferut : vel
qui
mcirculos aurcos ad
portar
arcam mitti dcbucrunt . Hi ha;reticorum viribuscor
rutur.quiaperditisfuismoribusdeprauantur
.Sicre
&
principcs
vitijs
vitx carnalis
quafi ingcntibus capt
tur . Non eft lcx
quantum
ad eos.f
g quotidic
fibi m
accumulant , & fine
lcgis
vindifta
putant
fc
poflc pc<
rc.Talesdodorcscccicfiarii
quafi prophcis
ludascri
uinac
infpirationis
vifionem non
mcrcnrur,vtredei
ccar de
futuris,ga
fe
prauis
& vanis
implicat dcfidcrij
c
Seiiruntinter.Pi(ch.?atcth[{\oni,
quia
morefuo
da:i
tantistribulationib.opprelC,
miierabili
habituf
.
gcbant:
Nontamen finecaufailli
pra:cipueploraii
:
plangunt,
in
quibus
&
rcligionis
autoritas &
intcgi

tis honcrtas
pra;dicatur.
iedcruu . Aia cu
fpiritQ
confillj
mittit,quafi
fenef
^'
NICOLAVS DE LYRA.
'
I Voccm dc.in
do.f.aduerjarij
txultando de
captione &fpo-
liationr loci,
2
Sicut in die fo.
ideflf ficut
in
folennitatibus folebant
cantare
Leuitit Ijkdes Dei.
3
Cogitauit.(/Mu
ab
ftemo prfuidit
omnia in
temporefiendx.
4 Tetcnditfuniculumluum. d<<rfe//>-rM(i>/ecrfw/i-
neam
(uc i
[{itif.liio
m&do
dicitnr.i.l{e'i.8.
u Mcnfus cft Da-
uidduos
funiculos.vnum
ad
occidcndum,&c
5
Luxitqueantemuralc
Antemuraicentmejiparuusmu-
tusante murum
pnncipalem
in
claufuris
ciuitatum: &
vterq^fuit
diffipatus
in
lerufalem.
6
Dcfi.fun t. Hic
Ipecialiter
larnetatttr Itrcmias de^rulionem
perfonurum (S
alfliHionem ,
tamen coniinuar.do
fe
adprfctdentia
^ \ ,
P^r
M O
l{ ,4 L I t'e
l{.
I yo-em dederunt kdomo Dei . niercatorcs & homincs
garruli
& mali.
j Cr,g.tai>it
dominus
diffipare
murum . idcft
, aufcrrc
prxfi-
dium
angclorum propter
malitiam
dcricorum.
J Luxitque
<anffmrj/f
.idcftjtcligiofi.
t
Elmuruspariter diffipata
t/<.idcft,praElati , quifunt
in
altiori
ftatu,quam religiofi.
6
Defixejunt
in
tcrrapoitf
f
idcft.facerdotes curati ba-
ptifmum
adminiftrantcs.qui
cft ianua facramcntorum
dciixi funt mamorc tcrrcnorum.
t yclfet
pipniitit
de iiuitat.s
aeit>uiiioneydiiei:Dcfi.(unt in
tcrraj

tX
c'\.US.'.tmotf\ie
lutis
fnis,
&in ttrr^m
proieHx.
7
Pcrdidit &
contriuit,&c,regcm
cius.
sedechia,qui
i
duBfs in
3ahyl'otitm,& plurts dupnncipibus
fuis.
8 Noncft lcx i.doilor
le^is,aafiienit occij.-.itarxpmt
P^-
'
Totct
txponidclegead literam,cj!'f
ftitl
tunccomhuJi.i,ytdh
i
eji jucra cap.prtecedentiuamen pojitafuitper
Efd-.m
icpara
<
5>
Et
prophctxcius.
idefi,
pyophctx lerujMrn ,
qutnont
t
vcn^jru tutji frvfhii.i,idevf-bditur.
i o Non inucncrunt vifionem a domino
.fcd magn
> '
Ji^io'
e vel dafn,oni<m
illufiotic.
1 1
Scderunt in tcrra,conricuc.fcncs filix Sion.tt!<ji,

falem.tj.tf.iUi tjui pnns
tiantibiinbonore&
IvqutbanturtH
<>
ritaic,lunt
inhonorati &
muiijttf confuftunc.
4Cor
t
ytiiesciHi
idcfr,archidiaconi,qui per
vifitaiionCij'
ta tcncrc debcnt laccrdotcs curaios honcftatc
daufr !
t i{e^t
tius &
1'riiiapts
y.quafi
dicat omncs
dciixi
I
'
in amore tcrrcnoru m .
{
8
T^onejilex.
lciiicct diuina in orc dodorum,fed
'"
gisinutilia&curiola.
9
iff/o^^/ym.idclr^prxdicatorcs. _
i.
10
Ti^oninucneruiit vilt.itnm
d doinuio .
quiamagisCurJi
''
ccrc
placentia qudm
falutaria .
I r
stdcrHCinteira,coiituueruntjenes,
f, mor bus & f^!' \^
tangi abicdli,& pucri
aetate
,
moribus & fcicntia pro
>
t
u^-r'^'
fIn tftreni.
dirmm malorum.
b TAb tate.
c tSoIo nomine.
fMentei.
capita
i;tolo nominc
amil'|V>
imore
fponfi.
fiia
vir^incs
liida .
:i 1 inuirores,
9^1
'f2iuitatis&
d'gnitatS
inaturitatistcrrenisinhsrcnsin-
r
jl.,at:qanullofalccondita
tcrrenasfcftaturillcccbras.-
si/encs
fcdcnt in iena,con(ili).(
cogitatusA prudetix
adisinvoluptatib.quibuscumalaoccupaturjConticc-
fcnt apudDeum
ocseius conatus,fm
i\\\xd.i>uomum ta-
ifTiufteraiurur.tolaojJa
tnea,
Qidumabeis
qintussut
vc;ra(cunt,dum
fedantur
veirishoislucrum.quafi
cuofi
fcncs de
fpecula
cce
lcftvitxinterraprolapfia
bois
c6ticefcut.Scd
ad hu
iusrit? negotiatota
diccla
mic
non definunt, ita ca-
pur.mentepuluereafper-
a
gui&
vitiorum fetis & ca-
pr^pilis
aiacircumami-
fta;loriam perdit qua
ha-
bebt in
c^lcftibus
& in tcr-
la^lutatur.donecin pul-
uetmrcuertatur.
^di
r?if,Senes
in ccclcfia
-
Dd^erito, taccnt,quoaia
>. ffra fecicnr. Nec iam iu-
e -ncs di"ir,niil
chorus fe-
nairum Deicumplange
tibs
pati2tur,& pro
hu mi
libjhumilietur,
fi auc ta-
lcsi nobiscflent.non pla-
^eitur,fedplangcrcnteos.
b
r:heta
vero
fuget
eos
1 us Grarci vocant
prc(by-
:crs
,nullo aetatisoperc
decoratos,
qui
fatui'in terra fc-
vic!." dfi tcrrenis
inhxrent,quia
dr .- s^mci chaaan & non
:: Et.Iiinetcrate dinnmrnjhrji^c^; .Viro\ncsluda 5c leril-
ilnidcmfignificant, qarcnatorumaix
calertis Icru-
ilnfilix funt& Sion.Hae funt
nli^ Iuds,i cofcflionis,
vicliiSioni.diuins
cotemplatioiui quibusdf;
-diuro
vohiiie
le>iiialtni,li
inutrurnis :liUcii-m
wi/iWjCirt.Scd
h^no
cicrecapitaafpergunt
non cilicio
fcinduunt.quxco-
pciti&ornat^fcliinant
ad
iponfiamplcxuni.Scdlunr
, fikSionlolonoIe&
facramcto:quxcecidcruntin
hx-
'
r(inidcthrono
regni.autprolapfz
funt in
puluereter-
na:3c\ionis,quibuseftopilatumos,necadDcum
au-
ditlcuareoculos
,quarumcapita,i.
mentcs,
puluercis
C2ribusarperguntur,&faccociUcinove(tiuntur,peco-
ricontexiolctis &
capraru pilis.Etquia
(emcl
capita
in
itramdeicceruntnoluntfecrigcre,
nolunt
depulucrc
c
:utere . Dchis forfitans illa eft
quje
alias adiurat, nec
ri(eadfp6rumecclcfi?vfurpat,(ed iamp^nite.s,iapcc-
caplangcns.
KiasvocanturfilicT Icrufalem &
luda,
vt
iiio nominc (uo recordcnturcatholicae confcfilonis.
>f/?()'(/.Pal"chafius.
Q.d. Quo pcdore pati potero
n^arciturfexui
ncc ztati : idco
lachrymando
dcficiut
ocli mci iucunditas vertitur in anxictatem cordisocci
diirnatioantiqua patriarcharum
filia
legibus
erudita:
fctiucDei fui
oblita,&
^p
fcelera hoi^ibus tradita.Lau
dailis efi hic dcfeftus,no exinfirmitatecarnis.vndeDa
uidicit^Of/eio^^nf oculimei.i.e.i.&c. Oculi fanftorum cu
inirius&ardentiusinuifibiliaconcupifcunt,
abintuitu
vibilium deficiunt.
Defeierunt
. Oculi alai deficiunt
pra:
ia(irymisquandoamorclanguidavidct
interiuscotur
ba vifcera (ua ncc mentis intctione ad ea
dirigerc
fuffi-
cituxoculusintcnditcuiusvifcera funt
conceptiones
co.tationii:his turbatis non
potcft
liberecontueri
q
cu
piorjedoloris amaritudinc.
tffufum
eit m tena
iecnr, volu
ptJum fcilicet&
cocupifccntiarum luxus,quarCi
collu-
uionc
Thren.
Cap.lL 5)^2
IfC^busdicitur, Inueterats
d
(Jorrnijilatiuniscliuiiiat.
tcrra,conucueiunt
fcnes filirc
Sion,
confpcr
a Vreiicna voluptate.
b fMcntes. fAbn.f. 1Vi!i<) cs.
fcrunt cinerc
capita
fua^
virgines
lcrufalcm
T
' crrrra f
Alias fti
tHabiiupoeiiicenti.T _
accindre funt t
ciiicijs
, abierunt in tcrra
2.
fQnibus
maxime condcilcn lum.
c
TConfrfTionii.
Caph.
Oefccc-
runt
prs
lachrymis
oculi mei : t contur-
a
^Conccjitiones cogitationum,vel
multitudo
infirmotuin,<]il;
in ventie ec-
delia: toucntur.
bata funt vifcera
mca,
cffufum eft in tcrra
1
^Luxuscuncupifcentiarum.
^Diuites cuns V
oluptatibus
fetmentibus. b
TEcclefixranctoruiarilis.vtlaniniae.
t
5Vnde,ZeIauifuperiniquos, pac-nip.cci-r
nun vidcns.
iccur mcum
f
fupcr
contricionc
fiJi^
pd-
a
fSrnfOsextenuatus.
b
ffides. T Mens.
fTeriena
dodirina. fParuulus & laftent
quibuszusSc innocentia mifeti-
coidiam
imp-ttat.
puli
mci
,
cum deficeret
paruulus
& la-
a
fC^afi.lpfa
niuta dcbuerat
cogere
*Huius leculi
vr>'nptjtibus.
ftcns in
plateis oppidi.
Lamed. Matribus
uionediuinus
Ignis cxfinguitur Tgnis humani
corporis
D
(vtaiunt)in
iccorepiKcipuehabitat.indeadccrebru fub
uolat,dcindcadoculosc?teroiq. fcnfus,&ficper
me-
fecurrn aai-
bradifFunditur.Cumergo mentisconcupifcentu
prona
'"i''.'>"*'i'"<
cft in
malum,
&
ignis
de iecore in terra cffufo ad
oculos
*^''""'
toUitur.rea^E inretionis dc
fcdiofequitur.vndeait:
De
fei
t rut iculi rriei
prx lachrymis.
Ex
dolore.n.quo lachrym^
nafcuntur defe(3:us
diuin?
cotcmplationisgcncratur.
Notandum
afit.q?
talis effu
fio iecoris de cotritionc
al?
cucnit,q
fandtorufilia cfse
debuit
fedhoftibusconcul
cata (liccubuit
.
vnde:Exte-
rior se(us
vigoregrati? par
unlus& mcnsintror(usIa-
Aileg.
flcns amiflfis virtutibus
,p
platcas
huius feculidilabi- 1 intumue-
tur.ncceft
quofe vertat.ni
'""^
fi ad
lachrymas
, ex
quibus
quamuis
oculi
graucntur,
tamcnilendoconfortatur.

Dcfectrut
prxlachiymisocu
li mei . Ecclefia cu leremia
ad
lachrymasquafi
addo-
Sap.i.c
lorisrcmediarecurrit,&fe
pro
mebris fuis in
lachry-
mas
profundit,dicens: Defe
cerunt oculi mei
prelachrymis.
vifcera mca coturbata
sut,
dc
quibus
dr: yenternteus conturb.uns
tji.
Hasclunt n.vifce-
raqdvcnter^pcrhocfvtdiaumcftjmultitudofidcliuin
accipitunqdiuinisalimetisquotidicinfraverumccclc-
fierep!etur,("cdpraj(rurarum
tcntationeautmorum
pra
uitate
quafi
ciare
turbatur,^ quibus
maiores
quafi par-
turientcsfoliicti funt, vndedicitccclcfia.-
Conturbatafunt
TVtfrawr-.Pcriecur
locupIetcsintelliguntur,qinecclc-
fia curis &
voluptatibus
deferuiunt. Aiunt.n.
phyfici
.
g>
in iecore
voluptas
&
concupifcentia
habeantur . Cu hi
p
pcr
varia defideria fe effundunt & laxant fi ena
cocupi-
fcentiaru,iecur ecclcfia in tcrra cffunditur. Et
notandu,
quia hepar
fine fcUeno hf,nec diuitiie terrena? fine ama
ritudine
poflidcntur.Fcrtur
aiit
,
9 hepar
fuccum cibo-
rum calorefuo contrahatad
fe,
& in
fanguinem
vcrtat,
&fingnlismcbrispartcsdiuidat,ficqui habet,fintqua(i
no
habentcs,&infanguinem redeptionis
fuc
diuitias
vertant,&
fingulisccdefia;
mcbris
quafi
cx abundantia
ianguinispaftum&alimentuprebeant. iuperco/itntione tCiUri.,
filitpopHii
wf/.EccIefia rede vocatur fandoru filia ,
q
tuc ,
conteritur &
afficitur
tcntationibus.qii iecur,
i.
potetcs
& diuitcsin
terrenadefidcriaeffunduntur.Tuncparuu
liis&Ia<ffesdcficiuntinplateisoppidi,cutalcsoIfelicita
tc abundare videntur
qui
nifi
paruuli
& ladantes dodri
naChriftieflent
&fidepro talibusinplateisnondcficc
ret.vnde Dauid: >/e/ aiit
pene mo.l.p.pe.ef.j.g.m.
Mouentur
Hiflot"c^.
aut
pedes
cu fide
paruuli,dodrina iniperfedi
terrena fe-
MuwUur.
licitatem zclantes,
anguftam
viam
<^ux
ducit ad vitam
relinquentcsjcxeunt
in
plateas
vt effund3tdcfideria fua.
b (V; di nbiis
fnis
liixcrun:. Dccimus
conqucftionis
locus,
in
quo
infirmitas &
inopia dcp^ontur.
viairihtis
juis
dixe^
rnr.Pafchafius. Hcc &
pciora
his accidiflc ludaeis deda-
ranthiftori^.
Manib.iu.s dixcrut.ldc
pcne
fcnfus moralitatis &
tropi
cx &
AUcg.cft.AIa
rcdo itinere
dereIido,cu
cepcrit fc^
cxtcriora dilatare,&
quafi pcr platcas voluptatis
ambu-
t^lare
NICOLAVS DE LYRA.
I
'Onfpcrferunt
cinere
capita
fua.J//?m triftitix.
.Ali-

'/i6i'< habent hic

addnum:V
irgin.cs Icruulem:/(?d
0
tfl
m
itt'io,(itde6
h^c
litera
referturadjenes.
1
^ccinftf
funt
cilicijs./n
ftgnum pa
ntentix,
i
ibiecerutintcrracap.fua,virg.Iuda.P>-fBiw/(iag!/ZM.
4
^efeccruntprglachrymis
oculi mei . Verba
funt
lere-
mia
t
M
l{
u^ L 1 J t
H,
.
uatur in ecdefia , & iic habens autoritatem
loquendi,
J /ibieceruntm
terracapttalua,virgines
ydu.Pcr
quas figna
tu boni
cotcmplatiui, qui virgincs
dicuntur
pp intcgri
ta:m
fidci.Per
virgmes
vcro
Iuda,fignatur
boni
actiui,
qui
mi
tomp.iticntis
miferitspopulifui.
5
Conturbata fiint &c.
Q^.d.intantum doleo^videtnrmihi,
qiiod
umnia mtmbra meu Pttatia dcbeant cadcretu tcirafn .
6 Cu deficciet
paruulus
& ladcs I
platcis oppidi.
Ex
defe
ilu
nutrmeti.La'.-to,tas,tde tji
qi
lac txuibtre.Laiito l.ides
liteeji
quod
Lac
jngcre,'S ii}dc
dicitur l ilens.i.Lac
fugenSfideofubditur.
7
Matribus fuis dixeruut.
Etpatet
Litera.
j cui
quidolctde
malis
qfiuntinecclcfiaDci.idcofubdiiur.
4 De/eccfunc pi ^ Laihrymts
vc li
mci.Scc\iiit\it.
6 C'n
dtficerit
paruului
C laiie
>sinpLateis (ppidi. Idcft,
CC-
cleC^propterdcfcdumnutrimcntifacr^dodrinc:.
7
i/tatnbus
fuis
aixermt.
]dcft,paftoribus
q dcbet iuDditos
Hh
Glof
orcI.& Nicolai de
Ly
ra
^
85,3
hrc arripitlatS
8c
fpatiofam
viam,qiia:
ducit ad mortc.
y
4
Ailcii i/v..fqi}cxpofc;
. .
tibus cu m
quibus
non cft
panis
, qui
cofirmat cor
hois,
idcrt ,
doarina
fpfialis,
ncc

fSptiituatiidoAriaa
Pto.Uc
vinriqdlctificat.i.gratiaq
mcntc$incbriat:idc6cxha
larit aias 1 finu matri.s. Dti
caro
g
macrcm
fibi crcdi-
dcrnnt in torrS
rcdit.ipfi
cx
halatur m
finugchcnniq
ad morii
gcnuir,vndc
:
Uy
wuitns eji ditr(,corruet
in malh
Et Bttiis homo
qui femper
tH
ffjnidiit.
Qpodquia
Icrufa-
2 audircnoluit
,adipfam
a
prophcta
conucrtcns
quc-

'
-j ^ rclasdicit:.C/fo^a>i^o'r.
tJT^
Mambusfuisdi.xerJit.QnU
b
paruuUis
& ladlcnscuitif-
cunc]j.f
li:xus
pplatcas
hu-
B
iusfcculiiuxurios^vagan-
tur,ficut^digusfilius,bo-
c
nisfuis
cxpoluntur
,
6c fa-
mc
pcriclitantur
; vndc in-
quiut
matribus luis.vbi
cft
triticu & vinum ? Scd funt d
mifcrzmatrcs,
qadtatam
Nobjlium vi
jnopiam
filiosfuoslons^ci
rorum iudi-
patribus
adduxcrut. Nota-
dum aut
quanti
fint idolis
,
quant^nobilitatis,
qui
licct
inopcs
non
quirunt filiquas
aut hordeiim 6c talia
q
fa-
mclicigratiflim^glutiunr,
fcdtriticum& vinum,&no-
runt
quamuis
vitio fuo
dcgetcs.qualescospatcr gcnuc-
rit,<?cqualitcrnutricrit:
vnde :
Prodigus
filius
g fiiiquas
ncc
habebat.vyrtijn./^Inquit^wcc.ii
df>.pa.r,iei.cr.^'.&c.
Vndc
alibi:frrwe.c7- vin.jtabiUm
rum.
Hisduobusliberipafcun
tur.pancconfirmatur
cor
hoIs,vino
laftificafur . Hicclt
panisqui
dc tritico conficitur, quod
in tcrrani cccidit &
mortui'1 fuit,& decoclodefccntiit. Hoc vinum devinea
Sorcth,i dcvitcq cftChri(lusfuniitur.Hocpatuulus&
la^lens
rcquirunt fcdinplateisnon
inuenitur, necAvul
ncratis
dign^accipitur
,
idcoin finu matru fuarum ani-
mascxhalant,qua:illosmalcnutriciant:&infinumpef-
fimaiobleaationisallcxcrunt.Sapietiorcncuangelicus
prodigus qui
dicit ;
SuYgam,&
iho
jdpatretnMeum
&c.qua
ifii
qui
a
voluptatibus
carnis
quafi
& matribus
rcquirOt
ca
qu.E patcrna
lunt l fla fi cu m
patre
cflcnt
,
vcl ad
patre
Q
rcdircnt,
non famccxhalarcnt: fed carnis
voluptatcdc-
cepticrant,non quiaqu^runthac.- fcdquiaquajruntd
carnc.Quiautcmincarnefunt,Dco placcrc nopoflunt:
hi autcm funt fili;
patris;<?tt/
non ex volumate
ca^nihniquc
ex
yoluntate
>hi,fed
ex Deo
natifutit.
a
Cuicorripdfabo
&c. Odtauus locus
indignationis ,
quia
infolitum malum & finc
comparatione
.
Cutcon/fara.tc.VafchzCms.
NuUi dubium
cft,g5quant6
ludxa
fNifi
granum
fnin^enti cadrin in terr &c.
b
*Quod
laiificat corhoininit.
fuis dixcrunL-Vbi
cft ciiticum &vinum?cum
f
1
tAnipliaetl
vij
ijux
Ego
doir.iiuis ciuitaicTi non iii"r <ior.
foratiincbiit.
fFamc. f
A liiabolo.
iiucit ad m.ittcm. b f Dequa. Ego
domi
dcficcrcnc
quafivulncrati inplatcisciuica^is
|
a TFaine b frFc(timobleftaiionij velgelicniif .ui{nutiit
H mottem.
cuni exhalarencanimas
fuas in finu matrum
^
^Opleb
iulra,velrcc'efu,velanima.
b 'Idei aJBifti tiia nulli
^
poiell
compat.iri
aftiiftio & ideo
pio exaggrrat-onerepctit
cut
coiiipaia-
boic,&
alIimilabote,&^x-iii^K>,quoinn;.
itlem
(ignificant.
fuarum. Mem.
t
Cui
comparabo
tc
,
vel cui
i
fCoelellis. a INullifuiMiiclis.
afiimilabo tcfilia lerufalem ? Cui
adgquabo
1 ^Id;ltcu'u>cjlu4 coinparationecon
o abcrte. b 1 Kicbs luJia
qui:
non tiduilti
cotiumpiidololatria, quia
Dee
derponfataivcl
ec-
clelia.vcl a"nna.
te&con{oIabortc,virgofiIiaSion' Magna
*
a
TS'nec|uie'-
b
i
Aut nullus, lciticet 3'itratus.
cft cnim vclut marc contntio
tua,quis
medc-
^
a Filli. b
rQ^jfi per
vifioncm annun.;u'"es.
biturtui
i Nun.
tProplier^Etuividcrunttibi
"^
a fbona
fcilicet non veta. b
fP.piilusmeus,
oii betit.rt tdicune,
ipfi
tL-deciriunt. c TTibi. d
^Qj^nm
vidri^ant.
5
falfa
,
&C
ftulta,nec
apcriebant iniquitatc
tua
6
IudjEagenscxtcrispraK:cUcbatgroriofior,tant6pca{ijr
cxii^cntibus
nuUaefl modo inferi^^r.
Allcgor
Mifticc hiflor.Sicut
luua^acartcrisregti j|(J, ^
riofior,itaccclcfiaomnium
noflrummatcr&filh^if.
ftis
patriit
fummi
r<^is fponfa pr.
olbus cfl
gloric l-fjc ?,
fidcliscftanima,
cuicfti
incoelohxrcditas.Huftj^
iuflificatioinfolo Di
fft
i
&ex omnib*
vna cc
fu|
&
vnumChrifticoriscii!
Capitcfuo
fide&chaatc!
coniunguntur.
Etfi.tcx
oibuseft
vnaciuitasgffifti
ia.dcquadf: Glortoj.\iif
junt
de te ci.Dci.itA vna
li).
i
laquein Babyloniaa hri
l
fto fornicls
degcncra /n- !
dc
pro
tzdio
legcntir ,fa '\
pcrharumtriumcor.ni
.
lesruinascontracon
xo
i
cxplanationisordinc loj ^
adhibcturluctus, vtd
>m j
nibus&defingulisdit
|
b
Cuiad.i:(jualio
&c.Sk n.
*
illagloriofior
eftoib
,qK
adfupcrnx
brauium
taf*
tionisperucnit,itani; co*'
parandaeftignomini iu
j
qujctreccpit.
Na& na
j
Lbc tr.c.
Gca.if. {.
Io.i.a.
HiOo;nce ,
NICOLAVS DE LYRA.
i|c
I Cui
coparabo
tc^c.Subdii!ir:6c cofolabor tc . Solatiu
cuim
mijeri tfl
habere
focium
in
pana :fed
non inuenebant in
pro*
pofito
ided
dicitprophrta. C\iitidxc\Uiho tcScC.Quaft dicerety
non inuenio
alitjud
ciuitatem ita
afjt
Ciam,quam tihipoffnn
in txe
fluni
prooonere pro alimiali tua
co)ifolatione,idebjubditur
.

Magnaeft.
n.vclutmare contritio tua-
idc(l,fic
excedit
totritioiies aliarii ciuitatii
>
ftcut
mare
aquasfUminu,ideb feqtur,
3 Quis
M0I{ULITEI{.
fpiritualitcr
nutrirc.
t ybirjl triticum .
Dcbit?
cruditionis , & vinum dcbitae
corrcflionis.
t
Citm
dfficerent
qu<ft
vulnerati.S^^itti
diaboli.
t
Ciim exhilartnt
animas
infi.ma. Ideft
,
paftorum proptcr
pictatisdcfcftum.
1 Cni
c.mparabo te,vel cui
affimiUbo te, 6fc. Hic
ponitlir
1 a-
mcntatio cafus
ccclefi^^quantum
ad ciUs
grauitatc
cum
dicitur : Cut
adxquabo
te (<c.
Qijafi diccrct,
non inucnitur
limilis in
gramtatc- quia quanto ftatus cft altior
,
tanto
cafusgrauior,ide6 lubditur.
3
Qitis
rcpetitio vcrbpru
ful
oa i
fignificatione
harun
B,
j
vnamamentiJEcecitatemvideturcoUigercquxd
id. a
todignitatisculminc,im6deitatisaltitudinc,adfa
o i
mifcricprofunditatcm,im6infrabcluinamignot
> i
tem
feproiecerunt,vnde.-^orf/.nrf?/e/2ij-,c^/7.f.v.onjfl ,
autcmjictithomo. Nuncautcmquia
dc
tanta.gloria
o-
lapfa
cft
gcns
illa vcl krufalem
myftica, lugens pn
. i
ta vcl chorus clcdonim
Dei,ait.- Cinadxquabo tc.Q^\
<
inuenitur tibi
digna comparatio
vel affimilatio ve! :
quatio,vbi
nec
(pecies
ncc forma inuenitur.Tota' ti
formis,totaeshorribilis,totam
repofl^idct
contrit li \
nonefl"ctendis.Ncfcioanpofiasrcuocari.Q.d.Cui
iv /
paraboanimamlcprofam,
velcGcIefiam a
fponfc
!> .'
clanijVclgentemiUamdc foliogloricEdeicdamtm
A 3
cuiuscafuvclruinaquxlibctcarumconfolariquc
'
C
M-ignatJlenim
v Itrmre contritio tua. Contritio.n
tf^
tJsillius.vel
ecclcfi?corrupta:,veIcadctisaix,fi
femi 10
p
ftibus fubiefta
fuerit,quafi
marc
nunquam quicfcn
ai l
quafi
vndarum fluftibus fefe indcfincntcr collidit . a- !
ditx.n.in manibus inimicorum
perfccutionibus
& tt-
rationibusc6teruntur,vndefcquitur:
Quis medeititu ii<a
Acfi dicat : nullus medebitur
,
nifi ad cum
redcas,^
16
rcceflcras.Quisfaut nullus/.aut
rarus,vnde:^(c
cji , 1
quijaciat
tibi bonttrn non
eji
vfqtie
ad vmm.
d
Vropheta f/.Pafchafi*us.
Allcg.
mifta eft hift. H. lit I
Ieru{a!epreudo,fphctas.HetEcclefia
hereticos & l il- i
iTiaticosjdodorcs
prauos, quiliniunt ablq; teperai
w ,
^
charitai l
j Qiiis
medebitur tui
Quaft
diceret, ftidlus
pofjit
nifi.
u-
j
4
Prophctxtuividerunt&c.H/V/prd//T/af/;Hr'W
i
fttlfos prophetas ,
qui regcm
&
populum
induxerunt ai rebi **
j
dum
regi Babylonis,'ded
(//'/.
Prophetc
tui vidcrunt&
i* ;
ftiaconf^Bione.
5
Et ftulta.
Quiaper
hnc
fecttta ifi deflrnBio ttia .
6 Nec
apcricbant iniquiratcm
tuam./V veracitert ih (
doyfeu
magispalUabant feccata
lua.
*
Vidcru
.,
,
. -_
'
,
3 Qhis medebicur tin .
Qiiafi diceret,(olusDcusho(
>
'
tcft & fubditur vna caula didi caf us ciim dicitur.
'
5
'Propheii.
tiiividerunt tibt
falja &liulia&c.\QLi(\int:l'
1
latorespcflimi,quiafFcrunt
cxccfTum in
familijscq
ta
;
turispompis,&;expenfis,&amiciscarnalibusvltra
1
'
dum&meritumfuumpromoucndis,dccercftatfi
j?'
latoru , & hoc credere ad
ecclefi?
reuerentia & hon p- \
Sed hoc diau eft valde diflbnum a didtis &
geftis
far
\0
5r|
ru
j3ccdcntium,quideboniseccIefi? magnasclecm
j'-'^
nas
pauperibus erogabant
; &
ipfiquantfiporcrltbilOrti
modo ftridtc viueb"at:ide6 fubditur talib. adulatoril
> r
6
'Hecaperiebantiuiquitaterntuarn
.SzdilX\.^g\SOCC\x\l'^
;
&
paliiabant^idco
fubditur.
i i
'
t
f^^^"'* ^
4^
Tliren. C
b
fVanafpelaftantesvfl 'uftantes.
yCiharitatiSj&doIoflsargumetationibusvclfalfisopinfo
, A
libus
Aibuertunt
corda
fimpliciuivi
a vcritaicrc6l2fi-
'.
ci & ft3f
" ^O"'
operiSjVnde
Petrus z\i:Vtie<
urnpjeudopro
hctfHipopKloJicui&in
nvbisfnnt r/uigj}iimenflaces.&c.]<lcc
ubiiiraquin culpamagiftroru
& facerdotum ruinafit
^pulus
Docentenim fal
&flulta, quafi
Vidcrint

^PceihsfuHirprdiceBdo.
ii>onem&
popuhpaipat
a
ytte ad
p^nitcmiamprouocarenc.
Viderunt
*
liquitatem.MultierqUX
,
lldcltinagnaScctiminslia
peccatae.jcienda9uafico.uemnfndj,dicen.

ciCetVCrbismalisdcftruflt
tesiquxomnupro fuoluctofaciunt.
^cmplis,
vt mactrix
qux
autem tibi t
aflumptionesfaIfasj& f
eicdlio-
'
^ilans
puerum
Ia<^auit
*
fpjt^rsc^ndoientes.
'w.drmicnsextinxit.
Hifa- b nes. Samcch. PlaLilerunt
fupcr
temanibus
"
antOiaCaufa
luCriaUt er TfwKi^itudiiicm
fidei
incedcnic$,nonexotbitantcsaiuftitia,fed per viara
^'
rrisaUtiaaantia:
& iOCOr
quChriftuseltt.afeut,qaidici.:Egofum
vl. vetitas & vit..
l*"""'-
z f
1 Idcll conHi.Iuetunt.
omnes tranleuntcs
per viam,fjbilauerunr,6c
a
t^-^omp^ientis
affeftu. o
TMcntcs. c
fludaicani
pltbcm,
b . /
r c
el ecclefiam vel ,nimam.
mouerunt
capita
lua
lupcr
hliam lerufalcm:
a
1Q___a:iamlubitodciantaglotiacortuit.
b
TGIoriofadiftafunt de
teciui. Dei. c
f
Pijjchnes
Scdecora filia lerufalem.
h^ccinccflvrbs
fdicentes)pcrfedli
decdris
a 1 Mundl vel
cotporis. ^b TAccufanics.vndeiDeus laudtm meam
gaudiu
vniuerf? terr??Phe.
Apcruerunt fuper
a
fAd deuoiandum. b
TChaldzi.Romani ,
darmones,quiIibet
, j,
ptrfecuio.rs. c
iqu^afi lcrpente.
te os luum omnes inimici tui : fibilauerut &
^66 ap.III.
gnationis,gahcflibusvclcxtrancisresmiferadaoncdit D
_
Vlaujauuijuper
te n,nnih,<i ornncs 6^f
.Pafchafius.
Plaufc-
rut,alii
Tuper tcalij
fuper
fynagogam
/velccdcfiam,vel
A"cg.
anmiam
hxcinterprctantes.plaudentcs manibus inimi-
MoraUter.
cos efle
dixerunt,ex irrifione.fcilicet &
gaudio infuUan-
tes Sed nos
econtrario dici
mus fanftos
patrcs
& ami-
cos
zelocharitatis
affc^los,
hi cum
quamlibet proie-
dam
cognofcunt, plaudut
manibusnon
ridentis, fcd
dolcntis
afFeau.quiadeta-
pi"*bfn''"
dc.dcquibusdicitur:
i^ide
t^i
autem tibi &c.Ybi.r\. in
IiiaHicronymus.
Onus
Ibylonis
traflulit,
vclTy
rii^el
Damarci.LXX.dixe-
rtit:Vifio
vel
vcrbu.Sym-
iichus&
Theodotio afsu
3o
intcrpretati
funt.Qua-
.n.falfi
prophets
onus
'
ppuli,i.afflidioncm
vidct
iimmincn
tia dclidoru m
foplicia
falfisccnfolatio-
rouslcuigant,
&deijcerc
a orfo
peccatorum
oncra
iimincntiacertant
. Sed
vaq;
funt
falfa.aflTumptio
fdicct & dcicdio
ga fepc
tlcuiorib*culpisgrauio-
5
a
H^aC
leo deuorare
copiens.
b
TVel lerufalem
lerienam.vel delin-
qu-ntcraecclefi.im.velanimam in
fanguine peccatoium conculcatara.
frcmucruntdcntibus
fuis,& dixcrunt:Deuo-
a T
Quia
oblato Dei aux liolerufaltm
dcuoiatepofluinus.
rabimus . En
,
ifta cft dies
quam cxpcda-
ronera vcl
afiumptioncs
ppulopr2nuntiant,cxgrauidribuslcuioraquafidiui-
n autoritatc
pcccantibus
annunciant .
Scd i'c iUis
q'n
d-
lit bonum malum
, &malum bonuw, Ycilccandiim
Aqui-
In.quidicunt
malo bonus es;5c
bono,
qa
maluscs. His
(joduabusUterisprauos doaorcs,&
auditorcspphe
tplangit,ficutcarum intcrpretatio
oftendit
Mcn,' i^5un,
kft,cxiflis,fempiternum
, fubaudis
fupplicium.qui.f.
;1 malcdocent
fubditos,
vel maleaudiunt
magirtros,
Pro/)/wi.ttnj,c5ri.Habetanimactia
falfos
prophetas
ex-
|riusfcnfus,fcilicctC3rnis,qui
prxfentianunciant,
futu
i non curant.Habet interius
prauos cogiratus quos pru
tnta
carnisgignit.qiUB
falfa & ftulta oftcndunt nobis.
..n.iudicantcfl"edamna,fiquid
in
pra:fcnti
de
volupta
jbusmenspiitermittat, iniquitatccflTenonputant
vbi
iiquid
acqu:ritur,aut
talio inimicis redditur carni iudi
nt
indulgendum, longiora tcmpora pronuttut
nobis:
dic/a Dci futura vcl omnino
ncgant
vcl cxtcnuant vcl
^o modofuturaprophctant.
Hoc
lcuigant,Uludgra-
1
i|nt,(ua
ieuiora
putat,alicnicrimina ingrauant,
vndc:
i^adei.tij ,u>,i.s
w(/'if//.Hicogitatusvidctaflumptioncs

flfasaut dciedioncs &:

fempcr
uel
cxaggcrant.uel
aflu-
s nint.vd
dcijcmnt,vel minuunt,ac
ifiisfempitcrnu
fibi
j
ipplicium acquirunt.
r i ytderunt auiem &c. S\
quis
non dcdcrit in orc corum
.
aippiam
fandificant
fupcr
eum
pr^lium quafi magna
penam
pro paruis peccatis imponetcs
&
aflumptiones,
Oafi
magnum pondus
iudicantes.
t
^//w.Quartufdecimus
locus
conqftionis
vcl indi
gnatio-
to culmine
fynagoqa
vcl me & i Tia
ccclefia vel ala
prolapfa ,
ta
mM.
fubifo ad tantam ruinam
peruenit, hivcretranfeun-
tcs funt fecundum illud:
Trarijibo,&
wdebo
yifionthac
magnam
. Hi
pcr
viam tran
ExoJ.3.a.
fcant , non hoflcs ccclefiae
qui
viam
pacis
ncfcierunt:
fcd
aberrantcs & tumultua
tesadimacorruunt,
fibila-
uerunt & mouerunt
capi-
E
ta fua
,
&c. Sibilatio fubitCi
&
improuifumdolentis3c
admirantis affcftum indi-
cat .
Soletnamque
motus
capitis
Yel manuum ficut
fibilus,
fignificarc
diuerfos
affc6lus,vndefeqtur: ^m.
we
</? vr^y.cj c.No hofles ani
ma; vel ecclefix
putantea
cffe
pfcdi
decoris aut
gau-
dium
vniucrf?tcrrc:fcd
foli fanfti &
amici,
qui quanto
glorioiiorcm
&
pulchriorcm vidcbant, tanto admiran-
tur,&
lugcntjCU
in manibus hoflium dciedam videant.
Sedquiagcmitum
fanftorum
fupeream propheta
ctia
ipfe
gcmensexhibuit,inimicorumgaudium &t
in^ul
^
Exuluuo-
tationcm
fubijcit,diccns.
"*"
c
^permrimfuper
te .
Pafchafius.
Hicquoquchiftoric^
Allcgorice
Moralitcr
fimulcxponemus,quiaparQdif-
fcrrc aucrtimus &
t^diolb
\cCtor\
parcimus
.
Propheta
aflBcitur
, vcl
,
quia
amici
gcmunt pro
his tribus cx
qui-
bus vna ciuitas
colligitur,
vclquia
inimici infultant fi
qua profternitur
vndc:
Aperuerum
(inquit)//5e-
te
osfuuw.
i;^;^j g
-
Inimici os
apcriunt.cum quod accufcnt,mucniunt.
Ali-
periuat
.
*
tcr tencnt os claufum contra lerufalcm
deieaam,vel
dc
linqucntem ccclcfiam,ucl animam in
fanguinc pcccato

rum conculcatam.cum
quotidie
uenatur
quid
accufan-
do obi jcianr,undc:yex Weiw weaw
K.f.^c. Felix autem
pjy
cui fi
obijciuntur
culp?
, laudes e
regione
aflRflunt
qu?
culpasrepellunt. Sibilaueruntut
ferpentes,fremuerunt
dentibus
fuis.ut leoncs ad
dcuorandum
rugicntes.Sic
ut
p
cnim boni
charitatecompundi ftuporc pcrmoti
dolen-
tesfibilat
&caputagitant,ita
irridentcs cum
quemlibct
corruifle uidermt fibilant &
frcmut,undefcquitur:
ma
efi
diesquam expeHabamus
&c. Iflam die
fcmperexpcdant
hoftcs
qua
liccat cis ucl
cuiulq;
animam
, uel totam ec-
defiam deuorarc; fcd hoc non
poteft
fieri nifi
exigenti-
bus
peccatis,
& iufto
Deiiudicio
pcrmiflum
fuerit ficut
Exod ji
g.
terrenjlerufalcm iccidit.unde addit.
S' Fecit
NICOLAVS DE LYRA.
^i
Videruntautcmtibiaffumptioncsfalfas.
Inducendo

tm
fdjas
perjuafiones adfumendim
bellum contra
Chaldfos
.
i
Eteiciaioncs.
Scilicetdeterratua
per captiuhatem tuatttt
cgeiiadboc
fccuto,
3 Plauferunt
fupcr
tc manibus. Deridendo
fatuitattm
tua
( cmamHatem
tuam.
^
Hfccine
cft
urbs(diccntes)pcrfe(ai
de.7t4 enim
pukhrh
&
&
mainifid fdtficauit
eam
Salomon,qu6d
delcftabile eratom
nibus habitarc in ea.
5 Apcruerunt
fuper
te os fuum om. inim. &c. Salicet
Chald/t &
alij ,
eis adiuruit
conferendo
ad inuicem de tua
defiru'
Bione totali,idt
6
fubditur.
6
Deuorabimus. Et
quia
hoc
fadebant
tx
magna volantatef
ideo lubdnur.
7
En ifta eft dies
quam expedabaraus
inucnimus.S7
cet cum
magno deftderio
-je Fcdt
,
.... M0I{.^LITEI{.
\^nderunt
autem tibi
aQumpitonesfalfas
\n
exceflibusprx
in tcrra fanda & Arracnia
,
qu^fubicftiE
funt Sarracc-
nis,ide6
fubditur.
2 liefiin AA
^ 'PWf'^yper
fc )B<i/6r
^c.Scilicct infidelcsdefidc
cicfl ft
UTtutis: & timcndum nc
fequatur
lium
fubicaioncSedquonjam
hoc faftumeft
proptec
KMio a
itatu
poteflatis &
djniiaiis,
ficut iam
contigit pcccara
noftra,ideo
fcqui
tur.
uj Tom.4, Hh a
Glof.
ord.
&Nicolai
(3e
Ly
ra
^6^
^i^j
Uloi.
or
/X
a F^^Viom.Wr-^fojj-Wr.Scptimiisindignationislo.
il cus quuncfariumfaaum&abomniiurcrcmotum.
uhsfuis
dominumirritans
, u.namproracruit
pana^
(?d^miVbon3iu
iu iiinuit
adpanitcnuam,
lcd
ga
fcclcribus
fuis vicit Dci
pa
ticntiam.
tandcm
fccundu
mcrita di?na
(utUnuit
poc
nam. Vndc
Moyfi
pro po-
a
pulo
ropitanti
rcfponfum
dcbantur,non
dc ifta,de qua
Pctro
dicitur:Portrn/irio
prmali
buntaduerfus
in.Scd dcquibus
diCitur; A mbis txi'
rufitfcdex
uohis non eranc . Cornu
hoftium
cxaltatur, cum
Ecckfiamfirmatur,rc?num,fcilicct
&
potentia
diaboli.
b cUunauu 4oreor/.Pali:hafius.Clamauiimagisintcn-
tioncquam
vocc. Vifibi.
quis
.
DcUruxir,
& non
pcpcrcit:&
la:tiiicauit
^ Exieriojem
vd .ntiorem.
b <|
Ex.uari permif.t.
c 1 Potcltaie.
.
^^''*^""^f,^^,,^,^,^,^i
Romanorum
.^cl
darmonum ve
v.r^nrum_.
Aipcr
tc inimicum,
& exaltauitcornuholtiu
^
, ^ntrnnone.
b ^Hoftiura.
-
,Ideft con.u.
tuorum
. Sade. Clamauit
cor eorum ad do-
BlifDhcminduro. b f Diuinampotentiam
(
^Biaipnfinauuuu.
1
^ ^E,it,aquarjmdeduxcrunioculi
mei
llanlhtr.
1 9 mart
Lae.ig.
lacMg.
Afif.
Cft:
iJJmi4 i-tf- W/^A*"
l""
ymmtsmtn
i rf W/ioiiif w//
y^ (^
ho:
p<ccatu;n6 9>
dns
in die vltionis
dcbucnt
pu-
nire idcm
pcccatum.ga
no
iudicat
bis in
idipfum
: fcd
c]uia pcccatnm
idololatria
puri
no
dcrcUqucrunt.ncc
pcnitucrot,vndcait:
Fccicdo
nunusqud cogitauit&c.
Pla-
gas.l.implcuit.quas
in
lcge
przdixcrat&prophcns.
b
Fecitdutninus
tju.tcogi
.&c.
Anima
quoq;
ia
poteftatc
hoftiu traditur,
quia
in dic c
bonoru fuii immcmor ma
j
lorum.Idcircovcnit
dics
q
cxpc^abant
hoftcs
,
ifi
fc-
cit diis &
coplcuit
fcrmo-
ncm fuum in
fcripturis pr?
didlum
,
vtdominus in
ty-
po
Icrufalcm
pcritur.-Bvi-
dcns alam malishuiufmo-
di circumdaia flcuit,
dices:
Qua ft cognouiffes
& tu CTC.
^
Habct creo
anima
pcrucrfa
hic dicm fuam, qustraiito-
rijs bonisfruitur.cuictiamcaadfunt qux adpaceiunt,
dum rcbus
gaudct tcmporalibus,
dum cxtollitur hono-
ribus:dum carnis
voluptate
rcfoluitur,nec
ventura; for
midinc
pocnx
tcrrctur.Tat? habct
m die
//'<i,fed
atcrna da-.
natio rcrtat in die aliena,
in
qua pro iniqtatibus
fuis cru-
ciabitur attcrnis
p^nis.
Tunc
q
ad
paccm
modo lunt
,
in
amaritudinemcrunt,tunClixumrixariincipict,dicens:
Cur damnationenon
praiuidi?
Cur mentis oculos dau-
fi?Curhaspoenas
non
cxpaui^vnde.-T^ScaMffWJ^oHfi/ra
juta
ab oeulis r/j:Facit
crgo
fubito
q
dm
cxpeaans d^libe
rauit
,
&
complct
diis fernioncs fuos
quos proiccpit
: dii
iubet
vcnircq pra:dicit,
Lie//i'.re^o
pf/5eraV,nefem-
pcr
facuhatc habcat
pcccandi,& quJE
fibi
parcerenegle-
xit,hoftibus diripiendam
tradidit:
quoru
cornu
cxaltat,
du
potcftas
dominandi tribuitur,& q fciugo
inimicoru
crucrc
noluit, fubiugatur,vndc
addit:
Clamuuit cor eorum.
Fecit
do.qux cogit.& lotnv.fem.luit
Cirt .Sicut inimici cor-
porcicontra
IcrufalehaEcfeccrut,ficfpaalis ncquitis
&
miniftriantiqui
hoftiscontraccclcfia
faciunt,qii
(Deo
iufleiniquos vlcifccntcjfibi traditam,poenis
& dolorib.
aflligunt.Hoc
tanacn dc his dicitur
qui
in ccdefia cffe vi
debantur,
a
Eugeetigeidtruntorulioflri. b^^^indem.
bamu.'5,inucnimu.svidimus:Ain.
t
Fcicitdo-
a ,Diuxpeftauitiiibueo(>at''""
?"'"<'' \'^^".''
f
minus qux
coeitauit ,
&
compleuit
lermo-
. ,NonbLmi..
^
b
i.A"-^p't;"';r5it;i:
ncm fuum
qucm prxccpcrat
adiebusanti-
a 1
Nif, dom.nus xd.Luerit
domum &c. 1 Ne
fempcr
habeat faculu.
ndi. b
IQuiatutibiparcerenolu.ft..
c fKxaliauit.
fEcclefix vel anims.
in
d
minum,
t
fuper
muros
filias
Si6.Dcduc
quafi
^
i 1 Diuina.nlpiratione
non liumana Holuntate infufa.
b tlnprofieris.
c Tlnaduerfii.
torrcntem
lachry
mas
pcr
dicm
&nd6le:non
a ,dun.lach,vmandide<erm.nat.
b
TCompunft.o
rMioni.
7
d
dcsrcquiem tibi,ncquc
taceat
pupilla
ocu-
8
*
a fA torporr nrghgcntil.
o lldcll aduerntate,
litui.
"Coph. Cdiifurgc,
f
laudamnoctc 9
a fNe in
princip.o operis
fomnus
ob.epat deceptioni.
.
TPrzueneru.t
oJul.me,a.c.df-
b
f{.acluymaJCompunA.on.s.
^
in
principid
vlgiliarum
: eftundcrc licut
lcs inimici aut inuifibilcs
fupcr
muros filix Sioncu
mat, animacf.vdecclcfiz,
vcl ciuitatis
tcrrciii.cfi
po.
tcftatem
quaeis
dominaa-
tur.nodiuino iudicio.roi
fua;
potentix
afcribiit.Cli
mant aut contra
dominu,
cuius
potctia quall
mutu:
protcgit
& dcfcndit.Cii vf
roauxilium fuufubtrahit.
hoftcs
fupcr
muroseoruir
quos opprimunt.dicuntm
clamare cotra dominuni
cum.f.fibi attrahunt
cjaic-
gdcontraeos pofluntquoi
Dciprius
municbat auxi-
1.
um,
quafi
libcrarc no
poi
fit.
Talis.n.oppccfliovenif
de
aiquitatc iudicij,
non d<
impotctia protegenii$:ho<
quoqj propheta
inter czd
ra
dcplorat.Et
notandfi , i
hxc ad
fupcriorc
lcniai.
10
rcfpiciunt,qiiotics
n.mcn .
1 1 ci vno verfu vel duob*len
fum
cxplerc
no
polTunt,ii
principio
vel in medioalii
rius diftindlioncm fadik
Vnde mox ad
ipfam
Icrufalem conucrtitur fcrmo.
C Deduc
tjuafi
torrentem
lachrymas.ToncS
no
fempcr
VDO
eodemq, impetueffluit,fed
ficut inundatio de coeloo-
fluir,fic
&
lachryma:
fecun dum
quod
diuina
infpir-
ne &
compundiione
cordis
generantur.Nemo quidcpn
teft vt torrcntcm
lachrymas
deduccre,
fed his verbism-
nuitur,
a^
mens & oculi
fempcr parati
debent eftc &li
chrymas
iuxta
gratiamdiuinaiinfpirationiseffundat
&
inprofpcris&inaduerfisnunquaquiefcerc,
vtnaw
fibi
parcatdum
viuit,
& nemo
torpeatquafi
iccuritat
acccpta.donecadillamrequiem perueniat,inquaal
get
Dcus omnem
lachrymam
ab
oculisfuis,vnde:"'i'
thant &
fiibant,
&c. Hx lunt vcrxiuftitix
animsE.quzp*
Sadc
fignificStur: ^lecjue
taceat
pupill
t oculi
/<//.Pupillaoci
Iitui& orat&
impetratcompun<Sa
diuina
infpiratii
ne.Ifta tacerenon debet,donecDcushis
malis fincmit
ponat,&
omncm
lachrymam abiicrgat.
d
I^eque
taceat &c. Elt autcm ocuius intcrior,
qui;.
Deum ftillat,vnde
cxteriorconlachrymatur.&
tuc,fi
minis
impetus /e.c.d.^f.alioquin
ftcrilis cft
lachryina,qi'
tacet
pupilla.
c
Cdfur^c.la
node
cofurgit g
dc tribulatione
vfangul
^pra:fcatis
NICOLAV3 DE LYRA.
^
1 Fccit dominus
qux cogitauit.
idefl,
ab ^terno
difpoftuf.
"
1
Complcuitfcrmoncmfuum,qu2pra:ceperatddie-
basMliqms.Uilicet
in Dcut.n.C^ zS.vbi
comminaturpanam
terribilei ludxisdeclinantibus ad idololatriam
.
3
Et litificauit
fuper
te iniraicum. Exfua
viiioria &de-
ieHione tua.
4
Clamauit /iic leremias inducit
poputum
ad
querendam
Dei
vtifericordiam
, &
quia
ad
hocfacit aduerfariorum fuperbia ,
ided
dicit:C\im;iukcoTcOTnm.idcHCl}aldforum.
5
Ad dominum .
ldiJi,contra domimm cum
blafphemando
tanquamimpotenum
ad
populifui dtfenfionem
.
Voteji
etiam hoc
aliter
aliter
expotii
de
7</;jr:Clamauit
cor corum ad dominu
fupcr
muros &C. Quia
multt eorum videnti
s, quud r.cnpott
yltra
dcfendcre muros,
clarmbant ad domirium
qnfcndo
cius>
xilium.
6 Deduc
quafi
torrcntcm
lachrymas per
diem &c
bundanter
flendo.
7
Non des
rcq
.^A
operibus panitetitie ceffando,
8
Ncque
taceat.F/efw
intetrumpendo.
9
Coniurgc.idcfl,ftmulfurge,corpore,fcilicet
&menttttdt
nam laudcm vt
poffis
inuenire
mifericordiam
.
10 It)
]}r\ncip[ovig[\iarum.
ldefi,celeriter&cxpedUi.
1 1
Effunde.
ldefi,perfciit;ficut aqua cffunditur perfeHiHsa

ris
liquoi
ibusi&talts
effujio
idem eii
quod intenfa
deuotio
.
^cLeuJ;
MOn^^LlTEB,.
I Fecit doninus
quf cogitauit
&
comphuh
fer. &c. Vtdcdc-
cu5
culpx
non rcmancret fine dccorc iuftitix.
4 Clamauit cor eorum ad donnnii
&c.Hic
ponitur dcprcca-
tio bonorum
,
qui
funi dc ccdcfia nuracro &merito
^
diOi
difti cafus
rcudationc,cum
dicitur.-
Clamauit cnr eorun f
dominum &c.Ei non ostantum,& maximc.quiaiion
j-
paret
modo humano
remedium
de
propinquo.
Et li
|-
ditur ad idem
popuh
fidclis cxhortatio,cuni
dicitur' i,
6 Deduc
quafi
torrcntem
lachrymas
. Ad Dd miferiCOI
,
prouocandara.Et patet
fentcniia
vfquc
ibi .
fw
99
Thren.
Cap.II.
yfp
ifentis
vitx
fpc eleuams.rorporcm negligetix
cxcutit,
A !f indefcflus
contra omnia aducrfa fc
accingitin
omni-
bs Deum
laudet.vnde
addit.f
0)^^,^
lauaa m
nnHc&c.
( lia calidus
iioftis dum
flagclla ingcrit,
vt Deus
blafphc
r^turintenditjVnde
lob ait. SUut dommo
placuit,na.f.ejt.Sit
n>icn
dvniini ber.ediclum. In
970
pncipiovigiliarumlauda-
rdcbcmus,
vtomnia
qax
asmus
aur
patimur
,
ad
glo
ri.ii
& ad laudem eius refe
rs.nus,
nc tor
pentes
in
prin
ciio
operis opprimamur
fcnno dcceptionis,
vnde.
'^"
OMai'1
gloria Deifacite.
Mul
tanuidemfuntvigilia:,
in
q:.bus
laudandus cft
dns,
j,
&Tiaximc pra-cauendu cfl,
nijbinitio intetionisopus
cddemnetur.Cum
autcm
cancps
bene
incipitur,
reftat
anuc
vigilia
,
quibus vfq;
ininem
in
gloria
Dci con-
finmctur
.
Efjmde ftcut. lllc

fiotaquamcorfuu
cifun-
diin
confpcflu
domini
,
g
^IncaIoierfi!cftioni$Dei,DiligdominamDrum tuum.
aquam
cor tuum
anteconlpcdiim
domini.
a I Vox
propheia:
: lciulalcin Deuni laudare
j t.i:cipitur,
vt
paxuuli eiuia fa-
mc Sc obfidione libcicntur. b
tldeftopera.
, cfMaj^nienim
nonpeieunt.
Lcua adeummanustuas
protanimapaiuu

afVcrbiDei. b Tsific non
efler/,
nonpenflcnt. t"
lorum tuor
um,
qui
fame t
pereunt
in
capitc
^
a
TOciiliiinifeiicoidix.
\
omnium
compitoru.
RES.
Vide
cIomine,&
a irDi ij^nter.
b
fExpoliaueritbonisfms.
Poftquam
mifcram rcrufalcm vcl
ccclcffam vcl cuiusli
D
bctanimam
adIachrymasprouoc3mt,ad ipfumDcum
vcrba
fupplicationis conucrtit,
fiquomodoa vindi^a
poflit reuocarcdicens. rrfe domine .
Notanda eft aut?
pii
prophetsdaigcntia,<jui multiplici
ardorc
charitatis
rapi
tur ad diucrfa
TQujfi; Qiiomodo i
, poteflhocfitri!
confideraquem
t
vindemiauerisita.Ergo
ne
4
aTAnimrpeccaiorum. fSicut Martha filiaEleazati. r
comedec mulieres frudum fiium
,
paruulos
6
nihiriatetlcuiidjrvidai
n
fOpetum. fProquia.
' '
fad
menfura
palmjs.tSi
occlditur in {ancflua
nunc mala
fusBgcntisrcplicat.nunc
lu-
gctpcccatanuncpcrdita
bo
na
commemorat,n unc,
of-
fcnfumDcum dolct: non
tamcn ccirat fundcre
prc-
tanioiabiir.
ccs,vndcaddit.
a yide domine &
cofidera,&c.
t^efweriwt.
Quartuslocus
conqucftio
nisRcs.n.turpcs&
indignas
dcplangit,vnde fcquitur.
r
gonecomedentmulietes &c. U-
cuerunt in
terraforis puer ^fc-
nex .
f^idedomine.&c. Dcum tOccideDtat,
ne.
ro-c
gat
tamcn vt videat
,
vt vcr-
bis &affeftib. ad
mifericor

j-r
a
j o 1 o.vT " .
diamfleftat. Nouit.n.de-
rio clnuaccraos
&^pnetas.SIN.IacueiUt
m
8
mentcm Deum in natura:
..,- : ::.
b^Liebilit. cTFuetccDiumannoiuin. & idcO
TOgat
Vt mala fuX
^_.^.uipollcre.
_
^ eTForres^
gCntiS infpiciat. i^m
V;Wc
ruiaueris ita.
Q.d.
nulli
genti
tTeiienis regoiiis
A f
Qux vitglniiate viWrbantuipolicre.
cxntimoafFcducordisla- ^^
~
r

h
or"

d ',::,:
chymas producitcompu-
b
terral:orispucr&lcncx,virgmesme?6yuuc
tinis ,
quia
facrificiu Dc6
fpitus
contri. Si tamen tantus
lachrymarum
imber no
afierit,
noncft
defpcrandum,
vndcl^mnia
rneafuut
tena
/i;a^aA^Animamarentcm
ficuttcrram
fincaquap^
ni:nscoramdominocxpandit,vtirrigctimbribusfuis,
01
fiticntipopuloaquasdcpcrraproduxit. Corquoq,-
fcit
aqua
effunditur
,
quando liqucfadum
amorc
Dci,
&roximiquafiglacics calorcrelbkiitur.vndc
fcquitur.
Ua dd eum manus luas . Pro
paruulis
ad Deum manus lc-
u
.quioperamifcricordixpro
humilibus mebrisChri
fl;xaltat,qiiifamc
& fiti
pcreunt, quiaterrcnisadhajfc
rnt. Ha;ceflautcm
pcrfcdiacharitas,vtcorquafi, qua
fndaturadDeum,
&manusleuenturadproximum.
S:utMoyfcsmanusleuafrelcgitur,nepopulusDci
vin-
caur,fic5cnos
vtparuuliccclefix
vcltcners
cogitatio
rs
animiECOnfcrucntur,vndc.
UquefaSa efl
anima mea
vt,
icHuslocutus
ejf^on.n.cor
vcl animarcfoluitur
afrigo-
I
infidclitatis,
nifi calorc diuinx
infpirationis
. Et ideo
f
nper orandum,
vt
refurgat Aquilo
,
veniat aufter
,
&
f.antaromataTuncn.fluuntaromataorationumcum
icns diuino
fpiritu
afflatur.Sed ne fola Dei dileclio fu f-
'
l.cre videatur , Icuanda: funt
manuspro paruulis,qui pe
iuntfameverbiincapircomnium
compitorum.
Nifi
.in
vi;s & in
capitc compitorum
clTentinon famc vcr-
ivclfinlaborallentjfcdrcuocandifuntdc
triuijs,
dc
fueis,&decapitc
omniumcompitorum,vt
vcniantad
cminiprandium,nefamepercantin pcrpctuij.
Lcuan-
dfuntmanus vt Amalcch
vincatur,nc
paruuli
contcra
ttjVndc Paulus.
\e alijsfortepradicaHS, ipje reprob.
inueniar.
tania bcneficia contulifti
,
nulli tam
iuftetatairrogatafuntfupDUcia:quiaprovuis
fecit labrufcas,(Sc
pro
frudu
fpinas.Non
eft
qucm
vinde
miaucrit dominus ita
,
nifi
qui
cius imitatur
cxcmpla,
4
quib.abftulit lcgis
& omnium cercmoniarum ornamg-
ta.Cum.n.cumquicundJaprajftitcratoccidcrunt,omnia
bona coelcftis & tcrrenaj vitx
pariter
amiferunt :
qui
dc
tanto amore mcrucrunt
oftcnfam, dc
tantaglona igno-
miniara.Ad hac videnda Dcum
prouocat,vt
ficaffliftis
quamuis
immeritis
parcat.>-^o
necomedent
muUerts.Qaz-
fi.Quomodoifta facicnt^Hocn.in libro
Rcgum
mulie-
^ Bj.
5.fc.
rcs fecifle
Icgimus,8c lofephus
idem tcftatur. Taruulos ai
'
men{uram.
In
alijs codicib.
cxprcflius l^itur
ad mcnfura
palma:,nccincrcdibile.
Tanta.n. eratfamcs.vt nec fame
parccrent,nec
natura.S'/
ocfan.fa. Quafi
iufto Ddiuditio
puniuntur,qui
fanftuarium domini
poUucrunt fangui*
nc
prophctarum.HocquoqiCCclcfiscChrifti5c
animsfi
dcli timcndum cft.Si.n.diuinis
mancipati oflScijs
fimilia
committimus,fimiIitcr
punicmur
&noftra
rcligio pro-
phanabitur. Mulieresquoquc,idcft,anima:pcccatorum
-
ad mefuram
palmae
fiUos vtcri
fuicomedent.quia quid*
quid
vitiorum cx fe
gignunt.ad
mcnfuram
operum
reci
piunt.fuifq;
faturantur frudib.vnde
magis
nobis
lugen
dum
eft.quam cxplanandum,
nc cxaltati
vfqj
ad
coelos,
p
dcmcrgamur vfqi adAbyflbs,
b laiuerunt in
rerr<i,e2rf.Populu
bellatorcm cum
rcgib.
& HUJoricc.
principibus intcremptum gladio
,
rcliquam
xtatem ca-
pta
cflc demonftrat./affj-KBf.
AUcgorice.
Omnium ma- AUegorici.
^ laquafi
NICOLAVS DE LYRA.
1
Leua ad cum manus
tuaspro
ani. &c. /.
pro
anlmahus.
2
Paruuloru m. {>uod
dupliciter poteii inteUigi.^no
modo,vt
' w<e tlU
nciptantur
m
[inu
.Abraha.^lio
modo,vt
mors illorum
t>ocentttm
inomionerecordetur anie dominum
,
adprouocan-
d.n Dei
vindiQam contra Chald^os.
3
Vidcdomine&confidcra
SccTercondefcenftonemtua
ptatis.
4 Qucm vindcmiaucris
iti.'t.fpoUaueris
omnibus
bonis,in-
tnum
quddfame moriuneur.
5Ergo
ne
comcdcnt
muUcres.i>.<'./'c fa^um
efl.Legitur.n.
^.v^g.6.
4.^g.6.f. f>
in
ohfidione
SamariamuUerescomedertmt
filiosfuor
pr famis
magnitudine ,
&idim credibile eft
accidiffe
in
obfidtone
lertifalem per
Chaldxos^imb
exprefsedicitur
infrd 4.
6 Paruulos ad mcnfuram.
MuUeres.n.pragnantespr angu
Jiijs,&
duloribus
pariebant
ante
tempus
fixt'*s imperfeBos
:
&jtc
ftatim
moricbantur &a matribus comcdebantur , &
h^c mJferia
prxdicitur
ludais
,
Deut. 28.
fi relinquerent
Deum inclinantes ad
idololutriam, quod fccerunt, vtpatet
m lihris ludicum
&
B^gum.
7
Si OCCiditur .
.Accipitur
hic
fi,pro quia,quia
Chaldict
paffim
interficiebant jacerdotes
in
templo
domini
,
vbi tamen
parcere
de-
bmffent pri fanHitate
loci.
8 lacucrunt in tcrra foris
pucr
&
(cncx.infepulti.
jc I Percuflifti
H
II.A
L I T E
i{,
t
J
ifl<J(ijM<i.Inorationedeuota.
T
T^ro
anima
far.f
fpirituali,quia
non reficiuntur doftri
'
7"
^^emplan
vitafupcriorum idco fubditur.
T
incapiu.i.
Ecclefiarumquaedicunturcompita ,
eo m
11
conueniuntfidclcsadaudicndum
diuina, doaorcl
/nr^. iP^^^l^^^^^P^^^^^^thuiufmodi compitorum,
^
pro uU
raifcria
exdamat ccdcfia.
j Er^o
ne comedent mulieres .
Quod
fit
moralitcr,quando
fupcriores
malis
exemplis corrumpunt populum
fibi
fubiedum,propter quod fequitur.
7 iiocrfMri/aw.
Etaccipiturhicfi,proquia.
Nam in
fanftuario faccrdos
occiditur,
quando
ab eo
indigne
la*
cramentumEucharifti3ECclcbratur,&fimiliftTprophc-
ta
, quando pracdicator prae qua:ftu
diuitum
pa
iiat mala.
8 lac.inter.^c. Namcommunitcromncsillifuntinca
piditate
terrcftrium
dcfixi^idcofubditur.
Tom.4.
Hh 3
8;.
Gloford&NicolaideLyra
8;
Tlnaiflbili
S\t qaaGfuaplangitprophcta.quivndiq; charitateocu^
^btus%
ois in omnib.in Gngulorii
corporu Imguhs
mJ
bris
mala lua
pcr(crutatur.&
lamcntatur.S.c
^
'l'bcr .n-
fufusd.lcaioncDci.&ptox.mi,ado.r.n.afcdcbetcfFun
dcrc
.
malaomnium quafi propria
dcflcrc .
vt vidcatur fi
qua
mcora ccclcfia:
iaccant
in tcrra foris
.i. tcrrcnis
oc-
Cupcntur ncgotijs
,
dcquib.
f.TiakJ.a.
dicitur. "Slmo
miluas Deo im.
/r.iif/f.Forisiacctqui
cxcut
anobis nccpcrmancnt
in
opcribus
fidci . Plurcsautc
corporc
intus lunt,
5c
apud
nosviuunt.fcdapud
Deum
pcrditifunt.
Pucrquia
m
icrra,virtutc
lcnumnon
ro
boratur
: & fcncx
quia pucr
ccntum annorum cft malc
dicitur
Virgincs
& iuucncs
attasflorida.&iucunda gla-
dio aducrfariorum
in ani-
mo fcrifitur ,
&
quod pcius
R
cft mdic furoris cius intcrfi
duntur.
AUtcrpcrcutitur
vctushomo vtcorruat,& no-
uus vt
rcfurgat
,
aWtcr
pcrcutiantur
,
& occiduntur
qui
ftarc vidcbantur.quiin
dic furoris finc milcricordia oc
ciduntur.IndcnafciturflctusirrcmediabiUs.quoplangu
tur, qui
ncfciunt
qui gladio
furoris Dei iam intcrfcdi
funt actcrnae damnanoni
dcputati.
a
yoca.quaji
ad dian,&(..'Ddcnbii
vltima
captiuitas
om
TiB
niudcaorii
plantib.dcplorata.
Tau litcra
prsponitur.vt
in frontib.
gcmcntium
& dolentiu
fignau
inucniaturin
quibus autmucntanonfucriccxponetur
mimicisfuis.
quafi
ad dicm folcnncm
vndique congregati$:qui fnprj
)
dixcrunt- lOa cftdies
aexpcdabanius,inuenimus,vidi
mus.Dies folennis df.non
9
Dco
placcat,
fed
g
tunc m
proborum
cxpcctatatlafciuiacompleatur:
adcuiusfo b
lennitatis dicni,idcft,vltimicxaminis Iblucturfathanas
5
Thcodorctus.QiUmetu
^ t bantincurfioncmhoftiuni
ncs mci ceciacrutin
gladio:
t
interrc6tisut
t lucconfugerunt.vclutad vi
in dicfuroris
tui:pcullirti:ncc t
mHermscs
i bcmmunitam,vbinih.lo.r
.uol
"vc. d..oL. ,cui ,mo
uait
^
nus omncs
capti
funt .
Ccr
Vcumfoluto.fuMiitimbunte.e;\i,
flt frniii
purgsbuntur. lUCUCrant .U.
tCmpOrC teftc
TAV.Vdcafti
quafi
ad diem
folcnnem,qui
a 1
f
Hoftibu non D0. 1Quibunemo
rehlHt.
V> f 111 ciicuiuuu
imptj
ambulaitt.
b
tcrrcrct mede circumitu:
&c non fuit iadic
a Dillfftiiudicij
W inriircuflus.
furdris domini,
qui ciFugcrct& rclinqucre
a^DirciplinatyrociBij.
b 1
La.tcdoarin vel
cotpon:
Choa
cDijbolu$vH R.otianus . ^lnoregUdi).
1k.4iA.
tur.
Quoscducaui,5cenucriui,inimicus
"^
fVilij

iiol'iuit.
mcus
cdnfumpfic
eos.
rum
illucomncsconcurrt
re,idcirc6comparat
fcfto c.
ptiuitatcm,
vndc addit.
D Qui
Urrcrent me dc c;r. Vid.
bunt ctiam cledi dasnnon.
vndiquccogrcgatosvifuhc
rendos,
ad
dcuorandasan
mas effrcnatos, & cxicrn
purgabuntur.ncc
erit
qui
c
5 fugiat,autquireUnquatun
dilicuffus. Indefandoruau
cio
gcmebunda
&
plaftu
cc
fona.adcpta
fibi membra
deplorans,dicit.
c CJhos
e(/ca. SciUcet
Tyrocinij difcipUna.
&
enutrtMiA
aeadodlrina,
quia
non
peruenerunt
in virum
perfcci

vt dimicarcnt contra exercitum hoftium
. miTnicus n:
conlumpftt
er>s,vition\m
lciUcct
dcUcijs.Idco.nemocftc
rum
qui effugiat,
nifi
qui fignaquxTau
fignat
in frc
tc
portat.vn. iiui
vuU venire
poji me^ibneget lLmetip}m,i.
ReUqui ooneffugicnt gladiumfuroris
dniquamuis .
Ecclcfia,cditi, cducati, nutriti,
ga
inimicuscosupfitcc
NICOLAVS
DE LYRA.
j,
1 Pcrctffifti ncc mifcrtus cs.
Diffi
rendo illam
paniani,cum
in omnihiis npetibus Deijemptrcum
iuftiriacunit mijericordia
.
a Vocafti
quafi
ad dicm folcnncm
&cQ.rf.
'iicut
adjolen
mtatem
prompte
&Ubenter
confiuitnt homines,ficgetts
in circuitu
ludx*
judxa habitantes ,
promfti
&
gaudtntes
ventrunt cum Chalii
ad
dellru8ionem
vrbis.
j Quos
cducaui &enutriui./.
habitatoret
lerufalem qm
ccbantur eius
JiUj.
4
lnimic\ismeus.i.Chaldorumexercttus.
5 Confumpfit
cos. Vartimfame,
in
longa obftdione, &pi
timgladio
m vrbis
captione.
J* CAP.
I
1 1
Ceciderunt
i/^tfio.Sci!icct
diaboli.
t JntetfeSi funt
in die
fitroris.
Vcrmi^mc.
^
A D D I T I O.
In
cap.i.Quomodoobtcxit caliginc.
Jn hoc
cap. Vropheta.
lamentatur
dejlruiitonem
totius terne
If-
rael,&
totius
regni.Et
diuiditur in
quatuor partcs
. Tnmo
namq^
lamentando
loquitur
ad
jeipfum,
Secundo vcro lame^tando
dirigit
fermonemfiium
ad terram
Ifrael,&
ad
ipfum regnum,bi:Cui
c6
parabo
tc.Tertio
datjuphocfalubre
CPnftUTiyibi.Chmmit
cov
eius ad d.'im .
Quartd,texit deuotum oraculum ad
Deiim,ibi.Yi
dc domine.
Trima
parsin qua
tamentalur
locjuendoadje
diuidi-
tur in duodecim
partes,ficundum
duodecim
infeiititatcs qute
vene
Dnifi*
runtjuper regnum
illud
oppofitas
duodecim
exceUentijs,quas prius
babucrat.
Excejferat namj,
illud
regnum
aUa
regna.Vrimb infnbli
mitatt honoris,vnde
Deut. ig.a.Faciet tcdominus Dcustuus
excclfiorem cunflis
gcntibus
tem tntidcw.Erit
fcmpcr
fupt
^ & non fubter.
supirhoc crgo
m
primo verficulo
lamcnta
tur (//ccni.
Quomodo
obtcxit
caliginc
/
tribuiationis. FiUa
Sion.'.for<im tmam &
re^num. Etjequtiur.
Proiccit dccoclo
intcrram
inclytam
Uizd.Secundo verd
cxcejjerat regnaaUa
*
tjuantitm
ad nobti taXtm &
diinitatem principum ,
quiajiirps
Da-
%id
quit regnabat
in
IfracUfuit fanH''Jfitna-f'p^r quo infecundo
ver
fulamentatur propheta,duens. Pra:cipitauit
dominus
nccpc
pcrcit.y<jw>itr.
Polluit
regnum
&
principcs
cius .
Tertid^
yero
exc(Jferat quantiim
ai robur miiitum
,
&robur
pugnatorum,
yndefuerat regnumfortijfimumficut
cornu
,fuper quo
lamentatur
propheta
in
verfu
tei
tic,
di.
Cofrcgi
t in i ra
fuioris fui omne
cornu Ifracl.
tiMdrro
vcrd
excijjcr&t quantim
ad
vmujlattm
ar.
borum
&pulchritudin(m
tetrtinafccntium,vi:deeratterranemo-
rofa
ad videndum
pulcherrima, fuper quo
lamentatur
propheta
in
^arto
fr/tt.rfr.Tetcnditarcumfuumquafiinimicus,occi
dit
omncquodpulthcrrimumeratvifu.
i^mrocwi/erat
qudntum
ad vrbes muniioi &
multifUx JbrtaUtim,quod
erat in
toto
MO\.A-
toto
regno Ijrael,&
in multis locis terrx
prom!ffionis,vt patett
bris
Varalipom.&. l{egum,fuper quo
in
vcrfu quinto
iamentatu
cens. Faftuseftdiis vclutinimicus,
pra:cipitauitoir
moeniaeius,difl[ipauit
munitionescius. ic.xid,(xc(iit
(jnantum
ad
locumjatrkm
& Dei
t&bttnacuium^nuodfutretu
Jo regno aUquando
tn SHo:
aiiquando
in
Mpjphat,&
dtmum ,n
rufal'm,fuper quo infxto vetju
lamtn:atur,diceiis.Et
difllpa ;
quafi
ortum tentorium fuum : demoUtus cft tabcrn:
lum fuum .
Septtrno
verb
exctfjcrat quantum
ad Det alux,
multipUxlairiJiciiini,per quodjilijljracl expra.epto
diuwof
"
habuerant
furifjcart,fupr quolamtntatur
iii
retju feptitio.L:
,
RcpuUtdiis
tabernaculum fuum,malcdixitfandifica

ni (ux.Oliaud excejkrat quatiitn
ad vi bem
principalem,qu
i
metropoUs
&
regni foUum
,
qux quidern
ciuitas erat valdi nou

Us in miiris (^
munitionibus,juptr quo
lamentatur in o3o
w *
t/icenj.Cogitauit
dominus
diffiparc
rauros filiSioD.

^ji(r. Luxitq;
antemuralc,& murusciusparitcrdifl|
tuscft. ^(oo excejferatquantum
ad ccetum
homtnumjapienu
l
uina &
prophetia fr^ditum,
riuUum euim aLud
itgnum
rtccp^
'
legem
Dei aut
habueratprophetds
Dei vifiones vidcntes, fuper
l
lamentatur in nono
verju,
dicens . Dcfixa: funt in tcrra
po
!
cius
,
quia
in
portis Jedebant
iudiccs &
legis
doiiores,
Dent.
i
:
'
/f<jirhr.Reges
cius &
principcs
eius mter
gentes.
Non
jt
lex
nccprophctas^&C.Dccirwot.vCfjfJfror
quaniHmadpopull*^
honorc &
reuereniia
dignum
,
qnia
m nullo
regno
erant tMsji \
aut tales
virgines
in
vtroque Jexu,
&
qub adjaaitatem
&
"'
j'
virtutem,
&
qub
ad aUas condiiiones reu(reiJtia di^nas,^^
[
lamentatur i vndecimo
vetju
,
dicens . Sederunl
in
cr
|.
conticucrunt fencs
,
abiccerunt iu tcrra
capka
p
Virgincs
luda . yndecimo vtro
excejjerat fiamitiHM
:
mtrum
paruulorum
,
& muUitudintm
tnfaj.tium
, ^W
i
^
muUipUcabat Jcmen
JtUoTum IfradfUtfquamaUarum
nauo'
m
n
Tl
A
itie
in
Mgypto fuerunt fatls
in brcui
tempore
vltri
modumntul
lUcatijupcr
boc viro
prophcta
in
verjn
vndecimo lanUmr
plo
,nS defedionetn pantnlorun! &
laclantium,4'ceris. Dcfccerunt
jx
lachrymis
ocLili mei.
Vf^rtjf;,)-.
cuni dcficciet
paruulus
i
lad:ens
in
piatcis oppi
di .
Duodccmo vero
excejjtrat c^tura
rnal"
ahii-idantia viciualiun;: &boc
quatitum
att vitjm dinnu.
nn,vnde
non ahbreniabantur homines
p.iffirn
in
pucntia
aut ado-
li^intiii.fed
periteniebatit
ad
pof
cl ni atatem & erat vna htnedi
^
inter filios
Ijrael,fii
vi^ebunt iilios filioru m
fuo)um:fuper quo
bmtatitrprophetavcrf^.ii.d.lsi^mnbXms dixcrunt: vbi eft
vmm
& triticum.
Vf^wm.Cum cxhaiarcnt animas in fi
nm^iia^^^^^^^cnm.Dcindejeci.tnurparsfecHiidaprincipalis,
iiimpropheia
lamtntim
ff.um
dirtgit
ad taratn
ijracl
&ad rc-
^i
m ad
alloquendum ipfum
ac
poncndo pr^
oculis
quinque. Etfc-
Ct4i*rn
hoc
pars ifta
continet
quinq^ verfus.Vrimo
iiamqnc prjz
ocu
limit ipfi rcgnoyvt conftdcret maiimtudinern fut pccnx
&
fuf
mi
jey&
hoc in
verf
i
^
.dicens.Cui
comparabo
tc vel cui afli
nlabotefilialerufalem;
magnaeft
ve ut mare contri-
II
tua,quis
mcdebitur tui .
iccundd
pomt prx oculiSy^ fbi
ineritorigmemfu cuipa&Ju^e
malitiji:
q^x
origofuerat
ex hoc
t^YOpheu
non
aperuerumjilijs
Jfraeifuam iniqintatcm,
vt eos ad
B
faitentiam prouocarent
&hoc
facit
in
verf
1
4.
dicens.
Prophe
tatui Viderunt tibi falfa. rcrtio vero
pomturprj;
ocuUsm co-
fdonmtctins
vicinix
(^
gtntiumpn,pinquarum :hj>cefl.>?. vna
virinacaufa
doloris
exiflcuti
in
mijeria,
dnm non
inucmtdiqnem
'ibi
compatiatur
&
hocfacit
in
verfj^.dicens.P[:\ufciiit ftl-
pctc
manib.fuis:omnes
tranfeuntes
per
viam fibilaue-
ru t & mouerunt
capita
fua.
Qu,td
vcrb
pouu pnt
ocUis
e?
..ingerit
exAtationem &
gaudtuiH gentis aducrjau^ i(^ natto-
,11 ihi
inimic<g,que efi magna caufa dJms,dum.f.
alquis
iwmicH
Vitingaudi'j,&hoc
faiicm
verf.iS.dicens.
Apcruerunt
fu-
Kte
osfuum,omnesinimicituidixerunt.
Dcuorabi-
r s.Enifteeft dies
qucm cxpeclabamus. Quinio
ponupr^
^
L is &
ingerit
hoc non
ejjifaciurn
a
cafn, imbfe, undum
prxftm-
tiim iuHx
Deifevtcntie
: &hoc in
verf.xy.dicens
.
Fccit dns
-;is
cogitauit,comp!euitfermonem fuum
qucm
pra;ce
^iLt^idicbus
aatiquis. Dand':
fiquitnr
tertia
pais
II.
q4.7 pro-
iren.
Cap.Ilf.
P74
pheta pofi
lamentum
per faktare remediutn
&faluhre confilnm. D
Docet.n.rtci.rnre ad Deum
per.Jex.Ducer.n.primd.orare, &cla-
mare,fecundd,plorare,tertio,ploranch
pcrjeuerare,quart6
in oratio
nc ettam innoHe
vigilare,quintd,corJuum humiliare,&ficut
aqua
tffundere, fextb,
leuationem manmm
&alrjsgejlibusipfumplaca-
re,& hocfacu
in
duobns
verfibus.f
1 S.&
ig.Troprimo
namque
^c/r.Clamauit
cor corum ad
donMnnm.Vrofccundodicit.
Dcducquafi torrentcm lacluvmas . Tro tertio dicit. Non
des
rcquicm.-PT-p
qano.
Confijrge
& lauda in nofte. Vro
^wKio.Effunde
ficutaquam
cor tuum .
Trofexio. Leua ad
eum
manustuas.
Dandejcquitur pars quarta,inqua propheta
fonit
oraticms
t(.xtum:& te.xit oraculum deuotum ad Deum. Mo
nuit enim
flios
Ifratlfcut defolatus
ad Deum
orandum:& ibi
po
-
mt
orationem
quam facere dehcnt
, dicendo . Vide domine &
COnfidcra.
Eft auiem ifia
confideratio fumme
pruuocatiua
diuime
rnijmcordit,&trescQntinetvcrfus.f.io.&
21. &2Z.
^ittitur
enim
protwcare
Dei
rnifiricordtam,altegandoJuam mavnficentia,
&ytiUtaum
propriam,&
Ijoc in
principio
f
fc/wf.ao.'
Videdo-
mine&
confidcra,quem vindemiaucris /f^.
q.d,nondecet
tuam
magnificent/am
&
exielUmam,
perjcqui meftc
vilem &im
potentem
. Secundo
ver6,dlcgando mfwlicitatem
multamiamper-
pcffam
.
Quodpatet
in hoc
qnod
mater comedit
filios,& quod pro-
phcta,& faccrdos
occififunt infananario, &
quod
nulli
ftati,
pe-
percitgUdius,&
hoc
facit
ah
ipfo
lo
co.Ergo
nc comcdct mu
E
lieres fruaum
fuum,
v/^;
ir.finem totius
verf.20.&
deinceps
m
verf.
II. Tertio vero
allegando
hofiium
aduerfariorum immani-
tatem &
maliii.mi,vtmagis
Deus
cornpatiatur,&
hoc
facit imz.
verficuloJbi.Vocidi
quafi
ad dicm
folennem,qui
terrerec
medecircumitu
,
&c. tt
fic
finiiur latnencatio
juw.da , Circa
quain confi'.ie,
andum
fccundum
pradi^um magifirum, q,
licet hic
fiat hieutio dc ciuitate
lerufalem , tamen omnia
qua
in hoc
capite
conttnentur,rcftrendajunt
ad
deplorationem
totius
rcgni Ifrael in
cvmmuni,ita
quod
ornnia
qu
dicuntur de
lerufalem
dicuntur de
ea
inquantum
erat
pars principalis
vel
metropolis regni
. Et ided
in
ifia
lamentationefit
mentio de terra
Ifrael,&defpeciofts lacob,
& de
ftliabus
lerufalc.fde
ciuitatibus
regni,que
crant
ficut fiii<e,&
lerufalera ficut
mater.
C A P. III.
Co vlr videns &i .
Pafchafius.
Lamcntationib. deb cmus
inccflanter
infiftere,fi forte
'
in libroludicum
kgitur: Ange-
i malancftra
moncnte&anniin-
tintedeGalgalis.i.voluptatib
afce-
dmusadlocumflcntium cum
ip-
;
C
(''vbi ctim
loquerctur
ad omncm
1 aclem ieuaucrunt vocem & flcue
rntvndevocatum
cftnomenloci
il us flentium vel
lachr}'marum.Scd quia
flere
pena
cft
v:inueniturqui diligatlamcntationes.
Nosautein his
qafiinquodamfpcculohuius
mundi turbincs,&naa
frgianoftra
cum
gemitu
& dolore confideremus Tcr-
iimigituraggiediamuralphabetum,trimctrocompo
fi(m,inquo
tcrni verfus
vnacademq;literaincipiunt
quntrib.
alijsalphabctis
Sapphico
mctro
copofitisno
incnitur H caut
qua:da
dcccclefia^quxda
de
paft^ione
Criftialtiori fcniu
requirercdcbcmus.qd
finePictib.no
pcrumus.Rogemuscrgo quafi
fedetcs
fupcr
afina.i.fu-
Plafciuam
carne,
vt
irrigarc dignct
Dcus arente alam:
&fi
CAPVT III.
&fin6irriguum fuperius,
falterai
concedatinferius.
A L E P
H. Pafchafius.
Qiiam
in funebri to-
1
Tchtiftus,
vci cccie
tiusjcorporis lamcntatione,
profun
p
bTvliiiitetagens.
da dc Chfifto &
ciuscorpore
apcriii
c<rn-i.gentcr
^
I tur
myftcria
& nunc ad
fvnagoga,
Gouirvidens nuncadecclefiamdcinde adChri-
aiTExqua
omnesdi fti
paflioncm luftuofa difcurrit ota
nannpri-Qr<i
tio:nuncdcChnfto&
eiuseorporc
pda^cii<iic
agitur.vt prior huiusalphabetiinfi-
nuat
vcrfus, nuncmoralitas
pcrmi-
fcetur,
fiquomodocordisnoftriduritiain
lachrymas
foluaf
,aut
pro
his
qui
labunt de Chrifti
corporcaiit pro
hisqua:
Iudeisaccidcrutincaptiuitatc,aut
prohisq
fiut
in
capite,vel pro
hisqua mebrapatiunt>el quia
bonis
priuamur
. Vt aut melius
difcernamusq pcrrinetad
ca-
put,q
ad
corpns:prima rcgula tyconi) inlpiciat, q
eft de
Chrifto&eiuscorpore.
Qnacapitc finepermutatione
p^^rfon.'^
ad
corpus,vel
a
corpore
tranfit ad
capur,vcl qii
vnaeadcm_q;fnTanon minuscapiti
^corporicongrue-
revr:ncctnabeademperfonareceditur
ficut in hocver
lu .
Ego
vtr videns
paupert. f-etiiflam
fecitpelle
m mcam
, &c.
Vnura
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. III.
Go uir
uidenSj&CHic
d^^Jcnbitur
lamentatio lere
^
'
mixfitb tertioalphabtto.EtdicithicB^.
Salomo.^
\-
ffP^
leremias
fcripjittfiudcaput.pofiqua
loachimfiiius
^!kH^
^o/'f combufferat
Ubruni
fuum
,
in
quo erantfcripta
alia tria
capita.f.prtmum,fecundum
&
quartim,ji-
CKiiHum
fiiit,fuprd iG.&
propter
hoc
tnfine
illiuscap.diiitur,(p
Jimias tultt uliuil
voLumen,
&dcdit Baruch
qui fcripjit
in eo om
rifnmones libri
pnoris , &
infuper
additi
fnntfermones plures
f
m
antefuerant ,
&ad hoc denotandum
fub qualibet
titera
po-
Itttesvtrficulus in hoc
capite.Sed
iitud diclum videtur
rcpugna
rt'lis
qMjHpra
dixi
./", quod
lertmias hic Lamentaturdcfiiuftio-
tiii
ctuitatis iarn
ditlam,eiuia
vtctit
prophctiamjuamcumplctam,
quia
quia
combiHio huius libri
&
reparatio fuit
longe
ante
dcfiruciic-
ncm
leruJalcm.fqnantoanHo
loaclnm Htio
Iofi,vtibidem dicitut
Qui
re^nauit vndetim
annis,& pofi
cum lechonias
filius eius men
fibus
trihus^^^Spofi
eitm Sidcihtas vtidecim aniiis
,
ita
quodin
eius
anno
vnaettmojuit
lerufalim dtfiruaa . .Ad hoc
diccndur,:,quod
Icrimtas vidit
dcfiruBionem cmitatis
dupliiiter.
l'no modo
vifio-
ue
intclleiiuati&
propbctna,
& fic eam
dcplorauii fcribendo
ante
quam
(utn'rct.,4liu modo
vijione corporali
quandofuit comidcta,
(Jficearn
dcpiorauir,
Ww.d
quod pnusjcripftratpcr
modurn
iugu-
bns carmims oie
proferendo .
Igitur pr^jens caput
in tris
partes
fotefi dimdt,c]uia pnmo leremiasfuam
miferiam
tamentatnr &
po
pul},fccundo Ddmifericordiim &
iuflitiam fuam
ainexam
confite
lur,tbi.Milcncordix dnutrtio adtamentandu
miferiamreuer-
titur^ib..
Opcruifti
.
Etp\imum
dicit in
perfonajua
&
lyopuli
.
^
Ego
. M
It^^
L 1 T E
1\.
I
Eg^virvidenspaupertitem meam.Hoc dict
potcft
In
pcr
ioaCiuiftmdeiusmcarij
bonicafum ccclcfiie lamcn-
lan-
tantis.E^o
wvidens
paupertatem
WMWj^jTf.Proptcrfpolia-
tionem fubditorum
meorum,quantumad
bonagratui
ta,& uulnaationcm.quantumadnaturalia.
,Toai.^. H h
4
97^
Glorord.&NicoIaideLyra 9-p
/f Vnum.nhorum.quamuisomnicorporicomicniat.ap-
A
tiustnapraturcapiti.
AUcrumvcronKmbns.vrpcrcac
ncm
4c
pcUcm
&. oiIj ilii
accipiantur.qui
m ccclclia ve-
tullatccontai-iomsaHkiunt,
&
prcfluristribularionum
ContcrunturNam quod
dicit /<<>
ViV
vtd.pM,p. quamuis
plasicnti
prophctx
conucuiat.tn
ma
nitclhusChrifli vocclbnat,qu.\:in
nunib.prophccarumanimilatur,&
a
mcim in
vlri^a indii^nationis
'
ocsinfcpcrncncrationocolliuusvt ,^(i,,,i..,r?..(u,n.&.L
h,m.
occurramus
in vjru
P_crfcau
&
rlc-
b
^i^^^^ ^ p H.Mcminauir,&
1 CcliDmpam iaJic'$
f
ui.i
jietfons
fua.
bNon tuiuri^ Td
cortciliorjj.
b
HiAonce.
Iju.i9.('
niiudincmcorpotisChrini-
Gilbcr
tur.VniucriasfcrclamcntationcsIc
rcmixquintocoqucftionis
locoin-
fiiniri
dilii;cnri patctlcdori.Deplo-
rantur n.
lingulaincommoda,
antc c
oculosiudicisficdigcfta,
vt vidca-
tur vidcrCjtSc
rc
ipfa
ad mifcricordtam condcfcendere.
>;o
.'<>
v/i/tHjpj/)f<f.;!Mw.icrcmias
nou
miniisdcplo
ratpopuliruinam,c|uamanguniampropriam,qiupaii
pcrtatcmcum
cisrribulatur , indi?,n.uione
Dci
patitur,
in tcncbras addiicitur & uon in
Iticcm.Supcr
cum verti
tur & conucrtitur manus dni ,
vtcxpcriatur
au Ide vclii:
fcqui.qiiib pcUis
& carolcrcmiac allicifur
fainc.quari
ve
tullatc:&
contcritur vi2;or
populi,
qiiafi
mallco
pcrcuf-
B forisA
dcficit virtusbcllandi. Oblldioncm
quoq^ plan-
^it,diccns.-^f</'.^"'"r m^}'ror//fo
. Vndc. St
loiiio^nHts & t".
tt
^o^^A\XCZ.Circud.ihunt
tcinimici tin
i^rJ^/rt.Populum quo
quefuumcircundatumamarirtidincm
mircrianim. &
laborcangufliaru plangit,qd
& in
prima
obfidionccoti
git,
in
qua
Icrcmias
a
populo
niniia cordis aniaritudinc
vcxatus,
&
p populo
laborc tribulationisafflidus cil,
i^
hoCC^
(J
A\C\U^ ircndedit me
f'Alc,&
ir. une.fol
CfUali
mo>.'ti .
Hocapcrtc
Icrc.coucnit qui
rcclufuscH in tcnebriscarce
ris,vtpcne
mortu' fit
qiiafi ;p
rcaiib.fiiis mori menicrit.
Moraliter.
Ej^o
vir vi.pj:i.meam.So\us
(piritus
hominis fcit
qua;
snt
hominis.quiquotics
diiiino
fpiriru tangitur, paupcrtare
fua intcliiuons
alhcitur tlctib diccns.
tgovJrv'.njr.nu.T.
quia
cum Dd
indignationc fl.igcllatur
,
vt flctib
afficiaf,
fc nihil cfic
cognofcit:cui
nuUacflc
opcratio
virtutis, nc
dc
fepr.Triimcrc
polTit. Ncmo.nbcnegloriatur
caflu fc
habcrccor.Idco
humilis vcl
laclirymoluscofitetur.
eo
yir
vi.paup.rnean,.
non-n dc fc
prxfumi
t
corrcptus virga
iii
dignarionis,
vndcaddit.
/Ufwi"u'/.quia
omnis aiacum
iram Dci rccordatur,& tcrrorcm iudicij di!cutir,&
fada
fuaantcoculosfuosquafi inmoriisariiculoponitcrro
rib.fc
infcdam,in
tcncbris vcrlari
v.idct,dum
mcritoiii
fuoru
paupcrtatcm agnofcit
. m
virgain^upia.
eiu<;.\. Dci.
Vnde bcnc dicit . Me mi.& adduxit in tc. Et cum dc fc nihil
C nifi infirmum
fcntit,fe
addulam
quafi
in tencbras
plan
gir.
Talisauimadum
virgamdi(cuflionisDci&
minas
contcmplatur.
& mala fua
vndiq; pcr(crutatur,adduda
in tcncbras& non in luccm rct^ccrcditur,ncdefc
praifu
mat.humilitatcm pcrdar.fuperbiam incurrat&quia';M
u
pdnpir.s ipiritu. bcnefpiritus
hols
pauportatcm
fuam vi
dcns
contremi(cit,dum
fc('c iiib
virgaindignationiscon
ucrlarinonambipit
&feadlioc minatam & addiicla
intclligit.Heccfl
dc^^rina
quaipcr Alcph fi.;nificatur,vt
fcfc
lcmpcr
anima
infpiciat
& omnia fua rctcxat , & lu-
gcatdonccilluminctcamorie.c.Kalto.quivcnitillumi-
narchis
qui
in tencbris & in vmbra mortisfcdcnt.
Scd,
Tai.iumm >ne
vir.&io.uer.ti,u.cj-c.M.itcrno aio
Dcuscxpo
nitalam tcntationib.&
abijcit:& aliqii ploranrcm
&do
lcntcm in finum
rccipit.lac
dodnna:
fuggdrit,blanditur.
hocctlquoddlcit.rwuw
/'/ me ver.& coninf.ma
fna
tot.die.
Ej^o
vif V ^'.ir .
AUcgor.Pot
olum fandorum vox ifta
CfCc
quanru
funt vniti in
corpore Chrifli,
quantQ
eande
p3upertaiefucrintjmitati_,quantuin
viru
pcrfcaufide,
Vnrarotn di
^Op^-^r^^^ollciai.vU fev^uit
li
vttga indv^natwnis eits . Alia
Bcifiu. cflvir'Mluroris,aliaIdignationis,aliadirea:ionis,aIiarc-
gni.H(ln.virj;a fcrrca,qua
cotcrunc vafa teflcal ira furo-
afT.WIationii.
aciduxit in
tcncbras,iv:
non in
luccm.A L E P H. tTantum in
3
4
|i(t.j.a.
Luc.i.g.
ri^-.AIiaqincquitarercguntTancti.vtdirigantadbrauiO
fupcrnx
vocation-s.Efl
virgaindignationis,dcqua,
"
ruValcm \n\dcdi'.. l
nuign^txine
ica
pcrculli
f^eir
jHrei,,,
n-e mta mht<s fnm tw .H cc.n.
virga pcrcutit
vt
niiferca
Hac
virgaChriftuspcrcuifus
cft.noq?
in (c
indignation
dignus
cflct, fcd
proprcr
(cclus
pop
ii
percufliiscfl:hoccflquod
diciti
virga indignationiscius.
i'^u
vir
i'/.p.Jtt,p.cv'c.Licerhocom'
bus conucnirc vidcat,cxcc'ilci;
Chriflointclligif. Inquo ficut^Ai.
lun t oIa,ita
vt vifio
ifla.Qmd.air,
rum i]
paupcrtatcmluaquilibct\
dcar,
quapcncols prcflus
labori
fcd iicut cft
gloriofior paupcrrl
Chrifti,&mirabiliorcflo'
tijs fxculi
(qni nOitrapiri.im
aib'tratui ell elle
ic eq-
ita hxc vifio
paupertatis profundior.Idco
tota
mcntis,i!l
corporis
intcntionc confideranda,vndc.
Dcctr.:
^!tfi4ijer c<^m'm e7'pj''^'''ei.Si.n.Chrifti paupcrt_.
..,
fct.fenfu
difccrni
poflTct.ncc
folointcllcdui
pateret:ii
::
aiJtbeatusprffidicaturquiintelligit.Bcnearit
Chrill: .
pcrtas
admiri^nda &
inquircnda,&
cum fanctorum
Apoftolum)altifl^ma
fit
paupcrtas qux
a
paucis
intt
tur,tant6magisergoillaadmiranda,qnam
&augo.
rantur,&
dcquaintcllcdabcatitudonafcituf Suntq.
dcbcatipaupcrcs^irirujfd^eofpirituquoiih
paupcn
intclligiturqucea Spiritufanflorcfcratur.Proptcrin-
vcrfuum
principiaapudHcbr^os
ab
Alcph
infiLT,
qux
dodrina
interprctatur.Multa n.doftrina^
fus,dequofummusautorgloriatur,&
c
'
fit,qui
vidcat &
qui intclligat,ait
.
t<j.o
vr,
trni rncam.
Q.d.Egocui
adiunt omncs thcfauri
lapicir
&fcientix, vidcopaup.mcam,quamfponre
pioaliA
fccpi,quam
mifcri
nolunrintclligcrc,quinccomni:v:
dam miferiam fuam voluntaduerrere.
a in vir in.Qb
indignationcm
fcclcrum noflrorum
;
pcrtatcmfuam& paitioncmfuftinuir,vt
liuorccn .
ncmur.HuiuspaupcrtatismyftcriumautnuUifanui
autpauci vidcntadplcnum: quantabonitasD-
~-
dilcftio
(upcr
filios
irc.quanta
mifcricordia in
ciliaiionis:idc6quafi
(olus vidcat,dicit: fg'
vn
per.meam.
Vidct
(liam,
mirani & ineffabilem,

rum mcmbrorum
paupcrtatcm
,
qua ipfi
con;
fcientcs(/'0i/ pvientta pAi.'.tiofi.p.i.f.Kci.ccr^o
vna vc
capitis
&
corporis .:''
vlr vK
pa:
tntam.
liw/J
f.t
'
o.h.q.
>
e.
Prolepfis
in hoc
loco,
fcilicct
prxfump
,
diccndarum notatur.
Prsponit
.n.
cius,cua''
noiidiid
rit ad
qucm
rcferatiir:
quia
notu cficnon
ambigii,
f"
^
tcrfilium
virgapaflaonispercuflcrit.Noncrgoniirt:.:
mcmbraeiusvirgaindignaiionis
cus ad corrcdio
pcrcutiuntur,
vt fit
vnavox, vnusgcmitus, vnusp
-
tus.in vallc
lachryniarum.vndc:Mcminauit.
b Memi^ianit &c. Cum (cilicct &
voUiitpatcr
cont
filiu in infirmitarc lua ,
&rcpiiraruscftquafilcproii.
pcrcullusa
Dco &
humiliatusquafi
in tcncbras & r
iucem
duduscft,
(cd tcncbri cum non
apprc!
Ecclcfiam
quoqiicminis&
tcrroribusuibijCit
..
citin rcncbrasaffliclionis&
nouialuccmprxfcnti^
lperitatis,undc
fcquitur.
c Tan''im in rne vcrtt. Hoc
quoquc
ad
cfaput
& mcn
a:qucrefcruntur.^'<ic(/ac
c"''/ v
Lnntpiiv-uefeinCh
pcrjcL!4.p.tticn quorum
uoxcft:Tantum in mc.aliosc
non
corrigitled
libcre
vagari permittit
. Ecclcfiam
;
tam dc
ludxisquam
dc
gcntibusmultisdifciplin.i
affligit angoribus
: manum ad
cafligandum
uci
fiigi
i%tO'nnem Hlturn
tftiin
re.y
clt-inin.cr co'iHi.iUC
'
r.Manum
namq;
conucrtimus,cum
a fcriendorc:
mus. Conucrtit
crgo nianum,paiccndo,au.<iliaiid:'
quos
cmendat
punicndo.Dc ali;S
aut di:. mUboichi'
ItO!
NICOLAVS DE LYRA.
Ego
uiruidcns
pdnip.mcnm. injpolnicmeciuitatts,&
ca-
ptiuaiUKic.
l In
uirga indignatio
c\ns.i.vindiSix &correBionis Dei.
i M: minauit . 2'er cxtrcictm Cbaldxorum ia
captiuit.item
tiuctndx.
? Et
3
Et adducit in tcne. / locis
tcncbrofis
me redudendo, p

etlatnhoc
lUieltgide sedvchia,quieiat caput p.ipuU
&
cx^-
lusfitit
du^tis tn
Babyimem. . . , ,
4
Tantumin meucr.
I.oquituradmodum
hominis
'''
affiicti,qin vidctui.tp
nnUa
affii^io
alla
ftlfua compjrandti,-
dicit lelolum
afflittum. _
i
^
i Vctuftaff
t
M
P^.A
L l T E
l<^.
i In
virga indignation
. ei-is .
Idcft.dxmonibus
qui
diui-
nx iufliti.T (unt cxccutorcs in
pocnis
mfcrnaUbus
, idco
rnbditur.
2 MemitHiuii &ad.in ft
.Culpx,& gehcnnx.
4
Tantum in me
vertit,
yc. Vidctur .n.
miferOjg
non
beat focium in
poena
malo.
917
Thrcn.CaD. lll
mfiinti^irn^^jo.noufi'.'''^^ Quodbcnc
^ncfTcauir,
cum
: cd ficarionctcmpIiSaloinomci
maiiciis & fonitiis no
c atiditusiqui.i
omiiia lic
parata
!unr Ck
dol.itacxrcrius,
V!propri)siunifturarum
locisaptctnr
iiitcrius: vndedr.
>.rws"wy ''f*',(-omniii limando
doiando, planando,
vconneniantin
a:diticio.Etconucr
timaniim
iu.im
iam.(".cc(rjndo,cri
uhhcatos proprijS dcpurat
manlio
nHis , & ordinibus
,quoriim
crio
VI firiiduracft,
vna mcmbrorum
,.,,uu,.. ,.,...
p,
n. a.c.m
conpagcscorum,vnayoxe(t
vnus a
fuam tota die. BETH. t Ve-
pJratUS
.
& VOX Chn U CCOCl].r (iC
,
,:^,
d.c. :
(>,.
t .n ,..lo o mife,,ur.
vitjVtintcgcrcnrutusinucniatur.
!j
iii"<''''
ai .i,c.in.ii.'t
a
re;7'/;(<jw/fnf/><//fM.Animapccca
tultam fccit
pellem
mcam
6c^
5,78
a INonalais
c]ui inlahoreliominiini non fui-.t
b " miin
Jo,c.T.(:?nd.Mi.i[i-cndo. c
<|Oi..:ra<if.ii.H.
.
mc vcrtit
&conLiertit, miiiU
a Allij:ie: t To:a vita Ijndoimn .:li ci.ts viia.j:
Moftuuse'*- loblcn-.s
&pl
n.is Jic.im
n
Tfe^s'" f.'i?ilem b
IFoitiorct.
carne mcarcontriuitofla Beth.
a T'.'irciindedefuntCliitliuin cuii) Lnietnis dc tjci
htl- "v 3rni is
tiji vctuftatcm
plangir,(5c
non
pcl-
lcfcd
pcllcm
vctuftatc infcclam
ge
nt, quaprimi
homincs induti a Pa
railbcxpulfilunt.Hxc
vna mulro-
x-j^c
^
^
rm
pcllis
cft vctunarc
fuCcara.qus
b
Adiiicjuitmgyro
meo: &Ccir
pcprimi
hominisprajiiaricatione
mrtalitatc,
&
pcccati
horrorc om-
ncvCllluit, vndc Imieiei-auunter om-
nnnirmos mevs .
Indcanimaucmit,
a ^\'i non
policm fu^^ie.
b
f Ocdctunt in dcain
men.Ti ''.1.
cundedit me feJle &: laborc.
a Tinferni
veHepulclin.
b
TPater tollocari
pciin.lit.
1 .

.^ II-

"
T> j I \ 3r II b

rivJL vaiio
circunccpta anali \Mp
dmcxcrtusquali pclhs
inuctera- c
Betll. Intencbrofis CoIIocauit 6
amaritudinisc^.
laborc
tnbulatiot^iis
in
vctuaatcpcccati
carncsefrcnf
.cfca
inimlcorum non D
ellenr Cumu.i
oi,amea.^
Idcil, fortiorcs:
quia
in
panfionc
Chrifticri.imapoaoli iunrconrrm,
&
timorcdilperir
HocDcuni tccilk
dicit,..]aia
iullo judicio
pcrmiHt.
b
^ejiluakitcscir: nu.i.,
vjco.SicanimaquslibetdoIct
Moralitcr.
fclle malitix
coiiclura.labore
fati-^a-
ta, ma.vimecumle
vndiquc
vrgeri
conipicir,
&
propri;s iniquitatib. re-
plcri.
Hoc.n. immnndi
(ijiritus tcn-
tanr,
li
quando ,
(i
quomodo mifera
1
an;man)prauisoblcaamentis inuo
^
'"P''^*
luant,
&
pcflimis
rcpleant defiderijs
quorum nouiiiiina fiunt
omni fcUe
amanora.
^'^'iificanithi
<i-yro
ff/?o.AIIc^o Vox
2
ccdcfixgctncntis immoChniti in
merabns
fnis, qu
i in
padiGnc dcpre-
l hcnlus
inquit:
Tradirus fum & noti
4
cgredicbar,quia
a:difiGauerar,f.pater
ing>rooblidioncm,quando
cum ac
5
mis&facib.circundcdcrunr,& vin-
gum
ante
pfsiidcm adduxernnt.
Hoc vallo
circunccpta
qnafi
felle
Mjtth. if.t.
tuconfcicntia,
& intcrnus decor
B
qufi carocorrupta,
tabe
pcccati confumitur , vnde : vt
d\tcarnesnieas.\Ac(\,
afTeduscarnalcs^adquosquafi
ad
rximos
diaboIusappropiar,vtco,s iii
quibus
(unt
qua-
iincm in
corpus
fuutm
traiiciat.
Hisfinitiscarnibus
(ibitfpiritus, vtnihilquodcdat,
iTperiat
inimicus.
urr/;(//.>Mf.anima',(cilicetvirtures.
Oifacnim funtfir-
mmcntumcorporis
& virtutcs
meniij,c|uibusconfra-
t,vclobIcaamcntis,vcltormeti.s,vci
dolisantiqui
ho-
itiredeanimaplang'to(falua contrira.
iMijm
latpcihmm
am . Non
veruflatcpcccari
Chri-
fli,
afficitur,fcd
mcmbra cius
viri;sinuctcrata corrum-
-iuur,quodcommuniterdcplor3tcaput &coipus,vn-
A.)atiid.//.A(fttr4/.. iiitcromnis '/rr,<if j
j/,eo5.Habct vir i(!e
'1 vidct
paupcrtatcm
fuam
pellcm
& carnem vetufta
affliClaefihumanitasChnni^ficetia t
vallatu,^adpaflioncmduauseft,&ibicibaiuse;l fGllc&
laborc,
vnde. Dc<uy!a,t m
cp ,nr.M. &t. In fdlc
aiiiaritudo Pfal. a.e.
pafiionisin mentcdcCgnatur,
In labore
nibulatio in car
ne vcl
intcgra
Chrifti
pafiio
inteihgatur
.
Eafdeiii
paffio-
ne.squo!idic
inccclcfiapatiturChrifiusquiE cfidecarne
eius & de
ofl:ibus'eius,utcompleat
ca
qucc dcfuntpafllo-
nibus Chrifti Indc dicit:
Aunfnauh m
;^yn,7ntv. Ecclcfia n.
obtccfla oinib. malis intcr
fcorpioncs ambula^ ubi' efi
fedcsfatanx':hxreticorum
vallaturcxcrcitiia falhs iTatri
bus.q.d
fcUc & labore
potarur pcrfccurorum
undiq; op
primiturtormcnris
hincfcculi
oblca.imcnta & carnis
blandiunrur dcfidcria ^hofiis
antiquus undiquc rcndit
infidias,iindcrcdeclamat:^c(,7/;c<7/.ir///
rir.w.ft.undeali*
bi:C^.-iy
d^hu rnhi
peK.fuAO.
& vc. & rc. His &
huiufmodi
P^-'l-f4-a.
bctpcksanetijm
rubricatasadopericndum
rabcrna in mentc
quafi
fcHcamaricafur.ln carnc uerc aborr fi
cmm,
&
hiacynthinasad decorem .
Pauper
in
hisqua: tigattinHis tribusuerfibusBeth
literaexplcmr ou^con!
viuftaic
afhcHintur:Diues in his
quxad
decorem nomi fufic
intcrpretatur.Qui
cnim in
uctuflatcm dccidir uiri
i^eiiisinpropnolanguinerubricantur.autccclicolori
busfradtis^uallatP.robfidionc
antiquiboflis fdlcini-iri
c3f'>"'""'''""'"'"'''*""'"'
^^^'-'^'^"'^
tudinisrcpletur,&locafurinrenebris.JdcflVincoSo-
<Tora
fandoruiaa
marryno coronanrur, vnde :
J!'gerte
nc .
Quia
ucro confufio
plangitur
humani
'^cncris re
rf*<m../...Hiacynth
r^x
ya
o Innt
quos virginiras
euchit fub hac lircra totius domus ruinam
plan^ir
& maculas
ir:celura, vbi
ncquc
nubcnt
ncque nubentur.fcd
funt fi
ctangehDei.
In
tabernaculoproximiorcs funtcoelo
lmpellesS3lomonis.Idcfl,Chrifli:cuuispdIesfuntoes
iacti^qui
fecum Chriflo
crucifigentcsjnorrificaucrunt
(^ca(cilicetcumvi.&
cu
quibus^tcgunrur viliacorporis
n-imbra,vtpoflmtimitariChnflipan]onem.Cuiusqui
ci|quepcilisfuerit,inrccc(fib.animo2contincbit,quafi
in^anaidanclorumdiuinamyflcria
fummiregis.
Sed
qiavaruiseftpdliscrteaus,
inaliispcilchritudolauda-
'ii"^j r*'^'^^^'"'''^^^"'^^'''^^'''"'^
tc2,itur,in alijsec-
ci^a
defcnditur,vnde:P. i^cw
pn,p
//,
o^vu,nfi
qua. hahtt
J:"
'''lP'o.a.fi,<.
Conflat cnini fandos
pan^onlbus
tra-
clijscflc,vt
iplorum & aliorum anim.x laluarcntur do-
kia &
cxcmpls informand.x.
Q_d.
Satan:
Qnid
iftum
mtii darc
moraris,qui
omncs fandfos
paflionu->us
tradrs
Prlanunabuslaluandis?
Quiacrgotanta
eflgloria pd-
liiJiigemKChriftus
vd
ccclefia,quia qufdam
alficiruur
pcjati
macula
quafi pdlis inuctcrata .
Pcccatum
pcrti-
n^ad
vctuftatem,virtus ad
nouitatem,vnde./:.rf/-./y
ve
fj
hommon cum
aBibu^juis
&vidumes mm, . Hac VCtU-
Itilrconfccfaefl
ccdcfia.qu.-Ein pra:fcntinon
potcflcf-
icnc
macuia &
ruga.
Percirncm vniucrfa
plebsin
cyoreChnlh,
quiamollis&
tcncrafignificatur,
vn-
ae\UHmapp,opiant jupirme
no. vt cduni ca,. meas. niii cnim
in
Mjraiiter.
uctuflatis.Bcth
quippe
domus
iftterprctatur,qua: pro
c6
fufioncfua
A\c[t:f.^ttujia7hfecitptilemmearn,&-i. potefl C\-
quidcmad
Chriftuni referri uctuftas
pcliis fccundum
mortalitafcmcarnisquaminduit.Rcliquauerofubhac^
litera
ipfi
conucnicntius
aprantur.
e m
icehrofis
cUocf.uit . In
confufionc anima
pofita
gradatimlugct. Primum,quia
ucruft.ate
pcccarorum
niaicida iacet. Dcimk
quod
inimici fraude nallara cxire
ad libcrtarcmnon ualct
circundata
concupifcentiarum
fclic &
peccaronim labe.Tandem amiflb lumine in tene
briscollocatanccidpfam (quamfitmifera
quam
infe-
hx
.quibus oppreifamalisautnudaranobis
j
uidcrepo-
tcfl. Hoccnim maximeconarur
inimicus.utanima lu- ,
nicn amirrat nccamiO^um
redpiat
.
Hinc
Philiflhxi
Samfonioculos crucrunt, dcindc
admolam
mittunt,

utambulansindi-cumirununqiiauiamuit.Tinucniant.'
HincScdcchia;Nabuchcdonofor
oculoscfibdit, dein-
dc uin6tuin in caucam
Babyionis ducit,
ut in confu-
fioneconduiusluccmnon uidcrct
amplius.
Cumau- .
^(,x.-
tcni tal is .inima adhuc in carne uida
dcplorat,
non cfl:
"^" ^'
"*"
ueie, lcd
quafi
mortu.-i : dum
daturcilocuspaenircntic,
antcquam urgcat fupcr
cam
putcus os fuum .
Quia
(x-
pe
mifcrantc Dco de
profundo
iniquiratis
ad uitam re-
dit Gimcl litcra
icquitur
,
qux
rctributio ucl
plcnitudo
interprctatur.
.
/a
^^
iiT.e.
*i V a
^^COL
AVS DE LYRA:
,
*
1
yctuttam
tcdt
pcHem.
Lx
jurne
a-
l^boie,qux
accclerant
ji:fciuietn.
'
2
Contriuit
oK.Hefl.robw
crporis
tnei.
^
l ,^^'^'fica.in
gy
ro.
HiHa
Cha!d,eipofuc.
unt tentoria ia civcim
'erufaleTfi,>ie
aliquis pofjit eg^cii
ud
fHgicndim,
nec
ingrcdi
ad
auxi-
aitxit
aniun.yiiei, jubcticHt.
4
Et drcund
n\c.U\\c.id,fl,ccrdisamar,tttdinr.
j
Et labo: c. m
dc/c;^jine ntnron-m, & ttiam in
cpmbns
labo
rivfis,crfiriii'ibi>sp'i{l riptionrm ciuit^tis.
6 \\\ tcacbrOfisCOllo.mc. f/oc
dicititr
c^uantimadHUs,
qui
fueruni
incaiiCiti l,
BabyiouCjfiiut Scdeclnus
&flur(s al^.
* I
Circun-
. M
I^.A
L I T E n.
T
t
^'"'/'w/-fcj,ei7.r.
Perpenem infdligitur conuerfatio
c:cnor,per carncm & offa
difpolitio
incntis intcrior.
3
'
Mdi-
S
.AcdiHtauit j/
?y.*e.Terationii
laqireus undiq;
rendedo
qui
metis amariiudine
ingcrunt
& laboris
,
io fubditor.
4
Li
circudeiit^
j^cEt Ck m"e
collocauit I
tcncbris miicrix.
w
Glof.
ord. &Nicolai
de
Ly
ra
980
Olc.
#j.c.
Hcb.io.
^ intenebrofiscolAa prophctis
fignificatnr
Chriftus. vn-
^dC-.ln mjmbHsprophc'arm
alJmdMus !ur,,.l.l:^Ui<hr,av,
md
^i,f ,Jir.<Jrr.I>affiocrgoIerciuix.ChriOi
paffioncm
fi-
Kn.ficat.vndc:
mtn 6r./;jto/.Mf.Quodmagisadcaput
pcriincrcvidciur.
Chrirtuscni.n pronobis
mortuusctt,
mortuis Ixculi, qui
mortcm
in mcr
ccdcu
rccipiunt
iniquiiatis
& cx
propaginc
pcccati.vndc:
/..'/
w^r/wr
/tp.'r^'*-<.Liccrcnim
vcrc mortu%
non
rcpulit
cum Dcus in
lcmpjrcr-
nunvcoUocatus
in tcncprisvcl
ir.fc cr a
Hiiiorioj.
Ire. 7.d.
ni.vd tcpulchri.vcl pafllonis.
(cdno
mortuus icmpiicmus,ga
intcr mor-
tuos
lil'cr
c]uia
linc
pccccai^
,
vnde
citorciuncxit.
a L tt(Mti.je'lifitauU,&c.
Pro fc &
pro
populopUngcrc
vidctur,qniain
car
ccrccompcd^busaggrauatuscft
; &
cotrapopulum
fuum &
ciuuatcm,
xdificatam
obfidioncm dolct
,
quia
pcccatis impcdicntibus,
non
poHc
cuadcrc
prxuidct
,
cxclufit 01 atione
mcara.vndc:
\f
alJuimis pro
iist:uU'm
cr oruticmni.Yix & fcmitatconclufac
funt
lapidibus quadris,&
fubucrlje,
quod pcraggrauationcmdicitur,ne
poflintcfFugcrcOmncscnimcxitus
milcrz ciuitatiscxclufit
hoftis
a fNonvne.quiaurttadieierunexil
inret moi.
hber.
me
,
quafi
mortuos
fcmpitcr-
.T
^Ci
l.ots Ui.ixpfum.
nos . Gimcl.Circuma:dificauic
a ^OhtiJioncin.
b fDeciuitacedemaoibusini-
aducrfum mc,
vt no
cgrcdiar:
a lercinias
in caiccte compcditus
luit. Chriltus
li^llUS.^
tudjtis, "11113 vitrjs.
aggrauauit copcdcm
mcu. Gi-
a ,
V .1(1.:; i'aici li licn
p..iiil,
trjnl^at a mccalix lUe.
f Anim.i
i)uo.uicpccca(i5obfifteniibus
non audiiur
mcI.Scd cumtclamaucro
& ro
exclufic orationcm
5Itin-r3Jciipturarum
fanflaxuiii
compedibus,pium
iudice
roget,indcfinetcr inftct.vt fal-
tcm
proptcrimprobitatemaccipiatquodpctit:quia/>ro.
pi
isi Inmitit! ont' ibns ,mi(cant bus,&c.
Alioquinadpatria
tranfirc non
potcfl,Obftruxit
ci
viamcocupiiccntiaocu
lorum,voluptascarnis
&
fupcrbia vit;.Qa6d
fi ad
fcri-
pturas
fanftas
quafiad pafcaaviw
leconucrtit.inquibusrcclanaviatn
inncnitcontinuooccurruntquadra
ti
lapidcs
hjercticorum
quibus viati
dci obflruitur,& lcmitcefubucrtun-
1
tur,
vndcdicatanimacu
prophcta;
Quisdabit mihipcn.
ficco.
Etcum
Apoflolo:
Jn/t/a- c^o
hoino,&c. Ab
hi;
." cnim omnibus fola
gratia
libcrat.
Ci'CUrndificauit aduerfuni.
Ac fi
Chr
2 ftus dicatcxcitauit aduerfum m;
tcr corda Iuda:orum:circundcii
hortcsutnon
cgrcdiar
deman:
3
eorum,donccimplcantiir(cilici,
t
ticiniaprophctarum
.
Exclufitli
orationcm,fcilicct:
Tuicr
jt
jierip,
gaiicro
,
mea.Gimcl.Coclufituiasmcas
4 r-an/Mt
a
>wecfi/(Ari//e.Ecclcfiaquoqm
a 1 phJofojhorum cioquijs
ncc lec^o irsmite coHcluditur
dogmatlbus
hairctico iiamite
fidci ciiius ad
ojjta-ain peiucniant paiiiam.
b T
Hinc
cui'iunt meimirri)iir
do
entque gta.
dci.f.Mic. c *Siiblilcs inlillciflus.
n
rum,vallatur
fupplicijs pcccatoruir
( aliaspcrfccutorum) quod dcplo
Ia'pidib. quadris
fcmi tas meas t
rans toium
Dcotribuit, cuiusiudi
i.^uu.i.flim
siciiicct diuinatumicium imeiii- ciofit.
.A^grauauit comptdemmem.\
Moraliter.
gcniiss
farcuiaii, dogmatc
lubticiti
pcimilit.
fVndcA
timotc tur
doir.ineconccpimus
&
pe-
pfiimusfpiiitumfalutis.
Et.Cum tiniorcactie-
ni"'e
(a.vr.ope.
S
^D'.iboliis in
",<'i'ibris.
CirCiimMdificaut aduerjhtn
mr. Ani-
. . ,,. , ni^^Tc la.vc.orc. "
i i".il,uii' ni "''"*'**.
macuiiamrctnbuuorquamOimel
r u
>f jf nalcrh Vrsusinfi-
fignificatjprofalcribusluisimmi-
b
luDu.rciC. l^^aicai. visusinii
Pljl.i4i.a.
nct,cxclamat:Orc..d//;M.:.^c/rr-
j,-rT.,n.,,,la ,;!,; *l,?oinnhr
"
/;.m
me.
Q,
d. Circundederunt
me do.m.
O'-! ^^^^^^ ^^^
^^^^^^)
^^O "^ 2D1-
Hiscompedibuspraegrauatane
cua
dcrc non
poflTu
forraidat.cuius
fuit corruercfcd
mifera-
tis Dei cft crucre ,
cui hoc mifcrabile ert
,
quod
conclufa
carccrc
pcfllmaecaptiuiiatisnon
poteft cgrcdi
adliberta-
tcm bona:adionis
aggrauaiurcompedibusdclidorum,
& carnalium
voluptatum, aegiauatur
dolis inimici
,
vt
libcrc
ncquc.it
hisconftriftai.iqueis^adcaquasno
vidcn
tur
properarc
.
Aggrauantur
copcdcs ,quoties iniquitati
iniquitatcm apponimus,qus
fupcr plumbu
rcde fcdere
ZidL<.e.
Tcribitur. txciur.t
oaf.rte.Lachrym.-c
&
prcces
mifcncor-
diam mcrcnturiudicis: vndc
valdcpotcftcotriflari
cum
fic fibi offcnfum iudiccm fcutit,
vtoratio non
poflSt
tranfirc ad fontcm
pieiatis
:
Quod
fit ;
quoties
Dcus fic
nospcccarcpcrmittit,utflagitianoftra
obtutent aurcs
pij
iudicis:vndeefl.Quiclaulcritaurcsfuas,nc
audiat le-
Q gcm
oratio cius cftcxclufa.
Cvnclnjit
rifs
meas,v^c.Habcnt
Virgtliui
f.
pcccataquadraturamfuam.vndc
dicit
Virgilius.Hi^c
inc-
Aeocid.
rtt/,c^jnfr/tfc</o/t/;r'/f^<^e/^/ii.Hisquadranturitinera
noftrorumpeccatorum,vt
tandcm ad l"c rcdcatinfclix
ala,&vctuftatcinfcda abinimicis circumfcflfa^fcUeini-
quitatis& mircrievallata,
vanisfatigatalaboribus,cotra
quahoflcs intcriuse^ctcriufqjdcfaiuiunt. Hisaggrauata
compe-
immanitatcm tormcntorum vcld
ccptionum: quod frequcntcrcom
giflcncmodubitat
.
Suamquoqur
orationcmcxclufam
gcmit,duma
probationem
diuinum aii.riii^jr
5
difl^crtur,(cdnonaufcrtur
'
ancoram .
Idcft,fpcm
fuani ni vui
fixam,nehuiufmodi
fludibus
fubmcrgatur.
b
f^rf^is inftdiatts
.
Qmd
tcrribilius
qiiam
authorcm n^
flrs falutis vr(um & icoiicm ficn nobis? Vrfus,fcra f
dulenta, &
brachijs
& lumbis fortiflJima. InNabuc
donolor auteni &
Tyto
&
Vefpafiano,quialibi apak
fingularis
fcrus dicuntur
,
dominus , urfus & lc^^
"'^''
tur,in
quibus poteflas
Dci inimicos vlcifciturl
ergo
iufle,
quod pius
& clcmcns dominus
pecc;
tibuslco fitvclurfus, utcius
potentia
hoiks i.v,
,.,,,.,
mosobfidcatfic
aflligat, quafi fignum
ad
fagittanilcru
falem
ponitur
:
quiacii;cunfufishoftibusundiqiieobi:
dctur,
ut
frequetcr
quafi Jhgittis
vulnerataad medicuD
rcdcat ucl coada . Has
gcntes quafi
arcu
tcnlo(modcr;
to tamcn iudicio
)
contralcrufalcm
fxpc
mifit
,utuel
Dcum
timcrcdilccrct,ne
hofliumfuorum
fagitlisvulr
ratadcficerct , huiuskmitjefubuertunturabhoftibu!
&
ipfa confringitur.
i-rf.s
. Sub Dalcth
litcraqua:
timorem
fonat,phi
anima timore
percufl^a
.
yrjus
mft. fa.cfl.quja
& uir
gittarumin apcrto,
& infidiarum in occulto
exf
^
plangitquafi
dcfolata.
Tetttviii
NICOLAVS DE LYRA.
4
I Circu mxdificauit aduerfum mc. Hoc
poteji exponi
de
obftdione
cinitatis
tn^yro
,
vt
pradidum eji , & etiarn de illis
qui
in
Bibylone fuerunfrecluft
in
ergnliulis^
rnde non
poterant
loredi.
2
Aggrauauit
compedem
mcum .
Quia
aliqui fuerunt
fofiu
iii
{OMptdibus
lam
pondaofis
,
ciuod
vix
poterant fe
mo-
uere.
i
ScdSccnmcVim^xiicto.ii^iafidicatficuteliexclttfumame
'
hutm-
humanum auxilium ,
ita etiam diuinum . yidibjt
enim
Jn
mias
captinuatcm per longum tempus
duraturam
,
& tdeofn
ditur.
4
Conclufit uias mcas
lapidibus quadris.
Qu^'
^'"'
lomodopronuncpofjum
euadere,
quianuUu claujurafortKiri^.
uiua
fententia.
5
Vrfus infidians faftus eft mihi .
nonperfe fedpcr
f
dieos
,
qui
ex ordtnatione diuina me
ceperant per
vias occuli^.
msniftjias
-* I Tctfn'
C^t
l{^^
L I T E
B^.
T I
Circttmxdificauit
aductfum me.ln
confuctudincm
pecca-
torum
inducendo,
qua: laqucus
cft
impcdicns
cgrcfllim
apcccato:
ficutfilumquotenctur
auiculaperpedcmli-
gata impcdit cam,
nc
fimplicitcr auolet, idco fcqui-
tur.
^
X
.Aggrauauit compedem
meum. Pcr habitum
vitiofum cx
confuetudinc
acquifitum.
3
itd
&cum
(lamauero.l\t
inftinaum
fyndercfis
rcmur
miiran-
murantis
peccata.
t Exclufit
oratiouem rtteam . Eius
impedicns
effcflum f
peccati
recidiuum.
4 Conclufit
vias mcas. Proccdcndi in bonum.
t Lapidibus cjuadris
. Idcfl
,
pcccatis qua: quatuorfaabc
angulos,
fcilicctDci
otfenfam, obligationcni
ad
p'|
nam,gratuitorum fpoliationcm,&
naturalium
vulnc
tioncm.
_
5 yrjus inftdiaiis fa^us. Hoc dicitur
quia
fallaciadiatx
non
poteft
vno norainc
cxplicari.
^ ^
^
Semitih
?^i
Thren.Cap.IlI.
982
'
fU/fc
Jdeft,iiTdicium,quod
tamen differt
qiiia
mauult
itjcniicquosremuncrecquam
quosdamnct.vnde:/)e-
'
^,
maueiaih'is,&(.VoK(\ per
arcu m facra
lcnptura
intel
lij.inquachordanouitclt.fledhcurduritiavcrciis
Inde
Ij
[[xmitiuntur quibuscordis
duntia
penetracur,6c
ex
arJiudicij lagitts
mittuntur
adpe
inpopulofuo; quoddomini pracdixcrat
comminatio,
D
fcilicetcibabo
populum
idum
abfinthio:& daboeis
po-
tumaquam
[cWis.vndc:Incbriauit me
amaritudinr.B^cplcti
Ictem./.b.
enmi fuit lerufalem & in
prima captiuitatc
& in fccun-
da:&:
potataabfinthio,anguftiis,f.
&
nccelTitatibus . Per
,
, ^ .
. aquam
fellis
fignificatur
malorum
Piiendavitia,&ahaqua:vulnerant
a
condlto.Daleth. Semitasmcas
t
magnitudo&fempitcrnumcaptiui
cbriratem.Aiaauteertquafir.gnu,
fhuemt&COnfiecrirmr

nn
^ tatsiugum autignorantialegis,qua
vninc iulcipiatvulncrachantaiis,
luDuemc<xconriegitmc. po-
rcpletiamaritudinefeliis pro
Chri-
in?rcpellatiaculainimici. r - ^^Xr>.Ui-,rv, rvJ-^U T-
fto Antichriftum funt
fufcepturi. ....
,
^ - "
ruitmedelolatam.Dalcth.Tc-
^
Mirnmrembmmei^.Ammaanoq.m^''''^''^*
a f.udicium, V,.
arcumfcr,p,urnum.
his& huiufmodi amarimdinib ouo
tenditarcum
luum,
&
polmt t tidieincbriatur, vtnihilcidulcein
^
prajfenti
vid^tur
: dumtantis maUs
Aikgorui.;
mceuanter
affligitur. Mifit
m re.
Hc,li
s Luxu,u.f,s veiinfidciibus.
tcra.viuo vcl
cftintcrpretatur.Aprin
He.t Mifitinrenibusmeisfi-
irjw5tuftdinns,&i.Qomvi\nn\ssox
eitapitis&
corporis,qu6d
vrfusin-
iids fattusfiteis,
qui
& aeternus eft
& )coiiimutabilis,nonqu6danatu
raiecatis&
bonitatis immutctur,
icoropter
efFedus.lllum cnim ccn
trailmm
fuum
erigi permifit , qui
b
'
vcit vrlusinfidians,rraudc,&
forti
. iiunc
perimcre
&
dccipcrc
tenra-
uii,ficut&
corpuscius aprincipio
vlcie adfineni leo ablcondito . His
dubus beftijs
omnis diaboli laeuuia
m<iiftratur,&
perleoncm ipfe
dia
^
bois,
per
vrium vero mebra cius',
baEtici,
fcilicet & falfi fratres . Vr-
iiij:nimlicetbrachijs
& lumbis for
c
titous ,
ramen
capite
eft infirmus ,
Cctiomnes mali
caput
infirmum
hacnt,
idc(t,diabolum, qui
vel in manifefto vtlco, vel
vt rfus in abfcondito.cjj^cf
quarens
quem
deuoret. vnde:
Duolus
un/juam
leo
rugitns
uaunut.&cVzlCt
quia
dc forti
tuincc6fidit,quirugiens
& frendens circujmit.De cu-
iuaifidi)sdicitPfal. Iniidmur inaifconmiv quiijtleo mjpelun-
citji
.
Hisarmis contra mcmbra &
caput pugnat,
vnde
gciit propheta.mio
Chriltus & ccclcfia.Vrlusinfidiafls
i laciseft. Hsfunt
beftiae, quas
contra Dauid
paftorcm
imvcniunt,&grcgcm
deuorare
cupiunt
.Sederuit
.iidouemdcoiclconis,
&faucesvrfi
&brachiadi-
icejjit.
Hiceft
Chriftus,qui
oues fuas ducit ad
pafcua
vi
t*i cruit de ore
leonis,
& vrioru
brachiac6fringir,nos
aiipopuluseius &ouespafcuaeeius.ToUit
etiam ariete
denediogregis
ficut
ipfum Dauid,que
fidiis non eruif-
fehon euahHct . Ha: beftiae auerfus Dauid
confurgunt.
lda,contraip(um
Chriftum.Dauid lcone & vrfum in-
teiecitqa
fadu eft in morte Chrifti,
qn
oues liberauit.
a Smitai
mfi?jyZ;f
rw.Haec
lugendo rcpctit.pojuit
me
defo
Q /dfw.Ierufalemjrcilicetquam lupr. prophetaplangebat.
lai fortaffis in (e
reuerfa,immo
Chrifti
fponfa fanguine
eisdotatagemit
fe
de(blaum,&
quafi
adulteram a
fpo
idereliaatD,quafi fignumadfagittam,
&c. Chriftus
enn dc
ecclefia,in
titulum contra omnes aercas
potefta-
,.
re<& fallacias
erigitur.
vndc;
spetiactium
fatii jumu^ ange-
lis r
hominibus. Chriftus in le & in omnibus mcmbris ia
cii^inimici
opponitur.
b
^ijitinrembus. Dominusiufto
iudicioquafi&
arcu
diisxtenfo tandem mittit in renes
fagit.fi.pha.vt
eorum
libiinem
puniat^dequibusdicitur:'^"/'?'"^'/"^
""^ vxorern
fromt fui binmtOat . Per
pharetram
occultum Dci iudi-
'
ciui
fignatur ,
quo
Nabuchodonoior
&
alij
contra k-
rulleni
quafifagittse diriguntur
,
vtexpofita quafi
fi-
gnm vulneretur
,
quam
cum
propheta
iam obfef-
ianincreparetquafiillum nugacemirrifit,
vndeaddit:
f^cs
fum
inde.o.p.
Rele. m. a. In
fecompletum
dolet &
in
IVndiquc pcrcuticnjam.
b
TTimoiis
vcl anioris.vdcuiiislibetaifliftionis.
mc
quafi figniim
ad
(agittam.
3
ISa^ittas
occulti
iudicij vel
fciipturs.
b fViuo vel eflfe. c fVox
Chrifti,
vel leie-
m;x , vtttque
enim a
popiil
> e" derifus.
lus
pharctrx
Cux . He. Fadus
fum m dcrifij.m omni
populo
5"in
mt!
pfallchant,9ui
bibebant v;nu.n.
cipio.n.huius
alphabeti
cxinanitio
2
Chriftioftenditurfmillud
Apofto-
li:
tx/nanikitjefur.ferui.acc.&cproptcr
PhtUp.iJU
quod opprobria,& paffiones
&mor
3
tem(uftinuit.Sedtamenfempcr&
incommutabilitereft,
& vcrc viuit
quafi reipodeat,
deridcor &
afiligor
mco:caticum eorum tota dic.
4 cruciormorior,fedtamen&veresil
TPaiTion.hus.
vcrc
viuo, & vitam
pcccatoris nolo, E
,
He.repleuitmcamaritudinib.
5
quiavitanonvultmortcm.H?cna-
*
quevoxfponfi
&
fponfjc
commu-
nis
eft,
vt illa confiteatur
,
quia
cft &
viuit:& ille
refpodeat,fum
&
viuo,fm
illnd:J{efurrexi,&
adhuc
tecumfum.
Hiccttcrgoqnic&Scqui viuit&prono-
bisplangit:& pro illis,M//;n
renibus mcis
filias
pharetr^ fux.
1 haretra Dei
patriseft fcriptura,ex qua iudicij Dei.quafi
ex
arcufagitras,corpusChrifti accepitquas&ipfepertu
lit
por.Has fagittas
ardentes facit
aliquando,vtcorda
fri
gida
vulneret caiore
charitatis.Hxreticiquoquefagittas
infidclitate
aliquando
intoxicatas ex hac
pharetra pro-
ducunt,&
corda innocentum
fcriunt.Exhacpharetra
vc
niuntfagittje,ex
quibusexteriorhomotimorcconfigi
tur,
& interior amore
afficit.vnde:Co^_ge
timore tuo car.m.
PC1I.1
x8.p.
Quod enim ait:
W;y/n'n
renibusmeisfilias,pharetr<t.ldcR,!^ffc
ftioncs diuini timoris vcl amoris. In renibus
propagatio
carnalis,& in fide virtutum
gcncratio fpiritualis
. De his
rentbusgignit
Chriftus,in
vterocaft.Tmatris.Idcft^eccle-
fix mifit in
renibusfiliaspharctrai.ideft, fagittas, quibus
adamoremvulnerentur
ueladtimorem, vtvitiaperi-
inantur,virtutes
propagetur.vn
Dauid:^rf renesrneos.etc.
p{^4*^*'*
Et alibi: iavht^ tua
injixxfunt mihi.SznQx
quoque prxdica-
idJJ,^'
tores
Dcidehacpharetraquafifagittaediriguntur.
vnde:
p
'
Inpharetrafua abjionditme,ac
fidicat:Chriftusquafi fagitta
clcdam abfcondit
me,in
pharetra
fua.utoccultus
caligi-
ne
(cripturarum,&
tandemex
arcuemiirusprobemre-
ncs &
cordaomnium.Fa(Sj/3.Cui fimilecft.
Egofum
PCilii.b.
vermis,&
non
bomo,&c.Qnod in
pafiione
declaratum eft.
Piai<?8.c.
C
1\epleuit
me
amaritud.pafine. Ideft,
myrrhati,
vini. vnde
'Pfa.l.
Dederunt in
elcam meam
fil, &in
fiti
mea
potaueruntmein
flco.Cumdicitfe inebriatum abfinthio.oftcndittam in-
terius
quam
exterius fe affcdum amaritud
nepafilonis.
His &huiufmodidoIoribus totumChrifti
corpusviq;
ad
confumptionem
cruciatur.
Greg.Ebrius quifq^ quod patitur
ncfcit.
Qui
vcro ab-
finthioinebriatur,&
hocquod (umpfit.amarueft,
& tii
nonintelligiteandemamaritudinequarepIetur.Huma-
num
igitur genusredo
Dei iudicio in
voluptatibus
fuis
#fibi
NICOLAVS DE LYRA.
5
I
retendit arcum fuum. In exe) citu enim
(.haldprum
erat
mui
jagittarij, qui
ex omni
lempo)
e
mi:tebantjagiitas,ad
inierfi-
ciermm
defenfores murorum,
ideo
fibdvur.
2,
vlifitin renibus meis filias
pharet. Ideli,fagittas qu
di-
'un.Ypijaretr^Jecundum
modum
Loquendt
Hebraicum.Et
quiaft-
c
t,ie a
matre
cuJtodiHntur,ftcJagiil^
in
plmctrapro
ctiftodia
re
ponttur.
5
TzCtns
M
B^.A
L I T E
l{.
\
t mitas mcas
Jubuertit,&chonnvn propofitum
fubucr.
teno.
t
onfregit.me.ln
pcccatum pr?cipitando,ad quod fcqui
turicfolatio.
i
\undit
ar.fuum. nouas tcntationes
pr.tparando.
t

3
Fadlus fu m in deri.omnej enim nationes
ludps
deridebant
Jtciit
deuicios tr
cptiuatos.
4
Canticu meoru m,
&c. de talibus enim
viclnrijs folent fie-
ri
cantilenf
ad laudem
triumphantium
&
vituperium
deui^oruwt
ideo
fubditur.
5 Repleuit
me amaritudinibus. Tana
enimgraum
nomi
nepotusamartde/igtiatur,ttiamJccundumcommunemmodum
lo-
quendi.
* I
Confregit
I
Et
pofuit
, &c. nam eius exercitium eft me
pcrcuterc
per culpam
iteratam.
z
Mtjit
iu eJrci.tentationes
luxurie,qu?
in
renib.viget.
j Fatlusfum
in
derifum.
Nam
pcccatum
luxurix maioris
eftinfamia:.
5 i^d/jfcwfrMcawa.
culpae
&infamisc
\
Insbriauit
5,83
G\o(.
ord. &NicoIai
de
Lyra
/f flbl dimiflrum , atquc pcr
cafdcm
voluptarcs fpontancis
A
voluptatib.traditum,abfinthioclUbruim,quia&
ama-
9h
tl.AMi<c. ra
funt.quac pro
huius vitac amorc to.crat,&
tamcn can-
dcm amarimdincm caratatccupiditatis,auaa
inlcnfibiU
tatccbrictatis ignorat.Mundi.n.glonamfuics,
dum mul
ta$
.p
ca
tribulationcsrcpc-
rit>amarum cftquodbibit
a Cunfrtf^ttad
tmmerumdev.
if.Icrcmiam
a
popiilo
affli
ftum,
&
populum
ab hofti
busnuUiduliiumcft
. Hic
enim
pcnc
famc
pcrSptus
eft, illc omni
gcncrc
pocna-
nim
dcpaHus
eft
vndcqua-
fj cincrc cibatus
plangit,
ut
animacxpulfa
dc
corporc
ocdatur ,
vndc bonoru cft
oblitus,
quorum
mcmoria
intcr
fupplicia
cito clabitur.
fMirihiti cri. a 'Vt nfcnu trmanfat.
incbriauitmeabfiiithio.Vau.Cofiegittad
nu
f
t frtcd<caioi<!<vcl(enru<.
b fCinciem canquira paiiL-ni
mauducabam , &c.
[
c tPcrnMfnti,mo:tisinemoiia.
mcrumdcntcsmcositcibauitmecincrc.Vau.
2
a ^Amu radinepillioni.
f
Adeoopinione.
b
T
Aff.aLS. c ^Ptsieiiio-
tum<elfjiuiottim,de|quibus
diciiut.Credo adcrc bjnadamini iii leiiatri
transfudit Chriftus.C/td.we crwrfm
Pfal.Cwr
(anqut
pahtm
mandutabatit,
crr.quib.
nialis
rcpuUa^cft animac
hiquosplurimumdilcxit,
&
proptcr quosvcnitonv
odio
pcr cqucbatur
cum
vndc:CffpK icjiis
udere
&ptutr \
Sub Vau vcro litcra
iftacxaggcrantur.&pcrcaquid
da Uint
, durius
tcmpcrar
*
fA
Dcot. t^A.
teoaisod.
Iob.4tA
MaRkio.c.
AUegoric.
Et
rcpulfa
cft anima mea; oblii' lum bonoru.
V"'<levirfciur.
Vau. Etdixi
,Pcrijttfinismcus, S^fjjcsmeaa
a ^Hic
a
petfoni
fua mifera iudicis iiiileiicordiam
toiiipaiai. 5 Ezpufitit
Cgillatim
in commodis, bencuolenturo iudicis
coirp
tai .1
ff. luaa.lua,&
iudicis&adurilani.quod propiijs
noiatutlocis. iDuftevelhuc.
b wPio noU;
p;u?er
taflus ft Chnau &
ttanfgerflio,&
malediftum Sc
pec-
.
L c
" catum c
T^tiumiix
.
Lugct crgo prophcta
hnc .-
^ain. Rcco"idaret paupertatis&
trant
B
populi
fui,
&
fpcm
conucr b
'
r r
^ t Amar,.>..ni..
tcndi
dcpcrifle
Impius
n.
grcflionis mcp,abrynthii&fclIis.Zain.Me-
CUm in
profundum
malO-
b^ ,v,ix a.em.. , Ul J.U ... b 1 L-c^ in U.uia., .uo anima mea.
rumvcncrit.contcnjnit.

mcmor
tcro^.SctabcYcctin meanima,
Confrt.adriu.den,
Anima
' ^ '
faftidio fandlx
fcriptura;
af
fcQa frafturam dcntium
plangit. quibus
tcrcrc & riimi-
narcdcbuitvcrbumDci.
Animal
cnimquodnon
rumi
nat,in lcgc rcprobatur.
Vcrbum Dci
fenlibusquafi
dcn-
tibus molcre& ruminarcfanitas
& vidus
cft, vnde in
prxconiumdicitur.cpdentcs
Moylinon
fiicruntt com-
minati :
quia
verbum Dci
fcmpcr
cordc & orc rumina-
uit,&
pancm angclorum
indefincntcr comcdit Gui aute
dcntcsfranguntur,rclccincrccibatur,inquocordismg
flitia&
poenitcntiadc(ignatur,undclobcumdominum
vidiftct & audiflet
inquit:.^?' pamter.mm inf.iuiUa & cine-
f.quia fcilicctuifaDcipulchritudinc,
&altitudincfauil
lam & cincrcm fc
cognouit.Et
alibi:0/jm m ctlic-u & cintre
paiitentiam
e^iljeu.
.Y)\Cit
crgo:Cita/i
me iinen
:Quafi
dicat
quiaucrbumDci
ruminarcdiftuli,ingcmifcocibatusci
ncrc mortalitatis.
Kepulj^tfl
anima nie :
hitusjum
Loiiorum.
Dolet fc a
DeorcpuWam
& tcntationibus
cxpofitam,ne
ad bona
qua:
fentit , libcrc rcdirc
poflit: qux opprcfla
acrcdinc doloris non
potcftbonorum rccordari,
unde
addit: Vertitfinis meHs,& fpesmeaa
<ioi(/.
Hxcbcnelitera
Vau
fignificat, quje
non cft illc fonat,
pcrijt
cnim & non
cft cum
domino.qui
ucrus finis eft &
cofummatio idco
Ipcm
fibi a domino
pcrijflclugct,quiafc
ad
diimcrigcrc
non ualct. unde bcnc
fcquitur
: Zain
, qua:
intcrpretatur
duc tCkUcl
huc
tanquam
uocc dodoris dicatur . Noli diu
inuolui in his malis, fcd duc
tc,
&
tanquam qua:rat
quo
dcbcat
ire,& rclpondct
demonftratiue:huc.f.in uiam
pre
candi:&
quid
&
quomodo prccari dcbcar,fubiungit: i\e-
cordarepjuperiaiis
&
tranfmi'^ruiio>usme.t,i!rc.
Covfngit
ad numcrum dentes meos , &c. DcntCS
Chrifli,
i.
apoftoli&ali)
difcipuliinpaflioneconfradi&diflipati
lunt,
quibus quafi
dcntibus
(
credcntcs in
corpus luum)
transfu-
6
7
8
t
9
lO
turqu.-Elonat: nonlicill
vclnon&ille.Licctcnii:
di xcrit :
Pirr/
/
finis mtu\
,jp,
tiieaa
rfom.-no.Non
ficiljca.
bitrarusefl,
&nonillcob
tuscftbonorum
quictn
patrefcmpcrhabuit,autri
cundum
humanitatcm n>
ccpit,dcquibus. Ciedutii
luna dutniniin terra
viutnti
Non
ergo
fic
arbitrarusci
licct anima
ipfius
repul
fit duritia
ludcorumacd
mium dolorcm
anim.' /
moerorcm infinuat
tanqi
incbriatusamaritudincp
fionis,non
pofiit bonorur
rccordari,& cxaccrbatusi
CMiVerij:
fiiiis
mi'Hs.A\^\'
"
mincsautcmpcrijflcv...
tur,quid\ccbant:Seipfumnonpoit(ifatuuMfacere.S\ccaic
hsrcticorum &
pcrfccutorum
malis
rcpuiraprstcni
rum bonorum obliuifcitur,&
nouisopprefladolorib
inquit
:
Terijt
finis
meus,&fpes
mea a dommo. vndc Pfal.A
autem
peni
motijunt
pe.penk ef. juntgref.m,
b
I{ecordare paupertatis
&
tra>ifgrclJwnismeie,&r.Ahm
huius
alphabcti
dcfcribit miferias
mifercciuitatis&
p
fionesChrifti,&ccclcfilaborantis,utctiamquafid
^crandodixcrit:
Verjjtfinis
meus,&
fpcs
mea a dommo ,^
utdiuinitus auditum cft,
ductc:moxnouafpecrcaii
addominumconucrfusprccesamittit,
&
promittii
dcinccps
mcliora
fpcrare, praetcritorum
oblitusdeli4)
rum. Vndc aducrtendum haecclemeta
magno niyto
cflTc
prxnotata, quibus magna; intelligenti^
facramcni
quafimctrot iuxitfpiritusm prophcta.Etquiafcnr
Deioccultus.hincindemyfterijsobumbratur ,qu
rcli:ratishumanis
patcat fcnfibus,^rcgicSpirituiraD>
ha:c & huiulraodi
intcrpofuit.
ut faftidiu auferrctle?!
tium:& intcr
lachrymas
animas recrcaret
intcllige.':r
I{eccrdare paupertatis
&
tran]grtffionis me(e,ahf\nihij
ct f
Aia
quoquc
in hoc verbo viuificat ur &
reducitur,c:.
citur: Duc te fjuc:
q.d.
ToUe
grabatum
tuum &ambuU. vo
fupplicans
dicit :
l{ecordare paupertatis
&
tranfmigtaiio f
nita,&c. Heccnimin
Adamquafiinprimo
florctra
grcflfa
&
paupcrtate
nudata
,
Icd cum in haclitcra k'
duccrc iubetur:momoria mcmorarur & ficut filia .\
hecontrafpem
in
fpem crigitur:
& vcnit ad litcr
Heth,qu^ intcrprctatur
uita &
pauor
: ucl ut
poftqm
moniarumlachrymastimoredominiconcipiatdeq
dicitur:/i!f
japientix
titnor domini .- &
guftetniliiir
nus Dei verbum,&
voce confeflionis dicat:
Mijcnc,
Sdov.i
NICOLAVS DEJLYRA:
.}:
I
Confrcgitadnumcrumdcntcsmcos. i^.rf. firrmwa/"-
fliHiontm lultmui.ae Jt
omnes dentes mei
fuifjent ffgiUatitn confra-
{I''.l{.t.Sal.dicit
ifuod h^c
efi
literasConfrcgit
in arena dtntes meos,
qiua
lud.ti ai lerra
fua eietiifaciebant panfsfiihcinericios,:n (jui-
bus
ci.mmijcebir.tur pulutres
&
areni,fecundum
quoddicitur ET^e
ch.
^.Siccomcdcnt filij
Krad
pancm
fuum
poUutum
in-
tcrgcntcsadquascijciam
cos: &
ficcxarenacommifta
offcndcbantur dcntcs
manducantium.
1 Cibauit mcci. Commilio tn
pane.
3
Et
rcpulla
cft,&C.
.Ab omni
conjolatione.
4
Obliius liim bonorum.
Idcfi ,
itadongattufum
a
bonis,
acfi
acji nunquam altqua habuijjem.
J
Etdixi
peri)t,&C.Z,o^>- inperfonainfirmoruni,tpii (ft
ladch.itit ni
defperationetn txpondere
malorum, &idcofupcr
prophcta deprecatur
dominu in
pcrfona popiili
lam
afjticii
c:.
6 Recordare. Tu domine.
7
Paup
Quam jufiinioinamoticneomniumbonorbtneor
8
Et
tranfgrcflionis,&c.
Et
accipitur
Inc
traifg^tjfio />-,
idejifpajjionis rnex,
quam
Chaldei intulerunt mihi vliru koci
9
Mcmoria mcmor cro.
SLilicetpeccatorum
incorun.,
.
bus
ijia
merui. In
Hebrp
habttur : Memoria mcmorcri;
domincad
punicndum.
I o Et tabcli:ct in.
Depeccatis perpetratis conjufa,
(J
qi*o
lis
confufto
addncit
gloriam,ideo Jubditur,
M H .A L I T E
l{.
1 1 Inebriauit.&c.Ex infliflionc
poena:,cum dicitur.
I
Confregitadnum.
Idcft,mcditationcsmcasbonasquib.
mafticatur &
incorporatur
cibus ucrbi diuini:
quo
dcn-
tcsfranguntur, quando mcditationes
maljcinerediun-
turidcofubditur.
Cibauit
TOf.Idcft,iiili mcditationc.
Et
repulfa eji
anima. a
mcditationc bonorum.
2
5
Etdixi
,
pe,
Quia pr?di<fta inducunt
aiiquando
in de-
Ipaauoncm.
^
<5
^CQt-
6
i^ecordarf. Wic ccclcfia
cognofccns
fuam mifcrian
'
conucrtitad
implorandamDci
mifcricordiamdi.iv
darepau.cx
gratuitorum fpoliationc.
7
f
tM/.
ex naturalium vulneratione.
t
.Abfynt.
Ex
poenarum multiplici pcrpefl!ionc,
&<!

dc
fcipia. .
j
9
Mtmoria.
Pr^didlorum frcquenti
meditarionc.
i<
'
fubditur.
10
Etabef.Vxz confuCone,
non tamen
defpcrabc
Dci mifcratioiieadco fubditur.
\
t
^i^
Thren.
Cap.Iil, 9'T
% dSniffl: quia
non fumus
confnmpri.
t^ \ecordarepcr
ci^f.SuBthxc vciba Chrifli,
funt ecdcCix
pjficipantis,
CUi dicitur: Brati
paupc
> s
ipiritu (juoniam ipjo-
ra
/' rej^nnm
Calornru. Chriftus tamcn ncc
tranfgreflus
cfi nccaliquis
fuam
transgrcflionem
iudici oiFcrt : fcd
vd^cunde profcrt
uiuote
fa
926
(ieUnamd peccatismeis.
Scd
Qirtus tranfgrellio legis
prrtiobis
faclus efl,(icut &
niicdidum
peccatum
vn-
^C.UU<i^^i<i
omnis
(^ui pf.ndtt _ ^
'
r T
in
tno: & eum
qui
non no- b
quia
non t lumus
coiumpri.quia
non dcfe
ueit
pcccatum,
fccit
^
no-
-- ^.. .- . ....
aTVif^tt. ernam.
mea. Zain.
H^crecolcnsin cordcmeo,
in
aUVitavcI pauor.
lj<^A
pctfona
iiHicis.
efNon noOri nieriti.
Deo
fpcrabo.Htth.
Mifericordix ddmini
,
aTR.<:liquiaf
faluac tient. liCTot inalis,
a^FonsviuiJSficcienefcit
.
blSccundumniuliiiudincni mifcrationuin
tuatani dcle
iniquitatem.m.&c. cfConfe/Iioneni tuam &
patieniia
tuam 1Di'<-si & te
cojnofccre
feci.
dnQuandofjl iuftitia leftirrex t.
&:iaicdiduoi
&tra_nrgref
c
ce'iutmiferationescius Heth.tNdui dilucu
af
Fais mea
qui
moda dicebas:Feriit finis nieus.
TDominuspars
ha:re
ditaiis mejE, & calicis mei, &c. Pottio mea domine in tcrta riuentium.
Portiomeadomine.dixi ciiftodirc
legem tuam
Io,muIta
ellfides
tua.Heth.Parsmcadii.<?,di-
a^Vnde: Expefta
dominum,>iiilitcr
age. bfSi moram fccerir.
xit aniina mea
,propterca expc6labo
cum
a^Vnde:Krnitatcmfecuti cum ler.tdo.
I^Q^im
bonus ifiael Deus,his
quit:dolunccoide. fCumpeiueifo pciueite.
b
fOptand"
&
diligendo.
Teth. Bdnus eft diis
iperatib.
in
cum,
anima:
liocm
dcleret noftra. Ma-
gnm
crgo
efl
quod
dici-
l^Xl^ecerdare pauptrtas.Q\liz
prtnobis
fadus
eflpauper,
vtosditarct,
&
iungeret
cuj
capite corpus:
v t
deprc
caone
capitis purget.Cor-
puauteraquia
in
prxfcnti
vitfinc
tranfgrelfione
non
vii.t,muhis
airumnis
rcple
5
turk amaritudinc
abfynthi),&:
fcUis. vn laborib.& do-
lor).
fatigat
ecclefia,
vt dccoda
paflionibus fponfo
(uo
fiaiicceptior. vndedicit.^fccirrfart/7.!.Qn^afi
dicaf.rccor
daiquxpro traigrcfl^onib.
meis
patior.Idcft,abfynthij
&
fllis,
mfwoa
numorircj&c.
Acternx vita:
lcihcet,6c
idc mox tabcfcct anima mca ad cam
fufpirans,
lccun-
du iUud:Defccit in la.t.anima mca vndc addit. tixc re-
iolii mcordemeo,in Deojpera.
Cumenimecclcfiaadeius
coicraplationemfedirigit,quafideficiensgemit,&qua
cxfclliuspoteft
dicit: memoria mernor ero. Ex ea illa lcili-
cetnemoria xternae
vita:,qu2interius afpirata
viuifi-
cat t dilcant Chrifti mcmbra nihil aliud memorare co
|it;caut diligere,quam
fe in nouitatem vita: reforma-
re,inotandusccclcfix
fubitus
profedus,qu2prius
vf-
qiiaddclpcrationem
vcnit.fed ex
quo
falutarem
vocc,
(ij((f,audiuit
,
mox memoria
intabuit,
&
recolensqua:
fuinuitin verbo illo
longcadduda.
In
Deo,inqmt,lpera
^['^uafidicat.
tn verbo tuo laxabo rete. Sic contra
fpem
iii
fpai
conualefcit ieterna: vitse memoria recrcata.
a
[//crjcordu
dowi/n-.Pafchafius.
Depofitislamentationu
qurimonijs incipit
moralitcr viam reucrtendiadDeu

cxianare, vt nemo audeat de fe

prxfumcrc, quia
no eft

po\/Hisnt<\Hf!Cwrentis.\'rd
Dei milercniis.vndc 3\t. Miferi.do.
Qa
non
fumuscofampti.
Quia
fcilicet
reliquia;
Ifrael
falifiet.Sic anima
quxlibct,
mifericordise domini tri
bu;
quia
non cft
conlumpta flagitijs
(uis in infirmiiatc
C
camSjdeleiJatione fcculi hoftium
infidi)s.
b
Q^ia
non
dt.meius.Vndc
dicit Dauid.
Miferere
mei Deus
ftchlnrnmjgnam mifericordtam
.
Q^?^
^'^^^
' M^S"''
^^^^
dcltta &
magna
mifcricordia,multa
iniquitatcs,fcd&
JintK
miferationes Vnde nulli diffidcndum
,
non defi-
ciut
mifcrationes- Vnde fons mifericordise non ficca-
tur nifi
prius
fucrit exficcatus Hoc cft initium noftrce
couerfationis,
& Initiumvita:timordomini.vndc.Bc4
iHSHr
quitimet
duminum . Timentes cnim bcati funt
,
&
NICOLAVS DE LYRA.
l^
I laec reco. mmiluer.
i n Dco
Ipe.D'
confecwione
diuine
mifericordia finaliter,
} Ai\cticoidixdomini.Hic
prophetaconfitetur
diuinammi
ftriadiam
qu^ftmper
coniomitatur iuHitia
juam, pp quod pcena
0(
infiiBa di
putientcr
tokrai da.Et
primu ponitur
hutus
confef
fiof.undo rtm<.uetur erroris
occajio,ibi:^on
enim.
Dicitigit:
Mijicordiie dortiini
jupple appartnt inpurmoiie
nojira,
4 ^uia
non,&C.Z.jc/t
hoc
merwfknt peccata
nofira.
i ^uia non dcfcccrunt mifciationes dus.Dimittendo no
bis
&(apicntcs.
vndc
Beatusdiumtueyudteyisdomine,
C^delege
15
twarfocwem^aw.Nam &
fandorumcftpauor.vnde:fec/rf;r Pfiln.h
pauorfnper
^brai}am cum
lacr^ficaret.er Dauid dixit:
Ego
di-
xiinpauore
tneo omnis homomenddx.
Quiliuncpauoremha
G*"''r-e
bent,& vitamhabent.
Quodquamacceptumfit,apcri-
^^^*"''*
tur cumdicitur.
C
l^oui
diluculo multa
efi fides
f.7.Q.d.
Poftlachrymasq-
rimoniarum,poft
tantura
fuppliciu,poft
cofeflioncm
fcclerum.poft prece
& con-
fcfl!ionem non diflera mifc
ratione. NouidiluculomuUa
(ft fides
f^.Noui fidei confta
|
ooujt.f.mi.
6 tiam dicenti.'; .- Non defecc fericordije
runt miferationcsdomini. quoiibetma-
Jiuui
diluculo
quiama.
cfifiies
nctmagnacft
7
tua. Ac fi dicat
,
approbaui
If^^^^^^f,
8
qu^humilitcrgcmens
cnugnjcil
fidcli
nierafti
,
& nofccre te
fcci,
tas tua.
9 quia
multa eft fides tua di-
luculo radio fidei
exorto,
qn
fcilicct Chriftus rcfurrc-
10
xitlnquodiluculoadomi
no
commedatur,qu^ prius
infirmitatecarnisperiiflTe
videbatur,fmillud.
Teriftfinis^?^^*^
m-us,&c.
Morc fuo
faepiusprophetje
perfonas
mutant &
^
tcmpora.Vndein
Canticis canticorum,nunc
fponfusad
fponfam
nunc
fponfa
ad
fJDOnfum.nunc
ad fodalcs ami-
cos
loquitur,muhoties
abfens,
multoties
prajfens
eft
fpo
fus,vtfponfjBdefidcrium inflammctur.Hicquoqucfpo
fa:
anguftias
fuas
plangenti.continuo
adeft
fpon
fus &cd
folatur
dicens.T^^""*
dU .muLcH
fides
tua .Fidem tuam laudo
&
prefcntem mccxhibeo,quem
abfentem
lugebas,quia
diluculo noui multa
eilfides
tua.vn.dc illa
refpondet.
d Vars mea
d.di.a.vj.pro.ex.eum.
Foelix
qui hecdiccrcpo-
teftalienus
avitiis,f(^regatus
abomni labc
pcccati.Qcf
& Dauid fub cadc Utcra odauo loco
pofuittPomo
mea do
^..,
mincydtxt
cmtodire
legem fM.'i>w.H?c.n.folummodo
vox cius
cft,qui
de
feptima
tranfit ad
odauam, ideft,
de
prazfenti,
&de veterivitaadfucuram,&
ad nouam
quiterrena
non
concupifcit,foltim
Deum
expedat quem diligit,
&
non
fibi,fcd
Deo viuit. Vnde adTcth literam
perucnif,
qua:
cxdufio vcl bonti
interpretatur.Talis.n.fummo
iti-
haerct
bono,exclufus
ab omni tcculari
negotiomec
mi-
nastimet,necoble(flamenta
ampleditur,quia
forasti-
mor a
pcrfefta
charitate excluditur.vnde
fequitur.
C Bonuseftdominusfperantibusineum.&c.Vc\imi\ios:
Bo-
num eftfuftinerc,&
fperarc
in falutare Dci.
Qyisenim
vercfuftinetdominumnifi
quicharitatis
ftudioexclu-
fus cft ab omni labc vitiorurii?
Quis fperat
nifi
qui
vere F
diligit
&
optat
?
Quod.n.fperamus per patientiam expc-
fliamus.Sic
qui fperat,fuftinct
:
qui
fuftinct
per patientiS
cxcludit affeftuscarnales.
Itaquefub
hacUtera
vtraquc
intcrpretatio quje
difcordare vf
, congruit
,
vt bonus fit
dns
(perantib.ineu.Qui.n.fperant,n6deUnquunt.
vnde
Pra!.ti.t
Dauid
fub cadem litcra dicit:Bnnitatmfecilti cumjeruo
tuo
P^-7*
rfow'/f.Et aUbi. Quam
bonus
Ijrael
Deus,his q<>i
rcclo
funt
cordc.
Cum
perucrfis
autcm
peruertitur,licet
fit natura bonus.
Etnefpes
fit otiofa .
continuofubiungit: ...4>^.6rt
^
iilum.
bis
reliquias populi quamuis
non
meruifftmus.
6
NouidilucuIo.i.<ipmM
mta,
qute
dicitur diluculum vit*
fjiman^yfiLuiJene^us
dicitur
tefpera.Fuit
enim leremias
dpueri--
tia tlluiiraius
cognitione
diuma:vt habetur in
pnncipio
buius libri.
7
MuUa eft fides tua.
ldejl,fideiitas.
Et
dirigit fermoncm
ad
Beum,qui
ejt fidehlfimus
remunerator bonorum,idto Jubditur.
8 Pars mea dominus.
quafi
dtcat
fufficit
mihi
pro
omntbus.
9 Proptercaexpeftabo
eum.
ldejt,remunerationemeius.
10
Bonuseftdominusfperantibus
in eum.
i{epticatio
efi tiujdemfenieiui^
ad maiorem
(onfirmatioriem.
* I Bonura
M
1{^^
L J T E
I{.
ii
i{crec.&c.
ProptcrquodrccognofcitDeimifcricor
'
diaidicens.
i
dijer.dom.
Supplc apparcnt
in hoc.
t
^"'''on/MjMwjtowyww/;.
Licct mcruifTcmus.
J
Si
<<^<i.ldc0,i
aoKi teflamenti
pdncipio
,
quod
dicitur
dies, Ro. i
?
.d .
T^ox pr^cefftt
dies autv
appropinquabit.
6 Multa ejt,(:$(.ldc(\,
fidelitas in
fiipportatione peccato-
rum,&
rcmuneratione bonorum,ideo
fubditur.
7
Tars mea dominus,
dixit antma
mca,propterea expeHabo
eu,
Bonum
eil
pra^otari
cumftlentio.
Idcft,patietcr.Etquiahoc
acquuitur pcr
bonumcxctcitum/idco
fcquitur.
'
t
Sonum
oS;
GIoford.&NicoIaiJeLyra
9^
)
4
Ca&j.t.
rr4.
7f.
fCun p3t
eniia.
IDo^iioa. iUtiar. ^Grcn n-^nbabcnigraue.
blScilicet li
fotuue-
i.t ifln qujCO.ri.do.ijiiifiiam.
viro,
cum
poi
tauerit
iiigum
ab addlefccntia
11'iincipiiiin
vci iieroltio. b^Qujdtci. %St^'V.
u-rii
uguji.
'iaJole-
rrniii,
"
Non in ftrcpiiu mundi. cfNon>rii
cioyuscxcur
^ione.
fua lod.Scdcbit
kIitarius taccbit.-
quiii
leua-
t^ Vliij viir*
coiiupix
n> ic. b^ Alij
li. Oabit in
Irpuiuri
vcl lu foirn-
11 rufuiun. 'Memijonjquapuluiscs.Scin puluerem
tcufie
uitfcruper{c.lod
Ponctinpuluercos
fuum,
if
Si
qu ipciiufleiit
lc in dcxicram in>xiU.iin,pizbc
ci & aitciaiu.i Faij
tui lu inete.
d fi
fortcfitfpcs.
lod. Dabit
pcrcucicnti
fe ma-
af Audiielulripict vfqueadeomplctocm.fCalicem falutaiisaccipum.
bf Mo 115. tMa
uis-ei imurua i-
xilla,faturabitiuopprobrijs.Caph.Quianon
^
5 tt ii iJ li. .jiii.
f
rcpcllet
in
fcmpitcrnum
diis.Caph.
Quiatfi
lugaai quo
tuplcs.
Muvii.i
p:>L>4-
loit.
.//..quoniam quifpcrat.nondumhabet.fci
fruiturin
fDcquod
habcbit
in TC.y/ndcinl-a^h
m nod^
,i,xriui,cii,fm
dtii .7, .n u.a mcc. Vbi
quatuor
omni
quircnii
ncccflariia
noiantur.vt
fcilicctdclibcretquidquxratA
vbi A:
qn
&
quandiu.donccfcilicct
inucniat. Qui.n.inlcaoquictis,
&innoaCCICitati$DcUm
.cnefiW. iU.
fNc.c(o.iolafpc..
quxrit.nullidub,umcft.<j qu^r^ntiiHuni.
Tcth.Bonum
eflpr^ltolari
inucnircnopcflit.fcdlcao
^
1
^
,,,
.
^- , , ,

-r l u A
cxcataddicvcniat,quzrat
b
cumiilcntio! lalutaicUci. 1 cth.lionum clt
donicinucniat.
Vbi autcm
quatrcndum
fitMoyfcs
in
tmV.Pfopc
(fi
vei bum iii ore t -o
&m (crde tw. Dc
quo
dicit.
Jn patc faaiis
rfl
loius t "i.Et
g
fcilicct
loquctur pacc
in
plc-
bcm fuam,&
in cos
qui
con
ucrtuntur ad cor.Quia
crgo
immcnfuscft fcmpcrqux-
rcndus &
cxpcaandus.yndc
(cc^wiW.^i^fiMneit
pTitttc.citm
Jfiloi.fjlu.Dti.
a Bon<m efl
prdfle.cum
filen.fa-
i^.Dfi.Nota quantum profc-
ccrit
poftquam
moralitcrvi
,
rcs
rcfumpfit
, cxdudcs oia
aiix mundi funt vltra
ange
licam
di5nitatcmtranfit,vtinucniatqucmdili>,if, quod
fa
cturquafifummumbonum
furtincndum,& fpcran-
dum: Et vt
lempcr
inhzrcat,
dicit.
b B 'iiwn eA vno cnm
por.iu.dnm
n: al> adol.rua.ScW icCT folita
rium fedcrc & taccrcHicbonacxclufiocfl.vtlrdeatlo-
his cQ Dco ,
qui
fc fcntit
portarcgrauciugum
abadole-
fccntiafua.Scdquia
inftitutiohscmoralitcrtantumdi-
citur.vidcamus dc
quo iiigo dicatur.Efl.n.grauc iui^um
fiipcr
filios Adat.Efl
iugu
inhdcl itatisEfl
iugum
dnilcuc
rdcuatum
fpcrcmuncrationisxtcrnic,
de
quo
dicitur.
T<.l!ite
iu:;um
mftn lurer vv<.Si
quisautcm
antcquamfarci
na
pcccatorum
oncrctur, hoc
iugum
tulcrit,(cdcbit
fin-
gulariter
cu
Dco,f
& cum co
qut
in iilo
fingularitcr fpc-
rat. Hoc
iugu proptcr
aufleritatS corrcdJionis
graue
cft,
fcd
fpc
rcmuncrationis
fuauc.Qui
lioc
lugum
tulerit,cu
Dco folirariusfcdcbit.-non
immiflusncgotiorumvelde-
ildcriorum turbis,taccbif
ab omni
flrcpitu
l"cculi:vel cx-
cuiatio
pcccati
non crit ncccflaria illi.
Magnumcft
aute
iuucnibus fs: a virijs abflincre & lubricxfic
pcrplcxxvig
Crrorc
fugCfC
\ndc Dauid : Dtii^a luucn.rtie^
i^.mr.Cfc.
Hxc tnim x:as
fragilis
cft & labilis infcia & tcmcraria :
hoc
grauc iiigum fi.per
fc
lcuat,
quiaiuucntutc
fcculo
rcnimtiat , 6c ad molcfliarum tumultus
quafifurdus
ta-
cct. Hoc ritc
fuper
fc dicitur tuliflc
,
quia
vltra vires cor-
ruptfnaturxcflquicquidnouitatisimperatur.Scquitur.
c itd.
Qnx
principium
vcl defolationcm
fonat,fub qua
plagitur,qui ponit
in
pulucrcosluum.
Vel
iuxtaalios,
(jii-
ujii- in
ii:pi>tiuramfjji,r.e (sjuiii/tyCi
tamcn cft
fpcs paticn
tix. Vndc videndum
cft, quomodo
principium
fit
qiiod
in
pulucrc proptcr fpcm osfuumponit,
fedmo-
ralitcrpoftniilcriarum fupplicia,
fidcrcddita.-
princi
piumcflprofcfl^ioois noftrc.in
pulucreosponcre,&mo
mcntis
fingulisquod lumuspuluis,cogitare
. Vndc
fpcs
gcminatur,(5ccharitas diiatatur .
Hcc ola
fupcrius
dida
de
dccapitc intclliguntufjcui ficompatimur&conrc?!
bimus. vndc
fcquiiur.
d
iJuhit^ erfKtieniijimaxillam^&c.CinCimilcdicitar.''!,:
te
rercu/itrit
in dext ram
n^axill.imjVrAb"
n
cr
'
e*a'//.Pofl"iii
dc terrcna Icrufalcm in
captiuitare
humiliata hsc
inu
ligi
:fcdmcliuscllChrift
i
& ccclcfix
attribui.Ecdef
cnimbonum cft
pnflob
cum filcntio
falutaredon
ni,
& maxiUam
pra:bci.
cutienti.Hoc aurcm cft
pr:
ccptum cuangelicum boi
fcilicct
principiu
m: cum (
uarcc.-cpcrimus&
implci
quafidicamus: Hocrct.
bucmusdilopro onn.
quxrctnbuitnobis.
c-
fatutaris accipictriuSySc
fic ^
ticmus
iugum captiui;,.
noflrx de
ccruicc,ciim , ,
icrimus
iugum
domini .,
lcueeft.
c
^''^/'^'^'Wof.
Nodidf.fi
ftincbit
opprobria,fed
u:.
rabitur
opprobri
js. Fac: :
eftvnum&alterumiii
re.Scdvtfaciliusmifericordiam iudicis moucat:ir:;
tudincm
opprobnoru
auidc (e
fufcepiflc
dcclarat ;
ab auiditatc
furgit
fatietas .
Quod
oftendit Dauid .
Semei
opprobna&conuitia patientcr
tolcrat diccn:
dominusiuflStillivt maledicatmihi: fi
quomcKio
dcat humiluatem mcam:& rctribuat mihi bona
pro
;
lcdido,fecundum
illud Ifaix:
nimiffa iji inicjuitai lUiiiuif
jiilcepn
at niuuu doT/,itti
aupitcia
. Foelix
crgo
demonftr

dcfolatio
fubhaclitera:quia
vbi
dcfolatio,ibi
humi:. .
quamcomitaturpaticntia,&
illam
probatio,
& iilai
fpcsquxnon
confundit
pcr ,Spiritumfanttum:qiiid
nobischaritatediflufa:quicft
vcrusconfolator. Bonti
eftcrgo
viro
iugum portare,folitarium
fedcre:vtfir-
laiitcrconftituaturin
fpe;quoniam
numcroDcusi;
ri
gaudet.vnde
Pfalm.
taBusp^tnjicut p^ficrjnhtariuir.
^
Secundum alios dabit in
fepultura
vel in fofluracslu
In
quopatientix
virtusoftenditur:i't
fcilicctqiiodam;
gerc
virtutum obftrufus non
loquatur:
ncc
qucrinion
dolor
extorqueat,vt quodam
tu mulo
fpcs
futuri voa
doloris
obruat,quam
nullafulcitct
iniuria,(ccundiiaj
lud:
Qiiafi
ouis ad occifioncm dudus eft.
f
Caph.Minnsvci incuruatusintcrprctatur.Quicunq
cnim rcdte
fcntiunt,
fub manu domini
curuantur,qi
aut
punit,
aut
corrigit
. Ideo uir
tantus, humiliat(
prxlTuris ,
corredus
difciplinis,gaudctcuruarc
ccruicc
fubmanu
domini,
mcntis fcilicet&
cordis, (pcm
Dcum
dirigens qui
in
(cmpiternum
non
rcpellit
:
abiecit, er
ttiijeiebuur , &c.
Ipfevcrfuum
fcnlus dcc!..;
qvid
fit fub manu domini
curuari,
paticnicr
fc;
omnia
fuftincre, quia
in
fempiternum
non
repc
vnde fub hac litcra
inquit
Dauid : Tuuiommus lonjn
tnauerutit tnein tirra. Abiedlum cnim fenticbat fcini
ccrtamma
,
vnde mentis ccruiccm ad dominuni
i
dcbat^dc
qua.
NIGOLAVS DE LYRA.
1 Bonum cft
prxftolari
filcntio.
Idefl,patienter,
&
abfque
tKMrmurt irbulatiuiiis
tcmpne
. Et
quia hocfacit
exerdtium
pa-
tientix
,i
o/ntrf/t.r.Bo.cft vi.
cumpor.iugumabadolc-
fccntia lua.
2 Scdcbit folitarius &
taccbit.
yirinpatiemiafM exerciU'
tus.
j Quia
lcuabit fc
fuper
fc.
.Afpiranda
ad bona
caleftia ,
&
COntenmcn io
tcrnjlr.a.
4
Ponct in
pul
ncrc os fuum.
Humiliterlotjuendo.
5
Sifotic
Cn(pcs.Qu.erfirxpeiiuio futurA beatitudinis . Et
duittorti:non
p.opier
muiab.Ltaitmaparte Dei,fed aparie
liberi
arbi-
arbitrij,<juia
homo
i{Uintumchnq'ie
exercitJtus in
virtutcfiii"
per
defi hibititatem liberi
arbmij pottfi
ab ea caderc,&fic /'
ri lemuneratione.
Etquoniam homoperfcdus
in
virtntepitu
ncnfolum fufiinet aduerfa
pattcnter,ftd
niam
f^audenier^fuunii
ilhd
Ml$.<^. Ibantapoftoli gaudcntcs
aconfpcducor
li/.quoniam digni
habiti lunt
pro
nominc Iclu
coni
.
liam
pati, ideojcquuur.
6
D3.bitpcraiucnti,Scc. Iniurijsfeoffirendo.
7
Saturabitur
opprobrijs.
in
ipfisgaudendu.Et
^iu
#"
mtuitu
fuiurte
mtrctd'S,tdeoJubditur.
8
Qu
ia non
repcl.&c.
scilicet iuflos
tribulari
permitiend
o
Quiafiabiccit.inprf/f
W/.
^
^"
* I Etmife
t
I Bomm
efl
vi.cum
por.;;/.<jrf.Et
quoniam
homo fcrcna-
lus
pcr
virtutcm
paticntix ,
difpofiiuscft adcontcmpla-
tioncm coclcftis
glonj.fcquitur.
1 iedd
nfcliianus
&lactbit . Et
quia quanto quis
in Deu
clcuaiur,tant6
vcnu6humUiatur,cogitans
fuam
fragili.
tatcm
tatcm iuxu diuinara
maieftatem,
idco fubditur.
4 Tonet
inpulutre (;r//.Etquia
ad vcram
huiniliMtt
fcquitur patientia,
fubditur.
6 Datnt
pitcutienti fe maxiUa,&r.
Et fubditur
caufa:
y
non
rcpcllctin fcmpitcrnum
dns,f
humiliter paiicnt
o
Umafiabiectt. Humiiesineonfpc^uhominuni-
'^
-f 0fcrebtw
,i'
Thren.Cap.IlI. 95)0
'
jlificH
f^itsvtcirculumcollumtHu^n.Qui.n.non
flcditad
hH^iiUanclfi&
miferendumcor fuum: fruflracxteriiis
^
ccticemfLiam
curuatad
fupplicandum.Hic
aiu
appro-
hnlan-itiis.lpenngularitcr
eredusconfidcnier ait.
nbiecitmifc.&c.
Ad hoc.n abijcit vt niifercatur.Etad-
Jlit' Tion
enim humi. cx corde
luo^TU
Vt.f.fatieturpoenis
nolisjcdvultvthumilic-
mu
(Sccurucmur
vt milo-
reasr,
vnde
fupra
fub eadc
litei
ait;Ojj
popuius
eius
^f
. et
qut.
dfderunt defiderabilia jiia
ia'e(t*H-
yide domine
ijiiofacl-t
fmn
'iis.
Qui ergo quasrit
a-
nin:: erelione,iure
cu rua-
turlimilitate,qiia poflitad
Deinifericordia
alcenderc
&f(itiredednoinbonita-
tc:qia
fi abiecit, & miferc-
bit,ndetanqua
curuatus
corpre
& mente ad multi
tudie
mifcricordiaru Dci
conjgiat.
Non.n.humilia-
uit
squc
abiecit cx cordc
fuo lios hominu vt hu mi
liet.n
pcrnitie.fcd
vtrclc-
uct i falutem. Hui' fenfus
con
quentiam
fub Lamed
litcrprolequitur.
LMd. yt contereret
fub ps-
quai
i domino
inferuntur,ant
fupp]
jcia mcritorum autD
caufa futurorum bonorum. Om'ts.n.v <eeii<s
mijencordia,
e^rmwf.Ergofm difciplinamChrifli profiteturcordis
innocentiam, (Scdicitvir
vidensDeum, feruo
praeceptu
diuinum.
Benecontrahacreticos,quiDcuma|prmant
affecic.
Pral.ii8.t.
a
dibu.momnesvinHos. Mirum immodu
poctarum
more
cuatresab vna litera verfus
incipiant,vna
dictionc vna
dauilaterminantur.vtfit fcnfus: Dominus vtcontere-
retibpedibusfuis.omncs
vin(flosterrje
ignorauit.Etvt
decharct iudicium
viri,dominus
ignorauit:
Vt
pcrucr
tcre?oniincm
in iudicio
fuo,hoc
quoqucignorauit:
qa
malit
ieruarequam
damnare
,
& hsceft
magna
dilci-
plmvelcordisconfclTio.Lamed quippe vtrumqj figni-
ticai/cl
fcruo,quibusfenfibus magna
(declaraturobliru-
litavtitelligamus
fub
difcipHna
Chrifti &
puritatc
cor
dis iruada eifc
qua: dicit.Qui.n.habct
difciplinaai
Chri
fti,(:uareprofitctur prxccptafalutiscum puritatecor-
dis
]uia
nonficabiccit
vindostcrrx, ideft,tcrr:ecrimi-
nib5obligatos,vtcontereret
: Dominuscontererenon
nou,quiaficnon
abiecit vt
repclleret,fed
vt redire com
pellret,dequodi(flum cA.OmmafulHecifii fub p^^.cius. Qms.
conitutuscftomniumiudcx fidenter fubdit: DetU.iu.
;;
vn
Dominus
ignorauit , qui
iufte iudicarc
nouit,&
vt
pcrerterct
hommem in iudiciofuo
ignorauit
,
quod
vcl
eprxfcnti
vci dc futuro
potcft accipi
. Mala cnim
qux
animas crudciitcr
affiigerc,
corporcis
traditas
crgaftu-
lis,(Sc in ve.tcmultos
punif-
fcindifcretis
prdudicijs:
vic
ifte
flagellis eruditus,
fmil-
iud:^/r^ia cafligaberis filia
Sio,
Cordis
pu
riratc confitctur
,
g?
ola iufto Dei iudicio
agu- t^oloren
tur vtfahuemomnibustri
''^'"'
buatinveritateinuocantib.
&
fmintcrpretationcmli-
tcraEclamat:
Seruodifcipli-.
nacafligationis,(eruopro-
fcfl^onispuritatCjferuoin-
tcr ha;rcticos inuiolatam fi-
dem.Magnus animxprofe-
Aniinjtpro-
dus,quEintertotdifcrimi-
feaus.
na a charitarc Chrifti nS le-
P^ii.i".a
parat,fcd
dicit: Ot/? n<firiad
rf"W>/
.'Jro//r/y. Poftiftius
^
iftequidixict
vtiieierjclominonoiubente?
9 fideiconftantiavenitadMe
^
aTQunfiTm-p-i j:fp...i,tioncfluau3ntomniamortaiia
lo litcta
procin(Sa
ad dofcndc- 1
"*
uf^^
Mcm.Exorealdfliminocgi^dietnecbona
^^ da iuftitiam contra
Epicu- f, nerar do
reos,& contra eos
qui
dicut minus.
Dcum mortalia no curare :
a*Non ir.
perpetuiini
irafcetur. biNon obliMifcetutmifereii Deu,.
abitcit &
mirercbitur/ecundum multitudi
,
.-N lei.sf tiirari
p.rn
s noilris.Non viilt moitem
pecoatonj.
t
nem
mifericordiarufuaru.Caph.Nonenim $
IPeniius.
thumiliauitexcordefuo,
&t
abiecit filios
i^Mita citeicgjntiahu
us
li;era:,dircipl:Da
velcorjis confedio
velfciuo. A
btCruJc;l;ter f Doiniuus
ignotauit. cf
De
quo.Omnia fubiecifti fub
peJibus
eius
hominum.Lamcd.Vc coiitereret fub
pedib.
5
alTerren $
Lt>.peJibus. bV'iui
eft iudex viuomm & moituoium
, ic
r.ddet
vnicui(;ue
uixta
oi>fra
fuas ,
fui.s omnes vindos terrc-e Lamed.Vt dcchna 6
a
^Etfi
non in
confyeduhominnm.
retiudicium
virijin
conljjeduvultusaltiiri
mi.Lamcd.^Vcperuerterethominem
in iudi
afPixlenti
vel luturo
bfC^i
omnia iulle
agit. cTQuam ftultus,t)uam
audax cuin
"'t
puluis
Sc cinis.
^A peifona
aduerrariorum.
cid
fuojtdominus ifrnorauic.Mem.Quiseft
7
a S Alit;uid- b^CJ'
lu te
difpr^nenteomnia
fiunt
contra
quos
Pfal.Ille
dirigitur,
in
quo
dicitur :
Q^omodo
fiit
Dcusy
fi difcitntia
in
exceifo, quos
etiani vir tantus in- Pfal.ri.b
crepat
his vcrbis.
Qut\ ejl ijie
(jui
di.&c.
h
Affw.Exintimis,vel,exipfis:
vcl,
ignis
ex vltimisin-
terpretur
.
Magni cnimardoriseftpro
fidetam fiddi-
ter certarc
,
vnde irriforie dicit.
Qms efl ifle
(i-m
.
(
cum fit
cinis &
puluis
inflatus
fpiritu fuo)
dc
immenfo,&
dc m-
circumfcriptibiliaudct difputare,
&nos
( qui tanquam
filij
flagellamur,
nccum hoc
mundodamnemur)
fub-
fannaic, acfi
patienter
dicat. Omnia fiunt tufto 6c vero
iudicio Dei, &
cjuaECunquefuperiuslachrymando pro-
tuli:
magiscxfontepietatis quamex prsiudicij qycri-
moniadixi,quodex
intimisvifceribus
fluxit,quiaignis
charitatis ex intimis medullis
exarfit,de quo fupra
. De
alto
mifitigneminofiibus meis,quemfcilicetvenitmii:
tere in
tcrram, & vult vt
ardcat,&
noftra
peccata
conlii-
niat,&intimisvifceribus,
fuf cognitionisardoremin-

fundat,
vt
citiflimecornoftrumfcriptura:
facra: fontem
^
hauriat,
qui
falit in vitam
asternam,
vnde. T\ionne
cor no-
sirum ardens erat in mbis^ Hoc
igne
cxuritur foen u m
lignu
# ftipu-
NIC OLAVS DE LYRA.
I
Imifercbitur.
infutkra.
1
Scun(iumultitudincm,&c.Q2</<ir7o/?<nt codi%nxpaffiO'
mh us
tepuris
ad
fuiura
gloriam (jua
ieuelxhitur in nobis
l\p.
8 .
3 lon.n. Hicrcmouetur cuoris
occaftiU&
dviiditur in duas
parttjecundii
duplice crrorem,fecnnda
ibi.
Quis
cd.Circa
pdmti
fiiencm,^ aliquiacceperunt occafioneerrandi,ed 3,
videbai iuflos
infrknti vita,vt
communiter tribulari
credentes,rp
iflud tfiet
Deo
ferf(idire8ipiacitum,<p
non
efl verum,ftcut
amaritudo mcdici-
Mnofi
accepta
medico
per fe^fed folum
ratione
fanitatis confcque
dxi^iceHdepaenis prxfentis vita,qu funt quxdam
medicin^ >e
fpeciiDtiiquieii
medicus
animarum^& hoceliquoddicitur:
No
tn\vh.\xm.i\iz\x\u'Pocnis&affli3ionibusvittpr^f:ntis.
4 E corde
[\io.ldefl,&per{e
&ex direBa
eleHione,fed vtper
exeniiim
paiiemix
jequaiur prxmium glorix.
J t
contc.fub
pedibus
fuisomnes vinflos terrae.
i\efu-
maiu.
^on enim ex corde
fuo.Jdefl,ex
tleciione diretia hoc non
fe
cit.
Iflmiliter
quod
fubdttur.
^
tdecUnaretiudiciumviri. Termittendo euminiufle
trtiiit-
tribulari ,
Ideofubditur.
7 Dominusignorauit.
Idefl ,rmnapprobauitmalitiam
fa^
cicntiim .
8
Qu
i s cft. Hic remomtur
fecimdus
error. Ex hoc
enim,^
iufli
inprxfentivita.vt freqw
nt*r tribuiantur &
impijprofptrantur,
crcdidcrunt
aiiqui j,
Deus noti Ijuberet notitiam de lois
quxfiifnt
in
terra.fx
quorum pcrlona
dicitur Joh.Z2.h,CitCH cardincs C(Xli
pcrambulat,nccnoftraconfiderar.
Sed hoc
tfl erroneum,no
folum
fecundumfan^os ,fed
etum
jecundumphilofoplm Thiiofo-
phiis
emm. i.de .Anima
,
argtiens
contra
Empi'iboclem,ducit ipfum
ad
iflud iiiconueniens,
qudd
Deus
alicfuid ignora'et
,
fcilicet difcor-
diatk
quod
nos
cognofceremus,propitr quod
dicit leremias:
Quis
eft iftc
qui
dixit Vt ficret.
.AliqHidfcilicet
in trrra.
9
Domino non
iuben.irfey?,
Deo non
prmtidente
& ordinan'
te,& firnditer
quottfcquitur.
1 Ex ore al. ideji,ex eius
difpofitione.
1 1 Non
egre.
nec.
Qu^ ftmiiiter
ftunt
in tcrra
quaft
dicat ifla
funt tnonea,
&ideo
conflqutnter
itiducit adtoieraniiam
aduerjo-
rum
iiua:
a Deoordinamur ad
meritum, &
pr^mium
elc^jrum di.
Je I
Qui
MOIl^LJTE\.
\
I
A^wtJtxrjeSrc.Sufcipicnscoshonorificcinconfortio
angorum .
8
itis
(fi tflt
qui fir. Hic rcmouctur crror corum
qui
dixeint
diuinam
proiAidcntia
fe non cxtcndac ad haec
inferiora,& ficdicebantquod fequitur.
10 Exvredtiffminen egredientur. Quod
falfumeftNam
cx eius
prouidentia
& ordinationc
procedfitomnia
bo-
na &etiam mala
poens,
& fic dicitur Amos.
j.b l^on
efl
malum in ciuitate
quod
noii
fecerit domitms.fidco contrapraedi*
(Xos fubditur. o
991
Glorord.
&Nicolai
de
Ly
ra
?s.
ifContta
r>f"m.
b^H-musptfrJro'.
nccmala
Mcm. t
Quid
murmurauit homo
gcftM
ilfidc.
c'eiT>pi
SfliDula
&
plambum iniquitatis.
Hoc
!gnc
inardcfcimus,
A viprofidcccnantcsdicamuj. Quisefiift^fudjcit.vtficn
dommo non lubcnu i Etdomini
milcricordia
prxftantur
(alias pairantur
)
bona . & cx Dci iudiao
fiunt mala
,
vt
ncc
m^s iusqucrclchabcat,
vndcfcquitur
.
j Qaafiiit
a QuidmunnuraMilhomo.ld--
homo icnt
j.Q^
pcccatorum
,
vcl vir vi-
A>eMUf
ii
ucns.Idcft.iuftusdequodi-
tpau
j.,j|yQuscxfidcviuit.Hinc
Pauiait.;0
bxmo tu
tfu
s
cs,q
t
tffpcmdtji
yr',<3-f.q.d.qddi
flurus cfl homo
pro pccca-
tis fuis,
cumomncos
ob-
ftruatur.
Non
potcsdiccrc
Dcum non curarc morra-
lia. cum ab
ipfo
funt vcl bo
na vcl mala,
omnis
iniqui-
tasoppilabit
osfuum.Harc
confcftiocftcxintimis,
vcl
rcrimiis . & ad iracundiam
prouocaui-
incordr,atiendetihiy
no diuitiis tuis.
n6ponc{lionibus
viribus,fcd
animo & mcnti,vndc fada &:
confilia&
gitationcs.ibi
tcattcndc,vbi
potiores.HocApoUinis.;
gnatfabulaGcntilisquafihuius
fcntcnria:
autorfucri
^
qua
dicitur : citu
tapj^m,
cum de
Moyfc
rranslata fit o:
prior
fuitHinc
quoquc
btSonfocinim.difactusgrjiia.
clPcfemlcndis. d^txle.
c
>eiT>piirniim
.tl
princl^
u.tcI pjfcua.vcUnicii?.
<Ta piopiii ;
rlon.
viucns,iiir
propcccatisfuis?
Nun. Scrutcmur
1Diliftficitote.fruinicn(le
tibi. tfAftion.j. bTnilnje.iief.
^ '
ctCotn.trndu.
lomon.ii
ig^ntras tevpnk
inti r
muliercs,
egredere , z,-
poft
vctiioia
ircji^im tHoru.,
Notandriquantumvir
dcnspaupcrtatcm
fuan
gclliseruditusi)fucrit,r
quam
ad Zain litcra vt:
& diic
tcaudiuit,&"i
f
non
peper-
vi.is noftras,&
quarramus
& rcucrtamur ac
jAquoteccniinus pcrpccMtuui.
t<1A:imoio.rxc11r.tegi<ati!iiei.
ddminum.Nun.
Lcucmus
cdrda cum mani
s
;!>p"i
fupcr
fctui^u.&k
aOpetibm. b.Qu.r.,Coipjnoftraeftnoniu3
cContra ru.ximum.
O lOlltariUS
,
Vbl altO filn:
c
busaddommum
inccclos.NLin.Nosiniquc
vidcnscognouu.cpnia,
a5Q_....p,iu,efi.^
7
fit vtfcrutcmur
viasnra
ceimus ,
& ad iracundiam
pro*uocaui-
quia lubric2,&
tc-
V*
.^..
-
^i.,o I.nti.pcccMis.
b1Audi.clfirmaM,cntu.r,
ve; adMo:iun,.
IUntma.Xime in aOt
ditigniscxintimis
mcdul^
d
j^^,^ iadrcotu
f
ine.dnbilis
es. SaWch.
^'^rS^rS^^^
lis:Nonhabctvirviucns.Id
^ correcnoncannosii
Tru
gcft.uiftuscx
fidcquiddicat,
jnulto minus
pcccator
&
impius. Vndcvigilantcrait.
K/r;iro/jft<fl'y/<Jr.Virindicat
fexum homocommu-
ncm naturam.Aliud cft cx
natui-a,aliud
cx
gratia.vt
ncc
homoqui
cx
propagincprimx
naturx
fl.igcllatur
,ncq;
vir
quigratia
difccrnitur, habcatcontrafiguluni quid
quxratur,
vnde lob
ait(licct
cxcruciatustormcnti
*J/i no
mcn d<.mini
be)iedttium,ficut p'a(iiti
dnmino, tt.^
f.^8iini tji.
h
>('.Sempitcrnuvclpafcuaqua:cftChiiftiis,
dcquo
dicitur. in loco Tafcux,ibi
mc
coUocaiut.lpCc
nos rcficit boni.s
delcm*
psfcuxfua:,
& diuinis facramcntisex
\
bcrtatcagri plc-
ficete. ni.cui
bcncdixit dominus.In hac
palcua fcripturaru
funt
lob.fcd
niyftica
facramenta,
proquibusdicitur.
Scrutemnr
v/.
Tto.&c. Tria
faccrcdcbcmus,fcrnrari,quxrcre,rcuerti.
Qua;ramus quid
fafli fumus,
quid
fuerimus , quid
dc-
, bcamuseftc,
vtpcrfpcdishiscompulfi
addominum rc-
ucrtamur,
ad
quod
nos litcra N'.in inuirat
,
qux princi-
pium intcrprctatur,
vnde
vnicuspatrisait: E\(opriu!pium
i}ui
&
loquor
vi bis . Hxc cnim litcra etiam vnicus inter-
prctatur, qui
verum
principium
<Sc verum
pabulu.Sunt
quoq,- fcripturx pafcua,quibus pafcimur
& inftruimur:
Tcd vnicus
,
pafcua fpiritualis,ad quem
leuarc dcbemus
corda noftra cu manibus in coelum vbi vcraad
pafcua.
Etnotandum,
quodcordafinemanibus
nonleuantur,
nequcmanus
finccordibus,
vtintcgritasfidei
noscom-
mendctDeo&
operatio.Vcra cnimfidcseftquxpcrdi-
lcdioncm
operatur,
ficquerccolcntcspaupertatcmno-
ftram dicamus Dco.
C
lips inicjue egimits,^ (quod peiuseft)
ad iracundia
prouoca-
C
uimus,idcirco
tu inexora.es. Omnis
fcripturaru
m dodtrina
horum trium vcrfuum
intclligcntia
rcdditur , vt fcru-
tcmur
vias,idcft,a^iones: &
quxramus
quid
fucrimus,
&quid
fimus.reuertamuraddominupoenitcntesaquo
difcefitramuspeccates,niagnumcftvnicuiquefeipfum
Dcat.
JO.C
nofccrc.vndc
Moyfcs
.- .Atiende tii/i
nefiat
verbH
abjconditum
in coY-
tis diccn tes: Oomint
f
() iuuefite
mefyC^iihil
mihi dcerir.i loco
pajiha
ihi n.ec
Hxc funt vtcra
pafcua
vitc,vbi
vnicus
patrispalc;
,;
lili.i,doncc
afpirct
dics,& inclincnt* vmbr.t.Hocarii r
bis(ubfidiumeft.Lcucmusadcucordanoftracr'
bus,dicentes:Dt/'t'^'i
iuumtutis
mcf,& ig.me.ne.ym .Q
uiora funt fcncftutis
q
iuucntutis
vulnera,vndc
. .
eji
vtro cum
portauerit tngum
ab
adidefcentiafua.ScmbniK
dium
cftpeccaredcfincre,fcd
ftimulanteos
pcccata.c
gitatconfcicntia,
&
confuetudopcccatiinftabilc::.
Lcuemusergocordanoftracum
manibadD
DcLi adiracund.r^rouo. Quia
prxtcritaabundant,
pcccatanonceflant,alitcr.n.incxorabiliscft,non9vci
claudaturianua.nifi noftraclaudaturmaliria.vndcrc
Samcch
fcquitur, qux
aadi, vcl
firmamcntum,veU..
torium
intcrprctatur,quod ipfc
tcxtus indicat
d Samtcb.K\xiM\t\.
firniamentum,vcladiutorii
minus deftruxit
rcgna
diaboli
quc
in monte fil
&
aduerfariaspotelbtcs perdidit,& aquibufdaqi
bra funt huius
capitis
abftulifti aduitorium & i
&prxdeflinatosadvitamftatuitchaosinagnu,quiiu
Dciiiiditio
prxordinati
funt ad
fuppliciu.vnde.
inia
&vos
magnii
chavsfiiriiatii eii.Sccundu hoca
quibufv'
litera
intcrpretatur firmamcntu:quia
non otiosc - .
audi. Hoc cnim audiendu eft aure
audiendi,
non k:
comuni.Hicquoquc
notandu cft
poft
moralem fcnii
quid fcquat eos.qui peccandi
fincm nefciut.
Oppvf^^ilU
betibi,ae
tran.ora.Ei\ nubcs
lcuisiupra quam
alccnditc
Eft nubes lucida.Eft
tencbrofa,fcd
quia oppofita plar
tur,denfitatcmpcccatorufignificat.Columnaiiubisi
cxcludcbat
Aegyptios,claudebat
Hcbrxos : h is lux c
illis cxcitas . Nubes
quoque corporis
Chrifti : lux(
dcntibus,
c.xcitasnon crcdentibus: &
pctra
fcand
&
lapis
offcnfionis
,
vt
opcrirct
in furore- Idcft.Dc
in homine iatcntem occultarct :
pcrcuffifti
t
vulr
(^infidt
a^^l
intcrf^
NICOLAVS DE LYRA.
I
Quidmurmur.homovi.
.Ajfii^itsinprxftnttfecunium
dijpolttionem
Dei.
a Vir
pro pcccatis
fuis.'Per
peenam expiandit.
3
Scrutcmur vias noftras
qu^ramus.(7<j/J
dicat
/i diUgen
terfct
mamur
conlcientias nojlras ,ihutnicmus
plura peccata.
4
Et rcuertamur ad
dominum.
Verpanitcntiam.
5 Lcucmus corda no.; oratione
deuota,<iu* eft afccnfus
w?
tis
tis in
Deum,fecundum Damafcenum,
6 Cum manibus ad Dominum in cccXos.vtftmdci
ttiur inciite
&
corporc.
7 Nos
iniquecgimus
& ad iracundiam
prouocauiir
Lictichim leremt.iS
efjit
innoctns ^Jancins^tamcn
cjiuimtt
t
ludt(ispeccantibus,tji4iaeratde populo
illo.
8 Idcircotuinexorabiliscs.
i^nex
dtfcciuVifp^i'^"
^
ex adu
noftra
ini.^uitutis.
* I
Opcruift
W
I{ .^ L I T E
!{.
t
Qfiid
murmurauit lomo fiitens
pro peccatisfuis.
DctrahcnS
T
prouidentiidiuinx,nam&
Philofophusi.de
animaha
bctproinconucnicnti,quodDcusaliqmdignoret,quod
nos
fciamus,idco
fcquitur.
i
Sirut(.mnorias
mfiras &
cjHArmus. Quafi
dicat fl bcne
confidercmus fadla noftra
,
inucniemus quod
mala
nx infliaa funt nobis a Dco &iuftc.
Esquia
vcxatic
'i
intcUcdum fubditur.
'
Et veuertamufiid domlnim . Nos
iniquc ^iniuscoi
I
tcdominc.
8 idcirco inexorahilis es. Non
fimpl
icitcr,fcd
ad tcmi j>
quoufqucapparcat
iuftitixdecus.
t
(?/;<
95?
Thren.
CaD.lIL
iniclitatis fcilicef.occidifti, ideft,
impoenitcnresfccifti :
i^
nepepercidi,
ideft. (eucritatcm iudici; exercuifli. Hxc
niiesoppofjtaeftrhancno potefttranfireratio,dum ca:
c-
ci!seft
in Ifraei Idcirco
Chriftus.eradicatio 5c
indigna-
iicoiitus
eft.fccundum illud:
Tropterea
Dens
dtjiruei le ia
//?:)
f.t^c.Ideohec
a
fCicitite. b
fplagadifptiConis.
9P4
i.
Jit% interprctatur
aui.Quiaincopre-
hefibiiiafuntiudi-
ci^ius, vtomnes,f.
co'eaudiant&
in-
relgat,
vnde:
fuprd
fufcadem litera.-ia
cun lalcauit aominus
iii^m
iilix
/(/j.quan
docilicetrlacusfa-
di eft ludsis
paf-
_
Opermfli
m fu.
Plangitreanima peccatorum
calioinc & D
iniqu.ratisoperiri,&
percufram,;& occifam
iudrcioDci
Mor.l;ter.
prseuntc\
ulnereprauitatisiNubes deliaorum
oppofira
plangirur,quc magis
contra nos orare
quam DeuiM exo
rare
CKdltm.vndf.FoxJinguiniiirutristm ^bdclamutad me
^^.b.
</efmtf,quamfcihc.
TSpiritualemleEisinttlleflumabftHlifti.
'
COgitatio terrCna.Et
rs
*
-n-
'
r ii/-i-,-..
<<
fomnibusbonisipotiafti.
2
dclilorumimmani
Opcruifti
in furoic
,
&
peicu^iTifti
:
occid/fti
, nec
p^-
3
tasfacit,nepXnQ
perciiti.
SAMECH.
Oppo/uiftinubem tibi,
ne tran-
5 tranfirc ne
ipfc
ora-
aJNoft.a
b lDercrramen,,u,,.. c ,Comra
.ndignos d
TCJ,<fum.
<S
tibUSparCerCt ,quia
ieatorario.SAMECH.Eradicationem6^abiedioncm
po
7
clamorterrenusop-
r
-n.
.
/'n>anifcflo.
^Fons v.loculus.
-^
8
pOnitUr.VfqUC
ad fi
luilti me in medio
popuiorum.
AIN.
Oculus
meus
t
nemhuiusalphabe-
tilucedariusrefer-
fioaluatoris
&'gentibusportusfalutis.
Cruxenimdo-
quidAinet^oIitcrafignificet,videamus^^^''
^omi^v,
miiinfideiibusicopulus, nddiv.isportus.Ideoprxmit
c ^;.
Fonsvelocululdr 011;-,^,;^ r a

/-
tit. Audivrfurura
cognoicas,quia
torcularvWus
devifioneoculorbona
v^^n^^ltg n^^^^^^^^
Sf''r
^
'""''"f
" ^"^
-ala,aSrAd^^^^^^^^^
^"P-
^-^
funt.Fons
(Scongo
malorri,vn:fupra
fub eade
litera. Oc.
p
ius meus
deduac,qu>along.f.eH
d m-
cor,.eir< . Vbi
patet.quod
^
non
fecaptiuu deplorat,fed
populfl
de
confolationeDei
derchau.q.d.veredolenda
eftcaptiuitaslndequoq;
niic
?n1mnnf;i'^""'*"?V"''"''
^^^"''^'nec
requieuiffe. Ibi
enim nulla
quies,vbi
fpintus fandli
confolat-o deeft. Vn
dequi
ab
eiusfanaificationerecefterunt.nullamfabba-
thi
requiem
muerierunt,in
quo
rcquieuitDeus
.
Hanc
captiuitateinprophetapr?uidensluget.Sed quia afHidus
o!fIt"'i'^
P"'euerauit,refpexitdominils deccx^lis. Mato.c
Qm entm
perjeuerauent
yjqueinfinem,faluuserit.
Oculusme.depr,e.cfiani.Enidcmcrfntum
iudicium enun
tiat,&
praeuidensqus futura funt
ciuitatibus
lud,
im.
ber
lachrymaru
manat.Prauidet.n.obftinatam
plebem,
qua:negaturaeratp_ropriumautorem:Oculusauteam'
mam
dcprdatur,qn
omnis
doloris
affeauseffundimr,
&
languor
&ardor
animi in
lachrymas liquatur
quado
quicquid
eft in anima ficut de fonte riuus
effluit,
vnde:
qiivTi
calcauit dominus:ideo calcatus
cft,vt
ex
paffionis
n
prao fidesgcntium
darcfcerct,
& fex infidclitatis in a-
mijcam
tranfirct .
iyftice. Samech,audi,
vel
firmamentum, velad-
iutrium
intcrpretatur, quifcnlus
verbis
kquentibus
ccaratur .
a
Jppojuifii uhemtihi,c!rc.Qin
ehim
prxtcrita
non
plan-
cuti&
nouis
peccatis prouocant Deum,quotidicdelin
aidoincxorabilcm rcddunt.
Quod
fuperius
fub cade
; tca
plangitur
:
Abjiulit
do'/iinus
omnesfortes
meas dt rnedio
'wyc.
Nonenimtuncabftulitomncsfortcs,
quando
pojlusin
Babyloncm
dudus
cft,
fcd
quando
Chriftus
.':r,&
tcmpus
vifitationis fua;IudcEanonnouit,& no-
i
:aptiuam crigere
ccruicem, & fidei
fuicipeic luccm,
ie Chriftus cradicatio &
indignatiopofitus
eft in me-
OOpulorum,
vndc :
Ego
vem,
n videntes non
videant,^
t ium
, ceti
fia a. Et Ecce ijic
pofttus
eH in ruinam
, &in re.
<
&
infjgnum
cui contradicttur . MeritO
crgo
fublatum
ae,itur
adiutorium,quod
indurato corde
relinquitur,
1: :
rede dicitur : Ecce
conjiitui
te
liodieftpet gen.^/uper
.
euei.&
rfe.Quatuor
triftibusduo la:ta
oppofuit,
non
an
iditicantur
bona,fi
non dcftruantur mala,
Gregonus. Oppofutlii,&c. Hxcnon tantum infideles
-carnaliter viuentes
prcmit
ac fi
apcrte
dicant. Menti
. clr.^ terrenis
voluptatibus afllictz.curaru fuaru
phan-
taliata iufto ludicio
obijcis,
quibus
eam in
ipia
oratio-
iii.^ua;
intcntione confundis
,
&
quam dcfiderijs
infir-
m
deditam non
ignoras.rcde
cajcatam ab intuenda lu
cisu;5pcrlpicuitate
rcucrberas .
^'^..r/;tM:/.EtindignationcmpIangunt,fcilicct,feponi
mediopopulorum.
QiiialudiEiqui
in
Chriftipaffio-
'
Jjebcrrauerunt,
indignatione pcrpetua digni
funt erra-
dicri de terra
vmentium . Ideo
propheta quatuor
in-
du ;
Operuifli
in
furore,
pcrcufl[ifti,occidifti,ncc
peper
aft In
furore enim fuo
,
vdamento caecitatis faciem
luctorum
operuit,
ne
agnofccretur
:
quia
velaraentum
polumcfl
fuperfadem.
Moyfi vlque hodie,dum
lcgi-
tur
crcuflit eos
plaga difperfionis,nec fcnferunt,occidi
iti.]eft,fpiritum vits
abflulifti,quem
in
lege
non intelli
gur^.
Necpeperdfti,quia
a
gratia.a tcmplo.a lce^ca
folo
patio,& abomnibus
expulitfacramentis , vnde : nubes
pcQtorum
oppofitaplangitur,
ncoratioad Dcum in-
groatnr.
Hicnimirum
locus& de
perfona
Chrifti
legi
tur c de
Ieremia,qui
cxcdfus domini fonat.
. Operuijli
LJeJecitmJalutarituoanmarnea.
Defeceruntoculirneiin
cloquiu
P^"^'-"-!.
/.
Animaenim
dcpra:datur ab
ocuIos,vt fuo creatori
^''''"-
hxreatdefediffifa,milloc6fifa.Deficit vt in
fpiritu
tran
leat
,
& fit vnus
fpiritus
cum Dco
,
ideo didtur oculus
lingulariter,nonoculi:
vtcumDcovnianmr,'- ^dc: yuL
^
nerajii cormeurn m
vnooculorum
tuorum.
Chriftus cnim in
, ^ c
vnooculo
videtur.Alij funtoculi carnis
qui aperiuntur
**
ad malum:
Ahj metisqui tranfeuntin
vnum,
vt fitvna
menscum
Dco.
Alij
oculi
ecdcfix,
qujE
habct duos ocu-
los,moralem &
myfticum.Myfticus acutior,moralis dul
cior:ita oculus Chrifti
amorc
rcplctus , animam
dcpr^-
daturm cunais filiabus vrbis mca:
pcr
fingulas ddidtora
afflidioncs &a:ternx vita:
cogitationcs fdlicet,deprxda-
tur.Idcoautemhxcliterafonsvdoculusintcrpretatur,
'
ga
nec oculus fine
fonte, nec fons fine oculo dilcdionis
manat.
Debcr.n.quifque peccator
fontelachrymaru
re-
bapnzari:qui
nutritur oculo fandaE
contemplationis.
.^in.Fons veloculus
interprctatur,
vndc
d
0c4usmeus,&c.
Cuius^i^ofl^ciumeftquod videritnun Lucj.c.
tiare.
Chriftusquoq/alijsinruina
pofitus eft,ali;s
in re
furrcttioncm. In hac litera oculoru
dedarantur oflicia
vtficfcihcetdefleant
pio pcccatis
vd
defiderio
coelcflis
granx.Hi
fuauibus
ddcaantur,afperisoffcnduntur vn-
de.Ennon
oculusfupplicioru didtur:vel
tcntationis,' vel
hsdi,vd vitula:, vel
gcnerationis ,
vd
fonsgencrationis
.^vbi,
'
NICOLAVS DE
LYRA.
^
I
Jperui fti. nic reuertitur lcremias ad
Umentandum
fui &
pop'i
rniimam, dicens.
Opcruifti,
fcilicct,nos
multitudine
aQirlariorum.Infurorc.<ie,wrfjci w*
lujiitu,
^
"'tpercuftrifli.A(pj/dTOe.
3
-)ccidi^i.
Gladto
aduerfarionm
,
4
Nec
4
Nce
pcpercifti. Vropter defidium mmtorum
nojtroril^
i Oppoluifli
nubem
tihUde^,peccatorum nojirorum
cali-
ginem
confiderafii.
6 Netran.ora.
qafidicat,exhocmflraoratiofitinexaud:bi'
lis coram te.
Eradicationem. ,yi
ludaa.
Etabicdioncm./
terraaliena .
9
Pofuifli me in
mtdio.fecundHm ordincm tux
iuftiti^.
*
i
Apcrue-
7
8
.
-^^
, . MOl{_.ALITE]l.
1 1,,
rPJ"'^' nbem tibi.
fcilicet, pcccatorum
noftrorum
^JSirunfeatoratio,&c.(.nonrz
ad
habcndum effeaum
^'.c
iiat
mftuia: tua;
complcmcntum,
idco fubditur.
7
Erradica. (3 indi.i.vnc eradicatam
, & tua mifcricordia
indignam oftendifti.Etfequitur poilca: uonecrejpiceret &
yideretao.
idcft,donectu domine
velles exaudirc,
t
Oculus mcusy&c. Hoc
cxponi poccft
de infolcntia clcri-
coium vt dicat ecdefia.
Tom.
4. li
95>y
Gloford.&NicoIaideLyra
c)c;
vbi,fcilicct,Toanncsbaptizabat:vtcorum
aifliaionc
pcr
fontctn
gcncrationis
rcnati tranfircnt in
adoptioncm
fi
liorum Dci <5c hoc cRiOculus mtHs
af.est
doloribut,ide{i,Sifiii
aus fum:ncc
tacui.laclirymz
enim a maxilla afcendunt
in coclu.Oculus
dicitur:quia pcr
cura
lempcr
tcaiamur.
Vndc: Cii
vidcnt tcn-
tattonis mtUUtem dto
cnpifcendum
eam
, dc.
f dfflutit, &
Non dixit
fimplici-
Maccibc
froloieciptiuitati.
bfLachrjrmx jpud Deumpondtw vofishabcnt.
elQuia Deum aiuilnunt.qui
in
ibbato|tequituit.
d^Qiii peifeuetauetit
vTquein
tir.cm fluus ent
tafflidus cft,
nec tacuit,co
qc!
non efTct
requics.Ain.
Do-
a "lOculismilcriciid
.r.
nccrcrpiccrct,&
vidcrctdomlnusclecoeli.s.
Ain. Oculus t
itSinRuHuier quiiad
vnu.ntcndit. b-.^Omnia
cntiahendu inDeum. <f
Affiiaionibus 3
tdo!*rcafrc
t.
IHiLir.e
duxit oculus mcus
Lib.Jt. fflor.
cap.a.
Hiflou
7iU.io.ll
tcr
:qui
vidcrit mu
Jicrcm:fcdaddidit,
adcocu.&c.vbiocu
lumabfoluit,
men-
fcmligauit.
Nccdi-
xir,ma:chatus
cft in
oculo,
fed in cordc.
Oculusvcro cfthx
di:qui,fcilicct
ad fi-
nirtiacfl. Pcccator
cnim
qxa
dcxtris
ftintjvidcrcnon
po
tcfl.Vndc.Prc<ffi5
dominm in
confpiBu
meofemper.
Et ocul'
vitulx
quando
afli-
B
duo loro
vitulcpec
catorcsiniquitates
trahunt.
EtociiIusgcncrationis,aut
fonsgcncrationis quia
cx
confpctlu
oculorum aut bo-
na aut mala
gcncratur.
Et cft ocuhas f
upphciorum,quia
rcnatus
peccatorum
fuorii
lupplicia
corde
pauidopcr-
horrcfcit.IdcircoAinoculusvclfonsdicitur.
*
Gregorius.
Subludxa;
voccquxexterioravidcn-
do
concupifi;cns,bona
intcriora
terdidcrat,propheta
di-
cit,OcWHjfwj,^t.Concupilccaciocnim
vifibiha inuifl-
biles virtutcsamifit.
Quxergointeriorem
frudum
per
cxteriorcm vif um
prodidit, pcr
oculum
corporis pcrtu-
lit
prxdam
cordis. Vndc uobis adcullodiendam cordis
inunditiam,cxtcriorum
quoque
fcnfuum
difciplina
fer-
uandaefl.
NamquantaHbet
virtuic mens
polleat,quan-
taUbctgrauitatc vigcat
, carnalcs tti
fenluspucrile quid-
damcxtrinlccuspcrfirepunt.
Hif\oricc.
Phc,orisinterpretatur,vcl
crraui vel
osapc
ruicui
alludcnsprophcti
ait.
a
.Aperuerunt (HpranoSy&(.
Sic
quoqucin pluribush'tcra
intcrprctationibus
alludit. vt literx verborum
,
& verba
fcnlum litcrx
cxpediant.
Vnde fe crraflb fccundum fen-
fumlitcrxoflendit diccns.
b Fonn do cr
laqueus
fa8a ffl ncbis,&c.
Errorjs autcm
fuit,
vaticinationcmprophctaruin,
& contritioncmcordis
C
corum
qux poenitentiam fuadebant,non
errore
refpue-
re:vnde formidoinfanabilis&
laqucus accidit,Propheta
quidcm
non
errauif,fed populi
voce
gcmit,cuic6tritio,
&
vaticiniumlaqucus&
formido fuit. vnde ait.
c Z)ir/("!fj
w^.ded.oc.
Aliaverocflconiritio
propheta-
rum dcuoratione diuinx
infpirationis,alia
corum
qui ^
peccarisaffiidi fpiritu
vcxantur
erroris.Dcus.n.corptn-
tu
&humiliatumnonfpernit,nifi prius
vaticinium
,&
con-
contritione
prophctarum pro ipfisgcmentiimi,Sc
ir
rcntiii m
fprcuifkt.ideo
vaticiniiim cis
laqucusell.qi.,
inpaflioncdominiciaccidifreiiullidubiumcfi.
^pcnnTurtfiprr.
Chrifii & mcmbrorumcius
vox i
micisformido,factacQvaticinatioprophciarum,(ji.:.
timcbantne in.
rcturinChrifto
quoquc paflio ,
contriuo& hu:
litas
Chrifii.fuii
fidclibusriuna,
de:Dauid(qua
rt- ri-ci
fiushtcixfono
mcus
t
dcprardatus
cft animam mcam in
CLinCfis
hliabus
4
Os mcum
apcr
1Ccgiiaiionibu'ttnxvin.
af
A
pctlonaaduerlarioium.
1
Vox pi>
phet* Scpopuli.
*' --
fQuali leo, bf Oejuiandoi. cfSanguis
eius
fupei
nos & fuper
(ilios nollios
^
fvilibiles & inuifibiln.
a
vrbismcT. Phe.
Aperueruntfuper
nos ds fuum omncs
afVoxfoiiut populi.
f Neimpleietui.inChrillo.
bf
Caufa
captiuitatis.
cftiuaocbu.'
uuate. fChiifti
llPcophetiMim.
b inimici. Phe.
Fdrmido&^^laqueusfadaen:
nobist va-
afEorum. bfA
ptopiia peifoua.
cf
Ad abluendaciimina velainoiis
v.Incra
niiticanda.
^l
ticmatio,6c
contritio. Phe. Diuiliones
aquarumTae- ^ q^^^,
di-^ii^VorMin.
a<S irituali
raptiuitatc
in cdntricione
filix
&at.
d
Diuiftonri ar
runi,6-c. Vndc:
Euangcl.
Stnunt
tiiji-.m,
&l f
non
fuijim,
: .
nonhabcrcndmtii
tt
iuexcujM"
aqu^
)uU
NICOLAVS DE LYRA.
, I Nec ta.
Idtji^ere
non
cejiauit,ed
quod
non
efjet requies,fci-
licet,nob'.s,fcdUbor <& miferia.
2 Doncc.
Uuafi dicat,
requiem
non
expe8o
via humana
, fed
tamen diaina,
3
Ocul us meus. idcfl.cx
ni.nioflttu abfiulit
fihi confoUtione.
4
In cun. idiii
, pra dtflruHione ckndanm ciuitatum Iud^a
HUMdutbantur fili<evtb's
lerofolyrnitan,qud
erat
metropoUs.In
htbr4:ofic-habetur.Ocnlas mcus fordidauitanimam
mea,
ide(i,txfl(tu
conlinuo
fordidauii (atiem mcam
,
in
qua
rclncct vis
animx
magis
quam
in ateris
corporis partibus ,
eb
qubd
omnes
/enfi>s
iimt in
fadfuxtcraficut prius
cxponantur.
5
Apcrucrunt
fuper
nos &C Matedicendo & conuitiando.
For-
cfi cis vatA
popull
mel.
8
vnde:tupi..i.
fub hac litcra
chrymabilis qucrimonfa
exponitur. Expandtt
Sir
quafi dignarcmunerationeerrorisaccepit,quia
te manus in crucc
ncglexit
audire,
& alis
ciusfi"
*
Gregor.
Diuifascxoculis
3quasdeducimtis,(
tis
fingulis difpcrtitaslacrhymas
damus.
Neq;
.
dcmquc tcmporcxque
mcnsdeomnibusdolet:icd
nunc
huius,
nunc illius
culpx
mcmoria acrius
taiig;!:
fimul deomnibus
infinguliscommotapurgatur.
c In contritione fiiu
porulimti. QuamuisC halUxorum>
ptiuitatem defl[erevideatur,propheticotamcnrp
ritualcm
captiuitatcm
dcplorat qua,
veriisChal
vincula erroris
captiuat.In
hac
pcregrinationc
flra fidcs
cft,
quxde longeadduxit,& fupcrn_
re addudos ciues ordinauit.vndc:
lam nb ejiis
iiof.
Sedquia
afolo
patrio
& a
Dco,idefi fidc,
& teflamc!;
difpcrfierant,rclefubditur:
Et
cinnfwnes aqui.dc.
Optat.n.cum
Paulo anathema cffe
profra.lu.vni..,;
quanta
fit
paflio
charitaris,&
hortus dcliciarum . Hi
omniagcnera virtutumnutriuturcxquoa'
quikrigatoia gcnera
virtutu.Primu attoUci
tuor
capita
virtutum dcindc
pcr
omncs d
uifioncsaq
rum,vt
incbriet
germinafidei
& morum.Gencralitci
afFcftumpoenitcntisautdiligcntisamorcmcxpreffit.
diuifioncsaquarumpeccataabluuntdcliciarum.arec
infunduntjVtfiuantomnia
gcnera
aromatum. H
-
fionesquaficum impctu
dcducitccclefialibanoi ..
abluendo. Hxcenim
gratia
fanh
fpiritus,
aiijstons
alijsputeus,alijshortusconclufus,fonsfignatus,aliisl
torumriuus
:quxquafidiuifioncs
nunicrantur. D
fioncs autcni
aquarum dcducit,qui fingirlacrim
ablucndo
pcrfundit
vcl amorisvulncra linit, vndc:
^
ruLtui
6 Formido &
laqueus
fada cfl nobis vaticinatio
5:
vaticinaiio lcremid:0' uiiorum
prophetarumcuinon
cn
deiccit nos in
formiditn
m
laq-'eum
&contritionem. In H.
hic : Vaftatio & contritio : idto videtur
quod
vitiojir.
fofita
jtt
hic vna didio
pro alta.fcHuet vaticmatioprn
tj
ftmititudine
literartm.(5'
ftc eflfenfis:Vormido
&
laq.
formidmefugientes
vnum
periculnm
ctcidiinus in
aliiid,'(
enimformidas feruitute
rebtllauit
regt Babytonis :aiqi
efl
eiuscaptio
&exuculatio
, vaflati-j
terr^ &
Itrufalttaco-i

7
Diuifio.ptr
quo
d
defignatur niagnitudo fietus.
8 Oculus. Sicordinatur
ifleverJi4SpoJi pr.i:ccdcntetnpro
"
Hcbrao
habetur,quarnuis
in
atiqvtbus
libris
no(irisfit
icmutr
ii
cit
ergo:
Oculus mcus. d
magnitudmeftetus.
* i Vcflii
MOV,^LITEI{,
j
t
Oculus meus
deprcdatus efi an .Oculus ccdefix debet cfrc
dcrus
qui
tamcn
dcprxdaturcafUtatem mulicrum
qua-
fi
vbicunquc
cft habitatio clcricorum : Et
qiua
inde fur-
gituitamiaclericorum,(ubditur.
5 .^pcrue.Ju.Kim
indc
infamatur
ecdeCa,ideo fubditur.
I
6 Formido &
laqueus fa8a
efl ncbis vatkinatio,&c.(cilicc
^
bitatiO mulierum cum clcricis.
t ^y^ijfio. icilicet:Omnis boni.
7 DiHifioncsaquarum
dcd'ixitoculusmeus,&c. HocdlCt
in
pcrfona
cuiuslibet fidelis de diffamatione ccclcfia:
^
Icntis. V
^M
Thren.
Cap.III.
(% ynaitclcy^iintdtetiottim.
Deducebat illa diuifiohes
aqua
A rfiuxpcdcs
dfii lachrimis
irrigauit.
Deduxit & Dauid
d irioncsaquariifm
multitudinemdclidorum
luoru,
8 &'ctrusfleuit
amare.Hinc Dauid ait: Lauabo
per Imgulas
BfVj/f.wc.Etquafi
vocc
lcicm[t:txiti*saquarutnde.ocu.m.
'
ElTubdit quare
-.qa
" ' '
afConfoUtio vcl iullitlz.
fiApctfai aduerfaiioruin.
nole.mn>.
AcG di-
ca^cadcploroqua:
peoculosconrraxi
&dmifi.Fietenim
'"\
fatlis tnagis culpa
. _
fcfDeceptlone.
eTDequatSemitamignorauitauis. dfludii. eTSinecanfa.

Res
turpes & fca
inilej &
indignT,
Corfolamimpopulemei-s.Etpofl pauca:
DmlJtdtniuiciuitH
'r
D
ruf.il(m puia
fi f-epH
dr manu domini
dupUcia
pro omni
.p.f.Et
" I^iat-^oJi
fidcsdccflct
pecna fatisfaccret.Firconfolatio in
varijs t5-
tationibus
quiawcntatio paticntiam opcratur:&
illa
pro-
bationem,probatio verolpcm.Lachrymz quoque
coni-
R
r
^
folantur,quibuscri-
Sadc.
Venationeceperutmcquafiauc
inimicimcigrads.
,.-._T 1. . /- .
b1Q_jaduoltttuf
HI orculii
pafnoiii;,.le quo: Totculai calcaui folai
"qymarumna.
Et,
c
Sade.tlapiacltmlacu
vitamca,&poruerurlapideru|?
me.
'
leimiaSaUOq,nOn
d IPcfuli. alCaputenijnlmnecclcfiz
b iln n
emtnsddpcraniibus.
^
. .^
'
, ^irVocrtcvel
.onclufio.velafrice.
pfcS"
';,"
e
Sadc. Inudaucrut
aque fuper capi5t
mea:dixi.Pe,ij,CopL
qum poenastcrni
'"'.!
>
-
.
,
fuplicij,
quia
videt
populi
fui
impoenitentiam.FIet
po-
pu
srumnas &excidiumpatrrx,ledma?isquiacontra
Dtimosaperuerunt
, & maledicentes
blafphemauerut.
Flflit
Chriftus
in
paflione, quando
fraftus
agonia pro
lixisorabat.
Fleuit
fuper
Ieru(alem
&fuperLazaruiii:
&\v\Ci\.
flent euntes & mittcntes femina fua:& deducuc
diiifiones aquarum,vt
vberius
accipiant
fruftum.
a ^dA-.ConfoIatiO
vcl Wi^lUX-.f^eriattone
cepcrunt
wr.Poft
taraslachrymas
,
& tantum doiorcm
,
poft
difcriminis
foinidinem
& contritioncm:
poft infultarioneiTl inimi
coi.m , congruenter
confolatio
quam Sade fonat inter-
f?ct:vtquitantumpuniti
funt,fpercnt indulgentiaiu-
ite,
confolationem
mifericordije :
q<ii lachrymi.*i4ais
ifunf.a
fordibus fuis.
Scdquiarcquiesex
foIaChrifti
aionedatur,voccrcdcmptorispro nobisplangitur.
enatiotie
lepe.
His
verbisexpaiTionedomini
cofolatio
jicis oftenditur,
& iuftitia:
indulgcntia ,
quibus
efficia-
mr
iuftilicctperfidorum impictas fquafi
venantesaue)
.iigladijs&
fuflibus Chriftum
apprchenderit gratis.
imias
quoq; gratis captus eft,in
lacu
pofitus eft,&
inu-
cvrruntficut
aquarum fluftusperfcquentes fupcrca-
tueius. Sed dc Chrifto haec manifeftius
dnr,g
vt auis ca
ti
plansitur.Vnde^Iob.i^ewi/faw ignorauitams.
Wxc auis
jaffiseft
aquila , quasprouocatad
volandum
puUos
i5,ideft,Iudeostexpandcnsalasfuasfupereos,quidum
V ait eos fub alas fuas
congrcgare,quafi gallina
infirma
tuE{\,8capprehenfus,vnde.
c
apiA
ffl in (irt.Hunc lacum folus calcauit
dominus,dii
mrte
moricndoperemit ,
& vita
refurgendo reparauit.
d
'ofueruntla.fu.
Quidapertius:Lapiscnim pofitus
eft&
figatus,& poft
refurrcdioncm ab
angelo
reuolutus
,
&
tjdimatus eft Chriftus oim dcfcendentibus in lacum >
Ji
ejt juut
iiomo
ftut adiu.SiA:inuKius
cfi,iuter
mortuos liber.
jnnprma(jH<e. Idcft,
murtitudopopuIifupcrChriftum
qiicftcaputnoftrum.
enuimc,&c. Pafchafius.
Voxccclcfix,ideft,corporis
luprcuiuscaput
inundauerunt
aqux,ideft,populi,vteii
2r;Jsperimerent,vnde:vocem ecclefiac
quafi fpe
fua fru
frsa;fubditur:Pf>^.Qaia difcipuli
ctiam relifto
eofugc
rui,ncgaucrunr,dubitauerur,vnde:rede
prccponitur
Sa
dc,Uc-econfolatiointerpretatur: quianifi
confolatio
pij
pabns adcflet, nulla ouium falua cflTet . Vnde
patct,q3
temtio
paftaonis
non fuit fineconfolationc
fpiritus
fan
^iui
defpcrantesconfortaret, fidem
reintegraret
vel fu
CEarct.vnde:
Egu rogai^i pro teTetrc;vt
non
defi.fi.t.
quantu
tniipfofuitncgauir,fediiiDcofideseiusmanfit.
Sic
ergvoccecdefixconucnicntcr dicitur:
't
tf.kd prxfcie
|ia:
promiflione
pij magiftnfides
inuiclafuit. Confo-
lati
autem fit muUls modis: Cofolatur enim
fcnptura,
&
idicis
mifcricordia:& delidti
pcrfoluta poena,
vnde :
niinaabluunrur.vn
^^*'**'*
dc: Exaudiuit dominHS
1
vocemfletusmei.
Dccurfis
itaq; fup-
plicijs quae pro pcc-
2
catisfuftincmus.de
vcniacertifumus:
3 Inhiscnimnondc-
4
eftconfoiatio
fpiri-

tusfandijfinoadeft
duritia
cordis.Phefunt,r^/* rfo.>-.?.c.Sade.enimconfola
pcji ,j ,,
tio^vcliuftitiaintcrpretatur. Expaflioneenimdominimci'.

'
multimodam confolationem
accepimus,
cui coformes
inflagellis& paffionibus
iuftificamur,vnde:F;7<rfcor.?<r
rece.bo.itiv!.t. &
If^d.fi.
tlidlarturic autem htc
confolatur,
tu vero Lue.i6.i
cru. lam
poft paflGlonem, poft
tcHtationem,poft
confola-
tioncmquid fequaturvideamus, ideft, vocatio vcl con-
clufio vel
afpice,vndc:alludendodicitur: /noc<iio. w.
'
domine
&Iupra.inea.litera.^06j amicos,&c.
Sijpri,i.f
e
Copb.Jnuocaui
no.tuum dnmine. VoxChrifti fccundii hu-
manitatem.Qiiafi
dicat.
Qiiamui^inlacum
lapfa
fitvita
mea,cgotamendenouiflimolaqueoinuocauificurIo- /
nasde-ventre cetLCui fimile
dicit{Iob:S"< defcendero
in
pto-
^
fundum inferniyinde
me liberakis.
Vnde:|& caput
fiden ter di-
cit: In
diequa
inuocauero te
domine,dixiftt .; T^oli
timere. Vndc
hicquoque. vocemmeamtmdifli^zs-chppvopinqnz^ilVtn-
lo",^;'*
re
ro,n poteft,cui pater prxfto cft,cuius
vocem
audierat,
*
'
dubiure non
poterat
. Sed
quia Coph
etiam conclufio
intcrpj?ctatur:iure qui perijt^gemensorat.
Ne auertas au
rem tuam,&c.
Incarnatusenim ad extrema montiii ve^
ncratterrae
vcIibuscGncIufus,fedfiducialiterfciebar,g>
Ionai.a
liberarct
patcr
vita eius de
corruptionc,quapreflrus
nobi
fcu
pro
nobis dolens dicebat. inuocaui %ome)i tuum dmine,
Quod
lonas in vcntrc ccti
prsBfigurauerat.Ideo
Coph
rc
dedf
conclufio.quia
conclufit Deus omnia fub
peccato,
Gal.j.i
vt
apcriat
nobis ianua
vite,per
eti
qui
in
corruptione
car
nis vcnit
vfque
ad nouifl!ima laci:fed inuocandoexaudi
tus eft
pro
lua reuercntia.Nos
quoq; corruptione
&
pec
cato conclufi,&
idc nobisaffiituru
credimus.propterea.
^^^^^
.Appropinqua inquit,&c.vt
nos
quoque
fiducialiter ide dica
mus &
fpercmus.Qui
aut fic condufi
fumus,afpiccre,&
circufpiccre
nos
debemus,vnde:Coph afpice intcrpretaf.
Q.d.afpicc quod
mortalitas &
corruptio
ad nouiflSma la
ci me
perduxit. Afpice quo laqueo
fum conclufus
,
noli
infirmitatcm &
penculum
diflimularc;c6cluditur vnuf
jf^ ^
gfq;
innumeris
laqueis.Coph quoq;vocatio df,vt
pclufi uili.c
iugiter
inuocemusillii
qui
de ccelo
veniens,
languores
noftros
tulit,qui
ait:
"Non efi opus /anis medicus,fed
ma.ha.Hi.
bes vulnera medicinam no differas:
Afpice fprritualibus p
oculisquomodo
conclufus
fis,
vnde: Leuaui oculosmeos in
PfaLiio.
montes,irc.Et alibi. Ocdi
noltri aidominum Deum
nofiru.Viinc
quoquefuprafubeademlitera:
Effunde ficut aquam
cor.t.an
Pfal.i.a
te.con. dom. Ideo fub hac litera
redemptoris
noftri forma
proponitur
,
qui
delacu nouiffimo inuocat
,
& fidcnter
orat,& gcmtt
& clamat,n6 voce,fed mentcvbiquediim
Thrcno i.f
prsfentem
fcntit,&
fibi
appropinquantcm
indieinuoca
tionis,&
Dcu dicete.Nc
timeas^qui
dicit.
Confidice
ego
vici
pj-^
mlt'iu,vndc:
Dominus iLluminatio mea
,
&Jalusmea quem
time-
Z>(/?i^t.Talisvoxcordis,taIilq;fides,magn'cIamoreft.Eft
cnim
.in. t6
g
Pfal.t6.a
NICOLAVS DE LYRA.
^
/cnationeceperuntmc,&c.
Quia exercitus Chaldaoru
t>'ff*endo
Sedecljiamcomprehenditeum,&multosalios. ^.\egii
Lapfaeft in lacum vita mea,&c.'^a.S',T.
dicit,quod
lere-
prophctahit
Jjoc
de Daniele ,
qut
fuit
de
tranfmigratione
in
Baby-
1
mi
M
B^^
L 1 T E
R^.
t
'
^enatione.fcilicctfpiritus maligni
, & dicitur hoc in
pciona ccdcfiae
pro
adhuc viucntibus
peccatoribu
,
&
Babylonem,&fuitproteHusinlacumleonum,
&
lapis pofttus fu-
peroslact,vtbahetur
Danielis.6,^
14.
}
Inundauerut aqux.i-multitudo aduerfariorum , eo modo lo-
qutdtquo
diutur
ija ./'.Adducctdominus
fupcr eosaquas
fluminis
fortcs &
multas,r^em AflTyriorum:
&c.
4
Dixi,Perij
.
ldeJi,non
imbens remedium via bumana.Et
quia
non remanet
niji
via
diuitja,ided
fubditur
.
* 1
Inuo-
pro
defundlis
quod fequitur.
2
Lapfa
ejl
m lai.it vita
ma,&c,Scq\litnt:Inundaueruntaqii.t
Juper
caput
meum ,
Scilicetpcccatoium
& iribulationum
quia
tn non aufertur totaliter
fpes
mifcricordia: lubdit.
Tom.
^.
li
*
999
Glof.ord.&NicolaidcLyra
looc
Ibidem.
Genef
j.
b
PraJ.7l-a
hominis ,
morccrgo
rcthorico
apcrfonaiudiciscaptai)
iuftuni ludiccm coUaudat ,
deindccamam
anima:!,tar
dem cur vencrit,*idcft, rcdcmptioncm oilenduEftcni'
rcdcmptio
vita: noftra: ,
quam
lliam circ
proptcr chjcii
tcmdcclaratjVtnosiniUofic ipfcinnobisviaat. Tai
dcm
pcr 'jndr^n
tVo ChriftKecundum hinanifteni. A
petfona
iudieif.
bTC^ui
libetafli.
Dciiiclein-deliculeonam.
jfConunionii.
^Deinferlio.
Inuocaui
nomcntuumdominc
dc
t
lacis nouilTimis.
a^A rerlonalua.quoJ
humili e &
ruppliciietorat.
bTExaudiHi
pctitionein
mea
Q^iijfi:
Quiaudifti
eviudifti. f
Fi>tinj otindi
Stjpetandi proponitur
nobis: Mifeii eftoie & m.
^
enim
vox cordis & clamor,
& vox
fanguin
is
qu
ar ad do

A
minumpcrucnit.
Hxcvoxexaltatur lubHmitatc,5cco-
ccptu
virtutum,
fcd non intcntioncfonorum.
Grandis
damor
fidci
.pcrquamdamamusAbba
patcr. Spintus
quoqucclamatpronobisgcmitibusxncnartabilibus.Ma
tnacft
voxiuOitix
: charitatis , pcr 5
mortui non modo
ioquuntur.fcdcla-
matficutAbcl.
Ma
Kitt.i. e
enaeft
voxapofto^
lOTUmquu.
inttnne
ttrtavi
exiiiH
fotius
ro-
tum. Hacvoccda-
jnatcaputnoftrum
Copfi.
Voccm'mcamaudifti,ncaucrtas
aurcmtuama
a<:Cotdis. bfAdieftcilli apptopinquaie.
T
s1leg.T.a
Muiii.ia.d
tioncm
adiicrfar
rum
iniquitaien-
&
furorem c6;:
morat.vtiudicci"
in(c
mirericordci
in
adiicrfariojin
gnanrcm rcddat
Qiiafi . dicat
, lic
probarcscaufani
nimar
mcac, vd
tamcn
furorcm
rumaducrfumr
Ifdkacr.in.
Inq
patct,qu6dinivi
tatcm
rcproban
puniat,a:quitai-:
diligat.&fingu,
rum
cogitationw
difcutiat^quifqu:

LoqucbaturAnna.q caputmembraregit&viuificat) &omniaiuftcdirpe
ringultumeo&cIamoribus.Coph.Appropinquafl:iindie
a^Dominusilluuuiiatio
mcaSifamea ^uemti- blCapui,vc*^piiii,ve) ptimaius.
dlmi?n^tT&"mcm"
b
quado
inuocaui te
dixifti,
Nc limcas.Res.Iudicafti domi-
bra* Clamat Rachcl
alluflitiam.
bfVoxmcmbioiumq'*
venundata
fubpecc.t.., fQncm
nihi; latet.
plo.fi.fudiccns
: Nc c nc caufam animx
mcac,
redemptor
vira: mcx.Rcs.Vidifti
aucrtas aurcm tua
afingultu
meo,&
damoribus . Cla-
mat
Moyfescuidi-
citur :
Quid
clamas
admc?Scdfcicndu:
quia
in corde da-
mant
alij:alij
in cordc loquuntur
a^Ailueifiiioium,fcilicci. bTQui
omniaiufteiudicas.
f
lecundum onod audifli.
dominc t
iniquitatcm
illorum aduerfum mc: iudicaiudi
f
In ac1ii. 'Noniaiionem
f
In aAu.
cium mcum.Rcr
Vidiftiomnemtfurore,
vniucrfas
cogi-
5
fxoLi^A
Iac4.c.
^
pToMbatVopriuatisidcftjfiliis.Clamabat
Moyfcs
ardo- fat . Eft autcm hsec vox
cledtorum^ideft^corpori
rccharitatis. Sub hac
crgolitcra
conclufionoftra: de-
fti,quiprimatumbcncdi(aionisadepti
funt. lli
merfionisexprimitur
, & inuocatio vt
amplius
ciamc-
mus
agnofcitur
, &
fingulis
didtur :
.Ajpice tfuomodojis
co.
tlufus.'
lama ad Deum
<\i*i yrxliu eli.^eanertas
aurem tuam,&c.
Quiacodufit
Dcusomniafubpcccato
vt omnium mi-
fcrcatur.vnde:Mi/<rrjc/(otff/owfr-. Quafi
dicat
afpicitccon
dufioncmveftraminuocatcdelacn
nouilTinK>.
-
Gilbcrtus.Non loquaci,fcd dicaciinon ftudofSNfcd p-
fpicaci
rcthorica fcmina
iacimus,vtquod aliquibu.s
in io
cis lamentationum facimus,faciat
ipfe
in omnibu>.Hoc
tamcn
gcncralitcr
notandum,qu6d
ficutiudicis miieri-
cordiamcomparandoqiiintoconqueftionis
vtitur lo-
co.incommodalua
figillatim cxponcndo:
fic in aducrfa
rios
indignationcm
excitando duodecimum
indignatio
nisponit
locum
,colligcnsquxin ncgotio
adafunt vcl
fccuta,cum vniufcuiulcunqucindignatione
& crimina-
tionc rem
verbisanteoculosiudiciscxponesvt indigne
tur.ac fi mtcrfucrit & vidcrit,
vndc
if^^idtfli
domineomncm
furortm,vniuerJas iogitationes,&c,
a
i{ts. Caput.vel capitis
vel
primatus. Caput
nobis
eft,
vel
formacapitis,vt
cofidcrcmus authorcm
vita;,quicft
caput
noftrumomnia
fouens,omniaregens,
& fenfibus
implens.
Scnfiiscnim
fapientisin capite,
fublato
capite
non
agnolciturcorpusnccfupereftcaufa
viucndi.
Quid
crgo caput
dc (e fcntiat audiamus.
b l'"iicafii domine
caufam
anim^ . Hacc VOX tS
capitis
,
eft
g[
corporis,vt
nec
capu
t fine
corpore,
nec
corp*
fine
capi
te.
Caufaan:mseiuftitia,qua:capiticoaptatur,redeptiocor-
poriseft:redimitur.n.qui
vcnundatur. Sub
peccatocor-
pus
no confidit luis viribus
,
nifi
iuftitiacapitis fuffrage-
tur . lufUtia
crgo
Chrifti iudidum
patris redcmptio
homi-
fonat
primafum
. Alius cft enim
populus,quU
mogcnita
vendidit,
aliusqui cmir.Singulaera
ris
mcmbracapitisgratiam participant,primatu|
vcndicant.vt
vigor capitis
ad
fingula mcmbraj
In
capitcvigor
vita:,&
pnmatusnoftr^harrcditij
omnicorpore cxpofito
cuftodire debcmusfic
caputcuftodit,exponitcorpus,quafiincovitat
ucrit. Sinehoc
capite
non viuimus.
Hisitaqt
verfibus clcdi
per caput (
quod
cft Chriftus
) pat
mcndantur,eiufqueiudicioiuftificati,&rcdemptirf
runtur,
&
iniquitas&
furoraduerfariorum,
&c(^r
tioncs
condcmnantiir,&
miracapitis
&
corporisvnii
declaratur.
C
i{edcmftoryi'meie. Alij Defenfor.
Redcmptiorac
brorum
,
dcfenfio vero
capitis
,
&
corporis
eft. Redc
ptio ergo
,
& dcfcnfio totius noftrx faluationis Chnf
offcrtur
patri,vt pei^fimplicem
cius
mortem,
noftra:(
plaEredcmptiocxhibcatur. Rcftatcigovt
in
capitc)
jnatum fcruemus,
qui auferrinonpoteft,
finon ai;
raturChriflo.
Sitergocaputfcruandi|fummani
'
operis. Summaipci,
&
virrutis,
vt fimusin vnitj .
poris.
Chrifti coniundi noftro
capiti,
vnde : Ifaias:.
firam
^ lud^a
caput (^ caudam .
Ideft,initium
& fincm.
putludaiaamifit, quandoChhftum
nonacccpitqti
principium
ecclcfix
, &
primatus ,
&
primogenitu
mortuis .
Ipfe
eft finis
lcgis
ad iuftitiam omni crc'^
perquem iniquitasdamnatur ,
xquitascoronr.;
ror &
cogitationes
aduerfariorum
reprobantur.
lan
ro
quid
Sin litera contra eos
afFerat,vidcamus.
a Si
NICOLAVS DE LYRA:
-j
1
Inuocauino.tpum
domine dela. no.
Jdifi ,
deextre-
'
ma
vujeria
. Vel
ifludpotefi exponi
ad literam de leremia
,
qui
fuit pojitus
in lacu
,
in
qiio
non erat
aqua
,
fd
luium
,
vt habetwr
fuprt. )
8. &ibi orauit dormnum
,
&exauditus
fuit , &de lactt
edu8us,ide6 fubditur.
z
Appropinquaftiindicquandoinuoc&c
Me
affecu-
tando .
3
ludicafti
do.caufam,&c.
liberando me d
praparata
mihi
morte.R^b.Sd.vero
exponit
hoc
didumeffeinperjonapopuli
di,
quod
quodifludreferturad priiiina tempora^
in
quibusDeusfuo
t
iudicio liberabat
populum
Ifraelabaduerfarijs
, vtinrxitude.

gypto
&in miiliis
alijs
: vt
patet
in bbro ludicum , &i!:
gum
&
eftfenfus
: ludicafti
dominc,
&C. Ideli
, confu,
.
domine ab
antiquo
liberareab
affiigentibus
me miu/i^ , iitofu

cias
modd,oropter qnodfubditur
.
4
Vidiftidominciniquitatem.yc//;VerMrf.<orirw.
y Aduerfum me. Quia crudeliter
, &
imqua
voluntaiei
(i
funt
vi3oria habita de lud^is.
6
ludicaiuditium meum. Liberando me
ficut
confml
facere
.
* I Audi
M
I{
.A L I T E
!(.
X 1 Inuocamnom.
tuumdominedela.no. Perhocnon cft in-
tclligcndum ,
quod
orct ccdcfia
pro
damnatis
,
fcd
pro
cxiftcntibus in
purgatorio quod
eft
qua:dam
inferni
portio
.
t yoccin^eam
audiiii
, ne
au(rias,&c.
Quia
Dcus
fcmpcr
cft
paratus
auditc voccm humilitcr
deprccantis:
Ucei no
femper
exaudiat in afFeftu ftatim , fed
tcmporc
coa

tenti,idco
fubditur.
3 ludicafii domine
caufam
anim* mea. Me liberandoci
^
petcnti tcmpore.
4 Fidiftt
domine
iniquitatem
illorum. Idcft,
dsmonum
C
obftinatorum hominum in
peccato
:
qui
Uuitiueff
j
corum de
quibus
fubditur.
1C31
Thrcn.
CapiiL
10C2
fT L; pafcha
Dcntiiim
vcl
fuper
vnlnus dcntium Ad-
A ueus
Chfiftiim opprobria pUnguntur.De quibus
dici-
tu.
Ofi.v.wa^w.',(j7-^j;j.twi7-t.quorunilabiainlur-
Jf
contra
vcritatem.Q
d- Lahm doLfa ui coidt ^ corde b.
1
.^^ut,
hac
cadcm litera
inquit
Dauid
.
Vrincipes perfecuti
j/7ffe.,?r.-'x,&<^-E
alibi
qua
fihiusliteremterpretatio
ncDCxponensait.
w.per<fo-
a
luri
rul.e. ad.
Quafl
dcme- b
dicia
mortem
fumpferut.
Vnc. jippofe
iri.f^per.
in eo-
fHWjTf
.Interpretatur
. n
h?c
litci.vtdiximus.fuper
vul
nuyndeprophetalamen-
tati-,quia
(cum
hac medi-
cin
vulnera curencur )
his c
fupraddidorunt,
qui
mala
proonisreddiderunt
, &
perdiam
& fide
prophcta
rurmeffuerunt,
&
perfi-
;
diaomicidiaaddetes,
hec
makonfumata
iuftusar- d
bit(iiuftopatrisiuditio
of e
fcrt)unienda,quorumin-
f
crcjlitas vulnus
fuper
vul
nudominiintcrfcdiofuif.Supervulnusrcftemedica-
metum
apponitur
,
quo
vulneris
f-
afperitas mitigctur,
Su':fvulnusoleuminfunditur
vtmoliatur : hi autem
rei^o medicamcnto , fuper
vulnus infidcl itatis
pcrfidia
adidcrunt &
mortcm.ficut
omncs
rcprobi
ex
patientia
"^
Dcquiadpoenitentiamnosadducit.
Sicuitdamdunttam
tur.s
irimilnfdunT^am \ib!
omnes
C(JgitJtioy
es eorum
,\&c,
Dcii
xiprasfentem
infinuat,
cui
pra^fio funtomncscogita-
uocs,&
corda
b
/H#;(/f.Hocefteiaudircquod
videre
&vidcre9
ir,quem
nulla
latcnr,
cui omnia
patent, reprobi
aute
i\\
luper vulnuspcccati
ira thefaurizat fibi.Vn addit.
kffiomn
ec.i:^
re.eo. Infultando n. & fubfanando non
Muscontracaput fseuiuntquam
contra
corpus,quafi
t
tDominusnouitcogintinneshominutn. bfInnocentem.
c1sin,dcn!:uin,v-l!uper vulnus.deq
jibus dicitur. Dcntcs eorum
arnu if la^itta:, 5c
fupcr dulorem
vujnetum
eorum addiderunt.
tationcs
eoru aduerfum me. Siii . Audifti
op-
a ^Vt; Dimoiiium
habes.Schuiulmodi. b
^^Vt quid cogititis luala
incor.veltris.
prdbria
eorum
dominc-omnes
cogitationcs
afLabi dolofa in
cor.Sccor.Io.lcilicet.
eorum aduerfum me. Sin . Labia
infurgcn-
^
tium
mihi,&
mcditationes eorum
aduerfum
r^liijie. j
IQusii ni.i,;ilhorum.
^
mc totadie . Sin. Seflionem eoium & refur-
a f Exaltationein. b
^ln mepfalleb^ntqui
bibe.vmum.
"
rcdioncm eorum vide :
ego
flim
pfalmus
eo-
a
ISigna
vtlerrauitvel conlumauit.
boVtpro
infidclitate
ampUustepeilantur
aiide. c
fQuiteddisvnicuiquefecundum
o ei') iua.
rum.Tau
Reddeseistvicemdneiuxtaopera
4
a
iNepenetieniur i.TcuJopndicationis.
manuufuarii Tau. Dabiscistfciitumcordis
^
dit.qui
cordc
obdurati,&
pcrfidia
caicatira fide 5r ver/ra I>
teamplius repulfifunt, nepofltntintrareiniuftitia Dei
& viam falutis.
Qui.n.vitam pcremcrunt.moi
tempro-
merucrunt,errauerunt.n.fecundum
quod.Tau.interpre
'
tatur,
errauit .
EratautemcScomnisreprobusquicordc
impoenitenti
obduratur .
Ideo& dominus confum-
mauitiuditiamfuaquodfi
gnatur per
Tau. litera
qua:
iuftitia
fonajL
Vn
fequitur.
f Dubiscis
lm.c<ir.&i..Qw\i.
dum laborem
palfionis
dc-
rifcrunt
,
eodcm cor fuum
texerunt,ncc
prajdicationis
iaculis
penetrari permife-
runt.Sic
ergo reprobi,quos
inuitat ad
posnitentiam pa
tientiaDei,
candemoppo-
nunt fibi
quafi
fcutum cor
dis,vtnon
videantquid
fu-
ftinens
Iaboraret,&
fic the-
faurizantiram Tcnditurar
cusiuditi)
dum
(iiftinetpa
tientia
Dci,
fed hi duritiam E
Gordis 6c excufationesobie
tetributiong
(ftantneuerbavitaefufcipiant. Hincprophctadicit.
^a
^^[^'f"^:
borauififtmens.
cum
pcrfidi
Dci filium' laborantem in
paf jjj," maildl-
fione
viderunt.Quia,ergo fignificationeni,vt fugerent
a
aionem tua.
facie
arcusc6temp(erunt,rede Ccqainn.
Perieqnt>
is m
fu-
Pul i.a.
rore,&i. .Vtquia
obdurati & fedentes in cathedra
peftilen
'^*"^-
'i'^-
tiaj,& furgentes
contra
dominum.tanquam puluis
a fa-
cic terrx fubcoelis
conterantur:quia
ncccoelum efTenec
cocleftib.difciplinis
voluerunt inhxrere .
Qji n.Chriftii,
& mebraeius
perfecuti funt,
iure in
furonsperiecutio- c
^ ,
-
ne COtriti funt,Vt
audiant. Dijceute
a
m^^rnulg.tn i^nem
at r
"P" '"S*
nnj,eirf.Ha:cfunt.n. fignaqujBprmcurrcruntvt fugerent
jupra
a fac ar. & noIuerunt:vndcrctr6 fub
hacIitera,voceec-
clcfia;
prCEmiffumeft
:
Ingrediatur
oninemali\ii tornrnoram
te,&
deyindemia
eos
propinfie.&cEt
in alio
alphabeto. T^o
i.g.
ccs & dodores in cathedra
peftilentiac
fcdentes.
quO fuit
in die
furoris d.qui ejfugeret
&
relinquerctur
er Refte
ergo
innuUusfoucturmcdicamine:
quiaomne caputhngin-
m:
, &tmne cor niaiins a
platit^i
pcdts vfcj;ad
ver. rion eji
in eo
jits
vbivniuerfitaspericIitatur,<Sc
totum
corpusconfu-
nlur.iam non cft
malagma imponere
Eft autem men

C
tivulnusquodoIcoSpirituflandifouetur:
&
pacificis
fcnonibus
quibus expellitur nequitis
virus . Sunt .n.
viborumfomcnta,&
medicamenta
Suntlegis
vincu-
laqiubusalligati
loluuntur, confradi folidantur . Sub
h.itaqi
verfibusirreuocabilis malorum infania
plangi-
tii
qui
omnem mcdicinam
repellunt quam quafi fuper
vtnusChriflusattuIit,quivinum&oIeuminfemiui
Tau confummationem
fonat,quia fubipfa
finem & con
p
fumationemaccipit,quieftChriftus:impictasvcr6con-
fummationem
damnationis & fine ne vlrra
pofl!it
cxal-
tari. In
vtrifq-, praecedentia
figna
yeritatem exhibent (ux
fignificationis
. Namdiis oftendit
populo
fuo dura in fi-
gno
crucis,vt
liberentur
diledi.IUos ver6
qui
figno
cru-
cis noluerunt
fignari, conlequetur
veritas
fignorum
, &
contritio
^terni fuplicij,qui
contra miracula fcutum
per
fidix obiecerunt.
Eledli ver6 habent fcuium bon volu-
tatis
quo
coronatur:quiaquos
Deus
protegens
adiuuat,
remunerans coronat
Dc fcuto
reproborum
dicitur. Cor
lob.^iji.
uididi vlnera eff"udit &
alligauit,
& ftabulario
qui
cu
pus
tllius
quaCt
(cutafufilia
.
Corpus
n. diaboli fiint
reprobi
ra illius
haberctcommifit,qui
dc Icrufalem defcaide
bain
lericho.Caueamusergo
ne ablcrufalem delceda-
niK.peccando.Icd alccndamus,bencfaciendo.Si tamen
pctauerimus
ne
defperemus
,
quia
medicum habemus
quilligaturamcasleftium
verborum
fupervulnus
im-
foit
di.Pceniteittiam
a^ite,a.e.r.c.hic vulneracurar, & con
lra;a
folidat idco
defperare planguntur qui
cOtra Chri-
flu) &ccclefiam inccflantcr debacchantur ,
dcridentcs,
&
)bfannantes,qui
fecundum
opera
fua
iudicabuntur,
vnc^fequitur^/^cf/t/tj
eis victm &c.
d
^ati,
ugna.vd
errauit,veI,confummauit.Qu^.n.hic
di
curur,fignafuntfuturorum,
vnde:
pfal.
Osfe.
dfiipopulo
tuu
ura.dedijii metuentibus te
tig.vtf.a.f,ar
. Sed
quia
noluc-
rur
aucrtere.
c
^ddes
eis
vi.domi.iu.ope.fua.Hznc primii
Iuda:is reddi-
dit,
(quafifcutafufilia)
fragiles& infirmiScutaquidem
fufi
lia contra
fagittas
robufta,cafu
fragilia,fic
&
rcprobi per
obftinationem duri
funt,per
vitam
fragiles,
nullo
pracdi
cationis iaculo
pcnctrantur,quia
fcuto
praua:
dcfcnlio-
nisproteguntur.
Detalibusergoredeplangit.
Oahiseis
fcu.
&c. Abutcntesenim
Dei
patientia cogttant
Dcum
non curare talia.aut
non videre aut conditorem in cau-
fa eiTe ficut Adam
qui
ait. Mulicr
quam
dedijti mhiptrjuaia
Gen-3-
&comedi . Mulicr
quoque
culpam retorquens
in
ferpcn-
tem,obIiquat
in autorem.
Hoc fcuto
protettus
Cain ait
^ ^
fuperbe
&contumeliose.A(e/orft??2if.frauduIcnrahii-
*
'^'
*
militas&
{2}i{znt^Zt\0-Ht*nquidcuiiosfrat>tsmci
crc. con-
tumax contraDeumobiurgatio. Sicquifque
dum Dci
patientiaabutitur,
&fignaiuditij
metuere
dcdignatur,
nec
fignohuiusIiterEE
munit',
muldatur iufta danationis
^
vindicta:
NICOLAVS DE LYRa.
:
1
\udiftioppro.&c.
nonfolumprolatacontrapopulumtuv
fed
intrautplum,qma
Deum
Ijratl reputabant impotentem
adtal
uaim.
^-
Ubia
infur.mifti &
mcdlScc,i{eplicatio
eSl
eiufdtmfen
itn^ad maiorem
txaggerationem.
3
Seftao
corum &g vide Saci.tn domine
qm
vidt s
omnia,tu
vides
quod
ChaldpJcdenUo
&jiando
deriforic
cantant &
hquun-
turdeme.
4
Reddcs eis vicem domine .
quando
tibi
placcbit fecundu
ordinem tua:
lujtttiie.
Dabis cis fcutumcordis. i. obdurationem
inpeccatis
vnde
babeturin
w^^^rco.obdurationem.
J 6 Laborcm
i ti
^"<''no/>proiWf<ieora>. namifideIesquaficonti-
nublafphcmantChnftum.
5 Seffionem
eorum ^ rtfurreBio.vide &c.
q.d.
fedcndo
,
&
flando dcriforieloquuntur
de me.
4 i^ccit/erfif w.i.poenamdebitam.
5
Dabis
eisfcutum
cordis laborern
fw.i.dimittes COS in ob
duratione ad moleftandum tc in membris tuis.
Toni,4.
li
5
lOOj
GIoford&NicoIaideLyra
1004
t fFjflionein,<Tm,niomm.
iafutLtjuciUDicp
rfecuti fuBt.
b<;Ergo. f
Hic vel
c f Ilc inalcdiAi in
ijjucm
Xteiniiin
^
indi<aa-
qui
no folum crra-
Aoit.vcrumctiamconrum-
r, r
'

r

mauit&implcuit
mcniu-
laborcm
tuum . Tau .
Pcrleqiiaismtuiorc
ram
pcccatorum
fuorum,
xndc.T^ondnm.n.compieta
sTu
pcccata
^norr/)<orttn.Quib.
complctis
mox
promiffio,
& vindila vcnit.
Quodhicoftenditurpcrlircramquae
conltimmauit
intcrprctatnr:pcccatum
confumrnatum,
gcncrat
mortcm
corporum
impocnitcnscftconrumma
tio
. Cum
gctmtu crgo
<5c
lachrymis
orcmus ,
vtcor no-
ftrum
a
fVndeduplici
cuniiiiitmc con c.do
b
IQu
-cotlciifsedciiolueium.
tLio,&
contcrcs
cos,*
fubcoelis
dominc.
ftrum cmolliat
dominu
vt
Ijgnaeius
mctiiamus,
potati
vino
compunfti
nis
tugiamus
a facic ar.
Gilbcr.
Ingrauiflyloi
mcntationcs cflc
compc ,
tas manifcftuni cft.
Pom
tiir cnim
cuiufquc
rci verba ornata,vcl
piopria.vcl ix;
latx fcntcntia:
graucs,cum
amplificationc,
&
mifcrati
nc,&
cum fcntcntixornatx cum
vcrborumgrauita:
CUt h.ic.Quomodo objcu.est
au.&c.
NICOLAVS DE LYkA.
^
l Laborcm tuum i.Uboremferuorum tHQruniyifui
dicitnr
ta
bor
tuus,ej
moio
lo<)i*endi quo
dicitur, ^8.9. Uulr,
Sautc,
quid
me
perfequeris^Perfecutionem.ri.fttorumfiddiumfuiim
dicit .
Vropter
laborem .n.&dolorem
quemfecerum
Cbald^i ludxis
iuftis
;
quO'
rum
rum
plures trant inter
captiuos,qui
mtruerunt vt D; us
fubtrjlx
ah eis
fuum auxiiiitni,&
graiiani:&fic
in niatis
obdurarcmu
a
CUaedis,&
Verfisincerficerentur,idcofithditur.
2
Pcrfcqucris
in furorc tuo. '. J vindida tux
iuHhis.
j
Et contcres cos.l^f<-
Cyrum
&Darium
,
nImbetur a
t
fi
MOI{oiLlTEl\.
Verfeqtris
i/Hrorf.Finalis iuditij.
Cm-
3
Cvntereseosjub
calis domt.i.in
infcrno,quicftinn,,
diprofundo.
A D D I T I O.
Incapitctcrtio.Ego
vir videns.
In Im
capite efi
tcrtia
limentatio, vbipropheta poflquam deplo
rauit defiruiiionem lerufalem qu
erat
folium regni inprimo capi
U,&
deinde
defiru^ionem
totius
regni IfraelinfecunHocapite.TsiuC
in tertio
incipit
tamentari
affii3iontmfiiipfius
in
carcerepofiti,&
in lacu
coniiituti,ftcut
habeiur Ieremi^.2o.& 28.
yelpotius
, &
magis proprie
ad Itteram
deplorat pjffionem
Ctni^i
cuius memo-
riahic
introducitur,eo ^ficut
inter omnia mcritoria
qutg
in
lerufa'
Um
fuerunt a8j,fuitfummum paffto Chriiii,fic
inter omnia
pecca-
ta
qu*
fuerunt
in
lerufatem
materiali
commiffa propterqu.eirrepa
rabilittrfuit defiru8a,occifio
Chrifti
fummum
tetiet
locum,vnde
in
finehuius
terti^ lamentationis
concluditpunitlonem
lud^orum
fi-
natemiqvteetiam
hodie durat dicens in
fine .
Profcqueris
in fu-
lorc,&C. Quam
quidem paffionemin perfona
ClniHi
deplorat
in
tnuttis
verficutis
.
Infrimo.n.tamentaturdcfuaexpoliaiione,qua
txueruntcum veiiimenta
fua,&
nudauerunt
ficut
pauperem.ynde
incipit.Ego
vir
vidcnspaupertatcm
meam.^^ecunddverdla
mentatur de
fua captione
, &
altigacione
quf
fuit faUa
no6le a co-
horte& trilmnis,vndefubditur. Mc minauit & adduxitin te
ncbris & non in \wCcm.Tertio vero
tamen/atur
dejua
vexatio
_ ne
,
quapcr
totam nodcm in domo Caiplig. &.Anna
fuit
a lud^is
^
vexarus.yndefibdit.TAntum
in me vertit.& conuertit raa
numfuam. Subdiiettam.
VctuftamfecitpcUemmeam.ae-
dificauit in
gy
ro
meo,in tcncbrofis coliocauit me. L>u^r-
to iam ntJtur d
f-u
aaijuatio>i>:
quj
fuit
lo cLanatus in CiHi
e,vn
defub^^i
. Circumacdificauitaducrfum
mc,vt
no
cgrediar,
aggrauauit compcdem
meum .
Uuinto vcro lamoitatw de
Jua
Ui.umrM >ic
quj
cLar>:auit in
cruce,& ahfrr,
:xauditiune vt vi
debatw,cum f
bdit. Sed & cum
clamaucro,cxchidet
oratio
ncm meam:conclufitviasmcas
'apidibusquadris.
itxto
inncntatu, d^
fua iliufione &
btafphematinc
dc
qi'
f npttim cft.
PrJEtcrcuntcsblafphemabanteum mouenres
capitafua;
CrhocfacitcutHfiibdit
.
Vrfusinfidians faduscft mihi:
po-
fuit mc
quafi fignum
ad
fagittam,faaus
fu m in derilum
CAP IV.
C A P.
o mni
populo,canticum
eorum tota dic.
Stpcimoimn
tur
defua
cibatione , &
potatione
ex vino
myrrhato , &mific
i
fctle,vas
.n. fuit ei
impofitum plenum
aceto:& hoc
facit
curr,
Rep4euitmcamaritudinibus,incbriauitmcabfinthi(
cordarc
abfinthij
mci & fellis.Oi?iio lamentatur it
jut
tudine in cruce,& om>ri
deferttone txctpto
tatroneide cuius cc
fioneagitcum
d/c/f.Memoria mcmor
cro,&
tabefcet in
anima
mca,& feq<t<r
vtrbum
Chrifii
ad
/arrowew/.Noui 1
CUlo,multa
eft fides
tU2.,&fubdiiur
: vcrbum latroms. ]
mca dominus
prDptcrea expedabo cum.Hono
l^n'.:
de
muttiptici cotaph::^atione
cum .7<7.Dabit
percutientilci
xillam,faturabitur
opprobrijs.
Duimo iamtntJtur
'
marum
ejjufioncin
cruc
,it
qua
dicn
jlpoftotus
ab Heh.
cumlachrymis&
clamorcvalido
prcccsobruliiD.
hocfacit
cuni
lubdiuQculus mcusafflidus
cft.cryf^^H
uifioncs
aquarum
dcduxerunt oculi
mci.t^ndeff^^
tatur de morte &
fepultura
&
Lapid<s
otuolutione ad
ofiiittlhi
menticumait.
Venatiouccepcrunt mcquafi
auterali
eft in lacum vita
mea,&
poluerunt lapidcm fupcrm
Duudetnno tamtniati<r di muiiirum
fietu
&vlulatione,
fni:
Inundaucruntaquajfupercaputmcum.DfcimofiDw:
agii defua dif enfionead Iinibun,'un2
dicir. Inuocaui nOD
tuum de lacu
nouilfimo,
voccm mcam audifti
. Cw
quarto agit dejua rejurr
Hi
>ie,tb
.
Appropinquafti
in dici
do
inuocauite,iudicaftidominecaufam animacmc;
Decimoquinto agit
de ludMrim
matttwfa
machinatiunt .
rtfurrcHionem
dederunt
pecuniam milit.bus,vt dicereiitj^
;
It eius
ipfis
dormientib.fuerunt
eius
corpus turatiyideo jubiti.
difti
domineiniquitatemillorum labiainfurgcir'
& meditationes aduerfum me .
Decmolexto
veio ^
agitde congrua
lua^orum
pitnitione propter illudpeccntitmy
rum
delirutiione &
perfecutione qtiam
hcdie
patiutiturcvndc
ditur in
finetamentattoiiis.PcTfcqucrisinfurorc,5cconi
COS fub COelis domme./ boc lamentaUo tcniafinitur.
QVomodo
0/'.
Aleph.Vox
.dolcntis&increpantis
a
ficut &
illa.^/" flo<<oyt(//t- b
U
iMf.Dcplagitur
ludco-
rumduritia,
quoria patrcs
rcfuUcrut
quaGaurum&
lapidcspretiofi,
in fanftuario
Dci,
IV.
ALEPH.
Dciinfidc&opcrib.pi
ri.
poftcrioru
Chfovc
tc ad
pcrfidiJi
couerfi
: >'
b
^r/<^;.Quialidcsiio
bis
rcmancr,
&
baptii
cramcnrum aurum
\
mur
,
&
iapidcs
lantli

fcdobfcurarifuligincf^
torum &
difpcrfi pcr
diuerfa
gcncra
t ncgotiorun
S a ti
fAttentos facttdicendo tem
magnam,
no-
uam,incredibitcm.
bf^Fidesludaoium. TVitafacerdotum.
Tleniium Dei verbum.
Vomodo obfcuratum eft auru
NICOLAVS DE
LYRA.
C A P. IV.
^
Vomodo./c
defcribitur
tamentatiojub qndrto
al-
phabtto,&
dicit hic
f{a.Sa.^
lenmias
fcripfit
iftiid
qnartum
caput
Imentando mortem
regis Iofif,fecH
dum
quoddicitur.z.Vara.^^.d. Vniucrfusluda,
&
icrufalem
luxcruntcum ;
Icrcmias maxi-
micuius omncs
cantores &
cantatriccs
vfque
in
prefcn-
tcm dicm lamentationes
fuperlofiam replicant,&
' "
lex &C.
crgo
cum in trtbis
capitibus pr.tcedtniibus
nov ti<"
'
tio de lamentatione
Lfia
,
oportct
dutre vt vidtu-.r ,
q^i
'^'
mias l}ic eum tamentatur
,
vel
quod
lamentationes de lofti
'
nos non hahcntur ,
sequendoergo
fenfum iflum qui
viilet.l''
tis
rationabilis:prsfens caput
in duas
partes
diuiditur , qul"
"
ponitur Imufrnodi
tamentatio . Secundd contra aduerfart
J*^
ueflio,ibi:GAudc
& lactare

Circaprimum
fctendutn,(io
"'
\
I
Qucmodo
obfcuratum tfi
eurum,&r.
per
aurum
quod
cft
intcrmctallaprctiofius.charitas
fignificatur ,
qustama
fuii in ecclcfia
cratcor vnum
primitiua
,
quodmultitudiniscrcde
";
, &anima vna lcd
quantum
fit imni
j^-"
pcr guerras
mortales intcr Chnftianorum
princip
monftratur.
f
I Wir
liC)
Thren.
Cap.lIII.
lOO^
/^g Lapides
fan.
Virtmes animx fidclis. Notandum
quan-
A tfitvishuiiislamcnti,
quant^ prophera
charitatis ad
cnniafeextendit, plangitcccitatcm
ludasorum,
diipcr-
lineniecckfiarum.nuditatemanimarum
pvanitatisnego
'ff^ ti:fedinnationes
'"'cjicras,
qui pruis
dberfi erant in ca
pi;
oranium
pla-
te.um,latam.f.&
-
a
gantesplanguntur.Noncfifecularisvita:aftio.quam
no D
adminiitrant
faccrdotes,&
miniftri altaris;
monachi im
pUcanturfecularibusnegotijs. virginumcaftitasmultis
exponitur
illeccbris .
PlateaGrajcealatitudincdicitur..Mtth.7',fc.
nuo.ob.e>i
aurum,&c.Fidd.C.8c
innocenti^ fplendor qu^
Lata
ejt.v.&
ipatiofa vUqujeduciiad
mmem .
Difperguntur
omclarnerunt
in
aTs,nftiutishbitu5,charitati5.ornas.
bfAfanftuorioDci.
crgo Upidcs,
no fo
il) pOpulO; difpCr
cfViui.
lPatii.-,rcha:&prdphetx. fSaccrdoies Cbrilli
niotiachi, lumin
platcis , fcd
,-..__ r.-.|,,rn virp/nes.virtuies.
d fOui
in hAn-.rcenb
vr)1uni,quamu's
fecul.rin ouTrant. ,
lunt
non loium
^ n. \
^
i-r
^
r 'i-ic -rvd
*
t
mutatus elt color
optimus
:
dilperli
suc
lapicies
sadu
arij ^
afLatxfic rpatiolx vitzqusaucunt
ad niortciu. b <rOomus.
cTUidasi vcljfideles.
in
capiteomnium platearum
. Beth.
Filij
Sion
f
inclyti,6c
'^
alGene.j & dudrina bl^Orntti. c
TCaelcltifapisntia.
rf
l^v^ifi; Q__uin
adini-
^
t3nda&
quain mfperata
mutatio c iReliftis coelel^ibus curantes tetrena.
a midti auro
primo': quomodo reputati
func in
vafa
teftca,
5r
fpdofam
viam in 6
quterunt.Horula-
cecntes
.
lude.n.qui
de fanduario Dci fe ad
negotia
f^-
pidum
ordinem dominus
promittit dictns.stemamper
or
dinemUpideituos&fi4ndaboteiifipn!)vdi,&ponamiafpidem
propitgnacuU
tna
,
&c. Sternit Chrifius in ccclefia eledoril
incapitc
omnium
p'atearum,dijper
defiderium
opera
huiusmundi
a^Qt +f'''^"'''*
&dcrdigiofoha.r';r"*-
bitu.demde culme
ifa.j4.e.
honoris vel laudis
cii
expulcrunr,
a fide in
pcrfidiam cxpelluntur ,
deindc
^ catiuantur.
^o.o/).Plangit
fe anima in
baptifmo
niue dealbata in-
fuoncSpirituflandiauropulchrecolorata:
fed poQea
ai hsrefib.infe<5ta,aut vitijs
obfufcata.cuius
fapietia
au
; rclarius
fulgebat.eloquentite
colorib.diftinfta . Sed dii
Bcocupifcentijs
oble(ftatur,
aurum obfcuratur
,
&color
daigraturvitijs
. Habct anima verbumdiuinumauro
l;idiustqu3echaritate
interioricolorarur . Sedcum
.:cnisapplicatur,aurumob(curatur
&color mutaiur
5C.cuterrenisapplicatur,aurumobfcuratur
,
& color
mtaturinamorem.f.mundanorumabamoreccleftiii,
.a.pH.i.animxvirtutesdifpergunc
in.cap.n.p. Quiaamif
aharitate cxterse dilToluuntur, & ad
concupifcentiam
rndanxvit.tinclinant
quafi incap.o.r.Etlapidesquos
u rationale
iudicij
annexos
,
in
pedoreportaredcbuit,
nloriam k laudem Dei & fui
decorisVcolorc
dileclio
uDei in deterius commutato
,
difperfi
iacent in
capite
licarumiquiatamen
verbi Di;i lubftantia innobis ma
;dncorrupta,quamuis peccatistobfcurata.non
natura
iiillanticEperempta.fcdobfcurataplangitur:
etfin. Itje-
leci
integntaccm
ndei
corrumpere
videantur
,
vis ver-
bik natura non foluitur
,obfcuraturquidem
,
fed non
ccrumpitur. Itaergo
obfcuratur
aurum.t/n^Mi^w.f.
UigmMii
&
prjcceptum
dointni lutidum
i'.oculus,^i.d.Qno
ob
-
fcraturmihi
quod
lucet
ali)s,&
transfugasconuertit.
ltiomod:icbj.u.&c. Vox
ccclcfi3e,aurumfuerunt
inno-
c(uiaDei,&
prsrogatiua patriarcharum;
fed obfcurati
tutfordib. delidorum , vcl aurfiob(J:uratum
reproba
niftrorura
Dei,fordib.fnii:ata:quondam virtutib.glo
tiia,nijcper ncgotia
feculi oblcurata.
Coloroptimus,
fsiditatishabituspcr
terrena& abied^a mutatus.
Dijpcrft
lt.t
tapides iiii.&c. Qui
fcilicctintrinfecus feruabantuc
immifacerdotis vfib. cumad fanda fanftorum
ingre-
dcntur.Lapidcsquoq;fantuarij,faccrdotesChrifti&
aniilrialtarismonachorii &
virginu
chori ,
qui
fcm-
/icdeiJCHtt
affifteteconfpedibusDei; quinondebcnt
foras ; ncc
occupari
circa fecularia
,
kd dum foras
u^ inquietudine fpargijiur,mre
in
capitc platcarij
va
animas meritorum varietate
diftinlas,fundauit eam in
fapphiris qui
funt
aerij colons.i animab.
c^leftia petenti
E
^

bus.
lafpidem pofuitpropngnacula
(qui
eft viridiscolo
ris) illo f.
qui
in virore fidei contra aridos & marcentcs
Huini. n. m
ecclcfiam defendunt.
Euangciu.
jc
Grcgor.Aurnmobfcnratumeft,quiafacerdotiavita
quondam pergloriam
virtutumclara^nuncperadiones
infimasoflendic
reproba
. Color
optimusmutatusquia
ille fanditatis
habitus,
p
terrena & abieda
opera
ad
igno
miniamdefpeclionis
venit.
Lapidesverofandtuarij-in-
trinfecushabebantur, necfumebanturinfummi facer-
dotiscorpore,
nifi cum fanda fandorum
ingrcdiens,
iii
fccreto fui conditoris
apparebat.
5
Hieronymus.Et
notandum
quod
non hos
difpcrfos
^''^*'*
in
platcisjfed incapite platearum
dicit
quia
cum terrena
agunt,
fummi videri
appetunt
,
vt & lata itinera teneant
p
exvoluptatedeledationis,
&tamcnin
platcarumfuntp
.
.,
capite
ex honore lanftitatis.Sccularia
itaq; negotia,
ali-
" * '*"
-
quandoex compaffionetoleranda funtnunquamvero
ex
amorerequirenda,
nccum mentem
diligcnris aggra-
Prou.j.t;
uant,hanc
fuo vi^a
podere,
ad ima
dec?lcftib. mergant.
b Fiiu
yMn.Iud^orupr^rogatiuaoftendit^quinonfoliim
terrenxSion
fili;,fed cglcftis,gcncre
& dodrina
/"c/^.pri .MlegoHce,
uilcgiogratiae.adoptati prx
cu6lis
filijs
Dci. & amici vo
cati,quorum patriarchae,& prophetx(ex quib. Chfscft)
^miHtauropiii
Dei
fapientia,vnde
.
Thefanrusdefidsrabiln
requiefdt
in ore
fapientis.
Hocaviro amidi
fulgebant, quafi
luminaria in
mundo,auro
primo
i .
fapientia cglefti,
no
fecundo.i.feculari fecundum illud. Pnmi &
punl/imi fru-^^^-^-^
8<seius. Cum.n.radix
fapicntiefittimereDeum,frudus
cius eft vidcre
ipfum.
Hoc auro ecdcfia
quoq; amidtagloriatur,
fed &
lud^i
mutati
reputanf
in vafa teftca,& ccclcfiK mcmbra.Ecclc
fi2B.n.filij,fapietia
diledlionis Dei &
^ximi
amidi,
ad fia
gilia,&
tcrrena labunf
opa,&
fiut vafa teftea
q
dcbuerut
vafalcorruptibilia
ee&
c^lcflia.Hoc
auro amida ceclii
^ pulchra
NICOLAVS DE LYRA.
p
'Mtdicit
i^'.?ij.
leremias lamentando
lofiam immifcuit populi
n
rtam-.quia lofias
erat
caput populi,&
ideo de vno
tranfit
ad a-
iitpiopter
connexionem
capitis
ad membra &
econuerfo;&fecu
diahoc
diuidttur in
trespartes: quiaprimo
leremias lamentatur
ff.umiitationemyfecundd poputi
deftru&ione,ibi.Scd8c
lamix.
te-io
loftxoccifionem
ibi.SpiritVLS.CircaprimumfciendumtC^uod
fict
lofus fuit fan8iffimus,vt patet 4.l{eg.& z.Vara.ficfiltj
eius
fttedentes
eifuerunt
peffimi.f.Ioacha:!^,
loachim& Sedechias,vt
Po't^.l\eg,2j,i^ i^,Etideoper
mortem
lofu fuit
mutatus re-
'ivfiatus a
bono in
malum,&
hoc e(i
quod
dicit leremias admirati
'C^iomodo obfcuratum cft aurum.
Terqmd inteUtgitur
Uitisoptimusregnifub iofia propier
auri clarimtem &
pr^ttoft-
larr,
1
lutatus eft
co.op
Quia
t^e
loftie riguit
diuinus cultus
(^fub
mlms
idololatria.In Hebrao habctur. Mutata esl
maffa bona,f
qi
intelligitur
Iopas,exqud tanquam
ex
maffa optimaproceffcrut
f^pfffimijquod cii
magn.e
admirationis materta,
ideo
Jequitur.
2
Difpcrfi
funt
lapides fanftuari;./. lofiafilij,qm
dicuntur
lapides propter
ohditrationem in rnalo. Dicuntur tamin
lapidcsfxn
iuarij,cb^ procefferunt
de
patrefani:J]fmo:
& hitc cji
mttaphorl
ca locutio
ficutfrequenier
fit
inprophetis ,
&
isiitresfilij lofiafic
fucfunt difperft
,
quia loacha^i
vinflus duSiusfuit
in
.Aegyptum^
&ibifuit
morturs
, loachim
iiiterfetius proieBusfuit extrapc--
t.is
Ierufalem,vt
diBu
efl
fuprd.iz.Sedechias
verb exoculatus
fuit
dufltts in
B.ihyionem,&
ibi mortuus.
5 Fili)
Sion . Hoc dicitur dc
fHijs
lof/a qtd fnerunt
nutriti tn
monie Sioii,vbi trat domus
regia.
4 lnc\yn.qi4antmi
ad
gcnus,vel quia fecundum pr<eceptum pa-
tris nutricbantur in moribus:
quamuis exfua
malititi
fuerint per-
uerfi.
5
Amidi auro
primo
.
Quia ad Iram
filij regum aurifrigia-
tis veiiibus vttbai.tur.
6
Quo.rcputa.&c./.vi/jVer
ahie8i,vt patet
per pnedi^aiCuut
fragmenta vajorum
tesieorum
proijciuntnr
in locum immun-
dum.
4 I Sed
M
H^^
L 1 T E
l{.
I
Mutatus
efi.ro.
optimus.i.
cxtcrioris conucrfationls
,
in-
^li rduccbat maruritas &honcftas.fcd
nunc fcre in om
"
latu
apparetdiftolutio & inhoncftas.
^
f^ifperiijuntiaptdes fn.lu.ni^in capite
omnium platcarum.
^JJ
uligiofi
quiinclauftro debcnteffcclaufi, cxpofiti
funttumultibusfccularium
negotiorum,
de
quibus
ad
hucfubditur.
} eilij
Sion
inclyti
& amiii auro
primb.i. fandifllm^
con-
uerfationis.
6 Qunmodo reputati funt
in
vaftt
tellea.i.
depiitati
ad
opera
vilia.
Etquiapcrhocimpediti
funtabona comriiione
fpirituaU
nouitiorum.Scquitur.
Tom.-^.
li
4
1007
Gloford&NicoiaideLyra
roc!
^pulchra
vt laha.dcaa
vt Co\,8c fill)
cius
inclyti,
auro
pri
A moami(ai:in
qiiorum
nouiratc nihil cft fordidu his
qui
rcformanturin aradumprimn^dignitatis,
quscflpa-
ma ftola.i.immortahtas,vndc.F/iH
uonindyti&sn'tUau.
ro
primu
Eft auru m Arabicum
punffimum.cp
de Sabaof
fcrturdomino.
Eft
practiofilGmum.g
dcOphir
offcrtur.
Ophir.n.
rifus ,
vcl
hcrboius
intcrprc-
tatur,
dc illo.f. rifu
inquo omniagau
dni,
vbianimarlan
floruin hcrbisvi-
rcntib.rcquicfcunt
Hoc
iurcprimum
dicitur. H.xcn.fa-
tfQ^i poteOdeeoJtm
Incoaliud vii faccre in honorem,aILd in contumeliam
b fHi-efici^ hvp-^rrit. c^Aperuerunt prauamdo^fltinam.
opus
manuum
figuIi.Gimcl
Scd &
t
lamix nudauerut ma
r
a
TDifcipuloj
vclaftusluosprauos.
b
Sygmgogj
rcl
peccitiix
2
aninia vcl ccclcfia cfSanAoiun.
d fixlcntia tantumco-
gitaninihi!
dcfutriio curans,
ma,la(flaucruntcatulos fuos.Filia^popuIi
mei ciudelis
qua
'
i^lB diKiiaiiaic \ir.ii.-.
b^Incpincis.
'
fi llruthio idefcrto.Daleth.Ad
h^.sitlingua
Is^dcntis
ad
pa
afCui
fiinilc.Nobilc^jnteiieruiii fame:&mu!titudoeiusfiti atuit.
blQiij poteianr
fuinere
folidum cibuin. .tVerb
Dc
n
d TEipnfCt.int^gtum.n paruul'
non coircduni
latum
ciusinfiri,paruuli pctierutpancm,&:n6eratg.fran
a ffiimut
cuDqueliioDii
locus.
fIn
patribus
b
Yiaciamcntislciiftuix.
7
8
Proa.j.b.
lob.jo.c
Eccle.i7.a.
Xoin.^.c.
Hiftoriee.
Luaia.
picntia&
immor- c
t ii /^

br i
""'
i' ^
^-
^

-9
talitasprctiofiorcft gcrctcis.H
.Qui
velccbantur
voluptuosemtericruntm
,0
cuni^isopibus
: rc-
putati
funt in vafa
tcftca,vnde ]ohCoparat:ts
fum ln!o,&c.
vndc &alibi.^^r
lntHtnplat.arum
deUbo ens. De luto .n. funt
vafa tcftca,fed aliain honorc aliain
cotumdiam,
dc
qui
B bus,dicitur.^j/<i h^uU probatfomax.ldco
fequitur.Opj
ma
nuum
figidi.c\niz
ficut
figulus
habct
poteftarcm
de eadem
maflTa aliud vas faccrc in honorem aliud in contumclia
SicChrifluspotcftfaccrcdciuto
vafa aurca tribulatio-
ncexcocia.&aliarelinquereinconfufionefua.
Tcrtiufdccimusconqueftionislocus.Conqneritur.n.
cum
indignationc;, g>ab
his maic tradtatur
,
qui
dcbuc-
runtadiuuarc.
a ^ei &bmne &c. Scribarum Pharifa:orum duritia cx-
probratur qui lamijs
duriores
,
lac dodrina*
paruulis
nc-
gauerunt. Lamiaautcrudeliorfuisfoetibusquam
cxtc-
r^befti^dicitur.Vndc lamiaquafiiania appellatur,quia
catuios fuos laniare crcditur.Sic Pharilii
populo
dodn
namnegauerunt,& infuperlaniauerunt,ft:iithionibus
fimiles.-quxouafua vbiponunt exponunt,ncc
in foetu
calofaciunt.Lamia Hebraiccii//j.nominatur.
Qua qui-
dam HebrjEorum vnam dc furijs infernalibus
fufpican-
nir,qus parc-E dicuntur,c6
cp
nulli
parcant.Quib.fimiles
funt fcribi &
Pharifxi,
qui
ctiam manus miferunt in fi-
Itum Dci.
Plangitur
ergofynagogaqusequafi
ftruthio
nullam fibi
fpcmaut poftcris relinquit
in
pofterum
.
C
ied Cf
laTMify&<
.
Per lamiam
prudentia
carnis
defigna
Monlltcr. tur
qu^catulos.i.adlus
fuos
quosgenuit quafi
facuifiima
bcftia laiae mortis nutrit.fed
(iepe
m melius commutata
cfficiturprudcntia
fpiritus,&dctegitcrudeliaflagitia,
&
ladi doarina
,
&
pietatis
vberc ladat
,
Sc nutrit
catulos,
morcs.f &adus fuos : vt deferitatc ad manfuetudincm
tranfeant.Scdprudentiacarnis
i.filia
popuii meiqu^dm
obduruit,
crudeliscftquafi
flruiio
qua:ouafinccalorc
amoris&
fomentopictatis& finefpe
prolisdcrelinquit
iwprudcntiacarnisomniaoperafuaoroprasfcntibusfa
AUegonce
.
(.jt fj^g cufj futuri.
mHu.'"'
^'^'^ ^
''">'' Pcr lamias
hypocritaru
& hsreticorii calli
da
perucrfitas dcfignat: quifaciehumana/edcorda bcl-
luinageflat.
Mammam
nudant,quandocrrorcmfmin)
libercpraedicant,catuloslaclant,quandofcquaccspen:-
fadoftrinaobledant ,
&
adimpictatcmmalcnutricnj
confirmant.
FilUpo.mei
&c. Ecclcfia.f.
delinqucntis plebis
qur
fiii
fanctorumdcitii
pcrquosinChri
renaicitur.fcdqu,
fi beftia
inuolm-
confuetudinc
pc
candi
fimilis ft:
thioni
pr^fcnti.:
tumcogitanti.i
nihil in
futurin
fpcranti
, t
parti
'^
luosfinccalorci
riratis
cxponitr
lamfuiura:vitt.
ram
gcrit.
b
^dh*fit. Ext;
tis matribus laftentes fiti cruciabantur.Paruuli f&
-
diores
panem petcntes
matrib.non
crantpancs.halaa
tcs fine
ladie,paruuli
finecibo
pcricre.
.yfdhelit lin Sincladc
blandjBpcrfuafionis&rorcSpir
^
tuflancti.fitibundalinguaprolationis:
adh.xren>>
carnis , obmutcfcere facitinfantiam mentis
, & iu;;.
glsdioinfidelitatiscordisnoftriconccptus,
ncadlucc
;,,
mittantur.vnde.
Coyrfe creditur ad
lullmam'.
ireautcm corj.-
Quidn.valctbonum
mente
concipcre,
nifinutriatur
iXc
doftrinac,&
vbcrtate
gratiae?
?aruuli
petie.pa paruul,
cogitatus
,
cum de Ch rifto & vita sterna
concipiunti
mox
panem requiruntqui
decoelo delccndit : fedra:
deprcfla ignauiac
fua:
tor*pore
,
& curis
prasfentis
vitzn
fcit
eispanem frangereintelligcndo
,
neq;comminuc
ruminando:
neqj
eos fatiare
difpenfando.vndc plansc
do
iddituv.^oneratfrangerec m.quia
& fidiuinitus ali'
pus infpirata
intus
animatur,foriscxinanitaconcupii:
tijs
tabefadla.viribus
vacuatur.
./f rf/j*/?f
eiTf.
Alleg.quianon habuitlacdodrina;nq:
gcnte
dotorc ,
quaGftruthionc,quidebuitlac<'
miniftrare,dequo
dicitm-.Lacdedt
vobispotum,&^,
pe.pa.&c.Qui poflTcnt.f.
folidum
capcrccibummyfic
.f
intclligere,fi efletqui frangcrct i.exponeret:fed
1
gunt magiftrijlamijs
crudeliorcs foetibus fuis.Sc;
.,
;.
.n.facraaliquandoeftcibus: aliquandopotus.
Poms
apertis.cibus
in occultis,vnde.O 7/?;t^/?f;t~tex vciiteadif^
.i.fcripturas,fie
& comedite.vitxcihum:vitium& ia,
infantia:,vinuna
ebrietatis.
c
Qui. vcliebaritur
&i .Lucc clarius ludxoru
pcrfidiari
raf,quorumobfcuratumcflauru,mutatuscftcolorc
mus
quc
habucrut in
patriarchis
& in
proph.& difpi
funt
(ficut
hodie
ccrniniusj
in
capiteolum platcarO
quauis incly
ti & amifti auro
primo/m prirogatiu.
patrum. rcputati
tfi funt in vafa teflea lamiis faiiorc
ftrutionib.quoru pfidia
lactetes fiti defeccrut, &
paru
famepierut,
vt vefccbant
voluptuosein
vijsDditcn
famcquiaoiafcripturarilmyftcria,
in
quib.vefceb
VOlll
Ditufi^
NICOLAVS DE
LYRA;
I Sed & lamias. Hic
confequenter
leremias Uwntatur
populi
S
miferiam,&jccundo
fubiungit miferi^ cau/um,ibi.
Propter pcc-
cata . Vrimii m
iuas-.quia
primo Umentatur
miferiafamiSjjecun-
d>drfiruciionisvrbis,ib!.Comp\cuit.Ci,caprinmmfciendum,^
btflu
tjuantuncunq;
crudeles naiuraliter
diliguntfuetusfuos,&
ali
^uando cxponuntje
mortiad
dcjendmdum tos. In
obftdionc
vero
lerufalemper
Chaldxos tant i
fuitfames
3,
viri
& vxores
ahfcoK-
debant
ctburn,&ctlabant
adimticem,fian
fuitpr^dicUm pcr Moy
fen
D,ut
i8./.Homodclicatusin
teinuidebitfratri
fuo,&
vxon
qux
cubat in finu fuo
, ne det eis de carnib filioru
luorum,&c dr eot/em modo
dmittcbunt
fiUos
&tiliasmorif*
me.u
U.tcs cibum ad
mortemproprtam
d,jj(rendum,& iieo
plan-
l>t
lcremias
irudelitatm
populi juimaiorcm
qudm befiiarum di-
r.Scd&lamise.
Beftncjmt habentesfaciemmulicnjit!,..
2 Nudaucrunt
mammam./iarat*
nutrirej^tusfuQS,
j Filiapopuli
meicrudclis.i.cMi^t/jo'';'/'^.
4 Quafi
ftruthio in dcfer, Quji:
ponit
oua &
abfconiii
/1

na,&fic dimittit,
ncc
eflfolliut^
de
f(tu
ouorum,
nec ietdoB.
'
pullorum:&ftc
erant matresm
obfiiione lerufalem nfpeSuji

rum,ideofubditur.
j
Adhzfit
lingua
ladentis^r.^ac fugentis,ficut
didm if

pra.zxap.
6
Adpalammciusinfiti./.
ex nmia ftti qus defuctt

guam.
7
Paruuli
petierunt pz.i patrihus
&matribns.
8 'EtuoncttitSiCC.ex
caufaprxdiLla.
9 Qui
vcfccbantur
voluptuosc.
-nte
obfidionem.
I o
Interierunt in
vi.fame
dum
qa^terentpanem.
5* Q?
t
{.^'^^'^""^"^'"'frunt
mamm.im. Inter n.aliasbeflias
ioTiJ^ u" ""'.^'"';"'=^
f?tib.fuis,
& tamennutriut
tin;.?r!! i'
^"cligiofi
(untfblicitidercceptionenoui-
i fir n.n, r"f' ",?" 5"''""'
^'^^"^
nutritionceorum
?i,.r^l'"'/'"i""''^'
quib.dicitur,Matth.2j.A'*
vob,s
tcribts
&
Vhar,j4,s
hypocritf qu,
crcum.tis mare &aridm
,
vt
/''"'f^'<r>'pro/elytum:&cumfaausfueritJacitiseum}ilium
gehcnn^fidco.icquitur.
,.
3
Ttlia
po. Qux ponit
oua & ablcondit
fub fabulo,
1
,-
fouetea.
'
.
5 ^dh^fit
linguaJa.&c.
Ideft.nouitij
cx defcdu
bom
trimenti.Etquianon
folumnouitij maliscxoiiplis''
^
pereunt,
rcdctiam
aliquando
iuucne^
piofcmquiP'
*
fucrant bcnc
nutriti.Scquitur.
9 fiui
ve/cebantur voLuptuosK&c.Scc^uituv.
t
Ampl'
10)9
Thren.
CaD. IIII.
ioio
Clfl
nii.vT
ap.
munduscxieritabhomine, nrcuerfusfuerircum
fpiri-
D
tibus
nequioribus.fiun
t nouiflima
hominis illius
peiora
prioribus. Spiritus
abhominc
cgrcdictur, quandoin
Chrifto
renarcitur.Rcgrcditur,quando
inuenuanimam
a bono
opere
vacuam
pcr hypocrifim
a fordibus munda
tam,&fimulationi
In
fvoptuoseprophetx&:
patriarchx
obflinanter eicce-
i
rai-,&
negaueruntChnltum
circDd
filiu,qui
eft
prin-
'
imomnium
viirum : & ideo in
vijs
la:culi intcric-
ndefeQuitunUw
' eianti/icro e
Syampli.xJ-nc
litr-
eofCrocciis
color cft
igneus quo dcfignatur ignis Spi-
nftran^fti ,
corda
a
fSjcuIi. tOijiiChtiftumcontenipferunt, quieft via,vejitas & vita.
b
f Doni<Spiriiull4ii<fli. c lCarinlia lf;.i inflituM.
uis,
(^uiniitricbanturintcroceis, amplexatifuntfterco-
^
n T Qi'i
iiotiiism hab nt rei
Sccoiitenipfit.ieruusrtiens
voluntatnn dominifui.ff non Ki
pla
va.
nuii.
IQ^iaiuitusiiominiisinoinnibui
vijs.fuis. b f Peccan is. c
t.Sanftorum
patrum.
ra . Vau
. Et miior effeda eft
iniquitas
filj':^
populi
?
a
iCiiij tineleije^
notitia Eei. b lioJonia.
r Gaudiiim
hypociiiiv.id
inflar
punftt.
nici
peccaco
Sodomdrum
,
qua:
fubuerlaeftin momen-
4
a
^ Ali(;uidboni. _b I^Quianianu. nonct ndita , ., _ . .,, ..1... .
pauperes.
to, &ft
non
cepaunt
in ca manus. Zain . t
Candi-
a i'riinu9Ccnqu^ltioiis loi,.> .
Indignaiio
iudit;s con'i i
adueifjrios excitatur, cuiusNazciii atfi!-
juntur.
"
Flnfentfsel finrti. 'i
fConiem,
1 niuis. c rAftiuis.
didres Nazar^iciusniuc ,
nitidioresladc,
rubicundiores
intamanrui-
crcr^ishinui"ni<".U
lani patres
enu
tricanturfacrame
pisfiatiaruui.fcd
fi
hi Oininum
abne-
gares
amplcxati
iun.lcrcoradequi
buApc'flolus;Ow-
^nia6-imtntum feci,
-
r.antrof vtfiercora:
'
icnim,fcilicct,
Ic-
gisicralcmquem
catblici
abijdunt,
vtlcrifaciantChrifiumvolcntes
haberc
iuflitiam,qu2
cftefidclcfu
Chrifli; cui ludxinon funtfijbiedi
qui
iuftiamfuamvoluntconflituere&
literam
lcgisdcfcn
dcrdn obfidione
quoqueprocioo
amplcxatiVunt
flcr-
convtprctiodiflrahercnturflercora
columbina,
necta
jnciad dominum redicrunt.
Qvifctbmur,
&c. Virtutcs anima:
voluptuose
vefci,
& iicfoceis nutriri vidcnrur,cum
dileftione Dci &
pro-
jmalfedxlatiantur
& illuminantur.Color cnim cro-
ceudaritatem dileftionisdefignat.
Cu autcm charitas
am;:itur,
rcliquae
virtutcsamplexanrur
flercora :
quia
dc
bncDci&proximiodore
diledionis tranfcuntad
foetcem
prauitatis.vnde
Paulus: Ji cbaruatem
mnhjbuero,
.ifum
vdut
asfo>iatis,&(,
Qj. vefcehantur,
&c.
Dclinqucntes dcplorat
ecclcfia
qui
chatatcm,&c2tcrasvirtutes,inquibusquafi
incroceis
nutebantur.derelinquentes
ftercora delidorum
ample
xinn
vndciComputinerunt
iumenta lu
fier.f.ln ftercorc
qua
fiiinenta
computrefcunt qui
in foctore luxuria: fux fe
cunumdcGdcnacordis
flagitijsdeferuiunt .Qiiia
vero
funpleriquequiadpoenitcntiamnonredeunt, plangit
::
corcclefia,
quia plangere ncfciunt&amorepeccandi
'
flcioraamplexarinondefinunt.
a .1 maior
tfftc.sTc.
Per
exaggcrationem
fi:clcra
fynago-
ga;Jc
mifcria:
deplorantur,lecundum
illud : ^
pianta
pi.

dii
'(jtieadverticimiioneii /fo/d;r<2i.PeccatumSodomo

rurfccundumEzechielem,fuperbiafuitabundantia
fa
turas
panis&
otium
quia
&
egeno
&
pauperi
non
por
-
rcxrunt
manum,vnde
hic
quoque.
Et non
cepc.
in ei ma^
,.;.
KJ;liquidbonifubaudi,adcomparationem.fcilicet,ma
'/' Ij
qodgeflitjCui
dicitur : IuUifi.at.i
tfl
Sodory,a loror
tua (X

U. ux fcilicet
, mandataDciaccepifti
,
& facereiuflTa
'
Deioepiflijfcdpofteacontempfifti,
vt vincercs Sodo-
xnai
peccatis
tuis,qu?
iubuerla eft in momento, quato
ergcynagogs poenagrauiorquae
fcelerofior.
t^aior
tjt. Scclera anims
planguntur,quf
in
hipocri
fimbitur, cuiusmaioreft
miquitaspcccato
Sodomo-
ruttqu^
mala deaurando
tegit,bona
fraudulenter facit:
'
Vnd!; maior
efftHaiJt
i
itqnitas
fiii^e
populi meipeccatojo.
St-
'
cutppulusinfefeerigitur,ita
mores , & adlus
hypo-
critiumcontrafeconfligunt,
&
bonaqu? agunt, pe-
ioraunt
vitijs
Sodomorum :
quia
cum
fpiritus
im-
mundus
niiculo.
busornatam,
tunc
populo
immundo-
"tcccino
yet
rumlpintuum
:&
turbavitiorumani
ma
rcpletur,
& ma
ior eius
iniquitas
pcccato
Sodomo-
rum efficitur.
imciui
tas fili
f.opuli.
vitiO'
rum,fcilicet,&
opc
rum, &nonmitti-
tur manus ad fru-
flumooni
operis.
tMunJiorcs.
cxtcriusornatafal-
fis
bonis,intusrepleta viti;s,vnde
fequitur;
Candidions
l{a Alleg.
:^ariti,tius iitue,&c,
Mavir
elf,&c.Tzn%h
ccclefia
peccata populi quafi
maio Mundial/s
rapcccatisSodomorum. Vidcmusenim,
quodfides&
peruerfitas
iuftitia terram
reliquerit,humanitas
&
benignitas
nulla
^"**'""''*
fit,difcordia &
concupifcentia
orbcm
inccndunt,
& irae
inuidi flamma
vorax.rapinis
& fraudibusecclefia
popu-
larur
:pauperesexofl[antur,
ianrlacetterrarum orbis in
vcprib.
incultus.
lcgum iuraprofabulishabentur,
diui-
na & humana
fafque ncfafqueconfunduntur.- quotidic
innumera malacumulantur
.Maiorergoiniquitasnfa, ojomentum.
quam
eon"i
qui
viam veritatisnon
agnouerunt,
& ideo
minorafupplicia meruerunt,qua:inmomcntofubuerfa
Rom.i.a.
efl.Momen tum eft omne
quod viuimus,&
quotidic pec
cando
quafi
in mometoad
poenafubuertimur,quidete
riora
meremur,g
thefaurizamus nobis irain dic iudicij.
b C^/irftorcj
Tya^ar^;;. Secundumlircram
pukhritudo
Hifto.
Nazareorum defcribitur ,
qui
abflinentia candidi,
carne
nitidi , faciei rubore iucundi :
qui pcr cxaggerationem,
laudantur vteorum foeditas maior
oflcndatur,quorum
facies fame confeda
fuper
carbones
dcnigrata plangi-
AUegoncj.
tur,qu3e
dcformata non
agnofcitur.
Caiididiores
T^a^^arct
citis niue
,
nitidiores lacie
,
rttbicvndio-
rcs,&c. HabetecclcfiaNazareosfuosniuecandidiorcs&
laftenitidioresper quosabftincntium vitafignaturnix
enim de
fupernis
lac de carne
quafi
dc imis Pcr niuem
crgo
candor
vitaecalcftisper lactemporalium difpenfa
tio dcmonftratur. Habet
ergo
ecclefia
Nazarcos,
que per
contcmplationem
vitam coeleftem ducunt: &
per
aftua
^
lis vitae
difpenfationem
ladte candidius ad laudem crea-
torisnitentjutplerumquecosquicoeleftemuitamtcnuc
rant, uel terrena bene
difpenfaucranr,
uirtucum
operib.
tranfcendant.
Quia
ueroperfcruoremfpiritusantiquo
rum
patrum
& fortiorum uitam
fuperare
videntur ,
re-
fteadiungiturrubicundiorcseboreantiquo,Du.n.rubo
j.
..
ris
pulchntudo
laudatur flamma
defiderij
f qui
exprimi
'
*
turiEbur aiit
elcphantos
eflTc non
ignoraturSapphiro pul
criores.Sapphirus ^thcrei
coloris eft.vbi brcuiter tota Na
zareoru vita
cxprcflTa
cft:
quiaper
adione ad
fuperna
ten
dcntes&
percontemplationem prxcellentes,patresiu-
pcrarc
videntur : Sed
quia plerumque inopcm copia
fe-
cit; & felicior homoeft
qua expedit
mens
fspe
de fe
prs.
fumens.
NICOLAVS DE LYRA.
.y,
I tul
nutriebantur croceis.
Idejl ,
in veiUbtu
fuauibm
&
pMts
vnietnHebrp habeturdnfcarleto.
*
.mplexati
funt ftercora. in
mbrp
habetur, Vimos,ftcut
faufes
tn
byemtqni vejiimtnta
non
habent, inuoluuntfejimo.
i mzior cSc.
Quia
idololatria(]u^ vigebatin Iud^a,cum
I" ^'<^icontia Deum
grauius peccatum
ejt,
quam
Sodomia
l{ab,
4
^"['ponit
hoc de
grauitaf punttionis,vi
fitfenfus:Et
effcda cft
iniOltas./df//,^rjif ^?)
ta
cjuam iniquiias Sodomorum.Etfnb
'^'""'dhoc
duplex
rattotpnma
cum dicitur.
4
^u? fubuerfa
c&.ldefi,on
habens
longum
cruciatum,ft(Ht
ludd
ludxiin
Ierufalemobfeifi.Sec,<ttdacum dicitur.
5 Etnonceperunt
in ea manus.
Scilicetiaduerfariorurn.so-
doma enim
fuitfubuerfaper augdum,
&
ftc
bona ciuitatis non ra-
fueruntftbiaduerjaiij
.-
jed
bvna
lcrujakm raputruntfibi
Chatdai
totiliter ,
&
h^c fuit vna
pcena ludprum , fcilicct quodaducrfarif
Jui gai^dtnnt
de bonis eorum,
6 Candidiorcs Nazarci. Idefl , facerdotes
& Leuita diuino
cultw, deputati,e]iii
erant induiitineis
vifiimentis &
atbis.
7
Niue.
Emphatica efi
locutio , ad
exprimendum iutenftonem
alb(d ns,C^ aiidemfacit
quodfubditur,
8
Niti.laftcrubicundioreseborcantiquo.Hci*-^;
dkunt.
Rubicundioresauro.
* 1
Sapphiro
MOR^.AlITEI{.
ii
j
a
implexaiifuntfier.&c. Idcft.aliorum mala
cxempla.
4 i """"'
ftfe.f/JjBioMi.c^c.Inquantumdircftiusoppo-
niti:charitati.
^
6 Candi-
6 Candid.ores
J^a^^^rxi
eius niue.
Scilicet,
fucrtmt
pcr
cafti-
tatcm.
8
A(/i;d/r/a.perhoneftatem.
f [{ubicuiidiorcs.pei
charitatem.
1011
Glof. ord. &NicoIai
de
Lyra
lo
mis rubc 5 ,
corporis, poft
can
tfupcr
carboncs facies
corum,&
non func
cognitiin plateis.
fc;"**':f'"''"^'?'r
^
. .nd.m.us,u.o.ua,. . ,Fouud.ncv,nu.n .
, ^,., , / , .^.,
l^ w
"
_ KrcdinCni
adula-
^ lAndiiminfenfibilrs. ftfnlr, uiflcxibilc.
Adhxfit cutis corum ofIibus,aruit,&
fadla
eliquafilignum. nigredo,
tlBdit.j.c
a Vftbo
Dci. H
^E u..icin vctbi.
^fuTiens,
& vanofauori
acquierccnsfufcatur,
8c
c\nx
al-
A bcJccrc
vjdcbatur,dcnigrata
rordcfcif.vndefeqmtur
: Ot-
AUegorice.
mgruta
iji
fuper
Car .
a /JeTji^w/affl
.Nigripoftcandorem
fiunt.quiaamina
Dci luftitia fuam laudcm
quacrunt
:
quia
dclc
prxfu-
niuntvndc ncfcic- ... ...
t riinnrinnrrra
, f
Antiquo
um
p^trum
fortituaine &rp.ntuali
feniore.
...
ICS
rUUnrinpCtCa-
j^ CAminjcandotc
,-.) i,p,.
fuinttderc.vndeNcIifllcn.miumiuftuj, quupriusininguftavi,
tUm:5cpoft
i?,ncm .pxdutuad
viiJin,nanclunt:iiampl'ni.i<iuciiadmoitcin
b i
tcrporegemcntis
ad
frigus
a
tcboreaniiquo,lapphiropulchriores.
Heth.
Oenigrata
clt
i
' '"
. !_:..;>. .riM, ...,, u Fotiituainc viiioiyn.
t fMcAUtn
?>^^^. , . ..

*
tionis vanc dclccn
dit, vndccxtindlis
carbonibus
,
fimi- b
Xhet.
t
Melius fuit occifis
gladio,(]ua
interfc*5tis fame:
quo-
ICS fiunt
prOptCr ^p^nur;,
^ccienjrUiKn piiJicatiocefTai.eccleCanoniFnjaificat.
quod
dicitur:Noli
c
j^[^ j(^j cxtabucrunt
cofumpti
a ftcrilitate tcrra:.Iod.tManus
cflcnimiiiiuftus.
d
^
Ec non
jHtit cogmti
in
pbteis.in
latitudinc fcilicet vitx fxcularis . Nihil cnini
humani menti
anguftius, quam proprias
volunta-
tcs
abncgarccarnisdcfidcria
frangcrc
8c huiufmodi : &
indc intrarc
pcr anguftam portam
. Nihil aut latius
qiia
B proprijs
(cruirc
voluptatib.
nullis lubcflc
legibus
& hu
iufmodi.In
platcis
autcm funt
qui
fua
quxrunt.vnde:
U
MatJ.?.
b. tJ cU eiiim i$
umpla
v;a
qut
ducit ad >n rten. Scd in
platcis
no
cognofcunturquinonfuntquodvidcbantur,
quialmd
erant,&
aliud oftcndebant,vnde fequitur: Adhejit at.e.of.
Pcroflafortitudo.pcrcutcm infirmitasfiguratur.
Cutis
crgoadha:rctolTibus,quandomfirmitasvitiorum puta-
turfortitudovirtutum.
Heretcutis oflibus.dumadula-
tio
pro benegeftis
extcrius & intus vinutibus fociatur,
quibus
coniundis mcrccs amittitur: &
quia dccepti
adu
lationibusde (c
magna
(entiunr.cmendari contemnunt,
vndc : ir*ii
&fdci.i
csi
quaji
lig Culpa
namque
inlinfibi-
lior rcdditur ,
quanto quafi
vera virtus
)
laudatur , vndc
&
arefcit,quianuUaintusgratiavircfcit :quia
mulri du
corriguntur quafi lignum
infenfibilcs
funt,
& a rore
gra
tiae alicni a. andi funt:hoc eis
contingit,qui
altiora fe
ap-
petunt
& fandi videri
cupiunt
: iedoccuhe
vitijsdefer-
uiunt.hiin
plateis cogniti
funt.Noruntenim viri
fpiri
tualcs,quia
aUud fun t &aliud
fingunt
Candens cxtcrius
niuc
pulchriu.s,latenitidius,ebore
rubicundius:fed
qua
fi
lignum
aridum inrenfibiles funt interius : vnde
fxpe
ncc
blanditijs
nec minis emcndantur.
pjn^
b Me//f/iK;t. -.5:
Hieronymus.Quantumadcompendiu
mortis
refpicit
,
brcuior fuit
poena
fubito
gladio
occifo-
Q
rum,
quam
famc & fiti diu cxcruciatorum.
Hocin vltima
captiuitateludii paflifunt,quandolc-
uius fuit (ubito occifis
quam
lentis & diuturnis aftiidis
cruciatibUs:
qui
fame & fiti & cxteris
miferijspaulatim
confumpti
lunt.
Moraliter. Melius/Kit
. Melius cft fenfibus
gladio
verbi Dei occifis
cxtcrius,
viuentib.
interius,quamexaggeratis
virtutibus
fincpabulocharitatis quafi
fame & fiti
deperire.
Steriii-
tas.n.virtutu,abfcetiacharitatis,qua
abfentc virtutesani-
mxquafi inopiaveri panis tabefcunt,
ideo
fcptcm filij
\ lob
lob trcs fororcs
fuasvocantpcrconuiuia. Ca;'crici!
tutcs finc
fidclpc
& chantarenon fatiantur:
vndc;
aiiipe
'O'
pngnedine
rci>Le.,tur aii
ma,iTc.
Mtlius f^ t,
&(. Gladio verbi Dci
quam intcrfcdi^
meciufdcm
verbi.Hicnimocciduntur.vtviuaat: il
terficiunturv!
rcant.vndc.^
tegiadiuni i-
efi
ve-hir,ii ,, ,
aute
gladius
,
mors
pcr
-
vt vita I .
turcius.Elhli
pracfciditvitair,
cidit
aninuni ,
quo:
Gladimi
deuor
ibitmm! .
gladius
flamn
atquc
vcr'
cuftodicndam viam
ligni vitas-Eftgladius
limatu:, .^
tus,cuidicitur:'^e<ftrf
<'d7a^jni:r//.Maricquoq;atiir:
gladius pcrtrafiuit dolof, lcilicct,dc
pafllone
Chtifti
ecclefia dc his
gauder qui gladio
verbi occiduniut .
his dolct
quiciufdcm
famc intcrficiuntur. Illosl:
quos
famc vel fifi
pro
ftcrilitate terrx confum
Uit,
vnde : Mucam in ets non
famem pjnis wqi^cfuih
andiendi verhum Dei. Hac
famequi pcremptus
fiu
nx morti
fubiacebit:quia
noninfolopane
viuithji
Sicut cnimcx
duabusfubftantijshomoconftat, itac
bus vitamconferuat : caro
fuftcntaturcorporalicib,
animaverbodiuino,vnde:
Vancmnoflnm
quot^
o/>jy/;)(i(e.Vtrumqucenimpctimus qui
vtrc
die
indigcmus.
Sterilitasterra:,pcnuriaccclefii|
do
(magiftrisdeficientib.)diuini
verbiimbribu
funditur.Culpamenimfacerdotura,iSc
in fcicn
ncgligentiam
docendi
confumptio fequitur pU
c /0
/.Principium
vcl defolatio.
iTincipium
>
nis immincbat ludaiis
,
quando
vxorcseorum 1
fame & fiti
confumptos(quafi per
milericordia
langucrent,(5c
matrcsa morte
rcdimcrcnt)coxc
in cibos.
Lcge hiftorias,ncc
dubitabis hxc ludfl
giflc.Romanis
circumfcrentibus obfcfla ciuitatc,
d Maius muUerum .
Hypocritxconccptusanimi
'

coquunt&
comedunt:du fimularc
(quafi pcr
nii .
diam;
laudis
vclfauorisgratia
uirtutcsnouitercocc
pcnmunt,&
in cibos
decoquunt:qui
non futiira,(ed
lcntialucraquxrunt:&
duiii uirtutum
parcuntiui
bus.quafipropriosnatosfauorisadulationedccodc
medunt
.
Qui
bcne mulieres fuifle & talia
geffifTc"
bcntur , nificnimmuliebriafimulata; uirtutisi;, .
fedarentur
, conceptus
animi ad uitam forniati,
u
noncxponerentur
fauoribus.
Manus mulietum . In ecclcfia
quafipermifericorc
filios
fuosdccoquunt,
quiculminercgiminisli.
ignczcliuclinuidix
inflammantanimas fubd;
dumnimis iufti uidri
cupiut,& tyrannicapoic
primuntqui
forfitam habcnt Dci
zclum,fcdnon
li
^'du
NICOLAVS DE LYRA.
t^
X
Sapphiro pulchriores
. In hoc denotatur
pulcbritudo
orna-
mentorum ma.xime
(acei
doturr.
X
Dcnigrata cft,
&C.
prx fame
&.
mlfcriaf
&
fmiliter efl
hic
eniphaiica
locutto ad
expre/lionem nigredinis.
3
Et non funt
cogniti
in
plateis. idcflydifiinlU
ah
alijscom
munibus
perjonu.
4
Adhxfit
4
Adhafitcutis eorumcflibus.
Trcpter
diftHm
menti.
5 Melius fuit
occifisgladio. Ideflt
ninusmaltp
uivrem
cruciatum, vnde
lua.y.d.
dicitur .-
Sitfinis ncfii.
ore
gladiiyCjui longior cfficitur in.ariditateftcis.
6
Manus muHcmxn.
Idtji, qum ratwnefexus folatttffi
!>
ricordes.
*
Coxcjt
tM
l{
^ L I T E
I{.
I
Sapphiro pu. Per
Gontcmplationera ,
c6
quod fapphi-
T ruscft coelcftis coloris.

Denigra.tfl.
Icilicct modo
pcr
infamiam.
)
Et
nonfuni
cognitiinplaieis.
Nam
cffigicspatrum
dcleta
cft in cis.
\t^'!l*^'^
"'" '^'"''""
''^'^'"' "^^''^ autcm adliaifio fit
per
abftraaioncmcarnis,quxcftin
mcdio:
propterquodfi-
gnat obdurationcm
mcntis,
pcr
hoc
quod
deficit tcncri-
tudo
pietatis.
^ruit
t
^'ir
/j,
perdeuotionisdcfcdura.
5 Meliusfuic occifisgladio.i.
minus malc. occiGocrti'-
dio dicuntur
qui peccato
mortali ftan tc tamcn fioci
Jf
mi
daemonisgladio
feriuntunmortui uerofamc.qi
!|!
defcdtum
fpiritualis
nutrimcnti in fidc
pcriclitanii
6 Mauus r/.EccIcfie
paftorcs
debcntcflTe
matrcs

_
lios ecclefie ucrbo &
excmplo
in fide & moribus:<S
j^^
tcmporali
fubfidio
quantum
ad
paupcres
nuu:icntc
>-
aliqui per contrariumcoquuntcosanxictatisignc,
'
tescorumbona,&indeuiuentesnimislaute.
i
t
2.
Coroplc
[o'5
Thren.
Cap.
III L
1014
% dui fcientiam
.
Irta
aiifteritatedominationisquafi pro
\ iiiltiaadiirunr,(5c
infirmam &carnalem corum vitam
jj-,[is&incrcparionibusqiiafidentibusrodnnt.H?com
ni^ii
contntione ecclefix;
qux
eft filia
populi
Doi
Apo-
florutn
(dlicet,& fucceirorum abcis
fiunt,qui(eculari
aufcclefiaftica poteHate ty
nnice animas eXUrnnt,du ,^
TPndicatorutn fauore vano cffaminatomm. b
rOpinioue fna.
COfUpilCentia
innammati d c^ubditpsv 1 foetiisnnimiifneros.
filic
quos
lade dodrinx
mulicriitn mifcricordiu cdxeriic liliosfiios :
iiucre
dcbiierant, aduftiQ-
neaii(3ionisvexant.
a ^mpleuiidiimiiHS. Qiiia
coipletacftmalitia
lerufa
len, compleuitdiis fupcr
canfurorem fufi, Ccut c6-
pk<
erant Amorrhasorum
pccita,quando
dcleti funt.
jjuttramindi.fu.
Quia &
ipfafcdera
&
ipfa
fceicra
fuaftudit. Deuoratitfu.
eiHS.
Qai
non
i;ccepit
fundamc
b
T<ioncYed-derunt. Sccundum
ffteramrQuamdiu lerufa D
lem
aijxilioDci valiata, &
prxfidio an^clorum munita,
Hift<
iudicium & iuftitiani fccuta clhncc
rcges terrs.nechabi
tatores orbis credere
poterant
,
quod
in cam
ingrcderc-
turholtis:
cuiusicrasportarum dominuscofortauerat,
&finescius
pace pofucrar.
Sedquia
auerfae(>a domi-
^^Dum
carnalem \itam fubditorum
affligunt.reprehendunt, detrahunt.
b
lEcclefii. T Ar"o'"'""i *;'ucctfl'or'im.
facli funtt
cibus earum in
conrritionefilise
a
Tlniplctlspeccatis. nQua'''
CeWf iam ira cui latisfccit
pana.
populi
mci.
Caph. Complcuit
dominus fu- z
a
1 Honiinibus
pct
vitia effufis.
rorcm
fuum,efFuditiram
indignacionis {119.
a
llQui puero.! lobconfuniplit.
Et fuccendic
ignem
in
Sion,&
deudrauit fun
3
a fVera uae delltuiia. A
damentaeius. Lamed.Non credidcruntre- 5
a
fDzmoacs vel
quilibet.
h
fNon trantitotes.
tunquodeftChriftus.Vn-
b
gesterra?,&vniucrfihabitatorcsorbiSjqu6d
t
d:(imvidiljtt}erufalem,fieuit
a iDiaboIos&meHibtaeius. b
fVnde:Confoitauitdominusfeias
f Pratdicatotes vel viitutes. poi.iu.itum.
j
.1
art' f,
. . .
-
h
c>.v.iciiair
mgrederetur
holtis & mimicus
per portas |
ho Dci firmatam
,
non crc-
af..cMi.
- ,
T^ , duatquod
inercdiatur
ho-
lerulalem.
Mcm.Propter peccata prophc-
6
-
a f Hrilatorum.
c taium eius &
iniquitates
faccrdotum eius
,
a iFr.fti
velexemplo.
b
fPi>blicfe.
qui
cfFuderunt in medio cius
fanguinem
t
a
fQ^!
lulli effe
poffcnt.ii
doftores docuiffent. b fDoAores.
c ^Sinelumine Chrifti. d rA via vetitatis.
j
luftdrum.Nun.tErraueruntcarciinplateis: ^
JKpeeam
,
dicens,
quuficogno-
mi}e& tu,i]uia
non
relintfuetitf
in
tijpis juper
la.
Cmpleuit duminus. Funda-
mctahypocritarum
& he
rctlDrum dcuorantur ab
ignfurorisdominijin
quo
^
rurmctc dominatur
ignis
ind;nationis
eius, &
fuper
.
cosompletuseft
furor do-
ttiii. vnde lob: i^idi HJtum
firmtadiie,ti
nuiedixi
pnlchri
iMdfi eius
ftatim
.
Quamuiscnim
videantur
operibus
fir-
xna &
radicati,
ftatim coram Dco funr maledidli , quo-
rurcordavanis
laudib.&fauonbusinflammantur,vn-
de
lquitur.7\(o
crfci.rfp.re.cJrc.
C/p/fMii.Siiperecclcfiam completuseft
furor domini:
qu menfurampeccatorum
fuorum
impleuit,vndc:/-
fufiliconteiuio
Jiiper primipei:& e<.fee.&c. Etalibi. Q^uiin
forSnstflforMhnc.
Eff"uditiram
indignationis
:
quiapec-
jCaiiofumusefTufi.
Succendit
igncminSion. nonqui
luprApoftolosdecoelodefcendit, (edqui pueros
lob
cofumpfit.Habetenim
Dcus
ignes
varios,Guos
emittit
dehcfauris fuis.Cuius
ignis
in Sion & caminus in leru
falti.alicsinfiammat.vt
erudiat.alios vi
exurat:quibus
fu<enfisomnefundamentum deftruit,fidcm.f.
intcgrl
&
;ramomnin6fubuertipcrmittit. Vndemagisno-
..
litjquam lud^orum miferiasdebcmusplangere,in qui
bujgnisconcupifccntiifuccenfuseft,&ca;terorum
yi-
tioim flamma vorax vniuerfos
pofl^dct,&
oUa fucccn-
fa aacie
Aquilonis
feruet,& fornax Chaldsorum
quof
j curque rcperit
de Chaldaeis inccndit.
b
T^on
no Dco
fuo,cuius munieba
tur bcneficio.rcccflitomnc
prjdidi
u m.& fafta eft
prjc-
dahoflium.
2y
on crcdiderunt
reges
lerra.
0,-]]^^,**'
de
quibus
dicitur:
.Afliterunt
Epbe'
'
re^cs tcrrf,f:t prin.Cotiut
.in vnu:
vcl dasmones.fecundumil-
lud :
A^o
eii nobis cvlluciatiQ
(tduerjus
carnem &
fanguinenif
fcd
aducrfus
principes
&
potrfia
m,C<<.Habitatorcsorbisqui
^^*''
^*'*'
nefciunt dicere : .Adutna
ego
Jum,
&
pengYinus apuitr^
&c.
fcd audiunt : y^
fuper
omnts . .,
haii Aiorcs terne. Hi vidcntcs
P
' '
ccclefiam
munitam,
& auxi
ftisperportas Ierufalem,de
(^xxihnsdxcitnv.Quicxuitasme
de
por.
mor. rt an.o. Uu.t,in
por.fi.fi.
C
Troptcr peccata prophrtaru.
^
Secundum
litcrampropec
catisfacerdotum&
pfcudo
prophetarum,qui fanguine
innoccntcm in mcdio ciuscftuderunt
,
quse
difta & di-
ccnda funtciuitati
contigcrunt.
Allegorice.
autcm
proptcr iniquitatesfacerdotum
&
Principum
EcdcficE mala crebrcfcunt
,
qui lcgem
in
pu
blico
pcruertunt.iudiciainuertunt
&
fanguincm fangui
'
ni
addunt,repleti
dolis
iuftosopprimentcs,& fanguinem
innoccntemcffundentes. Noneft hic
exponendilabor
confumendus,vel
feni"ustripliciterexponcndus,&
in tcr
rcna lerufalem & in ecclefia ,
vt
vniufcuiufque
anima
ifta communis cft ruina.
d Erraucrunt ceci in
plaieis.
Scribx & Pharifaei cfFufio fan
'
guinepolluti:abintroitu tempU
(e
abftinebant,crrantes
in
plateis
non
lugentcs pcccata,
fed in
plateis
lalciuictes.
Errabant autem vt
ca;ci,putantesquod
talitcr
purgaren-
tur,fcilicetfitcmplumficabftincntesnoningredirentur,
cum
fuperbiam
iadarent;&
humilitatem
fingerent.
Te-
wt-./i;./iiflj.Laciniofis:fcilicet,induti
vcftibus& fciflis
qua
fi caci viciffim fefe tcncntes :
fequebantur
vt fub hac hu-
militate
populus placarctur.
Erraue unt
c^u.Ambulatvani appctitus,vtc^ci
in
platcis
Moraliter.
luce
f
Hiftoricc.
NICOLAVS DE LYRA.
^ l
!^OXerunt fillOS fuos. Vr, mmia anxietuns
fame.
1
-ompleuit
dominus furorem fuum . Hic
confequcnter
^ Jereamentatur
mifertampopuiex
deflrutiioneciuitatis cudici-
^''^^ompleuitdfisfurorem
fuum.-.
vind^S^fu^effeHunt.
3 uccendit
ignem
in Sion. ^^i erat
tenplum
&
regis
do-
tnicium.
4 "^euorauit fundamenta eius
idefl,ipfms ';ion,ijuia nonfo
Imdificta
qnt
erant in monte Sion,fuerunt cvmhufia; fed
etiam
mwalia,
cjua
erant
inpede
montis &circa momem,
vi habctur
fupr.U.
5 Jon
crediderunt
regcs
terras. Quia
:>domon
potcntijfmus
Ittit
km
mutauit
,
C" tarn
Jortitcr
rnnniuit,
quod inexpugnabiiis
yidiuur.
6
Proptcr
6
Proptcr pcccata prophetarum
eius.Htt
cotijeqienter
lan
g'ttir ir^diih miferi^ cuuja,et tjidnplex.
Secunda
ponituribi.
Cii
adhucrna efi occilio
innoctntum tn
leruJalePi,C^
maxme
timpo
re
Manaffe,vt
habetur
:j.f^g.2^.&
hoc
fiebat
ad intlinclnm & ex
hortatiunem &falforum ptophttrum
&
facerdoium,vnde
&rnor
tirn
ipftus
lertmia
quarebant.vt habeturfup.
26. ideo dtcitur hii:
Proptcr peccata prophetarum.Er patet
liiera.
7
Errauerunt ceci in
plateis.
Litera
ifia eft obfcura
&inuo-
luta,& multiplicitertxporiitur..AccipiaM
tameniltum modim
qui
mihi vidtnr
magis liter^ conjonare , fc
ilicet vt contiuuttur
literf
immediatc
pr^cederiti,quj; loquitur
de
punitione iniquaiiimtituri ,
quorum
aliqui occidtbantur,quidam excj:cabantur,& quantum
ad
ifios
diciiur.
EfraneruntcjEci./</e^,j/li
nequiter exc^cati.
^ I Pollii-
M
I{,a
L I T E
l{.
t
i
'ompleuit
dominus . Hoc rcferri
pofeft
ad
perfecutione
A.richrifti,quaipofteriorerit,&decadicitur
:
CompUuit
'ior.i.us
furorern
Juum
. Erit cnim
illagrauior catcris,pro-
ptcquod furor nominatur.
4
^-ideuurauit
fundamtiitaeius.
Nam
plurimi deillisqui
fu(:ntarc
deberent ccclefiam cadcnt
per
incoftantiam ,
qu
d
vidctur incrcdibilc
multis,ideo
fubditur.
\oiredidetunt
rcges
tcr-^rf. &fubditur.
t ii^dd
ingnderem holiis &intnuiiUi. i. Antichriftus.
t
Ter
t Tcpurtas
i^rulalcn/, Ideft,ecclefis militantis,vel
ad lite
ramciuitatislerufalem : nam ibi ledebitin
templo
Dei
tanquam
fit
Deus,vt
dicitur 2.ad Thefl^.z.
6
Vropft peccatJprofhetarum
eius &
iniquitatts facrrdotum
eius.
ideft,proptcr pcccata prxccdcntium
& aliorum ec-
clcfiae miniftrorum falutem animarum non
quaercn-
tium,fedqua:ftum.
t
Q.ui
tfuderunt
.
ipfos
malis
excmplis fpiritualltcr
occi-
dendo,ideofubditur.
7
Errauerunt
c^ci. ideft,
fimpliccs
Chriftiani ex
ignoran-
tialcgis.
t Cumque
loi^
Gloford.&NicoIaidcLyra
lo
f i4]iiiMci.
^
Vninoncl)
pix
fcl concbi^ia.
tlle m<>diai iii
i(',nem
zteinum.
b
vltravc habitecincis. Plie
t
Facies domini
a f \
pczdciiiniiis.
b f M.ifciind.>.
^VnJc: Rcfpcvit
dominus
Pi-triyrn.
diuifit
eosrnon
addet,
vt
rcfpiciat
eos . Facics
B
^lucc
carcntcs,
qux
Chifhiscft. & dum
ipfum qui
via cft
A
rciincrc
ncqucunr.quia
extra fc vani
fauorisgratiam
ef-
fundunt.tcncntcslatinias
vciullatis kix-
cxplcrcnon
va-
lcntcsviasvitjc, quia
vcftiuntiir vitiorumvctulUcc,cIc
quibusbcnc
(ubditur:
Rtcrd.tepopu
it&c.
Eit tnerunt ixi I .' olaieis. Itt
ccclcfia
faccrdotcs & dodo
rcs
fanguincm
iuftorum cf
fundunt
,qui
iufli
cflcpof-
fcnt ,nifi
corum
ncgligtia
dcpcrifl"cnt,vndc:
>'< /- <'
tiamris inifij niiuttMes
fxas
a
fanguincm
e<5 de ma>iu tua re-
quiram.
Quia fcilicctfan^ulj
cius , idcft ,
pcccatum culpa
Jaccrdotum vfqucad
mor
tcm ctfunditur:Etf2pcqui
vidcbantur
iufli
cxcmplis
prxlatorum
&
doarinapra
uitatispcrucrtuntur&
pcc-
cati
fanguinc
polkiti
mo-
riuntur.
Indcfacerdotcsdc
prophetx
caeci crant in
pla-
tcis ,
dum latam ,
&
fpatiofam
viam
qux
ducit ad mor-
tcm
apprchcndunt:& anguftam qu.x
ducit ad vitam non
introcunr,
ncc
aliosintroircpcrmittmu,
6:
hoccll,
fan-
guincm
ijflorum cfFudcrunt in
mcdioeius,ideft,
cccic
Matth.xj.
.
jj^
quajcft
Icrufalcm vcra & matcr noftra. Hi cum tcm-
plum Deifanguincfuopolluti ingrcdincqucant,tcnent
laciniasluas,idcft
difciflam vetuftatisfux vitam.Tcncnt
aut inuiccm lacinias fuas.vt
cum < tms cxco duca^um
prxbcat,
atnbo in
foiifan.
cadunt.
Hocdcplorat prophcta,im6elcdto-
rumconciototacpin fpatiofa
via
ambulaiucs,
&vitam
vctcrcm duccntcs vias vitx non
apprehendcrunt
& fuis
fcanfraclibusimpcdiunt,c^ci fcfcfcquuntur, qui
Chri-
flura vcram luccm fuam
fequi dedignantur.
M/ftiei.
Errjunimt acii
p/<i<ai.Hxrcticorum
c^citatem
deplo
ratqui
rectum
fcripturarum
tramitem
rclinqucntes,
&
catholiccfidei
rcgulam afpernantcs.latitudincm
erroris
'
eIcgeruntpoIlutifanguine,quorumanimasdeccpcrunt>
& cum caiholicam ccclefiam intrarc
dedignantur
, laci-
nias luas vjciflim
ampleduntur,l'cripturaruni
fd.fciflSo-
ncs.
quarum
fraudulcntcrpanniculos
furati funt.
Hiflib a
^e
Ciue. Dcflct
prophetafcclcra lud^orum quibus
etiam hoftcsinfultantciuitatcm
ingrefli
clamantes:
lie-
cediie, criminibuspollutia
fanduarioDi.:i;./iAjc, jnca-
ptiuitatem
:
A^o/.tf f<n^t)-e,rcligioncm
,undc
prophcta
C
fubdit,
/r^fl7<wr.fcilicct.inimici,& vtnquecowTwot/.ilU
ad
iurgia
,
ifti ad
lachrymas
, D.xerunt inier
gmtes
, &(.
Vcl
Vd luda;!
hccdixcrunt,vel
d;:
gentibu"; aliqui.Intc;
tcs cnim Dcum
vcrunrrcliqucrunt,
&
idolacoluctiu
vcl
ipfi
fortaftis intor
gentes iurgati
ruiit,(Sc
fanguincp
lurialijsclamaucrunt: fCfe/tf^Qiiiatanquamiufiial

afpcrnati luntivndcintcrcosiurgia
&
("cdirioncs.
[
\.cf(/(rf.Hxrcticico"
fVplt>t'''tit.
b TP-cotij fubditorum, Qjianolrbjnt.
polluti
funt
ranguinc:t cumqucno poflent,
tcnuciuntt laciiiias fuas. .Samech. Rcce-
I ^A'">l'i'.
l' 'N-
nospolluaii.
c 5 ^d con.imilc5.
dite
polluti,
clamauerunteis, recedite,
abitc
a 1
jjuimen;al>ei. ^rrotali
correikioie. b
fideo.
nolite
tatigcrc:t iuigati quippe
funr,
acom- 6
1Gciiiil.-s imerquo.,.
i i^'cs
numcuUoibUf^hemadi
fidcm
catholicam,& n
mcDonatiftc,
>5cquic,-
roslcvocantclamant.
(if fl
oirt.Quia nos nv
vosimmundi.
>((,/(>'
t,,
ncinquinctisnos. Hi
fe
iurgantundiucrfisc
bUS.Co/nct/j;;n',qui3i!
flarenoluciunt,
mou.
moti:
ciixcrunc
intergcntes:
Non
t
addet 7
aboricntepedesfuos,
b uaveivindiaa. 8 nctunt iu
Babylo
conftrucntcs
lup^,
rmilinguis
diucrlisd;
fi funt vnde
fcquitur:
domiiii
diuiftt.
8
9
lO
1 1
12
Mattli.t;.b.
l{eiedite
.
Sxpeinect
cxci
&pollutinco
grcditcmplum
Dciviui &
facrisparticiparcii
quosalij (quamuis& ipfipolIuti)quafizcIoDd
d
ciunt,
qui
iufti
vidcricupiunt
,
quia
nondiim nun
funt.VndccrcdofupcruiIioobiurgantcsdicunt.Rc
tc a nobis & a facramentis Dei. Ite ad eos
quorumi
forteseftis.
Nolitctangcre, (acrofanctaqmbusinJ
cftis.His & huiufmodi alioscrimmandoiuftos.ciM
dcreconantur
. Inde
fxpe Utcsgcncrantur quia
nor
cundum
Dcumcorrigunt, fcdalijsopprcflisfanclM
videri
appctunt.vndefubdit
: i'tna'i
fuu qwppe
^ o,.
/><. Priusenimcommotiiurgantur,dcindeacriusc(
moucntur,
quia
non ftant in
eoqui
id,;m
cft,&
cum
qucruntqui
pax vcraeft,
proprcrcafubditur:
./(?
j
hon addit vlna.&c.
quia
vbi
pax
& croncordia n<
eftc non
potcft-^w
m
pa ef.iHns
tli loc tse
n<y&c.l
tcs
namquc pcr
tales nomcn Domini
blafphcc
b Fiicies domini
diuifit
eoi.Q.d.quia
facics faccrd'
erubucrunt,im6Deum
in
ciscontempferunr,nc...
in fuisSaccrdotibus reucriti funt:idc6diuifi (untal
Domini,quia
cxtcnditmanumfuaminretribu;

uififlmt,
quiaalijspcr
orbcm
difperd (unt, alija.:..
conucrfi f"unt,ncc
Deus miferctur
corum,qui
lcnui
fcrti non funt:
prophetarum
fciliccr& ("accrdo*
;
Facies d:rrini
diuijii
eus .
Hcreticoru diuerfiiasa.. .
quidiucrfispugnanterroribus necrccipiutdoftrinij
iholic^ fidci,qui
nec fibi
coueniunt, ncc Catholicis
<^fac
NICOLAVS DE LYRA.
^
I PoUuti fu nt
fanguinc
Scilicetyaliorum iuflorum occiJorurHf
qitianon
ndentes
poncbant pedes fuos
ita in
fanguine
ftiut
in
alijs
locis.
3
Cumquc
non
poflcnt./.rfflc
incedere.
.Aliqui
libri hahcnt
hicadditumilnirare
fe.d
non
eji
in Hebrxo nec in libris correciis.
3
Tci\\lCT\int\acim3iS.fdeJi,apprehenderettritaueruntorasue
flimentorum videnttum,
vtftc
exirent dc locis
fanguine repletis,&
ipft
Tidcntes&maxim^prdphettefjlfi&faccrdotcs
non
permitte-
bant dicentet.
4
Rcccditc
polluti.
Quia quamuisfecundum
veritatem
ejfent
iufti,tjmen a matis
rfpuiabai.turinKjui.
5
Nolitctangcrc./'.or,nenjj/twvf^ra/n<;(nfWf
.
Etper
bunc nnidam de taiibus dicitur
J/d.65
.a.quia
dicunt:RcccditC
a
mc.
amc,
non
appropinquesmihi,quiaimmundusc$.
6
lurgati quippe
funt .
7\((?
emm
fujfciebai f.iljis
6
JaccrUoiib. mjius
afjligere faHiSffed
etiam
affiigebani
iurir)(is.
Etquia
tale
facinus
trat c.vecrabtlc et
apud
C(
(juorvm
notitiam dewtii: huc execrabiU
fiHutti,
ideo
fubd.iu.
7
Dixerunt
intcrgcntes.
Diiium irimm dtteliavtes.
8 Non
addetvltra.yt.//"f
Omj/<ii^o(-w.
y
Vt habitct in eis.
propter
malitiam
ipfoiim,
idr.n
10 Facics domini. / Hebruo babetur. ira
domini.',
eadem
fententia.
1 1 Diuifitcos.
Idfji,in diuerfis
terris
d/fperfit.
1 2 Non addct vt
rcipiciat
eos. reducendo eusadtcrrm
f
1
3 Facies facerdotum./.^ooOT
de
quorum
mmtro
en
"
cuiu^ verba
inaepatiua
tioii
receperunt.ftd
midla
opprobrii
^''
tupcriaeiiutulviunt t
vt
putetptr Jupradici^ inplmbus^oci
CT
0\i
^
.A L I T E
f{^.
3
Cumquenon poffent. Idcftingrcdi
in viam falutis
pcr
fcipfos.
}
Tenuerunt lacinias
fuas.
Qiia;rcnfcs
a
praedidis
faccrdoti
bus &
prophctisdirigi, ficutcaecuscorporalitcr
tcnet la-
cin iam dudor is fui. Scd
quoniam
inter
ignorantes
funt
niul ti
panpcres
a
quibus
non
fpcratur tcmporale
lucria
,
idconon habcnt a diftis faccrdotibus &
prophetis
confi-
lium.fcdmagisrcpulfioncm
&
vitupcriu,idco
flibditur.
4 {'neditepoUiiti.Vi
fint verba
rcpcllentium
diftos
pau-
pcrcS;c6qu6dnon(pcrantindc
temporalc
lucrum . Scd
quo-
quoniam indealiquidiuitcsfcandalizantur,idc6l^'
-^
cxcuiando
dicuntquod fcquitur.
5
7N(o
a'.ldet vltra vt habittt in eis. Scilicet Dcus
. D
nj
enim,
quod
non
rcpeUuntcos propter pau pcrtatcn |
w
proptcr
obftinationcm eorum in maloidcolubditii
6
Facies domini diuilit
eos.
pcr rcprobationcm:&
fic
ji"'
tcremusnoftrumlaborcm.
,
|
1
3 Faciesfao
rdoium non eruhuerunt. Scilicct
dcUOte f
jJP*
ribusconfuIentium,im6 fatuosrcputantcos,c6qci'
'
borantcircatalcs
perlbnasa quibusnonhabcnitc
!*>
ralclucrunj.
1017
Thren.
Cap.lIII.
1018
% fa(;;scathoIicorum
facerdotumnoncrubucrunt.nec
\ ad't
vltradominuSjVtrefpiciatlicut nonrelpcxit
ad
Oi
necad
muncracuis.
lurgijs crgo
comoti lunt d fta-
ticcreds
iidci, vnde iubditur .- Cum alhuc
fihftiiertmus.
cies
domini .
Qiudam
in ccclcfia Dci timorc abiefto
facs
facerdotum
iioKrubuerunt, c^
afaedomini
, &
ab
a vultus cius
diui
funt ab
his,
jcili;t,qui
vocati
funadvitam.Nc-
qu
enum
miferti
funi
praeiatorum,
fcilicf,quiinomni
bus is codolcntes
a
fQtiorumdign
tasrcuffendi.
Quibus ptzrentibus 8c
corrigentibut peccauerunt.
b

DicePt]Ui":Quis inffinutur.St
ego
non in 8cc c f
Cum lit miferand.i foncftus.
facerddtunoerubLicrunt,nequelcnum
m/ierti funt. Ain.
k Tln carnejin fidt. b
^A
veto lumme c
^lnceniionibus lerrenisinlixtenies.
d
TQuodin
vanum
fp-rsuimus. ^Exa^gcratianf
Cu
adhuctfubfifteremus.Dcfecerutdculinoftriadauxiliu
2
i
f ;^iui'Cs,jiotentct,
vel
hircticoramj^rincipes. ,
noftrum
vanum,cum
rcfpiceremus
attcnti
adgcntem^qu? 4
" - -

' ....... ...
^
ylulate
miferi
, Cf plorate
fnper
miferrh
qUitadfienient Dobir. hf
nccfenecaliospofsutfaluare.Imo malediausols homo
quiconfiditinhom.&c.PoiTunt hacc&de
hareticisco-
uenienteraccipij&dchisquiineorumconfiduntauxi'.
iijs,
quoruni
oculi dum falfa in
Icripturis perfcrutaturj
a veritatc deficiunc
adquoseorum
au
ditores.quosfalua-
rc non
polTuntjiii
vanumoculos dc-
ficientes
dirigunt.
Vndc cx
pcrfona
gcmcntium fequi-
tur; Lubricauermt ve
iiigia
nofira
. &c.
b Lubricautrunt yt'
D
t
t
<
^Q^afl;Turo!usl.iluadomine,quia
alius Bon
potelt,
fed.iuxilium noittumadomino
q'iit'ecit
coctum dc terrain,Stc.vnde :
Malediftusquiconfidilinhominc, Scponn carnem
oiadiium Cuum. b ^''ai via illotumceneb.Sclub c l^ Non
h.vafapra petram.
coo^fcendunt.No
b
/alulrc nos non
potcrat.
Sade. t Lubricauerunt
veftlgia
J''
.^',?ww^M.Cogruit
tS (lam terriDllC j
Tvoliipuium.
b
^Duaircelencoai[>lentur,dumlccutis
"" """""'^
fit f:Crd0teS COn-
, adr,.d^ccmarbor.^i..,nitur.
tcmcrc,
necfacies
noitra in
itinereplatearum noltraru,appropmquauit
hnis
COrlTl Crubefi^ere,
tRetiibutii n s a 1
KutcoinpleiisAmorih.rorumpeccaiisveniieorumnnis.
jdcfliilismoncnti-
c
noftcr,cdmpIctifunt
dicsnoltri,
quia
vcnit finis nofter.
busi: videntibusa
fcclabus
non cct-
farc Dc his enim
donnus
dicit: Qi vos audit,yne
audit^qui vcsfpernity mefper-
.nUi\.dc{abdillir:t{pn'addet
vt
rtfpi(.i^teuS,vcno<t
lonui.rtan-
tur i:
fduentur,qi4ia
facies
domiiu
diuilit
eus d
fan^is.Hxc fa
cies;fpexit
Petrum
,
& conuerfusaraarefieuit & recc-
.
ptu;.n corporc
mcruit audire : Vetie amas me
,
pafce
euet
wfaHarcautem
diuifioplene
fict in iudicio diccntc do
miri://e malediHim
ignem ^iernum,
tunc facies Dei ira fci-
.vel vindida in
igncm
aeternum diuideteos
quia
fa
..i..sicerdotum
cotempferunt
, ncc fenum miferti funt.
Etntandu,qu6dI'uprafacerdotcs quafi homicidasplan
xit.chicfeparantur
a
facicdominiquinon
detulerut
cis.aamuisenim mali
fint,non
funt
conftcmnendi,
fed
illeiillis colendus &
honorandusaquomifli
funt.
a m
adhucjub/i^ietcmifs. Luget
crrorem mifcra;
gentis
quanagisfperauit
auxilium
Aegypti&Pharaonis qua
De cuiusoculi
profpiciendo
dcfeccrant ,
dumgentcm
qucTiec
ie nec aUos faluarc
poterat,cxpcdabat: quod
fu
praxpofuitlatius lcdhicdeploratamarius
.
im adhuc
jubfistetemns , &c. Vox cft in ecclefia
plan-
gcriumqui
fevana
fpc
ladauerunt fecularibus
nego-
ii]S)Ccup3ti
, fed mortis mfirmitate aut
qualibet
tenta
hxclamcntatiolu
d.Tis,qui
fub articu
lo mortis fcelcra
fuareuoluunt.Scd
prophetaomnes
in
fe
transfigurat.om-
nium lcelcra tan-
quam
fua
deplorat
ga
tam amara &
infpcrata captiuitas
defsuitin
gete
fua.
Lubricaueruiit
vejiigia nofira
lu itinere. Vox cft harcticoru
fcro
plangentium , quia vcftigia
eorum in
fcripturis
fa-
crislubricaucrunt,
&
quialatam viamarripucrunt,dii
catholicorum
patrum rcgulas
tencrcnoluerunt, nec
viam
quae
eft Chriftus: fed
vnufquifque
a rc(!lo tramite
defiexit,fecutuslatitudincm
fuscperucrfitatis,
Philofo-
phorum
etiam
rcgulas ingcnioli
fui
igniculo
tentans,&
impudcntcr vituperans.idco
lubricatescadunt in mor-
tem,& fceleribus
complctis
vcnit finis damnationis.
Lubricautrunt
vefiigia
nostra.HxC
quoque
in CCClefia iu-
rc
planglmus
, dum cos
qui fpleadide
&
voluptuosc
vi-
uunt,refpicimus:PlagimuseorumIafciuiam,quiIubri-
cam fcdantur
viam:quia
non funt fundati
fupra
firma
petram,vndeplangcntcsdicimus: Lubricaueruritveliigia
no
jira
. Nifi enim in
plateaspcdcsexifrcnt
,
a rcfto tramitc
non
lubricafrent,vnde:jr/
citd
inplateas.Qni
enim latam
&
ipatiofam
tcncnt viam,antcoculosfummi
iudicis ex-
tra
lunt,
gcorporc
in ccclefia funt. Lubrica funt
platca-
rum itincra &
procliuia
. Hxc fc euafifTc Dauid
gaude-
bat,diccns: Statuit
juprd pe.pi
. me.&
di.gr.
w.& alibi: Qut
per
t expeftare-
mus.
Hlftorlce.
1
Veftigi/s
no
lirijita infi-
diabantur ii<
non amt>ul.i-
remus in
pla
teu noitris.
E
Moralitcr.
Allcgoric^
Lucr^.e.
^
. .... _ . .
Pfal.j9-a
tiocprauenti,inueniunt,fenon folumdcccptos,
led
Jecn pe.rn.tanquam,&c. Vnaeftplatcarum
via&Iutulen-
Ibid.i7.e.
erim ca:cos. Cum adhnc
fubfijieremus
. Subfiftil
quifquc
qodum
viuitin
carne, redam fidem tenet: & fi
operi-
']bujiOHimplet,fcdaliquatadusmoIeftia,
inucnitocu-
ios
josdefecifre,quos
ad caduca & labcntia
intenderat,
^ vanmquarensauxiUum. Qiiantomagiscnimintctio
coris in rebus
figitur terrenis,tant6
ab intcrnoluminc
&
pigucdine gratiae marccfcit, vndc bcne reuerfus
plo-
rat,<cens.-
Defccerunt
oculi
noiin
ad
auxilium, &c. Cu
rclpi-
ccraiusattcntiadgcntcm ,
&c.
Szpecnim
in diuitibus
&
ptentibus
fpem ponimus,quibus
lacobus
apoftolus,
^lulate
ta in
qua
non ambulatur finc ruina:ideo
congruc
anne
&.il\lI:appropinquauit
fiiiis,(!^c.
c
Completifunt
di.
Completio
enim non
fempcr
in bo-
noaccipitur,fccundum {[[iid^tipndum
funt compteta pecca-
ta .Amonb<eorum,
quorum complctio
finis fuiteorum &
exterminium.ficut hiC
dicituv.CompletiJuntdies nofiri,eiuia
>e:DiescompIentur,dum
fcclera& menfura
patrum
cumulantur,& vcnitfinis, qui priusappropinquauitil-
lis
completis.Appropmquabat
autem dum
complercn
tur,&
fccurisadradiccm
arborisponerctur.
a Felociores
F
Gcn./j. 4.
NICOLAVS DE LYRA.

wwp-M
ei intu
lerunt,vt
pattt per jupradiHa mpluribus
locis: &
idtmacicbant de
alijs iufiis , potejt
ctiam
h^c
litera aliter
exponi
ftfcrjdo eam ad
Chald^os,
qui propter
malitiam
ludforum
ah eis
tognam
, vtpr^diHum ejl,jic tontcmpferunt
totum
poputii, quod
10
tferebam a^cui ratione ordinis aut
ftatis.
^
*Um zdhucHic
poniturfecunda caufa prfdiHe miferi^
lu-
^.f''*i'.<juefuitvanaconfidentiainauxilio
^egyptiorum,
vtfre-
9*Jr
diaum eil
iuprd,&
hoc
eji
quod
dicitur : Cum adhuc.
'^(lintequam
ctuitas
efjet
capta.
^
^efcceruntoculi noRn.
ExpeHandocu magno deftierio.
i -d
auxilium noftrum vanum. idefl,
ad exerdtii
Mgy-
ptiorum.
MO[{.ALITEI{.
t
'>?f/fn.fcilicet,pauperum.
T
''/'/nt.Quibus tamen
proptcr
a:tatcm cfTct mife-
ranum.
I
madhuc.
Ideft,adhucefIemusinaliquafpebona
ae
(ttis
pradicatoribus &
prxl
atis.
i
^ffcjrmc
ocuLi
noyfrj.QuianuUiiauxilium
habuimus
>c,jdeofHbduur.
6 Lubti-
ptierum,
4 Curefpiccremusattcnti.
.Advidendumftveniretadle'
uandutn
obiidioncm Chjlaprum.
5
Ad
gentem quac
falua.nos non
potc.Quiaftcut
diHum
efifuprd 3 y.b.ium
exeicttus
.Atgypii ejjet
tn via veniendi in attxi
Itum
ludprum: redijt
in
^e^yptum
timore
Chaldprum fibi
oc-
currentium.
6
Lubricaucruntvcftigianoftra.
Tartimtimore,partim
fame: quiatimidiorfame conjumpti
noninceduntfirmtterjedlu-
bricando.
7 Appropinquauit
finis
noftcr.7de/t,morr, quia
multifuc-
runt
occtJi,& retiqui cafUuati,quf capttuitas
tft
mors ciuilis .
it 1 Vclociorcs
6 Lubricaueruntveftigia
no/rra.
Vtfint vcrba
illorumqui
nonpoffunt
habcrc confilium & auxilium a
prjedidfis.
Etquoniain
hocapparct magnusdefctuscharitatis&
abundantia
iniquitatis, fignu
cft
appropinquationis
ad-
ucntus
Antichrifti.ficutdicitur Matth.z^a.idcofubdic.
7 .4ppropin^auit
ftnts nojter
.
Quia
finis mundi
fcquitur
aducntum
Antichrifti.
Etquoniamfub
Antichrifto crit
ir.axima
pcrfccutio.Scquitur.
t
f^tlocio'
loio
Gloford&NicoIaideLyra
iczc
A
KAoiKt;.
BUralim.
% f^elockrtt fufruTit
Ylxc
hyrcrbolic^dcIiidjBoriim
ini-
ir.icis diQa funt.ficut
Saul & lonathas in thrcniy Dauid
vclociorcsaquilisfuiflc
laudatur.Forfitan
regcs&: prin-
Cipespopuli
qulobfidione
Chald^orum
cualcrat maio
fi
vclocitate
ab his
quos fugicbat,captos
cllc
Cgnificat.
.
Velociotts. Hacrc-

f
A
petfon'
aduftrstiorum.
tvukiK&iia
ris.
fo<lcrunt.
Caph.Vclocioicsfucrunt pcrfecutorcs
noftri
aquilis
coeli
a
tlnfpeculaiegiiniiiispoliios.
b
fQuiapejcutilmpaf'.& iiil|ict
oucs
gteg.
c Moiiacliis& rrrniiiis.
fuper
montcs
pcrfccuci
funtnoSiin
defcrto infidiati sut nd
a
fDcquo:Spiriiuin
teduin
ipno;4(C.
. b
ICordecicdicuc
ad iuni.orcauie titcunfcflio
adfiluiem. c^neiriliui. flofiis.
d
fCiuafi
loiius milciiilol-
tium,in.Chiiftorpeteir.us:iltum imiiemur,c]ui captiis
c!i
pio [>ecciiis
noliris.
e
fQut
peccaiuo^on
trcit.
bis.Rcs
Spiritus
t
oris
f
nofti i Chriftus dns
captus
cft
f
in 6
a
fK.cti:gciaiionis,vnde:Sub
rmbiaalarumtuarum fiic. b fAdunati
gCMib'Js,)vi
iiai vnum
ouile & vnus
palint. f^An^e
moitir.
^ccqatis
noftris :
t
cui diximus
,
in umbra tua viucmus in
Iiatt.r4.e.
AUegor.
M3tt.4-<-
ticifcpc indifputa-
do vclociorcs
funt
aquilis
cocli, i. do- a
florib.
plcbis.quos
pcrfcquijfur
fupcr
montcs
fcripturam
fdhccr.&dodrina
apodoloru
& fan-
florum
patru,
crc-
mitisifidianc frau- b
dibus & mcllifluis
fcrmonibus.
c
Nota
quantisvr
gcmurmalis.
Inoc
cultoinftantinfidix.In
apcrtofupcr
montes
fasuitper-
fccutor.vt paftorcs
dcijciat ,
oucs ftcrnat. fecundu illud:
Tmuriam
paslorem,& dijpergtniur
oues
j^regts.lndc fequitur:
Spiritusoris,&c.
^e/ofiorej.Quiaprophcta
oTum lamcntationes &
pcr-
fonas &
proprietates
in fe
transformat(omnibus
fadus
oia)plangit perlccutiones ecclefia.cuiuspcrlccutores
aquilis
vefociorcs funt. Immundi
fiquidcm fpiritus
ve-
iocioresfuntncquitia.fraude
&
agilitatenaturaiadlace
randum & dcuorandum
quam aquilxcoeli,
i
prjedica-
torcsad
eripiendum,de qu.\biis:f^lfici4nque fuei
u
corpus.ibi
cogr>.n.ib:intui
&
aquiLt.Qaiivhi
mcmoria
paflionis
Chri
flicclcbratur,&panis&
vinum
per myftcriumfandK
orationis in
corpus
&
ianguinem
Chriili
trasfiguraiur,
aduolant
aquilaceoeli quafiadefcam
> vtde monte cius
vitampcrcipiarir.
S:d velociorcs funt aci-e
potcfiatcs,
quia
non cft
fuper
terra
potc(hs,quac compju^^tur eis,hg
f
ugiunt
&
quairunt qucm
dcuorent;. ir.niy. ,
je
Grcgorius Aquilarum
noic infidiatores
fpiritusex-
primuntur
Icrcmia
attefiantequiait.^^e/ociony.^r^.perfe
cutorcs.n.noftri
aquilis
cceli velociores
funt, cii:m tanta
contra nos
maligni hominesfaciunt,vt ipfas
ctiaaereas
potcflatesinucntionibusmaliti.xpra^ire
videantur.
y
</7
mu>i
perfe. (unt yios.
Quia
dum ad ecclcfia:
resjimi-
naextollimur
,acriuscosadpcrfcqaendum
cxcitamus,
ncc in
(pccula apoftolici; fcdispofiti fecurifunt:quia
quos fuper
montes eleuatos
videnr,vtc^terosdiligetius
in(picicndoconfcruent,5c adculmina virtutum
prouo
ccnt,tant6
audacius (Scardentius infeftant.
/.
atjerto inftpaiijnnt
in nohis. Per deiertum vita mona-
flicaaut
crcmiticafquxindefcrtis
& in
folirudinibus,
agiturj dcfignatur/iontraquosquafi
athletas fortiores,
inui-
inuifibilcs faiuiunt hoftes. Sed
quia fccularibuscn
pcditijContra
hoftcstaium folicitifunt &
circum
idcooccultius infidiantur illis
quos
vident
latcrc
culris.Scdqui (upcr
montcscxaltaticniincnt,cxr,
manifcftis viribuscrebrisinluhibus fuftingr
Hisa
c?li fgpehof:
fDocmoneshiretici.
b
'DY^^T-busplcb;..
loClOrCS futlt
cipicndum,
adcauendun
aquila;cdi
c
nicntcrdicin
dclpcdis
tcrr
calcftibus
l'p
tur. Notadui
g7
0uibus&'.
vclcquisvcl'
ribus
velqii!
bct auibusn
cuntur veloi.
oc.
fcdaquiliscc
dc
ilihiiOrexperditns
fa&us e(lpopuh>smcus,p4ion
eos
,
fecerurrtijue vagar^
in montibus :
q
ui fcilicct dc ii.
collem tranficrunt obliti cubilis fui.
b
spiritus
oru.Sicut ex hoc aere
fpiritum
ducimi:
adipfum
rcducimus& indeviuimus ,ira homc
rior,pcr
fidcm
fpiritum
Dci attraxit;& inde viuit:
fus
ei,quod
viuit
quod
bene
facit.quod orat.quo
tatdcnique
omnia bona fibi afcribcndo rcddit .
spiritus
oris nofiri.Hxc ludxi de lofia dida
putan
iuftus rex non
pro
fuis , fed
pro populi pcccatis
c
fit,in quo (pem pofuerat.cuius
alas
vbiquc gcntib
poncbant.Sed
veriflfime Chriftushic
intelligitur,q
peccatis.humanigcncris,
non
pro
fuis , a lud
6c occifus eft;cuius diuinitas notatur cum dic,
Spiriius owna/in.Spiritus
enitfl
dicitur fihus (ecu
illud :
SpiritumreBum
innoua in
vifceribus
meis . H
"
infinuatur,cu:tnfubiungitur;
Chniitis dominu:,
enim vna
perfona
cft homo & Deus
,
vbi Chrilk
tur
jDcuscapi.dicitur
:
spmtus
oris
miiri
. Chrifl
nedicitur ,
quia quem
corde credimus,orcconfiu
fecundum illud; Corde creditur
aitniJhtiam,ore
.:
Oriseft
afpirarc,& quod infufionegrati^afpiian
cipimus,refpirando
confitemur.Scd eorum
propt
vox cft
,
qui
ita habent in ore verbum veritatis
qu
ci
Chriftus,ficut & in cordc:
quiacx
abundantiacot
^"
loquitur.Hiccaptuscftinpcccatisnoftris,
vt&nc
-
pcccata dclerct,non
pro
fuis:
quia
qux
no
rapuit,:
Jit
cui diximus.
C In vmbra tm vi.in
gen.^a ipfc
eft
cxpcdatiogetii
fr
men Abrahse.In
quobencdicetur gentes
terr,in
^
phcta
cordc crcdcbat & ore
^^fcrebat
. ln vmbra ti
^c.Veturus.ncrat,vt cugcnubusludxosfaluarei
*
NICOLAVS DE
LYRA.
1 Vdociores fucrunt
pcrfccutorcs
noftri
aquilis. Quafi
dicat pa>t(t aut nulli
poterant e^u^tre
ab eis.
2
Supcr
montcs
pcrfecuti
funt nos . vbi credibamus
cjfe
tuti
prortn
inacccllihditaiem loci.
'
3
In dcfcrto infidiati funt no.
Quafi
dicat
nSpatehat
nobis
tlicjuis
lo(Ms
fugicndi.
4
Spiritus
oris noftri Chriftus .
Hic
confequenter
leremias
lam'otMur
lufixmortem
. Circa
quod Jcicndum
quodfecundTi
He-
brxosidaefilitera; Spiritusnaris noftrx Chriftusdnica-
ptuscft
in
fofiseorum.f/o(y/icc.voon^:Spiritusnarisiio
flrx
Chriftiis,&C.f'tt
in
bominihus
refpiratio fiatper
os
&per
rMris:.umen dla
iju^fitper nares,efi
melior
fecundum
Vbilojophii.
Ulis auicm
rejptratio ejt vitf human^faluatio,
quia ipfo deficien-
U,defictt vita.Dicit
ergo
leremias
inperfona populi
ludx :
Spiri-
tus
M0\UL1TE\.
A \
^e/of/orfjfwfrMntpcr/fCHrorerffo/i.EtloquiturfcriptUra
'
dcfuturopcr modumpracteriti.
4
vfM/Kf orjr
no/m.Hocliieralitcr
cxponitur
de mortc
C hrifti Moralitcr autcm
potcft cxponi
de
paftorc
bono
Chndivicano,
quiciuscxcmploinperfccutionibusno
fugif
ti d conflantcr
cxponit
(c
propopufi fuifalute, &
pro ptxcatis
populi patitur pcrfccuiionem,
quod
maxi-
me
tusnarisnoftrx,&c.J<if/f,rt.v/o/;<jf
cv tuabonitate&

tia coi.itruatorvirc
mftra.
5
Chriftus
dm.ldejt,vnlus
in
regcm
cx ordinationc d.
6
CaptUS
eft. In
folfis eorumfcilicet .Aeg yptmrum.
Dii a
R^a.
?a.
quod
cim
lofias
iret ad
pugnandtim
contra
regH
^i
1lt
6noUct a
pugna requiefccre^vt
habetur.^.I{e. 13.^^
Z.Vi J}-
.Aegypivjfccerunt fofjas propefuum excrcituWf^^bi
liideidi
i^
eos
aggredi qug
erant
operte de(uper
.
& ideo exercitus
lo i'M
veniens
per fojfas
ilLs
dcceptus
fiiit ftatim
debellatits ,
''.
letbaliter vuLneratus:& ex vulnere
pojtca
mortuus.
7
Cui
di.ideftide quo
viuente diximus,
8 Invmb
tua.idelt,fub protf^ione.
9 Viuc.in
gcn.idiftffecuri
ab
impugnationegentiu q
c
<
habitant.kxpojitores
vero Latini dicuntcoiter
qi
leremi^ ^f
pht
tauit de morte domini
noftri lefu Chtifti
, &fccHnduni
!
e/t/<>er<;:Spiritusorisnoftri
Chriftus dominus,&
"*'
mecontingettcmporibus
Antichrifti idco dicitu
tus oris
oyfJi.Nam
ad vitam
fpiritualem
fui
popul
rat fidcliter vcrbo &
cxcmplo.
5 chriftus domi.Qnn
gcrit
vices dni noftri lefu
C
6
Captuscfi
Hocdebentdiccre
fubditiquandopi
catis habet
pati.
7
Cui.
Ideft,debentcnim
bonifuLd-ti c6fiteri,qi
uunt ex meritis boni
prxlati.
jiX)-
jifii.
011
Thren.
Cap.
JIII.
1022
Dcr ituru
dixi :
yi'Cf"^
'
(juipeccaus
mortui eramus.lnvm-
i 'a dequa
'licitnr:
ttb vmbra alarumtMym
po.n.Chri
fliisaptuscft
& cnicifixusfub vmbra
padionis
nos
pro-
tcxi g3
3^'^
'" crucc cx tefis,
caro cius nobis rmbra
fuir,
qiidcitus
metis nollrce
refrigerauit ,
& varias xftuu
paf-
fjoris
tempcrauir
l^Sed.
rltonice loquitur
Gaudc &Utare . Edom &
Babylonia
idem
ngnificant.
D
DucE.n.ciuitates ab initio fcculi
fignanturalteralerufa Allcgoticc.
lem.altera
Edom.q
8c
BabylonrAltera
cu
prophetaplan
git&parturit,
altera
curplangaturnefcit: AlteraChri-
ftus
ffidificat,
alteram
diabolus,
gper
Nabuchodonofor
fignatur, Babylon
eft ciuitas
perdito-
ru,q
inebriatoem
gentibus.Sin.
Gaude & Ixtarefilia Edom
q
habitas in ter
' *"'^
vinoiniqui
a ^Coni.rutor.s.iJeit,dbol.. b TSicut ad
leruf=lm,vndc,
^
*-^"^'
, ,^
'
.
*"""
!- , i a
CVjn^ccpeiiigiadium
sladioperibit
c

Babylonis.qui inebriat omnes
gfntes. 5
rCHS
Babylon
iri matlU
'^
ra Hus . Ad tc
quoque perueniet
caliXj
inebriaberis
atque
4
dominjde
vim
furoris
j
lVi'tuiibu=.
b
fF
nu.,vnoc;Oi,ri;, .elt
iniquitas
illius. cTEcclefia. d
ISpecul.nionibus
5 etUS biberUKt OeS
gen-
t
nudabciis.Tau.Completa
cll
iniquitas
tua filia Sion:no
^ '"
Q^
Edom &
inebriata
-'-":-'-
jgatl&apoftolorii
vnil'a
fanabat
in-
irmb.
Caro eius
juall
vmbra
fuit a
[uialidimuscum,
ioa!abentcm(pe-
iemicque
de. Dc
fCnnr.Jjiende
b
,1
ji,per
nnkm c
mmai^zredietHT
mti . Hxccftnubeslucida fupcrapoftolos,
nc eos
ratis
cxurcrct
ardor;quod propheta pra:diccbat:l3
jbratu.vi.ingen.
Nam &
prophctacum
in vmbra
iceht,quicifafiinfpcculomcntis,diuinoilluminatus
)irit futura
prguidebat.nunc
autcm tocum illuminat
lunum, quamuisadhucpcr
vmbram fui
corporis,i.
-'ea vidcamus
cum non facic ad facem . In hac vm-
rfrii^crati fpeviuimus.NotanJum, q?omnislamen
oisintcntioad
huncfinem tcndit,in
quo
ois mole
f
iitiir:poftca
vero
quafi
biu lum dcmoftratu r,
quia
s edatenet dexteram.rcproba peccatis polluta,am
.iurlcuam.Vndceidamnationetcrna. alij vita.xter-
:
abjicr.Det<i
omnem la.ab vLults.
Quod
crux Dommi
iltribunal
ludicis
praefignauit
,
vbi
per
fide altcr eo-
nuihincindedepcndcbantaflimiptuseft
,
alterpcr
fiemiamdamnatuseft,quiapcndentecoram
ocu-
.1
vitamcontcmpfit.Eftquoquediligcntidifcretio-
irandum
quod
fandlorum lutus terminatur, &
dim
poft
tnftitiam
incipitur
. In duobus
fequenti-
\lrfibus,
agaudio
vt vltimum inchoatur :
quod
i(riolonsremcdioterminatur,vndeadditur
; Gaude
.ife
filia
Eaom .
Gudc &itiarc
filia Erfow.Idumseos
femper
ludceis ini-
cUuiflc&
CKterasgcntespercircumitum
hiftorise
:a&propheta::&quiadcmaliscorum
Ixtatifunt,
;n
uindicladomini inebriantur, undefubiungitur.
:d tc
ciuoqut peruetiiet
catix. Hxcomnia com
pleta
funt
.oionijsludsos
captiuantibus,qui
&
ipfi captiuati
unfcrfis& iMoedis uaftantibus:
ledmeliush^cdeul-
!m<iudicio
accipiuntur.
Gaude
c Terrena el
fanguinea.quia
ficut io Chiifto
fpes
aiiftoiuu) & txultatid.ita U malorum confufio & damnatio.
Pfitinac: Itudio rl Noninr,~'o.
plagitur.
Ideo ei ironicedf:
Cauie &
l^tare.Edom
fanguineus
vcl rubeus
interpretaf
:
hiceftpopulusquicarnisvitiafcdatur,quideprimoge
nitis
pra;fentisvit2 voluptates
nundinantur.vndefcqui
tuv.^^i^
babi.in fer.Hw.Nifi.n.in
terrenismentempofuif-
q,
,
fet
inebriari,vel
uirtutibus
fpoliari
non
poflet
.
lerufale
Apo^s.d.
aut furfum
eft,cuiusconuerfatio in coels.f*.w.A6/rflw-
hus in tfri-fl.Edom vero
q
in terra habitat licet
gaudere
&

Istari
uidcatur,aurco
tii
poculo incbriatur,& in furore
dni
nu.datur.ga
decrcuit non in tcrra
fimpliciter
conuer
fari,fediuxtaalioscodicesintcraues,i confiliatoris, dia-
bolijfqui peruerfa fuggerit
cofiliacontra
angelum
ma-
gnic6filij.Nam&Edomterrenusintcrpretatur:inquo
fignant. g
terrena fedantur diaboli
deccpti
confilio, un-
de ad cos
perucnit
aureus
calix,
& nudantur
gratia
Dci.
Lonpitta tfl iniquitas
. Nota
9
in claufula ultimi uerfus
attribuitunicuiqjpartiqiJc6ucnit,utSion,f.afflidan6
dcfperet,&
fiiia Edom
affligenda
non infultct.
c
Complera tft. Abfolutis
peccatis populo
Ifrael reditus HiflorlcJ '
jnterra fua,&
quia fccurapromittitur.
In cos
ueroqui
cum
perfecuti funt,i.
filiosEdom futura uinditla decla-
ratur . Hsciuxta literam
utrifquecontigiflc
manifeftii
eft,fcd
generaliter
de omnibus
accipicndum
eft,
quibus
in ultimo examine fecundum
opera
fua fentcntia dan-
da eft:ut Sion de mcerore tranfcat ad
lsEtitiam,Edom
dc
laztitia ad triftitiam
fempiternam.
Norandumaximeadmirandu,adquataaItitudineIe- Nota excel-
rcmiasc6fcedcrit,undequafide fpeculo
dilatatocordc lentiam lc-
agoncs
huius feculi cofiderat.nunc fimul oes nuc
fingu-
">'*
los,nuc
ludaroru cafus
deplorat,
nuc ecclefix
luget
detri
F
menta,moru
perturbatione
dolet.niic reftauratione le-
t^
rufalcm
NICOLAVS DE LYRA
{iruxeritteplumz^captiuauitpoputa
ludxorum
temporeTiti
&
yejpafiani
&/ic
per
filiam
Edorn
hicintdligitur
Edom
feupopu
'wdiendum,<iuod
vbi habemns hic dominus:in lleb. habctur,no lus B^manus
cum dtcitur:
gaude
&C. Edom
q.d. gaudium ijiud
: mini
Tetragramrfiaton,quod
non
potefl
dici de
aliquo
in no
.S140
cafu,nifi
de Deo
,
vermtamen
quia
illud nomcn
efi
inde-
.l!e,ftcut
& alia ncmina Htbraicn,
indiffcrentcr acctpitur
in
I
imnatiup,&
getiititw,& reliquis
,/nuthiCC
noia cornu &
.'
iLatino: &icled
fccundum quod iflcpajfus exponitur
de lo-
.
ijul^uit
bomo
purus,non pottji
dici de eo m nominattuo
cafw.fed
itnejtefiyfrouttxponnur
de
Chrifio,qi<i
efi
verus homo & verus
^eus vno
fuppofito,& fic efl fenfis:Chriflus dorninus,'. lefus
re
us heo &verus
Deus.Qui
efljpiritus
oris
noflri,i.
nos
viuificas
quod
habmfli
de de^ruclione duitatis &
templi.in
trifiitiam tuam
conuertetur. ^d te
quoq; perueniet
calix vindiia diuina .Sed
ifta
expofttio
non videtur
rbnabilis,
quia
Edom alio rtomine diBus ejl
Efau.Gen.z^
.&
fic
Edom
defcendit
de.Semfilio KJoe
ptr lfaac,cH
ius filius fuit Efau.Tota
aute
Europa
in
qua
eft l{gma , diciturpo-
pulatafuijfe
dfilijs laphet
:
fp ^
non videtur
ronabititerdtfinm^
quudper
Edomfignifiietur l{omanum imperiim,^f quod
dicut do
ilores
no(iri,quod per filiam
Edom
intclligitur ipja
Idumxa ab
ipfo
Efau prout
diHus
efl
Edom dtnominata: &inueljitur hic
propheta
nTcfpationeJux ^Mliit.CaptUSeft
in
peccatis noftris,'</e//, ipectaliter
contra Idumaos,
q;:i
debuerant
diligerefilios Ijraci
,
to
.'Jld^i^jTaditus
propterpeccata
nvjira
detida.Cuid ximus: In vm
itHviuemus
ingcntibus.Loquebatur.n.Ieremiasin perjonapo
ii
vprxdiHurn tfl.Fidit
auttm lercmias
aliqiws
de
tudaisfidc
nlirtctpturos,C;pcr conjcquensJub
vmbra cius vtciuros cum
''itsfidem Chrijti
rapientibusfub
nomine
ChriflianQ.fidit
tt
;(;oJ
iinfidetitate
permanfuros,
&iTlos,etiam vidit viHuros in-
er
ChfiiaiiOs
temporaliter fub
vmbra
Cbrilii . l^na enim
caufa
]Hare
c
permittuntur
viuerc
eft ,
vt
Chrifliani
per pr^fentiam
lit-
Uorw.
magis
haheaht memoriam
Chrilti,jicut
diffufius
diBufnit
fupcr
\ud
pfal. 5 8. c. Dcus oftcndit mihi
fupcr
inimicos
niconcoccidaseos',nc
qh
obliuilcantur
populi
mei .
I
Ciudc.
Tojiquum pojita
e[i lcremix tamentutio
,
hic in
fine
fonit; contra
aducrfartos
inucCiio . Et dicit hic
I{a.Sa.quod
lere-
tnm i(
profheti\at
de
dejtrucitone I\pmani imperij,
eo
quod
de-
ftruxcrit
^defcenderut
d duobus
fratribus vtcrinis,f.Iacob
&
Efau,& ipfi
niatis
i
conuerfo
habucrunt eos odio,
& in
dejiru^ione
Jcrufalcm
fueruni
cum Chaldais
gaudcntcs
dc illa
deflruBione:ided
dicitur
fcic.Gaude
&
Ia:ta.Edom,5j/
dicat^fia
latitia
tanquam
iniu-
fla
in tnliitiam conuertetur.
2
Qnx
habitas in terra Hus. ifla
Hus noefl
illa de
qua
natus
fuit
lol',vt
habeiur
loh.i,fedalia eiufde
nois
exiflens
in
rtgno
Idii-
mei.F>equcnter.n. infcriptura reperitur, qSdu^
cinitates vcl loca
in diuerfis regnis pofitit.,
eodem nomiue
aquiuoce
nomineniur.
3 Adtequoque perueni./i/f^.po-na
diuine vttioms.
4
IndDTiihc.
!dcst,adplcnurnpunicris.
5 Atqucnudaberis.Ho/wreeJ^fl/f/^^ow/r.
6
Completa
eft
iniqnius.i.complebitur
infine.
yo.annoru
quia
tuiic reuerteris ad tcrratuam
completa captiuitatis tu^pena
^quie
M
l{_^
L 1 T
li.
I
CudcHic ad litcram dffcribitur dcftrudio Idumex,
qU2
ait
multum molcfta ludaeis, &
quoniam intcrprc
,
;tatutcrrena
fignat populum
terrenis
cupiditatibus
im-
mcrlm,cui dicuurironicc. Cauds
&litarc. Qiiafidi-
cat,
cat
, magis
debcre triftari &
plorare
. Et fubditur caufa
ciim dicitur.
3 ^//eperca.Ideftpunitiodiuina.
4
inebriaberis &i,. in
quodefignatp6dustribulationis.
6
Completa
eft iniquitas
tua
fi. nam in tribulatione Anti-
chtifti purgabuntur
elefli.
t ^o
10Z3
GIorord.&NicolaideLyra
lo
4
S
rufalcm
3c
gloriam
iniiictur,&
ecdefiam cxaltanda
glo
A riaturcum viaoribussatidctcum
vidi.sluiz;ct. dcniquc
omncm rexum.omncm .ttatcm.prxlaios
& lubditos ta
quam
vnus fit in omnibus fi malc cxcvdat,
deplorat,
&
ad
plorandum
inuitat.fingulis pcrfoms propnaiaracta
impcrtitur,
&rcm-
tPljnmi
indomodomini.i! leriisdo. Dei ,
:l'unirniiLi
B
1^4.40.3.
Pd.j
\A.
Minb.a^
addct vltra,vt
trafmigret
tc Vifitauit
iniquitatetuam
hlia
a 'Tctirin N 1
rnuinc-
I.
iQ^i
toiiliieiinoluUli.
Edt)m,
difcoopcrict peccata
tua.
pnouaslachrvmas
fundit.Vndccum
altcrnatim
nouas
plonasinducic^
ad
vlimium
dominu
noOru klumChri
hum cflc
captulc-
flatur
pro pcccatis
noftris:non tamcn omncs a morte rc
dcmitrc
propc
fincm
ingcmilcit.
Et corum
qui
conucrfi
(unt,finiram
cflc malitiam
gaudct,
vt vltraeosdominus
non
trilmigrct,
ouia
plantati
funt in domo Dci & crut
iicutangcliincoelo.i.rcgnabuntcum
Chrifto. Eos vcro
g
fandos
pcrfccun
iunt
pro miquitatibus p.inicndos
ef-
fcatfirmatcum corumdetegcnturpcccata.H
nc
intcUij
gendum
cll,
quod
in
fcriptui^is
landisnihil aliud cfl
qua
lametationcs,q frequcntande
fu ntinhoc lcculo,&
car-
men
quod
cum
angclis
cantabimus in coeio & vx
quod
filij
Edom vlulabunt in
inferno.Lugcamuscrgo
cu lere
niia in'hoc (cculo.ne
vlulcmus cum filijs
Edom in infcr
no.
Fugiamus gaudium prasfentis
vit3E& inania carmi-
na,
vtcuangeliscantarc
poffimusperpctuumhalleluia.
Con.pUu
y;.Hx lunt(vt diximus)duacciuitatcs,quaj
ab
initioc6ftruuntur.sion
qua:&
krufalcm
pcr
Ifaiam di-
cirur,
quodcopleta
fit malitia cius , & dimifla
iniquitas
iIIlUS,kcudum
illud :
beatiqiwru riniijiii>ritinicfi<iUt'S,u-v.
Cui fimile cft iftud
Cow/j/fw eji iniqki.is fUia
tuu Sio>..Com
pleta ci^,quia
rcmiflra,&
finitarquia fulcrpit
de manu do
mini
du.pro o.pcccatisfuis.vnde
Ixu
promifiio
fubiun-
gitur:
Vo'. uddt' vhra VI
vai.fm.xt
et tt .Cum cnim faflo iu-
dicio
iniquitas
ccn*auerit,&
pkna rcquics
affuerit, nuUa
amplius
mutatio fuerit.
a
tiinaun iiiKfuttdtcm.Kon
vtremittat fed
vtpuniat,
di-
ccns ; Iiemalediili in
ij^n^m
tiernum, Crc.
Difcooperiet
ptccata.
tQji
immutabili immutibilitetadhxrebis,
d 'Non rr'3'uijm fj "1 'l'ii
niquj
Qux
NICOLAVS DE LYRA.
C
qu pro
iniauitatib.is tuis efi
tibi
inftiHi.
1 Non addet -c licet dutninus.
2 Vt
tranlmigr.De
tena tua
eijdendo
:
fubintelligitur
tamen
conduiojLtiuet
, //
adhreas &
feruias fiJeliter
domino Deo tuo:
ijuiaijiti prutnifjiones
diuin-t
inteUigantur jub coiidicione,ficut
di-
iium
cjtjuprd
i S.&
itafaHttm eft,quiafili^ ifrael
non
fuerunt
eie-
m
Qnx
tc<^a fucrunt ,
&
iniquitafcs
,
quia tuncitia:
Cruntabfcondiiacordis
noitri.quando: lliumth4:
riusuhi'0'iuiiMit>:f^o>aruiii,QuxhiC
cclandoicgimus
icgctDcus,& qnx lachrymis ab!uimi)s,attribuii(
dis&corporisoblitcramus.Hxcquidemfuntli::
turi
cxamin.
pcr
Tau lite
gnificatur:q
1
ixpc
dixim:
2
gna
intcipi\
3
vndc & ia;
4
tioncs fub ca
tcra
tcrmin.
vndc: Oedifli rmtuei^t'butte
fj<i.
v.f.a
f.arcus.
Rccapitulat tanquam
rhetor diuinus omniafn
afpcftu colligcns
morc ihctorico
conqucllioni.ii,
dignationcm
altcrnationcm
pcrmilccns.Conquv
in Ic & in fuos clcmcntiam iudicis allicicns.liidii
nc in aducrfariosiram
compcUens.
Conqucrcno
cxponit quibusin
bonis fucrunt , &quibusi!
fint,diccns.
l\ecotUare quidacci.*!nbis.Yc\
fecundlim alic
mire
quid acce.nc.&t.lDcplotzt igiturantc
iu<
tifliimum
quam turpes
rcs & humilcs
paflri
fint.l
crgofi
bcnc
perpcndisctiam loqucndiarics.^
philofophos
tranfiflc
,
non ab illis ad noftrcv . .
quod plcnc pcrcipics
fi
per fingula
intcntioncm
pi
tx & aftcdum & vcrba
confidcrcs.Ipfccft.n.fratr
tor,
qui
multum orat
pro populo ,pro
omnibusl.
tans & omncs ad lamcntandum inuitans.
Hxc lamcntatio
aquibufda
canticum
appcl'ir:
&lamentaredecanticadicuntur&econuerk j
inprafentifinemiferijsnulla Ihntgaiidia,ita
llnc
tisaut
pauca.aut
nulla fiintcantica. Monachi
'
Pialmum dccantant.Vcraaijt caniicaincocL::. ,
ccntlamentationcsinexilio.
lurctnantequamadf
vcniatur ad
quam properatur,quafi
in mcdituli:c.
naflctibus& econuerfb
permilcetur,dumpra;.c:
laplanguntur;& gaudia
futura
Iperantur.
ii deterra illa,
donec
nezaueru>t dominum
juum
hfjr:
<>
coram Vilato.dicentes : Non habemus
rcgcm
nifi C :.
loh. i
g.c.eius
mortem
iMquhprocuranus: prupter quua\ni
nos
fiierunt partim occifi,& partm captiuati,
j
Vifitauit.am lulie
pumendo.
4 Difcooperict peccata
tu:x.Vcenam
mawfejlam
-
ferendo:^ Loquicur defuturopcr
modum
pr^teritipiopU'

dinempropbeia:.
*c
M
Il^
L I T E
l{.
l
7{pn
addet vltrd . Nam elc^i immutabilitcr
rccipicn-
tur
turin
gloria
coclcfti.
3
/^iy<j;r.grauitcr puniendo.
4 Difcoopcriei.m
finali iudicio.
t
MOl.
A D D I T I O.
In
cap.4.Quomodoobrcuratum,&c.
Setjurur qnai
ta lamentaiio
qua inctpit.Qaomodo
obfcura-
tumcft 3\.\r\xm,vbi
pofiquam prcpbeta deplorauii deJiruHionem
ltrHfalen:,qu
erat
caputregem,nunc deplorat deJlruBionem
tem-
pU
&cultus dtuim
janHuarij
. eH tamen
notandum, quod
licet itt
qualibct
lamentatione
tangatur
aliquid
de^ruBione ijionm qua-
tuor
tamcnprincipaliter
intendit
prtma
lumentalio
deprimo, &fe
tunda,de(ecMndo, (iftc
de
alijs
. Diniditnt
ergo
hac lamcntatio in
tres
partes
principales
. Trimo
namqiie propheta deplorat templi
CHttiif diumi
dilolationc.Secundo vcrd
ir.fen
dtfolationis caujam,
&inquirtt &
inuefitgat
ratione in
verf
1 1
.qui incipit.
]<ion Crc-
didcrunt
rcgcs
tcrrx. Tertid verb cum
ga-idio predicit
&
afpi-
it
Hturamconf dationcm in
verju ii.quiincipit
: Gaude& Lu-
UTC.Vrima atitem
parsin qua deplorat propheta dejiruHionem te
pU
dmiditur in
quatuor partes , {ccundiim
quatuor qux confidcran-
dafMnt
cirra
templum. Votefi enim
prtmb confiderari eius
appara
tus
quo
vcfiiebatur.Xam
J.l{cg.7.dicitur,quod
nihil erat tn tem-
plo , quod
non
tcgeretur auro, vbt erant
laptdes faltem
in rationali
&vcflibus
faterdotutn.Hunc
apparatim deptorat propl^eta
in
pri
mo
verfufiicensiQuomodo
obfcuratum cft
aurum,& nm
tatuseft color
optimus
. Seitmdo vero
poteji conjtderanarca
ttmplum
comii^tus & tcetus
qui ingrediebatur
ipfutn,
&
per quos
frequcntabatur, 7\(am
ingrcdtcbantur ipjum inclyti homines^qucs
dtploratinfccundo vcrju
p>ophcta,diccns: Filu
Sion
inclyti
Sc
ami<f>t'
amii^izaropULO.alias prnnn, Ingrcdiebaiiiui iplumfi.
uot<e mulieres
,
Juper quibus
deplorat
in tcnio
verju pr
verf<e funt
ad
fimditudincm
lamiarum
qux
f.lios
Ijti-
rnilitudmem crtideliim
firtitkionum ,quia
mulieies
d>:
legunmr comediffefilios fnos tcmpore cbftdionis,'
& lamia: nudauerunt mammas fuas-
liig>-

pueri &injantes
quos defiirat
m
quarto
verfu,
dictnsiA
-
lingula
laftantis ad
palatum
cius in Cni.iir
dcdiiiofi
iuuenes &
adolejcer.tcs,qiws deplorat
in
,
ccns,Qw\ vcfcebantur
voIuptuose,interieruntin
s
grcdtcbantur quandoque
diucrjiflatus
humines & co'1
1-
omnesfub
vna
claufulageucrali per comparationcm
a^
nem Sodotnorum
propheta deplorat infexio
verfii,dicim
"
ior
efftdacftiniquitaspopulimci
pcccatoSodo^-
Terubpotefl conjtderaricirca tempium 'h{a7^atccriimfitK:'^''
libatus
quo
obleciabatur: Uut
quidem 7>{a>^a>ei
delnibmH'
'
l^
fiina digniuite verfu feplimo,qui
if
/f/tjCandidiorcs
>
3^"
cius niuc:
quos depLrai
in
verfu
cflatto ,
qni
incipii.
Di I
ta cft
fuper
carbones . Deinde verb cor.clwdiiiir '.vf
w i"
"'
lamitate
quxdam generalis
fententia ir\ <).vcrfu;
McllUS
i
,
cifis
gladio,quam
interfc<flis fame . Dani.e vtro
dl^
'^^^
tia
appyobatur exfatii
euidcnia &per
locim a
tninori
tr.

vcrfu
. Manus mulicrum milcricordium
^^^'^^''
j^^^
inoS.Exquointe'.titproplHta,l>bare,q^miliusJiiitotctlif^
quam mterjeclisfame. Quaito
verb
polejt
confiJeraii
d"
conftruiura&
totius
Jabricieflatus
}
qu^
in
fublnne
ij^
ia5
Thren.
Cap.
V.
102^
.
^i^.,
combstJHonem
&defi.udioTiemvfiJ;
ad
fundameta
deplorat
i,: i,verlu,dicens:Compkmt
dns fuTorcm fuumrfuccea-
(jjjtTnctn
in Sion,&
dcuorabit fundamenta
dus-.&Jicfi-
yiirprma p^rs prinupuits qnaru
lamentatmii.Eft aut
fciendUy
mIticet
ali^uaiiter poffit exponi,quodin
iHa lamtntatione
prxdi-
fjp efi
de cotnbuHione tetnpli qm
fa8a eji per
Cbaldeos &
per
'K''uVirdixn principe
miiitie
Tslabuchodortojbr imperant
,
magii
tai:n
clare (3
literaliter
exponi
habetde
dclirudione fa8a f f{p.
tnccsjub
Tito &
l^cfpafiauo
:
quia
in
obfidione B^manorutri
le-
fuur
tnulieres tnifericordcs coxifiefilios fuos ,
& Ijommes exta<
buiepriefame^iSrc.qux
hic
dicutur,qu
tamen non
legunturfuifje
/jji
, ohfidicttc ivrufalem per
ChaLdxos.Deinde
fequitur pars je-
cuiatrincipalisytn qua p) opheta inutfiigat
&
narrat
defolationis
tenlt caufam
& ratiomm , qu incipH verju
1 1 .
Non credide-
rut regCS
tcrra: .
vbiprophcta
ofienditbanc
dejolationem
ante-
Mcifiert t,fi'fe
-vniuerjisgenitb::s
incredibilem:& hoc
verfu
i z.
aitioa crcdidcrunt
vrtiuerfi habitatorcs
orbis,
quonia
iflfcderetur
hoftis
per portas
lerufalem.yaSt/o vcro ofie-
dit indem
dejolationem pojimodum vijam eifdcm,gentibus iujiam
&monabilem propter
tres
caufas.Vrima tffi^fiofangninis
innoce
tis r
iujli
:
quia facerdotes
&
falji propheig ititerfecerunt Zacha-
nar,ljaiam,&
muUos alios
prophetas lfi\tel:& hanccaufam
le-
7cm defcribit
in
verf.i
;
.qui tncipu
:
Proptcr pcccata ^phe-
tarfn &iniquitatesfacerdotum,e5"/ verj. i^.qui ir:cipit:
ErrucruntCci,polluti
lunt
fanguinc:5e>- quam caufam
in
troaitclamorem otnniim
geritium
<T nationcm contr*. habirato-

riifalem verfu
i
s.Reccdite polluti,
clamauerunt cis:
tcc8cc.& inveifu
i6. Facics diii diuifiteos. i^ecK^ciawra
Ciu
quare
rationabilis
Juit templi defulatio ,fiiitpra:fiolatioalte-
!s:nxilif qudm
Dei. Cum enim
'bfjibucl^odonoforobfideretciuitct
tttiiedechias &
populus
ad auxilium dumini
dcbuifjent recurrif-
fe,eootiusrecurrerunt
adauxilium
rtgis Tharaonisipropter quod
laus tradidit eos m manus
J^abuchodonofor qui templum
de-
:i.i.Et htiiufmodi caufa tangiturm virf.ij.qui incipit:
Cum
lhcfubfiftcremus,defccerunt
oculi noftri adauxihu
^tura
vanum,cum rcfpiccrcm.us
attcnii ad
gcntcm q
Mt nOS non
potcrat./'<
kt/
i 8.
dejtnbuur
quaiittr ipfts
.
ft:ltolantibus .At^yptijS
non vementibus
firiisvcnit obfidionis
eorii,& capti fuut.vnde tncipit verfus
ille:
Lubricauerunt Vc
Aisa noftra./
ve/
verd
i^.ofienditur, quod
nec
potuerunt fit-
'
'.ets
deciuttatcperuenire vjquetn .Aegyptum.vndefubdit: Vc
>ores facrunt
pcrfecutores
noftri
aquilis
coeii . Tertm
e^caufadejoiaiiotiisttmpltfuttmors &interfe3io lefu Chrifii,
<.!iiuur verfu
zo.qui incipi :.Spiritusorisnoflri Chriftiis
dcninus
captus
eft in
pcccatis
noftris.
Quamuis.n.aitqut
lu
dAufn
inieliiguht
hunc
verfitulnm
de
lojta , cpii interfecius eji
d
Thauie
\echao.alij
vcrb de
Scdechiaqui egreffus
de ciuitate vo
luit
luitfugere
in
.Ae^yptutti:i]Hem perfecutus e/J Chatdeorum excrci- D
tus,&
coprehendit indefcno
hriihu: tamen
nonpdtintelligiadli-
terain de iUis.cittn
quilibct
ijioru captusfuerit
inptccatifjuis
. lo-
ftas quidem qnia
no obediuit verbo
prophete
cx ore
domini, vt dici
tur in z.lib.
Efir^
i. Scdechias aut
quia
non obediuit vcrbis lere-
mix,nec ftruauit
turamttmm
quuje
ajirin.xerat
cum
rege Chald^o
runt. Et idcirco dicitur literalittr oon
pojje ifia intelligi, niji
de do-
mino
lefu
Chrifio.ynde
quii
dicunilir d 1 2.
verfu.
&
dcinceps
ha--
bent
referri
ad mortem
ciiis,in
quem conjpirauerut,f.facerdorts
i&
propl)ette:hoc
e/i
legis
doHores
&fcrib^:vnde
ttiam de
ludfis
ve-
rificatur
pofi
mortem
Chrinipr.ffat'4S
verfus,qui
dicif.Fnciesdiii
diuifit eos : non addct vt
relpiciateos

Toficapmitatem.n.
Chaldforum
Deus
refpe.ut eo^, &
in terram
fuam
reduxit :
fed
pofi
ntortem
Chrifiidejpexit eosficut eji hodie.Uemft beneattendantur
pr^diaa verbafcilicet
:
SpiritUS
oris noftri Chriftus .-
proprii
intelliguntur
de
ChriHo,
qmJvcundum
diuinam naturam
infpira-
uit in fstcicmprimihominis
fpiracuUim vitx,
Cen.z. b.
quod
pertinet
ad
ejfe
natura: hotiinif. Dt
iplo
etiarn
kgitur.
loan. 20. c.
Inlufflauitineosdicens:AccipitcSpiritum
fandum,
qi
pertinet
ad
ejfe grati.
: &
fic Jtcundum
p<x<ttctas conli
derwiones
propriedicitur
de
Chrijio
Deo &
/;Jc,Spiritus
oris
noftri,
aiit de
aliquo
alio
puro
hoie. !tem
quodjcquitut
: Gaude & Ifleta-
rc fiiia
Edom,propjie
vidctur
iiitelltgendum
de illa
Idum^a, qua
efifynagoga
ludieorii
procurantium
mortem
Chrifii, proutfuit
de-
claratum in
additionefuprd.lfa.^/^.De
illa.n.
pote/i intelligi quod
E
in litera
dicitur:Quq
habitas in terra
Hvis,Scc,Hus.n.interpre
tatur
confiUum:vnde
de
ijia Iduti/aa dicitur
fuprd, Ija. 3 4 Quod
confilium iniuit contra Chriftum. si.n.in hocioco idim<ea
intcUigerttnr
de iUa
qux defcendit
ah
Efau fectindum
carnem
, &
Hns de illa natione
qux defcedit
d
^achor
;
ftcfalfum cffet dicere,^
Idumtea habitarct in terra Hus. nam
Idum^a
&Hus
funt diuerfa
tiationes in
diuerfts regionibus
habiiantes . Deinde
fequitur
ttrtia
pars
&vltima ifiius lamentationis , in
quampropheta ajpicit
&
prxdicitfuturam
confolationem
de
cottuerfione
ludeorum:
pcfiqua
introibitgentium plenitudo
,
vel de reditu eorum de
captiuitatt
Ui-
hylonica. Etprimb
ironic^
loquitur
contra nationes vicinas &' Idu
maas diccns verfu.z i. Gaude &laitare fiiia Edom
,
quJE
ha-
bitasin
tcnz.\\\xs:q$ intelligitur per antiphrafim
&
quandam
ironiam. Secundb verb
confolatur Iudeos,vel
de
regreffione
dt
capti
uitate
Babylonis
,
velpotius
& literdlius de
conuerftone
eorum ad
fidtm lefu Chrifiiiqug
erit in
fine feculi:& hoc in verf. ^z.& vlt,
Complcta
eft
iniquitas
tua fiha Sion: non addet vltra vt
tranimigrct tc.Confiat.n.quod
ad literam Ijoc
inttUigi
nou
pottfi
de
capttuitate Babylonica.7{am poflquaWHde
capttuitaie Babyloni-
ca
ludfifunt reuerft , captiuati funt per l{pmanos
&
tranfmigrati
&
dilperft^
propter
hoc
referendefunt
hxc
adfinemjculi,ficut
diHum eli.Et
in hoc lamentatio
quartafinitnr.
e;
c A P. V.
\Etordare.
CaptiuitatC
'<3c mifcriam ihx
getis
inaritocuUscrcatoris.No
) tanumtamen
quod
iudi-
'
ccrinaducrfariosnoexa-
fpeitjfedgenti fuidcplo-
a
tano
vcniam orat-Nd di-
citi^cmento
dne injmico
m
noftroru.qd.tollc
do
niie mala
qua: patimur,
fcdgnofce fadonbus
qd
acdcrit nobis. Ma!a enim
qusdam
funt nobis
quafi
na
tutlia.fcd alia
accidcntaiia,qu? fponte
& aduaUtcr
pec
carfo
adijcimus. Intuerc &
tefpicc
idem efttfcd itcratio
affthonis indicium eft,hoc.n.
pcr
affcdum dolcntis le-
gcdum
cIl.Opprobrium.n. cratgcntem
fandlam mira-
cuUs
Oratio leremia
prophetx
,
C A P. V.
f
A
peifona
iudicis ,
cuius mireriroidiam humilitei im-
ploiat. ^ Voxmartyrum. fQ^ii
oblitusvidciii,
dum
nou vlCcitceiis
IQiiammagnum, quamcrudele.
Ecordare doinine
quid
acciderit
a
flmmciius^ ^
Aptuoiia gio^tii
cuius
expo-
nitui mileiia.
b *Vnde: Faflifumus
opprobiium
vicir.is noftris
ndbis :
intuere&;
rcfpice opprobrium
noftru.
culis
praiditam
Dci
prafca
tia iUuftratam intantfi
pcc-
caflc,vtiufto
Dci iudicio
tam immani mulftaretur
captiuitate. p
^
Hicrony.Vifusprophe-
tarueft
frcquetcrphuma-
nascofuctudincs dnm
lup
pIiGarc:recordare.n
vcl mc
mentoiUidr, qui
nuUius
aliquado potuit
obliuifci.
a
i\ttoniare.
Vox
martyru AUeg,
eft.qui
tormcntisaf^idiclamant.xMcmeto
dominc.q.d.
cum cnim iri
pra;fentia
non
vlcifcatur,
oblitus vidctur.
Vndc:(^
Iqutquu
domtne
obli.infintm.Et 2.\ihi:0bUuiJceris
inc.n.
Pfafi a.
&t.n.
Opprobrium
enim & contumciias
martyribuscf
^''"i'<i
fc ilIatas,nemo
eft
qui ambigat.
^Hereditas
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. V.
} T
Ecordarc.Poy/^i
lamentatione
leremit,hic
vltimb
ponitur
-l<
iMi
oratio,in qua explicat multiplicem populifut mijtriam
M
'uuocandum diuinam
mtjericordiam.Et
diuiditur mduas
par-
teshiiaprimb
explicat mifetiam expariecaptiuaiionispopuii.se
cundo
tundb
expartc
aciiniHwnts
regiu
(^
itmpii
, ibi: Cccidlt coro-
nH.Circa
primnni
dicit.
1 Rccordarc domme
quid.?rfey?,p.r
tua
pietate
noflr^
mife
rifcondtjctnuc. i\on
enim obUuio & rccoidnto habet
ptopri^
ic-
cum in Deo
, fed
ad modum recordanus alt uius
miftrt Je
habct
quando
et auxtiiabiiur.

}Hxreditas
M
[{
^
L 1 T E
r^.
'
i
i{ecofdare domine. Poft lamcntationcm
leremi?
dc
po-
pu
&
ciuitatis
dcftruaione,
hicconil-qucntcr ponitur
ciu
orauo
pro vtiiufquc rcparatione.
Mo-
Moraiucr autcm
poteft
cftc oratio ccclcfia; vcl cuiuf-
libct fidclis
pro
relcuationc tcrrs
fan6I?,& popuU
Chri-
ftianiabcadciedidicendo: l{ecordure dum. tuncenim di-
citur rccordari Deus alicuius
mifcri^ , quando mcipic
cam rclcuarc.
Tom.
4.
Kk
1027
GIof.ord&NicolaideLyra
loj
Kftor.
A
4
a HiTeditas . Mala
particulatim
cnumcraf. Iudxis.n. in
capriuitatc translatis,h?rcditatc
eorum
poiTcdcriinr
alic
ni.Tangit
ct
patrum prarrogatiuam,
&
largitatcm
diui-
nam,c]ualargicntc
hoftiu haercditasad
patrcs
tranfiuit,
quadiu poflcdcrunt protcdionc
Dci. Ad alicnos a
Dco/.
non ad
fupcriorcs
vcl ad
parcs,
(cd ad

^5010111.
Dofmon.
c Matrts w.Matrcs olnm
virtutum.fidcs,
rpcs.charit. D
cxquibusDconafcimur, &cctcrivirtutcsgcneranti 11
Scd cum fcculi vanitatibus
vitiaiuur,&charitasqua\
rumrcruaturc6nubium,adaliadeflcditur,quafividi
non tti abiblute viduac
dcploratur: quia
ctfi in
quibm
cxtcrioribusCh
b ^criptnrarura incelligcntiz
rel mente.
Allegor.
infcriorcs.quod
ift a
Hacrcdltas nodra vcrfa cft ad alicnos:ddmus
nortr^
ad ex
digniflSmum
c(f.
pcccaiis noDiis oftrnCo
es eire sHiutor.vnde:
Pupillo
lu
1 A foriuni.
rs adiutor.
(j
fi
vidu?.Aquam
nollra
pecunia
biblmusj
ligtia
noftra
pre-
a
fSymoniacii
faceidotibut.
rctici hsrcditatcm
ccclclixauc
d^mo
nibus aut
prauis
in
niiutionibustradi-
daut. Vnde alia in
tcrprctatio;
Utredi-
tas nojlra conuer/a tfi
alienis
, ^domns no-
Hra
rxtraneis.Qi.n.
conucrtitur,cratq-
dcm lcd in aliud
mutatur.Scriptura.n.hacrcditascft
fidc
lium.hanc autcm
coucrtuntqui
a Dco alicni funt,Alie-
niscft
fc.fcriptura
ad mortem
quse
conucrtitur catholi-
cis ad
falutcm,quia
immutata feruatur. Domus noftrx
cxtrancis.Quicquid.n
interiusextcrius ve
habuitpopu-
lusabhoftibus(fecunduliteram) pofienumcftvcl
tranf-
latumcft.Tropologicevcrodomus, fcripturasdiuinasfi
gnificanr,in quibus
metis intentioncs habitant
tanq
ia-
nuis
patcfadisfenfibus.fcd
cas hicrctici ad (ux
prauiraris
intcntioncmconuertunt.
Docmoncsquoqucextranci
intclliguntur,qui
(cnfum cxtrancum
fcripturis
infcrut:
Domus ctiam
noftr3c,i.menrcs
h umanx ad
extraneos,i.
_
fpiritus immundospcccandotranfcunt.
"
b
rtt/j/W/rtflj.Qnintiisdccimuslocus coqueftionis. per
quem
eorum
qui
chari cflc
debcnt,
magisqudm ^prias
plagimus
fortunas.Pa/)////.
Alia
intcrprctatio h^bct^Orpha
ni
facii fumis
vvitt non hnbttes
patnm.
Dcus.n. ludxos ado-
ptauit
fibi in filios.vndc .- FiUusmeus
pnmoge
'itus
ifracl:
fcd
failifuntvclutnon
habcntcspatrcm.qucquamuisha-
bcntcs
iniquitatibus
fuis
irritauerunr. w^t^a
no.q^ta.vi.
fe-
ptcm.f
fynagoga:
in montcoliucti conftitutx
,
q tanqua
matreshUosdebcbantladlarcfubditos
educarc,q
Chal-
da:a
captiuitate
derola,te &crematx
funt.Pp/W.
Eadcm
ccclc(ia
voccgcmit
ilom
opprefla anguftijs,minus
fcntit
auxilium
patcrnae pictatis
& cofolationis.Aluus vcro in-
tcrprCSdixit,non
hahcntes
patrem:3\[us,i>elut
rtonhabctes. AU
qfi.ngrauioribus
delitijs offenfus,omnino
patcr
amitti-
tur.AUqnautcm
auxUium
diffcrt.fcd non mfen.Matres
nofirx
quafi W/M^,ccclcfijc.(.qua:nos
nutriunt fuo lafte:vi
duata
,
apaftoribusfugientibus
vel
negligentibus
, non
pofTuntfilios Deogcncrarerquianonhabentqui polfit
faecundare:Non tamenabfolutedicuntur
vidua:,fcd qua
fj
v/rf'/*, quia
vidcntur viros haberc . Hxreticorum aute
iureftcrilirasplangitur :quoruniecclefixre6lequafivi-
C du2
dicuntur:quia
ctfi vero
fpofo
in
quibufdam
facra-
mcntis
iungiitur ,
Deo tamcn frudum
nonconcipiunt.
Hanc
figntficantconcubinJB Dauid, qui
ad cas
prius
in-
i.Rc2 16 L
tr^uit fcdnon
fibiplcnoc6iugiocopulauit:quaspoftca
Abfalom
tanqua fatanasinceriauit,&
Dauideas in a:tcr
na damnationc in tenebris redufit.
C Matres
Eccl^fix.vel 6des, rpcSjcharitas.
a f Dco
i<io
pci
YQuibus
dcbe'
b
traneos.Pupilli
fadli
rumusabfqjpatre.-matresnoftr^qua
C a fForiun.
b tRcs
lurpes
& iiuiniles. ^DoMiii.jiu.
c Conira illud Ouiiionliale Aareentom.crnit'- d
^Scripturarum rpiritualium
donorum.
I .< A b /1
"
c
" " '
b 1
Perculiis. c 1 A
perrccuioribus
d
5Qu|>
defocoinlocum
fugere compellnntur.
fluamplcdivi.
tur
,viiiuiiraii(
prolis gencran
amiicrut
intc:
il^od.n.noneiti
de
pcuaiitmei':^
line
charitatc.
^dcfle
non
po
d
.Aqi4anin(j.(_
Hiaor.
Exod.4<f.
Allegor.
tio
comparauimus.Ccruicibus
noftrisf minabamurjaflis
^ri''^'^ !|^^"'
a
TPotcrtii.ti(msc]uicurisdiuitiaMjmobrcurantur.
b f
Q^.ali
vinfti.
^ airllCtlOnClUOri
non
dabatur
rcquics..fgyptd
dcdimus manum
,
&
Afly-
^
^^^J^P'.^^'^ ^f
tio
cmerent.cii
bcat efle vfus communis
aquarum.
^ffuam
n(/.
Aquam pccunia
bibunt, qui
lachrynia:
'.
quoribus
gcmedo incbriantur,pccunia.f. fcripturan
dum in cisartcmx vita:
prxmia perpendur
&
fupp!,.
quarum
mcditationc charitatem nutriunt & timorc
&
vtroquemodontanimuspronioraddolendiii"
dciCibabts nos
pa.la.Li%n3. quoq;
ad nutriendum :
mini
emimus,cum
fpiritualia pofthabitis
tcrrcnisui
paramus.Hancquoque aquampecuniabibcrc,cl1ia
tiam& fcientiam fecularium
prolpiritualibusdarc,,
ccrtc virtutibus animi
poft
habitis vitia admittcrc.
.Aqiiam
wt.Contra faccrdotcs
dicithoc,qui
faciunt
mum Dei
domuncgotiationis, quidodrinamDci
facramcnta
&fpirituflandi donapccuniadiftrahum
Ifaiasdicat.Ownej/;f<-crfr
venite ad
aqMs,&'c.&
bibiitt
rlla con.&c.Kcc\t
ergo
hic voce
plebis plangitur,
cui :
pturarumligna&ipirituflandi donaquibusignisqij
tidie in altari nutritur ,
pretio comparantur
.
e CerMJc/^wj.
Contemptum captiuorum
,
& vcxaticr
pioiudiciinfinuar,gDotetcsdeponit,&humilese.xi;
Ccruicibus.n.percufiis
minabamur &
copellcbamur
laffaticurrercnt,&
finerequielaboreoperis perfcrrc
Ceruicibus.
Ticplorzi ecclefia.q? martyrcs
a
pcrrccij'
bus
colaphizantur ,
ligatisccruicibus
trahuntur,i.ic
>
in locum fine
rcquiefugcrccompelluntur.quodlig
fiCZtCum dicitnr:
Lalfis
nvti dabatnr tetittta.Omniszmi
dlio &
dcfpedioin pcrcufl^sceruicibus
moftratur, q
tamen diftu eft
5
si
qHis\te
paculferit
in vnam
maxtUam,f
fceeieJra/M;.meliusperceruicemfuperbiamaccipim
qua
ferimur &
fugamur,cum
ex confcientia reanis'
timefcimus,quiaDeus& humiliarefpicir,&
altaali

cognofcit:Q.uo
confiderato no cft
rcquies.quia
vita
nalis
labonola,(piritualis quicta.
f
.//fgjyp/o.Plangitqinobilitati progatiua prophcr
&
patriarcharu ,
Aegyptocui
antefcruieriit
famcco.
^panib.dederut
manu. vnde:
i{epkti pnuspro pambvi
caueriit.
AfCydis quoq,- vrgerc
fame feruicriit
gbiisD
olim mana
plueiar,&cos
miraculis muitis cxtulcrat
aut alia traslatio
het.-Acgyptus
dedir manu
Allyriis
ii
tietate
ipfis: fignat Aegyptios Affyriosqjad
ludxor
\
NICOLAVSDELYRA
Jt
I Haercditasnoftraverfacft
adalie.ii^c>-drc<j/?W;j7M<i.
gna pa:na,maxtmt qa
illa
terrafuerat patnb.
eoru d Deo
coceffa.
2
Pupilli
fa^i fufnus
abfqj patre
. (^iri.n. bellalores mortui
fuerat
&
occtfi f
maiori
pa^ U:&ficfilij remaferat pupilli,
&ma
ttes vidug. Sciedum tamen
^pnpillus proprie
efi
qui
caret matre:
Orphanus
vtrb
patre
: vnum tamcn
frequenter accipilur pro
alio.
3_Aquam
noftra
pccuniabibimus,ligna noftraprctio
COparauimus. Quiaexiflcniesin
tena
Babylonis ndptrmitteba
tnr vu
communibusiVt
aquis
cjr
nemoribusUbcri, ficut Dabylonif,
fed
fcd
emebant talia
juut jtrui.
4
Ccruicibus noftris
minabamur./t/f/^.e/e ampntmnt

pitumiiojlrorurn,
5
Laflisnondabaturrequies. Quia Babylonij cogebant

adlaborem
vlcrar/todum.Confequenttrexplicatmtferiamijni
'
ante ciuitatis
de^lruEiioriern,aim
dicitiir.
6
Acgyptodcdimusmaiium,& Afl}'riisvtfaturar.

nt.quia uLquundo
conjadirnutjrunt
fe
cmniits altquaidocui

liSfVtpofjent
tutari
contrainfititum re^is Bibytnis
:
i^ficpot
'
colere terram
juam
acth^bendum vitium dt tcrrx
nafcentibiis
^c Patrc
t
M
l{
^ L 1 T E
l{.
Jnfwmeir rf.eJ-c.
Ma^num.n.opprobriumcfttotiChri
ftianitari , &
potiflTmie
principibus Chriftianis,g>
infide-
lcspoflidcntlocanoftrzfalutis,dcquibusfubdItur.
1 HxreditJS
nOyVeucfl
ad
a/.c.idcft,SarraccnoS,
2
TupilU faHi.
principcs
ad
quos fpcdat
dcfenderc
po-
fiulum
Chriftianum.dcbcntgcrcrc vicespatrum:& prc
aci
qui
dcbcnt eum nutrire vcrbo &
cxcmplo.vices
ma
trum
, fcdtam ifli
qudmilli
parum
aut nullum circa
proB-
prxdifta ponuntrcmcdium.
5 .Aqiiarn nofiiamptcun'a
htbimus. Nam iHa
quat
funt
i'
delibuscommunia.iChriftianisinter eos habitantil

fub tributoemuntur
pecunia.
4
Ccruicibui
nofirts
mtitabamur.^i^am Chriftiatii
intcr
1
j;
deles
habitantcsjde
vita fua non funt fccuri. nccctia!'
quifunttcrriseorum propinqui.Vndcmododicitu
,'
fc
pra'parant
ad inuadendum lululam
Cypri.
|
6
^evypto
d<. dmus
nianm,& .Afiyri^s.idcil,
uifidclibt
[ ytfatiai
109
Thren.
Cap.V. 1030
poriatesintelligiintur
q Aflyrijs,i.potentibus adiungu
iur,t per
eos elcdos Dci
pcricquantur
. Hoc aiu
faciut,
vt
npieratefuala
tiencrudelitate pe
narm- Aegyptus
quoidatmanuAf
a
fvrif
in fatietatem
ipfigqiihsreticifo
ciatr
h?reticis
,
vt
quid
noui
adijciens,quauis
cade rcuolucns 5c
nouos rc D
fert cruciatus
,
vt
pius
index ad mifericordiam
moueat.
Sem
rfo.fQuafi dicat.Tu
hberaftinosin
brachioextc
to,&:
exaltafti in
regno.nunc
et ferui dominanf
noflri,&
non cft
qui redimat.Quafi
dicat,Cur obiiuifccris cofuc-
ta beneficia
refjjice
a
fDirigentibus
feadlacrarsculi.
b fCaducis rebus
ttanfitorijs.
c 1iE(.clefiafiici,velAdamS Eua. d
^(^ia
mortui.
tPattes
noCri comedcrunt vuim acetSam, & dentes filiorum
obftnpferunt.
riis vt faturaremur
paiie.Patres
noftri
peccauerunt,
&non
a 10rizinalepeccatum,velpacna.i.culpafacerdoium.
b fAtonuna c
<Q^i
debue.unt feruite.
5Vcrba
vidcntuc
obliquare
iniuiliceji,vtimraciitus vltetiusnon
affligai.
f Dcemonc5,ve!hirerci,veImaU
praslati.
fefacntacquifitio
b
runt:&
nos
tmiquitateseoru portauimus.Seruidomina-
ePti POpUli.
a tSi
r>cusnon vult.alius n a
putelt.
b 1N n
Chriitus.qui feiplum
dedit in
prctium. c
f
i'otclt3te
t
I
2
3
4 ne CCepti pOpUli.
a tSir>cusnonvult,aIiusn.aputelt.
b 1N
nChriitus.quifeiplumdeditinprctium. cfi'otclt3te.
4
pCrdldcrUt
libcrta-
Sedixta
Hebraica
c
ti funt noftri : non fuit
qui
rcdimeretde manu eorum . In
t
tem dominatur no
in nobis
opera tua,
nonnoftra.
Stmi dominati
funt Allegor
?.
Ko/?-/.
Ploratgesfaii
fta.populus acqui-
fitionis, (jjfpiritua-
lesnequitie, qfua
pcrdidcrut
liberta-
^Delidctio
aninioium. b
fQm
de coelo defcendit
c
f
Ab
impugnationeinfidiantisdiaboliquicecidit depatadilo , vt habitaret indefetto.
fQuifi;Qusroi digna ;a ittiar.quam cruJelia.quam
mifcrinda.
TScripturaruin virrutuin
animabusnoftrisafferebamuspanem
nobisa
faciegladij
3 iMnrtalitatls. b
fniabolus. c
t^^latu diaboli,
in deferto Pcllis nollira
quafi
clibanus exiifta eft
t
^ f^cie te
a
Spintuaiisciui qUJli
tutbo
tcmpeftatis
A linam concutit. b
^^Ecclelias. c
THacietici.
T
Adufilarioc in odium
inducit,quoium fjftum.fpurcum.fupetbum
&crudele oftendit . Et a
perfo-
na eorum brneuolcniiam iibi
acqi"iiit.
peftatum
famis.Mulieres in Sion
thumiliauerunt ,
& vir-
vcriiteecclefiala
mer3tur,quod
et
niiniki
altaris
pro
tcrreis
rebus dant
mans
potcntiori-
bus
Iqui
diuitiaru
d
vd diftorutene-
brisofcuratur.Ae
e
oypts.n.tenebrel- "
otatur.VeUAf
ij i.dirigctibus,qui
fe. f ad omnia mundana
dirigut,
d.itijs
affluant honoribus
cxcellant,quibus
(eruiunt
minlriChnftipro
caducis& trdnfitorijs; & fic lumina
ria lundi tenebras fiunt
qui
manus adfanfta dcbent le-
uart, & cum
Moyfe
ad coelum tendcre,
ne fiant
graues.
-d iniiodibus extol.maiius v((iyasinjanda
iy bene.dm.
jtra noihi
mcauerunt. Pafch. ludxi
iniquis patribus
ics maledida
lcgis
in fc
traxerunt,quafi importabile
.arnoknresChriftumrecipcre, qui iugumlegisve-
Liaut'erre:quibus
df;

t
venutjuper
vos
oninisjanguis
iu-
),]; tf.eitjuper
tfr.&c.Et
alibi:/wp/f
tf
menfuram patru
ve-
ii/.Quibus
verbis
oftenditur,g>
imitatorcs
praEcede-
[Tiatrum in
ledelictatrahunt,qui fuaportare
non
+iunt.Quia crgo
xmulatorcs
patru
hsereditaria im-
picceDcum
cflendcrunt
, quafi
de radice in ramos &
pcca
& vindifta
peruenerunt,quafi patribus
noftris fi
ils &
iniquitatem
eorum & vltioncm
portamus
.
-"(5); .Vox
eflChnflianipopuli,qui
faccrdotum&
icipu peccat.i' fiagcllatur,diccntis:
T^atres
nojiri pec.
&c.
funt
qui
debuerant , & nos
iniquitatis
iii. vinvii.iainfuflinemus:non tn
populusdefe pra:-
iat,quia pro
nicrito
plebis
efl eleftio
pafloris: ncque
iiaioribuscuipa minuitur,fedaugetur
vnde:Cain fc-
,:utpunitur,LamechIcptuagicsfeptics.Poftpraeceptu
: cnii <Sr
exemplu
maior cft
peccantis poena
ficut &
pec-
catii
Potaiiocreferriadoriginale peccatu,
cuiustabcs
:, in d,s tran iit lcd
qui gratia
funt liberati ,
non
portat
ini-
quijtcmpatris.P.v.
,t.ptc.Pcccatum.n.nihilcfl,& gpec
cat ihil
eft.quia
rciil:o vero efle.voluit noncfle, i.pec-
car6Ion
dixit.patres peccauerunt,(5c
non eft
pcccatii
eo
runjlllis.n.defun<^is,manetpcccatum
&
poenapcccati:
Scdbfig peccatu
in
baptifmo
remiflum
eft.vnufquifq;
profi)spunitur
malis aut rcmuncratur
probonis.
b irui
dom.Eafdem texit &retexit
miferias,fempcr
ali-
1
quid
ftri,&aifligntferui
tutcpeccati.
Vel fer
ui
peccatoru
inec-
clefiaru
rcgimine
c6ftituti,ieosquos^
PP'"
diisredcmit,lupo.
"""'""
P
ruvtuturrabie,n6
caniimdefenfione.
10
Ludlus
ergoiftepc
tafflixerunt
nitetium cfl,
quila
qucos
fatanae euadere
cupiiit,
cuius diiio
fubiugati
funt.
Hsereticiquoqj
ferui
peccatorum.dominantur eis
quos
dcceperiic,&
fcruos faciunt
vitiorum, & interdu nemo
efl
qui ab(oluateos,qui
eoru
dogmaribus
irretiti funt .
E
c manima.&i:. ImmeCi laboris vexario
defcribit'.cutam .,
aia
qudm corpus
laborare oftendirur.
Erat.n.cxterius.la-
bor
quotidianu
vidlum
acquiredi , interius labor a facic
gladij quafi
cum
periculo
vitae
acquirebatur panis
.
lnan!ma.noflr!s,&c.tdixal3,qux
tam
ardcntcrpctitpa Alleg.
ncm
vitE,fcripturarum,f.
&
virtutum,qucm acquirita
faciegladij folitudinis,i. timcndo &cauendo ab
infidijs
diaboli . Contra
huncgladium opponendo
fcutu
fidci, Eph.^.c.
vt laluctur a facie
perculforisjdc quo
df :
^ntefaaem
eius
fuit faradijuSy& pofi eumfolitudu deferti,
quiz antcquam
fide-
^''''*'**
lemanimamirrumpat.virtutibus floret
quafi paradi-
fus:fcdeiusafflatu ficcatur, &
indcfertumredigitur.Re
linquiturenim aDcoqui fupplantaturadiabolo.
d VtU/s
iwfira.ln exuftionc
pcllis.magnitudo famis,q
C\
Hlftorice.
gs
nofle
defiderat(g
matres filios deuorafle
affirmat;
lo f
"ffP''",' ^^
lcphu legat,&
deuorantiii fauces latrunculos
prefocafle,
,,^.7^6 ,,
'*
&
pencdcipfis
vifccribus
cibosdeuoratosabftraxifle.
"PeUtsnofiraf&c.
Plangitur pcUis noftra,quafi
clibanus
exufta.qua primi paretes
induti de
paradifo
funteieai:
Gcn.3.d,.
vndefingulariter pellis
non
pelles
dixit ,
qa
ex
ipfis
om-
nes vnam c6traximus
pellem
mortalitatis
,
hscfada eft
quaficlibanusardens.i.diabolus
qcft
fornax vitiorum,
quemquotidicnouisconcupilccntiaruminccnditvftio
nibus.Hac
aduftionctempeftate
famis
;affligimur,g
cter
na
vit^Ecpulisnon
reficimur.
Aliaver6anslatiohet,
plagarii famis,
cum vna
plaga
fit vel
tempeflas corpora-
lisfamis,ga famesfpiiituaiis
vulncratoes
fonfusmcntisF
&
corporis.Hacquafi tempeflatum turbincanimaia^ta
ta
rapratur
Vndc
lcquimr-.Mul.e-es
in
\ion,&c.
e MuUeres.Hoc ad Jitcra
ludgis
accidifl!enemo
dubitar,&
i^Chrifli
NICOLAVS DE LYRA.
Ptres noftri
peccauerunt. peccato multiplmsidololatri<s.
a
"^"^onCnnt.iuperterYaviviuentes.
3 Enos
iniquitatcs,&c. Vropter.n.miquitittes falas tempore
Manlje
regisfnit defiruHa ciuitas , &
populus
ciuitatis
captiua-
tiis,rhabetur.^.
}ie.2^.qui longe
ante
captiuitatem
mortuus
fuit,
&
aieiufiem
temporis:bene
tamen
puniuntur filij,pro parentibus
ffnpraliter,^ maxime
quandofunt
imitatores
paternorum fceie-
rm.cut
fuit
in
propofito.
4 erui
dominati./.iW
qnipriusfclebant
feruire nobis.Tepo
te.n.iamd
&Salomonis
ldum<ci,& alij pof
u i circa ludaa habita
tes
tes
erat
trioutarij regt ludf, jedcaptaciuuuietnuUiae lud^.s
iocii
funt
eis
ferui^quia
tn Ula
captioncfuerunt
curn
BabyUnis, ^sfic
ha
buerurit
parti
m
aUquam
de
captiuis.
5
In
animabusnoflris.'^t//,!pew/o vitfnoflr^
.
6 Affcrcbamus
panem.
i.
vi^um
noftrH.Cuius canfa fubditur,
7
A
faciegladii
in deferto. vbi
ponebantur infidi^
ad
nosfpo
iiandum &niteifiaendnm.
8
Pellisnoftraquaficli.&c.jrff/?,e'A7Vcd/<iCf? denigrata.
9
A facie tQ.ex i-tcfeHu.v.nutrinieti cutis
deficcatur
et
nigratur.
1 Mulicrcs
I Sio
/.
Chaldxi &
alij aduerfarij
nofiri eis abuleio
it /
locofacro,& muUofortius
in
aliis,ideo yejf: Virgines
&C.
>
Principcs
MOIl.JLITEI{.
T
tfatmremurpa.tiim habitantesintcrcospro
vidu
nccflario
funt in
graui
feruitute.
1
'"tresnoHri
peccauenit^&c.Kam p|? pcccata
fua deftru
"1
Intper
Saladinum &
aliosSoldanospoft ipfum
.
3
'nojw<yifarfj.ingtumacccfrulibcroad
locafandla
pruiti
fumus , &
fuppofiti
fcruituti
gtum
ad fidelcscu
inhidibushabitantcs
,
idco lubditur in corum
pcrfona,
4 erui
domi. jdeft
, infidclcs
qui
econtraiio dei!)ercnt fi-
dchusfcriurc.
t ^*'
t JXo fuii cf'i
ndr.de ma.eorum.Nzm
principes
Chriftiani
pcrguerrascorumadinuicemfuntimpediti.
5
jn animabns
ofic.ideft,in
periculo
vita noftrx.
6
^ferebamus panern.i acquirebanuis
vidumnoftrum.
Chriftiani
namq;,qui
iunt inter infidcles
, multas molc-
ftias fuftinent ab cis finc
cau(a,idco fubditur.
8 Tels
noiirjy&c.mm propterdcfcdum
nutrimeti ca-
lot
naturalispropriam
(ubftantiam confumit.
10 Mideiesm sion
/;'<r/'J/.Captanamqiicciu!tate
lerufalc
per
Sarraccnos,probabile
eft
quod
talia mala feccriu ibL
Tom.
4.
Kk i
1021 GloforcI.&NicolaideLyra
10
^
Chrini
ccdcfias fame & fiti vcrbi Dciamiaas,
& hxrcti
A coru
prauuate corruptdS.vndc:r/i
ueconumpjturjenfus
l. Cor.TM.
vejtri
i
Lollit^te^HM
eil
n Cbriflo lefu.l.X:De(pondh>.
ws vm w-
ro . w.ca.fxhibere Chrifl . Talcs
virgines corruptas
fuino
mcrito
,pphcta lugct,q
fi muliercsno fuiircnt,muiicbria
no admiriircnt
h?re
Ibidca.
M>raliter.
ticoru fraudib-dccc
ptx,5c
aduUcrino
huuuliat^conubio.
Mulirrts,i^c. Quo
tics
ptccatoru
fcedi
tatcgrauamur,
&
de Sion altitudinc
tsionficuc^dhumiiiacorruj
runc. AWc- miis,mulicrcs.i.
aic
fcccnad mo
noftra; , inSion.i.in
lcodum tulc
culminc ccclefia; le
ruat.
f
Diuunt gradibu.
f
Non furtim fe^
puSliri.
circumitu vertetcs
perpctua
cascitate damnati
funt: fi
Samfon criitis ociilis molam
circumuchit.vtfccxpl
rc non
poflir,fcd
in cifdcm obcrrct
vcftigijs.
^doltjcenitbuifiy-t
.Sunt
potcntcs fccularibusdiujti
honoribus,
lunt &
fpiritualib. Ilhquiin
fcculi
pert:
cia
&c6cupik
, _
fSicut Antinchm Jcfocijeias.
elncs
in ciuitatibus
luda.Principes manufLifpefi
lunt ; fa-
j
ifvVjji
holtium iruJclitas ucc ztti
i>epercit
ncc
digiutati.
b
^Q;iaitusconqueltionilocus Hfcrnim
fortuna
8priftino
honore
indigna
funt.
c IMaiculi in matculos
tuipitudinem opetanics.
cF'ftiim fpurcum,nrfariuni,vnde
hortes indiicuntu' in odium.
^
cics
feniinoterubucrunt.AdoIefctntibusimpudiceabufi
a ^StuIt'. Qnibus
necstasfubuenit b ^Ciucefcilicct contempta. i
^iaie indigna.
c
^frimuslocusconqueflionis. IConfiliaiij. f ludices.
d
fAreritcmihi por.iuftitix.^c.
d funt,&:
pucri
in
ligno
corrueiut . Senes defecerunt de
por-
a
ICJ^u dicunt;lfallamlpiiitu,piallam
&mtn'e: b
fStTftoium.
c
f Impocnitfnt
bu
f
*uiti tuiiueodabis
gaudiiim,&c.
d ^Contriti & hu"iili.Tti.
tisjiuucncs
dechoropfallcntium.
Defecit
gaudiumcordis
a Armoniain
'^gcudi.
f bVi'tutum.
c] t H,^neftiin
ecclefia vei
tulgiJi
vtl voluntas bona.
r
noftri,
verfus ell in ludu chorus nofter. Cecidit cordna ca-
uata: hiimiliantur.
AliudcftvcroISo
humiliari.i.in
cccle
Ha cordc cotrito &
hnmiliato
peccata
cofitcri.&fpcrarede
mifcricordia iudicis.AlIud extra i.
ab altitudine virtutu corruilTc,<5c
p
vitioru humilitatcm
lerc.y.f. aberrailc. vndc
fupra:
Ooctv jiiias vciiras Utr.e > &
vnuqux-
tfuep'oximaiujmpUridum.
Monct.n.afFcdioncs aiarum la
chrymisablucre,&
quafi
filias vt
pocTitcntes plangat
do-
ccrc,&
operationcs
corporis
noflri
quafi ^ximas
lamc-
tationibus cmundare Fidcliiim.n. mcntcs
quafi
Dco di-
^
cata:
virgincslunt
Ciuitatcs in
quibus
humiliant' diucr-
fi dnr
gradus
Alia
eft.n.profclTio
(acerdotum.alia Lcui-
tarum,
alia monachorum,alia
virginum.alia
viduaru,
aliaconiugatoru.In fingulisfunt alique virgincs,alique
Supti
i.f. no
.ppofitu
fcruantcs
dcuirginantur.
Vnde: mucnes mci (^
rir^iues
ifu.t ahterioinn capciuitaic.Vcrc n- oes
virginCSSUt,
quaccorpore
&
fpiritu incorrupro
Dco feruiunt. luue-
ne.sqii.tnouitatcm
vit2E& fortitudineminducrunt: fcd
multihoUiuminfidijs&
fcclcrum
flagitijs
corruerunt.
Wfior.
a
T>rinc/p>wj/H//"'/i/jr,crf. Principcs ludLEorUjfuis
ipfotu
manibus aut hofliij
cculco,vc!cxrcris tormcntis
iufpeloscx aliisgrauionbusmanifeflucft.Scnibusquo-
quc rcucrcpdis
facic & astatc rcueretia nuUa
impela
cft.
^^**^*
Vriiicipes,o:c.
doftorcs fanda; ccclcfice hoftiu manibus
adaltafufpcndutur, qiiintcntioneboniopcrisdcfcretcs
ad voluntate hofliu
diftrahiitur,
& fuaiu manuu dcuin-
diopcribus^quafiin
cculcodiftcndutur.
vndefequitur.
Wioj^
b tacics
fenum
non erub. Nulli.n..'Ktati
paicitur, quia
fcr-
pcns
callidiffimus
nccpucris
mifcretur
,
ncc iuucncs re-
ucretur.ncc
parcit
fcnibus:oem xtatcm &
dignitate
vna
tcmpcftatcinuoluit.Sa:pcautem priucipcs ccclefia:,&
lc
niorcscontumclijsaftcdi,manibusfufpcnfifunt.
Ilifior. c ^
lijklcentib:is,iirc.h\iz intcrprctatio.
'otivjrfj molis mc~
C
lcbarit,& iuueus
Ug-w co'^jfi/<i.Sfdcchiam
fccundum hi
floriam
plangcrc vidctur,
cui oculorrcx
Babylonis
cuul
fit.cumq,
molcre
fecit,&
iuuencslignocrucifixit.
Scd le
cundumnoftram
intcrprctationem
Romanorumtagit
flagitium,quim3(culisimpudice
abufi
funt.vnde;Aia/c
Rom luL
'' '"
^"'l'-''^"' turpuudincm o/)ecijfti,Pucri.n.in
ligno
corrue
runt
,qui
in Chriftum in
ligno pcndcntem
crcdcrc no-
lucrunt.Potcntcs
quoq;
in
ligno
(crandalizati
funr,quafi
pucri,&
molis molcbant , dum
icge
ad literam infinito
cir
voluuntur, hi
ptursniclami
gunt &tcrunt
luut, &
rcuoli!
Hacmolamol
milagincpanis
c^lo dci"cedit,&:
lcnta
intdlcau
Dci
facrificiun
fcruorc
fpint
iuuctutis
inni.
rio
vicerunt li
crucisfidcifirir
tc
cofixi,quorr
^W.Mihiab.
ifi
in
criicc c.
r:
d Sencs
defecerunt
de
portis
. Vcterani & fcn io
confcc
ipfisportis fameconfumpti
funt,dumtremulis&cr
disartubus ad vilualia
quercndacgredi
nitcrc:v
ccrteab hoftibus
difperfi funtconfiliarij
& iudi.. : .
tatis.vt morc folito confidcret in
portis
.
luucnesqu
pcrterritiofticijsabrcnuntiantesfugcrmitdcplatcis.
Senesdcfccerunt c/e/Jorm.ScncSjfquoru
fcnfusfuntc
manfucti,&quieti.ScdfiDeumoffcndunt,dcporfis
ciiJt.dcquibus
di-..Apcrite mihiportas
iufiiti^,&
clnhi
ficiunt du
fcandalisfatigati.iter
rcdij dcft;tuunt./Af
dcficiuntji/ec/joro p/a/.in
eis
fpuale
canticu
dcficit,&ai
ro fandorum alieni obliuifcuntur canticum domin
e Defecit gaudium
cordis,&c.Scxms
locus
conqucftic
Pra:ter
fpcm.n.in mifcrijs
fccftcdemonftrant.&cun
pcdarentbonum,in
fummas dcucniflemifcrias.
Defecic gaudium
cordis
noliri.qniz.
ludxi ad iraciini
Dcum
piouocauerunt,
defccit omne
gaudium
choriquosinfolennitatib.ducebant,
in luftu vi
Z)f/efjr,eirc.
Vox eft
p^nitcntiu.gcorcontritii
.
liatii Dcooffcrunt.Et
qa abeftfp6fus,oegaudiiiinii
conucrtunt.qd Dauidrccuperarc
defiderans air : ?
meo dabis
gaudili:l{edde
mihi Uti.
Quia fpiritali
con: .;
copundus
contritionis
t
medela continuis orabat i
bus.Vll Ifaias . m die
qm alliguuerit
duminus vttlnus
popku
&percuffuraptagieeiusfanautrit,inqno.Cvu\aus&.\im
plaua
tumcns. Quotics.n.
ala
fagitta pcccati
vulncra
gaudiu
cius diflbluit,cu
ad con fcientia reucrtit. Chf
virtutii in ludu
comutatur,
qd
in Azacl rcle
figura
qui tanq caprea
curfor erat velocifiSmus.Vnde diin
caute,&
pcipitatem
hoftcm
iniequcrctur,
idusinir.
ne
pcrijt.Sicaius qui
vclocifilmos motus (iios
pati^
&
grauitate
no
moderat,
faspein
fornicationc me:
corporisprxcipitaf.ChorusvcrtiturinludiJ.qiiinp
tcntibus,
virtutuchorusquafiharmonialugcndidv
rat,qd
amifit,&
intentum fcruat
poenitcndi,
vt
po(l
ftus &
lachrymas
rcdeat chorus idcm ad
gaudia.
f
acid,2^c.Dciedion
e
rcgni lud^oru dcfignat,qi;
& honor
pcrijt
&
gloria.vii fup.
Dic
regi&d^minatn.
miliamini
&fedete , quoma.
eecidit de
capite
veflro
corona s;:
NICOLAVS DE LYRA
, I
PrinQ\pesm3n\X.riuia aliqui
dc
princip4ibus popidi,
ex
quo
rum
conjilio
nbdlaw
Scdechias,in deuflMionem fatit fuerunt
pa-
tibuisper
manus eorum
affixi.
3 Facics {znn.ib
parcentes
eis rone
fuel^
etatis. In
Hcbrco.ha-
betur: Molaoncrati funt facics fcnu &c.
qSexpones i\a.sa.
dicity^cuducetoitur captiuiia
Bibylone, dltqui
ducebat
eos,
co-
gebmt
eos ad
poitandZ
molas ad terendum blada
&
fmilia,quibus
tndiget exercituSy nec in hoc
d(fertbantalicuiptoptcrfenetiutem.
j
Adolcfccntibus
impudice,&c.wf.o sodomitico.
4Et
4
Et
pucri,&C
9iJ aliqut
toru
fueritnt jufpenji,vt
dichali]
Heb.jtc
habeiur : Et
pucri
in
ligno
debilitati funt;
7^"
I\a.
Sa.de iuuenibus
quipotcrat aUqi po/idns portare,
&
Hlii

nebatur
ligna pottanda
in
itincre,licutyirisgrauiora,vtdi(ii
5
Scnes defccerun
t,&C /. lerufale &
altanm
ludit
ciui <
vbi avtc
deflruHionernftdebantfencs
autcnticeadiudicandm
6 luucnes dc cho.
pfal.
qa partim
erat trucidaii &
piri^'
*
ptiuuti,^j) qS jubditur:De(c-gm.cor.no[l. Scc.&p<Jftt[i'it
7
Cecidit COrona,&C.Hi<. conjequcnter
expLicat miferia
i*
ftruHione
regni,Lum
dicitur : Cccidit COr. &
fubditur
C'"'
i^i u
H^
.A L I T E
t{.
i
Vrincipes manu,&c.t\inc n.Guido rex Icrufale &
magi
flcr militix
tcpli capti
fucrunt viui
,
& fic corti
fufpcfio
fuit in
potcftatc Soldani,Ucct non fucrit
fadum,
talis.n.
potjftas
manus
vocatur,ficut
vulgariter
dicitur: Talis ci
uitas cft in manu
rcgis,i.in
cius
potcftate.
a
Faciesfenum,&c.cos
turpiter
tradando.
3 Molejccntibus /fw;d.talc
namqj
vitium fatts coc cft in-
tcr
SarraccnoSjVt
dicit
epifcopus
Acon.in li.fuo de
gcftis
iranf-
tranfmarinis .
. |
4 fpm,e27-c. idcft,pueriincunabulis ligncisiace*
quianullia;tati parccbatur.
^
5
<^eiies
defe.dc
pui.
vhi
prius
fcdcbant ad iudicandun
j
ad Sarraccnos translata eft
potcftas
iudicandi. .
1
6 luuenes dc choro
pjallcnttum.C[Ui3.
fubtrada
cftoBJni
tcriagaudij.
7
Cecidit corona
capi.
Non.n. eft hodie
rcx lerofoiyt
nus nifi folo nomine.CEtera
patent
vfque
ibi.
j
ICU
Thren.
CaD.V.
^fciin
alla
inferprctationchabctur,defcedir.Regnu.n.Iu-
A clori)rovfq;ad
loachim
paulatimdeicedit, inSedechia
oiocecidit.Vii
vox
captiuoru
ludluofa addic. ^.e
no.^j.
ecidit. Corcnacapitisaoltribonavoluntaseft.fmil-
lu.
^cvto bcijne vc4u' .tnx
coronajii
nos. Tunc
crgo
mens no-
/itCOrOnavirtlltU
,^^^^^_
_
TAmifi-a corona
dcorat,cumfcuto
- -
bosvolfltatisor-
nair,fcdcunivo-
lutas mutatur/,
co5na amittitur,
vne
fequitur
y<e
nob
ia fec.
Fruftra
.n.i caiterislabo-
I0j4
ap,
Etfi fm
holem inducaf
ur,regnum
tn eius cO in
cternum !>
d
Qjiareinperpetuum.PoW omnimodas
lamcntationis
fpe
cies,ad cu folu
preccsconucrtir,
qui
folus
por confolari
Quarempeypetmw.Hoc: nobis afiidue
exorandu.ne obli
uiIcaturnoftn,ne
derdinquat
nos
inpcrpctuu
.qd
bcne
vocib.
oramus, fQ<\
I
pitis noltri:ua;nobis,quia peccauimus. Propccrca
mcftum
r n. ^^; """'";'"
'''^"'""-'""r^.usn.^ndcfpicies.
aTCor,pti,.ne
,cca-,.
taaumeitindolorccdrnoltrum,
ideocontenebritifunt
""
ilBtcriores. ^Quj
<)cbucrui.t
afiHccte
in Dciiiii. rProuifotcs in
ecclciia
bTDec.mjsIocusconqucltionis pcrqucn folitudodemonftiatur
cCCht.lhm:.
|d^Eccl.fix
^eTl-^xjmni.nsfe
fot rer.ac. f
Pe,fecutoresl,:.tetici.
oculi
noltri.Propter
monte Sion
quia difperjjtjVuIpes am
,VLacctando,deChrnlomalcfentiendo. I, ,..
pe.fon. mdicis.cui,^
fci.ud.ncm, LEn,tudi
neinfiridicat fineadeittatione.
rarus,ficoronam
b i
ja
.
-_b
^
,
"''nptid.cat (ineanenta.ione.-

4
nohabcmusvolu
c
Duiauerunrineo.Tu
autemdominem^ternumpermanc
^
tat. Ita.n.nonfo-
d
Dis,loliumtuumingeneratione&generatione
.
Quarein
^
lurpereXCeflum,
a,Nonu.perpetuu,n itafcctur,n.-^a.- nx!cr.com:.,,.Non fecu,.dum
pccca.anoftra fao^in^b.s
fed:tiam
per
vo-
.....- i i- -r

n

,
bTP-monibusrub.acere.
luratispcfHm^de
e perpetuuobliuilceris noftri,
derelinquesnosinloiidtu
fidcium
delinqUi
J-
j.''"*
<f'"^;
butn.l.tcratiupplicter obfecrat

niLj.
f
"^"^ai^rum.Conucrtenosdomineadte,&conuertemur:
^
ccidit cor. Sacer
dos ecdefis
, &
g
virinesquaficoro
na .:coris,fed hi
f?
h
peudunt vitijsta-
bcfc^i.
Fidesquoquediim
intcgritatcmamittit,
quafi
connadecapitecadit.Ipfeautdfisfm Ifaiam ecclefieco
roii
eftjVnde.
Em dominus
'"xi.rcit.co.ii^lo.o-c.Winc corona
ecciiaperdit,dumfidcsChrifticorrumpiturin
quibuf-
idarmembriscorona cadentc.
Vaeimminetpeccantib.
quivbinoneftgubernator,ibi
ruitpopulus.
a
T9pwf,7,^(.CorIadsoruinvtraqjcaptiuitatc meftu
fuiC&oculoslachrymis
&do!oreptenebratosomnib.
patcVoxeftpenitentium.Duplcxautm?nitix&:
dolo-
ns fbcies
cft.vn Icre.Oo/or
meHifAper iolorem,&c.c^\X\z
pcc
catcumdoloridoloraddiccopunaionis. Eftdolorma
lusequodr.Indolorepariesfilios
Eft&bonus,fm il-
lud m< weus renowus 'f? .
Itaq; poft pcccatu
m
mcftitia
conumiiiat,vthuidolorismcdicinaifirmirasabfccdat
(.ntmbymUntocu.m^MtiA f-
pcccatoru infe<ai &ceca
ti,vChrifti lumen vidcre no
po(Tint,qui
eft mons abfci-
luscmontefmc manib & m monte
magnucxaltatus.
-'j'.'a;/pe-f,.-.i.cum cflet
squalis
patri.fcmetipfum
cxi
natuit
,vtqui
non vidcnt videant
, &
qui vidcnt, coeci
:. nai-
Weoobtcnebratisoculishuncmontem non videt
;
perdi,quia
dilperijt.
;
'^pesambula-.er.weo
pcrfecutorcs.f.vel
hgretici,qui
ma
.
'c'icriintdaincarnationedni,ecclcfiamlaccrantcs,&
catbicamfidem
fraudulentercorrumpcntes. Ideopar
tes
vipuim erunt.
Vulpes
fuitHcrodes
perfccutor Chri
iti
flloannis.Vn.D/cHf
vnlpi
iUi.Sum &
hxrctici
vulpcs,
|CCl)dum
iWad.Captte
rwbs
vidpefyfju^
dcmoUuntur
vineas.
;

''""'"w.Idcm diccndnm.TH
memdomincinatcrmm
petn.nes.Et
alibi.r autem idem
ipfe
es,&r.
T-^manebis.Jsioncti
tcmporalis manfio.nec localis,
nec
rj-^9"?|"'P<e,fed
ipfavna& indiuidua &
permanens
11-fia.Q.d.quamuisfilius
feexinaniuerit, formam fer
uiacipiens,manet tamcn in ajternum.
C
Sim
tum,&c.itcieftHi Deus in
i^culm ftcuU^t
z\[hi.J{e
^'w>jMw,rfir3joIm/ic/orm.Dum
foUQ
audis:intelli-
ge
ii3icem,&
time.Q,d.
Deum
time,&
mandaia eius
ubjerua.
a
"Vnde.tircHuscius ticuta
piincipio.
,. ^
-_-. i-4'>:i>u>c.u5 ncuta
pimcpio. bfA
tea.iivbiqu-ei
innoua dies
noltro^
ficut a
principio
.
Sed
proijcie^is f
rc-
a
quafi pollutos.
b
f Peccatis nofttis.
fV.
pa.ere,
non itafcctis vt iuSex.
.11
./l- i
1> c 1
'
TConuat.os tibi.
puUiti
aoS:,iratus es contra nos vehementer.
''t -^.I-^^^^^"^^
^^
LYRA.
fodaHr^r^
Pec.^.rf./;<,c malum &alu
propter peccata
"fe"I'fl?5'''^''
'"^
T'"""
^<^'"><=Hequenter
explicat jmf.v
destrufiione
temph^cum dicitur.
i
r
Pf
"
mon
.Sion. i.
^p
tcmplum
in monte Sion
^dificatum
i^li^dc^yT
eo.uriV
tcmpli, quiafoknthabitare
fdimZTr''? l"''-
P'<'P'''^^orium,tamen
remanetfirrnn
we
aHj^^^^jilfrJeremu,
ad
tmptorandum Dei
miferirordtam dt.
bTConceffio
.
c
TP?n!fent!a conttltnm . -
melius reb. exora-
mus.
Simusergo
mcmorescius,
nc
obliuifcat' noftri :
quia
non obliuifci
tur mifereri
Deus,
nifi nos obliuiica-
mur,etfioblitifuc
rimus,
ipfcgratia
infpirat,
obliuione
fugat,
vr\dc
i{emtni-
PfJLix.f.
/cc-
tHr& conuertentur
ad dominum
vniuerfe
fines terne.
7
e
Obliuifceiis. Cui G
mileeftillud;
f^Jque
P^^L/i.a.
8
quo
domineobli.mein
,..
9
^.f.Non^obliui-f"?"''"'-
fcat mifereri Deus
10 fedcum diffcrtau
xiIiari,videturobli
tus,vtficaccendatdefidcnum,& dulcius fit
folatium,&
,
ipfeintenmrideatdepoenisinnocentum.
Sicutfigulus , ,
vafa fua
probat,vt
vafa in ho.
fa.quia
va.fi. for.
Rom./c.
f
j:o/jmf,^f.c6uertendoquiac6uerfioreparationisini
E
tiu eft dierii
Bternitatis:innouatio aeternitatis
perccptio.
Couene nos
domine.At^cvCiones noftrx multa; funt.Vh ali rcre.t^.a.
bi.Conuerte nos
Deusjal
itaris
no//er.conucrteper gram,& p-
P'"al 8-" a.
uertcmur
quantueftin nobis
arbitriolibertatis^vii.Gr*
'-Cw.if.b.
tta
Detfum
id
quodfum,&gratia
eius in me V:icua non
fut
. Gra
Ji.vocantis
prcedit,& cxcitat libcrtate voluntatis. No nr t _.
ftrum eft
cp
decidimus.Dci,qj refurgimus
.
Homincs.n.
Rom
Jic.
-
caro
funt.Ipintus vadens & non reuertens.
^on
eli.n.volc
trs
neque cutrentis,fed
miferentts
Det .
Notandum
tfl,
9gratia
Dci non
cpnuertimur,nifi
&noftra
voluntateconucrta
mur.Eft aut
quoddam velamcn noftrx
infirmitatisfenli
busnoftrisobieaum ,
quod nifiilluminatione Dei fue-
ntremotij,c6uertin6valemus:libertasergo ggram
red lc-e.ji.d.
ditur.Sempcrergo nobisorandueft. Conuerte >ws dominr.
g
!'tnouj.Ad hoc
principifi
rcuocamur cfi
puertimur:cu
ad illud
pcruenerimus,innouabimur.Inueterati.n.& cor
''^^'94.b.
rupti fumus,& dies
aEternitatisperdidimus,quos ppuer
.,
fione
rccipimus,vii
alibi. Cofrre me
domine,&
i ouertarad tt
.'"'
^?-'^'
h iratus
cx.Prima
repulfio eft,
qua
tentatori tradimur .
Secunda cfi tentati
fuccumbimus ad
tentandum fine ira
Dci
repellimur.de qua
df.
\on
repuUt Ueus
plebem fmm
qua Exo r c
pr.tfcinn.Qn
autem vincimur fed
poftea
non
p^nitemus,
MacthV
j.j,
irafcitur Deus
vehementer,
vnde .
Quts nom
miHatem j>*
/^.i-c.Aliquando.nirafcitur.vt
pater,qii vcrbisincrepat
ddinqucntem,&faeitp?nitentem.Iralciturautvtdomi
nus,
quando
corripit
vt durus & ftatim
vlcilcitur, vnde
Moylcs.l^e irafcaturfuror
tuus contra
popitlumtimm.Vtindcx
iraicctur,cum dicet./;e
mdediiliy&c. cum iam
necpaenir
tentis ncc vcnix locus erit.
GilberSuflicianthxc
adexpofitionemlamcntationii
'
leremisB:
quaedepatrumfontibushaufi
egoGilbcrtus
Antifiodoicnlisecclefis diaconus.
CAP.
5
zt^rt^'-
^''''^"'^'^"^'^"^'^u'P'""^doIofi.
bcr.eriedf.m;""" *'?"'"
^"^'-''^f.idcopotes
adhi-
^
i<femcdmmprovoluntatctua.
-^rctnperpetmm obii.
nofirti.
pcr
tam
longum tempo
.
6
Quare
in
perpetuum,&c^.rf.no decettuam
clernemiam
ideo
f'<Oditur.
*
7
Con
uerte,&C.(7w
debita
conucrfto liberi
arbitrjj
^d Deum
praiuppnnit
tniiinaum
diuini:m,qui diciturgratiaprjcucniens. 1
'
8
Innoua dies
noftros, ficur a
prin. quia
in
mtrabdib.'tuit
introduXifti nos in terram
promifftonts.
9
Sed
proijciens repulifti
nos.in
captiuitatem
cijr.iendo.
1 o Iratus es contra
nos.pu)uendo
vltra id
quod poffun, usfusii
nere,licet l)xc
posna
non excedat ordinem
iufiiti^ .
q.J. refpice
nos
oculo
pietatis
&
mifericer^dia ,
quia
tibiproprium rji mijcreri &
parcere,qui
viuis &
rrgnas
Deus
infaciUafaculorum, Mn.

C A P.
ris
fpatium.Etquoniam defedusnon cftex
partcfua (cd
noftra,idco(ubditur,
'
7
Conuene nos domine ad
te,&c.iwioua dics
nofl'os ftcut
a
princ
.
.i.
qn
terra fanda cratlberein manib.
corum fidelium.
9
iedproijcieus repuUlti
nos. & maximc a
t^c Saladini,
&c!
Tom.4.
Kk
s
lo^y
Glof!
ord.
&Nicolai
de
Ly
ra
A
A D D I T I O.
IntMp.K
.rki
dititrmpofiilla.KccOTdirC.
,
ybmd feitmtm
ormoletemid
prophct^propypulo
tra
^fmtgra
Wofio -
UtxtuniiryO-
diHidttur in oflo
purusprinapalei.ln
pnm^
namqi
uomi !.
<,orfiif
bcneor^ntis.cr
deuoti tnuocot ad
fe,&
exatat
diuivam
miferatitmm&pi^uuem.dicens.Kccoiditc
dncquid
accidc
rit nobis.
^ecmido vtro narrat &
rtfiratfuam
viiliiaiem,i^
'-
iehcituem
&
affiiaioner,,
,(^
quanium
ad
amiffionem pofJ,fJtoum
dtc<nf. HrcdjtasnoQra
vcr(acn
adcxtrancos,6- ';<'^'
tmtl/ionemamicotHmfnbdens
.
Pupillifaaifumusab(q-,pa-
trc &
</"<'
'"^
amiffiokem
cibariorum
addens.
Aqua
nram pccu
nia bibimus.cr^
ad
miijfiovelibertatis
/u6r/^5.Ccruicib.no
ftris
n-.inabamur
. &
(\uo
ad
parentcs
fubdens
. Patrcs nodri
liCCCi\iCT\int,6cnonCunt.&i;unadamffi'>ntmpotefiatis,&
iMiontatttfHbdis.Scini
dominati
funt nonri.er
q-w
ad
amif
fionempacis&fecuritatis
addcs In manibusnoflns.Cr
< uoad
amiifwncfH pdchritudinis
&fanitatn
condudens . PclllS no(tra
quafl
clibanuscxufta
cft.
Tcrtio vero recitat adutr-umrumul
uplUcm iniquttJtem
(3 abufionem, qua ah:,fi juut
in
capUuatis,vt
tx hec Deus
iw?ij
ad
mtfericordiam prcuoL<xreti>\&
hoc
f^:cit
ibi.
MulicrcsinSionhumiliaucrunt&virgincsmciuitatib.
\\xdz.Dcinde
vero malitiam (J crudetitateminbdem. Principcs
103^
inanu fufpenfi
funt.facics
fenum
non crubuerunt.^r>rf- 1
yero iDfor:.m neijutttam
&feditatem^fubdtns
.
Adolclcentulis
impudiceabufi
funt .
Quartb
re>d
propheta dipioratpn^mm
difnitaicm &prijiinjm
confolat'u>tt:myqt^
C? de/ecit fap:entia,&
fc'^-tia,&
l'Ctuia,&
excdlentia
qu conf<twrant
effe
in I
r.filf.
ijt
niiu
>i
adfapienttam
dicit.Scncs dcfcccrunt
dcportis
91
titm ad Ixtitiamfubdit.liiucncs
de choro
pfallcntium. ^im.
tnm
adcxrellentiam
concludit.Cccidn coronacapitis
noftri.
Quinlo verbprophcta
explicat fuarn intfiicatem
& lonfitttHriu.
iiam
punit!onem,ibi.
Vx
nobis.quia pcccauimus.proptcrea
moertum
faiSum eftcor noflrum. sexto
vcrduudat
&pra
dicat diuinum duraiioncm,
ibi . Tu autcm
domincin a:tcrnii
pcrmancbis.
Seplimovero imploratDeibetagnitatem,&piUt
Jui
reditus& fux conuerfionis
acceltrationem
: reditus
tfuidem
tkI
de
Bibylonica captiiutate
in
hrufalein ,
vi l
potius
&melius dc in-
crediditate
ad
lefu
ChriHi fiden. :&
Imfacit
ib'.
Qnarcin pcT-
pctuum
obliuifccris nof^ri.ye.y/f/<r.
Conucrtenosdomi-
'
nc ad tc,&
conucrrcmur.Oi^.ittodr
Wr/mo
mtuetur
cr cemt
diuinumfeueriiatem,&
per confequens aliqualm
ddationem
ditionis de hoc
qund petit
ita ccleritrr
impUri,cdcludens.Scd proij
cicns
rcpulifti
nos.iratus
cs contra nos vehememcr: iSi
hoc Threni lcrcmiit Hniunt.
Incipitprxfatiotnlilfri4m
^aruch
prapheta.
Ibcr iltc
qui
Barucli nomine
pr^-
Bn^^S^
nocatur,inHcbr?ocanonenonha
bccur: fci tantum m
vulgata
cdl-
tione,
fimilitcr
Sc^piftola
Tcremia: .
Proprcr
notitiam
autem
legcntium
hic
fcripra
(unt,
quia
multade Chnlto
nouiilimii^uc tempo
ribus indicant.
Vulgatacditio
dc
qua
fit mcntio in
prologo fupcr
Baruch
, cxponitur
in
prologo fupcr
Ezcch.Cxtcra
planafunt
^a TP
Thjt'. verb.&c.
E
-5 Thcodo-
rctus-Admirandus
Baruch
difccffit v-
nacumluda:isqui
aufugcrant
in Ac-
gyptum.
Vcrunta
mcnpoft quinque
annoscxquocapta
cftvrbspucnitBa
Incipit
Baruch
propheta.
C A P. I.
fet
modicotctnpo
rc fadlus eft
1
uus. Necal
afcopo.quiaj
illosin(enfur
catorum
priftino-
rum,vtctiamcala-
mitatis cauiain-
gnolccrcnt,
mnlti!
ctiam
lachrymiJ
:otcmpo
cftc|^
abera|
ifuifiP
Thxcvcibalibriquxfcripfit
Baruch
filiusNe-
^
ri2,fiIijMaafi2e,filijSedcchi:c,filijScdei,filij
Hcl 2
yvcy
*^'^
inBabylonm,in
anno
5.&L7-^ie"^"^^^^i^
\
tcmporc quo ceperunt
ChaldiEi leruialem ,
& fuccende-
j
cft vrbs
puenit
Ba-
runt eam
igni
. Et
legit
Baruch veiba Iibri huius ad aurcs
6
Foffis^>^^n^^^
bylonem.Omnem
i^^\^q^^^
(^ljj
loachim
rcgis
luda,
& ad aures vnmcrli
^
quas
mittebantfa-
KnVpiTtaram
populi
venicntcs
ad librum
,
& ad aures
potentium
fi- 9
[^f^^^jf^S^^J^Ji^^
?tlfirmos
&Td^vcritatem dcduccrcnt. Cum
ergo peruc- parandas
vidimas quas
immolarcnt,
vt dommu
ffl Def
niftct
Babyloncm
recitauit leremiae
prophctiam
cun- Iibi
propitmm
rcdderent.
aiscaptiuis,
&
potiflimum
Icchonia:,
qui
cum
regnaf-
_^_I_____-
Diulfia libri
Incipit poftilla
venerabihs
patris
fratris
NicoIaidcLyrafiipcrBaruch.
*
I
C
T hxc vcrbalibri.Toy^
tibnm Tohiu
fccundim
ordintm
XI'
tcmpi.
r
sfequitur
liber Bartnh inimcdiathynatn
htsloria To-
biJtivntigit temporibus ^^{cchix regis
luda,
vt
rficnjum tfljuprd.
inpnncipioltbn
Tobts.Baruchautemfuit
notarius leremi<e a tem
fore loachimfitij
lofu,
vtliabctur lere.i,6.
&difirudta lerujalem
per
Cbalda:os tum lertmia
dtfcenatt
in
^egyptumpiji
interftciio-
titmCodvlit,I(re.^S.
($
pojiea fcripfit
librum
iHumquantumad
illam
partm,imusfuit
a^^tor,
qnantH
autcm
adcpi{iij'am lertmi^
(qu{ pohitur
m hoc libro,cuiustamen
non
fuitauior Jed
tuntti
Jtri-
ftor)Jcripleratunte
deHruciicnem ciuitaiis, vt vidibitur
infrd
do
mino conctdente .
Igitur
liber iile in duas diuiditnr
partes ./.
in li-
brum
Baruchfcrib{,&
in
epijlulam leremif^qu^ inapit cup.6.
Tri
mad utditur in tres
parus
:
quia primd
circa libium Baruch
poni-
tur
dtjcriptionis
aUus. Secundo
legendi modus,ibi
. Et
lcgit
Ba-
rwch. rtrtio libn
procejfus
ibi. Et dicctis
. Ctrca
primim piimo
foi.iiurfctiptorisgcnus
,
titm dicitur . Et hxc vcrba libri
qux
fcripfcrat
Baruch filius Ncria:,&c. &fecundum regulam
He
brforum patci
B*ruch&auus, C
c^teri qutponuntur
hic habue-
tunifpintum propheff ficul
&
ipfc.Dicunt.n.^ qiiando
in
princi'
fio
aiicuius
prophitfpoaitur
nomen
patris
eius & aui,& fic afcen
dendo
,
perboc
datur
intctligi quodjpiritum propljeticum
habue-
runt.Siienduri,
et,<^
diHio
copulatiux
citm dicitur.Et hjEC vcrba
libn.Copulat
adverba
lcremi^
,
quje Buruchjcripjciat
ante.itcim
do,ponitur defriptionis tocus,cum
dicitur,
% In
Babylonia.5"fd
/;oc videtur alicui
falfiim,quia /frf.^j.fii
(iturf^
CHtn
Utemfa&
alij
ludei
qui rmanjtrant
in
lud^a ,
dt-
fcendit
in
jltgyptum,&
non init in
Babyloniam
ciim
alijs taftiii
tis.
Dicendum,^
morluo leremia in
.Atijpto,
Baruch iuit in But
loiiiam
adcapituorum
conjolationem ,
&
ma.ximhqiiiz
lertma
prophetauerat.AegypcumcitQ
dedrucndum
ptr ^ub^chodonoj
regtm B.ibyloais
^lcrem.
^i.Tertioponilur
dtfcrip.ionts
temp
ciirn ditttur.
3
In anno
quin.f.adefiruaione
lerufakmper
Chutdfosjic.ii
numerabant
ludp
a
ttmpore captiwtaiis B.ibytonicc
, jicut
luod
computant
a
itmporc captiiiitatis fu^ per
l{urnanos
, iniipenito
dcjii
uHio e
lerufdem
fa(ia per
Titim &
yejpajianuni.
4
Et in
feptimo
dic mcnfis.
Hpn
dicitin Inc
quis
menfisji
rit,& ideovidetur,(j)fneritprtmusrrunfis.
5
In
temporequo
Chald.xi
ceperunt
Icrufalem.J.j
'f
poreillo
indeincipubat Jii(t^ori.mni<rritratio,
vtaiciume\t.
6 Et
legit
. Htc
cohfequenterponitur
circa iibum iflum tcgfn
modus,&
pnmb
in
Baby,onta,Jtcwid6
in
lertfu tyitia,ibiiSC
COlii
PCtunt.
Circaprimunidiiitur.
7
Et
legit
Baruch vcrba libri huius
ad aurcs Icchonu
&C. Scdiontrahoc vidttur ,
^
lechonias ifit
cratin
caHtrtit^
Bubylonis.DicendumSfr.Ofieratincarceteclaufusfaltcmcotinn,
eb
^ ejjct
nobitis & rex
I^da,vtt ji
erat
ctaujus.non
tamen
talne
qum Buruchpofjtt
ad eum
acccdert,tdis.n.acnf}us
frequtmtn'
ctditiir dettntis in carccre.
8 Et ad aurcs vniucrfi
popuU
vcnientis
ad hbrum./.
daici in
Babyionem
diS\ -
9
Et ad aurcs
potentium
filiorum
re.^w
d^cli
fu(r^\
aiiqui dejemine regio,
vi Ijabciur Dunu .i.S l"Cr'itii
i
Tna^"-'
tejtate,ftct*t patet
ex todem libro cte DanitU
&Jociji
cius
. Q"
patentvfqiitibi.
^
^^
037
liorum
regum,5c
ad aures
presbyceroriim,&
ad aures
populi
a minimo
vfc]ue
ad maximu
eorum,omnium
habitanrium
inBabylonia
adHumen^odi.
QuiaudientespIorabant<S.:
^
ieiunabanr^&orabancinconfpeclu
domini.
j
ronrpetcoIle(Terunt
pecuniam
t fecundum
quod
4
omioj.
r

r r r

potuitvniulcumlquemanus.Etmileruntm
Icrufalem
ad loachim filium
Helchi^filij
Sa
lom facerdotem,
Sc^d
reIic|uos facerdotes,&
adomnempopulum qui
inueciluntcum eo
inlerufalem,cum
acciperent
vafa
templi
do-
^
nini,cjua:ablatafuerantdetempIo,reuocarc^
ntcrram
ludajdecimadie mcniisSiban,va{a
?
irgentea qus
fecit Scdechias filius 'ofia: rex
^
udapofteaquam ccpifict
NabuchoJonofor
exBabylonis
Iechonia,&
principes,
&;cun-
"
B;toypotentes,8^populum
tcrrg
ab ieruialcni:
)C duxic eos vindlos in
Babylonem
. Et dixc-
unt. Ecce mifimus ad vos
peccunias,de
qul-
^
Etfacitemana,&c.
bus emitc
holocauftoma-
;
,
Theodoretus .
ta &
thus,&
facite manna:
[abrxi
manna vo a- rr ,
mfacrificium.
^ ottcrrc
pro peccato
ad
Barueh
Cap.L
lOjg
ro
aram domini Dei
noflri,
Etorate
pro
vita
Nabu-b
NabuchodonofS
chodonofor
regis
Babylo-
^Balthafar
fiiioc-
ni.A
pro
vitaBaithafir fi-
i^^o^^.t^J*
lij cmSjVt
hntdics
ipforum
candumpro regib.

ficut dies ccch

fupcr tcr-
^ leligione
adh.ic
o/' 1 1

impugnanr,& pro
i2ram,6^vtdetdommusvu-
hisqui
in
fublimi-
^
^
tutem
nobis,
8c,illuminet
tatcfuntconftituti,
oclos
no.lros
,
vt viua-
7^^^^^.
muslub
vmbraNabucho
fonantiaprccantur
donofor
reds
Babylonis ,
ipfi
vt
feruiant,

H,rr L T-. 1 I /- r &vehnuiriiiluilra
&iub vmbra
Bahhafar fi-
tos habeat
oculos,
H
lij
eius,
& feruiamus eis
J^
multis diebus
,
&
inuenia-
musgraciam
in
confpeau
corum. Et
pro
no
bis
ipfis
oratead
dominum
Dcum
nolhum,
quia peccauimus
domino Deo
noftro,
&no
E
cit
auerfusfuror eius anobis
vfquc
in hunc
17
diem. Ec
legite
librum
iflum,
qucm
mifimus
"
j8
ad vos rccitari in
tcmplo
dommi in dic fo-
20
^^""N ^"
<iie
oppoituno
. Ec
dicetis Dno
j I
Dco noflro
iuflitia,
nobis aut confufio facici
ne
quempiam
er-
rorem
pa^iantur.
NICOLAVS DE LYRA.
_
l|(
Adilumen Sodi.?.
iuxtaftumcn fic
vocatum
, ficut
dicitur
rmi^.^S.c.Ad
flumen
Euphratcm
vidli
[um.i.iuxtaflu-
;en
Eupbratem,
Quiaudientesplorabant.
vt
pxnitentes
di
peccatis, pro
ubusciiptiuaii
erunt.
Etieiunabant &orabant in
confpedlu domini:3/i?/^?
norpus, 'Jfpiritum ojferendo, vific
eorum
ajtiiffionem
Deus re
)kent,o~ capt'i!tatem relaxaret.
Et
C0U<^erunt
. Hu
confequenter defcribitur
Uaio libri hu-
isiiilmltlem. 2^(am ludai habitantes
inBabylone
feceruntli-
Q imBuuchtranfcrib!,& miferuntin leritjalemyVt legeretur
ibi:
'cmboc
mifernnt
pecuniam ,
vt inde
emerenturnecefjaria pro
.
.
'
?cvf &
oblationib.ibidem
fiendis,& hoc
cji
qitod
dicitur,
Etcollcgerunt pecuniam.Ef patet
litera
vfq;
ibi.
Cum
accipercnt.
^cienium tamen
j,
hoc viietur
alicuifal-
.' f
'urf ou diil4m
cslifiia
omnes
luip qui
erant in lud^a inter
:rio
G'}'Mia,i(fcenderuntin.Acgyptum,i>t
diHum
eflfupra
, (&
'.eo noH
videtu',^
tunc in
lerufalem
fuerupopulus
ludiicus
,
nec
ftrdnesfacrifiua
ufferentes,&
maximh
quia i.Efd-S, dicitur,fp
.'rnbabel
, & dlt
qm
redierut de
captiuitate
Babylonica
erexerut
^arefuper bafes fuas,&
obtuleruc
fuper
illud holocauRum domi-
t
qun
i
fuit
per
lonTum
tcmpus pofi ifia;propter quad videtur,^
a
Afncitoneciuitatis
, &
templiper
Chddxos
vfq;
adrcditum ca-
puitatis
Bahylonice
non
fuit
in
lerufalem
altare
holucaufli
ere-
im,necfacerdotesofferentesfacrificia:propter qu<e &conftmilia
l'eri(ieapud Hebrieos
apocryphus reputatur.
VoteH tame
dici,(p
li
it
mterfedo
Godolia, quem
rex
Babylonisprxfecerat tcrrf
luda,
tuspopulus hidaicus
quiemanferatin lud^a.fugerit
in
.Aegyptu
nens,
j,
rex
B,.byIonts
mitteret contra eum exercitti d vindtcan
m
mortem
Codoli^,
vidcns tamen
poflea j,
non mitteret
,&au-
'Cns
leremiam
prophetantem,^
rex
Babylonis .Aegyptum
inua-
trctfpro
mjgnaparte
reditin
Jerufaitm^propter locifanaitatem:
< inter
redtuntes
futrunt
aliquifacerdotes, qmru principais fuit
Mhmi hic
nominatur,non
tamenf<itfiliusfummifacerdot!s
:
qa
4(iuhfummusfacerdos
lu Sedechia
regefuit
dudns i
Babylone
*tinfnmmolacer/dotio
fucceffit lefus fiLiuseiusin
reditucaptiui.
t>s
Rabyknic<e,vt
pattt.i.Efdr^ 3
. &
Zach.3.
loachim
autfi-

!fl us
Iifi
(ecundumhijioriographos pofieafuitfummus
facer-
!, "J non
ijie loachim, de
quo
fit hic
mcntio, vnde dicitur hic ad
'i^hmfiiium
HcUhi^,ad diflinciionem alterius . jldillud aut
^
<^itiir de
erea-.one altaris
pofl
rcditum
captiuitatis Babylonic^,di
naum
^fcriptura loquitur
ibi de
folemni
ereclione
poH
reditum
'P''^'tatisprad/ciomodoredeuntef
crexerant altare
paruumad
jrificandum
dominoproutpoterant
bono
modo,ftcut patriarch^t
(
pyh^4:
frcquenter lcguntur
altaria
ercxiffe
ad
facnficandum
<-mino.Q\x\
accipcrcnt
vafa.HJc
efi
confiruaiofufpenfiua,&
'
^tcatafententiai:
pro
luius
intelleBufcicndum , 3.
cum Icchonia
'
: ludain
Biibylonem
duHo
fuerlit vafa
templi
domini aitrea tra
mata
;pro quib.rex
Sedechias in
regno Iudffuccedens,fecit
va-
^'^''^^''tea^quianonpoteratfacereaureacfmtBfibijamfiliiisSalo-
rn-jnis
piu jcutis
aureis
que
abliulit
Sefach.rex
jlegypti, fecitjcu-
ta
frea.^
.
I{eg.i4..&
illa
vafa argentea captiuato Stdechiafuerunt
in
Babylonem
portata-.quffaltem pro parte redemerunt ludei in Bz
bylonem
duBi
, &
miferunt inlerufalem pro
cultu Dei curn
pecu-
nia
pra
lacrificijs coUeHa^vt
ditium
efi, &Iwc
eji
qaod
dicitur .
Cu m
acciperet. f.diBus
loachim
facerdos.
6 Vafa
templi
domini
qux
ablata
fuerunt de t
eraplo
,
Sedechia
rege capto.
7
Rcuocare in tcrra luda .i, vt
remitterentur in
lerufdem ,
qu^eH metropdlis
in terra luda.
8 Decima dic mcnfis
Siban.f/ correfpondet
panim Maio,
&partimIuntoapudnos, confequenter ofiendit
que fuerintiHa
va
fa,cum
dicit.
9
VafaargcnteaqusBfccitSc. Etpatetex
diais litera
vf-
queihi.
10 Et
oratcpro
vita
Nabuchodonof Ex
eius.v.pacificofia
n
tu
dependebat pax
t erre
Babylomce,
&
per
confequens pax lidfo-
iH:propter ^petebant
orari
pro
vita
regis
&
Hlij eiusfecundii
moni
tionem leremie
29.
b.
Oratcpro
ciuitate ad
quam
tranfmi-
grati e{lis,quia
in
pacc
illius erit
pax
veilra.
n Vt dct dominus virtutem nobis. Vrimb
petierunt
orari
pro
honofiatu
regni,qu)d
eH
magis
commune^pofieapro bonofuQ
quod
erat
magisfpeciale.
1 2 Et illuminet oculos noftros , in veritatis
cognitione.
I
^
Vtviuamus fub vmbra.cv
quo
D, us ordinauit nos in eius
femtu:cm rcdigire.
14
Et feruiam US
eis./.
hu wtiter
obteperantes volutati
diuinf.
iS
Etinueniamusgratiam
in
confpcdu
corum.vf nonco
gant
nos
idololatrare.feipertnittant
nos Deo
pacifrch dcjeruire.
16
Etpronobisipfisoratcaddominum Deum noftrii.
J.oratc,
vtdimittat nobis
peccata nifira
Conlequenter Jubditur
de
teaione limBaxucb,cum
<//c>-.Etlegitelibrum
iftum,quc
mifimusadvos.
17
Recitari in
templo
domini
Licet.n.templum effet
comhu-
fium, remahferat
tatnen
platea atrij ,
in
qua
conuemtbant Itdci ad
orandum &audiendum verbum Dei,
18 Indic
Colcani.i.indiebusjolennibus,in
quihusmans
conue
nicbat
populus.
^
19
Et
diCctis.Tnflquam defcriptus eflcirca librum Baruch
legen
di modus,hic
confequenter defcribitur libri
proceJJus,in quo primo
ponitur
humilis
dipretatio,ftcundd vtilis
informatio
j.c.ibi.
All-
di Ifrael.
v^Jicip
tenium
cap. fecundumjignificatiur.em
Hitro.
Trimain tresinam
ficut
dicitur
Eccl.^^.cap]
Oratio humilian
tisfe
nubcspcnctr^hit. &ideopritn6pomturoyan[is humUia-
tiOyfecundo
humtLiamis
Je deprecatio,ibi.Et nunc diic Dcus ter
tib
deprecantis conclujio,
ibi . Et nunc
domineomnipotcns.
Circaprimumponitur
orantis humiliatio m
duobns:prmo cu/fitS
do
propria culpam, fecundo confitedo
pcend
iufic illata in
princippo
frcundt c.Circaprimii
dicitur. Et dicetis. verba Earuch recitando.
20 DominoDeo noftro
iu&itii.Eft.n.iuftitif regul.
% I Nobis autcm confu.&c.i
peccatoru noftroru
confeffwne.
i
Gloford.&NicolaideLyra 1040
i^39
A
noftrx,
{icutcftdlcshjcc^omniruda&habi-
x
tantibus
Icruralcm,rcgibus
nottris&
prmci-
^
pibus
noftris
,
& faccrdotibus noftris,
&^pio-
4
phctis
nolhis,8^patrib.noftris
. Pcccauimus
J
antc domin
umDcum noftrum , ScjiOn
crc-
^
didimusdiffidcntcsincum
,
& non fuimu*
fbaadiui-
fubicaibilcsilli ,
&non
t audiuimus
voccm
^
dominiDci
noftri
,vtambularcmusin
man- 1
datis
cius
qux
dcdit nobis . A die
qua
cduxit
' ^
patrcs
noftros de tcira JE-
^
l. V7^
gyP" vfq^
ad <!, hanc Era-
,11$
.
^Jiifrx^i*- amus
incrcdibilcs ad dnm
^.
lcucs cramus
Qju noftrum :
6c
diftipatl
'*
pofuit
*
na
lO
ll
I rcccflimus ,
ne audircmus pofuit protWVv,!
I i< *

/' r-
-
ji r '.. hoccftexcoeiiaba
'%oceip(ms.Et.adh?rcrut.no
,3
peccatorum
'
'^'^
bismultamala
& maledi-
gcnera.
Talesvo-
(5tiones,qucconftituit
dns
"^ <^tiam
bcatus
^7
Moyfi
lcruo luo :
cj.
eduxit
/0^^.
patrcs
ijoftros
de terra JE-
18
gvpti,dare
nobis terra flucntcm
lac,
&:
mclXi
'^
cuthodicrnadie.
Etnonaudiuimus vocem
dominiDci noftri,
fecundum omniaverba
prophetarij
,
cjuos
mifit ad nos & ad iudiccs
II noftros, &abiuimusvnu(qui{cjucinlcnlum
22
cordisnoftrimalignijoperaridijs
alicnis,fa-
^^
cientcs mala anteoculos domini Dci noftii.
9
20
IICaeL
N 1 C O L AVS
D E LY RA.
*
1 Sicat c({dicshxchocfipplemM,ifeft.tininfiiaionepccM.
a Omni luda.'.'-
Iudjeo
dengno ludt.B^gnim
autem if-
rMelcaptiuaium
fuerat
prrlonf^um
tempusantK
7 Et habitantibus
in Ierufalcm.w/mt,<
illam
cbfede
runt Cbttldxi &combufferwit,populumpartim
occidentes,& par-
timcapiiujntef. r rLi-
4 Rcgibus
noftris.trey
.n.
regesfuccegiukfuerant
confulibili.
ter
traiHati.liam
loachim fUtus lofufuitinterfeBus,&
extra
por
B tas lerufahm prciefius:ftcut prddixerat
leretnias
zif.ScpultU-
ra afini
fcpclictur,&C-^
lechoniasfilius
eius in
Bzbylvnem
du
fius &iacgrceratus, & ^edechiaseisf-ccedens
exociUatus, &in
Bdbylonem
duBus
,
&ibidtm tgnminiosemortuus
,ficutdiium
fuit
jibacuch.z.
. .,

n. -t
y
Et
principibus
noftrls
& faccrdotibus
noll-jw
fuerunt
pjtnm
ocafi QS
partim
capti.
6 Et
prophctis
noftris,&C././4'y^eJr aprentibus len^fald
a
lhalaMs,non r//e capiendam
. Totefi hocetiam
cxponi depropl)e-
tii
vtris.cjuipopulifuiconffftowrt^fur.m
reputabjnt.
7
Pcccauimusantedominum
Dcum no{\.Licetautem
Baruch
iljet iuflus
& bonus,tamett
connumerat
fe peccatoribus,e6
ijudd
trat de eodtm
pi-pulo.
8 Et non crcHidimus.p>'o/>kV ipfius.
9
Diffidcntcs in cum.'.rfe proteffione
eius.
I c Et non fuimus i\\h\c(Xi\>lhumtUter
ei obediendo.
11 Et non audiui.Tfr&a
eii4s
refouendo.
u Vt ambularemus
in niand. Mhoc.n.
datafuitlexindt-
ferto.Exod,
20.
I
j
Eramus incredibilcs
ad dominutn.
Moyten&aliosfer.
uos eius
exafperando.
1+
Et
diflipati
receftimusAc.Howim..
mali
funtin feipfit
diffipaii,quia
ratio trabit ad
bonum,&fetifualitas
C^
cofuetudnfcc
candi ad
oppofttum:fccundum
qtoddedncit
Thilofophus.%.
Etbico,
1
5
Et adhxfcrunt nobis multa
mala.ci</p<
&
pnx.
16 Etmalediaioncs,
qusconftituitdominusMoyfi.
Deut.zj.&
28.
j 7 Qui
cduxit
patres
noftros de tcrra
Aegypti
.
Earcrf.4j.
18 Darcnobis terram flucntcm
lac,&
mdjMdandum
bis terram bmam &
ftrtilem.
1
9
Sicut hodierna
dicfupple apparetfuper
nos
mdedtaidfia
qui
eieBi
fnmus
inde.
20 Etnon audiuimusvoccm domini Dci noftri.^ep/ii.
tio
tfi
eius
t{Uodfi,prddr8hm
cn,ficut
in
oratwnib.foletidnyiflt.
ries
replicariadmaiorem
affcHus expreffionem
: &idtmfu
. v,
in
fequfntibus.
21
Opcraridijsalicnis.J./tfcni?ffle/V.
2 Facicntesmalaante oculos domini Dci noft.
?ii
cmnta
nudajunt
cr
aperta,Heb.^.d.Vtl
dicit.
2?
Anteoculosdomini.
qutatcmporeManafferegisiuitH
templodominifueruntidolapofita,fiib.idololatrafacrificabint.
CAP. II.
a
jy
'{cprer quod fla
a
l
iHlt. &C.
Jc Thcodorctus.
Rcferuntqiiomo-
do
afpcrnabantur
prophctas
.
qui
a
Dco mittcbantur
C A P. II.
Roptcrqdftatuit ^
dfis Dcus nofter
vcrbum
fiium,
qd
locutus cft ad
3
nos,&
ad iudices
noftros,^
4
iudicauerut in tlerurale&:
ad
illos.cum
tame
complctafint,qua;
pratdiaa
funt ab
ad
rcges
noftros, &ad
prin
*P^-
yo;
cipesnoftLos,&
adomncm
^^^'
Ifiael& iuda:&
adduce^^
rct dominiis
fuper
nos mala
magna, qua:
non funt fada fub
coelo,
quemadmodumB
dafunt in
Ieiufalem,fecundum
ea
qu^efcri-
\ pta
fiint in
lege
M
oy
fi,vt
manducarec
homc
'
carnes
filij fui,6^carnes fili?
fus. Et dediteos
fubmanuicgum
omnium,
oui funtincir-
*
cumitu
noftrojin
improperium
&in ddok-
tionem
,
&c in omnibus
populis
in
cjuib.noc
difpeifit
dns. Etfa5li fumus lubms,&cnonfu
pra
:
quia peccauimusdno
Deo noftro,
noii
o obaudiendo voci
ipfius.tDno
Deo
noitroiu
ftitia,
nobis
autem&patnbusnoftriscofu-
NICOLAVS DELYRA.
C A P. II
<|e
i"p
Roptcr quod
ftatuit dominns.Hic
confcquenterpomtur
L orantis
humdiatio,cjnfitciido
panam
iiLjtam
effe iufiam,cu
in.it.ir.
Proptcrquod ftatuitdominusi.^r/wite-
difpofuit,
Vcrbum iw.im. le
lufia
pi^mtionepeccatorum.
3 Qiiod
locutuscft.&fr
/vtoyfen
&alios
propljetas.
4
Ad nos & ad iudiccs noft.&CKa
^
nullus
cxcufarefe po
tefi
de
igiiorantia.
Et adduccrct dominus
rupernos.iW.
6 Mala
magnaq
isnon
funt,&c.ma//<^fw
.
Quantd.n.
peccatumtfigrauius,'iXntoe. grauior
debet
effe pxna.Topuliis
aut
Jfrael
propter lege
a Deo
fibi
datam & atia
benefiiia fuit
inaltiori
flatu,qMam ceteripopuli/tcut
dicitur
Vfal.
t
^j.b.
Non fccit
tali
tcr omni
nationi,&C./>nf
fer
quod eiuspeccatimfuitgrauiui:
quia quantofiatus aUior,tantocafus grauior:
idcofuit
maioripcf
nadignum.
7
Vt manducarcthomo carnes
filij
fui. licethocnonltgi'
tnreffefadum.^.B^ji^.&i.Tar.inobfidionelerufaleperChaLdm
tamcn crcdendum
efi hocfuiffefadH,
vt diUt hic
propheta
Barucb,
quia
non
ommafunt
in il is libris
fcripta,&
maxime
qxia
idemlc
giturfaaum.^. I\e.6.in obftdione
Samarne, &in
obltdi-jne
Itruft
le
per l{pmflnos,fecudu quod refert lofephus
&
altf
hiHoriogfnpb
8 Et dcdit cos fub manu
rcgum
omnium,&c./"';"'<
li,{{e\!_um&
ludicumin
pluribus
Loiis.
9
in
improperium
& in defoladonem.Mw
multa infei
bantur conmtiu er
01 auia ludxis inter GentUcs
trpore cJptiuitatii
10 Domino Deonoftro
iuftitia,Ar/>o<i;i' vtfnprd:
?'
repetitio efi eiufdem
ai mmrcm atfettus
cxptejjionem.
jff.
Ec
1)4'
^'
Idetn. Euigila-
oncm
Dei vocat
indiaam.Narcri-
ursdiuinxmos
l.lonsranimitate
uisappcllarclom
lum.Rurfumita
, ne mcmoria rc-

dlcntcsruppliciu,
i dminum
iuftum
cledicunt, vtqui
nnrgreflbres
&
iaati nolentcspu
itrit
. Dcindccu
cteftatione
ilip-
pcant,&memo-
r rcpetunt
anti-
qam
libcrtatem ,
<iamadcpti
funt
prreseorum afpe
Br; Aci>'p''orum
fiuitutc libcrati.
bftjciat
omnis ttr-
npia
tu es dcmitim
Lia nofier , &
<iHia
.i, 'R< tuum inuoiat
u
e/uper Ifraeltt? fu.
d
'i-fi^eniisiplins,&c,
c
*Thcod. Malorti
eim nonrorum
rJtatio
alijs
da-
b occafiofiem rc
"*
liionis &
pictatis.
Frfpicient
enim
tncDei
noftripo
titiam.
c De domo
fanQa
ti,&c.
*
Idem.
lomum fanftam
Mcat,eaqua:erat
]:ofolymis.In illj
(lirn fui
pra;fenf
;
^
tim ahibcbat.
';
d jvcri-
Baruch.
Cap.
II.
fio
facici,{iicut
ell: dics
h?c. Qoia
loquutus
eft dominiis
fup
nos oia mala ha:c
qua;
venerunt
fiiper
nos,8^non
fumus de
j
precati
faciem domini Dei noftii. vt reuerteiemur
vnufquif
qucnoftruavijsnoltrispellimis.
Et
vigilauitdominusin
^
malisj&c^adduxit
ea ii
p
noi,quiaiuftus
eft dominus in om-
nibus
operibus{uis,cju^
mandauitnobis:6^n6audiuimus
vocem
ipliLiSjVt
iremus in
prreceptis
domini,
qu^
dedit an-
te faciem noftram.tEtnunc
dominc Dcus
l{racl,qui
eduxi-
4
fti
populum
tuam dc tcrra
ygypti
in manu
vaHda,
&in fi-
^
gnis,
& m
piodigijs,
& in vittute tua
magna,
& in brachio
7
cxcellb
,
& fecilti tibi nomcn (icut eft dies ifte :
peccauimus,
8
impieegimus,iniqucgeftuTiusdomineDciisnoli:erinom- ^q
nibusiultitijsruis.
Auertaturiratuaanobis:c[uiadere]i6U
n
iumus
pauci intergetes,
vbi
di{perfifti
nos. Exaudi domine
J*
precesnoltras,&orationcsnoftras: &educnosproptertc,
14
6c da nobis mucnire
gratiam
ante facicm
eorii,
qui
nos ab-
^
^
duxcruntiVtfciatomnis
tcna,quiatu
esdominus Deus no-
17
ftcr,8^quia
nomen tuum inuocatu eft
{uper
Ifracl,
8<ffuper
1 8
gcnus ipfius.t Refpice
dominc dc domo sada tua in
nos,&
^^
mcUna aurem tua &^cxaudi nos.
Aperi
oculos tuos fi^vidc: 2 1
quia
t non mortui
qui
funt in
infcrno,
quoru fpiritus
acce-
^*
ptus
cft a vifccrib. fuis dabunt honorem & iuftificationcm
24
domino.fed
anima
qua:
triftis
cft,fuper magnitudinem
ma 25
li,&inceditcurua& tinfirma,&ocuIidcficicntcs,&ani-
*^
ma cfuriens dat tibi
gloriam,
& iuftitiam dominc:
quia
no 28
fecundum iurtitias
patrum
noftrorum nos fundimus
pre-
^^
ccs,
&
pctitnus
mifcricordiam ante
confpcdum
tuum do-
j^
minc Deus nofter .
Scdquia
mififti iiam tuam & furo-
rctn tuum
fupcr
nos,
ficutlocutuscsln manu
pucrorum
tuorum
prophctarura
,
dfcens : Sic dicit dominus: 'ncH-
natc humcrum
vcftrum,&
ccrulccm
vcftram,&
opcra
facitc
^'^
1042
c b
32
33
d
.Aperl
ecufot tuos D
eirr.-tc Idcm Solcnt
moleftia
aliqua
af
fcfti
claudcrcocu
los, ftatimvtcon-
Ijjcdi fuerintilli,
quiiniuriamfece-
rut.&pupillasoca
lorum
auertcrc,
dumijquimiuria
affecerunt,prccan-
turcos.Hxcigitur
pofucrunt,huma-
'
no morc
loquen-
tes.
c Quia non mortui
qui funt
in
inferno ,
quoium ffitiiu^
acct-
fim
fiia
vifcenLus
fuis,
dabunt hononifi
g
&iufiif cotionem do-
rmo:(tdaiiimay e^c.
*:
Idem.
\on
mor-
tui telauJare
(olent.
Scd hoc eft
pro-
priumviuemium.
.Artima enim anxia
furfurn ajccndit.
Spiri
tus lurum <&.
infir-
r,us,
oculi
dcficcentcf
V aruma
cfuriens
da
biint ttbi
glofiam
&
iffiiiiam
durrun . JSJa
qui
in
grauiftimas
calamitatesdclapfi
funt,
& in
dclpcra
tione melioris for
tun^coftitutijde-
inde
rautationem
quandam
adepti,
tuamingcnuecol
laudant clemen-
tiam.
^Infame
NICOLAVS DE LYRA.
^
'
Etnonfumus
dcprecati
,
&c.
Frcquemer
enim
legitur
in
ixiiHis Uhris,qu6d
ludai
pro peccatis jiiis
a Deo
pcrcufji per fa-
>m non
teuertcbantur ad
Deumperpasnitentiam.
2
Etvigi!auit,&C./!/af*
iufil-fupemos
adducendis.
3 Qui
dcdit ante facicm noftram.u/a>-e &
manifcflejtti
({'d
nonpoffumus
ms
excujare per ignorantiam.
^
Et nunc
domine.Voflquampofttacfi
oramis
humiliatiOjhic
ojeciuenter
ponitur
humiliantisfe
deprecatio.Et
diuiditur in tres
f
tesyciuiaprimd
in oratione
alk^atur
Dei
magnificentia.
Secundo
omtispopulipaimie tia,ibi:KcCpicc
dominc.rmio diuini cul
tiignomima,ibi:Et
pofuifti tcmplnm.Circaprimumfciendum
i'cut
diiitur
4.f/;/. Magmficus
inclinatur ad dandum
5, petitur
qmdo
heneficiaprius pr^litta per
eum
aUegantur,&
ideohicalle
guur beneficia a Den
priflita populo Ifrael
in exitu de
jlegypto,
Jdidtttr.EtnuncdiicDeus
\ira.cUicet.n.'ffet
Deusomnium
p
creationem,dicebatur
tamen Deus
Ijracl per
cultum
fpecialem.
5
Qyi eduxifti
populum,&c.t<e quaperfe nofotetat egredi.
^
In
Tai.n\x\z\\<iiZ..t.inpottiiattrnagna.
7 Et in
fignis. quantum
ad minora miracula.
S
Et in
prodigijs.^Hd;Mi
ad
maiora,ynde
dicitur
prodigiu,tjua
ProcuiaaigitocHiuJmodi
tHmiraculum rarb
vifum,
9 Et in
virtutc tua
magna.
ficut patet
in
diuifione
rubri ma-
f
,& I
muttis
attjs populo Ijrael
exbibitis.
*
Et
fccifti ti.
per
boc entm
diuulgatum
fuit
nomen domini
fer
oitm.
'
Sicut
cft dies
iftc.i./icttr pr^fens tempus mamfefiat,fer
fcri-
f^ras canonkas de
iftis
memoriam
facientes.
i
Pccciviimus.
innofmetipfos.
1
Inipiccgimus. er^a
/>f7.
i
Iniqahgcttimus. ergaproximum.
'
Auertatur ira
tuaanobis./.pii
nobis a tt
infiiHa.
^
Quia dcreliti fumus
pauci.
.\<iw
multi dc ludxis
fuerattt
^dio&Jamemortui.
I
Exaudi domine
prcces
noftras.
faias
verbaliter.
1
Et
orationcs
t\oi\r2S.faHas
mtntalittr.
namfecundum
Da-
Wi.cnum,Qiatio
efi ajienjus
mentis in Deum.
19
Et
19 EtcdiLCnos.decaptiuitateBabytonis.
20
Proptcr
te.i.extua bonttate,& non exnteritis noflris.
21 Et da nobis inucnirc
gra.i.vt Jciant
Centilesjquia
tu es do
minus
Deus
nofier,
per
hoc
qujd
inuenicmus
gratiam frincifum
in
terra
aliena.
i 2
Rcfpicc
dominc. Uic
confequcnter ponitur populi depre.can
tis
panuentia,ex qua
mauetur Deus ai exaudiendum orationem de
frecantium,cum
dicitur :
Refpice
dominc, &.c.i.de calo,
quod
dicitur eius
domus,quia
licet
fit
vbique per potentiam,el]entiam,et
frttfentiam:
lamen
ibijpeciatiter
relut et eius
maiejlas &gtoria.
2j Quia
non mortui
qui
funtin infcrno.i. reconditi
infe-
putchro:velininferno,quantum
ad
animas,
quia
tuncomnes ibide-
jcendibant,d^bunt
honorem
? iuftitiam
domtno-.quiafunt
exttafta
tum merendi.
24
Sed anima
quac
trift^s eft.
per
conttitionem veram.
25
Pcr
magnitudincm
mali.& ince.curua.
per
veram hu-
miliatiotiem.
26 Inlirma.
per propria fragilitatis confiderationtm.
2
7
Et oculi
dc(\ciitcs.<yroprios defeBus
et noaticnos attedetes.
28 Et
znim7ic{iiricns.!.iuftificaridefiderans.Matth.$.a.Bc3iti
quicfuriunt&
fitiuntiuftitiam.
29
Dat tibi
gloriam. Pfal. so.rf.Sacrificium
Dco
fpiritus
contribulatus.
5
o
Quia
non fccundum
iuftitias,&c.^tt(<i
non
fuerunt fec-
catores ficut&nos,
3
1 Nos
fundimus,&c
mifcricordiam.
idefl,
freces miferi-
cordiam poliulantes.
3
2 Sed
quia
mififti iram
taAm.iden,punitioiiem iuflam.T^oa
euim ira &aliie
faffiones
funt
in
Deo,fed quando furnt
ad mitdum
iratife
habit.
i}
Sicut locutus cs in manu
pucrorum
tuorum
prophc
tzram.i.per prophetas
tuos
.^er
manum enim
jigiuii' ,
hic Itu-
gua,eo quod
manus
efi organum organorum,vt
dicicur
5
.de .Aia.
34
Indinatc humcrum vcftrum
,
&c. lloc enim
frequenter
dtxit
Ieremias,fciticet,qiidd
ciuitas deHrucretur,&
populus capiiua
retur,nififefubijieret regi BabyloniSf&fimiliteraltf prophetje.C*-
tera
fatent vfque
ibi.
Vt transfcr-
1043
Gloford.&NicoIaideLyra
!l
104-
A
regi Babylonis,
& fcdebitis
in terra
qiiam
dcdi
parri-
bus vcftris .
Qupd
ii non feccritis nec audicritis vo-
cn domini Dci veftri
opcrari
regi Babylonix.
dcfc-
^ioncinveftramfaciaiTidcciuiratibusIuda,&
a fo-
rislcrufalemr&auferama
vobis vocem iucundira-
tis,&
voccm
gaudij,&
voccm
fponfi,&
uoccra
fpon-
ff
: & crit omnis tcrra fine
ucftiijio
ab inhabitanribus
cam . Er non audicrunt uoccm tuam ,
utopcrarcntur
rcgi Babylonis
; & ftatuifti ucrba tua
qua:
locutus cs
in manibus
pucrorum
tuorum
prophcrarum,
ut tranf-
fcrrcnrur
ofl*a
regum
noftrorum ,
& offa
parrum
no-
i
ftrorum de loco fuo.Er cccc funt
proicda
in calorc fo
lis ,
& jn
gclu
nodis , & mortui funt in doloribus
pcf-
jf
a 1*
fcfne gkdio
& emif-
a fimis ,
in famc &in
gla-
*
'^
fione.
* Idcm. At vcro non
^][q &ii) cmiirionc.Et
po
modo rradidifti nos in
fa^- f^j^j
templum
in
quo
in- ,
mcm.oEdcm,
& feruirme
^^ noraetuum 1
i,fnamTU*TJs-oAicu,i.emiflio
...
,^ , ,
^
^ncm.captiuitatcm appd-
miplohcuth.Tcdics,pro
lar)
fcd &
rcmplum
fan-
ptcriniqmratem
domus 5
tum tuum
prcdarum
fc Ifracl & domus luda. Et
"
ciftidcfcrtum.
fecifti in nobis domine
t
ixmgniu- Dcusnoftcrfecundum omnemt
bonirarem tuam , 7
tcin>
&fccundum omncm miferationem
tuamillamma-
gnam
: iicut locutus cs in nianu
pueri
tui
Moyfi
, i^
^
dicquaprcccpifti
ci
fcribcrelcgcmtuam coramffl
lijs
Ifrael , dkcns : Si non audicriris uocem
meam,
p
muitirudo harc
magna
conucrtcrur in ininimam
ocn
tcm ,
quoniam ego
cos
difpergam
:
quia
fcio
,
quod
10
mcnonaudictpopulus. Populuscftcniraduracer.
11
uicc, Etconucrtcturad corfuum
intcrracaptiuita-
I
'^
tisfua', & fcicnr
quia cgo
fum dominus
Deus co-

j|
rum.
Erdabce!scor,&inreIligcnr:&aurcs,&au-
ij
dienr. Etlaudabunt
mcintcrracapriuirarisfuf,&
1 6
memorcs erunr nominis mci . Er auerrenr fe a
dorfo
1
7
fuo duro, & a
malignitanbus
fuis :
quia
rcminifccn-
I
^
rur uiam
parrumfuorum,
qui pcccaucrunt
in
me..
"^
Et reuocabo illos in tcriam
quam
iuraui
patribus
corum,
Abrahamjfaac,
&
lacob, &
dominabunrur
eius.Er
inu!riplicabocos,&nonminorabunrur.
t
ftaruamillis reftamenrura alrerum
fcmpircrnuiii.ut
_ . fira jllis in
Deum,&
ipfi
erunt mihi in
populum
. Ec
22 nonmouebo
ampliuspopulum
meum filium
filios
^i
Ifraclarcrraquamdediillis.
i
20
21
Dnt.xj.e.
tcit.b.
PCOC 9.C.
&ii.b.
NICOLAVS
DE LYRA.
*,
I
Vttransfcrrenturoflar^um
no(\tot\im,iHdpnam(]tte
^
fepelitbant
potentes
cum
fumpttbua ntignis ponentes pretiofa
in eo
rum
ftpuUhris,&
ideo ChalW'
qui
erant
ctipidi captJ
ciuitate leru
filem^
fodii:bant ialia{eputchra,pretiofa rapientes,
&
ofja
mortuo-
rum
etfcient/f.
a Et mortui funt in doloribus. in
obftdione
enm
captiuita-
tis muUifuir^nt
tnortui^aUqutaerts C0Truptione,aUq4
gludiOy
&
MUtjui
fami
.
3
Et in
cmiflionc.(jw
mfiki de his
qui
miitebantur in
Babyh
ncmi<iDiiiii,fiierunt
invia mortui.
4
Er
polui.
Hif
conlequemer allegatur
diiiini cultus
ignominia,
cum dUttui: Et
pofuifll templum./iJ/'C
dtjolationtm,
Q
5 \vi<\\xo\nno.c^no.X.n.antedeflrutiii>nemeius.
6 S\Ci\thxc
dics.fupplemanifedatpeTreieuideitiam.
7
Et fccifti in nobis dominc
Dc\xs,Sx.c.i.fecmduTn magni-
tudintm
boimum, quxfecifli
nobis ex tua bonitate in datione
Ugis,
C
aiijs brnetjcifi
infli.viflinobis dominepanxme.xtua
infiitia,
eo
tjuod fuimus ingr^ti
&
tranfgredientcs
tua mandata,
8 In dic
flua prxcepifti
ei
fcribcre,&c.'.DeroH(5Ji7.
p
M
ultitudo hzc,&C.'.
ornaiHS &
puUhritudo populi Ifrael.
j o Conucrrctur in
minimam.pcr gUdium
&
captiuitatem,
II
Quiafcio,9>, Dcuser.imitacogno{citfutura,ftcutpr{fentia,
1 a
Popu
1 us cft cnim dura ccruicc. vt
patet
tx
decurju
vete-
ris teliamei .
1
J
Et conucrte. ad cor fuum.
recognofcenio proprium
deU-
iium,
14
In
1
4
ln terra
ca^tiuitatis
fux. vexatione ei intelleUum dante.
\
15
Etdaboeiscor&inrelligcnr.AcoBmtwfw.
16 EtiurcsSc zudicnt.DcivcrbHm.
1
7
t laudabun t mc in tcrfa
captiuitatis
fuae.
pcut difbm
I
eftfupra
de
Tobia,Tob.i^.b.Et idemfuitin
alijs
multis
/H/f,K i
Daniele
C^focijs eius,
&
confimilibns, 1
18
Etiucnentkadodo.i.abinobedientidfuadura. ^. ,.
1
19 Quia
reminifcentur vi.
pa.
fu.
qui fimiUter pro
pj^i^
fuis
murtui
fuerunnt incaptiuitate.
'
20 Et reuocabo illos in tcrram
quam
iuraui.
Hocfim'
j
pletum aliqiiaUter, quando Cyrus
dedit ludxis Ucentiam
redaidi} \
in
ludicamjbdpleniusper
Chnfiim aperientem
cdi ianuam
qiioi4
i i
tcrra
viuentium,per terrampromilftcnisfigurata.
Vr^umaml *
virtutis a Deo
principaliter promiffum,
non
potefl inteiUgi
btnm
\
terrenum
,
quod efl
minus
qnam
virtutis bonum: &
ideo
qHaniam
firtptura jacra
pro viriuofts operibus promittuntur
bona
corptrt-
Ua &
terrenna,fub
illis
inteUiguntur principaUter promittibmtH
etcma,ficut
dixit
plenius,
Gen.
i^.&in pluribus alijs
locis,&hmi
fenfui
concordat litera
fequens
cutri dicitur.
21 Et flatuam
illis, 6cc.i.legem nouamper
Chriflum,
2 2
Sempitcrnum
, Tum
quia legi
noute iex aUera
nonfusceiet
Tum
quta
habct
effetium ferrtpilcrnum
introducendo slatim
adglo
riam
fempiternum
,
quod
lex vetus
facere
non
poterat ,fecimiM
quod
deducit
.ApofioUts fatis diffush
in
epijiola
ad lUbrrtos idt
fubditur.
2
3
Et non
mouebo,
&c.
quia
rnanfto calefiis flabilis
&M
naijt.
Cap. ili.
a
T^
T nunc domi-
JD ne.^ThcO.
Exccflum ,
inquit,
vidco calamitate
,
&
magnitudincm
dcfpcrationis.
b lu
ftdes
in ater-
num.
rfcldcm.Tu,
inquitcsa:tcrnus,
nosautcm
tempo
ranci:
Tulcmpi-
tcrnus,& interitui
minim^obnoxi',
duntimraortalit
tcm aniinae.A.fyi'1
rum
qui
peccanem)
ante te.
Tu,inqui
dixifti,
dcntcscc
nicdetium
vuar
accrbam.obftupi
fccnt. IntucrcJg
turinadolefccni
los
expcrtcs
pcc<
_
ri : & ne mcmin
audi nuc
orationem mJrtuom Ifracl
,
Sc^filioru
ipfoi
u,
qui
^
JXSrunt^p
tcesnoftri.Wrtt
dare manus tua &nominis r;.Vtere,inquit,folita
miracul"
rum
cffeaionc,
&
c|uemadmodum
cduxifliab Aeg
ptOjitaliberaa Babylonc. ^ .,
C A P. IIL
Tnunc domine
omnipotcns
Deus if-
j
raei,
animain
anguftijs &fjiiritus
an- 2
xius clamat ad te.Audi domine 5: mife
^
rere,quia
Dcus es
miiericors:6<fmifere
j
re
nollri,qa peccauimus
ante te .
Quia
tu fedes in
icmpiterniij&
nos
peribim"
in
?uu?Domine
omniporesDeus
Ifrael
vitaautcm noflra
cxigux
mcnfura!
dimcnfione conti-
nctur.
c
^udiotationimmortuorMm. -jc Idcm,
Vcrbahxcoflen-
dunt
NICOLAVSDE
J.YRA.
CAP. IIi:
I
C
Tnuncdomincomnipotcns
.
Voitquam pofita efl
l^ orariiis
aUegatiu,bic
tonjcqueritcr ponitur deprecantis
co-
cbtfio,cumdicitur.
2 Anima in
zn^.poftta,
j
Et
fpiritus
anx. ex
afftiflicne
dura
4. Clama
4
Clama ad te. vt
pojjit aUquamtum rcfpirare.
5
Audi doniine.
condefcendendv.Cftera patent rfqueibi.
6 Audi nunc orationcm mortuorum Ifracl.'./<J^<"''
patriarcharum
&
prophetarum
, qui
viueiites orauti unt ad
tCl
j
bonofiatu
pojlerorum. \
7
Et filior um
ipforum qiii pcccauerunt,;.
voff
"<'"''
* audi,
A
cccaueruntanrerc:6cjion
audiemnt vocem
omini
Dci
fui,
&
agglutinata
funt nobis ma
..Noli
meminille
iniquiratis patrum
noltro
2
jjmtfed
memcnto manus
tu^,6<fnominis
tui
j
tempore illo:quia
tu cs dominus Deus no
4
|-r,
& laudabimus tc
dominc,
quia propter
bcdcdifti
timoiem tuii in cordibus
nolhis,
^;^?tinuocemusnomeruum,&]audemus
te
ji
capriuitate noIl:ra:(]uia
coucrtcm ur ab ini
^
aitatcpatriinortrorumquipeccaueruntan
t tc
Erccccnosincapriuitatcnoitrafumus
bdic,quo
nos
difperfiltl
in
improperium,
Sc
i malcdi(^umj6(f
in
peccatum
(ccundum 7
^ainesiniquiratcspatrum nortroium,quidi
{^frcruntatcdomme
Deusnolter . Audilf- 8
rclmandara
vitx,auribus
pcrcipe,
vt fcias
9
^
a
Qi^id
eft
irrael.
* Idem. a
ptudentia
Quid
clt
"^
^
Oid
hocnoui.inquit? Qiii
i{lael,qu6d
in terra
ppulusmeusvocabatUMl-

.^ m
it
fcolumorecclebris.fer
mimicorum CS?In-
uspro Iibcro,alienigenaru
uctcrafti in tctra a-
voru&inripioruconmuia,
jj^na, comqumat'"
pEmaloru
excelm accedit
*
.
a mortuoru fimilituduie.
cum mortuis. De
,
j
Barucli
Cap.IIL
104^^
14
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
'7
28
29
30
31
3i
33
34
35
36
37
58
39
40
putatuscscum
dc/cendentibus
in
infernurD
dereliquiftifontemfapicntia.Namfiin
via
Dei
ambulaflcSjliabifafTes
vtiquc
in
pacctfu
tfcmpitema.
per
tcrram.Dilce vbi fit
prudcntia.vbi
fit vir
tus,
vbifttintcliedlus: vtfciasfimul vbific
longiturnitas
vita: & vidlus : vbi fit lumcn
ocuioium &
pax.
Quis
inuenit locum cius?
Etquisintrabitinthcfauros
eius? Vbifunt
principcs genrium
,
&c
qui
domlnantur fu-
per
beftias,
quxiuntfupertcrram
?
Quiin
auibus cceli
iudunt,qui argcntum
thefauri-
zant,&
aurum in
quo
cofidunt homines : &f
non eft finis
acquifitionis
corum.
'J^i argc
tumfabiicat&folicirifunt,
ncccftinuenrio
operum
illorum.Exrcrminati
Iunr,&
ad infe E
rosdcfcenderunr,
&
alij
loco eorum exurre-
xcrunt . luuencs
viderunt
lumen,
& habita-
ucruntfuper
terram.- viam autem
difcipli-
nxignorauerunr, ncque
intcllexeruntfemi-
tas
eius,ncc{-
filij
eorum
fufceperunt
eam. A
facicipfbrum longefaCta
ciV Noncftaudita
in tcrra
Chanaan,neque
vifa eit in Theman.
;ifi(
NICOLAVS DE LYRA.
;j{ c(i(,(|iM
inet
peccauc
imus tibi,tamen
pfnitentes
clamamm ad te.
ixasg\\itinn^iiintnohis
ma\i.
idell,p2;itamultiptexefl
ibiswjiiCid.
Q Nolimcminifleiniquitat.pat.p)-oi>/IrnoxpM>jirnc/o,nfl
ic^UAndofiltj lujttpro patrions puntuntur pctna tempoyali;quia
fi-
junt (juedam
res
patium.
Scdmemento
vmn.Kpotentije tuxpro
nofira liberationf.
Etnominis tui. cums
proprium efiparcere
&
mijereri.dete
ipatcmvj^ue
tbt.
Quia conucrtcmur ab
iniquitatc patrum
noflrora.
bonumper
poenltenciam noJiram,<iui fumus juuejjorcs
eurum.
In
impropcrium
& in malcdi.'<ai muLta conuttia &ma
diHainfetebantur
eis in aliena terra.
Etin
ptCCimm.i.peccatores reputati,C$ pro peccatis puniti.

Audi irraci .
Toltquam prxmija
efi Ijumilis
deprecatio ,
hic
infcqueuiajuhditur
vtitis
informaiio
. Et
prtmo
Baruch
populum
i'atladbonumbortitur . Secundo
eummultipliciter
confJatur
jixap.ibi:
Animaequiorefto.
Vrima m
duas,n3mpnmb popu-
im
adfitpientta defidenum
inuitat. ?ecundd
qu^
ftt
ilta
fapientia,
tdarat
inpnnctpio jcefuentis capttis
. Vrima in
tres:cjuia primo
*
qu^rtndumjapientiam
inducit.Secundo ab ea
infiddt
s cxi
ludit,
'Quisinuenit. Tctidquih. c<mceditur,ofiendit,'h:0
ifracl.
ircaprtrnum
dttit: Audi Ifracl mandata vitJB i.niaruijta Dtiy
torum
obferuatio inducit m vitam
xternam,
Matth.
i^.
Si vis ad
tam
ingrcdijfcrua mandata.
^
;
Auribuspcrcipe,vtlcias prudcntiam.wwfcKW4Mdn7,c
<i
finis
estfelicitaspdiiicajcd
diuinam &
inftfjam,cuius finis e(i
initas
fuperna.
3
Qiiid cft Ifracl. detentns in
captiuitate.
I
Inuctcrafti in terra alicna. ibt exiflens iam a
longo tempc-
:
quia regnum Ifraelfutt
captiuatum
anm 6.
E^^echitt,
& lecljo-
'os
rex luda cum nobtlibus &
poteniibns regni fui
anno
primo
Se
echi<i:&
Seutchias cum
reliquis
anno vndccimo
regnifui.
1
Coinquinatuses
cum mortuis.'. cum
infidelibus
qui
di-
uniMmrtui, Mat.h.S.
lap. Dimittcmortuofcpclirc
mor.
^OS.Filtjemm
Ifraelinter
eos
captiuati
communitcr
tnqutnaban.
nr cibis
totum.vt diaum
efifupra
Tob. i.
5
^cputatuscscumdeiccndcntibusin infcr.i.cm i(io/o-
risintercos
commorando.Vrxmijit ergo:Qaidc(\ l(TZcl.i.:}U
I
caufa iftorum malorum
fuper
le
venientiimi&
rejpondit.
-?
Dereliquifti
fontcm
fapicntie.'.7ia dereliquifli
Dcutuu.
5 Nam fi in via Dei.tibi
ojtenja per legem &prophetas.
6
Habitalfcs
vttquc
in
pacc.a
Deo tibi
concefia.
Vatet enim
t
decurju veteris
tcstumenti, qubd quandtu
in via Dei ambulaue-
'^''hinterrapronilfionis pacifice
habitaueruntt
7 Difcc vbi
fitprudcntia. infufa.
iS Vbi
i8 Vbi fit virtus.
Ctmiliter
infufa
, nam
ficnt
rirtutes
politicx
ex aciibiis ai
qutficx
conneHtinttir
prudenti^ politictt
,
vt habetur.
6.Ethic.fic
virtHtes
moralesinfufjtconncSimtur prudetiti*
diuinit
vel
infufa.
19
Vbi fit intclleftus . Efl
autem intelUflm
proprie
habittts
prtncip.-orurti:
Art CKliveroJideifunt
principia
omniim credibiliiiy
F
et iderifides
qux efl
virtus
intelledualts,cii huiufmodi
i-:tulleius.
20 Vt fcias
C\m\xi.i.per ipfamfidem qu^
efi lubflantia tcrumfpe
randa'im,ar^umentum,idefi,ccrtitudo
non
appattiitiurn.
21
Vbifitlongiturnitasvitx.f.viwrfiirrwa.
2 2 Et vit^i$.'defi fruitio
benti.
a
l
Vbi lit lumen
oculoru-.pf' apcrtapvime
vetitatis
vifionf.
24
Et
pax.
Vax dicit omnimodam
appetitus quietationem,ptr
fi~
dem enim
cognofcimus
certitudinaliier
,q\i6d tfla funl
in Dco obie-
iiiui::& in beatis
fpiritibus
(ubieHiue.
25 Quisinuenitlocumeius?
Hic
confequSter
infidelesab
hac
fapientia
excludit,dicens
:
Quis
inucnitlocum.
q.d.
nullusde
infidelthus
quantumcunqut
pottns
&
magntis, ideofubditur.
z6 Vbi funt
principes gcntiura. Tempore namque
Burncb cd
ptiuatis
rtgtbiM Ifratl
& luda,
omnes
terr^ principes
erantidolo-
latre & infidtlis.
27 Qui dottiinaturfuperbcftias qu?
funt
fupcr
tcrram.
pervcnatioiiis
exercuiuni.
28
Qui
in auibus coeli ludunt.
per aucupium.
29 Qui
argcntum
thefaurizant,
&
auruminquo
confi-
dant.per b^c
cnim
Ipeiant
oh'ine>c
juper
alia
regna
dumimum.
jo
Etnoneft
finisacquifitionis
eorum.
quia quanto piurtt
acquirHnt,tanto
adalia
acquiretida
ardenttus anhelant.
3
1 Qui argcntu
m fabri. inde
faciendo
monttam,vel idola.
3
2 Et foliciti funt. de obttnendo
quod capiunt.
5 j Ncceftinuentiooperum
iWonnw.quiafrequcmerpreue
niuntur mt.rte,antequam pnffint opus
lutenium
perfit
erc. idco dici-
twr.Exterminati (unt,&c.
34
\u\itncs.nioribus & etate,
3 5
Viderunt Iumcn.i
bofisfcnfibilil: fuumponentcs
finim.
36
Viamautcm
difciplina: ignoraucrunt.
DeitiUttones
entm lcnlib
tcs lianc nocitiam
imptdiunt.
37 Neque
intciIcxeruntfemi.eius./.wo</of
/MWWififaw-
j8 Ncquc
filijcorum fulcepcrunteam.
mclh
nutrtti,&
in
fenfibdihus
deleiiationib'<s
<ici.upaii,liiut patrtseoruni.
3 9
Non eft audita in tcrra Chanaan.i
qua
ante
filios ifrael
habiiaueruitt idoUlatix
pifjimi
,vt
patct
in libris
T>{um.&
Dtu-
teronom.
40 Ncque
vi. eft inThem. owcn efiterrede
qua
fuit
Eli-
pha7Themanites,
qut
non
ponebat niji prxftntem vitam,
vt diciu
futtjuperlibrum
lob, &idem
videturfuiffe dealijs
habitatonbm
iliius
terr^.nam tflefuit
demaiortbus (3
prudentioribus:proptcrea
extlufi
erant
afapientia
diuina
qu^ ftlicitatem fonit
in vita futura.
*
Filij
1047
GlorGrcl.&
NlcoIaideLyra 104
A
FibjquoqueAgar,
qui
t
cxquificruntpru
101c*.
|co"nEu:
dcntiam.qua:
dc tcrra
cll,ncgotiatorcs
tcn?
& Thcman,
& t fabulatorcs,&: cxquiiitorcs
3
prudcntiar&intcliigcntix:
viam autcm fa-
J
picntix
ncfcicrimr , nequc
commemorati
iuntlcmitas
cius . O Ifiacl
quam
magna
d\
^
domusi;ci&
ingcnslocuspoacilionisdus.
^
Ma<^nus
clt
,
&c non liabcc hncm,cxcclius
&^9^
immcnius.
lbifucrunt|rigantesnominatj,
[
illi
qui
ab initio fuciuntltatura
magna
lcie- 12
tcsbcilum.
Non
hosclcgitdominusncquc
|^
viamdilciplinxinuencrunt:
proptcrca
pc- ^j
licrunt.Et
quoniam
non habuerunt
iapicn-
liam,
intcricrunt
propter
iuam
iniipictiam.
Quis
afccnditln ccelum,
&
acccpic
eam
,
Sc
cduxitcam dcnubibus? Quis
transfrerauit
marc,
&fmucnit illam,8c
attulit illam
liipcr
aurum clcd:um?Non
d\
qui pollit
iarc vias
B
ciu.s,ncqucquicxquirati'cmitaseius.
Scd
^^
quifcit
vniucria,
nouitcam
: & adinucnit lo
camprudcntlaiiia.
Quipiieparauittenam
*'
16
17
19
NICOLAVS
DE LYRA.
4e
I
Filij quoquc Agar.
^g^neni, quimodo
dkmtur
Saraceni,
vfyrpa.irs (ihi
nomen a Sara libera
,
lum tamen
defccnderint
ab
/tg<ir
a cilla ^brahe.
X
Qui cxquifierunt prudentiam.
funt
enim
afiuti
in terre-
nisiu r i.
3
Et fihuhtOTCS. ad
decipkndum
in mercatiomhushmines.
4
Et
acquifitoresprudentiai. ^/ prbprii
efi
de
frafentibm
tanttrt.
5
Viam
autcmfapientiinefciunt, <jrf w^/raf</io-
nafuiHtj.t^flcurunt,
-,6
O Ifracl.H/c
lonfequfttteroflenditurquib.
conceditur
fapien-
^
tia
diuina,i:um
dicitur^O Krachconftdera.
7 Quam magna
cft domus Dei.- ca^lum
empyreum
, quod
efl
locut
beatoru>u:eJi
inim calum
[upiemum,et per conftquns
ma
ximi
r.xie'fuTH,qua)it6
ma<iis diflat
a crnrro mundi.
8
Magnus
eft,&
non habet
imem.i.terminationemfiuefini
tionrm a parte
poff.nam
i(l
incorruptibiUs.
j
Excelfus.
qiia eft
locus
fupremus,vt
diBum eff.
10 Etimmcnfus.
mnftmpiuitir,quianuUiXcreaturaftceftim
Vteuja,(fd ptr comparationtm
ad nos ,
qui quantitatem
eius metiri
non
polifmiis,
1 1 Ibi fuerunt
gigantCS.feoc
non
refntur
adUteram immedia-
ti
prxctdentim,>am
in
cflo cmpyreo
non
fucrunt
gigantcs,qui
[unt
hnmtncs
iniompofiti muribus,led refcrtur
ad hoc
quodprfdicitur,
Non cft audita in tcr.Cha. in
q-ia hubitauevuntgigantts^vt
ha
bctur
t^um.
10. i- ibi vid<mus
monflra qu^dam
fiUorum Enach de
genere giganten, cjubus
comparati quaft
locu^lx ridcbamur.
12
ScictMcshclhim.i.arumbellandi.
1
3
Non hos
elcgit dommns^inpopulum
fibi
pecnliarem ficut
tlcgit Ifyaclitn,
*
14 Ncquc
viam
difciplin.
inue. nam
immpofiti moributfue
tunt.
1
5
Proptcrca pcricrunt. filij
enim
Ifrael
cos
interfecerunt ,
vt
t
babetnr in libris
lofue
& ludicum.
16 Quisafccnditin
ccdnm.quafi
dicat,nullus
hominum,fcili
ttt^nic ihrijti aduentun^cr p>o tcmpore
illo
loquitur
Batuch.
17 Quis transfrctauit marc &
inucnitillam.7.</.n//w/)fr
taltm
trjnsfriiatwntm p"tuit
inuvmrt
japtcvtiam diuinam.
18 Noncft
quipoflit
fcirc vias. mturali
virtute,ficut
inuen
ta
tjifjpient aoiulvfophica,
19
Scd
qui
(cit
vniucrfa/u/'Vfr,Dfr.
30 Et admucnit cam.
ideil,
habet eam
perfeipfum,
&
nonper
dcilonm aiiH)/i.
X I
Qui
praeparauit
tcr. nam in xternum durabit a
parte pofi,
ficut
Cr alu rnundt
pai
tcs
principalestmeliorabumur
tamen
mfnis
qualttatibus
in mi ndi innouatione.
iz Et
2J
15
i6
17
22
ina:ternotcmporc,&:repicuitcambipcdil> {
^quadrupcdibus.Quiemittitlumcn8^v.
i
dit: &vocauit illud
,
6i obedit illi in
trcmo !
re.Stclle autcm dede
, /1
aa
SteUxautfmdederunt,tt( ,
runtlumeninculto
.{Thcod.Cunaa.inquit 1
dijs
iuis,
& lactata:
parcntfaaori.Qaicquu
liinr Vorara'funr&
faaumcft
.cuftoditpro

lunr.VOcatazlunt,&.
prJostcrminos.Cuaodia
1
dixcrunt: Adiumus.
aut flcUaru
vocat4pp:^ ;
Etluxciunreicuiu-
.i
tempora
&
opportum
]
,. r

tates. Nam
vnaquiqm
cunditatc,
quitecit
definitioorimrtcmporc ,
i8
illabtHiccIlDcu.snO hVoiihxcinttrnsvijHtai
i
n,- fi.r,^;^^atr^^^Uit^
'.'.Idcm.Scrmoiftcnobr i
,^
ler,&noxitimabit
daucidcoflcnJit.vnigcn'
1
50
aliusaducrius eum.
tumnaturamhumanan
Hic adinuenit om- aflumpfifle,
iplumc^vn
1
,./-. ,.
ucrforum cflc
opificcn
'
ncm viam
dilcipii-
&fapicnti=Bfontem:illio
l
^^
na;,&tradidit
iilam
ctiam
ipfum
cfle fafton
|
T ^ U.,..^,.^r^ Aj-
&dominum.
Etdcipli
1
Iacobpueroiuo,&
aitinproucrbijs,D.l
'
liiael dlledlo fuo. creauit me iniuum vimti
*'
Polt hec in tcrris vi-
b
^^!''"''
'"
"/'*'"' ^"^

^? ^
P
... *_
1
. cnim Deus vcrbum ill 1
ius
cltj&
cum liomi-
dicit,fcd
Dci vcrbi ab
ip
nib. conueilatus cll.
fo
pr^parata fapientia.
;
^ Cap.
,
32
2 2 Et
rcplcuiteam bipcd.
&
qnidr.i.auibus,
hominiktjii
a.uvialihi sMc.tenim aitcs habitent aere,communius
tnmniL
mentnm
accipiuri'.
:n terra,
23 Qiiicmittit [[imcn.namfecundumeiasordinationcnhim
Jotis
&lii''e
d:ffu;ditur per
aeterr:.
24
Et vocau it
iilud,&c.
nam
fecundum
tius ordinatiomL-
mcn
foiis
&
lunp quodammodo
reuocatur,quando
ceriis ttr
iclypfa>ifur.
25
Stclla: dcderuntlumcn.rcc^'
^" ordinationem,
26 Et Istatae funt. Locuiio ejl metaphorica ftcut
cum didtia
Pratu ni
ridct.^wM corpora c^lejiia
non
funt
animata
fecurt&
D
najcehuni.
27
Vocat3efunt&dixerunt:adfumus.
llluddicerenm.
aliud,
qtum
curfum
fuum
Itcundum
ordinationem
Deiperficerc,
2.8 HiC cft DcUS noftcr. cui obediunt
corpora
caUflia
& w
reflrta.
29 EtnonKftimabituraliusaducrfuscum.w'" litjh
dii f<ilft,
30 Hicadinucnit omncm vi:^m,Sic.ducentemadviti
glorix,
5
1 Et tradiditillam lacob. lacob autem (3 ifrael
idem hot
fuittftd primo
vocatus
eft lacob, idefl, fupplantator
:
poliea
ifra
idtli,vidcns Deum,vd direauscum Ueo, Gcn.s 2.f.perquodde
gnatur,qudd
tn via
perfcciior.is
oportet
hominem
pnus
ludan
"
fajjionibiis ipjasfuhvicicndo per
cxcn itium vinutis,
poficaptifi
tncontcmplaiionevcritatis.vnde
dicit
Greg.fupcr E^ech.Qtitct
Kmplationis
arcem tenere
defidcrant,prius ncceffe
eii,vt
in catn
aClionis
fe per exercitiaprobetit.Et
Vhilof.-j.Thyficorum.Scda
&
quiejc etido,ide(i, fedatis pafjionibus
fit animajcicns
&
prude
& idto bcne dicitur
,
quod fapichtiam
diuinam dedit Deus Ui
&
Ifrael,quia pafjionibiis Jupplantatis
datur homini contcTiifi-
vmtatis.
M
Poft hxc in tcrris vifus cft.cum
hominibusconui
fatUS
C&,Qufid
pottfl dupluiier intelligi.
^no mud,
,
vc
jit
>eU
prueriti: quiapoft
iUuminationim
lacob
patrtarchf
,Cdation
legis,defccndentibus txfuofemine
Exod.zo-Deus apparuitWl
pulo
Exod.
24.C. Afccnderuntq;
Movlcs&
Aaron.Nad
&
Abiu,&
(eptuaginta
cx fcnioribus
Ifracl ,&
videru
dominum T>cnm.Ec
fubditunbidem.
Necnolupereosq
procul
reccflerant dc
filijs
Ifracl mifit manum luam,
\
deruntque
Dcum &C.CM>wi///xww conuerfatuseflqua
ginta
aniiis
, pr^btns
eis manna &aUa beneficia
muiia, fecum
quod
aicitur
Tfg^.b.fecundirn
translationem LXX.interpretii
Qiiadraginta
annis
proximus
fuigcncrationihuic,*
^lio modo
vtflt prophetia
de
futuro^quiapofl
tempus
BariuhC
fius
Deus &homo cum hommibus comerfatns
efi,
loan.i.a.y
bum caro
faaumcft,
& habitauit
in nobis,
&c. i'
perJeHior expofitio,quia conuerjatto pnmajutt
huius
figura.
iM?
Barueh.
Cap.lV.
C A P.
A
yiktfiliher
manda
II II.
^KsIc
libcr manda-
'TJieod.Vtpote,da
a^
^^3
|,
tommDd,
bC
irs aflumptionem
^^^J)
^^xqucdtin
?-
ligcnitifilijDfi,
f
ternu. Omnes
v aux eft
in 4:'eriium-
. - .
c?us enim teftamg ^"1
fenent ea
,
peruenicnt
1 m fincni
accepit.
ad
vitamiqui
autcm dere-
,ms
f
iterient
caper-
ijq^eiut
eam.in moitem.
jmetit cdvttam,quiau
"1
'
tn dmhquerunt
eawy
Conucrterc lacob
,
&^ap-
< monm.
vtriufque
prehcnde
eam
,
ambula
iiemoftendir.
^
j / i j _
per
viam ad
Iplendorem
<us contra lumen
eius. Ne tradas altei i
glo-
iamtuam,& dignitatem
tuam
gend
alienaf.
. -

/ ,r v^ K
Beati fumus ilrael
, quia
VBnti
jumus
lfr.&c.
b
r>. i

]dcm.Nullum,in-
quasDco placcntj
mani-
i
babcmus
^nora- f^fta f^nt nobis . Animx-
t)nispra:textum,ga
,,
i r-

ctiorcsnosfeciteo q^ior
dto
popuius
Dei
r cn
qu? placentilli.
memorabilis Ifrael . Ve-
rmdati
eftis
gentibuSi
non in
perditionem
:
^
(<I
propter quod
in ira ad iracundiam
prouo
cftisdominum
jtraditique
cftis
adueriarijs.
I.acerbaftis
enim eum
qui
fecu vos Dcum
aernum,imm6Iantes diEmonijs&
nonDeo.
CDliti .n. eftis eum
qui
nutriuit
vos,
8c contrl
Etis
nutriceveftralcrufale. Vidit.n.iracun-
6
7
8
9
IC
n
13
13,
!+
'5
16
lii
20
21
22
lOJO
23
diam a Deo vcnientem vo
c
^dd'ixit. m Idcm. D
\\
bis,& dixit: Auditet confi
^XZFr-'''^''^^'^'
26nes
Mon.Adduxit.n.mihi
liquisfibifubditisci-
1 cofufioncs.
Deus luaa macrnum.Vidi
"'f^f'bus cQ ludu di
. .^ V
,.
centcm
profedolu-
enim
captiuitate populi
ftumacerbumaddii
mei, filiorum meorum &
^if i"ihi
dominus^
filiaru,quamruperduxitil
^^^^.
.
27 lisartanus.Nutriui.n illos liosin molcftamfcr-
cu
iucunditate,
dimifi aut
"''"tcm rcda<aos.Ne
II n o 1 o. V,
rno
cogratuleturmi
zSilloscumiletu&ludu.Nc
hividui.Seipfumap
mo
gaudeat fuper
me vi- pcllat
viduam
, tan-
='dua,n&clefolaram,imul
^^^^^^'
tis derdicta lum
propter
^peccata
filiorum
meorum,
quia
declinauc-
runt a
lege
Dei . luftitias autem
ipfius
nefcic-
^'
runt,
nec ambulaueiunt
pervias
mandato-
rum
Dei,
neque pcr^fcmitas
vcritatis eius cu
i2 iurtltia
ingrefli
funt .
Veniant confines
Sion,
^l&memorenturcapriuitatem
filiorum,
&fi-g
liarummearum^quamfuperduxit
illisjeter-
?5
nus . Adduxit enim
fuper
ilios
^entem de
^7 longinquo, gentcm improbam,
&c
alterius
38
linguiE, qui
non funt reueritifenem
,neque
5P
puerorum
miferti ftm t : Et adduxerunt dilc-
dos
vidu:e,&afilijsvnicamdcrolauerunt.
ve-
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. iin.
Hlc
libcr mandatorum.
Toftquam
Baruch Induxlt ad
fa-
pientitedtjideriHm,&
oftendii
quib.datur
&
a
q:w,hic
con
jiuentn o{lendit,qUit /it illafapiecia.f.lcx
d Deo data dihlic lib.
j,and.Dei//>p/e ifljapicmia pr^dUiapropter quod
dicitur Dtu.
.a.HjiccHftipientia
ve^ra &intelkclm coram
popuUs.
;
Etlcxqua:
eft in
xtcrnnm.\on.n.lexvetus per
nouam
efi
(olita,fedmagisperjcdia
fecundum
quod
dicit
faluator
Matt.
5.6.
:o
venifolueye hgem,fed adimptere,vt tbidemfuit
declaratum.
- Omnes
qui
tencnt cam.
obferuando.
Q
^
Perueniet.ad
\'\.f.gratic inprJenti,^glorix
in
futuro,licet
,rpatiesve.te[ia. duedcntcs, nonftatim
admitteretur ad
gloriam,
e nt tame admittendi
fuo tepore.f.amoio impedimeto per Cbriflii.
5 Qui
autemdcreliquerunteam
inmortem.
tranfgre'
d>!do,quia
decedentcs
fiatm defiendebant
in
gehennam.
6
Conuerterelacob.
idcslypopule dejcendens
d lacob.
7
Et
apprehende
cam.
per iugemmemoriam.
8
Ambula
per
viam. mon'm.
e
Ad
fplendorem
cius. oculos conuertendo. ideo
fabditur,
1
Contra lumeneius.ta/ej cnim non babent
antefevmbram
iiorantu
vel
culpx
: auertentes
autemfe
d lumine habent vmbra
ipte& ignorantije anteje.
i
Ne tradas
al.gl.tuam, legem
diuinitus datam dimittendo
,
dmus
acceptione poterat populus
Jfraelpne cxterispopulisglo-
rii,fecundum
quod
dicitur
Tfal.
1
47.i.Non
fccit taliter omni
n i.Scc.ideo
fubditur.
1 Beati
fumus Ifrael./?oc dicit
Btruch,eo
q,
erat
depopulo
illo.
1
QuiaqusDeoplacent. ideU,mandataUgis &propheta-
nr oracuh
.
I
Manifefta funt nobis.in
Uge
&
prophetis
.
1
Animsquior. Tofttapopuli
exhortatione,hic
confequenter
pitureiui
conjolatio,& primo inpcrfona
Baruc
loqucntis,fecun
t m
perfona
lerufalem
metropolts,tbi
: Et dixit; tertio in
perfona
'
iionfolantis,
ibi:Animxquior
efto lerufalcm.C/Vca
primft
'/""'AnimaEquior.
ideJt,conftantior
&hilanor.
"'. Eftopopulus
Dei. idefl,
populus
Ijrail Detcultor,
cxteris
aidotulatriam dalinantibus .
'
Mcmora.hi[isKT:ic\.coram
Deo,licet
oblitus videaris. ideo
f''diiur .
^
Vcnundatienisgcntibusnon
in
pcrditio.
/crf vM/]?i-
i^idetvobis intclUHum ad veiirarn
emendationcm,ideo fubUitur,
^
Sed
propter quod
in ira.
i(ksi,inpcccatisvefiris
iraDei
<inn.
20
Adiracundiampro.do.tra.cftis,&c.
&patetl!ter4vf-
queibi
.
2 1 Contriftatis nutricem veftram lerufalem. <?.< nutriuit
vos
corporaliter
bonis
tetnporalibus
ibidcm
abundantivus,
&fpiri
tualite'- ditirina
prophetanm
ibidtm
babitant!um,ideo Jubdttur.
22 Viditcnim iracundiam.
ideft,p(snam.
2
3
A Deo Venientem .hoc enim
prfuidit
len mias &
alif pro
phetx,qui
locutifunt
de
Eabylcnica
captiuitate
,
vt
patmtfupra
in
libris eorum.
24
Et dixit. Hic
confequenter pcnitur populi confolatio
in
perfc-
na
lerujalem,&
vt
oppofita luxtafepoftta magis elucefcat.Trimo
F
rccitatur materia
defolationis.
Secundo
confolaiionis,ihi.E^O
au-
tcm.
Circaprimu
dicitur. Et
(iixit.fcilicet,per propljetas
&atios
fanclos
defoiationem lerufaUm
lament.v
tes,
eo modo
loquendi quo
Tarijius
dtcitur facrre & dicere
,
quod populus
ciiis
facit &dicit.
25
Audite confincs
S[on.idcJi
ciuitates
affinitatcm
cum leru-
falem
habtntes.
26 Adduxit cnim mihi Deusludum
magnum.
idcfl,ma
teriam
magnam lugendi,per
ixercittm Chald^orum
populim
mtu
captiuantium.
27
Nutriui cnim illoscum iucunditatc.
temporibus
Dauid
&
Salomon!S,quia
tunc erant in
magna
bonorum
tcmporaliurn
(^
ffiritualium
profpcritate,
28 Dimifi autcmillos cum fleilu & \uik\i.cum ducerentur
in Bibylonem ttmporibiis leccionia
& Sedechia.
29
Ncmogaudeatfuper
me vid.
qu>e magis indigeo compaf
jioue
.
30 AmrAtis.defilijsmeis incaptiuitatemduBis.
3
luftitias autem
ipfius nc{cicrunt.pra8'-cc,licetaliqHifci-
ueriritfptculatii4h,fctlicct,facerdotes
&
Ltgifpcntt
viuentcs malt.
52 Nequeper
femitas. (^uantum ad
cotifiUa,
3^
Cum
iuftitiaingrelli [unt.fcilicet.peenapcr
Dei iu^lttiam
ir,flSa,vnde
&
peccaniiurn punitio
communi modo
loqucndi
tujii-
tia
norninatur .
34
Vcniat cofincs Sion. de hoc enim ciuitates in circtmitu Ih
d-i(^ exiiiemrs
frtqucnter lvqutbantur,ficutfoletfieride
tali
cafu,
35 Adduxitcnimfupcrillosdelonginquo./ci//c,rfeC/?<2/
d-> a C5
alijs regnis exiflentibus
fuh
Chaldxis.
3<5
Gcnrcm
ixn^prob^m.ideft^bonisrnoribus
carentcm.
37
Etaltcnus
lingux. p>optcrquodminusmiferebantur,quia
non
intdtigcbant
vtrba
depncantium,ideo fubditur.
38 Quinon
iunt rcucriti
Ccncm,Scc.
qmbus
tamen
rjjht
ma
ximb
cornpaiiendum,fed ubjque difcreiione
ictatis
,
conditivries
,
&
fexus populum
crudeitter
affiixerunt
.
39
Et adduxerunt dilcdlos vidux.i.^7^.f eius in
captiuitate
duxerunti& ftc
eam vniiam (^
dcjoiatam dimijerurit.
*
EgO
Glof.
ord. &NicoIai
dc
Ly
ra
1051
A
Egoautquidponiimadiuuarcvos
?
Qui.n.
'
adduxu
lupcr
vos
mala,ipfc
vos
cripict
de ma
^
lubus
immicoru
velhoium. Ambulatcfilij
ambulatctcgo
cmm dciclida
fum ibla . Exui +
ic
ftola
pacis,
mdui autcm mclacco obfccra
^
tionis,&c.clamabo
adaltiilimum
I dicb. mcis.
7
Animxquiorcs
cftotcfilij
,
clamatc ad domi-
^
num,&cripictvosdc
manu
principum
inimi
corum.
Ego.n.(j^craui
in a:tcrnum falurem ve
10
ftram ,
&c vcnit mihi
gaudium
afando
liiper
1 1
mifcricoidia,
qua:
venict
KLisj*
B
iTCrita*.
noltro.Emili.n.
voscum
ludu &
ploratLi
: icducct 15
autcm vos mihi dominus
(um cxulutione.

ldcm.SimiliarimtaVobisaba:[crno
ialutari
hxc corimi
quaE
di-
tlafuatabcato
Daui
dc,
Euutes iba>u
&fii-
biht miteifsliminajua.
l^tnimcsautnu
v.ment
^^^
gaudlO,
&lUCUndi-
tate m
fcmpitcrnum.
Si-
'4
cutcnimvidcruntvicina:
Sion
captiuitaievc
'5
IhamaDco^licvidebunt
& in ccleritatefalu-
tcm veltram in
Dco,
quac iuperueniet
vohis 17
cum honore
magno
6c
Iplendoie
ictcrno
. Fi-
lijpatientcrluftinete
iram,qua: fuperucniet
b .Jctnatihniun.huL,
vobis.Per(ccutuseftenim
'^
Thcodoretus-Dcli
catos vocat cos
g opi
tcinimicus tuus,lcdcit6
'9
bus ac rcbus omnib. vidcbis
pcrditionem ip-
abundant.vf
-' - '
Ucxpcriant
abundant, vtqui
nul-
finc
^uVcrt
ceruices
ip-
ic aducrfa. b
,,
'\^
^, .- 1
'
Tum
iius alcendes . Uelicati 20
NICOLAVS DE LYRA.
I
]^0
aurcm.
Hcconfe^jucnicrponiturmauriaconfolationisy
cumduuw:
Ego
autcm.^.r/. nmtfivMs petendum
humatium
aHxiliun',feU
dti4tiiurr,,idio
fiCjuitur
.
C 2
Qui
cnim ad
Juxit,&C. po'".t
ad venram corrcBiouem.
3 Iplc voaeripictdcmanibus,(5cc.
ad nomini
fui laudem,
prcipiens
Cyro
xdjicare teWiplum
in
Ierujdlem:propter quod
dedit
fopulo
ludjc rediundi liccntiam,vt
habttur
t.Efdrx
l.
4
Ambulate
filij.
rfeWr/tt<ei vinutem.
5 Ego
cnim dcrclida fum
fola./ii
r lamentabatur leremias
frophcia
diccns r/jn.
i.tf.Quomodo
fedctfola
ciuitasplc-
ra
populo.
6 Exui mc ftola
pacis.
idefl,vtflibus
iucunditatis.
7
Indui autcm mc facco obfecrationis.
Antiquitus
enim
aifitdionis tcmporc
otabani bommes
infacco
&cinere,vi patet
de
7{tntiitis,\olu ^.cap.
8 Et clamabo ad al tiffimum,&cco^</cf
({ubd acquiefcat
piccibus
meis,:dto lubditur.
9 Animiquiorcseftotcfilij.
coyiffm deauxilioUei.
10
Ego
cnim
fperaui
in
aeternum,&c. idcfi, quod
det vobis
tionfolum
lidutcm
nmporalemj^d
ttiam
fccrnam
.
j I Et vcn
it,&C.
a fanflo.
idrd,
d Deo
qui
efi fatiBuffatiBorum.
I I
Supcr mifcricordia,
&c. ab aEtcrno falutari noftro./.
a Chritto
qui fecundnm
diuinitatem tji
ab nterno :
&fic
uelibera-
tione
populi faHaper Cyrum
tratifit
ad
toquendum
de liberatione
faHaper
Chrifium
tanq^am defiguraad figuratum,ftcut
Ifai.i^.
loquendo
de
cafu
regis Babylouis Jub
ecdem contextu litertt
tranfit
ad
loqntndum
de
cafu djemonis,
vt ibidern
pleniusfuit
ditium , &
adidimfacit
qw.dfequttur.
13
Rcducctautcm
vosmihidominuscugaudio. Topu-
lus tnim
pofi B..bylonicM capuuitatis
rcditum
quaji
continuh
fuit
inaffi'lioni:profterquoi
videtur
h^c fcripturaloquifdtcm prin
dpaiiter
de libtratione
faBaper Chri/ium.
14
Sicut cnim vid.vicSion.i. ciuitates circa
lud^am poptif.
1
5 Captiuitatcm
a Dco.vobis ii
ftilfii propter pec^ata vcflra.
16 Sic vidcbunt & in
cckrimc.idc/i,citd.
17
Salutem
Vcftramj&C.Si referaturadliberationem
dcBaby
lone
tft hyptrboU; fi
auum
adltberationcmper Chrifiigratlam efi
locutio clara.
18 Pcrfccutus cft enim tcinimrcus mm.!. Chaldxorum
po-
fulusfecundum primum intcUciiura.Oiabolus autem vel
quilibet
tyranus
perfcqucns eccUftam quantum adfuundum.
19
Scdcito
videbisperd.&c. ^aCyrusdefiruxitpopuluChd
lOj:
mci ambulauerunt
vias
Tum
hortatuscos,vt
r ] JTL- r pcrpoenitentiam fibi
2 1
afpcras
; dudi lunt enim
^ompatcntfalutcm.
22
vtgicx diicptusabinimi
j^cis- Amma^quioreseftotefilij, S^proclamatc
25 ad dominum: eritenim memoria
vcftraab
^^
co
qui
ducit vos . Sicut cnim fuit fcnfus
ve-
28
fter,
vt crrarctis a Dco : dccics tantum itc-
*9
rum
conuertentcsrequirctis
eum.
Qui
cnim
induxit vobi*mala,
ipfenufum
adducctvo-
bis
fcmpitcrnam
lucunditatem cum
falutc
^'
veftia.
Animisquiorefto
IcrufaIem:cxhorta-
^~
tur enim
te,qui
te nominauit. Noccntes
pe-
ribunt,
quiteuexauerunt
: &:
qui gratulati
lunt in tua ruina
,
punientur.Ciuitates quib.
lcruieiunt
filij tui,
punientur: 8^qua: acccpit
34 filios tuos:Sicut cnim
gauifa
elt in tua
ruina,
&la:tata clUn cafu tuo : ficcontriflabitur in
fua delolatione . Et
amputabitur
cxultatic
multitudinis eius
, &
^audimonium
ciuscrit
56
in ludum.
Jgnis
enim 1
liperueniet
ei ab jcter-
i7noinIongIturnisdiebus:&.habitabituradi-
monijs
inf
multitudinetemporis.
Circum-
fpice
lerufalem ad Orientem
,
Scuidciucun-
diratcm a Deo tibi venientem. Ecce cnimvc-
58 niuntfilij
tui
quosdimififtidifperibsrvcnJDtt
S^
colledi abOriente
vfquead
Occidenrenvitt
vcrbo
t
fandigaudcntes
in honorem DcL
diorvm,&
ChriHus diaboli
potentia confregit,&etiam tyraikl^ {
20 Dei icati mei am
Sic.i.grauiter funt af/idli
ab
aduerfgjiu
I
2 1 Dudli funt enim. in
captimtatem
&mortem.
2z Vt
grcx direptus
idefl,rapfus perpr^dam.
23 Animxquiorcs
c(\otc
fiUj.fufiincndopatienter.
24
Et
^clamate
addo.
(ji^iliberabit vospoteier, idcofnh&li.'
2
5
Erit enim memoria vcftra.
in bonum.
16 Ab eo
qui,&C.f.
a Dco
qm permifit
vos in
captiuitatHnu
27
Sicut enim.vi errarctis d Deo
ptr multiplicem
idololatrim
ficut
vatet
5
.
\eg.& z.Varalip, ^
28
Dccicstantum,&c.requiretiseum.
ToH reditumetih
captiuitatis Bahylomcicnonkgnniur ludpfuiffe idololatr[,tiifii
quipaucitcmpore
.yintiochi
Epiphanis,
dutii
ttiamadhocmi
ttmore,quaminftdtlitate:vt
habetur 1. Machabe.& i.ifiatawi
requifttio
Dei
magis impkta
fuit
in
apoflolis ,
&
alijs
credtntil
de
litdaifmo,vt patet
^dum 2.& 4.
29 Q
ni cn i m i nduX i t vobI s mal
a, fciUcet,pcene.
30
Ipicrurfum adducct.^ttc.//^(/i/>^iTO/;/'<>w
r/?
in<tfe
tione
tatiuf
<
flrfiis per
Chrisium.
j
I
Animxquior
efto. llic
confequenter ponitur cofolatit
ini
tia ex
petjuna Oei,(^
primo
fit
mentio de
captiuitatis Babylonict
beratione,feciido
de
pupidi fidelis exultationc,
j/>:.Exui tc fcru
le.OVca
primum ponitur primo aduerfariorum punitio,
ut dtiiiK
3
1
NoccntCS.tibi,idefi,Cl}aldei.
i i Pcnhnnt.fubiet{i
&
<iepreljt, Cftera patent vfque
ibi.
34
Sicut enim
gauifa
cft in tua
ruina./..i?c77j
cijaldnica.
S
cotriftabit in fua dcfolatione.
per Cyrum
&Danu,
vt ly-^^
turDan.^, _J5 lgnis.ti.&.C.f.dijpofitus aDeoquiefitterttUS,il
etia omnia
futura pieuidit
ab
fcrno.B.ibylon
enim
que
erat nict
folis Chaldpru,fu.t incenfa pro magna parie ptr Cyrit
(^ Dai
36
In
logiturnis dichns,quiaiio fuii reedtficau^ledtnagisf
jteahominibus
ittljabitabi!isfatlaffatiimalia
vencnofa
&tno
\
firuofa.ftcut prfdixit Ifa.
i
?
.Secudo
ponitur captiuitatis
liberati
37
Circunfpice Jerufale,&c.w<fee/wj venitCyrusaddeflti
dTt
Babylontam,&
ad dandum
populo
ludaico redtwidilicetataf
idco
fuhditur.Eccccnim veniuntfilij
t\xi-&
jcquitur.
38
Ab Oricntc
vfque
in Occidcn.?,^ omtiitoco vbifutt
difperfi,quia Cytus qutfuit
monarcha, publicauit
dtciam Ucentu
per
totum
impcrturn fuum,vt
habetui
i.Efqr.i-
3 p
In verbo fandi.'.?' vcrbo
Dei,
qui efifantlujprcioritm.
per
Ijaiam
lercmiam &alios
prophttas prgdixtrai
Imtic rtditu
40
In honorcm Dci. Quiaredeuntes
^dificautrunt
templi
in
Jerujalcm
ad honorem diuinum .
*CAP.
l^B
Baruch
Cap.V.
&VL
iGy4
C A P. V.
'Xuctclcrufalemftolaludliis
i
&vexationjs
tua:,
6<findue
te decoic &
honore,
t
qux
a Deo eft tibi
lcmpiterna
-
gloria.
CirciidabictcDeus
3
diploideiuftitia;
,
&
impo-
ji:
mitram
capiri
tuo honoris aecerni . Deus
cimoftendet
{plcdorcm
fuum in
te,
c]ui
(ub
5
cqlo
cft.Nominabitur
a ax tuflitie,& honor,&c. ^-i
'
"
-
^
$\ rheodor.
H?cnomi
^""1
^^^1 nome tuum
naiunchabet,proptcrca
aDco in
rcmpitcrnii,
adamconcurriintcun-
iult,tijE,
&i honor
diSaluatorisennTi paf-
ar
.
^
iiccddiditillam
fplendi pictatis. Exuigc
krula 7
dal&illuftrem.
iem^&J^la
in
excciro,&
^cirumrpiceadOricntcm,5;.vidc
collcclosfi 8
lic tuos ab Oricntc fole
vlquc
ad Occidente:
inerboIandigaudcntcsDci
mcmoria.Exie-
10
b Ohumbrauerunt
aute^&c,
^ Theod. Hxc accedcrc
videntur
adeaquxdixit
Dauid,
M'jines exultaueriit Pfal.ni.
rtcinetes^&
colles
ftcut agni
1'
runt.n.abs
tepedib.
dudi ab
inimicisraddu-
^
,
cet aiitillosdfisad
teportatosin
honorcmfi
14
cut fihos
rcgni.Confticuic
.n. Dcus
humiliare
1
5
ocm monte
cxcelfiim,
i<5
&
rupes pcrcnncs,
&
J7
conuallcs
rcplcre
in x-
jg c|uaUtatcm
tcrrre > vt
ambulct ifracl dilieen oHiu.Sy\uzs crgo figurate
10 -1 FA

vocatgetcs
interiaceres.
.9
tcr in honorem Dci.
^
-
on fcrcbat Deo cuhu
Obumbrauerunt aute
^ pietatis:
Ifraele tii redcii-
fylux
,
& omnc
lignO
'^cu omni
obfcquio
ho
luauitatis Ilrael man-
dato Dci. Adducec cih
Dcus Ifi-acl cum iucun
ditateinlumine maie
ftatis
[uXy
cum mifcri-
20
21
22
norificeprofecuti
funt.
c
(umrmjiricord.^f^ldcm.
Mifericordia
quidem
v-
fus eft
erga populum:iu-
ftitia verocontra
Babylo
nios,
Illi
n.peccantcs per
caftigationem
cmolnme
. .,. .
*^
tumadeptifuntjliosve-
cordia&iultltia,
quas
roviaoriareddiditdemcE
cft cx
iplb.
tiores &
magis impios.
P
NICOLAVS
DE LYRA.
C A P. V.
1 TXuc te Icrufalc. Hic
yliimof^b
novme
lerufalerrt
hduci-
l,'urpopulks adgaudium
&
exaltattonem,cum dicitur.Exac
(Clruf.ftola ludus 5c Vcxationis. Mcs enim erat
antiquitusy
o
' huc eji
m
aliquibus
terris,adue'ftiat:s tcmpore
vefies
liigubres
Acc>ere,&
redeurite
profptrttate
ilhs
atportere. Etfi
in hac
parte
dir atnr
ftrmo adfynagogam pro tempore
reditus
captiuitatis
Ba
bfhiCit , efifermo hyperbolicus.
ft
autim ad
ecciefiam
ffl
magis
plais,propter quod
intendo
literamfequi
ifio
modo
referendo
par-
imdtempus gratix,& partim
ad
tempus glorix,ideofubditur.
2
vDcotibifemper cftfempitcrna. ^onz.Qii^fer gratia.
'mcboatnr, &
inpatria confummaiur.
? Circundabit tc Deus
diploide.^*
efl vcfiis militarls. Et
airurdduflo duplas
,
qnafi duplex vcfiis
:
per quam intclUgitur
!{uex^otaglori,fiilicet,airnie
C? corpons.
I
Imponct
mitram
capiti
tuo honoris
xtcrni.quod
vide
mi
implctum in
pontifictbus
loid
tejtamentt'
5 Dcusenim
o^ct\(}iCi,S<.C.per agmtione
veritatis
euagelice.
6
Nominabiturcnim tibi nomcn tuum. '
fempitcrnum
poiuHitis:vndedc Chrifiire^no
d citur
If .9.^.
MultipHcabi-
tueiusimpcrium.&pacis
non eritfinis.
2 7
Exurgeleruf.& i\!i'mexci:\(o.i'i'ft,in
ci^lmine virtutis.
^
Etcircijrpice
ad Oriente,& vidccollcaos filios./rfff?,
ChHum,de(jitoditit'r z,mc.i.sj.
Vifitauitnosoricnscxalto.
^
fn vcrbo fanfti.i.
Chrifi',qui
eli
favchffaifiorum,Dati.^.
loGaudetes Dci memoria.
ipoiioli.n.o- alfj
cr. d^ ntes in ec
ileiprin,itiua
t.am in tormi ntis
politi
,
owidebarrt ex memoria
CMi
wiS.^.^.lbantapoftoli gaudentesdconfpeftu
con-
ciUj,
cilij.qm digni habitifunt^ nominelcfucotumeliapati*
11 Exierunt cnimabste.<^<fi7,rtrc.
'12 Pedibus dudliab
inimicis.n<jj/^e^frfrice^<:>-a(<
mortem nudis
pedibus
vt condtmnati.
15 Adducetautillosdominusadteportatosinhonore.
nam animte eorum
portabaniur honorificc
ab
angelis
ad
gl..ria.
Di
citautem:idte. eo
^efi vnaecclefiamilitans ^triumphansfeiJi
dum
dupicem fiatum,fi
ilicet vite &
patria: &ftc
de
vnofiatu
ec-
clefix rapti
crudeliter
, portabaniur
ad
aliumfiatum ecclcfiie
ab an-
gelis
honorifice.
Votttl eiiam totum
exponi
de ^atu
viafecundim
tepora
diuerfa. T^epifcopi qui tepore primitiua
eccleficc ,
primi
de
ecclefus
ad tormeta
raptebatur,
modo
adfuas ecclcfias
d
militibus,
&
ffons
notabilib. in
prirtcipio
honorifick
deportatur, iofubditur.
14
ConftituitcnimDeus, i</fi?,
rf/j^jo/iwjf.
15 Humiliarcomnemmontemexcclfum./rf^^^.tfwpora/e
dominum. l^ndt &
Conjtantuuts
imperator
txhibuit beato
Sylut-
Coftantinus
firofl'at(>ris officium.
bcati Svlue-
1 6 Et
rupes perenus.i.reges,quorum regna
diu duraucrunt.
^'' 'tfacot.
17
Etconualles. 'rfc//,zr^woj/7r.fiBCf.
E
18
Replcrcina:qualitatcmtcrra:.u
<!
f/(_/M?wfoe
nire,i'i quanon
efi acceptio perfonarum.
1
9
Vt ambulct Ifrael.
id^flyfidelis
populus.
20
DiligetcrinhonorDei...'<rf/'anc.w-t/i/i^f^'Swo'yec/c
bet
nequahtas di3a,qa magnusfu
ut
paruus ,fficere pot
in Dei via.
2 1 Obubrauerunt aut
iylux.i.angelijanai
&
eccltft.e
mini-
firiffua prxftdentia
confortant
, ^
dirigunt populnm
in via Dci vt
fii ptriieniat
ad lumen
gloriiC
cum iucunditate.
ideofubditur.
22 Adducet enimDeus Ifrael.cww 2/m'co)'<//a
c^jV^mV,
qu^ftm^ir yc
ccntcmnantur in omriibus
openbus
Dei.Cui
efi
Ijonor
&
gloriu
in
feculafecubrum
.Amcn,
y
Incipit epiJioU qmmmijit
krerniasad lud^os
^
quicaptiui
erant
in^^abylonetCuius epi^oU
JcnptorfuitBaruchipropterquodadiungitureiusltbro.
C A P. V I.
Ropter peccata qua: peccaftis
antc
i
Dcum,abduccminiin
Babylonia
*
captiui
a Nabuchodonofor
rcge
Babyloniorum
.
Ingrcfli itaquc
in
Babylo-
nem eritis ibi annis
plurimis
,
&
tcmporibus
5
longis
,
vfque
ad
gcneraciones ieptcm;
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. VI.
TRopterpeccata,&C.H^c tfifeclidapars principalis
huius U
f-Jri,in qui ponitur
epifiola
lerenM ad ludxos ,
qui captiui
erat
'"
^"y^o^ff^^ms fcriptor fuit
Barut h,
fp quod adiungitur
tius li-
brci.tdiuidiiurin tres
partes, naprimopnniturcaptiuitatis
buius
tau.fecundo
prohibetur idololatria,ihi:]<iiinc zmcm.tertiofub
!!'
""^
fi^tltiplex ignominia,
ibi: Nam
ligna.
Circa
pnmum
j
roptcrpcccata
qux pcccaftis./.? lerufalcm qu<e
trat ele-
" ^
ttiuinum
culiurn^iO'
tuarn in
ternplo:nam
in
plateis lerufale
^
^trijstempli
fucnmt ardt cdiix: vt
patet ^.l{eg.&
2. Varal.
^
.dduccmini in
Baby.Ca.
ex
quo
vidctur
, quod
hfc epifiola
'""fiptafertTanfmij^ranuncm
louib.m &toium
qi
cum eo du-
{iifi*erunt
in
Bahylonem 4. '{eg.t^.
(^ ante
captiuitatrm general^
fub rege
Sedt cha
fada,&fic
Icremias in hac
epijiola loquitur
huic
captiiiitati per
rnodum
f turi,ftcut
in
epiiiola niiffa tranfmigratis
?
cum
loachtrn,qn
hab< tur
Iercm.19.
loquitur per
modiim
pra:ttri-
ti,veruntamtn
h.tc
epifioli fecunda nonfuitin
Bahylonem miffado
nccpofi
mortcm leremi.t
Ba>uchillarnportauit
ih'd'jm: &eamle-
git traufrnigratis
cum leconia &
captiuatis
cum Sedechia.
3 Vfque
ad
generat.fc.
idefl,vfque adfepttm
dccades
annorii,
vtdicunt
altqiii qu
faciuntjo.annos.
Tatitum entm
temporisfe-
Ci4ndum comuniore
opinioncfiuxit
d
tranfmigraiione
loachtm
vfq;
ad rcditu de
Bjbylonc,fccundum
tamen
Heb.dtfictunt
quatuor
anni
vel
quinque,vtinfra
videbitur. fcc/ /;0f di^um videtur tteficere
pri-
5,. ^^
tno in hoc
quod tempus
decem aimorum
computant pro vnagene- tixioati.
ratione
,
quiapuer
decem aimorum
generare
non
pottfi fecundum
* commu-
Glorord.&NicolaideLyra
lojy
A
noft hoc autcm
cducam
vos inde ciim
pacc
i
Nunc
autcm
vidtbitis
in
Babylonia
deos au-
^
rcos,&argcntcos,&lapidcos,
&:
ligncos
,
in
luimciis
portaii
oltctantesmctumgennbus.
j
Vidcfccrgo
nc,
& vosfimilcscfHciaminifa-4
dis alicni5,
& mctuatis ,
&: mctus vos
capiac
J
jnipfis
.
Vilairaqucturbadcrctro&abantc
adorantcs ,
dicite m coidibus
vclhis . Tc o-
^
porict
adorari
domme
.
Angclus autcm^^
mcusvobilcum
cft
Iple
autcm
c.v.quiiamani
9
mas
vcrtras. Nam
ligna iplbrum
polita
d fa-
|
bro,
ipfactiaminaurata
C$<:inaigcntata
faila
,2
funr,
Scnon
poffunt locjui.
Etllcutvirgini
n
amantiornamcnta,
ita
acccpto
auro fabrica-
|j
tafunt.
Coronas
ccrte aurcas h ibenc
lupcr
16
capicafuadij
iUorumrvndefubtrahunt
facer-
J7
dotcsabcisaurum
&^argcntum
,
&
erogaut
19
illud in
femccipfis.
Dac autcm & cx
iplo pro-
B
ftitutis,
& merctriccs
ornant: & iccrumcum
i-ccepcrincillud
a mcrctricibusjornant
deos
10
!>
20
fuos.Hi autcm non Iibcrantur ab
arruginc
^l
tinca,
Opcrtis
autem illls
vcllcpurpurea,;
tcrgcnc
facicm
iplorum proptci- pulucr^
domus,
qui
ci\
plurimus
intcr cos.
Sccpcrui:
autem habccvc homo,
ficuciudcxrcgiori:
^J
cmi in fe
peccanccm
no incerfecic.
Habctc
24
in manu
gladium
fi^fccurim :
(cautcm>
II
bcllo & latronibusnonhbcrac. Vndpvo
nocum fic
,
quia
non fcmt
dij:
non
ergo
rc
^7
remini eos . Sicuc enim vas hominis
con!
dum inuclle
cfKcicur,caIesfunt6(: dijilloru.
Conlbturisillisindomo
oculi corum
plc
jg
func
pulucrc
a
pedibus
inciocuntium . t:
cut alicui
qui rcgem
ofFcndic
circumffj
^'
funcianux,
aucficut ad
fepulchruaddud
jo
mortuum,
ica cucanrur facerdoces oitia da
j
i
furis &c
ferrs,
nc a latronibus
cxpolientur.
I
i2 ccrnas accendunc illisj&:
quidem
raultas :
quibusnullamvidcrepoflunc.Suntau'
j3
cuctrabesindomo. CordavcrocoruuiG.i

NICOLAVS
DE LYRA;
communnncurjumnatiirf.
Smptura
vero
Ivjuitur
de
gcneratione
ftcundum modum naturf
confueium. Stcundo
quia nonfuerunt
ibi
fcptm
dtcades
compte:f
,
rtdiBurn efi
Jecundim lomputatioticm
iicbrtorum,quam
communiusfcutusfum.
Etidco ridctur mihi
qi
tempusftptem gcntrationum
mchoandum
ftt
d
trafmgratione
le-
chonie &tcrmmandum
in reditu
populi
de
Babylone fa8a per
Ef-
dram,yt
habetur
i.Efdr.y.
& 8.
quf fa^iaffit /eptimo
annoDa-
ttjfecundum computdtionem quaminprfcedenttbus
lihis
fecuius
fum ttnquam
vcriorem,Dan.cf.&
in
principio
libri
Eflher,hoc
au-
ttm
timpus fuil
centum
triginta
annorum
,
vel adniinus ccntum
viginti,nim
a
tranfmigratione lechonif vfque
ad
captiuitatem
Sc-
ttecbif regisfiuxerut
1 1
.annij&inde
vfque
ad i.annum
mouarchif
Cyri $z.
&inde
vfque
ad
Cambyfi
m
tiusfilium
tres anni
fet
ut-^dii
-, UebtfosJetudumaUosautembtfloriographos iz.poft
Cyrum
C>vn
^
byfrs regnauit
%.annis,& pofl ipfum
^ffuerus ^o.
&
poii
eum
fi-
lius cius Darius alio ncmine .Artaxcrxts diUus
7.
annis
vjque
ad
miljionm Efirp
cum
populo
in
ludpm
redeuntis, ^nni vcro diili
fimul
iunHi
faciunt
annoiiO.
computatis
tamen tribus annis mo-
fiarchLt
Cyri,iomputatis
vero
12.faciuntannosiio.vel
l
ig.ln
t'd
to rero
itmpore
bene
complcnturJepttm generatwnes fccundum
turfum naturdyiuuenis
cnim
lo.&y.
annorum vel 1 6
.potefl
naiu-
ralitrr
gcmrare
.
I Poft hoc aurcm
cducam,&c.c7 Efdm
facerdotc.
Z Nunc autcm Hic <
ojc
qutntn
anctiir
populus
ab idololntria,
lum du/fur.Nunc
zuKmy&c.diiosaineoSiidfJiMol^i^^C'
i
In humcris. lacerdotum.
4
Porrari oflcnrantcs
mcrii m
gcntibus. idfflyidincutkn-
Pro<f(nonet
dum eis timorem.^d cuius intelieciu m
fciendurn,>-^u6
ijicut
r .
l{eg.
pio
rilute
^^arca
domini
per facerdotesfuit pnrtata
ad exeratum adincutie-
dum
ferroremVhilifiheis,^ fnut
regcFrancite
in exercituexilien
te fiunt
protijjioncs Varifiis &aitbiyin quibus
cx
deuotioneporta-
turfantiorum
ttUquia,vt
orationibus eorum
rex &
Juus
extrcitus
adiuuinti'r,(j:
adntrfarij
confundaniur:&
ftcprofAute re^is
Baby
loiiis idola
portabantur infacerdocum
humeris,idecfubditur.
5
yi(z'HiC\{ictinhz. BabyloHiorum. .'
6 Dcrctro & ab antc. nam m tali
deportatione aliqui prfccde
bant &
aliquijequtbanturidola,ficiit
in
pr-icfjfwnibus Chrijtiano'
rum
aliqui pr^crdtint,
&
aliqui ftquimturjanciorum
corpora.
7
Adorantcs. Dcum verum.
8
Dicitcincordibusveftris.//iflpa/.iwrf/reao<j<ifrw,
qtaf*
aiitre
propter
inhrmos.
9
Tc
oportct
adorari
dominc.e^
non idola vana.
10
Angclusautemmeusvobil".cft./;oc
dicitur in
pcrfona
do
mim.
\f-t iiciipirio
de
hxid.j 3.
11
Ipfe
autcm
exqu'nzm,Sic.dcmanuillorum q'ii
vos
oppri-
rnunr
iniuiid.Er
accipitur
Im verbum domini de
CeneJ.^.
12
Namligna. Hicconfequenter ponitur idololatriamultipkx
igncminia ,
qve
multis deduHionibus
concluditur,C^
patcbunt par-
tes
projequtndo
.
Ergo prima
dedufho
accipitur
cx eorum
fabrita-
tione &
Qtnamento,(um dicitur
.
Namlignaipfo. aliqui
dicunt
exctCitut.
Diiiilio.
Ungua,eb quodpoftfubditur.^Et
non
pof.
ftd
hoc
noni^^^M
hi verum,nam
imagincs
Jahrtcaniur
&
fomantur orewtf^^
fic
non
apparet
lin^iua necfit
in eis
,
&
quia
confiruclio plcaiv
cH dicitur. Nam
ligna ipforum.t.//gd
ex
quibus
fimiiik
ij
Polira.
'iuppLtfnnt.
J4
A
{zbTO.fcilKetJignaric.
1 s Ipfa
etiam inaurata &
inargentara.^e/pe>'.
1 6 Falfa funt./(fc? emm
lignum,
aurum,
&
argentum&k.
piodi
quxfuHt
mattria
idoli,fint
res vere natutales
,
tamen
^:
ad id
quodfignat
idolum exeis
faBiimfalJa funtjdco dicitjf:
lusi.ad Cor.%.a.quod
idolum nihil cft in
mundo.pcrk.'
^Hod
rficftwK.Falfa funr. in
plurali patet,qu6d
in
principiow
r.on efl lingua
in
fingtdari.
1
7
Et non
poflun
t
loqui. quafi dicat,fi ejjent
veri
dii,ftj
loqui
.
18
Etficutvirginiamanti./;c/rfo/?V^Mo)-jKfnMflfji:
gant
talia,cum
i(*i' tn nihd
pofjint diUgerc,
idtojubdim.
19
Vndcfubtrahunt faccrdotcs.//
emm
tjjent dij
vere, di
tes talia non
pttmntercnt Jibi Jubtrabi.
20 Noo liberanrur ab
^xu^mej.ruhigine
quantum
ad ~
& argentur/.\,&
aiia
metalla,
cx
quibus
fiuntidola.
2t Et tinca.
quancum
ad
i.gna
tx
quibusfiunt
,
& rtfies (j-
oprinntu>,ij''
d
vermibnj
torroduntur.
22
Extergent
facicm
iplbrum.^MM
idola
nonpofjuntjct
gert.
Cttcra
pannt vjqiie
ibi.
2
j
Habct ctiam./t7i;ce/,''c/o/"w.
24.
In
manugladium
& fccurim.//c enimfoymabamr
Mart'S,qui
d.ccOatur Deus bcili.
2
5
Se autcm de
heWo.Frequenter
enim in veteri tcjlmti
gitur,quoddeuiH:s
idoLoiatris
rapiebantur
d vtcioribus
eorun,
la. Et ex
prxdidis
concl".ditur.
25 Vnde vobis notu m
Cn.f quoi
in eis nihil eft
nummis
cis iji
aliqua
reutrentia 1
xhibenda.
27
Sicut Cnim.
/i/cpoH//r ffci'ndadrdt<dio
ad candemco
n-
fionem, ($ accipiturex dcfcHu vtHitatis,cum
dicitiir. SiCUt
inutile
i.fftciumprfipriuiii^matcria
tamen
aliqitando
vaiel,
vt v
mcnta
cyphi argentti
vel
aurei.-fimiliter
idola
quandiujijnti
priajorma
,
nihil valcnt : materia autem vt aurum,
&
ar^C'
Valet a-i
aliquos vjus.
2 8 Et
Gcat.Circumfeptiefunt
i.mu.t,
ne
poffit
exire de carcet
29 Aut licut ad
fepul.adduaium
mor.
.Antiquitusen]
fepulchnspotinturn
pontbantur pretioja: propttr quod
ilaud
"'
turfortiter,
& cum
diligentia,nc
d Latronibus
cxiraherentur
50
Ita tuiantur faccrdotes oftiaclaufuris templorm.
31
Nc a latronibus
cxpolicntur./ci<cf,.'</o.'ij
ab ornat'
'
fuisprtiiofis.
^ r n
1
2 Luccrnas acccBdunt.
q.
d. hoc
fit
inutdtter &fr'i"
5 3
Coida vcro eoril.
.Ai^fl^a
entrn idola erant
interitus
.
'^^
CS exterms
frea
vel
huii>jModi,& ftcfcrpenies qui
tttra
c(>m
'
{Cen.3.c.l.
erra comcdcs cundis dicbus vita: tus.)""'
idolorum,qui
erant
quaji
corda
ipjorum lonjumtbaiit.
m
1CJ7
A
cngerc
fcrpentcs, qui
dc tcrra funt: dum
cmedunc
eos^ &^veltimentum
ipfbrum,
&
nmfentiunt. Nigrxiiuntfacieseorumafu-
^
uD,quiindomofir. Supracorpuseorum,
*
&.'upracaput
eorum volant
no<fluas,
&:lii-
indincs,
&aues,
etiam fimiliter & catcE.Vn-
dfciatis,
quia
non {ixnt
dij.
ne
ergo
timucri
tir;os.
Aurum etiam
quod
habent,adt
fpe-
3
ciicncftrnifi
aliquis cxterferita^ruginem,
"^
n^n
fulgcbunt
.
nequc
cnim dum conflaren- 6
tijfenriebant
. Ex omni
pretio empta
funt,
7
iiquibus
fpiritus
non cfl: in
ipfis
.
f
Sine
pe-
diiusinhumerisportantur,oftentantcs igno
9
bitatcm
iuam hominibus . Confundantur
ctim
,
qui
colunt ca .
Piopterea
fi ceciderint 1 1
irtcrram,afcmetip{isnon confurgunt:
ne-
'^
qcfi quis
cum i-fatuerit
redum,
pcr femetip- 1^
finftabit,fedficut
mortuishumeii corum
,j
ils
apponcntur
. Hoftias illorum vendunt
t<J
faerdotcs
ipforum
& abutuntur
, fimilitcr,
'7
&iiulicrcs
corum
dcccrpcntes,nequeinfir-
n")
,
neque
mcndicanti
aliquid impertiunt
:
,0
d^facrificijs
eorum
foeta:,
& menftruata: con-
21
tigunt
. Scientes
itaque
ex
his,
quia
non
^^
fntdij
5
ne timcatls cos . Vndc cnim vocan-
23
Barach
Cap.VI.
ioj8
10
Htur
dij? Quia
mullercs
apponunt dijs
argcn-
O
26
teis & auicis
6^1igneis,
&: m domibus
corum
27
faccrdotes fcdent habsntes tunicas fciffas
,
&:
^^
capita&^arbam
rafam,
quorum capita
nu-
jodafunt.
Rugiunc
autcm clamantes contra
3
1
deos
fuoS;,
ficut in coena mortui. Vcftimen-
3^ ta eorum aufcruntiacerdotcs
,
& vcftiunc v-
^^
xoresfuasj&filiosfiios.
Nequefiquid
ma-
li
patiuntur
ab
aIiquo,nequefi quid
boni,
poterimtrctribucre, ncqucregem
conftituc-
repoffunt,
nec|uc
auferrc. Smiiliter
ncqjc
diuitiasdarepofsunt, nequc
maium retribuc
re. Si
quis
iWb votum vouerit
,
& non rcd-
/
diderit,
ncque
hoc
rcquirunt
Hominem a
mortcnoniiberantanequemfirmum
a
po-
tentioreeripiunt.
Hominumcarcumadvi-^
fiimnonrcftituunt,dencceflitatchominem
non liberabunt. ViduiEnon
miferebuntur,
neque orphanis
benefacient .
Lapidibus
de
montefimiles
funtdij
illorum
lignei,
&
lapi-
dei, &aurci,
&:argentei
.
Qui
autem co-
Juntca,confundentur. Quomodo ergo^-
ftimandum eft aut
dicendum illos cfse deos ?
^6
AdhucenimipfisChald^isnonhonoiantib.
^7
ca,qui
cum audicrintmutum
nopofscioqui.
34
35
I
NICOLAVS DE LYRA.
I
Nign
fiunt fncics.comburcbMtur.n.ihithura in veneratio
m
ittulorum,
cr
ex
fnmo afcendcnte
demgrabantur
fjcies
corum,
^
2
Supra,&c-noduz
& hirundincs. /
imniufJiiiasihi'
^
mfncuntcs
.
Extjuihus
iMcluftiur
Jicui priHs.
Vnde fciatis,
cianon funt
dij,&c.

Aurum ctiam
. Hic
confe/juenterponitur
trrtia dedu&io ad
im:&
ircifiii
a (Irtiirpationc ju fpecinlitatis,
cii >n dicttur;A\l
im
etiamquod
habentad
(pcc\mcn.idffl,'itcorem.
4
Nifialiquiscxterreritzruginem./perfjtcre/cftcwj.
y
Non
fulgebunt.yct^
mriis
oufcura
erunt.
6
Ncque
enim dumconflarcntur. in
fornacr.
7 Scmkbint-quianihilhabtnt
viti:,& ide<)fubiittir.
8 Ex omni
pretio empta.&coftentantcs.
idcfl, manifefih
oSniente^.
9 Ignobilitatemfuamhominibus.pei-fcocenJWjijBodpor-
tctur, patct cjnod
non habtnt virtutim
gre(fiuam.
I Confundantur
etiam,qui
colunt ea. idell ,
debent cor-
fidi
infmetipfiscolentes
,
ftcut
deos taliu nullam virtutem ha'
btia.
i
Propterea {{cKxictmtmtcmm.exponderemateri^.
I A
femetipfis
non
confurgunt.
titH,
propiia
vinute non
pfuns (utgerr.
I
Nequefiquiscum.irff^,/cfo/tti.
X
Statuerit reftu m
pcr fcmetipfum
ftabit.
(fnod
e/l
minus.
l Sed
(lCUtmortuis.((if^.''//aJ
virtuttm habentibus.

Humcrieorum
illisapponentur.(df/?,/iVweflW
a/ien<
tihus
fuitentantur .
f
Hoftias illoru mvcndunt facerdotes,
nam idola comedere
^poffmftbioblata.
'
Et
ihmuntar.ideflthojliarum pretio
ad illicitos
vfut
vtutur.
? Similiter &
mulicrcscorumdeccrpcntcs.
ideii,fibira-
i^^f^fs dt
talibus
hoRijS
iS earum
prctijs
. x
^
Ncqueinfirmo,ncquc,&c.impertiunt.
ideft,de huiuf-
'Odi
ht,Utjsidolaindigentibus
nihil
largiri pofiunt.
'
De
facrificijs
corum foeta: & mcnflruataj.
idcfi,
mulic-
f-immund.c.
'
Contingunt.(7o/
mn
psrmitterent ,fi ejfent
veri
dij
,
idea
iidudit:
Scientcsitaquc,<Scc.
'
Vndc cnim. /i(c
cor,fcquentcr ponitur quarta
deduHio ad ea-
*
(oncluJtontm,& incipitafaierdotum cupiditatc,
cum dicitur
per mo'!um,quie^ionis
:Vndc cnim
vocantucdij,r(/e^,rfpr<Hi
tur^EC
rtfpondet
dicens ,
z4 Quia
mulicres.
defacili deceptibilcs.
^
25 Apponuntdijsargentcis5caur.
oblatlones & munera,
qu<e
cediit in
vfus
facerdotum.&Jic afferunt
idola
deo^ejfe proptet
lucrum.ideo fubditur.
z6 Etin domihus
corum.idefi,indelubrisidolorum.
27
Saccrdotcs fcdcnt.
/rfcft,W(inenf,/?cMt
)ffe>-.i.(/. Scdiflis
in Cadcs multo
temporc, idefl,manJtUis. Sicfacerdotcsin
te-
plisidolorum
maneba''t,ad
coUigendum pecuniam
&ohlationes.
28 Habentes tunicas fciflas
,
&
capita
&barbam rafam
quorum capita.
in
jignum
maroris ar tnjittia ,
quafi lugcrent
pro rxpiaiijue peccatorum offnentium
idolis,&idco fubditur.
29 Rugiunt
autem clamantes contra deos fuos.
idesi,co'
ram idolis .
30
Sicut in
ccenamortui./</(?/?,p^<i/>ro?worfKo. ^ntiquitiif
enm
fuptrJcpulchra
de nouo mortinrum comedebant lautt &
bi'
bebant : &
poflea exclamabant,quafi lugentts
mortuos .
Sicfacer-
dotcs idolorum
defacnfii ijs
&oblatiombus laute
viuebant,&
eiu-
lantcsexcLamabant corat
idolis,quafifatisfacientes pro offcrentiu
peccatis
.
3
1 Vcftimenta eorum aufcrunt facerdotes.v( midieres de
ceptte
de nouo
off
rant nouas
vejies
: &hoc
adfacerdotum
lucrum.
ideofubditur.
5
2 Et veftiunt vxores fuas & filios fuos.
\de
veftibus amotis
ab idolis .
Conjcquenter ojienditur
idolorum
impotenlia
in multis
cxempin,
cum dii itur.
3 1 Neque
fi
quid
mah'
patiuntur
ab
aliquo.neque
fi
gd
bont
potcruntrctribuerc,nequcr^cmconftitucrepol-
fnnt
nequc :iufcnc.&patet
litera
vfque
ib'.
34 Lapidibus
dc monre fimiles fint
dij
illorum
Iignci,&
lapidci,&
^mci.Sc
ZigiMtCi, qui indeje
mouere non
ptfjunt^ne
que aliquidagcrc. tdeocontluditurinfine:Q_UOmodocrgo
sfti
mandum.
35
Adhuc cnim
ipfis Chaldaeis#on
honorantibus ca.
Hicpoiitturdedu^io <iu'iniaadtdtm,& incipit
d Chsidxorum v>li-
pcnfiot:e,quicuiu ifient
cuUoresiliorum idolorum
,tamcn quando
non habebant
intanium,vilipendebant
ea.
&hoc eH
quod
dnnur:
Adhuc cnim
ipfis
Chaldxis non honorantjbus ca, idejt,
vilipeodentibus
rriinus enim diceruLo
plus fignificat.
3(5 Q\.\\.fcilicct,Chald<i.
37
Cumaudierint
mutumnonpofleloqni,.feMi/)
m'./J-
Tom.4.
Ll vii
loyp Gloford.&NicolaideLyra
lodc
A
afrruntillumadBel.poftulantcs abcoIoqui,(]ua/i
i
polTint
fcntirc ,
qui
non habcnt niotum . Er
ipfi
cum
'
lotellcxcrint ,
rclinqueni
ca, rcnfum enim non ha-
^
bcnt
ipli
dij
illorum. Mulicrcs cutcm circundatre fu-
1
nibnsmuijs
fedent, fuccendenres ofTaoliuanim.
5
Cumautcm
ahqua
ex
ip/is
abfb-adla ab
aliquo
tran-
7
fcunte dorra/crit cum eo ,
proxima?
fux
cxprobrat
,
8
quoilca
nonlit
dignahabitaiicut ipfa
,
ncquc
funis
9
eius
dJniptusfit. Omniaautcm.qufilJisHunr^falfa
'
funt .
Quomodo
ftimandum aut diccndum cft illos
cflc dcos ? A fabris autctn &ab aurificibus fafta funr,
j ,
Nihilaliudcrunt,
nididquod
uolunt (flc faccrdo- 12
tfs. Aurificcs
etiamipli.qui
ea/aciunr, non funt "^
multi
temporis
.
Nunquid ergo pc/Ibnrea, qi;a:
ab
' *
ipds
fabricara funr,cflc
dij
?
Kcliqut-runr
aurcm fal- '^,
'
fa ,
&
opprobrium poftca
futuris . Nam cum
fupcr-
uencrir illis
pr^lium,
&mala,
cogirant
faccrdotcs
p6flc,ubifc
abfcondanrcumillis.
Quomodocrgo
fcnriri debcant
quoniam
di
j
funr ,
qui
nec dc bcllo fc
liberant

nequc
dc malis fc
cripiunt
? Nam cum
fintlignea
& inaurata &
inargcnrara, fcicrurpoftca
,
^^
_
c|uia
falfa funr ab uniucrfis
gcntibus
&
rcgibus
,
qure
Y^g^
manifefta funt :
quia
non funr d i
j
, fed
opcra
mahuiim
bominum,& nullum
opus
Dei
f
cum ilhs . Vndc cr-
gonotumeft, quia nonfuntdij.fcd
.opcra
maniium
hominum,
& nuJlum
opus
Dci in
ipCis
cft.
Rcgcm
rc-
'^
20
21
gioninonfufcitanr, ncque pfuuia
hominibus
dabur
Q
ludiciuni
quoquc
non difccrncnr ,
ncquc
rcgiones
*~
bcrabunt ab iiuuria
,
quia
nihil
poiTunr,ficut comici
2,
la? intcr mcdium cneli &
tcrr^.
Et cnfm cum
incidcr
ignis
in domum dcorum
ligncorutr,
argcnrcorum,
aurcf nmi ,
faccrdorcsquidcmipforurn fugicnt
&!
bcrabunrur.-ipfi
ucro ficur rrabcs in
medio^con-.bur,
24
tur:
rcgi
aurcm &bdlo non
rcfiftcnr.
Quomodocr;
2
5
a;ftjmandumcft,autrccipicndum,quiadij
funt? N'
26
afuribus
ncquca
latronibusfc
iibcrabunrdijliom
^7
&
lapidci,&
inaiirari,&
inargcnrari,quibus iniqui
f,
*^
riorcsfunr.
Auruin&argcnrum&ucftimcnrui7i(]i
,0
^P^"^
funr,aufcrcnr illis &
abibunr, ncc fibi
auxiliu;
j,
fcrcnt.
IraqucmcJiuscftcflercgem
oftcnrantcmn
j2
turcmfuam, auruasindomo
urilc,inquo glcrial-
3 i rur ,
qui pofljdctilJud
5 ucJ oftium m domo
qur
'
^4
ftodif,
qua-
in
paccfunr,
quam
falfi
dij.
SoJ
qui
^^
&luna ac
iydcra,cum
fint
fprendida,&
cmiflli ..
j ^
litates,obaudiunt: fimiJircr
&
fulgur
cum
appanicr:
jgpcrfpicuumcft.
Idipfimi
autcm
,
&fpiritusinn-
^grcgione fpirat
, &nubcs,
quibuscum
impcr
,
40fucrit a
Dco
pcrambularc
in uniucrfum cil ;:
4-^
perficiunr quod imperarum
eft cis .
Ignis
ctiai
^^
miflus
dcfupcr
, ut
confumat monres
&
fylua
^.,
facit
quod
prcccptum
cft ci . Hcec aurcm nc-
45 quc fpccicbus ,
ncqueuirturibus
uni eorum
NICOLAVS DE
LYRA.

cnt ^xod.70.c.
Populusvidcbar
voces. ibi cnim
autphur
vi.
it'e,pra
audiTubic
icjfoterjo judire, pru
vidm:
Coguojcitur
cnim
homo
effe
mttms
per
nutns
&(ig/ia ijuxfaut.
ToieU ettatn hic ac
cipi
audire
propri^,
qtianiultinlit^uaHo profount
voctsinurticnla
tas
tar{nm,Cffit per
auditumpcrcipitur,
qucd fi/it mittu
1 OfFcrunt illud ad Bcl.
quod
cft
luolutn
Bubylomrnm,
Da-
niel.
14.,
2
Po(\nhntcsihco.i4cli,al>id(lc.
9
LoC\l\i..!'!f/f,qHn(l
mittlis
po/Jit lotjiii.
4 Quafi pofllint
fcntire. idefl ,
pulthUtiones
eorttm
percipere.
5 Qui
non habcnt
motum./n///,</;/
iilorum vd idcla.
6
Etipti.f.!llC(C,Chatditi.
7
Cum intcllcxcrint. idcla
nihilpoffe.
8
Rclinquent ea,
&c.
ipfa
vilipendendo,quafi
dicat
multofor
tiMsftltf IfraeU
quibusjpeciatutrprchibitac/i idolvlattia.dcbentea
^
conten.nere .
p
Muliercs ZUtcm.Hic
potiitur quidam luxuria
modus,rxtjuo
coiitemmndajunt idola.Mulieres
cnimfune
cmgebant fe Jupcnus,
quaft ligatxatiquo
tnagnocrimii,e,fLdehtcsi'i
viaper quum tranji-
bai.ihtmines
proadfitcsad
idola. ^
tjuatido alitjuis
eorum tran-
fieiis
trahtbat vnam tltarum cxira
viam, CH
prafcindens eiusjuhd
carnalitercognojcebat eam,
iUa
rcputabatjeiiberam
a crirruncio-
tnifjoxredens ijnod
idUum
mifijjct
illnm virum in
fignum
libcra-
tmisfite: &,edie>is
adjociam
cxprobrabai ci,quodr,on fuerai
di-
gnafic
ab tdolo
vifitjri,&
hoc
cfl
qtiuddiiiiurMulictCS au. Et
patet
ex diBsin l itcra hoc
c.xcepto.
40 Succcdcntcs ofla oliua.
lccundTt illius idoU
ritum,
proptcr
tjuodtn
fie
comli4diiur.Quomodox(\imandiim.S<.c.
11
Afabrisautem. Hu
ponuurdtd^^tUofexta^
q<e accipitur
ab
idolvrumimp'.tehtia
: i am
(fie corum ab
Ix^mtnibus
dcpendet,
tdeodicitur: A
fabris autcm &
abaurificibusfa^fta
funt.
tanquaalitjuid mmi.s
ipfts.-quia lauja
tfjlcin.apctwrtH luo
cficciu.
1 2 Nihil aliud
crunt.nifi id
quod
volu nt cflc
facerdotcs
qut
firmut' (i
ft^uram
idoli
ficndi tradunt
arttfict.
15
Aurificcs.
no,iJuntmultitcmporis,iden
cxpertiinfapientia.
Jea .,.,w autttus
v.dtnus, ^
a^i^us opcrames ,
taljp.nunt
tncliitsfabricarecjudmffnes.
'^ ^
f JJ
"
14
Rcliqucruntautcmfalfa.
idtflarttficcsidolorumnliquc.
runtpo/lem
idola,t,u^jHntfalJa:quia tiihiljunt quanium
adid ai
tcprtfcntant,vtdHumefiJupia.
'naaiaqa
15
Et
oppr<>brium.
quia
cum
pccipitur falfttas idolerum
, im-
propraiuriolimibuscultuscsrum.
"rum^im
16 Nam
cum
fupcrucncrit. iilis
prslium.
ab
aducrfart^s.
17
^Og.tan
t.
aojcondunt cum
iitis,^ Jic confitcntur
faii.,a:wd
^^^^^^''^^^n.pote.^^^
1 8 Scietnr
poflca,&c.
Im videtur
effe
prophetia
dt 1
Cfjrifiiytn
quo
utbem
dac^lafunt
tdola
pcr prxdicationcmi
rim &aliorum Chridi
dijcipuloruni,
ideo concluditur :
tioiur'^.,&c.
19 Rcgcm ,&C
Hicponitiir
deduaiofeptimaadidem,\
pitur txoptribus
diHinis,qu.t
non
apparentin idotis,fedt
irarium.ideo dicit.
Rcgem
Rcgioni
non fufcitant.
prtpnum Dei,
a
quo
ejlomntspotellaslmena.
20
Ncqueplu.&c.'/w/dc/t oeUs.
a t
ludicium
quo.&c.<jiM dijcteuor.em non habent: &ttnm
hcciH
LJciproprm,cum
iicverusiudexcm',ium.
22
Quia
nihilpof.&c./wo
minus:quiacoriculpo(JHntfm-
rc
pe.
Hi.tim
imminens, nonjic
idcla.tdcofuiditur.
"
23
Etcnim
cum,&.c.&
patetlitera,prcpterquodconcUditiir.
24
Qiiomodocrgo.^.c/.W/oTOorft?.
2
5 Non ifuri.Htc
ponitur
dcduaio-oaana,qiM dcripitw
tx tM
potcmia nfifiendi
itiiu>ijs,cum
dicitur^fsion a foribus.
qnialit-
naiapiuf.tin ociulto.
26
Noquc
a la
tronibus.
qui hocfuciunt
in
'
manifeiT.
27
SclibcrihuntyScccx
quopateteorumimpcietitia.iitc
'.
ttitur .

...
.
'
28
Quibus
iniqui.j./mx &latmves.
29 foniorcs
lunt.fitra:toi&txp,>l,adoid<.la,&ic
'
io Aurum
argcnrum
& vcfti.&c.
Covjequcnta
crtaCM.a>,qu.nd r^f-utmtur
t.if,intMclior!S idUitiohi^
?i
itaquemelius,&c.rer
<j^;(3ww/^rf;j /,..
52
Aut vas in domo Vtilc. ad
aliquod opus,vt patdla,qph
&
huiijmodi.
J?
In
quogloriabitur
c[ui,8(.c.hibens
inde
al,quam
vul
J4
Vcl
oflium,&c. -.iu
quicie vtlmjomno , quia
luni cL:
eji
ad
cu.andum
quufu
ntrs ,
55
Solquide&luna,&c./oy53/frfo*(!y;irJ[>oTOi/i/Wi/<.j
j6 Eremiira. doco.
37
Ad
vtiliratcs,&c
quia fuos curfus fecumium
ordinatiouem
Oei
pcrlHi,<ii!,cr vtiiicatrs Imni^.b s itide
proiHiiiunt.
58
Idipfum autcm,&c. idfi vcmus.
39 Inomni
rcgioncfpirat. idefi,petjiat.
40
Et
nubcs,Scc.jimiUter
perficiunt cmjum
fuum,per
ammit-
cuiidiitnDeiordmationem.
4t
Ignis
ctiam miflus
defupcr.i imprejionibus ligneis,fiit
tiCityin idolis
JubdtJunJU
ZTin
fulgurc.
4i
Facitquodpra:ccptumcflei. quiatotumprocedit
txot'
dinattone Dti.
4?
Hic au
tcm,ra7/cer idola.
44
Nequc (pecicbus,'^^//, formis
vifMibus.
45
^'^'^uc
\niutibus- ad
aliquid agendum. Vnieorumfi*
uiiliafunt. idto conUudiiur :
Vnde
ncque
^ihmandum
cft,&c.
it i
Quando
1C(3l
Barueli
Cap.
VI.
10^2
A
fiailia
fant.Vndc
ncq;
seftimandu
eft,
ncquc
cjzendum
eft ilJos efle deos:
quando
non
pofi
fiatfleqi
iudicium iudicare
,
neq; quicquam
2
f^erchominibus.
Scientesitaquc, quianon
fntdij, ncergotimuericis
cos.
Nequeenim^
j-eibusmalediccntjncqucbencdiccnt. Signa
^
etim
in
CQelogentibus
no
oftendent,
ncquc^
vtblluccbunc,ncqueilluminabuntvtluna.
^
Bdi^meliorcsfuntilJis,
c^ux pofluntfugcjc l^
fu tedum,
acprodefle
flbi.Nuilo
iraque
mo
dciobis
elt
manifeftu,quia
func
dij
:
proptcr
qudnctimeatis
eos. Nam ficutin cucumc-
u
J2
rario
formidothihilcuftodiUta
funtdij
iilo-
D
'
rum
lignei
&
argcntci
&
inaurati.
Eode mo-
^
,
^4
do &in horto
fpina
alba
fupra quam
omnis
'^ '^^
''^'^-
^^
auis
fedct.Similitcr &moituo
proicdo
in tc-
''" *""'
1
5
ncbris,
fimilcs func
dij
illorum
lignei
&inau
16
rati &
inargcntati.
A
purpura
quoque
&<;,tmHri.
17 1
marmore,
qu^ fupra
illud tcneant
, fcictis /
l^ icaque quia
non funt
dij
.
Ipfi
ctiam
poftrc-
20 mo
comcduntur
,
ct crit
opprobiium
in rc-
^^gione.
MeIiorefthomotiu(tus,quinonha.ii;(|^.
2j
bct
fimulachra :
namcdc
longe
ab
oppro-
brijs.
NICOLAVS DE LYRA.
I
^uandonppofluntneq;
iuciiciuiiidicarc.'//"j'flcio.
i
z (^equc quicquam
fzceveJferendo vdfententiando,
\ 1
icientesitaque,quianonruntdii.(7.vwiodpj0amif
yirtfaliqu^,icc per confequens
in
ai^quojunt
timendi.
^ 'Jeque
enim
regibus.
Hic
ponnur
deduciin
nona^qux
accl-
pituex
deftiin
diuinje
proprietaiis,cum
dicitur^zc\nc
cnim re
gibsmaledicent,
fcilicct,malis.
j ^equc
benedicent./>o/j
fiod
ed
propritm
Dei.
6
iigna
etiam in coelo vt
itationem
folis fuh lofue,&
retrO'
eelfnemeius kT^cloix tempore.
j
jentibus non oftendunt. ftcut Deus
legitur feciffe.
&nS
folw
dcficiunt
ab
openbus Dei,fed
etiam cnatur^. ideo
fubditur.
^eque
vt fol luce.
per
diem.
Jeque
illu minabunt vt
luna.pe-
no&em:& non
fol defi-
mib
operib.cr^atur^ fuperioris.fed
etia
inferioris,ideofubditur,
XO
icR\x,8cc.{u^.{\lb
te.
propter
immiuens
tempeliatis
peri-
ailu:q
odnoi
pofjunt
facei
e
dij gentium.ideo
concluditur. Nul-
loiique
modo.
I I ^am ficut. Hic
ponitur
deduHio decima.&
accipitur
in com
ftrione
idolorum rehus ntdlum habentihus
effc8um,cum dicitur.
Na ficut in aicumcrario for. Callici
efpouuenrail.
1 i :^ihil CU ftodi t. nam aues videnirs
qubd
nulliim habeat mo-
tKit(eientji'pcr cjput
eius
abfque timore^.tafmt dijiltorum
nulla
fenus
ix^entes vinuttm.
PROLOGVS
S.
HIERONYMI
/'
Ezfchielem
Prophetam.
Zechiel
propheta
cu loachim
rcge
luda
capriuus
dudus cft
in
Babyloncm,
ibiqj
cis,
qui
cum co
captiui fuerant,pro-
phetauit
p^nicencibus,qu6d
adlcrcmias vaticiniu fc vltro
aderiarijs
tradidiflcnt:
S^viderentadhuc vrbc
Icrfolymam
ftare
,
&
quam
illc cafuram cflc
praiixerat.Triccfimo
autea:tatisfua:anno,
&:
pjiuitatisquinto
cxorfus elt ad
concaptiuos
loui.Et
codem
tcmporc,
licct
poftcrior
,
hlc in
ChldaEa,Ieremias
in ludxa
prophetaucrunt.
Scmo
ciusncc
fatisdifcrtus,
ncc admodum ru-
Lyrani Prafatio
in
ET^chielem.
^?\^i/
^^"^^' ^""^
coeli,&
vidi vifioncs Dei.
ET^chle-
^'hW'
'"
^'^-in
verbopropoftto
ab
E^^^thiele
diHo
pofiut ^
notari
quAtuor caufjc
iibri
Ev^chielis prophet^e
in
({tmpriemanibus habemus,fcilicet, efficiens,formu
lihmaterialisi&finalis.Efficiens
verocaufadi4p(ex
fft>Mtcet,principalis &
inflrumcntalis.
Trincipalis
vero eH
ipfe
SpitiiffanHus re(erans
myfleria
in hoc libro
defcripta, qui defigna
t"^
nmtitctur.
Apcni
funt
Cq\i,idefi,fecreta cMeJlia,)eu
diuina
P^pmtumfanilum.
propter quod
dicitur
.Apoc.-^.b.
Hxc di-
cit
uihabct
claucm
Dauid.qui apcrit,<Sc nemoclaudit,
^""pirituijancit
opcrationemnuUtis
potiflimpedtre. Cauja
vero
^titinfirumentalis tfl
ipfe ET^ethicl propheta
,
q'4 Spiritujan-
I
j
Eodcm modo &in horto
fpina
al.
nihilfacit
ad
cuUo^
diam horti.
14
Similiter & mortuo
prole<ao
in
tcnebrls.f.n&fc.
1
5
Simiies funt
dij
illorum.
quia
nihil
plus pofjunt quatn
cor-
pus
mortutim in terra
fepultum.
1 6 A
purpu
ra
quoque. qua
induuntur
idota.
1
7
Et
m^rmorc.fctlicet,fimiti
illi
vndefiunt
idola.ex eodt enlm
marmore
aliquando
dt vna
parte fit idolum,& de
altafiernilur
pla
E
teapropter
lutum euitandum.
1 8
Qu? fupra
illos tcaant.
fupple
non
apparet,ideJi,non appa
retaliqua ratio,quare
idola
ftnt Juperiora
vel melmis conditionis
quanipurpura,qua vejiiuntur,vel marmor vnde
formantur.ex
qu9
concluditur. Scietis
vtique, quia
non
funtdi;.
19
Ipdctlzm.fcilicetfdijidoloiatrarum.
0
?o(\rcmocomcdiintut.i>uodduplicierintel!igitur.T>n9
modo
quia
d iatronious
, feu
raptoribus venduntur, &fic pretium
eorum
comeditur. .Alio modo
quiapoH longam
durationem d ver.
mibus
corroduntur,fi ftnt lignea,&
d
rubigtne c<mjumuntur,fifint
metaUica,&
ab
hojiibus
confringunturJilapidea.
21 Eteruntin
oppiobrium.co/e^j/p/4.coc/(/
ergo.
22 Melior eft
igif
homo iu.
qua
colentes idola.Et
fuhditur
rS.
25
Na erit
longe
ab
opprobrijs.^<e/nr infereda idolotat) is.
Et minus dicendo
jignificat
maius.na homo
iufius nofolu
debet
iffe
longi
ab
opprobrijs, fei
etiam honorabitis coram Deo
,
&
angelis^
qui
in trinitate
perfeHa
viuit
^
regnat
in
fecuta
feculorii. .Amen.
flicUs
cft,fed
cx
vtroq;
riicdic
tcmpcratus.Saccr-

dos&
ipfcfuitficut
lcicmixs,principia
volumi-
nis &:fincm
magnis
habcnsobfcuritatibusin*
uoluta. Scd &
vulgata
cius cditio non multum
diftat abHcbraico. Vndcfatis miror
quid
cau-
f? cxtiterit,vt
fi cofdem in vniuerfis libris habe-
musintcrprctes,inalijs
cadem
,in alijsdiuerfa
tranftuierint.
Legitc igitur
& hunc iuxta tranf
lationcmnoftram,
quoniampcr colalcriptus
&
commata,manifcfiiorem
Icgehtibusfenfum
tribuit.
Siautemamicimci,&;huncfubfanna-
ucrint:dicitccis,qjncmocoscompeIIat
,
vtjfcri-
bant.Sed vcrcor nc illud eis
eueniat,quod
Gra:-
ce
fignificantius
dicitur,vt
vocentur,phagoloe-
dori,hoc
efl: manducantes fannas.
Bo
referante
vidit contenta in hoc
libro, {^fidetiter
conf ripftt,
fe~
cundum
quod fribitur
.y^ooc.
i..Quodvides,fcribein libro
& mitte
feptem CCc\cfl)S,idffl,vniuerfitattfidclturti,aa quonm
infirutiionern Junt
dejlinataea ,
quxjuntin
Ijoc libro di
fcripta.
Circa
caufam formalem fciendum eft ,
quod duplex
efi forma
li'
briffiilicet ,forma traiiatus,^forma traHandi. Forma traHatus
rfl diuiftolibri inpartes^ lapitajdequavtdcbituradiiteramac-
Q
r
f -,
cedcndo . Forma verb traciandi
,
idem
eH,
quod
modus
a^cndi , 1,.
qui
in hoc libro non eji
per
rationem
difquifitiuus , /(
d
prcpheiicus.
Et ideo notatur cum dicitur : Vifioncs. In hoc entm
Itb.oplu-
'
res
viftones prophetic<e
contiruntur ,
vt
patebit
rrofequendo
: de
quo potefi exponi,quod
dicitur
Ofete
i%.c.
Ego
vifioncm multi-
plicaui,&
in manu
prophetarQ
aflimilatus fum.
Etpt,
ma
ms hicintdl
gHtur opera,fa
prvphctit jar.Hi aliquiiUo fputtabkl.
Tom.
4. Ll 2.
o -
10^3
Prafa.de
propK.muItipIic.
lo^.
A
NTCOtAVSDELYRA.
yfrbh &MliaHundoIcnfibilihHtf^ais,!,cut
otHum ejl
inUbro Ure
wv/: flo<f ipje c4ptiuatiocm
popnii
frc:,ufntCT prMi^utt
ver-
bis, J oUqLndofacHis
, [cUuet
, pcrtanio
caicms
bgncAs
m coUo
W. EtfimiUtcrE7Ccbicl,qui
wuttas vifioncs prophct,cashM,H,t,
aliauandoeas fxpluauit
vcrbis,
&
a!i.'inadofcnJ,bil,busfua:s,vt
patcbitinfraprolequendoDcoconcedcnte.
CauUyabmaterialif&finatistangunturcum
dtatur.Dc.
Et
cuantLrcrtinetaicaufammaterUlcmfiucfub,dUuurr,^^^^^^
I
ficut innafirahfiientiu,
corfus
nMe
efljubic^umjub
rationc
mb(alMtM,&
in tibris
parnaUb.
fub
ratione contraiiu,vt
in Ubn> ccr-
U &mundi^corpus
mobile adfitum,&fic
de
altjs;
ftc in
totafacru
fcripturafubicHum
cfl ipfc
Drusjub
ratione
abjoluia. proptcr
quod
dttttur
theoli>gia,quafi[ermo
dc beo,&
in libns
panidib. fub
ra-
tionccontraiia.
Dicil autem I{ab. Sal.qxoioespropbttx
nonjimt
locuti
nifi
ai dies M(iri: Idejl, prfnuntiando
tcmpora
(^
myUca
Chrii\i,quia Chriflusapud
nos iitm
fignificat quod Mfjfias apiid
He
bros.<:bTiftusautcrfl
nomcn
diuinifuppo{iti,babcntis
dininam na
turam &
humanam . Et
fcSm
boc Dens humanandus
eflfubieaum
B
generalitcr
in libris
prophetalibus,&
fub
ratiune
magis
contrahen
teittlibtisfta^ularibus.ftcnt
inUb.de ^nima,
qui
e>t
pars
nainra-
iis
philofophlt,corpus
mobile animaturn,eflfubietium:ctjub
ratio
nib.aihucmagiscontrabentib.
in libris
Jequcntib.ad ipfi*m,v:
cor-
pus
mobile animatum
a'ia
regctatiua
m libro de
vegctabilious
&
flantis.
Et
corpus
mobile
animatum rejpiris
m lib.ae
refpiratione.
De rationc vcrb contrahcntc
ad bunc libru^n illud
quod
eft gencrale
cmnib.prophctis.
ridetur
mihi,qu6d probabiUtcr
potefi
dici,
q-wd
bdc tft
ratio
pcfidenti
creaturis ,
ita
quod
Deus bumanandus
Jub
roneptxfidemic.Vel
vt
prcfidcns
crcaturis
eftfubiecium
in hoc ii-
brOtficMtplenius
videbitur
profiquendo.lfta
tamcn
pr^fidentia
ali-
HoaiLi.tn
Ezechiclcffl
Oencf.J?.
Ibi.4t.t.
FfaLjo.c
S.Cor.if.e
Gead^j.
IntroduSHones
tn librum
EzechielispropheU.
Rigcncs.
Non omnis
captiuus propter pcccatum
luumcaptiuus.
Populus pro pcccatotraditur
Nabuchodonoror,iu Babyloneducitur:&
pro-
phctx
cfi cis & viri ranli,vt
in cis
captiui
cofo-
lationcm& admonitioncm habcrent,& cortcdi
qnquc
in
patria
rcdirent:aUtcr.n.n5 pcnitercnt
Excruciat Deus
noccntcsjlcd
vt
pater
tormcntis clementia mifcet. in Ae-
gyptijs quoquc
hoc attcndc : voluit cos
punirc,
fcd iram
.a
fuaicperauit.VndcIofcph
in
Acgyptu
dcfccndit,Pharao
fomniQ viditj&muhahuiufmodi pra:mifit, vtprouidc-
C rent fibi. Amat nos Dcusctia iratus.Sed
paruuU
non
pnt
cucmolumcnto fcirc,gj
amcntura
patrc.vndc: '^iam
ma-
^4
multitudo dulcedmis tuxdomine,
qita abjcddiflitimcndhus
te.
Non amantibus.Cu
crgo audicrisdcpopuli captiuitatc,
crcdequidcm
fm fidcmhiftorix, fcdin
fignificationera
rci altcrius
praiceffifle.Tu.n.qui
fidclis
vocaris,qui
in Ic
rufalcm
comoraris,fipcccaueris,Nabuchodono(or.i.dia
bolo iraditus in
Babylonc.i.in
c6fufioncduccris.Si
pcni
tcntia
cgcris.miitctur
tibi.Efdras.i.adiutor.f.vcrbu iuuas
quitcrcducat
&Ierufale jedificarc faciat:In Ada.n.oes
moriuntur,in
Chriflo oes viuificantur. Fuit aut Ada in
paradilo
, fcdferpcns capiuauitcu,&
de
paradifo
eiccit,
&
vcnitinloculachrymaru.Serpcnshoftiscontrariiisve
ritati,n6
tii
aprincipio,ncq,-
flatim
fuprapeftiis
& vetre
fuuambulauit.Sicut Ada & Euanon ftatim
pcccaucrur,
ita &
ferpens aUqn
n5
ferpens,cu
in
paradifo
dcUcinrum
vnoizxcl.Oens
qnippc
mouvui.nfccit, ncqj
maUria
crpcratus
cft,
Uberu arbitriu & homini &
angclo
ad vniuerfa
pmi'
fit.
AU| crgo p
arbitrij
Ubcrtate ad bonoru alccndcrunt
fummitatC^aU)
inmaUiix.pfunducorrucrfu.
McUusaut
fuitvnQqueq',dcrcUtuproprio
arbitrio nitilaborarc &'
pcr
bona
opcra
cflc fibi cam
fahitis,
qua
dormicntcm,&
otiofum in tcrrcna
profpcritatc quicfccrc.Ezcchiil
hUus
hominis
figura Chrifti,qui pdicat captiuis
rcmiHionem.
Grcg. Prophctia: tcmporatria funt,prsetcritu,pra;fcns
Homil.iin & futuru . Scd in
duobusprophctia ety mologia pcrdit,
Ezechiclcm.
quj prophctiadida, cp fnturapra'dicat,cu depn^terito
tlTKmloti
vcldcpra:fcntiagitnominis(ui roncmamittit,
quia
ca
irj.7c
*
dnr.quasprxtcrita vcIpra;fcntia(unt.Prophetiadcfutu-
<jcsc.i.a tO.Ecce
virgoconciput,Qr parict
bhu- Dc
praitcrito.
In
princi-
pio
creauit Deus celii &terta. Dc
pra;fcn
ti
qua
Paulus dicit:
Si aiit ocs
prophciint
intret aut
qms mfidelii.aut
i:tiora,&c.\-iq;
ad hoc occuita cordis eius manifcfla fiunt:in
quo
notan
turprx(cntiaprophctari.Vndc
animaducrtiturtquia^-
phcta
df
,non
quia pracdicit futiira.fcd
quia prodit
occul
la.
Requippcficutinfuturoaboculisnoflrisdibtrahut
t^a,
ita in
prx-fcnti
fubtrahit caula .
Pr.t(cns.n.cogitatio
abfconditur in latcnti
corde.Aliqn
aut rcs
per
ablcntem
tcgituf locri,q
nudatur
pcr fpiritum,&
ibi eft
prsfcns ^-
Sap.i
i.Cora^.c
ter eotiurnit ei ftim
humanam naturam &
dminmfnuia
Jecundi<-
diuiiia
competit
fibi
a
princpio
creatur^.ichn
humanavcro
aprn
cipiofute
incarnatioms,
autoritatiuc tamcnjed
exccutiu^
cor.neiui
tiatempO'cfu<e'ilor'ol'trefurre(iioiiis,propterqmdtiincdixitln-i
th.vU.d. Datacft
mihi ols
potcflas
in coelo & in tcrra. s
ergo caiifu
rnatirialis vcljnhicciiua
hui.is Itbr:
eli
[)ci'S
fub rair
prfdicia,p'Optcr
quod
dUitur infra 40.3.
Fada cft
fuper
mc n:
nus domini,
& adduxit mc illuc in vifionibus Dei.
Circa caufam ftnakinfiicnduih,^
Dcus cft
pnncipm
ir /rmi o
niumjccundum quod
dicitiir^pOi.
i .b.
EgO
fum
&
,pfinc
pium
&finis.^
hoc
loqucnio
dcfine exi-inl,cojeu ob.i\'i;
.
iiis aute
lutrinfccus JeuJubnBiuus
intelUci-'aUs natur.t dutl
Vnus cH
propit'quus4*cognitio
Dci,irpottlj.mc
habita via
fupai.
turali,cum anipn.UF
tame,&
vt habct dHedionem
aiimiijtn. ..
hic
eftfinis propinquus
huius
Ubri,quifcripiui
cft
ad habi.nium 1,
titiam&diukionem
Dciin prtfenti.Dc qna
dicitur
ijr.ij.. Va
ni luntoeshomines.in quib.
nonfubcftfcicntiaDci.r
ttnm aut dicitut iilud
quod
non
dtiingiljtncm
debinim, /icnr mtr
cina dicitutvana,
qff
non inducU
fanitatcm
ad
qu.irn
rft
cr
Ocs autlmiincs
inqitantumfumfadi
ad
imaginem
Dti,a'i
dinem
fupernaiitialt-
fmt
finalitcr
ordinati,ad
quam
honi..
twgereftne
ijia Jcientia,<jua
tft
itlius b^atUttims
ojlofiua..
.n.totaltterincognitumniiilus
poteH dirigefe
acUs
}uos
.-
t^
meritb dicuntitr vani
Imescarentesjcientia
Dei . Mmvo
intclli ciuaUs
natur.c eii
remotus,f.vilio
Dci cla>a
p;v
tiam JruitioncperfeHam.
Et Inc
eSifinis
ttmotus hui
&
tonusftcrefcripturx.
De
quo
fme dicit
Saluifor.Joa.x-j.a.
Hz
cft vita xterna,
vt
co<2;nofeant
te folum Dcu vciu, &
qu
mififti lefum Chriftu
. ^d
quam
vUam
Kospcrducat,qmtin.
patre
&
Spiritufjcintio
viuit &
rcgnat infixi-la J.iCulotii ,
jlmi
phctantis
animus,vbi n5cftcorpuS;Vn
ad GicziEHfcus
2\(one
cor mcu crat in
pJenti,"tiado
rcuerf\s cft
hb in oiciirtii ubt:
Scicndumquoque, quiaprophetiKtemporainiiicci
fibiconcinimt ad
probatione,vtex
futurisprxtcn:
pr.Ttcritis
futura
probcntur.
Cu.ndc
prxtcrito
d
M.OYics:!n priiicipio
crcauit Dtus calnrr: & terran.Dcimiso
qudquc
in fine libri in
pcrfona
lacob
permifcuitj*
7^0!.
a
ifcivturjcept^u
dc
Iui.t,&c. Qui
ctia
pcr
fcmf
ait:Prophetam
fufcitauit vobis dns Dcus
vcfteri^
bus
vcltris:tanqua mcipfum
audictis. Vt du
imp
quaefutura pra:dixit,dcpra:tcrito
vera dixilfc cre
Ex
prstcrito quoquc
futura
probantur.
Vndetfi
lonisamai^is
& ariolisfuisnon
foluintcrprcta
fomnii.lcdetia
ipfum
(bmniu
qusfiuit f.vtexpi
coUigcrct,quidcertu
defuturotcncrct Daniclau
dixit,&
ex
prxtcritis quam
vcra dc futmo dicer
dit.
Prophetia autprslcntis
ncc futuri attcftat
gct,nccprjetcriti.E)cmodisquoq;&qualitatib.
tix diflcramus.
Spiritus quippc.fphctiar
nccfci
codcmodoanimumprophctxtangit.Aliqncx,
tangit,&
n5exfuturo,aUqiicx
futiuo
&n5exL
aliqfiex prsfcnti
& cx
futuro:aliqn
cx
prxtcrito .
ti,&
futuro
:
aliqncx prxtcrito,&
noncxfutiuo:
il
cx futuro,&
non ex
prxterito:aIiqf)
in
prxfcnti
cx
pa;
tangir,&cxpartcnon tangit:&
in fu lurofimilitcr.cx
fcntl tangit,&
non cx futifro Vndc loann.vcnicntedi.
vidcns,ait:fccea^n'ij
Deu&i. Scd cu morituriis circi,n"
fis
difcipulis requifiuit
dices : rt.
qui
ventmnjs,(,nai.
cxpcthtiniis.ln quibus
vcrbis
oflcnditur,q'uia
dnm vcr.i
nouerat,fcd
an
pcr femctipfum
ad
apcrieda
infcrnidJ
flra dcfccndcrct,dubitabat.Aliqn
vcrocx futurotanu
& noncx
priClenti.Vndc
l!hac,qua;tilio
iiio lacoblor
poflfuturaerantnuntiauit,quisautcflct,l'circn6poiL
Aliqii
ex
prxfcnti paritcr
& futuro.Viidc Iacob,quic
gantibusoculisncpotcsdignofccrcno
potcrat.quistr ^ .^
iorcftct,quifveminor,ducl:isin
obliqiiu
brachiisacx
ra
minorijfiniftramaioriimpofuit.vndc pofl
ait : w"
mi,&c.Etijie
q:>ideeriti7!povulo,&c.Sicpwp\Kl3A.b\Z.
mucx
pre(cntiparitcr
&
futuroprophctisfpiritustct
rat cu
caligantib.oculis
ca
,qux
fe cflcalia
fimulabat
vxore loroboam eflc
cognouit,& quod
tuiurameici
apcruitdiCens:/^'Wte
vx>.r
icicb^jamtqHure
le
'/jcJi
tas^cffc.K\\<\x\ autexprxtcrito
&
prxfcnti
& fiitiU'
Elifabcth adfc vcmrcMaria
confpiacns,
tj
incarn.".:!
1
vcrbu in vtero
gcftarct agnouit,camquc
dni (uinii!:
'
vocaiut diccns : fiuie h(cmihi,v'. vcn ai
rn.utrdiWjni
i''-
mt}
dccuiuscoceptioncpcrangcluad
lolcphdr:
i^'

c.V ta natn
iJi,(icjpirnuJancio
eji.
CnU.f
Elizabcih
dicit.
<
,^
q
credidijti quonia pcrfcietur ca,qua diiUijiiit
im <J '''"''
"'
i"*
apcrte
oftendit,
quiaqnacSngclusadMariamdixcii
..
Ipiritum agnouit,& qax
in futuro
fcqucreturpta:" ^-
^ ^ ^
Ahquaii
\H
./:
Vb<)
in
proplieciam
Ezecliielis,
1066
>.c.
^ .liquandoex
prxtcrito
tangit,&
non cx futuro . Vnde Scicndum
q-ioo;
cll
,
q> prophcfcccx nia^no rfn nro D
/^
juius.
xtv.mw, v; ycuci.:[io,um ntum ?,iihi
fai^-um cjljjcrjmen
phctatidi qua-daiu
cx luo
(pintu profcrunf& fcc^ Jnlri
j.d.
.a.
,b.
jw.Qtii
tanicn hoc
ipfum
cuangelium prffdicaturus,cQ
rccndercr
leruialcm.aic.iitif
t_^o uiUgaiui
ipuitu valo in le-
fili)n.i]i:j:i't
i-aiN nru
mihijunt ignoram
.
Koc.n.CU3ngeh'j
jcramcntum
cil
,
quia vnigcnitus patrisincarnatus cit,
fifct^^us
houio
faduscft,crucifixus,mortuu,s,
&
fcpul-
is.dictcrtia
rcfurrexit.dicquadragefima
iu ceUim afcc
c,c^lcdctindexterampatris.Euangeiiurnir.i:,];cogno-
iKlcdij pro^o pa(Turascflet,ignorauit
. Vndeaic.
h{ijt
du
Spir;iii!jii-'d:ii p<'y
omacs ciuitaUs
pfousl
Vit m'h>
, d'ce':s.
itiii<smv-':i'-di
:; tribuhztioncs
mcm.we/H.ybi apcrte ofte-
cur,qjc.i,qu
ipfi
futura cflent vcl
crant,aiij reuclataef
fttt,iioa
autcm
ipfi.Vnde
ait
Agabus
.
i-iruatiiis^s^omhec
CHJdlligr,-! cp'yrt':tui
/<?j7</z^f,'M.Aiiquando
ex futuro tan
g rpiritus
& nou cx
pra:tcrJto,
licurci cui dc manubrio
cciiflinn ferrum
cccideratinquirEliuEus
yh: itcid;'} Et
rbnrtratoloco immiiit
hgnum
Gc narauit fcrriii.
Aliqn
^{ro
in
pr.elcr'?.!
cx
parte tang!r,&
cx
parte
no
!a!>;it
. Vii
iiliiaCornclion)ilitcs,Pctro(untf}lpirituuunfiati,ga
Untus dixir ci. <" c tra viri
q.ixr^int
ic . Ad
quos
dcfcen-
t|ns ait.
>^.j((;j/ij
esi.propter ^uart vztiijl.s ^ Vndc
apcritur,
cia caufatn a
fpiriru
non audicrat .
Aliquando
in fum-
r ex
partc tangir,&
ex
parte
non
tSgit.
J^icut
l^Jij prophe
lu deauferendo Eiiam ad
Ehteum.dicunr. ^{uu.-iuHt m-
iquid
hidie tuUat doif.inus domii/um tuu>n a t-: <
Qno
f amen
ilatoin
rupibus&
vallibus
quasrentesciifedjfpergunt.
iicbaut.n.quodtolii
pofl^et.fednefcicbantquodinucni
non
poflet.
Vndc idcm Eliieusdixit
regi
iMacl . 7-\-a ute
R
i.ulo itnum . Et cum
pt rcul/iljtt
tribus vuibns &"" {i
uljct
i'atus
CJtra ew/.ait. U
pirchljijfct
(juiri(}uies,aiujv.Yiesliuefeptics ,
&
pculjiffes Syn.m vffic
nd
confismfLitioncm nunc anceni trbus
vibusperiuiieseam. Noucrat
n.quia
toticspcrcuteretSy-
rm,quoticstcrram.fcdnonquotiespercuterctterram.
S:Sainucl
vngcndum
noucrat
Dauid,fed tame dicebat
.Adiet
to.'d^/.((>/;tiu//j:.Dauidquidemvnxit,
& occi-
fsnoncflj&c.
Scicndumquoque quodalijprophetcEex proximota
r,ntiir,& non cx
longinquo
;
aiij
cx
longinquo,
& non
(
pro.ximo
.-
alij
ex
vtroqucNon
de
longinquo
, lcd de
]oximoSamucI tactusa(inasinucntasnuntiab.u,SauIe
gempra;dixitfuturum,qucd
Dauidci
fuccedat.pra;di
(t.Sedquod patcr
stcrn i
rcgis
futurus fit.non
pra:dicif
.
"tudam
aiucm dc
longinquo
& non de
proximo tangri
irprophetixfpiritu
,
ficut Dauidincarnandum djlu-
<ea verbum Dci
noucrat,dicens.H
owo
f.uius eji
in
eu,;j)
ip
ffuiidaiiu
-am aliii-nrins- tamcn multa e vicino non iatelle
*,ficiitleruum
Miphibofeth
fioi conrra dominum luu
cnticntem Et Amai.-e
promittcns,ait. tucj-tcui
,ntiy. </.-
vms &bxc addat
, /;
r,on
nui^ilic;-
/miitijt:
fitcris coram me omti
mnorepto loab.Qnxd fequerctur
ignorans.
Ama(>..n.nec
'^pnccpsniiliti3Efuit,&
proIoabVitam
finiuit. Etcum
itnplum
Deocon!h-ucrc
voluit,prophctam
alium con-
(luit .
Q
lidam vcio & ex
longinquo tanguntur , & ex
pximoivt
Ilaias.longe.n.poft
futura
pra;nunnat
. t.cce
i,
Tfg
/
cu'iapitt,&c.Et A\\:)Ul\xruliis.r.,Matiis
(]i uuO!s,&i
. Idem
ficinofpiritu prophetiaj
deEzcchia
rcgcait
,
quod
dc
ifirmitatcfua
lurgoret,& quotannis pollca
viucrct Ali
aando
prophctix
fpiritusprophetis
dccil
,
q
iaienus cu
hncnon habcnt
,
agnolcant
(iiex dono habcrccum ha-
tnt.
VndeElifcuscumflcntcm
Sunamitcmapcdibus
iispetGieriaucUiprohiberc,dixit.o/;uff//^j/
.anmi
Hs
inamauuiifte
esl, &ctomtnus celauita
nic, & mn indicwnc
''!.Sicquoq;cumIo(aphatcumdefuturisrequirerct,
prophctia;
fpiritusei dL'e!fet,p(altem
fccit
applicari,vt
<ilcpcrlauJempralmodia;delcenderct,& fede ventu-
Rrcpleret.Cum.n.vox
plalmodiae pcrintcnuoncm
cor
saguur,per
hancomnipotcnn
Dcoad cor itcr
pra;pa-
"ur,v[ intenta: raenti vcl
prophctii myilcria
velcom-
unclionisgratiam infundat.Vnde. '^achfiuumlaudis ho-
t'itii,auu iH
ySi .Et alibi. Cn.tJtc
dumirWjOfalmim
dicue vorai
I
(!Mi,2*r,QLiia
aut
propheti.i: fpiritus
non
femper adcfl,
rophetisvirDciindicat
quicontra
Samariam
milfus,
nalaqux ventura crant nuntiauit.Sed
prohibitu,
a dno
u via
comcdere
, falfi
^phctx pcriuafionc deccptus
cft.
jucmfallajclermonondeccptifa, fifpiritum pra;fcn-
t-iu
habui(ret.
).j.
sx
ij.c.
\iem .
DifFcretfa io
ter veros , &
...
.
Spi
tuiancfo
proicno (ufpicautur
. Scd
quia
fandt; (unt
per
fpiritum
citius
cor.rcai ,
& ab
co,qui-
vcra (unt
audiunt, r.Reg.ii.a.
&
lcmctiplosqui fa!iadixcrunr,rcprchcndunr. Nathan
..n.vir (anctus, Dauid
rcgem apcrte
de
culpa rcprchcdit,
&
qua;
ci vcntura
cfl"cntnuntianit,6v'
de
templo
ardifica
dorcquifiais,a!t.
0'> nc
quod
est i-icrde tuo
va'Je&f.ic,
ciuia
dvmi ins ttatm
t/i^.Sed
poflea
audiuit a
<io{mno.vadc,lo-jue-
readferuum
m-im
D.uid. Hec diat d.ymiuus Dcus .
T^unquii
tu ^^^^-
xdihc.il:ii mi<v
'li,-,niim,(jrc,
Inter
proplictas
veros & falfos
h.-ccefldifFcrentia. Vc-
ri Ci
aiiquando pcr fpiritum
fuum
dicunt,
perSpiritum-
fanaiimcrudiri,
abauditorummcntibuscitiuscuellut.

falfi in tu.r fa! firatc
perdurant.
otani.1um autcm
,
quomodo
dominusadprofc<a(i
falfos
pro{.h.
hominum
\rq
ihx
moderaminadifperat.Ifraciiticuspo-
pulus
conditori
fuodcliquerat
, idco in
captiuitatc rcgi
Babylonio lcruiebat,
cum
quo
Ezcchicl
prophcra
in ca-
ptiuitnrcmmitiirur,qucmdiuinagiT;riaita fibipl.acabr-
lcm rcddidit
, vtpercum vcntura
pra;dicarct , & afi^ictis
confolationem daret.
Confidcremuscrgofipoflumus,
quanta
cft
diipcn
fario
fupcrnsE pietatis
. Sic iratus cf\ do-
niinus
populo
fuo
,
vt non omnino irafcerctur ; ideo ia
captiuitntcmpopulumtr.adidit,
fcd
quianon
omnino
clea:osfuoscumiIiomifit,vtcxvnaeademquere,&car
naUbusdarcrpurgationisfiagcllum&fpiritualib.virtu.
ris incrcmen lu
m,&
fic iniu flls
irafccrctur,vt
per
osiuflo
rumconfortiumconfolaretur, ncfiomninoddt-rcrct.
nuIIuspoflculpamadveniamrcdircr.Sicquoqucpopii
lo cui
piopter defpcrationcm
iratus fucrat
per Moylen
dicit.TV(pi.'r(.' afcendoe neque pugtietis,non.
n.lum
vohifcum,',e
ca E
datiscoram in:mic''s
veflrs. O incfFabilia diuinac
pietafis
vi-
fccra.cum ci.s non
erat, vt vinccrcnt : & cum eis ciar rie
perirent. Sicparuulodelinqucnti
irata
mater,
fi in
pnB-
ces ire
refpexerit,accurrit,manum
tcndit,ir2oblita,pie-
tateplcna.
Grcgorius.VfusprophedcKlocutioniseft,vtpriusper
fonam:rcmpus
locumque defcribat.vt ad veritatera (bli
diusoflendendamantcradicemhilttftix
figat.
&
ppd
Prf<J'"t;oni's
fruaus
(nirirnsper iigna &allcgoriam profcrat.Hoc
fa-
qi',','""'^
Cit E;:cch 1
cl.diccns.
Et
fudu.n
eli m anno
tricffimn.
qnando
fub-
Scicndum
autem,
g?
vifioniintimc
verba,que protu
cundcmeft.
lircopulauit.fic incipiens. EtfaBmi
f//.Yubiungif.n.quod
cxrcriusloqui inchoat,ac
fi illud foris fit,
quod
intusvi
dcbat.ldcm in
trigefimo
anno.quia
fcrnK) doflrincnon
fuppetit
ni fi in etate
perfeda.Vnde
& faluator in duodc
cimoanno in
temploinfcrrogat,non docet,vt
non
prse-
fumant homines infirmaxtate
prxdicarc
. Difcit in tcr-
ra,qui fcmper angclos
docetin coeio.Vnde
Moyfes.7v(D?;
Deut.ii.b.
arabis
inpritnoinnito
bouts.i. in bona
opcratione primaj
aJta
^
tis,
nonprxfuniasoflitiumprfdicanonis,
necvomcre
nouClla;lingu3E
prolcindcrc rerram alieni cordis. lcre-
miasramen&Daniclproplietia: (piritum pucri acccpe-
ruirt : fed miracula ad
cxemplum opcrationis
trahenda
non funt. Aliud.n.crt
quod
doctrinic v(u &
difciplina
di
fciraus.aliud
cll
quo.I
dc miraculo fcimus . Idem . Iiixia
fluuium
Chobar,&c. Ezechicl .i. fortitudoDci .f
filius,
qui
virtu^ &
(apicntia
Dei t fifius Buzi.i. de
populo
lu-
d.toruni pro
pcccato contempto,
natus venit iuxta llu
-
, uiumChobari Incarnatus.n.
pcccatoribus propinquare
dignatusefl.qui iniquitategrauati
ad coeleflia lion
pctc
rantfublcuiri.Chobarnaraquegraucinrerprctatur.
Ge
tius
vcrohumanum&graueeflpcriniquitatem &fluit
pcr
mutabiluatcm.in
tcrraChaIda:orumqui capiiuan-
tcs,
velquafidxtnones:
peccatoresautemquafi
da-mo-
ncs,&
fe & alios
captiuant,cum
natura homincs & ratio
nabilcsciVc dcbeant.
Hieronymus.
J-zcchiehs difficuhatem Hebrcorum
m onflrat traditio.
Nifi.n.quis apudcos
faccrdotalis mi-
nii'tcri/,ct.atcm.i.tri^infaannosimpleuerit,ncc principia
iip!>r,ro-iwi
GenclcosnccCjntjca
canticorum,ncccxordium
Eze
t-.i.<;tio
qtii'^.
chicls vel Hncm
lcgerepcriTiittitur,vtadplenam
fcicn
^
n"^
'
tiam &
myaicosinteilcdlus,
plcnum
liumanx naturx
'*^
^""ef"-":
tcnipus
acccdat.
Tom^.
Ll
i
Glof.ord.&NicolaideLyra
io6
C A P V T I.
^

TfiH-im
etl e^i.Hicro.In trigdlmo
anno non x-
tatisprophctx.vtpuianr.ncciubilciquicOan-
i^
nusrcmillionis.lcd
a
uigdimolcciido
anno lo-
fis
icgis Iiid.i.quandoinucntus
clllibcr Dcut.in
tcmplo
.PjrLi4.
vl'i;
ad
quintum
captiuitaiis
annum loacliim cognomcn-
to lcchoni.r , qui
cum matrc
diiauscUin Babyloncm,
6c
cum Daniclc &tribuspucris,
& Ezcditcl
,quxc(hribus
lu-
dacpriniacapriuitas .quando
a
flillauitira
Dcifupcr
Icrulale.
4 Thcod. Cum con lldcraf-
fcm
lcptuaginta
annis Dcum,
Itidajcjptiuitatcm
dcriniflc,&
qiiadra^inta
annos
ipfis
fc
ptu.igintadcc(Tc,cog;noui
pro
b
phctam capriuitatis
tcmpus
jo.annum
cflTc dixilTc,&
rctro
numcrans
compcrio
non an-
tCi0.annos
fcdante
i
<.captiuitarcmfuiflc.
Bonusenim
Dcus alualcntcntianonarcrum
cucntu ,
di(ciplin?te-
pusnumerarc
conrucuit.lta
crga
Abraham fccit,cmn6
B
dixiflet.!'errsjn'.i enticrr^en
tuutn iu ierivtn>' /^a.C?" lubmtH
Genef
/y
eos
ler:tuuti,& affiigrnt ft.idrinaeutis
a-iitis, ucn
pci
mifif COS
hoctcmpusdegcreapud Acgyptios,
vcrumafcntentia
liia
quadraginta
annos cnunictat
. Et Nocitcm cum ad
poenitcntiam
cciuum
viginii
annos
pr.clini)fla,conlpe-
fto
iniquitatisincremcnto,
haudexpcdauit
fcntcntiarfi
ncin.vtpcccatiprogrcflloncmcomprimcrct.Itahicquo
quccompcrimus tngintaannorum
numcrum ,
fi a Dei
icntcntia numcrandi initium fcccrimus . Condcmnauit
autcm
IudsosDcuscaptiuitate&:
lcruittuciS.
anno lo
fi.trc2,ni
. Namcum Chalcias
princcps
faccrdoium,
de-
foflaiiicomperiflctMofaicamlcgem.tantum
n. ludxo-
rum
iniquita'! fulccpcrat
incicmcuti,
vt omnia diuina
obliuionitraditacflcntdcinde
cam rcx
lcgilTct,animad-
ucrtiflctq; ea.qua-populus
auderct.apcrte legi
contraria,
& idcirco haud
nfkdiocri
tcrrore aftcdus , laccrdotum
principcm infl[iiTctoperam
darc,vt
Dcusplacarctur,
con
fcrt fc
princcps
facerdotu, ad Aldan vate
piam
mulicre,
quceq;
diuinas
lcgcs
ob
eruaret.que
diuino inflruftu
pci
3
tata,diuiniq,fpiritusplenadixitadeii.W4Taudn{
Utus
Incipit poftilla
fratiis Nicolai
de
Ly
ra
fupcr
Ezechielem.
C A P. I.
1
rj"
T falum cft. Hic
ajtif^^ftetuet
auedeiidtm efl adformam
*
llf
traiUt-^SjijUxeHdiuijioibrf.^uiinduaspattesdiittdiciir
.f.
inp'oa;miuM&tra{iatum,quiincipnibi.Et
vidi li
proamio
ve-
rb
prinio pnmur tenipus
reuelatiouisf^Hje E^^cineli prophet.t,cTt
rfajri.Etfadum
cft./.-cidm ET^echiUis,
vc duu
Hiero.inprolo
go.Hic
ii.tcmuustli
coiiueniens
r^imini&prxdicanoni^
vndc &
loJephintrigifimoJuoannojaHus
tH
pr^poiitus Acgypti, Cencf.
i^i.EtChriHiisijaptf^atus,Luc.i.Et
ex tuiic ChriHm
capu pra:di
Dioifio
careinpuhlico.
ScdcM.tra
hoc videtur
qiulam glofi faper
Locum
ifium.qnjc didtfic.lnannotrigcfim)ii(inxtatis,Vc.
Atquod
due
diim,^ i!b;llo.iicitur tff: Hic'oy.&
idco non
eft abfolnic mtMi.
gcnd',iitercu>it'adiceretfibi,q'.mdicitcontrariuniinprologo^vt
alltgatum
eiU Et ideo
intelligenda
eft
cum
ijia
f^ppletione.
In
trige
/imo
anno non
tatis,fupplc
tantummodo,fed
cum hoc in
trigtft
mo
anno aUeriiis enutncrationis. Qua
autem
ftt
liia Htvro.
prolequitur
in illa
glo.dicens;^ i^cipit
a deci*nootiauo
awo
lofia tcgis
.
jld cuius
iutcUeflumfcieiidum, <}>
l tixi
aliqiiJ<idi>
in
iibris, &
chartit numerabantatinos a iiibiito
immcdiateprxcedente, &ftc
tionaccipiturhic
fecundum Hicro.aUquando
vcro numcrabant ab
aliquofa^o
notabiii
emergenti,
ficut afundatione tcinplt per
Sdo-
mmem &
tranfmigratione
I
jaihini,vt
i^abeiur tn hui
prumio,ip
fceft
annus
quintus tranfmigratmiis
loachim, .Anno aiitcm
lojia
Incipit
Ezj^Jtel
propheta.
C A P
Y
T I.
fTcmpu.
T fadlum clt in
trigcfimo
i
^ .lubaudi
menlepeodenic
lc.ii^niu ,
luod
Ix f.aadiiicrcvc
iran l'c;tiut.(.rct.
bi^Sub:iilJ>
'.c.
anno in
qulrto
,
S^cjuinta
menfis
3
ciim eflem in me-
a r^^nJr.Sucerflumina
Ba3>lonit illicrediinu-, ,*< fleiiin.is.duin rccor-
dairii.iiiiu
.Tanquain Ligoumquodpisniatuaieil
fccus dccudus
ac,u'iu
n ^oo.
dio
captiuorum
iuxcatfluuium
Cliobar,
Jfrafl virc,qui
mifit vos ad mc,
ecce
ezo
adducn m.tli
fuper
locuir h.
iftum,Cfi.
Hxc
autgefta
funt.vt
diftum
cfl, anno 18.
lofi
regni.qui
vnum&io regnauitannos.Ab iS.igiturvi
ad
ii.anniintcrfunt i^Porthuncregnauitloachamn-
fcs3.
quicumhisannisconiungcndifunt,proptcteaqc
0(5tauomefe
iS.anni.hoccd
tnmefta
propheta oraculu
Dcinde coniun^iscum
prio
ribus ii.Ioachim
annis,:^
compcricmus
. Trcs
vero !
chonia: menfes & dies rurlu
paucos pro
his
mcnfibus,Qii
decrant
iS.anno.computah
miis,&ipfis2).captiuitatisli
chonia:
,quinquc additis,
;o
annorum numcrum
dcprc
hcndcmus.
Allego.
Dominusin
}0..v
no a:tatis fux ad
baptiO-
pcrucnitin 4.
mcnrc.i.L.,,.
rio.f anni
principio
fniR.
inanos. HebrsiycroNifan .i.
Aprilcm
mcnfcmnouo:.
prnnumfaciunt,in quopafchacclcbrant.
GriciMj:
tium
Apud
Orientales.n.
poft
collediones
frugura.v
torcularia,
quandodecimaiolferebanturin tcmploO
i:obcr,cratprifnus, lanuanusquartus. Quintamdicn
nienfis addit.vt
fignificet baptifmum
in
quo aperti
fun
Chrifto cceli : &
Epiphaniorum
dies ex hoc vcnerabil;
eft.nonvtquidamputant.natalisincarnctuncn.
ajiO
ditus
eft,nuncapparuit.Quod huictpi congcuit,quodd
tum eft. Htc esiftliusmeuf dUecins,in
quo
mihi bene
compl^ick.
Hiero.FiguraturChriftus,qui jo.anno
natusvcnitac
baptifmum,quein homineperfefta
a:taseft.Vndeinli
bro Nuincri fecundum
Hcbrxos,non
fccundum Lv-
vigclimoquintoannogtatis,
fcd a
trigefimoinci:
faccrdotcsin tabeinaculo iiiiniftrare. In cuius fi!:;:
prccefllt loleph
in
Acgypro,
& cfurienti
populo
ti .
ta
largiturus
eft.Etloanncs ad fluenta lordanis
bapi.
.: .
poenitenn? pr^dicauit.
b iuxt4
ftuiiiurH
chobar. Hieto. Chobar
proprium
nomt
fluminis . Vcl
quia graue ,interprctatur Tigrim
vclEu-
phratem
.- & omnia
magna
&
grauiflimaflumina.quc
in tcrra
Chaldgorum
eflfc
perhibentur,fignjficatur.
a
.Aperti
decimoo^atto
reperius fuit
liber De
teronomij
in tem:
io,vt
lialit-
tiir.i. l\ig.^.inquo
continenturmaiedi8iones terribiics vetitmi
fiiper iegis traufgrefforcs,& maximhper
idolotatriam.Ouibusui
tis
loftasfciens tranfgrcffiones pradectfjorum fuorum,fcidit
v^ii-
tnentafuapra
horrore
mjlifuper pupuium vcnturi,&
qujefmitto-'
ftliurn adpiacandum
iram
Dci, &ideo ab
ifto faBinotabiiicaft
runt anni
pr^edtBo
modo numerariia
quo vfquc
ad
quintum
anm
tr.wfmigratioms
loacly.m in
quo facii cH reuelatio
Ei^echit^,
>
in Im
prologo
dicitur
,fiuxer
unt anni
iriginia,^
fic pattt.hliis
r
gnaHil
amis
Ji.^.l^cg.zz.&fu
de
regno eiuspoftinueniionemi
ifrip'\ediiiirtmafient i^.anni.Item
vndecimo de
regno
loailmi
Itj
eius
^f\cg.zi.}tcm jcx m.injes
in
quibus regnauerunt loicbx{
ZTlo.t(bitn
^.i\eg.zi.& z^.qinfexmenjescumparte
iS.antiil
fi
remaneiite
poH
inueniionem iibrt
pro
vno anno
computantur
.
Itcm
qumque detrunfrrngratione Ioachim,qui
fmul lunHiftciun
annos
jo. <jr idem annus
fuit 3
o. ,etatis
E^^^chiclis
&imientiow
libri
Dciiteronomij,& quintus tranfmigrationis
loachim. Secuni
notatur locus ciim diciiur.
2 Cu cflTera in mcciuxta fluuium Cho.Et hic
flurM
efl
>
terra
Chaldeorii,vt pofted fubJunr.Ezcch n.cum loachimiri
migraucrat.O;iv<'/j
aut liic
aliq,
i,fp
Chobar
(finomtii appeiki
uum,vt litfenjus.laxu
flu.Chobar./.
iuxtjfluuiumgriuemt
magnitudine aquju
&etus
impttti.
-ied hoc d'.ilum
proctdit
ix
y
rantia idiomatis Htbrxi . Si.n.hoc
cfftt vcrum,fcriberetur
per
iitt
ram Daleth
infine,ftc Chobad.nunc autem in
Hcbr^ofcribiturp
literam
I{es infinf,&
io dicr.nduw
,^
tii nomen
propnum
untm
M01{.AL!T9l{.
*
1 EtfaBumrft , eJrcIniftaprima
vifioncEzcch.fmfcn-
fum literale
pcr quatuor
facics animaliii
fignantur
qua-
tuor
regna, q fucccflSuepopulfi
ludaicQ afffixerunt.f Ba
byloniofu,Pcrlarum.Graecorum,&Romanrum.Sccun
dumfcnfum
myfticupcr populCi Iudaicum,Chriftianus
populusfiguratur,ficutdr
i.Cor. lO.C
Ominainliguracor-
tir.gebant ///;f,pg qiiod
& nomcn ludaicum fm rcm traf-
latum cft ad
populum
Chri
flianum,ficut dicitur,
Rom.
a.C
l^nenim,qui
tn
manifejio
lud^us, neque,que
in
manijcfto
in
carne cH
circunii[to,fcd qui
in
abjcondito
luicus
eft,& circuncifto
cordis in
fpirit.t,.,un aicra^cui.is iaus ejt nnn rx
hominihus, ftd
e :
Deo .
Etidcoperquatuor rcgna pr^didta&quatuorfa
cicsmyfticefignanturquatuorhominumgcnera.quJ
fuccerfiue
populum
catholicum afflixerunt . Prim
fueruntprincipes lud?orum
vt
patet
Ad. oCtauo,*
nono
,
& in
pluribus alijs
locis. Er
fignantur pcr
h
ciemhominis,c6qu6dhabncruntnoritiamdiuinflc?i|
licctin eisobfcurata fucrit
pcr
rcbellioncmadChriftii ;
flCUt
dicnm,Kom.l
I .C.Cari itjs cx
pa.
te
niiitigtt
in ifrarLSii
cundifueruntlmpcratorcsRoman.quicriidclitcr&loj
go tcmporc pcrfecuti
fnnt fidc
Chrifti,
utpatctcxmar
v69
Ezechielis
Cap.F. 1070
^
b
5^Nonmodo
Tnam,vnde:Egovifione$ muliiplica
t1 contexit. THoc
quoque
ad
tempus.
tu.
-
jTnifmt
f?''.Hieronymus.Non
diuifione
firmame
^ Ved
fidccredentis,cui
reuelatafunt fecreta coele(tia,fi-
*
IX in baptil
motaluatoris,
cum
Spirituflanaus
iii
fpccic
Miimbsdefccndit. .
r r ^ r-

,-
Theodoretus. ^perttfnnt
ca-/f,non
rcipfa,(ea Ipintah
OtemplatlOne
t.t
^ ^Secundum Oiiginem
oculis carnis.
Vii,inquit,vifio- ^
bo,puas.rE<
^
. , ^_.
rm Dci,non
efTen a
apcrti
t
lunt
coeli, Scj^idiuihoncsDei.
Inquintamcn
tira Deijfed
vifio TNon captiuiuns.
rm.
reuelatione b
fis,
ipfecfl: annusquintustranfrnigradonisloachimregis
Candam
& VelUti TPe^lon^. aTlieft.robot.inisaDco,
CluiftujqupqjDeivrus. , ^
f
preiTam
cffigicm
c
luda/aclumeft
verbumdominiadEzcchielem fihumBu 4 qusefuturaeft, per
dxabhumanana
d
aicaptiuanii.
n.fciiicet.
bTinfimiiitudinem hominumfaaus. 5 aqux r^encratio
tra comprehendi
e
zi faccrdotemin tcrra Chaldxorum
, lecus flumcnCho-
nem
, piorum
Dei
pflet,
& ea in me-
alifeicamsm.iain
Ueum hominem
cogaofcitpropheta.
TAliternon
intelliguntut
vifiones.
COgnitiOnCm
dccia

itatis,pi'
f
, n /: rL n r -i

bj^ff-iusperquemomniafartafunt.
<$ raus. Ita ctiam Da-
js,
cum
g
bar. Lttacta
eltiupcreum
ibit
manusdomini. Etvidi
7
niel
prcpter aquas
facerdotio &
prophctia
,
vtraq;
autefunt
fpiritusdona.
D
Et mentionem facit
regionis
&
loci,vbi diuinam reueia-
tionemconrpcxit,multaperha;cfignificans.Pnmumnu
men eiufmodi
cfTequod
non in folis
lerofolymis potc-
ftatem
haberet,nequefoiisIudsisdominaretur, fcdom
nium
cfFeftoreflct
acmodcrator. Ad
aquas
vero cu hac
vifione
dignatur,
omnium falutem
prxfignificans
&ea
I
2
3
co
captiuitatis,pr
cm
impijsj
i.uftisiuftus.Tan
t;n. domini
benignitaseft
vt
peccatorum
caufa fuos
fa,
mlos
liipplicijs,&
calamitatibus aflSciat.
h Tranjmigracionis. Hieionymus
Non
captiuitatis,quia
ufj&tejfetradensduduseftin
Babylonem.-igitur
loachim
a.kchoniaediciturprima tranlmigratio.Sedechix
vero
fcunda vel extrema
captiuitas.
C FaHmiedverbum
</o>wwj.Greg.Notandura,q>
Ezechicl
n)d6
ipfe
de
fe,mod6 quafi
aliusde le
loquitur. Loqui
ti.n.pereum fpiritus.quiprsBfidetquafialiusloquitur.
,
jfequafiprofequiprajfidentiparet.
Vnde in
Moyfc.
Et.n.
Moyfes mitijjmus juperomnes
homines . hinc loannes
zit^iditillumdifcipulum qutm diUgebat lefas,
Et Paulus . ^
txtrimentum quentis eius,qui
in mc
loquitur
Chi
ifins^KzQ.h. er
giquafi
de alio ait. FaEia
eflfuper
eum ibi tna. do. ScdcfcSc
lila.Etecce
ventus tur.
d
to:^'. Hierony
mus.i.
fpretus atq; contcmptus
,
pater
qoqiChiifliabomnibuscontcmnitur
hcereticis,
qui
v:usnon
fufcipiuntteftamentum.
* Theodoictus
. Fiiim
B^/
. Duobus donis
gloriatur,
.1.
diuinasilias vifio-
nes
confpcxit,& Moyfes
ad
ripam proieCIus.per aquam
falutemeftconfecutus,ita
rurfusipfiputeus&aqua
nu
ptiasconciliauit,
quodetiam
lacob & Ifaacvfuuenit.
c Chobar.
Hicronymus.
Danieli
quoque, qui
&
ipfe
fn
Babyloneeratiuxtafluuium
futurorum
facramentapaE
duntur
fupcr aquas:im6
in
aquis puriflimis,
vt
baptifmi
potentiamonftraretur. Paulusquoquccum
abAnania
indominoiotuseft
, tegentibus prius
oculos
fquamis,
^*-'-^*
caruitcacitate.InGcnc.quoque>qua!primaviuerent,de
"'*''"
aquisegrcflafunt.
f Manus . Hiero.i. fortitudo in
qua
Ifrael eduftus eft de
5^^ , ^
Aegypto,cuius partcm intelligunt magi
Pharapnis,
dice
Luc.it.e.
tcs,
Uignitas
Dei eii.Vtxdc ii
ergo
m di.Dti eii. Pro
quo
in a- Matth, n.c.'
lio
euangelio.5'; ergo
m
fpiritu
Dei
eijcio deemonia,
g
Et w:<;.Hicro.In confolationem
tranfmigrati populi
reuclationcm fententijE Dei
prophctauit,
& hanc vifio-
nem
,
&
templi
dedicationem ,
in
quorum
expofitionc
omnes Iuda;i uniti
funtfupraomnem
hominem cfle di
centes,nos
magis fufpicari quamexplanare pofllimus
.
^
a f
NICOLAVS DE LYRA.
j{
i
\^ttni^untcodi.\onfecundumexiiientiam,fedfecundutn
inafeiiUM,prouc
in
corufcationibus
videntur
aperiri,
2 Etyiii.l^!
ftone imaginaria
&iitelleEiuali.
3
Vifiones Dei.. a Deo mihi
faiias ,
&
diuinafecretafignifi-
cms.Tertib m buc
prologo
notificatur
author
minifierialis buius
iii. Et prmb ex nomine cum dtcicur.
4
FaaumeftverbumdominiadEzechielem.
Secundo,
t
gu,en\<
um tHcttur.
jFiliii
Buzi facerdotem . Ex
qo patet quod ET^echielfuit
de
t')ufaceraucali,& per conjequens
de
regia quia
ifla
dux trib.erat
c(^miJla.Futt
ec
pater
eius
prophetafecundum regulam
Ilebr.toru
y
eUcei,^ quandn
in
pri
ncipio
libri alicutus
prophetjt exprimitur
.
C
nni^npatnsjUi,
dafir
tntdUgi , quodfuit propheta, fictit i^Jilius
frnw
no habeatur
prophetia
eius,
ficut
nec aliorum muUorum.
6 Et fada cft
fupcr
. Eleuans mentem eius ad
cognittonem fe-
cvorum Dci.
jEt
vidi. H/c
confcquenter ponitur
traBatus.Et
quia
liber
ifle efl
dOi-u creituris
pfidete,vt fuprd
diHu efi.lo diuidttur in dnas:
par
t>(}aprimb ponitur huiuspftdetiefupcremines
modus. Stcudo mul
tlexeius
affeHus,c,z.(^ Jeq.proptcr ^ dicuntaliqui expofttores,
[orimu caput
virtualiter continet
fententiam fequtntiu:prout tfft'
bsin
ciuja efjiciente
virtualitcr cotinetur.I
t hoc autem
capiie
de-
fihitur
qudamimaginaria vifio
ad
figniticandum
diuina
prafi-
t
modu,
cuius
fignificattontm E-^^echiel
intellrxit , aliter non
fj]elpropheta,fecundu g> rfw>r,D(i.
lo.a.Intelligcntia opus
C in vifione:pt
dijfujtus pcrtradaui
in
prtncipiu
iibri
TjalmurH
htut
primo exponetur
litera huius
capitis applicando
ca ad
appre
htftone
imaginari^ viftonis
,
pofied
dicetur
quidper
illa
viftonem
va;^inaria
tntelligatur.
Htec aut
vifio imaginaria
het tres
partes
.
''irMcontinet antmalia
apparentia.Secunda
rotas
apparentes
iux
ta
ea,qu incipitibi.Camqi ViCpKetC.Tcrtiafirmametum appa
rensfuper capita
animaUum:&
defuper effigiem
hominis
fedetis fi
per thromm,qu incipit
ibi.Et fimilitudo
fup caput
aialiii.
.AdinielleHu
ver6prim^partis,qufatis
traditur
inuolite,cofi
derandtm,^ propbeta
videbat
imaginaiit nubemmagna
ah
^qui
lone venientem
igneinuolutam
eo modo
quo apparct
in
corufcatione
i
Etf apertura
illtus nubis videbat
quatuor
animalia in omnib. fmi
lia,
licet
aliqui
dicant
,
5 apparcbat
tanttm vnum animal habent
quatuorfacies,fed
litera
magis
videtur
cocordare,q> efjent quatuor
animalia
, ficut apparebit magis infrd
lO.a.Et
fic
erant
ibifex-
decimficies.Et
idem dicit
T{a.ia.quantumadnumerumfacierum
tamen
aliter
exponit difpoftttonem
earum.Et
quia
iUa
quatuorani
malia ab omnibus
ponunturftmilia
in
omnibus,habita dtfcriptione
vniustbabetur
defcriptio
omnium. Dicunt
ergo
doHores
nofiri,^
cor
pus
animalis erat ereHum
fuperpedes,&
in
fuperiori parte quadra
tum,vclfecundttm
alios rotundum : nontamen
quantum
ad hoc eH
magna differentia,qma
fecundum
vtrofquefacies difponebantur
fe-
p
cundum
quatuor partcs oppofttas^ita q^facies
hvminis erat in
par-
te animilis
oppofna
direlie
afpeHuiprophtta.
Et
ditiiurpars
ante
rior.in
parte
vcrb
oppnftta
feu
pofieriori facies
.Aquile,
&in
alifs
duabus
partibusfibi oppofitisfaciesleoms,&facies
bomsvta
quod
facies
leoms eratin dcxtera
parte refpeHu faciei
hominis,&
facies
bouisinfinijita
.
f{a.
Sa.altter exPonit
dicens:qubd quatuor
facies
vnius animalis
apparebant
in direHo
afpeilu prophet<e,ita^facies
leonis
eratprima:hominis,fecunda:bouis,tertia:.Aquile qu
irta.Et
ita
intelligendunt
in
alifstribus partib. qnadrati.Et
in
qnolibet
ani
mali erant
ftmiliter quatuor al^,quarum
erant
duf dem:Jf(
ad cor*
pus tegendum,& duffuperius
erede advotandum .
Etper
exten-
ftonem
alarum erant
ijia
antmalia adinuiccmiuniia
ficut
homines
in choreis,&
in
quelibet
crat
qttatuor
manus
Jimiles
manib.homi-
4< nis,&
MOll.ALJTEl{.
Tum
gcRis, &
fignantur pcr
facicm
Aquilac ,
eo
quod
j
^quila
fignum
cft
impcrij
Romani .
Tcrtij
fucrunt
h^-
^tici, &
fignatur
per
faciem
bouis,
c6
quod
bos eft ani-
liWaboriofum :
ipfi
vero laborem
poemtcntiae pr^ten-
<:ntes in
multis locis
decepcrunt fimplices
Chriftianos.
<tiartivcr6funtSaraceni,
&
maximeatempore
Sal-
^i,quifuitanimofus&inrebusbellicispcruigil&ftrc
nus
,
proptcr quod
fignificatur pcr
facicm leonis . Pcr
alasautem animalium
per quas
eleuabantur in altum
fignatur fuperbia pr^didorum
. Per
pedes
autcm eorum
affcdioncs ad nocendum . Pcr mahus
vcr6opera
mala,
eo
quod
manus eft
organum organorum,
vt dicitur tcr
tiode Anima . Per rotas
fequcntesanimalia, fignantur
corum miniftri in malitia cxercenda . Per hoc
autem,
qu6d
animalia & roix
pcr quatuor partes
ibant, fignifi-
caturperfccutioChriftianorumapraediaisperquatuor
orbis
partcs,& maximeJabImpcratoribusRoraanis,qui
dominabanturineis.
Tom..f
Ll
4
GlorGrc!.&
NicoIaideLyra
1071
^
a Bt ecce vrntuf turhinis . Vcrbum
Hcbrium rucha
pro
A qualitatc
locorumvcl
fpiritum
fignificat.vt.
Emittc
jpiw
ffU,.d. ?,^;,^aM.eff.Vclanimam,vndc
Egredittur jpmtus
It.id.14ra.
eius,&
rtxttttturin
ttrramfuam.Vcl
ficut ibi.
Infpmtuvehc-
PliL47.b.
tnn,ticoticns
naues Tbarfis. Quia
vcntum & flatum
tcmpc
107:
Tta in
Chrifto.quafi
dum
pallefcit anriim,ftilget
argcntij.
Elcttrum
crgo
in
ignc
Dcus homo in
pcrfccutionc .
In
mcdio ciuscleftri.f.vcl
ignis,quatuor
n.nnimalia.i au-
gcliftxdomini
incarnationc adlincm folidati
funt, dc
igne perfccutionis
afflidi.
ftatishicintcllignt,
dicuntiram,
& fu-
rorcm Dcivcnirca
Babylonci.a
Nabu
chodonofor
, & Ic-
rulalc
poft
fcx an-
nosvifionis
huius
dfc
capiedam.Ccr
nitur .n. h.TC vifio
quinto
anno tranl-
misrationis
loa-
a fMibuchodonoror.
b
fTempeftatit.
e 5 Ex
qno
extrdelcit malam
fuper
tetram.
rf
TChriftuj.Et
quij tiophctl
n ibcs.ff
I ifta maiot.
&ccceventus
turbinis vcnicbatab
AqiiiIonc,8cnubesma
1I>eu$iioflef 'gniseft. b^Nubem
vel
nrunquc
ventus inuoliens. clBonus. dT>lieoiu.
ena,8?igni's
inuolucnsj
&
fplenddr
in circumitu cius . Et
a ^"Icilicct vcn(i&ignislimilitudocleari,quod
elt
cumpolitum
cx auio &
argcnto. hf Alias eorum.
( QMon
vcnli vl
fpiritus.
d f
Grcgoriuslgnis rl>,qui
crcHeniibus
jumen.inrrcdulisfupplitium.
de medio eius
quafi fpccies
elc<5lri,ideft,
dc mt^io
ignis
.
aiNonHaiura b
troft.quadtiforjna
. c
I^Fuangcliftatum.
y
Et in mcdio corum fimflitudo
quatuor
animaliumj 8^8
a ii^htifti. o
I
2
4
S
6
Et ri-ce yntus
tur-
h'nis.
Hicronymiu.
Lxx.
Spiritusafic-
rensfiue
attollcn';.
Syiiimachus , &;
Thcodotio.Ratus,
&
ipiritus
tempe-
ftatis.
Qiiidam,(pi-
ritumaiifcrcnicra
fiuc
attollentcm,
Spiritumfanauni
chrmrcgisluda, q
c
hica(pe(5tuseorum:iimilitudohdminis
incis.Et
quatuor
10
intelUguntur,
qu
Hom.s.
Uust^'
Lncii.r.
Hcb.io.c.
Icre.T.e.
iTim.t.b.
& Scdcchix
rcgna
d
,
ti in
Icrufaiemquintuscrat:quipoftfexannos.i.in
vndc
cimo anno
impcrij
fui vrbe
capta,in Babylonem
dudus
cft.
Hisergoqui
habitabantiuxtafluuiumChobar, &
fpontefetradiderant,reuelatur,
q?bene
fecerunt fentcn-
tisDciobedientcs lnbreui.n.(5c
ludasaprouintia
& leru
falemeftcapienda.Nubcsmagna,qujB
fupcr
ludaeam im
bres
pluuiafque deportat,& ignis
inuolucns monftrat fu
tura
fupplitia
&
captiuitatis mala.fplendor
in circumitu
B
apcrta
Dci iuditia.
* Thcodoretus
SignificatventivisBabylonis impetiJ:
& maximanubes,
haftarum &
iaculorum,omnifqjge-
neristclorum
copiam quafi
inundationem :
ignis
vcro
fulguransnonloluminculTum
terrorcm,(cd
etiamvr
bisdemolitioncm ab
igncprofeftam: fplcndorq-,per
cir
cumitum,
Dei
gloriam,qua;
le
per fupplitium
oftendct.
refcevewff
tJ<r.Grcgor.Vcntusturbinis,tentatiomen
tis ,
qu2
Tudaicum
populum vndiq;
concufl^r
,
venit ab
Aquilone qui
dicit . tcdvbo in montt
itHarnenti,
in Lattribus
^qulonis
.
Montcm.n.tcftamentitcnuit,
cumpop.ulum,
qui lcgcm accepcrat.fibi iubiugauit,
& dodlorum corda
quafimontem
teftamenti & mSes
wd^j<7,qnant6
n^con-
tra
dominumcxarfitjtantoexcjecari mcruit.Quem.n.in
icge
&
prophetis cxpe^tant,videntes pra:rentencgabant.
Et
ignis.i.perignem aliquando Spirituflandus, aliquan-
do malitia
defignatur
. Vnde .
Igntm
vcnimmere interram.
De malo dicitur. Et nunc
aduerfarios confumit
.
ludsa vero
maliti? fu? ignc feipfam implicauit.Hec
omnia ab
Aqui
loncquia corporis
fui
frigorc
ad
ignorantix caliginem
perdudavfq,-
ad
malitiamperfecutionis erupit.Vnde.o/
lamfuccenfam ego vidcOy^iJ-faciem
eius a
facie./tquilonis.H[C^\l
tem
ignis
alibi
arfit,alibi fplenduit,vnde
.
^p^endor igms
in
cir.e. Dum
perfecutio
in ludxa
agitur. apoftolorqm pras
dicatio
fpargiturin
mundo,fecundum
illud.(i{<;a
vos m-
dignos iudicafi'.s,ccce
conuertimttr
adgtntes.
Dc crudelitate er-
eomalitix,
qus
ludaes mcntem cremauit
,
omnipptens
Deus lumen
gcntib. fpargit
.
Ignis qui Apoftolos fpargit
in
ipfo
humani
gcnens redemptore ,
prius
fe exercuit.
Vnde
fequitur.
b Et de mtdio eius
quafi fpe.eleHri.ElcQxi
fpccics Chriftus,
mcdiator Dei & hominu
fignatunquia
clcdrum cx au-
rocft &
argcnto
Dum aut mifcetur
argcntum,crefcit
in
claritatcm:aurum a
fulgore fuopallefcit.Sic
dum huma
nitasiii maieftatis
gloriam
excreuit
,
diuinitasapioprij
fulgoris potentia
fe humanis oculis
tcmpcrauit
.
NICOLAVS DELYRA.
,*
nistCi
fimtlittr
quatuor
pedes,qnorumtibii
tales
erant,g>flexura
g4nu x(jualiler fi:
Hcbttur ad
quatuor partes oppofitas
:
&fimili-
$er
planta pcdis
<equaliter appiicabilis procedendo
ad
quatuor par
tes
oppofttas
abfq; corporis conuerfione , (icutfiljQmo
haberet ocu-
tos m
pofitriori parte capitis ficut
in anteriori .
Etfiniiliter fuper
ytrarnqueaurtm
6^genua cqualiterfiexibilia
ad
partes quatuor ,
Jr
plantas
aqualiter applicabiles
ad ditlas
partes poffet
ambulare
cd
qmuorpartts
oppofttas
finecorporis conuerfione.
Sciendmn
etiam,^
cuiltbet
faciei
correfpondebat
vnus
pes
in
par
U
wferion
in
rcclalineafubfacic.Alx
veroftccratfituatx,^
vna
erat tnter
duasfacies &
econuerfn.fvnafacies
inter duas alas . Et
btttc
fenicntia
potefi
de
facili litera
applicari,cum dicitur.Et vidi.
Imagiiiarta vifionc &
inteUeauaii.
I El cccc vcnt us
turbinis.
Ouifacit reuolutioncs in aere.
1
Vcnicbat ab
Aquilonc. <;ecundum
fttum
lerufaltm.
3 ttnubcs
n-i3gn3.Ex!enCiue,& intenftuL
4
EiJSniiinuolucns.J'(
apparetincorufcatiouib.
magnis.
ab hominibus vi-
tia auferat ,
iacentes attoUat,
& ab
Aquilone
vcn-
to
frigidiftinrLO aquo
exardefcunt mala
fuperterram
recedcrefaciat.a cuius faciein leremiaoUa terribilis ac
ccnditur.Nubem,
Chrifti
perfonam,qua;
venit in Act-v-
ptum
huius fajculi
fuper
nubem
lcuem.Qiix magn,
pric.ad comparationem minorum.f.prophctaruni
ftolorum,fandorum ohinium,de
quibus.^f
maj t-
ad nubcs.Et. Mandabo nubibusmeis,ne
pluantfuper Ifracii)
Et zMhi.Klubes
puluis pednm
eius.Et.
Tsliibes
&
caligo
in t
itu eit^s.
Igneni
micatem ^
fplcndore
in circumitu l;.
luxta illud.Deus nofier
ignis confumens efi.Yh.Ignem
vtnimit-
tere in terram
,& quid
volo
nifi
vtardtat ?
Qal
Clim tcrroren'
peccatoribus infcratatqj fupplitia ,
fplendorc
tamcn rut
let,
& lumine &
fulgore plenus
fit ; ideo nos
excoqnens
vt
puris atquc purgatis
tribuat Istiora.
Et dcmedio.
Hieronymus.In
medio
ignis
& tormento-
rum clcdri fimilitudo
quod
eft aiiro vUius,&
argentop
tiofius,vtintertormcnta,qua;patientib.vidcntcflctri(!ii
&
dura.pretiofiorclcdri.fulgor apparcat,du prouidc,'!
Dci
omniagubcrnantjquaeputaturpoena,
medicinif!:
c

Similitudo hominis in eis. Sancla.n.hxc animalia nc^
fcnt, nifi Chrifti fimilitudinem habuiffcnt . Vndc.u
i^o\us.Imi(atorcs mei
ffiote,ftcut
&
cgo
Chrisii.
Hiero.Vtomnia inmundo rationabniademonftreivi
tur.Vnde. Faciarnus hominem
adimtgmcm
&fimiiitdintm*i ^^y^
fli-/7B-.Imagoaut
& fimilitudo Dei non eft
corporis
for
ma,fed
metisad fimilitudine
vcrximaginisChrifti gd
imago
Dci
inuifibilis.RationabUesquoqiCreaturflqu
tuor vcrfantur locis/iue
pp. quatuor
cardines muncli,c
busorbisincUiditur,fiueppquatuorloca,c^leftium,tc
rcflrium'&
infernorum,&
fup.crceleflium: quoru
Ap
ftolus
triaponit,W
in nominc
lifu
omne
gentiftc3atur,ca.eilu
tertejirium &
mfernorum.Et D&uid.^qii^ qite fupcr
f
'-f
'""
laudant nomcn domini.Et
Apoft.
.Alia CLtlesiia,dia (ii\
J<
Thco.Quispoflltrcuclationem apertedcclararci.
ipfc prophcta
in eius enarrationc
dcfatigatiis
fiicrii?2N~- .
.n.fimplicitcrquatuoranimaliafecon(pcxincdixit,nc(
1.
itcm
fimilitudineanimaliij,(edtanquamfimilituiJ;

quatuoranimalium itavtpcrfpicuum fit.noipfisv.-
le diuinos
prophetas.corii qui
ccrni
ncqucfu
naturas. 1
fimilitudines,& formas ad
vnuqueq;
vsfi a DcoofiC
d
<^ii't>i
r
faiits
v>j'.Grcg.Quod
Matth.n.dc incarnati
'
domini
fcntit, hocidcm
Marcus, Lucas,Ioanncs.Sic
omnibus.Hoccrgototum invno,qdfimulinquatu(
yj, ^ Theo-
f)*
5
Et
fplendor
in circumitu eius . Sicut
corufcationcs
cmit'
fpiendortm.
6 Et de
medioeiusquafifpecies.?.//w//i.'(/(j.
7 Elcftri.tyi
autcm eleiirum clarius reliuens auro
&argeto.
niedio .n.
ignis
videbatur
egrcdi
talis
refulgentia fiuc
colorJtt
i
brxo
habetur.Quafifpccics chafmal.
Et dicit hic
I{a.Sa.qHodi.
nefcit propiic quid fignificat chafmal.
Et ideo ntkio
quare
Hierc !
tranflulit tle8rum,non.n.muitum videtiir
prooabiie, $
tetius
tcllexerit Hebraicum
qudm
doBor ilie.
8 Et in mcdio corum
fimilitudo.^.rf.o
erant animali'
r
cundum
veritat<m,fcd fecundum
apparentiam.
.;.
9
Similitudo
homiT\is.lftafactcsprim6ponitttr,quiaeratii'
re&o
afpe^i' prophct<e,non
autem aiitc tm
fecundum
it^^\'.
nem
Latinorum,fccundum
Hebrxos vcrb omnes
quatuoretm\'
rcBo
afpc8u,faiies
tami hominis
exprimiturpnmd, quiatflf j*
amimalis nobilioris
.f.rationalis ,
in eadem tamen lineafactes
*
nis erat
prima,hominis fecunda,bouis tertia,.Aquil quatta.
10
Etquatuorfaciesvni.i.i?j/{ wo</o/'r'fi/;i3D.
^
i l
I
iqz
Ezechielis.
Cap.
I.
1074
b
fQuiaaddiuinitatem Chrifti omnes fimul
c
TGrelTus aftuu tn.
T
Gi;or.Quia fineoperibus
iides&
contemplatio
non valent.
,
* tNon
adpraua
dillbrti.
facies
vni,&
quatuor pcnn^e
vni.Et
pcdes
eoriim
pedes
re-
a <r TFottitudo,fcilicet
in eis ell
anjue dlfctetio:per
boucs cuim
ptadicatores. Vndc: Non
alligabis
os bcuis tritutantis.
b
TGteg. Quia
matute inceduni
fottefojue
& difcieti funt,
quod
in
pede fiflb
fignatur.
c
fGregjr.Veiba
flammantia
quiad audieaiesptodeunt,
& acceduot &
fubtilia&tenuit,t]uia p!us
atdent deliderio
quaro piofcrant
vetbo.
<ai,&
planta pedis
eorum
quafi planta pedis vituli,et
fcin-
a
IGieg.Quodett
valdc lonoium,&
in omneiii tcitam exiuit fonus eotmn.
b
^Quia ptxdicatores
ardent defidciio,ronant vetbo.
till^E
quafi a{pelus
^'ristcandentis.Etnianus
hominis fiib
<[ viitusopciis
lub
volaiu,contcmplationis.
a
cContemplatiua.
b
^Greg.Iuftitii,teinperanti3,fortitudo,prudontia. fAliaspartes
A^H
Theod.Dcclamtper
quatuorfacies&:alas,earum po
/i ((atumqii^
diuinam v;hunt
figuram Dciquocunqiie
n tin^^enrcm prouidcntiam.
Qtiod
autem
penniseft prc
diiin^aniramipfarum
iigniticatacumen
,&
rcintilL-E
/jenciidiflimo
fimiles
sri/plendorem
& mcntis indicat
pritarcm
,
manus
^.r.-iIicahrroditB
*
TNotitiafideiquacognofcunturaDeo.
V,0aUSaDICOUlia;,
pennacomplaiionisoculosleuant.
e^qiisvidcrene-
q,t
&variamiudi
catefficacitatem.
^
Rupcrtus.
Qua-
//.iWj.Acfidicat,
vitquidem
erat
Ciilitudoliominis
)ci
Chrifti filij
Dei
fi.iilitudo. inqua,
&iondumres:n6
i
dm enim natura
eitfilius
hominis,
fehuicvniqiiatu
^ penniseoruminquatuorpartibus,&facicsSc,pennasper
OudClCb j W.
^
(Gicg Q_Ma pndicafuum
vlrtusSc
fpjen
ia charitatis &
concordij-pace lociantur.
Ijvrquamorpenn?^, ^ quatuoipartes
habebant:
iuniffceque eiancpcnn^eorum
tJUS 1*4
a
1
Ad tertcna animaUafcUicct. vnde: Nemo mittens niaiiuin ad ara. b
fM.eniisvia.
&ienniS
VillOnem
^ Gteg.adcoeleftia. T Ante nos funiajierna, poft
nos
temporalia.
Viide:
Quaretrofunt
'n rnpranti nefcire
oblluifcens, adeaqiiaeantcinerunt
ex.
nolicet.Primaeft
c alterius ad alterum.tNon
reuertebanturcumincederent,
a. inirnatio
vel nati
d
{^^
vnumquodquct
antefaciem fuam
Siadiebatur.
-uiisChrifti.Secun
^
^

''^dnaffio.Tertiare-
iireftio .
Quarta
afcenfio vel fcflio ad dexteram
patris,
rncs.quiaperfidemcognofci
poflrunt& cognitr.
ne-
ofarise lunt. Pennx autcm
quia
ratione humana com-
D:hcndinonpofliint.
Pec(fjeorw
pedtir,l',qu\3.
vide-
iic:t
proceflTus
eorum iuftiiia funt
Dei,&
ad iuftitiam va
ictomni crcdenti.Quid
enim redius
quam
obedietem
fifle Chriflum
patri
in omnibus his. Idcirco continuo
(viamit.Vian
aptci'!
eornm
quaji plarit.t pidis
vitul:. Vitulus
eprsccpto
lcgisfolcbat
ofFerri
propcccatomultitudi-
r.fmefacerdotis&multitudinisfimul. Ergo
plantape-
c mm
quafi piantaptdis
v.tmi.i. finalis vtilitas ecrum re-
habercnifi crcdas &
alterum.Quid prodcft credere Chri D
flumpa(Ium,nificrcdas dcvirgmcnatum?
-
1.19.
mor. c.
*
Greg. I'cnna:quippcanima!iumalterius
adalterum
^'^'
iunftxfunt,quiactfidifljmiliafint,quagunt,vnotame
eodemqjfcniulibi
fandorum
vocesvirtutefquefocian-
tur.Etquamuisali'
rationabiliter cun-
fta
agedo
fit homo
aliusinpaflionibus
1
fortisaduerfa mun
di non timendo fit
leo,aliirsperabfti-
nentiam
femetip-
2 fum viuam hoftia
}
ofFerendo fit vitu-
tulus,
alius fe in al-
ta
rapiendo
cotem- E
4 plationis
volatu fit
aquilarpennisfeta-
j
men dum
volant,
tangunt: quia
& c6
feflione vocum &
6 virtutum fibi vna-
nimitate
iungutur.
C
TslnnreuertebantuY,
t><Iircad
7 ^ Theod.HomoP'"***=''*^
enim adBorealem
partem
incedens
,
deindecum vultad
Auftralem redire necelTario conuertitur
,
vnam tantuni
faciem fortitus.Sed cui tot funrnumero
facies,quot par
tcsorbis terras
,
huic Auftrale nihil eft
,
fed
vbique
facies
ilUusomnia
intuetur,
&
quocunquc velitinccdit,neque
indigetconucrfione.
d Sed
vnnrruiuodq:, antefackm fuam
grad.
Smilltud.
Quidam
putantquatuor euangelia
horumaniroaliumnominib.
defignari.Matthc^i quiholem defcripfit.dicesiii&erj^enei-d
tioms
Itfii Cbrifti
filij Dauidfilif
.yihraha.^ncks lconiscft Mar
Mtth. i.a. ,
ci,qui
ait: ^oxclumantii h
deferto,para'e
viam domini .VituVi
^"^'*-
rcfcrtur ad Lucae
cuangeliuni,qui
a facerdotio
Zachari?
liffioeft
peccatorum
totius mundi.
EtlantdU cjuajiafper incipit
.
Aquila
ad loanncm
,{ qui
ad excelfa volans
,
ait:
iis
.<ri5Cd'ide'/f'j.Rccolamusquiarcdcmptornofterincar
iitus &
pafliis, poftquam
rcfurrexi t & afcendit in coelu
,
lagnahonoinibusdonalcintillauit
in die rentccoftcs.
^
j in
quatuorpaaibuj.
Hicron.Quia pr^dicatio
in Oricn-
^
itn Occidentem, Mcridicm^Septcntrionemegreflaeft-
uia in omnibus mundi
partibus
, quid
de
humanitatc,
uiddediuinitatedominifentiant, monftrant:dumquc
tim vnum eflfe cum
patre
&
Spirituflancto
annuntiant,
^iquepennacontemplationisvolanr.
1
infl.t^cf>-anf.Hier.Iunfta
funt
fibieuangelia&
inlto
t orbe volitantia huc
illucq;
difcurrunt,ncc (cparantur
Luc.i.a.
]n
prir.cipio
erat vt rhum , & virbum erat
apud
Deim
,
&c.
Ali;
ro.,r! i a.
qui philofophorum
ftultam
fequuntur fapientiam,duo rkiiofophic
licmifpheria
in duobus
templi
cherubin nos &
antipo-
rapientia
tle
das
quafifapinos&
cadentes
hominesfufpicantur.pleri-
q"uoratti-
que
iuxta Platoncm rationabilitatcm animie & irafcen
'"^"''"*'
tiam &
concupifcentiam ,
9
ille
logicon
&
dymicon
&
epithymicon vocat,
adhominem & leoncm & vitulum
'
rcferunt rationem &
cogitationem
& mentcm & confi
lium:eademquc
vittutem
atque fapientiam
in cerebri ar
ce
poncntcs,feritateni veroatque
iracundiam & violen
tiam in
leonc.quaj
confiftit in
felle:libidinem,luxuriara.
rc recedunt^fed
fempcr
in anteriora
proccdunt.hoc
ide & oiuni
voluptatum cupidinem,in
iecorci. in
vitulo.g
c virtutibus animi , & de volatu
tcmporum
diccre
pof
(mus.&elemcntorum commiftione,
quje prstcrita
rc-
hquunt,ad priora
fcftinant.
Quod tcmpora
labantur,
hcbreuivcrficulodcmonftratur.yf(i/^(t iiuerea^fu^^it
ir-
r}arabUet:mfui.EtmCiLrmii\c\yt'ico.Hcuh'.ufugaceipofil}u-
v,po^humtlabuntur
anni.

imHi(\ue.
f<
Rupert.Iunftaicrantpcnnxeorum
alte-
us ad
altcrum,
quia
vidclicct fic fibi coniundta illa
qua-
loreuangclioru l"acramcnta,vt
nihil
profitfide
altcrius
habcre,
terra:
openbus
h.rrct
Quartam fupra hfC
&cxtra hxc
tria
ponunt,quam
Graci
vocantfyndcrefin^qu^
fcintil-
laconfcientias in
Cainquoque
non
extinguitur, quafi
vi
di
voluptafibus
vcl furore:&
ipfa
interduni rationis de-
ceptifimilitudine nospeccarefentimus, qproprie aqui-
lce
dcputant
non femifccntg
tribus,fed ipla
errantiacor-
rigcnte,hic
cft
fpiritus,qui interpellar pro nobisgemitib.
inenarrabilibus.
Nemoenimfciteaquazhominisfunt,
nifi
ipiritus
hominis
,
qiti
eft in eo. vndePaulus :
mger
fpiritus
juJ.:-
NICOLAVS DE LYRA.
Etpcdeseor.pe.rccL
Ide[l,noa
habentes
aliquamextentio-
'mextratibiam, vt
fic effent ^qualiter appticabiles
advmnem
ntem.
Etplantapcdiseorumquafiplantapedis.
Vlantaautem
ituli
Itcet habcat
extinfionem
vltra t<biarn in
parte
anteriori,tame
^J^ejlmodica.Et
propter
hoc dicitur
hic,ni{aft,nuia
non eratin toto
'milis,
cjuia
planta
animalium hic
defcriptornm
nullam hahebat
xtejionern ad
altquam partem,
&
propter
hoc Hebrxi
dicunt,quhd
^ceHhtera: Et
plantapcdiscorum quafi planta pcdis
ro-
Undi, ficut & tibia . Et ratto hmuf
diuerfitatis eliy cjuia
ditlio
kbraica.qu^ ponitur hic,fcilicet,cgcl xquiuoca
tji
ad vitulum ^
otundum.
HebraiifequuntHr
vnarn
fign!ficatiuncm,&
iranslatio
mjlra
noflra
aliam . H^hrxitamen videntur melius
dicere,quia expofitio
translationis
nofif^^
reducitur addt^um eorum
, vt
patetper prg-
diBa.
} Etfcintillequafi
zC.yidebantur
egredideoculis
animalium.
4
'Etmmn^\\Omn\\s.i.ftmil(smanibushominis.
j
Sub
pennis
corum.
quia
videbantur
aliquantulumprogrc-
di de
(uhtus.
6
Iunda:queeran'tpcnna:
coruni.
^/rf
extremitas vnius
tangih
n extumituti m olierius.
7
Nonrcueftcbanturcumincedercnt.IfVetfn/wJncftie-
rent ad
(juatuor partis,vihabetur infrauamen
hoc erat
fmc
conuer
fione corpons
: vt
pr^diHum
efl, &ifiud vocatm
hic,non
reucrti.
Et
fubditur depofitio facierum,cum
dicitur.
* i Facies
107^
GIoford.&NicoIaideLyra
ro;^
Ipiritus vepcr,
&antma,
&
corrusfine ep>fre.
&c. Hanc tatncn
A confcicntiam,ficui
in Prouer.dicitur: 'rnpins
cHmvmen, 1 1
t. Ttieff
f
.
Ffouer.
'li. profHn-Umprccan,
cctcmnit :fxpcprxapMciri
v.ciemiis&
plans lcnpmmeprolpic.tfu
>8--
fuum locum amittcrc,cum quidam
fmcpudorcpcccant:
Gr.g
Matthxus
qui
aic:L'i
Quibusmcritodicitur:i'-4Hwtrnt/ut'?4f/<^/,no///Z*
cus
qui licincipit:^ar
t/awa)
rtzcmi.
b.
^\^i,f,^tre, quadriga
quafi
auriga
Dcus
rcgit,
&
incompofi
a
tis currcntcm
gra-
dibusfuoparcrcco
giiimrcno.
Hicronym.Sunt
qui pcrhocinvno
hominequiminor
b
aquil.i prophetiad-xlaratur.
Eftcnim animal in
fublim
)
volans &
prophefa
huiufmodi
cft,qua
fublimia
cotci
plans longi(Timepro(picitfutura.
be-g>:ncraUonisle[uClm(ii,\
lamantis in
dejerto,&c.lpkq[ioc
Chriftus, cuiuv
a
f
friini vrI
ptinfipilif.
TMatth rcilicet.qui
i't: Libr
Erner9t'oni8
leTu Chtifli.
Similicudo
autcm vultus eoru facics hominis
&cfacies
leo-
^Lu
'
s oui 3ir; tuit faccrJos
quidaiu.iVc.
nis a dextris
ipforu quatuor.-facies
aiit bouis a (Inifttis
ipfo
a fioannetqui
ait:ln
ytincipioeraivetbura.
T Qii*
enim dc
<|uamoi
animalibus dituutur,
adomnrs
pcrtciios
rcducuntur.
b *Grcg.Q_iii
intentio8(
contempljtiofjnrtorum fuperre frn<<ii, vt
l-onumcoeU'liepo(ret.inqui
lu
quatuor:
8^facics
aquil?
defup ipforu quatiior:
&facics
TExienti.f.
funtmebra, na:
eftvthomo,
papi
vtvitulus, rcriir
xitvtleo.
a(ccdi:
aquila.Vnufqii:
etpcrfci^us.ho
cft in
rationqg^
;
lusiniacrificio,
i
niudusdicitur,iux
c
eoru& penccoruextetedcfupcr.
Due
penefini^uloruiuffc
4
jnfortitudine.ao
ta Hipocratis
fcnt5
^
x r o o
lain
contcmplai
ncQux.n.dequ
tuor animalib. dicuntur ad omnes
pcrfcftos
reducutu'
Hicro.FaciesdicitDrincipaleeuaneliorum,e qiiib
h
Gcor.
_ipocratis
"'P~""*-tiamquatuorarbi
eUfflwttt
trantur demcnta
monftrari,i?ncm,rcilicct,aquam,aere,
hoouM. tcrram. quxquomodo
(ibi niilccantur ,
& cum
fingula
fint>iunftafibi videantur, inuicemqucfctangant,
& m
vnaperfonaanimantium
& inanimaniium
quatuor fpe
cies habcantacliguras, noncrthuiusopcns. Quatuor
quoqucrotasdeterrcnisad(ubliiniaconfurgentcsfingu
B
lis &
v]uadriformibus
iunftas animalibus,vel
eorundem
clementorumcommiftioncmcftimant,velquatuortem
porumcirculum,quitcrnisconficitur
mcnfibus
,
& an-
nus vertens ab co
quod (cmper
vertatur , 6c in fe rcdeat
JKrgiliat
ia
yocatur. Vnde:'-'^, i/i,a'''"<<^.'^F'^C'
Wn;ts,& annus .
Quod
autem diciturcrat rota in rota.annum in anno fi-
gnificari
putant. Vndeaiiuspoeta:.^t(/
'f i"
f^p''* pfr vifi:-
^ia
pcriiii aT/K^^.Firmamcntietiam
fimilitudincm
qua:
cryftallo comparatur,
coelum
quod fufcipimus,
dicunt,
fub
quo
voluuntur & tranfeunt
quatuor
animantia.
Throniimcolorisfapphiri,
& (cdcntem
dcfuperhomi-
ncmfubhumanafimilitudinc
perimpcriumcuncla
re-
gcntis
5c omnia lub
pcdibus
habentibus . Vndead extrc-
mum dicitur : Hxc vtiii, fimiiii ^f.tite
Dei
,
per quam quafi
pcrpiduram quandam&imagincm, prudentiam
Dei
aiunt dcmonftrari:
pcdcs
rcdi &
planta pedis
vituli,
fiue
rotunda,quod fignificat
tcrrcna
qusquc
ad caele(^ia fub
uolare,&omnibusangulisamputatisrotundiratem
fe-
qui qujcpulcherrimac(t
omnium
figurarum
: fcintillx
rutilantcs cundla
plcna
luminis indicat manus hominis
fubpennis,tam ipfiushominis,gileonis,&
vituli,
&
aqui
lae: vt ratio falicctcundla (uflentct, & dehumo ad ccelu
lcuct.hoc & ad
euangelia
& ad cunda
qu.r fupra pofifi-
nius,referrcpo(fumus.Alij dicuntquatuor pcrturbatio-
ncs
gaudij igriiudinis.cupidinis,
& timoris:
quoru
duo
prxlcntia duofuturafunt,
perquatuoranimaliafignifi-
cari vnde
Virgil.
Hi ic met
tu'j,cupiuntqne dnleht^gaHdentque.
Quasrcgidcbcnt
ratione&
potentiaDci,quibuspertur-
bationibusimpofitxfuntquatuorvirtutcs.prudcntia.iu
flitia.fortitudo
tcmperantia,quarumgubernaniurarbi-
trio.Ali) putantordinemcaftrorumduodecimtribuum
ddcribi in (blitudincad orientcm &
occidentem,
& fe-
ptcntrioncm
&
meridicm,qus
fibi inuiccm & charitarc
fanguincfociantur.
Ethocerrcrotaminrota
qua:ducan
tura(piritu,&nubctcganturincrcmo,&columnaignis
Cillumincniurinnode,
ncc reuertantur in
Acgyptum,
fed
(empcr
ad tcrram
promi/Iionis
irc feftinenr . Elcftri
iimiiitudincm dicuntfanl:afandorum,& facicm homi
nis ad toium Ifracl refcrunt
,
lconis ad
regalcm
ludce tri-
bum.vituli
ad (acerdotalemideftLeuit. extra cft
aquila
.fvindidaDcidecoelocunda
prolpiaens, <\nx parata
cftlaniare
peccantem.Vndc:
ncut
aqndafuptr
dornum domi
m.idcft,templum,fuper
huiufccmodi
quadrigam auriga:
inflar dominus
fedct.facicnda
precipit.vitanda
vctat. hic
vtputantpopulodicunturquiinBabyloniacft.quificol
la Dco fubmifcrit , & cius rctinaculis
paruerit,
cius auxi-
lio tcrram amiflam
recupcrabit.
a F.uits
'jom/');r,crc.
Tlicod.Leoregnumfnamanimal
rcgium
cft
)
fignificat
:
per
vitulum
, facerdotium
(
nam
pro principc laccrdotu, vitulus vnusotfercbatur
)
&
pcr
aqui'
4firKiliiu
Ore.l.a.
mo & lco ,
fcilicet Chrifti natiuitas &
prophctii
partcs
tcnent: vituli autem, ideft,vi6Iimarum
& i.,^^
tij lud^orum
in finiftriscft,
quod
aboliiu tranfit in Ik
dotiu
Ipirituale.
dequo:
ru
esfucerd'>s
in xtemii
fiimor:. ;
Mtlchifedech.
Ita
duntaxat,
vtomnia fibi
hxrcant.vnoq
corporecenfcantur. AquilaautcmqiirE&fupcrnam:
tcm &
prophetiam
eft, quae domini explctur
aducntu
fupcr
facerdotium
quod preterijt,&
extra hec omnia
dc natiuitatc referens
fpirituali. quomodo patcrin
fil
& filius in
patrc
fit. Vnde : Gfneraiionem eim
quis
f
Haec funt iuxta
Apocalypfim
quatuor
animal.
^,.
oculisante& retrovnumfimileleoni,
fecundumfim
vitulo.tertium fimilehomini,quartum aquilajvolani
*
Rupcr.
Hoc eft
quod fupra
diximus. Cutn credim
lefum de Maria
Virgine
natum.facicm
intucmur ho
nis.
Cumautcmpafrum,crucifixum,mortuiim,fcpul
ad infernum defcendifTe confitemur,
faciem vituli co
tcmplamur. Cumcrcdiinusquiatcrtia
dicrcfurrcii
moriuis
,
cum fidei
trcmorc,
facicm lconis fum
de
quo patriarcha
lacob
,
Cati.lHshnis luda
,ad pr
ntt aicendisii. Ad fummuni cum credimus
quia
a(ccndit
coelum fcdet ad dcxteram
patris,ccccnobis
facies
aqui
quam nubesfufcepitaboculishumanis.
Grcgo.Homo
&
lcoadcxtris.quiaChrifti
natinitas
rcfurrcdioomniugencraliscftla;titia:vitulusa
finifti
quiamorsChrifti Apoftolistriftisfuit.
vnde:
Fosaut
,_
contrt(iabimini,ftdtriJlit'.a vefira
vertriurin
gaudium.Adcxi
enim
lxta,a
finiftris habemus triftia. Siniftrum
cnim
bis
dicimus,quod
aduerfum
deputamur,
lure
aqiiila
iuxta,fed
fuper eflredefcribitur,quia
alccnfioncm li^jn
cat,
& vcrbum
patris dominiapud patrempronunti
Cum autcm
quatuorfunt
animalia, fuperomnia
aquila
:
quia
loannes
pcr hocquod
in
principio
vid
etiam
fcipfum
tranfi)
t.
b txtentx de.
Hicrony. Supra
diximus iuncla
fibi
i
cuangelia,tcmpora,onine(~qi
rationalcs crcaturas,
& t
tuor
virtutes,itavtqui
vnacarucrit,oibuscareat.Q:

dua:penncecxtenicluntj&
inaltum icclcuant.coelelt i;
prjedicationcm fignificat,&
omnia ad D>:i tendcren
-
ftatcm . Du
tegunt corpora
,
quia
humana excludi
:
Icicntia,necpcrfedtusdatur
intuitus.vudc
Apoftoius:
pane cognofciniU'S,& cxparte propbetamus
: Cum autem
vt'
quod perfeiHum
cji,euacuabitur qnodexparteefi.
c
Dtnepen.Amor.i.Sc fpes fanfl:orum,qu^
omncpei
a
tum animal ad Dcu
lcuanr,quebene iunguntur:
Am
t
cnimqu? fperant,& (perant.qusamant-
X-
Theodoretus.His
declaratncadiuinisqmdcmi:
c
ftatibus
omniacomprehendi poflc,
fed alia
ipiuispcr
i-
cua
,
alia
ignota
elfe
quf
fibi
pofitos
tcrminos
haiidc
i-
quamtranigrediuntur:
fedduasalas conccflbfibi
c>
tcmplandi
muncrccxultantcsextcnduni,
& dujbus^
r-
puscontcgunt,corumqueoccultafunt,ignoiatione
ft
tcnicE,ncque
contendentcs vt ea
pcrcipiant
qux pert ;s-
re nefas eft.
NICOLAVS DE LYRA. . 1
Et{<iCieszq\li\x.Qt*iafca4ndumdefcrtptionem
Utinoruv.*-
: I FaCics
hominis,&c
i>uiajccundum defc. iptionem
Latino- cies
aquiU
trat tn
parte pulieriori.Quia
tamen
atjuila
habtta

rum
fac
ics
hvminis uatin latere
oppoftto afpdlui prophet^
. Fa-
tongum,facies aquiU
eleuabatur
fuper
alias trcs. Seiudm
Ho
j"
cies atattn leonts m latere dextro
ipfius
animalts : &
facies
bouis verd non
plw
eknabatur
quam
alix.vnde et in
Hebro,fic
hal i^-
m Utere
finiflro. Secudum
vrd
defcrtptionem
Hcbrxorum
quatuor
Et facics
aquilx
in
ipfis quaiuor
vel ad
ipfam
quat
^,
facu
s huius animalis erant in latere
oppofito afpeBui prophet.vfic idefi,exificns
tn eadem linea cum
alijs
tribus,tarnea
vhm*.
tamenquodfatieslronis
erat
pnma,hommisfecunda,
bouis
tertia,
j
Et facics corum.
Quiafacies
videbantur
rejpio
rrfupeiK
yt diiium
cfi, &
fic faiies hominis
habebat,
ad
dexteram
fuamfa- penne
extctte ad volandli
fimHit^r
extendebantur verfusfupt
.ttmieonis,&adf,msiramfacirmbouif.
^
Da^pennq.
inextremnotibus,vtpr{diamcfl.
" '
* I
77
Ezccliielis. c
/fa
Etvnimrnodtjue
.
Hicron.Qui
ftiiiam
aratritcnet.non
IO78
ap.I.
quod parum abfcoderuntjVt confcruis
cibaria fn
tcmno D
re
tribuant:nc (anaura canib. ncc
margaritas dent
por-
M.7.a.
cis.Vndc:
Lacpotum
dedi
vobis,no>i efcam.
i.Cor.j.a.
f
Cumque afpi.
Hicro-
Hucufque
quatuoranimaIia,qu
quatuor
facies
habent,de(cripta funt:quae
fcquuntu'r
fpe
cicm &
nube
qujc
. nirem.
Qupd
fecu
^'''dcdicitur non re-
\ 5
iciatrctro.nccimitetur vxorem
Loth,
nc
pcrcatficut
E.quifiliorumvitioDeumoffcndit.
Quanto magiscr-
ganiuialiaquaifuntplenaUimincatquepennata,
qu3
ftuuntur prxcedcntcm
Spiritumfandum
, quse
fic
pcr
o5em
volat,
& ad
fVlla refuftollut,

TCregor. Timor&pcrniifnriaquxabomnipotentii.
,~
Dci uculi nula praiiciiti aiilcunduni,
v:oiporafuapro-
teant
pcnnis
hifto a
bantur,&du:E
tegebft corporaeomm.
Etvnumquodque
ri , neC nOblS
alpe-
,
,5^01?
libl
przkns,fc!i.li-.
J
iiidicaiis,qma bom.quid mali.in quocrefcat.in quo dectelcat
(Xm. tribuant
ple-
^
^'^"%
I"
n\'l'S
elt imreius canis.
corum coram facieilia
ambulabat.t Vbi
eratimpetus ipi-
b a
^Spintuin rcHiientes.
b 1 A,t iiula:
Qui enim
peifeuetaueiit
vfque
in finem.hic laluus erit
*(^i
ad ch.iriuKii) incciuiu & alias vittutes.
TAdbona.
ritusjillucgraclicbatur,
necreuertebanturcum ambularet.
Etfimilitudo
animalium,&
afpedus
eorum,quafi
carbo-
ISi
caibon;:in
tciig^is, accen.iciis,& cum lanao fanCius eris.
fGteg. Opinionem bonani .id lumen
aliorumlongelateqiiefpargu
t
numignis
ardentium,&:
quafiaipe<auslampadarum.H^c
a Weit.li cuangclia
libi collidis.in mcdio l.teix vilis liilloria:
Spiritullanfti laciamenta videbis.
b
I^Dequoilgnem veniraitteieinte.ram.
^
erat vifio dilcurrens in medio animaliu
fpleudor ignis
: dc
a
Splendoi
lanc^otuiu. b
^Gteg |tn contemplationcm.
-c
^tion ibi diuelTc
valente.
,
,
.
c^
^
j- T-

I- -1 b ^*'l:'^'"'"'c ,
vtvnarotavci
a
de
ignetulgur egrediens.Et
animalia
ibant,6g:euerteban-
8
mecrederetur,
... .,,,-,,, ? -'tppaiuitrotavna.
a
Hiiii^ipfrn^sairontemplationemafcendentescoelefte lomennobisafpeteitur. ?'_J[ c n. r

,-. ;
tur i fimilitu
Jin^m
fuIguris^corufcantis.Cumqi
afpicere" ,
^t^^L^^t^^
""''-
'"
lo torcs omni
parte
^
1r V
animalia,
apparuitrotavnaiupcrterramiuxra
animalia
^^ ' """
p<iit
5m!t"StmS
h
habcnsquatuorfaciesEtafpedusrotarum&opuscarum [[ folf?cil?ffi*
:... .v,.'.,:^^..^!....
a
10''" infcriptunsmaenavoluminafentejitiaiumfunt. & ciinfirminr..rn.,r.- ".f
*-l'lV.C[ OC dU
,. uttebatur
cumin-
ccerent, vtriufque
teamenti
fignifi-
camy(Jpriu,quod,
fcicet m
quatuor
annalibus
& lex
eungelium
adfu-
tul feflinet,& nun
qiJra
retro mouca
tul
b rbi erat
impetm.
^ Thcod.Potefta e
tui illarum
quae
B
ceui
nequeunt
in f
oraibus obedjcn
nai
jctim
_
^
_
-
vi:nminimerchn
-
qubant.Ethocip-
i
'
fuidiuinusDauid
k
ait
Benedicite Deurrt
oirp.s
angcli
eius
po-
1
irrrs rirtutc
facien-
ffsmbum illius ad
auenditm yocem
fetmonum
eitis.
c
igms
. De
quo:
SariHificabn
eos in
igneardente.Et
Pfalm,
Cxmf^pereoicarboties ignis.^t
aUbi: -um carbonibus d^lulatt-
rij.
Et in alio loco . habts carbones
ignis, fedebisfupcr eos, hi
aitttbiinadiutorium,
d
Etdei^nefut.
Quacunq;
creaturarum
afpicimus,
Dei
ndtiamfulgurat ,
du in crcaturis fe creator manifcftat.
e f4wm. Sicut
aEfhercrcbrisignibusraicat,&
iniftu
OQliatquemomentodifcurrunt&
reucrtuntur
fulgu
raicc amittunt matnccm , &
quafi
fontcm
ignis atquc
mteriam
,ita hxc animaliacumin oftcnfo
pede per-
gut.ad propria
feftinant. Si autcm conatui fuo
aliquid
opofitum vidcrint,
non tain reuertuntur
quamicfe
-f,fu'uin cxtcndcndo contrahunt lumen
pra:bitura,
quod
4
5
6
eratinmcdiofpiri-
tus:nuncperfingu
laanimaliafingoljB
ponunturrotJC,
&
nonconiundsani-
malibusqujcfeque
banturca,
fcd vna
rotaapparuitfuper
terram,qua;diuifa
perquatuor totha
bebat facies
quot
animaliafcqueban
tur:fanraquefimili
tudo erat rotarum
quatuor
fequcntiii
quatuoranimalia,
vtvna rota vcrifli-
1 Q\ni
in
fcripturis magna
volumina feDtentiatum funt, 8c cunfiimaniut facta-
menio
b.n>tifmi.
./- a
'"""""''"""'
^^
uerfavna,quiaan-
t
quafi
vifio maris
,
& vna fimilitudo
ipfarum quatuor,
''q"o populo
fo-
tapp,rehatfi
*
, lummodovCtUS
tCcuclapistluii:
afVM.onvnamromcredere,,re<laI,eramaltenropula,am.
^
ftamcn tUm datum f.
Scalpeausearum&opera, quali
litrotainmcdio rota:.
14
cft.quodadcrudie-
dam illius
ignoran
, tiam, quafi
rota
vo
lucrctur.
h
Super
terram iuxta.
Grcgorius.
Cui fcihcet didum cft:
Terra
es,&
m tcrram
/^jV.Omnipotcs
cnim Dcus
fupcr
cor
^^'
^"P''-
dapcccantiumlegempofuif.
Gcn.j.d.
i
iyiotr.ans&c. Lxx.fharfis,Aquila,hiacynthi,qui
coe-
lihabctfimiUtudincm.
k f
>''r/iw/to<i/...
Quodpr?dicatlex,hocetiampro-
phetE annuntiant.hoccxibct
cuangeIium,hoc
&
apofto
li
prxdicant
pcr
mundum : Diuina enim
eloquia ,
& fi
tcmporibus difiunfta
funt, fenfibus funt vnita.
^
.
'Sf/!'^^io
rotx.&c. *
Theodoretus.Hoc facilc
potc-
nt
jnlpici.fi quis
duos
circulos
ratione
fumptos,altcrum
m altcro crucis inftar
interferat.
^Talis
p
NICOLAVS DE LYRA.
U
I Et duas
texorpora
eorum. tt
tflx
non erant extenttc ad vo
latiumjea dmifix tnferius
ad
tegendum corpus.
2 Et
vnumquodque
eorum coram facic fua ambula-
ba,&c. Idffifftne conuerfione
corporis
modo
pfxdiHo.
3 Vbi
eratimpaus fpiritus illucgradicbantur./.
venti
tuiinis
fupradtdi.
4
Ncc
reuertebantur,
&c.
idefi,
corpora
eorum non connerte'
ba^ur.
;
'
J
\C\imzmhii[ziu\t,8ccadpartesoppofitas,nonfimiilfed
futfliui.
6
Et
fimilitudo
animalium,&
afpcdus cot\xn\.i.corpora
'^"^aliurnvidebantur
fulgeniiajicutig'iis &lampades accenfx.
7
Haec
erai vifio difcurrcns.
qma ignis ,
&fulgur
videban-
tprogtedi
ab es.
,
Et
animalia ibant &rcucrtebantur.
quia adpartes oppo
i' s
poterant
ire, &boc vocatur hic reuerti : boc tamen
eratfine
''^onsconuerfione,vt
didum
efl.
9 In
fimilitudincm
fulguris cotuicixi.qmainccffus
eorum
y.ebatur
vdde vtlox &terribtlis.
^
Cumqueafpiceremanimalia.
Hic
confequenter ponitur
''"'^ptiorotarum,
de
quibus
dicunt
aliqui ^ quod
tbi tantumerat
VM
rnarota
ficut &vnum animal
fecundum
eos . Dicuntur tamen ro-
tA in
plurali propter quat:for facies. ficut & vnum atiimal dicittir
piura,propterqHatuoranimalisfactes:eratenmhfcrotacompofi-
ta ex dtiobus
circulisptr
omnia
^qualibus , interfecantibus
le mui-
cem in dunbus
pwiHis oppofitis
ad
angulos
rtHos
fpherales , ftcut
duo
coluriinfph.cra matcriali, &
fic erantibi
quatuorfemiimuli
pcr omniafimiles
&
aqualcs,qui
dicuntur hic
rot-efacies.
Sciendum
etiam
quod quandocunquc Habatrota,
tangebat
terram in
attero
piinaonim imerfcHionis, &
fic
^qualiter
erat mobilis ad
quatuor
partes oppufitasfecundum
quatuor rot^facies,& hocfme conuerfto
ne
corporis rota,ficut
didum
eft de
tibijs &pedibus
animalium.Et
quod
dirtum
tfi
de vna rota
,
iutelligendum
eli de
altjS
tribus
, fici4t
diaum
efl
dc
quatiwr
animalibus.Hoc
vilo,defacitiapplicatnrlitc-
ra,cum
duitur:
Cumquc afpiccrcm animalia-
1 1
Apparuitrota
vna
fuper
terram iuxta animalia. com-
pofita
lamip. ex du- bns
lirculis.
12 Habcns
quatuorfacies.t.^tTror/ff;Vc/oj.
13
Et
afpedus
rot!imm.i.tattscoloris,firut
vidmr mare
quan
dc
cft
quuium.in H(br}ohabetuy:SicatviClO
thadh,dtft,lapi.
dispretiofi
i,c
tiomwati,vt dicit
B^b.
Sal.tamen non dicit
qualis fit
ille
lapis
aut cnins virtutis.
14
Et
afpcftus
carCi &
opcra, quafi
fit rota in mcd.i. vna
*
tranfifns
1
079
Glof
ord.&NicoIai
cle
Ly
ra
S
Talis cnim
figura
ctia incadcm fcdcpofita
,
in
quatuor
A partcs
motutiiadmittif.orictitfm inqintA
occ.dcntcm.
aquilonarcm&
aulra\cm. Hocitaqucbcatusprophcta
a
l.pcrmdcaccflTct
rota in rota ,
in
quatuor
p^rtcscarum
ambulabant.
& non rcucrtcbanturcum
ambuUrcnt
ip-
Ix. F,Hilmodi
cnmi
%nr.i
rs
106
apoflolicocomplctuscft
Rotaaruin '"ota, vdiunau: n
duorum tclhmv ntoriim cil:
quod
indicat lcala lacob , -]
forccps
llaix,
& L>ladius bisacutus,
vcl
cuauncliallbi .
hxrcntia:quon)m
curftu !^<. flatura tcndit adcdum.
l\i,tAin\^i^. Circgorius.Nounmtcllamcntiuuiuvc!!
li.Quidcrt.n quod
Adai
conuctfionc
non
indigct.Na
quc
m
vnamquamquc
incli
nationcm
ab cadc fcde mo-
ta taclc
tiTtur
Atquc
hoc ili
dcn:
\
biqiJc
Dci
pi
clcntiam
iii;inticat
, liiscralHus.fptcr
humanatii
imbcciHitarcm
&
corpulcntius
conlpciflis.
4< Rupcr.Rotavnalioccft
\
dorfa ea.u
oninis iantU vctcrisinflru-
IkuI.
""'
mcnt.
lcriptura,
dc
qua
Plal-
ViiLii. mifla,
/'..v iM'tn<jfw/iou.
Nam
rc vcra cxindc Dcus to
nat.quanta
fit
quatuorani-
n)alium(idcftcuangcliftaru)
autoritas.
,</;/'""
ruu
vnjju-
ftr
urratn ,
quia prius
latuc-
rant,
& adhuclatent (ubtus
tcrram.idcfl,
fubtustcrrcni-
tatcm
'
udaicam
. '
"fne
't:is
n rctanim
qiuifi vifto
ma'U. Vifio
fiquidcm
maris
incxpcrtis
-
trcmcndacfl,cxpcrtisauicm
&animo conflantibustole
rabilis. Talis rota vifiocfl.
Incrtibus
& vcram fidci vir-
lutcmnon habcntibus,
trc
nicnda & inacccflibilis cfl ,
ftudiods autcm & bonam
fpcm
habcntibusadco
trafta
bilis,vt
non dubitet (cnaui-
culisccclefixtSc arbori crii-
cis c6mittcrc,ad
traufmcan-
dam altitudincm diftorum
& fcnluum ,
qui multiplices
funtinlc;;c& prophctis
&
,
,,crp..".".."
rGrff(.
Ad ir'nir<h.Mri'.
.in
Pcr
qLiatuorpartcs
carum ciiiuo ibant,
&
, a
^O.ij l<r|iuntur
jnuiialij.iiurfeniper
ad
pr^
rriiduiit.
T Otf(!Qi.amnout>t.-iUi'eniovrtusrpittuilttcrfetrp
ricirtuf.
t Sciiptutj,lcilicri,nuabciie..pctiMicoogiuit,vndo:QuillJi.
vidrtine
cadat.
non rcueitebantur,
cum ambularent:
t
Sta-
a fCttleUiifCgniptoinillio.
l> llix Uii^^n
u.*in.-.
^ " '
f Terrot iH^nnr
tui a
quoque
erat
rocis,
S: altinjdo
,
^ horri-
bilis
alpedus,
& t
totum
corpus plenum
a ! .1 liorum animaliuin
i.cf tjua: petfcfti dtii;aiu...
.
^^Aliasiproiuin.
oculis in circumitu
ipfanim quatuor
.
Cfiq-,

j .Infciipiufa.
K liiiclligentes.fcniiet fanrtiquo
moralii..
viu.int.
b ^ Gitgof.
His
quotum
vna erat
pUJicatio
, vna etat &
tequies
& cmfu
frelruano.
1 bl I
ambularcnt animalia,
ambulabantparitcr
a iGiegoi.incoatemplationem.
b
^ Oinnucoir.munitct
&fnntoiditcr.
& rotar iuxta ea :
8<^cum
eleuarentur
anima-
^
a i Quia auamum
4Ui(.iuccxl..iipiuii proiitlt.ianumi.ji ipla i.i.)(icit apud
ipluii..
b
lUrcg.Cum inicUigcntu
. c
f Scripmra:.
lia (ie
terra,
elcuabantur fimul
& loix.
a Pncciltnsv;! iiiipcliem
Giei; l.cgi-iiii..
b
^Qufm mcdijsintciraiflistotfequcbantut: fc.]ucatcs
animalia ad
Spiti-
tuiniinifdi.n tcniunt. ,
^
. .
'
Quocunque ibatfpirims,
illuc euntc
ipiri-
a 5Cu:.i
aUendcnieaK.ndiiif s L.
^
Aiiinialu.
tu
,
& rota!
pariter
lcuabantur
fequentes
^ rropiia
enim oluntan: I
piiiius
viiz crat in toiis. Sine moralem
hiftoriilenliun
quitat fiuefpiriiualun.
:
eum. t
Spiritus
enim vitie crat in rotis .
Cum euntibus ibant
,
ST cum ftantibus
ftabant ,
&: cum eltuatis a terra
pariter
a fAnim.nl.-.
, , ^
elcu.ibanrur
,
& rota;
lequcntes
ea
,
quia
luntinlc<;cOc propnctis
X
. ,
'
^

.. r r j
PfalmisRotaautccflinmc-
d
Ipintus
vitx erat in rotis . ht nmilitudo
i
dio
rotx,idert,renfiis
fpiritua
lisinmcdiolitcrx.
Hicronvm.Qiuaomniacaleftia<S:terreflria,5cq'iic-
quidrubhumanamcaditintcligentiam,
(iiis rotis volui
tur,
Ibiisannuum circuUim
pcr fingulos
incnfes hinade
currit.Lucifcr.qui
&
vefpcr^dum
ad Onentcm & Occi-
dcntcm rutihis micat,
&
noaistcnebraspurotctnperat
himincduob.anniseundcmconticitcurrum.aliaquoq;
aftraquxcrrantiadicuntur,& quicquidfugetin
coelo
ft^ctumquoque
&
arborumhcrbarumquc
vanctatcs
pcrquatuortempora
rotis corruntliiis,
nihil
aipicimus
dormicntcEiKi torma-
nifiqiiod
Chriflo iVic^.
tc ccclcfia format', & ni
tahuiulmodi. Vctusi.\i
men:ri no finc mutauur
pcrmanfir,dum Ipiritiia!
inttrUigcnti^latuit, qd*
cum
rcdcmptor
vcnit
\\k
tualitertccitintclligi.rc,
mcntum vcro nouucti.i,
pcr
vctcris
tcflamijnti pa
nasxtcrnumdicitur.qti
illius intcUcctus
nunqiu

mutatur.
a
StatKraqMciue.Sw^w^
redlitudine
prxccption;
cflaltitudo in cclfitudii
promiffionis
,
horror r
miusin
terrorcfiipplici
-li
Rupcr. Qiiomodo
.
quibus
ftatura & altitu
rotarum cft hornbilis.^
10
mirum malc viucntib.
inuidcntib-ludxiscflho
bilis,
coqd
animaliah
iuxtaquxconftiterunti
tceifla;,
nonafpcxcrint,
afpiccre
noUicrint. Idcii
aUitudo vel
afpcdus
ro
rumhorribiUscftillis
!'
ximc
quia
totum
corp
larum
fitplcnuoculis
iUis
quorudam
corniii
idcft,
radiofus
Moyfcs
confortio fcrmonis I
fuithorribiUs,cumeis!:
tius dulciscflcdcbuiflct
quc
vencrabiUs
.
Quod.
folendids radij!
B
it
Q quodante
nonfuerit.Gyr-.. ayrandn
vadit
fpm:tif,&
m arat
l<xl.i.i,
los
fuosreucrittur.
Omniaflumina
curruntin mare,ncc
impletur,quiaadfontcsfuosdc
matriccabyflx)
rcucriu-
tur.
Euangcliorum autcm,idcfl,quatuoranimaliriqua:
ipiraut,viuunt,intelliguntcurlu
brcui mildusfcrmonc
apoflo
ciet
.,
Moyfc.hoc
tam multis ccuUs
fignificatur
in
corporei
tarum in hac vifionc.
b irf('rwi
lor^pjw. Quiafan^orum adioomniparte
cnn(pcta
efl. at ttum
ocp/w.Qaalcm Argum
dcfcrib
fabula:
pocraru: quem
luno ob
negligcntcm
cu(lodi.
inpauonem
vcrtit,
vtquod
cfl mir culum conditt
.
Dci.hoc cflct condcmnatio multi
adultcrij.
Gicgor.
Nihilcnim
ineuangclijsquod
nonluccv
fplcndorefuomundumiUuminct vtquxparuapi;i
tur&
viUa,Spiritufl!anftifulgcantmaieflatc.
f
c
Spir.tm
irtwi yiix .
Quia pcr
facra
cIoquia&<i(i
fpiritus
viuificamur
,
vt anobis mortifcr.i oriiTi
fc:

lamus.
d
Uiaafpirim
W/..Hocfccud6
dicit,nc aliqiod
^ .i^ j
^^
trcnuii
NICOLAVS DE LYRA.
*
tranftens fhir.ediumaltenustmtinfecaniiofe
inuican
adangulos
Tcilos
fph.trales.
1 Pcr
quatuorpartcscarum
cuntcs
ibant,&c. Quiaficut
difium
efijiabant tnpunHis inttrfctUunum , &fic xtjUiHner poie-
nnt reuolui ad
quatuor partcs.non
tamtn
fiinu!,fcdfucce(fini.
1 Et non rcucrtcbantur cum
ambularent,&c.'.,/i7;tfon-
itnftone coipotis
totiiis rotx
p
terat ad
partes oppofttas
arnbulare,
fuut
&animaVu. yfd
aliquem
locum,&c.
Toius
ifie verfus
non
efl
in Hebra;
nec in libris
corrcflis, fed immcdiatifnbditur.
3
Statura
quoqnc
crat
rotis,&c. idtHy
magmtudo.
4 Eraltiiudo,&c. /// TO(irr,;a.
5
Et horribiUs
alpeftus. Vrupicr magnitudincm
& motum
ejTum veloicm.
6 Et
6
Ettotumcorpus./i:J//rff
c7s//tf?i'ow.
7
1'lenum ociilis in circumitu
ipfarum.f.
pi{lurisad\-
dim 01 iitoiKm
ftuiis .jiiut c\t
incaud.i pa-tin-ii.
8
Cumquc
ambularcnt animalia,&c.<</f"wfn</af
f
tcTn,arnhutabant
vaiim &>'>.(,
9
Etcum elcUarenturanimaUadetctra.&c/w
M(4
alariim.
to Et clcuabantur fimul & rotc
quocunq;
ibat
fpirii

Idcfi , ventus tuibinis

(upraduius
yclperfpiritum
intedigi'''
fpiritus
viuificans i'.Lisrotas,ideo (ubditut.
II
SpiritLscnim
vitccratin rons,dcc. Qiiaft
diceret,non
-
uebaiituf
percM noicrtiitnpilJumJeuiraii-mfdperfpirUii'
trinfecum viuificantrrn.C-i t.ra pJtent rx diHis.
I i Et
fimilitudofupcr capita
animaliu,&c.
mcoffff
o8i
^murrorarnm,qiiasfn
carpentisplauftroru
rhcdarumqj
/^curruiima(picimus,ledanjmantia,im6(upcranima-
tia,quia
ammalis homo non
pctcipa ('',ijii.i
iunt fpirilus Uti.
taXz Fimametititjucii:.
^c
Rupcrt.Siniilitudo firmamcn-
tifupcrcapitaanimalium,rcgnum
imraorfalitatis
cft,
iromcrccdc para-
EzecKieiis
Cap.I.
io8:
1 Ge;
ftalli
imieuangelizanti
""^His&iufcipicnrib.
Iirifti cuansicliu.
,'at.[{oc
firmametum
iiafi
afpccius
clt
>
vflalli liorribilis
liiaciyftalluforte
uidem nimis c!i,
;dcxaqua
Iblida-
ir,rcctcpcrcryftal
im
rcgnum
illud
itdliKiC,
vbi
ange
:? naturacx mu-
bili immutabilis
e
jda^&itafolidata
^, vtiamiolui vel
j vitiu iabi no
pof-
.Ethumanaquo
(le natura itidcm
jniuneranda
eO,
>
poft
rciurrcdio-
rmfolidata,
iam
j
\:ra
ncq;morine
cicpcccare poffir.
(.lodcryftailuhor
pile & extcnfum
Ipcrcapira
anima
1
mdicitur,gaan-
dinobisadhucin
<rporcpofitis,terribilesatque pauendi
funt.
.
iGrcg.
Coelefhum
potenatum
qua: prius perliberu
ar-
lltiiumquafi
aquainquamlibetpartem poterant labi,
-daliiscadcntibus:quiaperftircruntquafi dcaquacrv-
lUusfiuu.quiaiamcmninoconfirmatifunt.necmii-
ripodunt.
"""
c^yiLui
honibliis.
Hieron
Quod
puriffimum cfi:&: ex
iiuismundisatq.luccntibusnimio
frigore
cocrcfccre
iciturintantum,vtctiamgcInconftrida
aqua.
Grxco
Dminecryftaliusnominctur.Efi.n. in
fuperioribuscxi-
lapuntas
,qu?omniaprotegat,i.rationaies
fapientef-
ue virtutes
,
&
quatuor
tcmporum cur(um,& mundi
iagas,& rcrumomncmordincm: &
cuagclicam pr?di-
tionem,qux
cx
parte intclligitur,&: cx
parte
velatur .
t ^ltmus ad
a/r6T/.r.Hieronrin
Hcb.muhcris ad forore
/am,
virduabusaiisvclabatcorpusfuu,
& virvclaba.
trfimiliter.
Ideoautcmpoft
mulierem
virumpofuit
*-
iJeadem
perfona,ne
fexum in
coelcftibuspurarcmus.
d
^w^^<W'7w,-5r,.Grcg.Hicindicarur
quiapcnnasal-
t-adaltcrum
tcndebant,& duabus aUs
corpus proprifi
\labat,
quia
fic
debemus virtutcs
quas
accepimus
, alijs
i.pcndere,vtpcccatanoftranondefinamuscautccogi-
te,&
quotidicpcr
timorcm &
poenitcntiam plangcrc;
rscnimaliscorpusvclatur.
e
^a[iiumm[Hblimis.LXX.'VoQc\cthi, vtfcilicctvni-
ucrfa
fupcrcapita
animalium t
firmamentiquafiarpeanscry-
a 1 G
e^
Nobh m hac
cotrupt.oncvolitis.
b
qa,a .jua.nuis
j,crfert,, ,n,u.a:, c rn,-
Rt.iati
1 1 .1
.,.
-
, b , "."""''''"^'"'".^'''^""nintclligcrf nor>pf;UHnt.
11 horrjbilis
, 6^
t extcnti
luper capita
eorum
defuper.
a
^
VthonuiiiquolaltcrliabetiiDpcnd;t.iiicr,a!it[:tnonl'untie.-
pen.
^
Sub
firmamento autcm
pcnnx
eorum
redlc
altcrius ad al-
,_,. .

_.
'
^''"*'^5Vinuies,percorpus.ift,u (,"njtui.
b
fChar.,.-,.eDr,&provimi. '', ^
Vcrlus
,cd,?.
rcrum .
Vnumquodquedudbus
.Ais
velabat
cdrpus
fuum
a 1 Gr.Sunt en Juo
g-ncr.. hominum.altcrun, perfcflorun, , altcrum
puuloium
'
b
t Grog Quod pi.usia paucis ptohciciitc priJicatione Ht in .nulris.
.
j r ^- t I
^
5 ffi^ccilit
proficicndj.
& alierum Iimiliter
velabatur .
Etaudiebam
fonum alaru
a
f^m.lcinApocalypC. h^^
^qu muhipopulimnlti. c
1
CLj,
infanaiihoc tc,r
quiili
ionum
aquarum
muItarumjSrquafi
ibnum t fubli-
z 1
''''^*
Ci"l.'-'

'. '--.nuerfi rtatimin l.iu.ic, i,.-,
crumpunt.
|
misDci.
Cumambularent.quafifonus
erat
multitudi-
a
1
Cl;riDci
lunt
cciicmpl.nnin: 1 Fri.lican.i .
nis, vtlonuscaltrorum
.Cumqueftlrent,
demittebantur
a
t
Sua: e,s vinuiesvilekunt. b
f^onusintclligcnt
. c ? Be,uu ,inis ,
angelorum altitudi-
^
n=m'nnl<:.-ndensip(,us.fcreito U
natririmcogin.is
penn.T
eorum .
.
Nam cum iieret
vojc
fuper
firmamen-
a
T Animalium. b r
incontciiplalioiic.
tum
,
quod
crat
luper caput
eorum, ftabant
,
et fiibmit-
_^
a
f Pro
nihiloieput.inics('uas vittutcs.
tebant alas /uas .
Etfuperfirmamentum
quoderatimmi-
ncns
capiti
eorum
,
quafi aipedlus lapidis
fapphiri,"
uerfa
que
pr^dicantur
in
nmndo,per voccm
m] Dcief- H
le
credantur.
j
^^.>.
xj
^
Hupcrt.
Vbi fadluscft
rcpcnrc
de coelo
fonnstanci
aduenientis
Ipiritus vchcmcniisi
&c. Illic cx tunc
autliri
coepit lonusalarum animalium
cocleftium.Multafiqui
dcmgratia^celeftes
confluxcrurit.
f yi
Jonus catho*H.
QiiiacontraprrEdi-
catoresmaligni fpi
ritus &
perlccuto-
resinfurgunt.
g CumcjyjUm^&c.
Vocem enim om-
nipotentisin
cocle-
ftibus refonanterai
ferre non
poterat.
Stabantergo,<5ccu
filentio
admiraban
turDei
potentiam,
qui
ledebat
fuficr
firmamentu,
quod
5 his
g
deorfum
cry-
flaliofimile, &h(S
9
quifupra,
inft:arla-
pidis
fapphirf.quia
10 omnia in
fimilitu-
dine.noninverita--
. te
monftrantur.' ^^
Grcg.Quia!iquOH,.5,
modo
lciennavo-
-

lare
crcJebamnr,
ad voccm
dcfuper
ucnictcmalaslub-
mirtamus.dum in-
uifibilem
fupernosnaturam,
&
impcnetrabiliaejusiu-
<lichpcrpendimus.
Gicg.Notandusordo,quod fuperanimah'afirmam5-
^
j-
tum,fuperfirmamentum thronus,
fuperthromim ho-
""""^'
mo ,
quia fuper
fanftos adhuc in hac carne viuentes an-
gcli, fupcr
eos Chriftus.
h
Quajiafpeausla.fa.
*
Theod. Hrec itidem
fpccies
rc-
conditam & fub fenfum
oculorum minim^ cadcntctn
diuinam
indiQzntmimdim.^ubcstnim&caiigo, inquit,e
circuitu eins. Et rurfus idem
propheta,po/if
ter:ebras i.ttbu-
m\
91
lum
fum.Tcnchrx autcm & nubcs &
caligo
diuina natu m.n',
ram
emfmodi
dedarant.qus nequeat
videri.Nam
puru
illud &
inaccefifum lumcn nobis tenebrae (unt
, qui pr
imbeciIIitatenaturce,oculorumaciem in eum iiiinime
mtcndcrc
valemus.
Grcg.Qui aerij
coloris huic
virtutescoelcftiumcom-
parantur,quia fpiritus quibusDeus omnipotcnsaltius
'''''%"
prsfidct, fupcrioris lociincoelcftibus
dignitatcm
tcner.^
Qaoli alpeaus
la.fapphi
Hicron.Sicut in cr
yftallo puriflima
qusque
atq^luccntiain
coeleftibus,qusnoftrunrjoblcu
ratum
corpusilluminent monftratur , fic in
fapphiro.i.
tkrono
Dei,5c
fupcr firmamentum,
quod cgUim cft,ab-
fconditaatqj
fecreta
incomprchefibiiis
Dei
qiii
poian u.
ncbras
latibnlum
fuum <& m nube videtur &
caliline.vndit in
'Lxo.Htfubpcdibus
Dei erat
quafi opus
lapidisfapphnini.
<0
a. Simi-
Pral.17.l1:
xod.i4.C*
NICOLAVS DE LY R A.
4e
i^nbnur
vifio
quantum
ad illud
quod
erat
fuper caput
anirnaliu:
^Pjmurnquoderatibi.eratquedam
fimilitudofirmamcnti feu
'UetUttj^fuprafirmamentumvidcbaturthronusfapphirimSj
'^Ppra tbronum
cffigies hvrrnmsfedcntis:adcuius nut.m
&prf
Z"v 'Tf
"^
^
''"^ mouebantur.Et hoc
efi
quod
diciiur : Et
mutudo
luper capita animaliumfirm^menti. cuius co-
\<i'\<-nbmr
tiim
fubditur.

Quafiafpcauscryftalli
horribilis.
ideli, venerabitis,
e
'ao,jodu,
G,e/ viceinrooiiuua d.
Qiiatcrribiliscft
?./?."
'"
hicaIiud,nifidomus Dci &
portac?Ii.
^^
</.c.,/,,,,
Quafialpeausglacicifortis,
/oco cLs
^ra'a'p7t'rl 'T''"'
''"'"^'^"
''""' ''^'''^^'" efi
glacesin-
liei^L?'^"''
^"P^*^
"P'^^
^^""^
'^^^"Per
illa-.
Cryflallus
rnti.
'''^"' ^"P'"*
"''"''
.
/ fxienfto firma.
]i^!lnlh^'^^'^^^'^
^"^"^"^
penna:corum ercax.
ideft,
4
Alte-
4 Alterius ad
alterum.^w tangebamfe
in
extremitatibus,
viexpofitnmefifupra.
$ Etaudiebamfonumalarum
,&c.
quando
moueiantur
per
volatiim.
6
Quafi
fonum
aquarum multarum,5:c.
idcfl,magnum
6
fontm.
7
QuafifonumfubIimisDei./rfe/?,/?tw/onw/onj-/,^i
dicitur
jonus. Dii,xjuia
ah eo
fatius.

8
Cni\\^m\in\ztcm.Q,iiaftdicat,
Sonus crat multitudinis nS
cuiHfcunq;,fcd vifonus
muliitudims
caflroru vbi
quando incedJity
dloiige
auditur
fonus magnus
& terribilis ex
inccfju tfnbaruw^
hinnituequorum,& collifume armorum.
r,
Cumqucftarent,
dimittcbanturpennxcorum.'.///;
pLnn qu^ li<,fnM
crig(ha,.tur
, ad vulandum dtmukbaniui
,fuut
eJr
pcnn^ auium,quartdo ceffantd
volatu.
lo Namcumficrctvox
fuperfirmamentum././jiYCf/itK
fcdentis
in thruuo
fupcrfiwiamentk-.ad
cuins nuiTi Uabant & vo
labant,vt dit\h
efi.Confequentcrprucediturad
dcfcriptn
nem ihro-
ni&fcdentisfuper
eum cum dicitur: Et
fupcr
firmamentum
quod cratfuper.f patetfcntcmia
expr^utiiis vjque
ibi.
* I Et
1083
Gloford.&NicoIaideLyra 108^
^
yf a ym;ii-f</ffc'fli.Grcg.Throni.angclicivirtutc,s.qiix
A iDrosanedoslocidignitatctralccndunt.Cumcmman
celi nunti)
dicantur ,
&
(xpc
angeU
ad ni.ntianda
qux-
5am hominibii5
veniant ,
thtom
aiim ad miniacrmm
Ibi4-n.>
ira.r.1.
B
CobCtX
nuntii nufquam
icguntur.
H
Rtipcrtiis
Qiiod
lam
non fimiliiudoquafi aCpc
aushomtnis.fcdvcrusa-
fpcclus
vcri hoirinis
Icfu
Chrini, redcatdcfiipthro-
no
aflcrtionc
noftra no in-
digct.Ccrtucnim
cft.quod
cx
quonubcslufccpitcum
ab oculiscoru, fcdct a dcx-
trisDci,iuxtaillud.o/j:/
do. dommo mo
jede
d dextns
meis .
b
Hominis
defuper
. HicrO.
idcfl.Dci patris.vndc;
timo
quidam pianuiut
vineam, &c.
Et allbi; Womo
qnidam
frcit
m
ftusfilioluoy
nonqnod
fi-
ius cxcludatur d
rcgno
dc
quo
Ifa. i^idi
duminumjc:en-
l- m
luDcrloltum excelfum.
Vn
dc loanncs:
Huc.mquit,^-
jrii
lla.Ji,(]UJndo viditgluriatn
filif
Dei
, fcd in
patrc rcgnat
filiusomniacnimpatrisfi-
lijfunt
,
quieflimagoDei
patris
inuifibilis.
bifuprl.
a
TGrfj^o.In
quofrdfbil qiufiliomo.
flmilitudo
thrdni,
&cluper
fimilitudinc thro

Grrg.Gloiia
iiolui
rcdtiii^t
ris.
nifimilitudoquafiafpcdushominis
dcCu\>.
^
Et vidi
t
quafi fpcciem
cledri,
velut
afpedu
j
(
Qui cnatdor!piit"''"ifli T
ramum ^ Grfg.Aiiteincatii:.i.oiiei.r.
ignisintrinfecusper
circumitum
eius,a
lum
_
^ Grcso.l'oft incariiationem r.
j
fheodcTr.Pcrhxcofl? c
biscius,&
dcfupcr:&
a lumbiseius
vlque
ditSaluatOriSnoftri
incar- a t
Greg.ClantaiemfpiriiuflanaiquaCiii
totomundo
H\cT"u,a'l^"
f
dcorfum.vidiquafifpc^i:inlfe"ndintis
*
dicit
,
naturas vcro
duas,
'
i
."a^fo In
quo
fordus Dei cum ht>minibus nc
vUfilfrl.
vnacleari.ahcramignis: g
<n circumitu
,
velutarpcduarcus,cumfuerit
5
& aUcram fcrcntem , alte-
*
ramlatam.
Diuinafiqui-
dcm natura humanam in-
duii . Idcirco
fupcriorcm partcm
confpcdam
ait , tan-
?|uam
ff
ccicm
clcdri, infcriorcm vcro a lumbis & in-
ra.quafilpccicmignisignc
diuinam innucntcnatura.
Dtus twm tuus
i^nii
co.fumens efi,
ait. Elcdro vcro hu ma-
nam . Talc cnim cleftrum, veluti mifla
quadani Ipccic
prccditum,ncqueauro,ncqueargcntofimile,fcdquafi
vtriufquccommixtio.Talcctiam
corpus
humanum,
ncque
cnim folum icrra cft ,
nequc aqua pcr
fc
, ncque
ignis.ncqucaer,
fcdcx
quatuor
clcmcntiseftcompofi-
C tum. imo
vcrotaiis.ncqucanimaratione
pracdita
tan-
tum.ncqucmortalccorpus,
led
vtraq;
fimui
proptcrca
prophciavidctalumbis
cius,&:
dcfupcrficutfpccieclc-
^ri,quinctiam
ficut vifioncm
ignisintrinlccus
eius
per
circumitu. Etcnim humanitas verbi Dci hilaris &
Iplcn
dida &
<4oriol"a
immortalifque
& i
corruprione
libera
ab inhabitantc diuina natuia fada eft.ldcirco
congruen
tcr dixit.f
vidijicutJpeciiTn
eleli>
/, (^c.
c
Hiiafifpeciem eU^n. Grcgor.
In clcdro aurum
argcn-
lumquc
mifcctur
,
&
pcrargcntum
auri ciantas
tcmpe-
ratur: &
pcr
auri
claritatcm
Ipccics
clarcfcit
argenti.
Sic
in
rcdcmptorc
noftro
diuinitas
per
humanitatem no-
flris
oculistcmpcratur,&
pcr
diuinitatem naturaclarc-
(dt humana.
d
ignis
d
l^nis intrtnfrctis. Grcgor.
Antc incamationem
ign
D
cftinludxatantiimintrinfccus,
& non
Iplcndet.qu:;
Ipiriturtanc^us
in multis
patribus
ludaram
rcplcucra
lcd non ad
notitiamgcntium pcruenicbat.
A lumbis \
ro & dcorfum
ignis
in circumitu
fplendcr.quia poft
ir
carnationem
longc latcij
fpintuftandi gratia
diffi
facft.
Hicronym.Qui
fedcb
in thronoa
lumbis&fi
pi
a . clcdio
comparatu
qd
intrinlccus
,quafiign
habcbat
aCpc^Vum
alua
bis , & infia iiinis
rclplc:
dcns in cucumitu mor
Qux
cnim f
pra
Uimb<
funt vbi lcnliis & ratio v^
fatur.non indigcnt ii;nc
1
flaminis fcd
prciiofifljm
mctaUo&
puriflimo.qu
alumbisdcorfum.vbico
tus &
gcncratio:
vbi ince
tiuavitioru
indigcntpu
gationc
flammarum
,

purgara
habcant arcus
miUtudincm
, qua:
vuli
dicitur iris.
e .A lur/.bis citis . Grc2'
Pcrlumbos
propago
i.
taUtatisfignarur.
Ddui
bis Abrahac
virgo
Mar
in cuius vtcroDci filius
carnatus .vndc in vniua
mundoinnotuitDeiis
Gregor.Vnuscftho..
qui
lupcr
lumbos ardc
intrinlccus,
angclosam
icm fuum
per
diuinit.'
tcnuit & fublumbisin
tius
ignis
fui
Iplcndorc
f Idcii, po(t
tdn rcni miUiicpidiz lignum.
iira niun^Uis diluiiio
lerHJtur
.
incircumitucmittens,homincsadfan<:^iardonsluic
fidcrium
per
humanitatcm
rcuocauit.
'
f ytdi
(juajifpciien..
GrcQ,.Ymc(\.
fimiUtudoignis&:^|,
cus . In
igne
enim aidor
(pirituftlndi
,qui
in
arcuqu
que fignatur
> in
quo aqua
&
ignis apparct
: &
pofl
m
diatoris aducntum eovirtus
fpirituilanaiinhumai
gencrcclaruit,quo
&
aqua baptifmiclci2os
Dci lauit,
ignc
diuini amoris acccndit .
Quafi
cnim a mirto cold
f^mulaqux&ignisquidam
arcusin nubcad
propu
tioncm
ponitur
cum
dicitur:A^/// iiuis rcnatusjuLnttx-..
&
jpirtiulanHo,non potcft
tnvare in
regnum
Dei.
g
Fclut
afpca^^nuArcus vtriufquc
iudicij
teftis eft.Cci
lcusenim in
colorc,aquciudicium
faftum,rubicunci
mcolore:ignisfignificat
facicndum.quia
mundusii
cij ignecrcmabitur,qui priusdiluuio
iudicatus.
Hicronymus.
Alitcr cnim elVc non
potcft
. \ ;
pocta.-
MiUerapit
vatiosadiurja
liuc lolvres . HicarCUi
gnum
cft clemcntiae & tcftamcnti
Dei,quod
fccit hon
nibus ,
vt
quando
in nubc
apparucrit,
fciamus nosn<
ampliusperituroseflcindiluuio.Vndepatctpoftpfn
atqj fuppUcia& purgationcmpcccatorumfuturami
fcricordiam Dei .- fcd
hisqui
Deum mcrucruntvic
te
regnantcm.vndc fequitur:
tiu erat
afpe^usfpkndonsi
yium
NICOLAVS DE
LYRA.
|
I Et vldi
q. fpccicm
elcari.
idefi ,
fpecies
itlius hominis w-
debatur de eUdro
,
vcL talis coloris
jicut eji
color ekB'i :
tamen
diQcrenter
m
partefuperiorifaltcet
d
lumbis eius &
furfum
: &
in
parte tnferiorifulicet ,
a lumbis
(S
deotfim
:
quia
in
parte fu-
feriort
erat
fimilts elcfiro
ignito
. rctinenti tamrn
fuhorem
fuumtntrafe.
U.o
jubditur
:
Vclut
afpcaumignisintrin-
fcCUS , &C
r o
A
lumbis cius &
dcfupcr.
In
pane
verb
inferiori
erat
fmilis eleiiro
iimto Jul^orcm juutn
emtttenti
txinnfecus,
idei
fubditur,
"
3
Et a lumbis cius
vfque
dcoffum vidi
quafi fpecic
ignis.ideJtyeUiiri tj^ritti.
4 Splcndcntis. idefijplendorem
emittentis.
5 VcXntzi^cQtnm.ideiiyviridis^qui
eflfpkndidus.
.Ad
faciLius
capiendum pr^diHam viftonemimaginafiMtf^
fui figuras pr^diHorum fecundum dejcriptionem
Lmn"'^
6 etiam Hebrxorum
, quantiirn
ad l}Oc
(juod
eorum #
j
ptio differt
a Latmis
, fahcet
in
dejcnptione
animalih
taniiim
quantum
ad
defcriptiomm
faiicrum
: in
altjs
^''
tfieadem.
Sciendum tamen
,
quvd pr^dida
non
poffunt
fufficientc
plaiio dejcribi :fcd oportet ptr ima^inaiioiicm
iujpicientii
mu
I
Sj
Add
ItlO.
^iyranMhronifcili
f Inn,a,b..
>
fSudum>x,gttiprrimimudoqu,v;d;pofrar
-
A rrveiDcbvclom- ;^ i

i- i
. iGtcpoMuncr
qu^viiaiunr.
a
^"
""bein, die
pluuj^.
Hic
eiat
afpcV^us fplendonrpcr
ilU(
Grcgorius.Cum
gyrum.
praedicatio
fcilicct D
cifunciitur
vradve
niam
crcdcntesdo
mino
parccntc re-
uocentur.
NICOLAVS DE
LYRA.
MintelleBim
yifionispredicle
confidcvaridHK.^iwdfictft di-

Hieron.inprologo.-Iudxi qui
cim loachim
dn6iifnerantin Ba-
nnan , dc
bocpxnitcbant,
qrodfc reddiderant
rv^i
Bahylonis:
i ui videbant
adbucflare
Icrnjalcm,qua7n
leremu-J
denunciaiie-
r deHruendam,&
melimfore remanentibus in
lerufalem
qiiam
t
nfmigratis
in
Babylonem , vt hxbctur lercmi^c
vtficfwioquarto.
dcc
qumto
auno d
tranfmigr.ttionc
loachtm
dommiis dcdit S-e
,
elifpmtHmprophetie,adconfolitio7icm tamcu
camuorim^de
nicians maU
depropinquo
ventura in
Icriifile;,j,& wiM
maio-
r^umfuftiiicrent
in
Babylcnc.Vc'
vStum
igiTurturhmis &nu-
hi venientem ab
aqmlone
,
intetiig
ttur
e.xercitus
Chaldxorum,
per
ilkm
partem
iutrauit
iHddam,
vtfrequcntcr diaum
efifu
^l
mlfaia&lcvemia. Terignem
muolucntem
inteliigitur
incen
:
dicmitatis &
tepltfuturim.Ter tjuate-rnarmm .tHt
nAmcru ani-
^
dii , &facierii
&t otarum,
intcliigitur
qiiatcrnartus numerus
mummagnorumfthifucccdmtUim.f.ChaldAorum.Verfariv',
.omh&K^manorum, quxetiam regina infcslaucrut
popidu
luiorum.^ec mtrum,qu6d
idcm 7iumerus
pltmbus fimilitudin:
'
%irJtHr,qma
Gen.
41
.
feptem annijirtilitais &
fept-.rfa-
,
di4plta ftaditidmciignrantiir ,faUcct,
po-fp-.c^zj punxs&
es,&per houespingues
&macikiuos.
Infpeciali
vcroper fj
lconis,q;uprin!aejifecundumdefiriftioncm Hcbrxon in
:tiirregnumCbaliorumfeuBahybHioriirn,qiioif,iitpri'nu
mifta
quatiior,
vnde &rex
Bahylonis
frcquenter vocatur leo
''^rfuris.viide
lere.^.b. Aiccndnl2o d: cubili
iuo6ccit
dum
aliquos
habcb.it
i.n.-iginem
leonis in vcxillo
fuo Ter
fa
Imiiiiis
intelligitur rcgmm Terfarum &madorum
,
qLd
.litrcgnoCiuildmrum. Dan.
5.
quiaiftud
regnim himanius

.iuitpopuiim
Iudiioram
qiidm
atia.vnde &
Cyrus
dedit eis li
^.i^mredcimdt
tnlud.mm. Ter
faaem hoiiis ,
rcmumGr^co-
m
qmftcut
jos
impeUit cornibus,
fic
rcgtmm Grl:orum
mole-
iti
t^vpulum Iiidorum,& maximc
tempore .Antiocln
lUnflr s
Ttert i.& 2. Machah. vni: &Dan. li. tsle
.Antiochus voca-
tur
titr cornu
modiam
, &
pofica faaum
jrande
nimis eontra meri-
i.M
tnteUigitur
regnim \omanortm. vnde &
aquila cflfmm flue
rextllum
^omani
imperij
. Tcr aU.autcm
,
intelligi^S^
potesl.^
pr.fldcnsdtais
regnis,qiaa
or>:nia tsla
hfnora ^^C
ntflrantur
medtantibu.
angclis
: vndc &
an^^elus pr^ftdcnsTeZ^

Terfrrum vocattrr
princcps Tcrf.niVi,Ban.
to.EtUftdJts nZ
Gmcortim,tbtdem
dtciturpr.nccps Gr.:orum,&
fl iS'l^^
dumefldealiis.
-P^rhocqublariimJia&rotd^adwL
'
P^tes^ant,meUig,turdifttat^o
tftorum
rcgnorii aH^^Z
f-J^-yclocemmotum&terrtbikn:afpcinm.tmcUimt,rro-
bj^&feroc:tt.seorum.
Ter man,. autcm
opcra,cS
q:Xl
n^ms
efl
organim orga^torum j.de Ant^na.Ter
firmamcntim verd
quod
'Jf^f^P^rcapttaa^^^^^^^^
dtctturlocusDet&beatornm .
Tcrf:d:ntcm
tnthronofupcrfi^-
^'''^ntim,inteUtgiturtpfcDcmpr..fJc,nsomntcrcat
e
terreitri: ad cutus nutum
ovmiailifponuntur.vHiie &adprxce
pumfedentis
mthrono animaiia
quicfcebant &
mouehatur qu ^a
tpfemutat
tempora & atates,
transfert
regna
atque confiituit, vt
dtctturD.znieLMttndocapite.
Tcr hoc
autm
qudd app.vchat
in
forma
>nimina,dcfignab.^turquodcrattcmporc ^:i^xhuma-
nandus .
Terhocautem
qiiodapparcbat
in
colorc
ekari, quodcli
auro cr
argento fulgidii^s,
tntcUigttur exccfiiisfu.,
fapienUcu-
l^^nonestnumerus Terhoeaute7n,quodinpartefupertor.dlu.
bis^-furfum
rettnchatfplendorem mterius, &in
parte infcrori
fthcet
a lumbis &
dcorfim emittchat
fulgorem exterius i^tcUm
turquoddtutnaJapmittaprouteH
tn
ipfo.cfi nobis
occulta,mani-
fcslatur tamen nobis
altqualtterperfuos cjfeaus, fecundnm quod
diaturadlioinanosprtmo cap.Imufihilia Det d
crcuura
mundi,
id^fi
ajhomiacper
ea
qu.xif.tc%tfunt
melleaaconfpictuntur,(hn
piterM
quoque
vtrtus etus &dntlmtxs . Stc
er-iopatct
ex
dks,
quoitn
hoc
prtmo cap. defcnbttur
dium^praftdcnttafupcremi-
t^ensfiatusfiueyirtus,ptfuprddiaumefi.
"
'
-^ D D I T I
I.
^ i^
D i r
i
II.
J^odcmcap.vhidtatm
tnpofliUa: Ter
qtratcmaritm
autem
'""'trmantmalium&faaerum.
Cfa
hanc
vtftonem
:^echielis
quantumpcrtinct
ad
expofttio-
IZtftfr"'T'T^^^rr^''
compctentlf,ltem
pro
ma
Z- /^7?''^^
'
aliqtithus 'mtntis
conucntenter iUam
cxpo
tZuf''^1 'a
'^'
'1'""^^"'
'"^''
'^'^S"^^^'" yf.onem tn-
rZl ?
"
''"''""'''
T'"one
ommum
Hebr.^orum
expoftto-
TCTVr
^"'^"^ ^odernorum .
sfi cttam
v.ddeconfo-
I^IZZ T-Ta'^''
''"'"''""^'^rper quatuor ammalta,
ftni^ZTuf!"^'^'^'''^'''"'"^^^^^^
^/CMclf-^^^f
'''""''''" '"'"^'"
?^^">-
^nHnian.ts mo
^"dy
uZff ^f^'^nttqut(fimtHebr.wrum
,ftltcet,f!,al.
'^^^itZr''
'^"'^
'"f
^'^'^'-
/^''
^'fionts
E^ninius
''^
mdoicreSl'''''^''
'^'"'^"''" ^'"^^^' '^'""
camfctentt
altos
fr>^iZtotZnT!r
"'"""' ^'''' '"
'''''^"'^Jccreto,
non ex-
''*''^'fi'puluspoJfitaltatrtt,ihgcre,&
hocproptcrLgnt-
^F
tudtncm
myflerij
,
quoi
etiam
fccundum eos in
hacviflone infUi^
gttur,prout^a.?Hoy. qiiifuitde
maximis
modernorum, tari-etra-
tt.tt
tnfuo libro dc dtreatone ,
parte
tertia.in
procemio: &mpri-
'
mis
feptem
capitibus eiufdempartis. Stibidcm
diaafuadeoc-
cultationeprfdiaorum
mysieriorum
modo
pr.tdiao
confirmntpet
mult.ts
autoritatcs
antiquorum
. Hoc id:m tcnct
l\ab. S.a. & F.a^
Cymoi
, & cateri
expofitores ,fctlicet,
qud.iintcUi-^cntia
contai-
toriiu%nhacvifioneS7^echiclisfuritarcanafe:rsttl]vHale'i^isdv.d
ne,qu.i
nm Itcet l,ommi
loqui
.
TH.inifcslum efl autem ,
q)ioa
mo-
narchia
Clhtld.wriim &
Madorum-,&c. nonpcrtincnt ad anana
lcgis.
Sunt crum &
fuerunt
vuigantcr
nota. Et
Danidetiar;i,-.!iit
deeis
prophetauitcLire
inphtrbuslocis ,
trai!dtteasaocrtc&
palam fic
qubdquiiihct potcH
e.cs
intclltoerc , ftcut &
a'tisp'.'i-
liMp) ophciiasJfti.ts
etiam dc
Chald^eis&Tcrfis
mantfc.fk'pro-
pjctautt cap.
tertiodecimo . Et
ftcp.tte:
propofttum,fcili'.et
qnod
Hcbrporum expofttores
non
referunt iiitcUf?cntiam l?uius
vifinnls
admt'.nd.tnas monarclm;
, fed addtutnoram
arcanafeu
myiieria.
Qu.ii
autcm
ftnt arcana
ifia
upud
Hchr.tos
qu.t
tantam
nonirebant
occiilt..rtionem ,
tpft
non declarant . Fidctur tamen
rat!m.ibil:tcr
dtccndum :
qnbd quia fecunclum vcntatcm
,
proitt fanai doaorcs
tradunt,tn hac
vifionc incarnatio
Clmfii &
quxdam
alia c'us /-'-
ficnatntelligantur ,hiiiufmodiautcm. in:arnatio
poptiioant:^i'io,
non cnit
propalanda
. Tum
qtiia
vaidc t itdis
futt
: Tum
qu^ipro-
nus .ti ido.o:atri.m &
adponcndam
CQrporeitatem
in Dco.Ft idco
Dcutcron.juarto
b. eis
dtcttur:
Cu/lojitc
iguur
lolicitc an i
mas vciiras noncnun
vidifiis
aliquun (Iniilituduu-.u
in
d.equa
locurus ci>
vobisdon.inus,ncfortcdccopti fa
ciaris vob.s
iculptani fiin.litudinem . st
tdeoovcu'taniiim
^ts
fuit incarn.ttionis
m] fterium in ho: toco &tn
p'uribus al-^^,
ncfortcfifuifilteis
c.xpi:fsi:propufttum,labcrctHr tn crrorcm ar-
ia dtiitnitatem: ^sltmantcs
quod ipfc
Dciis
fecundum
fuam deitx^
tem
ftcrct
corpus
, non valeyttcs
percipcrc modum vntoas iji';;a-
nxnaturp
advcrbum ,
prout ftdcs
ponit
catholtca,falicet,q,iod
vntoCtt
tn
perjona.
non tn natura . vnde &hodte esltmant
fiisi),
qitod
nos
confitcndo
ChrillumverumDeumefe&vcrum homt-
ncm,con{eqticncer confttcamur vnitatem
ditanp
natunc &huma

/ ,fi.c
qtiod
n.ztura ditana &
Ijwnmafint e.xdem
num.ero.qu
e ta-
,:i::i
loS/
Additl
itio.
Repl
lea. 10
'/^ Z iSccccibiuloriadomini
nabat.ficutglo-
^^^^^Zprehfacit
mentmciH
m eod.rn
ca^Aepr^diclts
tuxcftin UntadrepfsfentMionem
diuins
glorif
feu
r.iaieU-
TlZottnr
.
Qiu quidcm
rifio
m
cod.capcontcntu.fana.
'^flSnu^Uunil-ornl
r.rbumJcUuet
^o
'i^rct
Propnc-
ucontUr^tumpcrfuamairinmum^proutponiUaorM"^^^^^
Pomtlntdiautem4^sientupropbctxnuonfo
SrfJcere%n.juJmoiuJur.m
prediaarum
Itcrnmfra
Tmocitiila
quatuor
a,imaUa roc.ntur
cherubm
. Dicitur
^,KIp(umcftanima!.T..od
v.di ri.bfcr Dcum
irrael
,^x
fluni..m
Chobar: & i.Kcllcx. cima
chcrub..ji
cflct.
Ziife^e
autem ridctnr
inconHcnicns
,quU
monarchie
lU.. wn,
dZidololaXrf
nominarentur . fcu (l^n^hcarniturpcr
cheruhi:
Tffnnt
nominaanzclorm
bcatorum,
fuper quosDcus
dicturje
&.ua,UudVfkm.fcpt,u.,e,!l^^^^^^^^
hivU-ficinalusqudmplHnbii,loc,,fucrefcnptnrs.
Itcmrc-
ceffiis
diuin,<i
affiflntif
de
templo rcprcfcHt^if^sfiutprophetfpcr^
rSim dommifupJilla
cherubm cxisicntis
rt habct.ir
phme
B in OrcJiBo
cap.
dccimo.
Tcr
qu^ quidcm
cherubm ,
q,utuor
am-
i^i^pre:uLntcUiguntur/rt,bidc-.,-ihahct,.r.
Simibtcr
etiam
rc\rck d.meamentieadtcn:pl,m
deftgnaturpcrglorumDe,
(hecicn ciuamriaer.^i ^jc!iii.ci,
-M-'j""''"'
--"-
exponitHr
mhtcra . t fk patct
,
q,wd
crantibi anwialuCr
rota
trfd'd^
Con^lat autcm
quod
mhoc
rcccj],i fcu regreflHnon
cst
Jquod pcrt^ncns
admomrcinas
prpl:aM
.
Itcmfccuridum po-
fiihcran pcr quatuor
aimnalia idcvi
fgmfcitur quod pcr qna-
tuor rot.'U<:l,c,'.t pcr
raccai &
fpicas
Vharaoms ,
CcncJ.qiudya
fcll.opri"'o
.
QNodnonridcturpofcsiarc.
'H.am prout
litcra
tciiatHr,tntcr
animalu &rot.rs crat
diflmtuofccundtm
rem, &
conucniattia
m motu &
quictc
.
ouodpatct
c,)m dicitur.<A\m-
qucambularcntanimaha,
an.biilabant
pantcr
& rota:
iuxta
ca&cumelcuarcnturaninialiadctcrra,dcuaba
tiir limiil & toix.tmfrd:
Cumcuntibusibant,&cum
flanribus
Oabant . & cum dcuatis a terra, paritcr
dcua-
bantur
&
rotxrcqucntcsca,lcilicet,anin:ial.a.
rr/?f
tfpa-
rct manifcsle
,
quod
animalia &rotx
f.gnificabant
duicrfts
rcs,
aujxum
qnfda)!ifequcba,ttur.jltas
modoprxdi5io,quodnou
iniic-
Mtur mfomnis
Tharaonis , cuin<s
txcmplum
ivMcitur, ncc etum
C
nonarclmjecundum
cuml)ic
ftgmjicatis.
Simt etiam
multa
particularia
in hac
rifione
contcnta
qu.tfan-
{iif eudicLsiisfcu cuangelij prfdicatoribns proprte
coaptant,ir,
nonautcm
monardm
prfdiftis ,proutGrcgor
fubtili mdagtncde
malibet
pmtcula
trxOat^rt cum dicttur de anim.i!thm ,
qiiodfa
tics
cirpcnn.tspcrq,tatuorpartcshabebant,
tunCifquecrar.tpcTi-
ne corum tdtcruti adalterum
. Ver hoc docct
intclligcndum,qiwd
mnis
Su.tngeltslarum
fcu prfdnatorum cuangcltj
virttts, omnu
fapiauiaquaceteros
liommcs
conteraplatio,iis fuf
volatu tran-
fccndunt,victjftm
ftbi mpace atquc
ynmimHutc
coiwmgunt.Vcn-
na entm altcritts ab altero
diuija ejfct ,ft
in hoc
qtiod
rnus tn
f.i-
pientiam
euolatj^abcrc paccm
cu altcro
recttfarct. Simiiitcrqtiod
fequttHr:]^o\\
rcucrtcbanturciim
incedcrent
.propricada-
ftaturfccundum
cimfan6iis animalibHsprcd,8is,qufftc
d tcrre-
nts aitbtts
adfpiritualia
pcrtranjcunt
, vt ad ca
qu^ rciiiiHcrunt
nuUatenus viterius
reflciam,tr.Qu/
&mitlta aita dcaiiimalibus
tradtta , iion ridentur
compctcrc monarchijs
mundants,
qu^
nun-
quam inpacefucrunt,&
d contrario in cotrarium rcucrtcbantur.
THonanhif
enim
preditlf
rcucrff fucritnt dprofpcritatc
in
laffUy
yt
patct
IM eorum
geslis.
Simiiiter
quod
dicttur de rotis ,
quod
lubcb.mt
quatuorfacies,
&
afpeHus
carion
qu.tfi
rota in medio
rotf
,
proprii adaptatur
duobus tenamentis ,
quorum
nouum
iatuttinrcteri,rtrumque
tamcn
qiutuor
facics habct,cuMfcriptura facrapcr rtraque
tejia
mcnta in
quatuor
csi
dtsimiiaparttbus: prout Crcgor.
tsia &ce-
tera t hac
vilione
conterua
notabilifjime difcutit
,
adaptandofin-
^uU fmguiis
circa
propofitim prfdtSum
. Et idco
qui plcnam
de
'hac
rijionc
rult habcrc
cxpojitio)u:m,ad tpftus
ijomtlias rccurrat:
quasft diltgetttcrfcrutatusfueritjjanc
rtjioacm
nuUo modo
appli
cahit ad
muttdatiaprfdiCla.
T^ec cxpofttiojua ,Jcilicet Grgorij
in hoc loco
reputari
debet
myllica,fcdiitcralts:cum hpc rijio ctiamfccundum
omnes
cxpoft-
tores
parabolica
cH.
Et notandHrn,
quod
itbcr
iiicjpecialiter injuo
cxordio de Chri-
ilo Dco &bomiiu
trcatttrfprffidcnte
traciat , &
idcojitpcr
oln-
nia
niaab
ipfopropi}et.tr:fa,afo:lum
hominisponit
.
j(V<m
quid
D
ho:vin:m
qiufifpccicm
elcchi ridit d litmbis eitis &
defuptr
,

dl:i/nbis
ciusrfqii:
d;orfiim,quaCtfpcciem
ignis fpknicntts
,
(/.
(^'alia
circi hoc diRaai
dtipliccm
ruturam in Chrhlo
proprii:
t
fcruntiir
,vt tnl)omiluspre.iiBts
&in
g!oJfis plenj
tr.:
quiaisia
crant multum remota .i
fcnfu fat cognitione ly
mtbus
prophcta
mittcLttur, ideofubdit injeqttcnti cap.Hi
Iv
niinis.cgomittotcadfilios
IfracUad gcntes apolht,
&c.fr infrd:
Si forte &
ipfi
audianr,&
fi fortc
qniefai
quoniamdomuscxafperanscft,'jKJ://</"i^/'tnyn/j.'
fucti
affentirc
fimilihus prophcticts
reuciationibus,proponctj,
cis,&fcient quiupropl)ctafuit
in mcdio corum .
St nota
quod
ini^natiofilii Dci,&
palfto,&
rcJurreiio,&:
qutbus
hic
agitu,-
,
cratpotijfima confolatio ipfts captiuisqnu
vitttcbatur,]i
tamcn .vtdircnt,tradebatur
tamen
piigmattci
0-
fcureproptcrcorum
impcrfctiioncm pro maiorip.xrte
. D:n:n.:
viyflcria
fccundtim Dionyfitm
m
fccitndo
cceleslis llic-nrch.
cuitandafunt indignis.
l^e
T L l C .A.
In
primo cap. ST^chicUs ponillator
attendcns vifiontm
p'
t.t
im.igtnariam pcrfanRos
dolores &
gloffam cxpont fecnr.
fenfitm myfiicum,adquos
remittit cos
qiii
m i)is dclcP

ipjc quandarn
litcrakmftgnificationem
illius vifionis
.
Itcet
quod fignificct
prfftderitiam
diitinam
pcrfedcnt:
viamentum
qitte rcgit
&
vniiicrfarh
creattiram admiruj.t.u
.
quidcm
clarius,l)anc
vcro
obfcurius
: rerum autem
magts
not

limn clarioremfacit
adminiJirationem.Sed quia
in tota ordtr..

nc vtundi
infcrioris
,
qitatuor principales
monarchixfuermn
.
riorcs
cffedus
diuime adminifirattonis
relgubcmatior.is,id:i
>
pcdibm
Dei
preftdentisfubfpecic qiiatuor
animaiinr
ptorum ftgnificantur,pro,tt
pofliliatorfigiilattm
decla, ..-
pofttioni
Burgen.fe
ralde auda&cr
oppontt
. Trimum
cx eo
dicit cOm deuiare ab autoritat,bus
Janilorum
,
q,tiperqii.x
animalia
rccipiunt quatuor Sttangelislas,
&c. Dchtnc
dtat
dctiiarc
d
comrtiniopinioneHebrfor,m,tamanttqHornnt!i
modcrnortm.
Devium di.rit
c.rpofitioncm
eius itta
f
cfie
tn

fon.m
ex
multismotiuisyquffigillattm pertra^bo
,rtcfias\

liitio.
Quantum adprtmumBurgcn.valdeportder.iti)icglofiii
-
dinartarn,qufcommitniterponitallegortcos,anago[i
vtyfiuosfcnfiis
. raro aiitcm
tangit
&
rapttmfcnftm ;
lcm , ftc &factt
in htic loco .
7\(on
cfi
igitur
mtriim.quodfc
:
quifenfum
litcralemfcmpcr qufrit
, huiufmodi myfitcation;
<'
fcqtiitiir
. Et cum dtcit
mrgcn.
Owncs doBores
ingiofmm:.
;
&
qiiofdam
innominatos himc
paffitm quatuor
anmaitHmc.
'i
j
re dc
qttatuor
Eiiangcliftis,faljtm
efl,
rt
p.ttct
iatamgio.
m

tt.isiam
vntis innominatus
pcr longtm proccjjim
e.\ponttdc
i-
ttior viribtis
ammx,fcilicct
', rationali, irafcibili
,
concupv,^
>
&
fyndcreft
admodim
aquiU fiipcrcmincnti
. Mttis
derf:
r
eicvi entis,& cortim viisiione in hominc &coniunBione.J-
-
qjutHoraffeilionibus
animf,fctlicet ,fpc,gaudio,ttmoret-
>
rc:
qttf tcmperantur quatuor
rirttUibns camaitbus
. ^'
j"
qiuttuor
ordminihus velaciebus in crcmo ad
qtutiior
muiu
'
^a^s
ordtnatis . Kt bcatiis Hieron .
m.
ingloJJ.
iiomtnatiis
du .'
i^
qnod
qnid,tm adqu.ttnor
animalia
qiutttor
ctiangciia
rcjcri
'
rirtuttbus
auium ydcvolatu
tcmporim,
commtflionceicn'-
<"
rum , & ordinihis casiroriim :
que
omnta
pr.etcrit.i
ad antcrtora
fesiiruntcs.
Has omncs
qiudrigas
quaji
.:
.
^
rcgit
, &
incompofitiscurrcntcs gradibiis
fuo parcre
cogi:

ril
,faciendaquepreccpit
,&vic.tnda
vctat. H.cc rt
pm.'-;

la
funt poptifo
m
^Babylcma captiuato, quifi
coliaDcoJK"
'
rit , eius auxilio tcrram
recupcr.thit amiflm
.
Hcfpar(in:
v
ticc cx
gioff.
I)aberi
potefl qitcnquam
doHorttm
fancior.i^''
"
quatiior Stungeit^as
determinajjcniphcatimCrcgortum,
>"
expojitioncm
non
ejfc literalcmfed myfiicam ,fatts ^ippJrct
<
''^
(lo
^foff. fuprdpolito
:
qma
vidciicct dicia m i)oc
cap.
Jco'.
'|^
itlai
pofttas quadrtgasjtint
propofita poptdo
m Babybni-i
''^
fro
eoruvt cmcndattone,
qtif pcr cuangclifiarim
alei.it.
-^^
modtcum rci nihilraluijfcnt:
imo
propi)Ctia
ifta
notabtits.j
[^
cxpoftta
dcrifioni.
Vatct etiam
qitia
beatus
Crcgortusl)'
-^
norufupcrE:!^ccl)ieiem
dtcit : Initttim libr i in
E:^ccl)icianp)
-^^^
tam
magnis ohjcuritatthus ci.vifum
, &
quihufd.m
vi-^ia -^^
viodts
ii'i,atum,
in l)omtiv.s ofio
Deoiargtcnte
dtfciijjint!<-
^^_
nunc
plantorafunt quf fbquuntur
. Ecce
ctfdcrn
beatiis
Grc ;
^^^
Jieru cLv,fa,nortlitcram
dicitje dtfcttfj.ffcin paflu
objcttrc
;^^
vitttit
infcqttcnttbusponercplaittora,
ctiiitbct tamcn
intuc
^
^^
Ijumtiusapparctmanifcjic, qnoJitrcapianamiitcrarn,jc>'-
'
cafu propl}et.e
injacicm
cius crctitotic culiocutione
&cfC-'
'
Jiica expofttioneprocedtt
,
conjcqncns
cst cnm m dv.s Jcn" ;
^
Jliciim cointjje
.
liam
ex omnibus l^omUtjs
tliis
/^"i""'
'
I
ic8c)
Repl
lea.
^
cnnimfonum
verborum nihil
abfurditatishcibentemreperire
j^\ffiimus,cumtamenconsietlibrum 7^ech\elisftcut
&aliorum
ophetarum
feJifum
literalem habere.Sic
igiturpatetyqnddexpo-
'ioposlillatoris
non deuiat ab autoritate
fanBorum
doclorU . Sed
'0
dfecmdum qHodBurgen.prttendit quodpoftil.deuiat
ah ex-
jfitione
omnium
Heb.antiquorum
&modernorum.Hoc
Burg.vi
ttiirfiHgercquia Heb.quos Burg.adducit,nihildicunt ni(ij
quod
fncipium
huim
prophetix efidefecretiffimis
arcanis diuine le-
pqu^nolicet
homini
loqui.Similiter
etiani
poflil.idem
dicit Inc,
"cpd qui^
htc liber
efl
dc
pr.cfldentia
diuina
refpeiSu
creaturarum
mm
maximerationabilium.tfubdit,quodprimHm caput
con
tctyirtualiter
fententiamfequentium ,prouteffeBus
omnes in
t.favirtualitcr continentur.N^cputet Burgen. pront arguit,mo
dum
ejfe totiusfacrsfcripturxfecretum , de
quo htcfecundii
ex-
ptioncmpoftil.dicitur.T>{amgeneralitcr
&virtualiter
omniafe
cia includit diuina
pnefldentia
,
qux
cun&arum rerum aBws &
o\ra
occiilto nobis iiidiciottamen totaliter adminislr.tntur
&fpe
ciiter
magnarum
rerum:
qnx aliquid
diuini nominis habere vide
thftcutfunt quatuor
monarchis
mundiper
udminisirationcm di
uie
prJftdentixadflageUum
Dei contra
peccata mundi,fpeciali-
teiudxorum ordinate, vt
fiat
argiimentum
k maioriex
tfla
litera
ieHii
monarchijs expofltaflcSt
videmus ilLis
potentijjimas
mo
ta:hia4Viundidiui7ixditionifubiacere,adc6
quod finc eius nutu
nidpoffint,ideo cuiufcunq; regis rcgni,fpecialiter
Iudxorim,imd
3
cufcunque
creatur, atlns ,
opcra &pa/Jiones
ex
ciufdem
pr<efl-
de,is
voliintateprocedunt
, &ex hoc adliteram
pro confolatione
yeorruptwne captiuorum
m
Babyloniaarguere volcbat,quddeo
TK.
defolatio,tibcratio,
&
potcflttis
citinfcunque profpcritas
&
dd.rfitas
ab tlia
prpfldentia dependet,proutpatet
etiam
huiufmo
dimnisrefolutto
exglo.fanlorumfupr.i allcgata.Confonat igi-
tuvoflti.di8is faniiorum
, &etiam Hcb.circa
hnncpajfim.He-
httmenalkgatiper Burg.
circaoccultx hxc
defcripta
jd litera
nilj dicunt, ftcut
nec
Burg.qui
innititur
expofltioni
beati
Crcgor.
fimemyIlicaefl,vtfuprdprobatur.Hcb.ettamprmciptumhu
iusbri
occuitaueru)tt,flcutprinctpiiim
Gcn.&
Canticorum,pro-
Ht mbeatits Hiero.&
afumitur in
glo.per Biirg.allcgata,ftc
qi
noTfceret
ea
legere quemqiid.n mft
ftcerdotalem
xtatem
fctlicet,

iomorumtmplcfl(:[,vtadplenamfcienttam:flmiltter&myfli.
coMusplemm
human.e nature
tempus accedat.Quibus
non ob
mbii* &
Genef.&
Canttcorumfenfum
litcralem
habemus.Sed
3i(cn.non
dxt rattonem
quare
hutns
partis fenjitm
Uteralem ha-
bomdtbcamus.Et non vidctur
potiorfenfus literalis
,qudm
il-
le
tempojld.ponit.^am comparatis
ommbtts
modtsfuprd,&
ex
gl&fmUis
doiloribus adduais
posiiLefl vniuerfalior
.
T^d
Dci
prdmiatMqud auriga regens,& ordtnans,& tnordinatos mo-
tusomaisfionat.i
qitadrigxper quatuor animalia,& rot.ts:vni
Hcuhus
refpicit
tUas
qitatuor
princtpdes mundimonarchias,
fif
compofitioncm
&mislionm
qiiatuor elemcntoru,&
difpo-
Jttt^emcafirorHm
ptr qitatuor plagas
& altas
quadrigas fuprd
mferatas.Etquodobtfcit
Burg.
di. lU.is nmarcbia.s
mfcriptu-
ris\re
cLt i
dcy.ript.%s
:
igitiir
de eis
tanqudm
arcanis non debet
expn
ad
literam
vifto
quatuor
antmaltiim
&rotarum . ibi
dico,
qmdcmargumentumplns
militat contra
fanaos
doilores
tngL
'^^tos
&non
nomtnatos.Quorum
quadrig alfignatA.
Qu.ndi
""'totexnaturaliphilofophta,vt quatuor
chmentorum commi
'-^/dafltntnotxex
moraliphtlofophLi ,vtpot^ quatuorpaf-
ia
animxpcr quatuor
vtrtiitcs
moderatio .
Quxdam
ex
hifto-
riamfefta Exodi
, vt
puta
ad
qiutitor plagas caftrorim
in cre-
^^pofnio,f,adorientem,occtdcnte,&c.
(^nieproeis &po!liL
^icouodmaterta
quatuor
animdium &rot.xrum non
efl dcfecrc
"^flfb/ecretis.
Secreta.n.
efl
Deipr.tftdentia,quam .Apoflolus
4inconiprehen.iud.
Dci.qu.tpr.^eftdentta defcrtbiturfej-
poimmsfuprafirmamentum vltra
capita
animaltum .
Quatuor
^temividialongefub ipftsfecrctis,qucmadmodum Ifa.o.
dici-
W|imsdominiis
luper
rolium cxcclfum,& ca
qu?
fub
'piQunt
rcplcbant
tciry[)\[im,ytdomiwts cedcns,adfecreta
Wtat . st autem
quxfub ipfo
erant,
aicfecl:is dfccretis pro-
Vj.a
vtvcrumfatear,principiiim GeH:fts,en dcfccretis
d ca.
^h<\ia
ie
Deo vt
efi
gencraltter
omnium crcator.Liber aute Can-
ticoritm
lOpO
ticorum de
eifdem areanis eFl ,
qiiia
de
Deo,vt ejl
ecclefi^fponfus, D
&generalts amator &
coferuator.ln
hoc
quoque
locoidcm
occul-
tus
defcribitur,vt omnia eminenter
continens, &
vniiterfl difpofl-
tor,& benc volentium
liberatorJlSfon
autcm
qitia poIiiLcummo-
'
defiia
loqucns
de arcanis
diuinis,dicitfe
bdbutientcm
,
.Adliteri
Mttem
loqucns
de Ins maximis
monarchijs
,
facultatem humanam
fecundumfe
non
cxctdentibus,diiis arcanis
ritefubieiis,per qutt
tuor
animalia
defcribit
qiiatuor rcgna
mundi
principaliafemper
regno
litdxorum
molefla, innuens
cumprophetapopulo captiuato,
quodpotefias
coercitiuadiuinaprfftdentif
illos
monarchas,&per
confequcns
quofcunquc
alios
fiios
perfecutores cohibcrct d ludxo-
rumperfccutwncvbi demeritum
populi ipfumpr.tftdetem ad ira^
cundtam
nonprouocaret:&
inteUtgcrent
quodnulla
noceret adtter
fttas,fl
nulla
dominarcturiniquitas.Etpro
tato
exponiturhicpaf-
fus
de
qitatiior monarchtjs,ad captiuorum confolatio)K,verius de-
fperanttum
correptionem.Sedadarcanum incamationis
poHil con
formts eflfanais doaortbiis
&glofl
,
quia
dicit
propterfuturam
tncamationS,pr^ftdentcm
inpropofito
infpeciehumanaapparuif-
fe.Sicquepatet
quodBurgen.nonveredicitpofiiL afanSiorumau-
toritute &Hebrxorum omniii
expofttione deitiaffe.
Sedqub adter
tturn articulum
Eurg.dicit
expofttionempofltl.ltterA
inconfonam.
^atto autemfua prtma
non
valct,quia
dicit,
qubdhfc vtfio totali.
ter
coyiftdcrata
erat
reprxfmtatiua diuinx
maicslatis .
Fateor hoc
vna
cumposiiL applicando ftngula
fingulis,vt vifafuprafirma-
mentum dtreB^
rcpr.efentarent , &
ejfent
fccretiffima
&
dtiftma
E
Dettttdtcia,fecundum
.ApoHolum adJ^o.ii.Sa atitcm
qu:i
erant
fubfirmamento,putaa)itmaliaratf&c.reprffentarentdiuinfpre
fidentifubiela,&
advoluntatem
prxfidentis
vel mota,vel
quie-
fcentia.vtftne
eius nutii nihil
valent,ftcque intcllela,&
prophetp
rcpetitis
vicibus
ofienfaadconfortationemprophetafecerunt
, cU
quibus ftc diaisflat
expo[itiopoHiLadliteram. St
quodfubfimit:
Burg.qiiod
mon.rrchi
adprophetf confortationem nihil
facerepa
titcrut,falfum efl,
quiafecundumprfdila
illarum
fttbfertiitus
&
limitatio
adfui
motum &
alia,valuerunt
adprophet& confortatio
nem
&popidi
conJolationcm,fientis
ex hoc illas
ftne Dei
prffide-
tis nutu non
pofe
mouere ad
defperantium corruptionem
modo
fu-
pradtBo. Quodfecundb
Burg. obijcit
de
literf: inconfondtia,
pro
ea
quia
illa animdia d
prophcta
vocdtur
cheruhim,
quodnomen
illis
tdololatris conitcnirc
nonpoteH,non
concludit.^am itapotefi
ida
loUtri couenire nomen cherubim
ftcut nomen
Chrifius,cuitts Deus
appreheditdexteram,vtpatetIfa.^'y.Dicoigititrqubd,nominadi'
gna,talia iniignis imponuntur idololatrts
rationeofficij,
vt
infiru^
mcntis
dtuint^
prfidenti^
&
corrciionis:ftcutpotcsi dicifanBus
cx
officio,imbfanlifimus,experfonalibus vitijs indignus.
t Ma-
lachtas z. dicit
facerdotem non modo
bonum,
fedetiam malum,
angclumdomini
. Tatetetiam
dtaarefponftoperdoiores,com-
mitniter
dtlos^
terminos
dignos
,
indignis applicatos exponentes.
T>{ecv.tit,qitbdBurg. obifctt contrapofliL dtcentem, animalia &.
rotas ad idem
pertinere,inducentemque
illud
Gen.^i .Defpicis
&
hobits Tharaonis. Contra
quod Burgen.
dicit animalia &rotxs
fe-
cunditm rem
diliingui,&
conuenirefolumjecundum motum,&
quictemo& qualiter
non
efl
in
cafu
Tharaonis.\efpondeo qubd
vti
qitcfecundum
rem
ft licet dicere
imuginarii vifa foreres,diflin-
giiitnturfpic<,
&
bouesftcut
animalia &
rotf
.
Etficut ifia
conue-
niitnt in
quiete&
niotu
,fic
& illa in vnius rei &
efelus
ftgnifi-
catione.i^
cnim
efi inconuentens vnum
plura
,
&plura vnimfi- p
gniflcare.T^c
concludit
quod Burg.dicit,non
couenire
monarchtjs
tUumpafum,Cum
ambularcnt non
reuertebantur.imb
dtcojecun-
dum
glofi.tmfuprd
addul.im ,
quod
omnia
fub diuina
pr.ftdcntin
confiituta fic
moiientur,qubdpr^
terita
tranfcuntes adfutura fefii^
n.mt .
l>{cc
eSi tn eorum
potcHateftcitt
nec
pr.tfldentis,de
pr
. teri-
tisfaccrc nonpr
tcritim,vt ad
praerita reuertantur . TS!ecv.tlet
diiim
Burg.cxpofitionem
beati
Gregortj
non dcbere
reputari my-
fiicam.T<(am
&
ipfe
bcxtus
Greg. (proutfuprd oHenfum efi )
re-
pHt.miteam m,fiicam.^cc vdetprobatio
Burg.quod
ideo
nonfit
myfiica,qiiia litcrdisfenfus
esi
parabolicus,quia
multospajfits
cd
ticorum hcati
Grcgorij expontt myfiici, ftmiltter &lob.vbi tamen
confiat litcr.tlcmjhtfum fore
parabolicum
.
H^ cjufiiciant qub
4d
hoc
caput
amatoribus
poHiL& relts,&c.
Tom,4,
Mm
Hm
Glof!ord.
&NicoIaideLyra
loc^
c A p. n
r
ri.Quid crgo
fi
ipfam
cflcntiS vidilTet. No-
tandumamcm inquantam
milcriamccci-
dimus ,
ipfum
bonum fcrrc non
pofllimus,
ad
quod
vidcndumcrcati
fumus.
kupcrt
Poftrc
uclatam cuangclii
gloriam.quxdcin-
ccps
conlccuia
funt
vcl confcquantur,
prophcticavifiodc
ironftrarchincin-
cipir.idanfoquidi
fcrmonc ,
lcd tali
fcrmonis
vcl rcuc-
lationis
ordinc.
vt
collata cum
rcbus
dcindcgcilis.prope
quafi
hiftoricanar-
ratio fit .
Propheta
ipfc poftquam
eua
edij
figuras
fiuc
ima2;incstam
mira
bilcs
pcruidit
,
iam
nunc
pracdicatoris
ciufdcmeuangcli),
idcft , Apoftoloru
C A P.
e
Sta
fuprape.q.
d. laccns audire no
potcf\.MoyG quoq
dicitur,
Tu vero liabis
mecunt. Et Datliel ait. El
mgrejjui
ell n
me
Jpiritus^ofi^
iocutus e(l mih'> & Itatuit rue
lupra pedes
me.ii.
Sia/upra pedcf ij.Grcg-Cui
(imilecft,t<i* nudtU
miferia,
&
de
lutiife<is,itJiatHit Juper petrum
pedes mps, cir
fl;
gr.me.&immifuino
I r.
tTctum^uodpmiiAaraeft.
TEft. fc Toii iprtus gloii.
<;Greg.(^i
enim iiiteiiiu lil
rpiiiiut jloiia alpicere
aon alet . ifaiu
dicitui
vwnegloriam
De', fcd lecundumid quodin
munJo
agit.
yC
vifiofimjlitudinisgloriajdomini.
a ISimiliiudincm.
b lldco.
c
^oiijcijfrjgiliiatishumani.
Et V
Jdi,ct
cecidi in faciem
mcam,
&au-
g
diui voccm
loc[ucntis,&
dixit
adme,
a 1 Poi\
poititeniiairipci
boDa
opeta. 5 Quiaexhumibtate
cecidciat.i domin^ iiiblcuatui.
t
Fili hominis fta
(upra pcdes
tuos^ &lo

f Aliudquim
iarenti
r.Upcxdicei,8c sui
iam fecoirexii,<lios cunigat, quod
nen
potcft qiti
adhuc in confiilione lacci. b nSarMflus.
quar
tccii . Et
ingrcfTus
cft in me
(piritus, poftj
locutus eft
f Sjnequonarenon poicim.
a
f Hiero.SimilerSiatujtlupca petiani pcdn
uicos.
Nullumpecca-
loiumllaniem
lrg-iiiu5:reddici><>iiIli,Non
ciilftabile
vrttig<um p<distui.
mihi,5clHtuit
mc
liipra pedes
meos.Et audiui
loquetead
a
^ Ctrbio ad Eifchicl 8e Dauieldicitur , Fili hominis ,
vierquecnim inpcflonaciui
qui
dixciai.Ftlius homiais non habet vbi
caput leclinri.iaptiuum populum
conlolatiit,ftr
4
patoitrniiain
cchnrtaiur.
mc,&
diccntc-.FiIi
honiinis,mitto
ego
tc ad filios
Ifracl,ad
.Cor.iJ,
GCII.I7X
eeii.ir.c.
i.Reg.4.c.
Ioh./.k
vd
difcipulorum
Chrifti
typum gcrit.
b Et fjrf.Hicr.Non clatus vifionum
magnitudine.Sic
Pauluscolaphizatur,ncrcuclationummagnitudinecx-
tollatur.Abraham
quoquc
cccidit in faciem
fuam.poft-
miam audiuit icrmoncs Dci.
c^ jn
fa.meam.Grcgor.
Si(\(\i
leguntur
cadcre in
faciem,
vbi.f.vidcnt quiain
vifibilibusiftisfpontc
fe
humiljant,
vt in inuifibilibus
crigantur
. Mali vero retro.vbi.f.non
vidcnt,quiaibicadunt,vbiquideosfequatur ignorant.
Hicro.Aliud eftcadcrc in
faciem,aliud retro. Abraha
audita natmitace Ilaacccciduin
facicm, & nfit
, Eli re-
tro.EtinEuangclioquiad
Icfum
comprehcndendu
vc-
ncrant,cccidcrunt
retrorfum in terram.
Grcg.Cuma!iquiddcE>coconlpicimus,infaciemca
dimus ,
quia
ex malis
crubelcimiAS ,
qux
nos
cgiQe
mc-
moramus.Ibi cnim cadit homovbi confunditur.
d Fili hv.
Grcg.
Nota ordine locutionis,5c
opcris.Prius
fimilitudogloriz vidctur,
vtdcijciat,p6ft alloquitur
vt
clcuct,dcinde
abundatis
gratia; fpiiitum
mittit &
Icuat,
C
dc
fupra pedcs
ftatuit. Nil^ cnim
ahgdde
steinitatc men
tc vidcamus,
pocnitcndo
non cadimus . laccntes autem
vox domini confolatur vt in
opere fui^amus.Ied
noftra
fiteum
c<iiduum twu}:
Grcgor.
Paulu
prcdicator
futuru
prius prol\ccnitui
iacet &
auAit,vi(i <(
&
mgredert
nuUiic
& difttwf
iihKpmi
oponeatfuare.
f Et
m^iefnffffr
^r. iTllcod.DlD
na.n.quatdJvim
cum
tetigiflvt
mt
vclutiiolutumni
tucollcgit,&itac.
parauit
vt co^iffe
vcrbaquxfercbai
tur audirc
poffcm
Grcg.Alitcrfui
gere
non
potu't
c
ciiccrcturciftaltii
pe. tu.quiacxon

nipotetisDeigratiaadbonk operaconari
quidcmpo
fumus,fed hjecimplere
nifi iuuct
ipfcqui
iubct,
nopn
fumus,Oc>
eiltnim.{if\Cimt Apoi\o\us)
quioperaturm
& velle &
peificere,
vr\iie, Sine me nihil
poteflts farere.Sc.a
dum.n.quiamalanoftrafo^ummodonoftrafunt,
bon
a.utem,&
omnipotcntis
Dei funt,&
noftra .
Iplc n.alp
rando nos
preuenit.vt
velimus,adiuuando prolequitu
nc
inanitervelimu5.Przucnitergograria&
fcquiturb
na voluntas,&
ficomnipotentisdonum,fitmeritiiiw
ftrum.vnde
Apofto!us,Nw
aiftem
ego,ftdgraiia
Dci mecnt
q.d.In coquod
folo Dei dono
prxucntus
fum.noncao
led
quia
donum voluntate fubl'ecutusfum,&
ego.rioi
contia
Pelagium
&Celeftinnm
5
Ruper.Apoflolis vtiq;quodamododitucft
i^atcfi

per pedes
vcftros . Et re vera
ingrcflTus
eft in cos
fpiritu;
& flatuit eos
fuper pcdes
fuos
,
qn qui prius
erat timji
&
infirmi,induii sut virtute cx
alto,
cofirmati
fpirimla
do,Ita vt
v.g.Petrus qui
Chriftum dnm cofitcri erubu
ratcoram
ancillahoftiaria,
iara confiteri
non dubit
in
plena fynagoga,
imocoram vniuerfa Roma muni
-
domina,totfafcibus,totpotcftatibus,tot^ladijs
armat
g
^d
^en.Grcgoc.
Sicut
qui
fide reccdit a Dco
apofta
virtutc non
furgimus.fcd fpiruus
nos
implct
&
lcuat,
& cft.fic
qui
ad
peruerfum opus
redit
,
et fi fidem tcnuer
fupra pedes
ftatuit.vt
cjui proni
in
poenitentiapro culpa
iacuimus,rc6ti
poftca
in bono
opcre
ftcmus.
Filihomims. * Theodor.
Qu^afidicat.Nenatijracobli-
uifcarisea
contemplationc
dignatus, qus
tuani
fupecat
naturam, vcrum nofcc
teipfum
,
nequetamenimmen-
fo mctu diutius
dctinearis.cum tibi
cgo
auiflor cxiftam,
vt
fisbonoanimo, fcd
ftansaudiquaeamcdicuntur,
nonhucautilluccircumucrtcnsjfetliploftatuftabilita-
tcm
fignificans.
Sta
Vnum.n.fincaltero
prodeflcnopoteft
,nifi tortepro
de
rccipienda
fiant
opera
ficutCorndius facicbat.
*
Rupcr.
Non
ignorabatdominusDeusquodncc:;
audirent.ncque quicfccrcnt, ficutnecpatres
eorum
a
dicrant:aiitquicucraRt,fed
illis
oportebat
primCiloq
verbura
Dci,vt cffent inexculabilcs.
* Thco.Vidediuinaclcmentia Poftinfinitafcdcrar
dcnegat
cis falute, fed rcuocat cos & ad fanicatc
inuir;
praefertim
cfi eoru
contumaciam noflct & aios.
rcl)cll
4
"
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. n.
HAcc
vifio.H/f
confequenter defcribitur diuin^
prteftdentijt
jf-
cius
muUiplcx.Et primb
in
pumtione
iudaoru
tritfmigra
tos
acridentiu.Jeciiddfin deUru{\ione Centiliii bonos crudeliter mo
ItfiantiH
c. 2
^.TertiOfin remuneratione iiiHoru mala
tfalia patien
tertolerantium.c.
40.
Cnca
primti
fcicndum,^ ftcut
iranfmigrati
tum loachim dolentes de hoc
^fe
tradiierat ad
conftlium leremia,
inter
/e murmurabaHt/ic illi
qui remanferant
in
lerufalem, tranf
mifgratos deridcbint,putantes
vaticiniu icremi^ de ciuitatis exci-
iio non
impUri,ff quod E^echiel repletus eft
fpiritu propljetif, p-
mntians excidiu ciuitatis
propinquJi ficut &leremias
,
ad
repri-
mendu
iflorum
murmuratione,&
iUoru
derifione.ergo primo pro-
phetandiofficiufibiimponiiur.SecundOfOfficiiifibiiniunaiiexeq-
tur.^.c.Vrimj in
duas,quiaprimh
imponiturfibiofficm.fecundb
ar
gmtur eiusfuentiMfq.t.ibi:
Cum aut
pcrtranfiflent.Prj>wd
i
duas.
duas,quiapnmo imponttur fibt vfficiTi veiiboffciidb,fign
'
aut.prjmn adhuc iu duas
,
quia ptimb pomtur impvjitH'
cundbyConfortato domini,ibi :Tu
crgo.
In
pyimapartfpt^m
tur
qutidam
continuatio ad
praedentem vifiornm,iitrii
diatitr-
1 Haec vifio
CimiVitud.q.d.cJfigies
hotKimsJupcrtlmniil'
phirinumfcdentis,
non erat
ipfe
Deus in
nalumprofVi*,ft^fi*
fimilitudofuf
maiefiatis
reprafentatiua,
2 Et vi.& CC&C
QuiafragiUtas
humamjntalibus-vifiotai
fuumdeftHum experiturifecundim quod
dtcitur Dan.lc.Do\
nc
mi.invifionc
tuadiflblutxfuntcompagcsmcsA
hil in mc remanfit
viriiim.ideajuljditur.
*
3
Et
ii\grc.c(i.idefi,fubfiflendi
virtus.
4 Poftquam
locutus cftmi.///e
quifedckatinthronc.
5
Et ftatuit me
i\i.pt.m^.idtft,mihi
cafiti^twtutemfn
Jiendi,C[tcrapate>it vjque
ibi,
6
Adgcn.apo.<i^</f.
I tUc vi. rt Hic fccundu litcralcm
fcnfum
imponitur
tzcchidiofficiumprophctandi,pcrquodmyfticefigna
tur oflicm
prsdicandi ,
ad
quod primo
requiritu
r auto-
ritas
ritas mitrcntis ficutdicitur Ro.io.c.
i^nmudop>t(Ucabi
//iff/rdnr/.r.idcodiciturhicadominoEzechidi.
Z Fili hominis miito te .
Requiritur
ctiam in
prajdicai
notitia facrx
fcripturaE.ide6 fequitur.

H?3
Ezcchiel
Cao.IL is.
^^ap.ii.
1094
in ore bahcnr
mcl,& in cauda aculeum
Bonis no nocct D
ciimmaliscflecorporefed mcnrc,fi
dcfit
fpiritus
non
adiuuant
locuSjLoth in Sodomis
fandtusextitit.m mo-
tepcccauit.&inparadifo princeps
noftri
gcnerisAbel
fieri non
valet,quem
Cain malitia non cxcrcct. Infirmi
autem
prauoru
fo-
a f
Qiyfi
non
populum
Dri. b
TQuraJprauum opiisreuerfx.
j-
TNon t3ntumiijtres,quili par
citvcroruniqueimpietas.
'
gcntes
t
apoftacrices, qu.Treccfrcruntamc.
Patres eo-
a f Lxx.lKiii.u(es nie,riuc in amaiitudinem conuerteiitos Dcus cniJH natura
bemgnus
& dul
cis
vitijs
amarusctficitur.
fGreg.Viia culpa (iiiictbia:
b
TConiinMe
rum
pr^uiiicati
fuut
padlum
meum
vfquc
ad diem
hac,
a
f
Alteraob:t;nationis. T Mi^na
Dci
clenientia.qui
ad talc
luiitit, vt nemo
dclpcrrt
vipfiperibunt,cu
a
ct
filij
dura facic
, f
&indomabiIi
corderunt,adquos
3
pieS.l.pCnitCre
nO
a
TMagnaptophcta:cunfidentia,(]uiadtaIesirenon fortniJat.
"^
' - ' '-
b
TAutoritas pctlbnattriliuitur^ne
a
tampcruetfisproplirtadeipiciatur.
c
TNon epo.
b
egomitto
te.Etdicesadeos:H?cdicitdomin'Deus:
f
Si
a 1SimileinIcreniia:Sit:\,rtc
audiant.&agantpoenitcntiam.a;
in
Euangcl' ., Kotfitan filiu.n mcu
vcrebuotur. b T f
ili).
e
TAlc. d t
A
peccato.
e
tQMi"bi Dcusli.ibitare
i.tfi ij
Urj.
Greg. Tmpiidcntia
filiorum
ciilpa grauis,
al3faciiint.ncccrubcicunt,necpo(iculpam
adpocni-
tdiiani
rcJcunt.quia
indomabili cordc funt . hc
,iitj
uu.
Ss. .
t^eiunifoeits
Lultiim
iiiirii,& t>o"s
i>tA
pic.\
Hi
qiioq;
ilequentibus
argunntur cordislapidei,quod dominus^
culfuriimfedicit,
Xpro
illo carncii
rldituru.vtemol-
liftn
Dd
prscc-
pifufcipiat.
5i .wYo/te. Gregor.
qiPauciaudicnr,
I
2
fdrte vel
ipfi
audiantj^
fi forte
quiefcant, quonia
ddmus
a
TVitjs.ncl.natiit.
niitem
Tf^op^^tioncm. T Holi-it;m
maiifuctuin.
b
Tliicxcu'
'^
.''s.aut audita
piiiiicatione ptotici^-ntes.
ar noTH
. ,-
r
.
,.
cabulum.vn^aedici^''^"^'^""^^
exalperans
eltjSQci
ent
quia propheta
tuerit in medio eo s tur
PharifKis,cr-,
f(^
Ketimoiehumiliiatcni
fngas.aimnon rclumpopulo,
fiL'd&:lenioribus
loijui hibeas.
~
a
T^u.iinupetuctfi.
b
T-^^lali.l.inrerentes. TLibcrtas.l pridic.^ntis.
c Tt-KJt.Neca
faciceorum
tormides.quoniam infanient,8c
con^regahiitut
cofin tein circumitu.
Q^.Iicct
duta ceruiccfint &indomabiU corde,
mcapiscepta
lunt fottiora ,nedicas, nontuille
piatdiftum.lnfanient&congregabunturconttatein circumitu , nullum f.
rclini|uciites rtfugiu.
T Commir-,atiOnes,vel i'crrjclionfs
runi.Tu
ergo
fili hominis ne timeas
eos,
neque
fermdncs
9
a
Ttd=o
iio.i titnciidi
Q^.Ne 4uataspl.icercti5,qui
Dcj
diri)liceut;vnde.^Nonnei]ui
te
~'^
TDeo. c
T triceptorum.
TAliorum, ne f^Ii moriar.tur.
odcrunt.domineodetaii;.
"
b"T'nf;.
T'nfirmis.
corum
metuas,qudniat
increduli
6<.rubuerfbres
funt te-
^^iu_-a
bi^nJi bi ina!itiofi non
[;o(iunr lubuert^rc.
lu'intinculpadc-
fuai.
liero. Ambigcn
tisfrcfta loquitur
Dds,vthberuho-
jniis
monflretarj-
biiium,neprxfcie
tiaonimaliveim-
nitabile faciatqS
Dds
futurum
110-
uet
. Non cnim
qmilleveturaco-
gnfcit,ncccfl'ceft
nofacerequodil-
lcidciuit.fedqd
nopropriavolun
tatlumus faduri,
illquafi
Deus fu-
tuim nouit.
^s
rheodor.Illud
(fiDrtejnonigno-
m\fil
figniticat,
niH enim eorum
^iturafunt.igno
lacsquiomniaco
enlcit
antcquam
ai ." Verum
per
r.c liberam mcn-
nsFacultatcm do-
ccquiapofluntim
iniari ii voluermt .
Nequis enimfuamprxfcicntiam
icreuentuscaulamopinetur
.ncccflario
apponitam-
bigitatisverba.ollendcnsvoUmtatis
liberum
arbitriri,
fibiucdefenfionemaddiemiudicij
refcruans .
c
\{equ: iir.
Grcg.
vndc,
Mihi autcm
pro
minimo
,
eft
vt 4'obis
iudicer,aut
ab humano dic .
d h4<i>twiiini.red:i. -ji Thcodoretus. Caufa idoneacft
2 adontemptumeorumquiinfidiari aggrediuntur,im-
proitaslegisenimviolatores
d dmina.
opevacuifunt,
'^oruntitaquehuiulmodivirimctuendijinquit.quam
^'lore
lcorpionum
ledant
.quamuistcmerariaver-
bafofcrant, quamuis rabiemuhaque
inlaniacrfcran-
tur;Hocenim
per
illud vcrbum mnuit .'''i/"'?/"!'''''^
omtranslanone,
quas
oeftrus
palcentcsimpellit,&
lapper prscipitia
fcrri
cogit
Eft autem
muficcgcnus
qudbctiSc
ftimulo vehementius
bouese.Kagitans.
e
mlcor.GTt^.Vnde,Ci)cumaederutit
mcjicnt apes, qug.f.
in
4
5
6
ca;per.it pcr tiJein.
cietatedcclinent,nc
mala
q frequenter
afpiciut
&
corrige-
re non
valent,imita
ri dcledentur. Scor-'
fionibus.
Hier.
Qui
arciia-
toviilnerc& fifiula
toaculcopcrcutiut,
vteadcplaga
(5ccu- 1
Et ecce fi
tcm
aperiaht,
& ve-
='"<!"^""f.'
^
i-rr j 1T
Cfllatiennc
ncnadifFundant.V-
(quoniiido-
nufquifq; pro
mori mus lebellis
busliiis Ibrtiturvo cil^fcient.
cum,&:
cii
t
lcdrpionibus
habitas Vcrba eoiu ne
timeas,
a %'erba eoruni nc iiine.i< b
tOji
Timeiidi
clfent.nifi me in fuis actibus
exafperaflent.
S^vultus eorum
neformides:quiadomus exaiperans
eft.
Locjueris ergo
verba mea ad
eos,fi
fone
audiantj&:
quie-
a ^
Dfuniptc
andoiniiant
fcant,quoniam
t irritatores funt.Tu aut fili hominis audi
rKe
fiinilcpcccatuni
liinilciM
p<t;naiii
m-rcjtut.
1
quxcunqj loquar
ad
te,8<f
noli efie t
exaiperanSj
ficutdo
1 ; Kc^Ki
!oi]ucn'lo.
k mus
exafperatiix cft.Aperi
os
tuu,
&
comedequ^cunquc
ir
12
'?
14
16
17
'^"^
Matt.ri.c,
tio
vipcrari<m
. Et
dcLuc.ij.c.
Hcrodc
, q vcrfipel-
lis . Ue
&
Uu itc
vulpi
hnic .
Etpfeudopro-
phete vulpibusco-
parantur,Ernuccor
E
deindomabiU,fcor-
pionesdicuntur.Et
in
euang.
df
,
No au
t
'ebelles &
dieriiteos
oues.Qui
'fif-^-
ergofures&latro-Jtlbu!^^.
nesaudierunr,ouiu
vocabulij
perdide-
runt , & non
quafi
ouesperierunt,fed
quafi vipere ,
vul-
pcsjfcorpiones.
'' '^^''""
f si /oi-.Hicr.Licet
mali fint
quibus
lo-
f rebellis,fi-
quimur,
non tame
cut
domiis
ceflcmus,fedoppor
'cueliis.
tune &
importune
predicemus,vtquiduruseft
cmolliatur&audiat,& qui
obcdiens
cft,mutafa
voluntate non furdefcat.
g
.Audi
i?rf;c<//;.Greg.Ne
facias
<$ ^hibes
ne in
quo
al
teru
iudicasjteipfum
codemnes.Vnde Balaa
fpiritu
Dei
^o'"-*-.
ad
loquendu repletusXcd
in carnali vita,
fuo
fpiritu
rete
tusdcfcmetipfoait,D/Aa(foy/eraoB
Dei
,
qui
nouit do-
Biitd
ahijjimi,et vifioncs' olpotetis videt,qui
cades
apcrtos
habuit
"'*-*^'
oculos,qui
teclum
quod
diceret
vidit,fed
rc8t viuere
contempftt.
p
h Et tioli
f/Jf.Greg.Ne
tibi c6mifl!a tacedo,
& malefadta
vbi
fupra.
no
incrcpando , Deu
exafpcres
ficut illi mal^faciendo.
i -^K.oj.f.
Hier.i.dignutepbefermonib.
meis,& cibu
fpiSale fufcipc,vnde, dperui
(js tuU &
irnpkbo
illud.Et illc rii Pral.s.b,
dit,Os
mLuaperm,& actraxifpiritii.
Sicut dh
Qj^
fjet aures auJ^^'-''-
1 '8-c.
diedt,
uiiar. Ita hic , Qui
hec os
apertu
ad cowededum comedur.
^^'^^^-
Apoftolusquoq.hebatthefaurosfapietigait,Oj2"4per ,
{-^^ ^^
tnm
efi
ad vos.Et dc
dfio.Aperiens
os fuum docebat eos.
M:irt.
j.a.
k
ficowc-.Gre.Poftapertioneoriscomedimusqaauge vbifupra,
^
tur
NICOLA VS DE LYRA.
^ I
Ui?
rccef.a
tx\e.per
idololatriam.
i
atres eorum
pr^ua i.legem mea.,
quia
citb
po/l itigrelfunt
terri.yomilJioms decUnauerutit ad
idololatriam,
vtpatet
in libris
Ikdim &
Kegutn.
>
t fili
j
du
{:i.i.irritant:s,irreuercntesy
&inuerecundi.
^ t
indoma cordc funt. f>unt enim in malis obstinati.
5 ^d
quos
e. mitto te. ^t
tnardfefle appareat, qmd
mata eo-

'fihion
proucmunt
ex
defedu meo,Jed
muto
prophetas
meos ad
'^'7jndumtnalacorum.
;
iforte vel.
Verijtudfortb,
non
intelligtturaiiqmd
duhium
m h
rejpeciu futurorum,cum certilfim^ omniapercognofcat,
fcd
fci'
'>c
intelligitur
vcrtibilitas
liberiarbitrsj
ad bonum &malu.
7
Jliod.cx.cft.
idesl,familia prouocans
ad irurn dominum.
'
t fcient
quia pro,
&
fic excujationem
non habebutit , fi
i
^"''litm
pamuant.
9
\itx.HiccofeqHenterponiturconfartatiodominicontrami
"'
'HC
^ii
i-!iJjatlo(iui,iuia
minus lacuU
fcriuntqprpi-
dcntur.
detitur,vt
dicit
Creg.Dicit igitur,Tu
cr fiho. n. ti.COS.
i.faiia
eorurn
ajpera
.
10
Nequc
(cvvCiOncstJ.detraBiones &
opprobria.
1 1
Qi^ioniam incrcdu.ergd
dcmmum.
12 Et
Iubu..'/<f1fi/V ergu proximum.
1
3
Etcum
fcorpionibus
hi.vcrbis malis
&faclispHttgelib.
1
4
Vcrba coru m nc ti.
t\epetitio
cfi
eiufdem fentetiti^
ad maio
rem alleictoium.
.1
5 Q.ioniam
irritatorcs
kmtf.prophetarum.Et
in hoc notat
paitcuatem
conuerte.-.djyum,
16 Tu aCit.Hic
cofquecer imponitur E^s^ech. officiu p ftgntt
libri
ofleft
HJ-
incorpoi.v.i.
i:t diuiditur in duas
paries, ja primo ponitnr
h^c impofitio.fvmndo ipftns prophet^ confortatio.c.feq.ibi,
Et di-
xitad mz.Vrimi
adhuc in duas, quia primo ponttur
libri
ojlet:-
fio.jccundo,eins
iiicorporatio, inprineipiofequentis cap.Circa
pn-
viitmexcitatur intentio
prophet^,cum
dicttUf,Tu
autcm fi. ho.
^n.fiCHt difcipnlus
hmalis &obediens.
17
Etnoli circ
cxafpe.
idefi
mihi rebdUns ,
(^perconfeqnms
ad irarn
meprouocam.
Tom.4.
Mm z
lOc,^
Giof
Grcl.&
NicoIaideLyra
10(3
A lur in noftris fcnfibus
cibus vitx.dim cocpcnmus
praj-
1 !.<!.
Esod.i7-c
tcndif , qa pfcriptorcsfnoscarnis
lin?uaformaiCini:D
octilos nonVos
p
vcrba dodorn
cxponcdo cxplicat./^
vcrdi.angclis.dc qaib.di
:U'M(a,etii
c ati
cHori^is- ifiu
q<x
l'ti-cr le. fuiit
lauil-.i! nomin donihii.
Supcriora
cocli ti .
galtafacricloqaijq
f.dcnatura diuinitatisdnr
,aiii
^tcrnisgaudijs
\
ripturain
^r"iiit.
^ * Lxx fxtent.
cso
do tiblEc
vidi,6^
cccc manus niifsa
ad
mc,in
qoa
eiat i
^'
b flcftKiiiH.i.x.
c
1Gr.-jExpjnJii^duminigi.u(aMl>olai_vnJc:
Ai.riuit 2
,
f.rrw-i.i.Hcr.Adcosmanusdni
cxtcnditur
gbc-
ncfic.u
conlcquunf^alijscodtrahif.vndc.
^''';.';-"-;;:^'
,.
aUpop>di
>.Bcndcaii.st
cogrcgarct.f
hlios Ifrad
Fitii)tDri.<ia>
fancl'S rni^rcTipturam
rr^fiitt
a
'fOblcuru
WL.19-
t gCffltttit.
inudlutusliber:& e^pandit
illum coram
mc,qui
crat fcri
,
^^
X
. il..i>
popul
' nonccJ-i a.citur
figaWs, Ccntvfquc hojielupei
CorIj ludaoiuin vcl-
C
d
c
f
'...-n^i.iuiD eft'in'etcri teiUmento.
,

r

b
"
'r
"""'
f'""'"^'*'" c.TnVlte.i.infirmis.
d ,-, ,.u.i<iuam
for.s.
ntus
intus 6;foris,ct
lci
ipt.x
ci ant in eo lamcntationcs,
et
*^
^ suiK. h... MU. -i-^ni
luni Dci ic.ti.ncn....suibus<:ictu-
: Can.ale dominc cani.cum nouu.n.
ii ,sT"Sli''1>" (;''
*
'f"'"''
^"' """"' "
P^^""'*'" f""""""
'O""'""-
t carmcn,'-t
u.e.
B
lbid.103.
c
PfaLioj.a.
NHMf
t^*
ftciit gallinapuUos
fuo<ubalis,&cxtc
fioncmanuQfupc-
rarct Ifrad
Amalcc.
\f
ln itnJltlM lU.jO.
cipittiliilib.de
qno
inpl.
Incapitclibri
fcripiucftde
mc.In
principio.l.
Hic in
uolutus
cftqueoe
moptlcgcrcncmo
a^
crirc : nifi lco dc
tribuIuda,radixDa
c

^. n
uid:ncciotus
dcuorat fed in
capitulo,Non.n.ficn
potclt
vthumananaturatotos
huius
libriilKfaurosdouoict.
Grcg.PcrEzcchidcm pr^dicatorum
ordo,pcrlibram
fcripturafignatur.
* Thcod.Mctito
fupra
dixit.fi
forie audiat.aut timcat,
terroris.n.
plcna qux prophctis
mand.intur.
lamentai^io
&caimcn
&v2,intotocapitcfcriptaintus&fons
Ca
put
aut vocat llbros inuolutos Slcn Prilci
fcripta
monu
mcota fctuabant,
& Iuda;i ad hoc
vlque tempus
la hu-
iufmodi voluminibusdiuinascontincnt Ihipturas.
c intus &
fo.AW]
antc& rctro. i.dcfuturis & de
ptcri-
tis./'w.fintclligcntiafpirituali,vnde.o/uj;'/i.r./f.^p^ix
ab ;n/Kf.vndc.W... tis txflft
cf ins
pci-a ref''-j.-:irn
hr>i,.aciis.
/j.Grcg
Quiainuifibiliapromitiit&coelenia.Fo-
ris ,
quia
vilibilia
prx-ceptorum
fuornm re<^itndinc
di-
fponit,Terrena&
cotcmptibilia
,
qualitcr
vcl in vfn (int
habcnda:vd cx defidcrio fui^icnda
,
prxdpit.
Alia in cx-
tcrioribusaaiombus
iabct,&
qu?
foris
pr^cipif,patent,
Aliadc lccrctisccdcllibus.qux plcnccomprchcndino
pOtcft.vnde,s.Wi>'(.'ei
calumiuin fxlUru, i)ui pgis atjuis //'f-
7io,a
f/tt5.Codum.n.fcriptura
cfl.dc qua
nobis,
& fol fa-
picntia:&
lumcnicicntix &cx
antiquispatribusftdlae
cxcmplorum atq;
virtutumluccnf.Quod'ficut pcllis
cx
lislc-n'.iin "t tnicll.Rctcnt
fcti|)turat.
d ^v't .iitell.goein.
NICOLAVS
DE
R A.
*
r Et CCCC manus niif.';';^
tnim vidckat
imwjnam
vifione.
1
Inq.e.inuo.li./n/ii-iJ./jJ^^w^-Inuolutusrotulus.
h.quo
dtli^r>mr,qubd
futun contingmnu o^ijuiU^s
aJl
ijia pivpiyttia,
funt
howivihus occultiJ.
3 Etcxpan.illum
coram mcEt
perhocintelUgitur
ejuod
de
ditintetleHimeiiis
piophdj:.
Qui
bis adhucnclc!
tibus folis
aiii;
patcfccit.
d Lamfn.Q{Qf<
3
hisquiadpa'n
4
tiam vocantur. .
cut Samud & 1
5
lusplan'^cbani
lugcbatSaul&:
6 rinthios
quos
7
uarc
cupicbani
Z..-!;ff,rjfio.Ci
Vt
pcccata pnnias

Lege qu.-c
in hoc voluminc fcr
(ur\t.:>cindutciirdiivcjira,.3'>ioit
vellimthtaveJlrd.ELtUtii
Mijcr:
eficte &luv,ete,& h'tiulm'jdi.
j^t Rupcrtus.
Lamcntationcs
inhoclibrofcriptiA!
& carmcn,
& vse. Prms lamentationes,dcindecarn
quia.qui
fcminant in
lachry
mis,in
exultatione met.
ouiautcm nunclamentari,i.
pccnitcntiamaG;crcno
iilis va;,qui mittcnturinignemxternum.Quidaliu
tus libcr,quid
aliud tota
fcriptura
continet ?
'li
Hiciony.
Liber illc
qucm propheta
deliorat
,
on
fcrieslcripturarumcft.Inq.uibus&pcnitcnsplangi
&iiuhiscanitur,& uialcdiciturdcfperans.Nihilitar
i
gnat
Dco,quam
cor
impocnitcns
. Solu crimcn
eftq
i
*
vcniam conlequi
non
poteft.
e
rfrtmp>..Greg.Qualldicat,Vtdepromi(nonci(.
tis
gftidij
hilarefcas:cognorccqueinhocvoluminc
ptalunt.Bcifi
qui
lialntautin d-'iin vna domine in
feculj,f
cx
lapidepretiofo&
raundoomnesplatea:ciusftcr
tun&pcromnesvicoseiushallclu
iacantabitur.
f Et
Ti',q.d.Si
adhuc
pfenti i^culo
inheres metc:fi ;
nis
voluptatib
ddedaris.& amare
nopoteseterna.
dia
q audis,cognofce
var.vt ab alo
cxpdlas q diligis.
de.'/''
eui
(ictns &Itridor dentium, i^ virmis toiJcndmot:
~4~ Qui
erat
(cnptus
intus &f. yiucbutur emm!
txpai.jiis
cx
vtiMjue partejo ipiiis,in quo defignatnr
mu
COiitintf.rum.
5
Et
fcrlp CT^M.tranfmigratorim
& in
feruitute
exiftcn'.
6 EtC^rmcn.t.coiiJolationespaiiemer
tolcrantium .
7
Et
V?.
ludxorum in
lerujaiem exijientium, propter
txci n
vnitrabile
ciuitatis
propinqmm.
Ifta enim tria cvntiHtntiir i
libru,vtpaictperpr^di8>i.
M
1{..A
L I T E
l{.
I Eteccemanus
n!ifj^.c[u\a.
facra
fcriptura plena
eft fenie
t
tijs pluribus
& difficilibus.
4
iiuieiatjfioiusmtus
.
Quiafacrafcripturahabetcxtc-
C riusfcnfum hiftoricum
m.igispatcntcm,
& interius fen
fuin
myflicum multipliccm
& latentcm.
5
Li
ji.rip.eran;
in
co,c2'
r.fcilicct
poenitentium.
6 Cariiitn.
fupcmorurn
ciuui m.
7
Er
rx.i.poen^damnatorum.Adhxc.n.
inducirfacra
lcriptura.l.ad
confidcrandum
propria peccata,vt pcr
flc-
lum
tum
diluantur,& fupcrnorum gaudiavt appctanii
gchennx pocnalia,vt euadantur.Requiritur
etia in
dicatorcconflantia, ideofequitur.
tcce ctedi
fuciem tuam,
&c.
Rcquiritur
ctiam in
pri
torc mcntisdeuatio ante
piedicationem
,
vt ibi ha
quod
piedicado
eflundat,&
poft prcdicationcm.v
a.im
prgdicationis
Dcoattnbuat,idco
in
principii
iiiscapitisdicitur,.yf
.</.'!
/oiyi<crtwc?'c.
IncapitclCv]
ti
dicnur,
Lt
ajjunipjttme JpirtiuSyCff'!-'.
ct iiuUiui vucem lhi
lionts
rnagnXfOeneAitiii gloria
dornini de
lucojuo.
A D D I T I O.
J c.z.vbi diciitt in
fr^jlil.
Qui
cr^t
fcriptus
intus & foris- in
Htbr.to
babetur,znic
&
rctT6.'.J:iicdin:elli;^iiur dtprxten
fuciiris.il
autimdi'-'iiu(i'it'<i,& ioris,inttlligendum
ejl
de
interiurifcilicetfpirittiali,&
de cxtcriori
jCiUcet hijiortaki
Homll./o.
CAR 111.
a
T^Tdi.admc.Fi-
xli^ij
ho.
Comfdf.Grcg.Pcr
traCti
,
intdligCfid-
cft,prius
mandc, &
poft dcglutire potc
ris & alios doccrc
Come-
C A P. 1 1 1.
T dixit ad
me,FiIi
hominis
quodcun-
!t> ^lnl.bruhoc.
audituM.ses.
fNon dicit, bibe, oblcuia eniui fic aui
c i"
i'nus.
qucinucncris
comcdc. Comede vo-
a
1
r<)(l. 1 Q.
ri..s.uuraie,;ieiuft'.
e.
1. oiiirUe. Hicr.
ifi
antccomcdcn
n,
apcrtfi
voluiui
o-
ccicn6polfuii''i
lios liracl.Vnc^i
uid milcricor
i
colccutus.f/o"!'''^
quosviastKts,']^'
lumen illud
,
ct cuadcns
loqucre
ad n-
^,^
ad le
connji'
NICOLAVSDE LYRA.
Cap.
III.
"C
T
dixH.UiCConlcqnetei difcrihitur
UbrioHili tncorporatio
.L^p qua imelU^vur
metis iirclk^ii ,
qu.t pajcitur
vobi, Dei
u
iiO
ftcHl corpKS
c.hn
n/aterirli, frcf.ndu quod
dicitur peut.$.t.
,^
folo
panc vi.homo,fcd
in omni
vcrboquod
proa
orc
Y)ci,& Jtciihdum
Ijct
p.ititjthtti.tui
rjijnt
ibi-
'
'_
M O
H^.A
L
t
I Et
dixitadmr,Fili hominis.
l i E
l\.
2 Come-
2 Comcde volumen ifiud
&vadVs
loquere
ad hlios iftati-
''
quam
cnim vadat, ad
prxdicandum
rcfici
dcbct
p
135?/
tzccliieiis.
Cap.lll.
a
fsicut
pncfptum
cft. b
fCordts
JtS
ttu
lotur
'3.
B
Etape.Lxx.ApcTuk
Dctis.f.
quia ipfeapcruit ospro-
Athetaei&cii^auiteum.
,10. Grcg.Osaperimus,quandofenfum adintclligcatiam
acri
verbi
prceparamus.
Hieron
.
Apertooredominusciboslargitur,vtinitia
oluntatisinnobis
nt.perfectionem
catitndinis
a do- a
linocofcquimur.
b
oneft.n. voicntis
!q;currentis,fed
c
'cimifcrentis.Vel
tamen & currc-
; noftri eft arbi d
^^
, ^ ^
.
I
Ciba.Grcg.Qiu
jticsad os cordis e
oflriquafi
manu
prrigit
,
quotics
f
nbis intelleclum
serit.
g
C yentertuus.Grc.
fens.f. fecundum h
iild.yentfem rncum
deo .i. mentis affli-
doncmfcntio.Et
abi. Flmiinjdevt.
e.s
fi". a(jiije
vi. de 1
r.:ntc.rpredicatio
nfandlXj&vifce-
r;mentis
interna,
.iitentioreda.de
fcriumfandum,
k
hmilitas
adDcu,
pjvoluntasad
proximlim.
d
Ctw/>/e/>wr
.Hicr.Affidua
meditatione rccondendo
irhefauro
mcmorix.vt cum
populo
habeamus vifccra
nlaicordiaf,&
impleatur venter, dc
quo
Icrcm. rw--,
mmdo.rieii rn-.lolcv.

Thod.Ncmoopiiieturciufmodicibumfuiflc, qui
at
leafupcicipi
poncr,autcorporcconllarct. Qucmad
njum n. vifioncm iliam
lijiritu
contcmplatuseil,
ita
hncquoqucgcllum Ipiritu pcrcipit.
, C\ -iicutm-l.vtyic.Ouarrt
difUufau.meis plo.tU3,&c.Eta[ihi.
Il-iudomirndiiUiorjifHper
mel
&fuuum.Et Samfon fauum
ndlisinore lconis inuenit.
>> imd
cy.Grcgo. Quia
iili
dcdominofuauitcr.
loqui
nluerunt,qaicumpriuscordis vifceribus amarc didi-
caint.
Sermodulccdincm
nonhabet, quciuvitare-
n^rdet.
'
Vuit v,f/
(/.Dominus
poft
refurreaionem fauii mcl-
iWmedit.Etin
1'roucrbijsdcape dicitur.quamuis
hoc
inkbrso non
\\a.bciw.l^ade ai
apem,
i^ dntc
q^ijm',d^ ^fe
^<^Yi^'^^^}"*^f'-*i*nicanumfaaat,
cuiuslibjrihus
re^cs&im-
fe^
profannate ab it^ntur . Hoc fccerunt
Moyfes
&
pro

ptti
&
euangeliftae&alij
fanCl:i,vtquicunque
rcx fue-
riCuiu^cormmanuDdcft,dulcibusvtaturQbis .
Qui
otimplex& fine
lerpcntis
aftutia habct
innoccmia
-(mbarum.fimplici
fidccredat
atqjfaluctur,quiavbi
mn\\(\l3i,&dub,U
transfiguratfeiu ani^diis
luus. vid
quo
^^"^^ii^il^^tdtUb^smertcruisMuapromnieris^vmeitaq^cmfe.
,.!^'"'^r'''^A^^^^^"'^-"
'^''rpore
non cratcum
cis, me
cjiiuslanaitascorum
oiFcndebatur
uiiquitatc.
Hoc
wjitaciebatMoyfesprocul
acaftris multitudmis fii^es
tteukmvtQyi
cum funrct
ingreiriis,dcfccndebat
iop8
columna
nubis,& aabatanteoftium
tabcrnaajH.
JJ
g Wfw
vtr/;aw,r,QuimexpofitionefacrieIoquii,vt
aiiditonbus
placcar,aliquid fingir,fua
verba
loquitur.no
Dei.
QuiaritaliterquamuisquiprotuIit,fenferit&fub
aho
intellc(au,ad xdificationeni
charitatis,domini funt
^c
TAiitcrcomcderenon
potcHm.
vcrba
q_ua;dic]t,qa
I- tr j f-
' ^ ";;">.
cTAMtcrcomfderenon
poteram.
liosllrael.Ltaperujosmeii.&cibauitmevoIumineiJlo.Et
a
1 LX.V.OS tiium.
fMens. b
TLegendo limpliccm hiaomm
...
, _-l-l
- a
."^TLxx
vcteruus.Hiero.Mcntis.ntftna.
dixK ad me . Fii i
Iioi.s,
venter tuus
comedet,
S^^ifcera
tua
a
fP.a prorail^io
Mult.
n.legut,6c
vacui
t.ceJunt.Si.n.memcmelledum Ucri
vetbipercipiunt
in cordis vilccnhus feru.indo non
tcponunt.

".uijicji.ipiuni,
tcomplebunfVoIumine
ifto,quodcgodotibi.Etcomedi
'
a
Quia vilVcra niea
comprcucrat.
b
t Ktardicatioiif. Icjiiii in rnr,^,. r;^.; i i-
iUudjCt j:aaum elt m ore meo ficut t mcl
dulce. Et d ixit ad
..'(Oipl.
no_luntven,.-=.dte.
b
Tlmponit f.xnu.n .o
Vr.,mii,
cTT.nrum
me.hjli
hominiSjVade
ad domum
Ifrael.-S^ioq
ueris verba
>
<j"N..n tua. 1 Nun
eg-nt cjui
fani funt
med.co,fed c.ui .mle hai.eiit
mcaadeos. Non cnimad
popuIutprofLindifermonis
&
afq^Nullaexculatiof.bi.Nonfunt tibiba.ban
nomiingu.im eorum.bene
poteseisloqui.^^^
3

bfSed. Vna tib' d >mus'eiu3.
jgnot^ Iingu;,tu
mitteris,ad domum
Ifrael^ncqi
ad
popu
',i_^j:
e.ttr.ine.iab
eloquiolegs.
1 T
los multos
profundi
fermonis^&ignot?
Iinguar,quoiu
no
^.
,
'"'''P"'"5>iuemi,oncognouilc.uiuit-.lin....
eau.e,?obediuitm.hi ^
Tpoliis
audireiermone.s.Etri ad illos
mittereiis^ipfi
audiret
u
lN= cont.i.ier,s,c,u
a ....^crU,.. nnlur
,udire.Cui
fimile.CJui
vosrpernlt.melpcrnit. 1-Libetum
moniltatui
arln.t.u.o.cu.n d.c.tur.nolu u aud.me . . cauf*
d,qu:a.f. aHritalronte
dt,& duro
te.
DomusaiitirraeInoIuntaudirete,quia'noIunt
audire
|
a
Ti'er
impudcnti.im. fsine reucreui.a. b
TScilicet cordi.
.
"f""
^"";'"nt'ol'.farpe
fadfalutem vocati venirenoluetutit 7
me.
OisquippedomusirraeI,ta'ttritafronteeft,&duro
^
adhocfolumDeus
nobis
per
tctam fa
cram
fcriptura
lo-
quitur,
vt nos ad
fuum,&
proximi
amorcm trahat. trcpIeLCtur.
h
7<lequeadpo.rnul.
Acfidiceret.
Quid
loquar
de
populo
tpdulcciine
vno ? fi ad
diuerfas
temitterem natio-
nes,autoritas&po
tentia mea
omne .
,

,.
.
vinceretdifficulta-,i"SS!
tem .
Vtinamqj
tc- ficihs.
pus
efltt
quo
ad
omnesmKTurussiiE
nationcs &
lingua-
rum daturus
gra-
tias
, vt
praedicent
apoftoli mei,& to-
tummundum, &
diuerfitatcm lin-
guariim,vnafide,
meofubdantimpc
rio, faciiius illi au-
xj^^
direntquiprofun-
.
., difuntaltique
fer-
monis,nihil
habentesIudaicajleuitatis,fedgraui&foli
doinccdutpcde,&cijignota:fintlinguK,notfefideisut.
5<
Thcod.Oftcnditdifcrimen inter
Apoftolicos
&
pro
pheticos labores.IUis.n.vnius tantum
gcn tis,ex
qua
onii
di craiit
,
cuiufque
natiuam
linguam habebant,curaco-
mift^a
fuir,
Apoftolis
vero cundus orbis terrarum &om
ncs
gcntes
eommcndatcB
funt,fecijdum doraini iufl[lim.
Euntcsdoccteomnes
gente.5, qu2Binfinitashabebant&
diucrlaslinguas,moreTquevarios&contrariasleges.Ac
tamen
hiquib.multa:gentes,diuerfa:lingux, varip
mo-
res,o(Tinis
gcncris legescrcditsEfucre,orbem vniucrfum
ad
pra;ftantiora
inftimta
traduxerunt.quibus
vero effrse
natusiUepopuluscommiflliseft,hi
nrultosquidem
fu-
ftinucrunt
labores,non
dignos
tamen laboris frudus tu
lerc.
i e^
/;at/i/.wir,?>.a.fe.Deniquepoftea
mifit
,
& omnes
Aa i? e
pariter credidcrunt,vnde,c
coer.
arf^mw .A(o
imeni
Matt.sVb,*
tartcam
fidem in
Ifrael.
je
Theodo.Pcrhxcoftenditgentiumobedientiam,&
ipfius
Kracl
contumaciam,&
interpretatus
eft et
illud,ri
Jwti^iu
iitm .
aperte docens non
ignorare
fe
,
fcd
optime
noftc
ipforum peruicaciam
,
fimulquc fignificatiam
ca
voluntateaon
anaturaprofedam
k
.Attritafmntefit. Sunt
qui
non folu
laborarcprohis
mundani^non
fugiunt,fedetiam
in
laboribusquifibi
ncganturimportuni
viderinon
crubefcunt
Qijibufda
.n.prauis
mcntibus nihil cftlaboriofius ,
quam
li in hu-
ius nuindi laboribus non laborare
priEcipiancur. vhi
fupra
GL-cg,Q;^ioculpafrequcntiuscommittitur,e6minus i^re.^.b.
commutcatis animus
vcrccundatur,vnde , erotts muUens
f
meretncisfu^.i eji tibi,iion
eiubejcit.
a Ecce
C
NICOLAVS DE
LYRA.
''^''^^'a,^intHkx.tqmdfv{,nific.nct.
^
Uulii^
^^ '" '^'^'^ "^^ ^'^"^- -^"
1"" defi^naturfraui

arr^uu!)
'^'"^'""''"'"'""'
P'"""""^ Deo.licct
aiquando
iubcat
wST
'""''''"'
''''^''^^'?"''''''"
^*''"'^f'/i3'
inde
ji-
U u

'''"M'"''^
e it de
pumtione
iUorum , d
quos afjiutur
il
^muiic
conjequenter defcnbitur
prophet^ confortatio ,
vt
co'i!ia,ittr
procedat
in
ofjitio fibi
impofito,quia fibi promittitnr af-
ftHentia'diuini auxilij.
Et
quia
non mittitur ad
populum difianttm
miiUum,ncc
cxiranca
.ingiis,& jic patet
fententiavfque
ibi.
4
Et fi ad iUos mittcreris. Sicut
patct
de
"hlinmitis
qui egerut
fcnnncniiirn
ai
pr,tduationcm lon^e.
5
Domus autemlfracl
noluntaudirc tc.Cw
tamenfts
de
eadem
'^euie.
6
Q.iia nolunt andire me . ynde
C^ lud^i ad
pr^dicatione
Cbrifi^
fuerum
pro maioriparte
rebeUts &increditU.
7
Attrita hon.>.nretierentes
Deo,(i'
eius
mintjjs.
8 Etdurocorde.
fropter
obHinauonemin
pcccatis.
jc Et
laiptura:perlcctionis&oratioai.s
ftudium.
-'y^./ryijircwe,,(ccunduinillud
pjal.
u8
jfao:
Hunrn
dulcia
faucibus
meis
eloqniatua fiiper
mcl ori mec. Et
quoniana
pra:dicator dcbcteftcperuigil
ad
procurandumlalutem
animarumlcquitur.
Tom.4. Mm :?
1099
Glororcl.&
Nicolai
JeLyra
no(
..a... ?".sti:p!'r:K'vrAu,,opudorcfupcrc.
tur Hincdifcimus
quiaintcrdumgra
^Tu
umtn efto fcurui.qui.E<:ce<le.
Si'Xinpudcnt.c
cordcEt
ccccdcdi
facicm
taam vilentiorem
facieb corum
rciiitac&ciimlo
a
1 VI an '"(
lo,)Ui
.lu* meiiic
coej
ti. b^Qji
.nli.
b
,1Qaiv.l.5Conculc,.,.s
U-go.
,0.0,
au.o-.n. non .iment.
&vt filicem
dedi facicm cuara . Ne tiraea.s
eosneque
me-
ui vcl ;a-
tus aficie
eorum
, qiiia
domus
t
exafperans
eft.
.,Hicertc.bus.omm.n...5tl.c
lun. vc.ba ,,uibu> p.,.d.ucil..aie
=>";!'"'<". "^
. . 1 :..... i-..,,.,r k:..r>n.luin3uic.n.ouu nteleri
nem.10.
lUr.r.^
Eph4b.
Pfal.47.<l-
AUegorice
Pfal.tfi.b.
Mich.^.b.
Hoin.io.
Amo.4JiL
KoiB.10.
cubtuciirtrontcm
b
g, fionte
tuaduriorcmfrontib.eorum,&C
vt adamantem,
irOntC
COntCrCrC,
*: -- 1 F'" ,Oo,au.o..n.non..ment.
ncnollravcrccuii-
dia ,
& humanus
pudor
pcrtimclcai
infidiasxmuloru.
S.lSc'
i
xitadmTfiUhomini.s,omneVermonesmeo.ssuosegoIo
Sdia^.
& vt mf-
quor
ad tcairumc
in corde
tao,5<.aurib.
tuis
audi,&:
vadc
CCm , nC
pCr dclpC-
f
^
, taU in
c.pt.u.tatem.
f
T.m men.e.qtua. co.,^te.
b 1
.dc.t.^ ^^^ ^^^^
^^^^^.^
tnTiitr''"
'"
^
&
ingredcre
ad
tranfmigracionc,
Id
filios
populi
mi^S^o
aucris
ad
cos,&
dices eis Hacc dicii: dominus
Ocus: h torie
ICoide
'
,Cumfzpchotepe.i.ut..tanlmigntip..pa..
Jutit.a.i6..aiu,,&pr.lati.
confolat.o da.oi
i admon...on.bu.
'-'
V,'^^:^
5m inrntmbJun.
fpiritu
earni.
opeta
non
impleba.
' ^
b
TQui
alliimit manluctos.
fConuerruj d
peccatotcs
Babylonios.quali
poft tergum
yocem
glo-
ri!rdcmin...dicb>t,c.iiuslocu-lerulalem
1
v.fioprt.s.
audiant
&
quiefcatEt
afTumpfic
me
fpiritus,&
aud lui
polt
h
i
k
d jiunhti s tuls audi.
Vcrbadomini
au-
dimus dum
faci-
B
mus.&ficrcde^-
ximis
pra,-dicamus
vndc
iUttM
Jpf*
U
fnnt
aures eiut , &
Jolutum
eft
vinculum
Ungu^eius&loqn^haturre&K
,
e Et vadein-ir. Hicr. Dominusquoq;
venitad
populurn
ludxorumpatrcmitrcntevt
priedicarct
captiuisrcmif-
fionem in auo implctur
.
Captiuam
dixu
capnuitatem,
donadcdithominibiis.
f ^dtrariimi^r^ti.Gtce,.
Quiabonisopcribusin
pcruer
fa cadit,alerul"akln
in
Babyloncm
venit,vndc.
^uuLnr
mtusnonemzxtho.
Non tamcn
dctalibusdclpcrandu
cll.
Prophcta.n.ad
tranfmigraiioncm
mittitur,vndc.Vcnics
vfqjinBabyloncm&ibili.
g
^j/orteatt.Grcgo.Saepcdum
fubditoscorrigimus,
aUj
k
Et
audiw
pnH
me
poce,drc.G:cg. Prophcfamvox ma-
gna:
commotionis fequitiir
, quia poft
vcrbiim
pridica-
tionispoenitcntiumauditur.qui
autequah tacitiiupcc-
citis luisiaccbantfccuri
, vude , i{equieuu
in
jlcxihu, jm
,
HocPlalmitlacxoraxdiccus.
Ujijc^es fpe
>her4bimmr.
Et alibi.
Cunmouijf
a
^Qula
erubueiuot ine cotam ho.ninibu.. tertant '&
C(tntw\}a[i:
, CoM.ra
fton.cm_roru.n.
^ ^^^^ j^^
COr^ritkmcs
eius^
irr.Cnmprx-
i teriraindiuadon-n
ni animoreuolui
mus,
voccmcoir
mocionis
magna
pofttcrgum
aud
mus, cum futiira
meditamur cx hii
quxantcfunt.co
moncmur.
Hicro.
Quiafpi
ritus Dei crat iaci
tcrrcna contcm
ncnsrapituralpi
tu, &aiiditpoft
1.
voccm commoi.
nismagn.i: pr.-EU.
torumobliuila-n
& in fiuurum I
cxteden.s,vtinim
coru infidias
po
^ tcrgum relinqut
4
rct.
InExodoqui
quc
cum Pharac
&omniscxercituseiusperfcquebaturIfrael,3ngelusi
col umna nubis deferuit
pnora
caftroru ,
& veniens
po
ter"um,tota
noac ftctit intcr Ifracl &
Acgyptios.vtpe
tcruisaduerfariisaudiretlfrael,Benediaagl.do.alo.li)
4 Thcodo.Neccflariocommotioncm
lcniu
pcrcipi
vt mctu ftimulatusexcquatur
mandatum.Narratcati::
quempoftcommotioncmfcniiflc
(c aflerit. Bcncd.c
oloriadomim
dclocouo.Hocycroabiplo
Dcodoci;
5ixit, qui Moyfifupplicanti
vt (ciplum
mdicarct&a
enofccndum
pra:beret,'u
wc/,inquit,pw<tM
f">'
"
viuc: Dcindc
[nbiiCit.Ecceloci.scipi^d!ric,&ponam
temfo
j sitotteau.^JrcSiObxpcaum lUDauoscorn^uuus,...,
*'ui.i^w.i....v .^^-.^
.
-
forrieui^tur aUi nc2U"Unt.Vndc.T/u;/<f-e.
vr.am cttutanm,
met.fc^irs
&p>otcgam
te manu mea &vnuhs
poftm.t.
corriguntur,auj
ncgu^uni.vi
ue
j,
_ r;r,Lfm ,neam vidcre nm potem
. non
quod
in fa
firluptrduramhoplui.Sx^cz\ncm\Vi7i.
cadcmq,-
cuiitas
in
partccompluitur
, in
partc
arcfcit.dum idcm ,
audita
corrcfti
one
quzdam
vitia
corrigit
,
&
quafi complutus
in
parte
frudum facit .
Quxdam
autcm retinet,& quaU
in
partc
incompluta
ftcrilis & aridus cft.
C
h
Et
<ii/wp/)t.Grcg.Pra:dicatoris
mentem
fpiritus
aflu-
mitcum
timore Dci elcuatam a tcrrcnis defidcrijs,facit
alicnam.vt
fola
fpiritualia agcrc
hbcat.vndc.opcrcm/n*
no
cibum
qui perit,fed ijui pcrmanet
in ritam ittnani.
.Jt
Rupert.Hocapoflolicoordinicongruit.
Etafjurr.pftt
tnefpitiius. fubauditurinopusvel
miniftcriumfuum.
Sic enimdicitin
attibusapoftoloruraidcm
Spirituflan
tus.
Scgregatc
mihi Barnabam &
iaulum in
opus
aa
qucd
aj-
fumpft
eos.
i De
/ocofMo.Locusgloriae
Dci.vcl
fanda anima,vcl
an-
gclici fpiritus.Etgloriadominidc
ioco fuo bcncdicitur,
cum vcl ab clcctis hominibus, vel a fandis
angclis
auto-
riomniumlaussternacantatur. Ineocrgo quod
iufti
de
conucrtcndispeccatoribuscogitat,quiaeorum
vitia
confidcrando,
adcarnalesaaus oculum ducunt
quafi
ad
Babvloncmtcndunr,qu:
tamcn
pro
ftatu fiix rcaitu-
dinis.quiain
laude Dci bona fanaorum confidcrare nu
cicmautrmmeamvidcre
nm
poteri^
.
nonquodin
taci
pofteriora
numcn
diuifum fit-
fcdquiapcr
faciem
acc
pimusdminameflcntiam.perpofterioraverodiuinas
fpenfationcsacbcneficia,quxplurimaomnilqucgcn
ris in nos conferuntur ,
locum
itaquc
beneficcnnam;
cant,
propterquam
cum naturahuiulmodi
lit
,vtcor
prchcndi
ncqueat,abhisqui
digm
funt, quo
ad emstic
poicftjComprthcnditur.
5
Ruper.Etaudiui.&c.Idcmcftacfidicat.
Vbiadtm
riiiSpirimflanai,obcdientereuangclijminiftcmiins;
fus
lum,crcditumq;
mihi talentum
cepi
cxpt^ndcrc.a
aurcs audicndi habcrc,
& intcrno auditu
audirevoa
commotionis mas;na.',vocem,
& lamcntationc4upci
patria:
, totiufqi cuangclicscuria;
& m cclisconucru
lufpcnfa
mcnic,cum
adhucin terrispercgnnariscorF
rc, &
intclligerc prxclarius
cuangclioru
alas (acramcr
ruadinuiccmpcrcuticntiam.i.conlonaveritatistcltii
niareddcntium, intelligcrcnihilominus
vocemrot
fequentium
anin.alia.
i.lcgis
&
prophctarum
tcltimc
euangclioconlonantia.Hxcomniapoftmcaudiui.i
prctcnto
recoUegi.Er quafi qujercrcs qualcm
voccm
dicrit,
articu'atam
an inarticulatam,
in iUa magniu
ne commotionis,
pulchre
ait. Bencdida gii^ua
m'
quamdcfinunt, quamuispcrcogitationem
aiiointcn- ne commotionis,
puicnre
ait.
f
'"'"''"*
.^'"'T"
dunt,quafi poft
fc
voccnigloriE
domini Icrufalcm
.1. dc de
locoiautio /
.Non
quod
fola,led quod P""^^
ns^
loco fuo audiunt
laudis in commotionc
animalmm
audita
iit
rsai.
^ priiii
NICOLAVS DE LYRA.
I Eccc dcdi facicm tuam
valentiorem facicbus cor.r.
tX mea
affiftcntta
Uabotibi
conftanium CT
fortitudintm
ad denun
tiandmn VvlHuiatern
meam:\uod
dcftgnatm pcrfortitudmem
ada
tnaiitis&filicis.Q.d.Dabottbico'ift.;titi^mJiiftinendiomniaaduer
faintatUs&
verbis . Scicndum
tamenquod
vbitranslationo-
ftrahabet.
1 Vtadamatcfiii.& ut./ Hebrao /wicrwr. Vtvermem for
rcm
rupc
dedi faacm tuam.^
per
vermm
lecundum
eos in-
telli^itur hicfanguU cuiufdam
vcrmif^iuo finefonituinc:4U
J
laptdcs
in
xdifmo tempU
Salomonis,licut
diiiimfun
ibtdc'-
ra
patent
ex diBis
vjque
ibi.
. .
.
j
Et aflu
mpfit
mc
fpiritus./.
raptus fui
inlpmtu
aipcr
dum
qnod
lubdituy. .
. .
.,
H
4 Etaudiuipoft
mevoccmcomotionismag
er^^
i,
faaum
ad
conftrtrundH
dunnni ;>aburn.l. fp
dureip'Otl><^
^
^
tiam
ptrfuam alfislentiam,iUt.'i.
lommouo
'?"''"**^^^;(/<
^<-
defignabat rnagnituiincm
diuiu*
virtutisipjtpropl^ts
ItJl
Ezechielis
Cap.IlI.
11G>
Afiina
faciesalam
riiam mouit.i. vbi
primum
Dcus ho-
Anofaftusin
carne
apparuit
,
audita
eflangeliccElau-
liS VOX,G/ona
in
excelfis
Ded.
Senedida^loria.Gtc2,. Locusmalignifpiiitus
fuerutit
,rda pcccantium,(cdper
poenitentiam
locus
glorix
do
inini
fiunt,
& inde
uditurbenediftio
loriae
in laudem
(ieivii
priuscrea
^ris
iniuria
de a-
lore fxculi.
Miris
toperibusad
alta
^marus in
indijimtione.Greg. Libcf.n.dulcis in orc cor- D
dis
,animumcontrafeamarumfacit,
vtdifpliccatfibi,
placeatcrcatori.
*
Rupertus.
Parum fuerat
Apo(\olis fpiritusvocetn
audijfle.nifi
per
eundem
fpiritum
leuati.auderent ama-
ri
indignantefque
<
flizDeifupeilfraet,
AffliAionis
pocnitentiz.
b
irPlerunquein facroeloquioaliquid
obfcaii dicitur, vt Deo mir.ibUiti dif-
pcii(aiitciniiltip!iciirr cxponatur. tLucc inaceflibili
mevocemcommotionismagniE.Benedidlagloriadnide
a
f Aniiu<!,uliiclt iocu^
Dei,liof^itiumOei,vcl liLusqui dicic.Egoin patic&paieiinmc.
b
^^iupiacxpolitumelt.
TQuia
ex
ipfo
luftu
poeniientium
oriuntui virtutes fan^lorum.vttanto
tnagis
tn bono
pto
riciant.^uo lir
nequiuscgilTe
rarminctint
b
-
loficiunt,
vtani- c Idco fuo.Etvoceaiarum
animaliumpercatientiumaltera
ialiaDeifiant,&
^nis
& virtutibus
^defiderio ad alta
Mlent.
l Delocofu.Vade
Eccedominu!
.delofuo,&de/ce
fuper
exceifa
terne
5cdmoueJ}untur
mon
fuper
euttt,& tabe-
fm
yalks
ficut
cera
Mcie
ignis
,& ftcut
ata
qutt
defertur
in
a \
f oll.
incedcic
(pirituali
indignatione&fe-
uera amantudine,
qualem Spirituflan
ftus fefe illis con-
ferre
fignificas, ap-
paruitinigncnara
apparuerut difper-
^
titsBlingua;tanqua
ignis.
proindequa-
fi
qusEreres
quomo
doamarus, addit.
Manus.n. domini
eratmecum cofor
tansme.Ergoforti
tudo zcli
apoftolo-
.t ^^^*
rum.ipfaeflamari^P'^"?'-
tudodulecdini vi-
tiorum contraria.
g
Manusenim. Vt
poffim
nomcn .f.
Ipeculatoris accipe
re & docere
quod
'
didici.
b fT^:rtanicn!orum
f(^iapoftquam
in honotem vcnitvita
fan^orum ,vcneianclt
apparueianthominibus
elotjui.!
tcliamenioium.
c
Foft
pradicatlonem prima
comulotio eft
plangeie
mala
qui fecimus.poft
vo-
cciii vcro alarum iSciotarum lecunda
eft.inagno
fletu
quatrcie
bonacocleftia
qui
audiuimus.
ad
alteram,
& vdce rotarum
fequcntium
animalia,
& vd-
,':,'' . a
fltetum.
b
^Ad maioia.t.adquz pizdiratot pioficit
dunifenfusaudientium ad Dei de-
fidcrium
prouchit.vnde. R.iuoseinsiiicbii,ins,itiuli'plicagenimina
rius &c.
cem commotionis
magnx. Spiritus quoqj
leuauit
me,
&

TConftantcm
tcnuit. b
!Lcuaius,& alVumptus.
cfIntellc^fla
indignatione
Dei,8 fignificationem
vifionis
mentepetttaftans.
d Hominis.f vnde Ifaias. De nofte
conlurgitfpiiitus
mcusad te Deus.
fNon faiistcitur
propheta fpiritu.fedcorpore.quod
de Abacuch
Ieg'tur.
afTumpfit
me :
ctabij
amarusin
indignationefpiritus
mei.
^
a^Filiusperqucm
omaia. b
fyuj ait,Sincme
nihil
potcfti^
lacere. De
quo pec Moyfen dicitui,
"fo
'""^'""^'"'^*'""'"'* ^
r.cuaboad coclum manum meam.
j,
ttn.raluatore a
pa-
h
Mlnuscnim
dominierattmecum,confortans
me.Etvenl
^
tl
,
eXCella terraj l
HScilicet.
f Fil.orum. Animatrm fanftaium. TScilicet.
^
>a<i
mnteique
com-
aj
tranfmisrationem adtaceruum nouarum
frus;u,ad
eos
^
mn funt , & infe-
^ ^
^
rira vallium
liquefadia.
c Etvocemularnn am.
Vcl
vnumquodcunque
animal
aks fuas
collidebat,vel alterius vicifiim.
Vna.n.noftraru
v|tutum,altcram adperfedionempulfat,vt
verbi Dei
f(intia,& mifericordix
vil"cera,&
omnes fanfti fe vicif-
flifuisvirtutibusadproueftum
mutuisexcmplisinci-

tJ
t,dum
alter miratur in
altero,quod
non habet in
feip

fimdefupcrioresfibiinuicemarbitrantes.
Hocergofa
c
Deus in cordibus hominu m
,quod
in
regionibus
terra
rm.non
vniomniatribuit,fedaliudalij
.
Nifi.n.vicif-
fii
mutuis fruiaibus
indigerent , communionem adin-
i:emnonhabcrent.Sicergoomnesvnacharitateiun- gesDci,vnde
San5l'.is
ifraeldomino prirnitije frugumeius-
Pri-
gntur.
' . r ^
d
Setjuentium
animalia.Grcg.Qviiz
in fandoru m
patrum
vacognofcimus, quid
in
fcriptura intelligere
debea-
nis,quoruni
nobisaftio
aperit,quod
in fuis
pradicatio
-
jiiuspagina
teftamenti dicit. Leu^iuit
me,& afjumpfn
. Ba-
:
laiperprophetixfpiritum
elcuatuseraf,quo logepofl
fuiracognolcebat,fed
afllimptus
non
erat,quia
mcnte
arrenisdefiderijsnonfeparabat.a/>^a<trw, Quanto
.
Jfldicatori dulcc
fit,quod
intus
videt,tant6 inamantu-
ditm
vertuntur,qua!
foris fuftinet.Vnde./
multafapien-
. tuidta
indi^natiu,(J
ijui
afjponitfaentiam.apponit
&laborem.
t
Et
abij. Quo fercbar
,
vel fublimis
impctu
fui
fpiritus
feJbatur,cupiensirequo
dominus
impcrabat.
f Amarus tn
mdignatiunt.
Gtcgo.Dc
Achaz
quoque
dici-
tuad
prophetam
.
T^ome
humUiatum uidiiti
.AihaT^coram
fr
Wfgiturnoninducam malum in dicbus euis Vnde col
"gur.quomcdo talis amaritudo in lanclis Dco
placcat
qumittcre Deum
timent,
fi fic
ei,
& in
reprobo poeni-
te(iaplacuit,&ineoquitimebat
amittcre
pracfens
fc
cwm,&
quomodo grata
fit
fpontanca
afflidio
pro
cul
pi
neisqui placent.fi
hoc ad
tcmpus placuit,
&in eo
qidifphcebat.
^
Mani4s.Grcg.
Nul

lus.n.
hocextotocordeproDei amoreagcrepr.-Eualet,
nifieiusanimamSpirituflandusaflumpferit.
Ad bona
quippe aflTurgcre perfede
non
poflTumus.nifi
nos
fpiritus
&
prxueniendo
elcuct &
fubfequendo
confortet.
h Et ve.ad
tranjm.
Grcg.In prophetis
ficut verbis
res,ita
Honj.ri.
nonnunquam
rebus verba
exponuntur
, vt eorum non
folum verba.fcd & res
geftae prophetise
fint,
vndc.
(^eni ad
tranfmigratiunem
ad aceruum
woi7./i-.filios.f Ifracl
quorum
patres
multiiam
mortuierant,de filijsaut
plu-
F
rcscrcditurierant,
&adfertilitatembonioperisperucn
1:10.2.9,
turi.vndcaceruusfrugumdicuntur.bonai.n.animaBfra
...AC
mi cnim
Ifraclitxcrcdiderunt.gentesfccutaefun^.
^
Rupertus.
Miro modo
tcmpus
infinuat
quo
Chrifli
Apoflolos
virtute armatosad
praedicandum Spiritus
mi
fit,diccndo. Etveniadtranfmigrationem,adaceruum
nouarum
/>-/<^(w
.Quo.n.anni temporefuntaccruinouarumfru-
gum.
tcftanturduopanesprimitiarum,quiinPentcco-
fteoffcrcbantur
.
Spiritualitcr
nouas
fruges appcllat,qui
perprxdicationem Apoftolorumad
Chriftum coUeai
funt,ipfa
die
aduentusSpirituflTanfti.rran/wJ^m/oBe?
vo
cat,quia
credcndo in Chriftum
,
captiuos
fe efl!e confite-
bantur,& tranfmigratos
in Adam . .Actritum
nouatumjru-
gum, quiconfepultigranofrumcnti Chriftoper baptif-
muminmortem,
dcincepsinnouitate
vita: ambularc
ccc^cn\r\t.tuxia
fiuuium Cl7oharj,c[\iod noftralinguagraue
fonat,habitabant,quiaquotquot fupcrnae
lerufalem me
mincrunt
,
grauitatcm
mifcras mortalitatis
triftcsprse
o-
culishabcbat &
flebant.iuxtaillud.^^wpfr^Mw/wa Baby.&c.
i .^^^atfrwMw.Thelabib
Hebrxum,fignificattpsquono-
ua frumenta vel hordea
congregantur,& poft
famem &
p^^g.
pcnuriam
antequam
tcrantur in arca
fpem
ciborum ali-
qua rcpromittuntjitalfracl
paruus.&rcnuisquafircuiui
fcens
, ortufq;
de terra ludaici
popuh
femete
^mittebat.
^ OHarens
NICOLAVS DE LYRA.
'*
^,-^P!"^"^^"q"eleuauit
me &
aflump.m.
ideji,
dedit
'
jimtm
&
confiantiam
exequendi
mandatum diuinum .
JtJubdHur.
^
^iMj.l^oknsobedire.
I..^'^.^'^usinindignationefpiritusmci.7'rooffy<f7/r;fwwi
y
"''^'po/"</'
rnei a Deo a <ditam
,
quia
diaum
efi ,
licet
"^iuinumdukefitaudienti
inquantum
a Deo
procedit,
ta-
rne
ratione alicuius
confequevtis potc^ effe caufa
amaritudi-
nis.
4
Manus.n.dominicratmccumconfortafnsme. Quaft
dicat
, Licetjcirem
me
miffum adpopulum
rebellem
,
&incredu-
lum
,
tamen virtus domini
affijtens
mihi
,
dabit mihi
conjlantiam
eundt.
5
Et veni ad
tranfmigrationem.f.arfpopH/M? qui
de ludM
tranfmigraueratinBubylonem.
6 Adaceruum
nouarumfrugumadcosqui.
Secundum
Tom.4.
Mra
4
Glof.
ord.
&Nicolai
de
Ly
ra ir o
1103
X Marent
In meHo f.Hicro.Thcodotio.admirans.vt
{lu-
A Dorem prophctz.iniquitarcscorum
ccrnentis,exprimc-
fct. Aquila, quicfccns,vt
nuamuis
in mcdio corum tuil
f mcntc fcparatum
Ic oftcndat.
^ ^ .,

Scgo.
Mocrcnscompaticns
mifcris
ficut fcrru
pnus
liquatur
vt cum
fcrro iungacur,
vcl
quia
domus
Ifracl
exafpcranscft,
ncc
pcrfla^cllaculpam
agnolcit.
Moercns
intcr
gcntes
fedcr,
f
Vt fuff.
tuljJk,
aiiihabitat
iuxtafluuiumChobar,&
fcdi
vbi illi
fedebat,
^
'*!'
'^^^Vd ersu
vidcr Joloie.nih.lque
coium in coBfcientu haberc. qu
in
il.jj
debet
coirigcte.
rtaS?o(fcn'
a
&
nia-nfTibireptemdreb.t
mcerensm medioorum.Cum
^
datquodloquivc-
>
^utcm
pertranriilcnt
feptemdies,faaumeltverbumdni
^"'c^mautm,
per.
c
admc dicens.Filihommis,fpeculatorenidedite
domuilf
t
D
tTO aifjrw
^ Ncprrfuir.as logu.
quod
nuu audiciis.vndc.
/ncl.i.abo in
paraboUm
an.mcam
tran.
GrCgO.MlflUS
ai"'"*- "x^
a^i,m inpfaf.p.opo.im.
adprxdicandu
fuc
''^''*'"'- '^D"'"''
rat, & tamcn
fcptc
dicbos mocrcns
ta-
ccbat, quiaillclo-
quivcracitcrnouit
qUl
laLCrC UIUH.U
j^Ninmoticcopuii'
"uu
'"""',i"
. -
.
^
B
Quoddam
n.nutri
^ ^^^.
.
r^ [mmus
in
iniqui
tate fua
morietur:fanguinem
aut
SSlcnt^^vn-
f
e lus dc manu
tua
requiram.
Si autem tu annuntiaueris im
Acjmpustacemi/j

^{Wqx-^q^ fueritconuerfusabimpietatefua,
&a via
tempHS loqi*endi,tZCC
l
*
, ^^inetemorinur.quiain
caufamortisatecontrad.citur,
mortiiocuificon-
'*
tra^icis.adiuiigetis.
^
fua
impia
:
ipfe
quidem
iniquitate
fua m6rietur,tu
autem
animamtuamliberalli.
Scd&ficonuerfus
iultusaiuftitia
H.m.rr.
Esoi4oJft
diprius,loqucndi
poftcrius.
Si
pro-
phcra
fandus qui
miffuscftadloque
dum tacct,
vt rcde
^^^^
loquatur ,quanta
culpacftnon
taccre ,
quem
neceauas
loquinoncogit.Taccndoergoloquidifcamus.
c Fdihomms. Hicro.Speculatorcftquifemper
inalto
nat.vtquicquid
vcnturum efl,longeprolpiciat,cuuisvi
ta alta dcbet efle &
circumfpeaa.
Grcgo.Prxdicatorem
fpeculatorem
vocat.Cui.n.alic
na cura
committitur.fpeculator
dicitur,
vtm mcntis al-
titudine fcdeat,
& vocabulum
nominis ex virtute adho-
T/f/icjn/^wc.Hicro.Duofuntimpij.fiueiniquijVtl.xx.)
tranflulcrunt. Vnus.qui
nihU
auditaipccubiore,6cir
fua
impictate
moritur,cuius languis
dc
fpcculatorism.)
nibus
quxritur
.
Alrer,
cui
(pcculacor
annuntiat
, 3c illf
contemncnsvitio fuomoritur,
&
fpcculatoraculpac^
alicnusvndcint.
a^rfidicatarujtiscompatiti.r,
qoiafermo
Ubentetaeci-
ligimUS
dominun,
pi.urquiacon,_,.a,.._ntcorofcr.ur ^ , , ^
jj^^
^^^^-^
^^\
minari,&diccrc
Moriemotitri!
,
vt
ueitatur vir a via ,
impia,&
viuat.Qov
minatio.nnon 1
homincscfl.fcd:
pcccata.
ncc in i
qui
conucrtunt;
a
vitijs,
fcd
qui pi
niancnt.Magni
qux
dilirrimcn
tacerc Dci fcrn
ncs, veltimorc,
pigritia
vel adui.
tione, vndelfaii'
Vxmihi
qfia
tacui.
^ TheodoTcr
bilis , & horrot
plena
commin
tio,idoneaaddc'
rendoseos
quir
xime
lapidci
fin
incfFabilis auten
plat.ptopo.
bfFilio.
. -.
^
racl:&
audies
t de orc meo
vcibu,8cjnnutinbis
eis ex me.
d Sidicente
me ad
impiu
morte morieris ,
non annuntiaue-
risei,neqilocutus
fueris,vt
auertatur a via fua
impia,&
vi
^
afQiiimeruit.
bTNonlua. .
c i^Non
mottc co^pot.s
imb smmi, ou* admoninone tiu
fcrapcr potuit
viucre.
qua:per
commii
tione
bonitaspr
monftratur. Minatur.n.iufto,fe
ab eo rationcs cxaftur
nifiiniquo
mortem minis
przfignificct.
J
Rupcr.Magna&formidabilisncceflltas
fpccul
rum.quam
fcicns vnusillorumPaulus.dixit,
Nafic
gclizauero,non
efl
mihigloria.
Neceflitas.n. incut
mihi.Ve.n.mihieft,finoneuangclizaucro Magnaid
& iufta damnatio In^xx
,
qua; (peculatorum vigila
clamantcm,quantum potuit,audirenoluit, (cd&f
titudineicaeat,
ocvocaouiuiu
iiwiii.iwov/ ..-.."
no ,
^
^
r i-.
nis trahat.Speculator
in alto dcbct ftate
per
vitam,vt
pof
cuta eft &
longe
a fe
rcpulit.
fit
prodcflc pcr prouidcntiam,vndc.
In montemexcelfima-
fcende
tu
qui
f4w.Si.vt(ubicaorumvitam
tranfcendat ,
&
terrcnisanimumnon fupponat,
&tanta tafta eorum
(ubtiliusvideat.
,. , ^
...
, ..r. Grcgo.LoquideDeoquietc,&vahd3e,&libcrxme-
koqmsoco
jijgQ^^nde
j-^^^
^y^e
adfeneHras,l
tcrrcna
cura
viq^ad
facerdotcs,vt
ficut fcnefttiE claufa:,lumen
fubditis effun
dcrenonpoflaut,
(cd obmutcfcant
ab offitio
praedica-
tionis.
, /-
. .
d si dicente me . Nec fubicaus ex
culpa prxpofiti
morij
tur,nec
pr^pofitus
fine
culpa
eft,
quando
verba vits no
audiens ex
fuaculpamoriturfubicaus
.
Impio.n.mors
debctur,
fedeia
fpeculatore
vitx via nuntianda,
&im-
pictas increpanda
. Si autcm tacct, impius
in
iniquitatc
fua
mor.quia impictatis
eius mcritum fuit,vt
dignui
no
cfl^et ad
quem (peculatoris
fcr mo ficrct ,
fcd
ipfe
eum oc
Q
cidit,quitacendomortitradidit:
e
sanguinem. Gteg. Sanguinepeccatumdcfigantur,
culp^pr^pofiti
i\
tacuerit,imputatur,
vndc . Liberami
y4*ijjjjiHj.peccatis,(oilicct,carnis.
f siauttm t.at^.Y^no
(untquedcbctannuntiareprcdic
tor,fides& opcratio. Impietas
adinfidelitatem
pertin
praua
via ad adionem
. Debet
crgo
ftudcre . vt
pn
ad
pictatem fidci,poftmodum
ad viam
pertrahatacli
nis.
g
Tu aiitem ammrfw.Hiero. 5"? cuius
opus exarferit
dftrinv
patietur.lpjf
wnemfalims eritfic
tamen
qir.ifi pcr f.ge,vt pro
tur.f.
vtrumfpeculatorfinecriminefit
mortis ciusi
perijtan reus.Opus
enim
magiftri,falus difcipuli.
h Std& fi conntrjns. Sicutduos
impioslegimus.
numquinonaudiuit, &perijt, altcrumquiaudr
& in
ncquitiafua perfeuerauit
. Sicduo iufli funt.v
qui
non audiuit &
perij
t
,
altcr
qui
audiuit
,
& con:
fus animam fuam (aluauit. Notandum
quoq,- cpp*
"^
luKu
NICOLAVS DE LYRA.
j^
hebr^os nomen efi
locifeu teritcrijfic
vocati, forfitan eb^fruges

ibi vebciter
matwejcebant,fecudum
alios hic notatur
tempus quo
E\echid
venit
adpopulum tranfmigrationis
,
quia
fecundum
eos
tunc erat
tempus
m
quo fruges primitiu
in accruos
congregaban-
tur.
1 Et fcdi vbi illi fcdebant . '".
manfi
cum eis eo modo
loquendi
quo
dicttur,Deut.
i
.g.
Scdiftis in Cadcs multo
tempore.J.
ibi
manfiHis.tt jubditur
duratio hu us
matifionis.
2 Et manfi ibi
fcptcm
diebus moercns in medio eorum.
j.filens
a
rcprtlmfioni
corum,& marens
pro
malitiaeorum.
3
Cum autem
pcrtranfiiTcnt fcptemdi.
Hic
cotifequenter
arguitur ET^ethulis jiienttu.tt prim6arguitur,fecund6,ponitur,ibi
Et iiCii cf\.Circa
primum arguitur per fimiUtHdinemJpcculatoris
quiad
hoc in alto loco
conJlituitur,vt
denuntiet ciuibus
pericu

veniens
fuper
eos
vtfibiprxcaueaiit,&
adexcUandim tosfi
1 '
pigrefcant
&
dormiant, vtficfemper fint paraii
ciuitatem deji
f
rc,&
fic qui
omittat
aliq'4d
de
vjjitiofibi impofito, dignus
t^
"
nitione.E^j^echiei
autem i rat
confiitutus
a Deo
fpeculator jpin
lts,&
ideo ex
ojfitio
tenebatur malos
arguere
de
peccatis
vtpa
rent,(^
bonos monere vt
perfeuerarent
in bonis,ne ojjenftm
Ui
currerent.Et
quia
nimis
tacuerat.f. perfeptem
dies,ideo oficiK
'
fibi poma taciturnitatistqua:
debttur
prxlatojeu fupet
iori,ji fi'
''
gligcns
in
argutione peccatorum
ci)m
fubditur. Sanguincn:
U
tem eius demanu
tuarequiram.
Confequenter
oliendtu
'
bi Itbcratio
fui,ft fecerit quod
in
Je cJi,cumfubditur.Si
autcff
l"
annunliaueris
impio.&Jeqmtur pojiea.
1
1
fil>
ho.fpr.de.
&c.
Qui
autcm
pr^dicare
debcat
, fequi-
tuncumdicitur.
t
:>t
dictniej&cVbi
oftcnditur,^
dcbet
pr^dicare
viiia,
admittendum &
fugicndum,
&
virtutes,adt)rofcqi
J
dum,& conferuandum,&
poenas,
ad timendum
&
-
cauendum,&
pr^mia,ad
defiderandum.Oftcnditui }
tcmprcdicatons punitio,
fi fuerit
ncgligcnsinoffiu
'
bi commiiTo^cum diatur.
fSt
Ezechielis.
CaD.IlI.
^
i!;\iisca(icrc,& flmagiflrumhabiierit
ad
mclioracon-
A iria.Bona
igituropcraiiid;gentalTiciiioprx'ceptore,ne
vl hf^Tusab
optimo
curfu
pcdcm rctrahat.
^, Theo.Noniimplicircrdixit,(ipeccauerit iuftus,fed (i
scrfusftierita iuftitijs fuisA
feceritddicium,hoceft, ^x
j-idareflaquain
clcbat,via,
inalte-
r;n
mfus fuerit,
nn
beatus etiam
i;;uid pcccauit
&
nxima
commifit
fanora.non
reli-
0,
f tamcn
viaqua
iredcbat,
fed cum
IIO^
Quandomgrcditnrad capriuosfdequib.
ditumcft,
q? D
inianiant &:
pcrfequantur
euni forti
manu
) indio-et, vt
poilTt
refiacre .
Quando au tem
cgredi
mr in
campum
'
fit
lupereum manusdomini,
finecuiusadiutorioexireno
poterat:fed
non additur
fortis, quia
ad
videndamgloria
domini,nonadpu-
. I^Qj^onftatimmorietut.
b
TH|f
ro.Ne
plaiiam viam
inueni3t,&
Ijnguidum intellieat & dict
Connerrac i :
^,
mca,d'mi
configitur fpina
p
r ... ^o"'""f'SsluminafMmnimi:a,d'mi
configiturfpina
luakceritiniquitatem.ponamoffendiculum
corco:
Ipfe
a
TCulpa tua.Cij-iuere potuinct
fi
maglfter
docuiaer
*
b Antecafum
vig,l.Tndumenimerat,necadret j, .
_
"
, ""='-""""''giJTnaumenimerat,necadret
monetur,quia
non
anniltial^i ei.In
peccato
fuo
morietur:
. _ . IBietiibutionis. j
^fuui.
b
Qa;=' "<:'"'>&
noluilb_eirerolicittis;nprsdica.ionr.P.wrepsemindamnatione.
gnam egreditur.
*
Thcod.Crcbri-
us vifione
afTequi-
tur, vtad
verbimi-
nifteriQ
ftudiofior
reddatur . Et illud
nosfcireopus efl'.
edcbat,
fed cum
-
"
^''"'"**''^""^"*>-='''roiicitus;pdicauonr.p.wrepsemindamnatione
nosicircopus clt,
ndiflet&iapfus
b
^^
^^"^^^^in
n^emoriaiuftitigeiusquasfecrt.Sanguineve
^
peeasquidemreuc
'rfurrexir,&id&
.
a
TqL>icuftodiredcb,iiai. b
f M,repeccu,?
iationes,
quarnm
e(t.furrexir,&ide-
it( fccutus eft.
a ?onatn
'jfh .Greg.
Qia
.f. in
quo
of-
feJerat,poenitere
ji(iuit,contemnen-
fiionit
Deus vbi
V .
j
'
lE"'",'"'*m.girtroeget.vnHi!:Sapiemibus.Vinr,pen,ibusdebitorrum.
modum
pofllt
hu-
ro eius de manu tua
requira.
Si aut tu
annuntiaueris
iufto,
t
niana namra
pcrci
-
.
r, -11
aTBeneinmunio '>
f
jn coeio.
pcre,
ab his
qui
ad-
vtnopeccetiultus,&iJlenopcccauerit,viuensuiuet:quIa
modumpuramcn
^ ,\',Q--".g.M^notuo
TAnnunH,m'o.
^
tC fucrint ,
pOtUifiC
annutialti
ei,6<:
tu aiam tua liberafti. Et fada d\
fup me ma
t
confpici , ficut tan-
a
1Q.uiafedifbiillifedeh.n,
b
Ta
luJaca.Tquia ingreirus
fuerat ad
tranf.oigratione n
^ dcm hiC Ctiam
prO
^b,
in medio.f.
cap.iuorum
gl^ci.^m
De, viderinon
potetl. j
phcta, qui
annis vi-
a
1<iujafedifbiillifedebant.
c *Hiero O'
grt.UUS irapingat.

-nieroQ.is,biinmedio.l.C3piiuortimglori.TmDe,
viderinonpotctl
Pfcamm
qiiippe
^
nusdni,&:dixitad
mc:Surf;es ceredereicapuAibiloquar
qod pcr pOeniten-
^
lubeme ,,o..,iao
iogred.tn.-
&
cgt<d,rur.,.d.^i
cum
,?den,ibus,quia
fta.Lm cantiu, on auire
po
Ml,ffu' ti;n CitiUS nOn dC-
r
"
r: r
^

IGentesquilongelaiequediffu*
lc:r,autpeccatum
^
'^^"'
-t-nurgens egreflus
su in
campu,&
eccc ibi
gloria
dni
^ciSfcaufapcccati,
aipeccatum
eft &
pocna peccati,
aut
peccatum fimul &

cala&pocnapeccati.vndcMoyfcs.
H<'dumcomplcujunt
paiaUmorrhoruTn.EtT)7i\iid
inquiti^pponeini^uitatem
'
.
fuff imtjuitatem
corim. Et
aliuspropheta:
Sanguisfanxuinem
'
KffM.peccatumpcccatoadditur.Paulusquoq;ait:ffiw
plifitpucatafuafemptr.
loanniquoqueper
angelum
dici-
WS^Qttiinfordibm
efi,fordefcatadhuc.Et
hicquoque:
SV fecerit
miit.oonamoflendic.corameo.Q.
d.
QuiapOenitendo
no-
lujvjdcreiam
vbi
impegit, iuftocum iudicio deferens
,
pdam
ci vbi
grauius
impingat
.
Hoc autcm non cft ad
txjcatum impeilcre,
fcd
apeccato
non liberare. Sicut il-
IU: iniuraho cor Tharaonis .
Obdurare dicitur
Deus,cu
ab
inurationc non liberat.
Non.n.cor
peccantis
obdurat.
b i non trmu in mc.
Grcg.
Hoc nobis maxjme cofideran
dracfl:quia
cum mala
committimus finecaufa ad me
mriambonatranfaaa
rcuocamus,quoniam
in
perpe-
fftioneraalorumnulladebet
cflcfiducia
prxteritorum

boorum.
csiautm. *
Theod.Duplicem cnim lucraris
vitam.tibi
&lli.Illecnimtuisadmonitionibuscffugietpcrditionis
b:athrum,& via: lufis
dignum
fc
rcpcriet
exitum:tu au
'
laareddendis
rationibus liber eris.
^\surgtns
.
Grcg.
Scruata
varictate hiftoris diuina elo-
'
qlaahquando
ex loco
caufas
defignant.Sicutcu ,Moyfe -
d(j:endente
de monte
populo Iuda:orum in
campeftri.
bHlexdatacft.Ezechiel
iubeturin
campumegredi.Ali-
qundo
cx
tempore,
ficur
pridicantc domino ludsis di
ciiriHycmscrat.Dominusergoin medio Ifraelitarum
aorophetam locuturusdicit:
'^^rederf
m
camp'im,-jr
,hi lo
q'*rteiurn Prius cnim
prophetisgratiam ludcxdigna-
dSft
"
^*"^' ^
P^"^'^""^ '"
latitudincgentium
'
c
^greiere
in
ww.Hicr.Non in vallcs
c6fragofas,n6
in ni
pq)r:Eruptas,fed
in
campl latitudine
, qua; poffitgloria
.
drcapere. vnde
Apoftolus
Corinthiis
?D,latamim& vos.
Quan-
NICOLAVS DE
LYRA.
tt tu a.t. li. Ettdtm
ofhnditur
(ibi
de
negUgentia
&
diligen.
"i
monendo
iufios
vt
pcrfeuerem
in
bono,cum dtcitur;Scd &fi
cciuerfus
iuftus,&c.e^
patet
Utera.
2^Etfa.eft.H;c
conjcquenter ftlentium
prxdiaHmpimitur.
Vri-
^cumpr^mutnur
diuinaappariiio
ftbifacla^rum
dicttur:Et fa
"citiuperme manus domi.&c.
3
i>urgensegre.&c.
i^uaft
diceret.-lllicm
quibtu es,nonfmt
digni
E
Moralitef.
fionis
experietiam
ccpi(ret,ftatimtam5
caditvtcontempla-
tus
eft,
&
gratia
in-
digetexcitantc
Greg. Egredere
m
campumfixttz
te fcilicet
pofitos
corri-
ge,&
abiniquitatecompefce.ibigloriam
Dei
prsdicator
videt,quiatanto
largiusdoarjnxgratiam
percipif,quan
to fe in iaborem
prsdicationiscx
amoreproxiniorum
extenditDecampo autem ad domu
rcddit,vt in
hisque
dicit
qualis ipfe
fit,etiam
agnofcat.
Si.n.bene
Ioquitur,&
non bene
facit,
adcampum quidem loquendo exit,
fcd
femetipfum cognofcendo
domum
redirccontemnit. In
medio
domusincluditur,quadoperfpiritusgratiam
ad
difcutiendamcntisfux
fecretarcnocatur,vtapud
femet-
ipfnm
in Deoanimus
quiefcat,&
percxtcriorcsconcupi
fcentiasnondifcurrat.vnde:
TolUgrabatum tuum,(^
vade in
Natth.o,a.'
donntntuum. In domo
poft
campumprjedicator^claudi
pr.Tcipitur,vtpoftgratiamdo(arina:quam proximis
mi
niftrat
,
ad confcicntiam
redeat,
&
fubtiliusdifcutiat,
ne
dchisquaiforis prxdicat,
interiuslaudcmquxrar.vnde:
A;o lini. alnni
parcicipes
tui^dc
quib.f.dicitur.
^heni
itiftrre- Prou.y
.<f.
xerunt
ad^icrfum me,&fortes
cju.eiterunt
animam we-Jw.Dantur ^^'^ii-i-
fuper
eu
vincula.qtiia quanto magis
fe
difcutit.tanto
am
pliusagnofcitquantismortaUtatisfusinfirmitatib.liga- ,.,
tus
{it.vndc-.Deftdcriiim
habens
diffolui,& efje
cu Chrifio. Et Da
lc^

Uld
inqait,i^taudiretgemitHs vmcdatorum.EtlcrcCircum^di
Thren!.*c
ficJuitadiierfHmme,vtnonegrediaryaggrauauitpedemeH.\nmc
dio eorii non
egredietur, quia pp
duras metes
auditoru,
a
bonisquoque
obmurefcit.vnde
fequitur. Etltngua
tuam
adhxrere
fa
iam
pa.tuo
.
Aliqii
vcro ctiam contra refiften-
tiunii
linguasprjedicatium
corda
dominuszelo fui amo-
risafccndit,netaceaat vnde fubditur. cmw autem.
f Et
eccl.ibiii/.d.Hicr.Qazm anteambulantem vidit,&
clcuantem
fe,
& intcrdum ftantcm
,
quia
iuxta fluuiuni
huius fsculi Chobar
(qui
interpretaturgrauillimus) glo
ria
videbatur:quod fignificat
omnem huius mundi
glo- F
riam
pr?terfluere,& gradum
ftabilem non habere. Glo-
ria autem Dei ftans &
perfeuerans,
cum ftat
prophcta
in
capo, videtur,qii3e
m medio
captiuorum
nec ftarc
pote-
ratnecvidcri.
^ a Et
itigni
vidcre
gloriam
domini tibi
apparentem , cumfint
rebelles
&
ini.rduli.
4
Et
furgcns egrcflus
fum in
campum.i(/^y?,
ad locum
foli-
taiium
lccHiidum Deim.tndatum.
5
Etecceibigloria
domini
ftabatquafi./rfa7,w;/jo imagi-
nariafimilisiUi,qux defcnpta
tli
primo capite
dc
animaUbtis,&
rotis,lirmametito,&
fcdent&fuper
thronum
adrepr^fcntandum glo
riam diuin^
matesiatis,
J Et
t
\l'^^mm
autem.
Oftenditur ctiamciiis
prsmiatio ,
C
J^i-ntdiligenscumdicitur.
T
^'WMr.Sequitur.
Le?r'""'"'T'"-
^f
^"f^niam
pridicator aliquando
'coetatumulmpopuUiUbtrahcrc, vt
poflTit
Jibcrius
contcm-
/
contemplationi
vacarc.
Seqnitur.
5 Surgens egre.
in
carnpum
ejT ibi lo. tecum. Nam rcuelatio-
nes diuins
frcqucntius
fiunt in
conlemplationis
folitu-
dinc.OfeX z.c. 'Jucam eam
infolitudinem,^^
loqnar
adcor eiws.
Etquoniam
aliquando prjedicatioimpeditur
cx
fuperio
ris duritia
ncgando
liccntiam
pracdicandi,vcl
datam im-
pedicndo.
Idcofubdimr
t
Ecce
A
1107
Glof
ord.
&Nicolai
de
Ly
ra
11(8
ifa t cecidi h fae-em. Grcgor.Quia quamujs
homo ad in-
AlclliecndarubUmia
lcuatur,
cx contemplatione
tamcn
.. n m icbns Dci.infirm.catcm
fux
cond.t.on.s mtcll.s.^&:
qiufi
ftatum
non habct.
qui
Ic antc Dci oculos cOc cinc-
rcm
&
pulucrcm
vidci.
b
Etjta.me.GlC^ , cib eentiboi
b lpr^m.ieftgfniiba.ippiruit. quptiustecleaiiludoiumfpuim
HOC in CampO
dC
! B
icua-ntcdecluauit.
.
. . , n-
nwv.
1" "
K
c
^Vifa-gloria
d
tSuntrm
-'on.imfrrre non
fu^inen.
>_:. r ..:4;
iuxtaflumenChobar,etcecicli

.let cadenicm.
g
Eccr data
fuw f per
t
/J"!: Grc%.\n
Aavno
^rcyp\\zu\\ii
^
tur,
quoniam
ab
ipfo liiogcncrc
ludxa
fidclistribulat
ncm luftincbit
pcrlccutionis.prcfla
vinculis doloris.
h 'Et
noHfi<c
tnmcdio
co.Quiaadcorda
prauoruiTipr
dicatio non
prcucnict.
a
ftabat,quafigloriag
vidi
lldco.
iVtltu.r
1 f Leuauit b
Q^i
humilitei Mcui.
iSnpr.
.a.
Heb.1.
prophctaagitur.qa
enamclcaisgcntui
SpiritulVan^iS
da-
duscrat.quicosal-
furacrct&priusfa
b in
f 7t"^^
c
rupcrVMcsmcosSlocutusefttTiihiAd.xit^ndmerTngre
fupcrpc^cs.i.bona
d
dere^&induderein
mediodomustu?.
Ettunhhois,ecce
Opcra
fclidarCt.yn-
C
iM'--.fcti"nt,.cu.aqu,prxmd.n.ur^_^^_^^^^^^^^^^^^^^^^
io,nibu.-,.men obedien, cft.
f/.Si"X
"
g
data
funt
fuper
te
vincula,
&1
igabut
te in
cis,
& non
cgrc-
EtUcmtu (dmthi.
h
jj^cris
in medio
corum,&hnguam
tuam adlia^rerefaciam
1 faciem
mca.lEt
ingrcfliis
eft in me
rpiritus,&
ftatuit me
,
rvt inbonoorerequili
iuwt
pcdcsex
rrftiiudm^^lbrcin
,os
a
1C,
t i.ii<- rA.tumu
Grcg.Sccundumhi
i
ftoriam
obedicntic
cmplu
nobis
pcr
k
prophctam
tribui-
tur.quimodohuc
l
difcurrit,modoil-
luc:& lua: volunta- m
B
tisarbitrium
fcm-
pcr
ad Dci
frangit
'
^''/rXe.Grcg.Dcmcdiopopulicxitprophctainca.
^'
''"
pum.dccamporcditindomum,vtpr^-dicat.oquxlu-
5xx faaa
cfl,egrcdi3tur
in
gcntes.qu.b.fidc rcelcns
rcc-
piat Iud^afpir1tual.sdoanncedona,qua5
antcamihr.
TEt.ndule
m medu,
.wnu. ..i.Qu.a
Ant.chnfti
tempo
rc ab his gcntibus qux
in infidclitatc
rcmanlcnnt ludsi
1 i,A.;. nrrr-oitionibus an-^uftiabunrur
. vndc:
CQi,,.. i^:iobl'irgationciiidignatione indgni.
i Et
lingnm:
adhje.f>ciiipj.t.(
tunc inftantib.
probis pridicato
fcientiataccrec
pcllitur.iiti///.?.,-
aUh^rere,&{.M\(]
do
pro
vitio
pr,-
5 cantis,aliquanc
t
vitioaudicntisli
trahiturfcnnor
dicationis:aliqi
4
doproauditoi
5
bonisdatur fc;
doftoribus.etir:
t lis,
aliquando.
6
ptcrvtrofqueiu.
iicandos,
aliqua
diar,
5(^qui qu
iercir,quiefcai:c|
uia domus
exafperans
eft,
10
Afoco.
nalato tuo,&
cris
mutus,nec
quafi
vir
obiurgans, quia
dS
1 a 1 1 mpus
nccndi 8c
tempus loquend
.
r, ^ xiar-L-

ncanaos, aiic
mus exafperans
eft Cum aute locutus tuero
tibi,aperiam
7
^0
pn vtrolq
*
a
f
Autc. b ^LXX.QmincrcdulusclMncjcdulusfit.
iiMcnte.
^ nJidoS fubtral
tuum,5rdicesadeos:H?cdicitdnsDeus.Quiauditau-
^
k QuiadomHse^
mindi. b.^Corde. ^Non
reuocetin
cxcniplo maio^um.
9
C)
A
Tantian
tudinis
funt,&
;
traDeum cont
tionis.vt obiurgantcm
audirc non mereantur.Ex
qi;
tet.vbi fucrit multitudo
peccatorum,peccantcs indi;:
efl!c
qui
a domino
corrigantur.
l Cum autrm
lo.fi'.ri. Qnia
Enoc &
Eliaprazdicantcni
ex
lud^is qui
in infidelitate
rcmaQfcrat,
ad
cognitior
vcriratis rcdibunt.Tunc.n.velut inextrcmo os
prop!
apcritur,
cu in
prcdicanonc Elig
& Enoc a ludsis ad i
redeuntibus
,
prophetia
de Chrifto
fuiflecognolcicur
m Qui
audii
audiatylj qui quiejcit.
Hicro.Sccunda
Aqi
cdilio.Ji
audit
audietur,&
qiu reliquit relmquetur.
C
cat. iluihabet
dabitur
ei,&
quinon habet,etiam
quod

htre
auferetur
ab eo.
ff
Theod.H?cifemlibcram
mentis voluntatcmdec
rant. Tu enim communemomnibus aftcr dodrinam
docens voluntariam obedientiam fuisverbis
appor
Qui
vult
obcdiar,& non obedicns
qui
cotraria f;
tradicat.vnufquifquc.n.prometisoptioneprgm
Greg. Q^ti
audit audi.&
qui quie.q.Si
enim
quie(cit
a n
lo
opcre
,
& non
quiefcit
a
praua cogitatione, ap

quod
dicitur: yidtrunt eam
hoJ{cs,& dtnjeruntjabbd
Grcg. Qni
audit verba
veritatis,
audiat
idcft,
peric
rct,quamuis
vidcat alios
ncgligcntes.vnde: 2\(o/< maU'^
in
malignaniibus,&
c,
Qui audit ^iM.Hicr. Eiufdem
fapienti?
eft,&
tacerc &
qui pro tempore ,
& dare confcruis cibaria in
tempr
vnde Ifaias ad
populuni
non
credentcm,
Tacui.
7S(.
conucrhduris pcrfccutionibus
QHornam
datum
ijigentlbus,&
cmtaiemf.mtlum
< ak.^bunt
menlt
^V^tde^&vZ'^^cro.Q,i.Q^^\^
roboratus cs
afpeau
dominicx
maicftatis nihil t.mcas.fcd
rcuertcre .n domu
tuam.vcl
ad ncccflitatcs corporis
vt
qu.dam puta.ir,.n
fi-
cnum futurcobfidionis:EtquomodQ
Kaiasdifcalccatus
& nudus trium annorumcaptiuitatem
& nuditatem
po
^^"'"-
puli
nuntiauit: ita&tuclaufusdomo.opereipioprophe
ta.vicinamobfidioncmIerulalcm.
f
t tu fiii /ww/mj.Hiero.Quod
in domoclauditur.quod
liKaturnon cgrcd.tur
.fcdintcr
multitud.nem captmo-
rum fohtudincm
carceris
patitur
,
obfidion.s lud.ciufn
cft.queclaufa
Icrufalem,&
circundata
abexerc.tu Chal-
dcorumnuUum ex.repermittct.Hxceftolla
dequa
lerc
m"ias
loquitur,
& Ezechicl in
fequcntibus,
m
qua
carnes
populiconfumuntur. ,
.
,,
* Theod. Pxdotribxinftardommusvelutiathlctam
-,
qucndam prophetam
vngit
,
futuras
illi calamitates
prx-
^
diccns.& moleftiasquascxhibituruseftpopulus.Suft.ne
xc tamcn iubct
atquc
filirc.quoad ipfi loqucndi
facultate i^mpir tacibo,
du ic dominu^ ^
Qiii igitur
ob multitud'n
Concefliflrct:& vbiqucaddit,quiadomus
irritanscft.do-
~"- *- :--j -
ccns non cflc eos mttucndos,qui ablque
mctu Dcum ir-
ritcntalpcrnandi fiquidcm
funtiniqui.
g
Ecce
'
nTCOLAVS
DE LYRA.
^
I Et cccidi in facicm
mcam..t
bumana
fragilitatead
diui
nam
pnjoitiam.
2 Et
ingrcflus
efl in me
fpiritus
,
&c.. contuUt
mihifubji-
Hendi nnutcm
quam
ex me non habcbam,&
fubditurpana Jtlcn-
ttjprfdiHi
lum dicitur.
i
Ingrcdcre
&inclu. Fbi
ponitur duplexpena.Vna
eji
reclu-
fionis
&
Ugationii.vnde
fubditur.
4
Data funt
fupcr
tc vin.&
liga.tc
in
cis.f.famuli
tui.Volo
.n.(}udd
(ic
te
fucijs U^ari.Siii
eliJuUtraHio
locutionis,cii
dicitur.
5
Et
linguam
tuam adhaEterc faciam
palato
mo.ytftcut
nimis tacueias
p op,n uolu>itate,{ic
inuitus taieas ex
diuinapote-
flate.
Et
Hia
caufa
non
exprimitur hic,fedfuppomtur
ex
pr^diciis.
.Alia autem
caufa exprimitur,cum
dicitur.
6
Quia
domus
cxafperans c(\.[.populu^ tum.q.d.Vna caufa
tuM
ligatiohii
it
jubiruBionis ioqueU
eji ,
vt
per
hoc ojlendatur ,
^
nonjiut digni
tua
focietate ingrcdiendo
&
couerfando
cum
eisiT^ec
euam
digni
tua dodrina &
rcprehenftoneyidco
tua cohabitaiio cum
pcccatorum tacuit,quia
vidit
aliquospolTeconutrti
quibusdicitur: Quiaud.
aud.
&c.
Apcrtoorc,nonpio;
voluntatc,
IcddominiiuflSoneloquitur adpopuium
<0
Cap
cis,&
aUocutio
ttmpore cornpcteniifutiira,nonJict
vis
jecwm
'
rum merita,fed
ex mea
tmumgratia. ideojequitur.
7
Cum aut locutus
fuero,&c.
Hando tibi
luquendi
facui
8 Et diccs ad eos.^.fa
q
]
intuir^am
tibi.
9 H^c
dicitdo.Deus,qui
auditau.5"ecnrfw
quoddidt
i
Sal. ijtud
nonponnur
hic
quaji irnpojitum E-T^xhieli
addui)!
populo,Jed pojlquam
domiiiHS dixtrat li:
ApcriamoStUUlV
dices ad eos.f.ca
que
tibi
itiiungam,don,inni
dixit
E7^ecl)ie!i
ditionem
populi
diiens.
10 Qui audit
audiat,
&
qui quielcitqui.. aHquidepo)

te
audient,
it. bis tuis
acquieicendo , (2 aliqui
quiefcent
ah auii ,
verba tua
repellendo,&
de
ijiis
JubdituriQan
donius cxaf

raj^S
cft. Secundum atios vero verbum
eji impofitum ET^echid
'
diceduM
populoinperjbna
Dei.
Quj auditaudiat./(/cv<,(ji '|f
audire
audiat,&
qui
non
vult,dimittat . Ei
e{i
modns
loquena
r
liws
quigrauiter
&molelii
portat
duritiamaudicntium,idcofu'
j-
m.Quiadomuscxafperanscft. j
4
Cap]
hlOi<^.ALlTEB^ t ErismutiiS,necquafivirobiiirgaTis,f]uiadomus,C^c.Qiii''
tt Eccedatafunt,&c.idc([,prohibitioncs praedicationcm mcn-impcdimentum vtrumque
tollitur aliquandc
^
impcdicntcs. Impcditur
ctiam
aliquando
ex
populi
raa Dci ordmatione .
Scqmtixt
: Cut/t autemtibi locHtusJbf*
hua.idcofcqnitur. aperiamoituum,&c, \
t
Eris i
HOK>^\
IC?
Ezcchiclis
Cap.IlIL
IIIO
A D D I T I O.
iwp.
^.vhi
dkitur in
poitilla
: Etaudiui
pofl
mevoccm
cciniotionis.
U( yox tiiog>'-^
coniniotwnn
vjdetur]i^nipcare,(jui.
a njcayiia-
.mqutprofhet
fucnii
in
pr.tcedentihHs
) eiidata erat maxime
JlMjs&potoitu
: vvde declarans
qhodJatiJ>at pcr
illam yccem
/a^f.Bcnediftagloriadominideloco
Cuoujiue
vnbapro.
nhi-i pi<imopiopojito auaptai.tur
,
quia
de hnr/nmtact' delfjca
'-^
C A P. 1 1 1 1.
ferincarnaiiuMm p^nprik
dlcitur : bcncdida
gloria domini, D
e^
quodftqiiinir.
di: loco fno.
cciriponiict
huu
(jUod
diutuy Mi-
chtcix.x.a.d' har nr ttria : Eccc dominu.s
cgredictur
de loco
fuo,(?c dcfcendct & calcabit
iupcr
excetfa tcrraj . tt
nora,
quod dtxifprupbUa.
Et audiui
poil
nic VOCem.''0 fwjm dixit
a^teme,' ec coram rm
^vttriHueici
quoa
bc>icd'cla
glorja
doniinide
qtiiloqufbatiir pofl
eum trat ver/tura co trndo
quo
hannes dtxit
loan. I
.rf.Poft mc
vcnit,qui
ante me fadus eft.
fi-^//i7^/'o.Grc^.
Qiiafidicat. Counnfccquid
fis^&
fi
fupcrtc
cleuatu.s,diuma fccrcta
conlpici,<:.
ttufiliho
Hiero.Mali ctfitolciarur.iiibitocrrruunt,
&orumpccnasintirmi confpiciunt ,
ne
culpasimitcn
tuindehicludse
de^latiolubiungi-
tu)
licro.
Hoc
qno-
a
qufignumcftobfi
diois.i-'e'f--Sym-
mihus aperfm
la-
}tcriliim
vel aba-
cuiijincuiuspulue
b
rclilentgrammas,
idc!,lineas gcomc-
fri<adio
fcriberc.
vrjoquidani pro-
baccomctriae
fcie
d E:
pji.arir. Grcg. Quibus
mun fundamcnta
quatiun-
tur,lap!desdiflb!uuntur.Hacdefcript!oncfignificaturvr
.
bis vicina
capriuitas
fub
roge
Sedcchia.cuius
1 1 .
anno&
^**'?-*
ipfccapruscn,&
ciuitas.Poflumustamen dicerclatercm
in
fuggillationcm
Ifraelis
accipere, quia
in luto & latere
fcruierit Pharaoni.
IIII.
Siucvrbsquam pii
a fTerrrniim ai.HitnrfiT,.
tabat firmiflimam
Ttufililiominisruinetibilitercm,&
^
^'^"P^?'^^^^}^'^}
mcl
C A P.
a
f
intenEa mcjite
qualitatemeiusconjld-riiid
3 r' ^b
ix vitnin i*i
. F Cordc
poiies
eum cora tc :
8<;dercribcs in eo
tGaudialupcrna! paliij; ^tuii
3
i;lcl'f>,proHc:cnriaaniii,a:qin:
lenMtiones Cc^ui-rMr Tnnfitffce.
ciuitatcm lerufalem.Etordinabis ad-
& lateri
fragiLfli-
i
mocoparatur,qui
4
ad
tac^umaquxilU
cofoiuif: vt
dequa
5 dicirur-.Nuquid pc-
6 tra
duriflim.-i,
vclut
E
7
dcicrti efl mons fi-
licSion:vertaturin
latcrcm,qui
inuda-
tionc
Babylonica
.1
I'
'litJ .do.
uerfus eam
obfidionem,^*: ^dificabis

f<^bu5vtbs claudiiur.nequis
cxeat. b
5^'<^8
Tctrcnis f
cogitaiiunes.
c
^Quo
foflir
coinplentut.
d 1 Colledaj
malignoiuni fpiriruum
infidias de^
x.Kf..'^'. .-. I
monltrando Suntenim
quid.nr
Hbi
co^nsta vitia.
nvyuy, ly .v*. ..-...
tiai',a:tendcnt-j$cp
c munitiones:
6^comportabis aggerem,
&dabis contra 8
corrupatur.
vndc:
lelii
cxploratores
a Miiiiumcut.Mi^. o
^vii
a
iMiguU
...ucntia.
p Vopteieaaddncet
dii-
ic^i^^^^^^
nutquiterramde
d
cam
Cattra/&
pones
arietes ill
gyro.
Et tU fumc tibi
lO
rninusfupervosa^Has
fCI-'erat,qU0d gCO
e lltam d.>mni
indJaubilcinnullispreciciusfle.x'o;!ein:Nuiiienimfeitodurius:Hecponitutquali
II multiS
&fortesO'tt
-^x!-; nr/M-riiim
murus tVr/cu^ vt o(t; n^jtur ciuitJ ;n b- -ui
confrin'.;endj.
b rSiauditor
coir??! nolucnt.
cft.nZacha
quo-
f
'
urtagineni
terream
,
et
ponss
eam m murum fcr
35
!
.
qU|angeUis
habet
eccnetricum
calamum ad mcticndum Icrufalem.
* theod
Ipfius!crula!cmobfidioncmdclcribcrclubc
tuinlaterc
autcm fit
dclcriptio proptcr
incolarumdc
bilktemquinonaEdificaucruntdomum
fua,fm
fapica
tct
iUum,rupra petram.lcd lupcrarcnam

Quare
vcne
rutflumiiia&defccJitpluuia,&
fiaucrut veti,&
irruc
jindomij
ipforu.6t
cccidir,&
fuit ruina illius
magna.
-
Grcg.E^cchiclmagiftrorumlpecicmtcnet,
Dodlo-
tquippc
idudi fibi laterem
fiimunt,
qua
Jo tcrrcnum
cauditoium
vtdoccanr,apprehendunt
.
Qucmlatete
canilcponunt.quiatotaillud
follicitudmis intcntio-
..cuftodiunt. In
quociuiiatcm
lcrufalemiubcntur dc-
rcDere.quiaprxdicandocurantterrcniscordibus, quan
-.
tatfupcrns pacis
vifio.dcmonflrarc.
"
b ftord
.Grcg.
iTtedicator obfidioneordinat,cum
pcr
latli adinonitionis vcrba
fingulis virtutibusquazvcl
qu)usmodisvifiainfidiantur,oftendit.
5rcg. Dclcripta.n.lcrulalemlntcrrcnocordcprcfum
pt<lupern2Bpacisamore,tentatioacrior infurgit.vn.
Fdi
actitns<.dJLruitutem
b iorxoaraatiirnain tuam aittutaiinnes.
c
^iKstioftfs.Hicr.Qu^malamunitacontramcntem
ve
niat.vtvitiafub
virtutumlpccicleabfcodant,
&c in alto
fe
(lendant
pcr imagine,cum
fint in imo
pcr
actioncm.
d Ec
gts ^fiy>i'^rurri.
F.t
po
nesarie.
Aliquando
cnim
Gngulaviti.i
hincinde mentcm
fcriunt,
quce
in
gyro
a
prcdicatorcpo
nuntur.duinolknditquamblandeluxuna
percutit.qua
aljjcrc impaticnria occidit,
& huiufmodi.
e s tu
ji:
*Theod. Docctur fore vt
prxfens
Deus 3c
qu.-ccontraH'crolblymaficrent,iTitucnsoia,
nullacos
prouidcntiadignetiir,fcd qaafi
muro
qiiodam
fcrreo
cocicitus,ncqucccraercqua:
fiantncquc
fibi
fupplicates
audcre videatur.
Hecautcm,inquit,f.icito fignum
dans
hisqui
obcdirc
tcnuant,& didis
recugncntpl-r
res
ipfas,
Grcg.Fcrrum
fortemetallumeft.In
iartagmccibus
fri
gitur, pcr fartaginem
ergo
fcrrcam,
fpiritualis
Cfxli for
tis frixura
fignatur:quidoiCtoris
animam
frigit,quia
val
decruciatur,dum videtinfirmos xterna
deferere.tempo p
raliaquxrcre.
vnde :
I>'<, infir. c?
e.i;o
nun
i',f.qt;sic.
&e. Ita
i.Cor.n.g
lauUiscontravitiaardcbat, fcu Virtutum alimenta cx
fua aftiiclione
parabar,
f
fefpo.
.iw.Grego.
Vtfi
audireisquidoccturnolucrit,
doftor tamcn
pro
zelo
quem
cxhibct rcus no fit.vt fccii-
rus fit in die
ludicii.NuUum Dco maius
facrificiu,quam
zclus
animarum.vndc:Zt/irfo.(a.('to.w.Indepr9Cipitur,vt pf^j ^g ^
fimila
olcoconfperfain fartaginefrigatur.i.mundamcs
per
lanfti ardorem zcb
cremctiir,&
charitati mifcricor-
cd.7.c.
dia:
mifccatiir.quiE
in
confpcdu
Dci ardct & lucct.
4^
Et
NICOLAVS Dt LYllA. CAP. IIII.
!
TjT
tu
^'i,Voitquam def( ripta
ejt
ojjuij impujiuo,hit tonfequen
j^terpointur impofitiexLLktio.Et
diuidititr
iuduaspavtts:quia
praoponnur
ciuilatts,&
populi
lie^ruHio. Secu> Hj
diliruciiunis
rao,c, i^.Trirnauahuc in
duas,
qutapr:mb
dei itntiaturctutatis
&'opuli
txieminium. Sccundo
vtfirtur
&rtrntdi.mi,'
.1.^.
Vri-
tncidhuc in
trts,quia primo
d cia dellruclio
pr{dicitur,f
cudo mul
tipx
abominatio in
lerujatem ofienditnr,
c. 8.
rtrtiofcripturaad
fr>ofitumreuertitur,r.^.
Vrimaadlm dtuidttur in
quatuor:quia
prio diftrtbitur
ipftus lerufalcm obftd'o.Secund6,populifm
vajia
Map.yTt(ti6,ierre
depopulatio,
i
ap.6. Q^arid,ditl.t vafiaiionts
'>^'iraito,c.y.VraJi
ns autem
caput
in duus
pai
tts diuiditu

:
quia
P<ydefinbttur obftljio
(i'iitutis .
Secundo,exljOi fequei^s oppttf-
I"trms,'bi:Et tu lume.Vrima adhut
inauas:quiapnm6 dcjcrt-
Oiir
obfidiaiiis rnndits.
iecund6,captiuiiatis vJintq-iitatistem-
P'>>bi:Et tu dor.Ci^-fa
primum
diciiur.
*
tttu
fi.ljte
modus
loquendi fi
cqucntcr
fit
E-^^chieli.
Cuiusra-
tiJcn
afjjgnant doHores
communiter.f.nf
txeleuotione conternpla
I
M
R^.A
lT~T E
l'(.
1
rt^.io.qui
dc terra
formatur,propter quod pcr ip-
uncorpushumanum
fignatur.
'f.^tf/j.qu(glccundumfcnfum monlcm
fignatani-
nr.m
rationalcm.
Igiturin
latere lcrulalcm
dclcnbitur,
qandoantmacxiftcns
incorporc pcr ptxdicationcm
con-
tionis
obituifrereth
r humaiM
Jragilitatis.
1 Su me
ti.liLf.ttudum.vt pojjint ibipret^ahi figur^,
3
Et
po.cu
m. VI vtdtas ibt
dihgenter
&aitente,
4
Et dclcri.in co.'.?V/ medio li s tiuit.item
Lerufulem.
5
^toc.i.'!
jtitbei.
6 Aducriuscamob. /c?Vcw/fW.
7
Eta;di.mu.<.
dijtrtbes ftmilitudincm
turrium
lignearum
,ex
qu.iri'>njiini-niiute
videi tnr ab extvailia
qu.c
fiuntin liuitate.
8 Et
compor. ag.
/.
dtjcnbtsporiatotts terr^&liv^norum
ad
imfl

diitnfniatJ.
9
Et da.con.eam
C3.i.defciibesacies
armatotu
oppugnates
ta.
10
Et.po
d^nci.ii'
fti
ibts.Sunt autern aiittes
iigna
viUina in ca
Ariete.
pi e/
iiuia,ttm
qntbi:S irnpi
llitur murus ad
cadendum, &licvidc
tWtijtod
itlcLier erat jatis
magntis ,vt pofient
in eo
dcjciibium-
nia i,ia:tamcn in
paruisfigwispoJJMnt
muUa
dcjtribi injatispar-
iii,fpacio.
1 1 Et tu fu. ti. Vcr hoc
dcftgnaiur^ quod
Deut ad
tnifcrandum
tion iel;ji(iri
it!'iat-'ryi
fii obltlJam.
^ Et
contradiabolum \ututibus mumtur.
5
tt ./
di.aiiAtrf
eam obii. i.
ordinandam dcnuntiabis dc-
monum
impugnationcm.
7
Eiudficbisinu.cr t'jmpor.aggi\l*^:r
ifta
fignanturvaria
machinSmcnta,quibus
diabolus vutur ad rationalcm
animam
capicndam.
t
Et
riir Gloford.&NicoIaideLyra
ni-.
aeg,,.
b Eirirf.rmi.Hicro.SubPhacca:fiioRomcl,xqu,re
cnauit
in Ifracl
annis. o.
pcrcuflb
Phncca
hl.o Manahe
Lmino
fuo , Thcglathphalnafar
rcx
Aflyriorum ccpit
Ahion&Gabcl,&
domirni Maachani
& lanoc
& Ccdcs
ratuspridinam
rcccpitlibcrtatcm.
Fiuntqucafct
Qnno
Darij.vfqncad
cxrrcniu Airucti
annum:ann
& mcnfcs
4. qui
additi
fupcrioribus
annis
2^4.
f:,
annoS
5X9.5C mcnfcs.4.
SiniUra;
partcsdclcgantui
li.qui
finc
tcmplo
& notitia Dci in Samaria fuit. D
Indx
qui
in
.
tAliqaandoreufriuj rg-ndo.
b TH:ero.ScueriiMisindiciumcl>,fc:cimJucu
illud : Vulins autem
doininirupcf
facicntcs in'a,vi |irr,1jtdc
eira ire
nof;in
corum.
oc lanoc
v.<cacs
ao.n.n..up..
w...c.uc., . -,.
,.^...-.^^.-.
-.-
^
-^
&Afor&Galaad&
a
rerumintcrtc
& interciuitatemr&obhrmabistacicmtua
Galilza & vniucr- a iL|uei.,tentat.onjiiicu.uniitiinoaendf,vtquanioiiind.oi,
unto
yigiljntiot
viuat
lhali?iTranftlit
ad eam:&
erit in obfidionem,^
circundabis cam:
Signum
^ucm^^^n^ir
i?
""
cft
domui
Ifracl. Et ni^dormies
fuper
latus tfium finilti
um,
"' ' ^' "'"
5iponesiniquitatcsdomusIi'raeliiipereo,
numerodie-
i
j
.^ ijclt, lip'>ta'.><t tipl.uiiaieaicotuiu.
rum ,
quibus
dormics
fuper
illud : & t aflum *.s
iniquita-
tem
eorum.
E^^ro aucem dcdi tibi annos
iniquitatis
corum,
numero
dieium trecentos
&
nonnginta
dies
,
&
por-
tabis
iniquitatem
domus Ifrael . Et cum
compleue-
l'frael Otcx
filius
Efaannisnouc
ca-
ptu(q;cftcum
om
niSamariaaSalma
- Rcg.
I7J.
nafar
rcgc Aflyrio-
rum,& transiatus
cftIfraclinE!am&
"
arbor iuxta fluuiu
Gozam,inciuitatcs
_ _ _
4-Reg.'7.c.
Moedorum
Scxto autcm Ezcchir
rcgis
anno,
Hcut
Rcgu
narrat
hiftoria,captus
cft Ofcc.a quo
U
(upputcmusquot
annislfracl inanguftia
fucrit
captiuitatis
a fexto anno
vfqucadvigcfimumnonii,
totcnim
Ezcchias
rcgnauit,
luntanni i+cui
fucceitif Minancsquinqua.vntaqmnq;
annis. Poft
rcgnauit
Amon
annisduobus.dcindc
lofias
annistriginraduobus.poft
loachimqui
& Eliachim an-
nis II. Indc loachin
qui&Icchoniasqui
(tatimduaus
cftincapriuitatem.proquo
rcgnauitScdcchiasannis.il.
fubquo capta
cft Icrufalem , tcmplumque
dcftruaum:
Fiunr
itaque
a
prima captiuitate
Ifracl
que
fuI-> Phacce fa
aacft,vfquead
ii.annum Scdechia;quotemplumdcfo
latum eft,anni
1
54.
A fccundaquadocaptuscft
Ofca &
Aiini defola
omnisSaniaria
fubucr(a anni i
jvFucrunrque
annide-
uomiteixpli folationistcmpli
10. Qui
additi
primxcaptu)uati,faciut
annos 2
34.!^
(ecundocnim
anno Darij, tcmplum
cxtru
aumcftfubZorobabcl
& Icfu faccrdotc
magno,prophe
tantibus
A2gxo&
Zacharia,quiregnauit
annis \(>
vno-
quc
fublato,
adduntur annicius
55.
l'oft
qucm rcgnauit
tMarar.
XcrxcsfiliusDarijannis
20. Poft hunc Arrabanusmcn-
C
flbus7.& Xerxcsqui
&
t
Macroceirannis^o.
PoftXcr-
xcs menfibus duobus,&
Sogdainus
menfibus
y.Cui
(uc-
tMcmor
Da
^^j^^ Darius
cognouieto
Nothus , qui rcgnauit
annis
157.
ShaJ b Poftqucm regnauit
Artaxcrxcs
qui
& t
Mcnnon
Darij
*'
&Pharifatidisfiliusannis40.quiab
Hcbrzis Affuerus
dicirur.SubquoMardocha:i&
Ellhcrnarraturhiftoria,
quando
omnispopulus
ifracl dc
mortispciiculo
libe-
NICOLAVS
DE LYRA.
1 Et obfirmabis.
refpicicndo
eam
quafifactetorua
&
irata,
in
fignutn
ijHod
Dim e(i
ei iratHsimplacabiU
ira,ideofubdttur,
1
Signum
cft domui Ifraei. '. omnia
qux
ditUfunt tibifunt
figna
(
bfidiunii
c? dejlruciioois lerujdlcm.
.
3
Et tu dormics . Hic
conf^ejucnter ponitur captinitutis
tcm-
pKS, lecu''dum Laiinos, &primd quantum adcaptiuitattm
dicem
tribuunt,qux
vocantur h:c domm
lf>-ael,cum
dicitur : Et tu dor-
mics
fuper
latUS tuum finiftrum. Ver
quoi d:(ignaiur regnu
dtum
tniiuum,(^uod
a
principio rccc/Jit
a cuttu
diuiuojub
lerohoam
rtge
primo
quifecit
ritutot aurevs
j."
f'.;.i2.
4
Et
poncs iniquitaics
domus Ifracl
fupcrco. Etperini-
quitaus mteUiguntur
hic
pcena: pro imqwtatibus tnfiiH^.
5
Numcrodicrum
quibus
dormics
fupcr
illud.
f.fuper
laius
&
rcligionc
notandumoi;
1
alterofitpoc;
cantium in ,
virtutis cxcr
2
Quod autcn!
prophetc,hic.
3
cft
paticntib,
4 quos
annos
5 banifilijLab,
cobcrantquj
pauci
. Ncc I'
autcmin
fup
varictascft^.
fitatc meritoi
6 in rctributio:
noruni,agni:
tcra,&
hidiin finiftra:vndc: Cor
fapicniis
mdexierac,
i ittem llntti in linillicJ.
J
Thcod.PoftSalomoncmrcgnantcRoboamc
(\int duodecim tribus,
& dcccm modo
Ephraini,i
Ifracl vocabantur.Iudas autem &
Beniamin,Iuda
bantur,
vcruntame vnuscrat
populus
ab Ilraclc &
hamoriundus Quarerantum
de
vnopopuloqua
ratim dixit,eadcm
rurfus coniunxir.Cum enim tr
fetccnnim
quinquagintadicslfrael,
&
ludaquad.-
ta,
rurfus
tanquamdevnocorporevnaquecogna
locutus .cumccntum nonagintadiebus
coniunxit
irinaafquc
rurfus diuifit &ait,
Dormies
Juper
tatu.
trunhi?-c.
Hicro. Quiautcm volucritcomputareaprimaL
uitatc
quaefada
cft (lib Manahe filioGaddi
regcl
qui regnauitin
Samariaannis
lo.quando
Phul rcx
riorutn ab Ifracl mille talcnta arj^enti
in rributum
pit
,
&
poft
cum alios duos annos Phaccc
quos reg:
in ifraciinucniet 2i.anno
Anucricompleri.
jpo.a:
quando
Efthcr fuit
hifloria,quod
crcdibilius cft . N
enimfinitoA(rucriimperio,(cdeoadhucrcgnantcl
fcruitutis
iugum
abiecit.
^
Theod.Maiorcratiniquitas
illiuspopuli quil;,
vocabaiur,
qui
cum
penitus
a Dco dcfcciftent.modi
i-
uencas
colebant, modoolsgcncrisidolaadorabanil-
circoillisccntumquinquaginta
dicsdefinit. Iuda<o
4>qi
latiis
ftniflrum
.
Etfulditur
r.tmc^mdierumioo. &9c.
ad
drff^nandim
quod
tot annis domus
Ifrael
eric in
captiua
afficJionepro inKjuitatib.Juisctot
oiim
anni(vt
dicTn dcHor:
fluxcrunt
a
prima
<
aptiuitate regni
deccm
tribuum^quamfcc
glall)phainajar,qui cjptiuauhdiias
trib. curn dimidia exifit
tra
lorda).em,& cum hoc
aliquos
de itlis
quierant
circa lor^
vfq;
ad annum
.Afjucri^o.
qui
fitios Ifrad
a
pericido
nwt:'
rau!tAman &
tilij e:usj:'ipenfis,vt
Ijabetnr in libro Ejihc!
.
ftioncm autem huitts numei annirum
per tempora regiibic
to tx
caufa qux polie^i
licctur .Voilea f.<bditur tcmpuuapu
regni
duarum
tribwm-.qiod
dtcitur
Inc domus
iuda,ci4m
di ;
6
Etcumcompieucrishxcdormies fuperlatust^
Verquoddelighatiii iegnum i:,da:quiafirmiusaUlji:fttdomt'.
'
lu:
pars
dextera
ift fo'itioi,& tonge
tardius
reccjjit
a cuttu
i
quam rtgnum ifratljVt paict.^.!{e^.&
2. 'Paial.
MOll^LlTEt{.
j-
I Et
obfirmabisfaciem
tuam ad eam:& erit. Ad
fignandum,
quoddiabolus quicftinmaloobftinatus, habctcontra
rationalcmanimaimplacabilcmgucrrS.idcofubditur.
3
Signum
(}t do.ij.Czd
hocquod quilibct fempcr
fit mu
nitus ad refiftcndum infultibus eius.
j
Litu
iormiesfup. Pcrquod
fignatur cafusdamnatoru,
Suiponcndifuntadpartcm
finlftram,ficut dicitur,Mat-
l.ii.C.Hadi.s
autem
alniijtris. Ideo
fequitur.
4 ttponet iniquitates
domus
ifracl.Qux peccauit
diuturna
&
&
multaidololatria,proptcrquoddecaptiuitateno
rcdufta ("ccundum Hebrxos :
proptcr quod
fignatp
intcrminabilem
gchcnna;. . ,
6 Et cum com. tex.ho. Perlatus dextrum intclligifi
tusfaluandorum.fecLindum
illud Matih. 15
c.
''<"'"'
dcx. &c.
Quia
tamen viram
pra;fcnrcm
noii rranfcu
nc
pcccatis.dcquibus
tamcn
pocnitcntvcrc,&con
tur,ideoiniquitatcsdomus
luda.idcft,
confitcntisd
tur
,
& eorum
poena
tcrminabilis
pcr
numerum
n
rem.fcilicct
quadLaginta
dierum
(ignatur.
H
h
fi-
;n
n
Ezcchielis
Cap.IlII.
^cladroginfa.vnnmqncmquedicm
inannum
pofulfibi.
ji ^niliwntqiiadra^intodics Iuda,quadr3ginta
annos il-
l5,qiiidccr3ntk'ptuag!nta
annis.DecIaratenini
Dcusp
jcremiam prophctam,le (cptuaginta anno.s.vt
in
Baby
; ic ilii d(.aercnt,decrcuifle,l'cd
trigintaiam
tranfierant
ni. 1
rigeiimo
(i-
a
n^
njECjdormicsiuperlatuscuumdextrum fecundo 6c
i"
'<l^i-,liguiabis
capiiu:i..tcm >o uiu.
taflumes
inicjuitatcm
dciTiusIuda
quadragintadiebus.
Dicm
pro
anno^diem
inquam pro
anno
dcdi tibi. Et ad
oDlidioncm lerulalem conuerteris
faciem
tuam: & bra-
1114
tm donius i0,h
^>,,ha^inta&{. Hkron
Dextrila^erisdor D
mirioficutannorumqtiadraginrafaciiecoputaturPofl
tliaclaim
n.qiu
& loacliim
rcgnauir
filiiis diis
loachim
qui
&
lechonias
mcnfibustribus.
Qtioregnanteafcede- 4.Res-*4.b
runticruiNjbuchodonolbr in
Icruralcm,<Sc
cxpugnam:
runteam.
Interim
cidcmcaptiuitatis
jim prophcriam
nrinseflFzcchicl
ccitcrannuquin
irnlcchoniaecapti
i:aiis,aquoviquc
a.innumrcgniCy
r;>erl^rcliqui quadrasinraexplenturanni
^..^....>....t....,rcgmmi:
abltniitthefaurosdo
z)omnsf.ftrUtH^t*ur^cxtr.mficmdo:^al[Hmesimqma niusdrii,& thclauros
dSmusrcgia;,&paXp^ft
tra^

venit
Nabuchodo-
nolbr&cgrefluseft
ad eii loachim rcx
Iuda,&matereius,
>&
fcruij&princ pcs
eiu,s,&eunuchi,&
,, .
^ .. fufcepiteumrexBa
byloi^isodauo
anno
regm
fui : &
abfluiitthefauros do-
NICOLAVS DE LYRA.
B
i: Etaflumes
iniquitate.'ndomusIuda.j't/J:/.'/;^<jWiw-
ptfiratim
pro
eiui
intcjuiiarc
ihdMeiiciani.
2
Quadragin.di.lJoiw< {igtirjuatio jtibditur
cum dicitur.
j
Diem
pro
a.'.
qi*vt
diebus
dornnesfupcr
la:us tut,m dextiJi,
toinnis
dinabit
c^ptiuitas
dom^s luda : Tut.n.auni vt dlcniit do-
lii!Sprdi8i
,ft"XerHnt atranlm^gravone
loathim j
cjia i/iepit
iUciip!iuit4s,vjtj;
ad
priviT,
umti
Cyri,<fi*i
dedi-
populo
Ucenii.irrt
trmdi.Et dictiur hic i'j:Die
pro
anno dcdi
tibi.i^ captimta
te.duplnis Tfgni.
DijlrHcin-ut/ri
Ptro
^o.tnnorum
inius
jrCH,id4
caiuitatisper timp^
rt^ii
omito iicni (f^ prjeteiie
is.Tum
(j',14
yf^nedidu^io d-ffu
t^
point^r
in
_
'.
^chiilisjHpfr
locum
iJiH:
aduam
qudibetpottii
recur/cre,
qma
inucr.inr
i^njji vbiriue.
Tii
ijit vtra^jHedtdHHio
vtdsttr m
^iiij iibisdtjco'dae
i diCtis com
mibus Hebr.torHm & Litinornm. Prima i<i hoc
quod
dicu
capti
uitmtc^ni Jjrul
irrmt,>aiam
tnnpore .yfjjuerif
cum tamen
onts
Hcbrxi, eJ* la-ini
pro
mxiori
parte
dicant
,
qnodillaca-
ft^uSHonefi
aUl-uc
j liitii:(ed aihoram
fuerunt Itberatidperi-
mnonpoj},,,tcompHtariintemporcii,dicisfcque>.tis.f.lcpthq^,i
I4dicmit
populum
raiitum
fex
anm , 5- iUeo
accipiuntur
hic ii
<^imq.nbuspopul,sfuitrtneiui:cc,n4q.,osieprheiudivaua6
ar.msMcihH7.^alon
lo.Abioni.c^
h.echxbemur,M. ,-> ^
Samfon
zo./c/..
ij.Et.^o
i.^eg.^.
cmj.:a,-IJit S.mncl. 'fii ant'^
^
^>>n'rm-:.hu.clJaci.nta^:nosiS7-6-rnhab.miis8.annotfupeY
fiuos, qiii
iic
ratt .nabditer
p,^fnt ufindi
: tcri enhn
jcripturadi^
cat,quodomnis lir.iflfurmc.msfH:rit in eoho
If.^ih
a Cdeorie
ap
plii
anio lUui ad cultiim
id.jLrum,tamcn non
duii.niihd ImfHerit
irri'ncdiatc'po[tn,ortemG:iconis,feif:rttfl*Kermtifii^.annian
t^ ve.
a.iqiia
pars eomm. Item
aliqumdo d^m:dm annus vel winot
pars
vitus iudics-
pmanno
intrgro cnmputatur,vt ciuando
inHuj^i
t>*rvitineanmT,clpoamediiim:^rtcrec-undmpiuresnidicespor
funtrefciniifecundiun
vcritatem,ifii
8.
annivelpars
eimm d nu^
miro
poftto infcripturj:,iec tamen
propter
h,c
fcriptnra cdtmetftl
fum,q'tialoqiiniirfeci*ii:im communem
modum
ioquend' ,ftcntli
rex Pranciacorjnaretur in
natiuitate
domi,ii:diccrctur
ri^y^na^e
il-
loanno.f.anodominitali:inparchatefequentiincipsretann-<^f-
tundusfua:
coronafonis
fecuiidum cdmnnem
modim
Iqunidi p,
-
'
\^ .1

,
, , ;:,;/ L y^
'^
-j
^"'""'J""-
''"'"'*-"""
J'i->""iurncomunemmoduml.(iiiidip,o-
t.*t
fnortis,r,ou
a
lu.^o JeruttHtts.
Simiittcr
fecunda
qu^
dicit,
quod
pter
mutat:oncm numtrationis
fecundrm annos domini Vimcrus
ammtvr.Hione
loachinvfqiie aiprtmumarmtimCyrifiuxciTn aT4iannoniiyi,ii:iit^tit,tnn,..^i,.^.:..^:^:. j.^
'^
^
anfmtgr.!tione
Inachin
vfque
ad
pnraum
annum
Cyrifiuxctut
tdm
(\k.\dragi;ta
anni:cHm ta,nen
fecitndnm
omues Mcbr^os,($
fe\ndm
Lstincs
Jjltempro
maiori
parte
ad
minusjiixerunt. 70.
(fi.MifecSr/trf.
i9./^.jKJ(i.Cumca:perint impleri
in Ba
boncfeptuagintaanni.vifitabo lupervos
vcrbumbo-
nm,(Scc
Stcundum Hebncos amcn hic
dij
rib lut
Pmjusi,,!'
qkatis,
ficut fonat
litera
vtriujqtc domis.f.ffati
&
iuda,fpter
C
qim vtraqiie
meruit
captiuuri.
Lt
atcipitur
bic
imqnitas
iioiaoiiis
qii
esl
per idololatrian>,cir
qu rcfpitit
tommunem
popuium
: &
mtmum
perfonam
fiiigularemimquitas
autim in
.Jia diino
Ifr.
dmMiannist,ecentis
nonaginta,quorurn l.:\Ki.ciipiur,tni
d
primo
mlcroboam
quipeccauit idt
peccarcfecn tfraei
in vituiis aurcis
aut
annoruiwquitatis
domus
ludaincipic
d
t.mpore M.-.naffer--
gis l'-d,qu:
h;yr:biliter
peccauit,
&populumpcccarefecn,oont-
dordola
iniepio d)mi,ii,vtl}alietur
^.i{,'g,z
l
.proptir quod
Jcnten-
tia d'.mnu
defnura capiiuit.Ue
pnp
-li
afcn/fitur
pnca'is MaHtf-
j^
^.Vye'i.zj.vbidicu: Verunfamenocflaucrrusdns ab ira ,
furonslui
,quoiratuseflfuroreiuscotra
ludaproptct
'
irritartones,quibus prouocauerateu
ManaQl-s. Dixitita-
quedon1inus:Etiam
ludam
auferam a facie mca. yeyrm-
tariimijie
Maiia[ltspan!!utt,&
pojteafdelitcr
regna,tit,&
Idoio.
lania ahjiuiit:
propter quodtvtum
tempusfuum
nonponiturin pec
cato
ltida.:Jed
tantu i6.anni
prmi,& duo
quibus yc^nautt
.Ammo
pcljimus,cuijuccelfit Io!ias,de cuius
tempore
nil}iipor,Hur,qu,dfult
Ttrequentcr
repctitur.i.lieg.& 4. rjque
ad ,.oiium annum
Ojc^,
Jauci-ffmus
cm
luccef},rnin
duo
Jiiii
eius ^aide maiiloacilim & St
qmim populo re^i IJraet
tu nc
captiuatus Juit per regem ^fiy- dechias,& qmiibet
i i.anois
rcgnauit, & ifli
anni rmul iuxHi ra-
ritum,
qorum
i^umer^s
fic
dcclaratur. Itroboam enim
regnauit cnmt
^o.De tempore
vero loacfjaT &lechonix niljii Ponitin lcet
artsyiviiiniuobus.vthabnur.i.RfOA^.ViillcumJ^radalid^ob. f,...,i, ,.,1; .rn. ,^4^1..!.. ;.,..;.;.. ^ L ..
aris
rigr>iiiiuobus,vthabetur.j.l{cg.r.^.
Tofl
cum
't^adab
d'tob.
a>h
i-l^fg.dciimcq.-.into.Riafa
viginiiquanwr,liia
duobus,Zumri
miic^m
fietit:ideoimpus
eius
computatur Jub n^^t frqutniyfM
(eidmri.^,juiregnau!t
duodecim
annis, yfchab
vigii.tiaiobui.H.tc
hOintur.-^.^cg.xe.Qcijo^iQas
duobus
^.l{cg.2Z.luram\l..^.!\cg.
i-hH2S.annis.^.l{eg.io:loacl)a7l ij.loas.l6..!^.'{^^.l<cim
ter
ticlcroboam
4
1.4.%^/
1
^.Zacharias, &SciUm
jfx rctijibtis
taium
,
ideo
ternpus
corum
computatur
cum
fequcnti.J.ManalJcn
1'iregnauit
decern
annis.lPljaceia duobus.Vhacee 20./w Ijabemr
^eg.
1
5. Ofcf
nouem
quia
no>,o anno
captus
rn Samaria cum
po-
fu Juo duBus
(Jl
in
Sfjynos 4, f\rg.
1
7.
&ifii wmi fimul iunili
fi(t,it
numerumjupradicium. ^4nni vero
l^^f.iii^idejiciunt
deto-
talmmcro.f.trccentis
nun.tginta accipiu7,ti.r
de
lewporc
iudii um.
f<:icet,aprimoanno ^bimtiech
vfquead
vitimi.mannum Eir. di
tnrenimludic.B.
qubd
Gtdeon ex ornameniis nureis
fibi
datrs
dpiBoria
liabitadeMadianitisftcit
epljod.-.vifirm facerdotAe,
ifubditur ibiien:
Fornicatufque
eft omnis Ifracl in co: ir
lMiiciumft,uibidtm,iJlaJorn.citio nonfuit viucite Gedco,ie,
1
i
nonfuit
ephod
ad cuttum
idUoiatriuJei
ad Dci cultum in do-
^'P"^pria,ficut
diaumfuit ibidem. Poft morte aiit cius ols
J
ael
fotnicatus efl in ilio
ephod.
vti ndv eo m cultu laoioru
^^^'rn&Miarotb,ficutibiaimjubditi4r:& hfcforr,icatin
dura
"
mi
"^
lepus
Samueiis,qui
dixit
pnputo If.
i.l\c^.j.a.VTXp3.
r:ecordaveftradt^o, & fcruite illi foW.
EtfuUttur.hb^iu.
1'unt
crgo fihj in-ael Baalim & Aftaroth
,
& feruicrunt
mx.lytmerusattem
annoi
umfic accipni,r:Mortuo
Ccdcone
'^meltch
mdicauitpopuinm
tribus
aimis.lnd.o.oofl
eum Thoia.
.latr
ziiudt.io.Et
ibifubditur, qubd poputus Ifratipofi
mor-

loir
ajjiiciusfuit
per fiitos ^mmon &
Vt/mhi,m.
i
i.annis,
fucrint
mdi &
idciolatrxujuia quitibet
eorun,
rtgnauit
taniTitrib.
meiifibin
,&
comput.7nt1.ir
iMmpore
aiioruni.yidetur mihi
'.anie,
quiHl vtriq>te exp'>fi:io,ii
predicif:
addendum
fit^ ^io.iitsin
qur
bus
E{ci
b'fl ia: uit
f.,pcr latutfimnrum &
dcxtrumjuerint ii^nn
icmports obfid-.mis
kruj:,lem,quia
in textu dicitur
pufl pr.tctptTi^
dtiia'i.iiacenti.r.Et tonu.-ites
faciem
tuam ad
olifidionem
leriijaif.
OitodficpjtrJidtciurarr.ityufaiemfuitobJtJJad
Chaidxisano ^e
drchi
c).'lccnn'j
menfc
xo.iie
mcnjis:
(r
captafuit
anno I \.,tdr-
chi^.
mfnfe 4.
;t,no die
menjis,
vt hahetur
lerem.
')2.& Jic
d
prir,ci
pio
obMioms
vfqa-aifi.tcm
eius
Ji^xuannus
integcr,^- qi:ifi,iue'
menfes,&
2S. ues.
E^^^ixhid auiemdormiuit
fiipertatus fuumfim-
Sinim
j 90.dicbi,s,&f"per dcxtrum
^o.d.(bi:s:q:ti ftmut iu.iciifa
ciu>it^i0.di:s:ciuorur,; 3 6$.faciuni vmmannum
integrum,
& re
mantnt
b')
.dits
quifaciunt
dwis
rnenfcs Q$
fexdies: &ftc
lemp;,s
obiid:onis
lernf.iiem
rfque adeiuscap
ionern
i'Onexctdit, timp'4S
doymitionis
pyophccvJ.,ptr
vtrumqneiatiif.-iiji
in tttbuf
mcjihus
& ii.htbus.Lt
rarionaJjiiiterpoieftdiii,,jubdta,ifj tert,port fuit
i>itcrri:ptaobftdu>:c]uia
Cluid*iandicntcs,qi,(>d
^evyprtj
vcnitbat
in auxttitirn lmt.tt,rum
rrliqueruntobfidmr,vtob>,'iare,Hcis,(p,i-
bus
fw/^aris
ad
cbfidioncm
redierunt,vt
habttur
lcrem.^y.&
m ta
li
rcctjju
ub
obfidione & rcditu tanti
exercitus benc
fiu.xcrttnt
t.ts
nnrifs,c; 2i.dres,&-ftt
habctur
propofttum, fciiicet
qnad tempus
obfidionis lerujalem ipfaJimU ,
&
tempus
dorrnitionis
prophcta
fii runtcsquaiia. ronfcqi.cnter
reditfcriptura
ad
dejt
riboidum
obft
dioncm
Ierul.'!im,ium dtcitur.
4
Et ad obfid.
Qaafi
vuitu irato
refpiciendo Ierufaiem,& per
Im
notandurn iram Oei contra
ipfam.
5
Et brach i u m tu
\.im.ideji extenttm ad
defignandMm
commi
nutionern vindtcii
Deijuper
eam,
*tEt
1 11
j
Glof
ord. &Nicolai de
Ly
r a
SftuUt
o5m Icrufalcm.
&ofs
principes,
& vniucrfcs for-
A tcscxLTCitusdccem
niilia,&omncmartificcm&4ndu-
\\\(.
t Junum
j.ETurs /(C
cx
faba.Atquchuiufmodicibus argumetum
cftinop
&
pondusitem indigcntiam fignificat
Scmel
enini d
forircUclistmpaupcrib. quocapto
ngnauitSedcdiia. inq-iir.comcdcviginti fidos.qtresvncias, &pauloar
annisii fubquocaptacftvrbs.&
tcmplumdcftruatim plius inrupcrconficiunt,
vt allcrunt
iiiqmpoadcra \\
cuius foiiiudo
vfqueadfmDanjannum
pcrmanfit.lci.
&
mcnfurasdiligcmcrperfciutati
funt.
annis70.Tr.ccfimo . , ,
cEtfm,,u\Ap,
chiu
tuii crit
eiccluin,S>:
piophctabis
.iduerfus cam. Eccc
5^S'.
vlla cfutiatum
lo^uio fpctctur.
circuclcciitcvincull.%&:
notecouerccsalatcretuoin latus
Alialtcruin.
fAll|
conclulionis.
aliudjdoncc complcasdics
obfidionis tux.Et tu fumc tibi
frumentum,&:hordcum,6^fabam,
&
lentem,& milium,
&:: vicia:
6^mittescainvasvnu,&:ficicstibipanesnume
autdcfolationis
ic
pU
anno
Cyrus
rc-
gnauitinPcrfisfub
ucrib AlUagc
Moc-
doruregc.hiciuxta
Kaiaso.
fcrmimi-
liadctribu
ludarc
mifitinlcrufalcm,
& vaia
tcmpUqux
Nabuchodonolor
alportauit,&
cxtc-
ra
qu.-e
narrat F.ldr.
Siciit
igiturmx.tri
bubusaPhacccfub
quo Thcglatphal-
Dnafar IfracUtarum
multitudinc vafta-
uit.vfqucad^o.an-
nu AUueri
fupputa
Oc VlCia: CX.lIiln.ca i;a m Vtib
viiu,ui.iciv,n_.'>Lii-i
^ainoiiuiin_' j
ro
dieruquibus
doiuiiesfuperlatustuu.Trecctis^rnona
".^afi
ilicjt; Qui inagismoiiem ptohbcai
'uaai vir.-!.
pisbcji.
ginta
diebus comedes iUud.Cibus autetuus
quo
vefceris, 5
Avefi>eri.f..f.iueaivclperira,a!tiiT>3l;abmi\ininnuin
i' te I
geuPdain puunt.
erit
inpondercvigintiftateiesindie.
Atpcvfcjue adtps
comedcs
illud.Etaqua
in
mefurabibes,fextapartehin.
A
f
ttJ l.fiant licui fubcii\t iciushoniacr is.
tpe
vfque
p.dtempu-^bibes illud.Etquafi
fubcinericiiihor
deaceucomedss
jllud:6<fikrcore
\
quod egrcditur
de ho
7
8
9
10
II
Lae.tj.b
Prou.f.d
Iaui.ii.f
musannos
}9^-qn
vniucrfi ludaici
popuU pcrfccutio mitigata
cft. Sic d
pri-
mo anno Icchoniic
quando magna pars
Icrulalem tranf
lata cft in
Babylonem vfque
ad
primuoi Cy
ri
regis
Pcr-
farum
annum.qui
dcfolationis
tepU
A tricefimus, fup-
putantur
anni
40.fub quo
ludxorum relaxata eft
captiui
tas,& Ubertaspopuloreddita.
a tce </'t/<>/.Hicr.Alia iuntdomini
vinculaquibusliga
mur in falutcm. AUa diaboU
quibuseuangelica
muUer.
I S.annis
ligatur.
vndc:
i- .A -j
[ectatcruf
o.im
quifijitf
to?..
/fm;vji/tt- ,quem
fokiit dominus in
typoLazari
(ulQtati,
qui Vafcijs
& inftitis vindus in
fepukhro
iacuit.
* Thcodoretus.
Oportetenim ipfos.cxhisqucemedi-
taris.percipcrc
nuUam fe veniam confccuturos,vt
reuo-
ccntur in
patriam.
Quarc
dccct te dcfinitum iUud tem-
pus
ita in lalus
vtrumquc
incubantem
dcgere,
vt ne mo
ucaris in aliam
partcm, quo ipfi
latamcontra fcfenten-
tiamintelUgant.
b
t/(/mf. Hicron.ficutinfamistcmporenonquaeru-
turdeUtix,
fcd
quomodo vtcunquevcnter
farciamr Sic
pafcitur,vtqui
cibu non inucnit inllracl nationun.
Hieronymus.Nc
.dumautcm.quij
iuxta
numerfidl
rum finiHri
latcii
^90.l"ubcinerici) j
nesfiut,
quip-
gulos
dicsc(i
tur,
&dcp,!
dcxtrilaicri.s
notacctur. i
occultcfigni;
nocirccaiidci
nam
pcculiar
puU,
vc!
pccL
fi notitiam D
beat,&
eiuso;
Ugione
vcrion,
nodifccdit.
d tt
aqiu)n.
I
nymus
.
tem
cibi.aqux auget
ftcriUtas. Scxtam cnim
p.;
furxHcbraice,(ciUccthin,iubetur per fingulos
diab
y
re. Porrohinduoscoros Atticosfacit,duos
fciUcct
riosItaUcos
,
vthin fitmcnfura
ludjMCi
fcxtari)
n.
quccaftrenGs,cuius
fexta
pars
facit tertiam
partem
tarij
ItaUci.
Allcgorice.Iud>tipoft
offcnfam Dei
vfquc
hodi.
cinericiospanesmi(ioscomedunt,frumcnto,hord
ba,lente,miUo,& aucna:quorumalter
hominum ,
iumetorum cibuseft
Quiacnimcreduntinvnun.
habcntaliquid frumcnti:qui"a
verofilium
ncgant.
deofrumentorum
pafcuntur, &fabisquibus
vcni.
flatur,
mcns
opprimi
dicitur. vnde
Pyihagoreis
ell .
dcicflabiUs.
Propterlcntcm Elauprimogcnitapcr.
Milium
ruflicorum,&
agreflium
&altiUum cibu
Vicia vero fine auena , & olcribus bruta
paicuntiii
malia.
QiiodEUas fugiens
Iczabel
iuxta^o.fubcinc
pancminuenifledf
,
pcnuriaifignu
eii:vnde& ac(
yjfjnf.
Q
prophetaomniacofunditin
vnum ,
facitque ?9Q.pancs
quos
comcdat
pcr fingulos
dics
, qui
habcnt viccnos fi-
clos,idcft,ftatcres
.
Siclus autem,ideft
ftater habct drach-
mas^.
drachm;eautcm8.Latinamvnciam faciunt,ita
vt vnus
panis
dccem vncias habcrc
dicatur,quo
trahitur
magis
anima
quam
fuftcntatur.
* ThcodorctusPcr ca
qux
facerc iubcbantur.futuram
docet
lerofolymis famcn.Q.uarc
non ex tritico taniu
pa
ncmconficac
iubcbantur,(cdetiamexmilioex fiiiginc
w
ex
mundarum
pafcereturalimcntis Lexquoqucquai
gunt&nonintclligunt.fubcinericiuspaniseft,
&t
tushumano ftercorc.vnde
Paulus,^Hc><i tegs
&
objen
ni s ceiimoniarutn habit
quajijieuor
., yt Chr
fium luoifacu
*
Theodorctus.Panesconficies,inquit
cx hisom
fcminibus.ficuti coniueucrunt hordeacci
conficip.:
Etmatcriaignis adpanisconfcdioncmhumanuiii
cus
fiat,
vtindicercturinquinamenta,quibusinicr.
tespolluendifint.
Diuibo.
NICOLAVS DE LYRA.
1 Et
propheta
aducr.cam.T''t)'/'tt//<i'(/o
ciusfuhuerfioncm.
.* 1 Eccccircundcdit
tcvin.wo(/o//;M(/.t'?o.
3
Et non tc
conuertes,&c.do.com.
dics obfi. tuz.
ideflt
reclufionis
tndomo
tua,quorum
mmerus
fuprdeUpojitus, fcUuet
j^o.G^
itTttm
40.
4
Et tu.fu./iic
confetjuenter defaibitur opprefp.o famisfecutura
tx
longa objidione IeruJaUm,ftcut habeiur.^.l\cg.vlt.
e>
defcribi-
tur hic
per cjuandam paraholam qu.ii primo pmiitnr.
'ii-cundd
expo-
jutur ibi : Et dicit. Circa
priinum
diciiur. Et tu fumc tibi fru-
mCMV^m.Talibus enim
Jolent
muniri ctuitaies
comrAobJidione.
5
Et facics tibi
pa.nu.dicrum.yc///cf
t
j lo.pancs.
6 Cibus autcm. erit in
ponderr,ficutfit
in
tempore obfidionis,
tjuando
viiiujUa
incipiunt dtficerc.
7 Viginti
ftatcrcs in dic Stater veto idem
efi
quod
dimidia
yncia.vt
dicit
iftdorus 16
Etymo.
8 A
tcmpore vfque
ad
tcmpus.idcfi,dprincipio icfo.dicru
yjqui
adfmcm
qualibit
die rntim
paueni.
9
Et
aquam
in mcnfura bibcsfcxtam
partcm
hin.idefi,
fextartj
.
10 Atcm-
10
Atemporevfqucadtempus
bibcsillud.p/;c</
let die
fixtam pantm -vnusjextarij
. Quaittitas
hmusjexiai
deccm vnciarum
pariis pr.tdiiH
non
efi
nobis
certa,
quia
rnenj
cr
pondera
multu variaiitur
fccundit tepora
&
prouincias
di
Jasiimo
ctia in e.idem
pronincia
Cin locis
propinrjuis,ficutj:
rius vini minor
efl fatis Tarifiis qua
in
villafanHi Dioiiijii,t.
tx
circunfiatia
liierx
fatis patct
, auod noncrat
taiita,qwdji
rti adcibii
^potum cbucnientemipfius L7ieihitlis:jeUmagn
ad
temperandinn jamcm
&
ptm
eiusualis
aiimportio
daiin
do viilualia
incipiunt
deftcerein obfidiomb''S.
1 1 Et flcrcore
qiiod cgrcditur
dc homine
opericsiT
'
In Hcbrcu hahttur .
Coqucs iUud,
diiiio enim
Hibtauaijn.
ponitur,quiuoca
ijl
ad
uperire
&
ioqttcn\hubra:i
tiirnen fide i
hic mtltus dicL
rc,qtiia
in
aliquibus
tenis, rhi
ifi dtf tiiisUgnc

Culbgunturjiercora
Lotim
dtficca/a incampis,^ indcfitigtn
idern
pofjctfiti
i de
fierconbus bur/ianis, fed efiet
nimis aborrh
i-
le.Sic
igitur
a:l
dffignsndum qualitcr
ludxi comederent cibnm
<>
niinabikm in terns alienis,vbi
duccrcntur
captiui , prtccepit
l s
prophette
,
quodfaierct igncrn
de
fiercoribus
horninum
defnc
;,
&in camino
calejacio
itlo ivtte
caqucret paucftum.
Sed
qnta
'-
pheta
hoc
burrttit,dixit,
H
MOK^ALITEP^.
I
II
EtnarccrequodeirediturdehomineopcriiSt&c.Uocfccua
dum fcnfum litcralem dicitur de
captis
ab aducrCirij
c
captiuatis.Ideo fcquitur
.
11 17
Ezechiclis
Cap.V.
1118
afNe
ignorent:'Igiiorant!ienim
folet mireri
tempersre.
a
mine,opcries
illud I oculis coru. Et dixit diisrSic comcdet
panc,qui
dc cclo dcf. dc
quo
Taem
angetorm mandncawt
D
/JOW0.N0
Aegypti/scarnib.fcd
mannxtcnuitateviugtes.
d Ecce
tgo
tow.OIs finiftri & dcxtri lateris dormitio & (ub Pfal.77a
cincrici;
panis,fcx
fpccieru varietatec6miftjo,inopia
in*
crcdibilc
pr^fignat, quod
hic
apcrit:
Ecce
ego
c.\n
ccclcfia
quoquc
dtis iratus
t
'
a !c
"
Prophcts
no modo vcrbis
,
fcd & faftis
^phcti
, zaficutEzcchicl pmecomcditin
ftcrcorc:fic
filij Ifracl,
&Ispopuliis
hidxoruvel
vtalijputat.x. tribus,pancm
pcuiucomcdet
innationibus,hcctnoncomminctur
cisiui
i3meieli,
fedquidetcrrapromiflioniscijciedi.
{,
a/>j/)j.Hicron.
jsdi
diii corrndicit
in-icrio.fedcaufas^
rccit,
imo
dfprcca*
filij
Hiael
panc
luij
pollutu
inter
gcntcs
ad
quas cijcia
cos.
b
Ecdixi:tHahahadneDeus.Ecccaiameanoncftpoiluta,
^
alQuiid iinerftulli>ne
fatguinis
nKuiiui. b1
Dfiuunibut.
&morticinu
^
laceratu a
beftijs
non comcdi ab infantia
mca
vfq;nuc,&
no elt
igrcfTa
in os meu ois caro immuda.
c Et dixit ad mc:cce dcdi tibi fimii bou
^
llercoribus hu-
^
TQuod opere
ftru Hni
moiiilranit,fermon<- drmontirat.
m3nis,&
facics
pane
tuu i ccEt dixit ad mcrtFili
hois.ec-
">
^^lH^l ^*1
fratrcm
A
, .
j^
,,
> I \^ t, 1- 5
luu:&fitvwqucdi*

cc
e^o
coccra bacuiu
panis
in
lerulaie,& comedet
panem
6 fcordia
,
& Chrifti
ioan.i,.d
fnu in
pondere
& in
foIicitudinc,&
aqua
in
me(ura,&
in 7
tunica fcindit
,
quS
af
vetbi Dc. bDoftrina.
8
nccmilitcsin
pallto
cT^uxi^iii fperan5:li'i;Tinateiiim
njfurKeft
' ' ' -. - --.
tuiTur
hoc facerc
noipoilit:&impc-
traidpetit.&icntc
tixufteritastepera
lurQuaerircurEzc
c*.i minoiarenu
ar,/
Olecilarimfc
fcoocopub:,
ncc
caftmcorpusfcha
bfrdicif:autn6de
bcrmeretrjds
c6-
mitoDcfcroacuia
tcftcapollolo.'
. ..
corpus
cfficia-
iuruiadhrermc
rctri.vnde ofteJi-
ttiTjOn
iccundum
hteim Jtafuiffcm rcfcd
figuram fynagcg,&
ccclefic.
*
lieod.Coadus,fpheralegitima
liiav^ita: duccnd.T ra
lior: nudans
apcni,acdfio bcnigno fuppucat
,vt ahoiuf
fiiqxfifaiimpcraia runrabrogcr,&
franmcxorauit.Bo

vi.dominus cft
,
&
quifupplicii prccib.
facile fledat.
tiim b< .Hicr.Lcuiora f.mala
FrmiTsnamqucbou
ab
:ani flcrcoris
loge
difiat
iiDtnQditia^vfq; hodicquo
.pod ludgos
ifta fcruat fiii3,vt
no comcfat.f
pancm
;ihun>3noftcrcoic.Ncq;.n.idohsfcruiutnccdcmo-
[irtenta vcmi anf
,
fcd in fimo bubalino
,
dum om-
...j
roptcrcatncm
(Jt vcntrcm & tcrrena
bornaopcran-
Xui^ie:i>mfnmttd^TKuet in eis. Nos autcmcomcdimus
indi^nosnos
iudi-
catfuopane, atque
vtinafalteinpodc-
rc&foUcitudinccu
mcreamuraccipcrc
&arentclingiiacx-
trcmusLazaridigi
tusirrorct,vtden-
cicntibuspanc&>-
if^,
.
qua
corruat vnUI-
&,4.d
Lue.i^.f
,.-. .,,
^
rummis.n
uliismagisin,p^x,moqinfec5fi<fct-.
9
HC aufi funt fcindc-
angultiabibetjVtdchcietiDUspane^aqUdjConuatvnul
lo rc. Contabclcimus E
af
ProquibuspMiuntui. ij
quifquc
ad
fratrefuum,&cotabcfcatin
ini<]uitatibus
fuis.
autem in
miquitati
1 2
bus
noftris,dum
no
habcmuspangDei.
Vndc lercmias : Varmli.i.
VulgUS
CCCiefia!
penerum panem
, Tren.4.t
&nonerat(juifran.
Paulusautcm qui
vircrat , & fcicbat
Chriftu
pancs frcgifle icgalcs
& dcdiife
difcipiilis eroga
*'Cr.i.*
doSjCOnfidcntcr ait: Pams
qnemfrangimus
nonne
par.&c.BA'
culum
aute.idcft, firmamctumpaniscomcdere
n6
piit,
qui
adhuc iadc infantijc
cgcnt
, ncc valent
accipcrc
foU-
dum cibum.Nihii autcm ficroboratanimum
vefccntis,
quomodo vitcpanis,qui
fcilicetcofirmatcor hominis.
*
Thcod.Duopcrillapanisc6fcdion5fignificantur.
A
mefurafamcsin
Icrufale:abimmiidoapparatu
vitadc-
geda
intcr
gcntcs.qu? lcgc
violent.Vcrum iuftitia
fuppU
cium cotinct:
pocnas.n.Ioluunt
corum
quat dcliqucrint.
NICOLAVS DE LYRA.
. I la !ia bi dooiiacDcus- Et auw
expoinores aU/p^iy^nud
hxtfbmafha,
aadtmta/idum borrorem
triptitem.j^vditatis
tmtia0trai!fi^r(j[tonis legis diuirUy&
captuutatis Itgritfi.aUe.
Siidcjmceditexignoranua
Hehraici
femonis ,
in
ejuo
est hic
ynaantnjmdiHio
ydfonat
aJ) ah :
& ejl
interieBioadtrurantis
,
feui'itjuartntis,fuut iiciumfnit. i.cap.
lerem.
2 1 morticinum &laccratu a
beftijs
non comcdi,&c.
^.d.:hi4i (jjitrnihigrauius vcfci pane fic abominubtli.
3
Ece dcdi tibi
fi.bo.^
ftcr.hu. &c.jn
hocttptrauitpcepiu.
4
Efacies
pancm
tuum in co.
iUeii,coques tnoduprcdicio.
5
hiix[t.H!C
ponitur pr^dicii paraboU expofitio^eu appUcatio
expmndofamem
in
lcrufaUm futuram,ciim
dicitur.
6
Ecceego
contcrambaculum
psinh.i.fuientamntiicu
iusltbtt
cilj!,rjni
nomine f>anis
intelligitur
in
fcriptwa,
7
Et comedcnt
pancm
fuum in
pondere.('.o<rf faturi'
tatem,ft(i adfamem aLiquantulum
temperandain.
8 In folicitudinc.
propter
diminutionem
vi^ualium,
&ima-
fionem 'bfidcntium.
P
Vt deficicntibus
panc
&
3qa2.ide^^taliter
defkiet
ot
nis cibus &
poius;
10 Corruat
vnufquifque
ad fratrcm
fuum.T^p potensfe
fuflinere pr^
dcbilitate &timore.
11 Etcontabcfcat.
't/'^,rfe^cwr.
p
1 2 In
iniquitatibus
fu
is.idtll,propter intquitatesfuas qitas ope
tatifunt
contra Dcum
&proximum,t^c.
M
\.^
L i T E
\.
gjad^monibuscaptipcrculpammortalem&captiuati
t shomedent
jilij ijrael paw ft<u pol>u.&c.6c pcr
hoc
fignat, pcr
coluctudine
incorporant
fibi vitia vilia &cnormia.
V.
C A P. V.
Vltrix icntcntia
cft, f
nauaculam
Aja^jL **T-r cii

r
*
-1

r j- .
i
fupcrfluos
cxtcrmi
tonfot""*
^I^^T
ruhlihominislumetibigladiu
acutumtra- ^ natura ludxos. Si-
dentcm
piIoS3&
aflumes eu: & duccs
per caput
3
cut cnim
pili capi-
tuu.&
per
barbam iua;& aflumcs tibi flateram
f J.!' ^
barbx
corpo
r
j nadniercnt,
ledcor
iT^
itt^lui hominis,
XSi.^-t duces
per
tapirtuum.Hicr.Cx
fari<,&barbapul
chrudinisacvirili
tati^diciii
funt,quib.
rafis foeda
nuditasapparefcit,
&
pacoonacapitis.quaficmortua.Sic
Icrufalc&
populus
ciusmortuus,&
a viuo Dei
corporc feparatus,fami, pe
lUietiar.czd
,gladio, captiuitati,
&
difperfioni
traditur.
* Iicod
Gladmsacutus.innuitvlcifcedi facuiratc:ade-
pticautecapillorum
&
barbaf,dccorispriuationcm:fla-
ter:&
p6dera,diuina:(cntcntise iuftitiam:nihil cft cnim
qu)
ponderctur,apud incomprchenfibiliaiudiciacius.
jl^-
upenus. Gladiusacutus radens
pilos
fcucra fccleru
NICOLAVS DELYRA.
C A P. V.
^IT tu fili
hominis. Htc
cdfequeter dejcribitur populi-lerufir
^'*"ii^rii^ti:&
primo
ad.hocparabnia.ponitur. feuidotxpo-
**.
^'.-Hacdicit dhs.VaraboL avitifia
no lolH
eii
verhi,ftdfa
^
^od/
iiurpropheta. z
Su.ti.gla.acu.
J
Hfhr.habfiKyyXZ-
l{ .y L i 7
porispartcsautmcmbranon
funt.SicIndaii,
dequibus
vcl conrra
quosfc
mo
eft,Deopatrum
fuorum nominc
qu
idem vcl
profeflionc
adhjcrcbant, (cd nullo vcritatis
timorc vcl amorisafFcdu ad eam
pcrtincbant.
*
Grcgorius.
Hoc
prophcts
fadto iudicium
rcdcmptt)-
Lib.tmora!.
risexprimitur
,
quiincarncapparcnscaputrafit,quiaa*p-.?'
ludaicO' faccrdotio
praECcptorum
fuorum facramcnta'
abftulit.Barbam
rafit,quia rcgnumlfracUticum dfclcres,.
pccorum
virtutiscius
amputauit.
^7f>^
forium. 3 Etduces.'.</M(/aci. 4 Pcrcaputtu.no.n.
pvff^t
hocfacfrtprophita
manii
propriajcd fectt
fwc
per raforem,
Etidcm
initlhgendum
di de
diBisca.prtec.vtdecoBionfpanis
c5*"
huitifmodi,(]uiaprcphttaJacensfuper latvsfuum/itti^irum,immo-
biluir non
poierat
hoc
f.ioere manu
proprtai, j-
Et-aftu
.
ide/?,
aptamad
tKfiir-and-rii.
Et
t '^^' '5''
hominisfume ttbu^la.acu.&c.Vzx
giadium pilos
^3aitem,Ggnaturp^nitcntia
dcbita
pcccatadiluens.
^fju.tibu
pcrhocqd pili
in ftatcra iubcnf
poni.figna
r; iiod
grauius
peccatorii
dcbet
diligcnter cofiderari,
5
tii
&fm hoc
poenifcntite
rcmcdium adhiberii
vndcCrcg.
exponcns
illud
Matth.j.b.
Factte
ergu ai;inum
fruHnm
pani-
refl.*,dicit: pcr Ivocvniufcuiufque
eonfcicntia conucni-
tur,vttantaUcita
fibi fubtrahat
pcr poenitcntiam,quan-
tafc mcminit
ilUcitaperpctraflc pct culpam.
t MOB^'
1119
Glof
ord.& Nicolai
deLyra
11.0
fubucrrum &
poft
5o.annos
fub Aclio
Adrianovrc.(jh
folumdclctaciuitas
priftinumquoqucnomcn
ami
tin
medio.Hkr.Ab Oricntc
cingitur Afia, ab
Occid
uropa.a
Mcridic
Lybia
5c
Aphrica,&
a
Scptctrionc
yy
lia & Armcnia & Perfide
,
& cundlis Ponti nationil
In
mcdioigitur
p6dcris,&
diuidcs cos.Tcrtiam
partcm igni
combuics in
^Coirputatmncm.
mcdio ciuitatw,
iuxtacoplctioncm
dicrum t obfidionis:
aFons cacdcs & bclla.
/% a TfTtia^
pgrtm,&c.
*
Rupcrtus.Ifti
funt
quos
trium la
A tronumloannb,Simonis,atque
Elcazar.gladiusdKcors,
intra ciuitatcm
trucidauit, fimulquc
tamcs tanta niulti-
tudmc.vt
aim
fcpcliri
non
pofTcnt.dc
muro dcfunaoru
rcliquix
in
profundaprecipitia
dcijcercnt. Quodalpi-
ciesTiius, altcingc
muit. & manusad
ccludcuos.tcflatur
haud
quaqua
iUud
iibiafcribcndum.
I
2
tiufitacft, Yt c
tratuotuil ludt.
7/".w.no.c.Oesii
cumitu
nationil'''
lius
fcqucrcnt(:.
pla.fedipfacir.fc
Gcntiu
pofitai -a
ipictate fcquui
s
h
Qujajup.-.Hi^
* idcm. Iftifunt b 6;^aflumestcrtia
partem,6cconcidcsgladioinciicumitu
quos
foris confcrris
przliis
Romanus
c
jnucro concidit.
d
C Tertiamverjaliam,
C
crf.Idcm.Iftifunt
quivcnditi &capti
ui
inomnesgentcs

'
j.
'
abduaiiunt.Pluri
f
cicscosinmcdium
ign!s,etcomburcscos igni,ctexTc6e-
9 notacms,
mivenalcs.fcdpau
grcdictur ienis
in omncmdomumlfrael.Hccdicitdomi
'
in.^ccjercfupcr.
sC.uiritu b1 IdfU.eos
I
qui f>itiuiiaic
duicndi funt
cInlupf
cius:tertiam vcio aliam in ventum
di{pcigcs:&: gladiutnu
4
."
Nttapiiuiraj
Ct fuinma malorum.
LlEo
f
qiiide ca^itiuitaie
lediturilunt.
S
-
^ ,
dabispofteos. Etfumcsindcparuiinumerum, &ligabis
6
q.d. Quidcau
cos in lummitate
pallij
tui.Et cx cis rurfum
tolIes,ct
proij ^ fj^ nlds^no^^*
a^Maccdooet iienai, iub
quibus
habitatoretluJiz &
ptzcipue
letolalcm
miiltipeipcin. , j.
.
bf Popuio
f iud.oium.
'
latis oc ludicia
cum
ci
cmptorcs.gaRo
mani habcrc in ler-
^ ^
r
-
h
uitutcm ludxos dc
g nus Dcus:Ifla cft: Icrufalcm:in
medio Gcntiu
pofui
eam,ct
f
Kconiiatio. vSequcns cxcmpluin
(ieniium.
afQ^ili
in MnbiJico mundi.rode:
Opciaiusefttaluiein
in medioteitz.
bf Inexrniplum
boai
-
b
dignabantur.
d t
11
ritisGcntcs
qu
circuitu vcftro
necfeceritisca
12
Getes naturali
'
gljittum
midbo,
Jrf.*Idcm. Ifti funt
qui Titoprocdcn-
fe,&
per fingulas
vr
j
bcs
pompam
ccic-
brantc
viftori^,per
imcbanturinarena
incircumitu cius
terras.Etconteplitiudiciamea,vtplus
'^ incordibusUu
clset
impia qua
Gcntcs :
prajccpta
mca,vltra
quam
tcrrx,
^%na^up^^uM
*t Reiiorrum.
qua:
in circumitu eius iunt.Iudicia enim
mcaproicceiiit,
|Pr<.ficiendo.
ct in
prxccptis
meis non ambulauerunt.ldclrco hsc dicit
quicunque pcrgc-
h
dominus
Dcus:Quia lupeiaftis Gentes,qu^incircumitu
bant,ac
dclaccrati a
ycftro
funt,ct
in
pr^ccpds
mcis no ambulaftis
,
ct iudicia
^^
Ad hoc tertio t
lit:ldc6.Prim6
dominusDeus
ce
ef[o
ad
te,&t.S
doJdcb
patres
i
derunt ft.fnjn m.t
tio. Idco viuo
i
lorephus.
rita rcbcllionis.
c tt iun>n
ind'y&c.
>
Idcm.Iftifuntqu!vitarcferuativi-
tam
haflcnusaguntligatamextremafcruitute,
condi-
tioncvcftigali.
f tx eo
e^red
(tur,c^c Hicr. Sicut Machaba:oru narrat ht-
floria.quadaparteludiEorum
fctradidiflTe
AntiochoEpi
phani,6r
cu in
perfcquutionepopuli
concitafleriSc mul-
taaiiaq
m ca
fcribunthiftoria,&
in libris
Iorcphi,& pr^
cipi>cdiirenfioncHircani(Sc
Alcxandri.quoruoccafione
Popciusin Ierulalevcnit,5c
cam llomanisfubdidit. Po
ilca vcro fub Tito &
Vclpafiano
vrbs
capta
cft
tepluquc
fub
cit dominos.Etai a
dum,
quodhoncfta
&
dccorapromcritocorumqu
i
ftincnt
feipfum
faccre
profitctur, que
triftiaA Dco 1
gna,non
(e
facere,fed
tantum fieri dicit,vt
hic:Idc6
trcs comedent filios fuos in medio tui.
"k
Thcodor.q.d.Quando.n.getuimcharaftcraindui
&caru inftituds
perfufi,
mea iudicia &
lcges
auerfai
ftis,
&
proptcriniquitatiscxuperantiam
impietateg
viciftis,aquibuscamdidiciftis,hacdecaufaapertcu
cabo te
mfpedantibusgentib.&p^nasaudientibus,
nullaa
tuacquitate viiUtateperccpercaliquamlali
# pcrc
NICOLAVS DE LYRA.
*
r Et di
WUf.pilLs
capitis
tui,&
barbje in trcs
partes ^quales,
Et
qa
hoc
ndput
rat
benefierinumerado,
prfcipiturfieri ponderado.
2 Tcrtiam
pir.f.Ierufate defcript*
in late
re,ad
deftgnandum 3
tertia
pars populi
lerofolymitani
moreretur
fame
&
peflevbjidto-
msitpore-.Ethxcpaina
vocatur hic
combufiio ignis.lnfcriptura.n.
Qfairafretjitenter
nomineignis intelUgitur aliap^na.
'
3
Et aftiimcs.af/
deftgnandum ^ magna pars populi lerofolymi-
tar.iocaatreiur a Chaldxis extra
murps:quia aliquando
exibant ad
irruendum
per obfidionem,&
ibioccidtbantur
faliem
multi
iionpo
Htesfe
rttrahere intra
ctuitatc..4liqui
ttia occulti
fugientes
de ci-
uitate c
iipiebantur
a
Chaldps
& occidebantur.
4
Tertiam./;oc
inpa^tediciturprofugitiuisin^egyptH pofl
ca-
pti-ncm
ciutt^tiSyVt habttur
lere.^i.
5
Et
gli.tjuia i^abuchodonofor pojiea
iiitrauit
Aegyplum
, ^ 7-
los "aitim
occiciii,parttm capt'uauit,fic
eis
predixet
at lere.
6 V.ifumcs.i.de lilatertia
parte.
7
Paruum nviuid
Jignaudum iUos,qui poHea dnfiifunt
in
Baby
iontm
capiiuwm
vitaconferuatt.
8 Et cx
cis,icc.ad
defignandum
U
hab,& Sedtchiam
,
quof
iit
igne
frixn
rex
Babylon
s vt habetur
lere. 1
9.
9
Et C X CO. Iwc
efl
ex tllo
ignc,fe combuflione.
10
i,t<idicmT.i.incrtpatiopfna,feumaledi^ionis.Expunitione
enim
enim illoru duorTi
affnmptus
eji
modus cois
loqaendi
in
popd
vtciivnus malediccret altri,dicebat:Sic tibicotingat
ficutct
^chab Cf Sedechi.t.ftcut
dicitur lere.
29,
Sic
exponit
liiaai

F^i.Sal.Expofttores
aiit Latini
expomint depana
reuertc>iv-''
'
Babylone,qui
muros cinitatis
reparaucrtmt
in
angfjliari,
babetur in lib.
^eemif,(^
de malitia
quorunda qui
ttmport
t.
bprii
concitauerunt Gtntilts contra
Iud^a,vt
habetiiri.(^l.
fedprima expofitio planior
&
magis
confona
literxvidelHr.
1 1 Hec di. Hic
confequtnter ponitur expofttio paraboU
,p

tameri ratio diHa
dejirtttiionis
afftgnatur.jecundb parabola
ai
pofitum applicatur,ibi-J[crtiz
pzrs.Circaprimim
dicitia.
1 1 Ifta cii\.i.ciuitas
qua
in latere
defcripfijii lerufdifig'-''^
I
j
In
mcdio.quia
ftta efi
in
quarto
climate terra hahiu
tem climvib.*s
difiin^x.
1
4
Et
cbtc.ditplici rone.f.qwa
Gctes
legesfibi
traditas
afu
t^
ioribusjeruauerut.ludxi veiolt^ea
Deo
Itbtdaiardiquerum
*
de ler.z.c.dicitur-.Si mutauit Gcns Deu {uu.'."Ofl
rnutdi
'-'
fubditur.?opu\us
aut mcus mutauit
gloria
(lU.i.OeHj
idolu. Ite
fft/igratitudiatm
benejicioru
d
Deoreceptormtn
datione,&
manme
c^lrfiis
nutritione
, !;$ ftmilib'4S
qu nonfi
i
Deus
alifs Getibus,lecudu
quod
dicitur
P/!! 47.^.N6
fccit
ti
ct
on\.nz.Si(.c.!ngratitudo
vero
aggrauat
aita
peccaia,ideoj(
'
1
s Quia
fupcraftis Gcntcs./.J
malitia.
i)*
t
M01l.ALITEJ{.
i Ft
diuidrs.pcT hoc,qu6d in
trespartcs diuidunt
,
Cgnat
qd pcccata
cx
trib.radicibus
comittuntur,
que
funt con
cupifccntia
car,us,c6cupilcetiaoculorQ ,
&
fupbia vit?.
a
Tertta.pcT quam figuantur
pcccata
carnalia,qu2
com-
bundcbentaffliaionccorporali,fecundumilludPf.25.
A.f^reietus mios & cor meuw.
3
t
afjumcs.
pcT
hanc
partc
fignatur peccata
cx
fuperbia
vitacproccdentia, quaefunthumilitatisgladiococid'
hic.n.eftgladius,quo
Goliac
fuperbicaput
amputat

4
Tertiam vero
atiam.pcr quam fignantur peccataex
"
loruconcupifccntiapitoccdentia,qucfunt
per difpc
'
nem bonorum
temporalinm
in
pijsopcribusrcdin
i-
da,/miUudDan.^.a.
Teccaratua
ekcmojyus
redime,6
'
quitates
tuas in
mijericordiji pauperum
,
& dc tali
difpcrl
diCitnt.?Cilub.Difper.de.pau.iu.e.mJnfc.lC. \
ll.t
EzechieJis
CaD.V.
ap,
il22
rrcipiaip^a'
lo
rupplicio.
A j^raJ/w.Hieronymiis. Multadurforapoftmortemfili;
ffturuscrt.Aliud
cllenimcoluiire
aliquado
idola,
aliud
]:ifilium
trucidane.
iideofe. Hicronymus-
Matres filios dcuorafle
l^imus,
.V ^nccpatrcsfilios,
mea noii
fcciftis,&
iuxta iuditia Gentiii
qure
in clrcumitu
veftro
funt,
no cftis
opcrati.Ideo
hiec dicit dns DeusrEccc
.i^filiosp.itrcs.
Hicronymus.
In
c.icfiafepcmagi-
fl;
contra
difcipu-
i&fuos patrcs
con-
^t^filios,
&
difcipu
IiDntramagiflros.
Icft.fili/contrapa
tr;mutua fcditio-
n:oncitantur,vn-
ddpoftolus.-i'/-
min
accufatis ,ride-
tt i ab innicem
confu-
tnasini
. Inde
pror
daecarnibiisii-iSjVt
fotmur
.
Infupcr
3m;;iftris
quilucra
mndi,nonfubdi-
toimfaiutemqu^
rm:,dicitur.2<(ie-
uo.e.Tn.l'.ef,panis,
Dcjuibus
Apoflo-
lusncomedentdo
mrviduarum.
c Wo.
Hicrony
mi, Hocidemfa
milccftilludquodaRcbcccadicitur.
InfenfaftmHmma
D
rnexpropterfiljas
Chananfonm , (i
accepcntlacobfilmmeus ex Gene.iy.'
ipfisvxorem.,
n
quid
mihi viuere.Hoc
efl,valde abominor fl-
liasChanansorum.
c
Etnottmije. Affliftionis
tua5,qtua
tu mifcreri
noluifli,
vnde Beati enim ,
mifcricordes,quo- ^
niamipfimifericor
"^'^*
dia
confequentur.
f Et
complebo
furore.
*
Theodoretus.
Expers aflfeaionis

numeneft,&abira
prorfusvacuum.
Vtitur autem hu-
manisnominibus,
ita
appellaseaquaB
fiunt, cum homi-
nes
puniuntur. II-
lud vero
cxplcbit
ira mea
fuper ipfos
-.,..,.......,.
Jd
fignificat,
finem
Deus,nifi
pro
ed
g,
randiim meum vlSalSln
omnibus t
l
exper^gVia^oSiT
*
''^~-
offenfionib.tuiS;,& In cundris
abominationibus tuis
,
e?o
9
dicerint
ipfi , mc
g
iJldo^A
tu.
^ ^blOimvidfroafiiirtioiiem
veltram.
jq
Dcumcfle acdomi
.,.

quoquc confiringa,
&n5
parcet
oculus
mcus,& non mifc 1 1
""
'
^"' ^"^a-
tS^u!
a1 Apofiopefr,.
brHiero De l,oc
capitulo
diftum eft
fupta.
Hiero.Lxx alitei hoc dicunt fed Atifteu-
'^^ COrum fcclera .
^
&
loJephus & omnis fchola
ludxorum.s
lib.Moyfi
tantum a Lxx.translatos efte aflerunt.
rebor Tcrtia
pars
tui
pefte
morict
,
& fame
cofumctur in
medio
tui,
ec tcrtia
pars
tui
gladio
cadec in
circumtu tuo.
Tcrtia
ueropartem
tuam in oem uentum
dilperga,ct
ela-
aCHum3noaffeftuIoquitur.nonquodirarcatur,'ednosperpoenasatquectuciatuseuiratufenainu$
a^Mon alius. b1 Non
per angdura.non pct quenalibet miniftrum.
cTQuamuis
itHus non
a
j

r
b /- .
excedam
poenaium mcnfuram.
cgo
ad
te,&
ipie cgo
taciam mmedio tui
iuditia in oculis
a
aTAnte.
IQuiaferuusfc.c-ns
volumatemdominifui,8cnonfaciens,vauulabit plaBisn.uliifEi;
Potentespotenteriormeniapaiientur
'
Gentium:& facia in te
qux
non fcci
,
86|uibus
fimilia vl-
j
tranon facia
propter
omnes
abominationes
tuas.Ideo
pa
4
a1 In Romana oDfidione nrn folum in
Babylonia.
C
trcs
comedetfiliosfuosrmediotui,etfiIijcomedetpatres
%<i^i
Romana
caj
tiuitjte in tttum mundum
difperfi
funt,& hoceft in omnem ventu capillotum
barbzouedilpcrfio.
*
"'"
fuos.Et facia in te
iuditia,&
uentilabo uniuerfa
reliquias
-'
-96
phfa
. Ft edanicar.
*"^*-'-'- ^'^^''^ "i ic
iuuiud,o<.
ucntuaoo unmcria
reiiquM,
ntite. Etlob Qw
^
tuastin omncm uentum.t Idcircouiuo
cgo
dicitdomin'
j-J ^ .'/.....,;..>.
afProprichoc
id :cri,falcm
'-'' ''---''-
bfM; fcilicetdcferer> m
templo
idolj c luifti.
1 b.-
12
aiiw iiu.iuvii i
-
^
..^^....v/Mu. .ui.i..,,.
^uuuii-.v.iui,
eanosperpoenasatquecruciatuscu iratu feniimus
ccfDtibus&
magi
^ diucuaginabo pofteos.Et complcbofurorcm mcu,ccrc-
ftriiicit dominus.
^
,.

^:^.
ij
ftriiicit dominus
Satiun mtum viola-
fliipmnihus,&Ciet.
'^-quoqucvosco
ai
atque
cofrin
tuseorumfcelera,
fiipplicia intulijCo-
folabor.
Hocenim
confilio,poenasir-
rogaui
.
g
Et
fcient. Hiero-
nymus.
Non con-
fumpti fame, &
pe
fte,
&gladio,
fed

r r
'
f
.
TAcccptavindifta.
itc, Ccgiadio, fed
quieIccretaciaindignationemmcammcis,etc5folabor.
,. difperfiin omnem
aiHieron.Sub meiaphoia viri & vxct.s. Dumenim vxoremdilsit j.el..ivnrii ..(>/; -i;-:. j:.:.
^
VCntUm alioriim
mortibus
fuifauc
1 Hieron.Sub
meiaphoia
viri & vxct.s. Du m enim vxorem
dilgit 2cU.typtus cft, fi neelieit dicit
zclusmeus reccdita
te,evliranonirafcarribi
6 g i,uii.ii.
Etfcicnt,quiaegodiisloquiitusfuminzclomcocuimp!c
^5
Sit^Dcu'^^"''
anD^ullm^^ut
^
^^^^^^^"^^^'Sn^fifnem
mcam
incis.Etdabotcin dcicr
%
tientiratum.qJem
inDpulummeum
iniueegiftis,cuius
larsvostegitis
: &
Jatcafeovefcimi-
ni &fra(Sum ac
nid)idum non re-
quitis.
d m^um
meum .
'i ^J^J^o^^ofctus
.
Sandlavocatnonfolumprxcepta
lcgi(ed
etia dcdicatil fibi
teplu, quod
idolis in co collo-
cati
pollucrun
t
ofll^nfioncs aut &
abominationes ido-
lanncupat
.
Abominationes,vtabominationisplena-
otteljoncs.vtomni
rcpleta iniucunditate . Huic fi-
miie
tumctinopprobiiiiGcntibusqu?incircumitu
tuofunt
'^
clemetemfcireno-
inconfpeauoisprsetercuntis.
Eterisopprobriu,cttbIaf
jg
h^'lTdabo. Hicro-
phemia,cxeplii
ct
ftupor
in
Gencibus,qua:
in circiiitu tuo 19
nyi""s. Prodeftlc-
r ^
r
I r
'
^^"'''^"'"^''-"niusnaiuiitfiiiiiri.
rufalem ca vifia dc
iunt,cu
tecero in te iuditia in furorc ct
indignationc.ct in
^^^"
> & in defer-
^
tumredigi , &fua
peccatacognofcerc F
vt
quoB
cjEteris Gentibus in
excmplum
virtutum efle de-
buerat,
fitexemplum miferiarum, vtquidicit:
^iue-
pral./z.c
na
egofum apud te,
&pe. fi.
o.
pa.
mei
,
vndc alibi. Et non di-
Pral.i.
xe.
quiprete.
bene.
do.fup.
vos. yt videant
opprobrium
cius
Sc doicant .
^Sagit.
NICOLAVS DE LYRA.
tiuxta iuditia
Gcntium
quain
circumitu veftro
inn'icc.ide^1,manus
ii<flt,quam ivji vixiftis.
2
aciam in medio tui
iu.dn\2^i.vindiaas
iuflitia
mex.
t faciam in te
qux
non feci. Sciluet
temporibus pr^te-
4
t
quibus fimilia vltra non
faciam.//2rf
vlira
nofigni
ncaterpetuitaiedparte pojljicut nec illHd
Ifa.z.h. Et non e xer
elJ^itur vltra ad
pra:lium,//ff pkniusfuit
ibi
cticium,fed
im
pcf
umpui
Lrigumjciticti
quoufque
iterentur tales abominatio
;/
mawres, quod
impleuerunt
ludp
in
occifwne Chrifli , pro-
P^ydmurrerunttantamala
vel mutora
per l^omanos quanta
^'''^intperChaldxos,ide6fubditur.
^
cent,occ Hot enim tn
vtraqne obfidionejciiicei Cbatdcorum,
^'^manoiumfuitimpletum.
dcirco
viuocgo
dicit
dominus
Dcus, nxCi.i.ficut
veru
iimlT
'""'
^"<^U'=ttam,,ta verum
eji
quod inferam
di-
7
'roeoquod fanflum
mcnm.iden,templum
meo nomi-
\olaftiinomnibus.
Scilicttponendoibiidola,vt
habctur.
j>
EQOqiioqneconfr'mgim.ideJi,tedeJirnam,ficutlagenam
in
partes
minimas
coi.fraHan.
10 Et non
parcct
oculus mcus./
tJfSu
exteriori.
1 1 Et non
mife..^/f<c?.< interiori ,
1 2 Tcrtia
pars
tui
pefte
morictur
,
&famc confumctur
in medio
tui,S(.C.Hic
conjcquenter paraboia jupra pofita
ad
pro
pofitum appticatur,&
ex
pr^di&is e.xponendo
literam
parabolfpa
tet litcra
vfq^ie
ibi.
1
3
Et
complcbo
furorem
meum,
&
requiefccre
faciam
indignationem mcam,&c.
Loqunur defetpfoaU
modum homi
nis irattycnins
ira
quiejctt iriJiiBa
vindi&a.
14 Etconfolabor.Taffionesemmirafcibiiisterminantur
inpaf-
Jiones concupijubit.s.yindica>is
enim malum
fibi
illatum valde de-
leilatur.z.l{l]ctorice. &
^.Ethicorum dicitur.Ira dulcior melle in
pf^ioribus
vironmi
liquefcit.
1
5
Et
fcicnt,q
u ia
cgo.
Ver
experientiam
pcen^
d me illate.
16
Qahcz,odonv.Voteiisvinii^amfacere.
1
7
Et dabo tc. 'J
<; prius
eras
magnifich
habitata.Et
loquitur
de
lerufalem
diHrucnda.
18
Etcrisopprobrium
Gcnthm.Q,u^antefuerasJumm^ho
norata .
1
9 Et
blafphcmia cxcmplum
&
ftupor.
Ex hoc enim
quod
videbatw tanta
dtjtruciio
diceba ur
,
qnod
hoc
contigeratpropier
horribilia
malaqu^
fuerant in ea.
Tom.4. Nn
Ii2i GIoord.&NicoIaideLyra
ir:|
Ptmcc Dci
iudicM.
1latlt.t.a
4-Reg-
6J
-, .
_-ittiejecumTfurJmil(eBbculo gtJuatiingcmifcimiu.iranidominifuftiiiitCT.
^a
J<e/.HiCrOnyni.
q2oii7rai.ecuimoici. _
KfHic.Mrm.a.
A
Quidquid
mali fu-
fj^ci-fp^tionibuiirfiquxegodominusloquuius
lum,qn ^
ci
ftinf
mus.pro pecca-
a
^
Mutatiopeiion.
mircro
fagittas
famis
pe/Timastin cos,qux
etunt^mortife
ifHoiii
Boarn t;ir.j>
tibus memotlj Jiiais re
ipla
fi f.itatur.
qui
liteia quom-do
vidcmi-j
ciptiuo!.
ic,& quas mittam,vtdiipcrdam
vos.Et famcm
congrega
*
fVelfiiBianKnmai. .,,
bo
fupcr
vosySc
conicra
mvobis baculum
panis,
6c mitta
^^
.fvcihi Dei.pam..quide.<W*rfcendit.
MOmniircc ua iniroalii.
Moibus^ ^j^
in vos famcm
,
&bcftias
pcfHmas vfquc
ad intcrnccionc.
5Gladi>>s
IiNdB.
B
,pro pecca-
tis noflris accidcrc
nianifcftum cft,
vn-
dc . & famcs
qus
in
R;um voluminc,
&Ruth,
(MubElia
(auando
fribosan-
nis,
& (ex mcnfibuj b
c^lum
claulum
cft)
& fubElifatoecuius
jncrcdibilcminopiS
rcpcntina
abundan
tia
comperauitjDci
iudicio
mifl^a cft .

r
Hicronymus
. In nos
quoquc pro pcccatis
noftris U-
mcsmittitur vcrbi Dci,dcindcmors,.'vtquoniam
audi-
uimus:Gi4{i*ce,&
yidete
quonia
[uauis ejt
(<owiKf,fentiamus,
Mon
peccatorum peffma.
b Et bejiias. Hicron.BcftiaB
pcffima;
in nos mittuntur,
qii
tradi-
Et
pcftilcntia
&
fanguis
tranfibonr
pcr
te,
&
gladium
in-
ducam
fupcr tc:Ego
dominus
loqnutus
fum.
3
4
5
6
7
tradimQr'in
palT^
ncs
ignominiz
,
rcprobum fcnfun
<
&
conlcicntia
pc
'
catorum.quccxc
*
ciant
atquo
lac
animum
noftn,.
dincnfioncs.hcrci
ilmata, xmnl

inuidia.dctra
tio,dcfidcriamuii
auaritia,qucftr
dixomniummal
rum,
&
pcflimi
ftix
funt,vndc:
piettepr^uauiatt^
Et alibi.
'H.e
tradas
hcflus
anlmas cotifltentes
tibi.
-ic Theodorct. Bcfiias malas
,
crudcliflimos Chaldj.
appcllauit,inftarbeftiarumcruoremvorantiura,inua.
tcs 8c alios occidentes , alios viuos
capicntcs
, aliof bc.
captos
in feruitutem abduccntes.
I
Vtgeua.
NICOLAVS DE LYRA.
^
I
Quando
mifc.D/c enivt
yegetius
libro de re
militariyqudd
*
in ciuitatibus
obfeljis , &
aliquando
in
cajiris ,
atrius
pugnat
fames
ijuam^ladius.
2 Et
COntcizm.iden,omnefunentamentum
cibi .
J
Et
bcSerpcates
&animalia
vetjenofa
ad vos intoxicandimt
&
&interficiendumfktu
^
morfu.
4
Et
peftilcntia.</t/?,afrcorrw^fw.
j
Et
ii3{\gms.ide(i,gladius effundensfanguinem.
6
Tranfib.per
tc.Et
fubditur.
7
Et
dominus,&c.CMir
verbum
nonpotefl effefalfum,(i
pana
didia
infatlibiUier
veniet.
Trop*l'
C A P. VI.
T fadus cft (cimo domini ad mc diccns : Fi-
fVel obfirma.
li
hominisponcfacicmcuamadmonteslf
racl,
^^phetabis
ad
eos,
S^diccs
: Montes
a^Non
aoiibus.fed
impetio
&
potcntu
creatotis,cui fiinile; Maie vidit &
fugit,
lotdaais conuer-
fHScAretiorfiim
Mari
quoqiK
dicitur. face & obmutefoe. Etdeteiiadicitut.
Qjij lefpicittei-
^.j, ,
. tam,r
fecit eam iiemeie.
gfapictia potetiaqi
b Ifraelaudite vcrbiidominiDei.Hxc dicitdominus Dcus
& fcienna
,
&diui- fsupcibis.
isc.<riitijinfljti.
montibus & collibus
,
rupibus& valiibus.Eccccgoindu-
a^ nquibutu. .. norabant.
cam
(iiper vosgIadium,8Cjdifperdam
excclfaveltra,&^c-
a<iNon .neas.
blQ^
de cordeCnsuntur.
5ifirt..s
deos.
CAP. VI.
/S^TI^T
faaus ffifermo
. X-i (^C.Montes. Hic-
'onymus.
Idola fub
ucrtenda
fignificat
,
& aras
,
& cercmo*
nias,pofTumus per
montcs Ifrael
prin-
cipcs accipere.&eos
tijs.pollebant,
& no
ta
quod
facies con-
tra montes obfirma
tur,nec
folis monti-
bus
loquitur,
fed &
colUbus.rupibus,
&
_ vallibus ,
in
quibus
inferior
dignitatis
&
gradus
fcientix
^
prudcntiaique cognofcitur.
Hierony
mus. Montes funt
qui
ad
perfcdam
fcientia
TropI. pcruencrunt.ColIes paulo inferiores,& rupes,nulla
fcie
tiam habcntes,&
tantum in couerfatione fidcntes
aliqui
fibi de
fcripturisprsfumunt.habentcs
zelum Dei.fed
no
fccundum (cientiam . Vallesnouiffimi inecclefia, qui
& vita & fcientia inferiorcs.tamen deconuentu domini
czfamilixnonrccedunt. Omnes verbum dominiiube-
tur audire,vt
vnufquifque pro
modulo fuo
intclUgat qd
dominus
prscipiat.
#Rupcr-
b1 (^uje
de corde Cn suntur,
moliar aras
vcftras,&
confringentur
fimulachra veftra.Et
ii
Rupcrtus
Ma
rumomniumq
1 hic di^a
funt,m<
2
meprincipes
fao
dotum &lcribas
PharifxoscaufaF
mit,
& hicfcrmc
pheticus
lub non
nib.motiu&co,
3
rupium
& valliu
cotra cofdem fac
dotes inuchitur.
4
*
Thcodorctus>
funt montes ui
nepr^diti.ncquc;
5 animatiquiaetii
fenfucarcnt;cu!f
bustii
inanimiscolloquitur,
vtrcs ronc
przdiras
m;
coarguat.Jta
etia
regnantc
Hieroboa,ad altare vir fcc; vr
b Hxc di.Hic
fxpe
in hoc
prophcta
dicitur Adonai do
|j
nus Adonai vnu eft dc dccem vocabulis
Dei,.8c fignifii
|jj
dominum,quofa:pc&
inhominibus
vtimurHocqi
"
que
Sara Abraham di'im fuum vocabat vocabulo,&
'
dicitur: Domine mi rrx, Adonai
fcriptum
cft.
Qiiando
i
duodomini &
dominiiungunturnomina,priusco
mune eft.fm
proprium
nomcn Dci,
proprium
'/f""
citur.
Ideft,ineftabile ,
quod fcnptumfuitinaurcalai
na,qua:eratinfrontcfacerdotis.
_,
4
tt
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. VI.
1 C* T
izQ.XXSC^.Vofiquam defcripta
eji
lerufalcm cbftdioyCfpo
^-^pulieius deJiiuHio,
hic
confequenter dejcribiturtotius
ludxx
>afiatio,&
diuidttur
induaspartts: quiaprimo defcrihtur hfc
va
fiatio,fecundb vaflationis
acceltratio
d^pitu.Jequenti.
Vnefens
aute
capitulum
in tra
partes
diuiditur.
quiaprimo difcribitur Ikdef ge
neralis
valtatio.fecunddaliquorumfpecialis riferuatio,ibi:Et
relin
quim.tertidcfterbrumfinatis defiru^ioibi: Hicdicit domi-
nus.
nus. Circa
primum dicitur.
a Fili
ho.po.
f.
t.idefl,refpiceterram ifrael
vultu irmM
it
gnandum
itJm Oii cotra
ipjam.
}
Haec dicit domin.
q.d.nuUus
locus remanebii
iudifculfiii
aduerfarius dijLurreniibus
vbtque
ad
inicfiutudkmhomiusk
tis,&
rapiendiiftbi
bona
abfcondira,&
lurribm eudum
fd.jKU.
4 Etdifpcidamexcelfa.
rZno/f^.</,mt/o/d.
5
Et
deijciam
interf.r/M corpora imerfcclorum vbiqut^
lentur
injepulta,
i itera
paltntin
litcra
vfque
ti^i.
M0^.4L1TEI^.
t
1 Ef
/ifl-Sccundum literalcm fenfum in hoc
cap.dcfcri
bitur vaftatio ludcEi
gcncralitcr per rcgcm Babylonis
,
p
quam myfticc fignificatur
ccdcfix vaftatio
per
aftutiam
dsmoiiis.In ccclcfia vcro militante funt
principes
&
prc
l3;i,qui pcr
montcs
fignantur proptcr
altitudincm ftatus
fni.6untctiam
militcs
&clcrici,quipcrcolIesfignantur
quia
minores funt
principib.
&
pr.xlatis:Colles
vcro mi-
norcs lunt montibus. Su n t ctiam rcl
igiofi qui dcfignant
per rupcs, coquod
ftatus
religioforum
eft ftaru.'?
afpc;
tis. Simt etiam laici
vulgaresqui pcr
vallcs
fignannir
'
quod
funt in infcriori ftatu
relpc^u prxlaroruro.
E;
omnibusiftis
ftatib.funtpcccatorcs multiiufliprol

peccatispuniendi,dequibusfubduur. \
^ H^c
diiit dominus Dcns
rncni;.& col. ifc
Ecceeft^^^^f
Juper vosgladiifm , &c. Scilicct iuflitiac mcat
pcr ponit

ncmdcbitaminiquitativertrx.
ttUibdjturcaufa-c
i
dicitur.
4
<(////5c/(/*w.?^f.i.idoIoIatriasvcftras.Idolumcnim
j
lusli
11
^y
Ezechielis.
Cap
.vi.
ni6
% a jtdiffW-Hicronyftiiis.Quod
dicit fc ofla monrium di-
A
{o,(rerc,indicatquofqneeorum
fortiffimos abinuicem
fd^andos.
Prodeft eniixa
perucrfx
fcientia: malos a ma-
Ijliuidi
,
ficut illi
qui
asdhicabant turre
pro
vnlitate fua
jjUffi
rant,& lingus
eorum diuifae funt,neconfeafus
pfjjmus
peiorcs
fa
^ejt
eos ,
ita oiTa
^niium
difpergii
fu^tconatusfuos
va0sinteUigant.
: Theodoretus.
Abnanimis
adra-
tioeprsditoscon-
ueutoratione,mi-
narrque
cadaueri
bujcompleturuni
fcioloru
dclubra,
'& umanisoffibus
dsionumarasjdo
ccn
ipib fupplicio
nih|cisdx'monum
prcuiflc
cultum,
Bneaeexillisopem
aliciam
aut auxi-
liuihabuiiTe.Ihis
qu
fibi fuerunt il-
latJcalamitatibus.
b '.(.d.
Qucmfci-
"licemontesinterfe
eius,&
potenTiamjjrjBdicarentjhsretici quoquc qui
eua
dere
potuerunr i^ladium
pcrditioaiseorum,
5c fidiones
(quaecontra
D>-unifucrant conciratcej
hucillucquedi-
fperfi
, recordabuntur nominis domini
poenitentiam
agentes,&
a catholicis fe efle
captos
exuitantes.
d
i2'cow..jTheo-
^Vl
ibi fJciantur c
orpow
mortuorum.vbi
prius
hoftis irVt fcilcet fe mortuos &
figmenta
fu nihil
fibi
prodefle
fcntiant.
deijciainteifedos
veftrosante idola
veftra.Etdabo cada-
ueraliliorii Ifirael ante facic fimulachrorum
veli:rorum,&:
afNon tantuin ;iv.ntiiUTi,f:d eoiuiO
qui
;i<:el>;intin ciri-umitu eatu.ii.
TVrlniius .S: vitulis.
difperga
ofla veftra circa aias ueftras ix\ Smnibus habita-
alCouuentus ha:teticotum.

blCauUijuu
vtbcsmontmm ileittuuntut.vifcilicelexcel.deino.
fSupcrb-a:.
tionib.veftris.Vrbcs
deferr^eruntj&^excelfa demolietur:,
a| ^vruci! j!u !i
dop ii.itum.
&
di(ripabunfj&
inteributarx
veftrx,&
coff
ingenturj&
aTQu*
corde lUo limaUtunt.
bffhina qua:con!ra templum
doruini conftiuxctunt.
^Notepla.
cTNonDei
cefTabunt idola
veftra,5:
coterentur delubra
veftra;,& dele
afM iitium Ideil.
mag.Aioruai.fillnjue
f-ient a:.
bunt
opera
veftra,&
cadet intei-fedlus in medio veftri: &
^Alias qjjnwun. atAlia liteu non habet Uiiti.
b1"Vnde.Relinii mihijin
Ifiael
feptem
milia
virotum^]ui
5<c Ei PaiiJus Reli luixlccundumeleftionem ttati.i: faluat flent.
fcietis
g.a ego
sil m diis.Et
relinquam
in uobis+cos
qui
fu
gerintgladiu
in
Gentibus,cum
dilperfero
vos in terras:& 2
cor vtUiter conteri- ,
,. ^^^
.
al Alias libtiat '.
.Oitoli.vel Cyrus,
6e Darius.
bTln
quibuscaptijiitatis
tempore
verfabantut.
tUC. Idcft , thefaU- / r
recordabunf^meiliberitoresveftriinGentib.adquasca-
" ' ' "^'*'''
a^ VndeHofce
4.C-Spititu
forniciiionii feiufli ;unt.
doret.\Sineviladu-
bitatione-ingt
,eos
poenitebit, quod
a
me deficientcsido-
lorum cultum co-
plexi
fucrint . Hoc
.n.hocin loco for-
nicatione
vocauit,
&
ipfa experietia
di
fcet a me
ncq:
iniii
fteneq.
(ine fuavti
htateeos huiufmo-
di
fuppliciis
afFec-
tos.
Impietas
enim
iuftitiam oftendit
,
vtilitatera
pocniten
.
tia.
Hierony
raus.
H?-
reticorum
quoque
If^imd .lis
rusperuerforii dog
raatum,quia
recef-
it,
vel eccieha-
^ ptiuidudlifunt: quiaicontriuicoreorumforniclns&re
4
fit ^
domino,&
for
f \duitcfiopi-no5
^
-.
5 nicantes oculi
poft
cedens a
me,et
oculos eoru fornicantes
poft
idola fua : et
<**
adinuentiones fuas;
iiicviri,qui
male
viaitcsiinlalutem
acciderunt,tiic
letfiniscrirmd
itlupcrborum,
cgnolcat, qnod
ipleiit
dominus.
Potft
autcmfieri,
i vno
populo
mGtium alijs
in-
tenftis
alijcogno
at . Pe(\ilente enim
flagellato
ftultus aftutior crit.
>f heodor.
Quamobrempoena diuincccognitioniseft

iiftra.Idcirco ctiam Bcatus Dauid dicebat.KowMw mibi
t^ic),m'li ^imVfVidiicam iujiificaiiones
tuas.
". i lu.
Hieron.
Apoftoli
(irilicet de femine Ifrael rcfer
itfunf,vtEuangelium predicarentin mundumdifper
fi.Frcftautedici
quod
idco
aliqui decaptiuitatc
ludai-
-
calruatifunt, vtinGentibusrccordarentur nominis
eius.
qui
cum domini
fuerint recordati
,
difciplicebunt
fibi
in abominationib.
fuis:&inrelligentes
verce fidci veritate
tqiioniam
^Pocniientes.
tdilplicebuntfibimetfuper
malis
quas
fecerantin vniucr-
fis abominationibus
fuis,
etfcientt
quiaego
dominus _
nonfruftraloquutusfum,utfaceremeismaIu.hoc.
Hxc 8
atMalisoperibu^ifeparindo
bf
Negndiatur
itiner-
peccatorum. p
dicitdnsDeusrPercuteimanumtuamcttiHidepede
tuii,
10
fcient.quiaipfedo-
tpercutcpe
minus,quiideoperifX;
CUtUVtlanet.
iraciterrape
e Etoculos.
Perquorumfcneftras
morsintrat,
vndeduo de cakaatie.
prcsbyteriin
DanieleSufannam nudari
fecerunt,
vtfal-
tcm
aperti corporis
decore fruerentur.
f
-^((1 frustra loquutus,&c. Gregorius.Quia poenituerunt
j^of"=e
*
Impoenitentibus
dicitur.
siMcaufapercu!fifiUos vejirostdijci
*^'""-'i'*
flinam
enim non
reccpcrunt.vcl rccipere
nolucrunt. ,

g
Vcrcute manu tua.Vt non modo
voce,fed
&
geftu
& ha
bitu^ftuporS admirationeq. fignificesfu^ peccatis
cor(i.
'^LUO-
p
NICOLAVS DE LYRA.
J t
fcictis,quia.
vindiH me^.
elinquam.
Hic
conjequenter defcribitur aliquorum fpe.
V ...
^'j-iimtU)
, q-ta
ad
hocfunt rifeiuati
in vita
,
'& ducfi inter
Genles,vt
perpanitcntiam
ad Deum conuerterentur , &a Deo in
ftri-lislibetarentir, &extaliUberatione mirabili tnulti Genti-
les
ciuerterentur
adfiUem
vuius veri Deijicut
in
lib.Eflber le.gi-
tmlefaSum Uberato
pofulo
d
perfequutione
Aman. &
Dan.j.
vbi citur
quod
hberatis tribus
pueris
de camtno
ignis
rex
prace-
fitfrtotum
regnum
fuum reuereri Deum c^tli.Et boc
efl quod
di-
citu:.
Etrclinquaminvobis
eos
qui fugerint gladium
iCViC\.,Cbalditorum ad Vitarn
rcferuati.
i
.Utcor.tCic\.ytfaiet
in
exemplis pofitis.
4
^i^coattmlcoT.eo.f^exationedante eis intelle&um.
5 ornicans.T^c- idolotatriam.
6
.t
rccedcns. Latriam
negltgendo,ex
hoc videtur,
qubd
non
bene
henedicant, qui exfonunt fafium
ifium de
.A.po(iolis
&
alijscrede
tibus ex [ud.eis
, (juia nonfuit
in eis
fanitentia
de
idololatri^pec-
cdtis
qu
hic
taKgutitnr,quta
illo
temfore
&ante
fer longurn
tem
fHSceffauiratrdi.lolatriain
ludMS.
7
Et fcien
t,&C.
Scilicet
fan<.
Dicit enim
Vihilofofh. 5.
Ethic.
Philofophus
^ fosnxfunt qu^dam medicin^ adfeccati
correciionem. Et
ideoft-
cut mcdicinadicitur
cf}efruSlra,qmndo
non mducit
fanitatem, ftc
foma
infiiBa
dicitur
efff fruUra,quando
ad eam non
jcq'(ititr
corre-
^ic,
ficut dicitur
ifrf./.Fruftrapercufll
filios
veftros,difcipli
nam non
rcceperunt,/erf
/'
tndefequiturcorrelio,ficMt
in
fro'
fcfttojunc
non
ejifrujira
d
finefuo,
8 Hkc di.Hif
confcquenier
denuciatur
c^terorum
finalls deflrU'
liiofropter
ohfiinatiomm eorum in
malo,
cumdiciiur
propbet^.
p
Percutc
. Tercuticndo manus ad inuicem ad modum
dolentis,
0-
iratt.
10
EtzWldc.Impingendoadlapidemadmodum
hoministurba'-
ti,qnt\noti
aduertit vbi
fedemfuitm fonit,\
J^Etdic
M
Il^
L I T E
R^.
t
{,"^'^i^'P5ccatoriscftviciu,cuiprincipalitcr
macipatur.
^Pi:ll0ru
5.a.0mn<J fornicator
aut immmdus aut auaru s
,q
lod
^J^
"li^rumfetuitus.
Wlndquod cftidoloriiferuitus,non
fo
lunrcfcrtutad
auaritiam,fcdetiamadaliavitia:Igitur
"1
loc
potcft
dici
quod principcs
idololatrant
fupcrbi?.
MUes
(Scclerici
fimplicium opprcftioni
iniufta:, na mi-
utci)pprimut
fimpliccs per potcntiara ,
clerici vero
pcr
aftutam maliriam.
Rcligiofi
vero
periuftitiam
fimuU-
tam.vulgares homincsopprimuntfc mutuopcrfraudu
lentiam in contradibns liumanis. Vcruntamco
quiain
quolibet
ftatu
prasdidlo
funt
aliquiboni,
idcofubditur.
i Et
reliiiquamin
vobis tos
quif:germt gladium.
kicft, cua-
ferintpunitionemxternam. Qusduplicitercuaditur.
Vno modo
pcr
innoccntiam vitae. Alio modo
pcr
eme-
dam
poenitcntia:
debitai : &
quantum
ad hoc fubditur.
Et rccordabumur
mei.
Tom.4.
Nn a
^..Iireu 8c plornquxtibi dir^liCTBt.
Hee<l etafa
qubd
habit.torej fcilicei mojj.mm &
V.um*Hlo^mquccullorg!.f.?e.lunt.
&dichcuadoes
abominationcsmalorum
domui
Hiael,
tiapUb*.
uiac^ladio,fame,6cpelHTuimrifunt.Qui
longeeftpeftc
^
av^ujoinmventod^nnr
bJIHomunB:
cf iu'f4
J ti<it".tiii.<.c.
iorietur:quiaute^pegladioco*rruct,&
qui
rchaus fuc-
^
.inur>-- T) Vit'iDn c*lgnni.incunic)uidicii.
vpo
fum .iia d<?ln hiso-nnibus.
^
1 127
Glof
ord.
&Nicolai
de
Ly
ra
vcntura
fupphcia
& abominationcs
domus
IlracL
*
Hicronymus.
Qui fingulis.vcl
plu
hbus dcdjtus viciis
Bonpotjflabcisfc-
parari.quaficiuodi
vctcrno pcftilcnti*
iorrnitniorbo.
Hicronymus.
Qui
ab ccdcfia
re-
ccflcritftaiim pcftc
morictur. Qui
fibi
fciolusvidctur,
&
diliscns nificauerit
gladio
fcrictur
ini-
mici. Quifimplici
contcnms fidc, qua
fi brutum animal >
vcrfaturquidcmin
ccdcfia.
lcd nuUo
opcrc
perficit.ncc
fi
Bcutformica prspa-
rat in mcflc Cbi ci-
bum,famcmoric-
tur.
Tfrc/f,eirf.Theo
dorctus.Meinquir,
dedarante,
& fen-
tcntia
dcccrnentc
112
morietunqi ^^ ^ ^
a^lnvr--.
T)V't'iDci
c*
Ignniin
cum
c)mdini. Vpo
fum
^
rit&Lofc>fcflus,famc
iTidrietur.Etrcoplcbo indignationcm
nQiiati fuj-^rci.us.
^
1
*!;
holtibu.
mca in cis,&:
fcieris
quia
ego
dns,
cu fucrint interfetti vc-
50^1
colebant.
ftri in mcdio idolorum veftrorum,
&in circumitu araru
vcftr?.iii,in
omni coIlcexcelfo,&
in cundis fummitatibus
1Lut.f.
montium,&
fubtus
omnelignu
ncmorofum,
fubtus vni-
ucrfamquercufrondofam:
locumvbiaccenderuntthura
TNondccoquipotclt
libciare.
IQ^a:
non
profueiuw
eis. ^Tunc. HAd
vltionem.
'
cfHueulque
contractam.
ledolcniia
vniucrfis
idolis fuis extendam manum mcam
IHirrtios.
,EccIcfiam
eorum.
^
fupcr
eos,8^
faciam terram
defoIatam,&
deftitutam a de-
'
5Q||cri
in tcrraEmaih.qui nuncEpiphania
vocatur.
_
bTvinihilCtinterfolitudinem &
mare
mapniim,quod
n"n hottilis mucto
conlumpferit.
"*"'
n
"' ' '
omnisgeneris fup . .
tn

plicia
,
tu
plaude,&
admirare fententicc iuftitiam. Dem-
de iildem
rurfuspraedidisrebus.eos
viddicct
fame,pc-
fte & hoftium caede intcrituros &
captiuos
abduda iri
ac fore vtcircum
arasidolorum
cultuidicataspcreant.
a
r/f.Hierony.Quandomagirtri hjreticoruraabcc-
clcCafticisquiin(miaifunt:doclrinalaipturarumcon-
....^.-^
Uiti funt
atquc fuperati,
videmus interfeclos
peruer
foru terarum
qujc paruo apice
diflant.
dot^matu
iacereinter fimulachra,
qua finxerantdco.
dc fuo
,
& cos
qui
fc elcuabant
f.fcientia Dei
, ftratos
i
montibiiscoUibu.sqilubomni lii^noncmorofo.qui ,
bcbant vcrba
pompatica
vmb
/aq-,
folioru,ac non
poij
bonoruopcru:quicrantfubomniqucrcu
frondofn
non fcn fruflc,
minumfcdpiv
vbi acccndcruu I
ra rcdo.vni ido.f
cetquomodocn)
fandus odore t
Deumdclcaat,
pcccatorcxcii;
fonadicitur(i'i..
&
cor.junt
ci. m>
tn(i.me.)zcccnd:-
lis fuis thura tu
tia.
b
^t/f/fr.Hicroi
mus.
Dcblatha,t
fam ficuura foi
caricarumq;
ir
fe
compadtarum
poftquara.f.hc
infimulatadulci
ncquarnonctai
tx
culta,fcd
fol
dinis amarituc
repererint, cog
fcant
quod ipii
i
dominus.Melc
diftillatdelabi,
'^
retricis
quod
ad
pusimpinguatf
ccs vefcentia,& poftea
felleamarius
reperif. Hocqu(
fignificat
duo calathificuu m leremiacotra
facietcir.
vnusficuu
optimaru,
vnus
peflLimarum
:
quoru
altcr
ecdefiam refertur,alterad congregationc
malignantii
Hieronymus.MultiputantDeblatha&
Rcblariiai
cflTc
propter
fimilitudinem dalcth & res Hcbraicarun
t
10
II
IZ
fertoDeblarhainomnibushabitationibuseoru,
&fciet
,6
quia ego
dominus. '7
dog.
3
4
5
6
7
8
.9
NICOLAVS DE LYRA.
Et dl-iM'.lolatriai
propter poniam feqiientm,<iu fiibditur,
Ouiagla.y.cKt
declaratum
efl
cap.prxced,
Qui
lon. Scilicet ab
aduerfariis.
Pcfte
mo.
idefl^orruptione
aeris & mortaHtate,
Qui i\x.fcilicet aduerfarios.
Gladio. jtduerfariorum.
Et
qui
K.ConfldeHs
in
fortitudine murorum,fame
morietur.
Et lcictis.Per experientiam
vindid<e
me^.
Cumfu.
yiibipeccauerunt
Ttbi
puniantur
.
lO Et
10 Ex.(nb.Q.lntalibus enimlocis exercebat
idololatriafim
Fenens
^Vnapijibiyin
peueratione eorii
fua
exercentesinx
H Vbi
3iC.thu.QuafoUDeodeberentofferri.
1 2 Et cx.mi.Idefl
potefiiitem
iufliti^ mex.
1
3
Et fa.ter./dcfl,
vacuam bominibus,
14
Et deftitutam.Boij/rt^//'^.
1
5
A deferto.o4(/
quod
in vna
parte
fui termimtur ludit.
1 6 In om.
ideflyvfque
adfinem atterum,
ita
qubd
nihil rcm)
'
quod
non
fit defertum,
1
7
Et fcicnt. Ter
experientiam
me*
punitionis.
CAP. VII.
^
aT?
'""
Hicronymus.Iam
JT
inpraifcnti.
Quinto
cnim anno Sedcchia:
caepit
a
Eze-
C A P. VII.
Tfadtus eft fermo domini ad me,di
censrEt tu fili hominis
,
ha:c dicit
afx.iiuc
xj tiibubus.
^Capiiuitat.
diis Deus terrjB Ifracl? Finis vc-
Ezechiel in
Babylonc p
phctare captiuis,
&n()
anno Nabuchodonofo

rufalcm obfcdit ,
& ai )
Sedechix. II .eam
cepit.
ij
DlBlfio*
NICOLAVS DE LYRA.
e A P. VII.
3f
ITJT
faftus cft fcrmo domini.Hic
cofequenterponiturpra-
J^
di3*
vajiationis
accekratio.Circa
quodprimo ponitur
acce.
leratio
Uratio
exterminijifecundo
exclufio remedif
ibi. CanitC.
"P^
;
duas,quia primo ponitur vajiationis acceleratio,Jecundo^fiii^
(
dus vel
r.uioyibi.
Floruit
virga.
Circa
primum
dkitur.
2
Vmis.idefljfinalis vajiatio appropinquat,& repiicatur,^
*
ad matorem
aflertionem.
*
Supc
M
^ ^ L I T E
!{.
X I
E//"<fl.Inhocc.fccudumfcnfiimliteralem denuntia-
turaccclcratiovaOationis
Iudxorum,pcr quam
morali-
ter
fignificaturaccclcratio mornspcccatorum
:
quade-
bent
pdicatorcs publice
nunciare
,
& vt homincs ccflent
^pcccatofaltcm
timorc fcruili,
vtpcr
hocdcducantur
ad hoc
quod pcccatum
caueant timorc
filiali,&
fic dicit.
1 fi'./j. Pcr tcrram
fignificatur homoquiformatuseft
dehomo.
Huiustcrraquatuor plagz,
funtxtates
qua-
tuor
principalcs
, fcilicct oricns iuucntutis
,
mcridici fta-
tus
virUis.quia
tunc eft in fortitudine fua,naturalisc;
& lux rationis ,
&
Aquilo fene(autis,quia
tuc rcfrigf
calornaturalis,ficutAquilocftfrigidarcgio,&ocac
dccrcpitae
xtatis ,
quaepropinquaeftoccafui
mortis.
omnibus autcm iftis setatibus vcnit mors
aUquando
pcnte
:
proptcr quod
in omni a:tate dcbct
fequiiibc
mortem
praeparare.Bcrnar.Ohomo
certiK-ftquodr
riens,fcd
vbi vel
quando
vcl
quomodo
incertuc(i:n'
vbique teexpc6tat;fed fifapiensfucrismori
vbiquc
pcaabis,& quia
morsin
qualibctxratu
di^aaruveni
quando rcpcntina,
idco dicitur
hicquatcr./rtM'
jt
i
I
129
Ezcchielis.
Cap.VII.
Ai^ s^ipfr
^'"'fi*
"
p%*^HieroniiTms.Ali; alas,vnde Ifaias.
'^iOomine
ah ^'h terr
porieut.t
auUhimus
,
qaX.L per Apofto
-
e ftcJosintotoorbegerebantur
Etaiibi. sidormiaC:s incerrnt-
Lx-
!/iwf/f.p.f.Etalibi.l^or;M volmcongregare
fiHos
cuos
quemad
II
jO
'*^
nod-mg
illi"^
con.pnl.f.f.a.
Et
zVihi.Expanditalasfuas
te
affum
^i-^
i/J:fw.Qiiidamfpi
m nairr Hropl.
b
j(,^
limalcsalas tcrrs.
orgeiuibusad
coeleftia
eden
olamus,quaruor
onunt
genera
cre
ontium.domum
iaron,&
domum
afflittionem vnaoi
iUatam
omnibus
pernitiem,
Hieronymiis.
Pof
fumus hoc
fpiri-
(id.
,eui,
& domum
^
impleretur,dilatatume(lfupph'tium. I>
4
Tlicodorctus
IneffabilisDeiclcmcntiapcEnasmiha
rcturnepocnasinferar,
cum vero non
veritifuerimus
minas,tunccxperientiaeaspercipimus,quod
etiam iftis
accidit,qui
ciim audiflcnt finem venirc non tamen veri-
aTNon modofupeimoDtes
SccollM. b
TOfientem.oceidentem.meridiem. feptemtionem fexom-
^' ^""^ '
VoCataUtC
.
"'P^'
'!"''. -
,
h ,
TH,cr.Nondu,ntetr2.
nir,venit
hnis i
uper quatuor
plagas terr?
Nuncfinis
fuper
i
a
irAntropopnh
>s. a
fQN
.n inm.e ic
no,ya,um
i
,d,g,i,v od^, f^d ex rat,one& 3
juitatc.
te,8c
immittam furore m.eu in tel t ludicabo te iuxta vias
2
tvii,.tnguqurgeniih
_^
luuius Hoc
ipiri-
tuas.Etponamconrrateoesabominationestuas.tEtnon S
tualiter
intcrpreta
^jf,^
^^
b
parcet
oculus meus
fuper
te,&
no
miferaborrfed vias tuas
4
r'contra
populum
c
,r r^^r-'
bTvtcogno;!.
S
ludxorum,
fuper
pona luper
te
c^ abominationes tu^ in
medio tui
crunt:&
- .
''^"'
.
"ijj"-
'
a.<Singu!aris. TV-o Dc.
1
cietis,
quia ego
dns
.
H^cdicitdominusDeus.
Afflivflio
J
3TQjnor.,;,,ci!,non^,pl,useifugies.
b
frj^^^fnpleta
c.'l
ini.ju
^is tja.
THucuf.,ue d..rm:uit
vna,arriid:ioeccevenit.Finisvcnit,venitfinis.EuigiIabitad
g
a
Q.Nc putes
mc fuiu.., ..,;n.
.,d,g,to.
b r.Wx.
Iuf.et omnes oui haHtant in tetia.San^aus autcm
dict iduenae^ofum i ii t.r,(5
'eregtinus
ficut
i'.p.me,.
uerfum
te,ecce
venit.Venit 'concritio
fuper te,i^
hlbitas in
'Tiicut 'CuIuj
.]uot]ii..-
ho.dc
atgum-ntatur.
tcrra .
Vcnic
rps
:
prope
eft dxzs
occifionis,
& I non
glorix
aTM-^s^iKrorum.vnd- I\,u rtinTistiunj ab-ltira mjntib i.
:st ,n,s. t) rNon fututa
prxi,co
montium.NuncdepiopinquoefFundam
iram
meam
fup
f
^'^-
r
JQJJ.>n
elt ..,r,)r
in;usabr,iu-iud,t,o
b 1 Scilicet
opera
te,&:
coplebo
furorem meu in te . Et iudicabo te iuxta vias
aTNonmcab. b
TSupei caputtuum,vt
fentias. c

Qu ccinipic,io,na,a lolus, per quera videt
omniamundus.
tuasjd^raponam
tibi oia fcelera tua. Et non
parcet
oculus
^C- ufa
quate
non
parcat.
mcusnecjj
mifeFcbor: fed uias tuas
impona
tibi,& abomi-
aTVi
cognt.fcas
3r Pcemtcntia c,n!nd;s.
nationcs tua: m mcdio tui erunt
3
& fcictis
quia
co-o
Tqu,apercutio<iuemdiligo. a vlam a confilio ivi.
fum dominus
percutiens
. Ecce diesvenit .
Egreffa
cft
aTId=il,abbrcui
ta.inftatvicinacaptiuitas.
b
^Q^
minabatur &dc flore ftuaum
plagaiumpe-
"^m"" ff + ^''"'^a- ri
.
h . c .
;.^Qiiod
metuifti. 10
nis.htvigilauitad-
. Nam h
Tcontractio.floruitun-ga,gcrminauitfuperbia:miquitas
J'
uerfuseospeccatu
'""
r ^
&impletumeftil.p
ludApoftoli.
Nuc
pcruenitrncosira Deiinfinem tunciudicati funtiuxta
vias
fuas,
quando
indignatio
Dei
fuper
illos effufa
eft,<fc
recepcruntfecundum fcelcra
fua,vtpermaneatdefola-
tio
vfqueadconfummationem.
f
T^Hnc
/e/-op/K.Hieronymus.Abannoquinto
tranfmi
i.Cor.^.i
grationis rcgis
Icchonix
vfque
ad 9. annum
regis
Sede- Pfal.si.c.
chis
quando Nabuchodonofor
obfeditlerufaiem
,tres
anni funt
medii.vnde merito dicitur,
ts^unc
depropmc^uo.
g
Floruit
*?V.Hierony
mus dc
qua
.
Xpn
auferam virgam a
Tacl ,
& timentes
oniinum,
vnde.
omnf
ifrael
benedici
,dom':no.
Domus ^a
n benedi. do. Do-
ns Leuibene.do.Qui
metisdominum bene
tdo. In Aaron fa-
frdotium.InLeui
dituos fc mini-
^""fos.Inlfrad.cun-
'gfjmpopulum.
In
tnentibus domi-
nm
profelytosin
tligcntes.

Theodoretus.
(
jatuor
alas terra;
norbis terrarum
dt, fedterrarum
d:it,fedIfrael.Hoc
c,resveftrs
ad fi-
nmperucnire,ne
pjffesvos
ea mala
f^cre
,
qus
fum
c<ninatus,nifirc-
fifcentespoenite
tm
agatis
cntra vos omnes
titiura
proccdct
-s jn
l Et non .
Hieronymus
.
Sicutmedicusincidit,vrit;vt
f
rcatnon
parcit
.
Immedicabile vulnus cnfe rccidcndii
^
e,nepars
fincera trahatur .
FUgcllat
Deus umncu,
fiuum
ijue
fpi',vndtEgo percutiam &fanabo
. Oinnis
mcdicinaha-
btadtempusamaritudincm
fed fruaus doloris fanita
i_ tmonftratur,vnde
Amos. Liuouiam vos coy.wut de vmuer-
Q
Inribubus
ccrre,
idcirco
vkifcur fupcr
vos omnia
pcccata veflra.
T
CTwx/Mjc.Cui fimile eft hoc Vlcifcar lacob feruii meu
:,.fcf^ndumvias(u,&iuxtaadinuetionesciusreddaiili.
^
1-
-'.nicronymusacqua.
Non auteram
vtrgam
c
.xx.attjceiis. * Thcodoretus.
Maximaconfolatioijseft
pliotuo
EtApoaolus.<M,id
vuttisiinvirgaveniamadvoi^&c.
;
q|puniuntur,punientis Deicognitio. Dauid
quoq; zitnfitabo
in
virga iniquicates eorum,&
m vcr
c
f^w Hicro.i. extrcmum
pcccatorum
Veftrorura be.tbi^s
peccata eorum.
vtifencordiam
auttm meani non di. ab
eo.
'
lenndum
\\\\i<i.impkte menjuram patrum vifiror.m
. t il- Finis florentis
virgs
fanitas &
corredlio, quJE
non eoru
m.
!^ondum
compLetafuntpeccata
.Amorrhaorum . Dum hoc merito venit
qui
corrumpuntur. '
^
Fenit
quem venit
finis,
& confummatioa
fanguine. .Abei.iujli
Matt.v.i.
vjque
ad
fan^uinem
Zach.f.B.
Qiiandiu
.n.nonmifeiut ma
nusin filium Dci,
dormitauit cis do- E
mini
(cntcntia,
&
diIatataeft,poftqna
+<"" celeu-
autem interfcccrut
"J^
"'"""n
heredemvtperiretl'*'-^.
haircditas
,
euigila-
bunt m moa
uit contra eos om- cjIjus,
nisordomiferiarCi
atq; perplexio
:
qa
non cceleftia
quae-
fierunt, fed terras

haerere
cupicrunt.
Hieronymus.Pof
funthzcde vltima
captiuitatedici.qii
poft
interfeciione
Chriftiveniteis fi-
,
o
nis.Etvigilauitad-
^'''*-^'
.^
NICOLAVSDE LYRA.
;

I
.'Super
.
ScUicet
ludaa,
ita
quod
nuUa
pars
remancat
qux
non
vaetur.
2
Exin.i.fuundumoperamalaqutefecifli..
5
Etnonparcctocu.&c.e/ccf.
4
Etnonmi.^jf)fcfl.
5
Scd vias tuas
ponam fuper
tc/. tondu r
pa:we,tuis operi-
mdtbitx.
^
^^\Q\ovm.i.mHltiplicatio affiiaiomm vniusvenientis
fur aiteram.
7 Finis
VCTotiesrcplicatur
ad
oRendendumaccelerationem.
8
Et non
glo.i.
ludxa
qu^
efl
terra
montuofa.Coetera patent
ex
i
1
quia
idem
frequenter reperitur
ad maiorem
cxaggeratio-
9
Floruit . Hic
confcquenter ponitur
modus accelerationis
fe-
"
"'*"'
'^^(brMSyqui fuit per potentiam regis Babylonis
,
qui fu
it
inHrumentum Dei in hac
punitione,
vi
frequet.ter
dt8um
ejt,juprd
in
Ifaiam
&
lere.&fic
dicitur AzV.FIoruit
virga.i.cfAT Babylonis
iwtalmtjqui efi
vtrga
ad
percutiendum
ludaam.
10 Gcrminz.Qi4iaviilorias
quashabebat
virtute
Dei,exfuper-
bia attnbucbcir
proprix
virtuti.
1 1
Iniquitas
furre.
Qiafuperatos
&
raptos
crudtliter &im-
pie
tr.^Bibut
jecundum quod
de eo dicitur
Ifa.
i
^.Con
triuit do
-
minus baculum
impiorum virgam dominatium,cedcn
tem
populos
in
indignationeplaga
infanabili:fubijcien-
tcminfurorcGcntcs
perfequentem
crudcliter. secun-
dumalios veio hic
ponitur caujafiueratio acteleratiw.is,
quttfuit
fuperbia Sedechiiercgis ,
exquarebeltauitrtgis B.ibytonis
impib
'
frangendofutim
iuramentum
2,Tar.j6.Sicergo
dicitur. Flo.vir.
.i.fceptrum
luda
,
qwd akquando profperitatem
habnit
fub
Sede-
c/jM.Germin.fupcrb.
(>MMiwdc
/pcj-Z/wV.Iniquitasfurrexit.
Quia
ex Ijoc lu ramentum
tranfgreffus fuit.
} r In
M
B, ^
L I T E
!{,
f
9
Floruit.
Hicmoralitcrponitur proceffus peccati
in
^i^mcntatione fui .
Pcrfloritionem.n.virgs fignificatur
P^iperitas
tcmporalis,ex
qua frcqucntcr
Procedit cla-
"mentis.idc6fubditur.
'
^"minmt. Ex
quafequitur
Viterius
cotcmptus
& dc
prcllio
hominumaliorum
idcofubditHr.
I r
iniquiias
iu,rexit. QaiE
proprie
importat peccatum
co
tra
proximum
cui debctur
aequitas
a
proximo
de iurc
naturali,fccundum
quod
dicitur . Hoc
facias Jif quod
tibi
visfieri
.
Expcccatoverocontra
proximum proccditho-
mo ad
peccandum
contra
Deum,idco
fubditur.
Tom.-f. Nn
}
1132 1121
GIoford.&NicoIaideLyra
yfa yfnh f(>j.Hieronymu$.Non
modo Icrufalcm/cd
A &ci cni dicitur.
w-/ b;icr,oae
ai,.aj
tr.qux
autimortparani
(uiustrum\^tS^o^o\\M.rempusaitbrurfl\.Etz\ibi.V,^'f.
rit
(iz>^
hu,u, mund, . Et
pr.xfons
tcmpus pohiit
:
qnoti-iic
.nlabitur.&nunquammcodcmftatupcrmancthtdo-
Jt?**"^ '''ffroofcftln^hu- furrexitintvirgaimpictatis.N6cxeIs,&:noncxpopuIo,ne
2 cata.
tvirtaot

CrC
p
-Y-
,,Q^fcdunwmigiftrcl>itiJUetunt,CrucifiRecrucifigifeum.
lEcidco T-^J ca^..
u.tjs ilcrn.
^
^
THcOdorCtUS
""wnmm qiicext
fonitueoru:&nonerittrecjuicsineis.
Venittem
4
Qijadoputatisfal
*
P-^
'
--^ L
^
icapiiuifirs.

^Frgo.
_^ 5 facflequxami
Ime.
I .
i.Co.7.e.
IM.f.
fignum clangoris
& buccinx
praeparcntur
adbcUa.
Hicron.Iri
noftraquoqjtcrra.i.inlcrufalem.quanJ
nos
vclpcrrequtiopuhlica,
vcl vitiorumincentmalii-
pcr.Kc
nitnntnr.Fruflra
magirtri
ruba
rciiocat, & ad bc'
la
prxpararc
fcftinant , cum nulla fit in nobis fortitudo
quiairamDci
pra
I
fcntiamerucrcpo
2
^ Ei idco f
itd
ca^.
uitjs itcrna.
in
feipfi.
.L
^ -Q^^
^,,^ ^gf^f
tx rorum fc
^
ininc.
Hicronymus
. Na-
pus,appropmquauitdics
Qui
emitno
l:Etctur,&c.g.vendit
5
dicuntur,tubisv(^
turalccft
in
poffcf- non
lueeat:quiaira fupcr
omnem
populum eius:quiaqui ^ JL^I^^J"^'"'"''
fionum emptionC
C
01 ^
aMoreiuble qui.anicmbil.nivcni.r ciptiutas

,rl-,_..
"^"'
venir,adtidquodvendiditnonreucrtetur,
t6(^adhucin
'^
t.Cor.rc
teoJiiorem Ixtari.in
vcnditio
nclugcrc:fcdinfla
tccaptiuiratcvanu
cftvirumquc,
vn
dc. lempns
creue
efl:
quihabent
ftcflnt t\Hi
Ji
non h.ibeant , (3
q'
flent tfujft
non
flfontf
t!r
qui
eiHiiat
quaft
no
pvlfideant.
C iiui
vendit ai td
attod r?.noreuer,&c.
Hicronymus
Qui
B-f.
ha:rctico crrorc
fucrit
dcccptus
cu
dcccptioncm
intcl
lcxerit,non rcucrtc
tur advcndirorcm
fccundum . Lxxi.
ad
magiftrum
,
fed
omnino
dcfpicict
cum.
d yifio.n.
adomnt
niultitudiKt,&c.H'iC-
*
^Q.Qui
modo viuunt
rapiiuitatem
videbant.Ac
non diScietuc in
longiiui.
1
Coiuniinatib.
ptuifa. tQiiifif-
viucntibus vita eorum.Vifio.n.adomncm
multitudinem
rirriia.
a 5 N""
Pf^ierii
ei
imcju
t-^s 'ua.
")for
15
i6
r?
Mit.ii.b.
iri.6t:
F(il.8o.a.
i.Then4.d.
Hic.6.a.
Mum.io.a.
cius non
regrcdietur,&
vir in
iniquitatc
vit^ fu?
non cofc
C afVoiquihuicp-r
.tsoffitio b
tQuiaud 'a.l^Adptiluimcontra Bibyluiiins
i ronicc
cfTain
tabitur.Canite
tuba,pr?parent
omnes et non cft
qui
vadat
fOuianon ptofuit
m ineti. ^iraioDeo.nihilett
iiumanafottitado. b^/eiuralcin
vel terr* lu-
dxorum.
ad
pr^Iium.Ira
enim mea
fuper
vniuerfum
populum
e ius. i
a*V, fiipia
b
fExtri
domiiii ciuitatem.i.ccck-riim. c"r)iaholi.
j
Gla'di'foris,
$c
pefti
s &fames
intrinfecus.Qu
i i
agro e,gla-

5Negligenj.
Nnn
prpatanscibos,dequihus Qui
nofratur ierr:imfran'
icplebitur panibus.
dio moriet1&:
qui
in
ciuitare,peftilentia
& famc deuorabij
traaci
f.
qui
hzteticotum
gladiam
vcl dclidiz f.iinem
raorteinque
vitauctint. b 1 Non alibi falua-
betis.
(^
tur.Et
faluabunf^quifugcrintcxeis.Eteruntin
montibus

^Vndeqnis
dabit miiii
pfnna5iici;tco''i
..bi}!: volabo&re. tTunc.
quafi
columb^ conuallium omnes t
trepidi, vnufquifque
%lfto. a TTune. ^Nulliu.1 audebir reSellarc. b ^Timorc
ininiquitate
fua. Omnes manus diflbluentur,
&C om-
afPauoiii magnitudinep
n
potfrit
veficaflucntts
.iquas
letinrre. b <Poenitrrtiz.
^
f
nia
genua
fluent
aquis
. Et
accingcnt
fe
cilicijs, 8^25
?< Thcodorctu
ConqucrStes.n.
lugearescolumbisfublimibusaftjmilabuntiir.Sufpira
ribus
quippcvox
columbarum fimilis cft.
f Ow"
.Hicronymus
.
Innoflraquoqucludata.
I
cft,eccicfia,in qua
Dei cft
confeflio,cum
iniquitasabi
dar,&:
rcfrigcfcitcharitaSjOmnes manusbonorumopi
rum diflbluuntur
,
&
genua
fluunt
aquis
, eorum.f.qt
concnbitusimmundosqurErnat,
niftincnteslcminisfti
xum.Talesvcr6dcbcntaccingicilicijspenitenti2,&v
turum iudicem
formidarc,vnde. Confortate manusiiitl
tasy&genua
debiUa roborate.
"
In
prxlJantiorcsc
Atcertenihili.,
10 bis
profuturfi
^
Ncquc n.habcbit.
1 1
qui poftint prilf.
12
dimicarc,
fiqi.
-ymnibuscomniL
nitcr omnis
gcn(
risinferofuppl
e Q,uartcolum
uaUvim.WxtTOn
Hae columbat
qi
diuinconuallibi'
funt ad
fingulat
18
pidant,harumi
19
bcmur imitari i
nocentiam.dcqt
y..
20 hns.si domiatts :
21 medios
cUros,&(
22 huius
fpccic
d;
ditSpiritufTandi' m
23
&manfitfuperS
f'
24
uatorcm.
ronymus
. Poflli-
mus
diccre,cp poftquam
rcceflrcrit a'Iud$is
vifioprophc-
l^Ws.Lex.v.^
ptcphnx rfque
ad lodnnm :
poftintcrfcdionc
Saluatoris non
rcgrcdiatur
ad
eo,s,ncc
vltra habeant
pro
^
phctas.
Et
fignificantur
didum cft yilio.n.ad c.rn.e.non.r.
k^rcdictur.n.
adcos
qui credunt,ad
Apoftolos
f.&ad
reliquias
, qux
fakia: fiunt.
e
ci>.ter/j.Hicronymus.
Dctubisin
multislegimus.
Quaft
tubaexalta voietn
luam.EtzVihi.Clangite
in neomeiia tuba
in
infi.tf.fn.vc.Et Apofto.
la
ii>ffu
($
in tuba Deidelccndn
df cce
lo,&.
in
Euang.TVo/
te tuba canere ante vos. Et tubas dudliles
atqj argcntcasin
Numcris inucnimus
,qujepropheticc
dodring &
Apoftolicz copa
ranf':&
pcipit
vt omncs ad
c
"^
nicolavs^Tyra.
1 In
virga
i
mpiet. Q^iaftc regmmfuumfuit impium
,
&va-
fiatione dignurn.
2 Non CX cis.Ho;
e^
non remxnebit
aliquis
de domo Sedechi^
tjuia tpfcfuit
exocutatusy& in
captiuitatcm du(ius,:y filij
eius ot-
cift.
3
Et non cx
^O^nXo.Quiipartimfuit
captiuatus, partim
OC'
cifus.
4 Ncquc
cx fonitu eorum-l/i Hebr<eo habetur .
Neque
cx
COCtucorum;
&
per
hoc
inteUigitur loannamfilius
Catte&
fo
cif eius,quipofl
mortem Codoliie
fuerunt
in
.Aegypttm: vbipofiea
per rtgem Babylonis fugerunt pcrtim occifl , &
partim captiuati,
ytdiBum cfl
Juprd.c.^.ideo fubditur.
5
Et non crit
rcquies
in cis .
^on.n.
inuenerunt
requicm
in
utegyptiiyftcut
c,
edebantyvndi duebant .
Intrabimns in
Acgy-
ptum,vbiclangoremtuba:nonaudicmus,&c./cr.42.c.
6
Venittcmpus.Dfy?r-^ionjj.
7
Qui
cmitnon
lJEtctur.Q/a
citoperdct.
8 Et
qui
vcndit non 1 u .
Q,uia citb
perdcret ttiamft
non ven-
derit.
9
Et adhuc viucnti in vita eorum.i.
iufficiat eisferuare
vi
tatnfi pL.jint.
10
Vifio.n.adomncm
multitudincmcius..Wy;o/434p'-o
fhet4
de
tnuUitudmis
captiuitate.
1 1 Non
rcgrc.no;;
mraaabitm,fedproctdet
In
effiau.
1 1 tt vir m
iniquitatc Vita: . Sic vt
poffit
euadere mortem vel
taptiHUatem.
M
f{
.A L 1 T E
!\,
t
1
'nw^cunduTulUu.PictascftcultusDeodebitusac
II
Canite.
Vofiquampr.tdiBatflacccleratioexterminif.
I
confeqiienter ponitur
hjcc
cxclufto
nmrdvj
, &primo ponitur
exclufiOyfecundo finalis
conclufio,ibi
. Facconclufioncni.
mum
fic oflendendo,quod
non
pciffint
tuadere
nccfe
dcfenierd
/e redimendo,tdeo fubditur
. CanitC
tu.yosqtiihabetisoffitit
excttandi alios ad belium . Et
loquitur ironici,
quafi
diceretpio
hilo
facietis,fubditur.
14
Einon.Cuius ratio
fubditur,
1
5
Ira cnim.Ci
nulluspoteH refiflere.
16
Supcrvni././.?r/i/ew.
17
Gladius.
Interficitns
eos
quiinucniemrextraciuitiitrv
1 8
Pcftis.i^.* frequenter
acrius
pugnant,quamgladius,
vt l
Vegttius
libro de re militari.
1
9 Qui
in
agro./(e;?/r<o
eU
eiufdm fcntentim
adnaimr
fertioncm.
20 Et(i\..Ad
locainaccffibilia.
2 1 Et crunt .
ldefl,qux prius
l?abitabant in conuallibusfm
fed , quiainde
aduulant admontes timore volentium
eas
(upt
funtibivaldetrepid,
&
ficifli fugitiui
erunt ibi in timore
fiti.
22
Vnufquifqueininiquita.irfffl,/ro iniquitate
futhoc
tietur.
^S
Omncs ma.dif.
Timor.n.magnus
reddit mcmbraextrri
trementia,&
per confequens
ad
fe dtfcndendum
iiiuaUda.
2
4
Et omnia
^C.f.vrini,timor.n.diffolmt
veftcam,&ftc'"
.
re vrtnam.
25
Et
accingct
fe
Cilicij
s.
Infignum
triflitiit
&anxietnt'
^
r Etir
per confequens impicras
eftvitium aufcrenscultiiE
dcbitum
proptcr quod
cft dircfte contra Deuro.
^33
Ezechielis.
Cap.
VII.
IJ4
tfa
jnwia^-.Quodluilum.r.fignificatjquandoperdit
dc
A >rem ca;raries,& pulchritudincm
comarum,vnde.
v>o
1. & Mitnento
capnis
hahcbis cduicium
propcer opera
tua . Etalius
Qphct^.Omnia
capitain
omniloco attondentur,& otnnis bar-

i' rattetur.Et
Michxas. ^ttonde &decaLuure
[uper
filios
delitia
'
lrituu>^i.DiLit.ical-
tium
ttium
ftcnt
a-
ijk,
&
fuper
mor
tos
iubetur
fieri a
diiicium.jlndxi
,Naz.ira;i,(5cquia
jjporitificiumve'
b
fjre
meruerut
, nd
vnde
poterant
Dcu colcre
5cadorarc,indcofFenderent. D
d tt dabo.
Hicronynius
. Nos
quoque tradimur in ma-
nusinimicorum &
aDeoalicnorum,quandofacimus
ornamentanoQrafimulachradjBmonum&omnisglo-
ria nolh-a
poflidctur
ab
impijs,vt
nos fua: fubi
jciatit
po-
a
l^Non
hoc folam Tub
Babylonijs.fed
fub B.omanis in
populoillo
taftuip
eft.
bt^Faciei tubor
pudo-
tCltatl.
lis iudicium ert,confcien'ia peccaiotum
lucf t m
facie.quad eft
fpes (alutis.vndc
glocianci
in
pec-
cmsfuis dicitur.F.icics.ine'etricisfj.'iaell''hi,io'i i-rubelcere
operien
eos formido: &in oi facic
confufio,&
in vniuerfis
alviuodeft llgiiuin
luftus b urunc. c^Vrgentc c.n)imitjte,uefugientibus
linioneri:
quxpabulo
ante fuere
voluptati.
capitibiis
eoru
caluitium.Argcntum
eorum fdris
proijcie-

T^i
mund t ain habere iion
uoteit.ijui
extia ccLleliam eft.
1 Dentes
pixciolinimo metallo illi, fi
,_ ....^.
non
minuilxduntur,quamOro lapide.
b1Eloc|uium.
nntcapita
fna,
c
tur,&auru!TieoruminfterquiIiniiicrit.t Argentumeorii
.
uqj.n.mortisopc
"
r habcnt nccim-
mndifiunt,
quia
fijdi.
Idett Naza-
ri domini
fnnt.
'
(^odji
iuxta cos
plebuntur
:
quia
\
fendalii
iniquitatis
corii faiflum
eft,5c
^
1"^
f"^^^
^^?^^
^"
afQua'5qua:dederara
uomamenTKn. UertitDcUSfaCiem
ornamentum monilium fuorum in
fuperbia pofueriit,
&
4
fuS & fic.Dei viola
imagines
abominationii fuarum &fimulachrorufecerut
facerdotib"&TaS
af
Auium &
argentum.
b
^Symmachus.innaulcam tranftulii.fordfsidoloium ilemonftian. -
cx eo .
Propter
hoc dcdi eis iilud in
immundicia,&
dabo il-
a THoftiuin
^
lud in manus alienoru ad
diripiendum
,
8^impijs
terr^e in
tldeo. afNevideai') nas
abofsiiiationes.
y
pra;da,&contaminabuntlIIud.
Et aucrtamfaciemmeam
a
f<^ia
inea tacic
indii^ni.
b
tTanc aueifa facie.
cl^SandlafandorumiquzfolisfaccidocibusSc foli 8
pontifi'"^ piiebjnt.
ab
eis,et
violabiit \ arcanii meii &introibunt In illudtcmif
\^ y-^^^
^ yosautem YeZ
tdiruentefc
a YDoininu<:
ad
prophetain.
-
'
*
farij,&c.contaminabuntilIud.FactconcIufionemquonia
a <^ldcnt
quocjue
nobis
contingit
li fuerit terra noftra ptcna fanguinibus.&
habitacio
ini(]uitate.
tcrra
plena
eft iuditio
fanguinu,&ciuitasplcnainiquitate
afIn Lacum
prophecarum
&facerdotum. b <i
Babylouios
vel dzmones. c fAnimas .
Tcmplum
Dei
-
4u
" "
afSet!("s. b^A
f""e vclobiidione iCii'ia
c).M-a ccleliam. c
f
Ah rm.i tanie.
&auru corii non valebit libcrare eos in die' furoris domi-
3
fSenlualiiateiji.
bTOculi impiorum
infatiabiles.
n i. Aniraani (ua non
faturabunt,&
venrres conim non im
a fQu^ainde
idola fabricaia ciiliofs luos damnmtia. b
fAigfntum
& auru'"
e
Etihtroih"nt.li'te-
ronymus.HocaBa
bylonijs,
& ab An-
tiocho, &
Pompe-
io: & adextremu
fub
Vefpafiano&
Tito faaCi efle fci-
mus,quando
tem- tSopk.i.d
pliafuDiierfumcIt,
& omnia
impleta,
qusefermoprophe
ticus
comemorat.
Ad noflra
quo-
AHfgoricJ.
qiipia
mortuus
*"
ftrit ,
omnes dies
B
piflini
non
repu-
tsunturfandinca
tiniseorum. Sa-
meljquiafandus
. Ei
acterna
capitis
d
oiamenta
poflc-
d,
vndc in Canti-
-C Cuinni tui n
i'iri
fitficut coruns . Sa-
fdgperdiditforti
c
.
tilinem , & rcna-
'f!|*
fcibus
capillis
vi- f
rCpriftinas
rcca-
p^uit,
vtmories
njltoplurcs,
qua
viusoccideret.Eli
tis Dei
emifl!arij
,
ingrediantur,&v-
niuerfacontamineE
tur,vtfiatiocusim
mundicia:,quidc-
buit efle fandita-
M^"-**'''
tis,vnde. Domus mea
domus orationis -poca
fan^fum
eft,quo<l
eftis vos.
~ '
b/~~
II
ftiseamfpeluncamla-
IZ tronum.
f Fac
concluftonem.
Hieronymus.i
ir3
mcam brcui fer-
-fcatenaai*
(aslicet
corporis
Etadducam
pe/rimosdeGentib.6^poiridebuntddmosco
'^
monecondudcjvt
-
iioeretcaluitmm,
,si,
^
,qu*
hoc mc.uii.
quomodoterraplcf
taienquiaNaza- g
rii.Etquiefcerefaciafuperbiampotentiu,&tpo{Iidebunt
''^ na cft iuditio
fan-F
rUSdOmini
erat,
a
fQuxpofcusingredienscontjminauit.Scideomeanonfuni.
b
^Non
mea. c fOuz
exuperat om
^^
gUmum, (
OmnCS t pr^
pollueotub
cjcinnis
zcidone.
fQuxporcusingrediens
contaminauit,5cideomeanunfunt. b^No -,^^^ ^
_...
'

^ . o
CapUlS
nem renfum,vnrte,Pacem meam
reIinquovobis,pacein
meam do vobis. 16 .H. in iaUffUinC iU- J'"^8**'''''
frcbat.vndePar-
h
fanduariacorii.tAnguftiafuperuenieterequiret pacc,&Qi
17
dicant fundcntes
*-^*^8
"
uli
(quiaparuuli
innoxium
langui-
einr.necdum ad virilcm statcm
pcrucncrant;
illuden

ncm
,
quod
& in Nabotli fecifle ludxos
fcriptura
com-
tccaluitio eius
atque
diccntes.
.Afcende calue,afcrr>d'' calue,
memorat)
fic
iplorum
cruor fundatur &
plena
iniquita " -----
tisciuitasdemonftretur.Nam&fubManaflrercpletaeft
frum morfibus
,
ianiati funt
, quarum
faltus &
fyluae
futliabitaculum.
* Theodoretus.
Qiiando.n.viderintmalorum
fibinu
bcn inferri
,
& nuUum ex vlla
parte
afFerri remedium .
TncabieftoanimoarmabeIlicaproijcient,&lugubre
aflmet habitii. Idcirco et facci meminit &
capitis
rafi.
b
^'gen.Hieronymus.Qui fugiunt
dc Ierufalcm,aurii
fum &
argcntum proijciunt
in lata &
fpaciofa via,qu?
duit ad
mortem,quia angufla
falutis viam
reliquerut.
c
irgen.\\itt.
Argcntum eloquium,aurum
fenfusfcri-
ptrarum.Quseeleftafuntmundi&inornamcntumda
ta
obisjhaeretici
pofuerunt.infomentum
& matcriam
fuprbi2,&
imagines
diuerforum
dogmatu
& abomina
tioumatqjofFendicuIumfuorumfeccrunt excis, vt
lerufalem a
portavfque adportamfanguinepropheta-
rum
venietquccis
conclufio,vt
nemo
poflHt
euadcrc
g
Et
p(ffideuunt
fariciuariaeorum.
i< Theodoretus. Non
dixit fandtamea,
fed fanftaeorum
.
Hoceftquarab ip-
fis mihi confecrata funt
quibus
es,o
no
indigebam,
Ccd
propter
cam curam
quam
habeo
ipforum
, eam
accepi
at rurfus hxc cadem
propter ipforum
fcelera
poUuta
&
conculcata
defpiciam.
h
e^n^ufita. Hicronymus. Qui.n.audiuit,pax
huicdo-
mui : nec cam fcruauit
,
ncc in cordcretinuit : fed malis
cpcribus
fugauit,quaerct
&non iniicniet.
a Con-
NICOLAVS DE LYRA.
* I Et in
vniuerfis.
Qida Crf
doiore
radtntfibi capillos.
i
A.rgentum corum,&c.i.
argentum
&
aurum non
plus
va
leb,cis
quam
flerejuiliuiurn , quia
indc non
potcrunt
habere cibum
fnicnctdm
defeiium vi(iudium,nec
inde
poteruntferedimere
de
anibus
aduerfanorum.Cuius
ratiofubditur.
3
Quiaicandalum&c.r"./)rojn/^a fua
corruetunt
abfq;
^^yrecUone.
4 Et
ornamentum monilium./.
<juia
de auro &
argentofe
'}^"it ornamenta
jibi
infuperbiam,
&
ftmulachra
ad exercendum
';-mriam,ideo non valebit eis in
mcejfitate pofitis,fed mag
is da
^'^'eorumaduerfarijs,ide6fubditur.
5
Propter hoc &c.j.
nonplus
valebit eis
quam flerquili-
^
Kt
daboillud in
ma.ali.&c.7rfe/?
Chald<tortm
7 tt
aucrtam
hcicm.iubtrahendo eis
omnemetmauxihu.
^
tt
vio!abunt./.aaW;i.
*
Arcanum
mc.&ci.
tempium,&
ma.\imc
fanHum jan^th
rum,
quodnuUusdebebatingredi
nift fummuf facerdos femelirt
anno.
10 Etintroibuntin
\\\\xdcrai(.&cc.i.vilesperfoni&ribaldi
1 1 Fac COnclufioncm.H/c
confcquenterponiturprfdi&i nego
ivjfinalis conclufto,fignificando,$>
illud
quod
didum
rfl ftt
determi-
vatum a Deo
abfque
retradatiom . Ideb dicitur
prophetf.
Fac con
dufionem.
in Hebreo auitm Imbetur . Fac
Catenam.^.rf./awi
catenx
iurttparat^
ad
hgandum
eos,&
ducendum in
captiuitatem.
1 2
Quoniam terraplena
eft,&c. Quiaineacondemnatifunt
innocerUis admorttm
per tniquos
iudices
.ldeoiuftumefl,vt
habi"
tatores eius occidantur vel
captiuentnr.
I
j
Et adducam
peflimos.i.C/./flWeoi
, qui
erant idololatr<t &
crudelts valde.
14
Etquicr.facia.fu;crb.i.ve^if^p'i/jd''/acc>'rfor7W.
1
5
Et
pofllidebunt
fanftuaria
eoTum.faducrfarij.
16
Anguftiafupcrueni.rcq..^i aduerfarjjs.
17
Et no ex.Vnde Sd^chias
reddidiffet fe Chatdeis,nift timuifjet
tlludalud^is,qui
transjugerant
ad
Chaldps,
vt habetur
Icrf.jS,
Toni.4.
Nn 4
"BT
GIoford.&NicoIaideLyra
ni
i
9IM1.4-1.
fGtMiitm
phcas
& laccfdo-
"^**"*
tcs&fcniorcsfcha
bcre udxnu
ronymus.
Rcxiu-
gcns
noftra
pccci-
raChriftuscft.qui
ai t .
1^.*
vtiiits t in
fan
gnwe
mfyium d'f.
in
MLi.
UixaisL
Vcl
mali.qinbus
di citur.
^ndite verbum
dowitupmcipr ,{
domo'um,qmiuxu
Lxx. induuntur
mocrorc,quian6
bcncarniarura Doi.necChrifto
fun^induti.
Quotqu
.n.in Chrifto
baptizati
lunt.Chriftum
induti fuac
d iecmdtim vtam cyrMTO/acwm.Hitronymus.
Pcccator
reddit Deus iir
a,M,Un,al,s.ccua,uh.
^ yiaS luasTedin
non eiit.tContLirbatio
fuper
contuibationc veniet,
& audi
^ r^-^ ^^^^^^ ^^
"

=^;r:r;;'^rr.=::'^!^^
dcmenua.:^.
b
tusfupcrauditu
.
Etqua:ientvifionemdepmpheta,&ciex
^
g-J-^^
a CoiUMrhatio:&cSkat
t contra
fanais
dicitur
. GjudfSe
udomi'U>fcmD^r,,tfrumduogauiete.EU'bunt
de Ptrfitemvtr'
t
tiem,
vt bona
prxfcntia
bonis fi.turis
cumulcnt.
b fr
<7r.,f.H.cronvmus.Quotid.c
ha:c m ccdcfiis
rc-
Qairunt,quxcumvi(Joncm,le5cm,confiliumquepcrdi
dcrint.fruftra pro-
c
peribit
a
racercIote,&
confiliu a fenioribus. Rcx
lugebit,&
ilOmn,.
lodxorum b f
Cuni hxc fuint. c 1
Nun Dc.,vnJc.R.edc.ut;'-.
ic in tcna lcri. Mn-
ftiUU"
ucUbitur in nobiu
ft>.,u-7c"Io'n^iiinalciiptifanti..
coElis.
I
c
-'
1_
pcdia pCCCatinVi
princcps
iniueturmosrorcec
manus
populi
terrxcoturba
7 fccundumoper
.
2,r > Et FlcnS fUDCr d TorJ.ncm
.Lm
p.-,dcn,cs.
.
1.ccunJ,
.Uud.in <,uo
luiu.o lud.c.ucri.is iad.cab.,m d. vobi..
8 luftorum aUtC
orfuricnsiupct
a T
E,,iludin.,a..u1.r., !c.um.tciprumcondcmn .
^ t-'-ai- 9
tUSdominitrU
auitaicmait.W4
jj^j^^^^ Secunduviam
eorum faciameis,&lccunduiudi-
urgitatc.
Vtid.
> tSic. b
fTan^Jcm.
dV.
f
quem
nonfcn^^ernnt pfr
becliti..fc>ia,.t^p
tormrnta.
j^ (iadUtem Du VI..
cia eorum iudicabo
cos
,
ec lcicnt
cjuia cgo
dominus.
ttrn:t.
O
C Et
fdetit
qu
tem
lerkfjUm qm
oc
fiJif
proplxtjs
, cr/a.
e.qktjdH
mtffi funt:
MOties vilui
congre.
ft.tu.&c.
-Jc Thcodorctus.HKc hodic
qiioqne apud ipfos graHan
Btur
ncq;
.n.
faccrdotiumfccundumlcgcs apud ipfosad-
inimftratur,6c prophetiaedonum
cxtinctum cft
Tnnctpes
. vcl boni .i.
Apoftoli, qui lugentpcccatorcs
.
NICOLAVS DE LYRA.
i)e
I Conturbatio
fupcr
conturbationcm
vcnkt.i.multipli-
cabitur
vna
fuptr
altum.
1 Etauditus.A/ii/i^rwni rKmorOT.
j EtquircntviGoncm.&c/. aprophetisfjlfis,&
nonvale ,
bitets.
yeldeprupheta
vero
quia
Sedcchias in
ardapofitus qu^fi-
uit
fermonem
dommia leremia.Ierem.
jS.Sed
eius
confiUo
non
acijuiruir.
4
Et
lex,&C. Quia
Chald^i
combufferunt legcm.
5
Et COnfilium.'.ai
ordinaijjs
iudicibus
e\nos.interfecit T^cbit
'
cbodvnofor^to $
nlaxauerant iuumentum
Sedechix,
quod fecerat
Hieronymiis.
verficuliis
frcquenter
in hoc libro
ponitur
,
quod fu;
cia
atquc
cruciatus
fcquatur
fcientia Dei : vt
quem
'
iiuelligcbantper bcneticia,pcr
tormcnta
cognofcant
regi BahylonisyVt
dicunt Hebr^i. Ideofubditur.
6 Rex
lugcbit ./.
Sedechias exocuiatus &in
captiuitatevi
aus.
7
Et
princeps
induetur mocrore,&c.i.pnncr>w
Sedecl
Tonitur hic
(ingulare pro plurali
, ficut Exod.%,f- VcnitmL
grau
ifli ma.J./Vrfo
mufcarum.
8 Et manus
populi
ttxtx.i.virtutes
eorum.
9
Conturbabuntur &c.
!^a
non
poteruntfe defendere.
10 Secundum viam corum faciamcis,& fecunduni,!
Bycddendo
panam dtbitampro pacatis.
CAP. VIII.
^A^VITfj3i>*n rfi.Quinto
anno tranf a
b
C
Xj
migrationislechoni^.quarto
incnfc,quinta
mcnfis
fupcrior
vifio
fada cft ad
prophctam.HEC
autem
fcxtoanno ciufdcm
rcgis
fcxto me
fc,quinta
mcnfis,i.
a
priore poft
an-
num & duos
menfcs,
vcl ctiam tan
tofpacio
intermiffa
cftprophctia,
vcl
qu fupcrior fcrmocomprchcndit,gefla
funt.
-
* Thcod.
Perfpicuumeftprophetamcum
lechot^iain
captiuiiatcm
abduftum fuiflc.
Quarc vbique tempus ip-
lumnotat.Pcrfeucrabat autem vekiti
quidam magifter
CAP. VIII.
T fidu eft in an
no6.in6.men
fe,in
5.menfis,
cgo
fedebam in domo mca
&
praeceptorpuerornm, captiuo.
f
ftituere.
Quod
declarauit cumi
& feniorcs luda fcdebant corain
b Inanno fexto.
HicronymusS*
rius ad fabrica mundi
pertinet,
fex dicb. fa(51a cft in
quinta
mc
Quinarios adquinquefcnfusca
.s
qui
tcrrena
confpiciunt
nonin
cocleftia
conteplantur: quiaad| (_
bytcros
luda
dirigiturfcrmo
, ex
quibus feptuagini
nebant thuribula
,
vigintiquinque
in
temploadora
folem.
. f
Fugicnsficqnentiam
muJtitndinis.
I
3
3
4
5
6
N
1 C O
i
L A V S
C A P.
D E L Y R A.
VIII.
^
I
IP
Tfaflumcft.
Superius
denunciata eU
lerufalem
&to-
Jl- tius ludM
deliruHiOjhic
confequenter ponitur multiplex
abominati')
quxfiebat
in
Ierufalem,& fuit
in
panefux
defiru8io-
9iuiat
"".
'""^* ^""'^'^'""
*''.1?<' P''*/?
^
capitulum
in duas
partes,quia pri
nbponitur
conditio
reuelationisfa^,e.
Secund6,multiplicatio
abo-
minationis
reuelatafibi.Et dixit ad mc.Vrima in
duas,quiapri-
tnbponitur
reuelationis
failxtcmpus.Secundo,locus,ibi.
Et cmif-
fa.C/rcd
primum
dicitur.
2 Et fatum cft in
a,n.f.tran[migrationis
loachim
regis
ludte
3
In fcxto men
./.(/>.
4
Mcnfis. Ex Im
patet,^
h<tc
vifiofaaa efl
pofl
illam
qux poni
turfupra i.cap.per
annum
integrum
&duos
menfes: quia illafuit
faiU
anno
quinto tranfmigrationis
loachim
,
quarto menfe
,
quinta
die
menjis,vt
habctur
ibidem.
5
EgO
kd.i.manebam:ficut
Deut.i.g.dicitur. Etfediiiisin
Ca-
des multo
tempore.
6
In domo mca .
B^dufus
&iacens
fuper
latus dextrum ad'
huc .
Quod
declaratur
fic , quia
iila
vifiofoHa
esi
pofiprimm
^
annum &duos
rnenfes pra;cisc,vt
didium
efi
. .Annus auttm
trecentos
fexagintaqmnque
dtes,&
duo
menfes
quinquaginta.
*"
quifimul
iunBifaciunt
quadringentos vigintiquutuor
dies. T
^
ftum
autem
fuit E^echteli
iacere
primofuper
latus
finifln"
"
tis
nonaginta diebus,vt ijabeturfuprd.^
.
cap. Etfecund.
tus dextrum
quadraginta
hiebus
,
quifimul iunHifaciunt (/
(>'
centos
triginta
dies. Et
ftcpatet,^^
fi
E^^eclnelaprincipiopn^
"
ftonis
iacere
ccepiffetfuper
iatus
juum finifirum
adhuc remar
fex
dies ad
minus,quibus
tenebatur
iaccrefuper Ijtusfuum
di "
quando
hac
vifiofuit fibifacia
. Item non habuit
prxcepiuvi
'"
cendofuper latusfuurn ftnifirum
a
principio prime vifion:
feptemdiespofi,vt patecfuprd.^
.&
4.C. qui
iunSicum 'liiij'
"'
ctu nt tredecim
dies.&fic
tenebatur adhuc
iacerefupcr
latus

dexttum tredeiim diebus
, rtiji forfttan
dicatur
^teminus
^
fuit ftbi
abbreuiatus deiacentia
prediHa,quod
Utera
non
pr{

fed magis
contrarium dicit.Et ideo cum
dicitur.EgO
fedeb:"}
domo mea. Scdere hic
auipitur pro manere,quf
manlioif
^'
ter
putefl
acctpiflando
vel iacendo
velfedendo,&
hic actipi
|
w
cendo.vt declaratum ell. 1
M
Il.y(
L I T E
l{,
T
I Et
faatm en in
annofexto.ln hoc
capitulo
defcribitur ad
Utcram
quadruplcxidololatriapopuli
IudjE,pcrquamy
fticc
fignificaturquadruplex
fpiritualisidololatria
i
tis
Chnftian?
Prima
rangitur
ihi.tt adduxitwetnli
Ei fubditur.ffnar/j
ifrAel.

i'37
Eechielis.
CaD.Vill.
^
Itfenes
luda. Scnes luda non
Ifracl.i.dcccni
rribuum,
A uspriuscaptiuataserant.rtdcosenim fermoeft,qui
de
ibuludacumlcchoniadudifunrincaptiuiratem.
jbalpedult*niiJof.
Hier. Norandum
aureiTi,qu6dnec
nis
vfque
ad
pedes,ncc
fplendor
eledri
vfque
ad
caput
flcirur
ied deor-
1^3^
im&furfum:
vt
tm in
peccarorib.
(la in fandis
pro
a
fuerfirate meriro
i;m,aliusvfq;ad
iudvel
illudme-
ium^aiiusvfque
aillavclilla
per-
b
iniat:&quomo-
6
qui
fanditaris
prfcftionem
te-
nncadverricem
queperueniunt,
c
*
fiqui
in
pcccati
d
pafundo
iacent
,
"'
i^eorum pedura
pintas
habenr,
ftd
inrcr terra &
cf
h"i,vt tcrrcna intcrim
rehnquens
fefli D
netadcglu.
Pofrumusautem
dicere,9prophcraproptcr
bona
opera
fimiiitudincm
manusDciapprchenfus fir.Sc
proprer
fcicntiam rerum
fpirirualium
eleucturafpiriru.
*
Thcod. Non translarum fuit
corpus
,
nequc oculus
carnis
contempia-
o r
a
T J r J I
<:
"linrdonumperfrftumdefucru.nfft.
tUSelTjfed domi fc-
&lenesludaiedebant coram me
.
Et cccidit
fuper
me ibi
^ *^^"^ '"^^'^
fcniores
a
TOfcntio.vt
v,fin,s fa ,.,r<rnta
foffcm cognofcf. sic. h
,rRei n< rrs ipft.
*
Iuda,haC tOtam vi
1 THieron.Vel
propheta
verba udire
cupientes.vel inCdiantn.
f Tunc. b
uRepente.
c
Omnrdonum
perfcftum
defutfuiii r(i
manusdominiDci
Etvidi:&ecccfimilitudoquafi afpcdlus
k -r,

" ^
'&'"
ffS^ntutoperscoitus.quK
in
lumbis i, -naniur vfau deo,M,n
, _b
f
Open v.rt,,tutm.
, lumb s ad fuueriora
confurgSnt. fplendore,,; Cbent
;tZ;ft,r'"m.
ignis
.
Ab
arpeaulumbomeius&c deorfum
ignls,8<^a
Juin
bis eius & rurHim
quafi
afpe^us fpledoris.vt
vifio clcdri.Et
f
i\on
ipfa manus,
in Dro cnim nihil
corporale tft.
b
TTntum enim
caput apprrhendi non
poteft manu.
}
ditvifionem,quod
4 pofteiuscnarratio-
nemperfpicuu
fa-
5 cit-^fcenUi.n.iz
v/fto-
^fift it>
wed,inquit,hoc
cft,ad
meipfum
re-
dij. Cii cnimacer-
TT r r J
"
^"'^""^'"'""putapprrhendinonpoteftmana.
"
UIJ. VvU Cnim aCet'
emuiaiimilitudomanusapprehcditmciiicincinnocapitis
7 bas
pr^dicat
poe
mei:&elcuauitmefpiritusmc?Ium& terra.Etadduxitme l
"^s, neceflario
ipfj
*
1,'fJ,",;?""
"'''""'.
^'"'
P
""'""^
^ "^'> *
P'^'"'"* """ 'fc
inft"uicofpie.re, f.nRuIorum
^
r j *3"^"e
Cau-
_
ic.I.ce. ra..oc.
com,,!.
>,
o,,nnoe. b
TVndc
polf.t
alra cernere.
'
Urti titns
^
^aS
doCCt,
&
afpicit
E
m lcruialem t
Viiione Dci t iuxta oftium
intcrius, auod
'' ^" ^^^^ Dei
teplo
^
"''
"^'"'n
^
^ ^
columnam
imagi- P^.^^Li""'
* Theodoretus. Q^m
fiipcr
Cherubim
cotcmplatus
ibi
prster legem
flatutum idolum
,
quod zelum vocTt
f.rathuncvidetabfqueCherub.m.Interdumcnimipfi
pcrtranslatiSnemamuIieribusfumpraqueSerrum
f,rmidabihs,.nterdum
iriitis
apparet.
omnia
pro
vt.Iita
committunt,&
viros fuos
relinquunSlSuecommk
tE ad
zelotypiam
epsadducunt.
*:
Grego.Quideftctncinnuscapitis nificoIle(9;3co<^ira-
^''J^-W
tiones mentis
utnonfparlacdiffluantfcdperdifciplinam
"^*'*'
conftri<a (ubfiftat.Manus
ergo defuper mittitur,& pro
phetaper cincinnumcapitis cleuatur,
quiacumnoftra
mcns
fefeper
cuftodiamcoUigit.vis fuperna
iurium nos
ab infirmis trahir. Beneverointer terram &coelum fub
latum fe
aflerit,quia quilibet
fanaus in
carne mortali
po
fitus,
plenc quidem adhucad
fupcrna
non
peruenit,
fed
iam tamen ima
dcrcliquit.
^
idoium
tdifpcrfas.Ipfiusenimdidum illudeft._;^'o vfiuues multt
p.aui,&
in manibui
ptophetarum ajjmUatwJum. Non fecun
dm eflentiam vifus fum.
c
similitudoma.Hictony.
Humanifcilicet
corporis
af-
fwi,nepaueat quiaiTumitur
.
Si enim in colubri vcl
aarumbeftiaruin fimilitudine
apprchendiflet,non
im-
njitotcrruiflet.
d Eteleuautt
e/pmVj.Hicr.Priusfimilitudine manus
aprehenditur,poft
a
fpiritu lcuatur,
no flatim ad coelu
fed
NICOLAVSDE LYRA.
Illud autem
quod
erat
templo
propinquiusjicebmr
atmmfacer
P-Mf^^^ant
cntm ad
cofolandum
prophetam,qui
tam dtu lace.
templi
. Secundum atrium dicebatur mundorum
, quortiam acu
b.,vlangu,du,
n
dtcuntahqut. M:^
verb
dtcunt,c,u6d venerant debant
illuccaufaorationis & etiamoblatlnis
ZmZiebant
mterro^andumeumdeliatu
lauaiem. Ethoc vtdetur
probabi faccrdotibus
in
porta
atrtj fZrdotum. T^u2
diccZmmium c
k^mUrn.bdtturreueUttofaaapropbeti
de
defhuaione lc immundorum
"
Et in
ifis
duobus
atri^TaUri^tfr^rSs
^
i
Loctts
-yj^i
ra
^.
mlmfiiturapropter abominationes
ibifaBas.
Ideo
fubditur,
2 Et cecidit
fup.
Ekuans me ad contuendum tn
fpiritu fiatum
Jefalem.
i Eteccefimilitudo. SciUcet
hominis.
4 Quafi
alpeftus ignis.
jfd
deftgnandum
ineendium ciuitatis
/lrm.
Etptopterhocfa apparebat
in
pgru inferiori,fcilicet
a
luhisviri&deorfum.
5
Etalumbis,&c.
M
deftgnandum,
quipropter
ruinas
&clades
qutefiunt
hie
tnj-ius, nutlafit diminutio
feu
immutatio
inhndore
maieiiatis diuitts.
<5
Et
cmifla fimilitu.Hic
confequemer
ftitur
huius
vifionts
locus
fcilicet
tcm-
plft
Icrofolyruitanum;
adcuius
confpeHu
Jitiabduiius
prophtta,non
in
corpore:fed
in/ritu. Sciendum tamen
propter
intelle-
i^fcquentium,qu6d ali^iui expofttores
di
fwquddtcmplumfuitfibi ofienfum
non
iffofoma^quadefcribitur. j.
f[egum
de
tenlo
Salomonisyfed
in illa
forma
quf
de
fcrntur
infra
^o.cap.
Et ad
hocfatis pottfl
fw
applicart .
^lvj
verb dicunt
qubdfibi
jmnenjumin
forma
tempUSalomonis.
^^cc
vtdetur mihi
probabilius
diBum
,
<{M
ad
hocfuitfibi
oficfum,ut
videret abo
matmes
quafiebsnt in
lerufalem depr^
l^l>&
qusfaae erant de
prfterito.
Tem-
fyttemquoddefcribiturinffa^o.cap.
l7detZfT''"'"''"^'"'
^"
M^ailjtmhemporefuturo,
Zu2lJ,''^"''''"'''""'^'"''''"
''"'P^overo
Salomonisport
mZ2f'^ '""^'":' ^""^''
^''ihucflabatiHui
templu,
ScZrJj' J^'"''^'''^'''''
'^""^
P^ophet^fuerit oflenfum.
^^naum
er^o,quod templum
Salomonis
circafe
habuit tria atria,
lllud
f
^ -tt",
Atfiu
Irespotteonetaieji,^,
Vnus tn
parte .Aqtttlonari
. Mius
inparte
orientali . Tertius ve~
rb tn
parte auflrali fecundum modum
hicfiguratum.
Sciendum td-
menqubdinplanononpoffuntfigurari niftfundamenta
parietum.
Etidebilludqubderigebatur furfum oportet per imaginationem
injpicientisfuppleri.
His autem
premiffts
fciendum,qubdpropheta primbfuit
addu-
eius intra atrium
immundhrum
prope portam aquilonaremy
&ibi
vidit idolum
Zeli. Secundo
fuit
adduHut
adportam aquilonarcm
atrij
mundorum.
Et\tbi iuxtaportam qu{ claufa erat,vtdit
in
muToforamen,
quod perfodiens tranfi-
uitinatrium,&ibi
viditfenes thurifican
tesidolis
depiais.
Tertib
fuit
adduatts ad
portam atrij
facerdotnm,qu^
erat in
par-
teorientali:& ibi vidit mulieres
plangen
tes
Monidem.
Quartb
fuit
addudus in-
tra
atriumfacerdotim
. Et ibi vidit W-
ros
adorantesfolem orientem . Trimb er-
go defcribitur prophet^ adduBioyCum di-
litur: Etcmifta
fimilitudo manus.
SciticetDetvel
angeti
in
fpecie
bominis
apparentis.
7
Apprehendit
me incincinno.
Idefi,tnfioccetlo capillorum.
8
Eteleuauitmefpiritus,&C2ere.
ra . Eleuatione
fctlii
et
troaginaria
,
non
reati.
9
Etadduxitmein lerufalcmin
Vlfionc Dci.
Ideflyinvilionea Deofafta.
10 luxta oftium. Scilicct
atrij immundorutn.
11 Intcrius. .Ad
fignificandum ,
qubdnon fuit
pofitus
extra
atnum
illud,fed
intra.
1 2
Quod rcfpiciebat
ad
Aquiloncm.
M
differcntiam
ali9
rum dHorum
ofiiorum
eiufdematrij,jcHicet Qrientalis et
^uflralis.
D-j
yra
im
non
poteft conrcicntia.dum
luxuriofa
Sclafciua
mcnsM
cct in
facic.ac fccrcta cordis motu
corporis
&
geftib.inc i
cantur. Vnde:Hf
quam
difficile efi crimen non
prudete vuh
G
reg.
Fode
panetem.
\ dc
ft,cordis
du ri ti am
crcbris
p^,
fcrutationum idibus
rumpe.
f Bial.
Uut.e.
r.Cor.ACi
a rA
qao
iidcfcunt mala.t
quo
olla facctnti .
refpicicbatad Aquiloncm,
vbierac ftatutum idolu zeli ad
TDei.
i.RegAe.
112^
Glorord.&NicoIaidcL
/C
a idobtmrtll
ai
proiecan.Qupd
fcilicet xmuhtioncm &
Kzclum prouocatdominum.Vnde:/p/i w<:pcoca/.e>^4d
ud?
\elHm,i>t
eo
qtod
non erat Dets . ( ego prouocabo
cos ad
^elum
in Gtnte quenonefi. . . . i
b
Et ecce. &c. Vt fui fcUicct
poenitcntu
,
idolura tcm-
plumqnc
dcftruc-
rct. Vndccitolub
ucrfio t^plilcqui.
^''mlbluSan
b
prouocandum
t amulationcm
.
Ecccibi
gloriaDeilfrael
2
' '
,
*
ITofthac THiero.fl(pirituqui
leuau t'ne. vcl
gloria
Dei.
?r nft L>t"S* & pal
fccundum
vifioncm
quam
videram in
capo.
Et dixit ad mc:
3
rc nu
i^
-
vtrum
*
V"'
'"* '^*'"" '" ^"'"
lum rcuc
Filihominis,lcuaoculostuosadviam Aquilonis;
Etleuaui
4
a fHeron-LXX. Ab
Aquilonc vr<|ue adportam
orienialcin.
oculos meos ad viam
AquiIonis:&
cccc ab
Aqiulone portx
y
altarLs idolum zeli in
ipfo
introitu . Et dixit ad mc : Fili hois
putafncvjdcstuquidiftifaciunt,
abominationcs
magnas
quas
domus
Ifrael facit
hic,
vt
procul
recedam a fandluario
^Qu
inrrinfei.u> latent-
raco?Et adhuc coucrfiis videbis abominationes maiorcs.Et
^ ^"'lc
Vcrgil.6,,
finvifione. 9 genumqne
Demr
rclinqucrc
, afpicc
introduxitmeadoftiuatrij.Etuidi,&^cccforamenvnuin
^o
fi'^"'
NccpmwThi^scf
d
pa"cte.Etdixitadme:FiIi^hominis,fodeparietc^

ftn^quoqricmj
fc fcclcrum fin
,
dlfseparicre apparuit
oftiii vnu.Et dixit adme:
IngredercS^
parietibus , idc
'
adhuc maiora vi-
_ ..>. ,^ . _
^'"^'e.
pingimus,quan
'

vitijs fubiaccs,
in cordc noii
pcccatorum
co
rufalcm.&dcno-
_
fcientiapingimi
ftro
templo poteft intclligi, quando
ficut
Ophni
& Phi- &
imagincs,diucrfas dcqmbus
dicitur . Domine incwit
Pl
nccs idolorum
opcramur
fcclera in tabcrnacuio
Dci,
&
fornicamur
cum
hisquaefc
militix & miniftcrio Dci
vouerunt,5c facrificiorum
primitiuadcccrpimus
,
dan-
tcs in vfumclicntium & famulorum,5c
lucri caula faci
liumbrcuc'
quc opcrirc
non
pSt.Q.d.
Qux
con
ucntio
Chrifti ad
Bclial ? &
templo
Djicumidolis?
C Fili hominis leua.
Hicrony.
Q.A
Nc
mc
putcs
immcri
totcmpludcftruc-
B
rc & ciuitatc mc5
6
7
C Et ecce
omnis,&t
Nonfolum
idoli
zelieraiinintroi
tu
porta; fed oc
tcmpliparicrcsdi
ucrfisidoloruiii)
ginibus
pingcba
tur
, vt nuUa cfl;
bcflia,
quamno
parictispifturam
ftrarct.Hocinph
nisGcntiliuvfqL
liodie cemimi:
vbi omnia bci:
rum
gencra
ad(
rat flulta
rclici-
dcbis. vide abominationcs
pcfHmas quas
ifti faciiit hic.Et
ingrefs'
12
Hocquoqucdc
vxdi,&ccceoLi,fimilitudorcptiliu&:animahiiabominatio,
'^
noftraciuitatc
Ic- c
*
i
'
tua
imaginem
eorum
di/fipabis.Et
alibi : i^eruntamen in
imagint
rambulat homo . NuUus cnim homo
c(\, qui aliquam
n(
habcat
imaginem,aut fan6litatis,autpcccati.Vndedc
riofis dicitur : Furor illis
fecundum ftrmlitudinem ferpensj
mus . Si auteni tanta funt
qus
\ idcmus
quanto
maiora
J.&cDc
hominibus
ncq[iam.Generatio viperarum quis
funt
qua:
noftros
cffugiunt
vifus.
d Fode
parietem,&c.Yt amplius.f
facias foramen
quod
vi
difti:
quo apcrto
vidcas
qux
cxtcrius
pofitus
non vidifti.
In hocoftcnditur tam in
ccdcfijsquam
in
fingulisnobis
per parua
vicia maiora
monftrari,& quafiper
foramina
ad abominationes maximas
pcrucniri.Exfrudibus.n.ar
bor
COgnoicitur,
ficut cxabundaima coriis os
loquttur.i. pro
figno
lunt interioris hominis uerba
erumpcntia,
vnde li-
bidinofum
aliquando turpis
fermo dcmonftratauari- .
MattJi. t>.e.
*'^"^ latcntcm
paruula rcicupido fignat.
Minoribusem
maiora monf^rantur .-
vultuque
<Sc oculis diftjmuiari
P
non
^
NICOLAVS DE LYRA.
;
^
t Vbi crat ftatutum idolum zcli./ Hebrao
hahetur^M-

cenftonistfcilicn
ir.lllui enim eratiioium
Baalyincuinscultupro
Mocabatur hra Dei contra
populum.
2 Et cccc ibi
gloria
Dci Ifracl fecundum
vifione, 5cc.
Jde[i,vifio
Dei
gloriofujimilis
iili
viftomquje iefcribitur
in
princi
pio
huius
libri.
3
Et dixit. Hic
confequenter ponitur multiplex
abominatio . Et
diuiditurin
quatuor partes,fecundum quatuor
abominationes
pro-
pfitts ofitnfas.Etpatebuntpartesprofequtndo.
Trima
ergo
abomi
natio,fcilicet
de idolo Baat
ponitur,cum
dicitur.
4
Lcua oculos tuos.
Idcft,^>erfus portam aquilonarem.
5
Et cccc ab
Aquil.
&c. Dicunt hic
expofttores communiter,
qubdhoc erat
altarel}olocaufloyum:&
dicebatur
porta iUa,porta
il
Uhs
altaris,
non
quia pcr portam
illam
efjet ingreffu^
ad altare ho-
locauiiorum
, fcd folum per portam
orientaiem
,
vt
pradtHum eft,
fed quia
aliare
hoiocauftoru non erat re8i in medio
atrij facerdotu,
fed
in
patte aquilonari
illius4trjj,
& fic
refpitiebat
dircHe
portam
iUamipropter quod
dicebatur
porta altaris.Voffet
etiam aliter
dici,
qubd
dat
vos,&i
.Et de
verfipelii:/te,rf;re vulpi
ilii.Et de amat
ribus focminarum .
Equi infanientes injfaminas
. De bru
quoque
&
vccordihus.T^olitefieriftcutequw^mulKS,
multa huius
gencris.
*
Thcodor. Prater
impietatem,ingens
ftultitia;
cxup
rantia.Quidenim ftultiushis,
qui
vencnatorum
fcrpc
tium & rationis
expertium
iumentorumadorantini
gines?Illosenim
vtnoxios occidereconfueuimus. H
vtnobisferuircnt.dominus attribuit. Confideremus
tur
quantum
a ratione
abhorreat,fi quis
famuiorum:
uorumque
adoret
imagincs. ^
^
qubi
dicebatur
porta altaris,fciiicet
idoli
T^li quoierat
iuxta m
tum
porta,
&ilU idoio erat altare confiitutum a
quo
denomim
tur iila
porta.Cietera patent
ex
diSiis
vfque
ibi.
6
Ahomit\moncs,Scc.ideft,idotolatrias.
7 Vtproculrecedama
fandlua. TSon
per
locimuta
nem , cum Deus de
neceffttate ftt vbique per effeniiam
, prxj
tiam
&potentiam ,fed pergratia
& condefientionis
wfrf
/^
8i6nem.
8 Et adhuc. Hic
ponitur fecunda abominatio,cum
dicltur.
9 Vidcbis abominationes .
Duplici
ratione, quia prd

abominatio erattantum
refpe^u
vnius idoii
, hfc
autem
refpi
'
miiltorum.Item
quialitec
erat
inlocofanciiori,fciiicetinatrioi
i
dorum.
fdeofubiitur.
10 Et introduxit
me./.i(/of>. Cfterapatent vfqueibi.
ii
Appar.oftium. Quaft cidufdam camer{
exifienMiit
atrium muniorum.
a Et
ingrcftus.
Di(34M Mwerawj.
1
1 Vidi:& ccce om.fimilitudo
rcptilium
&anima.
-
Taiia enim aiorabam
,
&cotebant, fccunium
quoi
diuturlfi.

Vt adorarcnt
talpas
&
vcfpertiliones. j
* r
F
M0JI^L1TEI{.
^

A A i
"'Uflatutum idolum
-^eli , &c.
Sccundum
Hcbrxos
innd
idolumcratidolum
Baal,quoddeuorator
intcrprc
tatur.Proptcr quod
fignat vcntrcm,&
cfl idolum fcruie-
num
gulx,fccundum
quoddicitur
ad
Philippenfcs 3.d.
^'orumDeusventerefl. QuodcxponcnsHugo
de fando
Viaorc, dicit
:Solent
dijs
tcmplaconftrui, altaria
crigi,
mmiftnadfermcndum
dcputari ,
hoftix
immolari
, &
fhura
concrcmari.Dco
vcntri,tcmplum
cft,coquina,mi
niftri.
niftri,
coquinarij,
immoIat
pccudes,
coftx
camcs,
mus
inccnforum,odor
faporum.
Idololatriafecunda
,
cftmultorum fimulacliron
qu3Etangituribi.
it Et
ingreflus
vidi : & ecce omnis ftmil.
Per
qux fignai
homincs in
potcftateconftituti,licctfintindigni.V
dicitZach.i
i.d.C^pa/^or^jVo/ttw.e^c.
Quifunt
idola
bitioforum & adulatorum ,
qui tanquam peoscol
eos,vt
per
eos valcant
promoucri,
licet fintindignJ' j
t
l'}I
Ezechielis.
Cap.VllI.
1142
^i^tfeptitazhta
wV/.HIcro.Orandtim nobis cft.ne fenio
rcdonnis
irracl
reptenarmm numcriim(qiii
I.ii*iCtiis
e(l)
fe-em dccadibusmiiltiplicantcs,
Hcntin crroribus (uis
&,dorent picturasidolorum,vaporquelacrilegij
afcen-
darcfiflcns
Deo.
proinderep,icoeleftiaAcontcmniterrcna,quafi nihilrc D
diiu.xtaordmcm
2;eratur
in terris.
e Er di xit ad w. H^cro. I'oft
principuiti
& feniorum vi
tia
inducuntur muliercs amatorcm
plangentes,
focieta-
teeius
priuacjE,&
exultantes fi
potucrintobtinere
.
Qui
vcroGcnrilesfabu
& vniuerfli idola dom' Ifrael
depidla
erant in
pariete,in
cir-
cumitiiper torum.Etleptuagintaviridefenioiibusdomus
a fNominan.ii qu.fi pfinccps
racctiiotuw,
delii;niu;,qui religioneamilia
in
tcmploDci
coicbat idula.
b fIdclt.ludicii & condciiinalicnls. c rpirinus in fcclcre d
1 1n malo o^ltinatorum.
Ifrael,8^r
Icclioniasiilius
Sjphan
ftabatin
mediocorumlH
.1
Hiu.isadorabant. fAd racnricaniluin.
tiumantepidiuas: vnufcjuirque
habebat thuribulum in'
a
liurgcn-.
x ihuteoftcrentiu^n
lactilcgiadeinonflrahat.
manu
fua,&:vapor nebuIa^dethurecofurgebat.Etdixitad
3
(i__Et iltijOl^^iiOiturqiiid vnufquilcu-taciatiin
cubi i uo. b 1 Vel auililti.
I u ^,^" h
iTie : Ccfte vides
fiHhominisque
fenioresdomus Ifraelfa-
pcires
plebe prx-
D
. ... . ..
^
,^.
, ^ ,.
......
potos,
&princi-
ciuntmtencbiis,
vnulquilque
rmablcondito cubilis fui.
nPI neOUiOreClUi
"
^MuItip'"-- iniiitniimuliaiioiicurarc, JcadiHum vt inilltanon
pcru-nirc. _^_^ __ ...
praeausplebi
& c Dicunt cnimrNoa
videtdominusnos.-dereliquitdominus
/
eos
qui
adVxculi
proytcris.dica-
d
terramEtdixitad me: Adhucconiierfusvidebisabomina-
t
bona
yel
mala,vel
mnlechonia
dan e .
.,.^
.^
,
.
n-
^
contrmantur vel
tenante piauras: tionesmaiores,quasi(tjfaciut. Etmtioduxitmeperolhum 7 exultant,
mulieres
&i-iguios
tenere f
port?domusdoniini,qu^reipiciebatad Aquilone.Et
ecce
g
dicimus,molli
&
E
.....U..U .!>..
jb,j^uij,f^s^ej^b3j^Pp{^^g^jjtg^lAjoj^j^gj
t^jxitad 9
mo?&
'plange"re
tTbmmux.
me:CcrtevidiftiiiIihominis:AdhucconuerfLisvidebisabo-
j^
Thammn^ i rni3.nomcnidou
minationes maiores his.Et introduxit me in atrium domus 1 1
tjeptagmu
viri
ieiiimb.iiori,us
if-
rai&c. Signat,9
nooesprcsbyteri
hafaciebant,led
foritanalijspecca
tisiibiaccbanr.
lier.
Cum vidc
riais
plcbcm
pef-
iinim congrega
tar.Dequa;OrfW
tccil^m mabg.
&
lasfubtiliterinter-
pretantur,
interfe-
dioncm & rcfur-
redionem Adoni-
Adonidisfe-
displanau& gau
"'"."'^
i"
dio
perrecjucntes
Centile. cc-
(quoruni
alterum lebrari foli-
in feminibus
quse
tum fuit.
moriuntur in ter-
ra.alterum in
fege
tibus,quibusfemi
'
na mortua rena-
fcuntur)oncdi pu- J'V"^''"^"
tant.Nosquoque^""^'^*-
Thammuz, i.
quse
in mundo dicun-
,
. . .
^
.
,1 71

n- turpulcherrima.
dominunterius.
ttecceinoltiotempiidominiintervciti-
12 f Et ecce ibi
mui.fe.
thuibula,
no Dei
nia:ftate,
fcd
pro-
pri;;
fentetias
ado
--!S,ncc
odore
g
iinad Deum
jcdfoetorem
ad
idoi
peruenire.
b 'ides ftli
tominis (
ujcftniorcs
dotriws
/f/ac/.eJrf.Hiero.Sc-
cuflum
Anagogem poflumusintelligcre principcs
ec
Ciciirum in tcncbris
faccrequod turpecriain
cft dicerc:
HKfft
abfconditus
homo.De
quo
dicitur: imra in cubuu-
lMm^Hnh& i]'
videt tn
ablcunUito,
redder ttbi.
c
{ort
vtdti ,
&c. Si dominum
prafentem
& omnia vi-
deitm&vindicantemcogitaremus,
autvix aut nun-
qu^peccarcmus.
Jc
irheod.Cau('aquippeimpietatis,DeiobIiuio. Qui
cnhfibiperfuafcrant,
nihileorum
quxipficommife-
raninipici
aDco,eo iniquitatis procelferunt.
Sed abca-
. tolauidcontra&
fcntiredocemur&Ioqui.
PiOfirff^an
.,-.
#Bi/iDs7Hiam,inquit,J conjpi^iu meujempe), quonum
a dex-
: ttis 1
rniiji,ne
cunmo^^ear,
d
>erelt(juit
doffi. ter. Hicro. Hoc ctiam
Philofophorum
-
cftquiex
fiderumcurfu
atqueconftantiafulpicantur
1'
proinde
Quem
fcilicet Hc-
brxi
&Cyri
Thammuz
vocant.vndequiaiuxtaGenti-
lem fabulamin menfe lulio amafius
Vcneris,&
pulcher
rimus
iuuenis,occifus
& rediuiuus narratur:eundcm lu
Imm menfem eodem nommc
vocant, & eianniuerlaria
folcnnitatem
cclcbrant,
in
qua
a mulicribus
quafi
mor-
tuus
plangitur,&quafireuiui(cescanitur atqjlaudatur.
g
.Aburm. ma.
Omnes hiereticos
peiorcs
elTe
prioribus,i.
^
idolo zeli
pidifque
in
pariete figuris
animalium &
plan-
gentibus
Adonidem mulieribus :
per quem
idololatria
&
voluptas monftratur,
fciet
qui prophetam
dicentcm
intelligit.r
auccm odiHi
dijciplmam
C"
prn^eciin
lermoncs
rruos Pfal.^J''
*
rctro . Et alibi . yerterunt contra
mefcaputas
. Non
ignora-
mus Martionem
&aIioshxrcticos,quivetuslaniant
te-
ftamentum,contcmpto
creatore, idefi,Dco
alium
quen-
damnouumDeumcolcrc&adorare ,
quedecordefuo
finxerunt.
Omnclquenoftri temporis
lisErctici
qui
Dci
^^
^
filium
P
I
NICOLAVS DE LYRA
I
tfeptuaginta
vi. E.v
quo
erat
peccatumgrauiiis rationeper
a\m.
-
i lechon. ifie
vt dicit
B^ab.
SaLerat honorabilis &alios in'
iitxe^uad idololatriar/i.ided
prx
ceieris
exptejsc
nominaiur,
3
lerte vides fili hominis
quse
feniores &c.vnuf Vro-
pter
H ad hoc
ftgnandum per jorameit itttrauiiproplieia
ad tljola
mumxintntemvltra murum.
4
licunt enim i.
faHo
oliendunt ,
quafi
Dem eos non videat,
Vel k
duitur, cjuia
inciderant in intcUefium
erronenm, fcilicet
^
diuittprouidentia nonfe
extenditt ad hicc
inftriora.fccnndum quod
^citiIob.iz.inperfoKat'litererrantium.CilC3iQ^tdincSC<x\i
pcraibulat,nec
noflra confiderat.
5
l dixit.H;c
fequitur
tcriia
ai}cminatio^qu
etiam dicitur rr.a
itr
ptcedmibus quia
erat in
poria atrtf facerdoturri
. Et hoc
tjlf
quoikitur.
6 1
introduxit me
per
o^mm.Dicebatur autem
porta atrvj
(accrnurn
porta domusdommiftue iempli,quia
erat reiih
oppofi-
ta
iUporta,eo
qubd viraque
in
parte
erat orientalt,
7
hi^
refp
i.ad
Aquil.
/ itla enim
porta
,
qu.e
erat in
porta
orien-
onentaU ,
erant duo
ojiia qux
claudebaiur in colnmna media
,Jicut
commwitcr fii
in
magnis eccleftis
.
Etfic
vnurn tUorum ofi/orum
erat
inpirte .Aquiionari
illius
column,&
vt
rjii^
^Aquilonem ape
ricbatur.Miud vero
inparte .AuHraU,prophcta auternfuit
intro
duiius per
ofiium,quod aperiebatur verfus ,Aquilottem
8 Et ecce ibi. luxta iUud
ojiium.
? Muliercs,&c.O/c{
emm
expofttores Latinijrjuod
i(ie Udo
nis dicibainr
./imaftus
{''eneris
yCuiu^ mortem mutteres planve- ., ,-..
bant,i'.a
qnoa
ritns 'lltHs tdolt erat m
planciu C^Jictu
muUerum.ln
ne
qujd
j-ubr.i)
habetn>:rhngcntCsTha.mnmz.<iuodlignit}cat
mun Hcbrxi intl
fiomm,eo qnddjicul
dtctt
l\ab,
Sat. idolurn illud erat concauum C" 1'gunt.
ficbat ignis
intra,
cuius calor
Jurjumajccndcns, faciebat liquefieri
ocutos illius idoli
qui
erant
plumbei &Jic
vtdebutur
plorare
:
p>o-
pter qiiud
muhaes i'i eius cultu
Jiebant.
I o Et introdu xit. Hic
ponitur quarta ibominatioyCum
dicitur,
Et introduxit , &C, Vcr
quod deftgnatur atriumfacerdotum,
quud
voiabatur airi.tm
mttrius,
eo
quoderat ternplopropinquius,
I I Et ecce in oflio
tcmp\i.ldefl,ante
ofiiuw,
12 \atct \c{S.\. &(.C.
Ideji,
inter
porticumtempli&
attareholo-
canJiorum,quQd
eratineodem
atno,vtprAdiilutn eji.
jV
Quafi
CM
i{^,A
L 1 T E
g^.
1
1
:r
ftptuaginta
viri.
Scquitur.
T
t
nnfquijque.
Sccundum
quod
dicit Seneca : Cum
t-Lirhvitiacum
hominefenelcant,
Ibla auaritiaiuue-
1"^ 1
1,
propter
quod
inter ambitiofos idololatrantcs di

o
iiodo
ponuntur hic feniores.
j:rtiaidololatriaponitur
ibi.
8 i cccc tbi.
mulicrc)
,jcdtbani plangcntes
^donidem . Ideft,
^^aifjum
Veneris.Per
iftasmuliercsfignificantur
mol-
lci
eftocminatiluxurixdediti,
ideodiciturquodulae
iimcrcslcdebant . Pcr
quod fignificatur
ociofitas vux
qux
qusnutni
vitiuin
luxuriJE.Vndepoeta:06w/<jo/(i5 penc-
le (.
upi.unisanus.
Per lioc autem
,
quod
muiicrcs
plange-
bant amafium
Vcncristanquammortuum: fignificatur
quod
homines in iuxuria nutriti valde dolcnt ,
quando
in cis
incipit
dcficerc
potentia
coeundi.
lodololatria
quarta ponitur
ibi.
11 Et eue in osto
itrnp't
domi.inter,vtfi,&
altarc,quaft vigin.vi
ri
dorJa,&c.
Pcr
quos fignificantur apoflatae
a fide vel a re
ligione
maxime
quando
funt in fua malitia
firmati,qu5
fjgnificaturpcrnumemm vigintiqumquc, qui
numc-
ruseftquadratus
:
quia
rcfultat ex dudu
quinarij
infe-
ipfum.
t MO!{.A-
1143
GIof.ord.&NicolaideLyra
*A ao diu.nuai.ucmplo,
&
po..
.
r,^

,
j5
It,
^
Aiaot.r
Primiim
horum
fiii^nificat
idolumZcli ,
In
ipfo
intr
ab
Aq
!ilon:ari
parte.
Qiiidenimeft
idoluZdiin in
tiihabcre,nifim.llum
dcfidcrium
,quode(Hnintr
pcrucrfitatis
in oculis domini verlarc
?
Q;iid autctn
que
antc idolum cum thuribulo
in manu
habito f:
ita vt
vapor
r
. CoB.fn.nfi.ertorrm.
b
TComn:quol<lominu$ora.e
pr.cepit vbimmque
horainc
^
enrr!,nrtnorrGcnti.imdm.re..tconiraor,ort.em.

1
"
T 1 ^l
bulumScalrare, quafi vigiiitiquuiquevindoriahabcntes
i
^ ^
^
Adoi.inieslclicrt crci.uinni.
'r A .^r.-,r.iram Nosautcmficadoramusrolc
vblte
i
Vrophc.a=.
vbi Chcrubim
&
prop...aror.um.
a Quaft viiintiifut uq;
>i.i.Sisnat
viginti-
quinquc
viros,qui
in
quadrum
foli-
a
da ftationc
funda
tjrunt,& quinquc
fcnfibus pcr qum-
quicsquinq^
figu-
ram cfficiunt qua-
dranguli.nonrolu
b
tcmplum
habcrc
poft
tcrgum
, fcJ
inflar
idoloru ap-
contra
tcmplum
domin
i:&^acies
ad
orientem,&
adorabac
z
adorcumfolis.Etdixiradmc:Cenevidiftifilihominis:Nun
$
Isdcthurccr
gat,nifiprcEm
tum
fcdus r
perpctrarc,
r
peccaiicfT

quc
ad
c,..
fcnfuseiiipai:
dcindc ell n:
rcsinplaftu.
quidlcucelHiocdomuiluda,
vt facerenr abominationes
ilhs,quasfccerunthic:quiarcplentcsteirammiquiratcc6-
uerli lunt ad irritandum
mc ? Et eccc
appl
icant 1 1 amum ad 4
""^'^^^^f^^
l'
^tt-i his oiniiluf
r r \ e
innar
.ut..u .y-
narcsfu^s.Ergo&cgofaciam
in
furorenonparcctoculus
5
plicarcad
narcs fu- c
^^^^ ^^^. niilciebor:&
cum clamaucrint
ad aures meas vo-
"rrcaicC-
ccm.gno,no.cxaudiameos.
Graecc baccidicu
tur.vt pcr
hoc eos
idola adorarc
figniticet.^

Rupcr.
Adorarcadortum
Solis, qui vnquccrcatura
cft.id
nimirum
crrarc
cfi. Dorfum
autem habcre contra
tcmplumdomini,
& ramumapplicare
ad narcs (uas, id
plane
cft
rcdargucntcm
dominum contcmncre,
& Iibi-
mctinmalis Uiiscomplacere. /
b t'..ij
Hpltnus
terr<m,&c.\\^rcic\ quoquc(qui replcue
runtterraminiquitatc&conucrfi
funtadfalfiuominis
fcicntiam)vtdominum
adiracundiatn
prouocareut,
idolaquxfinxcruntadorarcnonmctuunt.
.J Thcod.Ego.n.elcgi
eos,inquit,hoc
confiIio,vt ope-
raipfofum
alij
quoqucabimpietatedcflirtercnt.lpfi
ve-
ro non modo cum csterisvtilitatcm
non commi.nica-
runt.fcd magisimpiaauQfuntfacinorapatrarc,vtin
reli
quum
omni.s tcrra
iniquitatecomplcrciur.Propagarunt
n.ramos
impietatis.mcocontraria
cofilioconiittcntcs.
*
Rupcnus.
Incrcmcnta ha;cpeccati
confideraturi ,
propheta:
Amosrccordcmur. Supcrtribus
fceleribus
Damalci Gaz ,
Tyri
,
fiuc Edom aut filiorum Ammon
&
fupcr quatuor
non conucrtam cum
. Irimum (ce-
luscftmalumin
defidcrio habcrc . Sccundum, opere
C pcrpctraire
. Tcrtium ,
in confuctudinehabere.
Quar-
ium,opcra
mala dcfcndcre,
& in
ipfis
fibimet
coplaccre.
Primum
COufuctlki ::,
cati
computrt.
Tria hic
priui
Pfaltcrii vcrlu.i
plcxuse(lfif<i/
qui vonahift
in conftUn implorum A.qm
malum noncon
dcfiderium, quoderat
intushab.-re
idoIuZL-Ii ab A
lonari
partc,idcn,a
diaboli
fugge(^ione.fen
viapnca;
nonltdnMc^'
adcffeaum pcccari
no
perucnit,ciuoci
ante idolum ftare,&
dc thuribulo
in manu
vaporc!
bulx
procedcre.
Et i" catbedra pejiilentu
ntn
/cd,i.
qu
Ixcofuetudinispudoreproximosnocorripit,
quod
mnlieres fcdcre & Adonidcm
plangere
Quartum
U
cft,adorando
folem dorfum haberecontra
tcmplur
o
mini & ramum
applicarenaribus
fuis,ideft, inipfa
i.
fucrt!dine
peccati (upcibixcontcmnere
voccm rcut n
tis domini Ixtari in malcfaais,& quafi
ad fuauem r
fculi odorem exultare in rebus
pcffimis.
c
trgo
&
ego.
Hicro. Non
g)
crudclitcr
agat,
ficut i
tiunturh^retici.Similc.n.ait
i'aulus,qucm boniD.;
torem dicunt.
V(
venero,>0'iparcam.
Qui.n.non
intclli
quod
fibi
profit,& frequenterdeprecantur.expediti
noncxaudiantur,vndcorantcsdicimus:Fwx/
non noftra
Magn?
foelicitatiscft,adprerensmilcr;ci
..
non mercri
.
Hisergo qui
funt de
domo]uda,&a 1-^
feffione ecclcfiercceirerunt,
non
parcct
dtis,cumcl
uerintvoce
magna.
vi\de : cliniur
eomrri
ptrutni-
: :
no cxaudiet eos,
vt malis coafti
intelligant,qc!
'
'
NICOLAVS
DE LYRA.
1
Quafi vigin.A:^o
commmuiu lUius idotolairi
^
dicebatur
*
maior,<]uia
ojiendcbatur
in
locoJaniUori
,& incontcmptn timpli
Deo
conjecratur
uidibatur
fieri:eb quodidololatrantcs
habebant dor
fa
ad
lemplum.
2 Et ado. ./fdorantesfolem tanqftam
Deum.
3 iianquid\c.Q.'d.non,immovaldegraue.
4
Et CCCe. Quod exponunt
dotiotes noltri
dic<
ntes,qHod quia
ido
la erui in alco eleuata,
ideo ilit tdololatr.i: eleuabant rjmos ad tan
ge.dum
ea, &
polieaapplicabant
adnansfuas
in rtueremiam ido
loium.Uibr*i diciint,(juotl
hac <H itfra: Et ccce adfoetorem.
~A D D
Tamenfecundum
Hebraos
prius
fuit fcriptum:
Adn-il-'---
Sed
quia
i(lud
videbatur contra Dci reuerentiam,idcofi
ucrunt
ifiud/icut
& i
plurib.locis
alijs.
Et
vccaturapud
H
Tiquin Sopherim
idefl,aaaptatio Jcribarum
bicporr
'-
res
\uas,ita ^
fator
ad idololatras ref
ratur
agirido
CSl
tamc n in communi modo
loqw
ndi de
peccato
vili dicunt
fa
tct in naribu^ Dei, Jcd jtcnndum
reritatem fatit
in w ; .-
car\tiim,inqifantum
deteriorantur
per ipjum,
&nvn
ipje
Di
5
Ergo
&
ego./.
in i^tndiBa
iujiiti^
med: reddendo
cis}
a
debttam
fru
abuminatioriibusprediBis.Cftrapatent.
I T 1 O 1.
In
cap.S.-p&i
didtur in
pojiil.ln
domo mea reclufus eft ia
cens
fupcr
latus dextrum.
T^OB comprobatur
ex
Utera,an hfc
vifio faHa prophi
tx
fuiflet
ipfo iaccntefupcr
latus
de.xtrum^relfiniflrumf/iutjedentem
tatum.
DeduHio enm
Vuflil.non
videtur ad hoc
faccre , i.am^fuit prcce-
ftum prophet<
de iacendo
fupcr
latus dextrum vel
fimflrunicertis
diebuSfio
i
tfl necefje
vtilii dies
imtlligamur cominui:&ficpotuit
fropheta imploediuinum
mindatum
intercistprr
diucrfa tcpora
,
pnde
quodhic dicitur:^2,o(cdc\>2i\T\
in
domomea,?te///^j;fw
lnin
lum
Idn
aurcum
pcndens
tnter cctlum &terram:
quodtjuui-
*
..., ceciderat in mcdio
templi,
&alia idda m cirMu
w
i
idolum Svlis narrahat cxteris
lUud
quod
contigcrat
Thmm
w
plnte.vnde
omniaidola
plorabai.t
&
lugebai.ttotanoiiciy'
tum\jlet
mane volauenmt
idoh ad
templafua
in
diuerps
tct
-
tibus:-xquo
inoUuit vji<s
vtin
p^irna
diemcnlis
Tl^mmui
quarius
menfis JecuvdumHebreos
hgtrent
bominesj
ad idololatriam
dcduijuptr
Thammw^
m
qmlibet
auno . ...
Oux
quidcm
varratio
pojito ^
fit fabidoja, prout
vertfimilu
^
partt,tamenf.fficiens
cji,vt
ex eafumatur
vera
M'fJ^

^
ynde
quod
hic
t/tcirMr.-EgO
lcdcbam m domo
mca, tntelUgen
tir^.f.midiercslcdehai.t plangentes
^^"^'^'"5- '^_''','U,J'
ft.
dum est illud
federeficut
aliud
ftdere quoi
immediate
fequitur Jcili gefl.a
communiier
fur.dar.tur
tv
faU's
(S
Pti'ttjs
'''
_
. r- r \ . >r.,..f...l ... .... '.1:.:. ..
putenim
idoldatrarum,(.
diabolus
mendaxcft &patc
w|
diCi] loa.U.Sifort^narratiopr^dieiajitvera:&hoc<juy
te
d^monum
&
per magicas
artcs Deo
perrmttcnte
fiunt m
plerumque Jimili<i
ilHf
mnatul's,qu^
fiunt P'.r feruos
Deh^i
\i
pinus,
dicit tib.
3
8.
quxliionum
imeWgendo
tamen
mtraiul
1,
fumpta^ionpropne.vt
in
ptima
partc.q.
1
04. r/,3
w cor.
cet: Et fcncs ludx fedebant coram mc :
Quod
i
itelUgitur
de
exiflendo
vel manendo mnaiftem de
iaccndo.Etfub iftajignificatio
ne in
altjs
locis
facr^ fcript r^ pluries
iimnitur.
A D D I T I O II.
In
cod.cap.
vbi dicitur in PoUilla:
Mulicres'Jedebant plan-
gentes
Adonidcm.
I{abi Moyfis.^egyptius infuo UbrodedireH''oneperplexorum is^ui Moyiis.^egyptius injuo
iwro ae atrecfone
perpiexorum
tx
predi6la
narr.-tione
confurgit quoddam
fidei
"f^^
parte tertia.fcripfit quod
inuencrat in
quodam
libro
antiquo
de cul
"Ham
cumifla
tam
magna
& aimirania
^''''f""/
tibus idolorum
,
qHodolim quidam
de
prophetis
idolorum nomine
Thammu^s^inflabal apud quendam regem,
vt coleret
planctas &fi-
gna
caleftia:
quem quidem Thammic:^ipfe rexferociter
interjece-
rat,& quod
in nociemortis illius
congregata
(untomnia
idola dt
diueijis partibus
ad
quodda templum
i n
Babylonia,
in
quoerat
ido
lum
bant
, quf
tamtn
poftaduentum
Chrft'.
nullibi limiliaim"
fnnum
eli manifftum, quod per
truccm Clrijii
potetain
numfuerunt
valde debilitat.^ ipfo
dicentc
lob.l i. latu p
mundi huius eijcictur
foras.z<w/;.i j. j.Spiritum
n !
dum aufcram de terra.
I
lU,
nn-
epJ
Ezcchidis:
C A P.
IX.
r damamt in
a/<.Scquitur. Approp.&c.UxctO.
Omnisdtiovifitatiocft,quafia:groti
nie-
dicum
expedantis,vndc:'''///wZ)o/w
virga
ini
qustaui tcrurn trc.
Mijericordiam
autem meam
Cap.lX: 1114
-lieron. Qui
ma-
lcpcrcutitin
co
cp
irlifunt,dk
habct
va interfedionis, a
vDCcidat
peflimos
iriiftereftDei.
b f^as inter. LXX.
fcrtrimdequa:Ec
ceccurisadradice b
arbris
pofita
eft.
C
Euc
ji.x
viriven.
*
Thcodoret. Cu
prctatirunt.Vbinos&atrametariumpofuimns lYY n
pofiieruntZona
Saphyrina
circa renes
eius.Aquila rtm
lcnbxm
manueius
Aquila melanodochion
i.atramen-
tarium
(cnbE
adlumboseius.Symmachus,tabulas fcri-
ptonshabcbatinrcnibusluis.
"'asicri-
C A P
V T
I X.
T
clamauitin
auribus
meis
vocemajrna, di

.^
. icit duaiinus.
Vcina
captiuitaie. sd S^/*i6i Iv" ,"' A a -
^ Vicina
captiuitaie.
3
|m'^t^PPf^P^^g^^^erut
tvifitationesvrbis:
& Vnufouiln: t vacirn-rr/^; :_T. 'i .

&
vnu^uirq;
t
vasinterfedionisha'betin
cll.DCt Dai(^nrf<; v/^liinrt.; 1 -
,^
o
iHicfoiiAdpeccatahominmn
2
4
fAngcli.Dei paicntcs voluniati.
loJlenda.qui
fcxio die ii(\i lunt
Atramcntarinm
^
Gra:ce
calamariu,
quiaineocalamirc
ponuntunAlij figni
ficantius thccas vo-
cant
quia
fcriptorii
calamos
tcgant.
"J*
Theodoretus. tvifitatorM,
vir
ifuocjff:
.
Septimi
p:?^*^'.-
'
^
habituserant?acer:fdXet
dotis. Non enim ex da ciuuate.
his
eratquipuniret,
t
nftrumen-
fcd ex his
qui fup- '"'"/'^
f"-
^\:
'
r. deaduxn.
imufquifij.
nccffaribinde
(itp-
d
m manu cius. Vir
quoq;
vnils in medio coi u
vcftitus erat
^ '''^"^ ^'^
^'^cepit
pli.umreperitadi-
*
^^""""''''P""''^"''''-;,Y^'''-^"">"umctumapeccatoiibusrcsrcgaret
.
"^ceffario
feptima
';'"r lincis,S^at.an,enranafcr;pror,5adrcnesdus.Etingrcf-
t oS^.
'"'"""
s^insc^n*
^
-'^--E"ocauuj,rumq:r.;x;rcr';;d;;;;ir&*
-^
SilSs
fltrtiim funnlicin
iaccrc
coenofcant.
flittum
fuppliciu
paitas. Efi^fcdoAflyriorum
multamillja
vnusangc
Ius|cnlisc6fccit,& Aegyptioru primogenitos
Angclus
vniiiulTuscft iterficerc.Hic vcro
pp
impictatiscxupcra
tia,lx
Angelis
ludeoru
puniedoru
munus eft
impofiiu.
d
'ire^uiiut.Dc quo
loanncs: /n
medwjeptem
candcUijro-
rumureorum
liniilern filio hominit.
lieronymus. Prolineis.quod
nos iuxta
Symma-
chm
intcrprctati
fumus
, LXX-
podcre.
Thcodotio
ip-
fur
vetbum Hcbraeum Baddim
, aquila
prascipua
intcr-
prctati
NICOLAVS DE
LY bTa.
C A
P, IX.
E"clamauit.H!c
conjeqnenter
rcucnitur
propbctaad defcrU
tndum
dejirnBioriem ciuitatis &
populi,cuius
in
parte caufa
jnentabominaiioncs
pr^di^c.
Et diuiditur in duas
partes
:
quia
ftitt. de/cnbitur
dtjiruciiopopuli
communiter.
Secundd,principa
limoecialitt);cap.
1 1 . Vrima in
duasjquia primo dcjcribitur
pLe
bis
e:idium.Secundo ciuitatis
iticendium,
cap.feq. Trafensaute
Cipiim
dituditurin tres
paries,quiaprim6 porntur
vifionis
mo
ios.uuiidd
pUbis
interitus
, jii; Et vocauit. Ternd
E:^echielis
mwb :Et coede
completa.C>ca primum
dicitur.
i I
ciamauit.
Sciltcetjille
qui
ojicnderat
E^cchieli
^bomina-
tione&
pe.fonam
Dei
reprtefentabatit^tpr^ditium ell.
3
^)propinquauerunt.5'ci7;cct lerufale
adpuniendH
ipfam.
3 \
vnufquifque.^^iMcr/aj-iof
eius.
4 '^s
mict,ldefl,injlrumcntumad
hterficiendum,quodJlatim
<i(itgmrperhocquodfubdiiur.
5
I
ecce.
ldefl,angeli
m
fpecie
virorum . Ftrum autem intelli-
gmuangtlt
bont vcl
mali,non habetur ex
hoc:quia
tales
pumtio-
""dinxaliquandojiunt&ftgn^murjieriperbonos anieios, ali
qHamperrnalos.
*
^
^niebant &c. llla
eratporta .Aquilonaris atrij mundoru,
HJ**
ditur
fuperior reJpeBu port .Aquilonaris
atrij itnmundoru,
*^'Pn.i.tratinjHmmitate montis.Et ideo ilia atria
procedebdt
^_
verjus
cognofcani
/- I
j.
.
, ,
f yyiditmendv.
AVu
fub diuo
atnj
dotnus,quod
fcilicet tedo non
premitur,
ledaenstruiturlibcrtate.
^
Thcodorctus. ^d iimen
domus .
Cum enim fit
contra
cimtatcm
(cntentiam
laturusextra
fanfta loca id facir
qus
non
(uppljciafed falutem
fuppeditant
g
W^x//.Hieron.LXX.poderc,qu?quia adpedes
vf-
que
pcrtmgit
, fic
appeliatur
qu^
eft vna de odo vcftib'
pontmcis.qus latinedicitur
talaris, de
quibus Hierony-
musopusluculentumcompofuit.
'^
Et
MO{{.ALITEl{^.
^
'^^'>!<iiutinaur.
meis
vo.ma.
Hicadliteram defcribi-
Ditu

^^^?orum idololatrantium
mododidioca-
V
J
pra:ccdentf,perquam
fignificaturpunitioChri-
]j
'"
maloru.qui
lecundu
quod
didum eft idolo
-
*uup,ruuaii
macipantur.
Et dc iUa
punitione
fubdit.
exeon,^?^!"''-*^'- P^quosfignificauturangcli
boni
OuS?"'^',"'"'^
'""'''* '" malorum
punitione.
KcloL.r ?' ^^M^
exequutio
fiat
aliquado per
bonos an
iDilm r ''^''u'^^"g'^^'
n"os
Abraham
fufccpit
ho-
runi no ^'."''^^"''''""^Gcn.
I S.Et ccrtum
eft, q,
fue-
"Sclibom,&
tamcnduo illorura
lubucrrerunt
So-
yerfus templum afcendencto , &
exparte
.AquUonan
non erat aii^
tjuaportajuperior
ver/us
templum ,
vtpatet
ex
lupradia,s.DeiU
La
ergoparte
Vfntebatitadportamatrijfacerdoium.que
eratin
par
teorientali.
^ - *^
7
Et
vniufcuiufquc.i,j/3/Z-/<icnfw
vt lancea
velgladius
.
8
yirquocnic.Scc.Exf)ocvidetur,qu6d^ngeiiinhaeviftO'
neimagtnariaoJienJierant^ngeUboniy
quiavejiis
linea mundi-
ctem
iignijicat.
9
Et i
ngreffi
funt Scc.
Idebfubditur.
10
^ti^ct.QuQdibierat.
11
Etgloriadom.
Hic
vo^aturgloria
domini
effigieshomms
fcdenttsin
throno
Juper
firmamentum
apparensfuper capitaani-
maiium
qu^inferius
vocantnr
Cl7erubirn:& Ijic vocantur Cherub
accipiendojingulare
pro
piuraU,ftcutfreqitenterJit
in
fcrtptura^v]
V
debaturergo ijia
effigies rtfrfjcntans
Dei
maiejiatem recedcre de
capitibus
antmaiiurn &
tranfire
ad timen
lepii
domini . Et
pcr
hoc
defignabatur receffus
Dei
deprvpitiatorio ,
quod
erat ititra
fan^a
fanclurum fuper
aias Cljerubim
, nontamen
per
ioci
mutationem:
cutn Dtus
necefjartoftt vbique
,
fedper fubtraaionem
fu grati^.
ita
quod
tion
daretmdercfponfafummo
facerdoti , ficutfaciebat
ante.
1 1 Et
VOCi.Hiccofequenterponiturplebis
interius,cuius:primo
ponit tntunatonem.tum dtcitur:Et voca.
.Adfignandum
lilos
qui
bus erat
parcendum,&
iiii erant in mmori numero.
ideofubditur.
^ Et
?p
Sodomam,vtdiciturGen.i9.Et'fic diciturin
propofito."
ideo iubditur.
7
Et
vmujcumfq. Ideft, inftrumentum ad
interficien dii.
t
inmanu.
Dicutur fex
viripp
fexordinesangdorum
miniHrantmm
, lcilicct
hicrarchixmcdia: &
infcrioris.
8
yirqoquevnus&c. Per
quemintdligitur Cliriftus,
qui
dicitur
vnus,quia
non habet
parera.
t yefiitus &i . Ad
fignadu puritate mentis &
corporis,
quia pcccatu
no
fecit,ncc inuentus
eftidolus in orc eius.
t Etattraminiarium . Ad
defignandum
quod
Chriflus
in fua notitia crcata habet
fcripta
omniu mcrita & dc-
menta
,
cum illa
cognofcat
omnia a\ix
cognolcit
Dcus
fcientia vifionis.
^
1147
Glof.
ord.
&Nicolai
de L
yra
4'
A canr
k.Cor.i 1
. Thcodorct.
Condiicit
confulerc
pcc-
cum
rcpui^nanr.
& non obcdmnt
ncccna
00n
pMcit
.
ructtUmcnfatio.ldarc6paulusdicebat,kL-M.'^-..^fr
7
'Et rurlus
7s(r
^um vmi ro hi.mdin
me Deus
apu^:
. multos t.x
bis, qui antefCiCuuM
& 5
cge
runt
paaUdUijm
.
Pij
i , rant
hiqui
jj-^^j^ntnriufcriptoiishabebat
inIumbisfuis.Etdixitdo
1
piOrabant- ^ .rvirum induium Uncis
q^iic
populi
fcclcra.
^\^^^
aj eum:
Tranfi
pcr
media ciuitatcm in medio leru
lUCirCO_)l5nO
COn-
^ jj(^,n)umillud,<iuisint!imaur,8cfg'^noninf;inioi?quu(cand.lz.3.ur
N
--go
nc>n vrot?
fpicui
tjunt ,
nc
poc
a
ri^
+
A/fi^natTau fuperfrontes virorunigcmetium,&
fianf.
partiapcs
Hicronun.
Tau
fPublice.
qux
fciliOTcxtrc-
t
fignnm.
t flipri
8.f.
U3.
iiiacft,vigmti
dua-
rum litcrarii
apud
Hcbrxos
&
pcrfc-
<JaminvirJs cmc
tibns& dolcntibus
fcnicntia
moftrat. b
Hcbrii vcroautu-
mat,quia apudcos
lcx tbora dicitur&
inprincipio
nomi-
nisfuifcribifh^cli
tcra eos hoc
accipc
rcfignjcnliiquile-
c
gisprxccptacoplc-
^
ucrunt. Taulitera
cxtrcma in
antigs
d
Hebrcornmlitcns,
c
quibus vfque
ho-
dicvtuntur Sama.
f
ritani crucishabct
dolentium.
fupercundlis
abominationibus
qu?
fiut in
nie
f Scx vitis.
dio
eiuSjEt
illis dixit audiente me;Tranfite
per
ciuitate fe
3 f Kcliquit nobiscxcmplum vtlcqujmurvcftig.a
eius.
qucntes
cum,&
percutite.
t Non
parcat
oculus
vefter,
ne-
a TSccundumilluj.Cjni hommispiudentiaeius.
b
fC^iaai
bella fidei
ptomptilfimus.
c f
Q2.^pudicitiam
rrta menteferuar
que
mifereamini.Scnemt
adolefcentulum
&.uirginc,par
a
IQia
laile
potatut
iufantiz necdum folidum cibum
pcrcipcre poicli.
^*
b
^Qui fragil
iiatem fcxus aninii imbecillitate tellantur.
uplumS^muIieresinterficite vfq;
ad intcrnecionc.Om-
, ^(Vi, j)i>tc:t
.licerr:Sisnatiin
cit
fupcr
noslumcn mlnis tui domine.
nem aiit
fuper quem
videritis
t
Tau,ne
occidatis. t Et a
1
f
LXX.A ^anftumeisincipite.
b
TQ^J
'"^"*'''*""'"'V''"'''*
'"^''^'^'''^''"'-
fanduario meo
incipitc.
t
Cocperiit ergo
auiiis fenlorib'
"
f
Nulla eil loci
religio
oSenfo Deo,
^'nJc corpit pcccatuin
init>um m.ieiiidicium.
b CrJnn ai'leierit anetUtempum lanfiuine
cotaminarcnifi
prarccpilTct
dot nnus ncedcntis
glorix
i.Reg,
a.Cfr.v.a
Kom.^.a.
PfaLji.
quierat
ante facie domus.Et
dixit ad eos?C6taminate do
4
mum,etimpleteatriaintcrfeCl:is.Egredimini. Etegrefii
^
a llnhis
qui fignaculum.non
habebjnt.
funtetpcutiebanteosquieratinciuitate.Etcasdecople-
ta,remanfi
ego ruiq; fuper
facieni meam
,
et clamans aio: 8
fimilirudincm uuc
g Heuheu
heudomincDeus.-Ergonc difperdasomnesreli
^
in Chriftianorum
h
qyi^s IfraehEftundesfuroremtuufuperkrufalem.Etdi
frontibus
frcqucn-
1 1 r
tcr
llgnafjdiismu-
nitione
fignamur.
Siintquipiitantquiain
Hcbra:oalphabctoiftaliteracx
trema
(it^dcmoftran
.n maltitudinc
pcccantium
fupcr
cflTereliquias
Undonim Gcmentcsau^emdolcntefquc
faluantur .
qnia
nec
pcccaucrunt,
ncc
pcccantibuscon-
fcnlcrunt &
alicnap^-ccatapiaxcrunt,ucutSamuclSaul
iJ.a. &
Pauluseosqui p^'nitentianinoncgcrnnt.Vndc:i>i/
mui iiij^i t^btrna, .H
,ingMiJcimis.Eta\ibi:
Triflitia
mihi ma-
gnaiH
&
lontinuus d hrcordimto.
}
Tertuliianus.Ipfacnim
litcra GrxcorumTau.no-
flraautcni
T.fpccicscrucis
quam portendcbatfnturain
frontibnsnoftri.s
apud
veram & catholicam Icrufalem,
in
qua
fratres Chrifti filios f.
Dei,gloriam patriselatu-
ros, Plalmus
vigcfimusprimus
canitex
pcrfona ipfids (insperipiritumjanBitm.ExzMhv.DiQufaeflgratiainla'
Chrifti ad
patrem
. Emr.abo nomen tuum
fratrtbus
mciSy
m ^ Theodoretus. Humanus
propheta
& ad raiu
niedio
Lccieju Hymmm
dicam tibi. diam
propcnfus
. Talis fuit Bcatus
Paulus,quip
b if' w
adoleiun. Omncsifti^pcrcuntjfi abfque
Chrifti dxis
optabat
anathenia efle a Deo, vcruni doniin
fignaculo
fe
aliquid
eftc
putant.
phetam confolatur,&
iufta edocct
fupplicia.
c t a
fat^uano
mto
tnttpui.Yd
faccrdotes
fignificat
,
q
i r ai.xit ad me.
Hicrony.
Flcntem
proplictam
conl'

verfabanturin
tcplo
& adorabant idola. Vel cos,qui^ tur.Q;d.Noniniuflehocfacio,iplifibihocfcccruiit
ia
ihain
facerdotij mcrito fanfti
vocabanturinpopulo.ac ci';
fuere in
populis
caufa
pcccati
,
primi
mcrucrefupplit'
* Thcodorctus lubetvtafanftisfuis
vltriccspotcna-
tesinitium
faciant,noo
rcvcrafantoseo$nucupamus.
fedquialiocelVccxillimabantur
, quafi addiuinumcul.
tum
(cle(flii
vt
quidam
<
t fnnt.dcfanctislo
cis hocdid:
^
fed dc hor.
ad
diuinumcu
1
fcgregatis.qt:.-
fpicuumfac
phctix fequcnti.
d Uhi
tranr
- -
2 cicmdc. a 1 ,
rctus.Hos
prici
intus
iiiicrfici.l
flumeftcnim, q
ibi
legemviolar;
ibi
quoquc pce;,
dare.
e Contamimtt :
rwMw.
Omnisqui;
t
pcccato
mortu!
cft,c6taminatarr
j
tenipli ,
Hi
quib;
viuit
quicuCh,
flo
refiirgit.
*
Thcodorcti

Proptcraquodip
idolisdomump<
luerat. iuftusiud
iniquorum
ci
hocficriiubct.
f f cMc
(omph
^c.Hicron.
Qui
10
arbitranturexpc
fonadomini ioi
iiis
typum ptaKi
fit Ezcchicl
,
depopulo
ludxoru hoc
pofie
intellii^
^
omnes dcclinauerunt fimul inutiles fadti funt .
-
?rtt
fac domine,(juo>aam
defecitfanilis
Solus cnim inuent
eftdominusquipeccatumn6fecit,necinuentuscfl4
*:
lusinoreeius.
g
liemanii ego.
Hicron.de tanta
interfedione, nullut
exccpto
arbitrans remanfifle. Notadum tamcn
qnod
ait,rcmanfi
ego
folus,fed
remanfi ergo.
Subaudicnduin
eftcum catcris
fignatis.
h
j^wrfey/>-orf ?.Magnitudinem poena fignar
'''
ilUc-.Ejfnfa
e(l
defpe^iofuper pnncipes,
Ev.ihhi : Tei>t e:
grcfjus
mci.Et in bono .- Charitas Dei
diffufa
efl
in cotii:
NICOLAVS
DE LYRA.
.jt
I Et
figna
Tau.TdM fff vltima litcra
alphabeti
Hebraki . Et
eii
pritna
m hac Uidione
ihora,c]iie
Hebraice
legem jtgmficat.Ideo
fcnbebatur juper frontes
virorum
gevtentin
&dolentium de
tranf
grelfi
ne
lcgis
in abominationibis
iupradiHis.
a Et dixit. Scilicet
Jex
viris habentibus
vjfa
interitus in mani-
busju.s.Cfterapatent vfqueibi.
3 Et d fan.
Jnttrjiciendo
primo
facerdotes & Lcuitas ibi mini-
ftrantei.
Confequeterponiturinteijlilionis
excqtiutio,cum
dicitur:
Coepcrunt&c.
4
Conta.do.Dicebatur
aliquis
locus
contaminari
propter
cau'
fam
fammortui T^um.xg.
5
Et
ita^\Q.lsla junt
tria
ternpli
atria,
de
quibus
didm t :.
pr^celenti.
6
Egrcdi.
Scilicet de
atrijs tepli
cosli
c^de completa,
vt exi

mimprcceptumper totamciuitate.ldeufubditur. EgrdEfui
7
Et
cgdeJiit confequmer ponitur t^^echicHs
iiiiHi*s,<i!*n

citur in
pcrfona
eius.
8
Remanfi.
Qj^ia
non
fui interfcBus cumalijs,
9
Ruiquc fuper.Tr^
timore &admiratione tantiexterv
'
Idcofubditur.
I o Heu. Et
triplicatur
ad maiotem
e.xaggeratmem
.
C^let
i-
tent
vjque
ibi.
i
M
II.A
L I T E
[{.
j
t
Et
imr.Scquitur.
I
Etfign.^
Tau.Vcr
fignum Tau,fignatnr fignum
crucis
quofignificanturvcrepoenitentcs,quigcmuntacdolct
dcfuis
pcccatis,&
ifli
laluantur.AUj
vero
qui
non
p?ni-
tent
tent
damnantur,ide6fubditur.
f
umnem
auttmfiper
. Per hoc autcm
quod fequit
"^
perfona prophctx.
7
Et
cfdc compUta. Signatur, quod
bonus
pr^latus
1 P
calUm
populi
fibi fubicdi.
f
M
H9
Ezechielis.
Cap.X.
11
jo
a fOecem tiibuum.
b
fInmlcjtio eff.
TVMeo.
V
Hicro.
(V a
xit ad
me.Iniquitas
domuslfracl Sc luda
magtia
cft nirais
valdc,&:
rc-
oi-dPro
"la-
gitadinc
i-
n.tatis,ma-
gitudo
lup
ptij.non.n.
vbtoici pu-
tatr,
peccata
oi.nia
ibnt
xqalia
vel b
pcna.
. b iieccevir
'*'
flo)(/fr er.
Hic-
a TOccifoiiua,
b
^^Hocideo.quiieiui.reple.eftauM.
c
fAcultiUci. d
TApeiitut
ciida taiitoruin
fcclerum
qiia.l.no.i putiuerunt
efle
prouldentum
IVn
plcca
cfl terra
ranguiiiibu.?j&:
ciuitas
rcpleta
cll aucrfionc . Dixerunt
'
fVtaiunt.
a
TNoncurtjttetteni.vude.Hicfupens
Ubot eft, e
curaquittnfoiuatai.
^
f Nunc ti (i videtit ante.
cnim:Dercliquic
dominus
tcrra,& dominus no vidcc.
Igitur
& meus J
a
ICorJa.f vel
piincipesi|ui
fuiit
capit.i populi.
non
parcct
oculus
,
ncquc
mifcrcbor. Viam
corummpcr ca'puc
coru
a
Mmpbi.Tib<-,litiu..i.
b IChrftus. r
f
Carne hu.naiiarauKi.udine attrira.
rcdda.Eteccc uir
qui
inducus eraclineis
,
qui
habcbat acramcntariii
^
3
1Q_ii lign) .ii>Ta'ilugent!umfrontfarinaBi
in t dorfb
fuo^rclpondic
verbum,diccns:Feci ficuc
prieccpifti
mihi.
Hieroniy.
D
Scx
viriqiii-
bus
pceptu
crat
tranfire
S
ciuitatc.f.
fup.eod.l.
c.&c. nihil
talc rcnun-
ciauit>
quia
non
la;titi,
fcd moerorJs
iplcucre
fcti
tcntiatn/^u^
non fcrmo-
nc
opcrc fi-
babitur.
NICOLAVS DE LYRA.
I Et
repleta
eft terra. Scilket i<tm>cc>itim
cicijorum
in
(ay&
pijmr tmp<ivf Minaije,de qno
dunur^,
\eg.2
1.
(judd
cffudit
far;uincminnoxium
multum nimis
a
Stciuitasrcpleta
eft aucrji. ScUuet d Deo
ptr multipli'
cern
u A Jr . JL.
a
"^
T vidi &
eccf.
.-'
Hicron.No
g
ta uibus
fuperior
vil),iScba:cdircor-
dSiut concordat;
vtJ
vtriufqucCol
latJnc
abfquc
no-
ftr admoni'tu diui
napcrcipias
facra-
njia.&quod
a.nrc
njQui
quonia
in
firiamcnio & in
thi>no&
in manii
hoiinis,n6 vcritas
-
fcdfimilitudodici
cem
idoloUtriam, yt di(im ffi
cap.firacidenti.
3
Dixerunt
enim.Dereliquitdom.Hac
exjnfmm eRcapi
te
prj^cedentt.
4
Et CCCC vir. Dicit
I{a.
Sa.
quod
erat Cabriel
.Angtlut infce-
cieviri.
C A P V T X.
*
Vtlupti.
Tvid
j,&
ecce in
firmamcnto,quod
erat
a TAninialium.
fuper caput ChcrubimquafilapisSa-
f Tfaroni
phyrus^&quafifpecies
fimilitudinis
:
herubim.
{blij
apparuic fuper
ca
,
& dixit ad virii
t
deiur
ttbi,aHt
quid ap-
potiatur
tibi
adlingua
dolefimf iagitt*pote~
tifacutts, cumca^boni
bns
defolalorijt
crr.

Notandomcpin
Ifaiaquitantuttiin
fermonc
pcccauc-
rat,&immundaU
bia fe haberediGc-
bat
adpurgandnm
vnus
forcipc
carbo qui
mducus eiac linci.";
,
fi^ait:
Ingrcdcre
in medio
rotarii,
b
quxfuntlubtusCherubim,& impletmanumtuampru-
4 comprchcndiiur.
nis
ignis qnx
funt inter
Cherubim,
fircffunde
fuper
ciui
^
^'.ft^itn^Llni^qut
^'^"*"*'*
tatcm :
Ingreflusqj
eft in
confpe<5tu
meo . Cherubim aut
7
tate , &
port fuppli-
.i.tutNocnimfacic
c
ftabantadcxtnsdomus,
cum
in2rcdereturvir.86iubes
cia,cadauerib. mor
a^.r>.m r^n^Utr.
,
fA quo.eceffetant. b
fRee.pi.ulat.r f Quja pr.fentcdomini
aieftate
^
tUOrUm
plurCS
aOU
nonexercentUtdominilupplicia. 5> muntUr CarbOnCS.
implcu
it atrium intcrius.Et eleuata cft
gloria
domini de- ncc vna manu
,
fcd
fuper
Chcrubim ad lime
domus,&
rcpleta
cft domus nu-
ambabus :
quauis
adacicm reuelato
vuu
gloriam
Dei
caniplamur,
fcd
inniilitudincom
ni.videm',&ima-
gii.-
dfi
fragilicir-
cinmur
corporc.
b Et
imple
manum
ta.Hiero.vtpoft
inirfcftioncm ca
Q
da:ra mortuoru niundet
lerufalcm.fecundu illud Ifa.
^.
SaH'ficabit
eum in
iguc ardente,i:^
dcuorabtt
/icutfani materia,
Hi jnt
carbones
quos
m remcdium
lingue atquc
mcn-
daQ.defolantes
vitia.^phctae interrogatus exoptat.Si<i
detur
fQu^eratinattio. b Tldeo.
'O & hoC
intclligatUr,
be.EtatriiirepIctum cftfplcndoredo'rixdomini,ctfoni-
'
quodno adpurga-
1 ^M I

*i. I r 1
t tioncm,
fed ad
poc-
tusalarumClicrubimaudicbaturvfqiadatriumcxccrius,
nas
atquc
crucia-
tusprunxaniiman
tur&fparganrur.
c Cherubimautem.Vt fand
fupernzqucvirtutcsdextc-
F
ram domus Dei
partem
tcncrc videatur. Ille autcm
qus
mittuntur ad
fupplicia(dcquibus
dicitur:/ffitw#owr per
^ffi^jjc.
rtH^f
ioy
ma/oj)
finiftras
parics. ^
N I C O L A V S
C A P.
D E
X.
L Y R A
^
"P!"
vidi.Hic
confeqnetiter dcfcribitur
ciuitatis
lerufahmfutu-
J-itra incen(tiutn. Et diuiditur in
auasparus ,
i.xia cnmd
deft-
gitofr
iiia.combufitQ.SeiMido,expluatur vifio.tu
.El
apparuit.
Cinpnmum dtcitur.
i
it vidi.y
ifionc
imaginaria
ZT intelle8uali,
" 3
it eccc in.
Species enimgltrix
domini
qna> recefferat
de loco
("pfcapitaCherubim transfermsfe
ad limen domus
,
vt diciurn
fji
f.priecedenti-.reduri}! ad locum
pnfluium f^pcr
firmamentum
m
cmibus
aiiimalium:Et
di\it,liiliietjedens
in
thruno,Dei ma-
itflm
reprejentans.
3
ngrcdcin medio
rotarum,quac. Fndefnpri i.cap.dici
t'it
militudo
animAlium &
afpetius eorum,
qij^i
catboaH
tgais
amtium,
+
itcffuadt Scilicet
lerufakrn, perquod dtfignatur
incendiu
eius
cius
fnturum fei
undurn ludiiium diuinum.
5 Ingrefr./;j'jV
mdutus tineis.
6 \x\coni\ldefi,mevidinte,&eUverbiimpropheta.
7
Chcrubim.i.af/ dexteram
partem templi ,
tamen in
atriofi-
nrd^ttiviifiiieo jubditur.
8 Et n\\h..A i
deftgnandum
Dei
pr^fentiam
fccundum quod
di-
ciiur,
1
Varal.G.a.DominHpoUicitus
ejl, qnod
Ijabiiarct in nebula.
9 Etclcua.'.l^<i (pecies repr^fentans
Dei
maicjiatem
trauftuit
de
lapit
biis Cherubimad limenaomus,
&
fignificat
iile
tranfitus
illud quiid diclim efl.c.prdc.
I o Et ztri.
i.jplendore
Dei
maiejlatem reprxfentante.
II Etlbni.
Perw/tw motum alarum
tntetligitur promptitudo
angiiorurn
nl
pxequtndum
domini mandatum.
12 Audicbatur.
Sicemmin Hcb.habetur
,&idedaliquimali
corn^u
t duv)ites,i!iterius
.uuiiur a ttem atrium cxtenus atrium
iirwu.ttJorum,e6 quod
erat
Longi
remofus d
templo.
*Qua(i
y
I
M0T{,4L1TET{.
f
I
"^[^h&ecceinfirmam-nio.Scqwitm.
T
Et
dixitadvirum .
Pcr hoc
,
(j>
ilie vir
pcr qucm
Chri-
ungnihcatur.vt diftum
cft,cfriKlitprunas
ardcntcs lu
pcciuitatcm
fignificata fuit dcniinciatiodcrtruaionis
jenaicmpcrRomanos,fKutdcnimciauit
Chriftus Lu
arn^e&"^
^'>* "tnaiem
Juncium
jeriiJaUm,ficuitfupcr
cam
S
Et
p
fc/eHa.^^drf.Pcrhocrtgnificatum fuitmyfticc,^
in aducntu Romanorum
contra Icrufalem , reccrt"urn
erat ab ca
prarfidiu
m
angclorum,vndc
dicir
lofcphus
in
libro dc ludiico
bello
quod
tunc cum faccrdotes in no-
ftc Pcntccortcs intrarenttcmplum addiuinasrcsagcn-
dasaudieruntprimoqucndamftrcpitum.&poncavo-
ccsdiccnnum;Migremushinc,quacredunturfuincvo
ces
angelorum prxfidcntium
tcmplo&populoludai-
co.
lijl
I'
,l
^
a
JngrefTut
ille
fiHit.
A Hicro Stupcfaaus.
f&L 11.C' vcl ob triftitiam
ci-
uiiatispunied^vcl
ob maj;nitudincin
glori?,nccmanum
ad
igncm
mittit.
7 hcodorctus.
Ordinum qui
ccr
nincqucunt.difcri
mcn
hinc
quoquc
licct
agnofccrc?Scx
cnim impcratiim
fuit.vtncpropcg-
f !. dcm acccdcrcntad
ipla
Chcruliim
.
Hic
vcroappropin
<]uat quidcm.no
ta
mcnaudct intcrip
,.
fa
progrcdi,fcd
ipfc
Chcrubim
porri-
euntcarboncs.
b Lliu accipiens f^r.
Hicron. Non dicit
GIororcl.&
NicoIaideLyra
quafi
vox Dei
omnipotcntis
loqucntis Ciimq; pr^ccpifTct
i
|^^^'|J;;;^;
viio
qui
indutus eratlineis,clices:
fumeignc
de medio ro
^
ta ,
quaficarbo
j.
rarum Q funt mtcr
Chcrubmi,ingrcfrus
illclktitiuxta ro
4
Et arbitror
qui ,
iai
-j
, .^._
tcmplo
hanc
ta.EtextcditChcrub
manudemcdio
Chcrubim
adignc
o crat
interChcrubim,
&
fumpfit
&^dedit
in manus eius
b
quiindutuscratHneis,quiaccipiens
cgrenTus ell.Etappa-
^
ruitin
Cherubim
fimditudo
manushois
fubtuspcnas
co
^Vtlupra.
TAniinalia.
ru.Et uidi,&
ecce
quatuor
rotg
iuxta Chcrubim.Rota
una
^
iuxta
Cherub unu,6<rota
aUa iuxtaCherubt unum.
Spc
cies aut rotarum
erat
quafi
t uifio
lapidis
1
chryfoiithi,
&
^
afpcdus
eaium
fimilitudounaquatuor,quafi
fitrotain
medio
rote.Cumq-,
ambularcnt
in
quatuor partes gradie-
bantur,&:
no reuertcbantur
ambulates.-fed ad locu ad
que
ircdcclinabatq prima
erat
fequebantur
6<fc?tci;E;
nec re-
^
In hisefficientiam rcriim,non membrotuiu
imagincs iigniticat.
uertebantur.Et
omne
corpus
earii 6^ coila & manus &
pe
9
a 5fcrici,fciliccn(uibus'i^notmnrotundctas
.trtringitur.
n^ &circuliplena
crant oculls in circumitu
quatuor
ro-
vifionem
, idc
prxpofitam j
vitulividiJTcc
do hoc ad
typii
1.
ccrdotij
fuinptji
cfi.
Docctquc
fa
ip(btum(5c
nus horu & r
^ alas
plcnas c
lis fuillc cdo
vim
cognitior
lorum.quod
1"
ficat hoc no:
Galgai.
d facies
Hicrr
rumomnium
fum
preterirc.
nisexpofitio
c
nct.Et (cicndiir
fupcrius
difti"
?k',<^Utdftisrei 'tamm,&:rotasiftasuocauittuolubilesaudieteme.Qua-
'
a^l^'jJ^!^^'^.
B narratiOne
maluit a ^Animal.
b
inima.
c
^ldemruperiusfaciejv.tal..!vndcuatux
'^
XI ....
intcllipi
lacicm CherubeflTe vituli.
, ..,..^ "ctoq^c^c^ludm
d
tuor
aui facics habcbat
t unum Facies uni facics
Chcmb,
queCheiuk. oculisfubijccrc.
ctfacicsfccundafacieshominis
,ctin
tercio racies
leonis,
'*";S;!;.'",-
'
ct in
quarto
facics
Aquik.
ct clcuata funt
Cherubim;
Ip,
j
Q
*
^Notaquod
r^demdrbmusintelhgeteinexpofilioneanimalnqutrupra
.
luiu.u.ldWlts 1
ra manus'^ figniL Ipfum
cft animal
quod
uideram iuxta flumen Chobar.
14
bat
vnumquc
z Iz

j..?.-r..^
^
vtnon locortii
ftrisquatuor:
fic
accipiedun
11 vt alia fitade.r
12 aliaa finiftris ,
13 omnifi
aqua!;
do defcribit . (
tuor.n.facies i
cat . Dcindc
rurfus
narratqugadrotas
.
pcrtincnt.OmnibushisdiaisquKpauloantediximiis,
Ipccic
tatum
coloris immutatam
le vidiftc ait.IUjc.n.fc-
cudum Symmachum
, quafi fpcciem
hyacmthi,dixit
fc
con-
vtnon locorui
uerfitatc dcxt.
finiftri.fcd vno ordinc
per gradns
dcfizribantur.
e Facif
j/.Hicdefcribunt
alia a
dexrris,alia
a finiftri'
oium
^qualis ordOjqaquatuor
facics hebat
vniiqc
NICOLAVS
DE LYRA.
I
Quafivox.
Qj.illefenitusalarimerat
magnificus&mira-
bilis.jeiundum quod
dicitur
Tf.sS.a.
Vox
dop/.ni
in
viitutc,
vox domini in
mag.
z Cu
mquc.l{cpetitio
eH eius
quod
di&um eil
fupra. Ingrede
re in medto
rotarun?,&c.
3 Ingrcff.Sciticetvirindutuslineis.
4
Stc.iu.^' acciperet ignem, per
monaSlerium
tamen Chernb,
ideoftbditw
:Et cx.Chc
5 Qu
i acci Sctlictt ad
effundendumfuper
ciuitatem,non
tamen
dicitur hic
quod tfuderit ,
ad
defignandum <]udd
ciuitas tunc non
fuit combuna,fedposieaperfex
annos,(juia
vifto ijlafnitannojex
to
tranfmigrationis
loachim
fe.xto menje qumta
die
menfis,
vt ha-
bcturinprincipiofi.c.
Ciuitas autem
fuit combnfiaamo
ii. Sede-
chif,quifiiitannus
vndecimus d
tranfmigrationc
loachiniyquia
Se
decbias
eifucceffitinrcgnc.
6 Et
appa.
Hic
confequenter expUcatur
modus
vifioms
,
qui
in
atiquibus
Itcet
paucis differt
a modo
viftonispofito,fuprd
x.cTales
enim
yifiones fiuntadaliquidftgmficandum,
&ideo
frequenter
fit
ihiimmutatio
adaliquidfigr,ificandum,^de
nouodicitur.Dicit er
^o.Etapparuit.
lUa autem
quaiuor
ammalia.i.cdcfcripta
vota
tur hic
Cherubtm,eb
quod
erant alata, &
pr^fidta atigelonm ftgni
ficantia,vt
ibidem diHum
fuit , angeli
vero
funt ftientia plcni,
&
fic interpretatur
Cherubim
plenitudofcieniia:.
7
Et cccc
quatuor.Ter
hoc
patet quod
didum
ifl fuprat.
cap.
tfubd
erant ibi
qitatuor rota,
&
quatuor
animalia.
5
Specics. Suprd i.cap.dicitur
: Et
afpetius
rotarum
quaft vifia
maris
chryfotitus
autem
lapisefl prctiofus
habens colortm aureS,
6
ideb dicitnrd
cbryfos qubd eft auruni,& per
hoc
quod ponitur
hic
quafi vifiolap.Chry.ddWr inteltigi, qubd propheta
erat ma
gisdluflratus fidgore dtuinffapietiti^, qudm dprincipio
&ide de-
ftgnatur per
tjoc
quod poflca fubditur.
9
Er omnc
corpus
&C. Qux
tria vltima
intelliguntur
de ani
ntalibus &non de rotis. Et dicuntur hic
plcna oculis:primb
vcrb c.
boc tantum dicitur rotis
per
oculos autem
perfpicacitas inietlige'
tl
ttje
defignatur,
vnde &
bomiiesfapientes
&
aflulifecundm
dum
toqnendi
communem dicinitur oculati.

10 Etrotasiftasvoca. Quia
fquatitervoiui poteranta.
tuor
partes.
1 1
Qintaot.ynumfcilicet
animal.
1 2
'S^cics.ldefl,prima,ficut
Gen.x .c .Et faftum eft
vefpC
''
manedies
vnus, /(if/f,pwji".
1
3
Facies Chcrub. Uic occurrit
duplex
duhium . Trimm
quarc
iliafacics
dicitur
hicfacics
Cheriib ,
qux inprimo caj
turfacies
bouis.Secundum
quare
dicitur
hicprima ,
ibiaute
tia^Ad
primurn
dicunt
atiqui, qubdfacics
bouis
fine
vitulic
tutn
ftmilis faciei Chcrub,&
propter
hoc
fic
norninatitr. Scd
3um eft
contra
lofephtim
diccntim
qnod facies
Cherubefl
cuiufdam anis,<jUie nitnqiiam vifatft
ab howimbnsMeins i
tudo
oflenfa fuit Moyjt
tn monte vbi
fuit fibi oflcnfim
ext
omnium
ficndorum
in tabernatido
, fecundtm
qitod
dicitun
25.!i.Infpicc
& facfecundum
excmplar quod
tibii;
-0
te raonftratum cft./^
ttiatncontra ditlum
H^.U.&al'"'^
Htbr.oru,qui
dicunt
qubdfacies
Chernb
efl
quaft faciesputi
tiofi:prvpter quod
taliter comuniter
d(pingitur:ideo
dii itur
.-
facies
boutsfuit
rnittata
infacicm puai:
Cuius mutationis
r<
'^
test
ajjignart,quiaficiit
di^ium ifi
juprd
c.x
.
facits
bouisfif,
'''
regnum
Grxcoium
propter populi
cctrn.uuis
petulaniiatn:'
""
rrnn in
Vlniofuphis
Gruic maxirnt
vtguit Japientia,prcpt(
w*
ad I70C denotandum
facies
boiiis
qui
th animd irrationatc "f
fiiit
in
faciem l}ominis:qui
ejt anii/ial
rationalc,^ infacKt
^
lem,
quiaJapicnita)iO"Jencfcit,fedmagis
iiiuenejcit
etiant \e*^
bus,quifedatis pajjlonibus
clarius
vident,jecundiini quod
du i"'7'
Thyf.
Sedetido, &
quiefcendo
fit
anima
fciens
&prHdens,]f^
hocdiciturSaf.6.
t. Clara cft &
quae nunquammai
'O'
fapicntia
. .Ad
fecundum
dicendun,,
qubd propcc
hoc dic
/'"{
facies
Cherub
prima,quia appanbat
dircciius vultni
proph
'
';'*
altajftcut
didum
eft fuprd x.cap.de facic
honunis.
14 Ipfum
eftanimal
quod
&c.
idcft,r,ucdlibet diBo^f^r
tuor animattum
, eft
itlud lactn
quud
vidtram in
prima
vifi
fcripta fupraucap.
k-
MOI{.ALITEI{.
co. Rcfiduum aut huius
capituli loquitur
dc
difpofitio-
ne
nequatuoranimalium
&
rotarum, quorumfcfll
fticus
pofitus eft,fupra cap.i.
my
u:?
Ezechielis.
Cap.XL iiy4
^
i spiriius.f.vh.f.Hkr.Omnhvhiunt
Dco,8cCunm{n- fcrebanturalarummotu
propcdibusvtentia. D
A tiitcreatorcm
:non eft Deusmortuorum. fcd vincn- c
tt^etn. Hicron.
Sicpaulatimproteftio
Deircliquit
tijn.vndc .Etomniacorporarotarumplcnafunt
ocu- Ifracl
,
primum
fuitin
templo, poftftetit
in atrio fi
T Vnioinlia.
CumqianibuIaretCherubim,ibantpariter
&rot9
iuxta
ea:& cumeleuarentCherubim
alasHiaSjUtexaltareturdc
terra,non1re{idebantrotx,{ed&
ipfe
iuxtaeranr.Statibus
illis
ftabant,&
cum^eleuatis eleuabatur.1
Spiritus
enim ui
a f Vbiftetit.
li^iinPl.dicitur;
Cfcnar.glo.
Dei&
.
epia.t.it>.fir.Diesdi.
eik vcr. & nox nocfi
inafa.So\quoq;Sc
lu3&mareScflu-
mia&montcs&
Sium!&incircu.
b
tJEerat
ineis.Etegreflaeftgloriadominialimine
templ
lui fuum
pcr
an^
c
& ftecit
fuper
Cherubim.Et eleuatia
Cherubim alas
fuas,
-..
^
^ Iiittriusatrlum
exalcata funt a tcrra cora me:&illis
egredientib. rot?
quo-
a
f Hicron. Noo iam in
ianuatcmpliCed poil
ainum &
poft limrn in
iniroiiupottx.
que fubfequutx
funt.Et f tetit in intro itu
port?
domus do
mini
oricntalis,&
gloria
Dei Ifrael erat
fuper ca.Ipfum
eft
dc!i>!S/'c/"-
^^'l-?^-^-
a ^
.Sapcrciuod
thir
nti>,rupci quod gloria.
/
'^
( u
animal
,
quod
uidi fubtcr Dcii Ifracl iuxta fluuiu Chobar
,
.
^c^^Semper
el^^^^^
- II-
/<>i I- /1/^^
dni ledet m maiti-
d
&mtciIexiquiaCherubimciIent. Quatuorpcrquatuor j tudinefcientisc.Et
uultus
uni,&
quatuor
ala:
uni,&
fimilitudo manus homi
^
tunc
manifeftatur,
nis fab alis corQ. Et fimilitudo uultuu eorum
,
ipfi
uultus
Sfil^a mSaSv
quos
uideram iuxta fluuium
Chobar,ct
intuitus
eorii,tt
non fortuitu
quid
a
^ trxtfriiorumobliutfci.ad
tutUMprogtc^ii
.
impctus fingulorum
ante facicm fuam
ingrcdi
.
nofingulosclcmc
taoluuntur. C^lo
rmqjrationcmin
tcrs
deprehendi-
mi.vtantiquulc-
gisirdinem
(eruan
tcsoluatur
&cor
ruat ,
& nihii no-
uui cetnamus
per
tcrim.
b It
egrejja gloria.
rheodor.
Qua-
doi. fumi
praecc-
pit:arbones,
vifa
jcftjuodammodo
rcciere ,
vtiscui
fuat
imperatum
b f Intcriofis.
ne
lumincqua
rc-
cedentc de tem-
plo,nubes&caligo
implcuitipfiuspe-
netralia,rurfumq;
ipfagloriafeditfu-
pcrCiicrubim:&il
lis ftatim abcunti-
+ auertcbant
b' ad exteriorafub
'*^*
fequutx
funt rotx. .

nitudo fcientijB,no
titia facramcntorS
Dci
,
& thronus
fieri ncc debcre di-
ci.
Dereliquit
dns
terra
,
& dominus
viicederet,auderet.Quo
faftorurfus rcdire videtur & non videt . Vnde intuitus Chcrubim
&appetitus
eoru,
inihi,fedChcrubim, inquit ,
fublimia & facile
^
aera eft obliuifci
prjeteritorum,
&ad futura fe cxtenderc.
ferc-
fuper effigies Detfedtntisin thronOtreprefentans
eius
maiefiatem.
5 Quatuor pcr quatuor.
idcfi,
perftnguk quatuor
animalia
quatuor
facies
trant cuilibet
ipforum.
6 Et
fimilitU.Vul.<7.(/./ifef apparttia
vniutfactei
effetmiaata,
ytpr^di8umefl,tameneratidemanimal.Cateraautem qux
non
funt
hic
expofita
de animalibus &
rotit,expofitafuntpleniusfuprd
cap.l.vbipoteflhaberirecurfus.
NICOLAVS DE LYRA.
1 ',t
Cgrcffi.rtdiens
ad locum
fuum.
2 [tftctit.DJCit
Pya.Sa.qubdhxc eliportaatrij facerdotum, qu*
eraftparteOrietali.Etdiciturportadomus dominiftue templiyth
qmin
reBa linea
opponitur portx templi,
vt didum
eflfupra
8,
5 \)(\iia.ideii,qHodlibet
iilorum
quatuor.
4 ^od
vidi.
quiafirmamedi eratfupercapita
animaliu,&
de
fuper
A D D 1 T I O.
In
tpjc.-vhi
dicitur m
poftilU!,llic
OC du.du.
Id hoc
duplex
dubium motum
per TvftiUatorem
videlur dich
Jkttquod nonfolum primum animaljed quodlibet quatuor
anima-
iiutprtediaorum
in
prima uiftone
coatentorttm in hoc loco -voca-
turherub,vnde
in litera
exprcjfe
dicitur: Rota vna iuxta Chc
wivnum,& rotaaliaiuxtaCherubaltcrum.
Etquiafe-
tunm
glo.tadem
debemus inhoc loco
iHtelligere
in
expofttione
anivlium:qu<efupra.HC
enim mutatio nominum non debet
refer'
namutattonemrerwmvifarum ,fed
ad maiorem illuiirationem
frMtg.lllaenimqu^priusfubjpecieanimalium quaft inferiorU
fog)uerat,hic cognofcitfub fpecie
Cherubim
quf funt
altioris
gra
iu&texprejfius
denotet
quodmyfteriaper huiufmotUanimaliafi.
%urafuntfupYa
naturam rerum
naturalium,vnde
no
jolumfacies
bou iicitur bic
Cherubim,fed
etiam
facies
hominit&
facies
leo-
niSyet huiufmodi.
Et ideo
omnib.animalib.fimulfumptis dicit,infrd
w.c.lntcllcxi>quia
Chcrubin
cfTcnt.^w*^ dicat,
illa
queprius
videram
,
vt animalia
quaft
terrem:modo intellexi vt Cherubim
,
quod pleratudinem fapientif importat.
Cum autem dicitur: Facies
vna,facics Chcrub,& facies
fecunda,facic^ hominis,&c.
infolafacie bouisfecit
mutationem.
quia
bos
(
vt diEium
eftfupra)
/ecundum expofttionemfanHorumfignificat myHeriumpaffionis ,
eo
qubd
efi animal immolatitium :
C$ftc
habet
infirmiortm
ratio-
nem
quam
alia animalia.ldcirco
impofuit ftbi
nomen Chcrub
qua-
fi dfortiori
de omnibus
intelligeretur
ratio Chtrubim. vnde iiatim
de omnibus
quatuor
animalihus d/c.Eleuati funt Chcrubim.
p
&
infra
.-
Cumquc
ambularent Cherubim , &c. Et ratione
pr^diSla poteft did,q<tbd
ante
pofuitfaciem
bouis
qu^
in
prima
vi-
fionefuit
tertia ut denotaret
quafipcr
locum a
fortiori ^qualitate
animalium in
dignitatefeu
excellentia.
ms
:ap. xl

^
Teleuauit me
'
fpiritus
& in a
^on^fHier.Pcrmc
glciamfcquinon
pouramauolantC,
vt.
CA P. XI.
^
a TVbi CMt
glorii.
4Chiiftani,qai
ad nos
pattcm
ducit.
T eleuauit mc
fpiritusctlntroduxit
me
adporta
a
TEcdefii. b fluftitix.fcilicet.dc guo:Eccc
viroricns.&c.
ddmus dfii Orientalem
:
qua: refpicitfoUs
ortu.
vt, f. non rcmanerS
in
templo ignoran-
tiJB
nubec6fl!fo,fed
flans in
porta
do-
musdiii
orientalis,
quje
rc . fo. or.
qua:
^lequuntur
NICOLAVS DE LYRA,
C A P. XL
J
Telcuauit me
fpirims
.
Superius pofita eft vaflatio pltbis
'
cmmuniier,hic
ponitur deftruHioprincipaliumfpirituaitter:
^^rimb
facerdotum
jecundb principum. cap.feq.
tertib
falforum
t''mtarum.cap.\i.Circaprimumfciendum, quod
leremias
pro-
fUautratbonum illis
qui tranfmigrauerant,
&malum illis
qui
in
letfdem
remanferant fub metaphora
ficuum bonarum &malaru
ie:z^.b. Sacerdotes autem
qui remmferant
in
lerufalsm
conira-
rium
riumafferebant:
& ideo
oflefio faBa eft
E:i^chieli
confmilis vifio
ni lere.&
poiiffim^ quantum adfaccrdotes.Vrimb ergo dcfcribitur
vaflatio
illorum
qui
remanferant
in
lerufalemfecundo confolatio
il
lorum
quitranfmigrauerant
in
Babylonem,ibi:Et
fadum cft. Cir
ca
primumfciendum, quodfacerdotes quiremanjera'it
in
lerufalgf
parabolicedefignabantfuaprofperitatem,
&ideoprimb eorumpa
rabola
ponitur:
&
fccundo
toUitur
ibiddcllCO.Circapiimum pre-
mittitur modus
vifionis,cum
dicitur.
I Hcuauit. i.Deui vel
angelus
Dei mini^er.
a Et introduxit.i.ati portam
atrij facerdotum,qHf
fic
nomina-
tur,vt diiium eft cap.
preced.
Tom.^.
Oo
iKf Gloford.&NicolaideLyra
"J
S fcquuntur
facnmenra cocnofccrem.
%
a ^Miflt;fliii/7r.Hicr.Omnia
rcfcrcntcs
ad
qumq,-
fcn.
fos corpori.:Hic
autcm numcrus
am vix aut nnnquam
in bonorcpcritur
.quamiiisin
Lcuiticoad
^ccrdotale
minincrmm
a
as.annisdigantur.
Hoc
rv. m Hcbra no
habctur ,
fcd in fc
e Filihomlvh. ^ Thcod. Accufat
principcsfic fubicc a
illis vt contraria Dco confulcntcs &
prophctisrcpus
.
tes.neque
corum didis volentcshabere
fidem,
fore,"
,
licct,vthoftibus
tradantur.
d
Afowne ^(/w.Q.d.Licet, nuper pofl primam
cap;
tate
a:difiatc
K.
f
kxemuD.
ptuaeinta
Ibi.ntri-
a
Etccccin
introitu
porrx vigintiquinqj
viri:& vidiin mc-
j
gcnarjuscft
,
& in b
j-QgQj^f
Jcchonia filium
Azur,&Pheltiam
filiumBana
*
exor jo uiu
p
j^
nj.i(,cipcspopuli:Dixitq;
admcrFililiominishi luntvi
^
*
a f rrnlcrl<'tuincoii(cirntiadclprt9ntc<
&
pizniicrcnolcntn.
ri,qui cogitant iniquitatcm
,
& traftant confilium
pefil-
T fiiati ad inirtituin.
mum
in vibc ifta,dicentcs:
t Nonc dudum asdificatac funt 4
phctx
ic in domini c
actaic.qn baptizatus
eftalohanncDici-
mu$inquinq;pru-
d
1 Wti^a
i"
dcnics
virgincs
,
&
#<liRcetiiiu
gnqucfatuas.
Scd
hicquinariusinmc
iomot. dio
pofitus
cfl: &
fi
qualitatc
vtctium,
Tcl ad bonu vcl ad
malu
rctrrn
potcft.
b leihentam. Hicr.
Dualcm.fciUcet.nu
mcrum qui
diuidit c
vnitatcm&
infccu
dx dici numero fe-
cunduni Hebraica
vcritatem
non vidc
_ tura domino.vndc
**
inarcambina
&bi
na introducuntur
immuda.Dominus
autcmvtrunqucin
vnumcoartans.fc-
cit
vtraqivnum,
&
foluit medium
pa-
rictcm ,
inimicitias f
jn carne fua conde-
iA Bibylinio
conlumcndi aidore rniut iicula
ipniti.
domus
q
antc c .
ruerant :
fcinm
i
hancciuitatcr
iflar
lebcrisac
j
quafi
carncsira
confumcndos
crcmandos
c
Vlurimot, Y
Q;d. Ego
mtcr
domus?Hxceftlcbcs,nosautecarnes.Idcircovaticinare
5
borquo
fitcu
^lUis hoc diccntibus.
dceisjvaticinare
fili hominis.Etirruitin
mclpiritus
domi
^Sccundo.
^ Quia.
ni,&
dixit ad
me.Loquere.-Hsc
dicit dominus: bic
loquu
2 (QKlon
TOteni^ rciditz
nuit^tis.fed hi
quosfcandilizaliis.
b
YPiobanscotda & trtics.
ti cftis dom'
ifiael: &
cogitationes
cordis veftri
ego
noui.
plurimos
occidiftis in vrbc
hac;&^impleftis
vias cius inter
fcdis
.
Propterea
h?c
dicic dominus Deus Ifrael. Interfe^ai 9
*
Theo.c^d.
k
i^scandaiizand. ,
quidc
lcbctcrr
vcftriquospofuiftisimcdioeiusjhifuntcarnes,
&h^ceft
^o
ftisvrbcm.q
u-
a ^liuj putatisvoMn
hacvtbemorituros. b *Holtium.
^Hoftium.
tt iniinitlS CaOai i.
lcbes.&voscar
no iuxta fensi'
dixiflis.lcdqu':
timctis.Implc;
de ciuitas ar
qualilcbes.no
veftris,fcdco
quos
intcrfcc
j.
iebcs:&cducavosdemedioeius.Gladiumetuiftis,&gla-
'^
l'"^
complcu
dium
inducam
fuper
vos,ait
dominus Dcus
,
&
eijcia
vos
J^
lis^^minimrafl k
TVfbis. '^jli
non immeiito.
mini n(i. i n
de mcdio
eius.Daboqj
vos i manu hoftiu,& facia in vobis
| ftjjs
vacuum i
c
a
^Ci;i.iiTiiiisextra
vrbcra. b In terminis irouincia: veftta:.
minivinfinf
*
iudicia. Gladio cadetis. In finibiis Ifraeliudicabo
voSj6^
15
j-um hoflib.

a ^Aola vex:t!ainte!leftumdabif auditui. b tNonalius. c
TCiuitas ficut
putatis . ,
/:
mj^^riri f-nictr^^r
lcittis
quia ego
dominus.
H9
c non cnt uobis m
lebetc,&
ij ni, & illoruir
dio
peribitis
.
f
Etfiieris
.
Secundum ill ud : Cum ouidcm eos
qujtr
m
enw.vtfcilicct.quem per
beneficia no
fcnfcrunt.pci
t.
mentacognofcant.
*
Theo.Extra
vrbe,
inquit, corumqa^irapiepatr %
luetis
pocnas,& cxperientia
dominum me efle dil(:c
nans . vnde :
Egoe-
paur
vnumjumus, vt.fcilicct ,
aludaica dualitatc in vnita-
tcm nos reuocaret fidei Chriflianaj : Pontificatu
quoqj
ludxorum
perdito
dominus
patitur
non fub
vnoprin-
cipc
led fub duobus ,
Anna &
Caipha,vt religioniscorii
fciflum monftrarct crrorem.
c Fili
NICOLAVS DE LYRA.
j^\
Et vidi,&C. Ilie
eil alius ab illo lcchonia
pojitofuprd
8.
cap.

quia
ille dicitur
filius Saphan
a Et Phel tiam.
J/?i
iuo erat
ptincipales ,
&tUios traxerant ad
errorem
Juum-.ideo exprejsh
nominantur .
i
Hi funt
vitLquia
informabant populum
,
ytfecurk
maneret
in cuUuidolori non timentes leiemite cominationes:ideo
fubditur.
4 Dicentc$.(/'</i
dicat,ficut manfit
ciuitas a
tcmpore
SalomO'
^
nis
qui
eam
ampliauu,& trtplici
muro
clauftt:fic fecura
ab aduer-
faijSpermintbit.
5
Hxceft
[ebes-fcilicetflerufalem.
6 Nos autcm carnes. Quod
exponut aUqui
dicentcs,
J hfc
di
ctbat
isiidertfoni,& percojequens negatiutf eb^
leremias
fphe
tauerat v.c.combuiiioiie
ciuitatisfub metaphora
oLla
fuccenjti
:&
fecudu
hoc verbu isiud
inteUigitur ntgaiiuk ficiHiiC
ciuitas nd erit
lebes
ftue
oUa
fucffa,vt
dixit
Ieremias,nec
nos carnes bullitt in ea.
Sed htc
opinio
no
cdfonat
liter^
fequeti,vt
videbitur: & ideo
I{a.
Sa.exponit
hoc veibu. Hsccft lebcs.
Tanq affertiue
diBu,
vtftt
fenfun
Sicut carnes
cojeruan*ur
in Ubete
vfq;
ad
perfeda
eatude-
cotiiomm
, ftc feruabttur
iu
lerufalem vfque
ad maturam xtatem.
4{fimilatur
auitm
prolongatio
vit^decoHioni
, quia qumdiu
co-
lor nuturalis
duoquit
alimenitim conuertcndo in mcmbra ,
durat
homi-
hominis vita.tandtu enim
viuuntanimalia,quandiiinuttiun
k
de
^nima.Quando autemcolor naluralts
fic debiliiatur,qik
*
potefi hocfacere,defictt
vita naturali morte.
7 Idcirco,&C.
Hic
confequenter
remouetur h^tc
parAoU, pi
tet litera
vfque
ibi.
8 Plurimos
occidi,&
c.
fcilicetj
innocentes
,
quos
ccii
Manaffes ,&alij reges
maii ad
perfnaftonem facerdotm,
vi ^
Jeremtam
volueruntfic occidere,
vt habetur Jeremia z6.
9
Interfcdii
veftri,&c.in
medio
eius,&c././/./<
I o Hi funt
carnes.j8^M
licet
nonfuerint
ibi mortui mort Ji.
rali, fed violeta,illa tame mors
fuit optima , Jecundu quoi
< w
P/.
1 1
5
.a. Prctiofa in
confpcftu
diii mors fandotiii
s
I I Et haiccft
iehcs.quia
m
hrujalemfueruntJepulfi.
Ix Et educam
vos,&C.f
Jr/rj lerufalem in
captiutiattm.
1
3 Gladium
metuiftis./. regis Babylonis , quando pro
t ilit
ad
rrgem
.Aegyptimiftftis.
14
EtgiAdium.f.regisBabylonis.
1
5
In finibus Ifrad. in terra aliena
finibus
terrs
vefiri
\ Hi,
i6
iadicabovos.quiafueruntadduHiadregeB^bylo'!'
it>
ra Emath. <& ibi
occifi eb^
relaxauerant mramentutii
qnodfecerat regiBabylonis,vt diBumfuitIert.l9.ideofubi.
w.
17 HxcfcilicetfleruJaUm.
MOll^LJTEB,.
.
5^
H;ff/?/ft.Etfccundu
fcnfumliteralcm,Ierufalcm
'
dfhiclebcs.&habitatorcseiuscarnesPcrlcrufalem aut
qua: pacifica
interpretatur.religio dcfignatur:
in
qua
de-
bct cflfc
pax
&
tranquillitas
a tumultu fccularium
nego-
tioru.Et bcnc df lebes:nam in lebetibus
coquebatu
r car-
rcshoftiarumpacificarum.quaruadepsofferebaturfu-
pcraltarcholocaufli inodore fuauitatis: &fimilitcrin
rcligionccarnalesaffcftusdecoqdcbentcharitatisigne,
ita
cp
dcuotio mcntis
qua: pcr adipcm fignatur.cora
dno
acccptctur;& quoniam
in
rcligionibus
&
fpecialiter
me
dicantium
aliqui
foUiciti funt
luucnesadducercadfua
rcligioncm,quitamcnfuntmalireligiofi.proptcrquod
induajproiiciunt :aUquando vbiinduaorcsdcficiunt:
ideo
ideo dicitur talibus induftoribus
quod fcquitur.
8 Tlfrimos
occidi(iis
in vrbe /.;ac.i.in hac
rcligionCjVl
Jro
ficientes mortui funt mundo,
& occifi funt fecm
jni
vitam
carnalcm,de
quibus
lubditur.
10
Hifuntcari,es,&c.i.dccoi\x
charitatisignc.&nojVO'
qui
mal6 viuitis in
rcligionc.
! .
1 1 Et hec
efi lebes,&c.(.
ipfis
& non vobis,c6 9
in r
gio
ncdccoquunturignecharitatis,&
non
vosquiin
caf
naliter
viuitis:quorum poena
lUbditur cum dicitu 1
^
12 Etcducamvos derricdioeius
,S(.(-dc religionepr
ftc
14 Etgtadiim
inducam
fupervos,
i. fcntcntiam
horri
^^
vosabclcdisdiuidcntcm. ,
f Daboque
vos in manu hv^iim
,
?"f
.i.d^monii..Vt
U
'"'
fitiseis
inpenaficut viuetes fubicdi fuiftiscisi"
P'^'
t
'
u7
Ezechielis
Cap.XL
'Iij8
/t
a
Etfalfim efl.Ukro.
Mortuo
Pharaoneingemuerurit
A fillllacU&clamauerunt
addominum.Eo.n.viuente
nc potcrar
. Ifaias
quoquc
mortuo Ozia
rege leprofo,
vjtdominum
fcdcntem
fupcrthronumexceUum
&
clcatumA Scraphim flantiacircaeum.Intelligenfque
iiriuindafehabe-
fQuta. f$ecundodicit:in
fini If.iu. b
poenitentibus.&
de ccdcfia
egrcflls
dicendum;
longc
rc D
ccditeadomino.
e Fratrts
tuiy&c. ^
Theodor.Aliquos.inquit,bello,ca-
Exech. ii.c
ptos,qui
iam
penaseorum
facinorum
qus
aufi
funt, dc
derunt/cruaboinpopulum.

rehia.mcreturde
alt:icarboncmad
laU
fua
purgada.
Hiautcmprophc
tare
fortitudine
D(
princeps qui
a
doiini
dechnaue-
fQuia,fci1icet,non interG'nies, fH Chriftianos.
" ' " ~
o
"
vos no eritis in mcdio eius in carnes.In finibus irrael iudi-
f Idco vohis hac ;
^
cabo
vos,&
fcietis
quia ego dominus:quia
in
pccptis
meis
^Proficienuu cCoiura.
no
ambulaftis,6c
iudicia mea no
feciftis,
fcd iuxta iudicia
^
<f Vi cis cfli-tis in
tcmplum
rai"eruitute,cadit
a
Gentium,qu^
incircumitu
veftrofunt.eftisoperati.Et fa-
^
VteUCtUraChn-
b
^
TRuina declinans .
^
Ilo:)ominusenim
c
^^^ ^^ ^^^^
piophetarem
,
Plieltias filius Banaix mortuus
^Compaticns
^rfcOu
Tfidci ardurc.
eft.Et cccidi in facicm
mea,clamans
voce
magna.Et
dixi:
^
TTenio. a
fQjTeindignantectlamreliquiiqua:
vid^-hantur
lupcreflc peribunt .
Hcuheulieu domincDeus,
confummatione tufacisreli-
a
1Siccont]uerenicm-
^
quiaruIfrael.Etfad:umeftvcrbumdomini
ad mcdicens:
a
^Q^.Non
funt illz
leliquia: quz
funt in leiufalcm.licut
putas.fed quz
in
Babylone captiui.
cft;furre6lio,
dia-
boisruinaeft,
vn-
dciccehicpofiiuseji
inr.mmecrum,
fcili
cetiuipcflimefta-
baL',Cr refurreclione
ecrm.
fcihcet,qui
d
Tr>rftirp>"
tua.
, inclumis.t
lezo-
niaf.quiinterpre-
tatraurcseiusfo-
rai,anim^,f.filius
Azr,quod
inter-
prtitur
fultumfi-
uc iiutorium .
* rheod. Vidct
proheta
illorum
bpa.quiiufiifue
rapnulii parcetes
csetfre,
& veritus
nciinditusitcreat,
7
8
9
lO
II
f
Longe
recrdite.
* Theod. Deride-
tcsillos
quinucha
bitat lerufalem di-
cere audebant
, vos
dominus a
fepro-
culeflevoluit rfcd
nobispromiflioms
terradiftribuitrld-
circo,
inquit,
c6tra
omnia
fient,& vos
neci
tradam, illorii
autcm curam ha-
bcbo.
g
In
fanHificatione.
Qiiiaquidameorfi
idololatric fubijci
noluerunf',fed ma-
datoru Dei memo-
res fuerunt, vt Da-
dj .^ j,
niel &tres
pucri,&
fimileseorum.
* Theod.Interim
ipfos captiuos
&
12
cxules&profugos
^ j^ ^
i^
feci
, verumtarncn
ProptcreahxcdicitdiisDcuSjQuialongefecicosinGe-
14
ip
exilio
,
expefta-
^Efli:.
a Alienis. b
Y^Isitui-
c
TVt memorespcccatorumiuoium, qui per
Titiarccelle- tlOUC mutatiouis
r,nt,pcrpni,en.iam,icat. fQu,aobedierunrmihi.
CalamitatU
,
&
fpC
tiDus,8cquiadilpcriicosmterris:
t cro eis in fanctihca-
ij
bonorumconfola-
a
iConcaptiuis.fcilicet, quifunt
in
Babylone propinquis Ezcchiclisptoplictz.
tiOUC Cis aflferam
t
fui.
tione modica in terris ad
quas
venerunt.
Proptcra loque-
Hoc. n.
declarauit
rc:Ha:c dicit dominus
Dcus:Cogregabo
vos de
popuhs,&
^ ^ cum
dixit,ero
ipfis
adunabo dc tcrris
,
in
qujbus diiperfi
eftis
,
daboqj
vobis
p"ruam,
na^multd
poftautemipfosrc
ftituam,& in
patriam
tcrram reducam.
h
Ctrfirt^abo
ros c/t.Hicron.Hasc
lub Zorobabel & lefu
<
filio lofedcch & Efdra &Neemia tribui
ludx,
&his
qui
cii cis reucrfi funt
pleriq;,accidifleautumant.
Habitato-
rcs
quoqj
lerufalc
qui
fub Sedcchia
rege
luda
capti
sut,
vcl
g fugerut
di leremia in
Aegyptum,
in oes terras efle
F
difperfos
& non reuerfos in vrbe lerufalcm
. Plena aute
conuerfio eorum
qui captiui
erant ,
&
reliquiaru
Ifracl
intelligit
in
Chriflo:c]nreliqui2faIuefafta:
funt,& crc-
diderunt vna dietria milia Sed &
quotidie fuperbi
ha-
bitatores vrbis
lerufale-Quorum
aut
cor.pofli]o.&
ab.fu.
Aft.1.5.
ambulat.Dei meretur offenfam.
Qui
aut
;p lapideocor
moUc
accipiuntppoenitentiareuertuntur adecclefia,
^
&
cccierant,
b
^heitias.
Altcr c
Pili homlnis fratres tui viri
propinqui
iui,&
ois domus
^ priCipU
leruatur
j ISunt.
b
llmptopcrando.
c ^Acfi
dicat.LongercceHiftisadomino,
quia captiui,
& cum Icchonia voi tradidiftis.
Ifrael,vniuerfi
quibus
dixerunthabitatoresIcrufalem:Ion
a rSed.
gerecediteadomino,
no^bisdataefttcrra in
pofleflione.
TDic concaptiuistuij
b
f
A terra ifrael
" " ' "
fPjtumncr.fcilicft, ab ec'elia.
omib.
intcrfcdiis,
obtus enim fue
ra^3rganimi
moerorc multos
accepifle
incohimitatis
figaclemcntidominolupplicat,
vtmifericordia;medi
caicnto
mitigct iuflitiam.doceturq;
forc
, vt ifti
quide
-
hoibustradantur
propter ingentcm improbitate. qui
veniamcaptiui
abdudi fuerant
,etiam inextcrnarc-
gioeconfolationcm
pcrcipiant
& reditum
cofequant.
C una/4) .
Strucloris vcl
cemcntarij, qui
cadendo a do-
fniodeclinauit.
Filiuspcflim^asdificationismeritoca-
ditrophctan
te eo
quem
dominus
confortauit.qui
an-
tc(peclicbat Deo
, & illius fulciebatur
auxilio,iure
pct-
'
maetinimpcrio.
'
d
a/^jflMTO.Exhisdifcimusnoeflcinfultandumcis, g
"id:io
poenis traditifunt,
nec a
peccato
conucrfis aut
pocni-
NICOLAVS DE"TTKK.
<{
I ^on
Zi[i\s.niMendo in ea
vfque
ad maturam /eiatem .
", * n
finibus Ifrael .
/^rpewno tfi
eius
quod pr^diHum
e(i
ad
.
maiiem
afjiyniationem.
3
ed
iuxta iudicia GQ.n.imttando idololatrtam eorum .
A
't{id\imc{i,icc.Duuntatiqui,quodnonfuit
tuncficinre,
.
iediopheta
vidtt m
fpiritumortifibi
de
propinquo
imminere. He
I>r^licunt,(fu6d
tuc
mortuusfuitfubito
diuino iudicio:&
hocfuit
-
finvcr
nunciosy
qui frequenter
mittebaturde
lerufakrn
ad
tranf-
fttigiios
inBabylone, qui interrogati
ab illis
quibus E^s^chiel
nar
fawatfuaviJionemyVthabeturinfinehmus c.refponderunt, qubd
*'>dn!epore& eade horamortuus
futrat, ficut E^s^echiel
dixerat.
5 it
cecidi. ad
deprecandum
dominum ,
ne
muliiplicaretur
ex-
teruntum.
"
Et
faftum eft . Hic
confequenterponitur confolatio
eoru
qui

^^''^mtgrauerant.cum dicitur.
7
^^^ihomims.idefi,ludiei
tecum in
Babylonem
dulii.
' *
Viri
tni.quia
intcr eos erat
aliqui, qui
erant de
generefaccr-
doiali.
dotalijficut ipfe ET^tchiel.
9
Et omnis. Qia de
regno
decem tribuum
aliqui
euadetes ma-
nus
S^tmanafar,
p^flea
venerunt in
regnum
ludx vt diium
fuit,
^.I\eg.quorum aliqui
cum lechonia
regefuerut
in
Dabylone
du^i.
10
Quibusdixerunt./rfe/?,^ai^rrfm-r.
1 1
Hd^imioxQS.reputantes
eos
miferos^^fefcelices,
vt diBum
efi
in
princtpio
huius
cap.
12
Longe
rece.
[{eputabant
enim eos ^ domino deieUos &de-
retidvs.
I
s Nobis.?d
credebat
fecurh
viuere in
lerufalem ,
vt
pdiBu
eji,
14 Propterea h^c.idefi,propter
eoruminfultationem
ero vobis
in
conji.lniontmMeofubditnr
de
tranfmigratis.
1
5
Eio eis.
quiaper
Danielem
&Jccios
eius
,
qui fuerunt poftti
fuper ncgotia regr.i Babylonis,vt
habctur Dan.z.Iudxi ibi habtta-
tes
fuerunt Juliintati
in
aliquo
&
confolati
: &
poiieaper
Mardo-
cbxum
tempore ^Jueri,vt
habetur in libro
tfiher.
16
Congrcgabovosdepopulis.tewpo-e Cyri,qHi
dcdit lice-
tiam redcundi tn ludmm.
*Et
M
If^U
L l I E
Py.
t
"^^''^/'^^'Hicfecundumfenfumlitcralem
dominus
petzcchiclemconfolatur eos
quidcconfilio
Icrcmix

"*"">graucrunt,ip(is bonaptomirtendo:
Commina-
3
meuam
mali iUis
qui
non
uanimigrauerant,&
tranf-
migratos
migratos
deridebat . Pcr hoc autem moraliter
fignatur,
quod
illi
qui
confilio Chrifti dimittunt
tcmporaUa,reU
gionem
intrantes
deuotc,ibique
viucntes fan^tc: confo
lationcm
recipiuntadominogratiaein prxfenti, &glo-
ria; m futuro . iUi vero
qui
dcridcnteos
,
&
rcputant
fa-
tuos.grauiter
adominopunientur.
Tom.
'i.
Oo A
iiy5>
Glof.ord.Sc
Nicolai
deLyra
IKO
pcnfi
tcrrcntur.mu
tationcm
in mclius
jioiiumrpiritri
ap-
itouaoMa.
pillauit.Qiicmad-
niodum
n.cumdi-
xiiTct
alrcrain cor,
non
natur.Tmma-
tione
lignificauit,
(cd
mctisin
mclius
provH:nlioncm
: ita
Ctpcr tpiritumhoc
idcmdcdarauit.
b Et Jlcendit.
Pau-
latimgloriadomi-
ni reccdit ab Icruia
icm
primumtcm-
plum
dcfcrcns,
ftat
inatriovcl
inlimi
ncdomus:poft,in
introitu
portac
oric
talis,nouiflime
fub
I
latispennis
rotifqj
fcqucntibus,ftat
I'u-
pcr
montem
g
eft
adori.vrb. monte,
fcilicct,oliueti.vn-
de dominus
adpa-
trcm afccndit . Et
afun.
vnde :
Surgite
tamus binc. Et:
l{elm-
gnificata.humana
veropereleclrnm dcclarata.laiacr
tra Icruialcm inia in hunc montcm
proiicircitur:. &
deredit incoclum.Etcnim
poftcruccm &mortcc.ii;
ta rurfuscontra Icrulalcm
fcntcntia.quia
non
rcli.nq;
lapis lupcr lapidcm.in
montcm
illum
cumdifcipul
fc(fl:us,abintcl

humUm irrncl,&
ingrcdictur
illuc,5cjiufrent
oes t
ofFen-
t f
idola
proquilius
Deumoff:ii!ltl*is. b fH>imo.
fioncs
cundafcji
abominationcs ciusdeilla. Etdaboeis
/f&tfl
prcqrtis
dnl ambulanr,*
iudida
cius cuftodmnt.
A
a tt dab
.
<-. 4J I hcodHiJ auf non Iibcri arbitrii cucr
Uoncm dcclarauii,
fed futurum
ab
ipfo
auxilmm focic-
tatcmq;
ad dficicndabonaopcra. Spiritum
nouum vo-
cai- if ai.i: ad honcila
intpcditum.Cum.n.ad
contrana
,p
^Tixioiit&lciu"!"'*'
" "^" dmcrris idolislcraiatis.
h <Cui 'imile:Cor munduin cr'*a in mc.
n
cor vnum,&
(piriium
nouum tribuam in vifceribus coru.
a 5
Ouium.recundiim
.llud:Dui3 crfuii.e& inrircuncilicorde . Ei : Indur.ituiii fft cor Huraonis.
'
1 Mo'l<' in
ijuo
mjndati Dei fttibantur in tabulis cotdis carnalibus.
Et aufcram cor
lapide
um de carne
corum,
&c dabo eis cor
f Conurili.
camcum,vt
in
prajceptismeis
ambuIer,6Q.udicia
mea cu-
'
a
IQiil
modo adurrfus.
ftodiantjfaciantq;
ca,S^fint
mihi in
populum,
&
cgo
fim
a
^Std.
b
*
crataquibusDeuiottsndiiui.
cisinDcum
Quoium autemcorpoftoifendicula&abo
fldola
^Vel vtJm.
Toant4-^
Lucij.S'
minationes fuas ambulatj
horu viam in
capite
fuo
pona,
rCuius diccie fjcerectl.
dicitdominus Deu.s EteleuauciiitChcrubim alas
fuas,&:
rotas cum (liSi&L
gloria
Dei Ifrael erat
fuper
ea . Et afcendit
a T Mifum m mo.^um
;fque
hodic
gloria
domiiii
qujc lemiduin
defcruict ftat
fupei
montem
Oliuctt,5 in
fipno
crucis
rutilansfpeftit innplum
in cinetesdiflblumm.
gloriadni
dcmedio
ciuitatis,
ftcritcjj fuper
montem
,
qui
cft adCrientem
vrbi.s,
S^fpiritus
leuauit
me,
adduxitc];
in
Chaldxamadtranfmlgratione
in vifionc in
fpiritu
Dei.
a
^Signiticdt
(c non
coipojc ledlpiiitu
de
Bab}lone,
in lcrufalcni fiiifle iran&latum*
h
^C^t
inrin
fj;iiituduxrr.''j
in Icruralein,6 omnia monftnuerat.
Et fublitaeftame
uifio^g^uideram
.
Etloquutusfiim
ad 12
i^
tacft,poftquam
14
leult
priorcm
c.
tibus Sc
qu.ti.v
1
ncqucunt.pouii
bus
latus.inc
2
adumptuseft.f
ra
igitur fututf
caquoq;crun:i
3
phctae
oftcnfa it
*
Eufcbius.Ho:
verbum
comp!
4
licctintucri,qi
5 doomncsChri,
niconcurrunt,ri
Vt
quondara
k

cuiufda Ixtitii
tia
,
qux
in leru
6 celebretur
,
ncq
ador5tineo,q!
7
erat in
lerulah
laniiiuario : icc
8 diucrfcntur cu
fcifcitandum d
9 pugnationc&!
tudine lerufal
quam propheti
10 dixerat.tumin
n tc
01iuaru,qii
contra lerufa!
w
adorent, vbi
gl(
dominicorami
a
fHii-ion
'i s f.
qutturvobii
domusue
^r
-
aii

n-i !
jira df/mj.Iofcphuf
d
tralmigrationeomnia ucrbadommijqugoltederatmihi
Cjuc
voccm
angelo
rumdicitintcmplo
auditam : Abcamusabhisfcdibus.
c Afon.c.Hier.01iucti,f
in
fignum rcfedionis, & lumi-
nis,
vt
indcpcriiuramarfuramqucccrncrctlcrnfalcm.
} Thco.His itadidis rccclTcrunt dcciuitatcChcrubim
gloria
Dei infidicnte vchcntia,
ftetcruntq; fupcr
monte
cregione
Icrufalcm.Hic cft mos
oliiiaru,
vnde Saluator
nolTcr fccundu carnc
aflumptuscft.Mcnto igitur coq
uo
quc tpe,cu
in humana
tigura apparuiflet ,
duafq;
in vna
perfonanaturasoftcndiifet, &diuinaquideperignc(i-
gniiica-
NICOLAVS DE LYRA.
1 Ft auferenteomnes oflcnfiones
cundlafq;
abomina-
tiones,
i. idololatrias
,
qutaptft
>ediium
captimatiS Babylonuit
non
legitur
ille
populus idololuiraJ]e,mfi aliqui pauci ttmpore
v4n->
tiochi,qui
ad hoc
coegit ludieos,&
2.Machab.
2 Et
d3bo.fcilictt,adfcruiendum
vni Dco cali.
3
Et
fpiritum
.
aufercndoin voluntatem
patrum fuorum ,
qui
futrwttad idololatriamprow,
4
Et aufcram cor
lapidcum
.
idefl ,
durum ad
recipiendum
clifciptiiiam
domini &
profhitarum,
5
Et dabo cis cor
carneum./. tencrum e?
difpoftum
ad reci
pitndum,vtpatct i.Efdt.Cuius do^rina
receperunt
valde deuoti,
6
Quorum
aute
corpoftofrcndicula& abominatio-
ncs fuasambulat
,
.i.paraiumadDeum
ojftndendum ,
quale
eratcoreorum tn
lcrufalem habitantium,
vtpatctperpr.fdi8a.
7
Horum viam in
capitc
fuo
ponam ,
dicit dorainus.
reddeudo en
panam
debitam.
tatcm.
d ^d
tranfmigrationcm,&c.Hier.
Ad
cos,
f.dc
quibu;
pra
& fcnes luda fcdebant iuxta
me,&c.quibuspro[
ta
prefcns corporc
vifioncs cerncbat
Qi\x
ola ficban t
eonlolationcm
rcciperentcaptiui, qudd^f.inlcrufa
i
rcdircnt,& m
prarccptisDciambularent.
4
Thcodor.Huiclococompctitilludcuangclicii.
ti mundo
corde,quoniam ipft
Deum riiebunt.Hoc nOS abu
docuerunr
qusBdiftafunt.Multis.n.fimulfedentibu
1
lus tamcn
propheta
vifionem illam
perccpit.
Et
8 EtelcuaueruntChcrubim alasfuas,& rotiam
^
Hic
vliimoponitur
viftonis
htuus reLaiio:
pr^mitiiiur
t,.,
fus
diuinx
protcBionis
in
lerufalc,cum
dicitur: Et eleuaiii.i
ad volandum extra
tcmplum
in
quo
erat,vt
paict pcr pr^dii;
9
Et afccndit
gloria
domim.
fignansfubtradionemd

protc&ionis.
10
StctitqucCapcr
montcm.
fcilicet,Oliuarum,qMrno
diflat
d
lcrufalcm,vt
habetur .ji^.i,
1 1 Et
fpiritus
lcuauit me.
Fifione
enim
tmaginaria
vidt
fihide ItrujaUm
in
Babylonidm
riduc'.
12
EtfubIatacftamevifio,quamvideram.
i.mf
tiSyi^ ftL
vidttjc cfie cumfcnibus fcdentibus
toram ro
,:.
tur
fupra
S.c.ideo
fuhditur.
13
Et
loquutus
fum ad
tranfmigrationcra.;(/f^>'
'
dps tranjmtgratos
in Cljaidxam.
1
4
Ola vcrba diii
quxoftcnderat
mihi./^cr/.^.f'J
<
nem
tmaginariam prfaiitarrh&
tius ,nttlkttu , &
figni^ca
''
CAP. XII.
SlT^IT
faausefifcrmodo-
JLtnini ad
mc,diceHs:Fili a
hominis,'imedio domus exa-
Jperantis.
fcilicct ad ama-
^
ritu
N i C O L A V
C A
C A P V T XII.
"P
T fadus eft fermo domini ad
mc:diccns,FiIi
2
J-^hois in medio domus t
cxafperantis
ru ha.
ritudincm
conue
tis, cumnaturafim
"
cis.vndc :Gi<li-iteCr
''
te
, quohurnJuauis
tjl
*'
nus.
n-
S
P.
D E L
XII.
Y R A.
Diuifio.
^
TJT
faftus . Hic
con(equenter dcfcribitur punitio principum:
l^Et diuiditur in
duaspartes,fcilicet,principalem
(j! incdcnta-
Um.Jecunda ibrLt fadus cft. Trimum autem
fitjub parabola fa
ai.
W,&
idco
primo parabola ponitur.fecundd cxponitur
ibi. !
W*
lu$eft.
Tarabolaverofa^itJi,quandofit
aliqtiidadfigni*"!
aliud
faiium jicut
parabola
verbi
qtiando per
vnum verbum W
ligitiir almd,primo ergo difitur,
Fili
hominis,qutaplureseorumnolcbattt
credereytn
remi^
dc
dtjiru^ione lerufnLetr-futura,
*C
MOi\jlLlTEl{.
Etfaausejlfcrmo. In hoc
capitulo
Uteralitcr intellcao
po-
it-
ilii
poni^ jjhetia
c5tra ScdechiS
regg
&
principes
&
p(
cius:Qa defcribitur
fuga rcgis
&
captio,
& alioru
Q
^'
jfio:
Ezcchielis
Cap.XII.
ne in carne mortali vidcatur
diiiinitas.Non videtterram D
neeiusoculisilluftrctur
.quajeiusafpecluninon
mere PraL/j.e
tUT.Oculi emm domin/
lupdriuflo^
.
Haic autem omnia
fecit,
vtper
fimilitudinemhominisduralfraelis corda ad fi-
dem conuerterct. t in
portcntum quoque datus, vnde .
Ecce hic
pojitus
in rui
'-"*^' **
fOcuIis cordis
pertinatia priuatis.
bitas :
qui
oculos habent ad
vidcndum,
&non
vident,
&
11
f a
'"
^?*
^''
^'"'"'f '^*'^ ^'^'
'"^f'-''' Q-"
''^'^"^ volunt
cap
tiu i
A
tatnSedechiasfqtiiinterprctaturiuiliisdominus;
inty
piuprSBcedcreSaluaroris
quidecoeleftibusad
terrcna
del^^ndens.huiiianumcorpus
airumpfitquali vafacapti
uitJs.Quod
non
probamus.
Non.n.rex
impius
in
figu-
rar i.llius prxcede
reftcfl.quitotius
pictiscxeplueft.
^ rheodoretus
.
Imare,inquit,ali-
qumobleIIam,de
indvrbc capta
et
fiierecoa6tum,ef
fod-ntem pariete
a
&citumexcogita b
tca,
& faciem le-
ger^m.neomnib/
quviderint
notus
fiat^erte.n.hxcfa
Bcieiemvolo
habi
tanibus
lerufalem
u6z
a[Nun vitiofenluiim.vnde Si cocci
cfletis.pcc-
cacuni non haberctis.
. a
I
2
auresadaudiendum,
&nonaudiunt:
quia
domustexa-
a
^Captiuitas
Siedechiz in hoc
tignatut capitulo.
b
f
Vt
imaginibus.non
folum auditu/cd & "vifu
oriiloiiMn
ciptiuitatem cognofcat.
.Reg.J5.b.
fperans
cft.Tu
ergo
fili hominis fac tibi vafa
tranfmigratio
nis,6ctran
fmigrabis per
diem coram eis .
Trafmigrabis
au
a f Dr coeletlibusadtcrtcna.
tem de loco tuo ad iocum alterum in
confpedu
eorum
,
fi
afFacereiubciurinfiguia, ciuaeSedechias
fccitie
ipfa.
eorum
. Tu autem
egredieris vefpere
coram
cis,ficut
egre- ^
ditur
migrans
anceoculos
eorum,Perfode
tibi
parietcm
6c^ 9
prophetia'
mittcba
tpoak
cgredierispereuminconfpeLlucorum.
In huniei is t
por-
turadcaptiuos:
&
a iLxx.Poitobis. 1Sarcinulas.f.&
c]ui
in
foiatiumeffugicntes potiare
folcnt.
b 1 Ne a
quoquam
videaris-
cfln
catcitatis
(ignum
Ccecatus.n.ed a
Nabuchodonofor,vel necognofcatur,
Sc maior! cura feruetur.
d fCecus enini in
Babylonem
duftus e(i , & non vidit epm.
taberis,in
caligine
t efFereris . Faciam tuam
velabis,
&non
ifin .'iguiaenim pracceflemnr
tam
prophetaruTn
dicla
qui
m fafta.
forte
afpiciant,quia
domus
exafperans
eft . Et cfFcres foras
aTSarcinasl
praignificarefutu
c
vifatua, quafivafatranfmiffrantisperdicminconfpedu
rancaptmitatem.
^H,!^lis. ivcigrcdi.ris
^ ^ ^
b
ttranjmigrahv,
Aditeram
Scde-

chi:n
captii
a Ba-
byliiijs atq;
Chal
dxi,
& lercmias
prchetas&Rcgii
naiathiftoria, &
duiumdelocoad
locm,dcIeru(ale,
.f.in5abylonem,(Sc
cctcjqueEzechicl
in
Jquentib.
dicit.
Ijcronymus
.

QuvoluntperSe-
decjiam
ChrinQ
intiigi,vafacapti
uitas humanum
coius
accipiunt,
&|:rfoffum parie
len;
quia
infcrni
: dartra
perfregit
,
&
efurgens
foUs
j.creentibus
appa-
tuii Portatus in
huierisqn
cu an-
"
gelispoteftatib.in
^cfhnafcedit.Ab-
^fcoditur
egrcdi-
turicvelatfaciem
tiam,&
in
refmre^io
tiemmultorum,&c.
C
Terfodetibipatie
....
tem &
e^redieris per
'"^^
' "
eum.Cfc.Nodc.n.Sc
dechias fufFoflb
muro
fugit
ad de-
ferta lordanis
,
ibi-
que compreheltis
cftaBabylonijs,
&
duftus in Rebla-
ta & ibi
filij
fui tru
cidatifuntcoraeo.
Illudautenotan
dum,
cpcodemte-
pore
leremias
pro-
phetabat
in lerufa-
lem& Ezechiclin
BabvIone,&
illius
^
huiusad
eosgha-
bitabant in lerufa-
lem.vt
vnius,indi
uerfis
regionibus
Dei
prouidetia ^-
videbis
terramrquia portcntum
dedi tcdomui Ifracl . Feci
^ barctur
,
& intcUi
^ ^
,sciiicet.
"
gerentaudieiitesq
ergo
ficut
prxcepcrat
mihi diis. Vafa mca
protuIi,quafi
va populo
accidunt
fa
tranfmigrantis per
diem,&
vefpere pcrfodi
mihi
parie-
tcm
manu,&
in
caligine cgrefllis
fum,&
in humerist
por-
tatus in
confpedlu
eorum . Et faflus efl fermo domini ad
fScilicet.
mediccns . Fili
hominis,nunquid
non dixerunt ad te do-
TDulcedinrm meain. fHoc.
mus Ifracl
,
domus
cxafperans
:
quid
tu facis ? Dic ad eos :
ailNon homo. bfSedechiam
Chtiflum. c TEft.
d*Quodfuftineo.
non idolorum
po-
teftatc. fed domini
fieriiufiiione.
^ Thod. Interro
12
gatus,iquit,abiftis
contumacibus,
&
13 aduerfarijs.eorum
qusea
te fafta
sut,
14 caufam
,
aperte
dic
ij
eisportentuegosii
vobis &
fignu,reb.
ctx mu
p
ne
HiEcdicitdominusDcus:Supertducemonusiflud,quieft
^^
yobis&
fignt
^
TAiiasqui. ipfisprophcts
in lerufalcm
:6cfuper
omncmdomumlfiael , quascftin
^7
nusobies,&m_me
^
a
1,deft,qu.
venturalunt vobis
portendo.
^
iplo adubranS,q
tU
medio eorum . Dic:
Ego portcntum
veflrum
.
Quomodo
J5S'
'P"."^
r7 d
'
bus euentura funt.
^ Et
NICOLAVS DE LYrA.
I
[Juioculos &c/.cii)'Aw.
"^
J itnon vident.J.noi
intelligunt
oculis mentis,
3
fu
ergo
fili hominis fac tibi vafa. n
per jenftbilefaHTi
man ducantur ad
intdligendum.
4
h{i.tnn(migtZtio.i.infirumentatranfmigrantibusapta,fi
tutkulum,peram,& (imilia.

5
it
tranfmigrabis per
dicm coram cis . Vt
fic
videant te
tra^rc
de loco ttio ad alium.
6
IttffcTcsfoxzsvzfatuz.Ilepetitioejieiufdcmfententixad
jnopem
afiertionem.
7
Tu autcm
egredieris vefpcrc
coram cis.Ver
hoc.n.deft-
gmrfugaSedechia&
bellatorum tius de
lerufaUminiiuitatis
tapone.^nteoculoseorum.
8
.'erfodetibiparietem&egredieris pcreum
incon-
j
ipctucorum.Per
hoc.n.dejignabatur,^
exierunt
per
locum ab
ico[hm,(S
ptr
-piam
[ubterrancamfVt atdumfuit
lerew.x
9, &
9
In
humerisportaberis,incaliginecfFcrcris.Pf>'
/?ocrfc
ftgnatur
exc^catio
Sedechi^, qut
exoculatus
futt: &ftc
nonpoterat
tncedere nifi
appodtando
ftfuper
humerum
ducentis.Eiadidemfa
cit
quodfuhdttur.Vacicm
tuam vclabis.
Etfubditur caufa.
10
Qiiia portcntum
dedi tc domui
Ifrael, &c.i.
fignumfu
turi maii
Sedechix.Cunfequenterponitur obedientiapropheta,cum
dicimr.
1 1 Feci
ergo
ficut
praeceperat
mihi
dominus,
&c. Et
pa-
tetlttera(Xditiif.
1 2 Et fadus cft,&C.
Hic
confequenter exponitur parabola
di^a
co modo
quo
lam diclum
e(i,quantiim adfententiam: aliqua
tarncn
adduntur
qua exponentur.
II Nunquid nondi.&c/.e/.jVtf quafieruntatr.
14 Quid
tu
facisl.qitidfignat
hoc
fa8um
tuun.i
I
j
Dtc ad cos. huiits faBi intelleHum.
16
Superdu.onus ii\ad>SiC.'.fuper
Sedechiam.
17
Et
lup.om.do.Ifrael,&c.^tti3M;w
citiitate&
duce,nonpo
terat
popuio
bcne
tfje.Cceterapatent vfqueibi.
4 Parietem
tfic&
M0I{^.4L1TEI{.
1103C
captiuatio . Moraliterautcm
per regem fugiente,
"gificatur
malus
prslatus ,
pcr principcs,
clerus,
&
pcr
poulunijlaicalitcoctus : &
quoniampraelatusmaluscft
ali)scaufa
ruinae, ficut dicit
Greg.
in
paftorali.Cii paftor
per abrnpta graditur, confequens
eft,vt
grcx
ad
przcipi-
tium
fcquatur:ideo lequhur poftea.
i6
super
ducem orins
//J</.i.pcccatorum pondus
. Et fubdi-
tur
poenaeius.
Tom.4.
Oo
3
l
u6^
GIoforcl.&NicolaidcLyra
ii6i
fcci,ric
fict illis . In
trarmigrationcm
&c m ca-
ptiuitarcm
ibunt
,
&t dux
qu
i clt m mcdio
|
IpriaMf*
r
,,y,i,a.Mt<..uiii.eUoaiumiuuiuui
1 AnieloiuiD.
bflncalum.
Igno.uonfreduli.,
tporubJt corum
in humeris
t
portabitur
,
m
caligine
t
tMcdiumiBimiciiiMuro pjiictcin
loiu.-m<:
*tSoiitu cirrcdictur.
Parictcm
1
pcrfodicnt,
vtedu-,
^
jtChiiUi.
b f Vfl lin.oir
.1 cxciijtu velJmine
cantcum:
facics
ciasopcrictur,
vt non vi- 2
d.
/, ; >. u.Uoruiii Supct coiJaeiiimcoiuoi
_-
-
'-^' el.in.-i.
i.ofitun.di.
.Cor.T.ii.
prntiobs
ptcciiimfi adcat t oculo iciram . Et ?
^,"Jr*d "^falibi.fp"''-
cxtendam rete mcum fu-
Thr..4-I.
,t vHUusmllrl
Chn-
, ^
conccdcn.c dommo
&di.penl,n.e
/Jwf
dominus cdptus
cjptu^nK
f/ji-j
pf- Mf/r no/?"/!,
per
euni
,
&c.^capietur
in fa-
J ThcO.RetCrUU
a<Mcieli.otci.snonh.>iH.im.
vocaiiit hortcs,
vt
ggna
mea
,
& adducam
+
nillllitiOilC (CU fa-
*^
a^
n. .lionrm.l mund,
gcnam,ob(idione_.
eumuiBabyldneminterra
t
1
CrCUlOlUtTiqaC
alQji intcifictjuiui quaii
Ja:ni)nij,vt Jimo
rCSiS iinpi j Capti
nitms
mancipstoi
letraheret i\
ralatem.ic
="_ .
'
\.
c^ ciptiujmducciet cai>tiuiiaten(i.
UltatC OC nCCC lCrO
b ,<:uo ilu
ind.gm
n. c lCa-cus Mftus.
B
domini
copararc
.
Chaid?orum:66pfam
ndn
5
a TVl omnes fua jnone viuificet.
b fA(>()il'>'.is
8c aootollcos viios.
b _..:
-
6
videhit
ibiqj
morietar,&
omnes
cjui
circa eu
^
a lC<-.iJ.urorcs.f n
funt . Prxfidium
cius
,
&
agmina
eius
difper-
a fIn omnem tetiamexiuitfonuseoiuiu.
b
tEtiam.
c^ln manibus hoftium.
gam
in omnem ventum
,
et
gladium euagi-
fVt varijs coroneniui
mariyii jt. ,
b
TSic
tjiidem.
c
fVcl ipfi
vel
pereos
conutrfi.
'I
TMo"j1ius fCuiusvoluniitefiuntomr
nabopoft
eds. Et
{cient,quiaegodomiin
quandodiiperfcro
illos
inGennbu.s,6cdill
aT^''t'u;^umaiieraut,ac
fruiluseoium
minet. ^Tamcn D Ef rfiJ/I.
ftXil^
10
minaucroeosintterris.
Et
Hiautipfi air.ri.
tcl,nquamcxci.vi,ospau
^wt
1S cot loannem
Apoltolum,quinon
tuit
,.
. '^'r
matvr.
I>
Ubeiatos. dlS
, aCCUlatOrcS
cd^ a
gladio
&C
flimc &
pe-
pne ipictatis& i
alKcu^^i.
! eimuni-
vclexemp
o
CJUltatlSeiTU,doi
'^
ftilcntia,
itc enarrcnt ora- tescasgetcs
ino
aTPioquibusiantafuMin-j
Ijut.
CaptlUiaCget,pc:'
b Tiudrr>rum &
(.-niiuinadqua ingre.
COrU darC lc Ql
nia fcelcra corum in Genti
in mc
dcliqueri
a 5 runc. iVt f
acccpta pnenitcntiarcijiii. quucc
1 1
bus,
ad
quas ingredientur
,
et fcicnt
quia
c;
^'
dominus . Et fatlus efl: fcrmo dominiadn
rj
dicens.
FiIihominis,panem
tuumintco
t
5' 9
t
turbationecomede: fed
&^aquamtuam
tfe!i:inatione&
m^roreblbe,
&:dicesadp
pulum
terr^E. Ha;c dicit domhius Dcus
aiHabit3tores
r
ccclefi,qui
C Deum offen-
dunt
come.pa
fu.in. C PanCW. HlCt.F
tos qui
habitant in leruia-
principe
& foc
aTFsmeveibiD
.
lcmintcrralfrael. Pancm
a TFsmis. TAliss
folitudine. blobflellia
Nabuchodonofoi 8ca Chaldiis
fuum in folicitudine come
a TDoftrins.
dent,
&
aqiiam
fuam in de-
aSitis. b<iHai>itatores
terti d;le^^"ir.
folatidne
bibenr,
vt defole-
eiusvenitad
pc
lu. Drautadiia
tatores Icrufaic
g)
in malo obfi
nispanem
(uu
medentin
egefl
&
anguftia
: &
quam
non in a<
^
dantia
NICOLAVS
DE LYRA.
4e
I
Parietemperfodient,vteducanteum.7;(Mir.-o.'/af
W^
fubterraneje
erat obuuat:ts
,
vd
cjna
inttr lUirn introitum
&
regt
erat murus
ejuetn oportcbat perforari antetjuxm pojfint
illam viam
fubterraneam ingredi.
2 Facies eius
operitur
: vt non vidcat oculo terram .
fer quod dejt^natur
excxcatio Sedechix ,
vsl
quia quando
fitit
ca-
ftus
a Chaldxis vetauerunt
oculoseius,ftcutfuletfieri
hominibus
mortc
dignis.
3
Etcxtcndam rcte meum
fuper cum,
&
capietur
in fa
gena
mcz.i.extratu Chald'<rum
cj.ii injiijuens cepttenm,
4
Et adducam cum in
Babyloncm
in terram Chaldajo
ru m. vinHum &
captiuum.
5
Et
ipfam
non videbit. Quia
antefuerat
excacatus .
4. B^-
gum
vltmc.
6
Ibique
morictur. Tamen
fuit honorifice
fepdtus ,
vt habc-
turlercm.j^.
7 Etomnes
qui
circa cum funt Praefidium cius &
ag-
mina
cius.pn/it/f^M
& beliaturcs.
8
Difpcrgam
in omncm vcntum
, quia pro maioriparte
fugtrunt
cum
rtlinquentes.
9
Et
gladium cuaginabo poft
cos.hoc dicitur
propter
loan-
nam
filium Careay&
dios
qui fugerunt
in
^egyptumtontrat
lium Ierrcmi.e,
vt habetur
lerem.^^
. Et
ibifuerunt occifiptr
i
deos
qui ceperunt .Aegyptum,
10
Relinquam
ex eis viros
paucos
a
gladio
& famc,
pe(\ilentia
. hoc diciiur
propter
iilus
quiin
vitafueruntrefen
(3
m Chaldaam dudi.
1 1 Vt enarrent omnia fcelera eorum in Gentib
adq
ingredientur
. taHo &
vet
bo,ex corum.n.mijena
apparebj
Deumfuum ojferenderant
, &multieorum
pasnitentia
du8i
idem
verbofatebantur.
1 2 Et fcient
quia ego dominus^/Jcr experientiam
mu
f
ftatis
& vmdicix.
jj
Etfadiuseftfermo dominiadmedicens. Hfctfi
ir,cidentalts,'n
quapoii mifniahi regis
&
principi.m
,hu.
ftone ponitur miferia plebis:& primo
dtnuntiatur hec
afji
,.
db eius acceleratio
iiJ.Etfaduseft.CiccapWrww/
dicitut.
i^.
Fili hominis
panem
tuum in contuibationc/.
wi '
&c(irpiiiis.
1
5 Comcde,
fed &
aqua
tua in feftinatione &
m?roi
1
be.Pcr
hoc.n.dtftgnatur miftriapopuU lerofolymit-tnifuiux.
'
fidiont,qa,ff
deftiium
vidualtum vnus
rapiebat
ab aliocibm
'
cum hoc vix habebant
tempus comcdendi,quiaoportcbattosq
i'
4
com
M
\^
L 1 T E
1{.
I
t Etduxqui
eilin medio
eoriim.Ifti humeri
funtfuperbia,
&
tcmporalis potentia.quibus
maluspra:latus portatur
& ad cafum ruinat maioris ad
prxfcns
eleuatur : ndco
fubditur.
t
in
caligine egredietur.
Cdc hoc
mundo a
quo cgrcdictur
jnuolutus
caliginc pcccatorum.
1 Vartetem
profudient , &c.i.
corpus
eius tcrreum
diflipa-
bunt
anguftii
malorum.
2 tacies eius
operietur,vt non vidrat oculo terram. Per defc-
aumcognitionisfua;falutis.
Auguftinus
in
fcrmone
dc
mnoccntibus.Hac.n.animaduerdone
percutitur
om

mspcccator.vt
moricnsobliuifcaturfui.quidum viue-
rctoblituscftDci.
^
3
Et extendam retc
mcum
fuper
iUim
,
&
capietur
in
(annci
iM,drf.laxandofuper
cum
potcftatcm dxmonum.
4
Et adducam eum tn
Babylonem
in terram Chaldpritm.l
i
ducipermittam.
t
In
Babylonem
m terram ChaldMrum .i. ad infcrui
CO
U-
fionciTi.
7
Et omnes
qui
circaeum funt
.i.omnesfibiinmalisai
"
niftrantes,&
cum in talibus imitantcs, ..
8
Dijpergum
in omnem ventum,
Malignus fpiritibusc<
<"
mittcndo.
10 t
relinquam
exeis
virospaucos.ipGs poenitcndi
grai
m
conferendo
, quia pauci
dc malis clericisrcipeait)
c-
ucrtunturad ueram
poenitentiam,&
hocpropterlu^-
fusgrauitatcm.
\
L.t diccs ad
populum
terr^.i.
ad
populum
fequcntcri
j3'
ftorcm malum in fua
prauitatc.
'
t Tai.emfuum
. Per iftas
poenas corporalcs5c
tcfflp
'
neas
fignantur poenae fpiritualcs
&setewix.
n^^
Ezechielis C;
^datia,
fedintor-
Amito.&tribuU-
ti(!ebibant.
Theodoretus.
Cui
n. fruentes
hifonis qu^ame
aopifiis
&
frudi^
biitcrrjc
delicate
vc;5tcsignoraua-
uctis largitorem,
&(gaeumquide
vosbenemeritus
cftngratifueritis,
iplpriuationebo-
noam
& vrbium
fohKfinc
mcam
doiinationem
in
tci;;etis.
. . . ^
t
ropter iniefuitate
omwm. Vcl vicio,
.f.pncipum
,qui
capidi
(unt& tra
dcrii
Babylonijs,
"
vchoflra
duritia

fcriionem
Dei
per
. diriis.
'h Jfcieiisfiidego
donm
.VtCogno-
fcair Deus offen-
fusquod quidem
in
crfequutionis
t^rcvidcrc pof-
fmus.
e
tfaHiiseflfemo
donaiad me dcens,
Supa prophetaue
apXU.
a fFidfliam.
_
b
fCijIon
fini cauf.
tur terra a t multitudine fua,
prqpter iniquitatem
omniu,
a TTotius orbis cccWia.
qui
habitant in ea: & ciuitates
qu2B
nunc habitatur defola
a
T
Ab omm cultuia. b
<| Q^ognofcetis
fa:uieniem
*jucra
.
^
noiurlt' mifctantem
cognolc-re.
,
ta:
eruntjterraqj
deferta:& fcietis
quia ego
dominus.Et fa-
dus eft iermo domini ad me dices . Fih
hominis,quod
d\
proucrbium
illudin terra
Ifiael,dicentium:in
longu
dii-
a <rConMntiiationis
b^Proi>hetarum
fcrentur
dies,&
peribit
omnls vifio? Ideo dic ad eos . Hxc
1 tiui nelcit incntirt.
^Ne ampliiis
dicaiur.
dicitdominus
Deus.Quiefcerefaciamprouerbium
iftud,
fldeo.
ncq; vulgo
dicetur vltrain Ifrael.
Etloquere
ad
eos,au6d
afCaptiuitatis.
b fKes
appropinquauerint
dies,6ciermo
omnis
vifioni?.Non.n.
a
*Qije
hn;mliabcat incertum,vt alio
eirpori^ dicatur.jl oconiileatur.
erit vltra omnis vifio cafla
,
neqaediuinatio
"^
ambigua
in
medio filiorum Ifiael :
quia ego
dominus
loquar,& quod-
cunque loquutus
fuero
verbum,fiet
. Non
prolongabitur
I^Viiinam captiuiMrem !ignificat:8(Sedechiam
cum
p-ipu'.j
nmian
c.p
cndum.
amplius
fed in diebus vcftris doinus
cxafperas loquar
vcr
bum,8^faciam
illuddicitdominusDeus. Et fa(fius eftler-
mo domini ad mc diccs.Fili
hominis,ccce
domus Ifraci di
i(DifF,'rtur.
ccntium . Vifio
quam
hic videt in dics
muItos,&
in tem

pora longaifte prophetat

.
Propterca
dic ad eos. Hasc dicit
domlnusDcus.
Nonprolongabitur
vltra omnis fcrmo
TCito.
mcus . Vcrbum
quod loquutus fuero,complcbitur:dicit
dominus Dcus.
ii6^
.
ratontrapnncipe
deidccontra
populum.
Sed multitHdo non credens
-
tritmafrumebatprouerbium,fcilicet.
In
longiim
diffe-
tiam vobis falso
praenunciantcs.
rcturcomminatio D
prophctarumtideo ti>liudin*
fadus eft ad eum
fermodomiin.
d
Inlon^um
Hffni
turdies
Vfqiieho-
dic
vulgus
incre-
dulu.&duramor-
taliumcorda
pro-
phetiam
Dei non
7 recipiunt,fcdom-
o nia
quje prophet
9
comminantur , &
qux Euangclium,
in aliud
tempus
x-
ftimat diffcrendu .
Manifcfla
perftrin
10
gimus,
vtin obfcu
risimmorcmur.
^
11 4 Theodorctus.
12
Quandodiutinam
lenitatem mcnda-
13 tium
vocant, indi-
turipfismox
fnta
rusprophctiajcue-
14 tus,&inveftibulis
deinceps prxdiaia
fupplitium immi-
,
nere.
e
TSlaneritvltraom-
nis vifto ca.
^ Icig.
Auferam n
inquit,
fallbsprophctasve
ftros,qui meispro
phctiscotrariapra:
dicere
conantur,
bonorum abunda
NICOLAVS DE LYRA.
contul
defendtrernurum.
1 1 ciuitates
quK
nunchabitantur . circa
lerufalem
in lu
diia^
% )ziohxxzx\ini.i.habitatoribus vacu.
3 'crraque deferta.pro/^ie)' defeHum
culrur^.
4
t fadus eft fermo domini ad me dicens.Hrc
con/e^?
tfrimbiiutpttidici
vaUatioms
acctleratiOyeo
^
incrcduli dice
bifarophetias
lenmia &
E^^^ecbielis nunqum impleri
. Et hoc
tfi
tpd
dicitur.
5 iuodeftprouerbiuraiftud
in terra Ifracl .i. verbum
vul^iter
diHi^M.
6 1
longum
differcntur
dics.i.tempus impUtionis
non vt-
niet^eojeijKitur.
7
Lt
peribit
omnis
vifio.fruflrata effeBufuo.
i ieoiiCid
cos.alferendo
C07itfarium.
9 Qu
icfccre faciam
prouerbium
iftud./</wfB</o in eori
oculis elfeHum.
I o Nonerit vlrra omnis vifio Ciffk.Litera
ftc efl ordinanda:
Omnis
vijio
non erit vUrd
CJffa.i.
nuUa
vifio
prophcticafruflrabi-
tur
effeBu
intento ,
ejuia negatiopoftpoftta ftgno vniuerfali
, facit
dqiiipoUerefuo
contrario: &
fic
omnis
non,& nulLus,
ttejuipoHent.
I I
Ncque dminntio.i.denuntiatiofuturi
ex reutlatione Dei.
1 2
Ambigua
in medio filiorum Ifrael .
quia
citb
implebi-
F
turiniffeHu,ide6 lecfuitur.
I
j
Non
prolongabitur amplius.jr
hocn.
tempore nonflu

xeruntfcx
anni
integri vfque
ad
deftrudhnem
lerufalem, vtpatet
ex difUs
luprd
inprin.B.cap:
1
4
Et faftus eft fcrmo. Hic
confequenter
oftenditur acccleratio
impUtionis prophetix E-^^echielis
, cuius
prophetia
erat
conformis
prophetix
hrtmiig de
deftruBione ciuitatis
&popuU
in
captiuta-
tef& patec fententia ex di&is.
;ap. XIII.
E/flflftj.Scquit.
4d
pro.H\cro-
nyius.Idiomafcri
ptuE
vnumquem
HU" vaticinationis
fuj&
fctnionis^
ph'am vocat, vn- a
oedicuntur
pro-
phseBaalj&ido-
10
C A P V T XIII.
TfaCtus cft fermo domini ad
mc,diccns ^
irH^reiicos.
Fili
hominis,
vaticinarcad
propheras
2
Ifracl,qui prophetant,
6^dices
prophe-
3
af
10
quohxrrlV'
coi:linxcrunt
tantibus dc corde fuo . Audite verbum
domini.HaecdicitdominusDeus. Va:
ces
, &c. & in Ho-
facK.Sicutprophe-
tainfaniens,&c. In
ecclefia
propheta:
boni
,
Apoftoli ,
&
Apoftolici
viri .
Pfeudopropheta: ,
haeretici.
a De
cordefuo,.Au-
dite.
lotm.&prophetaeconfufionis.
EtPaulusait.quidam
^
Theo.Contrafalfosprophetasreliquum
fermonem
pronuseorum
propheta.
Crctenfcs
femper
menda- conucrtit.Et ne
xquiuocatio aliquid
damni
afferrctho-
minibus.
NICOLAVS DE LYRA.
TVTfA rx
*^^P-
^^^I-
^
r ^^^^^"'^''^'"''^"^"^^^^K^hielpropheti^^atcontra
1
Jj
falfos
frophttas:& prmh
cnntrafexu virilem.fecundo
con

'''"W*"'",iii.Et tu fili hominis.THwaiB

duas:quia primb
poni-
ponitur
pfeudoprophetarum
culpa, fccundb
denuntiatur
eorumpce-
na
ibi.ProptCTCi.Crna pr/mum dicitury
2 Vaticinarcad
Vrophct^.{.falfos,idebfubditur.
3
Et dices
prophct.'.'^i'/ affli(iione,non
ex diuina
reuelatio
ne:ideofubdilur,
5
Quafi
.
M0B,^LITEI{.
chVu^^
^"""'' Secundum fenfum litcralem Ezc-
uinhoccap.propheutcontraprophetia;
falfitatcm :
&prim6quantum
ad
hominesprophetantes,pcrquos
(ignantur
falfi
pixdicafores.de quibus
lubditur.
2 .1
duesftophttantibus.i.^gtxAiQzntxhn^
non fecundum
Tom.i.
Oo
4 t
Icn-
11
^;
Glof.ord.&NicolaideL
yra
."8
Ia.4C.
/fminibm ( propheti
cnim ram vcri
quam
fM
nomma-
A
bantur) rubiccit.diccsprophctantibusdccordcmo.HoC
ca.hisciuiomninoopcdiuinaruntdcftitnri.&mcnJa-
cia lccunJiim
proprias cositationcs
loquunmr
a 1 n,hU piUenr.
Vndcptophcix
dicuncur
vidcntcs.vn-
dcdicitnr. yiftoif*
fcgnitiem,
noninrcrcliifcruntcis
viasad
improbitatc
n
nequc pijs
vcrbis
obfcpiuerunt
, vt
in dic irae
doniin
pcriorcshortibuscncpoficnt,
imopopuli
inipicta;.
proprium qua:nu.-n
abufi funt
c
^an
aicedijits
ex ad
.ery^.Sicut
Aaron
qui igncm
p
lumirracldcuo
prophetisinfipicntibusquirecjuunturrpiritumluum,&
/*
CT .^uidjc. Et ali
i,rofi^y,deu.Et3.h
a
j^-|^
i ^jjcnt.
(^afi vulpcs
iii
t
dcfcrtKprophetartui
irrael
CllO
tcm,
quafi mi;
primo mediiis
hibuit .
Ictc
f{i\te.
Uittte.
csrro*././r/r.r..
c
crant
. Non afcendiftis
,
cxaduerlo,nequcoppofuiftimu-
3
^^ fo"!
rum
pro
domo
lfiacl,vt
Itarctis
in
prxlio
in dic domini.Vi 4
dcnt vana,&
diuinant mendacium: diccntes.ait
dominu.s:
l
a
5Non corr.gunt
fuo' vfi
nroplietar
fi
quaiido
eriant.
cumdominusnon
mireriteos:6^t
perlcucraucruntconfir
8
b
U^ijt
vi-lpes
in
def.
Hicrorwmus.
Dc
quibusdicifur.Cflp*
lcHobis vulf/es paruu
Us,
qi^je
demoliittnwr
r/ntdt.Etalibi.
l'4r-
tes terr-t
vnlp^u
eiu'.
QuaCtvuipes.
Hc-
rctici vndc.
f^ttlpes
fuuejs
lubtiit : Mms
autem bominis non ha
bet vbi recUnet
capuc
fu-^m.
* Thcodo. Hec
Symmachus apcr-
tius
intcrprctatus
cft.Sicut
vulpesin
^ruinisprophctctui
irracl.nonafccndi
1Er..o
marc fcrmoncm
.
Nunquid
no vifionem caflam
vidiftis,&
ISeCundi..
1 fjincn.
diuinationcmmendacemloquutleftis?
Et dicitis ait do
a iMih.
im.-"ncnies Biendacium.
minus:cumegdnonfimIoquutus.Proptereaha^cdicitdo
^o hiretici. tcflatibus
prau
minusDeus.
Quialoquuticftisuana,
&uidiftismcnda- lo
gcntibus,
ratu
ncque
(lct
iram
domini,
tion'is.r.pcrfcii(.
lia.Domini.n
tcntia
fandoi
prccibusfrang,
vndc
Moyfi
di.
DimiiitmeCS ct.
povulum fl
iTO.
JJ
Grcgorius
aduerfoalccnd:
eft
quibuslibei
cium:idcocccecgoaduos,aitdominusDeus:&^ritma-
J^ contUr
'^"
nus
meafuperprophetas,qui
uident
uana,&^iuinat
men
^^^
l^"fjl
alln ccciCiia.Ua
in
fynagoi'..
oatan.
J^....,_ \i
JlraCl nOnaiCCnai
bfVndeaUbi|R.ece.1entesateinterrarcribentut.
QOrctUS. MCUa
ftisadintcrcifioncs d
dacium.Inconfilio
populimeinon
crunt,66"n
fcnptura
ij quit,erudiam
nCqjobfcpmiftis
fC aTV.uei.tu.iu. I^Piomifiionis.r TS^dinterrn
"ortuotum.
t^ pUlU
, llil VCtO
pccircafilioslfracl
domus ifiaelnon
fcribentur>necinterramlfraelingredie-
15 ditusperibunt,
vtftarcntin
pliodi a^vp MtiapapuioDci.
biHtcpat,cn.utEoqubade.
quccorummc
cetcsindicdni.Vul
tur,&QfciccisquiacgodnsDeus.E6qu6ddeceperintpopu
k^
nalitcnsprodc
pibuS
n. fimileS.in-
alProtigorefp^r.itentiTprorp-Mnunciinte.
b Vs
jn remel. TMei.ij.hornc*.
17 nCqUC CUm
po
^qmt.prophctxcui
c
lummeumdicentcs:paxpax,6^non
eft
pax,&ipreTa^dih-
'8
lomcorcccnfc
*-funtlfrael,'urui-
r r
' i.
tur.
*j-*,f ."'shabitantibus. ^, , ^.^
c
ipfe
cdM^.
^'''"'.'""Kamficutaix-rainarum
non
obfepiunt
exitus,
per
*
Idem.Populu.s.n xdificatmurumdebilcmppim
"" ''
qiioscuihbctcxirc
& introirc licct,ica
ifti vidctes
populi
bitatem &
impietate,ifti
vero bonas
prasdiaioncs
5c
fegni-
i^licit
>
t.
NICOLAVS
DE LYRA.
^t
Qiiafivulpcsindefcr.
EHauiem vuhes animtl
dolofum
iijienaens decepiiont
auikm,ftc
lili
pruphet
intendebant ad dece-
plionem
fimplicium,'>dfO arguit
eos diuns.
2 Non afccndi(iiscxaducrfo.peccafapopi'/;<iijjcj(/o.
3 Ncquc oppofuiftis
murum
pro
domo Ifracl.
po pec-
^,
catofibns i< ruente- orjndo.
*
4
Vt ftarctis in
prxlio
in dic
domini./^ercw^ortejw
domim
yeftris
mtrttis auerie ido.
5
Vidcntvana&diuin.intmcndatium.
Mutat
loquendi
modum dc
fecund^ parte
ad ttrtiam.
6 Diccntcs ait dominus . vt in modo
loquendi
tonformarent
fe
veris
propbeiis
ai ra<^tlius defipiendunu
7
Etpcrfeucraucruntconfirmarefcrmonem.
Idrmplu.
ries &
plnibus
diebits
repetendo,(^
didum
juum faljo
iuramento
firmando.
8
Nunquidnonvifionem,&c.f(i^f.
p
Proptcrca
hsc dicit dominus Deus . Hic
confequcnter
poniturpxnr.iT primofic praphetanttum,feci4nd6
eis credentium
tbi.Ei
ipfc.
Cirfj
prtmum rfjcuwr.Proptcrcahxc
dicit domi-
nnsDcils.i.propter
mendatia
prophettca.
10
Ecccegoad vos.Ap'^"<'oj.
11 Etcrit manus mei.i,vindi34
mcxpotentia.
12
Super prophctas.f.A//or.
1
3
In confilio
populi
mei non crunt././ ccetu. reuerti
de
Babylone.Utn perlonis fuis
nec in
fib.js
abeis
procreatis,
14. Etinfcripturadomas.'^erfe^fM.n.!^ejBji;)'/one^t'
'
genealogias fuas dejcriptas,
vt
jic ftnguU
redirent adhxredi
patrum fnorum,vt
h tbetur t.Efdr*.
1
5
Ncc in tcrram Ifracl
ingredientur.
ci reuertmih
it
B.tbylune \tc cxponiturhxc
litera communiter :
fed quia
rtde

de
Bjbyloiie
in
ludxamfuerunt
in
ma^na affii^ione
&lernh
'
,
ideo bonum tedeuntium non videtur
fuijie tantumyf
illtus bo il
uaiio
efftt Jufficiens
iRorum
fairorum
prophe:arum ptinitio _
videtnr
m'hi,^
ftc debet
imdiigi
faltem
principaliter
. In
d'
lio
populi
mci,(5cc.'.
in
focietatejupernorum
ciuium . Ett
"
ptura
domus
ifruet nonfcrihcnt:tr.i.
in Ithro vit<t in
quofcril
'
c/cfli.Ncc in terram Ifracl
ingredientur./.i'i
terrm vi.
'
per quamtnieUigitur calejiis
habtiatio
,
vbimorslocum
ni

bet.
16
Diccntcspax;&noncftpax.i';f.'j.dfVeijnrj?op''
'
lo modo habcbant dubitare de aducntu
rcgis BaLylonisJn[''
quod
tamen
eratfalfum.
17
Et
ipfe
. Hic
confequenter ponitur paena
credentitimftlfi
''''
phetis,ci!im<{icirur.Ei\p(cf.popidusmtus.
18
Aedificabat.J.ie>-!<ya/e>,w dicitf{a.Sa.inqua pcfnl
^-
ftcabat
itajecure.ac fi
deberet
ibijcmper
manere
M
\^
L 1 T E
J{,
X
5
Vident vana
&'diuinant wcdaciitm. fccundum fuas
pha
tafias
quasaftcruntrcuclationcs
diuinas.
6 Dicentesait
dominus.vi
magiscis
crcdatur.
t
Cum domihus non
mifirii
. Scd
ipfi fcingcrunt
fua*
fupc-
riorisautoritatcdccipicndofimpliccsinoccultis.Etfub
ditur corum
pcena
cum dicitur.
1
}
In
confilio pop:fli
mei non trunt .i. in
congrcgatione
fan-
lorum,fcd
magis incongrcgatione
damnatoram: idco
fequitur.
1
4
f in
fcriptura
domiis Ifrael
non
fcribentur.i.
in libro
in
quo
fcribuntur clcfti.
17
Et
ipfe icdificabat parierem.HlcconCeqacntcr prop
contracredentes
falfisprophctis: perquosfignann
dcntcsprxdicatoribusprxdictis.dcquibusdicitur
adificabat
parietem,
i.mz\^m dottrinam.
Etponiturr
gulare pro plurali,ficut
Exod.8 /^enit
mufca gramjjin^
iitudo
mujcarum.
a,
tat
cre
M
i
11(9
Ezechiciis.
CaD.XllI.
1 tPer
legit
mand-ita &
ptophftarum comminjtiones.vl omnium imoeium fubmoueret. vt coimctfi
ad Deum hoc
quali
muro
cingereniur.
,.
''
'"''''"''"'''iceubrquetemreMmfnroScnuI! u'^ f.rtiindinis.
cabatpaLictem^iIIi
auteliniebantcumlutoabfque-l paleis.
a
T-iu^i
v'ni,fci)irci "'omittuni
Dic ad
eos,qui Imiuntabfcjuet temperatura, quod
cafurus
'
f Hoflcs l..j[iilliimi 'Ub!
nij, Cha dii.
^-.._j:_
*
1170
TGrandincs
flicitiones,
vcliiti
sXquiMamlinimen
tiir&
vnftioncm
,jiipadliioenr,cu
opidTcfdebilcm
a:di:<)rioneci;irol ., _
,^
,......._.. i^rana.n
ucr^oc operam
d i
fic.Erit enim imbcr inundans:& dabo
lapid^sfpnT^randes
?
reV
oliuaherct.
a fVtiiift.ib Imm.c naMiru itusm ;ioUibuMta!
i &
^
,. ircg.
Panetis
defuper
irruences,&
ventum
procelkdifi;pante..S;quidem,
5'
nonnc , pcccati
-^
...
-vt -i t.
*
. .a '/'
ecce
cecidicpanes.Nunquuinondiceturvobisjubiclltli-
a lAux liuiii qiiua
p.il''t"i''
tH-is,
/
turaquamlinilUs? ProptereahxcdicitdominusDeus: Et ?
erumpcre
taciam
ipiritu tempeltatu
jn
indignatione mea,
9 luptatcm&
luxu-
''''^^L
&imberinundansinfuroremeoerir,&Iapidestni\'eo-ran
'
'amprsdicant.fi.^s""
'"'*
Tlcfenfi.L,.^ ,
-
'^"lEpiCUrUS&hu
des in ira in conlummationem .
Etdeftiuam
parietem que
liniltis.ib(c|ue
1
temperamento,&ada:qu?.boeumtciTa:,&:
!"sS"nt!%"i
"*
rcuelabiturrundamentumcius,
&cadet:&
confumetur
iquifini-
pcccati
diiriiadcfignatur.
Accricare ergo pa
rictm cft contra
fc
qempiam
ob-
flac a
pcccati
con
ftrii cScd parictc
linint
quipccca-
ta
:rpctrantibus
adu.mur-.vtquod
ri&
falfipophctcD
fuiflel<^untur. 'Exod^j.c.
C
l'0<,cf'acii:n,,\\x,
obfirma faciem
t firm
tate,
tuam.Cuifimile:
Fulim aumini
ftner /^'53-c.
fictenres
mala. Et ah
t grand|-nF, ,
bi: '^ic
percant pecca- corruere (-
tu\esaf'acic
Dei. cienr.f.parie-
d
Contrajiiiasvopi4'^\^":T'
,
.
,
' '
turbinuu fcio
lim au.c
prcph(tat 4^,,H^
dc conk
jho.C
qui
f
o.mplaiu-
quafifoemina;
vo- tioquacom-
II
dulntesi
am rcddant.
'opitrcnhfi:
di-
,'rf,j.j.Hicron,
'
Miiniade hx
i liiccrc
poflu
iifomniaenim
corm
figmenta
ira l;i roUmntur.
*
heodor. Per
..
1.;^,.
i<
>'{(
in mcdio
eius:&ciue.is
quia cgo
fum dominus,
Et'coplcbo
indignationem
mcam m
pariete,&
in his
qui
liniunt eum
abfque ternpcramento,
dicjmdue vobis : Non clhs
par
ie.s,
'iC^^hninRt. ^Sunt.l cauii malorun.
& non lunt
qui
liniunt cum.
Prophct?
Ifracl
qui prophetat
1 ranifn.
^ ^iuain ptidcjut.
2dlerufalem,&
uidentei uilionem
pacis,&
non
eftpax,ait
I Vt iram mejiii li
tranationemom
niamqua
dc mu
dominus Dcus . Et tu fili
hominis,
ponc
faciem tuam con-
^4
iurmodi.Alijcnim
quafiviriabftinca
tiam
laudat,vtPy
thagoras,&Gim-
nolophifto:
,
qui
12
quafiliniant paric
tctn.aliquampolli
13 ccntur fortitudi-
ncrn
.Sodperitco-
rumsdificatio.Tv^J Pfji.,j^a.
//
enim duniirtm
Adifi
canerit domurn m va-
rmm labjrauermt
cjtd
icdifanteani.
Falfi
propheta:
\%
aduerfus
veros^.
-. trafihaspopulitui qua-prophetantdecorde
fuo,
&uatici-
\l
pS^ypfeuS
'?,'**u' ? ^'^T^
^
^^^^
fupcreas,&
dic:Hxc dicit dominus Oeus:
i
V?
qui
con 17 prophetifl^
aduer
31 nOlIIUm dC- e
TSuauem adulitiunem.
5M.-taphoia. liSicut
Epicmus,
louini-nus &
Eur.mius.quon.m
vo.x clt. l^ fuS
VCraSprOphctlf
4.
Reg.tz
'CJitimpetum.
iLila autemu-
iifccm &
princi
pesJpeliatiit,gfi-
arrmifTarssdi
jiciiitapopulum
couringcbat.
Im
,ir motiemur.
Wanducemus ^:
bibamus.cras en,ii iiioiicmur.
luuntpuluillos
fub omni
cubitomanus,Scfaciuttceiuicaha
f R.,-Tuicin f
polliccn.es.
fub
capite
vniuerfca^tatis ad
capiendas
animas.
Vtcaperec
a *< ''r"niirteoant eis viiauK b
^Pcrfuadcntcs atn.-rc
volupt.itcm.
bt
aiaspopulimcijuiuificabat
animas
corum,&i
uiolabat mc
--,

'
ci inundantem & vcntum aufcrcntcm , Chalda:os
..unupauit.
b iiu hU &.
Supra
ad
pfeudo prophctasnunc
ad
pfcu-
dofophctiflas
iubetur
pirophetarc.vtriufqucn.fcxus
vc
ri &
fasDei
prophetif
ludic
?.a.
fa: Olda & Dclbo
f^/'j'^- ^
ra&PhilippiEua fu,ttnonnulH
19 gcliflae qiiat.
filiae.-
inp
in.
10 Pleudo
prophetil-
tvehmina fu
1 1 fre l^rifca & Maxil- Pfrcaputom
hr.it..., fi- K .
'^f^^^':'i"n^Hc.::[,,tdr
brjei
malchcisartibus
cruditaspcrnccromantiam,&py tcontamina-
thonicum
fpiritum diuinarc,qualis
fuit iila
qujc
vifa eit bant.
Samuclis animam fufcitarc.
c
yxquiconjuimt ,&c. * Thcodorctus.
Hispertranf-
,0
lationcm
H
NICOLAVS DE LYRA.
1 li
autcm./ci7icf
f
prophet^ falft.
2 .iniebant cum luto
abfquc paleis.'/f/?,vertrr
adulato-
nn
fpulo applaudebant..Aliter exponttur,vt per parictirn
intetli
gatucongerits peccatorum
& maximeincultu tdolorum
,
in
quo
fullerophet^fuis
adulationibus nutriebant
poputurn,&
ideo dt-
numtur
cafus icdifit
ij
huiits cum dicitur.
3
rit enim imber.'.exm/i*
Chaldprum
abmdans iti bel-
latoijMS
riris,ftiut
imber in
guttis.
4
t dabo
lapidcs pra:grandes,&c.
i.exercittts
principes.
5
)efupcr
irrucntcs. i.
fmiier
mcitantes cuneos
fuos
ad de-
Itruionern murorum.
^
X
xcntum.idcsitT^abuchodonofor rcgerr.
7
iiquidemcccccecidit
parics.'. lerujatem,&
altaria ido-
loru, ibi
(dtficata.
8
"^unquid non
diccturvobis,&c.zmprope-<jrfo.
9
/biefllituraquamlini. Qafidiceretapparetfalfitasin
adu-tionibu^VtJiiis.
1 o it
crumpcrc faciam,
&C.i.
T<labuchodonofur,quem prim
fomt
ventum
proccllx.Et
patent c^tera
ex diflis. Eft
enim
repc-
*'tieiiifdemfententiai maiorem
ajjertionem vjqueibi.
1
'Etreucl.C/ja/dfj enim minaueruntmuros
lerufalem
in
aliqul
'>"^'ocis,vtficfacerent eosruere.
I :Et
complcbo.
idejt,fffi6}um
vindia^
mef.
13
In
1
5
In
paric
te. &
patet
ex diais
fententia.
14
Et
X.yx.Hicconf>^qutnterprophetatcontra falfas prophetiffas.
Et dii^iditUY in
duas,
quia primbporiitur
carum
culpa.fecund6,p^.
'^'"'fio'
na
i^/.Proptcr
hoc.
CircaprirvKmdicitur.
15
lci\.ihom'in\s.
ofiendendo
dtui/tamindignationem.
16 ContTZ
i\\i:is.idesl,falJ'asprophciifias.
17 Quc
prophctant.
& non
Jpiritu diuino.
18
Va:qui
conluunt.
Hocdupliciter rxponitnr .FnomodOt
pt'pei puluilLos
&
cerhicatiaintclligantur
verba aduta'.oria
(^ rnd'
dacia,
qux dictbantifi^
rnnlieres rnatis hominibus & idolol,itris.
.Aito mudo
intcLligcitdu puluillos
&ceruicatia ad
iiteram.prophe-
t enim reri
nonjoium
prophetabant verbis/cd etiamfaclis
&fen
fthitib.fignis,ficut
lertmias
pvfuitcatenas
in collo
Jito
ad
ftgnan-
dum
capt!ttitatcmf:*:uram.lere.Z7.Et
codem modo
propljttx ftlft
factebanteos
imttantes
, ficut
Sedechias
fectt fibicornua ferrea.
y
3
'
Kfg
2.2.b.tt eode modo
prophetiff^ falf^ faciebant puluitlos
&
ceruicalia, faciintes
homines
accumherejnper
ea dicentes:
Sicpote-
Jits
dormtre
Jecure
&
quitti:,
non ttmentes in
atiqtto
de aduenttt
Chatdfnrum.
19
Sub
Cip\tc.'defl,hominum
cuiustibet
^tatis.
20 Ad
capicndas. idtfi,decipiendas Juis
mendacifs.
21 Et violabant
J.co^f6.jnt
me
adnpuniendum
ipfi:m.\ec
efi
/-
telitgendum <p
viottriti.i
feu
coaSlio cadat in
Deo:fed
hoc dic'tnr
ad
denotandumip
non vult
perfe
malum
pasn^ fed per accidens.f.pro

pter
ordinem
ju^
iuflitie.cum eius
proprium ftt mifereri
et
parcere*
<:
Proptcr
Id
R^.A
l 1 T E
P,:
'
1
1
^^iaHtemliniebanteum,&c.(.pzx\cttm
malae doftrinas,
ncenimfaciunt malc
aflcnticntcs&applaudentcs.
2
iMo
Abfquc pa/eJj.Quia
ficut
parics
linitusluto
abfq;
ps^is non eft
ftabilis.fic ncc doftrina carcnsfulcimcnto
vi.uatis,idco fubdiiur
poena
cuai dicitur.
f TroptC'
f
V'
opterea
hec dicitdomiius
Deus,
C^f.Spiritutti.ideft
dx-
monum.ad
punitioncm
falfi
pr?dicatoris,& fuorum di-
fcipulorum.
1
4
Et tu fili hominis. Hic
prophctat
Ezcch iel contra fal fas
prophctiflas.pcr quas fignantur mulicrcs
fortiiege
& di-
uinatrices.qu^pcrtaliadecipiunt
fimplices,
&
aliquan-
do
pro
raodico
qu^ftu^idco
fubditur.
t
"Propter
II
yi
Glororcl.&
Nicolai
lieLyra
iii
t
^lationcm
moUio-
A rcs ac mitiorcs in-
nuitU-rmoncs.Ccr
tti'1-rc. uicalia.n Sc
pului-
:
plcraaKjae.
.jj,j
rcquictcm
affcrunt mcmbris,
& mollioravcrba
cumfaKaHnt,
ad
icmpiisaurcs
titil-
lant.kdomnisgc-
ncris
cucrfioncs
t
libcrat b.
anmvs
atfcrucita
"**
ctiam falfae vatcs
animocxitium,
fi-
bijpfis pccuniaru
LveUmiu.
lucrumcoparabat
tcoi*.
ca
prophctantcsq
vjdcnturvtilia.
a ytiHUrfueientani
mas
qy*
non moriun- h
a t
QiK<
hrn :nima!ia vrfcuniur.
ad
populum
mcum,propterpugillum
hordei &c 1
fragmcn
a ^Moriaa
J i'rT.(r,li noii .l.cui
.iiin>pi
. II in oic )iufii
panis,tvtintcrficerentanimas
Tquxnon
moriuntur,&:vi-
uificarcnt
animas
qua:
non vmunt
,
mentieces
populo
meo
^DclIiufnduni.
credcnti mcndacijs.
t
Propter
hoc hasc dicit dominus Dcus
a f Lib;ias.
nequcunt.q
(ubditoru c,
fuavclodiaw
tiam
fcquui
vn
Ezcchid,
n
tificabant an.
qus
non mor
tur.iSc viuific.
animas
qux
viuunt .
Noii
ricntequipp^
'
iu ;
Ecceco"oadpuluillos vcftiosc|uibus vos*^capitisanlmas
vo
4
a ^i' .luill lilcilictt.no
'
p.of-
illi^ Ni'li)i-iiiii. inMitciii
(-..aioiis. 5
lantes, &diiumpamcosdcbrachijsvcftris,
&: t dimirtam
6
tificat.qui
tLit:r.ns.
TLibcras
^ ^
damnat.
animasquas voscapitis,animastad
volandu.Etdirupam
7
a 0 'iHiis dcii:,'toiuiii ripiia
vrl .. .ncur.cu'" vit ilrlic^t iCM.Ian tic e alorum .1 >
"ini
lontrmpiari.
t ccmicaha velha,&:
libeiabo
populum
mcum dc manu vc-
%\aen
^izdAm
ftra,ncquc
erunt vltra in manibus vertiis ad
pra^dandum:&
^
^runc
^F.Ifotimore.
fcietis
quia cgo
dominus . Pro eo
quod
mocrercfeciftiscor
9
a
*(,'uiinipiif>
1 .15 1 inoiein fFalfis prninifionibu.
b
Vioeoijitoj
rtre
fecijiit
it
mfidacifer.Jil
Qjjaenimiii
inqiiit.pcrtuii
iis,acvclutifli,
cxagitabatis , ^
quippcAquilajr
tiir,(^ viutficaret
ani
n moj
iju;tnon
pi-4i<nr^
jyaj mcndacltc;\
qucm ego
non contriftaui:& confortaftis
'
tcrprctatuscO
- '-'- '^
i..r.ies.
II
mitatcsipfisp
manus
impij,vt
non rcuerteretur
a via iua
mala,&
viucret;
^ * ^*^"'" ^ ^"'^
a IViuoii stallis b
^Nooenim
voco
proflietias.dequibus.Non cllaujjutium
in lacob.
n
>^^^iu
naiio in ifiacl.
1
*
h

nictitntti
populo,
;'?i
DccurtanttclUmo
nia
fcripturarum,
vtiuflos.f adraor
, ,
"
i b j-

i

tcm trahant,
&
proptcrcavananon
videbitis,&
diumationesnondmmabi
pcccatorcs
vanis
promiflionibus
vi
uificcnt.
>.
* Gtcs,. ludicarc
Hom. t(. in
^^ juijditis
dignc
N IC O L A VS D E
L Y R A
i.:oclia.
tis
amplius
: ct eruam
populum
meum de manu veftra
,
&
1
f
lo
nifocpcfe.
b
5Q_j p<i.lit
.5 liociaui.
icictisquiacgodominus.
ij resimprobos
dcb.itis, boii
14 vaticinantcs,
omnib.cxiti;
pcrda,&finci:
navaticiniovc
&abiteritup(
lu nicu vindic
* I
Proptcr puglUum,
Scc.idefl,
proptcr
rikm
quxflum
talia
faii(hj'it.
2 Vtintcrficcrcnt animas,
5cc. //Jif enm
ri-*er,tihiiijn
domino,nihil
iis
danlilw.propbctabant
mornrn &Ui(ortut,ia:&-
inittliis((]it' per peccaiim ff.rit mortut")propbctabant
vitam
<y-
pro
fperavropter
eorumdona.
l Proptcr
hoc. Hic
ponitHr
earum
pcena,cum
dicitur.
C
4
Ecce
ego.
idefl, facia veflra puniendd.
5 Qu
ibus vos. idefl. dccipitis.
6
Animzs.i.bomncs,tjui
deberent eleaari ad
cogniiionem
diui
tiarum . t
loquitur
de eis ud modum yoiatUium,
qux
attendentia
ad
adinlirumtnta
aucupis
intjiibns
funt aliqua
atira>nn>.ia,in
iia
&
huiufmodi.-illic defcendunt
(i
capimtur
raibnsfuis i
attcndintes ad virba
prophetijja;
um
decipithanturabeis.
7 Et
dirumpam.J.
taliter
puniam
vos
quodnonpoteriiis
facere
va
populummeum decipfy.
8 Et fcietis.
pir experientiam
me vindiBx.
9
Pro co.
qumtum
in vobis
fuit infortunia fibiprophetm,
I o
Qiicm cgO.f.'i0fl difpojui
inferere
talia
ftbi.
I I Et conforraflis

prophetando fibi
bona.
1 2 Vt non rcucr.&C.
per
hoc emmnutriebatm in
mdoj
1
5
Et
viueret./.(i
a
peccatisfuis paniteret.
i-f
Proptcrea
vana, &c
quia aufemm
vos de
vitaprefni
qiiud pupulum
meum
decipere
non
poteritis.
l,tQlt^.ALlTEB^ lacallquandofingunt, quoddenoftevaduntcutn
.
mabusdcfundorum:&
iUisquidantcisaliquiddi'tt
f
1
TropterpugiUim
hordei
&ftagmen panis.talcs
cnim vctu-
profpera
dc animabus
parenium
fuoru, &
aUjs
adu i-
is
C A P. XIIII.
^a
Vlri
ifti
po-
frcrunf.
Thcod.
Apcrtius
hocAquilasinter-
prctatus
eft, viri
ifli dedicaruntido
laincordcfuo,&
C A P. XIIII.
^Pofthxc.
a ^NonomncSjneomncs videanturertare.
T vcneruntadmcuirifeniorum
Ifracl,&:
{cderut
a
^Vtiodicateinquaicvenillem.
b t t^on eltenim naturahominis rtiamfanAi
cofdisarcanacognofccre.
vn If d'f
lodic'turSaluaiore:Vii)cns autcni cm eo.
cora mc.tt fa<filus cft fermo domini ad mc dices:
a i
LXX.Cogitat>oncs,Svminachus & Theod idoluin.
Fili hominis viri ifti
pofuerunt
t immunditilsiuas in cor-
fcandaluminiqui-
tatis fuae
pofucrunt
contra facicm fuam:
qus
cum ma-
rcfponfo dignatum
iri.
le
cxcogitari
pcrficiunt,&
pudcntcr negl
.1
fuppUcij
conii-
nationcquaaii
natusfumpeci-
tibus ,
ad te v ;
runtpcrconta
quid
(ladcntc:
Ipcrantcsaliqi
Diaifl*.
Dimiio.
NICOLAVS DE LYRiC
C A P. XIIII.
* I
"C
Tvcncrunt ad mc viri fcnioru m Ifrael.
Supra
defcri
i2j
ptaed lerofolymitarum
vajiaiio, bic
ponitur tranfmigra^
torum
confolatio
: Etdiuiditur in duas
partes: qmaprimb ponitur
vtilii
monitio:&
fecundbfnbditur ipfa confolatio,
ibi : Et fadlus
cft . Monitio autem
vtitisfuit , quod qu/fierant
diuinum
rejpon-
Jum
a
propbitis fandis:
& ideb diuiditur in tres
paites^quia pri-
m
nib pinitur
imptdimnnti oHctiflo
, fecwido JuOdicur
dus nu o.
ihi:
Proptcrca
. tertib
falfuatis pumtio
,
ibi .
PrOphcta
( Tl
narrauerit.
Impedimtnturn auttrridiuinirejponflijtipixr
'
rerejiHitii,vtpoteadtentandumprophctave>itatcm:Ttlqii

ritur eius
rcfpoiifum propter
curiofitatem,non proptcr
uit^
p>
V
emcndationem: &taUs erant de
quibns
hic dicitur : Et VCnc
nf
ad me
viri, &c
J<ifo/e/K//Mr.
2 Viri ifti
pofuerunt
immunditias fuas in cordib,
i-
idenjirmitcr
prvpufuerunt perjeutrare
in tis,
j
I
rili hominis viri
ifli pofuerunt,&c.\^i
namque
non vcnc
rant ad Ezcchiclcm
pro
vcritatc fua: falutis
audicnda.fcd
inagis caufacuriofitatis,vt audircnt noua:&
aliqui
caufa
malignitatis.vt aUquid
argucdum
capcrct
in vcrbis fuis.
Idco
Idcodiicitur
dcipris:^irti(lipofnftunt,&c.
MoraUtcr. autcm
pcr ipfos fignantur illiquia^'"'
monem vcl ad ledionem
thcoiogicam
yadunt
duc
u
riolitate vcl
maUgnitatc.vt
bonum
pra;dicatorcm
vi 1''
torem
capiant
in iermone.vnde de talibus infradu
i"
a domino.
17
/
.
3
^^KMV/wrf-w^Hicro.iilen.rcaindiimqiiod
vult,&cre
\ (lif
.audiat.Noncnini nKrcturcorrcdioncmqiu
non
dilindiTcd
icntandianimo
inrerrogar.
5 ff.ipiY"'
c/irrw.'-//'i'e/.
Qnafid!caf,Priora(ccleranon
jelj,]Uunt,idco
verxtatcm audire nd mcrcntur,fed
frau
diiietocordcdeci
pidifunt
vndc:
criu&c
&3libi:
Jifec
[0
d:co vohts in
(juapeftatehecfa.
c
ok
/'',c^'.Se
-cuncD homo,
ho-
motcitur
vtinte
riorrexterior
fi-
gnifietur.
Multi
enincorporalem
honnisfacicmfa
bcntidiucrCarum
a
Ezecliiclis CaD.Xilll.
"74
debo &
pcrmittam
vt
prophctB
vocatus ca
refpondcat,
D
quaiillius
cogitationibusconicntanca
fint.
cl
^-.?"rf'-w ?f,5,.:'r(.Hicro.SicutAchabrexIfraelvadcnsi-Reg-*
ad
prslium noluit audire Michceam
prophctam.pfcudo
prophetis aquielccns,dixitque Michazas.gjviditdomi-
, num fedentcm in
a
^Nihildeptiftinisrelinquentes.
dibusruis,&
tfcandalum
iniquitatls
fu?
ftatueruntcontra
* \;t'lloriil
r^icraiites.
i
f Qni MiirT vcn:i;iu.
faciem fuam .
Nunquid interrogatus refpondebo
eis ? Pro-
a f Quja
f
prruerroci.rJc
vcncruiH b
5Q_N
.:i cx
pcrfoni
lui, nc lcuis vider^.tur aut.^rits.
prer
hoc
Ioquereeis,&dices
adeos:
H^c
dicit dominus
3 ;ivi.n aliarum 'Senfiuiu,
quauim
c. ...
i^o
e"
Kihetevcnigm
Dcus:
1 Homo homo de ddmo
ifraeljqui pofuerit
immun-
ditias
(liasin
cordefuOjS^kandaluminiquitatis
fuxltatue
iM.c. 5tuiii tali corde.
rit contra faciem
fuam,
& venerit ad
Propheta interrogans
per
eum
me,ego
dominus
refpoJebo
ciin mukitudme im-
^ Id:-!* iict
putur.
bcftiiuafluniunt
,..-^
.
,
rri- jr
3ijics.vnde:/Ja
b mundinaru luarum,
vtcapiaturdomus
liraeimcordcuio,
tlUitJte
tJ
^C.nfi.icntes
5
e\t
quo
reccflerunt a me in cundlis idolis fuis.
Propterea
dic ad 6
nusDeus:<
t recediieabidolisvcftris: &c ab vniuerfis contaminatio-
prophctarum
for-
,^^^^ ^
. ,
domum Ifrael : Hcc dicit dominus Deus:
Conucrtimini,&
7
titudmi
reputetur, ciama^fol,
^'
;
ijf
J
ifjorum
^d
iitrc.
Etjhumo
ihunor-ei/st!
'
lUi:corpi.'fliu
"f recediieaoicioiisvcitris: 5<: a
:tl&i,niii>s(a c
nibus vefttis auertitcficies vcftras
:
<.;^iahomohomo
de
8
folio,
& erroris
fpi ^ ,.
ritnmvltrafeob-^"^*"'*"""'-
tuliflcaddccipicn-
dum
rcgem
, Dia-
bolusquoq;
ftat in
^^^^^^^
cofpedu
domini :
&prim6in
fubfta
tiamlobdcindein
corpus
eius a do-
Num.xi.b.
minoaccipitpote-
ftatcm.Balaaario-
lusadominomit-
titurvtdecipiatBa
lachfilifl
Sophor.
Hocautemtotum
dicitur,nepfeud6
ejtiis. Hi non
-ifionnesiumenta.
.Etiauangclio:Ge
mmhfiptrarH,
drc
inoninthoTcsho
~min(,fcd
homi-
wera:,
& ali-
!^;pes
jouess
lu-
t,~ vol".ixlini-
. l de H^-rodc:
tWpuii/:N')n
itomincs ho
uit,
fed homi-
ncsvlpes Qiii
vc
..johmincs homi
ncsftit fi erraue-
".nt zi
fupplicia
rriunturvt co-
:olintquodip
iitominus.
acodoretus. Ac fi dicat. Omnis
quicunq;
fe a mca
irabalienarit
,
& ducc mala
cogitatione
vfus fucrit
,
.i^icque poenas quas maliscgocomminatusfum
,ea
contnpta
acccflerit ad
aliquem pfcudo prophctam
,
ab
ecupicns quid
fado
opus
fit,
intelUgere
,
refponde-
-^
bo
o
u
12
13
doi-nolfraelj&de
profelytis quicunqueaducnafueritin ^
Ifrael,
fi alienatus fucrit a
me,
&
pofuerit
idola fuain corde
fuo,&
(candalum
iniquitatis
iu?
ftatiierit contra faciem
fuarn &uenerit ad
prophetam
,
ut
mterroger per
eum me :
a fVi afteritiie vii'tus
, front s du ^t-a molliatur.
ego
dominus
refpondebo
ci
per
me,
&
pdnam
facie meam
3
f
^i
I
Vvprrd
to.nlii "!. . >,iiinmn e.lc
lOguuicant.qui
cordisarcana
cognofco.
fuper
hominem illum; & faciam eum in t
exemplum
,
&in
HSic.
prouerbium:
&
difperda
eum de medio
populi
mei, 6cfcie-
2
^^^robans
cor^a & ren^s. ^i^'fjdo
tisquiaegoddminus.Etprophetacum
errauerir,&
loquu
a IfJoiii.us
b 1 Ev-ieiitibus
pecvatis. ^ Alias .1 .
ij)ian
tusfueritverbum,
egd dominusdccepiprophetam
illum:
a
^Proplictam.
b
1SimUupeccati,t<oenaconuniilis vtijui intcrrogat.Sc quiinter-
rcgatur,
portei^r-iquitateni
fuam.
Et extendam manum meam
fuper
eilm,
& delebo eum
qu6ddecipiturpo

pulus,
& mauult t
peregrims
mendacium audi- Pfou-j-d.
re
quam
veritati
^^'"^^i-
auremaccommo-
dare: fedirxDei.
C
Decepipro.Vndc: 9r\ t
Delufores
ipfo
delu-
'
dei:Et illud: Si amlm
l inerint ad me neriter
f
4
ftt& e;o
ambulaho co
15 traco^mftirore
per-
^^
16
uerfc.Ev. tttnperner-
17
foperntr.
17
* Thco.Atnon
18
eftiuftiiudicispro
priumdeciperc,!-
20
fAiiasii
.ipiam. 21
phctam
& m crro
22
remindudumpu-
25
nire . Non
igitur
z\
fecundum cffica-
ciam ait fe
prophe
tam in errorem in
duftum ire, fcd fccundum
permiffionem,
hoc eft, cum
pofliim ipfius
ftatim
mendaciumredarguere,fuftineo,
&
diuina lenitate
vfus.pcrmitio
vtdolo
vtatur,qucm
vo-
luntate non autcm ncceflitateexercet.
p
f Et extendam manum
rr.eamfupereutn.
HieroiTjm.
Manus
^
domini
NICOLAVS DE LYRA.
1
Hcandalum
iniquitatis
fua:.
iniquitatem fuam que pr<t
-'bttak ruendi
occajionem.
2
5itucruntcontra faciem fuam . habentes eam in
iugi
memiia ai
iterandum eam.
^
hnquidinterrogatusrcfpondeboeis.f
rf.no ai votu
Ixumfiuia indignijunt ,
eo
cjuud
non
qutirunt
intentione
rela, fed
feruea.Cttera
patent
cx dtHis
vfcjue
ibi.
'Sr
todominusrefpondcboeiinmultitudine,
Sac.i.fe-
cunduKiemerttumimmunditi<Jux:Et
illud mentum
tJi,ejuodfibi
^mn
rcondeatur.
^liquando
cnim
ponitur ajfirmatiopro negatti-
.
ne,/ia
cum dicitur alicui malt
pcttnti
itonici' :
Ego faciam quod
paisfelft refpondeatur
ei,refpoiidcbitur
ita
objcuri,quod
non in-
5
^tcapiatur domus Ifrael,&c.
ifludvt
non tenetur
caufa-
liter:ua
Deusnon
poieftejje cauja
mdi
culpe,fedcbfequutiuh.
^d
ooc
m,ciuod
Dem non
refpondet
male
petenti:
vel
obfcurum
re-
fpon/ttdat
ei,fequitur quod
reinanct
inerrorefiio.
'^o^ttKi.Hicconfequentcrpuniturhuiusimpedimentire-
fnoti,cumdtcttur.
7
^nuertimini & rcccditc
,
&c. Ter veram &
perficlam
P^n-wiarnt&fufupple
habitis bonum &clarum
rtfpor,fnrr>.
^
8
Qtiia
8
Quia
homo
homo.idefi,qi4iUbet
homo.
9
Dc domo Ifracl.
' 'de natium.
10 Et de
profc\yus.'.de
Gentilibus
conuerfts
ad
Ii4daifmiim.
1 1 Si alienatus fucrit a mc.
peridololatnam.
12
Etpofucritidolafuaincordc. firmiter
proponenseacO'
Urc.
1
3
Et vcncrit ad
prophctam. fcilicet
verum.
1
4 Fgo
dominus
rcfpondcbo
ci
per
me. & non
per prophc'
tam.&ifia rciponiio eiitjux iniquitatispumtio.idto fubditur
.
1
5
Et
ponam
faciem mcam
fuper. adpeccatajua dijudican-
duni ZT puwenUum.ideo lubditur.
1 6
Etjfac
am cu
m.f.ttrroris
videntibtis eitis
puniionem.
17
Et in
proucrbium./M qu6d
in maleditiionealicuius dictiur
conmmntei : t?'(
faciat
tibi
dominus,ficut
illi.
18 Et
prophcta. Utccotjequenterponiturfalfxprophetixpuni
tiOftam erparir iriterrog^intii ,quam ixparte refpondeiitis,'urn
di-
citiir.Et
prophcta. fciketfaljus.
1
9
Cum errauerit. a
fpiritumaligno exfuo
demerito
dtceptm'
20
Etloquutus
fucrit vcrhum.
fcilicetfalfum.
7 1
Ego dominusdcccpi.\rffn/5i/>em<y/.
22 Etcxtcndammanum mcAm.i.vinutemmeam,
1
j
Su
pcr
eu m. <K/
ipium puniendum.ideufubdititr.
24
Et dclcho. in
ptrJonapropria& poftciitatefua.
* Et
4
?o
dominusrefpondebo ei,&c. Dominus autcm
rcfpon
leti^rprophctam.quando prxdicatori
vcl doftori in-
fpirat
fpiratvirtutcmdodrinae perquam
afuis malisrcuocat
peccatorcs
, pcr lcipfum
autcm
refpondet peccatoribus
obftinatis in morte ,
quia tunceisoftcnditpcrcfteftum
multitudmcm &
magnitudincm pcccatorum
fuorum
&
grauitatem poenarum
debitarum.
t
Filihomi'
117C
Gloford&NicoIaideLyra
n^i
*
Thcodor.
Docetoratiopiophctica/cclcribusc
tlos,
niillam vcniam
habituros,
&
quicunqucrcfi
rcnolint,
ctiamfiintcr
iuflosdcgcrefegloricntur
hxcoftcndcrc vult
ncus.quodergaaliam nationem
fccit hoc
crga
Ifracl fc fcciflc.
Ctnel.r. bt
/fdomini
fupcrtcrram pcccatricem
cxtcnd.tur , vt
v.rga
A
vclfortitudopaniscontcratur.cxtcnta
m.naturpiagas:
nolcntc
coqui
cicuat
pcrcurcrc
pcccatorcs:
fcd extcnlio-
nctcrrcrc.&tcrritosconlcruarc.
,/-11
a
ttf, funi.t. Hicron>
.Cum Abraham,Ifaac,Iacob,&:
Moyfcs,&
cxteri
dc mcd io
populi
mcl
Ifiael,&t
portabunt iniquitate
fuam.
j
tluxta
iniquitatem interroganns, ficiniquitas prophetx
2
fOcMfiojie
eorui.

IQui.l
noluii ju iTte verbi doniini
Da(i.i.b.
Patriarchx iufti
fucrint.horimi
ta
1 ij.q
.e io
tum mcntio 'Ht.Di
p.'eau, luuium cnim cu
tcrr^
immincrcf,
Noc diffcrrc non
potiut
,
fcd filios
cj
forfitanvirtutisil-
lius
crant,in
fcmi-
narium humani
gencris
conCcrua-
toshabuit. Daniel
quoqucimmmen-
tcm ludcorum ca

ej.ptiuitatcm
nullis
fletibus
mitigauit.
lob
quoquc
non
B propter pcccata p-
cufliis , fed ad
pro-
bationem.nec
do
mum ncc filios U-
bcrauit.
Alij
dicut
quia
hi tres viri,&
profpcra
& aduer-
fa,
&
iterumpro-
ftcra \
iderut,
idco
(imul
nominatos,
& fic taccntcr fi-
gnificari: quia
If-
raclqui prius
bo-
nis abundauit,&
poft captiuitatcm
fuftinuit .ad
prio-
rem foelicitatem
< cVteroiif.
b
Quiatttt.]
Sihi
trcsco:
gati,nonpc
tcrrampccc,
abiraDcipri
ciif,vtnonerrctvItradomusI{faclamC:,neque polluatur
3
rcquidpu
f
Atiiifiat.
a f Diuinaiionibushuiulinodi
in vniuerfis
pr?uaricationib.
fijis
,
fed fit mihi in
populum;
&cfro fim eis in
Deum,
ait dominus exercituum . Et fadlus
"
TEccIefia.
cft fcrmo domini ad me diccns:FiIi
hominis,tcrra
cum
pec-
a MinHita domin!. b
'Aggrauindo
b
'indi^t^in.
caueritmihi,vrpi?uariccturprajuaricas,extcndammanum
a
i<^aiuu(pUiiJii'>ducit rupecteiiaw pcc.-atricem,famem,gladium,pellileniiam,belii.iS
b
TFiim^menium.
h
lEcclcfi*. b lEcdefi* fflori"!
c,:Ci
ntinentes.
X T t'
rcdirc
pofljc
fi
poenituerit.
dam.virtuti,
rctumpoffi:
pcccatores
a
n^ignibus,
ri?Necr-
filiupat.
tcr
hbcrarc
rit
, ncc fili;
noccbunteii
meam
fuper
eam,
&conteram
*
virgam panls
eius : t
&^m-
^
^"""?
^"*
:
I tVcrbiDeu
b
f ConitaquoJ,honiines
& iuracntalaluabisdomine.
''
ipia
Hl
,
c iR.aiionalrm. d
lldiotam^
tUr.Loihvxc
mittamineam famem,8<frntcificiamdeealiominem
8^iu
fuam
quia
:
afpcxit lib
11 non
valuit,lL
tumfiliasqi;
12 fitam non
p
uerant. lofi
13 fandlusno k
pcccantem p
lum no libtr
fedipfeinpcc
fuis moriu::
Aliqt"i
tami:
Abraham 6.
uid,in
poftcr.
'
r z
'
rumdomini:
terra aute defolabitur .
Velfigladiuinduxerofuperterram
14
fcricordiafu:;
licctuf.fcdi!
tin
quorum
conucrfationcm racrita
patrum
adim
*
Thco- Sa !
a
mentij Et fi fuerint tres uiri ifli in mcdio eius
, Noe,
Daniel
a
^Coniugiri
hnni. b
C^uorum
luilitii
prid.Citut. ITantum.
&
lobjipfi
iiiHitia fua liberabunt animas
fua.s,ait
dns exerci
j f t)a!.'if> rs 1
N* irad:is bc!^'is animas confitenies ti
tuum.Quod
8<ffi bcltias
peffimas
induxero
fuper
terram,ut
uaftem
eam,5cfucrit inuia,
cog?
non fit
pcrtrafiens proptcr
^M/igiOi.
ccclcti
bcftias: tres uiri
ifti,
fi fuerint in
ea,viuo
cgo
dicit dris
Dcus,
a fBonis
patnbus
dillimi^es b 1 Meitiis fuls !<
(lecibus
c 1 luifitiaiufti
fupeieum
eiit,8t
impietasimpij fupeicum.
quia
necfiiios nec fihas
liberabunt,{ed
ipfi
ioliliberabutur.
^
De
ijuo
diciiui: Tiadeniui in inanus
gladij
.t ad Matiam: Tuam
if
fius animam
pec-
tianlibil
ghHiu-.
NICOLAVS DE LYRA.
rcparatiomm ,
& lic
faSium efi ,
quia
Zorobabel
ncpos
lci
fiiit
dux redeuiitium de
Babylone
, fub quo rc^dtficatum
d
I Et
ponab\xnt,6i.c.fcilicet propheta
&
inteYiogamfplritum. flitm,&pofiea ciuitasjub 7^emia:&
hoc ditium erat .
ideo fubditur. conjotationem travfmigratorum
:
ergo applicando
liter..,t. ~
luxfa
iniquitatem,5cc./.i/f/V<w vtriufqucpunietur:gra^ ftntentiam,refiduum huiuscapituliin
duas
partes
diuidiiur .
mus tamtn im
quitas prophet^, quia
maior
efl.
Vt non erret vltra.
per
taUm
prophctam decepta. i
4
Sed fit mihi. cultum latri exhibendo.
C
5
Et
csp.
in viam
falutis
di
rigtndo.
6 Et fadtus
cft,
&c. Hic
confeqttenter ponittir tranfmigratoru
confolatio
. Sciendum
tamtn,qudd
expofttoret
Latini comrnuniter
exponunt refiduum
huius
cap.contra
habitatores
lerufalem
&lu
da^
diceiitcs:
quod
hic ab eis excluditur
rcmedinmfperatum;
eo
q,
eonfidebant liberari a comminatiombtis
leremi^ pi
r merita anti-
tjHorum patru:
&hocrmouetur ab
eisperhoc
quoddicitur^qnod
/i 'h{pi, l)aniel,&
lob
qiiifuerunt
valde
iusli,ej}cht
intcr
evs, &
pro
eis orantes non
ltbcrarenteos:fcdtaniumfcipfos.Sedtiiera
non vi-
detur ad koc concordare
infine
cap.fcd magis difcordare
:
propier
quod
I{ab.Sal, aliter
exponitdicens,qudd
DctM hic
difiinguit
inter
punitionem
Centilium &
ludorum,fcilicet quodftproptccatis
ali
cuius terr vcl ciuitatis Gentilmm Dctis
inferat
vnam de
quatnor
flagis
hic
emmtratis adeins
ueflruHiQnem,fi
TS^oe, Danel,&
iob
efjent ibi,
non liberarent
populum
:
fedfeipfos
tantum
, & ciuitas
yelterra
fundiitis dtflrueretur
abfqtierepar&tione ,ftcut
habetur
txemplum
Gen.
19.
de
fubuerftone
Sodomje in
quafueruntliberati
tantiim tres
iufii.j.loth
cum duabtis
filiabns fuis.
Scdft
omncs
qua
tuorplagas
liic^cnumeratas indticat
fupcr Icrujaltm
ad eius
dejtru-
{lionem,aliqui tantumreferuabuntur
in vita ad ciuitatis
futmam
_
repa-
frimo ponitur
modus
punitionis terr^
Gentilium
, fecundo
rum,ibi:
Quoniam
hxc dicit.
Circaprimum diciturinp
domini.
7
Tcrra.
fcilicet
Gentilium.
8 Cum
peccauerit
mihi
,
vt
pr^uaricetur pr^uari
15.
exa^gerandopeccata prccatis.
9
Extendam manum meam
fuper
cam . ad
ipfm
nicndnm.
10 Et
COnterzta.i.fnflentamentumcuiuslibetcibi, qui'
panii
/"7.
1'i^itur
infcriptura.Et h^c prima plaga,fLilicetfjri
1 1 Noe
,
Danicl. IsU trcs
pra
ceteris
pat
rtbns hic nomir.
quiafuis
oratiomb.non
faluauerunt alios.T>{pe
enim
r.onjaluai
W
tion
ib.fuis
orbcm a diluuio .
Septcm
autem
perfovc
cum
tof
Mi
fuerunt propterfuam
iufiitiam,& vtper
eas
multiplicarctm
ai
humanum.
SimiliterDanielfuis
orationib. non libcrauitlcrk M
a
dtflru{iione,nec
lob
filiosfuos
&filtas
amorte.
1 2
Ipfi
iuftitia fua li.animas
(uzs.i.pcrfonasfuastantH.
"01
fequenter poniti^r pL.iga ficunci,i,cum
dicitur. 1
1
3 Quod
& fi beftias
peflimas.
yt lcones
&ferpentes

"
concs,a
quibus
Huilo n,odo
fc
pifluiit
homines
aefendcre.Cdtt fl^
tent ex diBis.
Confrquinterponitur
ttrti '
plaga,cum
dic:iiir
14
Vcl fi
gladium
induxero
fupcr
terramillam..
Centiiium.
* Etdi
utt
M
ll^
L 1 r E
I[.
T
t
Fili
homhis.Terra cum
peccauerit. Hic ad lltcram
ponun
turquatuorplagx,quibusaliquando
terra vaftatur &
dcftruitur.
Moraliterautcmpcrterram
homo dc terra forma-
tias
fignificatur,
ficpccquatuorplagas fignatur quatuor
VJtiaquibushomofpiritualitcrdeuaftatur.Primaplaga,
qucponitur
hiccftfamcspcrquam intcUigiturfubtra-
Clio
alimcnti
fpiritualis, quod
cft vcrbum Dci &Eucha-
rifti:tracramentum.
Plagavcro fccundaeft bcftiarum
pcflS
ao
peflimarum perquas inteiliguntur
luxuria &
gu
vita
voluptuofa qus
confiftit in cibis & vcnercis,!
i.''
vitadiciturbeftialis. Tertia vero
plagadicitur?l;i"K
per quem fignificatur
detradio,
perquam
tres vn
<^
ocaduntur,rcilicetdetrahens,5cillccuiderrahitur.[''i'c
qui
audiens deledatur,
propter
quod
dctrahcntibi
pw
tur Pfal.
5 6.Z.Filif
Jjominiim dentei e<,rum
arma,&fagi"' f'''
gtia
eorum
gladins
acutus.
QaartiVeropha,^ qucponi {cli
peftilcntia, quxcommunis
cft mortalitas :
perqu
ji''-
gnificatur
mcndacium
pcrniciofum,dG
quo
diciti
\i^
5
. b.Terdes omnes qui loquuntur
mmdacium. I
'7;
Ezcchiclis
r
a Qkfl'"'^
d^f
Niflopcra
& fidcm eoriim iKibcanf.Fni
V
[^rac^o'^''^'^"^
Iiid2i:Paternofter
AbrahamcftjCucius
opcrnonli^bcanf.
^lak i I' s homo
t/ nonj
d.c m huimnc.
5j,j[,nfli,iIntprophctar.legimustamcn
:
^tliteto/ifidere
w hoJ"
^w.Et iti:niai.Bo7ium tiito ipucrt m domm >
qu.im
cd
jidercprtncipibHs.Bo
nunitfpirarein
donti
nc.aM?'^"'"''
'"
P'^'"-
cipih.
Nonfcculi
tantui,lcdeccletia
rumiuifiiufti
fiie
rint (mcn aiumas
l'uasbcrabunt:no
filiosclfiliasquos
111 e<^<C.
gcnucrut.
5
OgenesQuarc
cumintiiufti
nuc
tantflicdotresno
minatur<Audiui
quorlam
a
quoda
Hcbrohunc
locii
cxpoete,
ideo hos
xiomiatos , quia
vnufuifque
eoru
tria
impora
vide-
rit,Iaemi,triftc,&
rurfinlztum.Vi-
dc Nc antc dilu-
uiun::6fidcramu-
dumnc;rum,
&
1178 CapXillL
iuftus,vid,t mundum
antediluniu,hocanteconriimma O
tioncm:vidit
mimduniin diluuso
,
in
corruptinnccSf
in
intcritu
pcccatorum
,
qux
in dic
funrcucntura iudicii :
rurfum
vidcbitmundum in
rcfurrcdionoomnium
pcc
catorum.EcDaniclantecaptiuitatempatnajlloruitno-
bilitatCj&dcinceps
illam,6^dixerogladio:tranfiperterrai&:-intcrfcceroho
minem & iumetum
deear&^tres
viri
ilti
fuerintin medio
cius,viuo
ego,
dicic dominus Deus :
non
liberabunt filios
afLxxMou..n..Jc.iu.
M,K>_pec
t.u.,prmmattAni,,,,c,u..i,..<c.uitipf,m
ri tnr.
nequehIias,ledipfiloJiliberabuntur.Siautem&pc"(tilen
tiam immifcro
fupci"
tcrram
illam,
&
effudero indi^^natio
ncm mcam
fuper
eam in
fanguinc,vt
aufcram cx ea homi
ncm &
iumcntum,&
Noe& Danid &lob fucrint^ in me
dioTiu.sviuo
cgo
dicit
dominusDcus,quia
iilium
&:filia
a
non
libcrabut,ied
ipiiiuftitiafualiberabut
animasfuas.
4
a1Q.i..um
abiiis
lingulisuoi, p.jiljt libera.-eijntuui -iiutum
oiatio,
quid li (iinul oiiinin iii')Taam.
in
Babylonetrasla-
tus,Eunuchus effe-
dusefi:vidit, &rc-
.
. ,
^.
iicrfioncminleru
tm:fcft.o.
faleSicIobtria te-
porahabuit
fuitn.
locuples
. Dcinde
diabolnsacccpitpo
tcftatem aducrfus
eum.
vidctcmpora
commutata. Diucs
^
; ^^^
.
inliberispater,rcpc
teorb.efficitur.Di-
uesin ccnfudomi-
_^
,^.
1-
.
t
S"iaii lnuIoiiinir.iii.t,aam. IICS Ul tCUm UUUU
-
C^oniah.q:cdicitdominusOcus:Qu6decfiquatuoriu
l
"us,ad vltimamde
1Hull.um.qi.otrund<fntur. b^InobCd.onc cfA
quibustiio.ent-s in de
duCitUt
CgcftatCm
,
^.V,^^ ., /r^""'''r'j""'. rb _''^Q--;7P"^f'^q-tut.
eccc duo
tempora
ditiamcapcflima,gladium6^fjme&bc(liasmalas&pe-
... .
-Vuluji ui,
..
ino r m.
IHu
pLigis
limul
ItilentiamimmifcroinIcrufalem,vtinteificiamdecaho
TWclc.mrtl3.
^!.ii>tiuiMtem.
minem &
pccus,tamen
relincjuetur
in ca faluatio cduccn
8
1 tnim. rn, BjbvUintui I
.^^..
_
' "
I 1. UJ..V.,1,1.1,1 I
ciJdcipoflNoein
""^^^^os^nli^^- Ecccipfi egredicnturad
vosctvidebitis
totiu orbisnaufra
^^^ eorum
ctadinuentioncs
corum,
ct
confolabimini fu-
gio
lliimcum fi-
^ permaloquodinduxiinlcrufa!cinomnibus,qucirapor
liisiu; animah-
roi,; ^,-,. ^ .^ ri i ..^. .
*
taui
lupci
cam : ct confolabuntur uos cum vidcritis viam
corum,ct
adinuentionescorum,etcognorcctis
quod
no
frufira
fccerim omnia
qu^fcci
in
ea,aitdominus Deus.
9
10
Poft
hxcapparetci
dominus,&loqui-
turcidcnube.
b t
C'iT>lolabHmur
vos.,&c.&-
adinuen.fo
rtm. Gum vidcrins
fcilic.meeosabhis
busi.arcafcruatu.
Condcraquomo-
do
pft
diluuium
egrcds
fit &
plan-
tauctvinea,quod
ammdofccundi rurfus orbis
creator
exinens. Talis cft
iuHus,
12
13
-difcatis merito (ub
uerfam efll* lerufa-
lem,
templum
in-
ccnfum ,
populum
captiuum.
Haec de
topwa.
Icrufalem dicutur
NICOLAVSDELYRA.
1 Idixero
gladio.Hoc eji
bellatonbus
ftenttbusgUdio
Ce-
ttrafttnl.ionjt qwitet ponitur
quarta plaga,iiim diciiur.
2 iautem &
penilentiam
ivamikto.idejl^emraLemor-
talttam ex
corruptione
aeris.
3
Jeffudero
indignationem,&c.;.#c7w
vindiBe mee.
4
iizngmnct.dejirutHtone
vit^generaliter,eo quod vita cnn
miSangvtn,,jecudumquod
dicitur
le^.iy.c.Anima omnis
carn in
i^nomncc{\.Cceterapatent
exdiHis.
5 Cioniam hxc
dicit.W;c
conjequentcr pomtur modus puni-
tioniscrufjUm. .
"^
6
(uod 5c
fiquatuor iuditia mca
pefilima. id<f}, -fMus
yinit.tmepraatdos.
"
iJ

ffV*f'*"''>obfidioneperChald^os,vtdiaumeitrupras.cap.

amen
tchnquctur.J.aliquorum.-qHorumfitii ^fil,^ reldi
b^ut TS'""
^""'''
babitabunt,fuutfaa,mfiutfub
Zoroba
'>'^<i''&\eemia,-ptpr^d,iiumeJt.Etnonfithtc mentio detti.
bus
cuiEzcchiele
apud
Chaldxos
prophctante inftabatcaptiuitas.
<^
CAP.
bus
prA
dtclis
patribus Voe,Daniel,&
lob: ad
deftgnandum 5
etia
Jine
meritis
patrum
Deus Im
faciret,vt
dicit
B^.Sa.eb 5, elegit
ci-
uitaiem illam
adfuum
cuhum.-vnde licet bis
fueritfunditus euerjn,
tamen fuit bis
xdificata,& adhuc
fiat.
9 Eccc
ipfi cgrc.idefl,!Ui
qui
referuabuntur
viui
deflruHi
leru
faltm per Chald^s,venientad
vos
tranfmigratos,quiadu^ifuerut
in
Babylonem,vt
habetUr.^.n^g.
vlt.
10 Et vidcbitis viam
comm-idefi^peccata per ecBum po^nji
a Drn
impolitx.
1 1 Et
con.fu./.j7/rf malum erit vobis
occafio
confolationis
con-
tra hoi
qiioddolebaiisvostiadidiffe
Chaldtiis de
confilio leremiiC,
quia pcr
hoc vtdehiris vos
euaftffc
maius malum
ftnecoparatione,
1 2 Et confoIab.'^if< ffj-
vosfuifje
beatos
refpcclu
eorurn.
1
3
Et
COgnol'cctis,&C.
Votio enim amara non dicitur
effefru-
flra,ft
ftquiturfunitas
: Similiter nec ilta dura
pcena
d Deo
infticl^
fupra Iunifalem,(juia
hcc
fuit
ad declarattonem diuime
iufiiiite, g?*
adcorii
eciionempopuli:&
quta
hoc viderunt
prius ttanfmigrati,&
ideofueruntconfotati.
*CAP.
A D D I T I O.
J^^ap.
i^.vbt dicitur in
gnilla: Noc, Daniel,& lob.
Uh>!i!Sl
""''"'
F"^''^'
norrnnantur,quta
lica
Jutftent
tan-
Ta(\'eJf
""'^"
""'''"
^'o,vtintuitueorum
Deusreflau
fccentJJ''^'"^!"''^''
"''"'''"
d^iir^xerat
, tamen
nonjuf.
deZ' T"',
'"^'''''''''''"' ''""'"'' 'P'"""'^
P^M
&.iduSfn' T''-'
Rccordatuseftdominus Nec
Tq
'
"'i?^'''"'/"^"
terram,& imminut^E funt
f>mHmh7.K'
?orf
//"
tpftus
npe
Deus
rejluurautt huc
^""
bb,tabtlem,ltcet
T^oe
lufimafuJficicHs
nonfuit
adarno-
mndam
uendamfententia
diluuij.De
Daniele vero
fimiliter patet
Dan.x.c.
vbi
angelus
ad eum
ruifius pro restaurutione
templi
&duitaits /*-
rufatt/ii deprecantern
aii : Noli mctucre Danicl ,
lu
ia cx dic
primoquopofiiifticortuumadinteUigcndum,vttcaf-
fligcresinconfpccn;uDeitui.exauditafuntverbatua,&c.
tx
quo patet,qi-edo>attonihus
ipjtus
Danielis Ueus
rejiaurautt
te-
ptum
&ciuitatem
,
cim hoc tamen
manifeflum eft ,
qu6d tcmpore
Danietis
fm delirucia ciuitas &
templum.
De lob verii
patet
lob
vttim. vbi
habetur,
quodper
orationem
ipfius lobfuit
domus
fua
re
flaurata,tton
tamen
diuinafementia piifltna
de
dtflruciione
domus
fu{
&
mor(efiliorum,fuitjublata,&t.
1179
Gloford&NicolaideLyra
n^
)
it.s*
^
C A P. XV.
V
j
^
yi^ fet de li
'noyerc.
yinea domini Sahaoth domus ifrael
y)
//,(10
0113111 Ifaia
: VUnta'M
vintam forrcfc.idcfl.piil-
chram ,
& clcdam. Hac vinca dura frutlificat . niliil m
omnibuslignis prc
lioliuscll: alioqui
cumradjcc,&pro-
pai;mibus
igni
tradi
tur. Aliaautcmli-
gna
ctiaiuccifa ali-
qujhaoct
vtilitatc.
Hicronyjnus.
Si-
milcin
Euangclio
:
St
l-il
tutJtnafm fiit-
Uixx-n y/r,c5-c-&oculusqui
totum
corpus
illu-
nunat ,fifucrit
cx-
czcatU5,audic
ado-
niino : >< lumcn
quod
tnii. e-t tcnehr^
funt;ip
ft
leHebti
qi>a!x
ttkt f"
Cdparatione
enim
B
pr.i;uancatoris
,
&
ciusqai priuscon-
UtK.6x
fcflum
ncgat
Dcu :
liuorcfl
p^nacorfi,
qui nunquam
Dcii
cognoucrut Ligna
autem
fyluarum
fc
cudum varietateni
credcntiumin do-
mo Dci habent ali-
quam
vtilitatcm.in
quanofolum
funt
afaaurea.&argcn
tca,fed
(Sc
lignca,
&
fictilia.
Hicronymus.Pof-
fumus
pcr
vincam
& Icrufalcm
accipe
rc
C A P.
rc crcdcntium multitudincm,
qua:
fiprifllnarelis
cultiiramamifcrit.nccfrugcs
virtutum
fcccnt.ncc
(quod
la:tificat cor
hominisjattulcrit,a:tctnis
ia;b;
detur,(5c
in nihilu
rcputabitur
: i,trms tnm
ifniin,.^
taiem
dumr.i
fni
XV.
T faclus eft fermo dni ad mc dicens :
s^ Vari' limilitrdinibu^ cufrfio \rb;$
pnliguratur.
Fili h5is
,
quid
ficc de
ligno
vitis cx
oibus
lignis !nemoium,qu?
funt in-
ter
ligna lyluarum
?
Nun<^uid
tollet'"
Vite.
in
euangcliod
tgofumvitisft
pa:er
tficusagru
O nnis
palihtsjj,
nttinme,
c
frudum,ti,L.
ajfcrtfruBur,,
cum
, t>t
ftf
ajfirat. Si:,
vitiscfl,&nc
mitcs.&patci
' *t
de ea
lignu^vt
fiat
opus:
aut fabrica-

bit'deeapaxiIlus,vtdcpcndeatinco
r~- .,.
quodcumq;
vas? Ecce
igni
datum eft ^in efcam:
vtiamque
^ S-i^brS
^
.'Cuminjllcoliexcidunturvt.ainquepartemeorum
.
_ ^^^. pyj.^];,,,,,
parteeiuscdnfumpfitignisj&medictas
eiusrcdadlaefti
^
fauiIIa.NunquidvtiIeeritadopus
jEtiamcumeflTccinte-
^
grunonerat aptumadopus,quant6magiscum
ignisil-
<
Alia-lconfmiifcrit.
lud deuoraucrit
&
combuflerit,nihII
cx eo fiet
opcris.Pro-
7
ptcreakTC
dicit dominus
Deus.Quomodo
lignu
vitis in-
tcr
ligna fyluarum,quod
dcdi
igni
ad deuorandu,fic
tra-
a^Lxx Ob .rmabo.
dam habitatorcs lerui^alem,^:
ponam
faciem meain eos.
arlncenfzvib:s. Hoftilisgladius.
bTQui
euaferunt.
cTQui
cujfYiiisipondcreraircratum. mcS ClUi r
Deignc cgredientur.&ignisconfumetcos.
Etfcietisquia
ftuaum ton
:i
egodominus,cumpofuerofacicmmeaincos,&<.dcdero
""^- '-'- *
atlnaictnam.fcilicfifoliiudcnem. ...
hf Aliud eft cnim coniemnete
qnod ignores.jliud negligere quod
colueris.
terram
inuiam &c
dcfolatamjco
quod prcuaricatorcs
exti
terintjdicit
dominusDcus.
pcr
excolini'
culturano
gatiocft. \,
vdimis htn
tis
, fed
nn
Dti. O
tesfru i
j.
murapatrc,\
afFcramus ot
tur:quia
ad
& fruftun,
dinis
pcru
adiutorio 1
'
patrc,ledqu.
de eofiat i>
nodicit.Fo
feparatioa.
Chrifli
perpci
intecitus.
4Qi
Diuifio.
NICOLAVS
DE LYRA.
C A P. XV.
. 1T7T faauseft,&c..?MpmJ defcriptaeflipftus
Itrufalem ^
Ji
piipuli
vajiatto , 'pic
conjequcnter ponitur
did-t vaHationis
rattc,
<ji44i
eji multiplicatio
fiagitiorum
in
lerufdem
&Iuda:Et
hot
uelcribiturfub
dectm
metaphoris,
Et
fecundum
hoc diuiditur
in
nouempartesyijuiapars
vltima contintt diias
metaphoras
,
(jtu
fw.emni
Iticramprojequtndo.
Trima autem
cfi
de
Itgno
vitis. Cir
ca
cfuod
uotandum,quod multtplicatto peccatorum
dminuit libtrta
lem libtri
arbiirij
ad bonum: &
quando
talts
mtdtipUcatio
mulili
inuulejcit,videtur
homo tolaliier tnhabilis ad
bonumjtctimlum i]i
dicttHTVroutr.iS.a.
Impiuscum
in
profundum peccato-
rum
vcncrit,contcmnit:
dhocjignaturfuifji inpopulo ind^
fcr metaphoram ligni practjt
de
vitt,
qnod
non esi ad
aliquod opus
Vttle,fed
tantum
ad
incendium,& (tcundum
hoc
pattt
litera huius
(ap.paucis txctptis qu* difcurrtntur.
Diuiditur tamen hoc
cap.
?
duaspartts,quia primo
parabolaprflibatur,ftcundd adpropofttu
appltcatur^bi: Proptcrca.
Circa
primum
occurrit
expontndum.
% Aut fabricabitur.frfo?,
cauiiia
adjufptndtndwn
vas etiam
modiLiporderis.q.d.non.
3 Vtramquc partcm.
idej}, (latim
cum
ponitur
in
igne
totum
comburtiiir.
4
Etmcdktzscms.
idt[i,magnapars.
5
Rcdafta cft.
quianon
rtmanent ttiam carbones
, nift pauci,
tS' modici.
6 Nun-
6 Nu
nquid vti.fcilicet pofl
comhunionem.q.d.non^qm
%
anle non
eiai.Sicexponunt aliqui.
In Hcb.habetur
fic
D-.m >
mitatts eius comedit
ignis,& fic pattt
illud
quod
dicitur in t i-
tione
no^ra.Vtramquepartcm./7e>- vtramqtieparttmin ^-
tur
du^
extremiiatcs:
quod Jic appUcant
ad
propofitum
e.xr
'
;
Latiniydicentes
quod per
rnediu
tntdligitur populus
mdic i
tior
qui
cum lechonia translatus
fuit
in
Babylonem,vt
hu:-
reni.ii^.Ttr
txtrtma vcro
refiduim popuit quod
rmaiifi:

dechia
regcquia
ijii
&
iUifuerunt
in
ajfli^ione quaper
cc
tictn inti
lltgitur , jicut quodtibet panate ftue ajflidiuuurr:
ignis dejignatur. l{a.
Sa.aiittr
applicat,
dicens
quodperdr...
;:
ma
inielliguntur
illi
quiprimbfutrtmt
translati in
Bibyk;
"
:
Joachimfttio
lofif.Jccundum quod
habetur Dan.i.&
iUi'j-.
ftarunt
translatt turn Itchonia eius
filio,quiaproprii-dicun
:
-,
migratio
. Termedium vero
ligni quod fortius
comburiu,
nn
extremitates
,ed ^eji
in mtdio
ignis ,
intetligitur populns
j-^n
Jub Sedccl}ta,quiajutt grauius afjiiHus
pr^diiiis, Jcittcetf
.f
>
Jie,gladio,iir captiuitate,vt patet perfupradi8i:t:
&
bfi ip
- '
rationabilior videtur
quamprima.
7
Vioptcr.confequenter pbtiitur applicatio parabol^if
'?'
jttum.Et
ex
diBispatet Jententta
vjque
ibi.
8 De
igne cgrcdicn.f./i fa/c><wt
viiam
panam
,iu
'!'''
aliam.hoc dicitur
fropter
loannam
Jilitm
Cartf , (^
alios
/''->
dejirucitonem
ciuttatisfugeruntin.Aegyptumcontracdji
"<'
remip&
Im
timoregladij regis Bj(Syluiits,vt
habttur ler J
w
gladtoregis Babylonis cdjumptifuerunt
in
^4tgypto.C(ie
Jit''
I
Etfailus
eft. Pcr vite.Chriflus
fignificatur:
&
per hgnu
t
viiispopulusChriftianus, ficutipfcdixitloan.ij.a.
go
fum
vtf.t
ve.trc.
Quandiu vcrolignum
vitis adhsrct viti
frudum
facit,quando vcropraccifum
eft non facit ft u-
tum,fcd
arefcit. SicChriftianusadhcerensChri
^^
formatacharitatefrudtificatperopera
meritoria
J^

pra:fcinditurperpeccatummortaleinfruduoftis
dj:-
tur,&ad
ignem geiienna;
refcruatur.ideo dicitS.
^'''^'^
loan. 1
5
.a. St
quii
m me nun
manJciit,mii.fo.&c.
i
MC A-
i8'
Ezcchidis
Cap.XVL
1182
C A P. XVI
adJeiialcmicnno
dirii^ur
, vlquc
il-
Uc/.Hui p!a'
iitis te
roiib&'.diximpro
pcrariirei
g^pccca
uit,
rccflchabem'
omnm
prophcna
per frres ponerc
,
&{inuiiscxplana-
tioncdcbitas
coa-
ptare
b tihomivis. Hic-
ronvlns.Miiltum
prodil pcccatorib.
lcirC;luid
fcccrint.
:
^
-fcnifes :
i4o-
.uHitatem tnea
e^ocoioico,&c. Qua
r
X# sularum
prophcr.arum arcumrcnptio,
to
rantimpictarcm,coru
r^critoVna^oncmcSi" axjre
%jm |^"P'|;^^^.Pn"^^"^luidnob,svidctur.l-
e charZr.
Hicronymus.
QuiafrAe"ypTo?Ssca
g:^
hcoiubnacntcs.
Htcautcmqutalongus
popmus,&ibimultotcmporefuit.
eha^m cnirS
pte?
Gcnctxc
Chanaam
princcps
Acgyptiorum fuir,
Vel iuxta (cclerum
quoquc
fimilitudi-
ncm radiccm leru-
f alem tcrr
Aegyp-
tiefledicimus.
f Vatenuus.
Hicro.t HaWtatlo-
Scdhocad Icrufalencstu*.
dicitur
, quaccftdc
^
Cfaananxa.
progenieAbraham
Ifaac &
Iacob,&
pa
tremhabet Deum:
quiddcnobisfict
g
dcGentiliumfordi
cr
h
-
i
C A P.
XVI.
j
T
faauseftfermo
domini ad
mc,di-
cens :
Fili hominis
,
notas
faclcrufa-
TQuas diflimular.
leabominationes
fuas.Etdices ;Hcc
aTB='i'>i "li.s vcl
vccatini
dicirdominusDeuskTufalem:1Ra-
j
dix tua &
gcneratio
tua de tcrra^
Cha
1'<
'''nui'ofcrmonecr'ebr,itusfl<lcil.l.
quax
naan :
pater
tuus
Amorrh^us,8c^ma-
aTIdeft,qui iiifanit.vel alios adinlanijin miitit. b IDetalibus
parentibus
IGcnitalia freminarimi in vmbilico.ficut feminarium virorum in lumbis eorum vnde- Virtus
lus
mlumbt?ems, & tottiiudo illiusin vmbilicoventr-s illius
.* ... iMiiiij'- ciiia, tx iiytiiiuuii ifiiusfn vinnutco vcntr's 1II1U&: vi^ vJClllliiUlll JCrUl
ter tua Cethara. Et
quando
nata cs in die ortus
tul, 7
^"*
vocati.omncm
'
macula in lauacro
tilorWsacdpiturIcrufalemvclqu^Babylonio,&
Si
indumentum Chrifti
polluimus,&in?oS^ .
Ron-no.sncucccnfacfl,vdcdcft,spr.mit,uornm,vel
flemnuptialemnonhabcmus? i^V^?
LS?,^ K
ea
qu.-cinterprctatur
vifio
pacis,vel
animac finoulo
KuiJidcccrnuntDeum.IlIudautemquodplerlque
:a;ili lerulalem
nterpreratur,ccclefia
non
recip:ne
oniniquoe
in
pr.^fenti
prophetia
dicuntur , adccleOiu
fortiidinum
ruinasatquecruciatus,& refiitutionemin
pnftiumftatumfufciperecompcUamur.
-
c
n<isfac.Sub
perfona meretricis
primum copulate
co
fortj. viri
lcru(alcm,& ortus,& cducatio,& pubertas,&
rnm/iM.r . rH
""^'
rep."'^'"'":^^"'
'"s reuocatio
fcet
rex decorem tuum.
Etpromittiturei,qu6d
fiad verum
COntiltur. VtC cmentia viri jfnii ifi/JiV.i.rvi ,<r .rJnl_ n.,.^., 1: 1. "V- r- -^ ^.
mambi4s
proijciemur
iri tembras exteriores
,
ibi
eritfletus&iiri'
dor
dentium.
g
Matertua
Cf^j.Hieron.Qua^.finfanit, vel alios in amc
tiam
mittit.Omnisenim
qui facitpcccatum,
dcdiabolo
natus
cft:vnde & in toto orbc huius
patris antiqui
famo
fum cft
vocabulum,&
multos vertcnsin amcntiam. Vn
de ad
lerulalcm dicitur :
.Audifilia,& vid,& incUnaaurem
t"a:C^
obUuifiere
populum tuum,&
domum
patris
tui.&
concupi.^il^^

contiitur,vtclcmentiaviriatqueiudicium,&
adultc-
rK atue
merctricis lcclera
cognofcantur.
d
^^f'a.H!cr.Magnafidcs,grandisaudacia propheta
rum
Magniis
eft Danicl
qui
ad
presbyterum iungetcm
adul;noliomicidiumaufuseftdicere:fe7eC/;a.wflmr
-ffc:cumadhucpuer.EtIfai3squiclamat
ad
princi-
pci(5populuin Iuda:orum.^rrf/?e verhum domim
pnmipes
JodonwB
js^Magnusquoque
Ezechiel
,quitotam
vr-

oemgnob.iiratis
arguens.ait: -^arf/x <a,Jrc.
*_reod.
Valde
gloriabantur ludxi
propter cognatio-
'
?* '^^i^u
''^^^ ^"^^ *^" '" ^^"'*
Euangclijs diccbant,
J"nt
Abrahain
fumus,& ncminifcruiuimus
vnqua.
nac.-rogantia
B.quoque
loancoprimit
cu
dixitfienimi
na
NICOLAVS
C A P.
DE
LYRA.
XVL
patrem
redirc
voluerit,
ficut nata fuitrcftituetur.
h
Etejuarjdo.
Signatquodnon ftatimlegcm accepit,nec
abfcifa
fucrint
exordia
pudendsenatiuitatis,quiaprius
Gcntiliter vixit.
i mdie
or/w.Hieron.Naturalc cft ortis infantibus
primo
vmbilicuni
prxcidi,dcindcad
dilucndum
fanguinem
acjua lauari,tcrti6 humore
paruulorum
falc
ficcari,quar
to tcncra
corpora
pannisftringinedefluant
vel
depra-
ucntunvnde Barbarorum
corpora
Romanis funtredio
ra.vfquead
fecundum
enim,
& tertium annum
femper
pannis inuoIuuntur,fed
nihil horum lerufalcm habuit.
*
Theodoret.
Hoccft.adhuc
Acgyptiacum haurisalme
p
tum,&
gcnerationcm
ipfius,
exitum ex
Acgypto
vocat.
^fwy;Radix tua.
quta^braham
tn terra Chanaa
traujiuit
delo
-Tl^i-f^A,,, rtj?~"^" "/". ., .. coadlocumperdiuerfasmanftonestftcutaduena&peregrinusyvt "
bjt
C"'
c. lUc
ifi pars fuunda
in
quaflagitta popu- patet
in
Cen,in
pluribus locis.ideoJubditur.
='
wtSltnl1Z\^!!!fZ['!^.T^%^'''''. "^f''" '^'^''P'"*P''
5
J^atcr
tuus.y:
jlbraham
qui
dicitur ^morrhaus non
vatione,
unn,,an^.i....^..M...... , ^
(edcohabitatione:eo^.4morrhiushabitabatinterrailla,&inie-
pore
dorninabatur,
6
Etmitcr.i.Sara,eo quod feputtafuit
interra
filimm Hethf
qui
eratit de Cethdis:&
quod
diBum de ^brabam
patre
ludaiorH,
potefl
dici de
Ifaac Clatob
qui fimiliter
dicuntur
patres
eorum,&
de
vxoribusfuis.f.Iiebecca
&
Lia,quf etiamfepult^fuerunt injpc
lunca
duplici
cum Sara. Sed adhuc
hfc expofitio
non
confonat
ei
f
infrd
dicitur eo.ca.Sicut mater ita
&filia,quod fecundum
oes He-
bros & Latinos
intelligitur
de imitationein idololatria. Sara vc-
rb
nonfuic idololatra,fedfjdelis:&
ideo
dicendum,^
hic
per patre,
&matiem
intelligitur populus quiante filiof
Ifrael
habitauitin
terra
Chantan,
cui
fuccefiit
in
hgreditate ,fict
proles parenttbus.
Modus tamen
fuccedendi fuit violentus. Imitatus
etiamfuitlfrael
populurn
Chanaain
idolelatria,vtpatet.^.I{eg.
In illo
verbpopulo
altqui
erant
.Aniorrhii,& quantum
ad hoc dicitur.Vitcr tUUS.Ef
aliqui Cethei,&fic
dicitur :
Matcr tua. Et dicitttr
pater
ratione
mjf'ulorum,&
mater ratione
faminarum.
7
Et
quan.rpr
natiuitatis
huiuspopulifuitin
exitu de
.Aegypto,
quiaumcptoprii incepit effe populus.
.Ante.v.ingreffum .Aegypti
w*,ai vtro
magno mijericorditer educatx:& tandem
ornat,&
hbimrmoniaUier
dtfponfat<e ,
qu
tamen omnino
ingrata expo-
mtfemm
adulteralioni
inuerecund^.EtfecundH
hocpr^fens
ca.in
ttesprtes diuiditur. Quia
primo ponitur paupertas najcentis, fecu
''>t>"^^iducantis&defpofantis,ibi.TrznCicns^mctn.tertio:
mtaxdulteratis,ibt:Et habcns fiduciam.C,,
caprtraii
dicttur,
'
tas
fag.irfefi,
populo regm
luda.
^ora\mt\onc%i\xzs.fubfequenti
metaphora.
4 dix tua.De terra
Chanaam:QHod
exponunt aliqui
dicetes
VjnChananMdiciturterra
.Aegypti, quia Melrainaquo
deno-
minau
.Aegyptusfunjilius Cha,
H habetur Cen. i o.c. &in Heb,
.^fpaj
Mifr4in
ncminatur,vbiq;
in
vet.tefi. diiitur
aHtgenera-
POitlijuda
de
^egypto,e6 ^ pauci qui
cum lacoh in
.Aegyptu
>crHt,iUic in
magna
multitudine
creueruntj
vt habetur Exo.
''^^mcexpofttiont
non
vtdeiurbenb
confonare quod fubdiiur:
etuus.
qMaftcundupr.uedentemexpofttionem
dcberet dtci
acciZ"''^ "i'"
'^"^"''^'"^^
exponit,
videlicet
^hic
ad iitcra
iu. ^!^^"^'
^"""^a in
qua percgrinatits fuit ^braha
patcr
hu-
!!!!
Wje^He/>./;c
/>a/>efy.
Maiifiones tUS. vbi nos ha-
M
''
hnr!
'^*^-
'''''' *") notas
fac
lerufalem
abomin. In
^
naniT'[
"''^'"^^""^^"^'"^phora
mulicris in
'
leriSr?/
"'^^
'"^^'"'^ ''^'^ ' ^ ^ V'fo
POfente mi-
'
ta-c t?n? ''^?P'^
^ ^'^'"'^ ""t"ta: &
prctiose
orna-
n.unttonl^L^^?
'" ^^'^
=^""^Pt^> q"^
tamen om-
aduer ?m
^''"^
P*'''
'"gfatitudinem
expofuit
fe
pcr
*"iieriumcumquocunque.
trix ,ufi'"r
''""
P"'' 'P^'''' ^Snificatur
pcrfona pecca
"-n's
fpintualibusnutntur,3c
Dci
perfonfpcr
fidi
cfticitunquxtamcniftorumingratareuertituradpccca
ta,igitur
prim6poniturorigovilisipfius &pauperrima:
cum dicitur.
5
Vater tuus
^morrh^m.Pecczto
naquc
nafcitur
qui pec-
catum mortalcfacit: & in
hacgcneratione diaboluspa-
tcr eft
qui
dicitur Amorrha:us.i.
amareloqucns peccati
mortalis amaritudincm induccdo. vnde
talitcrindudis
dicitur Ioan.8.f. yos
cxpatre
diabolo
fflis. Marcrautcm cft
concupifcentia.quam
diabolus
mouctadconceptum,&
partum peccati,& fubditurvilitasortuscumdicitur.
t
in die ortus tMj.i.efFedus
malediccdi/cd
magis
dilatatus.
t
Efi
iiB?
Glof.ord.&NicolaideLyra
it
4
^f2
tinfamu
a,mamm,ila,ciusl,j!atvtatencrot.,m^
?p't;?nr/.uSx;caoral..fux''mtc^^^
pfci/Mi.LxxNoalli
sraiicriint
numillas
tuasHabct
lcriptu
fHicro.Vmbilicm qui.
f.fatui alltet in yenttf.ficut
arbotti 8e
viiiulta per
iidice
huiiiorctejfJ-nuti.urfrocculro. ^ r
ra faaahanc
couic
^^^ eftprarciliisumbilicustuus,
ct in
aqua
no es lota in la
^
.1E,inr.luat.ip.ni.
int.n..x;nuolutu.eft. &omB.sui
,.,...>ur
pro.caione
De,.n^^
flringantur.
Scd Icrufalem dc
malisparcntib. nata n il n
fapons.nihil diligcntix corcquura
cft
llcnatis auten
,
Chriftodf,'oJ'^'j/ii/f''"'c
Er
Apollohis:
v/r,'fr/ii v
'
^raciafa''-
cufidiiut. vndc Sc
vi\\go, rapicntcsfalll.iti!!.
infuKi diir,omne
quoquc
facrificium conditur laic.'
,;
iiocfalepditusi;
rit,
vltranondr.nr,
Tutnicium&iorr'
p.mtdcauhtsrt:-
fcfaldicit,c:
rcnaSc infcr:
llldUlCI
.
P
. , Tr,.H....-.wr
-
^i^to. bcOco Scnlo.
i
.^-" ^ ...n.i
Siaus.&mamillas
c
lutcm,nccralefalua,nccinuolutapannis.Nonpepcrcicru
"
^.^'^^;X';V
ponat prolocorum
d
,lx.tus
cs.itc...
^.q.u=.uor.
>
(htHo&inX
""^....r.n.i^ <;irc-r.
pciteocuIusmeu.s,vtfaccrcttibivnudehismjlcrtustu!,
i/*/^.'.e/
/fl.
,
*
.fPto.niquit..c lu.. TO.e.....s.ne i>ro
.niouitate ab
jci.mur fupet
fi.tct,vbi Uti &
rpaciof.
" ^
viaelt.qi.xuurr
a< tuortcni.
fed
proieda
es
fuper
ficie
teirx in abicAione anima:
tu?,
4
A. . u,.Vl n.illi,. ouandonakiturquidqua.niftualccoinm.tterepoteft.niu
?
coni^rucntia.
Saccr-
dosdccuius
orcdo
ftrinam&lcgcmrc
quirunt,accipitpc-
,
^iifculum.Ioanncs
Xoan.ij.e
lob.if.b
ft?ram
*^'^
^"P''^
P*^^"^
'^'"'"
hb!;rMora.
ni
fapicntiam
hau-
CJp.II
./Ni,t.n<luo.-autc.n , quod nullus quando
nalcitur
quidqua.i.
aftuale co.nm,ttere
poteft.n.u
'^""""nichtiteripo.e.quandofipi^nsgenerat.o.hdccredcnt.,
nunntur.
lauacnt. iciuf
> . I
yTainen.
bTReaiii
l.ii]ortaliura
cr.fti.num.
Pral.fo.a
Ioaa.9.a
llunisrccumbit.
4e Grcgorius.
Quia
B
fcminarium
luxu-
ric focminis
in vm-
bilicocft.propheta
tcftatur,quifubfpc
cicfcminxproftitu
t^
ludjcae
pctulantii
incrcpans,
ait,
inrfJe
orvis lui, &(' In die
quippcortusvmbi
f
Iicumpr3eciderc,crt
g
conucrlaiionistcm
porc
carnis luxuria
^Trainen.
Diiveaiii
i
iijoriaiiuro
crim.num.
indiequanatae.<;.Tranfiensautperte,vidi
teconculcari
l
C ^Voc.ui.r.iribuens ptrnitentian.:
rr r
infan^'iinctuo.
Etdixitibi,tcumeflcsinranguinetuo:
^^
tconucrf.^
fqu,v..ui.
.
,Omn,umre.u.n ab,,d,n.,.
^^
Viue.Dixi
inqultibi
infangLimetuo:Viuc.t
Multiplica- ^^
,,.iM,<;h.r-l.:-tio...Ucobderuo;Ecceoo.,rtl,|,.,c.llcutodoragriplen..
l?hiQuoddcc
ta
quafigcrmcnagri
dedi te,&
multiplicatacs, SCgradis
^^ cumdixit.m
^
Vt,.,tt-.s
dicete: i....oduxita.ercx
.ncubiculum fua.n
cfOrn.tura. I %
nC tUO
Vitamu
huniinibtii tm,.'
tatis.
e ^(Vif(
> Thco
fpicatuscnim
lolatricf
quinatai,
.
ciorum fan:
lo
amplcxantcni
ccllitibi vtfa,
rcsnoidolis.

bTTcinpu pubertatis.
cTOrn.tuin.
cffcda:&
inercffaes,&perueniftiadtmundu
muliebrem.
llonclic
o.lol?.c.-.tul=rum.
n att,r.t..s mdicstur.
fQuamu.s,nubili$
Vbcra
tua itumueiut,&
pilus
tu^
germinauit,et
eras nuda
a^Maj-na clemcntiapcccanieit>rurfus
inuilit.
6^t
confufioneplena.
Et
tranfiuiper
te,& vidi teid^ccce
iS nctuovitamu
i6 care
innocctcr,
17
cft,non
pritcr
18
fcdfccunduml
19
nondemoni^:
20 Dcofacrificn-
21 enimfacicnv
tcrra vircntb
b iMn<ifl/wo"ff.Hier.Crucntainfantiu
nafcetiu
corpo
raftatimlauant'.
Gcncratioquoque Ipualislauacromdi
eetfpirituali.NuUus.n.mundus
ncc infans vnius diei vn
de
Ecceenim ininiqmatibus conceptusfiirn,&
inpcccatis
conce-
pume
matcr mr.a. Sccunda
natiuitas foluit
primam
.vndc:
^{ifiquisrenat^tsfne-itexaqiia&SpintufJanHo.Crc.
c infahtem.
Sunt cnim lauacraGcntilium,haereticoru,
fcd non
lauant in falutem
. In cccicfia
quoquequinon
f- Dlcna fidc baptifmum accipiunt
,
aquam accipiunt,fcd
foiritum
nummtatis,
puaicuta:
,
manmctuamis ,
paricnui.i
j
d"iy.A'fp/'W-Solentinfantiumtencracorporadura
fuper facicmterr?:&puIchritudoeiusconfufioneU
adhuc
vtcri calorcm rctinent,fale contingi,
vi ficcent & ditatc
turpatur.
ftrin- ^
''
minabis .
f
Fbtra tua
/fMMJKmnfje&T.-jfldcm.Omniapcrtram
io
nemdpu.eris,Moralitcr
narrat, hisampliorcmofle
ij
affedionem,
& vbera
vocat,rationalis
anima:
partis
di
tium,corcnim
vbera
cooperiunt:capillus
vero, on .'n
illumquiab xtatismaturitateproficifcitur.
g
Et eras
(/ij^^c.Hicronym.Non protcda
fcilicet d
auxilio.Si
quis
Chrifti non habet indumentum, ni 15
eftquinon
eftindutus vifccra mifericordis,boQit ^,
humilitatis,
pudicitia:
,
manfuctudinis ,
paticntia;,!
x

riirif r faricm terre-ff nnlrhrifiiHn piiirnnf'iifif>np^ a
NICOLAVS
DE LYRA.
fuerunt
rti
pauci,^
nonpoterant
conuenienter
dici
populusi&pdfi
in treffum futruht
m dura
feruitute
detenti, quod
fmiliter efl
cbira
ratiomm
populiab
alio Sftinai,eo 3, feruus
(fi
res
domimfm.
In
exitu
vcro de
.Aegypto
fuit
datus libertati: Daia efl
etiam lex
fpe-
cialis
in mme
Sinai,tanquam popido
ab
ali^s
diflmHo.
l
NoncftprxcKus.
Loquitur
dciUagentepermodumfamtni
dt Houo
nai{:cuius prifno pr^fcinditar
vmbilicus
:
pir quem
fatus
atirahit
almentum
d matre
quamdiu
ffiin vtcroeius, &poii
la-
uatur
a
fanguine
, &falitur
ai
defiaationem
CS obtiuationcm ab-
(ciftonis,
&
inuoluitur
pannis
:
quia pueri
de noiio nati aliter non
pofjent
nutriri.
Dicitur autcm
hic,<p
talia
nonfunt
fada populo
lu-
daico
predi^oyin
ortufuo. Etper negaiionem
prmfionis
vmbiUci
iHttlli"i'tu-
<p illepopulustunc
non
fuit
totaliter ab idololatna
fc-
paratus.
Uuod patet
ex
hoc^qubd
citb
pofi
hoc vitulum
cor.fiatde
adorauit.Vcr r.egationcm
auttm lotionis,defeHus ver^
conlntionis
de
p
tmtis-.Vcrncgationem
faHs,dcfeHus fapitntiafalutarii.
z Ncc inuoluta
pannis./i///c
virtutum.
3
Non
pepercit
fupcr.
Qiiia
Mgyptij
populim
illum valdk
dure traHuuerunt in
.At^ypto
, (^poft
exitum
perfequuti
funt
ad
tnortem.Exod.i^
4
Scd
proicda
cs. Quia
ex vna
parte
conctuft
erant
deferto,
ex
alteta mari,vt
i)abetur ibi.
5
In abicftioncanimae
tu?.Ex
hoc enim credebSt
Jlegyptij
tosfMilita
intcrficere, &
itafuiffet,nift
Deusfua
mifericordia
im-
pediuifjet.
6 Tranfiens autcm.Jiic
confcqnenter ponitur
mifericordia
Dei
edu-
educantis,ornantis,& defponfantis.
Vrimum
poniturcum
d. v.
Tranfiens autcm
per
te .
T^on quia
in Deo
fit
motus.fei
u
Jcriptura loquitur
de Deo ad modum hominis
tranfeuntispc
i,
6
puero
a matre dcrelido
compatientis.idebfubditur.
7
Vidite:
ocuiomifericordiic.
8 Conculcari i n
fanguine
tuo.
idefl,propt (fffionef

nis ttti modo
pr^diHo.
9
Et dixi ibi.c/iw
efies
in ta li
periculo.
10 Viue.Li/(J feruaui
vitamtaamfer^arerubrute
de.il ic.
1 1 Dixi
inqua
tibi.
f{epeiiiio efl eiufdeadtnaiofi
iz
Multiplicata,qua.germc. Wf//9//fi(/o/<^'
1
3
Et
grandis
effe.
Loquitur
cnim
depopulo Ifracl
admt
puellepcr
nutriiionem
adaugmentum
dednHc.
14
Et
ingrefla cs.f.ienpuspubertatis,&}aB^esnubitis
15 Etperucnifti admundum,/(/t^,a<//7np;^i'/o/<f'
l^
nubiles ornari.
1 6 Vbera tu.
Tempore
enim
pubertatis intumefcunt
vber &
filigtrminant.Et
ideb
fubditur.
17 Etpilustuusgerminauit.
1 8 Et eras.
Hicfecundo poniiur pietas
ornantis. &defponj p'
Cuius ornatus oiienditur.
primb necejfuas,cum
dicttur:Et er
D1
dz.virtutibus.Et
pcr cotifequens.
19
Confufione
plena. r>fi/<r
efl
cnim mulicribus mid^W'
qudm
viris .
\
20 Et
tnnfiui.condefcendendonuditatimc. . .
! -
2 1 Ecce
tempus
tu um
tempus.
Quia vjlendit
tibidil |*
fponji
ad
Iponjam
.
j
M
R,
.4 L 1 T E
II.
t t
Etin
aqua
r.o es /of.Scd
magis
maculata
per
adu
pcccati.
6
Tranftens
auten.Hkponitnt
Dci mifcricordia vocaniis
adgratiam.idco
fubditiir.
7
21
i^idi ft.oculo clemcntix.
.. . Et ecce
tempus
tuum.vbi
ponuntur
multagcncris
nj'-
menta,perqujE fignificantur
virtutcs& fpirituflan!
na,qux
cum
gratia infunduntur,poftqu?fubdaa
^
i.8y
Ezechielis.
nS6
Cap.XVI
Et in
Canticfs:
Ltuipe.
meos
quomodo htjuiJl. Movfi &
lefu D
Naiie
prxcipitur
vt foluant calciamcnta :
quia locnsjn
quo
flant
fanauscfttvtcum ioti fucrint
pedes,&
ipii
om
!,,u.i..v.w....
.~...^...,..^...v.....,^..- nifordepurgati:liyacmrhocalciati(quieftacreicoloris)Can.f.b
^rforumque dogmatum:quia
adcam
cupiuncdeclina gradiantur obuiam domino in aera & fcftinent ad coc
^''<^i-^
.quiaprotedione lcfliarpjrna
loCtic.i.i
^iwaKf/ww. Qnod
dclorufalcm
dicitur,ad noftram
^A
lifflsm rcfcramus,quxquandiu
in infantiaconftituta
t,
peccato
caret. Dum auicai a;tatis eius
tcmpus
aduer-
,multi(untamatorcsdJBmonum,
lisreticorum, per-
<f QaoRiodo
maiito
po:cr>s
faciari. b r
D^; fcilicet.
tmiinircpellutur,
-
.<^-'
-...v,....^.
.-..,.
u^,
^.^.c,c.
c f Mir<-rtus tu?.
i anvrtebvlV, e^rr
,non
fatcllites dia- a
tempus
tuum,
tcinpus
amarium. Et
expandi
amidu meu
i
HicronviJius De
;>i/^ miniftrr>c h fNudim. .-.j.,, , J _
'
'-
l,ii,(ed
miniflros b t.-u..
^ ^,^,.
ciuaivefl'e ootificic
Suatorisfufcipiat. luperte,&operuiignommiamtuam.tEtiLiraui tibi,&in- z
tLuiftSia Sa tc! -

t
i:.v;'."/''.LxX.
C

tVtmihipQtiusciuamritfjis
.ungaiisjimatonhuj,
b lM^ roiin ,..i, , ..._ j
t
Dci
.b Ipandialas,vnde.
d
greflusfum padum
tecii,aitdominusDeus.Erfc
IpanditaliSjuaS
, C^
t Ideo. b
^^ynd;
Iuiai.Si abluerit domimis fordes filiaruui
Sion,5c
fanguinem ie
^/-. ._,...
"^
^
B^ptifmatis.
d
f Sicliemoiroiffam Isuit.
ampfti
pttiuit
b
5 Meo
coiiiugir. copulata.
adta es mi
ierufalcm lauerit.
hi,et
laui te
aqua,
6<femundaui
fanguinem
tuum ex te. Et
a C Non ruHirit anua laiiare & iTiun.lar.. ranaiiin^fT^ t^ a r v ..^.::.. m. .. i- -
1
VJ^od mulieri non vito
a f Nonfufticita<]ulauare&
munJare
fanguinem.
b
5 Lxx.varijs
conucmo. c f Vnde.Calcati
pcdesinptrparationee.p.
. .
'^*-
t Demreiu.
3
xuntur,dcqua
in
^
&fi ciujftu
4 ucrbiis:Mulierduas
chlamvdes
facitp-
fcntislcilicctfcculi'^''""'^'-'
5
&futuri.Byflbac-
cinguntrencsquo-
ties
pinguia
libidi-
<^ nis
inccntiua extc-
nuandafunt,
vnde
uq
m humeris
/if. Et : Qjioties
votui c
7iZ^'&c f
""^^ ^^ ^^ ^^^^^"^
tedifco^Jorib.
6^ calceaui te
Iiyacin-
Unymus. geni'- g
* ^
fc1ncIt7no^3te^^^^^^^^^^
t.':mfcilicet,inho
h tho: Etcinxi rc
byffo,
&finduitet
fubtilibus,
& ornaui te
0la
enim nOflra i a
lGcnetalc,ru:ii5iiuafiffeciesfupponit. bTBonaopera.
*n)iorihonorecir-
k
ornamcnto . Et dedi armillas in manibus
tuis,& tor-
"'r"Sf/-m
q"
'^''^ """ """"
.&'l^di t mautem
.%er
i intalft e'f aucrum
* '
^T'
"""
""r.
.
^" ' '^^' audus lu Jicium
fanguinls.ne inuidijs
vcl detraftoribus mir.cari.
}nUltmS,Gr quLftm
t T
Ommpotentis
Dei
nom.n.vndc.Signatumeft fuper
nos
lumenvultus tui domine Dchaccoro
nadicitapoitolus Repodta
'it inihi coron.i iurtitii.
f Aliastiecorain'.
os
tuum,
& circulos auribus tuis
,
&
coronam dccoris in
^Sapientia.
a
Eloquemia.
'
I^"'8"
""'
"*""""'gif "i^^"'"'- i4
SamUS iUCCrnasm
capite
tuo. Et
ornataesauro &
arge'nto
,
& ve^Ilita es
i? S^buSercnS-
pofliimus.Etdomi
^"^js.a.
ArTn.,r>,r.^~.^rt..-: EXod.I.b
tftfuntpeccM,que
Cam non
prote-
n
xiinpatre,&ster-
n;naledidione da-
o
n.ur.
d
ywwf/ii.Hieronymus.Iuxta
Illud: lurauit
dominus,&
mpcttittbit
eum
,
tu cs
faccrdns
u: xteruum
(ecundum ordiitcm

M-I>if> tomniscontrouerfia;interhominesfiniseft
iiiinicntum
.
Intemporcigiturnuptiarum
iuramcn-
tuli Dci Ifrael
accepit pro
munere dotali.
c
f.auiiea(jua,
{ Thcodorctus.
Sigillatimfua
enarrat
bcpficiaprimum,inquit, aquadoflrinxlaui
tc. Deindc
: vniiteoko.
HicSacerdotijgcnerarccenfet. Sacerdojes
;
cnjnolcofando
vngcbantur,ipfiqueby(Iinam
indue-
ba[ur&
Hyacinthinam
veftem.
f
ii^vBAv.Hicronymus SicutSamaritanus.Idcft,cufto$
:
qujn
femiuiucntis vulnera infuditoleum & vinu
,do-
maisnoftcrolco
vnduscft,nonqu6ddolorcm
vulnc-
Q
rut
mitigaret,fedla:titiam
tribucret.vnde./^i.v/V te Deus.
Delttuus oLeo
l^titie prx confortibns
tuis. Habent & dasmones
Cmlatam olei lenitatcm dulcia
per
hsreticos
polUcen-
tes usin amaritudincra
vertuntur,vnde
. Okum autem
<
pecmis
non
impin^uet
CJput mcum . ABvndione vnd^US.

ld<,Chriftus dicitur:Vidc
crgoquantum
Icruiale
pro-
fe(irit,qu
vndaolco
fpirituali
Chrifti nomcn
accepe-
ravnde de
Abraham:]\(u/(?e tangne Cbriftos meos.

gfj
vesiiiii tc
d;jcoloribus. Hicronymus.
Variis ceremo-
niikgisfecundum
Lxx.
quibusintenta
idola
fugcret,
hsi(unt varia veflimcnta
lofcph
, quibus
nifi
prius
nu-
dafnt fratrcs eum non vendidifllcnt
,
dequibus
:
^yiflitit
wgai
dextrts tuis m
vejiitu
deanraio citcundata
varietate,vn-
ct.dnite nouum
hominem, &c. Et aiihi: Induimini
ergo vijceri-
hitsifericordite,
bonitatis,bumiUtatis , manfuetudinis,
patientif
:
quj
hac
varietatc
pulchrius?
Pontifex
quoque
fcmel in
ant)
fanftafanftorum
ingrcfl^urus vari;s
veftibus vteba
turSiquidem diuitix hanc varietatem veftium non fa-
^iifed
fan(aitas,& virtutum
diuerCtas:alioqiu Pharao,
hbuchodonofor haec
veftimentahabuiflefcribcren-
turic non
lofeph peregrini
&
paflorisfilius.
h
icalcauit
e.//)/4,^.Hieronymus.
Philo.difertifllimus
ludorum
hyacinthum
in veftibus
pontificis
aeri com-
parttin
quoc^lcftia fignificari putat,nccpriuscalccatur
*]uaTaqualauetur,vnde&
Apoftolis quibus
prxcipi-
turxcuterepuluerem
dcpedibus
fuis.lauantur
pcdes.
^ Et
&c.
Etdommusm
tfenco.
10
Euangeho:
int tum- Luc.ii.e
1 1
hivefiri
precmB , &
1 crculuni
12
luce>7,eardetrs!ma.
"'",''"'
'"'*
ve. Nifi enim lubo-
fuper
fjcieia
13
rumfluentaaftrin- tuiin.
14
gamus,
iucernasin
nus ad loh:^ccinire ficut vir
lumbos
f"oi.Agnum
comefturi
calceatipedes,tenentesbaculum,ftantes in
Euangcli;
vcri
tatc,& ad
fanguinem
Chrifti
prjeparati
: lumbos fuccin-
aoshaberedicuntur.
Quazonimortificante lumbos , .
Ehas
quoque
&loannes
Baptifta accinguntur,
de
quib. Marc!t
Lumbi mei
implt
ti fwt itlu.
PCAl.i T.b
k ''''
'f.^c.Tenuiffimis.fEtpulchre,quiaincraflatu
cratcor
popiili.vnde
in libro
Sapigntix
.
Spiritus fapien-
tia^tenuis&immutabilis
dicitur,
&panisangeloriim,
5*P-7--
idcft,mannatenuiftlmumfuiflfememoratur.
^""'^" ^"'
1 Et
for^.e^cHicronym.Puto
hic
torquem
appcllari ,
ex
^'"'^^^
vanisgcmmis
in
pedus
mulierum monilc
defcendcns,
qui
eft ornatus
pulcherrimus focminarum.
* Theod. Vnum
quodque
horum
moralitcr decet intel
Iigerc.ArmiUas manibus
impofitas,ca
virtutcm
qus
ad
agendunosexcitat,
monilecoliocircundatu,legisiugu:
b
maure
nafoinieaa.a vitijs
dehortatione,
quxp
madata
frxni
inftaradhiberatraslationc
tauroru,gfcrrciiannu-
lunarib.
excipiut.
In aures
veroaurib.adhibitas.bona
Ci-
gnificatdoarina,ornamcntu aurib. ea vi
qusad
obedie
dum ad ducit homines
imponentem:
coronam
fuper
ca
put impofitam
cam
gloriam,que
a
pietate
& cultu
l^is
atque
adeoex
omnibus
boniscomparata
fit.
m Et
dedi,&c. Circulos
fcilicctinauribus fimilcs
qui
lo-
^ -
Icnt a frontibus mulieru
pcndcrc
&naribus
,
vcl ori im-
minere.Inauresprofimilitudinevocat,
vt fChrifti bon*

odorfumusDco
fecuredicat
n Et
coyow.eJ-c.Hieron.Nomcn fcilicet Dci
omnipotentis
i.Cor..g
quodquatuorlitcrisfcribitun&apudludjeosineiFabile
dicitur
,
quod
erat in lamina aurca
fupcr caput
facerdo-
inefn.bile
tis ,
quia
nomen eius non
potcft
dici
,
cuius maicftatem
"j^^'" J^''-
etiam Gentilitas no
ignorat,
vndcin
Athenienfiumtara
fcribebatur
ignoto
Deo.
o Eto' iiata
es,zyc. Thcod. N6 folu ea
quae
funt
fpiritus 5
mododi6Iainnuutur,fcd etiabeneficia ad
corpus ptine-
tia.Statim.n.cx
Acgypto egreflR
ab
Aegvptijs
vafaaurca
&
argetea
mutuati.cos
fpoFiat^iufta
violeti
operis
mercc
de
repetentcs,&
tamcn earum
quoqucgentium qux
Pa
lcftinam
incolebant,omnesfacultates
depraedan,funt.
Simi-
^
, NICOLAVS DE LYRA.
' it
cxpandi zmi.f.nubem
contra
^eftumijoUs
te
protegentem.
2
toperuiigno.Darf&f/ij/jZ,ertafcffj
contra
ignominium
hf'fisquamjeruieras
in
Uegypto.
3 it
mraui tibi
.i.accepi
te ia vxore in Sinai dando tibi
legem.
4 .t
fafta
QS.Ohligata
&
alligatapr^ Cfteris populis
.
5
jtlauitcaqua&mundauilanguinem
tuum exte.
a:_anao
te d
peccato
idololatri^ erga
vituUm
lonjialtkm-
*>
;t
unxi te olco.
Grati^ mef.
7
^t
velhui te
difcolori.&c.
Terifta omamenta
intelHgttur
^mculumfadcris
quod pruepnftb, fieri
infignum
reconatia-
"onpojtadjraiiQhemvituii
cor.Jiaiitis. Cartine vero tabcrnatuli
erant
pUirihus
cotoribus
decvrai^.
8 Et calccaui tc
hyacintho
&c. Ter hoc
intetligutur fummi
facerdvtis ornarmnta,qui
erat
iniiitutus
ad
orandupro
toto
populo,
P
Et indui te
fubtilibus,&c. Omamentaenim
pontificisfue-
runtvalds [ubnlinr faiia,vt patet
Exod.'iS,
10 Et dcdi,&C.Qw manus
eiusfuerunt
confecratf.
1 1 Et
torq.&ci.
rationate
iudicij ^
eral in
pcdorefummi facer-
dotis. 12 Et dcdi inau. &c,i.
omamentutegis quoddebetcfje
in
ore
facerdvtis.
I
j
Etcirculos&C.
Idcjl,
duos
lapides onychinos
tnjuperhumerati
extflerrttsJub
aurib <s
jummijacerdotis
ex
vtraqi
partr. 14
Et
COr.&CC.ldeji.mtram
in
capitefacerdotis.
1
5
Et orn.&C. Omnia.v.iUa erat in
ornami!tis,&
vejiib.potificis.
Tora.4.
Pp
iiS;
Glof
ord.
&Nicolai de
Ly
ra
1 1
ig
^a Jhm/-m.a-r.Hicronymus.
Vtcomcdatlcrunricmfimi
A lam.mcl
<5colcum: vcipcr partcs
vtplcqueputan^
vel
oftmixtionc
trium:
dulciorcm pancm
qu.
dc ccelo dc
co
c /'/
emfiercs,&c.
Non
Dciencs,redciusaquopollu [^^i^
quicundarccipitvitiaiSc
dorfum
pcccatoruui
rpiriiu
tranfcuntcm (uo
fufcipit gremioA
diuaricat
pcdesl n
fcrnd.t Et fub tribus nomTnibus.vt quidam putaut,facra
omni tranfeunti
.
Hic cfilindit fornicationcm
fuau
Jc
irSimm ficnat
rnnitatis:
non
quod
alia & alia lubftan- cius
mcipu
fuftmcre dommatum cimis
hofpcscxtii :
r CfA f rrfii fi
Hmc lude
(.oiiju.
tia Ut.lCa
aiUCrUSU
^,.,,r,cham, qurdfupiafabtile.hicpolymitum.
hfPoft vcflimrtnacibojprocurat.
HicrOnVmus
n,out K>liBraiiiim fiumeniicad.in tci.&c. c
^piiitulT.nfti
iti^nadulcia. _
'
'
""... ... t 1 . ib d - 1
Itra
quoquc Icr
a.
lcmqua: dicitm
j.
culo'Di. b',s\e.
rTalicibo. dlPondcrole. TVi riMl
polcit
addi. efFoft.
"O
pacis
ab
h^
;i.
olciim comcdifti,et
dccora fada es vchementer nimis. et
2
^i^ /.^i"^^"''; ^!
"
re^ii,dequo,De'isiudicium
tuum
legi
da &c.t.Aflicic
teomncs
GcniciljquereDttir.
b,
milac,
&mcllis,&
olci nominibus pa
"f mnlrieDlori
tris & filij,& ^pift'
^**
(anai
vna dulccdo
jnonnratur.
b
tprcfea(liinr(-
nkm.&i.
Hocin
Lxx. non habctur:
Quia
Alcxandrixin
byflbs&polymitOj&muItistcoIonb.
Simil3m&mcl&
*
%rMtittiii'm,i,\ii
lalToafultcniai tc rcficir,'luir.cii nutrit vnJe luccrnaccendmuut intabei-
n.lnDci. bSic cTalicibo. dlPondcrofe. TVi r.i''il
polcit
addi. efFoft.
fHit aoDii. blQui..'
ciuiias magni
i
icf!inadexiii
lui.
c^Vtdete

pi
ofecifti
in
regnu,
&
egreflum
cft nomen tuum in Gen-
^0;ijin
dedi. IMea l.;gitate. af
Non tuo. b 1
ViidcjNifidorainm
idificauetitdoinmn, in
_
vanum labo.qiij:difi cam.Nifidominuacuftodiciirciuita.ftu.vi.qui
cufto. eain.
Grxcum
'"monc
^
tcsproptcifpccie tuam,quiapcrfedlaeras
indecoremeo
rrrinmras CX nCOrai
Tinde
diramieu noo in Dei demcntia.fed in luodecore
confidere^quanto quifque fublimior,
tantomagistimeat.
qucm pofueram fupcr
te,dicit
dominus Dcus.Et habes fi-
fcripturascxhcbrai
ca vcritatc
vcrtcn-
tcs timucrunt
hoc
cdcrcnc regcm
Ac
* " '
Ttde.
B
gypti
vidcrciitur of
j duciam in
pulchritudine
tua fornicatacstin nomine tuo:
7
&
cxpofuifti
fornicationem tuam omni
tranfcunti,
vt
8
fNon Dci.
a^Hiecon.Oe
lerufalem.lic
poieft accipi.omniafciliceiprzcepta legis,
& diuitiat omniii
icium al)Uirdjiiti.im idolis
depuiaui^ _ blQ^i
dedi tibi,
fcndcrc . fi diccrcnt
a
Dcorcgnu
Ifracl
tt<i.
Lh.i7<c
I
Reg.y.a
tnua/jk
cciusficres.Etfumcsde vcftimcntismeis/eciftitibi
cxccl-
j,^'^*""'
hocfa-m
al^Ab aliisGeniihus,qua:cniiu
a
principu,
idolis fcruierunt minus lesfunt.
f fa t hinc inde confuta:
Sc^fornicata
es
fupcr
cis
,
ficut non
eft fadu:,
neqi
futuru eft. Et tulifti vafa decoris tui dc auro
"
afNos vrum habcinusvirum.St inam vener^mut
imaginem inui(ibi'i5,f
&
omnipotentisDei.
jj
meot &c
argento mc6,q
dedi tibi :
Scfccifti
tibi
imagines
dcbuum cfle. Solos
tantu
Moyfi
libros
magiscruditiabcis
translatos
putant.
+ aittlticolo*
Hicronym".
Qviod
"*
de Icrufalcm
dici-
mus:
ncinfingulis
habeamus,&
txdiu
lcftorib.ingcramus
ad ccclcfiam fcmcl
rcfcramus: Sienimiuxta
apoflolu
lerufalem materoo-
ftraefl: & maternoftra ecclefia efl:& Icrufalem cccl.eft.
C Vcrfedi tr^Sy&c.T^on
est volentis
>i(quf cur.jed.do.mi.
Cum
omnia fcccrimus dicamus,
quia
ferui inutiles fumus
,
q
dcbuimus faccre fccimus;non
quod
ex bcncficio Dei li-
bcrum tollamus arbitrium
,
fed
ipfa
libertas dominum
dcbeat haberc adiutorcm.
d
inpulchritif.tua.&c.
Hicronvmus. Dsmones folitos
contcmnunt
cibos,percgrinadefiderant alimenta,vnde:
Eict
tius eUclx. Non vult
quemlibct dccipere.Saulem
rc
gcmelcftum
a
domino,
ludam
apoflolum feftinatfiip-
plantare,
non
crgo
confidamus in
pulchtiiudinc
noftra.
jn
puUhri.tisa.
Non Dci libertatcm
putcmus
cflcnoftra
^
Vinutem, vndc.\e ^ioritnsin crafUnuniyHeJcis
enm
qutd
ven-
tura
po.aies.
4 Thcodoretus.
Hoceftmaloruminitium ,
fpem
diui-
nam abieciiTc, luilque
profptrisgloriarifuccellionibus.
Spift.it/.
Grcg.
Fiduaam anim*
habere in
pulchritudine
fua eft
!ib.<.regiftr. jn
femetipfa
dc iufta aftione
prxfumerc.Quae
fuo nomi
nefornicatur,qninhocquodreft6egit,
non coditoris
laude dilatari
appctit,I(ed
fua*
opinionisgloriarequirit.
e vt
dovnum,
&alrfi
tcftimoniumdcjo
priis carpcntcs 3
conantur
aflucr
4
quib.nequcuni)j
ptarijvndc
fupr,'^
his
qui coTtluutit
cc a
Uafub
omvici'
71US.
Quodproi.cs
dominusait: \t
affumit comtnifiMria^
m
rudiSf&c.nr
vinum nowm .
u.
10
azar2i,qmv( rij
legis
obfcruan
m
Euangclicz gr
t
coaptarunt.
* Thcodoi j',
Nouainquit,&
rc
dibilia tua iti-
trix inftituta
cnim aliorum tantum a-mulata cs mala
,
fed
ipia
( m
alia
cxcogitafti
,
idolorum
imaginibus
e vcftibiis r
dis.diifque nuncupatis, meprjeiertim
omnia tib.
modi
per legem
inrerdiccnte.
g
Et tulijii
vaja
decoris.Dvis
pccpit
vt ficret thuribul.';

faccadelabra.arca
teftameti cula,vel aurea vcldi.,
& alia ex
argentoquasolaconflauit
Icrufalem & ct cr.
tit in idola Belis fiuc
Baal,Chamos,Aftaroth
Melcli i
F
Hieronymus. Spiritualitcr,deauro&argento(a
j-
rum
fcripturarum
idola facimus
,
quando gratiara
i-
fus &
cloquentise
hzretica
prauitate corrumpimni
c
os noftrum in coelum
ponimus.
h Et
ftcifU
ti.ima.ln
quibus
omncs hretici fornia
r,
dumquifqucpurat
robuftiffima
quae fingit,qua:ili
oppugnatione
fubuerti
poflTunt.De quibus
dicitur. m
ne in ciuitate tuu
imagtnes
lorum
dijJipabis,St.
alibi. Vtrun m
I
imagine pertranfit
himo.
Imagines
fcilicct vt omnem cu Itum
quem
accc
advtendum,in
blafphennam
verreret.
* Theodoretus.
lmaginesmafculinasappcllauif,iil
fornicationemidololatriam
per
traslationem nom
u
Diaifio.
NICOLAVS DE LYRA.
*
I Similam & mel & oleum come Omnkenlm ifia dedit
Dtus
populn
m abundantia intrbductiido eoi m tirram
protnijiio-
ttiSyqu^
dirit.ir maans lalie &
meUt,Exo.i.
2 Et dccora fada
CS.Superatis
CbanaMis.
3
Et
profccifli
in
rcTempore
Dauid &Sahmonis,
4
Etcgrcflrumeftnomcn.
Omnes enm
rcges terrf defidera-
bant viUtre Salnmoncm 3 eius
japientiamaHdire.
5 Quia
pcrfcda.
CJ.
d.
ijia
non
habuifii
ex te vel ex mtritts
tuis^
ftd
tx '(, r j
gtatij
mea.
6 Et habcns fiduciam in.Hic
confeejuenter ponitur
vtiUtas
for
nicant'iJ>opulus
tnnn
Jfrac. ingratus
dtbonis
prxdiiiis
tanquam
trtulier
lormcaria & adultLra
xpojuitjc
omnibus
idoloiatrijs.ldeo
dmdilur in duu
partes,quiaprim6ponituridolvlatri<e
culpa abjo-
lut^Jecuneii compatatiue.ihi.
Eccc omnis. Vrima in du.is
quix
prtmbpnnuu^ulpu^tindo peena,
rii,EcceegO. Circaprimum
dicitur.Et
habens fiduciam in
puUdeJi
nimis
conjifa
&eleua'
tade
ta dt
honisprxdiHis
d mt- tibi datis.
7
Fornicata es in nomine tuo.
idtfij
idvlolatrie
cxpoj

tua maUtia non ex
dffti^i^
meo.
8
Etexpoluifti
fornicationcm tuam omni tranfc
ti*
T^uUam
uloloLatriam
quantunuunque
rtiem
rijutans,fu
i-
"*
ampLetiens
,
9
Et fumens de vefti.&C. Omamenta diuino cultui
d(f
^*
idoloiatriie
applicando
,
& non
Ji
iummodo ornamtnt*,fi
""
vaja facra,idedfubditur.
Et tu h fti Vafa de &C
10
Imaginesmafculinas.ieii.?</i'/<i^'*
vocanturijicii-
ms
mafculinx
projequeiido paraboiam
de mcretrice
qu
cui
''"
fcuUsforHicatuuTotefl
etiam boc dici
proidoioTriapi,qi"
batur in
magnitudine
viriUs membri.Fuit enm
qnidarn
iuu
^ "
'
Helleffiontohabens
membium vinle valde
txcejduu
rejpea
'"
rum
hominum,propter quod
d Centiiibus
fuit
inter Deos
ref
W
quiomniainfoiita
credebant
dtquid
labcre numitiis,&ifli< ^^
coiebant in
lerujaiem,vnde. j
.
\tg.
1
5 .dicitur,quod
rex .Aj'
^"
fuam
amouit ne
efjet princeps
in
facris Tiiapi.
M
n^^
L I T E
I{.
I
4
Er
egreffum (fl no.'uum,&i.Vcr cclcritatcm fama:
, qiia:
trcqucntcrcft occafioruins; idco
fequitur ingrattudo
dcomnibus
bcneficijs diuinis
pcr poUutioncra m uiulti
pUcibuspcccatis.cum dicitur.
bt babiiis
fiiH:iam.Vzr mcntis dationera.
7
Fornicataes
,&c.
Vbi
poniturmultiplcx
focda f
*"
expofitionem
maiorcm multitudinis
peccatorumpl
gratitudiniserga
Deum,
quia
tamcn
quandiu
viu
'C'^*
catot
inpr.fenti
, fcmper poteft
aJ Deum
reucrii p
fubditur verfus finem
capituii
. Et recordabor
t^o pni
'" '
C-c,
*
li:!^
Ezechielis.
Cap.XVI.
llpO
3u
ftiudinc
& cafti-
tjcvefliunt,vtin
slres
audientiu
fa
c^usexvitsboni
tgcrnatusfcrmo
furepar.
Etcum
hcfecerint,intel-
li^eos
aflumpfif-
fqveflcm
variam
n^rum&conuer
4
6
^^ltfHmpf.Rivfflinteniatuj.
Nos
qucquc
idcm
facimiis,
k
.loiics temperantia.priidcnria,
fortitudinc,
iuftitia
,
&
^jsvirtutibus
hxreticam
circundamusprauiratcm
: &
ifimplices
dccipimus
vt videntes mclla virtutum vi-
irum
vcnena non caueant .
.w
^Ori^encs.Hxre
t*-
t:i figmcnta
qux
a
mafculinas&fornicatacs
I cis.
Etfumpfiftiveftimetatua
jjjCOpOnUnttna- lAhasoperuiftiiHat. Tvtrupia. btNon
tuum. cTaIIis in(r)fun,,de
quo:Dirigatui-oio
mea (imt i"cenfam in
coiifpeftii
tuo.
multicoloria:8^vertita
es eis.EtoIcum meu &
thymiama
a^Lxx.Panes pronofitionis.fcilicet i|uos Oeoiubcmui ofie re.
meu
pofuikit
coram
eis,
panem
meum
cjuem
dedit
tibi,
alScriyiuurum
fenlum
putinimum.
b1 *<'"'<i guflauit
lonathas , & illuminati funt cculi eius &
onfortatuscll.
fimilam
&coleu &
mci,quibus
enutriui
te,
pofuifti
in co.
fldolorum.
fldolis. 5Iftu<I.iliud.
fpcdu
eorum in odorejfuauitatis. Etfatftum
eff,aitdomi
af Dcquibus dicitut.Fi!iosenutriui,&c.
faonisoptim:c,&
5
nusDc^rEttulifrifiliostuos&filiastuasquasgcneraftimi 7
idlisfubiecifle ,
q
hii&:
immolatti eis ad
dcuorandu.Nunquidparua
eft for-
^
CCllrUXCriint.
nC
af
Vnde fiiius mcus
pt
mcreii^s
'rrjcl.Lxx.tuos.quos,
fcii.cct
dcfornicationegeiiriafti.
9
inltonocetiorcft
^ nicatiotua?lmmolaftifiliosmeos,&dcdiftiillos*^ confe-
^
haeticusboni
vi "
t a l

o r
"
txrplusindoari
craseis.htpoftomncsabommationes
tuas& fornicatio-
,,
librorcgnorum.
najahabetautho

nes,non
esrccordatadicrii
adolefcentia:tua:,quado
eras U
Vbiquc
enim & in
ritis, eoqui
doc-
fEneoperui.
nfpt laui sc
copuiauijte
mihi. domibus & in foris
^
triam couerfatio
nuda&^^cofufioneplenajconculcatainfanguinetuo.
Et 14 pofucrunt
idoloru
af Ouplex malcdi^io, vnde lohiiincs, vx
fuper
ouines habiatores teriz. ItatUaS.
acciditpoft
omnemalitiamtuam
vsuSjtibiaitdiisDcus
>
^W^'
*?n'.Hie-
f
Oualj ir.ereTix.
f
Hstcomnia
de<tn(;iilispo(Iunt Intclligi
fi vlciis
paruerunt. fOnymUS.
VnuC lan
Et
^dificaftitibi
t
Jupanar
& fecifti tibit
poftribulum
in
^5
^."s
paruularu
car-
a^Laiaenim &
fpitiofavia,<]uz
uucit ad moitem. fOmnibuscommiinis. bfVt nulla
peccati
niUmulCltUr,
qU!E
gcnera dcelinqiut. cfQuo fignificetuilocusfoinicationi. jjj gQ QUOtidlC dc
^
cunflis
platcis
. Ad omne
caput
vi?
sdlficafti
tfignum
16 crefcunt: &
pcrvir-
afAnimifcil.cetquem
aDeofoitita.
tUtCS attCnUatSe nO
proftitutionis
tua^,&
abominabilcm fecifti decorem tuu.
17
dicuntur caro
,
fed
a1 Ali^s .iiu ricaili.
b^<uppeditando
tentaiiombus viiiorum.
foiritUS,
Vi\dLC', tltiuit
tEtdiuififtipedcstuosomnitranfeunti,
&
multiplicafti
adteDeusammamea,
fC5entilibus.
^Ham multipUcirrr
fibi
i
oesfornicationestuas.EtfornicataescufilijsAegyptijVi
18
caromea. indcGo-
jfTurptudineiupciaiiseo.
rinthius fomicator
cinistuismagnarumcarnium:& multiplicafti
fornica- ^9
traditur in intcntu
-fQjideofeciiii. carnis,vt fpirjtus
fal
k
tionemtuamadirritandumme. Eccc
ego
cxtenda manu
20
uctur.dehaccarne
dicitur. Omnis caro
vel
adultos
tranfirecompellunt.

o
*
f
^on
es
recoxfj/j.^Thcodorct.Non
reuocafli,inquit,pri-
ftina,vtegotenudamomniprouidentiaorbatam,atquc
idolorum
fanguinepoUutam excipicns ablui,
audorqj
fui vt
viuercs,&
omni cura tc
protegi intelligeres.
g
Et
4:dtficafli
ti. &c.
Defcribit lerufalem
fub
perfona
mulie-
ris,quxpoftmulta
maritibcneficiafor
nicata a viro rcce-
dit. SiccnimaDeo
recedens adheret i-
dolis.
h
Lupanar.
Hiero-
nymus.
Liberafro-
te
dcliquens.
vnde :
Vcccator,
cumveneiit Proii.iS.a
inprofitndum
con.
*r Thcodorctus.
Hgcapertiuscogno
t adduccndfi
fci
pofluntcx
hifto
P" 'S"""*
ria ludicum
,
& ex
ncnaculat.Qui.n.
vi;
peflimx eft,
nc facile homi-
neidfalfumdog-
in.bllicit3t.
,,
b riiilam "
lUum,
eiTHicronymus.
Ha
pofuitmifcra
lerralemincofpe
dudolorum fuo
rur,
qui
in natu-
raglcia
funtatq^
fua|flinia,
feddii
olfiuntur idolis,
&
ilfisdodrinis,
fiut amara.
C / w
ji' filios
tif.
HicD.Noftraquo
ludic.x.j.
E
t cxcelfum.
t excclfuai ,
tuuin.
Pihl.tf>JI
qucorufalem
hsretica
prauitate fupplantara
tollitfilios
faaum,& omnisgloria
eius
quaftflos,
&c. De hac
dicitapofto
fuo^qui
robuftiores in fide funt 5c filias adhnc
fcilicet,
. intiemfirmas:Aut filios
qui myftica cc^nofcimtjfilias
.qu^implicemfequunturhiftoriam,
& traditdxmoni-
,
bu8euorandos,&
cu intcrficit viuificare fe credit &
pla
-'carfiraulachra,qua:eorumoccifioncfaturantur.vnde:
"ilamum liUijs
juos
<!r fil
as
fuisdx.^t
alibi.
Ejfuderwa fan
..
miilLrumfuorum &filiarumfuar>m,&c.
., d
^nqmdparua efl fornicatio
tua. *
Thcodoretus. Ex
qui-
busocrtum eil & maximc
perfpicuum
fornicationem
^ hic
iolorumcultum ab eo vocari.
e Ed
dnliiiios^c^
c.Symm^chus
&Theodotio: Tranftu-
lifti
Ethnici cnim
pcr igncm,
vei
paruulos transfcrunt,
vel
lils:Caro &
fjnguis regnum
Dei non
pojjidebunr.
In Genefi
quo
que
dicitur:
T^on permanebitfpintus
meusin hominibus
quonia
caro funt. Q,ui
in
baccarnefunt,Deo placere
non
poffunt.
Alia cft
fanftorum
caro , dc
qua
dicitur: Fidebitomniscaro
Jaluta-
re Dei .
Aegyptij
dicuntur
magnarum
carnium
,
vcl ob
turpitudinis magnitudinem,
vel ob
peccatorum
dcfoc-
mitatcm.
* Thcodo. Per translationcm rurfus
magnos
carne cos
qui fupra
modum idolorum cultui addifti
crant,nomi-
nauit,qui
hircos & boucs &oucs
canefquc
&
fimias,
&
crocodilos & ibcs &
accipitrcs
adorarunt.
k Et
exteda.VipcccsiU tuapunicndo vifitc,vndc:
vjfnabo
in
r
Cor.f.b
i.Pcci.<l
i.Cor.rj.f
Genc.d.a
Rom.8.k
Lucj.b
P&1.88.C
NICOLAVS DE LYRA.
t
fumpfifti veftimenta tua multico. Ornando te in ye-
nerattntidolorum.
a I oleum
mcum,&C. Idef{,illa
qu^
debebant mihi
offerri,
w/ji iis.Oleum
enim
offertbatur
in
templo
domini adcontinuan
im
'xernas,&
thymiama
ad
cremandumfuper
altare
incenfi, &
lt^nf,umdla
qux
dehebant mihi
offt
rri, fed
etiam illa vnde dehe-
basm'.ri
ohtultlit
eis,fubtrabens
ori tuo ex vehementi
idololatrtf
dt'iioir,j'Jedfubdttur.
3 itnilam.
ldeH,farinam tritici
delicatiffimam
.
4
luibuscnutri.te./rff/?,7/
dedi ad nmrimentum tuum.
5 oluifti in
conipcftu
cor.i.idolurum eis
offerendo
.
6
n
odorcm
{wz.ideji^vt
placares
eos tibi.
7 X
tuhfti filios tuos &c.
Quod efi
grauius pr^ediclis.
<li<sgcnc.mi. ExtHns mthi
defponfaia per legis fufceptio-
^^^oroptercjuoddehwrunt
deputari adferuic.dum
mihi.
9
timmolaftieis./de//,!<o/jr. 10 Addcaor.ldefi,
morie-
iup- venerauone
idtloru.Hoc cnim
fiehat
fpectahter
idoU Moloch
9[i'*tfHprd
dtclu
efi
plunes)erat
idolii areH interitus
concauum,

cins
concamatefiebat
ignis,&
lu tral benc
accejum ponebatur
fum manib.idoli vbi
cremabatur,(ed tuncfacerdotcspercuticbat
""*m>propter 3,
locus ille vocabatur
Topbet ;quod
in latino
fo-
nat
nat
timpinu,ne
parentes puerum offerentes
audirent
clamorepueri
&dolcenttfedmagisgauderent
credcntes
pueru fine
doloread
f^li
cim vita
tranftfie.
11
Nuquid parua,&c.?.J/o/o/<if>
w
isia.rj.d.
hd
'"imu hur. tutlts &inaximayiaco ca
repLuac,dices,\vi\mo\.^\,
12 Et
poftom.Pra^i/fffax.
13
Noncsrec.&c./(/:^,v/anr
&abieciionis in
qua
eras
quado
in
principio accepite/icut expofitH
tftfupra
eodem
capi. I4
Et acPoft omn. &C. Ide/i
punttio
ab
^ffyijs
& iterum d
Chaldfs.
1
5
Et a:dificafti,&c./</e/?,
tem-
pla pro
idololatria. 1 6 In
cundis,
&c. IdeH,
in locis (ommum-
buSfVbiplures poffunt
conuenire ,
17
EtAbomm.Scc
Quemantehabebas.Loquiturenim depo-
pulofub
inccaphora
merccrids
qug
ex continuatione &
frequentia
tncrctricij turpis
redditur &abominabilis.
18 Et fornic.&c./(/ffl,CM?w
.degyptijs
in idololatria commum
niiando
cum eis .
19 Magnarum
C2tn\\\m.Jdefi,memhrortmvirilium,perqva
ntagnitudtnem mecaphonceintelligituridoioiatrif magnitudo
.
20
Eccccgo. Tofitaidolulatri^culpa.Hic conjequemer ponit>'.T
ptna.Etdiuiditur
in tres
partes.Quia primo ponitur p^na ffccii fl^,
jecundo repetttur culpa idololatri^
ibi.Et fo: nicata es,&C.
1 er-
tio refumiturpcna magis diffus^,ibi.PloptCi:i:2.CircaprmHiii
di-
citur.Ejccc
ego
extcndam,&c../f
</
lef
c(/kw.
Tom.4, Pp
a
ti9l
Glof.ord.&NicolaicIeL
yra
i\\i
if i.Wrf-
fiilWf"Mr.-.r.Et
notandum,qu6d quando
ma.
^nus Dci
ad
pr
obationcm
mittitur
ad
poeiias pcccantmm
H crrvmns. Noflraquoquc
Icrufalcm fiprxtcricrit
ccrVmon.asDci.
& cxicntafucntmanuscmslupcr
cam
tblatalei-isobrcrua
, ,Coiic"<>*"-
^ f IlieeonfttIudoslegibreiaJiiti_amtmifi(r<r,
vitaquam fequitur
foeliciter
a;^it,
fcd & mundi & r .
q
gionisdiuitiab
pcrdit,&
lc
vltroamatoiibusingcrir. \
&alia forn;catio
Ipiriiualis.quando
deicrcntcsccclt
,
hircticis
iungimur:
&
lupana.-nolVuincapitcomifc
viarum
idificamus,quibus
dicitur.
StMemrjfs^&qm
t
Jernitas
dnmim
f:n,
Itfc
c H
Non mejm.
^
Alias iustuum.
d Aufeietura vobisiegnuir
Dfi.
Etdabo
tiatraditur
fiUabus
diminui fb
''^'^^"^"'TnrllK
ncdmdbMi Ncquc
cnmi
prms
uhi. forlioribus fuppli-
lob ..h
citsiradiniur.lcdiu
tolunau.
j(,jpfccatori"iquali
iatomininoribus,vt
a
r
-
vj^tua fcclcrata.
Et fornicata cs in
Blijs Afiyrioru,
corrcaiin
minori
mea
(upcr
ic
,
Sc auferam
iuftificationcm
tuam .
T
Vrbe velrppidJ
J" l'ft'n.
i n
"
1-
tetin
anima.*;odicntiu
tc filiarum Palcltinaru,
qux
erubc
< ^Snut
iU(p Aegjpis.quific ipli
i ai lui. b f
Ideo tt f
jue
tijilici
funt,i;u.a vnorumque
(imu
licr co'"'i'int.
b
"
tcrnas
, &videt!
-
;
fitviabona.&amh

1 teinea.
Moyfilc
.
2
cct.lofucludicn,;
j Rcgum
libris
Ii.;
4 quoquc&lcrcn:
&:aliisprophcti^
i
omnibusviariif
i
biis maiora
crucia-
tuumtormcnta
vi-
tcmus. Phililihijm,
idcft Palcllini,pri-
ma
litcrarumparte
mutata, intcrprcta-
tur cadcfcs
poculo
fiuc frattura,
pcr cp
fignificaturnostra-
B
dlndos aducrfarijs
b
potcOatibus.qucbi
bcrunt decaliccBa
bylonis
: & corrue-
runt.quarumopcra
pcrucrla
funt : tan-
taquemifera;
Icru-
falcm crit corrcdio
&ignominiavtcru
bclcant etiam dx-
moncs in noftroru
magnitudinc pecca
toium.PalclIina
vi
coquodnccdumfucriscxpIera.Etpoftquamfornicatacs,
6
cipijs
fabricatln.
<AlusUt.ju.

Tlngi-Oitniesi^nitnCliallw.iKluielt
tc ra Chjnian iin;U:ifuntet- naf f UUm
,qui
ci

toies
rorum.quoruui
iinpetiorubiacebjnt^ .j.ippf(.(^j|-y)QPlJi^
.
ncc fic cs fcdata: &
multiplicafti
fornicationem tua in tcr-
^
jJTMedicjminc.QJtujdvltradcbui
fe<et"biJfDdeHofce.Quid
Ut am tibi
EphrJiir!iiuid|tJCiam
ti-
le abutitur
dicci-,
hoc air Ifaias i :
Hofee,hocMoyi,
hocD^ncl.
Etp-
chren n n..
II
minisponitlir.
fcd in
pri'
cnimadk, .,.,,. ,
&profundavci
it
librorum,errar
poterit.
Exci.
Geae.1^4
Tcooolo
Trl.j.a
F.pher.6.b
Mjraliur.
raChanaam
cu
Cliald2eis,8^nccfic
fatiara es.tln
quo
mu
9^
dabo
cor
iuum,ait
dominus
Deusjcu
faclas omnia hxc o-
1
iixJ.fla isciiirct.
f 1

/11
viis.n.w..
viar
pera
muliciis mcrctricis
&
'procacis?Quia
i-abricalti
lupa-
a
tQ^Non'nocculto,fedtouliOeiiare
.aoiaccla:fti. 1
Lxx
jfarmi.arasfciHcet
.
nar tuu in
capite
omnis
w\q,6c
excelfum tuii fccifti in omni
C a Alias.lacis.
b 1 Ciliida. c 1 nifficilisfr,
l.cct
rogant
,vt
facliustargiri-mr.
^^
platea
Nec fa<fta
es
quafi
meretrix t faftidio
augens prcciu
i
i
*
a Grnris b S'h\.
j
fcdquafimulier adultera/qua^fupcrviriifuuinducitalie-
14 quoq;fuumv.
^
. 1 honaquxtibidedrram. Jj
fimfacitlOmn i
d
nos. Omnibus merctricibus
dantur
mcrccdes,
tu aute de-
a Hicio.Dimombusidolis.vndeinHofee.Ha^cnoncognouit.quiaeso
dedi ei triticum,& vinu &
. ol'uiii &
''gcnium multiplicaui
te.
difti merccdcs
cundlis amatoribus
tuis
, S^dona
donabas
eisjVt
ititrarcnt ad te
vndiq;
adfornieandum
tecum. Fa.^
dna
Aegypto
cft,vn
jC^mnqug
q[\ jn jc contra confuetudinem
mulicru
in foini
dc domm' ad Abra T
.
:
^q^xtibi comparetur.
ham : Dabo mt omne
^-ationibus
tuis:8^poft
tc Hon erit
fomicatip.^
In
co
enim
rQjodaliini.nt.uunt.
1
Qjiod
aliarfaciuiit.
^
r n
"
qubd
dedifti mercedes:,8^mercedes
non
accepifti
:fa(ftu
a
5Qjcfclcctn-1iftaf.cirt..
b l^
Q_i^,
f-dfti &
quat^pafiuta
fis.
eft in te contrarium.
Proptccea
meretrix aiidi
verbu
domi^^^
alPiiraumfuadamentum hi.tori* antei.ciarr.us. b^Ate. ^Vtdatesquaiac
ipfiedebueias.
ni .
H?c
dicit dominus Dcus
.
Quia
t
efFufum^l.t.^s.
^^ accipere
dcbuci lo.
atOi' 'iacccp't;iime.

c

'
-x^
Dsmonum.nci
tuum, 6c^cuelata
eft
jgnorainia
tua in foimcalionibus
ig colis,non prou
auxilio variis
facaiamitatibi
c
OiwmT^.Jww.dTf.Hier.H^cquoq^
ad ecclefiam,&
ad a$
fideliu
funtrefereda.q
muncra
maritalia,auru.f.in-(^
lu
argcntu
in
eIoquentia,&
veftos
(quib turpiiudo
nt la
atqj
fcditas
velatjdat
amatoribus fuis.idcmonibus
d
perucdbrum dogmatu dodoribus,qfi
airerunt nihil
>
cere
luxuria,
&
corporis gcnitalia
naturalitcrcoitur
"0
fcere cibisomnibusindifferentcrvti,
&huinfmodi
d
i)on4>.<j,iff.Hier.Omncgcnuspeccati lignjficar,n
ta
tctur vno
contenta,lcd fempcr pcccandi
fame fuftii it.
& contra iura natura: omnibus mcinbris
turpata
v
k
ad verticem
poUuatur.
c
Q.r/.Hieron.SccundumTropol.
Omnis anima
'
te*ram
a
fiimio sAe^y-
pti
vfijue adflumen
ma
gnum
Euphraten:vt.(.
X
vnaparte Aegy-
ptios
,
cx altcra ha-
bcat
Aflyrios.cum
quibusinpoftcrio-
ribusdicitur forni*
cata.
|,
a Et
fnrnicata,
&c.
* Thcodorctus.
Vnaquzqucnatio,inquit,propriisfcruiuitidolis.Tu
vc
ro cum adoraucris Deos omncs & omnium idolorum ,
quxlunt vbiquetcrrarum.cultum complexafis,
nondu
tnnc hodie
quidemvUa
tc
impietatislatietascoepit.
Hicronymus.
Seciindum
tropologiam
ab aliis ad alia
pcccatafi4>ctranfimus:&
ncc
ficlatiamur,(cdquafi
lon
gofune
&
corrigiavitulx pcccata
trahimus & fornica
"^tioncm noftram
multiplicamusinterxa
C hanaan
(qus
intcrpretaturfluluatio
cum Chaldsis:
qui& ipfi
nobi-
fcum fonant
quafi
dxmonia
,
&
pcdes
habcmus in
falo.
tea cthnicorun-
&
impiorum
1, i-
uix
viciifquepcii
fcens,
ctiam intc
p
foshxrcticos.ab
cisfucritdeturpi,
nonhabcnsgratia
fed
contemptui
i-
tens:quiafacilii!t-
dei
pdidit
caftiti.
b
2\(et/4..
HiciL
Lxx.
ilonfutjltii
meretri.x
fo?>r?4w
'
cedes.
Q.d
Dcd
nccvnquamdiccre poflTumuS.
"^tatuit
i-^fra pettarn pedes
iws.cj-t.Hjercticorum
quoque prauitatibusfubijcimur,
quihabcntfimilitudinemda:monum,Velipfisdxmoni
accipit pccuniamfpiritualem.vnde:/^/rf<rf(f
5-'=''
bus.Dc
quibusdicit Apoftolus.7\(ocy?
hobis colluHatio ad- duo,alii
verd vnum.Scd
finegligentercgeritrcuelatur
uerjiif
curiiem &
fan^uinem,&'
minialerufalcm amatonbus dimonibuslcilicctii
ic
Hieron.Hocadomncmariimapoteft referri,qua;
re-
iudicij
vel
intemporepocnitentia:quandocorripiui:'
ijQocuUu Dci,viciisfeluxu
ria:4;pmittit,nec
in fcculari
&p
riusfolusDeuscernitocculta,vndc.
' '
^
NICOLAVS DE LYRA.
~
*
I
'EtZukTlim,Sic:JdcJitetnpli:mvbn,ff<rebanturfacrificiapro
peccatis lud.torum:<juodper Chatdfosfuit
inceTifumt^l\eg.vlt.
Et dabo
tc,lk.C.idefi,ad voluntatem
eorum.
3
Filia.PaI.
/</r/2
Centium de tcrra
Vhitifihinorum,qHxfen>f
ode
runt
tud.tOf,fle.n.cum CbalUis veiirrutit ad
dtflruendum leruf
4 Qu cru.&C.('.erttt/fcrf
Hf
/'acfrf
ta IjorribUta
quxfecifli.
5
Et
fom,cs,yic
rtpttilur
idolUatriit
ctdpa,cum diiitu^ .Et for.
CS,&C.com".((>'ir<id idotolattto'
eori.ficut
putet
de
rege ^ihaT^.
^.'Irg.lS. 6E6quodt\CC.Idefl,iatiataidglolatria.
^Et
mul.
idrflftdololatrtam.
8 Intcrra Chan.
d<y2,j ind^ia,
qiia
ante
fmt
ditia ti^ra Chanaam.
9
Cum
Chaldxis,orM idota colendo in
hid^a.
10 In
quo
mun
cor.tu.^.(i.Ma efi immunditta
tua,qu6d
tion
appareat
via mundandi te. 1 1
Quia fabricafl.lupaa
id:i

plapro
cultu
idolorum,vt
diHum
ejtfupra.
1 2 Nec fa.cs
qu
afi
mcrc.Frequentts
cbtuubitus.
i^ Augens precium.
iMiconciiiim.
14 Scdquafimu.adul. Qmaper
l<
gem
esmibi
defptnfft
1
5 Qux
fupcr
\il.&:c.Mfui
cdculitudando etprpnty,
tfl
contra
coiiJm
tudim m meretrii um,&
Ijoc
prouenit
ex t^
|
"
bidine
adultcrandi,ficut populus
lerufaltm
&
regniludidal f
na
prec iofa faierdotibns
(jjerentibus
fibi
idola Ccntiumva'''
1
1 6
Proptcrca
mcre. Hic
refumilur pana
tnagis di^si.C'
j^^
citur. 1
7 Quia
cS.i.diuitic
tufjunt conju mpti-
m WW
'
1
*
trie modis
prediciis. . , , ^^
1 8 Et rcuelata
Scc.i.manifcfia
eli
vilitas tua m
tnaximttn
filiorum
immolatme vt
diiium^ift^ra.
j/i
c
m
Ezcchidis
CaD.XVL
^ifiaier
q>ti
viiet te in
abfiotdito
reddet vbi . Et alibi . ^crutam
A
Lk&ff.^eus.Cnva autcmfuerit
iniplctum. \thUoccul-
MijiKul
no>t rcuelctttr.Et illud.
tiolitcanietcmpus iuiiica)r,-^uo
i^vff,
veniat
dom!nus,(}ui
(y UUminabit
a'>fco'idita tet!chr.niim.
ip. 1194
l
iiidHofceimple
bur.
Circundederut
tii
cogitationes
fnf
.
EjUud./nfe>-/eco^?
taonib* accufantibui
ri^ deftndentibus
in
di^ (\uando
iudicabit
j)jj
oc.h.Et illud.
Eh homo ,
&
opera
th
ante
ftciem
cius,
M\ Theodorctus.
Sfxratum
vocat
adlterinum nu-
mma,inquoalia
cpmifta
nt mate-
ri:QuandoigItur
n^slegib.inquit,
htd mediocrem
"qi.ndam iniquita
f^tedmifctiifti.imo
iis
fornicara
cft,
quid
illampafniram^putamus.quaefan- O""
gumisChriaircaefl. ,
a
Etadducentjnp.
-';
Thcodorctus.
Hsccaptiuitatiste-
porecuenerunt.QuKpertranslationem diflumitab
adul
tcra
mulierc,qulapidib.opprcflalapid?batur, combu-
tuis
fuper
amatorcs
tuos,&fuper
idola
abominationu tua
'"'"''"'^"^
"
Q"^'
1'//'
''

J
" '
"
^i.cfn.cor
. Et cum corredionis
tempus aduenerit,tuc
niobrem in
transla
tione
cotpmora-
tus.fubiecit . Et
fa-
t iucundaa
cient in te iudicia in o-
culis mnlieruin
pluri-
marum.
Nonautcm
muliercs, mulicrcs
vocat,fedpcrtranf-
lationem
vrbes ita
nuncupat.quando-
quidem
ipfam quo
que vrbem
mulie-

TQHrn.
i,.Tmobft,
<^^on.,^
l,
-
Ron^v
cug
t
,uo^5,qu.s ,ntcrKcit,c,i
ad mala
opc
,cl.at.
rum in
langume
fal lorum tuoru
cjuos
dcMi c\s ; eccc c^o
congregabo
omnes amatores
tuos
quib.
tcommixta
cs,V
omnes
quos
dilcxifti cu
vniuerfis
quos
oderas . Et
congre
^
bf.
T

^^'^*^ 'dulicrarum.
^
o
eosfupertevndiqj&nudaboignominiamtuamco .
o/'

I I
"
tCicnitalia.
^
ram
cis,&:videbutomnemturpitudinem tua,& iudicabo
^
.
j.
..
, ,
'
^"^f"''!.^'*f";;?''''".^'""''"lt<-rjrn,&i.ullopotdli,,cr,.r..f, f:
te
ludicijs adulteraruA efFundentiu
fanguinem
. Lt djbo
e,ue vroem
muiie-
te m
langumeiiirons,5czeIi,&
dabo tein
manus
eoru.Et
7 nsinftar. iniudiciu
a TSeniiDaiiuir. tornicationis.
adducit
deftruent
lupanar
tuu,& demolietur
proftibulum
tuii . Er
denudabunt te
velhmetis
tuis,&
aufcrcnt vafa
decoris
tui,
&
derelmquent
te nudamt
plenamqj ignominia,&
addu-
"7" ""'rr i- r I . .
'
^''''^?'"""CQmmun,ici
lolentsdulteramlapidar,.
qumquidemau-
cidabuttegladijsfuis.Etcoburcntdomostuasigni,
&fa-
^'
^'pat"^
&
velut
rijparcat natura,
.
.....

Tvtfimi.aiimeinr
bTCiuitatum. dsic.
^?
2^'otypia
quadam
fctotum nuraif-
cicntmteiudiciamoculis
muiieruplurimaru. Etdefmes
'-^
c|"gateytitur,fpem
TOE.i.m irarus & vlc lccns .nTereor
Perpoenam
ribi
p-ouideo.^a
fic
de;Tsne5
for. a
1 A.naroribus
'
l r
CflcfalUtlS
agUO
fornicari,& mercedes vltra no
dibis.Et
requiefcet indiena
'
' ^^'"^
"^'S^-
_ TCum.eam.,rcdef,dcto^ I^Cumameiecefliris.cumtexterL tra^.derlm c=nrlu,; ^Z ^"?nOn Cmcudaris,
Uom.y.ia b
Erau.
^Oriee- c .
-
8
nes.SiDeus2elansF
"
requirit, &defide-
9
rar
animam
tuam
10
adhrerefibi,ficor
11
ripit,ficafti?at.fiin
_
,
-..._.... -i^<'"'""':ccucr.s,cumteiters
tra^.detlmcaptiui7ati. tQ^.T j- :"'
tio meai
te^&raufercturzelus
mcusatc,5cquiefc5,nccira 1
tnf vi^,
'^
^f""'
Hcc.f.frcirti. , .:R,n-(: .:...!; -.._*,-^:-..,, ,..
^^ cms .
Videmifen- _

llBcntficiorumqusdeditibiinadolefcentia
icar
ampims,eo ^
non fueris
recordata
dicrum
adolefce
_
a
fLxx.contriftabas me. ^..d triflicia,n
quem
de
bonisoperibusdcbu.ft, ad
gaudi, prouocare.
nx
tux,5c.prouocalh
mc in
omnib.his.
Qua propter &e
aTOpctatua. fafTamen-
.-Cf.. .,ri :j.r ., r.^^*" .
-r
.
T
.
,^
-
,
^
cTCumfubucrtidebueras, Maiw
en.enim
rulpa i^uam poena
go
vias tuas in
capite
tuo dedi
,
ait dns Deus : et non t
feci
iuxtafcelcra
tua,
& in
omnibus
abominationibus
tuis,
lEsreuni
confpi
ci ur
,
deinceps
rc
raiprouidctiade-
b
iliitam
ignomi-
nijromplebo
om-
niffeneris tu.^ini-
qulatisa terepctes
p?tls,fedpcipaeab
iniilafilioruc^de.
lieronymus.
c
Oniah.xcpcrme
laForam
aduUer^
&i)micid,qiis
non folum
contra virum fuum forni
cattuerit.led & filios
mterfccerit.dicuntur contra lcru
falm :
quodquecongreganda:
fintomnes Gentes con-
uaam.quarum
adorauitidola, & omnia Dei munera
jn^iltumeorumcouertit: &
dedruetur
tcmplum Baal,
ainesarxciuitatisincendiofubucrtentur,nihilqjin
eamanebit.

Theodorctus
Peripfos,inquit,amatorcs
vlcifcar tc.
AHulat3csChald?orum,AnVriorum,Chanana:orum
r ^^yp"^^""^
impietatem,his contra tc inflnimentis
viLdebitanbiinfligam
fupplicia,
& cum amatoribus
niiJos
quoque quos
odifti
coniungam.
ieronymus
Si
h^cpaffa
eft ierufalcm
qu?cum
ido-
lis
II
20
cordiam
Dci.quaa
dovultmirercri, in
dignari,fed dicitur.
&
riftar.
Htcronym.Quiatf,eift;eogr-
lam
(ecurus ero de tationem
n,-
aecaftitatetua,fecii
per ommbu*
dum eos .f
qui
in
^*"*-
bonam
partem
hoc
accipiunt
.
Alij.n.in contrarium ac-
cipiunt ,
vt
magn?ir?
Dfi fit non irafci , cum femcl
con-
tempfcritfornicantem,&iHiusdefper3ueritfalutem. c
''
Hieronymus.Si
h^retici (qui vetusteftamentum non = u
fufcipiunt)rcprehendunt.quodiuxta.Lxx. didum
eftco
^
''^*
triftabas meco
g>
Deus non folum iram
fufcipiat,fed
&
mccrori,&
triftici?
fubiaceat.Interrogcmus
eos,quomo
do illud
fufcipiant,
quod
cerreboniDei
mandatum eft.
l^olire contrifiare
Spiritum
Sanau Dei,in
(juo ftgpati (fHs. Quid"
quid.n fuper
hoc nobis
dixerint,
& nos in
defenfionera
prcfentis fermonis,in eos
retorquebimus.
c Et non
feci /.w.Monftratur diuina
clementiaxiam mi
norespoene
maiora dicuntur
peccata.
^
Ecce
NICOLAVSDELYRA.
*
1V
"^^
^'^
congregabo omnes
amato.tuos. nibus com-
niXi,es
cotnmimcando
tdololatrijs
eorum
^JtZli!^^^''^?'
^^"s./.c,
Thilifihsis
qHifcmpcr
{"(^todiojiiudeisy&iconueyfo.
e t J t
},,^^"Sregabocosfupertcvndique./.
obftdione jeru
5
.^:t
mdicabo
te
indicijs.Qiiibusfecundum
Ugem
mors
eflin
7 ^ur^S?^^"^'"^'"-'-'''
'Mmemfanguims paffiuS 7
^^
^iOtisAcprocedentem
exfurore ir^
me^,S ^elo iujhti^
9 ^tdT^f^T
^*' ""^
^"'S.&c/.
omnibus
diuitijs
tuis,
MSf
*
'5^P'dibus,&crc
enim multidc
ludfis
11 \
ff!}''^''^'^'*'
rnachmarum.
'^
^
comburcnt
do.tuas,'&c. yt
habetur.^.iie^.
ylt, ybi di-
citur,(ju6d T^abuT^ardaninccndit
domum
domim,&
domum rcis
& domos 1
erufalem per
circumitum.
I
\
Et facient in te
iudx.panas iuflk infcrendo,
1
4
In oculis mulieru m
plu.&c.;. plmimarum Oentium,
qu^e
erant in lUo e.vercin^
1
5
Et defincs
fornicari,&ci./</o/o/<if
Mrc^ww
non
vacahit ti-
bi
prg
nimia tnbulatione.
\6 Er meicedes vltra non
dabis.i^accrrfo/i./f/o/o.^tt/a
non ha-
bebis vnde.
17
Etaufcreturzclus mcus.i. amor
fingularis, quiejlviriad
Vxortm.
1 8 A
tci.ficut
rcp
tdiata a mc.
17
Et
quiefcam
ncc irafcar
amplius
.
Loquiturfcriptura
dfi
Deo
tanquam
dc
homme, qui
non
i>afcitur
de
quocunque
malo
culpf
vd
paii^lupi
ruetiienti vxori
repudiatf,
&
caufa
huius
rtpudiatio
nisfiibditur.
20
Eoquodnon
fueris recordata dierum
adolefcentig
tuq.i.btneficiorum,qH^
tibi in
adokfcentia
tuaftci,trout eft
expo
fttumfuprd.
21
Quapropter,& ego
vias tuas in
capitc
ruo.
Tepuniendo
tamen citra
condignum,idcd fubditur
Et non fcci iuxta fcclcra
tua.
Tom.4.
Pp
3
GIoford.&NicoIaideLyra
iip^
S^ EffeawwTM/^Vtf
W-jo.Poacaralo^tim
vitioriim.ac
A correlionem.qua
rctrahitur
aJ ("al nrcm.
apcatur
ci rncu
hrrctici
.
<^: cthnici
ncpc
leiiiora
commiftimrquam
>
ptjtantur
L-ruUlcm l.ccclcfiaftici.vndc ad
Corinrhio
Omiho auiitur lUt r VOS
f.rniCJCi
>
, q.ij^lis
nrc mia Oi
r,t

v
Solcnthxrctici, qiiifantnm
vctus
tcnamcntum
fu
pmattrcsnatUiaMn
hoc loco
inrclligcrc.lbirituaie,
J.;"L'.':'rr "^Z ^ZZ^.
.
Eccc
o,nni5qai
f dicit
vulgo prouc.biii.m
tc .-.nbmct ,llud
,
EM^rimaur.
'"'
diccnsSicutmatcr,ita&filiaeius.Filiamatristuxcstu,q
J
vttlgoproucrbium:ficutma.ita&
h
b ii. f maur . CcthJca.!- qnx
i.i. amcns.vcl in mfaniam
vcrtcns
intcrprctatur,mccntiua
f.hums fxcuh.cju? capti
'"'";".&aviro
tu.
rcicru!
t
imo
TtopoL
dunt.i.Dcivcrbo.
^
Theodorctus.
Tibicoaucnit,
in-
quit,
proucrbium
quod
circufcrtur ,
matri
fimilcm cfTc
filiam. & matrcm
ipfius fupri Ccth?a
nuncupauit.
C SururHm,^c.H'\C.
ronymus.Sodoma:
&Samari3:,
quaru
B
alteraGcntilcmvi-
tamluxuriamdcfi-
5Dci eib'i'n.
4
5
6
ft 7
proiccit
virii
fuum,&:
filios fLics,&:
foror foi orum tuaium
tu,c]proiecerunt
viros
fuo,s,&:
filios iiios.Matcr vcftra C
a
rv^i priu> p.:iC4uii,J(
jb Atl' t
ispniis
,n
C3pi,uit.ii-ii,
djcli
thxaj&patcrveflcrAmonhxus.
EtforortLiamaiorSama
ria
ipfa,&:
filia:
eius,q
habitanc ad fimilra
tuam,
Soror aiit
tua minor
tc,q
habitat a Jc.xtris
tuis,Sodoma,&:
filix ciLis
Sed nec in
vijs
earum
ambulall:i,neqi
fcciindum (cclcra ea-
^<yi_t celpiuvi
liiiH TIron,ce.
ru fccifti. PufiUum minus t
pcne
fceleratiora fccifti illis in
Vipcr.bujcopitjfonibuJ.
gnat,altcra
haircti- h
omnibusuijs tuis.ViuoegodicitdiisDcus,quianonfecit
r^ThSiJus . i
Sodoma foror
tua,jpfa,
bC fili^
ciu.s,
ficut fccilli
tu,
^ filix
Hisoncnditnon lu
tu^'.Lccc hgc
fuitiniqaitas Sodomcfbroiistu?,fupcrbia,
dxorum tantumfc
cflTc Deum,(ed
ctiam
gcntium
. Ercnim illorum
antiqni
tionib.corum contrar ium cft.
Quod
Samaria hirci m
tusDcusappcllatuscit,antcqu3idolacolorcntquapio- fignificcf,
& in Horec,& in
multisalijs,
& in hocr
ptcrillosquoquc&
virum & filios
rcpuliflcd!xit,ncga-
,
piie tcftimonioprobatur. VxquidclbiciuntSion,.:
toDco,da:moniburqucfilijsimmolatis.
fiduntinmontcSamarix,
&
vindcmiaucruntprin.
ia
d
oiiieproiecerufiivnos
,
Cf. Dci vcrbiim &dortrinam. Gcntium. Omncs.n.haTctici
dclpiciimtSion,qu.'Ei;
c-
Scmpcr.ncrrantium
flurtuant
pcdcs
huc
illucq;
dilcur-
prxtatur fpccula.(!ccclcfiam
: & confidunt in mo.iti i-
rufalcm
Animalcm
-'
niariam. EtK
adS(xlomamq
brcuitcrintc
nius.quoinu
naiuix.ipin: ,,
8
animalis, tc
9
qus
intcrk
10 Isc
("unt,
vn,
1 1
trcm, &V11
1 2 tre habcani

1
3
figmcnto
coru i n
cogruit. Etquoo
14 doanimalis&

rcna natura ii a
15
huncprophctni
fiituantur in
16
quumfiatuii.. ,
ritualemrhoc! i-
E
rcntcs.Circumferuntur.n.omni vcnto doftrinx dealia
ad aliam
falfiratcm,5:
cum in
primafriifira
fc fudaflcco
gnouerunt.ad
lccundam
tcrtiamq;
tranlccndiinr.
c iH-'tir
vijlrj
.Hicronymus.Supradixit,patcrtuus
A-
morrhcEus& matcrtua
Cetha:a,hiccommntaioordine
&. numero.Afjrfr vfft-c.
Cum.n.fcclcraprofccerint,
(crin-
duntur in
partes,&
vnionc deferta in multitudinem
pi;o
ficiunt.& m lurbam
qaa: nonpoicftcum
Ic(u admon-
tanaconfccndere .
Sororesautcm,Ierufalem,Samariam,
Q
&
Sodomam:quarum
altera a
dcxtris, altcra a fini(iris :
aiam (ecundum
corporalem intcll!gentiam,&
fide tcm
plo
lerulaleni ad oricntcm
alpicias comprobabis.
J Thcodorctus . Non lccundum
tcmpus.fcd
lccundu
impictatis
dodlrinam
ai>pcllaui
t .
Tcmpore.n.
Sodoma
antiquiorc(l.ScdquiaSamaria:priusa:mulataeftin(litu
t2,dcinde
paulatim
auxit
facinoia.ita ut ctiam Sodomis
aflimilari
potuerit lunioremqi
lororcm
appeilat
Sodo-
ma,y
t
qux pofica cognationcm
cu m
ipfa complcxa
fit .
Impictatis.ncommiinioncm
cognationem
\ ocauii.
f sorort.ia. Hicro Mcdia intcr
duas lororcs
lerulalem,
qua:,
& ludas dicitur
, & a
Chaldaeis in Babvloniam du-
fta
cfl:qui
multofcclcratius
peccauit.quatii
Samaria,&
Sodoma: in
icmplo
idolum
adorans,
&
pofl
Dci fihum
intcrficicns.
g
Sodotn.,.
Quxrcfcrturad Gcntcs.
Sodoma.n.eo tcm-
porc
non crat , qu
prius
cum
Gomorra , Adam , & Sc-
boim,diu!nofuerat
igne
dcleta.
Hicro.Secundum
Tropolo.Samaria,& Sodoma Idcft
h.cic-
ir.aria: , in
fupcrbia.f.ipcrucr(biumdogmatuni,qu.x
i-
tantcflcfublimiaiquib. vindcuiiantatq;popiilat(;
cipia Gcntium,potcntc,s,!c;!icct,
ad crrorcm
pcrti
.
h f''i')
ef^o.
Abfolutc dicitur.cxcclicntcr.In vetcn
mcntohociuramcntum. Innono .Ameriamend.or
vnde. Ocns ylbraham ,
D"S
iiajc, c^ Dcus
UCL.b,
imc:
mortni^fum fed viuortim. Et ai ibi. '1'U' cbo donifinm
np
} .Sicut nemoab(olute dicitur
bonus.nifi
folus l is
quamuisdicaturarborbona homobonus,pa(lorb(
i?
(cruusbonus:vndc..N(e/o^o/i.j niiij-lids
D^i.Sicznj,^
c.etcra:
virtutcs,patriarch3:,& prophctx,& Apofloa,
1 /"
uis
viucntcSjComparationc omnipotcntis
Dci mort i
Cuntur.
'^1'isejt hmoi(ie,qM
viuati^ iio vidcbit moruii'.
.'
dc
Apoflolus
dc Deo . iim
folus
habet immoriulitateth,\
i-
iiHj Itabitit
iiiuccilfibtlrm.
Hieronymusluramento
defcribensSodomar,^
a
rumeiusfcclcra,
primumponitfuperbiamdiaboli
o
prium,& primum peccatum,vndc Apoflolus.^Vf
" '"s
fhpnbiain
ludicium tndicat duboLi
proptcr
quam.f.dc
cecidit .
Superbis
emm Deus
rcfifiit ,
buuiil.bus au.tm c,
tiam.
i
Superbia ,
&c. Pcccatum Sodomiticum cfl,
&
prc
:cr
^
hoc
fcquitur
Dci obliuio:
qux prxlcntia
bona
putJ
tt
perpetua,
&
nunquam
fibi
indigcndum,vnde
in
lc;; ^'pn,
tcniie ne
corricdeiiSyC/" bibens^iiS'
jaiwaiusAditnansifiniu-
"*'
bus,heb(nfijttc oues,&
boues,argenium,
&aurun
,obliiiij('''
"^*"
mnii
Deitui.\ndcSz\omon.Diuiiia!,& pauptriaiesttcQJ"
mihiyfed
tantum viitui meo iribae
neceQarta.
Saturi-
NICOLAVS DE LYRA.
*
1 Eccc omnis.H*(
arguitur
milicia
poputi
Uda:
jub
numix.e le
rufjUni,hoc
cumpurauue.f.id
pop
'Um
S')domorutn,& popnlum
de
cem tribuum,
&diuiditurinduas,(jHiaprimo urgmiur culpc, fcm
ilofubditurpaaa,ibi.Ergo
& tu.Circa
primiim pr.fmitlitur popu
U Indx radix
prima^qux
hic
accipuurpro
Geiite m terru Itida habi-
lante,ant,quam Hlii
Ijraelitigrcdcrentur
tenam
promiffioms
,tum
diciiu .fccccomnis.arf
denftonem alicuius.
2 In tC aflu . Te
deridendo.
j Diccns.Sicutmatcrita,& filiacius.i./icHf
Genscjutp-^
(effitin
terra
ludafiUos
Ifrael
fuit loraicatrix
Ipiritualiuf per
tdoloUtriam,fic populus luda.
4
Filia matris tux cs tu.Per
imitationem.
5
Qi}Xpio[cCitviTiim.i.Deimperidololatriam.
6
Etlororfororum.f. sodom,^
^amari^,vtexprimi
urin
frd,perquas
intdtigitur populus Sodomorum
,
&
popul s d ccm
trtbuum.
^
7 Matcr vcflra
Caha.ffr
e.rponit.tr,vtfupia.
8
Et
{otor.Mator.n.fuit populus
deccm
tribuum,qMni
/>
'''
regtii
f4d.v.
p
Et aUx.i.iliie
ciuitates, &vilU
quarum
Sawaria
tnl
ttrt
poLs.
1
Qux
habi. 'iunt.n.in
acjuilonariporte refpr^
lerufnii- ?*
pars .Aquilvnaris
eiiem
vocaturhicjinilir'1,
eo^
ah Jnni'
neruntjuper l.rufalrm
multa mala. leri .1 . ' . Ab
Aquilon
'3
deturomncmalum.
1 1 Soror
autcm,&c. Quiapopulus
SodofHie min->rjH
'
""*
1 2
Qux
habitatadextris
tuis.'/w
dtclinat vetfmnici
e>
iS4
iVtT
fpcdu Urufate,{;r fic
diciiin Inc aextera
ftcnt pars
vpfof^ta
1
>
Scd nec in
vijs
earum am &c. sed m
peioribs.
14
PufiUu minus
pcnc,&c. qnodixpohit
!{> lo.f''-^'
taiiamaLj,& nonn.aiorap
rurn
reputarem
: atitcr aiite*''
/;;/(
r')'^d(/'.Pufillum minus>&c.f/.:/.HO'.:
itnbmliof"
mala
fecis:i,iiyc.i Ijoc i oncoruat liicre
jeiiiienti,"*'
'''*"'
1
5 Qiiia
no.ttijoc dectarat
conlcquciiier,curii
duiiw.
16
Eccebxc,&c.fuperbia.De/t7'i't/tt(f(/o.
il
?/
Ezechielis
CaD.XVL
ap. iip8
faturitas
panis,&^
abundantia
&<;pcium
ipfius
dc^filiarum
eius:&QTianum
egcno&paupcrinonporrigebant.
Etcle-
uatesiit,6
feceruntabominationcs cora
me,
& abftulieas
licut vidiiti. Et Samaria dimidium
peccatoru
tuorum non
a fMon
(iii ;)lKiiiT.fed
r-nniaration-
tui ^icutillud i .tiit . Dd^Tidf hic iiiltiHcn-us ab illo.
peccauit
: fed vicifti t eas
fcelerib.tuis,
^
lurtificalti forore.s
tuas in omnib.abominationib.tuls
quas operata
es.
Ergo
& tu
porta
confuflone tua
,
qu^
vicilti foi orcs tuas
pecca-
a
>
Non
qaoJ
jbfoiiire (int lulli lej
peioiis couipatatione.
f
tistuiSjfceleratiusagensabeisIuftificat^funt.n
ate.Ergo
S
6^tuconfunderc,&:porta ignominiam tuam,quieiuftifi-
cafti fbrores tuas. Et conuerca reftitues eas couerfioneSo-
domotii
cu filiab
fuis^S^:
couerfione
Samari^,&filiaru
eius.
^^
<;sm't'f p^iffif
.
H!eronymu,s. SupLnbi.Tfcminariiim
i
^fj^uriraspan!.sabi!nd.intiareriim,i5c
ocium. Vcl m.
Ix.deliciarum
luxurisq.abundantM
Diucs ille
Euage
liisnonaUud
pccc.ilTc
mcmor3tnr,ni(i
cpopcrib.&
di-
p
isaffliic"ns,in
tania
crupitlbpcrbiam
vt manu no
por
r-ctindigeti
La-
ii^-j ,
couditionis
a
fii
oblitus ,
vt ne b
U
quidem
quod
pjijciendumerar,
drtmifcro.vnde
c
zUi.QuifeexaMtM
fKiibUuhiir quife
hu
nuit
cxaltiibuur.
d
\jEt
ocium
ipftus
& e
^filrumeius-.^mam
f^o,e"c-
Hierony.
A,),dclitis
iuxta il
iiiifenrum.Inde-
fitrijs
eft
anima
haiinisociofi.
Se-
pen.
eftaliquid
a-
gefine
agernoftri
pe
oris manu
ccisate maiaru
cogitationu setib.occupet.
C :.Sariii'i-tdim.
Hicro.
>eruus.:.jih>,s
Phiiicaicw domim
fui,
ty
)n
facienf.va.ni.Et.Votentes po:tnter
tarmenia
patfntur.
^ 'heodo
Hancaijt
comparationcm
facit non fm fola
pcati.fcdf^iTi
prouidcntiae quaiitatcm.
Na tamctfi
pec-
calt,&
infinita facinora aufa
cer, Samaria,at
procul,abc
rai Dei
teplc&parua certcquada
vcnia licat.Cu & fub
ali1rcgislmp.dcgeret,&:
in (acro Dci
replo legitimaper
fici:nequiret.
EtSodoma itcm
neq; piophctam
habc-
baincq.lcgislatorem
,
fcd fola naturalis
legisdodrina
frujatur.Tu
vcro &
legem habens,& facerdotes &
pro
ph(ks,&facrumDcitemplum,legitimiimquecuhfi,
il-
larfimpietate
lcctara cs.Ouare oftedis illas vcnia
dignas
d irru iO".Secuda
poft naufragiu
m tabula eft cu
pccca-
uctjerubcfccrc,ne
audias.fa icsmeretricis
fa8a ifi
tibi.no.e.
irUiO.if.Hkr.
Vt
propria.f torqucarisconfcientia,&
ivurolutatcppriafuftinecruciatu,ne
fuftincasi
ppetuii
c ixmi.Hi^
Lxx.C^iscorrupis,aliascorrupifti/(oro-
fesias.tuocxepio
f ad maiora
peccata j9uocado,vclut
lifal;rdos miie
vmes.opc dignitate dcturpas.exeplo
lai
C0Si)ttupat,vfi.^'i/:^Uj/2^jecJ:
vuim de
puftlUs iliis,^c.
f ,co.
/t:/<rf.Hteronyiiius.
Poftconfufionem
fequi
turlnominia,
ignominiam corretio,corrcftioncm
co
iol4o,&
eam falus . luxta illud
TnbHlatio
opcratur pa-
i
z
4
J
6
7
8
9
lO
II
12
3
ttentiarn,patient!a pYiibationem .pyof'atio fpe)n. Spesautem nnn co
fx
findit
: in futuro.f
quia
in
prxfcntiaru
fua
per
confufio fixod.^.*
ncm
pcccara dclcuerunt,vnde.
tsi
cnnfufto
qu.t
ducit ad n/or
ivm,&tll
ct>"fuiw ijUieducii
advitam.
Spiritus
quoqj
fanftus
PfaLjj.t.
peccarores
hortatur fic .
Confundamur
& reuereantur cmnes
inmici mci conuertan-
tur
retrorfum &cofun
dantur valde veUciter.
^r , r .
Etinalioioco.i./cL^/i'^'"
tu
prmum iniquitates
tuas,vt
iiifiificeris.Et. Prou.i8.c.
lu^us
accujatorfui
esi t i.q.i.c.nS-
in
principio ferrnonis
.
"^*
Quid
ergo
mirum
fi
prouocatur
leru
falemadconfufio-
nem,&ignominia
quas
fororcs fuas iii
ftificauitpeccando. r.
*
Theod.Cumali-'^ . .
^
quiseftinhonoreLr;"^*
nilintelhglt, IgnO
uitarem.f.So
miniaafFedus,fcn-
domorum &
fumpriftmi
percipithonoris.Etlerufalemigiturnonco
*""^'^"
""*
gnitohonore
fibia
Deoconcefro,obfidione&
captiui
p^^j
tare luum
agnouit
Dcum . Idcirco a Bearo Dauiddoda
*
exc[2mdil,conf.tJio fu^ui me^
c
opeiuit
rne.
g
ft co/f .Grandis
profcluspoftpfufione,& ignomi-
nia^fibiC)ciiuduioillaralibeteracccpitQ.d.ira
Dci fu
ftincbo
,qihpcccauici.
Promittifci reftoin
antiquiifta-
tu.Scd
ga coparatione
iccleru
cius,iuftificata
eft Sodoma
& Samaria:
primurcftituitpucrfio,vel c^ptiuitasSodo-
morii fm
Aquila, fcdocaptiuitas
Samaria: fm eundcni.
Nouiflima reftituifleruiale.Cui.n cft
dubiu,g7intcrtrcs i,Pct.4i.d.
Gcntile,ha:rcticu,ecclefiafticu:mult6maiorib.pcenisdi- a:ec.j?.c.'
gnus fitqui maiorisdignitatis
eft vii
Petrus.re/>ajf/f,wi
\.ipixt
luditiu a domo Dei. Et in
hocproph.
//
fai.His
mcis ini
ipi
r-jVt.f.extralerufalefororib.antecouerfis&reftitutispor
tet[ ignominia fua,& pfundatur fuper peccatis
fuis,
& fo-
rorcsfuasconfolefdugrauiuspunitur.Vclideoconfun
datqiiia
Deuad iracijdia
prouocauit, vndcpatet
noefle
naturale iram
Dei.fed clcmentem. & manfuetum
vicijs
noftris adiracundiam
prouocari,vnde.
Secuudumduriciam '^om.i.i.
tuam &
impcenttens
cur tuum
thefaun^i^as
tibi ira in die ira &re-
Exoii J.a
uc.m K^rc. Et alibi.
MiCifH
iram
t:iam,&
deuorauit eos
ficut fiipu
^
/^.Quod.nconiudu
eft&in
vnocorporecopulatu.mit-
ti non
pot
: fed
qd
cxtra
eft,vt lancca,
telu & huiuhnodi.
,.^
NICOLAVSDELYRA.
.* I
|amritas
pa.
Ddiciose vinendo .
^l^omine.v.panti intelligitur
Clm ctbns in
\cnptura.
1
^bundantia. Diuitiarum malc
act^uifttarum.
3 iOCinm
abonisoperibus.
4 Enianii
egeno.Pe-
defeBu mifericordi^,no potetix,T>t patet
expkedetih.tt
cjuiailia
ducunt ad vitia carnis
peiorif,'ofubditnr
5 Efecabo. Exmendo viciti contra naiura
cjiefi
abomimbile.
-^
Eabftuli eas . S tbuertendo ciuitatcs
illas.Genef.
1
9.
!> nt vidlfti . Et te
exnnplo
e''"s nnn
cifiigaHi ijuod aggrauat
fi:cc<H.lnHfb.hub'tttr.Siclltvidi([i.f.iuftt'fiendTi,vndeGcn.i8.
f'<^icdominitsdeSodoma,iO- Gomorra.
Defcendam
& videbo,v-
trumlamorem
qui
venit ad
me,opere complemrint
: Teccata aut
Sodox hic enumcrata
nofunt itagraitia
de
genereficutefl
idolola
,
ttia,4cummultis
alvfs vici/fs
vigebatin
lerttlale&
terra luda.
8
Sinaria.di
pec.tuo non.pec. Quiipopulus
habitans in ic-
"'' '
oluit idoli in domo domini
poftta tepore Mcmaffv,i\.f{(g.
fmgrauiffimumjicui turpiljimum
efi
muliert:^
indmat
adulirurn
adproprium
leiium mariti.
9 EuQi.
^pn abfoluti^fed
tn
cotnparatione
tua
ftcut pallidum
^"^'ilmKmad
nigrum
dicitur
album:&fccHndum
hoc dixit ludas
Gen.i.d.de
Thamar,l\iiiior meeft.
10
fZO.P^eprehenfa malicia^hic cdfeqiieterfubditur pa;na:& pri
f'"
'iiunciatur
comparatiuc.fetuncto ahfoli'te,ibi.
Et faciam.E*
'". ^'^Oipme fimul poniturpfne
c6min.itio,&
ftquvns
Uberatio.
^"corimum
d/miir.Ergo
& tu
&C.'./'<m>< confnfibiiem.
"
}^vi.(olnmaiis.
12
Igo
& tu.
R^petitio
efi eiufde fenteti^
ad maiore
affirmatione
H
'
COWd.i\a.Sa.exponit
hoc dc
tepore Mefli^,(ju expcHant
lu
0i,aptirra
Sodcmoruqua fubuerfa igne&fulphute legitur,Gcri.
'9.^t
fanabitur & crit ita
pulchra
ficut a
principio,ei^
m
'"^
ea duitur Ge.i
3.3,
rt
irrigabitur
ficut
paradilus
dni
SedU
expojniofttiidaturfupra
tironeu
ftmdamZ-tu f. ^
Chrijius
)'t vnrus m mundu
ff qi
dic
it.Hier.cp fcriptura ioquitur
hic me
t^ph<ice
per conuerjmie
Sodomoru
jignificas louerftonc
Gentdiu

CiiJiunr.Cf
per reuerfionem Samarif reuerjionem hpeticorm
I
ad viiitatem
ecclcjiijjiicarnya qua dijcefjrant,ftcut
decem trib.a re-
gno Dauid.j.!{eg.ii.^Per reuerfionem
verb
Ierufalem,conuerftone
Ciyriflianorum
<&
peccantium
in
Jide
tamen
informi
manentium ad
bontm.Sedquiaifta expofitiovidetur aliquib.magis rriyflica quam
literalis,ided
aliter
exponunt
dicentes,
^per SodomaminteUigutur
duiX trib. & dimidia exifieies vltra lordanem eb
^ erantprope
So
domam,per
Samariam
ali^ Jeptem
trtb.cum
dimidia,per lerufalem
regnum
ludc.Et hi
dicunt,f
omnia ifia. Etconuer.&c.
Impleta
fuerunt
in nditu de
captiuitate Bahylohica,in quafuerunt
duc tri-
biis.J.Iudf
&
Beniamin , &
aiiqiii
de dicerrttribub.
qui iffkgienter
manim
regis ^jjyriorim
venerunt ad habitandum in
regno
lude,
&cum illis de
regno
illo
captiuati fuerunt,&
cum redeuntib. Scd
hec
cxpofitiovidctur
in duob.
deficere
. Vrimb
quiafors lud^fuit
via<i_ts propinqua
"^cdcm^ qtiam Jortes
vitra lordanem
exiftertcs:
quia marejalis
vhi
an^iquitus fuit
terra Sodomorii
habitabilis,clau
ftt
terminum
fortts
ludc a
parte oriental't,& partim
ameridionali
quia
cft
in
angulo vtnufq;
lateris,vt patet
in
defcriptioneterr^ pro
mifftonis
. Secundb, quiaredeuntesde Bdbylone nonrecuperauerut
Samariam &
ciuitates ei
prupinquas,fed
tenueriit eas Gentilcs illHt'-
Milji
a
regeylfJyioru,vtpatn.i.
EJ.& T^eemia:,&et
in
Euangclio
&.A3..ApoJiolvrum.Vropter qtiod
videtur
milnfaliio
melioriiudi
tio,q> h^c literapotcft exponi magis ltteraliter,quamdicat
Hier.Et
yitando
errorem
l{f.Sa.
conueriio tamen cu
vtroq; inqtiantu
diciit
hanc
litetam referri
ad
tfs
Chrifii
. Sed
fecundu expofitioncm
mea
pcr
Sodomam
intiil^gitur poCutus
.Ammon,&
Moab,eb^Loth pd
tcreo>'ubahitauit
m
Sod<jmis,Ge. i^.Etfiiie
Loth matres eorfi ibi
fiai^fuerunt.Ver
Samaria vcrb Cenlles ibthabitantcs,vt di3u eft
&
per lerujalc populus
hidcoru.De omnib.ifiis
aliqui
fuerut
coucr
ii adfide ibtijiiper pi^clicationc
lius &
.ApJiolorTi,ftcut patet
de
ludps
in
Euagciio
1 multis
locis,(^
in
.AB..ApoJioioru.
Similvet $
Samarttanis
quoru aliqiti
credtdetivt ad
pr^dicatione Chrifli, lo.^;
&
pofica adpdicaticne dilcipuloru.Ati.
8. Et
jtmiiiter
de^mmoni
tis &Moabitis
,qucru
tcrre erdt
^ppinquf lude^
vnde cxtcrut
Xpi
difcipuli
ad
pr^dicandJi
fidc
per
orbe &
ftc primb prfdicaueruut
in
partib.prepinquis,
& lecundiihoc
patet
ittera cx diSis
vjque
ibi.
Tom.4.
P
p 4
119P
Giof.ord.&NicolaideLyra
iz^c
c
l^^nfuitautern.
} Thcodorctus. Si non
didiciir.
in
qnit
. Sodomoriim
fupplicmm
Sc
diuulgatum tu
orc tuo illorum cxitium,
qucmadmodum
tua ni
{idio in
Syiix
&
palcOinx
cinitatibus
quidnam
am
mali
pcrpetraflfcs? Neqiic.n.illorum
tibi
cxcmplnm
fuit, lcdnihil
^>a
EtconutrtMm. jtThcodorctus.Reftirutioncmhicnon
A in jnelius fcdin
pcim appcUauit.Rurfus.n.idi
ima illud
fcriptur.T.quod depr^tcritis
loquittir
vt de fatuns.Sodo
jjiis
appofitum
dl
Quodautcm
dicit.cH huiufmodi.(^ic
madmodumSodomacum cffcntdara, &aplurimisha
bitata.inprininam ^
formamrcftitui.fc
Etconuertamrcucrfioncmtuam
inmedio
earu,vtporres
'
cu\1orib!cffntva*
^
ignominiam
tuam,&
cofund.uisin omnibus
quxfecilU
2
cua,quaiiaerat.in-
confolanscas.Etforor tua Sodoma& filixcius rcucrtcrur
3
adantiquitatcmfu.i,8^Samaria&filiiEciCisrcuertcturacl
antiquitatefuam,&
tu &:filixtua:
leucnimini
adantiqui
a 1 Vi ruburr'iunF>n eius leiutcrc ad mnnoruni.M liincrcs. r
tate vcftram .Nonfuitautem Sodomaforortuaauditain
orc tuo in dic
fupcrbix tuac,antequa
rcuelarct malitla tua
a R.euciiia eil.l. .1 rias in npprobriuu.
HlMtuni
jiricuniflis vibibusSypT.ic
piirKmi. /
11-
in
ob
ius
ro-
n
tcquam
aedificarcn
tur:ita&tibi,adcm
pio
n.dccorc
opcra
dabo vt in
priiliaa
rcdcasformam.
Hehrorom
^
Et\ioror
tuo . mt-
fabuia de So ronvm.Iudsi mtcr
doma & icru
alias fabuUs di cut
)U1
'
1
faicmc*terif
jp,3^^ugti, chriQi d ficut hoc tpc in
oDprobrium
filiarum
Syrix
,
&cutflaFum
!u"sra:fi:!;"i-idea,Antichri.
candis Mef-
& m millc anno
fKicmporc.
rum
regno
Sodo-
mam reflituenda,
vt fit
quafi paradi-
B
fusDci.&quafitcr
ra
Acgvpti
: & Sa-
manam
in foclici-
quod pep
tatcmpriftinam.vt
in circumitu filiarum
Palcftinarum,qux
t ambiunt te
per
a
^Ergo. f*Jup fuperafti
jlias in Itclcie.
gy
ru.SceIus tuum &
ignominiam
tuam tu
portafti,ait
dns
Ideo vt
porrci.lce
irum
Deus
.
Quia
hoEC dicit dominusDeus
. Et fiiciam tibi ficut
at Vt
rccipias quod
niercris. b ^'1 nililuin .1"r rcs.
_
defpexilii
iuramentum,ut
initu faceres
paclum
:
Sc^rccor-
1
5
cSnfcfiio
"
fCuuj.Cimpletuai fuerit.Ego
occidim ti
cga viuiHtJbo.egopetcatnm
4c
ego
lanabo. lO n
'
s
9
10
1 1
12
4
nusdclinqucr^,
feueras.
d In
opptobri\
liartii Svu .
3arhm . Hici
Syria
in Hjj
citurAram,'
tcrprctatur
tas,& iuxta
tioncm ill;
Ilaii, vbiA
Ephraim
c(
contralud.):
rulalcm
,
h
rumar"-'^
tia,
qi
mitatcqurii|tca
tix ficut ha:'
- -
impugnat
i.
inquofcilicccra
.f. dc
AffyrijsTcuer
tanturin tcrramlu
dzam
. Dccem .n.
trib.
captas
a Phul,
& Salmanafar,
&
Teglathph.ilnalar
rcg^bus AffyriorQ
icgimus,& vfqjhodicibicffecaptiuas. Icrufalemquoq;
tunccffe fabricandum,& omncsfiiiasciusvrbcs.f Sc vi-
culos,&
caflclla
qusfubciiis fucrantpotcflatcvtprius
florituras : &
ipfam
auro &
argcnto
&
prcciofislapidib.
trucndam,vnde
Ifaias . ConUitnam tudires ttwi
jicut pnur,
&
ton///w70s
tuui
l.ciitaprincipio,&c.Et Dzuid.B->iigr>t
fac
</< mi
ne in bona
vqluntate
tua
Sioft,vta:'tthctniu>
miiri
Ien'Jale
Et all-
bi..yiedificabuntur duitat^s lud,e.]\\i ita. Nos autem dicimuSt
ep
Sodomarcditinantiquum
flatum,cum
naturx fuae
fcdditaGcntilisprius& impiaanimaintclligit
crcatore.
C Samanaquoqjrccipitantiquam
beatitudinemherctico
rumcrrorccontcmpto,iundadodrin2E
& fidci Chriflia
V{3i.7XA nx.Et tunc Icrul'alem.Ideft,ccclefia rcucttetur in flatum
Ibid. iJi.a.
fuum.dc qua
dicitur.Faflwi
ci
tnpace
locus M.Et alibi. U'
GaL4.(l.
rufalem qux
Itdifiiatur
vt
ciuitaSt&ct
irj
Apoftolo. i^*
auie
furfum
etfl lerufdem,libera
^l.
potcft prxu
quoq;
arroganna
b
b
fQito'!
oliio liahiiit lecum. c^^Alias
meit
dabor
c$;o pj*^i
mei* tecu in dicb.adolelceticE
tuar,&
fufci
a^Nonlrp"; i|ur'M.r.T!'-niti'-
1
F.ujn^elii
.inmi iit
rcin|'iti-rinim
I^ic. K
lOpcrum.cor.itatioini
tabo tibi
paclij sepiternu.Et
rccordabcris viaru
tuaru,&co 19
I^^cft
,
Phiu
f
Recoidja f. ^Samjnain.&Soiiomain carumoue locia.
jq
rtlm CUtll
fuderis,cu
recepcris
fororcs tuas tc maiore cij minorib.tuis alicmgcnar
^
quibus
m
i&i.i.f.
Pfjl.fO.d.
Pial.<;8.g.
diucr(bru[Bii|fii
tibusdogmatumerroroftcnditur
illud&
opprtAfc
habet Icrufalem.cuius
vicio
fuperatur.
* Thcodoretus.
Poftpoenam
bona
quoquc
tur . Tu enim mea
foedera.inquit, afpcrnata
1
qua:
mecum
pcpigeras,violafti,fcd
tamen omi
dcferam,
vcrum vbi tc
dil<:iplinainftrudam ,x<:\m
cdocucro.foederum
illorum
recordabor, quajolit
crij i
pcrcufll,
cum adhuc effes infantula.
(Itacnn
tempus.quo
in folirudinc eft
commorata) & ftai;
ftamcntum
mcum,&c.
c Et
fufiitabo paHum.
*
Idcm. Primumcnim
praedicatumefteuangelium,
dcindeomnibus
gcw^
lird ctiam
pcr magnum
Eliam rurfus
prxdicabit
amt
mundiconfummationcm.
Ego igitur,inquit,oiriattf
ciam tuam vtilitatem
prou
idcns.
NICOLAVS DE LYRA.
'
I Vt
^OTtcsMgnoM
vtftenetur hicconfequutiui.^dconueY'
fioncm.n.J
tdtorum
aifidemfequuta
e(l
eorum
erubifcentia
&co
fufio
de
peccatis prxteritis,&
maximi
inprocuratione
&
confcnfu
mortis Ch>t!li ptr
veram
pceniteniiam,vt patet
.Ad. 2.
3 In omnibus
qua:
fccifti confolans
eas,&c. Quoddam.n.
folatium
eli
mijcfis, oaberefocios
in
miferia
. yel
melius,quia per
mortcm Chrijli
a
ludxisprocuratam,
venit
confolatio
Geutibus
per
i^p^fiolorwnpndicationcmj^nde
^3.1
j. Vaulus,&
Bernabas
dixerunt
ludxisobJiinatis.Qn\di\n<ii\%nosvo$
iudicatisxtcr-
nx vitae,
ccce conucrtiniur ad Gcntes : fic cnim
prxccpit
nobis Dcus.
3
Et foror tua audita in orc ^d
antiquiatem fuam .f
ad fi-
dem
LuthyVnius
vtri Dei cultoris
ficut edotinsfuit
ab t^braham
apud
quem
di:i
manlit:& fic
habuit fidem Chrijli
.Abrahts
promif-
fiyGenefz2.Ifminetuolenedicenturomncs
Gentcs.
4
EtSamaria& filix cius rcucrtentur
adantiquitatcm
iwsm.J.ad
fidem ldfiic,&
aliorum
ftnum }idelium,nui
hahitaucrut
ibiiiiprmcipio ingrcffus filiorum Ifracl
in terram
illarHy quihabue-
runt fidcm dc Chriflo venturo,
5
t tu & filia: tuas rcucrtimini ad
antiquitatcm
vcftra.
iiuodpatct impktum
m
.Apufiolis,
&
dtji
de lud^u auftdcm
VO'
tatis.
6 Nonfuitautcm Sodoma foror tua audita inore.i.
tjuandtufuijli inglortapotejiatis tu^,ita defpiciebas eam,
^
dedt'
gnabris
de ea
aliquid
dicere vel audire.
7 Antcquam
reuclarctur malicia tua . Tcr
matiifeilam
^an
iitm
Dei vindi^am .
8 Sicu t
hoc.f.captiu
itatis Sedechitg (f
populifui.
9
In
opprobrium./^d^wTOc/i.
|
10 Filiarum
Syria:
. Quia
ciuitates
Syrix,
&
aliarwn t
ctrca liid^.im
cpprobria
dicebant dc
populo
ludx
captiuat
1 1 Scelos . Tcr vindiBam Dei.Et
loquitur hicprophua
r,
pcrmodum prxteriti,quia Ei^eclnelihaprophetdtut
anted n^
nem cmitatis
lerufaltm.
11
Quiihxc.Cuiusverbumnonpotefleffefalfum.
1
3
Et fa. Hic
confequenter
denunciatur
ptena abfoh:
futura mifericordia
tempore Chrifii.Dicit igitur
in
pc.j...
faciam tibi.m/erent/o
pcenam.
14 S\cnt.<ic.lVirzmcmum.tranfgridcrJo legem,ad
'
Jeruationi
m te
obligajii
in monte Sinai
t
xo.z.{.b.
Onin
cunque loquutus
cft
dominus,
faciamus & crinn
obc-
dicntcs.
1
5
Et recor. Tunc cnim
promifit
Deus
fc
eis mittere Ch
cundum
quod
dicitur Dcut.
iS.e.Prophctamfufcitab
rnilcmtui,&c.
1 6 In dicbus
,6(.C.Quod
fuit
in exttu
de
.Aegypto,&
tet
tionis
legis.
17
Et fuf.
idefl ,
paHum
noux
legis
, cuinonfuccedeta
turum.
1 8 Et
rccorda.via.P/wVe/o deprccatis prxtcritis,vt
j
1
9
Cum
rcccperis.y.a//af
Gentts tntra ectltftam, q-ia
>
fuitin
ludicis.
20 Te maiores .
Quia
aliqu^
Gentes adfidem Chrijii
i iW
etunt maioresgentes Iudaorumt& aliqu,t
minores.
'lEt
'm,(e
dsfi-
OTtd*
fu.
ditjt
fl|:Ol
iscf
Ezechiclis
Cap.XVIL
1*202
nonftt
tibi. Hicron.Qnod
fan(!Jorum
eft,vndc:0/
m
jmer
aivus CorinthtuEi deSaliiarore:
^p
r ms
osfuii
tios:Et'mPf^l.-^ipi^'^i"rinparabolisosin<uth:VcccatO-
ir. V<:ci:a;u,quitjce.
Ef: Tccc t ri d x:t
Deas^quart
tu
..
meas,
& ajjuTTiis ujtiimtutummeiitti per
os tuum < Et:
vM)ra,Luda
'(
peccatoris.
dichur.^pe-
:m,CSiri/pl(bo
Vnde
debe-
fiam,cfiper
milticordia
Dci
moriam
noshaberepeccati,
&femperosclaudere,quiaD
non cx
operibusnoftris,
fed ex Dei
gratia
faluati fu-
mus,&c.
i< 1 hcodorctus.His
verbistrespueriquoquein
forna
cevfifunt.AfcitisenimpopuUfccleribus,fupplicantesdi
cebant.Etnuncno
a
lAlijin probationem.Oporift eniincffehirer<:f,vtquiprobsti funtjmanifeftifiam
in vobis.
gft HObis aDCrirC
b TMetito.r.fed
e.\ meamilfiicoidia. 1
Vt.f.cumpoenas pto fscrilegiofuliinuciis.veniam, r /
non rli
p.ifto
tiic.f-
'
ex
clementiaconfequaiis
I OSiCOniUilO OC
Op
Et dabo eas tibi in filias
,
fcd non ex
pado
tuo : &fufcitabo
*
probrium
fadi fu
1
runc. a ^Rer rd ribc.icticiotummeorum. J
mUS fcruiS tUlS 5C
ego padum
meum tecum : Et fcics
quiacgo dominus,vtre-
4
colcntib. te. & Da
a !>icotiIl-* ou dic t .
Nonfumdsgnus vocirt
aj-oftolus,
- uoiiiaui
pcrlcquuiusfum ecciefiam Dci. 5
Kccmus prifti-
a
corderis,&confundaris:&:
non fittibivltrat
aperireospra:
^
"aftnEuangelij
confufione tua:cum
placatusfucro
tibiinomnibuscjua^fe-
l
Dei
mpiternum,
cil^i,
ait Dominus Deus.
lc
ni
placatus
nob
fuent
dominusin cmnibus
qujE
ftcimus,me- busnoflris.
moriam
t
excufatio
niel.Tibidominc
iunitia,(Scnobisco
fufio faciei
Hcutprepcer pu-
dies
hxc, &
regib.
dorc tuusit.
noflris,&
patnbus
noflds,
&
principi
NICOLAVS Dt LYRA.
dabo cas .
i^ia
omnes
fmt
ftlif ecdefte
in
^pofldis
in~
d non cx
pafto
tuo.
Hoeefi
ex pinute
legrs
iteteris
, fed
vuui
ievjubditur.
j
(nkitnbo. Quod
dicitur
pa8umnou'.'.m,^onfccund!mpa
Hntk OnbitiitumyIere.il.
4
Et
4 Etfciesquiacgodo.Perj<V<ic/arfmew Chriflioflen
fiua.
5
Vt rccor.Sc confim.
Depeccatistuisprteritis.
6 Et non (it tibi vltra .
Quia
non
poteris
dicere
,
quod aliquid
^
omiftrim
dc
benefjtijs patrihu^s promijfis.
7
Cum
placatus
fucro tibi. Ver caritis
af^tmptionem.
8 In omnibus
qua:
fccifti.
Quiapa/fio
Chrijii
in carne
ajfum
ptajufficiensfuit addelendumomniapeccata.
A D D I T 1 O I
]C3p.^6.r>bidiett"ri>i'Pollil.V:\ict
tuus Amorrhzus.
hqmidicitur
hic . Pater tuus
Amorrhseus,
& mater
'm'
thX2.Troprie potefl fxpoui vtJonat..Ad cjnudjueudum,^
ifxpl
mutant modos
loejutndi jtcut
&
loe^Hutiones pe-fona-
M
cjuandocjue
rnutant
perfonam prtmam
(jr
fcundam
&i
,vnde i
m hoc loco
quandoque loquitur propheta patria
le
.itan,nin rcfpeclu
ciuitatis nec
templi,
Et de ilU dicit: Pa-
is
Amonhasus,&
matcr tuaCethia.
quia iflifuerunt
MOitbus iSr
JamofionbHs
tUiHS terrx h<ibitatoribus . Et
fc-
ijlum
modum
intelligitur
illud
quod
dicitur
infra
eo.
cap.
tterita &
filiaeiHi
:
quia loquiturde
ilta terra
qu.t prius
iiololatris
.Amortheorum,&
poHeafub
idololatris
lud^o-
m autem
fequitur:
Et
quando
nata c%:vertit
fepropheta
_.. tndumcum
populo lerojolymttano fibi contemporaaeo
&
expo tnrficut
in VoHil.
A D D I T I O II.
fc e lem
cap.
vbi dicitur in
Toflil. Tranfiens autem
per
tc.
nctum Hebraos hoc
quod
dicitur : Tranficns autem
pcr
IV rturad illud
quodlegiturin
exitu
Ijrael
de
.Atgypto, quan-
iali
tranfiens
ad
percutiendum primogenita Aegypti
yvidens
fa^
lem
agni Vafchalis
immolati
,
non
permittebat
eos
perire,
</((/,
i2./.TranfibitenimdominuspercutiensAegy
ptio
cumque
viderit
fanguinem
in
fuperlineari
,
& in
vtroquc
vtroque pofte
, tranfcendet oftium domus, 8c non finet
pcrcuflioremingredidomosveftras: ^o<//*opn^
videtur
hutc
refpondere quod
dicitur hic . Tranficns autem
per
tc,
vidi
te conculcari
infanguine tue,fcilicetfanguine agni.Et
dt.xi tibi . In
fanguinetuo
viue,&c.
A D D I T I O IIL
In
eod.cap.T^;
dicitur in
Voflilla.Vropter quoddicit
Hieron.
Expofitio
beati
Hitronymibenepotefl
dici
literalis.t^am
deccm
tribus recedentes a cuttu diuino &a
regno Dauidper
Deum
ele^Ot
pi oprie pofjunt
dici haretici:
per
Sodomos autem
infcriptura ficra
nonfolum mtcUiguntur
Sodomi natione
, fed
etiam eorum imitato-
res,vnde if^.
i .c.dicitur iud^is:A\iditc vcrbum domini
prin
cipcs
Sodomorum
auribuspercipitepopulusGomorr^,
i
quo
1'jC(j
manifeli^
ad literam
accipitur
Gens
Sodom^pro populo
.
eos imitante . Dicere autem
quod per
Sodomam
intelligatur popu-
^
lus .Ammon &
Moab,prout
Voflil.vuU,
valde rtmotitm videtura
^\^l^^^Xt
fignificatione litere.T^ec credii,qudd
hoc inueniatur
injcriftura fa- fj^jx , vtipfi
crainaliotoco. Et
notandum,qubdexhoc paffu
Htbrtei adimant h<i os>'r\mw-
^
bere validum
argumentum
contra nos
qui Chriflum
iam
renifie
Meflfia non.
confitemur
. Dicunt enim
qubd
ex hoc
tjuod
Sodoma & Gomorra
"" ^*'*"''
nonfunt reuerfte
ad
flatum
prislinum prout
hic
propheta pr.enun-
ciatyfequitur quod
nondum venit Chriflus
de
quo agitur.
Sed hoc ar-
gumtntum
tuacuatur
piane per expofttionem
Hieron.
quxfundatut
injenju literaUmodopradiBo.
h
C.P. XVII.
ITfacIum
tfl,
&C.Aqi<ih.
a
c A p. xvn.
ramtermmos Gentiu,
t-Ccl n. ! J -J J- rl-L
&vtrcs
eorumdeprx
Tlactum elt verbum dommi ad me,
dicens : Fili no-
, ^abo &c. Nunc fub
Hicj.SecnniJum
An33gem(quamuisviolenta
vidcaturintcrprctatio)
fi-
oitteraanimantia,& adbonam,
&ad
malampartem
tere
ntur,ita &
Aquila
Dc lcone in bonam
partem
di-
Cltu:at/i
/cow;rfa.Incontrarium .
^duerfarius
veller
^ts,tanqttamleo rw/iens.&c. De
Aquilain
bonam
par-
tera.iiodiuftusdiuescffcftusfaciatfibipcnnas
vt
Aqui
,viioflit
reuerti in domu
pra;deceflbris
fui. Et in Ifa.
rant in
domino
afjument pennas,vt .Aquilie.KtGthzntcxn
H"i
'
xcrat.
Fortitudinemfaciam &fapientia inteUigenti<t aufe-
ram
perfonaAquilede^Sgi-<-
Libano,qui interpretatur
cador,& referturadThymia
ma non vuU
parua
& humilia
virgultaperflringcrcfcd
fummitarcs ccdrorum
,
& dc
principibus
ac
ftirperega, j^jf, ^ j
vnde Habacuc:
tfae
eius eteifa.Pomt autem tcftamcntum
cum
hisquosccperit,vt regi Babylonio
coUa fubmittat,
i.Timr.cf.
&iUudimpleanr Apoftoli
:
Quos
tradidi Satantt
,vt difcant i.Cor.^.b.
non
btajphemare
. Et alibi: Quos tradidt Satanain interitum car-
nts,vt fpiritus faluns
fit
. Non
debemusergo,fi obaliquod
pcccatum
de
congregatione
fratrum & de domo Dei
^
cijcimur
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. XV 11/
* 1 T
faClum c^.HiiC
efi
tertia
pars
in
qua propheta
arguit
J'
populi
lud<e
fligitiafub mctaphora
cedri
tranfplantate,&
'"*
vento
vrenUdeficcat^.Etdiuidttur
in duas
partes,quiapri-
mo
iMOB^ULlTEB^.
t J^^^^^^fl-
Inhoccapitulofccundumfcnfumlitc-
'aKponiturtranfmigratio
loachim
rcgisin
Babylo-
'
ncm.
mo
pnnitur flagitij punitio,fccundb
remedi
promiffio,ibi
:
H?C
di-
citdominus.P*''?^
in
ctuas,quia primb paraboia ponitur,lecun-
do
expo'iitur,ibt:Ex
faftum cft . Trima diuiditur in tres
partes,
quia primbfub parabola defcttbitur
lechonifi
tranfmi^ratio
($
Se
deilna
fubfiitutio,fecuiido eiufdem
rebeUio,ibi : Et faftum eft,
tertio,eius
captiuatio,ibi:Dic:Circa primum
dicitur.
^ Prodone-
loncm,&inftitutioScdechixlocoeius,
& rebcllio Se-
dcchisE cx confidcntia focdcris initi cum
Acgyptircge:
ex
quo fequuta
eft cxoculatio Scdechix &cius duiSio in
Babyloncm.Sicutdidum
fuit a
principio
huiusoperis:
Vna
I
203
t
/Gloford
&NicolaideLyra
i2,,|
eijdmurrcluaarttrcdxqao
aniroola^amm
nos fcntcn
tiam fcrrcSc
cum
propbctadQmmi
dia-rc:
/- ctommf^
tamcnfrcqucntcrcucn.tvtaltcri
fubditi.adaltcrnm
tra-
fcamus
qui
nobis fuum
promittit
auxiUum,
ncc Imit ui
pnftma
(CntCnna
^ ^oWcorom
fitnificM-ffe quc.ddimar:i.ribotaenim
aliud erhi,
prif:rt.
aliLd ffnffb tcnrr.
pmancrc.Scdhoc
-j^j prjjp^nearnicrma ,&narraparabolamacl
domulf-
i
nr.c;"S&
b racl,&diccs:Ha:cdicitdominusDeus:Aquilagranais,ma-
.
tkn|italit.
t
noueDaru
pliMiiouuin
CIIM
t ae(odaiio-
i (A-eetn
po
liucillud.
arcfcant
gcrm.na,
& contra
paclum
faccrccrcdamur.
g T"*poa<
snVifiJ.
* Thcodorctus
Acnigmaticc
iubc
tur cis
prophcta-
rcvtqui
audiunt,
i
^Mii't .'mjx""
iiaiionii
4 < iiinunitrjbili valla uscxTcim. b
1
L.\.X
vr.gu.mn.
enarum alarum,
t
Idngo
mcmbroru
du6lu,jplena
plumis
&:
. iP.ueiUiumGcni.um
b
.Teint.lum.
t ilechoi.i
m 1
ic;ein lud.i, cuiu mai.e fu
J..
princijibus popul^ cunftifnne
c
pbus
lcrula em valis
temyli.
va'ii.tatc:vcnit
ad
Libanu,6i
tulit medullam ccdn. Summi-
a tlii Uabyloncm
I
qux
cu in fCiraChan^an.
tatem^
frodium cius
auulfit,&:tranfportauiteam
interram
<|LXX.Mu,au.
b INuhariiani paituun lechoniiqueai.veifonomine
vocauiiSedechijin,
6c iti^rm
n c.uf.i'fiii
iirartcci
d Ch ram.ldc^kin
Rabyloncm.vbi
Tcchonias
cofcrSt,!
dc cuius
polk-a
',cnerationc'ficnr
Mitrh.
tcftaturjd( i
nus
naru.sc(tpcrS3lJtiiicl
& Zorobabcl.
} Theodoretus .
Babyloncm
Chanaan
nunaipjiit
proptcr
moru.ii
cognationcm
c Et
tulii.-ut
Proptcr
hoc S
chiaiii dcddr
Hoc euim
pr
choniarcgc
d
ratoabijt
.
NJue
anipliusrcgvi
[j
banum a;
fcdcampu
renduniar;
f Cnw<7;?i.i
5
Idcm.M.iijj
imbccillc
fui'10.
n.
>
it.
a.
rCVtqU.
aUUlUlll, & ,cscm
n t.ui.irm
iirarrcc.
Il- 1 r fC n Ti I L
non
mtclligcntes
chanaan,in
vrbc
+
ncgociatorupoluitillam.
Ettulitde le-
J J^7."n.i""
-
3,mit^id"a'maius minctcrr^.&^t^olultillud
in
tcrraprofemine^t
vtfirmcUct
,, cn.mtc-^rir'
i^ll iL.*",?,, nnHiri
a^lmp-r.,
0
,
o
,
c
1(^i.
non aha radic mpcnj
rtr.T, -,. d IPat.uum
r_u,.
ijnuHrcnt
0.
inqUlieilua
...aM.o
'
,,
*'^
,^ .
.0
c1(^i.nonaharadic*.mpcnjrtr.T,
i.. d IPat.uum r..
Sc S;:^m^'r?.l^i';o
radiccm
lliper aq.Sas
multas . t In
fupdtficic poluit
illu'J.
r^
,
^
. a
^Quia
(ub alio
SctSs pVr"
c Cumque
germin:'.fllt,crcuit
in vineam latiorem,humili
fta
Cioiant
a
1.i.. '''rui
l'dc...u.n,fei ic;pictrct.,dBalnlon.a:impc,i,m.
b
fSubaudi^Aqu.jan. ^y mit V-tjpulU 11,
b
.^'/"'/.1.
Dux f
tura,rcfpicientib.
ramiseiusadeam,&radicesciusrubilla
,8 & multitudii
:po
Aiuilseinhocpro
= \ Nnthanii.iiui&scdr
h.ns
,
. 19
liati.
phctaponutur,dc g
eiant. Faaaeft
ersovinea,&frua:ificauitinpalmites,&
20
g
Frutiilkauit
pd
prima
nunc dici
,
a
vbaraorcx-^es^.vpti. zi mt:es.*ldctr\oa
tur dc altcra in fc- h
cmifitpropagincs
. Etfa61:acft
Aquila
altera
grandisma-
22
ampliusinqi
^x.
n
nuilfcnt
14
ncm,& in h
15
tcmabdudi.
16
inpaupcrtatc
lo--
.7 quc copiilfi it,
qucntibus.
1 Hic Nabuchodonofor innuirut ,
magnis
alis
prxdi-
tusquiamaximcrcgnumdilatauit.longumextenlione,
vtfupcrbum
ic
arrogantem,
Sc
plcnum vnguium ipfam
vocauit.vtcui fuppeditaret
multoscxercitus &
sqtiita-
tus&
pcditatys
:
vngucs
enim
regis
funt
militcs.qui
ex-
trcmamcorporisobtincntpartem.eoquodducibusfub-
kdi I.iU,5c
cclcrcs
fintatqucvalidiad pcrcutiendum,&
fcra: inftar d.laniandum cos
qui
contradicere concnrur.
c Vtnit ut Liiia.
Hicrony.
Vndc Zach. Api
n L.bw.c
ponas
tuasy &i. Crcbrocnim
tcmplumquodcratincIitum&
fublimcjin
fcripturis
fan6tis Libanus dicitur.
d Cbanaan,
15
tcndit fcciin:
r,
uidprophetiam, vfqucadmare&vfq;adflumii.
opcrucrunt
montcs vmbrs eius . & arbufta ciusC
^os
Dei.
Illudautememifitpropagincs nonmagnitu.
"'
fignificat.fcd crga Ac^yptum
amicitiam.
h
Etfatla
(it .Aiiuila auer.i .
Hic crat
Vaphrcs
rcx
ptioru.ncuiusmeminitHicremias,
quocumScu.
...
fccdus
percu{fiflet,violatoiureiurando,& pac1is,q:ai
Nabuchodonofor
ipfe pcpigcrat
. Iliud autem >.;
extendicei ,
pccuniasa
Scdcchia
rcgi Acgypiioruu
fas
fignificat.
4f NICOLAVS DE LYRA.
1
Proponc xiiigma.
f^erbum habens
obfcuritatem ,
quia
ve-
latum pirpttrabAam,
2
Aquila grandis
. Ter
.4quilam qu
efl rexauiim
intelligi-
tur
T^..buchodonofnr
rex
Babylonis, impcrans
multis terris &
pro
tuncifs:ided
dicitjr
grandis.
3 Longo
mcmb.dudu
plcna./</f/? diuiijjs,qujt
erant de di-
utrfs re)i_iitsfupe.a[is
aggregattc.
Q
4
Vcnit ad Libanum./. ad
templum quod
eratin
lernfalem;
^
quod
in
piunbus finpcuris
vcteris teliamcnti dicitur Libanm
,
eo
qubd
Ia3*mfuitde
lignis
LibanitVt
habetur.^.i^eg.
5
Et tul it
mc.i.quidquid
erdt in
lcrufaiem
preciofum.
6
Sunur.itatciT. fron.
Idefl,
lechoniam
rej^em,
prtncipes,
&
perfonas notabiles,cum quibus cepit pretiola qujt reperit.
7
Etiranfportauitcamin
terram
Chanaan.itie/2,/
Baby
lonim:ChaHaan emm tn Hi brM
eji
nomcn
proprium
(j^
appellati-
uuttty&prout eft
nomenpropriumfignificat lud3m,ed quod
eam
inhabitaucrunt
Chananjti antc
filios
ffraet,prout
veroesi nomen
appcllatimim.ficfynificat
mercationem. Et
fecundim hoc terra Ba-
bylonis
dicitur hic terra
Chanaan,ed
qubd
multi me>catores
freque-
ptbant
eamproptcr
diuitias ttrr^e &
popultmuUitudinernMeofub
ditur.
8 In
vrbcncgociatorum pofuit
illam
, &c. invrbe enim
Babylomca fuitpojtiws
lechoniasin
tufiodtJ:Et
fubditurfubjiitu-
tio Stdechix cum
dicitur.
9
Et tulit in
fcminc
tcrr?
,
&c. SciUcct
Sedcchiam, qui
na-
tus erat de
Iud[a,&
deflirpe
ludpa.
10
Etpofuitintcrra,
Scc.
Quiafeciteumregeminiude.
II Pro
...
, ^
M
ri^
L 1 T E
!{,
T
Vna cadcm rcs diucrfa
mvfticc
fignificat,
&aliquan-
do
vaidcdilparata
proptcrcius diuerlas
propnctatcs ,
vt ico
proptcr
cius
conflantiam
fignificar
Chriftum.
Apocalyp. 5.
btccc vtcit leo ae inbu luda
Aliquandodiabo-
lum
proptcr ciuscrudclitatcra i.
Pet.j.
c.
^duerfanusve-
fler dtjbolus
taiquam
leo
rugiins
circumit
qufrens qucm
deucret,
Si
11 Pro feminc&C. lechom^
nepotis fi.
12 Vt firmarct
radiccm,fupcr aquas,&c.
Idefl,vt
>
juper
muitos ijomtnes
,
quia nonfulum
tradidit ei
lud^am
..

-
diendumftd
etiam
aliqnas
alias terr.is
prope
eam.
13
In
fupcrficic.
Quia
rfgrium
Sedcbi.e non
fuit firm'
rum durauit
fctticet
vndecim annis.
14 Cumqucgerminaflct. Idcfl,regnare cepiffet.
15 CreuitinvincamLatioremj&c.Tfr/wpotffi
tationi m.
16 Humili ftatura.
Quia
erat
fub rege Bahylonis
,
&
i
tributa.
17 Refpicientibusramis
ciusad cam.'*/';/?,'"^^'?-
didam . SeUcLhias enirn &
primtpcs cimjeruitbant
f .
nis,vtdiciumefl.
18 Et radiccs
,
&c.
Q^iia
firmitas
regni
Sedcchu
dcp:.
'"'
Babylonis rege.
19 Faftacftcrgo,&c. Quiare^mm
Sedechitsmultiftat
fm
in
diuittji o^poteltate, quamdiu
iuramentumfaclHm
bylonis
fcruauit.
20 Et fadla cft. Hic
confeqnenter defcribitur ipfius
Srd
'K*
bilUo. Ex
muitiplii
atione emm
fue poteliatis
tleuatns,noU
.
^f***
tributum
regi Bubylonis
: & vt hoc meLiits
faccret,
loni
f'^*'*
fe regi Atgypti
,
qui
erat
aduerfarius rcgis Babylonis
: C
^'^^'r
quod
dicituuEt factacft
AquUaaltera.
idefl,Aegypti.
21 QrznAtS.indomino.
. ,
2 2
Magnis
alis.
Ideft,cxercitu miilto,vnde
acies exerci
na**
nominaiHur. I
25
Multifque plumis.
idefl, diuitifs,
1
* .'OC
Si Nabuchodonofor rex
Babylonis quiamult<
la.ii^
crudelitcr
tradauit, fignificat
diabolum,vt
ti
1^^^".'
tcrdiaumcftfupra.
Ht
quia
Dcum vcracitcr
,11!''^-
fus
cft,
Iccundum
quod
dicitur . Danid.
quarto
\
'^'
igitur ego N^buchodonojor
taudo &
magntfico
cr
g^''
'"
gem
caii
, quia upera
ciHs vera
, & otnnes
vi^
'"*
fignificat
Chriftum
qui
Dcum
patrem confefliij"'
2oy
Ezechielis CaoXVli.
1206
^J
{{w)B/';.Hicro.
^igicns
cnim Se-
cchias , ri'^!;
s Ac-
gpiiauxiiio
dv.ili
a
^Lxx. Tn;'-.:;)U3,ptoptf/Mpic!nteni.r
.'; Gr-at^im
ploriifn
v=ai!tiamem.
h
V^ca.-tiiusiex in
lcrufalf,
j Nl'Ucli..<lo:.iili
'
cuirairami.
li
gnis alis.-mukifquc pIiiinis.Et
eccc vjnca ilh 1
qudl
mittens
J
u
lL:i;ai04ftii^-'ct.
.,.>,.:...,. r :i. .- .. ^ ,

., . .
o 1A |iii"'n rcgem
l.ilicct
Ae^ypti
coiiirj N.ibuLm>dono
orpoltulando
ail.v:lilim
^i]s,a
liucib. Na-
radiccs fiias ad
cam^palmit.cs
fuos cxtcJit ad
illam,vt
irriga-
4
reteamde
tareolisgerminisfui.
Interrabonafupcraquas
muItasplantatacil;,vtfaciatfrondcs,&:portecfrucSl:um,vtfit
^
b:hodo!orinca-
p
icrichonrinis
'"
ccnpiclicnlbs
cft,
'
S^ocii
eius hiii: il
lu.]iicdilpcril,ri-
cii
ii:-cr
Rcgcm
&|Para!ipomcr.6
&Icrcniias
attc-
fiaur.
b l.ceieaitnxBr.
r^
Theodo
lUud
a
ec:veaic
prxlcn-
tiecmporis,
pro
cc]
vcnii
pra:teri-
tifteriin.n..]ucia
faafum ciiarrat,
&ckchoniah';c
Brcfnruit^&fccim
r.:g3.
*Ei o
)>ri'rhcta.
invineamgrandcm Dic:HgcdicitdominiisDeus:Ergonc ^
3 ^ inea lalu: vinei infiuilis; b f IrMH.i
aquili

profperabitur
? Nonne radices eius
eucllet,
&t fru(5l:us cius
^
d
iftrmget,&
iiccabit oes
palmitcs germinis
elus
6<arercct &
non in brachlo
grandi nequein populo
multo,
vt eucllerct
^\ Na u.Iionoiiofot, vcl coi.Hiicris in Titvilio
1
h.ir.no-)i<.
10
J I
I 2
I?
eam
radicitus.EcccpIantataeil Ereoneprofpcrabirur?No-
necum
tcrigcrir
caai ventus vrens
iiccabitur,&
in t areis
ger
15
minis fiii arelcctJEt fa51:um cft verbu domini ad
mc,diccns:
Dic aJ domu m
f
exalpcrantcm
: Nefcitis
(^uid
ilta
lignifi-
'HT-fif boIaprim:fr
b ^ ^l'3 >eniet. c
^Aquili pcima
dupropndidio-
b ccnt?bic:Ecce
vemtrcxBabylonisin
Ieru{;Uem,6Qflumet
10
17
18
jnorastcntavtno
dmgeftacomnic
t\vai lila vcrodc
lcnoniaab
co di-
aiuinc.quilcxtij
ia'
rcliquiinidc-
gtuannuiiicapti

'
Ibqucnnado-
i;cLh'.'ciini I.
rcgem
&
prlncipscius,&
adducct eos ad
femetipfum
in Ba
tl-J I. .10. ri-acrs.
bylpncm:
& tollct dc fcmine
rcgnl,ferictc[j
cum co
fosdus,
lo
1 ^ rcnciK^' trclus. b 1 :ii
liabylonciu. 21
&C
accipiet
ab co iufiurlndij . Scd & fortes
terr? toUet,
vt fit
a I^IUilia
i;ni b '000113 Nahuchodonfor
rcgnum
humilc,&
no elcucturrfed
cuftodiacpaflum
cius &:
"
Y.^tcrfcchia^. b
5N)buchoH noror. C <I Fodiilans auxilium.
fcructillud.
Qui^t
recedens ab c6 mifit mincios ad
Acgy-
2>
< TContraNl-uchodonofor. b
^icd. 2.J
ptum,urdaretfibiequos&:pdpuIummultu. Nunquidpro
4
a ^^olnit fadus.
^ldeli.
fperabitur,veltconfequeturfaIutcmqui
fccithiEC?Et
qui
Tl'crnam.
<u(icdpcr qucm
c
diffoluitpadum^nuquid cfTugict
? Viuo
ego,dicitdominus
iUtlCflS.MllitUiU a .1
Ribsjonc.
*"
b

N
'
mhodom.for. c T In ludxa.
neni fidclior m d
Dcus: quoniam inlocorceis quicoftituitcumrc2;em,cuius
*5

ucius c(t illc

qui
^ ^ ^ ^
'prcrcrnomcDci
tib;rcdidu <Sc
deccptus
eft :
quam
tu
qui pec
occafio- loncm tranfmittam.
ncxn
'^'"Onym.Fx
hoc
. laiis ctiam in
ier|Oile.<;
fidcm fi
conddciandu
nem diuincc maic- D
ftatishoQi tuoim-
xnoiam amicoinfi t'o'ii- .
dias
rroIitu.<:cs.
* Thcod. Vobis
inquit
, vfus fum
iudjcibijs,
an iunfi
fitcum
qui
iufm-
r2ndum& focde
ra
violarit.pocnas
. effueicntium con
,
rcqutfalt|te.quia;:;:f/J-
vcro nihil
refpon-
diflis, cgofcnten-
tiam
profcro.
d
Q^toniam
m lotn.
'^'1
*
^''
Captuscnim
Scde
chiasduftuscft in .
^
i

Rcblatha .
Ibique
^ ^^"**
pnusinrcrfcftisfi-
liiscxcatus &
qua
fi fera cauca clau-
fusin
Babyloniam

translatus,vndccu
fcriptura
vidcatur
contraria in vtro-
quc
tamcn vcrifli-
ma.DidtumctlciTi
ad Scdcchiam : ti
icre./^.*.
ititrabis
Bahylonem ,
& Tiori vidfbis eam.
Intrauitcnimquia
dudus, & non vi
d t
, quia
cxcaius
eft.
^ Thcodorctus.
Frctusjinquit
auxi
lio,
nicum iufiu-
randumconculca-
uit,fed
egoveluti
quodam
rete vlus
Chald^orum
cxer
citu
,viuumcapia
ipfum,
& in
Baby-
^
Et non
NICOLAVS DE LYRA.
1* I
fxCCVi.l ie,i,'fUeihtusctnf^eiUcJ:tJ.
;
t
Duali mit.ra.fu,
Ftpujiet
stare conira
regtm Bibylor^is per
.
,A^m rr<i^ctit.
i
'al mites.
MiiicndojoUmnes
nuncios ad contral.endum
fadus
& ^iiii a>/,.
4 h
irriga
eam de are. Fermdo
fihi
auxiliim in iHlUtvtib.
J"'S;1
'iiSi .ArcuU locm
oenhj^riiiiuttts:
&
per
hoc
inteHigitur,
ftoia
./te^yptu
erant multx cimt^tis
pkn
<: vins hda-uriuus.
J
h faciat fron. lieli,
vi
pojju
tcnere et dilaine r
.^uo,m Jnum
(onti^aoitihoiiurifjjor,
6 )ic. tiic
conlequenter dffnihitur ipftus
^edechi^
cdptiuatic,
(miciiur
inpnfonadomini.
Dic tu Ezcchicl.
7
rgo
ne. StiUcet
Sedechias.(j.:i.>Mi,iaeo
j:<bditur.
*
'onne radi. Sctlictt
]\{abuihod'>nuJor.q.
d.
ftc
:
potcjiatcm
tiu^ta
tcraujerendo.
9
t frudl.
Unguinem
filiorum
Sedechix
iffmdtr
do
ftcut
rffun.
ditHvtuttm uc vuts
tjuando Jiringuntur.Filios
nutem Stdechi.s oc
(idiitx
Babylonis
in
oculiseiits.j^.l\eg.
vltimo.
^^
t
ficcabitomnCS.
Vw.cipes
tms virtute enervando.
^'
.tatefcct. iciliceivima
pr^.tuU ier fAaminttUij^itnr
Sede-
(bt.3oitjias
itgia.
u Et
12 Et non.Sedechias enim
fugiens,apaHcis Chaldps infequentib.
cap.us
ftiit,beUatortbu4
fuis
hmc & inde
fugientibus.j^.P^eg.vlt.
I
j
Eccc.Potelias
Scdechifper 7^abuchodonofor,vt predicium
cji,
p
14 Ergo
nc. Q.d.mn.
15
Nonnc cum
te.ldtjl,exercitt{s
Chaldxorum,qui combuffit
ci
uitatfii &
temflum. ,
1 6 Siccabi. Ver to'alcm
dcfedumfuA virti*tis.q.d. fic,
1
7
Et fa. cft . H.:c
parabtilapojila exponitur
to modo
quo
diBunt
ijijfiiiiiCi
de
c<ufijm!s,ratt(ine
lechonia &(ulifiitHtione Sedetbi^f
& rtheiUone lius, & turamcnti
fraHione,
& eiujdem
captionem:
&
p.ve-
litr a
piiucts exceptis,qua; dijcurrentur.
iiS Dic ad do.
Ide(i,adregnum
l*ida Dium
fuum
prteuaricationi'
hui i)f<iUo:aiueir,,
19
EtafTumct. Scilicet lechoniam.
20 Ef tol . scilu et Sedechiam.
21
Fcrictquc.
lnjiiiia-ndo
eumregem fub padioiuramento
ftma
to,qiio
i
lcrtn*
ct et
fideliter
fub
tnbtuo.
12,
Qiii.^^ctliretSedechiaf.
23
Rcccdcns. Tributum
denegando.
24 Nunquid. Q^d.non,
2
5
In lo. licit itrra
regis bahylonis
, vhidliHus
fuit
Sedeihias
exoctduius
,ii2r
tbidem mortuus.
* Etnon
t CM
f;^.A
l 1 T E
B^,
^ah.ii.d. Confitebor
tihi domtnr
piter
cxlt ($
ttrr<f
, &c. SiC
Jgitf
pcrScdcchiamprotTiotum rcgcm perNabvicho-
donifor
c6ira
qucmpoftca
rebcllauit
fignificaturChri-
fliaris
pcccas mortalitcr
qui pcr
Chriftum in
baptifmo
luunflituuisharrescoclcrtis
regni.
F.t ficut in
promo-
tiot:
Sjd,;chi
ilhidnomcnfiiit
impofitum,quodin-
tcrjctatur luftuia
Dci,ad
fignificandum quod
iura-
ucrat
ucratfidclitcr fcruirc Nabuchodonofor
rcglik
fkin Ba-
ptifmoimponirurnomcnChriftianitatis,
&
obligatur
homo ad fermcndum fidclircr Chrifto
,
(cd
quando
in-
clinatur
ad
pcccandum
mortalitcr
,
quarit
imrc foedus
cum
Acgypti
,
rcgc
, idcft
,
cum diabolo
qui
rcx cft te-
ncbrarum : & fic
rebellatcontrarcgem
Chriftum
Aegy-
ptuscnimrcncbraintcrpretatur,&
fi
pcrfeucrat
inre-
bcllione. venit Chriftus in cius
morte,
ficut dicit
Greg.
t
Homil.j2.
120/
^'a
EinoninexereJf.
A Hicroflvnuis
du-
plicitcr'
intcUigi
lur. Aut cnim
rcx
Aq;vptius
contra
NaViichodonofor
rrnicns.non pole
rltpratliari,
oc in
paruocxcrfcitutan
*j,-i*crcrftcrfcmulti-
hJXta!tudini:AutiprcSe-
tem ft e. C dcchias cxpugna-
duuwiit.
bituraPharaonca
quofpcrauit
auxi-
lium :
nongjcum
cxpugnaucrit
,
fcd
qaiatucxpugnan-
dicauJafurit: qa
in co Scdcchias
-
fpcrauit.

b lur-imcntnfn. Se-
cularisfcntetia
cft.
Dolus an virtus>
quis
in hoftc
rc-
quirat?
Scdcchias
tamcn
peius
fccit,
quinohoftcmfed
micumcui foedc
rc domini fucrat
uiieicujtti. copulatus
,
dccc
Peniuij pra-
pit.
'^'
C
Qjiadefpt.x\tme.
Qiiicnim
iuramc
tumdcfpicit.illutn
dcfpicit pcr qucm
iurauit,&
ctfacit
iniuriamcuius
no
mini aducrfarius
crcdidit.
d
ttjumoin *go
dc.
Ver.j. Ae.
f
iaftar
-
tuat.
Glof.
ord.
&NicoIai
dc
Ly
ra
izo;
fccit
irrirum
iuramcntum,
& foluit
padum quod
habcbat
^^
'-^c mcdui,
:.
d

cumco,inmcdioBabylonismorietLir.
t non in cxcrcitu
, ra.c'.
vtfn^rc",!;
grandi,
ncquc
in
populo
multo taciec contra cum
pia:- uctur.ScdDcir,i
iium Pharao
m iadlu
accTeris,&
in extrudionc
vallorum,vt
2 rcr
qui loqu ,,t
^
intcrficiatanimas
mulcas.
Sprcuerat
cnim luramentum,
^
,^._ ^^^.^ J
vt {oluerct
foedns : &cccc dcdit mlnum t cum omma hxc
7^^
j^^p^^
;^^^^
fcccrit,non cftuj^ict. Proptcrca
h?c
dicicdominus
Dcus: Vi-
"
uo
ccro,
quoniam
iuramentum
quod fprcuir
&fadus
quod
prxuaricatus
cft,
ponam
in
capnc
cius . Et
c.vpandam luper
^
eum
rccc
meum,
&:
comprchcndetur
in
lagvna
mca
,&
ad-
a-fQoidquiii
contia Sedechiain fec.tNabucbodonofor,on
futs yiribu .ccit.fed iia Dei,
fufcrcuiu
notDinefuetat peier^iuin ,

.
c ducamcuminBabylonem,^
iudicabo eumt
mpricuari-
cationcquiadclpexitme,
&omnes
profugieiuscumvni-
uerfo
agminefuogladiocadent.Rcfidui
autem inomncm
ventum
difpergentur,&fcietis quia egodominusloquutus
a
IChrilli.fqui
auit: Egnauiemconftitutus fumliex
jbeo.
7
d
fum.HxcdicitdominusDcus. Etlumamegodcmedulla
8
a ^Vcl gerinint.
T
--
ccdri
fubhmis,
&
ponam
dc t veitice ramorumelus
,
te- t
cnim
pcrmn
a Tl^efeccra. p.iniept.<Iuda,ct vemlcuirepofitumeftquieftexpeftatioGentium.

qilOqUCpalil.
ncium
aiftinguam
&
plantabo
fuper
montem cxcc
-
1
Joluta *__t
..
fum&c.emincntcm.
In montclublimi
Ilrael
plantabo
i|-
fp,cuumfcci
'
. a Vide;fuf<ilt=bo Da-id
gci.ncn
luttum. 1> fMonsiftc
iu
plcu^
taciein teiii. i
^ ^^^ ^^ ^
,^
lud
,
&
erumpcc
in
g
amen
,
et faciet frudum ,
et erit in cc-
j ,
^^5
. Nonl x-
a
tSanaictr!.. ^oeqQ,.
.icit Hih-cuc ; Coniua n manibus eius^biabfconditaeft
toititudo
j, rCSPOtcrtatC
eius, 'lui congiegaredefiiet.Tt
oiuemidmodamgal inacon.pul.fuosCubal
.,
"
r
,
drummacrnum.
Et habitabunt lub t ea omnes voliicrcs :
'3
J:fl^/\
^
^Tropice.
V ffi
vniuerfum volatilc fub vmbra fro ndium cius nidificabit.
Paui^iii^^igitui
:r'
miflionem ali-
cauit. Et
fnfpendam
m monte
e.xcclfo
. Mons cxcclfusG
jo-
Hicron.VcrusNabuchodonofor
fa-
thaeft, vbi falataris infixacrux eft.
mit #
'''
'
cxcclfuirj.
C In tnirite
fu
nn
Ifraei plantihr
.
*
Thcod.M;ic
fublimcm c^.
lic
nobilitatc \
ji
vSiccnim Ifai ^r
Mxhcas
pi
^
runt. fc'jf,i:.
in
nouijfmii
confpiimsmni
m:
ni
, & dmm L m
fnmmitatib.mor,
m.
Et
fiifof l
in mnte
NICOLAVS
DE LYRA.
j^i
Et non in cxcrcitu
grandi.
Faciet contra
cum,ideil,contYa
regem Babylonis.
^
1 Pharao. i\ex
^egypt'-
l
Pralium.
Idefiyimpeditndo
obfidionem.Ed
mtem
ag^er ag-
gregaiio
terrx &
lignorum ,
ad
implcndtm foffata ,
vt
objtdentes
pqUmt pugnare
cum
objtffis adpropugnacula,
4
Etincxtrudionevallor. idtfi,foffatornmq'ufimt
exte-
uusantepurtas
ne
ohjeffi iubito podint trruerefuper
exercitum ob-
fidentem
. In
ijlis
tiiim cxercitus Chaldxorum
nonfuit impcditus
a
bellatoribtts Vharaonis: Itctt enimexierint dt
AegyptOyVt
ferrent
auxili)4m sedechia: tamen territi a Chaldj^is eis
occurrentibui^re-
dicianttn
yiegyptum
lere.^-j.
Cuius
caufafubditur.
5 Sprcuerat.
Scilicct
Sedechias, propter quod
Deus
fubtraxit
ei
omnt
prafidium.
6 Et
cxpandam fupcr
cum rcte meum.
{{etefuum &fage
ttam diiil exercriMm
ChaidxorumcomprehendenUm
Scdcchiam.
7
Et
7
Et dicit dominuSj&C.To/? punitionmflagitij,hiccoi

ter
ponitur promtjjio rcmtdij
,
qua irnplcta
cjt
in Chrifio:
i6

dittir.
8 Et fumam
cgo
de mcduUa.
idef},regem
Meffiam
,
*F
dum
quod
dicit
i\ab.
Sal. Et ideo
expofitores
noUri
qui
tx
vM
hunc
pafium
de Zorobabtl ai literam.,
magis tudai^s^ant
in I
f
ludxi. Et dicitur de mcdulla cedri,
qiiia
Chriftus fecundum
m.
fuit
de
fcmine
Dauid.
9
Et
ponam
. Quia Chriflus fuit pietate
tenerrimus.
10 Et
plantabo fuper
montem excclfum ,
&c ide
tor-
tem
Siun,ybi oblatusfuit
in
iemplo,& pofieapluriesprad..
mulu miraiula
fecir,& Spiritum]an8uTn fuper .Apofloios
,/
11 Et
crurapet
in
gcrm.
Ver
fiieliim muliiplicationem
12
Eteritincedrummagnam.^-^nrfepo/irt/MmflMnf
'"'^
dixit Matthi vltimo.d.Dan cft mihi omnis
potcflas
ica
lo & in tcrra.
ij Ethabitabuntfubea,&c idcfi,principespotentesJtr,-
dcmus
impletum
maxime a
ttrnpore
Conjiantini.
<
M
H^^
L I T E
I{.
Homil.
32. Vcnitdominus cum ad iudicium
propcrat,
t
pulfat
verocum
pcr
carnis molcftias uicinam cflc mor-
tem dcnftciat, & facitcum cxoculari
pcrmifliue
tamen,
quia
ficut dicit
Auguftinus
in fermone de innocentibus-
Hac animaducrfione
percutitur peccator
,
vt moriens
obliuilcaturfuiquidum
viucrct
oblituscftDei,
& fic
cxoculatus ducitur in
Babyloncm, ideft,
ad inferni con-
fuGoncm^
"8
Etfumam
ego,&e.
Illudad
liftraiaexponitur
dc Chri-
flo,
Moralitcr aut
potcft cxponi
dc
quoUbci
bono
pafto-
rc
requivicariuseftipfiusdequodf.
Et
.yifiuma>ii,qu.
talis
non
ingcrit fc,
fed eius
pr
omotio
fit cx Dei ordin;
ont
t
De ^f.cc.e^t .Ideft,dc
mcliori clcricatus.
jf
i^Hi/iwiy. Scilicctinfcicntia&
vita.
t
Tenerum.
Quia
talis haberc debet teneritudinc
i
pie*

tatis.
j^
iQ
Et
plantabo,
&c. Idcft, fupcr
ccclcfiam
militant
fl>

qua
dicitur Ifa. 2. a. Ent
inMuijjmis
diebus
prxpmiw
iomusdominifupcr
vcrticem,&c.
i

tifl.
t r/aci/>m.Pcr
bonorum
operum
muhip
i^
nem.
1?
{fci//dfrf,^f. Ideftjbonicontcmplatmi. ^
t
''O
'*
l^O^
Ezechielis
CapXVllL
I2I0
fFidfles.
Ec
fcientoIaIignarcgionis,quiaegodominus
humiliaui
^ludao!.
IQupnd.m
IGemes.
fludiosflor.mes, &
germinintcs
in lc-c i<
pr phctis
lignu
rubhme,&
exaltaui
lignum Iiumile,
&fficcaui liVnu
,

-^^^^P"'""'
"t""""""''Muodfempex'oquutuseftopc.eco.^etet.
vinde,&:h-ondcrefecilignu
aiidum
.Ego
dominusloquu-
iui.iiim fi^feci.
Mitimliaui ligntm.
A ieronymtis.
Vn-
^Simcon:
i ca hic
Jitus
(ji u.riniam,
( in refiir^^ionem
^//on/m.Granum
roq; fynapis
nii-
iisomnibusfcmi
n)us
;
poftquam
c ucrit
in altum.auium habitaculimi efi.
;;)aidaiTi
aliter
intcrprctantes lignum
fublime humi-
li um & liLimilc exaltanim, ad
pallioncm
rcfcrunt Sal
u
oxis.Qj^i
cum
informa Diieffttyuon yapinani
arhitratus
efi tf-
fe
^TTl
C d L A V S t>~E L Y"^ A
j{
I Et fcient
om.Ue[it<mn-s
gent
s.

s
[Q>ia
cgo
dotninui &c.
ldi:Ji,i\omann imperiumfub
thri
''nurMt.
, Et exaltaui
lignum.fiif^
Chr!ihm,t}^^i dicit Mmh, n.d.
Eciteamcjquiamitis
fum & humilis corde.
4 Etficcauilignumviride. id^fi,popi4um
ludauum
pro
ma
\ itipanerndnenum
injuau-fidelitate.
5
t
fefe tqualcm
Dco
, fid D
femcttpfum exinaniuit
for.fertii
accipies
poft
refurreaioncmip.
fumhgnumfubli-
matum
cft,
quod
priusvirens mortc
ficcatueft,
(Scpoft-
eareuiuifcesprifti-
num
recepit
vigorem
.
Alij
rcferiitad
Ifrael.g?
in
primo
aduent_uDcihumiUatus& arcfaflus.fecudoin ftatum
pnftinu reftituatui-, vnde Pauhis : Cum intrauerit
plemudo
Ro.#.d.
Gentium,tuhc ornnis
ifraelfatuusfitt.
5
^tfrondcte{cci.lUtlt,Getiliumpopidmtfruaficarefcci
perjufeeptionem
fidei
,
cjxi prius
crat
lignum
aridu ex carentia hu-
monsgrati. \a. U.i^ud vltimum .
exponit
dc lechonia &Sedc
chia dicens
,
q'46'J per
lignum
viride
dcfncatum
imelligitur
Sedc
chiaspropter
multitudmemfitioruni,quvsomnes occidit
'h(aOucho
donofor,ptrtignum
aridum
frondeftens
Iecho':ias,qui
carenslibe-
ris tn
Sab;^Honemflit du^us.&
ibigenuitZorobubrl,
de
quo defcc
ditfecundum
carnem dominus noHer
lefus Cl}riius, Matth.i.
M01{^LITEl{.
Etfcient.ldc^,
bonialiui facientes frudlum
pietatis,
inquam fcientpercxpcrientia bonorudidiprelati.
2 (C.,l
z
^"f.ij^.Superbumpr^latumdeiiciendoadinfernri,
quamuis
ad
tempus
ad
malumfuum
fueritexaltatus.
j
Et
exattaut.Hominc humilem ad
pra:latione promo
uendo,&
ipfum
inde ad cceleftcm
gloriam
transferedo.
.AP. XVllI.
j" rfjdKs ejif&c.
-^Quidell&i.Pi
raala eft cnim iU
Ju'
qiiod
in Exo-
^dicitur:
Egojum
uUio
peccata pa-
i
in
{ilios
vjque
ad
m &
quartam
r<atif>ne,his q
ode-
iiwf.Et alibi:i-frf-
i:Hn:q:ittile ,palru
inios,&filiosfilio-

r''/;
M teniam &
quarta generationem
.
Hoc.n.aliud verbis
fot,aliudfcnfu continct .
Nos
vfq;
nunc
putamus
duo
telmonia,q lupra pofita
funt:n6 efle
parabola
fcd fim-
,,_ plicem
NICOLAVS DE
LYRA.
C A P. XVIII.
T fadus ett . HiCc
elt
quarta pars,in qiia argui
tur
matitiapDpuii
ex
parabota
vue acerbx.Et ad
intelle3u Imius c.
fciendum
^
ludaimurmma-
bant contra
iuflitiam
Dei
, diceittcs
cp iniuftieos
puniebat
pro petcatis pareatum
:
quod
in hoc ca.
mtur
effefatfum :
Tctna.n.funt
in
dupticigenere
:
quia aliquJe
ymorporates, &
atiqua fpiritualcs
. Ittm
corporalw atiqujefunt
utroialcs
tanium.aliaxtern^ficut pana: gcljenna
:
Vpia
vtvo
rnales &
tcmporales funt
qu.,
da
medtcitM, vcl ets
qui puniim
"
''[^i*m anquisfi igeltatur
velincarceratur ad
fui
corrttiionim
y(iij^,n
cim
aliquis pro matcfaBis Juis
occiditur vt
atij
terrea-
i^f-T-jicnnendtntur. Sunt nihtlcminus tales
pasn^
medittnteiiiis
""ctmur.turfipaticnterlufiineani:
quia
valcnt ad bonv.m anm
id
quod
bona
corporis
finatiter ordinantur.; tt talibus
panis
Mj.aubus &
temporalibus
bink
puniunturfilij
d Deo &ab ho-
*^>p'0
parentibus:quia lecundum
corpusjunt
rcs
ipforumparS-
Umfic Dtus
pro peccato
Dauid
fecit\fitium
fuum
de
Bcthjabee
rfmviori.2.I{rg.
,
,, -penis
Terdfpiriiualibusno
pimuntur
< 0>
fitif pro
parentibus,
qwafecundum
animum
nonfunt
res
pa-
*(^m,quia anima immediated
Deoper
crcationem
infundun-
tur.
C A i\ XVIII.
T fatus cft fcrmo domini ad me di-
cens:
Quid
eft
quod
intcrvostpara-
a
f Fgi
(um
qui,reddo pec.pa.in
fi.
bolam vcrtitisin
prouerbiu
iftud in tcr
a IDetiforii. b
TCt_Sicut;tidiculumeft patrescomedcrc
vmui >cctb.->in, & dentes tinorum
oblluptlceie,
ita
laiquunicft
pjfes peccate.5c
filios
nrpotelqne
cruciati.
ra Iftael? dicentes: Patres comedcrunt
pliccm explicare
fnia,&
gg
no aude
remusquidquadi-
ccre
ficutnccvasfi
dile
contrafigulu:
Q^are
me ita
ffcijii>
Ila.j^.e.
fcadalu tn
patieba ]
P^."bo!Ie^
muroccultu.q^in ^UittJ
iuftitiavideafDci,
aliumpcccare&a-
lium
pcccataluge-
re.Si.n.peccatared
dit
vfq.intcrtiam,
&
quarta generationem , iniuflfi videtur vtalius
pcccet
& alius
puniatur:fcdaddit,hisqui
me
oderunt.Non.n.
ide6puniunturfilij,quiapcccaueruntpatreseorum,fcd
tur.tt m
hocfcnfu loqu'tur
tsiud
c.inparte,quia^filif nonpunun
turpropatribus ,prrationeinducitdominus, dtcens:lc.CQCOVC\-
nes animac mcac &c.
Quiafunt
d me creante &
infitndente
.- Et
quiapcente gtern^
etiam
corporales
non
inftruntur
nift pro pecca-
to mortali &
proprio,ideb
talibus
pcenis
nonpuniunturfilijpropa
rentibus . Sciendum
tamen,^ fitij parentum
malorum
frequenter
imitatores
funtfaternorum Jcelerum,eo quddjunt
inter eos nutri.
ti,& faBaparentum
habent in autoritate
maiori,& fit
frequenter
puniuntur
etiam
corporatiter propeccatoparentum.occafiomliter
tamcn
inquantum actipiunt
ab
tisexemptum fedpro peccatispro-
f rijsftmplicitcr:&
hoc
modoproceditur
in hoc c.
quia ludft
erant
imitatores
pa)
entum in idolotatria &in
alijs
facinorih.&fic
imi
flc
contra Deum murmurabant dicentes,
quod punitbat
eos
taitu-
'"'"*
modo
pro peccaiis parentnm.His pr^tmifjispr/fens ,
c. in duas
par-
tes
diuiditur:quia pun
b maliiia
pcputiayguitur, fecundb
ad
pani
tentiam
ir,dutitur,tbi:Qov\\lcnixx\ini
. Trimain
duas.-quta pri-
mb
ponttur parebota tanquam falfa ,ffcundb
dectaratur
ptr
extM'
pla,il'i.Et
vir: '~irca
primum
dicitur in
perfona
Dei.
2
Quid
eft
quod
in vos Jnter vus
frequenter
de mea
iufiitia
murt),urando
quafi
dicat:Male
loquimini.
i
Dicentes:pati'escomcderunt
vuam
acerbam./rfff?,fo
mijerunt peccata
Dtum cxacerbantia.
* Etdcntcs
M0f{.4LlTEI{.
^t
/.,
'^"'^f.^^eJ^f.
In
hoccapitulo
fecundum
literalefen-
'
arguitur malitia
populi
Krael in
hoc,
quod
omne
/
..
^*- ^"i*
proucniente
rctorqucbant.in
patrcspr^j
^
ntesmurmurandodiccntcs,qu6d
hoccisproucnc-
''
tl\ V"
'^'"" ^
P^^^^^^

& fic
patet quod
fcnfus litc-
,
"'
ctt
totus
moraliS.Ncc vidctur mihi
addcndum,ni-
^oam
hoc
habenuis
documentum
tolcrandimala
Paiapaticntcr hsc
attribuendonofirisdcmeritis&
iio.aiicnis.txemplum
habctur ad hoc
dcquodam
mo
"''^io
lcabiolo,&
pcdiculofo.qui propicr
hoc
frcquen-
tcr
tercontraprimumhomin^murmurauit
dicens:^f/^
Aduerft im-
t/i//iw'/;/^a
wd/ .Et
rcprchenfus fuper
hocababbate pancnter
fe-
nonccftabat:proptcrg)abbasaccepit
vnamauiculabe-
""'"
''".i"
ne viuidam.
&
pofuit
cam in arca
vacua,
& clauem de-
urjca*' f'^'''"
ditilli nionachoinhibensdiftridc
neillamarcamape excmplocru
rircr:fcd
rccedcnteabbatc,ftatimillefuif
tentatusapcri
diuntur.
re.Qiiod
& fecit&
ftatimauiseuolauit.Ettuncillcmo
nachusperccpitjq^aquashocfeccratadipfumdeinobc
dicntia conuinccndum .
proptcr quod
abbate redeunte
ftatim
culpam recognouit,vcniam poftulando
. Et tunc
abbasdixitci : Ceflamurmurare dc inobcdicntia Ada:
qui per
vnam horam noluifti obedirc.
1211
Giorord,
&Nicolai
dcLy
ra
112
A
quiacis fimilcsciuodamhfrcditariomalo
Dcu odaut.
A
lnExod.lcgitur;^oy"
/">"/'/<'
P'f'f'/'/':""'^'."'^-'r'-
iKoJ.io. ttr ^d ttrticon Cr
^ujrtamf>nurationem.
Scd hlC
inquiunt
hc
rctici.qui
vctustcnamcntum
non
rccipiunt?
Qiianta
cll
crudclitas Dci.lcgisA prophctarum,qiu
vlquc
in tcctia
05
*
1"'
&
quariam
^cncra
?r
"
fuanWScdhisrc-
a
t
tpraboli
(pondcndumcft.c-

loqaamini {j^m jn hoC Dci

P*^****^*
crcatoris
clcmcn-
tianidcmonUrari.
Mifcricordia.n.
cft
non ftarim
punire,
fcd icntcntiam
te-
ncrc,
vindi^ladif-
fcrrc.
Suntquiita
cdillcrunt.Patrctn,
innobislcuempu
ftum (cnfuum &
tOefonf.di.
4.C. quxrt*.
ViWMla.
i.lob.i.e.
FroU. lo-b.
Ii>(>.i5..b.
Kom.r- d.
Luc.I7.c.
vuam accrbam,&:
dcntcs filioru
obftupefcunt.Viuo ego,di
f Apoflopcris.

uQu
nui^ in
iliis.i]uc
Dci notitian nou h.be.it.
citdnsDcus/icritvobi.svItratparabola
h?c
in
proucibiu
t ^Natura.nonmeriio.
GcutMoy cs.Sctlias
dicuut homoDei.HomoveiopeCMti
Si dlius
inii]ui-
tatiinon vocaturhomo
t)ci.
in Ifiael
Ecce ocs
anim?
mcx funt. Vt aia
pjjtris,
ita Sc ani-
fOiiianoneftcuineoquicllviti.
b ifitrt quicunque.CjtaU.gus vinulumpittis, qu
i
^-
decem 8c
feptem pattes
diuidimiiii
b ma
filij
mca cft;t
Animaqusj peccaucrit,ipfa
moricflEt uir
C iCrima
b fSecunda fim 1
priiii.
c 1 retiia.
d
fi fiicrit iuftus di feccrit
iudicium
&c
iuftitiam
,
in mdnti-
C a
TAdorandcdola.
b '" irt.i.
f
busnoncomedcrit,&
ocuios fuosnon leuaucritadido-
^^ ^
f

a 1 Qiiinia. fAdulierium prohibct.
inccntuia
vitioru *&
la domus
Iliacl,
&c vxorcm
proximi
fui non
violauerir,
dicuntcfle.Filium
vcro fi
cogitatio
conccperitpeccatum.Ncpotcm,
fiquidcogitaucrisatq;
-
coccpcriSjOpcrccomplcucns.Pioncpotcm
aatem.idcli,
quartam gcncrationem,fi
non Iblum fcccrisjfcd
in
pec
caiogloricris.fecundum
iWud.Impiui
cim in
projundum
ve
nerit vitiorum contemnit. Deus
ergo primos,&
fecundos (11
mulos
cogitationum
quas
Grx-ci
prophctias
vocan t , fi-
ue
quibus
nullus hominum cfle
poteft.non punit:fcd
fi
cogitataquisfaccredecrcucrit
,&ipl"a q
fecerit,noluc-
ritcorri<*ere
poenitcntia.
ynde nullns hommkm
,'ine peu^to,
necft
vnius
qutdemdiei
frnrit
vitaeius. Etalibi. Quis
gloriabitur
caflum je
habere cor}
Et,
^flrJ
quoque
nonjwft
muda in
confpeBit
eius,Si.
aducrfusangclos Aiosperuerfumquidexcogita-
uit.Si autem illi
fublimisnaturapcccato
non
caret,qua-
to
magis fragiiishoqui
dicitcum
apol^olo: Q^is
me libe
rabit ae
corpotemottis
huins.Qui
ciim bona fecerir, dicere
debet:
'teruus inuiilis
futHyquod dcbuifaci re, feci:
Et illud:
T>{ift
domtnus
edificauerit
iomum
,
in vanum laborauerunt
qui {dijtcat
tam^l^ifi
!("ni'iiis ctflodient ciuic.7Ce>n,fruiifa
vigilac qui
cuiii-
3
i.Tim.a.4.
i/jte^m.Adprobandu, qjprimus pulluscogitationisim-
mo
paruus
mcntis inftindus non
puniatur
a Deo , fed fi
quod mcntccoccperis.opcrc
confumes . Illud dcGencfi
aufcrcndumcft,Champeccauitirridens nuditatempa-
tris,&
lcntcntiam non
ipfe,
fcd Chanaan filius cius ac-
CCpit.
Wa f
rfit'/"jf ait) Chanaaiifferuiis
erit
fratrum
fuorutn.Qiiq
cnim iuflitia cft vt
patcr pcccauerit
& filius
punitus
fit?
Et illud
quod
c
contraponii Apofl<^s:
Saluam cfle fci-
^
licct raulicrem
,
fi filij
cius
permanlcrint
in fide,&: fan-
ftitatc &
pudicitia.vr
non eirc luftum, vt feilicct fi
boni
fuerint filij &
ncpotcs,(alucntur paretes.Multi.n.fandi
parctcs
hcnt filios malos & multi
peccatores
filios fan
floshabcnt .Sccundum
huncfcnfumcrgoqucmdixi-
musaccipicndum
cft
pcccata patrum
in
ramis.no in ra-
dicc
punin
Hoc
dcprouerbio
vcl
paraboladixiflfe fuflS
ciat
9
Icx &
prophctaE,i.Exodus
& Ezechiel.immo
ipfe
Dcusqui&
hic& ibi
loquutuscft
in
fcntentijs difcre-
parc
non
videatur,aut
hic
corrigcre q^ibi
malcdixerit.
} Thcodorctus .
Quibufdam
vidctiir
adaliudcaput
digrcfllicfle prophetia
, fcd cum
hisqua:
antedifla lunt
quaimododicunturconfentanca
videre licet. Cumn.
commcmorata Sedcchix fcederis
vioIatione,futurii
ex
fcminc
rtgio
otbis tcrrarum
impcrium
vaticinatus fit,
ncccflfario docct
populum
non clfc abuicndum co
pro-
ucrbio.quod
iniuftitia: Dcum
acculet,vidclicet
cum
pa-
trcs vuara
accrbamcomederint,
filiorum dentcs obflu-
pcfccre
vel fecundum
Symmachum confringi.
Eccc
enim.cum
rcgcs
illi
qui
tum
rcgnabunt iniqui fucrint,
fcmcn cx
ipfisorbis
tcrrarum
potictur impcrio.
a yuam
a r'ifam actrham.
Grcgorius.
Qnid
nam vua accrbs
ifi
j)
pcccatumcft
?
vuaquippcaccrbacft
frudusantcti
4$.
Qiiisquiscnimpraslentisvitcddcdtationibus
fatiatlc-
fidcrat,quafi
frudus
antctcpuscomcticrcfcflinat. ji
igiturvuam accrbamcomedit,dcntcsciusobftupc-
it.'"
quiaaui pra:iiti!
-
mundi
dclcct o-
nepafciiur.in ni
ciusfenfusli:; ir,
vt I?
Ipiritaira
,a.
dcrcjidcft, inu
i;c
rc
nequcant, u
vndc in cxtcri
jb,
dclcftati funt i
inintimisobi.
fcunt.
b .Anima
quc j
n.
&c.
Hicrony.
Dn
abolitione lul an
tia: fcdab eor '.0
ta,quidicit:^.a
yia
, veritas,c
..
Et alibi; Orm,
.
viuit,&creditin me,non
morieturtnxternum.Et.Quifemm^
meum
cuflodieyir,mortem
non uidebit
infempiternim.
llli:

tem
quod
dicit B3.[zzm.Moriatur
anima mea mortetu,:
Sic
accipiendumeft.Moriaturfgculo
&
peccato,&
cum animabus iuftorum ,
quorum
vita Chriftus
dicere
pofliint placebo
domiio m
regione
viuorum.
Xo
f '
mortuorumfed
viuorum Balaam
quoquc qui intcrprc
ur
vanuspopulus
Ideft.Gentes
qua:
defiderant haberc -n-
fortium cum animabus iuftorum Abrahara fci
:t,
Ifaac &
Iacob,qui
<''w)THf,ideft,erecl:i
& iuftinunci n-
tur,vnde
& liber Genefeosexeorum
vocabulonc ca
accepit.
^nima
qu peccauerit. Q^d.Sicut pcccata
filio m
non
nocentpatribus.-ficpcccata patrum
in filios nc tc-
dundant,fed
anima
qux peccaueritjpfa
morietur.
c Et
vzV.Q^d.In
hoc
potcftis
fcire
quod
didum efl
'i-
q^
dam
peccata patnm
(^c. non id fonare
quod
multi
^-
mant , ncc efl!c fimile huic fententiae . Patrcscon
!e- v-.
runt vuam acerbam &c. Et
uir.jifue. iufius.
In
prou
dicitur :
Cogitationes
iuftorum iudicia .
Qui
hanc uirti
ni
habet
,
vt nihil finc iudicio & ratione faciat illud
>
pheticum
fecuruscantat; ludiciadominiveta iuflif-(
jtm.Et
Iniudicio
Honaccipietisperfonam.
Hlcin tantan
ficiet beatitudincm
,
vt Dei iudicia
intelligat
,
qua
abyflfusmulta.
d t
i^HM?.Hieronymus.Hanc qui
habet,habc-
"
flum :
qui
faftus eft nobis iuftitia & fandificatio
ciat iuftitiam
veram,necperfonaminiudiciorecii(t. p
C i montibus non comedent &c. Sicut
qui
dicebat:
C
iu^^
ago
tibi
Deus,quia nonfumficut hicpublicanus.
Hsrctici
.0'
quc qui altiorarequirunt,inmontibus fupcrbis^
medunt.
f ^d/c/o/aeJrf.SimuIacra,
quaidccorde fingunt

tici,ad
quac
oculos cordis
leuant,
dum falfitatem
;
;iK
mendaciumputantvcritatem.
g
Domus
ifruei
6"f
.Qiiia
in ccclcfia
rcpcriuntur:&
tt
fionefalfi nominis lcicntia:
fimpliccs
fcducunt
\t
w-
lolbphorumdogmata
introducant in donuini
1^
ideft,
corum
qui
mcnte Dcum
confpiciunt
.
h Et vxorcm
proximifui
ert .Hieron.Vxor
landi
v: >"' ^*
picntiaeft:vndeSalomon.
.nma illam ^
ampkxabi
f)
ailtge
ttlani
& culiodiet le .
Hanccontaminatquialiu'''
benedida
reprehendit ,&facibusinuidiaEacccnl
'^
la
vioIat,ca(ta
corrumpit.
Omnis homo eft
pro"
^".
Alitcr cnim inimici
tui,vel
cxtranci
uxorciii
xr*
pollucrcs,
fed oronis homo
proximus
tuus
cit
11"*
enimhominihomine
proximiusett.
Prxterca
u"-
du hanc
parabolam:Howo quidam
, dcjiendibat
ab in

NlCOLAVS DE LYRA.
I Etdtmtcs
f\.Idifl,filijpacnamfuflittuerunt.
'
1
Viuo.cgo. 7iit:^,yict verum
cii,qudd ego viuo.ftc
verum
efl,
5 hfc parabola
non
efl
a vobis rationabilittr diiia. Et
accipitur
ibi
fi,pro non,cMm dicitur.-Si crit vobis &c
i
Ecceomncsanimjt.fApowarHr vtfupra.
4
Anima
qu? pcccaucrit , ipfa
morictur.Afor^e
culpx
&
foflia
morte
gehi iina,(iptrfeueret
in
peccatis.
5
Et vir fi fuerit
iw^n^Hifad^ropofttm
inducuntur
excpla.
Etdiui-
Et diutditnr m duas
partes, quia primo ponuntur
exenipla
feuerantibus
in bono vei in
maio,Jtcundb,
de non
perfcucTi
j6/;Siautcmimpius. Circaprimumponumur
tnat.xer,
efiprimum dcpatre iujtoin iujiitiaperfeuerante,& ptUttiil
cisexceptis.
Et vir fi fuerit iuftus.&c./n
unimo.
6
Etfcceiit&iC.OperaiiflitixdeJaiio.
7
Inmontibusnoncomederit. Defacrificijs
idoU
eorum reuerentiam.
8
Etoculosfuosnonlcuaucritadidola. speram
bonacQnJequi,
i
Pig
lliH,
mii
\bnf
\
123
Ezechielis
GapX
Vlll.
1214
a fSexta. ^Etiam
in tua raodurnferua. b Pe:
fingulos
mcnres
grauia
&
torpentU
mulietum
corpora
immundl
fjiiguiniscffulione
releuantur. c
f Noliie
contriftarefpititum.f. qui
habitat
in ...obis. tLXX
Opp-e^lcnt.vnilc Habicuc.-Qu^ire
'inpius cpprimit
iuftuin?
&ad muliere mefcruata no
acceflerir,
t &c holem ndn cotri
a fOiflaui. b
5^Non omni,alioqui
multis occafio
recipiendorum pignotum
fieret matetia
diuitiarum,fcd fi manifcric
paucer
elt. c INona.
IDerupioiibus
dicit
Apoltolus:
Ciim huiufrrorlin-- ciHurr. (unere, d fDecima.
fQuemcumquccibum.
ftraueritjpign^debitori reddiderit,p
uim nihil
rapuerit,pa
a t'^on <lerapina.
b
^Non laturo.non qui
ru^ant
pienitudine, fedqui
cruciantur Inamtate.
c fVndecima.
d
fVefte vel,fide& vittuiibus>Dequo,Nudus
eram
iccooperuiftis
me.
*Quotqaot
baftizati eftis,Chtiftum induilt-s.
neruueliirieti'dederitj& nudij
operueritveftimeto,ad
vfu
a
^Duuuecima.
b
iCuiquequodcuiiique.
c
^Decimatertia. d
i^De
quacunque
re
fup^rabundan^/im
quamcumijue.
ram no comodaucritj&
ampliils
non
acceperit,
ab
iniqui-
a ^XllU. 5Vt
momni
opere fugiatiniqaitatcm.
b
^Xv Idcra videtur in
primo
fed
hicalditar vrrum
fSimils primxfed
in
partes
diuifa.
tatc auerterit
maniiiua,
iudicium vcrum fcccrit inter virii
t 5XVI. f
ftxceptum
domini lucidumilIu.ocu. b YXVII. ludiciadomini veia, iuilificata
in
femetipla.
Si
virumjin
pr^ceptis
meisambulauerit,
& iudicia meacu
a
IQui
h.t>. i..nil!afccetii, nonmorictur
propecc^tis patris.
Vututibus fuis.
ftodierlt
,
vt faciat veritatem
,
hic iufius eft. t Vita
viuct,
ait
%
l^richOj^c.Omnisenlm
quihenefacitproximuscli.
1
a jlmulimm
&c.
Hieronymus.Si quis
accenerit: Di-
ciitur
concepti
fetus vitium contraherc leminis, vt le-
n|(i& depliantici
ex hac
corruptione
nafcantur,
& fe
J-n vtroque
lexu
corporaprauitate
vcldeformitate
fliiibrorum
.- Sa-
ni,
eaim
corru-
ptdcgenerat.PrcE-
ncipurcrgo
vtviri
'nololum
inahe-
niij
fed & in fuis
vxJibusquibusie
ge
idcntur
iundi
kw6' multii^licami-
f,i e-tpltte
ttrram &
:
BMiuni.
&
tempo
rairuent,vnde./c
pmrupitXundi
& te-
fnsing^
fi^^i
'^ ""'
Cacat crgo
vxor,
nciludcelctdefi
der
cocundi , &
vircvimfaciatei,
,
putisomni
tcm-
potfubieaam
fibi
.
volptatcm
coniu m
gi)
'nde ; ^*
/''-
TmiiHi{qiie
vas luum
po'reittfan8:ficatione
&homre. Vnde in Scxti
PythagO-
rid:ntentiolis.Adulter
cft , vxoris
proprias
amator ar-
detor.
b 'owJBfw.Ne audiat. Quid
glmaris
terra & cinis) Vr fcili
cet olitus conditionis fux
ponat
in coelum os
fuum,&
dicicum vero Nabuchodonofor.-
^Jcedatrt
m
c^lumfuper
alir6^li,& f^onantjo.mcim.
C
ignus
debitori reddiderit.
EtX.qui pauper
eft,&
proptiu
opp^norauit
veftimentum,antc
folisoccafum dcbet re
cipffi,ne oppreflus frigoreclamet
ad
dominum.qui
eft
vltoiniuris.Pignus quoquedcbitori rcddimus,
quado
tiadiledioneconiungimur
,
&
qui
nobis debet mu-
tuaicharitatem
rcddimuspignus
fuu
,
nihil eius
apud
nos^tinentes,
d tr vim erc Omtiis
rapina
violentia; mixta eft & fan
flaTolentia&optabilisrapina,vndc:
^ dicbus lohanms
Bapix tegnum c^lorum vimpa.& violentnapimt
illud . Ad-
uer:rix autcm
poteftatcsinrapinamanimarum
fefti-
naavnde lncobBeltia
maL comedit
eum, bejiia ra^uit hfephj
vnd&ouesqusfcquuntur
dominum,
non
rapiuntur
'dcianibusems.
mmfuum
drcJ^iercn.Hic docemur
elecmofynam
ncr.-fTe faturis
faciendam,
nec his
quieruClant plenitu
dimedquicrucianturinanitate. Inpancomnis
cibus
accijtur
.
Suum,non
dc
rapinis
aut de vfuris & alieno
malacquifitum pancm,vcrtamus
in mifericordia . lie-
tiempo
anim<t vni
propria:
diunix. Multi
clicntcs,
paupercs
&apcolas(vttaceantdemilitantium&
iudicium
vi)
oppmunt per potentiam,
velfurtacommittunt vt de
xnulspauca
ttibuant
pauperibus,
& in luis fceleribus
gionntur:&
vtdiaconus
publicein ccclefijsrecitet
offe
rentim
nomina,tantum offertille,
tantumillcpollici-
tuse,placentquefibiadplaufum populi quostorquet
coniicntia :
damufque
materiam
miferis, vt
gaudeant
adcjquae tribuunt,&
non
lugeant
ea
qua: rapiunt.
Me-
Ijus tt autem
,
vt dicamus
panem
iufti efle eum
qui
dl-
(n,tofumpunis
vmus,qni
deca-lo
deJceadi.Dc
quo
in oratio
ne4imus:T*anCTn
nojirum Jubfiantiunm veijuperuenturum
da
Mbbm
quem poftea
femcn
accepturi fumus,in
pra:fen-
-'
jjfeiloquotidicmercamuraccipere.
Huncpanemiu-
urdurientibustribuit,quifcilicetefuriunt
&fitiunt
luftiara.Hic
panis
non eft dandus his
qui
manducaue-
run&biberunt & faturati funt & incraffati calcitraue-
^" .iut:euomantcu:
vndeSalomon.omcte6"" cdtammtt
^ *y nontt tuos
bonos, vndc Saluator;
2^e
detis
fanHH canib.
f
l^udum
f
K^iidum operuerit
vefli. Hoc veflimento nudus de con D
uiuio
nuptiali protedus
eft:vnde ad
Hierufalem. Tu au-
Tup.i^.a,
tem eras nuda
confufionis pkni.
g ^rfv/it7w,.Hicron.InHebrjBO
cunftarumfpecierum
vfuraprohibetur. LXX.pecuniam
fuam ad vfuram no
de.ficutinPfalmo.
Tecuniamfuam
no de.
ffalM>b
advfuram
. In
quo
tatum
pccuni^vfu
r^rohibetur.
In
legedicitur
: fj-crri
tuonon
fcenerabis:
aUe
'^^"'^'J'
1 nonon
fanerabis.l^o
ta
profedlum
. In
principio legis
a fra
tribus tamen foe-
nustoUitur. In
pro
lere./y.ci
pheta
ab omnibus. Luc.6.c!
In
Euangeho aug-
mentutn eft. Focnc
rabiminiabhisa
g
2
busnonfperatisac
cipere.
h
EtampUutnoac.

Hieronymus
Pu-
j
tant
aliqui
vfuram
tantum efle
inpe ft^q.j.pu-
cunia:fed
fcriptura
""'
diuina aufert ora-
nls rei
fuperabundantiam ,
vt
plus
non
recipiasquara
dcdifti. Solent in
agris
frumenti vini & olei csterarum-
que fpecierum
vfurs
exigi
, velut fermo diuinus non
vocethoc
(uperabundantiam
: vclutfi in
hyeme
dcmus
decem,modios
vt in
mefllc.ij.rccipiamusjideft.amplius,
mcdiamfcilicetpartem.Qui iufliffimumfeputat.quar-
tam
partem plus accipit:
Solct
argumentari
&dicere:
Dedi vnum modium
,
qui
fatus fecitdecem modios.
Nonneiuftum eft
,
vt medium modium de mco
plus
accipiam,
cum ille mca liberalitatc noucm & fcmis
habeat?
7^o^;te,inquitPaulus,m<ire:Deusnonirride
Gi\.6.b.
tur .
Rcfpondeat
mifericors foenerator
,
vtrum haben-
ti dederit aut non habenti . Habenti
vtique
dare non
i4q4'v'"
debuit fed dcdit
quafi
non habcnti .
Quarccrgo plus
^
?:
cxigitquafiabhabcnte
.
Alij pecunia
foencrata folent
munufcula
accipcrediuerfi generis
: fed
intelligant
vfu-
ram vocari
fuperabundantiaquidquidcft,fiab eoquod
dederint
pluseft.
i ^b
iniquitate <^c.Hierony
mus.Vt
fciUcet,in
omni
opc
F
refugiat iniquitatem, qu
non folum
manu,fcd &
alijs
xvLCVi\bx'\%\comva\tx\tnx,\ndi:S^omon'.lniqualabiaftnt pro
Prea.4.f.
cul d le.Et 3\ib\:
Iniquitatern
in
exielfo loquuti funt
. Pes
quoq;
P"'-/*^
currit ad
iniquitatem,&
oculus fi alienam vxorem vide _ .
rit,vtconcupifcantnon
imitatoreius:
dequodicitur;
Qui peccatumnon fecit,nec in.efl
do.in ore eius,
k
luditiumverumfeceritintervirumCfc.ViictOX\yxam'
Si-
uc
proximum
fuum . Hoc idem videtur effe , fi fucrit
iuftus,
& feceritiudicium:fcd addita virtute
iudicij cpi-
tafim ccrniturhaberevirtutum ,
vnde&
inproucrbijs.
Poft multa
prxcepta
infertur correlio
iudicij
, &
poft
omniacorrigcre
iudicium . Ideo
Apoftolusreprelien- , cor.^.a.
dit habcntes inter fe iudicia
,quia
minimus & conrem-
ptus eligitur,
qui
iuxta
Euangelium primuseft,
viiu-
dici:ttnitrvi.&
vi.
&quideftruxiteaquzfuntparuuli,&
pcrucnit
ad
perfc^um
virum .- & tunc maiori fentcntia
indiget.vtpoflitad
veritatcm iudicij
peruenire.
1
inpraaptis&c. Hieronymus.Iudiciameafiueiuftifi-
Pfal.it.b.
cationcsmeascuftodierit,vtfaciatfcilicct
& fadJacufto
diat,vnde: lujiitix
duhiim reci.>
lietificantes
iorda,pra:ieptum
do infra io.i.
mini
luciaum .
Qusritur
autem
quomodo
in hoc eodem
propheta
dicit DcuS:Dedt eis
iufiijicatiunes
non bonas ,
in
qui
busnmvvant. Sed non viuunt ludaii
fequcntesliteram
occidcntcm
. &viuunt Chriftiani
intelligentes fpiritum
viuificantcm.
.jn Hiciujius
efi&c..Yixzxox\yxaxxs.
Vir iuftuseftecclc-
^
fiafticus,
NICOLAVIS
DE LYRA.
1
Ignusdcbitori reddiderit . Sibi
neceffarium
> fecundum
quodrictpnur
txo.zi. d.
quodfi accipiat pro pignore operimen-
imiuptris
nKefjtrium ^ibi
de noiie riddat ante
folis
occubitu:
foterat
poterat
tamen in mane
recipere.
2 Et iudicium.i^oti pertinet
ad iudices
fmeftnt ordinarij,fiue
arbitrarij.
3 Vitaviuct,aitdominusDeu$. TSlfin folumnaturx
, fei
eti.mgrati.u
it Quod
i
12K

GlGrord.&NicoIaideLyra
trd.
a f
LXX.TheoJotio.peftileBtem, Slcutenimpcftilentit
motboicreai ,
Siregioncc
aft>t: ficfi '!i>o
i>citi
M '
jiuiaiur
.nn
B
iaqw.
tLLi^e,
^fianictis.qiiifidtm
. .
A Catholicnm
pncdi
Jominus
Dcus
.
Quod
fi
genuerit
filium lacronem efiun-
j
cat.filitis cius dilci
^xxx
^c.cau
rulus
qui
fifucrit
jcntcm
ranguincm,&fcccricvnumdciftLSj&h?cquiclcm
,
hiCrCtlCOrUrn CrrO
^ ^<;c j
p-ns
vuiutcs icmmr.mantcm.
K
dccepnis
,
pcfii-
Qn^nja non facicntcm
,
fcd in montibus comedcntcm ,
&
lcns vocabitur.vn , -r

ii o +
^
dc: intatbrdrapeai.
vxcrcproximi
lui
pollucntcm,cgenum Scpaupercmt
co-
/wtfw.w/frf.ificcf-
a*triftnntcm,rapicntemrapinaSjpi^nusnon
rcddentem,&
fiindlt iSnl^Uinvn , ^QuidecoKlcluoliiixit.
b
iVieriutcn)magillriaugcai.iiligcntiaJircipuli ,8ctcj>ctit
dcCl-ptOmin
& in
, , , bh,.quibu5r^ibu,.pluU,umdedctit
adidolalcuantcmoculosluos,
abommaijoncm racicnte
ad vfuiam datcm &
amplius accipicntem, nunquid
viuct?
Q.ij.
a ISrd. fAe'crna.
No viuct.Cum vniucrfa
h?c
deteftanda
fecerit,
mortc mo
^
a CDaranitio. b INun
m alio.nonin
pitrc.
c
fQ^e
mircmini.fi viri
iufii filius dcclioans id
peccata
moriatur ,
quia
cconttaiio fi
peccator
gciiue.fi.qiii
''i-o
p.&c.
b
rictur.Sunguiseiusinipfoerit.Quod/igcnucritfiliu,
qui
5
videns omnia
peccata patris
fui
qu^
fecit,
timuerit
,
& no
f
Scilioct.
feceiit fimilc cis
:faper
motcs no
comcderit, 6cocuJos fuos
non Icuauerit ad idoia domus I{r.iel
,
& vxore
proximi
fui
non violauerit,&<^
t virum non
contriftauerit^ignus
non
rctmuerit,&
rapmam
non
rapuerit,panem
fuum efuricnti
dederit,&
nudum
operucrit
veftimeto,
apauperis
iniuria
auertcrir manum
fuam,vfuram
&
fuperabundantiam
no
accepcritjiudiciamcdftcerir,inpricceptis
meis ambulaue
a
f
Ciii diltimilis.
rit,hic
no morietur in
iniquirate patiis
fui
,
fcd vita viuct.
Pater eius
c|uia
calumniatus eft
,
& vim fccit
fratri,&:
malii
opc-ratus
eft in mcdio
populi
fui
,
ccce mortuus eft in ini-
a
IN.inalicni. Itiiixilioncm proponit.
quitatc
fua.Et dicitis:
Quareno
portabitfiIiusinic[uitatc
g
f Saiuit. a
H^Iuftus
Clt &
patris opcra
non
fcquulus.
patris?VideIiccc,quia
filius iudicium &iuftltiam
operatus
a
ISki
i
patet initiuus
mnne motictur. b
rQiiia
fecn
opcrp
...itat.
eft,omnia
prxcepta
mea
cuftodiuit,&
fecit
illa,
vita viuet.
t
Animaqu.i!pcccauerit,ipfamorictur:tFiIiusnonporta-
bitiniquicatempatri';,8(^paternonportabitiniquitatefi-
lij.Iuftitiaiuftifupcreuerit
,
&impietasimpij critfupcr
TDcrlina a malo.
c
eum.Siautemimpiusegeritp^nitctiamabomnibuspec-
7
catisfuisqu? operatus eft,&cuftodicrittomniapra2cepta
1 tacbona.
mea,&
feccrit iudicium
&quftitiam,vita
viuet &non mo-
a f Siabomnibus poeniiuit. b
<[Quia
illc meiriinit.
rictur.Omnium
iniquitatum
eius
quasoperatus
eft,n5re
^
a *Qua
omnia
pra;ceiiu
iiicaculiuiiiuit. b
f I.n^cto atbittio.
rm tuum
'""(^"obu.
d
cordabor.In iuflitiafua
quam operatusefl,viuetNuquid
P/<nu;>.
r.. h. .Vn /, . e
IDeuj vult omnes homines faluos tieii oi ad noiitiam vcriiatisveBite , vbi rcueia & tru,.ulcnta
OpuuaniU.Cr aO.pa.
-
^
Di
vidcturf.ntemia.lcdnon
hominesfedpeccatacondcmEat.
/. &
concupifcet
rex
volutatis mcc cft mots
impii,dicit
dominus Deus:& no ut
</f.f.vtquidcGen-
^
^'
tium
flirpefumus
gcncrati.relinqua-
nius
parcntum
crimina
, & faciamus iudicium
atque
fanftorum numerum
afcriptuseft
,
iuftitiam Sc viuamusinea.
patcrna
contraao detrimento.
c Si
TbliX
fc omnia
pcccata
cdsicminat.comc
dcfis in montibus
fiipcrbi.T,
& ccclc-
fi.ini
proximi
fui
pollucns
,
cgcnos
&
paupcres
in fcic
tia
fcripturarum
contriftans.oppri-
mcns &
fupplan
tans
, rapicns
eos
quos
dc ccclefia fc
., , duxit,non
rcddCs
iirJcni.
pignusquodama-
giflro acccpcrat
:
^^
noimplcns.ilUid:
lianB. la a.
Qf^f,f
accepijUs ,gra-
tis date.
a
Tignusnonredde
tem &ad idola
^c.
J Ambrofiiis
Videquomodofe
ncratorcm cu ido-
lolatra
coequauir,
quaficrimcn fqua
rct.Eligcquoddul
ciuseft.
Mk
r.rila-
Clcmcns.Alc
gogLcto. xandrinus. Hc
contincnt defcri-
ptioncm
inflitutio
t ia.4.ci'
"'^ ^'^^^ Chriftia-
norum,&conuc-
C nientcm adhorta-
tioncm ad bcatam
viiam
, prarmiiim
vit.-c,
vitam xtcr-
nam .
b
Qubd
getiuerit
fil/um (<cjet. Hoc
criam in nobis ac-
cipi poteft, quibus
dicitur : ^udi fiUa
&
vide,&
imlit.a au-
10
1,1(
C
Siutemih]uf
tgerit&c.q^\\j^
tantiim
filiu
pj.
tris
fccleribu'
on
grauaturnci;
iyj
alicnis faV
inuoluitu!
vnus
atqv
qui
prius
fuit
atquc
,
tor,
fipoeni itij
cgcrit,non
d
me
tur
pro pric duj
peccatis.
d m militia
/
{j,,
Hicronymu^toiJ
tam mca
Suamfua,
;,
..
itixmcxfitjia
bonis , Sc ma mi
lis redderc.
e
'hiunquj
ratis &c. }
Non mortL
quir,iniqu;
nitentiam
nequecnim
,_
nirem hon: cm
ipfumcrcau
fd
cum co virs c6-
municaren
autemqua
turnonfo
ba fed rcs
timgcftifii yu-
tim
gcrantu
rftit
eft diuina :
ra. Ezechin
ex
impio
r
chaz natu^
lum
pro j
nonloluii,
fed
etiarapjnajr
pieratc
nr'"'-
-
museuafit.
fimus autc
nafles omn
trariam
pa*
ingrcfliis,r
tria
pietaic
tis
pcrcepit
eupoenitu:
cftconlccu;
_
Amos huii ilius
patria impbii.i
tea:mulatu
nc;.
itep^niteni
lu habuin
tum. Cuii
lofiaspatris
tusitflpicta
nuUoexini
1113-
:c,!.i
NICOLAVSDELYRA.
1
Qiod
(iZcnncnt.Hicponiturfecundum
exemplum
deinlu
ftofiiur),
homims
iulit,patetfimiliter
literapaucisexcepiis,
2 Et fecerit
vnum.
idefl^
de
lcgc prohbins.
3
Haccquidem
omnia non
facientem.//cf?,oif/er/
ali
qua
d.
prf, epiis ajfirmattuis . Cxtcra
patent
inlitera
vfque
ibi.
4
Cum
vniucrfa.H;c
deteftandafeierit,\\^\mnciiz
non te-
netur hic
cnlleaiui\quia pro fmgulis
incurrit mortem
culp^.
l 1?^^
^
gcnuerit
filiunri . Hic
ponitur
tertium
exetnplum
dejilw
tuiiopatris
intujli qui
timore
duHusvaterna
fceleranon
tmitatuf.patet
litera
exfnpradiais
vfque
ibi.
6 Et
dicitis.Quare non
Sccybiponiturqu^dm qiuftio&
c:us
eius
folutio
circa
prfdiBa:& patet
litera.
7
Si autcm
impius
. Hic
confequenter ponuntur
ex
pl*

auertentibus
je
a
juo propoftto,& prmo
de
auertentefe
i ^i."
cund6,deauertentefedbono:ibi.Sl mtcmiCircapritnut'
xUnr,
Siimpius SccQuiunonvaletntfifitintegra.
8 Et cuftodierit omnia . i>uia
tranf^njfw
vniusfi
^*^
nem
iniuftum.
9
Omnium
iniqui.?</cy?,
ad
puniendum
nternditr
tM>'
turtamen
bcnetemporaliter.
1 o
Nunquid
vol untatis mcsc cft mors-
^^^'fii''^
\
ini
/ /
" -
ta:punitio
autem
imptetatn
iu^a.

.
1 o
Nunquid
vol untatis mcsc cft mors. Idefl ,
vt
j'^
in
impietatefua.QJ.nofi. Impietas
enim
ndpoiefiefte
a
^oytit
ta:punitio
autem impietatis bene
eft
ab eo volita , inqu,
;**"/
lll/
Ezechieiis
Cap.XVlil.
mS
t, Knfiliis?redvnuf-
qifque
in
peccato
/iiinorictur,&in
a
juitiafuaviuit.In
vt>que
non
prcte
fiiredpuniantur
prfentia.Scntetia
au;
veftra
iniqua
cflqui putatis
non
eflparabolam,red
hforiam,
vtalio-
riB
(celcra in
alijs
b
puiantur,
^ Tlieodoretus.
gcouerfus
fuerita
iu;fiafua&fecc-
ritniuftitiam,
fe-
t.cudum
omnesin
luitias
quas
fecit
i0|uus, quando-
qiJcm
offendunt
ctm ex
pijs aliq>
d
fcrefurgcntes.ca-
lurfusincedunt
ui,&
pocnitentia
faltemconfcquu-
tuAtquiprorfus

abiicreccdunt,
c6
trai vix frudus
pcfipiuiit.
C Cum enivxauer. c
Pris
populnfrael
auitit fe a iuftitia
'fuiquiaiuftitiaere
liqit
autorem &
d Et dicux.
Vfquc
hodie Ifracl
bl^phcmat
Dcum cur D
populum finunrcliqucnt.&Gentiummultitudineaf-
fumpfcrit:Hos
arguit dominus,quod
vixeorum
prauc
fint Domini autemiufta fentcniia vt
perditis
malisco-
lonis,alijs
iocet vineam fuam:
Quod intcUigcntes
ludxi
'
^
in
Euangelij para-
Luc.o.b.
^ j
;iaittmai4fr.&c.Qu2G
diczt.Sicmmttum. antc
pcc-
A torera>nongrauantantiquadeli<fla,ficpeccatorc,ante
ihim:veferesiuftiti.T
non
adiuuant.Vnulquil<}uc.n.in
(oinucniturinco
iudicatur.
b yimquidviame.QnzCi
dicat,Putatis
mcimmerito
pcc
c,i patrum
puni-
t
fPeccita,fciIicft,perint,hotnofjlutif
fiat
conuertatura
vijsfuiSj&viuatJtSi
auteauerteritfeiuftus

aiullitia
fuaj&:;fecerit
iniquitatem
fecundum oes aibomi-
a
TQ^
moitis filiut.
nationcs
quasoperarifoletimpiusjnunquid
viuct?Oesiu
^
a V> f^ltitcm eius. ^>eJ.
fliti^
cius
quas
fccerat non rccordabuntur. t In
pr^uarica- ^
tione
qua puaricatus
eft,
Sc in
peccato
fuo
quod peccauit,
5^Non
in mcnis
^Tamcn.
in
ipfisraorietur.Et
dixiftis : Non cft
a^qua
via diii. Audite
5
ergodomus ifraehNunquid
viameanon
eftxqua,&
non _
magi.s
viiE
veftrsprau?fLint?Cum.n.auerterit/eiuftus
aiu
8
Na
fimpliciterdi
c
ftitiafua,&:feceritiniquitatcm,morieturint eis:Ininiufti
xiii,peccarit,fed
fi
^
^
^
,
^g,^.^
tia
qua opcratus
eft,morietur
. Et cum auerterit fe
impius
f Idololatiit. b
tQ;)*
legj^Iudais
pratce^tafunt.
ab t
impietate fua,quam operatus
eft
,
& fccerit iudiciii &
a
', PfiMs mottuam. b Scfc licc.inteTefTein
iniqu;ta:ibu$.
iuftitia,ipfeanimamfuamviuificabit.
Confidcrans.n. &
auertens fe ab
omnibusiniquitatibusfuisquasoperatus
ICiedtnsineum
<jui dicit:Egofum
via vcritj> & viia
eft,vita
viuet
,
et no morietur.Et dicunt
filij
Ifrael: Non cft
^qua
via diii .
Nunquid
wix mexnon funt
a^qujE
,
domus
a TSuiliidacumliueUcntilcm,
noRel>{tfrfonatum acceptioafui
Deum .
Vnufiiuifqueiin
foa
fidc cotonabitui.aut in iniidclitatedamnabitnr.
Ifiael,
et non
magis
vi?
veftrx
prau?'
Idcirco
vnumquem-
quc
iuxta vias fuas
iudicabodomuslfrael,
aitdiis Dcus.
a [lu^ii&Gentesad
eum.fcilicct, qui pitcft fanareconttitiones vefttat.
t Conuertimini ct
agite pccnitetiam
ab omnib.
iniquitati
bus
veftris,ct
non crit vobis in ruina
iniquitas.
Proijcite
a
vobis oes t
iniquitatcs
veftras
,
in
quibus preuaricati
cftis,
a
IVetuftiteraliterzielinquentes.
b

In
,.ouitatefpiritu$.
c
5Quiefli$fili)
_._j .^
Abtaham.lfaacat
!acob,dequibi!S(ii(-itu.':Deui Tiuorutn.Bonmoituotuni.
-^
- - -
fet:
iniquitatem,
f ctfacitcvobiscdr nouiiet
fpiritum
nouii.
tEtquaremd-
H
vosmori,
quosit
Mium
dencga-
rfemmi domus Ifracl?
Quia
nolo mortcm morientis dicit
fi^^"^^"
Senui
. Fi-
^donpeccatoergo g
fquidifiemft...
verpn.tcntiammortuipcipcataveitxa.
'5
lios emtrm &exal.
^Zi!:^:r^t
clominusDcus.Rcuertimimctuiuite.
'^
r&fe
rieir,non in
pluri
Cur moricmini
q
bu
fcdinvnohac-
patrum
merito
,
&
retm
interficiens,vt
pcrdcrcthxrcditatcm.
mca dcbctis viucrc
mifericordia?i^i<
no.mor.pec.
d Et
#
CAP.
bola dixerum . N6
erit iftud.
c Conuert.
Propric
adlfraelfcrmoifte
dirigitur,vtagatp5
nitentiam,&reUn
quant iniquitates
fuas.
Mcliusefthaccx
hortationcm, Con
uertimini &
agi.
p^.in
pcrfona
acci-
pi lud^orum.
f Et
facite
vo. Cor
nouum
Ifraclis, eft
credere in eu
-que
prius ncgauerat;
Cor nouum Gcn-
tiu idola
rclinque-
rc > & mortuorum
cultura
cotempta
crederc in eu
qui
eftDcusviuetium.
*
Augutlinus.
Ne
autem
putetur
ni-
hil facere homtnes
per
liberum arbi-
trium,idc6inpfal-
modicitur,
\olite
obdurare corda
rpflra.
Et
pcr ipfum
Eze-
chielcm ,
Vroifcite
ti
vobis omnes
impieta-
tes
vefiras quas impii
egiflis
&facite
vobis
I
J
cor nouum.
g
Qiiianolo
t
Dc
p<.
Jif.
4.C.
hanc fo-
cieutcm . k
e.(i aucrccrit.
t proptcr f-
uzricatioDC .
^E
tea.
Lib.'<!egraa.
&lib.
zaj.c.
Pfa!.
84.
Ezecb. it.
9
10
II
II
Nolo
I(a. /.a.
t inf.ijj.'
NICOLAVS DE LYRA.
1 'i autem . llic
ponitut exemplum
de
auertemefe
a iuHitia:
&ltetliteravfqueibi.
J
'^unquid vmct.Quafi dieat,non,vita gratix quitfldtim per
^tf
per
ptccatum
mortale.
3
3mnesiufti.igr<dM-i/?tfnM.
4 ^on tecotd. Ud
pr^miandum
<ternaliter,fi
perfcueretiu
ftilftautem
recuperet gratiam viuificabuntur,
&
jtc pi{miabun
turmfolum
temporalitcr, fed
etiam xternaUeer,
5
.tdixiftis.ErronCf.
<5
^onc^.lnficpumendo.
7
lunquid
via mc
Quafi dicat,immo,quU}um regula equl-
tali
8
'Um enim . I taU emm
punHo
in
quali reperitur
in
morte,
in
A D D I T I O.
cz^.\%.vhi
dicitur
Toflilla
: Et dixiftis
erronce,nori
cft
3:qaviadomini.
"fa hoc
ludd etiam moderni vehementer errant. Efi enim de
^"^
natTtapudeos ,
quod
homo iudicatur
iufius
vtl
iniuflus, apud
'^p'-
lecmdkm numerum meritorum & demeritorum
fic quod
fi
^"l^ hnbens
plHramerita,poJleabbatur
in
peccata
, dumtamen
y^^ierinttotpeccaia
numero,ftcutfuerintmerita ,
quodtalis
iu-
'^''^'iriuflusapud
Deum,vndc\l{a.Moyfi infuo.Deut.
vbitratlat
f
InitcHtia.c.i
.
dicitfic
:
Quilibet homo cuius merita
funt plura
""ro
qHampeccata,iuflHs efi:&
cuius
peccatafunt plura
numc-
r
in tali iudlcand^'
efl:ideb fimliter
concluditur. Idcirco
vnumque-
que
iuxta
viaij-as
iudicabo &c.
5> Conuertimi.H;c;o/? rcpreUnfionem
malitif ponitur
moni-
tto ad
pa!nitetttiam,cumdicitur:Coaucrtimi.
ad Detim.
10
EtZ2;itC. Deteflandopeccatum.
11 Ab
omnibus.i^wMno vdetpoenitentia,nififitintegrM.
1 2 Et non crit vobis in ruinam.
SciUctt,m foueamgebenn^.
13 Iniqui.
Ver
pa-ni(entium
dtleia.
14
Et facitc vobis cox.Talis
nouitas
efi ptrgratim que afolo
Deo datnr : tamen homo adhoc
facit inquantum per
libetum arbi-
trium cum Dci
adiutorioje
ad hoc
difponit,tde6 fubditur.
15
Kcucnimini.
Ver
panitentiam.
16 Et viuitc. Ter
gratiam qux
ducit ad vitam
gloria fempiter-
4 CAP.
ro
quam
merita
impius efl:qui
auttm habettot merita
ficutpccca-
ta mediocris ifl.Hxc ilkiQuamfcnietiamfalfam&erroneam,
om-
ncs communiter terient ncmine contradicente : Ex
quafalfafenten-
tiafequitur , qucdfi quis
habens deeem
merica,poftea
ccmmitteret
noucm
peccata efjct iuflus
tiiam non
panitedo depeccatis: quod
efl
maximlerroncum,&
ci.ntra Itteram huius
cap.vbi
dicitur. Cum
cnim
auertcntfciuftusaiuftitiafua& fecerit
iniquita
tcm.morietur
in ea:f
//.? i
.c Et fi dixero iufto
quod
vi
ta viuct:& confifus in iuftitia fua fccerit
iniquirate:
om-
nes iuftitijE cius obliuioni tradentur,&
iniquitatcrja
quam opcratuseft,in
ipfa
morietur.iioif/2 mamfci^
dn-
tra
emnmpr<ediBum.
Tom.4. Qq
f
1219
Glof
ord, 8i Nicolai Je
Ly
ra
1
]o
CAP. XIX. .
Jtly
Captiuitatc
a
C A P. XIX.
3
TOmne,fctlictt,'ijtti'delo(ir ftirpe gfn*"ti
rant.
1
Ttu t
AfTumeplad^um lupcrprincipcs
Ifracl,
^
a tletufili-fii. lMc.i-photiccomnra. 3
5c
dices:
Quare
matcr tua
le^na
iter lconcs cu 4
t
fili homi- vicina
^phctanon
"
tam vaticinaturfu
tura
quann
narrac
timScdcdiixrc
b fuos.
Etcduxitvnumdcleunculis
fuis: lco fa^us
cft,&
di-
bauit?InmcdioIeuncuIorijcnutrIuitcatuIos
Famini eius.
7
8
m
extcrnarcs
neD
fortiti funt vi
fi.
neverbafacit.
c6
loacliimin
ptrn
timcntionci
fitjquiaipfem ic
rufale
intcrfcus.
Brcuitcrigitutxi
fuit
lechonix
ck
t
boaiine*.
f
retibwfci
Hptruat
TMJict
Icniljlfm
<\ax genuetJt
<<
nutnuetat.tegcniijucctfiietat
eum.
i Ucfit
entcicgno.
f
die
cf<-
tla&et.
loachazfcilicct.fi-
liorum lofiat
qiie
^
cum
vidifoquoniamtinfirmatacft, &perijccxpe(aatio
xuin
Acgyptu,&
fubftituii loakim,
cui Icchonias iilius
fucccifit, quicum
matrc &
optimati-
bus ciuitatis a Na-
4.Ke.t;.C buchodonofor du
^
aus cft in
Babylo-
ncm.
dcquonatus
cft Salathicl
patcr
Zorobabcl.
C
Leofjtiusefi.HlC
ronymus.Ha:ciam
facla fucrant cum
^lccheniam
6lium loaKini.
h
b
I^Alijsregibus.
c
fKcgeni.
I.
las
facerc, 6c
1
Viam
pi.t(irc>
flbris
ingreflut
cius,tulit
vnum dc leunculis fuis
, lcdnem coiHtuit eu.
Qui
inccdcbat
mter lcones
,
&fadus eft
leo,
&c didicit
prxdam
a 'Nimiacrudeliiaie.
capcre,&hominesdcudrare
. Didicit vidu
ciuitatcs eorumindefertum
adducere,&defoIataeftter-
fFxtcriita. fldeo
ra,&
plenitudo
cius a vocc
rugitus
illius. Et conuene-
runt aducrfus
cumGentesvndiquedeprouincijs,
&i.cx-
panderuntfupcrcumretc
fuum. In
tvulneribusearum.
ompU
C
Etexpa-idert,
Hieronymus. or
quod
hoc I
J7
nix fadum
i8 fc tradiditBa
19 nioregi&in
20 dza
afporta;
2i Icdvtlconi.si
2 2 tur translatic
23 piturin
fou'
ftringitur
t
24
rcferuatur i ca-
ueis.
Alioqi
u.\
25
ta hiftoriam ic^
26 de Sedechia
mus,
qui pi
prophcta
diccbat.
Poliquam
enim lerufalem cduxit loachaz filium lofias
dcrcgia ftirpe,&r^emconftituit,
tanicrudcli.sin breui
cxtitit.vt
tropoiogicecocpifleprxdas,
& homines deuo-
raftc mcmoretur
-^
.
'
.
d Tt4iit viium dcle>n.&i.
jcThcqd.
Hic lochoniamloa-
chim filiu dcclarauit . Dc his
enimquicaptiui
fuere&
in
choniam in
promotus
cft;
hocfacitoccafio,
vt
quia
catenx ,
c
carcer
nominantur,
Scdechiam
potiusquamlc^
plcriquc intelligant.
Seruatus autcm in carcerecil
nias,
nec intcrfedus
,
fublato tantum
regno.Scdcc
acj
vcro c-ECum
duftum in
Babylonem ,
& ftatim 00 im
^^
narrathiftoria.
^
'^a Wr
J
t
OiiiiSai
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. XIX.
TtU tUc
eJLfars qiiiritayin tfuaarnuitur
prind-
pum maVttiujub mettphora
Uxni & rinex euul
fi.
t diuiditur in ves
pui^tts
fc nidum tres
filios
lofi.e
(ontra
quos
loij
<ituryfnnnda
ibi :
Quc
cfl
vidiflctjtcrjM
ibi;MiKt tua Ctrca
pnmurn
di
cuur a domino.
2 Et ta.
E^^cbirlj^od
autcm
fubditur
in
alifdhus
Ubtis .Fili
hominis,7\{o/j ej?
in
Hebr^o,necinUbris
correBis.
C
3 Aflumcplandlum,
&C.
VUngaido
eorum
culpam,& pa-
nam
fdfuentem.
4 Quare
matcr tua,&c. Uefl,domus rtgld.
y
Lcarna. lacjty.iudi lisfaQa
&
rapax,
liim tamen
Daitidfut-
rit
mtti/Jtmus.
6
Inter leones cubauit.
rrfcf?,co/i/w
ctudelium &
impioru
acqnieuir.
'
7
In mcdio leunculorum enutriuit.
ldefi,pueros defmi-
ne
refio.
8
Etcduxit,&c.5'V/cf/,/o<icfei^^//w loftje.
9 Leofaftuscft.
ldeli,rex inliituttis.^.l^eg.z^.TerUonem
tmm
quieti rex
animalium,inteUigitur ipfuw regnum.
f
^xd[(i\c\t.Verrapinas.
1 1 Homincm comcde.^Per homicidia.
1 2 Et audicrunt de CO. Quta
malitia eius nota
falU efl
Genti-
bus
M O
l{
^ L 1 T
l\j.
t Ettu.^n hoc
capitulo
fccundum fcnfum literalem ar-
cuiturmalitiadomusrcgiatfcilicctfiliorii
lofix : &hoc
fubparaboladuplici
fcilicctle.tnx, & vinea:euuU3E:Mo
raliter autcm
pcr primam parabolam arguitur cupidi-
lasccclcfia:
accipiedoccclefiampro cupidis paftoribus
&corum miniitris,& ficdicitur.
4 Q.i4are mater.
Idcft,crudclis &
rapax
cum in
principio
fuerit valdc
bcnigna
, fccundum
quoddicitur
Ad.
4.
f.
Multitudinis
credcntiumcratcorvnum &animavna:
ncc
quifquam
corum
qux poffidcbat, aliquid
fuum ef-
fediccbat.federantillisomniacommunia.Etfcquitur
ibidem .
Vcc
qnifquam tgcns
erat'.i>.tcr illos
,
Scdmodofa-
fta cft
rapax
Icacnamalitijscxquifitis rapiens
fubdito-
rum bona.
7
Jn medto. Ideft
,
in mcdio
rapatium
hominum ,
quos
multi in
ccclcfixdignitaiibusconflituti
tencnt fccum.
Et
b^s in circumitu habitantibus.
13
Et non ab. Quia in
captione
eius
per regem Aegypti,,

httic &
tndeplurimi
vulnerati. In Hebr^o habetur
fic
. In 'ffij
earum
captUS C^.Ttofequendoparabola
leonis,ad
cuius
(
nem fiH/it fouea
&
operimturpaleis
in
fuperficie
,&
leo
f^
inctd^ns cadit ^
ficcapitur.
14
Et
adduxcrunteum.Hoc/Mtcfr.4.f(eg.23.
15 Qu
3e cumvidiflet. Hic
confequemer agitur
de loack ^
lofiti
,
quem
rex
^Aegypti fubfiituit rcgem locofratrisfni,
:
Iit6%
habetur.Qnx
cum vidiffet.
Scilitet,domus regia.
1 6
Quoniam
infirmataeft.Per
captionem loacha:^.
17 Etperijtexpe./<iifi?, expeBatio defenftonispereutn.
1 8 Tulit vnumde leunculis
fuper.&c.
sciticetjoi
i.
19
Leonemconftituiteum,&c./</c/?,/efKre|e:/'i
'*
rcx
.Agypti
hoc
fecerit,tamen hocfuit
ad
precesfiirpis
rt '.
20 Qui incedebat inter
Iconcs,
&c.
Habensfecum
'
irnpios
<& rrudelcs.
2 1 Et fadus leo.
Idefifimilis
eius in crudelitate.
a 3 Et
didi.prae. cap.
Subditos
fpoliando,
vt
indefolucr
fw*-
tum
reijii
.dcgypti..^. lieg.2^
.
zj Ethom[ncs.f^icinasG^ntesoccidere:Cfterapatent
24 Etconuenerutdeprouincijs./neAmjVwrf?^
25 Etexpanderunt,&c./dffl,//f/fat//'frw
belltntiu
26 In vulneribus earum.
/n HebrxQ habetur : In
frd
Mf**
captus
eil.Et
exponatur vtraque
litera
vtfupra.
^c I Add<-
~8 Lc
edux.&c. In eledionibus cnim&
promotl
libi-
ecclefiafticis
plusattenditur aliquandoadpotenmu'.
aftutiam
eligcndi
, quam
ad eius fcientiam
& vii
itcm.
10 /rfi(^j.Namdata fibi
poteftatc
mcipit
magi:
apcr
quam
ante.
1 2 Et
ad/.Ideft,demones
ad vitia Gentilium
im
ij
Efnon. Nam
proptcrmultapeccatorumvulr
'"''
turinpotcftated^monum.

4
Etad. Nam
ipfumpeccatismultisinatcna<ii<J'i-
cuntdoemoncsad foflaminferni.
-
1
5 Q><x
cw.SciUcet,focictas
iHoru, qucprotnot
-c

1 6 Uuoniam
infirmata.
Scilicet
confequcndi
rcmu;
m>"
ncsabeo. .
^.
17
Tulit
THXjw.Ideft.promouitaliorum
loco ciuj
a
lumvclpeiorcm. Ethocaliquandocontingif.i
'>'
18
Etdefolataefl.
In curatalis hominispofita.-
"?'"
quod
dc eo fubditut.
|. ^
u\
^'^^^hiclis. tzcchie
Cap.
XX.
1222
:i
rjccielifona.alias
jiftwvocant.ficca
, rit ituQas eius,
icmarcefcat , &
ciall ignis
cremc-
trardoribiis.
Babylonem
vel
a
_/;ayptu fignat
ad
cStransfugcrunt
3t
ipfani
ludiam
iquapaiicipaupc
r rcmanfcrunt:q-
bs
pra:feftus
crat
()dolias,vtc6gre-
g-ct
6c
rcgerct
re-
liuiaspopuli,que
Inad
de
ftirpe
re
fame ttfnm
f.per tetra,nnn p.m!s famf
neq; f!t!nt
aq-tx &c.Yn D
dedebcmiisplagcre&lamcntari
fuperpriiicipcs Ifrael,
quorumvitio&
fuperbia Iudeacapracrt& lerufalem.'
b
ttuunctranfpLmtatJ. ^ Theod Pod Vrbis
icfemplj
incendium
omnibus
principibusparrim
intcrfcdis
par
tim
beUocaptis&
/C jifaffr
^f.MiiI tis
feimonibus, resvnadicitur lerufale
A ipcritis.piilchra;
mulieri,&
poft
Ica:na:catulos nutrien-
nCcvinci' pulcherrima; comp-^r^im.
yinea.
Quamuis
iilchra .quauis longis propaginibus extcnta, fihaflilia,
ainolq:
fubtraxcrisiudaterrjEarcIcitcalore,
maxime
vcntusvrcnsqiie
capms
cft.ScmifcrLint eum in t
caucam.In catcnis adduxe
runteum ad
rcgem Babylonis
:
mireruntq;
eum in carce-
re
,
nc audiietur uox eius ultra
fuper
montes Ifiael. Mater
a
n.Xxnos.nmalhi^r3narj
^1,
,Rubotc flon.m. c H'bi humorenmritar.
tua
quali
umea m
rangume
tuo
fuper aquam
planrata
eft.
Frudus cius &frondes cius creucriit ex
aquis multis,&
fa-
a TLXX. m tnbura oucum vt
fcilic^
inde
rcgts
hercnt b
TSupab.s ,us
rrfiO;.
Ct?
lunt ei
uirgg
loiid^ in
lccptra
dominantiu
,
&
cxaltjta
eltltaturaeiusmtcrfrondes.Et "i
uiditaltitudincmfuain
8
1. .
|.
r-

.
,n^*
"fnfuiotedo.nini.
multitudme
palmitum luorum,8c
euulfa eft in ira iri
teira 9
,
1_au^,stcru,lcraclc....,itta,sUrion.deraonth
_
dis
addl.acs,
fifta.
queproicttar&ucntusurensiiccauitfrudueius^marcuc-
lo
que,ergaeumami
"'"^'r;. "."f.V>
"
o c n r
i""'""'-.
TT.mcn.
_
II citia
vJus.occulte
g
oaridit inMaf--
rut,
& aretad|-a:
fuiituirgsroboriseius.-Igniscomeditea.
i^
infidiamr,
&
eoru
pi,&hoccltqJ
a
cram^prh,,a,f,uciuM.. ^
ij
plurimos quicum
imt
yigniscome-
Etnunctranlplatataelt
m
defertu,in
terra inuia
8<,fitien-
H
fcquebantur.intcr-
<if<"n-
_
'^'"'?"'-
.
Trtibutegia.
^
'15 ficit.
Rdiqui
oe!
r
t
2
3
4
5

o
7
abdudis,relidisibi
pauperibus
Nabu-
^
co.npcie,
zardan. Godoliam
pnncipem prxfe-
cit, <5c vrbs omni-
nodcfertafuif,
im-
mo omnis ludcEa.
Idcirco
ait,5cnuc
plantaucrunt
cam
indeferto.
C tt
esirtl}us
eflignif.
f
Idem. IfmacLn.
e
rpgio gcncrc
oriu + confp-a-a
dus Godolixinui- <^^
'" ^''i''-
dinc iM.
^.S;o"eIlpl,
eiu5comedit|&nofuitincauirgifortis,%ttumdomi
.,
^^ toSK
lurc
uiuiii|jii _
o
'
1
iniquitatc
re- d nantium.
tPlanclaselI;,&ceritinplan(5tum.
.;efcet
charitas
vltoriim,
vrpro-
Diitur (i ficri
pot
:nmcle(fli,&principeseiuscapianturinrctibusdiabo-
; uinovnius
rcgiscaptionccontcntus,
quotidiercges
jT &|)rincipc-scapcrefeftinat.vnde
:
^^jcxeius tledx. Palmi-
"^
tKinOqucecclefia-qui
dudafloribus & rubori
fangui-
ncquabannir,vento vrcntcficcatur,vnde:in
Euagclio,
Cj gcrminaucrunt
orto fole
9(luaucrQt,& Gccatasut,
"'ix remaneat vnuscx
palmitibus qui cofurgat
in vir-
M,&dignuspopuUprinccps
fiat,
vndc; Ainos : 'nduci
fa-
20
uitcumdixit,
Egre
21
dicturignis
dc vir-
giscIe<5orum.
__.
d
vimuupi,&mt.
Hicronymus.Hincpatethocquod fupcrius
dicium
Qitunm.ittrtHaleMna, ^c. Et hic;
Matertmtj.aji vmca, &c.
^"P"=o-a',
ad lerufalcm
pcrtinerc
,
quxperdiditlconcs
3c
palmites
luo.s,6c non rcmanfit in ca
virga,qua:
confurgeret
in tri
bum
regiam
.
Aplanftu
enim
cccpit
& in
plan^Iu ^.ni-
tur.
Afllimeplana:um,&c.
hocin
principio&
in firic
plandus
cft &c. Planau cnim &
lamcntationc
ftirps
re-
giaprofcqucndacft.
^CAP.
p
NiCOLAVS DE LYRA.
"^
I
MdaxcT\\nttam,Scc.Inceperunt
enim Chaldei
ipfutndu.
ce in
Babylonmijed
iH ria mutato
conftUoreduxerunt
eumame
lefahm,&
ipfo
interfeBo
proiecerunc
cadauer eius extra
portas
le:f. lcni,vt habctur lcre.zi.
Matcr tua.&c. Hic
agiturdetertio
filio
Jofie fcilicet
Sede-
'
ih
qutm
rex
B^bylonis
exoculav.it
, c
in
Baby>oncm duxtt,
&
qmtumaihoc (/jcJfar.Matcrtua. Ide!i,domus
regia.
Qiiafi
vi.Jf rebcUione ihim
Sedechifcontra regem Rabylo-
.-

nis-quuta eH
magna ftfufiofanguinis.In
flrbrao hahctur ;
Qiiafi
vicain fimilitudinc
tna..ideil,afftniilata tji
wnnic
euulja,vt
j ttir
inffa.
Supcr aquam plantata
cft.
idefi,
fuperpopulum ludajiui-
i
ficut
aciutt.
^':\iaaic[us.Idefi,diuit'fi<;filif.
Crcuerunt cx
aquis
multis .
idejl , exflipendio
a
populo
r/Mocaletiis.
7
Et fafls
funtci
virga:
folids in
fccptra.
^edechias cnim
coidcns ic
fMpoteiiate
& robore
gentis fuxvoluit
dominiri
'.^ciugnregisUahylonis.
^

Etviditaltitudincm fuam.
Confideramexfnperbiafua,
qw. ludccens erat
eifnbeffe regi Bahylonis,
&
fu rebeUauit,(^
lu
*<itntmfregit:propter
cuius
fraaionem
dominusfuit
iraius con
in-um
&
conttajuum
populum,tdeofubditur
.
9
Et
9
Et cuulfa ci^.ScilUet
Dei,eius ertim deieHio &
regnifuima-
gis
fuit
virtute
Dei,quam
horninis,
10 Etven.Idefi,rex
Babylonis.
11
Sicci.fra.Quiadccid^t/iUoseiuf.
1 2 Marcucruni &arcfafta:.
Q^tiafraHa
chitate viri bellato-
res etns
fngerunt.
1
5 Ignis
comcdic.
Quia
Chaldm incenderunt domum
rcgls,
&
tempitrn
& tvtam
ciuitatcm.^.l\eg.vl.
14
Et nunc. Quia
Sedtchias cum multis
aljjsfuit
duUus in
Bahy-
ioiierH
,vbi frequtntcr pMigtbantur
verbis C^
faHis iniuriojis
tan-
quamdejerttfpinis.
15
In tcrra in uia &fiticn ti . Q.uia ibi etiam
patiebantur dcfe-
tium
lujfiiientis
alimemi.
16
Etcgrefiuscftignis. Idffl^lfmael.
I
7
De
virga
ramorum cius.
Quiafuit defemine
regio.
18
Qiii
frudum ciuscomcdit.
Q^iia
GodoHam
inierfecit
&
fihas re^is
i^S
populum qui
cum co erant
,
captiuauit ,
vt habctur
Jc>-f.4(,
1
9 Etnon fuit inca
virga
fortis,
fccptrum
dcnominan-
tiu.i^?i
lobannamfiiius Cu,e.e & btllaiurcs
qui
cani eo cnit, &
reliquns poputiis
tirnore Chaldxorum
concuffifugcut
in
.Aegyptit
contra vohurii etomini ad eos
per
lercmium dii.m lere.
43.
20
Phn(\us,5iC.ldeii,m.:tiriaplan8us.
21 Eft &
erit,&c.
Totipophto quod
diCium
efi
defilifs lofie re-
gis ludajancii
C
lujli.
*CAP.
jxp
.
M0II^LITEI{.
/
T
trtttferunt.Qaii doemoncs talcm ducunt ad infcrnQ
,4
inonlimili vcl maiori
poena,
*
^^'"'''"'^.e^t.Hicponituf
fccunda
parabola
dc vinca
,
cuiia,pcrquam moraUtcr
intclligiturpra:latus
malc
P'motus,idcofcquitur.
iJrll ^''"^''""''^'^^"o^defignaturindignuspr^latione,
4 " niotus
tamcn ad cara
coulangumccrum
fuoru for-
titudme
titudmcvel timorc,
7 i7/;i:'/.c/<<nt,c2rt.Qiu'aperfortitudinemfuif3nguinis
ftabilitur,licctcoram Dcoci|ciatur,idc6rabditur.
9
Et
euulfa efi
in /r<?.Scil icct, Dei.
1 6 Et
egiejjus
tfl ignis
dc
virga
ramomm
'x.Quia frequetcr
contigit,qd ignis
difcordiae accedituriutcr amicoscius.
Etficc6(umunturciusfpaliabona,&iplcmoricsdclce-

dit ad
inferna,ideo
(ubditur.- Planiius
ejt
<r<.ru
mpiandHm.
I
Tomn. Qq
2
122?
Glorord.&NicoIaidcL
yra
n^
jf
C A P. XX.
..J\
vt
odquid
dubitarcnt
:\ dno
p
prorhetas qiicrcret,
P
.pl.s pct multi cxfeU teftanr,Siul ^jrcns
ahnas
pcrgii
ad
Samu^
propheoi
do
i{.Ac<tofanicfilio
Ictoboa.mittuur
vior ciusm Stload
:r'^'"Abd:pphot.r^Da
'.Rej.^.a.
uid
quoq.proj
hct*
)_Re{.ivl> aliu^phcta
NathJ

trg.7U.
Aft IIA
Dcat. Tl.c.
& mea of^cndiro bcneficia 8c
parefu ipforH fcclcrl
nj D
fcro
narrafioir?,qucadinodu
in
Aq;y^Hoparetib
ipfri
adhncimpie
vuicntib &
Aciiyptiotii idolacoletib. r .
ipsu
olkndcrim
cosq,
docucrim CiTv: mc Dcfi
acdfin';
c In die
</.-.
Ifracl cu cflct in
Acgypto
intm Dcfi i<>n(
i
Cj\
PVT XX.
bat,v,.v,oy,c.;
t 'oti <mdseiramcnrci,8[qiiijiquf dicsfupriors
vifionit.
Tfi(^u
ell anno
feptimo,in quinto
i decima me
fis vencrut viu
de
feniorlb.ifracl,
vt
inrerrogarct
dnm & federunt
cora me.Et tad:us ell fcrmd dni
t
2
i
r
6
9
lO
intcrro^at.viradc
beai dnodomuc6
ftitucrc . In nouo
quoqv
tedd
Ai<ab'
^^'^''unc^alls^^^^
admcdiccs:FiIihois,loqucrcfcnioribus
lfrael,&dicesad
'
ptucftin
Dcut. Ge a cos:Ha:c dicit diis Deus:
Nun^d
ad
intcrrogadii
me vos vc
"
,tsq4atdumtnuspc.di
niftis?Viuo
cgo,g.a
noiHviebovobis,aitdmDcus.tSi
iudi
tMfttettHJCOfptCiutkO
O
^^Ad inierrogandum
venen.nt
fupei
his
qmtnbiguti(
'.ed.u fii lio. uii e .
f.,mtia&d,H,^utto',ei
c
cascosifi iudicas filihois. Abominationcs
patru
coru oitc
"
dc ciSj
& dices ad cos :
H?cdicit
dns Deus: In die
qua elcgi
1
3
fCoRDiius.
14 pot, quiaRir;
Ifrael,8clcuaui
manu mea
^ ftirpe
domus
lacob,
&
appa-
1
5
ua
vfquc
ad ln i
a fCoiitr- A
,ypt:''>.
b
;Q^3li percilT
lu .
l6 mOHtCm & fiu'
j
rui e is in terra
Acgypti,&
lcuaui mjnu mea
^
eis
dices:ego
Euphratcoem
c
i
dxis Dcus
vellcr,in
dic illa leuaui manu mea
p
ds
,
vt cdu-
H
fidcrauu tcrraiv
:
,
^
.. - -*
I
-
n
^^ vroium
poteiijt
ccrecos deterra
Aegypti intcrrac^prouideraeisHuentcm
19
&
rcgionu
amc
i
I

Nontjum ennn
-rjntp
tffft .fca natnendi Ufte infanii.
jq tatC Palcftinam
fic
Jeiit JominH'.
4c ThcoAdmodu
congruithifcc
vcr
bis .
q
a Deo & fal
uatorcnoftrodid^fi
cft.Non oTsqdicit
B
mihi DncDne in-
trabit in
rcgnQ c^lo
ruEtcnim
iftiquo
(us ad
cosdicer,
Si
intcrrogaucri
gsmifittc,
gdili
cis?
Etaitdm.Ci
cftmiGrmc.ibi 1
gonot'c(U'i$.||
lcuauit manu
pro
ciscontra.(i
gyptios.
t Iri
f'r.i.-...Hicr|
cundumlircra,
dxam
inchtaait
&oibustcrrisrf'i
lioredubirarcrt
Uefiderabi-
quc
(cclcrib. addi-
g
Ja'clfc&
mellc:q clltcgregiainter
omncsterras.Etdixi ad
n
ddicct&Phgi
iraiz
6f
.J.
dijacpcnitcnti^rc-
incdijs
ianari recufanrcs Diim intcrrocjarctcntarunr.no
vtcaomnia faccrcnt
qux fihiimpcrarenturjed
vrdi-
fcctct
,
an (uis
cogitatjonib.
diuina oracula conlicntirer.
b
/'JWijo.CongruainterrogantibusdaturrcCponlio.
Sanlodicitur; idhnclo
fie^.ie
te .'.iiam adluihi
pcccatoribus
(qualcs
fuiitfcniorcslfracl
) increpatio propcccatis
: Ec
additur
iuliurandum,vt
fjt firmior fcntcntia
ncgantis.
c Stiudt.^on c(\
Prophcta:rcfDonfio,fcd
fnlaiudicaris
proiniquitatibus.quia patrum miquitates
funt
fcquutL
d ^bomo,.vwHes.Non
quod pcccata patru
m rcdundcnt
in fiJios.fedollcnduntur
patribusumilia fcciflc,& harrc
Atariomalolongum
funcm
pcccjtorum contraxiiTc,vt
quorum
imitanturpeccatapertimefcantfupplicia
.
Jc
Thcodor.Iflis,inquit,a propheta, qui
ad tc adierunt.
&
tjUA.
iOiaiSo.
NICOLAVS DE LYRA
C A P. XX.
T {3itnmen.Hje:
efl pars liXta
iii
(fua arguitur populi
mUitiaJub mctaphora jaltus
comburendi . Et diidditur
in
duafparceSyqiia
primh miliva
popuU arguitur , fe-
Q
cundopaf^abo'-*
indu
itur,ibi:Et falus
cA:vctfusfinem cap.
Tri-
mi
in
duasyqui
i orimo
poniturfcnum luieirogatio, fecundu,
domi'
ni
rtjoonfi
i,il>: F.t faiflus ed.Circa
primum
dicitur ,
Et fadum.
Hilicetytranfmigrjtionis
lechi)ni.e.
j
In
C{mnt0.l.mi^ie:fpterq4in alitfutbus
libris,Tr.(lfeponitur.
fed
non ejitn Uehr..o,nectnlibris corieciit:
fubiiiteUt^iiur
tamen.
4
Indccima.yu//irf;>ffn//j.
5
Vcncrunt viri.{5;
rcgebam populu
interra
Bubylonistraf
latum.& ideoin
ipfis
totus
populus quafi
virtuatiter cotinebatnr.
6 Vt inter.Of
agedis p
eos:& dicic hic
I\a.
^a.^
veneranc
ijlu
intentiorie, ^ft
non Ijaberent d Deo
refponfum
de
negotu^
fthi
im-
minentibns,non
curarent de obedictia vlteriort ad
ipfHm,ficut jer-
uus d dominoalteri venditus: &vxor a viro
repudiata
nvn curat
ie
ipiis
vit*-a,(ed
quxruntftbi
tommodtm alibi
vbipo(ltit
.
7
Et faftus. Htc
confeqiienier ponitnr
dointni
rejpdfto,
&hoc p
modu
inotpittQins:
Et diuiditur in
duas^japrimo increpatur popu
li
niJligHttas , fdb
dcclaratur dnmini
bri.ignttas,vt
oppofita
iitxta
fe poflea magts eLuccfcat,fc4a
ibi:V'mo
cgo.
Tr ma adhuc 1
trts,
94 prim^ arguit
maliua
qu^rcntiu, fi do
pairu pr^cedsnv.Ti,
ibi:Si
iu<^cas:ttrti6fiUorufcqucntiu,'bi.ProptcrcA
didt.
CircaprimH
patttUteravJq;ib\
8
l^unc^.Scc.Q^d.^onvenifiis
ad interro
landum
me de
falute
animarii
vefirarum fed de
negotifs
veilris te
foralibus:&
boc
inictioneperuerfa.f
vtfinegareturvabis refpon
fiojtaberetis
occaftonemfouicndi
tdols,&
non
mihi,vt
diBTi eH.
\
M
H,
,4 L t r t
l{.
Htfaflimiefl.Hicfecundum
fcnfumlitcralcm fub
para
bola faltuscombu(h
.ponitur punitio ludxomm:
prx-
niittiinturramcuprmiopcccatacorumm
Acgvpto.
fc-
cundoin dcfcrto:& tcrtio in
promiflionis lololMorali-
tcr afit
pcr pcccantcs
in
Acgypto figni(icantur
pcccantcs
in (cculo.na
Acgyptus
tcncbra
uucrrp^taiur,
Icculu aut
tcncbns
ignorantia:
&
culp
inuolujiur
,
pcrpeccantes
in
Arabiam ,
Syri.' ,
Coclem,Cilicia,
& caitetas
regionesquas
Ifracli G
pr

ptal"eruaflct,drisrepromifir.Si
autnonacccpit,
vitiii

credulitatis fuitrnam & in Paleflina,
lud^acj; prouir i
mi)lta:Gcntcs
rcmanfcrunt,q
cis fubiccia;n6(unt.^ t
tfi
("ponlbrrcuscflmendacijautcriminis, fcdquifcii
fioncindignum
fccit.
Prctcrcahxccftconditiopror

icntis
; Si ) ueittis &audirntis mt bo. .c Si auiem noimr
,
nla4us diuorab.t
vcj.Eliguntur ergo
fecundum
poenit
.
tiam.alias
fccundum
prefcientiam.
Nec
(latimquidii.
tur,tcntari
no
potcfl autpcrire.
Saul.n.
clcdusinrcg
,
& ludas in
apoftolatum pofloa
vuio fuo
perierunt.
g
Ou^
I
jt
f^i-e!j.Hier.AgIa,firmametu:Symmach'
relis .
Theodotio.fortitudoga
olu tcrraru ifla
equafifudi
'
tu
ga
i
caDcircligio
&
teplu
&ccrcmonie& notitial
a >-
9
Vino
cg^O.I iefi,jiciit
ve>uii:
ijt
<pe^oJ:itii
vita
^ eljtntii

verum
cfi quud Jtquitur
. 10
Qiiia
non. Scdicet ad votut

firum, necperhoc
habehiiis libtnuiem
JeruttndiidolisftC)it<{
I
tis:fed refiringam
vos
inferuttute Trica,vt hibetur.infraeoi.i,
^
1 1 Si wxdi.tiic
conlequertter arguitur
malitia
patrH pr4ait'
<
&
hocfecitndumtria tempora,f.habitatiois
in
.yiegypto^ii^
t3,&
in
prnm.lfionisfoto: Etfecndum
hoc diuiditur in tres
f~
ftciida
JfecElCCi
crgO.fmJj
ib::
Quamobre. drcaprirrJ:
tunSi iudicas eos; vidtltctt fencs
Ijrael
d te
qtixrtntes:
tt

pilur
hic ludicare
pro
ronabiliter
argucrc ftcut inf.
eod.c,!:i-
a
contedi
aducrfus patres
vefiros
m
defirto.
Etaccipitur
ithtcf
<>
tj
lia eo
qiod
ad
Ei^chielem ptrtinehat argu^-re potiult
vili"
12
Abomi.ldei,peccataahum^nabitia.
tj
Oftcn.*''^'
nabilihis conutncantur.
14
In dic.
Hncfuit quando
im
W
apparuit Moyft
denuncians ci de h ic libcrationc,
i-jrtf.J-
1
5
Et leua.
ld.fi
,
potentiam
mea ad
fenutiendum -dc^f,

16 Et
apparui
cis intcr
Acgy.
ifiafnu rtuelatiofad'1-^'
'
vt occurreret
Moyfi
ventcti,vt
huhi tur
f.vo.^.c tiicfnHifit

uilatia de modo Itberatioms
populi,C< dejacerdotio^ihi
futu^
i<
/;dtffKr.i./\'^.z.p.H."ccdicitdns:Nungdnon apcrtari
tus fum domui
patris
tui cu cflct in
Acgypto
: l>oc.<'
fuis
tli dc
^ari.ndejtei,dcntr, 17
Vtcduccrcm,&C.l
gha,& oftenta.
1 8 In tcr.
qua proui.
cis.
tanqua paier
;

19
Flucntcm la.& mcLldcH,
ahuiidamtntoTKniuus
bom
20
Quaicftcgre.
^ludtui ahillis
qui jiieruntinludti
'^
^egypto,quod \ArgypthS
ififertitior
&arnanior, &Je(unii
m
iUatwinentia
rtferenda
cHad CJjrifium quierat
inat
nafii

fecundum cari,cni,&
ibi
operatums Immanurnfalntcm.
21 'Etdix.Ver
Moyfcm&
.Aaron.
* Vni
in dclerto
fignificanturpcccantcsin
clauflro,qi'0
i'
peccata
fun t
,
c^tcris paribus grjuiora
:
quia qnant<

tusalrior,tant6cafusgrauior.l'crpcccantcsintcrr3
o-
mifiionis
fignificantur peccantcs
m flatu
prxlationi;
Ui
fublimior eft ftatu
religioms
, &
pcrconlcqucns
C( irtf
paribus
corum
pcccatafuntgrauiora.
.
z
ytfadus eit.
hic ponit punuio Iud^'orii
(ub
para
'^
faltus cobufti ;
poft
coru
pcccata
comilfa
in
Acgypi
'"
h^^
EzecIiieJis.
CapXX.
bar.Leges
n.crat vitje
pcilfatriccs.Prffccpfa
aur
ipra,&
iu D
flifiCafiones fcd cadtni diucflisnominiij. vocata
iLint,p-
ccptaappcHaiiitnon .n.alnfiintprsceptaalia:
iuftifica-
tionesjlupt.n. tanquarvi drioicripta qux
Juffifuntholes
feruare.Iuflilicatiouesautnon folum
vtiurelcripta,
&
fTitimotxeuntfsde
Afiypto.hTfolirqinHiisIon^otemp.ireferuiinnt.nr
vc ^''irtr

dig
et T. ^
UlltU Clt
ptinetia,
eos.Vnufquifqi
offenfioncs oculoriim fuorum
abijciar,&:
aCC .lendo.
' ""
inidolis^gyptinolitepollui. EgodnsDcusveiter.
Et
afQiiia. bfL
u loaioitno.
clFacientes.I.prohib.ta, Vmultiante cc; t i
Vloyfen.
tirritaucruntmc
ndlueruutquemcaudire.
Vnufquifciuc
abominationes
oculorii fuorum no
proiccit,nec
idola JE-
fldeo TDrcrrui. a
tQ,/;
in nicr i- i . m--
ji.
i.-.m
gypti reliquerunt
. Et
dixi,
vt efFundercm
indignadoncra
a
fQaia
nondum
ex\'rant,cum
' iiici eiT'inii-'" ii.iin.
mcam
fuper
cos
,
&;^mplerem
ira mea in eis in medio ter-
a<(Q.veperLiBoinini iHeo,nehabctcnt iiiiionesoccaConemblalphemandi.inter ijuas
noius taftus
fineis
yf ;i'w?/'^//'^wf.Hiero Nobisquoquedc Aegyptoexcun-
A busprsccipitur,
vtofFcnfioncsoculoru noflrorum abij-
-iinus,
ncca
qus
oblcftabant modo nos
capiant.
ne fi-
lloUcra
Acgypti
nos
polIuanr,adinuentioncs.l.Philoip
^orum,Hxreticorum,quErc6teidola
nuncupantur.A
'
ieculatisquoqjim
ooftenfionib.Ac
gpti
remoueamus
culos,arenae.circi,
a
[atrorum,
& ab
.iiibus
qua:
ani-
: contaminat pu
riie,&pcrfenfiis
ir,rediuturadm5-
tm.vndc.
intrault
nrsperfene.
b Etfeci,&c.Qnod
ficrccogitaba
pro
pjriuftitiam,
non
ftipropterclemcn
tjn:ne poUucret'
Bnimcmcum,
& vi
dler non
pofle
c6-
b
.pke qiiod
iTraeli
"
pmiferam.
"
^jcct
crgo
eoi de ter
''0/t/.Hier.Huc
c
,j,,
uuequid eispro-
'nrcritinterraAe-
giti,&quoftatim
o:nderint,&quid
Cfltra cos
cogira-
r
Uflt,&tamennoa
fcrif.
prophcta
de
fcp(it,qurcquun
liJEgreflusde^Ae-
g^jtoloquutu^eft.
d
ii|cadeo$
dicun-
tiiquiedulifunt
I22^
bfJJon
A^rpvDttimn alia montha.
b
6
7
S
9
lO
1 1
ILd et vt
q
rcdle
age
teiunificarepofsint
Etilludfcireneceffe
eft a
pccptis
& iufti
ficationib.q poflu
nt
caobferuantib.vita
miniftiarcs,
fabbata
cudiftinxiflc.Nafab
batoruipfis
otiu le-
gci3(cripfi,aif,
novt
quodipfc
lufticerc
viiapoflct,fdvt h?c
ciuilis adminiftra-
tionisratio
pcculia
ris,agentiumcosdi
ftinguat
inftirutis
,
fed meorum bcneii
ciorum in mcmo-
riamadducat
1 . .,_Exo.?2
d
Dtxterg^i&c.Hae
tx
yEgypti.Et
feci
proptcr
nomen
meum,vt
no violaretur
coram Gentib. in
quarum
mcdio
crant,8<finrer
quas appa
ruieiSjVteduceremeosdeterra^gypti.Eicci ergo
cos de
terra^gypti,
&cduxiin
defertum,
&dedieispi^ccpta
a <;Etiaai nihil addens rcui .ii
I.tijnj^eiio.
.
mca,&
iuditia mea t oftendi
eis,quiE
faciet
homo,
& viuet
i
?
HVeti fabbjti.Sc cittuncilio litnum eft
veicutunciConis,vt a
vici!Soiiin.buspurg.iti,p?i l4 Et
hsCquidcm
diui
totn'11 f-ptimanimfi die.flc nofte viuimus vt initctno fahbto quielcainus
'
. j..\i_i

4.T r o ri
'
.. j j-

^ /T r^
' ^^ rius docet ivlovlcs
lacis.Tlnluper
&laDDatameadcdieis,vt
cfleclignummrcr
j^ cuaitdixifle Dciim.
me&eos:&fcirent
quiaegodiis^ndificanseos.Etirrita
17,
Etnmcdminemetip-
a
f
Etiam. , i8 iratus
furore
dd-bo t^i
uerunt medomus Ifrael in
dcfcrto,'in
prsceptis
meis non 19
&
fMa^ignternanna
ambulauerunt,&
iuditia mca
proiecerunt,quas
faciens ho
Dcmde luam
d.-pre
a fSiati n hl .idi ns li.ut in
Euangclu.
"
bfNonlemc.
f^Jonpattum
mo viuet in eis:5ifabbata mca violaucrut vehemetcr.Dixi
a
fQ_j.in
i"^ ! xi
,M\vfi
n ttem-,8tc.
ergd,vt
cfFundere furorcm meum
fupcr
cos in
deferto,
&
af f^icca
Aegyptiis,&i:*ierisG..-ntibus,nercandaUzaicatui,&ipliquo.um
mifcuiiicd,
-
, cxpeftans pornit-niiam
eoium
dfcgypto
in defcr
cofumcre eos.Et feci
proptcr
nomen
mcij.nc
violarercora
^3
/f

'
confumpfueosin
tqi.vtAeeypnoru
c
^ ., , .,
T f .
^
_ - . .
df/fift.HocctdccIa-
vi)s
liberaa faci-
Gentibus:dcquibuseicCieo.suiconIpedtu caru.Egoigitur
rauithocloco,cudi
cationcm
cxponit,
^"'"*-'
& in
fineadjjcit, qz
20
fi piT
ujjerisenyahdiet,
2 1
jlegyptusy&
dicit eo
cp
non
putueriteus
iniio-
21 ducere in terra
promij
.F
TPrr AmlcjhitaSiJc aJios
qui
iMnicaueiunt coutia 'n^ in de.crt!^,
14
xit,&
fccivtnome tdeWcr
Jiiinfolitudinep- ,,
. , y^
j r

t
-
.
ccaDei cuftodiret icuauimanumealupeos
indelerto,ncinduccie
eos mter
^i^
mcu omnino nonWano
1
C.jrheo.Liberatos
ramq
dcdieisfluentela(5le,6cmcllc:tpr2cipuamterraru
26 violaretur
coram^;;^*''^^
-
-
aifllGsabamarail-
* * ^
gentibus.
,
iaeruitutc.indcfcrto
tanq
in
paliftraaliqua
^bis
& vti e Ci^ram Gcnt.c/f
^;/.ei^r.Hier.Iam.n.cie6lierant
de
i^cgy

li||egib.quafipuerosIftrueba,gb.fcruadis
viaiUismolie
pto. Superius
veroait.Coram Gentib.in
quarum
mcdio
bar
crat^quianondumcxicrant. <^
a
Pep^r.
NICOLAVS DE LYRA.
1
Vnufquifque
OfFcnfiones.Pr veram
pceniteiUiam,
2 Et in id.^f
ftct lumfuti^us,'ta&
vos
jittsjanflifiifubditur
3
Egodominus.&cCM
dtbetis
confurmari.
4
OEt irritauerunt mt.li malis
pcrfiuerando.
5 iEt dixi ufcffundcrem. Fuerunt.n.in'iUo
populo
mutti,
ita
itti &
duri,
(fHod poH viftom
m
fignorum
in
plagis .Ae^ypti
ad-
huihellahant vetbis
Moyft,vt
habetur Exo.
14.C.
Nonnc iftc
eifcrmo
&c.prop{cr quod
Deus voluiteos occidtre m
^tgyoto
vlicii hic
propheta fpiritu
Dei
loquens:propter quod
tenend^m e(i
firU'r,(juod fit verum,licet
in Exo.non
fit
fcriptHm,multa.n.
tuc
faii
fuerunt,qu
nonfuerunt
tnncfcripta,ficui
&
to.vl.g.dicitur
dehriHo. Multa
quidtm
&alia
ftgna fecit lefus
in
conjpeBu
di-
fciflorumfuorurn,quie nonfuntfaipta
in libto hoc.
^
Et
icci.f.mifertcorditer
cum eis mortem illam non
inferendo.
7
Propter r{oma\,icc.i.vilificarttur.
8
CoramGentibus
\n(\m.t.coYaAegiptiis:quiadixiUent
d\
interfecii tcs tn terra <
olira,qtiia
non
potcrat
eos indeeducere
9
Etintcr,
&cc.Terftgnamex fotcftatis
declaratiuainterra
^
ytcia.Vofl multas
plagas i^egiptijsillatas.
1
Eiccr.Hic
confequenter arguitur
malitia
popuii
quantum
ad te
f
mnftonisindeferto,& primb
mtHtia
patrum,feciindofiliorii,
"
Dixi
3&t.Circaprimum
dicttur.Ekckr. &c. Tantum.n.nmo
'!
ffit
Mgyptjjs Deus,quod cog'bant
filios
Ifrael
exire. Exo.iZ
*
Etcdu.Indc.DM</e/?(/oe
marerubrum,
Exod.i^.
1
^
Et dcdi. ^ monte
Sjnaif&
dicit
pnecepta quantum
ad moralia
&
ceremonialia,
14 Etiudiciamea.Q'ifam<ii/W/c;4//(f.
1
5 Q112 fa.i^^w
non
infereturftbi
raors
quxinfligenda
eft
tranf
grefluribus Itgis,
16
InCa.&iC.yt.f.quiefcerent
a
feruilibtis operibusyficut
t &ego
Jabbato qweui
a nouis
operibus condendii.Genef.z,
17
VteflTct
fignura.r./pec/a/;ydi/fSio/f.
18 Intcr
mc&.C.F(.f,quiefcereHtin meipfovacando
diuinis,
19 Eiir.SccPtrmurmurationesJuas inAlaraph,& l\a
hidim,vt
pateiEX".l$.&\j.
2 o Et (ab. *2uia
aliqui
de
populo
contra
praceptum Moyft
exicrut
ad
colUgendum
tManna
in
diefabhati,Exo.i6.
a I
Di.cr.Vt.poft fabricationem
vttuli, &eius adorationem,
tunc
enim dixn.dominus ad
Aiojv/cK.Dimjtte
me,&C.*o. 5
1.
22 Et
(e.f.mifericordiam
non
injertndo pcenam
iflani,ne
violarc
turimponedo mihifalfum.f. quodad
intcrficiendumeos
eduxilfcm
in
defi rtum,
vnde-.tunc
atlegauit Moyfis
coram Deo.lSle
quiefo
uicat
.4cgypttf,&c.
23 Eg.igi.&c./.wB(//fl<?J
meam.
24
Su.e.indcf. Uocfuit quandoterritiverbis exfloratorum
vo
luerunt rtuerti in
^egyptum^T^u.l^.
25
l^cinda
f.promiljionis
^mdltis .n.de illis intrauit
nift Calib,&
Jofii,& Lcuit<t,vt dtHufiiit ih',quia nofucrant
cu. aWs mimtrati.
26 Prx
tcr.Lxponatur
htec
eminentiajicutfupra,
}<
Quia
M
ll^
L I r E
f{,
*
^"^a.
Pcr fahfi autem
qui
communitcr habct infrii-
clofaligna:
fignificaturcongrcgatioquscunqne
habes
hmines
inutilcs ad falutcm animaru m . In hoc autcm
li.ucomburiiur
omnalignum vitide,
pcr quod ligmfi-
canturiuucnes
accrnfiUbidinis
igne. Etomnclignuin
aridum
per 9 fignificantur
lcncs acccnfi
cupidiDatc,na;n
auaricia in lcnibusiuucncicit Et
quoniam iftrpoika
c6
burcnturignegchcnnx,iiperlcucraucrint
in malis,
lub-
ditur.
\o
cxtin.jiamm.i jc
c
:f.
Tom.4. Q^
3
1
1227
Gloford.&NicoIaideLyra
i^g
cx hoc
quod
hic
dicitur,fatu
m eflc
credendum
cft :
d
n
ho
figiiificat quia poftciuam
in tcrram
proniiffioni
ct
ucneriint,pcccatis cxigcntibus
diucrfis
Gentibiis,& t
;.
bustraditifunt
,
&
tuncprxccptabonainnaturaiu ^.
tU funt cis non bona. i
.j.|.
/Ct Tfpfrcit oevlufy&c.
Hicronytnus
.
Quomodo pcpcrcit
A cum
prxtcr
Iclum Nauc, <5c
Calcph
fihum
Icphonc
nui-
lus
tcrramproraiffionis
ingrdTus
fir? vndc:
mtcUigimus
viucrccos ,*ncc
xtcrnis
fupplicijs
rcfcruatos ncc dc Iibro
viucntium
ddctos; nccconfumptos
antc facicmdomi-
ni.Sin.quiaintcr-
r3
promiffionis
n6
^ . .
,.
.
,,

intraucrunt
pCTinfc omniu,quiaiuditiamcaproiccerunt,&in
prasccptis
meis i
f
Aecypti.
non ambulaucrunt,&
fabbata mcaviolaucrut . Poft idola 2
Heh n.b.
Pfjl
77.d.
'tfcijtnr
Deutji.f.
t coraa.
t&ptt
crcdcndi funi
crgo
&Moy(ir$pcrijt,qui
yidittantum.&no
a
.n.corcorumgradicbatur. Etpcpercitoculusmcusfuper
^
infraUlt.iVlOyliqUO-
i^Omnino.
b iFiliis.f cum
pittibu^
fiUoS.n.inayifitiii ccrrjmrroininionis.
cos,vt
non interficerem
cos,ncc
confumpfi
cos in deferto.
f
i^ftinteitcciioncm pattumdatprzceptafilijtin quibut patdtdc patiibus. a^Mccocum
iiaiiaieraini
peccaiJ,quorum
vidiftis tormenta.
/^
Dixi autem ad filios corum in {blitudincln
prasccptis pa'-
5
trum veftrorum
nolitcincedcrc^nec
iuditia coru cuftodia
a
fEadem dicii filiis,qu2anie,& Pttibus. ^
i
'
_

"
i /
-
-j I- II

r-
a
j

r\
o bona:
quiadiifif
tis,ncc
in idolis corum
polluamini.Ego
dominus Dcus vc
^
^^^ -^ dcfidcn. bi
ftcr. In
prxccptis
meis
ambulatc,&
iuditia mea
cuftodite,
8 cordis.vt faciat
\l
a I^Sanfta oflendite vencraodo. b
I^Vi fupra. non COnUCniur
&facitc ca,
&fabbata mea fan6tificatc
,
vt fit
fignum
intcr
9
Hicro. Poffu a
^sic. TNonaiiu'. tTamen.
diccre,quodan
rf
mc,& vos,5c
t fcictis
quia cgo
diis Dcus vcfter. Et ex acer-
10 fcnfam dccalo %
-- ' . --
tatum
accepcr
t.
d
Er^o,&c,m\,
nymus.Noain ij
fcdnonbona
'
.n. ftatim
(c\;
..-
Vt-Quodnoneltbbrr.
wja/ttm/if.Apoftuji,u
.n.ait.Son/imf/i i
mmulieremnont.
t.
re
,
quod
fi fcc.
t,
nccbonumnccii
lumeft.Dcdit',-0
eis
difperfis
in (
ih
tibus
praicepta
to
quc prcccs
cxaudj
ta5cnccrcdimus,q
{)ropopuloiiucrpcl ans iit.si dimittis tis
peccatutn
dimittt.Si au
ttm non
risy
&" mt dele
delibro tuo .
Scnfcn-
"
tiam autcm domi
niinfiiios, & famu
los.nonpcrditionc
drc,fcd cmedationS
audiamus
Quem
diU
git
domwus
corripit ,
C^cEtaUbi. Cwwin-
^
_
terfictreteos ,
querebat baulrunt
mcfiUj,
t &in
prasccptis
mcis non ambulaue-
Mm.Etalibi.^onffr tco.dc; TOpete.
^^
ego vnuHcabo.
runt,&
iudicia mca non
cuftodierut,vt
facerent
ca,qu?
cil
b Et
ComminatUS
aTManiftfttexponereociofieft.
1 1deo.
/Kw.cj-f
.
Quia fimiU
j, fccerit homo viuet in eis:& fabbata mca vioIauerut.Et co
'^
"^
pcccauc
j^jjjjjjus
lum,ut
effundcrem fiirorcm meu
fijpcr
cos,6cim
^Vindi^m.
plcrem
iram meam in cis in deferto . Aucrti autem manii
mcam,&
feci
pp
nomcn
meum,
ut non vlolarctur coram
Gentibus,dequib.eiecieosinoculiscarum.Iterum
leuaui
J| J.e^iJ"'&
a^ ''f.imfceltia.initJntes. b
TQaia.
bl
runt,(imilcm (imte
riammcrucrur,fcd
cadcm
clcmcntia,&
ob
cafdcm caufas
rcfcruati
funt.Idcm
autoramborumca
dcm
paticntia iram
mitigat.
c ite.le. Vbi in ve.
tc.
dominus contra
filios
corumquiin
dcfcrtocorrucrunr,
lcuauitmanum.vo
,.
-
_
, ,
lcnsdifpcrgerc.fcri- d
"corum.
Ergo, &cgodcdicispra:ceptanonbona,
6c
pturanondicit:fcd
TI
12
manummeatineosIn{bIIitudine,vt
difpergcrcm
illos in
i6
nationes,8^uentilarcm in
terras,c6
quod
iuditia mea non
fcciflent,
6cprccpta mcareprobaffcnt,
& fabbatamca
uioIafTcnt
,
6^poft
idola
patrum
fiiorum fuificnt ocu
Poft idololatri c-
r6,&blafpliem n,
muUipliccslcg
e
remonias
, vt
potius gdim(
bt
offerrenthoftia Ht
parationc
facn
;ii
leuiusfierct, c>4
non crat
pcr
k >
num.ncctamc
a-
lum:quiaDeofc '
nor>
a
5^Eis fcilicet
qu^muis
in nataia bona.tafta func ci$ nonbona.dum non valent in
captiuitate
lcgi ptzcepca
fetuate
17
numquiaboniu-
toremofFcndciif ,
* Theodorct .
Quidam h^
d lo
lorucultudidhj
perut,dcdi,prc'-
mifi,
inteiligcii.
Sedpcrpifcuiinl,
^c<
NICOLAVS DELYRA.
* I
Qiiia
i\x.f.Ugcm
meam
pranfgrediendo,
2 VoR.erant enim
proni
ad
idololatriam,vtpatet
in adoratione
rireli.
3
Etpcpcrcitoculusmeus>&c.i:2'awco/crawjor.
tttiylicet
theruilJcnt,niJi
decem
exploratorcs
(juipopulum
tcrrueral:
mors autem aliorum
dilaiacfl , tamen omncs mortui fuerunt in de-
ferto.Ud
huic yidetur contratium
quod fubditur
.
Neccon. Jld
^uod
dicendum,j,
confnmptiopropri^ importat
deletionem homim
tnfCy
&
inpofleris fuis , remanfcrunt
autem
eorumfilif
, &jic
non
Juerunt confumpti.
4
D'm
ZM.Uicconfequenterargiuitur
maUtia
filiorum,cum
dici
wr.Dixi autcm
adfilios corum.Pfj-
Moyfcm,&
jiaron,
In
^TXCDocebant enim
filiosjuos conftmilitcr
eis viuere,
In
V^xccp.QiufuKtfanaa.
Et iu. mca
cu.Quxfunt [qna,
Et
fabba.mca fan. Diuino cultui vos
appUcando.
5 Vtfitfi./.ti/^^iowx.
Tirhoaenimapparcbitquodmedili.
10 Efexa.mc.fi./n
peccatoThegoryVthabeturt^um.is.lllud
,n.cont:ngit pojlmortem
patrum,
vt
dicit.
l{a.Sa.
&hoc idem vide-
tur,fjiaa
mrnediati
populus numeratur
3V.26. &in
fine concludi
1*7

"'"fi
numerus
fiUorum
Ifrael.qui defctiptifunta
Movfc,&
Elcazarofaccrdotc &:c. Et
fuaditur
: Inter
quos
nuiiiis corum fuit
,
qui antcnumerati funt a
Moyfe ,
&
Aaron
mdclcrtoSinai.
11 Et
QomaxL i>uia
pro peccato
Thegormerucruntaliquimor-
5
6
7
8
tem,
&
reliqui difperftonem
,
ita
qubd intrarent^ difperfmis
'
ram.
12 Aucr.au.&c. Licet.n. tunc
aliquifuerunt
morttti,tatne,
'>
qui
non
fuerunt
ab
ingrefju
terne
impediti.
1
3
Et fe
pro.no.nieum
.
T^e .yitgyptii
reputaffent
me
ft

nonadimplendo promijjum filijs Ijrael fa3nm
de introdniiii
i
terram Chanauaorum,
14
ltcvnm.\c.m3L.me,
yidteftificandumper(J\ljyfc:m.
I
J Vt
dif.7S(o tunc,JedpoJi ingreffum
terrx
promiJfmis,t
W
declinatinem ad
idola,vt patet
in libn Iud.& kcg. pr.pter tjt
Ift
quuta
efl
captiuitas
decem tribuum
prim6,&
pofi<'^i
dujnm.
P*
tet.4..I{eg.& hocpradixit Moyfes
Dr.
^i.g.Congrc^atc
a WC
omncsmaiorcs
natu,c^/Hi<ir.Etinuocabocontt
:os
Coelum,&
terram.
Tioui.n.quod poji
mortem meamiiiif
<^
agctis,
&dectinabitis cito ie via
quam pr^cepi
vohis,
&oci
01*
vobis mala in extremo
tempore,&
c.
16
E6qu6diudicia-mcanonfeciflent,&prxccpta
:h
&C,lJiud refertur
ad
tempus
ludi,&
B^eg.qnod protunccrai

rum:tamen denunciatur hic

permodum pr^terit!,tum quiafc
"'
ra ,
mmmlpYOphetarum
, frequcnter loquitur
defutmo p'
^
dumprteteriti
, vi
frequenter
diiium efi
fuprd,
TumqHiatlie-
rat
didumaMoyJe
de
prfterito
,
vtdiiium eji
: ad
quam
''(-
nunciationem
ifia
littra
refertur
in
patte
. Et conckdi

Hne.
17 Ergo, &egodedieis prsccpta
nonbona. i^"
"'
ponit liab,Sa.dicens,^
iicet
tjknt
bona
infe,c6 g.
eranicont
;W
iuflitii
,
tamen non crant bona
tranfgrefforibus,
qui puntind.
'
grauius pofl agn
itam domini vi)luhtattm,vnde: Luc.nf.(i'^'
Scruus
qui cognouitvoluntatcm
domini fui,&c
lip
Ezechielis
CapXX.
1230
^
)sncquaiuam s^,
A
fiamcorumqux
ifla
funt
percepif-
sfa-Jlmpiam
n.idolo-
=f'-ni rcligionemnc
a flaeis tamcn vijerc credentes. b
tldeft.pollutosmoiiftraui,
ncutracerdos
leprofos
.
a
populo fepaians.
c <
Cu>n idolis offcrrcnt
cjnr
Dco dtbentur.
iudiciat
inquib.
non
viucntr&poliui
cosin munenb.fuis
3
fBai
im ttaducentcs
pct igncm.
r,)
refte
fenticns
admodumma
lii.Aliiid igiturin
njtoratioCum.n.
(^crim.inquir.iu-
ftkationcs ipfis
,
qbs
facict
homo
,
&i'iuctincis, &p
hc intelligit
dece
vbalcgis,aquib.
ngraruntipfi.alijs
cf pccptis
obftrin-
i qu2
vitam iliis
nllam
miniftrarc
p'erant,fcdfuaob
Bfciationeidefficic
bitjVtneceflarias
le:;sillasviolaredc
fi(rent,atq5hisin-
nttprsccptadclc
mmcredebat, adc>c D
piationemacciirre-
bat, ad
quamcum
pcrueniffct.in Dei
memoriam redibat
ipfaautcm
memo-
lia dminas
lcgcs
ob
fcruandaspcifuadc-
bat.
. .
I
^"
^
'riinog--nita,fciliict.
ciimt offcrrent omne
quod apcrit
vuluam
proptcr
delida
aTADeodcrerti.&idolistiaaiti. b^Quein viciofuoad iracundiaiu concitauerunr.
^jjj
... ,
c
5^d
(eniorcsijui
venerunt ad
teinterrogandnm.
jrfe nii
bonam dixciit
fua:&
fcient
quia e^o
dominus.
Quaobre loquere
ad dd-
a iLxx Adonaidominus. }
mum
Ifraeljfilij hominis,&dices
ad eos.Hacc dicit domi-
a
rsif e, & multum b
TDc quorura ftirpe
defce^diiiis.
nusDcusAdhuc&inhdc
blaJfphcmaucruntmepatresve
^
ftri 5
cum
fpreuiflent
me
contemnentes
,
^mduxiflem eos
\
in
rerra,
fuper quam
leuaui manum meam
,
vt darem
eis,
fEnim-
Viderut
omnem collcm
cxceI(um,8^omne
lignum
ncmo- 9 fint
comparationc
tidoiis
_
lAdmc.rritaiidum. mcliorum. Nam fl-
rofumA immolaueruntibivic^imasfuasj&dederuntibi
'o
cutpdusdelinquen
irritationcmoblationisfu^j&^pofueruntibiodoreruaui
'' " ludxie dc Sodo-
tatis
(u^,&
libaucrunt libationes fuas.Et dixi ad
eos.Quid
a
f
A
ntiquus
eiror nomen
priftinum poiii.et.
ell
excelfum,ad
quod
vos
ingredimini?
Et vdcatum ell: no
a TI"
Hel>r.ci) Jiiir.a encelfum .>.imoth
plurale
excelfa.
meneius
excelfum^vfq;
ad hac diem .
Propterea
dic ad do
a rSceleiibus.
4
Cjregonus.Ma cap.17.
laquafimalaefledc
finunt
comparatio
nepeiorum,&bo
naquafi
bona non
ma
atque
Samaria
dicitur.
tu^tificalii jo-
Ezech.i6.
rores tms inomnihus
abominationibus tuis ;
ita melioribus no-
^
16
uiteftamenti
praice
ptis
fubfequetibus.
12
15
pideoffibuscada
mumlfrael.HsEcdicicdominusDcus.-Ccrtcin
viapatrum
17 pra:cepta
bona
qux
u(S,&morticinio
&:minis fluxu la-
btanti
,
& alijs hu-
iUiiodi.&crcbras
prjtcr
hasc
cxpia-
ticesj&facrificia.
Inis.n. obferuan-
di5ccupati,
noam
pl^s
neccirarias il-
ia^."gcsporcrant
a
ffMJaari.Idcircono
C
diit dediflc illis
p-
cejamala
(ed non
b<i.a.
Ncque.n.vi-
tinedocebant,nc
,
qivirtutisipfapcr
not.
o b
3fSimiL-m poenammocrcntfs.
TUdibuS data funt
,
veftrorum vos
pdlluimini,& poft
tofFcndicuIa eorum vos
"on bona cfTc mc-
fabominat
a^In
tantum icclus
i-rorupiftis.
mOrantUr.
fornicamini,8^in
oblatione donorum veftrorii: cu tradu-
^ ^
citisfiIiosveftrosperignevospoIluiminIinomnib.idoIis
^ ^"'" ^'^"
'"^""*
a^N^m
fcmel lufficit lecilTe.
bTTantistlagitijsobligatis
veftris
ulqj
hodic
,
&
cgo relpondebo
vobis domus Ifracl^
a
TRefponflonemea
iudignit.
Viuo
ego,dicit
dns Dcus :
quia
non
rcfpodebo
vobis,
neqj
a
iQjie puteti
me
porte
comol' re. b "Hoc.fcilicct. c fNoftro vitienies arbitrio
cdgitatio
metis
vcftra:fict,
dicetiii. Erimus ficut
Getes,&:
fi
a
^Non
fub domino.
^Vt (imus, 8cnns vna de
pluiibus
Gentibus.
cut
cdgnationcs
terr?,vt
colamus
ligna&Iapides.Viuo cgo
Non
quod
fcnio-
resincaptiuitatepo
^
fiti hoc facerent
,
19
fcdquilerofolymis
20 erant
,
quibus
im-
21
minebatcaptiuitas,
zi hoc faccrc non ccf-
2^
fabant.
b- yiuo
ego
dicit dO'
mini-i Deus:
cjuia non^
&c.Cld.
hoctotum
p
ferantcfficientia
, fedcrcbroad facrum
tcmplura
ad- faciam
,
vtmc
rcgcm habeatis,
non vt
vosdifpcrgam,
U(tare,&
Deopracflocffccogcbant-Qui
cnim fc
pollu- quamuis dsmonibusfcruircdcgiftis.
rum
^
4 Thco
NICOLAVS DE LYRA.
I
Etiudiciainquibusnonviucnt./.
wor/enfK)'.
Tracepta
eni iutiicialiain
pluribus cajtbus
dicebant
morteminferendam
va'grffionh>*s.
z it
pollui
eo$ in muncribus fuis.j.
polluipermifiinquantu
ilU^uxdebebant
Deo
(jjerre,of]ercbat
idolis.jiliter
cxpnnit
Tho.
it
iquino mprimafeeunda 4icens,^fcriptura loqiitur
hic de
prf
leps cenmoniaUhi4s,qua
dkuntur
prtccepta
non
bom^yquia
non co
ferantgratiam
mundantem a
peccito:&tamen
homines
per
ob-
latmesfacrificiorumoflendebantfepeccatores,
ideo dicitur . Et
pccos
in muneribus
Cms.idesi,poilutos ofiendi
3
CumofFcrrentomnequod
.
liefi,primogenitaanima-
im.
4 Propter
delifta fua.2*
tamen non
auferebantur
per iflafa
cri:ia,quantum ti ex
fe,auferebantur tamenper contriiionem,&
fidm
vfferentium,inquantum
homines veri contriti talia
offertbat
ijantesfidem Chriili
nenturijqtumhtdufmodi facrificiafigura-
hi,
5 Quamobrcm.Jiic
arguitur malitiapopulipoft ingreffum
ter
"''ornifjionis^tiimfubditur.
6 In
hoc blafmc&CPj-wf in
deferto vtpradiilum eft.
7 Et
induxiflTcm eos in
tcr.f.Chanaam.
8
Supcrquamleuauimanum
mciim. Jurando
ipfi
^bra-
l'
lOeiieJ, iz.Per
mcmetipfum
iurauidicitdominus.
^iibditur. Et
poffidebit
fcmcn tuum
portas
inimico-
rmj&c.
9 Viderunt omnem col. cxcel. &c.'. loca idolonm cultui
"P lecundummodum Gentilmm.
lolmmola.ibi viCti.fuas.ea colendo.
1 1
Et
dedcrunt ibi
it:n.ldololatfia.n.cft
Dei
irritatiua,& pro-
uoca-
uocanua-
1 2 Et
pofucrunt
ibi
odo.(nz.Offetendo,thymiamafuaue,quoi
foli
Deo debebat
offirri.
15
Et dixi ad COS. Per
Samuelem,&
per
alios
prophetas.
1
4 Qy
id efl excel .
QJnihil inquantum
ibi colitur
idolum,quod
fecvndum
veritatem nihd
ffl.
1
5
Et vocatum cft. no. eius cxccl. Fndc in libro
I[egumfre-
quemer
dicitur..Adhuc
populus
immola.in
excelfts.
1 6
Propterea.
Poyl
malitiam
patrum pracedentiumyhic confequg
ter
argmnr
malitia
filiorum
fequentium tempore
E7;echielts
exi-
ftentium,cum
dicitur.
17
Ccrtc in via
patrum
vcftrorum./! per
idololatriam
,
&
alia vicia.
1 8 Cum traducitis fi. Qu<e
tradu&io
potift dupliciter intelUgi.
yno
modoquod<fferebanteos
idolo(JHoloch,&cremabanturper
modum
freqnenter
diBum
luperitis.^lio modo,quod per tranfitum
interignes ikliimabanturpurgari
,
quomodo
adhuc Tartari dicun-
tiir
vti,qui per ignem
credunt cmnia
purgari.
1
9
Et
ego refpondebo,&c./.
ad votum veftrum, ftcut quaftui-
flisinptni.cap.qitajidicat.non,
20 Viuo
cgo.Toflquam nprehenfa
efl
malitiapopuli,hic
confe
quenter
detlaraturb
nignitas Dci, qua aliquando
non
permittit pec
catoresprofiioUbito
matt
ngert:fedperftagellaeos caftigat,& quo
damrrwdo
cogit adfe ndirt,
& hoc
cft quod
dicitur hic.
21 Non
refpondcbo
vobis. .Ad votum
veftrum,fmprcfperita
tem
temporaii m,qfiam quitritts.
2 2
Ncquc cogitatio
mentis
vcftrxfict.!2i<j/;ct(//a<
eff
prius
intertdebani
feruire
idolislibere
tanquam dimifji
a
feruitutt
Dehft non haberent ab eb
refponfm
ad
votum,idc6 fcquitur.
t^
Dicentium.Erimusficut.f
Jfcerj ab
obferuatione legis
Dei
quod
exclHditur cum fubditur,
Tom.4.. Qg
4
1
221
Glof!
ord. &Nicolai
de
Ly
ra
12
^
4t Thcodoretus
.
A
Hocfpcratis,inquit
vigcntcin
rupibus
vcftrapatria
iniqui
tarc &
impictatc,&
omniaiftaqcnarra
ui audcnfibus
vo-
bis.rcfpolumamc
aliquoJ
contoitu
,f
roivoscflTc. Ncfal-
^'^'""'lucvosipfos.Siq.n
fQjiOB Jefpitini
vos (iriit
feruojfugitirot
Deuni
negUgfiitfs.
dicit
dns Dcus
quoniam
in manu forti
,
6(fia biachio ex-
5 lld mejin
legmirn
icjocbo, b
^on piiiir
o cfle in
zt:in4
pduitlt:.
tcnto,&:
in farore ciFafo
rcgnibo fup
uos. Et cduca uos dc
populis,&cogrcgabouosdcterris,
in
quib. difpcrfiertis.
a^reteouenMr.
b V^'>t> nolu-
ITnptiftinam
rcuoeabolcrutiteni . i f^.iiips itti
ptf
I-
quein
clcmcme Ti
ncilrsciftis
In manu ualida,&iii
brachio
extctOjin
furore cifufo
regna
^Velpe-. ^
tlbifcilicet
bofuper
uos,&
adducauos indcfertii
populorum,8C
iu-
dcm ficri
ncquit,
vt
a
.
j^ uobifciiibi facie ad faciem Sicut iuditio cotcndi-
cs-o vcftris inta ro
o
"'--'^
. _ _ . .
gitionibns
rcfpon-
dcam .
quas
audct
jmpictasvcftras.
a k.t adducam vos
indeltrtum.
*
Idcm.
Dcfcrtum
popiilu
vocat,gcntcsolim
a Dcodcftituras,<5c
pcr
hoc
pnli^niti-
cauitforc.vtpicta-
B tc in
gcntcs
intro-
duda, ifti
quoquc
ab idolorum cultu
dcfcifcant,
carum
gcnrium,quxim-
piatolimfuere,
im
mutationcmcrubc
lccntcs.
b iirwf iud. conten.
Quafidicat
. Facia
vobisaui
inBjby-
lone iaola coiitis,
quodfcci patribus
vcftiis in
Acgypto
vtadducam vos in
dcfcrium
po.&
iu-
1<igfS'g
di. vo. ibi fa. ad fa.
Sicut aducrlum il-
loscontcndi,
quan
do
cgrcfli
funt dc
Acgypto.
C t
juhijciam
vof .
je Thcodorctus.
Apoftolicumcho
aduerfum
patrcs
uellros in dcferto terra
^ypti,fic
t^ iudi
^ipfos inferuitiit(iD
rcdaftos in om^
tcrrarumorbera
^
ipcrfcrint,
a
rcgi,
j
forum vrbc <k -
.
flos.
e
lnmont'..Sin)
De
quo
. Rm % ,
ttiJnifcllus
in ver
montiitrn,&i.'E,tz\
Snper
rnontem exi
Jnm afcende
rK^itl
uangeLt:^as
Sio.
Quidquid dl
turdc
populo
ll
lisqui
liberatusf
Acgyptoinfohtl
ncmulracomnijj
forcs7&
impios,
ct de terra incolatus coril cducam cos
,
&
9
&
^*'"^.'""
'" ^

ai^Q.uiaind(ucrCcgKnibufefibut.
b
tDift.naionm>lo
u nc bonotum.
tO Cllt . OCln tCrra
p
c
Ciiii
facui cunft a iudicio.
mifllOniS mtrOi
-
terramlfraclnoningredientj&fcietis quiaegddominus.
n ausidolacolmc
a11ndignieHitroeoImperio.necraeculiufaveftradel.-fta.
12 tamCH
poftca
i
EtuosdomusI/r.icLHscdicitdnsDeus.SingijIipolUdo
13
clcmentia libcrj 1
laueftraambulate,&feruitecis-Qii6dfi&Q.nhocnonau-
^4
^^;^;;;^^^;^;
^^
fPolxa
<"cabo uos dicitdns.Et
fubijclam
uos
fceptro
mco,&
indu-
6
^ii'i>is Il^ati
ab amore niei n 'n lecfuatis. b <^Ad i. iii.icn 'um.
7
cam uos in uinculis
fijderis
. Et
cligamde
uobis
tranfgcef-
8
a^C^iinmalopcrfeufranr,
bTTamen.
c
fEiii)
~
b
afDum m<htoi'iciimiilaU>,quc
tau.cn ofleiiisidoiit.Sc nomini nieo taatain
blalfhi-iiamfacitis.vi i)ui doloruiicultofs ellis.meosiamen
vos efle dicatis.
dieritis
mc,&cndmen
(anilu mcu
pollueritis,ultra
in mu-
a THnc fcito.e b
ICniifto
ve! ecclelii.
^
nerib.
ueftris,
&in idolis
ucftris,
in montefandlo
meo,in
INon
alibi.
monte excclfo Iftacl ait dns Oeus : ibi feruiet mihi ois do-
aoSeiuient niihi.
mus Ifrael.Omnes
inquam
in
terra,in
qua pkccbiit
mihi.
a
fPri Ch{iftum emm vel eccicli am
f
c mitis , & dccims & omnis cultura in odoiem luaui-
titis vcicuntur.
Et ibi
quxram primitias
veftras
,
&;
+
initium dccimarum
ucrtracumin omnibus fanclificationibus ucftris .In odo-
rcm fuauitatis
lufcipiam
uos
cumcduxerouosdepopu-
lis,
et t
congregauero
uos de terris
,
in
quas difperli
eftis:etfanftificabor in uobis in oculis nationum. Et icic-
tis
quia ego
dominus,cum
induxero uos ad tcrram Ifrael,
rum
intcUigit
,
&
eosquidiuinopcrcospreconiocrediderint.
d
fi^f:f-Mi//co/a:f.Idem'?<Quodpoftfaluatorisnoftri
cruccmadcxitumperduftum cft,quippccum
Romani
ipfos
huius faeculi
manu liberati f
t,
& in viciorum .i
tudine
fufpirar
d
Aegyptum
, & i-
15
ciunt
quxpoen
li
gnafunt;fcdtai
a
per poenitcnt
n
fola Dei clcmc i
conferuantur.
16
f Et
fanBificahi
17
^ Theodorci
.
lllud
(
fanaiti-
bor)
pofuit,v
a
intelligatur.
(
ncsenim videri
18 &mcabcncfici:
veftramanimi
r
tiasquitatem,^!'
tatem multam
t-
cipiat,eorum quos ipfcDeosuocant,
imbecillitaten
cf
nentes,& meam cx
bencficijs
inuos collatis
potefl^
n
contemplantcs
IbtiJ
1
^Q^ia vidcbuotpopulummeum,fcilic(t,faluatum,glorificabuntme.
b fVos faluaii
NICOLAVS DE LYRA.
4c
I In manu forti.Ctti non
poteritis refiflere.
2
Rcgnabo fupcr VOS,&C.Co^eBf
vos
pcrflagella adferuitu
ttm meam.VertaUm
modumtoqucndi
dicitur
Hojee
z. b.
inperfo-
napopuli Ifraelis
.
Rjsuertar
ad virum
meumpriorem, quia
rnelius
mihierat tunc
quam
nunc.
3
Et"adducam
vos,&C. Qma
pofl afftiHiones
multas in
Baby
lone reduxit
populum
in
Judaam,in
quo
itiuere
tranfierunt
per
de-
ferta.
4
Et iudicabor vobifcum
ibi,&c./. per
bona
qua
vobis
fa-
(iam
manifeHhvidebitis,quodnon
pffiixi
vos
exodiojedmagisex
ttmore,vt
reducerem vos ad bonum.
5
Sicut iudi. &C, Ver beneficia.n.ibi diuinitus collata
manife-
fie apparuit , quod affiiciio
populi qux frxcefferat
in
^cgypto per-
tnijfa
fuerat iuHo Dei iuditio.
6 Et
fub.vos,&c.i.
dominio meo :
poH
redittm.v.
captluitatis
Babyionictinon lcgiturpopulus ifraelfuijfein idololatria,nift
ali-
qui pauci tempore ^nthiocbifVt
habetur. i . Macha.&tamen hoc
magis
timore
quam
idoloklrandi voluntate
quantum
ad mullos
ideb
fubditur.
7
Et indu.i. ad
obferuantiam legis qua diciturfaius
domini irt
pluribus
locis ve.tefi,
8
Etcligam
dt\'o\i[s,i(.cSicuteligunturlapiHidegmis.
$
Dc tcrra inco.i.iudM.
10
Edacameos,&c.//ipiff.
1 1 Et terram lirzd.Sed in
captiuitatem
morientur.
1 J Et fcictis
quia cgO.Facicns
mifericordiam
cum
panita
'
'
&iuHitiarn cum
objiir/atis.de quibusfulditur.
I
} Singuli Loquitur
ad modum bommis irati
contraferu
*
pihni
I
ijciens
eum a
fua fcruitute.
14 Quod
fi
m.Quia aliqui
votebant
feruirc
idolis in
tctnp
<ii-
miniexemplo CManafJe^qui
in
templo dominipoluitidoia.^
'l-
2 1 .&
fubitnelligiturjgrauius punitntim,quia grauius
eflidcl
''i^
re in
templo
dummi
quam
alibi & efl
hic modns
loquendi tfi'
-'^
Hcbrxos dicitur decurtatus : ad cuius inttlUHurn
oportii'-

fupplere ficut.2.1{eg. 5. Vropofuerat

Dauid in du
idafrAtr.i
'
'|.
qui percuftffetUbufjeun,,&
non dicitur
quakprrwmjcd
'
tclligitur quodfierct princeps
militif,ftcut txpnmitur.x.
Ta
.'l'
B^tio
autcm
quare
hic vtiiur tali modo
loqucndi
tii ,
^i<
'''
{ium
eft,loquitur
ad modum hominis
irau,qui prx
irajolet
/1 ic*'
re
verbafua,^ fubditur
dc
paniteti
tibus.
15
Ibi
C::ruict,8cc.Q,tiodimpletumfuit
inrediuntibusdep'
lorie,qui
rexdijuauerunt in
templum
in monte Morid ,
ibi

|"**
Jeruientes.
\6 Et ibi
qua:ram priniitias
veftras.&c-^^/"/?'''
""
facerdotum,(^ Letiitarum,vt patet Ts^ce.io.
17
In odorem
fuauitatisfufcipiam
voscu eduxcr
xc
yeftras
oblattones
acceptando.
,
i8
EtfanaificaborinvobisinoculiSj&c././jwffw/
"*
inUberatione
vtfira.
f
^^
Ezechielis
Cap
XX;
1234
a
TQuamilli
vitiofuo
perdiderunt,vos
nontatn
meritoveftroqusm mnclemcntiarecepiflit.
inteiTamproqualeuaui
maniimmea,vtdarcm
eapatrib.
vclkis.Et recordabimini ibi viarum vcltrarum & omnium
fcelerum vertiorum
quib. polluti
eftis in
eisj&
difplicebitis
vobisin
confpeclu
ueftro in omnib.
malitijs
vcftris:
quas
fc
a <iFroc<*'to
n
ciftis: &
fcietis,
quia cgo
dominus cum benefecero vobis : 2
nelignaomniaco.
^aiffWOJ-.Hicro.
Non
pofTiimus
recordari fcclcrum no
'4
(^,riimatqiicvirioriiin,nifiindi]ftifucrimusintcrrani
,b. Ifelis
vbi
poiiti
ciim
Apoftoio
dicamus;
\oy/w digans
|,.r;;/.Simachiis.Paruuli
vobis vidcbimini,vtfcilicet,
riixcclfi
fucrinr,
hiWlesfeeflecre
daiqiiiadominus
hunilibusdargra
tiah.Ftalibifcri-
a
buhonem
exaltatur
(orir^Jnttaltimdthe
biiiliatur. Super-
biii.n.contritio,
&iiimilitatcmfe
quuraliiudo.
* Thcodorctus.
jLX
Et
percutic-
tijFacics
veftras.
Asitio cnim
pec-
catoudoriscflini
c
tiuiiidcircocon-
d
fcintia ftimulSte
'e
frctempcrcutere
corucuimus ,
&
hoctiamhisfigni
-
iiciit.Cum enim
reckritis.
inquit,
f
apflinainiquita-
tc.imeumfueri-
tis
jltumample- g
xat
priftinorum
fcelrumpercipic-
tishlum, & fa-
cics
pcrcutictis ,
.
<ju3is polluti
(iiis
faclofibus, ratio-
cinatcs.
c
!oi.efeieni
fwiJw.Confirmatione vultus & duritia fro
tisouscft
vthaecprophcta ioquatur intrepidus:
maxi-
niiuraad totam
populi
raultitudinc triftia nijciantur.
,
d tiUa arf.Hicro.vt.f.ira Dci non tota vidcatiir cfFufa.Si
autn tanta eft
ftilla,
quid
dctotis imbribus cxiftimas?
leronymus.Saluum
mundum iftum
vocat,non
ha-
ben;m atborcs
pomifcras,
fed habitaculum bcftiarum,
yncyoxdominiprparan[isc.&re.c.l(\x(uMiy[ux
& fal
tus
pi plus
deuoraucrut in
prailio
dc exercitu Abfalo,
quam
quaminterfecitgladius.Lignum viriderqui.f
jn malovi D
uunr .
Ariduni,qui
iuftitix mortui funt .
Comhireturinea
crnnis}a(.ab
j",&i . ab
his,fcilicer, qui
feruentcs
fpiritu vi-
debantur,vfquead
eos
quicrefccntcimpictate,& refrige
rata charitatc
multorum,
calorem
priftinumperdide-
runt ita vt omnis
TVosfaluati. b ^P
l'u5j)ro p-
catis velirii.
caroprofpiciatfla-
mamdomininon
cxtin^ni.tAt^^fHjetc.
Matth.t^.
Prccatur
^pheta,
nefaciatdominus
quod minatur,i.
fuccedatur
faltus.
a fN'.n mentum veitruiiiiiil
cet.tiuorumrcclera,non
m f ric rdi.ini iiictuercf*d
paenam.
ptoptcrnomen
meum non fecundum vias veftras
mala,s,ne
que
fecundum fcel era veftra
peftima,domus
Ifrael,ait
domi
nus Deus Et fav5lus eft fermo domini ad
me,dicens.
Fili ho-
minis
ponefacicm
tua contra viam
auftri,
&ftilla ad
Aphri
a
lAuraphoriri:
leiiifalem
quz
bcitiarum & fcrocium hcniinum habii..iio cli.
cu,5^propheta
adfaltum
agri
meridiani,
&dicesfaltui me-
ridiano:AudivcrbumdominiH9cdicitdominus:Eccecgo
a f lecundum illud,A fan^isniei;
tncipite. f Nonirbores, fcilicct.led Iii;d4 incrndiu
prxpataia;
fuccendam tc in
igncm,
ficjcomburam
in te omne
lignii
vi-
3
^Quiv-
nhil
I
iMcil habete vitalc.
ride,&omnelignumaridum.Noncxtingucturflammafuc
cedonis : &comburctur in ea omnis facies ab auftro
vfque
a
^Babyloreiti. f VI fc
lice',
imneiler
per);ei:
iam in
captiu;i3i.iii gl
.dii.,tJme,
per<il-nr.qucomp'eitjr.
b^Nofcet. c
5<^ii
"ilura eltfalutare D
' d
5^
Non alius.
ad
aquiloncm:
&videbitvniuenacaro
:quiacgodominus
a
^tei f)luarum
inceidium &
riammam,quxnul
iit auiilio
exiinguatui.
lAlias&n n. 1 Haeciiitelligent.
fucccndi cam nec
extinguetur.
Et dixi:
A,a,a,domine
Dcus:
a
''v^rianius loquere,
non
inie!Iigimusp4rabclim
luam.
Ipfi
dicunt de me:
Nunquid
no
per parabolas loquitur
ifte?
J^ h^n umqije
viridc
&lignumaridum
diuitijselatos&paupertatcoppreflbs.
Deindcdocetin-
leriedas
quoquc gentes
calamitatis
participes
futuras
cum dixir.tf iomburetur,(^c.
f t omburetur in ea. Santlos
,
fcilicct
,
&
peccatorcs,
vt
alij
captiuiratis
mala mortc
eflugiant
,
alij fupplicijs
tra-
dantur acternis.
g
.Ab auiir. lcrufalcm.
fcilicct,qua
his
qui
in
Babylone
luntab auftrocft
, quomodo
econtrario oUa Icremis
P
qux
fignat
lerulalem a facic
Aquilonis,ideft, Babylonis
fucccndicur.
#Cap.
crcmcntur fcdvcl
locumpoenitenti^
accipiant,
autfibi
nonimponaturnc
ceflltasnunciandi:

prxlertimcumpo
pulus
non intelli-
gat,
& obfcuritatc
g
di(Sorum
magis
ad infaniam
pro-
uocetur.
c ^ fct dices
faltuu
Thoodoretus.Co-
morarus cftin tra
slatione, & cum
fyluam
Hierufa-
lem
vocarit, mre
etiam hoftiu excr-
citum,ignem
nun-
14
cupat,&lignacom
15
buftaeos
quiabip
16 fis interfedi
funt.
10
II
12
NICOLAVS DE LYRA.
< I t XZCJ^i.yere
pcmitentes
de
peccatis vtfiris
prcteritis.
2 t fcictis
quia ego.
Vtr
experietiam htnefjciornm
meorum.
3 ropter
nomcn me. ldefl,ex
mea
mifericordia,
&non ex
Tefli
iufiitia.
4 tfaftuseft. Hic
confequenter pofi reprehenftonem
malitix
ponur
applicatioparabolte
ad
oftendendum
diBx malitix
puni-
Uomt, cum
dicitur.
5
one faciem.
Ideft
contra
regnum Iuda,quodefl
in
parte
att
firaterrepromiffionis.
C
t ftil.
Ideft denuncia
futuram pcenam.
7
^d
Aphricum. ldeli,ad lud^ regnum
:
Eft
enim
./iphricus
ycikflms
ex
parte
mcridiei.
8 t
prophctaad. Idefi ad
templum,quod
in
plunbus locisfal
'wl* itur,ed
cjuod fuit faaum
de
Ugnislaltus
libant.
9
ccecgofuc.
quiafucctnstifuitper T^abu^rdan.j.Jirj^.vl.
10 Et
I o Et comburam in
tc,
&C. Ideft, tUud
quod
non
eft
bmc
ap-
tum lombuHioni . Tantusenim
fuitille ignis quod
comburabatt-
turctim
lapidesduri.
I I Noncxtin. flam. fuc Scilicet
perftudium hominis^fedf-
lurn
pcr <iefe8iim
matertc combujiibilis,
1 2 Et comb.
{\efugiendum
illuc
pro
tuitione.
13
Et vide. vni.ca. Omnibus enim
apparebit manifeHKq^odil-
lud fuit faciitm
magis
cx Dci
vindilla,
quam potentia
hominum.
14
Et
di.xi, A,a,a,&C.
In Htbnco
eft
vn
diHio,qu ftc fonat aha,
ar eft intcnetUo Uotentis
fcuadmirantis
&
feexcufantis
: volehat
enim
prophetaje
excufare
de tali
pronunciatione, neapopulo
deri-
deretur,'deo fubditur.
15 \^(\
Ai.r/ie deridendo.
\6
Nunquidnonpcr. Ideil,perverbaobfcura.
17 Loquitur
iftc i hoc enim
defignabant, quodfic loquebatur
quod
nec a
/e
nec ab
alijs inteUigebatur
, (^
per cOifequcns
verba
Jua
nm
effent apprecianda.
j<
Cap.
A D D I T I O I.
'cap.20.vbi dicitur
inpoftil. Qux
facienshomo vi-
Weta eis.
lc
A D D I T I O II.
^cquoddicitur hic :
Qux faciens homo viuct in
eis,no
/0

fideturintcUigendum inquantum
fibi
non
infertur morsqif
*m. ndaeil
tranjgreffo
ribus
legis pvout poJliUator vdt,fed
etiam
^^"iunumferuantilegis pr^ecepta
conceditur vita beata: vnde Sal
"l^oMdtth.t^.Slvls
ad
vitamingrcdifcrua
mandata. vbi
i
0-
ota
quod iufiitia
legisfuo umpore objeruata nonjolum
bona
^"''fdetiamvitam
^ternamdabat.Hiec
inglo.& hocinteUi^^en
'"'y^mfidemediatoris.
T<(ecobfiat quod per temporales pro-
^mes
&
commtnations lexvetusinducebatad
ohferuantiam
^^''totuntquiahoc
eratpropter
imperfta'onempopuli,quipue
^"/"pcdagogotxiftenti
comparatur,ad Ga/.j.
ADDI-
In
eod.cap
vbidicitur in
poftil.
Et
ego dedicispraece-
pta
non bona.
ilU^od prxctpta legis qut
iusla
funt
dicuntur non bona in boc lo
co;
eo
qiAod
non
jmt
hona
trangrefforibus prout l{ab. Sal.dicit,non
Vidstur
conJonumUterx:nam
res non denominantur bonx vel ma-
Itt
ftrnpliciter
nifi
ab eo
quod
habent
infe
: non autem ab eo
quoi
eas
fequitur per accidens:Scriptura
hic
loquitur abjolut^ feu fimpti
citer (//x.Dcdieis
praecepta
non hon3i.vnde
expofitio,fcili-
cet,Tho.videtur
vera (^
Utet.c
confona,vt
patet intuenti,& prttjer
tim
quia
vbi nos
habemusypracepta
non bona Hebraica yeritas ha
bet. Ccrcmonias non bonas.
I
^35
Gloford&NicoIaideLyra
15^
f
CAP.
XXI.
Ont fuie,
^Thco
dorctus.
Quando
enim
pa-
rabolam.inquitA
a
nonvcriratcmcflc
caquxdida
funt,
opinantur,
indica-
C A P. XXI.
'Qmi apfitam quxrebant fentcntUin.quol fupu n-eriphoiice
diftum eft, iiu-
n.t
ttopirntui.
.
.
T fadus cft fcrmo domini aci me diccns : hli
a <;h.u f-. tum
rup-.i appellau
I.
hominis
pone
facicm tuam ad lcrufiJcm ,
dc
ftiUaad
fanauaiia,&^prophcta
contra hu-
mum Ifracl,&
dices tcrra: Ifrael : Hcdicit domjnus Dcus :
a
^Huncfupia
H.iinm.iin vocauii.
fcilicct
, fu
cxcrcitus
qii m^
ini^iinct.
1 Thcodo
tiB.
Teinquic.lu
|fj.
tcm
nccclVarjin.
tcrrosabatcucn.
tcsdoloriscaam
cognolccrc
,|er.
contantibusilur
OpinantUr,
indlCa a
IHuncfupiaHjmmjmvocauit.
f r rl tf
.oipfisapcrtcfaliu
b
cccc2oadtc,& cijciamgladiummeum
de
vaginafua,&^4 [^
P
"
'uid^^^
mcridianum
CUC
^
, ,r.'nLin>viri<l6tan<lum.Vnde.SMnv.riJih.cfaciunt,i.iiduqun1
ncnt.
f
rr,r^\..(\
a V nun>virid&'andum.Vnde.S.inv.riJih.cfaciuntTi.iiduqun1
ricnt.
5
t occidam in te iuftum
&
implum
. Pro eo autem,
quod
oc-
^
cidiinteiurtii&impium:
idcirco
cgrcdietur gladiusmeus

de
vaf^ina
fua ad omne carnem ab auftro
vfque
ad A
quilo-
a
^Suptizvidebitvniucrfacatoqe.d
f am fltmmJin.k icet, vclfylu....',nec
cx.
ncm,vt
fciat omnis
caro,
quia cgo
dominus cduxi
gladium
9^
VCrO
iungniuiu.i-
, <
Quia
mod.co
tcmpote
inteiie.to Uruf.lcmcum
templofuo
BaSvl.nio
if
..cfucenla eft.
Ijtcmappdlat,
qua
c
n^gumde
vaginafuairreuocabilem.Ettu
hUhominisingc
^'
CUm dcfinit adhi.
, ,0 Nonifoderatodolote.
b
TVigemitutuucj<
imis v.fccr.bus
j _
'^w
& amar.tud.nean'mi profcraiui.
mcridianum
cSc
fcrufaicm.
b tifcam gUdium,
<jT. Idcm.Perfpi
ciumcftabcogla
dium vocari
fup-
plicium,
vaginam
vcro
longanimita-
bcrcapcrtumdcin
ccps
his
qui
com-
mcruercinfcrtur
fupplicium.iuflaf-
qucoflcndcrispoc-
nas.icdeappoiuit.
^
cxtciminaboex
te
& amaritud.nean'mi profcraiui.
mifce in contritioneIumborum,&
in amaritudinibus
inge
a
^Qj^urtantodoloteingemifciiSQuidlibimaliacciuit!
mifccs
coram
eis.Cumquc
dixerint ad te:
quare
tu
gemis?di
ITunc.
a Tvt p
*tcritxmcntehominu.n rrpugnaie
noo audeant.
ccs:pro auditu,quia
venit &c
tabcfcct omne cor:& diftbluen
.
^BelUioiiim.
ficiciur.
cxtcimmaDoexte
^ .
.
a ,Dc.,a,o,..n.
.J ," j
,>rf.
iuftum&iniquQ.
c
tur Vniucrfa:manus,&t mhrmabituromnisfpiritus,&per
5
V^^,^7
r. C tt<lfllih0minis.
a TVr.nr. lC^odUpcprxd.X'. cTOp-r.
d f Non
ego.

O"j"0'"
Pra;cipiturprophc cunda
gcnuafluent aquac.
Ecceucnit^&hetaitdominus
ta. vt taccntibus il
^^^^
Etfadlus eft (ermo domini ad mcdicens:Fili
hominis
ttcrfiu.
lisnccinterrogan
tibuscuriflavatici
natus (ir
,
faciat :
cur
intcrrogetur
,
&rclpondcatqux
dominus
loquu
tuscfl.
d p.o<i"rf'fM.
QuS
b INabuchodonoloi. ^niabo us,
n
a TAd
gladium
v ,i,... ,
prophcta&
diccs: HxcdicitdiisDeus:
Loquere:Gladius
* *
a ^Oc'i.u.t,!cilicet,n5u':o
gladius
exacutus cft&
1 limatus . Vt casdat vi61:imas exacu
a
fTucsNabuchodonofor. ^l
lUDL^lUlU,'
tuscft,utfplendeat
limatus eft. t
Qui
moucs
(ceptrum
^z
dopcrcutieb
rufalcm.
rcilicct.aateaudicramaunc opcrec6plctur,Babylonii,
4 Theodoretus
. Docet fuo
pcrmiflfu
hic u
li:ili-
turaprouidena-
la
,
molcft
nuncios.atc,,....
omnib.
iniijm
tcrrorcm,n
acploro cou,;. .
rum mcorma
lamit.ites.
e t
ptr
cmi INa
turaleefl,vtijio-i
re
cogcnte
vefica laxetu ,
& morboru nii
gnitudineac
ac
folct.
I
ClaiiHS, r
'-'"
, vnde : 7 .
Satfn
intfritum f
"'
' ^'
in Pfal.;
ira
indigy-
17 per anidcs
,i,
..
18
Himcgladiu
<joi
19
damputant
20 in manu ;
21
fubDiuid.i
12
14
NICOLAVS
DE LYRA.
C A P. XXI.
^
I
ffeftolB
T faflus . li*c eP
pars
fexta ,
in
qua arguiturpo-
puli
malitia
jub parabilagladij
acuti
,
per quem
ititrliigitur Tslabuchodonofor
ludxorum malttiam
pumturus,&
diuiditur in duas
partes,ftilicet, prin-
cipalem,
(S incidentalem,fecunda
ibii Et lu. Vrima
lQi(io.
adhuc in
duas:quiaprim6 defcribitur
qccifto plebis,fccundo
deieHio
frincipis,ibi:T\l
iaicOWPrimaadhuc in dtas:
quia pnmo defcri-
bitur crudelitas Chald<torum
fubmetaphora gUdij ,fecundo occafto
yenie'idi,ihi:Et fadlus. Trima adhuc in duas
quia primb
denuncia
tur
plebis occifi3,fecundo excitaturprophet{compa(fio,
ibi: Et tu.
Circa
pritnum
dicitur
E:(echielis.
a Ponc facicm. Ita
quod
ex modo
ponendi
faciem
tuam
dtfi-
gnrturfufuru punitiiper
literam
fuper
eam.
j
Et
ftilla,&C. ldeli,de!iruHiones
eorum denuncia . yndedicit
hic
Hab.Sa.q'od
dicitur a
fanduaria inplurati,addefignanJum
de-
fitufjionem
primi t-mpliper Cbaiditot,
&
fecundi per J\omanos.
4 Eijciam gladi.mcum.
Idefi.Chald^orum
exeycitim
qui
di-
citur
hicgLadiHS
domini,to
quod
erat
txequutorfux tuHitijtinfeC'
catorum
puninone.
y
Dc V
agi
na. educendo tum dt C
hald^a.
6 El occidam. In
taptione
enim
lerujalem plures
iufii occafto-
ne
impioritm fuerunt occtft,profuit
tamtn eis ad meritum
inquan-
ttm
accrptabant iufiitiam Dei.
7
Pto co. etiam
iufiis temporaliter
non
parcendo,
multo minm
parcam alijs
Gentibus idololatritt dcditis
quorum
valdc
mult^
fue
runt
1 1 ^tfaBut. Hic
dcfaibitur
punitio
ludxorum fub mc-
taphora gladij acuti,
per qucm
ad
litcra
Ggnatur
rex Ba-
bylonis,quifuuinhacpunitioncinflrumcntumDei,li-
cet hoc
cgcrat
mala
voluntatcMoraliter aute
per iplura
lignificatur
diabolus,<]ui
in
multispunitionibuscxcquu
tor cfl luftiua: diuina:: & dicitur
gladius
acutus
proptcr
inrcn-
runt
occiff per
exercitum
regis Bahylonis
ideo
fubditur.
^
'
8 Idcirco
egrc.
vt
fciat
omnis
caro,per eifcclm
mfc-
9
Quj,a ego
dominus.omflM enim
potcrant
ridere m.
t,w,
quod l^ubucbodoaofor nonpoterat
tantam
flragem
Ijommu
(
r,nirt
diuina virtute.
10 Et tu fil
ij.
Hk
confequenter
excitatur
prophet/c
comp4
,cw
dicitur :Et
tU.fcdicet Ei^tchieU
1 1
Inge. pr^
dolore cordis.
_
1
1 2 In contri. Homines enim multum antaricati d^ficiu
if '
robore,(jiii defednsper
contridionm lumborim
degfimtu
Ccu-
rapatentvfq-4eibi
'
1
j
Proau .
Scilicetygladif J^abuchodonofor
venientisfupi
^
lum lud^,
j
x^ EttZ.omnc.Id^fi,dcficietprttmore. j
ij
Et
dlffo\\icnx\.n.quiacordcdcficicnte,a
quo ptoceilta^*-
btaexieriorafi:njHS ^mottts ,redduiitur
membratreme
&*
fuavirtutcdifivluta,
i6
Et^C'CC\xnCtz.ldcfl,vrinx,quia
timor facit diffi^utii
ficx.
(
ctcrapatent vfaue
ibi,
\
7
Gladius cxacutiis.
q'*')d
(iatim cxponitur
cum dicttu
i8
Vtcx.ldett,l}omincsadmortem.
19 Exacutus. i"
quo dejignatur
tanta virtits
In exercttu
rum ruod non
pote>a'.ei reftfiere.
i ,
10
Vtfpe.pe-
hoc
inteUigitur
terror Inims
exercitus F*
ciens homtms. Tunc
dirigiturfcrmo
domini ad
^abuthonoia,
cum dicitur.
21
Qiiimo\ies.Idei},admoues.
12
Sceptrum,&c regnum
ludx.
^
I Su
IHK
u
id
intentioncm voluntatisad
male faciendum
fiom
^
fecundum
quod
dicitur. i . Pet.
5 .Q.^<iutrfarim
pclU
I
';_^^
lus
tunquam
leo
rugtens,circum:tquxrens
quemdeuorct,
["^^
etiamgladiuslimatus,idcft,forbitus
proptercxei!-
.^^
fux malx voluntatis ,
ficut fcrrum
quod
dcnit
^^^^
ft obfcurum
per
cxercitium limatur,&
ht
tuip
ficut
fulgur gladi;
terribilis eft , lic etiam aipeau
li.Et de ifto
gladio
dicitur infra.
^
k-
Ezechielis
CapXXL
m
% nopropf^"'^
Babyloniorum potcntiam,
fcd
propter
fua
/^ viutcm,hxcoainiapcrfetumiri,TaleeftquodinDeu
icwomio
a dominoDeodicatur. Quouiam
ucuam
>tful.
uakdiw nit'm,& arripict
luciitium manu^
mea^^
vlcifcar
^
rtimyliioncni
hoflibHs & oduntibus me
^retribuam , inebnabo
fi^l^smcds
ajf
lan
1238
Buf ^
gladim
me
itf'.Mr.7bit
carnes.
Innis
cnim
gla
dim
qiioquc
&
faetas
punicndi
faflltatcm appel-
latK.
a
Tlaude
manu.
> dem
. Manu-
iiit)laufu,inquit:
(itr;ficato
calauil
J
Thcodorctus. Tertium
gladium
vocat cum cxer- D
citum
,
qui
nono
rcgni
Scdcchi^ anno
contta
Icrufalcm
profcduscft,veium
numcroquidcm eaprofcclio
quac
taeft;
iedquiacaquairegnantelcchonia fufccptaexpc-
ditio eft, incruenta
fuit,mcrito
tertium vocat
gladium,
cum
rc^nantc
Se-
r\n.
;
f 1 A,
B
'j^i''ipnli,fcilicet,mutiitn<lin<rm.
fGladium.
dccHia cUdiUS cft
hli) mei,lu^cidilti
omnclignum.Etdcdieum adlcui^an-
i
eoprofcaus
a
CNabuchndonolor.
^
2 d EXUCuere &yc^
dum,vt
tencatur manu.
Ifte exacutus cft
gladius,&
ifte
lima 5
de . Gaudct domi-
_
J
TKrgo. TOptoph.ti.
b rn'..uia mab
bwnt.-ionetdlare. HUS 5c CXUltat Cft
tuseftjvtlitm manumterhcientis.Clama&
vlula/ilihols f
hortatorcft
gladij
a Iffacl.

!_ f n. n-
aTlnfcclcfia.fcilicet. b
fQu.a
gir,!,u, jit<. !((
p^p
,^1,
quia
hic taCtiis elt in
populo
meo,hicin
cijndlis
ducibus lC
raehtqui fugerant.gladio
t traditi funt cum
populo meo.Id
5
<
fMeft.habiiumpTongcntisafrume. b
fMihi tlui^i.s.
***
^
c 1
Rejnum, fcilicet.quod
vltr non etit,'iSc in ^.fechia
rege finietur. 7 '^!"^'""
"'"
. .
N, ! , r
^_"^<-<n"'".l""c.<Iu<'<"
vltrnonet,t,iScin^..)echiaregefin!etur 7
rCmanej
taii
cxupcranam
a
circotplaudeluperfemur
quiaprobatuseft^&hoccumfce
^
vtimplc
Ll"n"c
ptrujiibuenerit:&n5eritdicitdominusDcus.Tuergo;fili
^, 2i?,
1-2-.. ^SicutpnuffemutproiluDort&miracHlo. h .,iv,i,.,nr.,. n.. i..r., P.r*
lorncntuni.i
fsuientcs vtvadat
ad dextcram iiuc
ad (iniftram
,
uc
interfedis
malis,
rcmaneant boni,
vt
implcatur
illud?
t?""^^!^

"
JnrmcdiS
."fSicut,riu.fcmutproilpote&mirac.lo.
h ,.t rolu.ntut
pcccat, .crufalem
,u"C
^
'^'^'^^/"'^nS.
fh^ef,,,.,.
Cnll
mCdlOCmS
_
a
m.nudominidupI,ci3ptco,rr..?u5Veccat')
^
Qum&egO.
Vt
Icre.l/.f.
'>'
{f^7 ul
"0"^*"*^
propheta,
&
pcrcutcminu
ad manu; &
diiplicctur
* ' ^^ ^*^'^"^
f?"i^"^-
^
IinUbnOClUppU-
Vtnoiimodofemelfecundocteiiir>veniatgIadiujad,n^,ficiendum
'^'''" '" aHll<rfa-
cotaitasaccidc-

gIadiusactripliceturgIadiusinterfeao'runi.Hiccftgladius
mi.rcomproba*
occihonis
magn?, qui
obftupefcerc
eos
hcit,
& cordc tabe-
tur
:juado
ludam
fccrc,&;
multiplicat
ruinas. In oibus
portis
coium dedi con-
& inilcs
rubuer-
tiirbationem
gladij
acuti 6(flimati ad fujriediim t amidti ad
tit.UipOftqUam
.^Oglade. ^
b
fAudadexmcr-.ceme
^
bucrllam
come- d
"~
tiit itrauit in il
luiriatanas
tem in aduer(a>
rios mcos
,
quafi
fautor
inftigcm,
ne timcas
quod
paftuscsScnnache
12
rib,mcacminiUcr
csvoluntatis,
mc fa*""-
-^-
,>" ,
.
uuacim<:r.;cemeiJ.utorc. ^m
COmplC
fcntCn
cdem.Exacucrc
6Cvjclc ad dexteram fiue ad
finiftram
quo
^'^*
a
fimpjtus.
^
13
f Vone tihi duat
piceu
r
^ia
e
^""4"^
^^^^^^ ^ua: eft
appetitus. Quin
&
cgo plauda
manu
^'^
*"^'-
Q-'" egredicn
'
Prim6 vcnit
ad
manum,&
implebo
indignationemcam.Ego
dominus
]l ISlcT^dc^ t
bchodonolbr
, ^
tPofthze ar^eeundo.
T-, Chaldxoriim f^
rn.eloach.m.
loquutus
fum.
Etfadus eft fcrmo
dominiadmediccns: 11
cum vcncrk oer
..^Qui vi,fa,e.quisfitiaeeiad;ns. Krp.,:,u.
I B vuin
vcncrKpcr
....mdo
quando
1
c,
defcrtum 6c folitu
tuliUechbniam. f
Ettuhhhommis,ponetibiduas
vias,vtveniatgladiusrcgls
20 dincm ad biuium .
L'ttf.h lc'
Babylonis.
Dc terra vna
cgredientur
f
ambo. t Et
manu ca-
1
^err?
Arabix
qu? t e"
iocu
ETr^

t^
Mcompito-
appcllatur
filiorQ
eiigc, caput
ftici
giadms
tri-
pigt
conicituram
,
in
capitc
via:
conijcict
. Viam t
ponens

Ammon:quarum
*;
ciuiuup
pijcosocciuoms
*
r
viarum vna Icru-
'S*
-^^'C-
^
falem
NICOLAVS DE LYRA.
t
iccidifti
omnc
lignum.
Idefl,omnetn hominm iuuenem
&lemi,
2
ldedicumIcuigandum./bv&jcw(fM. Fo>-i/rren/m^?a
Sustpraparatiencm beUi, &ifta forbitio
intelligitur
Vabttcho-
doncf praparatus
ad bellutn.
'
\
tcneatur manu.
fcilicet
diuina
qu^ principaliter fecit
'u tx
lulUtiajua.
Cam^a
& vlula.
compatiendo populo
tuo.
Cii
tugerant.j^/ijrfjwTO regis .Afiyriorum.
Cadio
traditi
Cunt.f.Chaldprum:& loquitur
de
aliquibtu
egni
icm
tnbuum
qut cffugerant
manus
regis .Afjyriorum
, &
^oHcaabitatterunt in
regno
lud^
tempore E';^chi.x:& ftc
cum il-
e
gno
!ud*punitifueruntper T^buchcdonofor.
7 lci rco.
idejl,periute,quQd fignum
dotoris.

Ciia
pro.
idefl,approbatHS
a
megladins regis Babylonis.
9 hioc.
Icilicet lud^ornm.
10
Enon.i)(i
po^
Sedechiam non habuerunt
regem proprid
Tl"'
^^"^*"
"''
<^^'''^"'"
>
'"^''^ ''"'' loannes
Hyrcanus
a Ma-
foAbAdefiendensimpofuerttfibidiaderna, tamenipfe& aliqui
V peum non
fuinmt
reges
proprik
,
quia
non
fucrunt inflituti
ptf dinam
eUHionem
&facram
vnHionem.Et excitatur iterum
P*oph<tcompafio,
cum
dtcitur:Taer.
'1
ttuplicetur
gladius./(if^,rj
te denuncietur
duplicandus
&
f'pi'
ndut,
ad
de{tgnandum
muUitudinem
intcrficiendorum.
^ ^
omnibus
pottis.Ita
enim Chaldxi
obferuauerunt portas
lerufatem
Jerufalem
, quod
nuUus
ghjquemorte
imminente
poterat egredi.
t
}
Vadc ad dcx. r
iiabuchodonofor ,
quia pro
voluntate tua
rbique
habebis veram
viiioriam,
14
QiiiaSc.Lugtndopopuiimei deflruElionem : diciturautem
Deusplangcre
.-
quandofacit
alios & maximb
iuflos
qui funteius
membraplangentes,ftcutfaciehat
deE-s^ecbiele^&per
talem modii F
loquendi
dicit Cen.zi. ad.^braham . Nunc
COgnoui quod
ti-
mcas
Deum,/</f^,
alioscognojcerefecipertuamobidientiam.
15
Etfa.eft.H/c
confequenterponituroccafioqua J^abucljodono
Jorvenit
dire&^ contra
Imifalem. Udcuiui
intetUBum
fciendum^
qitodrex Babylonis
&
fuus
exercitus vciieriit ad
qtioddam biuittm,
cutus vna via dncebat ad terram
.4mmonitarum,aUa
v< rb ad leru
fatem,& quia
Clialdxi vtebantur diuinationibus
&fortiltgijs,ideo
per
diuinationem voluit videre
qu^
via
effet magis fibieligenda pro
vi^oria
futura:quia
intevdebat
vtramque
terram
impng
nare
,
non
tamen
fimul,fedJocceiui:&
diuinatio illactcidit ad viam
qux
du
ctt ad
terufatem, & illam tenuit
($ Im
efl quod
dicitur.
1
6
Po.t.
ldesl,pone confidt
ruiido.
1
7
Duas vi.concurrentes tamen in vno biuio. ^
18 Vt ve.
pc
iflam
viam vel illam.
19
Dc
CCF. ldcfl,de Cliald^a.
20
Egre
am.
scilicet,^abuchedonofor
(^ eius exercifis
qui
erit
vnicus,vt ad vrium locum
vcniant.
21 Et mx
qi-<tJit(Ugendapbi.
22 In ca. Idcfl^ciunatum.hiuium enim erat
caput
via
procedendi
adciHitat.metropolim
.4mmonitarum:fdlicet,1\abbath
&ad ciui-
taiem
metropolim Iudie,fciUcct
lerufalem^
td
B^.A
L l T E
t{.
Mrre?"'"''^"P''"'"''^"^*^"^'
q"ando nonfolum
llosa
'
fdctiam
pcr
maioshomincsimpcUitiu-
iuitn.
^*^"" ""^
Triplicaturautcm.quando primo
""oinpugnat
per itibulationem
tcmporaiem,
fccun-
do
Ao vero
quando pcr
hocinducit cosad
impatientiam
& tertio
quando pcr
hoc eos
inducit ad Dci
blafphe-
miam.
15
Et
fa.Pcr
hoc
fignificatur,9 praedicator vcritatis
qui
per
prophetamintclligitur.detdiligcntcr
attcndcrc vias
per quas
diabolus vcnit ad
fubucrtendura aiam rationa-
1239
Glorord.&NicoIaideLyra
I
nat anctes contra
portas,
vt
comportet aggerem
,
vt xdmcet
a
^Quibus
cUudtietciaiutdin. fHocfaclens.
b iOi>in'oneIetu(ileai!nh>bitantium
^falcmducit
addcxtcram
partem,
nninra vcroadRab-
A batli filiorum
Ammon,quaecftmetropnlis,5:mmcPhi.
ladclphianuncupatur,mcmorinttTnccionisqua:accidit
rcgi A(1yriorum,quandoi85.m:hanock;vnaca;larunt:
4.1le|. ip.g.
formidabit ad dcxtram dcclinarc
,
& Habit in
compito
,
'rirufuargcntisora
culum confulcns.
* Thcodorctus.
Tanquam
in ima-
gine,inquit,def(:ri-
oito viam vnam
in duas
partcs
diui
fam, quarumaltc
ra rcdla fcrat ad Ic-
rufalem,altcraad
Rabbath fiUorum
P
Ammo
pertincat.
Nam
quia
Nabu-
chodonofor a Ba-
bylone profedus
& contra ludzam
& contra Ammo-
nitas excrcitu du-
xitpcrprophetam
hxc Dcus
pdicif.
Afleg.
Hicronym.
Dia
bolus in biuio ftat
fuos rctincre cu-
piens,
& aliosac-
guircndo
inarde-
Kcns ad dexteram
fcraper
defiderat
pergere
. Ideft ad
cos
cxpugnandos
quiindextcrafunt
poncdi,vtibiexul-
tet in cxde.vbi arictibus &
congcftione
terrenorum
opc
rummiferamcapiatlcrufalcm.
Et
primo quidcm
vi-
detur nihil
agcrc
fruflra conari . Sed rccordantc tllo ini-
quitatcscorumqui
inccclefiafunt&
milisopcribusrc-
ducuntdicmoncs ad mcmoriam fcelerum fuorum
, &
patefcunt
omnia
pcccata populi
&
cogitationes
,
& ideo
_. capiimtur.quianouisvetcra pcccatacumularunt.
Ha:c
^
alius
dixcrit,
nobis
cgpta hiftorig
vcritas
profequeda
eft.
a ^d
^
rntr
cnimpcrSc
pfcudo
pr
ipfi
Achab
riamptjedu
a
vcntatc
f
runt.Hicv(
tam
lcgcm
non
ignora
cos ccrncfc
adminiilraf
pub.quat/
'
bu
a ^ddexteram eiut. it Thcod.Ill li d fcirc
ODOrtct
c[ux
funira
lunt,
dxmoncs
fcircnihil,fcdrc
reb.p
tisconicduram
capicntcsprediccrcconaiitur,& a
dorc*5tefcruntur
fxpuisvcroabcrrant .Ethocnc
a rcbus
ipfis
licct
intclligcre,
fcd ctiam a
diuina fc
dolifumii;
1 ^G"ntes. b *Qui
(ub noniineChrini coner
g
nti'.
utveniatgladius
adRabbath filiorum
Ammo^
8^ad luda
a ^Dia o
luqaiin
cinni vijium
capiiein(idiatut
inocc .
to,
vnili; IUXI3 iier li ndaUim
pufueiuni
' hi.
dcjerufalcmmunitiflima. StetitenimrcxBabylonisin
bi-
uiorin
capite
duarum viarum diuinationem
quxrenst
com
a In
pnaietia.
b
fSingilorum aoi>iaibusin'L'ttpr.-<,\t
'.':iicatcuius
lagitta
eieat,Jc
c|uam
ciutiatem
piiasdcbciioppjgmie.
c fVt
pergerei
contii Itiuralf m . Sc
oppu^naret
eam.
milccnsfagittas.Interrocjauit idoIa,extra confuluitjad
dcxtc
^
ram eius facla eft diuinatio
fupcr
lei
ufalcm,
vt
ponat
T aric-
^
a
fHortandofuuinexetcilum.
b
fExuItantitcxirrcita.
,
^, ^ ^
tes,
vt
apcriat
os in csde
,
vt cleuet vocem in vl ularu
,
vt
po-
5
cflcr|,;&

xdihcet 7 phcticas
pf'oncsc.\
.
diuinam
ingna
tioniidoc;-'-
-
oculis
eorum,ctfabbatorumociumimitans.Ipfeautemre
n
pcr
vauc
fO'i. ''-quontur.
cordabituriniquitatisad
cai
'dum.Idcircoh^cdicitdomi
a fIde.
nus Dcus : Pro eo
quod
recordati cftis
iniquitatii
veftrasj
et
a
fOmnibu.
rcuelaftis
praruaricationes
veftras,
&
apparucrunt pec-
cata veftra in omnibus t co^itationibus veftris . Pro
'^
aliafq.oi
fNabuchodont^or.
^^ chmasac
co
inquam
,
quod
rccordati
cftis,
manu
capiemini. ^^obfd"^
nunt,no
frcti fcd indolcntiaemorbolaborantcs.
b
Eritcjiie quaficonfulens,
&c. 4 Idcm.
Ita, ait,af:
quafivaticiniaipfisbonafignificcnt.
Hoc.n.ini
Iud,!n
ocutn eoiu.hoc
eft,quafi pro ipfis
vaticinia
c
/^PcofiiaZ/i.Iniqui
non in fortitudine fua,fcd
iniquitateconfidcns,quiafcicteosofFendi(Icdc
&patrumpeccatanouiscumuIafledehftis,&pna;]U
tioncscorumomnibuspatuiflTe.
f
4

munitidncs.
Eritquc quafi
confulensfriiftra oraculumin
a
fQaafi.
b
<iLudens.rcilicet,&
nihil
opei,(perpei(s>r(.
c TNabucbodonofur
7
8
9
lo
II
12
ij
piorcgii
cabant,
;
cumcxc!
14
rulalcm;
1
5
dum, &
"
a^gcribii
NICOLAVS DE LYRA.

I Ste.enim
rcx.
quoufejuecompleta ejfct/ua
diuinatio.
2 Commifccns fagittas
. Dicunt enim
aliqui qued
in
vnafa-
gittafcripfit
nomen
Bjbbath,&
tn alia nomen
lerufalem^ (^proie
citfimul
in altnm
accipiens pro
conitHura
quod
debent trc ad ciui
tatem
cuius
primo caderetfagitta
,
quod ceuligit
de illa in
qua
erat
fcriptum
nomen
lerufalem.
3
Intcr.ido. iln.<t fecum portahat
in exercitu.
^
Extra confuluit.
injpicicudo vifccra animalisidolis immola
ti.
In tjlibus enim diuit^ Gentilium (onieciurabant,
5
Ad dcxtcram cius fa6"^a,&:c.
isii enim tres modi coniedu
randi conuenerunt in hoc
y
quod
cieclinaret ad
Icrufalem qux
erat
cd dexteram venientium de
Chald^a,
&
l{abbath adftni/tram.
$ Vt
ponat
arietcs.
concuffionem
murorum.
7
Vt
apcriat
os in cadc.
praiipiendofuis
hellatoribus cxdem
ludeorum.
8 Vtelcuet voccm in vlulatu.
fciUcet,pugnie
ad beUatores
fuos
exhortandum.
j>
Vt
po. Contraportas
ad
frangendum
eas.
I o Vt
compor.
.Ad
implendum fojfata.
I I Vt a:di.
ideiij ligneas
turres,vnde interiora diuinhatis videri
foffmt
^
impugnari.
1 2
Eritque quafi.
Sedechix &
fuorum bellatorum
qui
tantum
tonfidebant injua fortitudine
vt ttiam murum
liuitatis,
quod
vide
batur
batureis
per l^abuchodonofor inexpugnabilis,&ficfnjl 'cttli
uijkt idola,&
diuinationes
quafiuijjct
modo
prndiHo.
I
12 Et fab. Dabat enim rex
T^abuchodonofor infultm
tujaltm,&fic
mutauit ecium
dieifabbathi,qfia luixij
ma ad
defendendum ciuitatemjed
Sedechias
&fui np.,
/i
ufira fieri
a
7^abuchodohofor,<t^imantes quod nrc/i.
fct
ab eo
cap.Mtj dicunt,quod hfc efi
/fM. Sabbaton:
imitans
;jicut nihilopeiis
ficLatm fahbatho^jic
Sedui
nfiimabantl^buchodonofor nihilprofjc
erc iii
fuo
iona.
conante
fru/ira
dicitur communiter,
quodnihilfaiitf
tatur ocium
fabbati,(juantum
ad hoc in Hebrteo hahci::
fcptcm:
ui
pr^mittitur,frufira
confutens oraculr.ni,^
I{ab.Sa/.dicens,(]uod T^labuihodonofor.^^.viiibusqu^
tiones
pro captione len^/alem qu^ faciuntjcptem /einf
.
li IpCc^Utcm.V^abuchodoKofcr
enim n/cmor ,i(leji.
Sedechi<e,
eo
quodfregcrat
iuramentum,fperabatcipt'
&
pepulum:(J
Oc fuit fii8iim,&
vicia
hocpt
ccatum c
peradditis fuit caufa de^rudioms ciuiiatis,ideofequHh>
.
1
4
Tro co.r Sedechia &
populus
tuns.
i5 \nic[U\.peccata
ve/irareiierahd.,.
j
i6 Et
rcuelaftisprzuaricationcs veftras.pi/iff
''"""^"
cundi:
pcccandu.
,
17
Etapparucruntpcccata
veftra.
Idc/i,iu{pririhiuiii>-i
incorddusvi/tris. \
i8
M<Ln\i.lde/i,votentiaregisBabyloms.
4
Tu
M
1{^^
L 1 T E
!{.
t
Icm
qu^fccudum allcgoriam
dicitur Icrufalcm: & funr
viaedux. Vna
fubfpccicleuitatis pcrquam
nititur dimi-
nucrcpcccati grauitatcm.&augcrc
diuinx clcmcntijc
magnitudincm
: vtficinducatad
pcccandi
lccuritatcm.
Alia viacft
pcr oppofitum,
cum
pcccatoribus
eos oftcn-
dit
peccatigrauitatem,
&
aegct
fccundum
apparcntiam
&
& cx
altcrapartediuinae
iuftitiae feucritatcm,
vi
labi faciat in
dcfperationcm.
.
1 stttit enirit rex,crc. Pcr hoc
fignificatur
aftutu
quavari)smodisqu3erit
viasfidclibus
nocendi
Lco
Papa
dicit in lermone de circunciiionc
doi
niumvcntilatcuras.omniumdirquiritintentic
tatur afl^caus>& ibi
quacritcaufas
nocendi,vbiq
viderit ftudiofius
occupari. . . > /
iccos
iaboli
\'ndc
oioni
s.lcrii
mquc
12^
Ezechielis
Cap.XXI.
1242
,

tttmpyo.
Pofl vrbisfubucrfioncm 5c
populicapti-
A uir-W
3d diiccm Ifrael fcrmo
dirigirur.
|j ,/ern. q.d.proptcrtcpcrijtfaccrdotium
6c
regnum
jiicorum.Cidaris
cnim faccrdotis corona
rcgis.
f
7/ /'.fCf/i'.Hicron.PulchrcSymmachus.Nequc
hoc
peceillfd.Saccr-
jjotni,
lcilicctvcl
rcgun
ccflaiiit
v
haecgrauiorcrit.
Non tamcn
pocnltus cxtinguam regicc
I>
cognationls
fciniillam
,
quoad vcncritadqucm attitJct,
cuiqucconucnit (Scipfitradamrcgnum,
hocenim bca-
tus Pauhjs
ait, doncc vcniret ("cmcn cui
promifcraiordi
nata
per angclosin
manu mcdiatoris,
e
Ettufilihnminis.
lii^intJuorfpumdeftirpfDaaM recnumfinitumeft vfque
la Chriftu.
GladlQ
Babylonij
Tu auc
prophane impie
dux ]{rael
,
cuius vcnit dics in
tpc
'
^<^g's
^'f''^^ in
copi
'-.-
*"
2
todcxtrs&finiftr^
quarudcxtra
ducc-
in
Icrufalem.fi-
sfSeJ''
5L"ngCJntp,
-
inicjuitatistpiicfinitaLTcdicitdiisDeus.iAufercidarim
?
fJ"^'^
lEi
iiocideoquiah^crfl.
b^Hicton Nii.i f-cit
iudicio,rcd ticutre.-c
Babyluiusquos
vokbathu* 4
'^^f ^^
nM'jbat.& qui
volfbar^xaltabar.
n
toUecorona t
Nonnehgc
cjua^humilemrubleuauit
&^(u
IE1K0 'Nonfcme!
ni-nbU,fed tertii)!
niquitatera poBjm
>-'-
fruqiie,
vndet]ni
a
polia
fucruntvlq;
ja<irithHn, rcgcs
,
ipar:r&
Saccrdo-
N crunt, qiiora
jv
anus
pontifcx
^
a,ma capiti
fuo
'ir,
qiii
friv-
^....
.\'i\oc&ii-
ludaliiit
vindica-
t^CW rcnuni ei .
airaier^nniio e-num at iJeciaoiium.vei cccieiuiu aecieniibus
ccuj;rri;at.in).
BOiiclxTctur poft
^
cftiuditium^&trudaei.
Ettufilihominis^phcra8<^dicit
l tiiaiii . icd ei . . .^ M(i^i-&ip(ic,i...ndi.
niftra in Rabbath fi
lAuFeram
6 horum Ammon &
tollam,
Li
'"
1 f
'^ ,.-
~ -- V .
..j,wr.,
.......
7
cxiiTc iorte vt
per-
biimemhuraiiiauit.tlniquitatcm,iniquitatem,iniquita
8
gerctlcrufalcm.fu-
a. Mnnrtitim tihi rri . 1 ,. l,.ifl.,. ... n
pra
diftum Cft 0113
b
<
Ter lci! c t r.
perpetimni.
b

blChn
3' iSon Itstim tibi
rci-u.
tuncil. .,,.,.. ..
cfFatrr ronittdicatqurmquani
fed omne niil r"jin t'ei:itfiUo.
Eihocnonfaiflumert: doncc
vcniretcuius ic
pona
eam
a^Pater CnriOo e-num St Uecrdoiium.vel ecclellaiii deGeniibus
ccuj;rci;at.in)
Scdbiam
,
icd ei
)i
.'pofituni
crst.
i
sloquiiiuMa
dlS.
Vvi^fierdo-
ftf itamnajiis
nomf
,
m.Et
pauio poft.
,) //
pulwtas <4
^Tiis&ificimisn&
f^
am ie manthits
H?c
dicit dns
Deus ad filios
Ammo,&
ad
opprobriu
coiu
a* Ail rur.drin
jiadiuiri
ftrino d
rigitut.
: diccs Mucro
mucro,cuagjna
tc ad
ojcidcdu,
Iima te vt
n
j
ti_Mmui b1"A
dsmonil
srcfponu-rcnt qiioiuin
omnii vana.
inierficias &
fulgeas
cum
tibj
viderent uana & dminaren
a^Piiiuiuin Amnion. ^fcrtefcilicet,
tur
mendaciajUtdarctisfup
coUa
uulncratoru,impidrum
||f|liH
ar iwarirw r A Deo.
bltxpl , oopete.
wi .Et
paulopoft.
^
quoriii
ucnictdies in
tpe iniquitatis pr^finita^.t
Reuerterc
M m
ioCiifaCitjlCa- aInPbTl II im.
bfScilicot rt in terra na.tu iui|ire te.
K .(i,,tur ynimini
^^
uagina
tuam in
locuminquocrcatuscs.In
tcrra
--*''
'5Q."i'Madorum & P-iUrum viitute
ctpieris.vnda ll-i$:Eceeegofufcitabo fipcteos
1
natiui
tatis tuac iudicabo tc
, &c^e/}undam
fupcr indignationem
tlVtfaciam i.- li: loet, comumi.
mciln
ignefurori.'?
mci fufflabo in
te,dabocji
te in manus
o^tttur
nomint
Qiilfit
fcilicct, m
adLitu Chrifti
,
lidovcnit dcfi-
ruscunftisGc-
^
(

rff>udi;itin>. Dens iurfitiun? tuum

regida,
^tufiiiam fuS
.: Hiceftcui
repofitum
eft
rcgnum
& faccrdotiu:
Vm lacob
i\ defi. letjcepniun
it
ludd^i^ dux dt
ft.tUiS
du.
>f.t ni I.
tfl.
* "hcod.
Supcriorumcnim
oppugnationum,inquir,
hzc
10
expugnata
&
capta,
,
11
rcgnumquoque,&
t^"''""''**^.
12
faccrdotiumperijf-
15 fepr.rnunciat.
Rc-
ftatergo
&diuifio.
14
nis ordo
expolcit
15
qnid
de finiftra fa-
16 dum fit dcmoftra-
17
re.
Impcraturcrgo
i^
.pphct^vf loquaturE
ad filios Atnmon.
{ i{eunrre. i:ThcO-
19
dor. Vosautemin-
ao
quit
6
Babylonif,
21
quosgladiuttivoco
22
quihcEcfcciftisqu^tEtiamfiite
2^ pr2CCpi,n6hiC,
(cd
'" indere-
inpropriatcrraim'"' "i!f
'
.
^
.
r
eifotanicnin
24 pictatis pcenasa
vo
tma.
bis
rcpctam,
25 g
/
i^ne ftirorismci.
Hieronymus. Quia
fub
perfona gladij
de
rcgc.immo
dc
rcgno Babylonio
lo
qucbatur.fcruat metaphoram
.
J I
hcod.Diuinxpotentiaefacultatchicdcdarauitficut
cnim
facilccft.mquitinfuftlare, itaprolixum
iScadmo-
dum
promptum
cft, omnis
tcgcncris
afticcrcfupplicio.
^
Homi-
NICOLAVS DE LYRA.
> U autem. Hic
confrquentcr arguituf fpecialiter
malitia ft-
.;
j cum dicitu. .Tu autcm
trga
Deiim,
pj
nfic.Erga
homines.
^
t "uiiis venit. fuis
puniiionis tutt a Deo.
+ kufcr cidarim
to\[c.Idef{,propter
malitiam tuam
auferetur
ivioiium&regnum.
Cidaris enrn
efl
mitrafummi pornificis,
pCiKtit,
quia lofcdtch fummus
pontifcx
cum Hedecbia
fuit
ca-
fiit
its.
5 ^onnc h2Ccft./f7rt maniis
7^abuchoJonofor,de
quaprtt-
*3 )
est. MarM caDiemini.
6
iiii
humilcm
lub.fcilicet Godoliam
quem pr^fccit terr<t^
B*trasnoneffet
de
re^io
lctt.ine.
tlublimem
humiliauit
Quia Sedechiam de
regno eiecit,
i >r*i
exponunt hanciiterarn.yidetur tamen mihi aiiterdue-
'rr.'cundum
literam
immediatepractdeiem
&fequentem, quia
mr/iaik
pramiuitur. Tolie Coronam
yfriltceiregniluda,vt
?'i
csWi^rof^/^di.ur.iionnc hxc
c{\,Scc.(cilicetipfum
Da
fublimcmhumiliauit./ci/<c
Sedechiampropter
mali-
tiamtam.ldfo
fubdttur .
8
iiquiratcm,iniquitatcm.
Ter
ponitur quia
Sedechias ini
<}ie-:t
tr^a
Deum &
et^a pupulumfuum,
CS
trga regcm Babylo'
tiotn,
9 Onam
CM\.idefi,coronam
regrj
luda
deponam pro
liac tri-
f'f''f.i'fl.
.'0
thoc&ccuiuscft. ideH
\abuchcdonofor , qui loquutut
!"" nitia ad
StdeLhiam
fiUos
eius
tnterficiendo, & iplum exocu-
^"'^.Ke^.-plt!.
i ' -t
tradam ei. Sedtchiam &eius
populum.
' ^
t tu fili. Hac eii
pars
incidenlalis.i')
qua agit
de
deflrv[lie-
'^^'Tinmutartirnpet
txercituni
Chatderurrt,quiafupra
dixnat
<^
I
BabylomsflevfieiH
biuio
adqupendum
d.wnationcm venie
'ciirahd^os
Ptl.yimtnomias^primoergo
avtt dt
dejiruiiione
'^>f>initQrum,ii4m dititur.
J
Ad
filio*
Ammon. Fuerant enim inextrcitu cum
rege
^fjyriorum
in
defiruaione
Samarit
, &exilUyiSloriadeIudm
ditcbant
opproltria
eis.
1
4
Mucro
mucro-
IdeR,iu t^abuchodonofor, &ponitur
bis ad
^
matiirem
affirmationem,vel
quia
bis debellauit
./{mmonitas,vt
di-
cunt
aliqui.
15 F.uaginatc.Vf/l, egredo-edeterratuafcilicetdeChaldtta.
16 Ad
occidendum./fi/Vff
.^0.
1
7
Lima te vt interficias &
fulgcas.
ad tcrredum
eos.Fulgor
tnim afrnoruni tcrrtt
adnerlarios.
iS c um tibi vidcrcntur vana & cxtcra.
T^nbuchcdonofor
enim
proicdtndo
contra
./immoiiitas,quufiuit conjilium
ab
tdolis,
($ dtuinis
ftctit fecerat veniindo contra
lerufaUm,& refponfum fi
,
bifuit,q"6dfecure procederet qtiia
haberr: vifloriam
, & hec non
futt
mendacium ntc
falfumtquiafic contigit defaBo,
vtrumtamen
facerdotes
Idnlcrum &dtuini diccbant
fii^i
quodfieret
virtute idw
lorum
&fortiiegioruni,& fic
crcdidit
"blabuchodotwjor,
&
h/tcje-
cundum hoc er ai.t mendacia &
falfa, quia
vi^ioria illa
procefftt
ex
Dei
fentcritia
ad
punitionem
malorum .
1 8 Vt darctis
fupcr./t;/'C
.Ammonitarum.
19 Quorum veniet./ti/<cff puniticnis infiL
20 In
temporc iniquitatis./.(/ii/.<i fententia&hocidolorum,
C/"
fortilcgiorutn potenua.
2 i
Rcucrtcrc. Hic
corfequer,teragitur
de
deflruBione Cljalddo-
rurri,cum
dtcitMr.Kcwcx ad
ui.idefiiinChaldxam poii
multarutn
Cei.tiumHragtm.*
aj In rcrra natiuiratis. ideji,in
Babylone.
24
lu di tc^ hoc
fuit mpletum
in
\abuchodonofor,qtfando
ver
fus
in atnentiain inter
fstas futt eictius,te
quantum
ad
pofleritaiem
etus &
regnum tetnporc tiiUhafar nepotisfuiqui interfttius fuit
i
tJMadis &
Verfis
in
Bi>byloiie,& ciuitasfucccnfa.
Ideo
fubditur
.
In
ig.fu.mei.
15
Daboque
te in manus
hominum.Proprer
hoc
enimMf
di &
Tcrfae
tUa vUioria
fuerunt inftpivies repiitati, quia
contemne
bantaurum
&arg(nlum vtintendereHtinterft^tont
bomiuum,
vt
habetur
IJa.
1
3
.
'deojubditnr.
{( Ee
1243
Gioford.&NicoIaideLyra
i:
4^
^
a
;i(m/./ny?p.Q.mnc
a
hominuminfipicrntium,&:fabricantium1interitum.Tgn
A lciunt cudcrc
gla-
_^;. ^;U,,r Cii-irrnic tnnc/TiVin inprliV.rf-rr3. nKIininnirr
1
I
criicibus.Sanguis
tuuscririnmediotcrrxjobliuionitra
&
pcrcasin
tiuim.quiacf
dios(5f
acucrcvt.f.
, ^i

, /
nunusaxc
nonacuatis&limc
dcris,quiaegodommusloc[UUtusIum.
Inm.cuiusdi
ris3cfuigcasadoc.
...
^/'^'f'^^.
cidedQ.fed
fis
ignis,cibus,&
fan^iiis quc
fudifti
potius
in * Thcodorctus.Pcr
cxcos innuit Mocdos & Pct I:
tc rcdudct culis
fpc^latib.
& tradcris xtcrnz
obliuioui,
in
Babyloncm
inuafcrant.
:rpc.
1
qui
NICOLAVS DE LYRA.
I Et fabricintcri.rd dtccbwuur
nijipictcs rcjpedn ChiU^o
rnifi,eo i,u>id
in t hMia
vivcbataitrobgia
& ars mKj
2
Obii.tra.quia.C</r<
itlafacia ejiinhabttabdis.ifa.
ffit faftuj eft
fcr.no (lomi-
ni.
CAP. XXII.
itj'
T
faf}mefi.
* Thcodorc
tus . TraiUixit rur-
lusorationcmadlc
rufalcm,
prophetae-
qucpiccipit,vt
iudi
cisinftar
rcdarguat
B
qux ipfa
fcclcrat^
audct facinora.
b
A(oiMd/cij.Quafi
dicat.Oftcndcci
ga
iuflc
ludicatur,
&
immincntcm
cipti
uitatcm mcritofu-
ftinct
,
& mulicris
fanguinibus
addu
xit
tcpusruinglu^.
C ^ddifxifti
trmpus.
Qnodfcilicct,
muU
to aiite
prardiccba-
tur,& diflcrebatur,
vt
agcrcs poenitcn-
tiam, / auim
jecun-
dfin duriiiam
tuam,&
Viipanit.
cor. tn. th-.
ti. I. in d. i.
propterea,
&c.
fopprcflerut.
it Thcodorctus.
.Adduxi[ii
tei)
pus
an-
tfraudulenti.
''"""" """^- Tcm-
pusenim ccrtaqua
C
dam mcnlura
pra:-
fini-
fHrcriilKft.cft.
f-fordidano-
mine.
Rom.z.a
C A P. XXIL
tT fatllum elt veibumdomini
ad mc di-
^Aliu,nonne.
ccns : Ettufilihominisnoniudicasclurta-
tem (anjTuinum.&oflendcseiomnesabo
rainationes luasrEt dices:Hcdicitdomi-
affublic^ ^ldcn.
nus Deus/Ciuitas effundes
fanguinem
in
mcdiofuijVt
ve
*
a^C.jptiuitaiis. bf
ldol.<Utt ... qutli
mixiaia
frimn cxprobiatut.
i
niat
tcmpus
eius
,
&
qu?
fecit idola contra
fcmetipfam
vt
4
Qiicm
ctfudifli.
pollueret"!
In
fanguinc
tuo
qui
a tc efFufiis cft
deliquiftij
&
5
a*Qii'.1
< u ra inaniiuir tuiiuin.
in
idolistuisqfcciltipolluta
es.
Etappropinquarefecifti
a* rr h-Tcotiin..(.
dicstuosj&adduxiftitempusannorutuorum. Propterca
^
^
^VcI
Gcntilv .
dedi
tcopprcbriii
Gcntibus&irrifioncm vniuerfisterris
qu?
iuxta funt &
qu? procula
te. t
Triumphabuntde
te.
afQuiaiDunda
cllirdcliifti.
bV ma!o, qu? .lu
ndam in bono ca.ieiai
vtbfsfupcrabat.
r'Quanto
fubliiror
tantogrsulu-
luis.
Qni.
diQ_vt citfrapritciinittsm paic
numcro.
tfordida,nobilisgrindisintcritu. Ecccprincipes
Ifrael
a^Vonir luilitia.i.- 1 iii r; hoiis fortitudine iudicantes
finguli
in braVhio fuo fuerunt in tc ad effundendum fan-

ai Innoxium. bT.^lii.
TCumrcnptum
fit:
Qui
lualedixeiit
patii
vel matri mortemotietut.
cl^Alias maledixcrunt. 9
guinem
. Patrem 8^matrcm
contumehjs
affecerunt in
tc,
a^Qntfinonlufficcm ad.Ti
g
''>i.i
pcregtinatio^&cxilium.
b
irQuoium onincptilidiom
in
lcgibus.
aduenam calumniati funt inmedio
tui:pupillum
8^vi-
Q
a1 Alii,oppi.-Ddunt quod peiusell. bTvtnon dilccinereiis intei i.ncium &
poUutum,
& intcfdics
i'.Bfccr3tosieligioni ,
&permi<rosopciibu$
&nfce(Iiiitibus catnis.
duam t contriftauerunt
apud
te : fanduaria mea
fprcui-
lo
a'iTheodotio,& ^vrniiuchr.s
dolofi,qui
oninia d<'''>(c& violente.
agebant.
1 1
ftis,
&fabbatamcapollui(tis.
Viri t detradtores fuerunt
i*
finitum
fccild
diuina
lon?
tatcm.inic"'
plior
cffcv
hitquodi
porc
Noc
cct cumi'
tum
,&
V
norumtcr
minib.illi
vmcbant,
tcntiamp
confpia:
impictatc
fccrcpri;
pus
illud <.
& anno c
pcr
diluu
pliciumii
Hoc etia:
cumait,.
tcmpus,&
d
TiipillK'
contriflaui
-it Idcm.C
tcm cont
lcge prxt.,
ludicate,
'
lum &vl
lcgc:o(i
T/tubis vinCi
&erit
pupil
du &adnen^
NICOLAVS
C A P.
Oiaifl*.
DE LYRA.
XXII.
f^r^
Tfadum efl. Hcc
efi
pars jepuma^iH qua exprimitur
Si^r'
popn-t
lude maiitia
fub metaphora multiplicis
met^l-
fc^ii^
li
coiflatipHnienda.
Et diutditnr in
duaspartes
,
quia
primo
malitia
rft exprimitur,fecuiiddparabolafubditnr,:bi:
Et fa
lu m cft . Circa
pnmum exprimitur prmo
crimen crudeiuatis
,
cnm dhiiur.
a Ciuitas t^nnAtns.^ciUcet inrincentem.
3
Vt vcniat.
id(fi,deiirudionis eiusfecundo
ci irnen
idololatri^,
cnm dicirur .
4
Et
qu.T
fccit ido\A..Ad
malumfuum,
5
In
langui.
Vro ijtis eim duobus
viiijs
cum
alijsfcejnentibus
feq-tui.i
eft deflruBio
ciuitatis.
6
Propterca
dcdi
te.fU
enim
drfiruciio fuit tanta, q.,6d
ad de-
nfionem
rifioncm Indporutn fuit procul
nunciata.
7
Sordida. Ex mulio crimine.
^
'^oblWs.Exorigiue, quiaprimb
fuit
fundataa
f>l
C'
potiea
renouata &
ampliata
d Dauid &Salomoite.
9 Grandis
intcritu.'.par<j//<f
eii
tibigranJis
inttr.
Jubditur
crimen
contemptus parf.ntum^qucd
efl
confa
ralem,&
diuinam,CHm
diciiu/.Vaticm & matrcm
wcrt
(ipprtjjionis pauperur)T,curn
dnitur; Aducnani
c
ti,&C. ttfibditur cvmemptMS Dciipfiuscitm
duitm.
10 San<flua.mca
Iprcuiflis.PoweKrfo
i^' idoU.
1 1 Et fabbata mca
&LC-Operando nefanda diebusfao
ra Viri dctradorcs,
&C. Umocentcs nundaateruL
itnoerentur
, Jicutde
lercrnia dicebant : iuduium rnor.
huic.I cran.26.c.
Conjtquenter exprmiiur
cnmen
nef.ii
n^tCum
dititur.
*S
M
n^^
L J T E
f{.
1
Etfa.efi ver.do.&c.Et tu
fi.ho.non
iudi. In
hoccapituloli-
tcralitcrmtcUedlodefcribitur malitia Ii5da:orum
graui-
tcrpunicndafubmctaphora multipiicis
nictalli infor-
nacc tonflandi.
Myflice vcropcr
hoc
fignificatur puni-
tiomalitixplcbisChriftian.-B
.
Ponunturautem in
pro-
cclfu huius
capituliquinque
mct.illa in f(:oriam vcrfa,f
^rgcntum,.xs,ftannum,ferrum,
&
plumbum.vt patct
in
litcra. Pcr
argcntum
vcro
fignificaiur
munditia tafiita-
tis,Pfal.
1 1 .b.
tlcquia
domini
tluqma
caSia
argcntum,&c.
Pcr
aK,quodcft(onorumeloquiumveritatis".
Pcrftannum,
quodpcrfuiconfumptioncm
dcfcndit
aurum,fcruor
chariratis,quo quis pomt
animam
pro
amicis fuis . Pcr
ferrum
,
quod
domat omnia fortitudo flabilita
plumbuui,quoddc
facili
liqucfat.dulcorpictai
quinquctcmporeccclcfjsprimitiux
fucrunt
cx
in
Chriftianis,vtpatctAduum.4.
&
inpluribus
cis. Std modo vcrfa funt infcoriam.
Nam
argcii
ditiavcrlacrtin fcoriain carnalitatis, & sns K
infcoriam
faUitatis.quodmaxime
patctinadi
6c f^anmchantasin odium fratcrnitatis,
ficut
]
gucrras
cxiftentcs in Chriftians,
& fcrri forti
mollicicm
puniianimitatis,& piumbi pictasint
crudclitatis,proptcrquodproiicicn!iirinforMd
hcnnalis ardoris,
non vt
purgcntur,
kdvrcu
crucientur. idco dicitur
infinccap.i'^f'>^.*^'^
lu
P
Iiia
cta
iislo-
111'
o:.
caiis,
tct
pci
doiii
r.tiaui
m
tic
laiitcJ
12-5
Ezechielis. CaoXXL
ap
1246
a^iBDCccalem.ctiir
fctipfjm
lit InRoccntrin & iuftum non imcrficits.
bA!ii Ui^K iitC5 onira Dcum elcuati
in tc id cffundcndum
fanguinem,& fupcr
nionrcs come-
1
<
Vel inccltuiii. b^i'ui Jice.
I^Q^od
in
an^ulisquoqufrxe ht,<lum
tiii>'Sti)tii
ficiiinldeptebtn-Ji. cKoiicrcs,fc. ic-t, contraiut & fi f o "' t'
h
f
'
,/f
um vt?raiiiuspofitumerat,&
coiundum tani5
aitim
hh
qux
diCia funt idoiicum crnt ad dctcrredos
POSciiiocvtercmurA
adpcrluadcndum
hocauaritia:
ni!rugicndiim
cflc,-tpotclcckratiflimis& impijs
c6
lunim^^Cimiho-
piicisenini>^ido
lolati&libidino-
fifllrsatqucinte-
pcrailimisconnu-
0crJinicft.
tiir
(^.
* Idc dida
confnatcius
qui
djxit
ithoritas
Sa
tisciaicrt
voxco
cogno
qui
locui*
efl.dlisfidcmad-
hibci.
( yt
honiiui vrrfx

'-.i.&c.
Q^nfe-
1
captiiiitatc
imincntc
vr
lcruntin te t
Scclusopcratiiuntinmcdiotui.
t Vcrccu-
aN>'ii
parcentesnaturatncc
induciasdant*: i
ri>uuHin .
diorapatris dircooperuerunt
in
te/immunditia meftiua
af Ad vxorem
ptoximi
hinnijntcb VI ! nt antes.
txhumiliaucruntintc.
tEtvnufquirq-,
in
vxoreproximi
^
Qjcrf pcius
fui
operatus
elt abominationc
,
&focer niiru fua
polhiit
a^Nciccns
iurj Ibrpri. vt non veeri'im fedeiu' lcm
p:iiiisvioliret
f irufein.
nefarie,
fratcr fororcm fuam fiha
patris
lui
oppreflic
in tc.
sTNeccfiiiaicm
p.iupc"-
11 .r 1 i-.rm Buni..tv'ii 1 ji
.iccipprre.n.

nncx :iin.
Muneraacceperiuapud tc,adcfFjndcndumfanguinem:
i Vniicos.
)
dioignisad'
a
tvfiiram
5c
ilipcrabundantiam accepilti,
&
f
auare
proxi-
,vt
fub traf
iconflationis
1
argc:umrc
,
:]uoda6rc,
!
ferro,plum
mixtumfuc
'.
iipuratum
,
:ntria,s,(U-
1 lumbum co
imateriefunt
; loUiuntur.
....1.1 vcro intcr
incium,
& mal-
lcunnollcfcitjte-
Buat ,
diuerUsq;
jaip
formas
pro
1 atc artificis.
lijitur argcn-
.
lodfupradi
itallaviolat
)
j aceramitti-
afC^K.
omnia
f(ci!li:quia
meiui^li kleiti >
'^ciexcludhom
liaHigitu.
r
mos
tuoscaIumniabaris:mciqueobhtaes,aitdominus
6
a^^ldco. b^Habitumit<fcetisair<imi>li.vt inielii;a>,fcilicet,Sc iiente
cognolcas.
vtrum ve! animo vel mjnibus
poflis
meam iracundiaiTi fulincre.
Deus. Eccc
complofi
manus meas
{uper
auaritiam ruam
^
quam
fecifti
,
&
fuper fmguinem qui
clfufus cft in
medio
tui.Nunquid fuftincbitcortuum,autpr?ualebutmanus
b
tU2 in diebus
quos ego
facia tibi ?
Ego
'
dominus
loquu-
aTCumcapia
tueris.
b^Oi^rulj
n. cf i^uli
inutil<'
p.iieis
hnc
lUucque rapienlas
tus
fum,&:
faciam.Etdifpergam
te in
nationcs,8^vc'ntiIa
af(^xuaia
mea Teitctar in clementiaiii, hoc cmui fjciam vt dcliciat immunJitia
tua,
V.V
pritiinaropuiititem
iect."as:Sc lic DOlli.tc.
bo tc in
tcrras,&:
dcficcrc faciam immunditiam tuam a tc
afoirirjame.
fi^tpoflidebo
te in
con^ctSugentium,
&
fciensquia
al^t^iii rcjdn.
vnicuiijuelccunium opcu
luj.
cgoddminus.
Etfadtum cft verbum dominiad mcdi-
alsorJcs ^
pur^3menr.i
mca li.
ccns: Fili hominis vcrfa cft mihi domus lirael in {cdriam.
mt.i
C0rijl.VO5.&C.
-1
'Of.Sicut
argcntu,fcilicct,quod fupra
di(fla mctal-
s
ntinfornaccmittitur,vtablatisfordibus& adul
icnDiTiatcrijs punim
remanear,
ita
congrcgabo
vos i.
iii.i.i3abyloniaobfidionccircundabo
vt fuccedam in
vof)i.;ncm
adconflandum.
Hi
.Q3dclcruf. dicimus, dcanimaru ftati
intclligi-
mus
aDeopurscoditcefunt.Auruin lcnfuatq,
in fa-
pieni
,
argcntu
in iermone &
cloqucntia fulccpcrru
, vt
'
iitcconcepcrint.vcrbiscxpliccnt.
Dc
argcntodr:
_
,/-
dommi
doquia cafla,ar.igne.ex!3.Dc
aurofimulic ar-
gcto
iiomiatisimer medios cleros
penn.t
co^um.cHrc. Omnis.v,
%im
iVif
rfoijintrinfccusquae
dicitin Caticis: introduxU
wnin
cubxHlu
fupt.Qnxz
rcqu
'cucrit intcr duo tcftaracn
ta,ft:ma(rumatpennascolumbxdcargcntatas,
& auri
fulg<e
in
cordis thcfauro radiabit Hinc cft
quod
pccca-
toribus
qui
Dci ofTcnfam merncruntcoclum
fitameum,
D.
terra
ferrca,& maxime tcna
Acfiypti.dcquaeduxitdo-
minus filioslfracl
quafi
dc fornacc fcrrca . In Zacharia
quoquc
:
imquicas jeaet luper
talmtutit
fiLKb.Et
in Exod.di-
Citur :
Submer/i funi inaquis
vchemthuhus
^
cjualtplumburn.
Zich^.c
Graui enim
pecca
^"^-t^
torum
poiidcre pre
mebantur,
vtdicc-
rcpoflcnt:Xcfof
grut:egygu
itx
Juiit ff-
pe>
frir.
Qiiomodo
autcm auri
fpccie
xrisfimilirudome MmmunJam
titur
,fic
argenti
ca
^cftfu^af-
daremaannumfi-f'~j..
mulat:
quod
fim-
nem.
plcx,&ru(ticusno
faciie
dign()fcir,&
fcepc
accidit vt au-
rum,
&argcntum
hxrctica
prauitate
commixtum,
igne
fpiritu(Tim^i
&do-
m ni
iudiciolcpare
tur,
&
purum
au-
rum
rcmancatatq^
1i4q.j.e.
argentum
. Vndc
prophcta,
Ot'</i (iy^r
Hufce.^J
gentim
iQ- ai rum.
Ipft
ve>o
fecerunt ex eis Ba
/.Cuifimilccfl:(/
E
xit eos iti auro <&
ari(je
to
, iCy- mn erat int>'-
t eniai.
^/j,i!y"c-Finisaurcm
penarum
omnium
fh noflc
quod ipfc
fit dominus.
d
yerja efl rr.ih] lU,-
tttu^
\f>aeliafioriam.

iftf
Grcgorius,
Acfi
apcrtedicat, purga
re eos
pcr tgncm
tri
bulationis
volui,&

,
argcntum
illos vcl
aurum fieri
quxfi-
ui
, fcd in fornacc
mihiars,flannum
&plumbumvcrfifunt, quianonad
virtutcm , fcd ad vitia ctiam in tribulatione
prorupcrut
f
Aesquippcdum percutiturampliusmctalliscajtcris
fo-
nitum rcddit.
Qii igitur
in
pcrcuffione pofitus,crum-
pitad
fonitum murmurationis , inn:svcrfuseft in mc-
diofornacis. Stannum vcrocumcx artc
componitur,
argcnti fpccicm
mcntitur ,
Qui
rerc) fimulationis vitio
non carct in tribulationc
,
ftannum fadus cft in fornacc.
Fcrro autcm vtitur
,
qui
vitx
proxiitii
infidiatur . Fcrrii
itaquc
in fornacecft
,qui
noccndi malitiam non amittit
in tribulationc
plumbum qiioq;
ca:terismctall:seft
gra-
utus. In
fornacecrgoplumbum inuenitur,qui ficpccca-
ti fui
pondcrcprxmitur,
vtetiam
intnbulationcpofi-
tus,a tcrrcnisdcfidcrijsnonlcuctur.
8
9
lO
ii
12
13
NICOLAVS DE LYRA.
H
Jrlusopcratlfunt. idejijceleraqu^ magis exprirnuntnr
,
tmMitui.
2
\'rccundiora
patris,&c.T^(oerc/dXf<jrnij///cr cngn^'
lunais- aimulierts
mtrflrMatas accedendo,adulteria
indiff:rett
ttru
mittendo,ideofubditur.
i
vnufquifque SccConfetjuenter refuvtitur
vitium
cupidi
W'J
udeliuitis
ftmu
l citm
fubditur.
4
A^neraacccpcrunt&c
interficerccmmlkcricupiditatet
"">'
usesi,ijuam
ex
(urteptione
irtt .
[
(uram &
fupcrabundantiam acccpifti,
ctiam d
fratrl
'""iShdcis.
'
auarc
proximos tuoscalumniabaris .
adcxtorquei>-
*'"
'cmwm.
7
iciquc oblita cs.
pr^ccpta
mea contcmnendo .
;ce
comploC
manus mcas.
QMaft
homo dolore
affiiaus
rofryitia.
9 Nunquid
(\iftincbit cor tuum.
panam ^namintfndo
in-
ferre quajt
dtcat mn
,
imo dt
tictet
prte
timore : &
per confrqkeuS
tnanis & al a
m^mbr^^que
habent
fenfum
&motum a corde.
10
Fgodominusloquutus&c. qaafi
dicat non
ifi^rophetia
comminationis Uhium
q atiliqiiahdo retraiatur,fedcuv) boiprf-
de(tinaur<vif,qi'X ftmpivimplctvr.
"
11 Et dcficcrc faci.im immundiciamtuamatc. multos
pcccatorcs
ocadtiida, c^ aiios inttf Gentes taliter
affli^et^do,
i)uv4
Diuiffo.
rexatione ititeUtfium darte
ctgtntur per p^nittnuam
rtdiu ai
nie,iiro I
ihditif.
ttpofjidibo
te
i^irc.
J 2 Et fadumc fl. H/c (
nfeqn
entr
jub
metaphora nviltiflicis
me
talU
conflari dtjcnbitpunitm papuli.Et primo hfc p^unitiotiprind
tur.
i'ecundbfl tiptuta
ed
dcf
i J>cnuum vitia rcuti
tilur,
ib:. Et fa-
tum
c^.Cinaprimi.w
dicitur in
perfona
dornini.
ij Vcrfacft,mihi
domus Ifracl in fcoriam. 'difl.dennmdi
tia in immuiidiiianuilio tr.cdo dicitur
Ifa.i.f. ArgcntuHi
tuum
vcrfum cft in fcoriam.
* Omncs
1247
GIoford&NicolaideLyra
1
pbcre
aditu .
mfrirpipfam
tcrrano
irrigatanomihuif
c it Jif
tur:t,is.
Hicronymus. Qiio
quifquc fibico
:iliar
multitiidincm
pcccatorum.
f Coniurauo
prupheta.
Hicronymus.HTceft.fcilicct
'oria
vrbis & tcrra: duriffima! &icntibus
plcna
fqualo
'
g ^nimas di
^a Eoquod&c*
Thcodorctus. QuandorcckTumcollu-
A uioncm admififlis &
argcnto improbo (imilcspcrom-
nisgcncrisunprobitatcmadulterinosvosoftcndiflis.for
naccm vobis conflituara
iplam
Hicrufalcm ,
& carbonu
infUr
hoacsiniiciam.meamquc
vim & voluntatcm vc
luti
quoddam
fuf>
ifQuod
nrum rofntitnr.
bfQ^od argetito
(iinilc. cTPondu iniquititU.

Qjxoinni-
ari^rntuni vu.Uiit.
Omnes ifti
?s
fi^ftannum &ferium &
plumbu
inmcdio
fornacisjfcoria
argcnti
fadi funt.
Propteicahscdicitc.io-
a
minus Dcus:
Eoquod
vcrfi ertisomnes in
fcoriam,pro-
ptcrea
ccce
ego congregabo
vos in medio lciufalem con-
ereeationear(ienti6<:a:ris6cfcrri&:ltannict plumbiin
"
afFami- v^ltilcntiz.
b
mcdium
fornacis
,
vt fuccendam in ca
igncm
ad conflan-
ir3el.4.l>;
TtOLxsA
f
Vi
ablilisrordibusdurufnargcnium
reiiuiicat-
hfContcniiij
pwuiuiii
veftraruindolore, vltionon
compefcam.
dum . Sic
congiegabo
in furorc mco et in iramea et re-
b
quicfcam.
Et conflabo
vos,et
congregabo
vos,
ct fuccen-
da vos in
igne
furoris
mei,etc6nilabimini
inmcdio
eius,
vt conflatur
argentum
in mcdio
fornacis,
fic ericis in me-
afQJf'C.
nia tacrtiii.vt
ve! ficfnati,
quia
e.do ?< i jdexoinnium 8c rciributor
dioeius.EtfcictisquiacgodominusjCumcfFudcrimindi-
c
gnationem
mcam
lupcr
uos. Et facftus cft iermo domini
ad
me,
diccnstFilihominis dicei: Tucs
tcrraimmunda,
af
Lx^.^-diium in mcdiu ciuk.h.beniium limiliiudincm leonitidc
qao,Aduerfariusvellcr
diabolus tanniiam !eorur"ns
flatorium commo-
ucbo.&fimul
vos
conflabcvrcosqui
infanabilimorbola
borarunt,Jcqueatqj
aliam matcriam c^
ficiam.cos
vcroqui
curationcm admifc
rint,
vciutiquodda
purgatum argentQ
rcddam.
b
F.rco'fi.'bovos.vn-
Mala.
j.)
dc Malachias :
ilkafi
ignis coftatotij
&
ficut
B herba
lauantium,i^ fe-
debitcovftans quafi
an-
rum &
quali argentum
&c.f)nflabil filios
Leui,
Et Ifaias. Lauabit do-
minusfordes filiorum ,
Cifiliarum
Sion ,&c.
Cui (jtnWc.Trobame
domine
, ($
tenta me,
Et
poft
infcriur. vre
^
-
,

r
.
^
. .
, ,
nmjwc iCioi- wf,
Q
ctnocompluta
mdicrarcri.s.
Coniurarioprophetarum
vt fcilicct lumboru
noOroru noxii hu-
moris vniucrfa
pi-
tuitaficcctur,
C Et
fadus eft ferm
domini,
&c.
Quia
quarrcrct
auditor
,
quf cflrctfcoria,qu?
argenti
violauerit
puritarcm
,
& src
,
-,
phimbo,
ftanno>fer
roquemifcucrit, q)
.
ibi fub
perfona
vr-
bis&
fornacis,
hic
lubfpccietcrra:
no
rigatx neque complutac
dicitur,
,d A(o compluta.
Vnde. Mandubo nnbtbus
meis,ne plnant fuper
eam imbrem:hinc
cxpcdamus,cum
datur nobis
pluuia
te
lfa,f
.U.
poranca
&ferotina. Vnde: Vlumam vclmtarium
fegregabts
Dcus ha.',tua.
flMf.h ^ Theod.
Atqui
dolrina;
pluuiam pcr
fanftos
ipfe pro
Ehctas
adhibebat
,
quam
cum non
cxcipcrcnt,
(ed
rcpcl-
;rcnt, vclutifaxumquoddam pluuisirrigationihaud
prx-
aiir.:
-
accidifltpopoiu.
diorum
nu
du-
biiimcft.Prctcria
ccrdotcs.n.
if:
cipcs,&
prcT
adduxitdom L
pcrcos
m,'
noftraquo.
muitifunt
q ani.
masdcuon
" "
cifiaccipiri!
.
tas
viduas i
9
qu^fponfun
numpcrd:.;.
Horumautc
pro.
phctarumfaio,&
coniuratioe vtfi.
bi inuiccm I n.
10
&omniatu
.wu.
11
cricaufafacit.
12
h
Interfaoi t,^
prophanum,
c
*
Theodort
s.Pn>
^i
fanjjhoclo r
lunt
inmcdioeiu.s,(icut
ieo rueiens
capicnfqucpricdamtani- ,1
impmnivo. ,
.-
-^
lA*
I'
iOQUod coi 0'
atn'.i'Hiius & focii ciu^.animAs non cciuora druorare vupiunt. ^ ..^ ^ .
euoraueruntjopcs
et t
prccium acceperunt,
uiduas
'
^,''
^^"
^
^ 1
18
nisdiftinftii
rum& ii
qux
fcciii
gcm fcpai
.
&qu?fcci
gem
intcr.
i^
quedccii
& facrificii!
oqui.
tur,fedctKir
dumcntis , l
pcs
et T
prccium acceper
af "icc dcnHo vitos.
eius
multiplicauerunt
in medio illius. Saccrdotcseius co-
afCum pra:lulc$ rempli
efle debeant,dc
quorum
orr
kgis
notitia
requiriiur.
tempferunt legcm mcam,etpoIlucruntfan6luaria
mea.
aTMi*rfnics talque netafque.
b
f
Nifi
pccunix.
h Intcr fan^ftum
,
ct
prophanum
non habuerunt diftan-
aTr).ttcicniiam. bf Inconfideran.
i
tiamjctintcr
poUutura
ct mundum non
intellexerunt,et
a
TQuantum
io
ipii$
rfl.
k
afabbatismeisaucrterunt
oculosluos,
ctconinquinabar
20
tumvolunt; acn
dunt,
fluxi;
"-
& meftruo laborante,&
cStaftu
lcpra:
& cadai,-
i Et
afabbatis
rrieis auerterunt oculus . Dici
rcquicnHJ:
notitia
fcripturarum
cftnon
recogitant,nccdic:
prophcta
: l\euela
oculos
mtos,& conftderabomirai
raa.Nec cum
apoftolo:\oj<:rf
reuelata
facie ^l
ni
contemplamur,
k Et
coinquinabar. Hicronymus.
Dc
quo
Medius ViW^
tit,quem
vos
nefcitis
.
Et
NICOLAVS DE LYRA.
*I Omnes
iRixs,8(.C.Habentesfimilitudinemaur/,
2 Et i\innum. Habentes
firnilitudinem
argenti , (y tamcn non
/unt.ttper
hoc
dejignantur hypocrit,qHorum aliqui
babeb^at
ap-
parcntum
maiorem
fanHitatis,(^
aliqui minorcmypnnii per as,fe-

cmdipef
ftannuniinteltigui.tur
.
j-
Et fcrru
m.idefi,in vu
ift
indurati.
4
Et
plumbum.
Catnales &
lajciui, quiaplumbim flatim
ad
tulorrm
igmsUquefcit,
5
In racdio fornaci $ . Idefi
,
diuini arguitionis per
Tro-
fbeias
.
6
Scoriaargcntifadlifunt,7y{or;/>/Vrcon-f(3;oww,/p(f
peiurationem.
Et
fequitur pcena
correfpondens,iu
dicitur
:E6qn(dd
Vcrfi
cHis.Subditur,
7 Congrcgabovosinmediolcrufalem, n
defendatis
ea
d
\abuchodonolor fecundum intenttontm
veftram ,fedcontrariu
eueniret.ldeo
fequitur.

Congrcgationc
argenti
& a:ris &
fcrri,
&c. In medio
fornacis, quia capta lerufalem
&
fuccenja,aliqiii tufii
temporaliter
perieruni
cum
iniuilis, vt diHum tH
cap.praccdenti.ijui per argen
tum hic
inteUiguntur.De fignificatione pis
&
ferri, &fianni,
&
piumbi
di8um
efl.
j
t
rcquicfcam.Et conflabo vc
5,
5cc.
Loquitw
Deus
defe-
ipfo
ad modum hominis iiati,cuius
ira
poftpunitioneni ^
10 Et fcietis
quia cgo
dominus,&c.
Ter
experiih^me{
potfflatrs,
1 1 Et fadus cft fcrmo domini ad me diccn$,&c ikreft
tuntur
vicia
quantuinaU diuerfos,iiatus,
tum diitiur
pn^gm'
raliter .
12 Tu cs tcrra immunda.
Exptccatispr^teritis,
13 Etnoncompluta
in dic furoris./('f//<'''J
'
nis,ficut terranohcompluta
ca>et
fruHibus.Et confeqnei.
j""--
turcnmenprophetarum
cum dicitur.
14 C5iuratioprophctaiuin
mediocius.vc;7/f.'.' Jo
Ij
Sicut
icorugicns. Liutdpeijequtbnniuradmortet"^:
tas domini &
rap
tbant eorum bona;
16 Viduas
ciusmuhiplicaucruntin
mcdioillin^^f'-'
do vctos
prophctas
earum marilos,
Etfubdilur
crimenfat
*cf'""
fum dicitur,
7 Saccrdotcsciuscontcmpfcrimtlcgcm meanpJff""
Obferuantia
nomurando.
1 8 Et
polluerunt
fanduaria mca. idololatriam
il
19
Interfandum &
prophanum
non
habuerui^uuu
tiam.
(ndiffcrenttr
immMntesammalia munda &
imri
30 Et fabbatis mcis aucrtcrunt oculos fiios. Cult
negiigendo
cr ai terrena
iucrafe conutnee,do,cvnfcqiKnt
cnmenprincipurn,cumditiiur.
*
:m-
249

Etnuare.
Non eo
i^,
j^iititjealtari
viuutj
f(
poftqiiam
ad al-
I is miniftcriu
ac-
cH-runt,
Creficon
X7"0'
delicias-
ii'(|ii b Vrophit(
dutcm.
t-
;t,riieodorct.
Con
fijnabant,
inquit,
q prophcta;
voca
biur,eaqua:aprin
^j^obusperperafic
1
adulatorijs
ver-
vfi.
c iduenani^^ic.Qni
nudumeccicfiici
uiledtatumaudi-
labens initiafi-
u^vtcumcircum-
ielit mare & arid5
vDiciant
vnum
,p-
fe':iim,&cumfu.
&
d 'tcrponeret ffperv.
Qfcilicetirsmc?
Bpctreliftere.ficut
li/fes&Aaron&
Siucl.vndeMoyfi
i,c.
Di'teme,&populum
Ezechielis
Cap.XXlt
a , De
qno.-Med.us
veftrum ftetit
quem
vos
ncCcitU,
b
^
Prophet:^
& facerdotcs .eooi-
'
mmedio eoiu. t
Principes
eius in medio illius
, quafilupi
a TSub.eaorun,.
^
b f
Noncorporum.fed.-.i,a,
^c^Ide^-^
^
^
rapientespr:Edamadeflundendum
fanguine, e^tadper-
b
aendas animas
,
&auare
fedtando
lucra.
Prophete autem
b
^Q^ni .bfquc commmloneralen.um linicbnn,
p.-,rictem ci
imbribusdilT,p,tur
cius liniebant eos t
ab/c|ue
temperamento ,
vidcntcs
vana
a
f Nonprophfrantcs. b
f Tcrr
milirabili
&
dminantestei
mcndacium, dicentes:
H^c dicitdo-
a ,
Qujl.s m.g
ftcr ,a!.,
^
difcipuluo.
_
b
f
Nou DeUVd
tecnorum
oper.,m
.
mmusDeus,cumdommusnonfitioquutus. Populi tcr-
a 1
lm.tan^fs
principos &laccrdo.es,rer calumniam &
po.cn.iai!ora..ia
agen.cs
^
r^
T
calumniabantur
calumniam,&
rapiebant violenter
i
T.tondiuitem:Redemptioenimviripropriadiuiti. cr, ,-

[
auiem no^n
Ainct^o^-minatio.e
ve.^co^t^rutitroSr
^"^
''"'"
c
egenum
,
&
pauperem
affligebant,
&
aduenam
opprime
12J0
2
J
4
5
6
7
8
*
Thcodoret. Ha:c D
ctiam
pcr Itremia
docct,ciim ait. Cinu t
Mich.j.(|.
cm>e
-i-ryf Hierufale ,
&
afpicite,
&quxretis
Hiercm.y.
in
platcis tuis,ft inuerje
ritis
vnumfacicntemiu
dicium,&
(jufrcntemfi
den?,ctpropitius
ero ei.
Igitur
hic
quoquc
ait. Ex
principibus
ex
facerdotibuj,&
cxaliisomnibusin
quircbavnum ccr-
te
virum,qui pof-
fctinintercifionefc
pis ftare, hocefi,co-
'
terra,nedifliparemeam,etnonmueni.
Ereifudifuper
^^
boniratiscxuperan-.Vrupcuri.
d
cos
indignationem meam,
et in
ignc ir?
me^
confum
pfi Ini^if^..^" N^n^T f
X,-
.

TQJJonobfqueiudicio.&abf.,ucmrn,ura c"y
JNam dC t
eos.
Viameorumincaputeorumre-ddidi.aitdominus
SquiCe'lu-
*
ftosinueniret,om-
nemfevrbemafup
qaafi renfle.i&rci,c,idici.ur:
fcr....urum. Hic vcro cum
vnun.^c,u5fi.fflr;~
ucnit
^^'-
#CAP. :
NICOLAVS DE LYRA.
^
1
;'rincipeseius
in mcdio. Innociutes
tuguiantes
& bona
forivapicntes
.
t
zxiiKfcQzndo.fubuertcndo
mflitiamproptcrmunera.
:
'ropheta:
autcm
civis.fcilicct falfi.
4
iniebant
eosabfquc.
. '/rfffmfy
cammendantcs uiiia
prhbum,cjM^
debcbant
argntre
colcrantfs ea
paUiofaljetulitie .
J !'icentcs: Haec
dicit,
&C.
quiaftmuUbant (e
prophetas
ve-
nsimodo
loqucndi vtfacUius
deciperent. Confequenter
tangitur
npcfuli cornrnwisycum
dicitur:
opuli
icm
calumniabantur./.y<f/>/iV
akimniam..//efa/a,
rapicbant violcntcr./to>-jio)(r.
;cnum &
paupcremafflisebant./.i7/or
quife defende-
:
valebant.
iO
quifiui
de eis. Scilicet de
omnibus
propbctis pr^di8is ,
/w
'.:hui,principihns,& vulgartbus.
itum
qui mtcrponcrct fepem././?rec<rw cjftcacern.
12 Et
12
Etftarctoppofituscontra
TneAci.adimpediendumri.
gorem tujiitif mef.
ij
Et non
in./^//ero vnum,vt
exponunt aliqui, fedhoc non vide-
tur
bcnediaurn,
quia
ibi crant
leremias ^Baruch
qui
erant
iufti
i
orahantprofalutepopuli. Etficut diium
efi
fuprd
in
captione
lerujalerri
plHrestuftnumimpifsfueruntoccifi.de
quibus
noneli
verifimde ,
quin
Deum orarent
pro
liberatione
ciuitatis & totius
popuiiEt ideo cum
dicitur.Et
quxfiui.de
cis
vi./>irox in nume
ro
li<fficunti,vt
pro
illn debtre
parcere
toti
ciuitati.vnde &^bra
ham
Gen.iS. cum
quffiuifi.
t d domino
pparcent ciuitati Sodomo
rurn
pro
decem
iufiis,non fuit
aufus querere
dc minori numero vU
terius.Et
ideofubditur:Etinuc.
f.viros iuflos
in
mmerofufficien.
tf-^foi^as.n.cmtatis eratnimis
grauisexmultiplicitate tnormita-
tc,(fdiuturnttate,utpatct
cxprfdiais,&
dlffufius
^.B^eg.&
i.Va
rali. Tcr talcm modum dicitur
cmmuniter:
3\(o efi
uir in ciuita-
te,quandofunt
ibi
pauci viriles &
animofi. Ideofubditur vindida
cum
dicitur:Et
cfFudi
fuper
cos
indignationcm mcam,&c.
Et
patet
litera.
* CAP.
A D D I T I O.
!nt.ii. rbi dicitur
inpoflil.
Viru
qui
intcrponcrct fepc.

wr/w .
Quifiui
ab
cis
vi.q.&c.
&non inuent: ben'c
.
xponi
de vno tantim
prout litcrafonat planL
yfd
quodfcie
'
odnonomnes tnsli
funt
xquales ingr.idu
luflitijtfcu
meri-
"'2
'
"^
^-^^"^
'^''^'" "'^'
^^"'P'"^"
dellruSionis
lerufakm
vt
"'"^ '
^^
Barnch,non tamen erant tanti
mcriti.vtper
eoru ora-
'etur,ftcutperorutionem
Moyftplacatusfuit Deus er-
-clm
dcferto.vndeTfkl.Et dixit vt
difpcrderct cos,
-
jcs eleclus eius
slettffet
in
confraBior^
tn
cofpcau
cius'.
-
c
inlitera non dicitur:Et
quxfiui
de eis virum iuslum
, &
}/
Jnf.Etquxfiui
dc eis virum
qui interpone-
;
oc
llaret contra
meoppofitus. q.
d. licct
effcnt
ibi
"
Vihnontamcn
aliquis
eortm crat tantx
luflitix &
mcriti,
luaft
m
oppofttum
fiare contra diuinam iram : &hoc
'toqucndo.vndeglo.fuper ifludverbim:
Qiiiinter-
> <xc.
qui
tr
mexpoffct rcfiflerc ftcut
Moyfcs
&.Aa-
Dim,r^ "^ 'Vf
^"
^'-^'-^ '^'"''' '"'^ft^"'^' &rcnitcnti dicitur :
CLT' r?
populum
iftum. lUc
tnglo.
st tdeo ex
mi l ','
""
""'<^"'<^l'^t-^ficut
Moyfes, nofcquttur
tmdiZ^^^I^T
"'^^'''"""''
'^^'^''f"Jfi^'cntcs. Qildau-
lUrtn^^j'^^'
'
V*dnonfuitaufus
de
minort numcro
t ne. I
6.capitulo,tn addittonc vhtma .
ii\ !?""' ?'"''^P'"'o
"
yfvo:
ibi
Burg.
nihilponde-
virum,qm
aarei contra mc
op^ofnusf.adimpe
dtetuiim
diendum
orationibus:&- non
inucni.Sxponit yirim,i.viros
fin^ula
re
pro plurali.
viros
inquum
in
numerofufficicnti ,
vtpropter
Ulos
debcrctparcere
toti ciuitati
&populo
,
quemadmodum .Abraham
nonfuit aujus petere propaucioribus
qudm
dccem,
tanquamfuffi-
cientihus,vtpatet Genef
i
S.Biirg.contradicit
dicens dcbcre tntcl-
ligi fmguLriter
de
vnofufficieti,ficut
Moyfes,de quo
dicitur:NiQ
ftctiflctMoyfcs
in con.&c. Sed
Burg. yidetu>r
facere iniuriam
Icrcmi,quifuitftn8us
antequam
natus
,& non
lcgiturDeti ^r^-
uiter
offendiflcficut
Moyfes.Magni igitur meritifuit
apttd
Deii &
fatisfufficiens
ad
impetrandum
quodcunq; impetrabile
. Sed
quia
defolatio
de
quahic
dicitur
proceffit cxfententia
Dei
diffimtiua,&
per conjequens
irretraUahili.Tcmpo're
autcm
Moyfifucrunt
fcnten
tix
comminatorix
qux
erant
figua
diuina voluntatis non
voluntas
bcneplacens,
& idco
irretraaMlitasfententix
in hoc loco
nofuit
ex
dejelu interccfloris dcficientis
,fedex
irrefragabilitatc
diuinx
volimtatis. Litcra
igitur ifla
qux
dicit :
Q.ua;fiui
& no inucni
Uirum,
intcUigcndaefl qiufi
more humano diBa ex
hjpotbefi
tm-
potfthilt,vtfitfcnfus,qnia impojfthile
efi Dei
diffinitiont
impediri,
&ft
qucjc oppon-mtem
quxrcrem
non
inuenire.Stficfortaffis
acci
pi oportet
lilud
lerc.').a.Circumitc vias
Icrulalcm.s-,vcwp/^i
autcm
ip
hic
Vofit
l.ponit
de Mraham
nonplacet
Rurg.Vtdc
tllius
corrcatonefup,:i Gjn.i^.JecundH
difiinaionemfupradiaumfcnte
tiarum Dei ex
diffmitione
vetcommin.ttiom.Votcft
dici virum vcl
viros :
qiiia
ita
irupojfibtle
cfi
pluribus ftcut vni,
nifi appoftta ejfet
conditioin
dctcrminattonc
diuinxjhitcnti^:
&vnusfufficeret, ft-
cut
Chrifius
fuffiat
tolkre
Chirographum
vdcertus nimcrus , vt
decem in
cafu
Sodomorum,prout
dicttur
Ce.ca.fuprd allega.
Tom.4.
Kr
1
2d
Glof.
ord.
&Nicolai
de
Ly
ra 1
Ji
C AP.
XXIIL
.,,.,.
ETfaBut.&t.rtnM.
Hicron.
Duodccim
trtbus irrael
q
in
Aceypto
iunaae focrunt.roOca
in duas .^ dcccm
tnbus diuifi lunt.dus
luda dccem tr.bus
IirneUppcl.a-
tur .Indctribu
Dauid
rcgnauit
RoboamfiimsSalomo-
nis inlcrufalcm.vbi
Oollaquje
Saiaaiia
icmplum
& faccrdo
tcs &
magna pars
tri
busLcui.DfCcmaut
tribubus
in Samaria
icroboam
filinsNa-
bathdctribu Ephrai
&
lolcph
.quarCiSa-
maria nunc
df Ooi-
la,quodinlinguano
flrafonattabcrnacu-
lum. lerulalemvcro
Oliba.i.tabcrnaculu
mcum in
ca.Siquide
&dccem
tribuscrat
tabcrnaculu
no Dei,
fcd idoloru.
Aurcos
cnim leroboam (
vt
populum
aucrtcrct
a cultu Dei
)
vitulos
locauerat
in Dan
,
&
Beihcl. Vnde.
nobis
principatumobtinct
cafus, cuius vcluti
lcgur:a. D
ta&indnmcnta(untmamma:,tumquiaperfimihtji.
nemmulicrcsipfas
nominauit.mulicrum
quoquc
la-
rundam
in
Aegypto
ob intemperantiam
iniigniunip.
fis nomina
imp'onit,Oolla,&
Ooliba.
*
Grcgo.
In
Ac?,bfo
XIII.
' ^^
A P. X
T fadus eft fcrmo
domini ad
mc,

af
<!in.iiij 8c letufaleni.
diccnsrFilihominisdu?
mulieres
^
filiscmatrisvniusfuerut,8cforni-
"^
f Nequeenimcduflr
deArgyptd cc-|fiirem legem
in
roomeSimi
pioliibenieii>colei<iola
, nili in
Aegypto
idola coiuiffei;!.
i i /
-
catjrfuntinAegypto.Inadolcrce
^
tia fua fornicata^ (iint.
ibi fubad-a
^
funt vbcra
carum
,
& fra^x funt mamms
t
pubertatis
^
atHictcilicet.
bTSjnuri>^.
cfenior.
-^ j.i
8
carum.Nomina
autcm earum,
OoUa maior,
&Ooliba
vbcral"ubiguntu[cii
turpihuiusmundc
fideriohumana:ica
tisvoluntasfubfrni-
tur.ln
Acc;)'ptO|ibcr
tatismamma:fr;?(i.
tur,quandonatub
fcnfusadhucinipfis
intcgrijpulfanti
on-
cupifccnticcortDtio
nevitiantur.
d \bi
1'tbaHilu
Quado
dr vni.
abominationi
pti
aufcrat ab
fuis,fignificatquuui
9
Atiiypto
Ifracl ;olis
10
reruicrit,&ibi afta
i^ Quando irgemuerunt
a b
opciibus Ae{Lypti
in luto 8c late/e fciuienici.
bTlnfoHiudincvelintetrapiominioryt. Ci- o C
foror eius minor.Ethabui
eas,&pepcrcrunthlios
& h.
a^Hjtieiici. biFal.o'
fiHi

r ons ( dsmonuin.
W
'
,
1.
V
aiH.e,K,.
x/l^mAlpm
^^ funtvbcra
pubtatu
lias.Porr6earumnomma,Samaria,Uoila,6^leruiaiem
^.^^_
f
afComir);um:relinquen5fidei.eti!3t,l>._a,t3.em.
,
.
^
.
12 C Nomha^M^
Ooliba.Fornicata
cft
igitur
Oolia
fuper
mc: &tinfani-
^^Z^^nllka 5
4^)ClllCCt
^^ ^ f^
a t,!.! nom.uux. xti^'^

. rr

'
^ ^.\ ^ftJ Ephraim.Sama jJr
dor.A(reritcasvnius g ujtin amatoresfuos,m
Aflyriospropmquantcs,
vciti-
^^^^^^
j^^^^, j
^^^
matris,nonfolupro.
_ . .. .....j._ .-^
modocotrari^Efintdomui
Dauid&Icrufalcm
' -
ptervnamgenerisftirpcm,fedetiam
quialocundum
im
pietatem
vnamhabuerunt parente
Acgyptum.
Etcnim
luperiusper
translationcm
matrcm
ipforum
Ccihajam,
& Amorrhxum patrem appellauit.
b Matisvoi. Hicron-Cethcx.fcilicer.dequafupra.Patcr
veficr Amorrh^us,&
marcr vcflra Cctha:a.
c ittadAejcenaalu.u
^t Thcodorct. Patrcsenim
ipforutn
C
Abraham
Ifaac&
lacobpictatc fplcnduciunt,coi-umq;
filij
ira
pcrmanfcrunt
,
vt idololatria:
myftcrijs
minune
initiarentur.
Vcrum
quiexillis procreati
funt.cum
in
Acgyptocommorai-ctur.impietatcmdidiccrunt.Etado
lefccntiam
corum vocat initium.vnde
tanta crcuit mul-
titudo.Corruptionem
vcro & mammarum calum,
im-
piorum
dogmatum
dodrinam.Quemadmodum
enim
violatamvirginitatcm
mammarum
laxitascSfcquitur,
ita cum
quis
a Deo defccerit,
fequitur
eius
partis quae
in
nobis
dcfixiln
cxpofitionc
Hofee
plcne
diauin cft. D^
dicitur:fj/ Ephraim
intendenus (^
mittentes anum,c.
fm
in dte Leli. Et alibi:f reppulh
tabimaculum
lofeph,&t
>ittri
hum luda.
Elcgitcnim
Deusdomum confcflionis,;
cdc
fiam,&
repurittabcrnaculum
lofcph,
quodcftau
nai.
tum, cos.f.quipr^tcrmiftalegeDdaureos
vitulcidi^
lutEtdnr Oolla.i.tabernaculu:n6Dei,fedcrrori}cdc
I
monu-.fed foror maior & fenior
proptcr
mulntu ncn\
&
captiuitatem
ab
Aflyrijs
fornicata cft.contraEim.
f Mmr,&c. Proptcr
multitudmcm
deccm tribuift.vcl
quia poft
mortcm Moyfidc
tribuEphraim
Ic:
Nauepopulo prasfuit.
vndc & Icroboam
qui
ic .
domo Dauid. . ^ _^
g
in
^fynof
.-^Theod.Per snigma
luuenes
elca|
tos hyacinthinis
idola vocat,ita
ab
ipfis pida
& f
^
Dioifio.
NICOLAVS
DE LYRA.
C A P. XXIU.
ETfaflus
cft,&C. W/c
cji
pars
ctlaua,in
cjua
dcfcribitur
mali.
iiapopulifub
met.iphora
dutru
fororU twpiterfornicantium:
mmQr
pofi maiorV.per quasintelligutur
Samaria &
lerufaleni,
vt
exprimitur
in litera. Et
per cofcques regnu
Ifracl &
rcgnum
luda
quomfuerunt
metropoles quafornicate funt
enormiterper
idotola
triam.vtpataexdifcurfu ^.&
-i.fieg.
& t.Varal.
Igitiir pr^ens
capitulii
in
trespartes diuiditur,quia primofubdida
metaphorade
vtroqi regno agitur
co\un8im.),ecudo rf/:/iOT,ffc?.-Fornicataeft.
Tertio iterum conii4ntiini.ibi:Et ait
dns.Circapnmum
dicuur.
a Dux
mulicres./.rfo
regna pr^dicia. i.';
dicuntur mulieres,
quia
erant ad or/ine bonum
effceminate,
3
FilisE matris
quia tcrnpore
Dauid ^
Salomonis
regnum
fuit
ynum fcd
durttia vcrborum
I{oboam
in duo
diuifnm. ^.^fg.
1 2.
4
Et ioxniCiAX.nonpoteTiinteUigi
hoc de duobus
rrgms dtuifii
mfeipfti quia
ifia diuifio regnipcr quingentos
annos
fiiafuitpofi
egrcjjum
dc
.AekypiOjEt
idco
expontrno
modo.
inquaritu
fuerJU
origmaliter
inpatnbusin Uej^ypio
c.xiflentibus,&
adidololairia
^egyptivrumdcclinantibns.
.yilto modo dicit
l{a.Sa.quod
hoc i-
telligitur per im<taiionem:quia
ifia
duo
regna
admodum
fatrum
in
tAegypto
exiiieniium,declinauerurit
ad idololatriam.

5
In adolefcentia.
quiaflatim
in
prindpio
diuifionis rcgni
le-
roboam
roboam rex
Ifratlfecit
vitulos aureos d
popido
fuo
ccl.i
tg.H'
Etpofiearegnum
ludaadidolotaai.wideclinauit.
6 Ibi fub.funt.Pro/c^KJtw- mttaphoram defignando
; 'mu
di atium
pcr
carnaltm cotiLubitum.
7
Et fradae. In
defioratione.n.iuuencule
moWficar.t
8 Nomina
autem.f. Sammaftue rtgnum
lirad,
tur
ir,f>a,qudiciturrnaior,quia
regnum
illudcontinth
hus,regnumautcm
Iudaduas.Etnom:natarOolla,qui,^:
fonat
tabernaculum
quiapofiea
fuit
ibi
ttmpl-.m
Baal.
l{egnum
verb luda Ooliba,
quU interprctatur
taberna.
qma ibtfuit templum
dominiin lerujatem.
9
Er
pepercrunt
fiMos.rnidtiplicando
popuh
mrtr
'^^"
10 Fornicata cft.Hic
confequei.ter
agitur
diuij.m
< i
gr,o. Ltprimo
de
regno
JfracUecundo
deregno
luda,
cum vidiflet.c
J-"pWK
dicitur. Fornicata
cft
ig
mc,&C. tdeflyiniuriam meani,quijum
vir tius.
1 1
Oo\\Si.'.regnum
Ijrai Ifub
nom.ne
Samaru ftatim utnfn
Hteroboam,vt
diaumrli,
colcdo riidos
aureos idolvU^autt.
12 Et infaniuit in,&c.'"./i^'>''o/"'"?<'^
m
/itu.fsjtnmm"
gnum
Ifraet
cum
.ytffynjsfadus
&
amtcitiam & ex cv
cepit ipforum
idoloiamam.Et
vt dicit
[{ab.
S.:!. hoc
Ji"'
iH(jlHl
magiii
M Pi
^ L I T E
!{.
]
I Etfa&usef},&c.Filiho.d'4f,&c.
In hocca.dcfcribitur
ma
luia luda:onim
punicnda
fub
metaphora
duarum mu-
lierum adultcratum,&
vnius matris filiarum
.
Myfticc
veropcrhasmuliercsintcliigipofluntdux
rcligioncsin
gencrali.quxfilicfunt
vnius matrisccclcfia:.Vnacftrcli-
gio polleflioncs
habcntium.Alia,mcndicaiium.Pcr
ma-
iorcm filiamfignificaturrcligioponcftioncs
habetium
quia
fm
tempus
cft
pnor
& fortior.Et ifta vocatur Ool-
la ,
t:
interprctatur
tcmplum
:
quiarcligiopoflcfiloncs
habcatium
facit
dccmofynas ma5nas&
hofpitalitates,
ternpore
Manahcn
rcgts lfrael,qui ptr regcm
.^fjynorur,
fulciri
in
regno juo: proptcr quod
dabat ei
injmgutis
ann
tributurn
/\.l{e^.i').
.
"^habctvnde. Per minorcm
vero filiam
qus
->"'"'
OolibaAinterpretatur
tcmplum
mcum.fignihptur
<
ligio
mcndicantium,quxnon
facitholpitAlitat
|UCo
munitcr nifi fratribuseiufdcm rcligionis.Etdc
iraq"
dicitur.
infraquodnorcliquittornicationcs
A
morcs
fcculi,qniaplurcsdemcndicantibus&
n
1
dicantibus
portantrcligiolum
habirum,
& hab
rcs fcculariu.Et de maiori filia dicitur infra
quo
uu in amatorcs fuos in Afl^yrios , qui
interprctj
ftollentes
vigiliasdomini.Etpcnftos
fignihcani
cipes
huius
mundi,qui priores
& abbatcs accip
,t mo
infan
turfu
rpriit'
ntptc
^B
^Etenim
conrucuc-
/atomncs antiqui-
^idtrjbi.
us
impierati
dedi-
,i,habitiisin
fua re
j|fci)ub.
vfitatos
fuis
liisimponere.Grae
:i
fiquidem
& Ro-
nani Martem
fecu
^B, lumpropriam
fui
labitus
armant
fi-
;urara.
SicPerfai,
ndi, Acthiopes.
Itfacixfmtfamc.
tmuU.&c.Uxrctici
iunt famofi intcr
un^aa
feculi
dog-
nata,
vtin exem-
)lo omnium femi
larum
turpitudo
orum
puniatur
.
)
EtiuJiciaper.
Vt
.lihil in ilia laltitis
dinqucrent. Viq;
lodicenimcaptiui
:nenturinmonti-
usvrbibusq:
Mce
orum.
7'/M^M(im. quiail
a femel , & foris
do!a fabricata eft
nDan,&
Bethel.
fec crebro , & in
xcclfisj&inteplo
)eiadorauitftatuS
)aalis,&
cum
Afly
i;s fornicata eft .
iiil, dolum enim Baal
iuc Bel
, & vt
apcr-
iusdicamBclis,Af
V'rioru
rcligio
eft,
onfecrata a Nino
lelisiilioin hono-
rem
Ezechielis
Cap.XXliL
Excelf8cca!cmaCbipro.'nittentes. bTNon
qaoslibet
depopulo.
c H*reticorBiti.
a
.
. . . h
'^
fNon confaftos a:tate.
tos
hiacintho^pncipes
et
magiftratus.iuucncsf cupidinis
aTQuptumfcquuuellidoIa. ^De
quibus:Hi in curnbus & In
inequis
'
. ,
_
"^
quiliuscontralegemDeiauxilmm poftulauit
vnuierlos
equites
et afcenrores
equorum.Etdeditfornica
a^DMcevr.adir.agiftratusquiCbiicientiara
&elguentiamreptomittunt.
tiones luas
fup
eosjeledoi filios
Aflyriorum vniuerfos,
&
Molis.
intoibus in
quos
infaniuir,
&i
immunditijscorum
poUu
-,
- ~
. . aTl^ffflt.antequjmcrederet.
ta eft.In
lup
&tornicauones
fuas^
quas
habuerat in
Ae?y
afIn adolerceniia.
bTQ.uiaetiamin hireCexeicuit.
^AcevpU.
^
,
^
. <^^Vcrecundeconcubuerunt,quotumcoluitCrauIacra.
ptonon reliquit.Nam
&c illi dormierunt cum ca in adole-
_
alOcuirginantes&virginitatemquamhabuerantin
ecclefiapcrdentcs
lcietiaeius,8^iIIiconfregerunt
vbcrapubertatis
eius^etef
TNon modo
fornicatj funt.fcd effoi ,uam.
bfVnde Paulus Tr.d.di eos S^tani.
tuderunctornicatione
fuamfupcr cam.Propterea
tradidi ?
aTPhul.f.&
Theglathphalafar.&
Salmanafar.
eain manus amacorum
fuorum,in manusfiliorum Affur 4
TTropologice.Vrbisreuelatiocaptia-aseft. a
IQjnuIieiis m.T?tricis.
luper quoru
infaniuitlibidine.
Ipfi difcooperuerut ignd-
5
af >rentia
prz.1itos.
^
bl^simplices
atque imperitos. cfIn
captiuitatem corporis
&; anirn*
minia
eius,filids
S^filias eius tulerunt
,
&
ipfam
occidcruc
afSpiiituali velcorporali.
b*(^ia
fuperius dixetat
pluialiterfilios.
j
"''''/^"'"'""'
"">'""'"
"epl" ,&vtin malum
omniumfermonecelebraretur.
gladio.Etfadicfuncfamof^ mulieres,& iudicia
perpctra-
6
atPlagas.f.fororis. btEclelia. cirlerufal^m in
qua templu
Dei non timuii
cxeplo illius.
7
ucrunt in t ca.
Qudd
cumvidiffet foror cius
Odliba,
plus
8
quamiIIainfaniuitlibidine,d<^fornicationem fuamfup
^
alHx eticorvim f.
fornicationem fordris fusadfilios
Affyrioriaprxbuit
im-
pudcnterducib. SQnagirtratib.adfeucnientjbus
indutis
ucfle!uaria,equitibusc|ui
uedabantur
equis,&
adolefce-
tibus forma cundlis
egregia.
Et
uidi,qu6d
t
polluta effet,
a
f Vtimbarum.fvna ficrct fornitaiic.
bflnhoc.fauxit f rnicationes t'uas.
viavna
ambaru,et
auxit fornicationcs
fuas.Cumqi
vidiffet
a
tQu] qnifida:iBonesinterpretaniur.
virosdepidosinparietCjimagincs
Chaldscorii
expreffas
12J4
AUcgoricc.
Luciz.f
t
10
ir
12
rem
patris. D
*
Tneodor.Eadem
inquitjHierufalem
commifit
quceSa-
maria, &fimiliter
violato foedere
qSt
mecum
inierar,Sy-
riorumDeosmihi
antcpofuit ,
quoru
frcta
fiducia,
opem
meamcontempfit,
nam
per
duccm &
prcfeaosinitacura
illls innuit focieta-
tem.
d
Super fornicatione,
<Tc.
Hieronymus.
Ecclefia
fuperat
hse
reticam
Ubidinem,
quia feruusfciem
vo
luHtatem domini
fui &
non
facienSf&c.Wxrc

ticiquoqueforisne
fanda
committunt
& extra
arcamNoe
naufragio pereunt.
Ecclefiaftici aurem
veramfidemfeque
tcs,Afi>-ria
&Chal
dxa
imitantuc vi-
cia, &difcoloresfe
quuntur imagines
peccatorum,&id-
comaioribusdigni
cruciatibus.
c
Cumq;
*Theod. .
r
-
Congruenteridolo
feeodemmo
rum imbecillitate'*""'"-
reprehendit ,
nihil
aliudefle docens
c[
colores,
&figuras,
& artis
opificia.
^
ZEt
t pretlora.
1"
pollucp.mt
NICOLAVS DE LYRA.
^ Principes
&
magiftratus.
Cum
ifiis
enim
qui
erant maio-
sposi regem quitfiuit
Manahen ex
caufapnedida
umicitiam
,
&
'afoitus efti pofiea
idololairiam.

'.
Infupcr
& forn.nd
reliquit,ijuia
tH hoc colebat vltulos aureos
dmodupatrit ^ui fuerant
in
.A(gypto,vt patet Exo.jz.de
adora-
mvituli
cofiatiUs.\a.
?a.aliter
exffonit
dich,
quod ilLudfuit\im
letu
tepore Hofee
regis ifiael, ejui
nitens rebellare
regi .AffyriorZ,
ufimtamicitiam
regis.Acgypti-\.l\eg.V7.
&
ftc
communicauit
lololatrijs
eius
,vt maioremfauorem tnueniretapud eum.
Propterca tracamin ma.&c
Etquifintillifubditur.
\ Inmanusfiliorum. Ijii fuerunt
amatoies
tepore Manahen,
't diciu
tfi
tfe Hofee. 'talmanafar
rex
.Affyriorum cepit Hojee
rc
em
lfrad,Umariam &
populum captiuauit,vt
habetur ibidem.
IpfidifcooperuerunL regem&populum capiendo
&
par-
moccidendo
&partim captimndo.
jj
^ii^^innt..i.diffamatper
orbe. Et
fecudu
hocloquitur
de
'^>''ria{^lerufaieconiunHim:fednonconcordatquodfubditur.
'
Et
iuditia.J'J' quod
videtur translatio
nofira
in
aliquo deficere,
wainHebr^o
fic habetur:Et fada cft
hmofxi.difimata.Mit
mbus.i.alijs
ciuitatibus\,
& Gentibus , ad
quas
deuenit
confufio
f/JWoB/jd/iS^.Etiudiciaperpetraueruntin
ca.
fcilicetjtfiy
^,fo
j, Holee& eius
populusfregcrantpacla
cum eis inita.
^
^^Hpdaim.
Hicagitur diulfim
deIerufalem,feuregno
Judte:
pnmo
exprimitur eius
maUtia.Secundbfubdiiurpana,ibi:VtO
^lQXtz.Vrima
adhuc in
tres, quiaprimo exprimitur
eius idoMa-
triacum.Agyrijs.SecunddcumChald<eis,ibi:Cam6\xcvidi[kt.
'
'
'
Terti6,cH
.Aegyptiis,ibi.
Multiplicauit.
Circaprimmm
dicttur.
Quod
cum vidiflet foror cius Ooliba./.
lerufalem, ftue
re- !'
gnum
luda
,
punitionem regni Ifrael
propter confcederatione fui
cH
Centilibus ex
diffidentia
diuini
adiutorij.-cx qua conffderatione fe-
quuta
eft communicatio
idololatri<e,
debuifjetregnurnluda
d talib.
cauiffe,quod
non
fecit,fed peius operatum
eii,quia
idola
fuerunt
po
fita
in
templo
domini
tempore regis Manaffe 4. ^eg.
21.
quod fuit
grauijfmum
, ficut adulterium carnale
quo
mulier
reeipit
adulteru
cum marito intra leSium.
Idcofubditur.
Oiuifio,
9 Plusquam.
Et hoc
tempore
Acha7:^,vt
didt
H^.Sal.qui qu^-
fiuitfumiiiurttaceTheglahaphalafar regis .Afiyriorum,
mittens ei
nuncios
&munera,vt preberetei
auxilium
^.[{eg.i6.Et\infauo-
rem eius
abfiulit
cultum Dti de domo
domini, ponens
ibi altare
pe-
regrinum,vt \habetur ibidtm.
I o Ducib. &
magi.7//i
trant
principales
in
exercitu
regis ufffy
riorii,de
quibus tnagis confidebat
.AchaTjquam
de auxilio diuino.
I I Et auxitfornicatio.
Veiusfaciens
quimregnum Ifiael.
12
Cumque vidiffct.Hiccenfequenterexprimitureiusmalitix
cum
Chaldps,(}uorum
audiens v^Borias
qufftuitcum eisamicitias
exparua
confidenta
in
Deum,& tiimia in
hominem. Et hoc eft
3
</ict
:Cumque
vidifltt viros
depidos
in
parietc.</M/<-
6ia
probiiatis ciiofolent
depingi
tn
dtuerfis
luas.
* Et
f.,..
M
B^^
L I T E
11.
I jniiii)j
fuis &
tcmporalibus negotiis
. Et fic fu
ftollunt
^sdedommi
vigiliis,
&
ipfi
fic fublati
infaniutpoft
eos
nuantcs
pompas
corum in
cquitaturis &farailiis
,
de-
cntes
valde
ftatum
religionis.
Quod
cmyidiffetforor.
Hic
arguitut
malitia
rcligioforu
icndicantium,dequadiGitur:
p/hj
quimilla
infaniuit libidine.^fizm
religioG
racndica
-
^
u
msdcchnauerunt,vt vidctur i
perfcaionc patrum
'orumquam
ali; , vndc
contigit quod quidam
dcrcli-
gioncmendicantiumarguebatquofdam
Monachosdc
declinatione
religionis
fuB .
Etvnusrefpondit
:
Frater,
quandomoneta
vcftra tantum cucurrerit ficutnoftra.
lam eritmultum dcleta.
t
AdfiliosyifiyriorMH.Sicntd\&.viQ^ p Afl^yrios principes
intelligunt.
Ad curias aijt
principu aliqui
mcndicantiii
impudetcr feingerut
non vocati
,
aliqui, vtfugiantordi-
nis
paupertate,& aliqui vtpcr
hoc
promoueatur
adali-
quam dignitate.
Ideode
vtrifque,fcilicetmendicanubu$
& non mcndicantibus raalis concluditur in finc.
Tom.
^.
Rr 2
nyc
Glaforcl.&NicGlaicIcLyra
12-6
'fatnoram.
t recaHit,
B
tMfordsta
es
fofditatis.
pubetcatis.
t
rcccifit.
Tropice.
tcxrceac>
^
z
Et
mifit
mntlos ai
A eos in
Chald^tlt.Cumt^
vfmdtnt
adeam, &c.
Hier. AdChald?os
(quiquafid:Emones
intcrprctantuf/nun-
tiosmittimus,quan
do
padimus
cis&
p
bcmus frangcnda
in
pcQorc
vbcra : vbi
ni6tisho(pitiumcft,
&ratiirati voUiptati
bu.s
ab alijs
ad aiias
tranrjmu.s:&
nonta
fornicationcm.qua
mcrctricum
numc-
rudcfideramus:
&i
tantam
rabicm
pcr-
ucnimus.vtpoftqua
diiiDcolcruicrim',
in
Acgypt"
rcucrta-
mur,&faciamus q
in feculo non fcci-
mus,antcquaaccipc
remus nomcn fidei.
b
Mnltipiicauitenim
fornicationcs
fuas
rccor
dant dirs adolefctt.&c.
*Thcdorct.Obliuio
ni,inquit,tradidcra,
qua;
tu in
Aegypto
deliquifti,
verum tu
corum mcmoriam
poftcrioribustuisin
ftitutisrcuocafti.Co
fucuitcnimrcpcpri
flinorum
peccatoru
rcminifci
improbi-
tatisfimilitudo.
C Et
vifitafi fcclus
ado
lefcentix tHti:,quado fiib
aBafuntin ^e^y.
&c.
Non ceflauitfcelus,
lcilicct adolc(centias
tuaEpoftquam
fada
es mihi:(cd inerc-
mo , & in terra
pro-
miffionis
fufpirafti
ad
antiquam
libidi-
ncm,inquadcuirgi
natacs,&
confradije
funt
mamm^ puber
tatis tuz;
d
Ecceegg.
Hieron.
Hoc delerulalem df
fed
I
2
9
10
II
12
coloribus,
&accin<rkos
baltheisrcnts,
6cthyaras
tindas
incapitibuscoriimformaducumpmniun,
fimihtudine
fihorum
Babylonis tcrr^qjChald^brumjin qua
orti
funt,
a^Lib
'<ine bf
^''iina enram vci
i:uqacdeccpu.
infaniuit
fuper
cos
cocupifccntiaoculorumfuorum,
t^
3
jf AuAiliuinpoIluUn' 4
*
mifit nuntiosad eosinChaldaiam.
Cumcjue
venifTent ad 5
Ojrinoneslijrtiici.
cam
fillj Babylonis
adcubilct
mammarum,
pollucrunt
*
a
^Volupui
omnis breuis citu iffirti r^cii-iaicm.
cam
ftupris
fuis
,
&
poUuta
efl ab eis : & 1 faturata efl ani-
lldeoieceffitaHi^TU
tberftie. ai'tfcoitum
publicum.
ma cius ab illis. t
Dcnudauitquoquefornicationesfijas,
a^ Quia
vidi
tutpiiudincs
eiui
publicatat,vt qU2,ioToiis
lcelera viderat
p
ocnatuin
queque
magnitudine
forort m
fupetaret.
&
difcoopcruitignominiamfuam.Etrcceditanimamca
7
a^Etiamingrauicixtate
abea,ficutreceflcratanimameaafororeeius. Multipli-
8
afCumin Chaldzotum libidinehriiuirct.
cauit cnim fornicationcs fuas recordans dics
adolcfceti?
fux^quibus
fornicata cft in terra
Acgypti
,
6^infaniuit
li-
aTAegyptiorum.
bidine
fuper
concubitum eorum
quorum
carnes
funt,
vt
aTSeniinum
r.rel vetenda
lamgtandia
vt
fupercnt equcrum
dcforrr Itatcm .
carncs afinoruj&:
ficut fiuxUs
cquorum
fluxus eorum . Et
^
t vifitafli fccius adolefcentiic
tu9,quando
fubaiila fiint iu
Aegypto
vbera
tua,&
cofradas funt mammas
pubertatis
a^
(^ia fAcgyptiarum
carnium recotdata es & imitata
turpitudinem
Gcntis iiumunda; ,
qux
ouininm bcftiatuno (imulacra vcneratur.
j tuas.ProptereaOolibahaecdicitdominus
Deus:
Eccccgo
aTQupruin
fati^ta
complexu.f.a quoium
foedeie
leceinfli,
vt
qusotus piius
amor fuetat,in tanta
tzdia vcrtcietis.
fufcitabo omnes amatores tuos contra tc
,
de
quibus
t fa-
tiata eft^nima
tua,
&
congregabo
eos aduerfum te in cir
ciiitufiUosBabylonis6cvniuerfosChald?osnobiles,tyra
aTVel
tiillataide quibus
inExod. Elcnosafcenfores trifiatas ,
proquibus latinaiimplicitas
tcinos
flratorestianftuiit.Tiiftiieautem
nomcncSapud
Hcbrzos,fedcrc poftrcgiam dignitatcm.
TDcqaibusvciiHitamcn
ad
iiesnonperucnit, quiprincipesequitumpeJitumque
eiant fictiibunorii
quns
nos
magiftros vtriufque
militia: & przfe^os annonani tituli noininamus.
ndfqi principes
,
omnes filios
Aflyriorum
iuuenes forma
cgregia,duccs& magiftratuSjVniuerfosprincipcs princi-
pij,6inominatos,afceforesequoiri. Ervenietfiipertcin- ^g
ftrudi curru
etrota,muItitudopopuIorii.LoricactcIipeo
19
a fVt
quosrcliqucraS)& quorum
iri tum iVccras p.irtumabhii iudiceris
&
galea
armabuntcotra
tcvndiq;.Etdjbo
coraeis iudi- zo
a T Zelus Dei etiam inter ho lcs fidci non fcmata cft.
ciu,ctiudicabutte iudicijs
fuis.Etpona
zclum meum in te 21
af<ijidultcrz
Sc in
Itupro depiehenfx
ut dcformata
placeie deliflas.Ciuomodo
autem in facie oris
pukhtitudo,oris
in niiium deccieconfirtit,& inauiibus c
quibustbeminis
vniones &
margaritx
depcndentiitadiKnitasregis
iudicumoue,
quzin oicautibufqj <ignatur,eoiu gladio pizciditui.
que
kxcrcet tccum in furore.Nafum tuii ct aures tuas
pr^-
^*
14
15
16
'7
fcdanimircfertij, C
quacvirtutibusi l
(^a
Dcicomplcx).
poftca adultcrau
i
vitia&
abcorcc".
fit: &
patefaais >
lcribus fuis
nucfa
eft&:
turpata.&m.
nibusoftciavt3:c
lcrcfuodcfiftatic
glorict
in noni
i$
dignitatc,fcd|iiili
confcicntia&ribr
datione
Acgypt
i.
traadcclumocDs
toUcrenonaudr
viicinafus
p:.T
turaurcsami
quia
odorcm btii
fragatix
vertcr; n
foetore ,
&audii ir
iudiciufanguin
Quod
non (olilc
odore
&dcaucu,

fcddcvifu
quc
u
intelligimus

(ga
maleab
fon &Scdech
priuati.
Surdu
I ^
queDcus,
&r t
facit
nclingi
tranfeat
vft]
ram:Etomr.
aufcrtur in
iu.'^
vitam
pcnitir
' '^'
derunt.Ethi
vt
igni
ctincla 11-
gcntur^&vf^
'
Acgyptifori
necvltraadn
lcucnt oculos ^.
e
'Hsfumtuumf.i*
res
tuaspracii!
remanferintglac.
..
*Thcodo.Al
-a.11
bello
captos
i|"
ccnt,inquit,dj
prxlioiaculisii
dientaliisextf
partesfummcdio
&crudclitatc ipu
tabut,&oIaq
;ad
tepertinet,prc'abu
tur,&igncpluma$
rcs tuas conlmcr.
NIC OLAVS DE LYRA.
* I Et accindos
^^\thz\i.i.militinb,cirigulis
in
fignu ^bitatis.
a Et
thyaras.
Ir,
ftgnum
nobilitatis.
j
Infaniuit
fupereos.^tf_f
rcarfo corumamicitiam.
4
Et mifit nuncios. De
iflis
nuncijs habetur, fi referatur
ad
tiuntios
tempore
^edcchiie ,
qnia T^abuchodomfor
rex in^itutus
ntittebat
ftngulis
antiisnuntios
dcfertntcs
eittibuttm & munera
yfqu-:
ad icbtUionis
fuie ttmpus.
5 Cumque
venifad
zz.m,\a.Sa,hoc exponit
de
nuntijs
re-
gis B.ihyloni:,tiHi
venerunt ad
E:{echiam,in quorum
aduentu
E^j^e-
chias nmis
gloiiatus
oUenditeis cmnia
fecreta regni.vnde
domi-
nusfuit
i<atus cotra
eum,vt patet 4.
l\eg,20-fed quia
hic
fequitur.
6 PoUuerunt eam
ftupris fuis.fjKgrf proprie
dicim de idola-
trijs,quas E^s^echias
no
recepit:imo
eas
qu
antl erantin
regnofuo
extirpauit.Ideo
videtur melius
exponendu
de
Babylonijs tepore
loa
chiiiifilif lofi.t
&
tempore
Sedcchix
venicntibus,in
lerufakm:quia
pterque l{cxpluribus atinisferur.il
Babylonpjs
,Et
fic
Babylor.jj
ve
niebant ad ludjcam ad
quitrendum
tributa, Et
veriftmite
cH
,qu6d
Judxis commnnicabant ei i>i ilul
Utriaadcaptandum
eorum bene
uolentiam mttximt
cumproni effent
ad omncm
idololatriam.
7
Et receflit an ima mca.
idcfi,
dihaio mea ab
ca,ficut ipfa
difcefferat
a cultit tneo.
8
Multiplicauit
cnim.H/c
confequenter defcribitw
eius mali
tia,cum
-^pg^/ptyfjCwjw^/ic/VMr.Multiplicauit.n.fo. idefi
idolo-
Idtrias
fuas.
9
Rccordans dies. Quod
inteUigitnr originaliter
inpaM,
vcl
pcr
eurHtn
imit<itionem,vt
diiiim
e/i/upra.
'
10 Etinfanauit lihi^inc.Et Im
fuit tfc Sedechiie,qui

returd tributo
regis Babylonis,
contra iuramentH
fuit^amu
rege ^egypti cotraxit,rnunera
ci
mittes,et
eius idololatrii
I r
Quorum
carnes
funt,vt
carnes afinorum.Pf-
h^ ^'j'-
gnatur magnitudo
idololatri^ &multitudo tiinc
vigentis
in
it^
fto,fuut
}}ac amrnaita
fmt cxcifjiul luxuriofa.
12 Etvifitaftifcelus.
Exponaturfuutfuprd.
1
3
Propterea
Ooliba,&c. Hic
confequenterfuhditur
a ,;

dens pana citm dicitur
inperfona
Dei ,
1
4
Ecce
ce,0.idefi
illos cum
quibus
communicafii
in amici
\,
&
idololatria .
15
ComxditC.
vtpereospuniamte.
1 6 Dc
quibus
fatiata..yfrfec/jwj enim rebellans
regi
Bd
pmt,
in hoc
ofienditfefatiaium
amicitia
eius,&
etiarn attediatun
17 Nobilcs:tyran./.pofeftfr
&voluntarios ad te
deflrui
1.
j8
Etnominatosafcenfores.Vf/?./ao/oyf<7/fw.
19
Et vcaicnt.i.curnbus
adptrtandum
exercitui eceffah&
ctiam ad
piignandum,quia antiquituspugnabat
aliquiin
cu
pw.
20 Et dabo.
J./jcwffi
eos
exequutores
me iufiititt
in te.
|
1 1 Et
ponam./.:^e/i
iuflitnt
me
quantum
ad
tffeBun
j'<'
/^dirMr.Qucm
exerccnt tccum in furore.
j
21 Nafum
t\x\xm.i.deform.ibuntte.Et
hoc
fuit potiffnn^
9
tX
culatioaeregis
Sedecbi* &nobilium occifione ^.^eg-v^^'
V
EzcchieJis
CapXXllI.
12^8
(j j ^tfanlorit.
Anrca.f. Sc
argenrea qiix
nbi ad cercmo-
,
^jtcmpli
dedi.dc
quibus.t^o
dedi eis aurum^cr
argmtum^
b
fct
rcqwe.h
rr, Q.d
Hxc omnia
fcci.vr
pcrdita pulchri-
ni nc,
& vulru
vcneficodeturpato requiclccrc
faciam
cidentj&c^u^rcaianfcrintjgladioconcident. Ipfifilios
aTM-^nmeos
b '^*J jn m^j^.ou^s deadu i. rio 2'nera(li.
e^CTtera.i.
'
tuds &: filias tuas
capjec,
& nduiflimum tuum dcuorabitur
deirpatcE.vt
vitra
igni.Etdcnudabunctc
veltlmcntis
tuis,&
tollent
vafaglo-
ij(;
olorieturindc
a
a ^
1^.13,1, j.-i,!!. inA-r'i
cc-ruo,fcderube-
b rijctujc.
Etrequicrcerefaciamfcelustuumdcte,
6<ffdrni-
f-ifjfoeditatequa
AfV.r.cundijdciefta. Nirbus .
.huiquct
iHuatis.
niiiit voluptatum
cationem tuam de terra
^gypti
. Nec Ieuabi,s oculos tuos
m,
nitudinC.
afAm.i' re!iic.s b
a lu t ."' f libidiuis lormn
nugnitudin
-^iix iunMfel rt.^! ris.
c icfc-.ijfl.Non.n.
c
adeds,S,:^gyptinonrecordaberisampIius.<Qjiia
h^cdi-
1 'frodclt leiufalcni k^jni.a
AlT/rius iiabi;rein:ini.tias,,8c Aegypti
iionrei.or hri >cd
t:ccee.4u tra.te.
iicro.
Vniucrfa
hnlicuntiub
traf
ncadultcra:
&
jnteradultcrium
F
an traditur,vtpoft
qi}np?nitucrit,vc
tcrpdorQ purgct"
citdominusOeus"
^
Thco.Qna;cunqucfufi:inuitrinquir,Samaria,cadem
D-
tu
quoqiieiuDibi.s.Caliccm
cnim
fupplicium vocauit,vt
quigrauedincm,&
cbrietatcm
ingcneret.
o--
v.' *: .; ;
e
Vrot'i'iduxr.,:'j-
latum.
Idem.Profundum caliccm Vo
cauit,
obcalamitatismagnitudinem
,iatumautem
pro-
prcr fcpruaginta
an
norum
tempus.de-
lationis vcro calicS.
nocupauit, proptcr
folitudinem
qu^vr
bem
occupaucrat,
&
illud, cporabiS vjtj-y
rt(//:appofuit,ga
extrcmam
pcrtulit
obfidioncm.tcftafqj
ipliam
voratura di-
xir,ppcxtrema,
in
q
inciditmala,
& \ be
ra laccraturam
pp
cam
penitentiam q[
parirura
cfset mala.
f e.i bihci tUum,&c.
Poteft hoc
fuper
Ic-
b

Kuniciidaiii,
Ecccegottadam
teinmanus corum
fuiliciis^vtpcrdat
(juosodilti,
in
manusdequibusfariataci]:
anima
tua,&
^l^.?Slf aiicnt
tecu in odio.Et tollent omnes laboics
tuos,
&d imit
lc icrciritm uLt^.ii
-^
vidcatqiienu-
.cinIua,5cigno
miam,&lciatga
ii^.'niuerfanonei
.
fc-itdominus:fif
foicationcs
fuac
.qiiispoft
Gentcs
"
fbicata eft,
quas
i cnumerau it,
^'
vt cum colerctfi*
m acra.
,
).:/>/. Poena
. Cilix m ?// t'i
I
vi.rnc.&i.Qy\i
^
muia:calix riuna,
'
^'
Kulumfuroris
S
ar . Et ad Icre-
mmaitdominu?.
'Ia K cdiiem pini me
"
maniitnfa, e^T
po-
t>AomttesCe'es,&c.
iiocah.HKron.
CSi:.n.quidamca
tii
icadantur,
vt
ncushiinior,qui
tf
corporib. cgc-
: fic& domi-
flt:aiicem dat tor
flHtorum mcracif
finm.vtquidquid
fcl
,&amaritudi-
nis:ratpcccatorib.
auratS&pnftmx
farati
rcddantur.
rufalem
fignificatcr
inteiligi,qua:
calice
lororis
fueSamari^
bibitnouiflima,&
quafi
fcces toi racn-
torumcius
vfq;
ad^
fundum
eporauit.
g
Troiecijit
me
pofi
corpus tuum,&c.
4 Theo.
Quando,
ait,mcocultuicor-
porisvoluptates
an
tcnt te
nudam,&:
igiiommia plenam,&
reuelabitur
igno
INon
Jominui.
miniafornicationumtuarum.Scelus
tuum,&;
foinicatio-
a
IQ^
tJin
r-
iia tl fimulacra.
nestua: fccerunthxc
tibi,
quiafornicataespditGcntes,
j Sjniariz f.
inter
quaspollutaes
in idolis earum.In viafordris tuxam
^
a^Cui 1
peccara
frou ita s. 6

bulaffci,&:
dabo calicem cius in manu tua. Hxc dicit domi 7
a
f
Poe' ariiii mj;'ritiidiiie Tunc.
nus Deus:Calicem foroiis tua: bibes
profundum,&:
latum.
^
a
fTenionfecaptiO
tari.
iEris
indcrifum,etin fiibfannationequ^e
cs
capaciflima
:
9 tcpofuifti,(u(cipein
L
.
11 11
, 14,

n-

teperantia: prsmia.
cbrictate,ctdolorcrcpleberis,caliceTma'roris,ettratitix, Pcr hxc autcm de- ,

,. r

r r I L !!
>^'ij'5. clarat fundamcntu
8;defoku6is
caliccrororistuaiSamarias.
EtDiDCsiilum,etcporaDisvfqj
lo
impictatis
fcelera
fuifll*, infcruicntcs
II
.n.voluptatibusvin
,
. ,-
r

\ T^ rx
idolorum
prolapfi
bis,quiacgoloquutiislum,aitdominusDcus. Propterea
funtcultum
hojcdicit dominus Ocus.
Quiaoblitacs
mci,etproiecifl;i
*'^
h t-imatua. Lxx.Fe
a
ICotfOtis
vitia.tl
^eniia ii.q
ibii
lurpitudi.
.> iiriitis indicatiir b Tscclcm.f.f. pjljcia.
me
pofl cdrpus
luu: iii
quoq- porras
fcclus
tuum,et
forni-
cationestuas.Etaitdominus ad
mc,dicens.FiIihominis.
a

Q___iltain yio
m frntrntnrn.
Nunquid
iudicas
OoUa, ctOoliba,et
annuntias eis fcclera
a f
Cum iu.>lis. bf
toiuju.f
quoiiinniolaueruut
lUulis. Vnde: Immolaueiunt lilios fues,8c
-
filia fiiii diemoni,&c.
carij,quia
adulteratx
funr,ct
fanguis
in manibus
carum;et
cu
idolisfuisfornicata:funt:infupcr,ctfiliosfuos quosge-
nuctuntmihi,
obtulcrunc cis ad dcuorandum?
Scd,
ct
^9
queser^,vtparitcr
lO carum
aTir.timuin
f.votabi5,teiiam trag. btTuncqu
fi tjnJcBit te foin caiionis luz.
>i Itne
AecyptiofiaS.i.v
abamjtoiibuslubaci '.It f^.Ha
adfeccs:etfia2mcnraciusdeuorabis,
ctvbcra tualacera
12
ftiuitates,&
Neomc
niascius aufcram:
quiacgolo.fum.vt p
profolenitatc.f
at-
que
ia:titia asternu
14
plandlu
habcas
atqj
is raoerorcm.
QuiaSa
16 maris & Icrulalem
17 adulteria
fcparatim
li
dcfcripieratjConfc-
13
t
NICOLAVS DE LYRA.
tnouiflimum.i2M finalher ciuitatem,&
tcmplum cSbuf
.
'!<
Cbalati,fnblattf prits
inde omnibus
pretinfn.ldeo jubdit
r.
Ettnudabunttc veftimentis tuis.Et
rcquieicere
faciam
feii tuum
dcte.7;
c vacabii tibndotnlairurt.
^
'
fornicationcm.i.cortijtjowfj in
idoioLitria,& amicitia.
} ;cc teuabis.
Spera-^do
ab eis auxiHum,& ex
talifpe
vana re
Hit
Sidahias,^ deflru^laftiit
ciuitos.
4 ccc
ego
XXdi(izm.i.Cbaidxorum
quibus rtbeliaUi.Cttierapi
^x
dtciis
vlcjue
ibi.
5 1 via fororis tuac./. ^amarite.
^
imbulafti.-
JW/r<;>/<c/ff
r idololatrando .
7
t dabo
caliccm.i./>i<J
te
confimttt pa:na,qux infcriptu
"i '
riine calicts
dejignatur.
*
ljcsprofun.'.rM<r?a pcenainten[inh,&
exttnftut fnflincbis
J>
'ua'c.scapaciftima.i.<j//iiofion//,tir/^ncmi')irf/^;j;j|/iwiJ.
^
t
cpotabis vfq^
.
Loquttur metaphorttd quafi
de
hominc,qtu
potat
M
I^a
L J T E
!{.
M
^'iifcoMiwj.q.d.fic. Etcxponatur,
vtfitvcrbnmdirc-
'^f'u
adChriftum, qui
diciiurin
Euanijelio
films homi-
potat
nimis ai-i fc:
^fic nb
foliim
bibit
feces,qufunt
in
funio,fed
*
etiam vidar, quod
velit
quodammodo cyphnm deglutire.,
&
per
hoc
firfi^^nxtnr
ma^nnndn pwnit.
1 1 Et vbera tua lacerabis. Pw
dolorc,ficut
homincs tn
magna
triliiiia
cx.fienics
:ral>ni;t
rapillis fuos,& lacerant
fe vnguibus
.
12
Proicciftimepoftcorpus
tuum.
Loquitur
de I
mtfalc
per
modu aditit tra: inueni
unil.i,qna:
a
ccrporefuo elongat viru,
&cur
tit ad
adnltrru:ficpopi<l
s
lerufale eloj^auitfe
a
Deo,&
idota ccltiit
I
;
Et ait dominus . Ihc itcritm
agitur
de
regno ludix,&
Sama-
rtx coniui-ilM.Lt
prtmdpomtur
tul
pa.
S ecundo
ptnayibi.V
iri cr
op.fircaprimum
exprimiiurculpa contunlim,(um
duitur.
14 Nunquid.(/.-/.j(i
tc
pmtrut
iudicii cbdinationis eatu ntitia
1
5 Quia
adultcra; iimuididolatria.
1 6 Et
fanguis
in mauibus
Tcr
humicidia.
1
7 Infupcr
& filios
i.(/
<;x debucrunt
appticare
rneo cultui.
18 Obuilerunteis.'.td../(f. ,
19
Ad dcaoi^ndum. '.( oburendii
pet modumfttperiuffreque-
1e ter
nuttatc^
nis,vt
fit fenfus:F/7/7;oM/.i 6 tu
C\\ti^t.'HunquidiHdicas
Ool
lam
,
& Ooitii.i. condcmnas ad infcrni
poenas
malitiam
prsdidorumJquafi
diccrct,fic.
Tom.4.
Rr
j
12^9
Glof.
ord.&Nicolai
dc
Ly
ra
i^So
^
s
carumriippliclanuntiarrrur.
Omnia
autcm d.cunmr.
A
quafiadadulrcr3s,&
facla
AnKC>>halcor.,brcu.rcrcaru
fcclcra
proponuniur.
vt rccli iuxri
lcgis
impcrium
in a-
dultcrasiuftalapidatiopopiiUa-qvictctLir.
a P//wv.r.f A.wi.q.d.Nonhicfcccruntforis,n6
inmontibus,n6in
.^T.K-i-m. . ,, p
. . , .
,.
.t
luci<;,rKiu(oliticrat
j^^cfeccruntmihi.
Pollucrunt
landtuarmm
mtum dieil-
fcd in
tCUiplO
mCO 3hiamhcnonfu*ci
nteiv^
^
' '"
immolarech-
traditxatq;Chaldcis,dut?runtincaptiiiitatcm,
v ..
carum
inccndiocrematc
populiintcrfcdi.quipro
:(
deinonum llmul.icra
\cncrati runt.
jT
'
I
in
e>-in /.(/i..Q_dIgitur
tradam cas his ad
punici
quibus
vltio tradita: lunt ad
pollucndum.
Hieron
f<;n
lU,
nt
ft.ituam
Baahs
po-
a
j^
ft^^fabbatame.iprophanauerunt.Cumc-jj
^"."%.M.,...
^
Uosruosidoli.sruist& ingrcdcrentur
fanauarmmmeum
in die
illa,vt polluerunt
lilud,
t ctiam lixc fcccrunt m me-
j <; N r>

3 i>t. . i.i . nii piiffnribu
rdi.li .
^
diodomus
mcx.*Miferdnt
ad viros venjentcs dc
longc,ad
aOi'liba.iJcit."-iuUlfm
quosnuntiosmiferant.
Itaqueeccevcneiuntr
quibus
te
lauilH,&
circunlinilH
ftibio ocuios
tu()S,&
oniata es muii
,^
,
,- bLibd.nil>at>'Cuifiinile,&quianuJ-fji-luiii
vii.)
i-jratKitilli.
\
S".
uiHu. fr,A,.
^^
'bn.n::;
Ln.u vircs
.cp,.,r4
. s.n, C ,oe n * B,cc. f.. Venu..
domul'.ebriScdilHinlcilopulchernmo,&menfaomata
^
cft antc
te. [
hymiama
mcu,&^vnguentum
mcum
poluifti
6
5^^^^"=^-^^ ^"P'
fuper ca,&:
vox multitudinis
'
exultands crat in ea.Et in vi-
^
i;;"^;^;^^^^";
^
,,N.mlicuusvtbancelrg,nt.x.u.t,co>in,
r8cUtronu,nhh,tu,nprifent
^ -
4
5
Pol..
ha:c,
Scpoftadin
tum
Chriftiin^li.
gi,quodviriiufl<lc
populis
natioi|m
SamaritanosSln
dxos iudiccnt bn,
parationclui,t|ra
dantcos
addcbri
dum,quibus'i[i
viiirade. Et
tjMJ.ki
)
deritisabixccii rn.
cvndart
letujc
tt'te
ijuii apfno
jist
drfiilatio r.
Vjuc
f
Ingredib5
V"^-
e vt ncc
loci ncc tcm
.1" m
pons
aoud
cos Ccr-
uarctur rcligio.
C MiiiTnntaa
vi &f.
+
proptei Vtpcrcgrinusvolu
quos.
ptaribuslarcmircnt
AlVyrioru.r&Chal
dforum
fimulacra
vcnerantcs.
4e
Theodorctus.
.. '^Omnia
qu?
didi
J,j:"^"'funttanqua
de mu
{uperca,&:
voxmultituamis
exuitanciscraciiicu.i.t
lu vi-
^ j jjibusoi
^sWAc
hore mcrctricedc- c
^
^N..n,iicuu.v,b.n.eirg,nt,xru,,,co>,n,r8cUjnu,.,h,hi-u,npr.fc^^^^ tur,qmm,rcnju-i.
tb.opid fcripfit^fignificatqi ^i
quidc
multitudinehominum
adducebantur
T c^ venic
nosidcosc
in.tam
ab
ipflS
CU
,,'fcj.,foror
b..n..nmm;olup,Kumfl..un,iftni.bant
c
T^ma.o.um.^
^^ ^^^^^^
^ ^^^
A(rvriis,&Chaldcis
bantdedeferto,pofuerunt
armillas
in manibus
coru,Si
^^,.^,^^^
^^^
tadulrcri..
focictatcm ,
& indc
^
,iidcn.
bT,cr..r.i;m vcis,j..ix.vci..r,<,uc.
propinquar
introduaam impic
coronas
fpcciofas
in
capitib.
eorum. Et dixi ei
qux
T attn
^^
i^^g.^^
tatcm.Dcdaratm^
f
j^gf^ij^.aj,iitcnjs.Nuncfornicabiturinfornicatione
fua ucruntfcr.
,T.o:lucrrcuprn,rv
,
.
f
i
' ^ bUS lUlS.l. *1
etiamhxc.Etinsi-cIlifuntadeam,quafiadmulicrcmme
bus-.&omoHW
*^"
^,c.t,m.
-fsciiicc.
^
.
.tumatciornura
retiiccm:fic
ingrcdicbantur
ad Oolam.&
ad Oolibam mu
q^e'^
a Dco
a^e^ ^
jQ,,i,aduUenmrcilicct8c
)
>'c,d.n> mc,ubcn.cct.uc:ant.
12 tant, natUrall DOO
lieres
t nefiiias
. Viri
ergo
iufti funt:hl iudicabunt
eas iu-
i
j
Jj^JJ^^^JJJ^J^'"
'''"
ditioadulierarum,
& iuditio effundcntium
(anguinem
:
'+
.^{irdcSre
quc
.<fimmoistorumido!,s ^ _ ,.-

i 1
.
qua:
lu arttiil!
, &
diadematcin h"'
fuperlafciuos
tus.quosindaimo-
num
celcbritatibus
adhibebant.
d itaijuceice
vrney.
q.d.lCumveniffcnt,
omne adulrcr?
ha-
bitum implcili
lu-
pcrciS,Vt&
COrpUS
a ^ immoiatoruin
luv.,,.
o
"
'
J 1
'
t
Adducam. ijuarcs ,
& tiibioo-
^j^
adultcr^E funt,^ fanguis
in manib.earum,&
cu idolis
culoslinires.
^
atoptophm. .
tfisJas.
.i'uoi,bi
t
coininotio
g
^
ijym-amamruin.
"""
qaodmihifpcciali-
fam.Udrditerinffcramficri,&
ni.
cxtcrminarianima
Cdcpopulo,
qucin
priuatos
vfus hoc
faccrcr.ruoffersido
lis, vtcongrcgcsfre
quentiam
populo-
rum,
& omni
gcnc-
re muficorum
ca-
nis,vtnonfolum
vi
tpoenas.prrt-
fi,^
fcd&auditU,&
P^er
idoU vc
doratu.&
omnib.
feufibplaccrcsama
toribus.
f ^i;nf<:c/?.fic.f.at
.triuiffisfrontetn,vtnon fecretopolluamini,
vcl mariu,
vcl hominum
alpcftum
vitetis ,
fcd
quafi pubhcx
mere-
tricesproflituamini.
Hieronv. H.T:comnia
tropicos
,
& fub
Typo
adultcrx
funtdiaacontra Samariim,
& lerufalem,
quae
Anyrijs
tradiix
...
,
.
i-N + A jj ly mus.amatori
i
fuisfornicatxfunt.
Hxc.n.dicitdominusDeus.r
Adduc
buerunt:quo p
tMoni.uvoc.s
.u... .,f.op,irum.
b ^Prim.m.f d.rittotur
vn,u*.fa corum fubft.ntia.
_ ^
d eas multitudine,&
trade cas in t
tumultum,&
in
rapina
^tiapidentur
lapidibus
t
populorum,&
confodiantur
gla
diis
eoru
Filios,&
filias earum interficicnt,&
domus caiu
a1Homn.rhcntv.fic.uf..fcr
b TF.n.m.
Ttn
c=,u,
p.^m..
quo pa
na Gentibus not
cft,
im6his,i
Gentib.crcdiihi
nc
fimiUapain.,..
fimiliafcccri
:jq
bustunc aiit eiut
alHicomnia.riicntvtfic.ufc.fce
"
""^"kT- ,
i .""." k---
--- --
i^ne
fuccendcnt,6.
adferam
fcelus de
terra,
&difccnt om-
j^ '^nn dr- luT
ara.
aNerfc,piantfiro,l
1
r \ T J U
"
nesmuliercs.ne
faciant
fecundumfcclusearum.btdabut
<Qua:coluifti5.
a f Pocna lcclcr.s.
, . : t A .
fcelus veftrum
fuper
vos,&
t
peccata
idolorum vcltrorum
,Sij
fSol3Ucrx.itio
intcDeftum
dai-it Mdiiui
porcabitis,8^fcictisquiaegodominusDcus.
17
ccpcnntfcclc
lua,
& vclanie
fitumertai..
Movfi, abftl
aboculisi'
gnolcant^;
ik dns lelusi
ftus
, qucm
:rint
ta
II
Tropice.
liumncgaucrunt.
'
-
n-
4c
Thco.Iuflicpitheton appofuit.noneom
lufti
bcnstcl\imoniu,crant.n.iniuUiflimi,iniquiflim
modu
impij,(cd
ex
coparatione
impioru
ilhus fac
i
appofuit
luftum. Hoc
crt,fi
tccum
coferaniur
lui
lunt.
NICOLAVSDELYRA.
$er
diBum de
pmfs
i blatis idolo (JM"loch.
1
Polluerunt fanaua.'.
tempore MatiaU'c,quo
intemplopcfi-
tafuer4nt dula^.l^ci^.zt.
2
Cumquc. iiiuapcHtaliartefandacadedievolebanttnfiare
teplum,&
Deo
feri<irt,vi
minus malu
efjet
a
facro lucojt
rctrahere
2 Mifcrunt ad.Loejuitidr depopulo
ad modu mulieris libidinc
ar
drntHtin-talujiiuiido
mittit
longccnm
lahonh .&
fimpvb.magniS
pro
udhltcris adnncandis,
&i aduentu toru
lauatft,
&_
ornar,rt
em
plaieat/ii
ludimittebamloge,& cHjiiYnptib.mrgnisadaddii
cenduidu tdvtts,l
Idolatrie denouo ,b cis
auditx,
&lUis idUis
of
fertbaiitbona,a.ie
Deo
debebantojftryi.Etpatet
ihera
vfq;
ihi.
4
Et. meia.'.<J>'f idoli ornatu e ornarnci u
lepli
mei.lofnbditur.
5 Tl.yniama.f)'' ejuoprtapitur t.ru.30.3,
mihifoli off.ratur.
6 Et
vngiicntum.?.
<fuo vafa
mti (ultus dtbent
inungi.
'*J
Poluifti
iupcr anui.appHcalliadidclMtriam.
8 Et vox multitudinis enuk.^d laudem idoUrum.
9
Et hwins.t-lacerdotibHstdolorum.
miii
.1-
ntSa-
c
I o Pofucrutarmillas.O^i^rfo
eas ornjmitis (uctdoik
II
Etingrellifunt.Pc<//c<yo/erj(/o/o/j/naw.
I a Viri
CTS,O.Htc confecjumter ponitur ppitt,cii
diiltur.
gO
iufti
(unualiejuivirilts,&potentfs,qui
m
iOparatio
rulurit
lulii.
Ltptr
ijios
iriteUignntur
.AjJjntl/JdidtitruXi
mariam,& ChaULa,
&
alt),(juijucrunt
cum eisin exercu
lrujalem: ipfi.n.non rictperarit legem
dorhinijicut
ludxi
quarnuis
iffe-.n
idulolatr^ tamen minus
m lx>c
pctcabani
j
'*
I }
Hi iudicabunt.'.rrnt
exequutores
iuHitnt mef.
14
luditioadultcrarum.^/x^
iecuudumltgemcou<ie}
ad mortem.ti l:oc mouo Chaldxi
iudicaue-.wit rtgnntn.w.
^ i
fyrif rignim ljrac!,vtfreejuenter
diaum
eJif<p>a.lkoJu
'
,^
jf Adduc.f.cxcrcituadeastotdiindt.pdtdu.ttp^itetii
11'
16 Et aufcram fcclus.Tir cciptiomm
vtrivfriueregm
17
Etdi(ccntomncs.i.iJ^'.tGfaa.
.cedihs"
x8 Ne
faciant./.rtt-/7fdo
iuiamentumyCjuodjecii
f
jrj Babylonts qm
adiurauerat
eum
per
domtnm
Z.T^r*
HolecrcxIfraelrcgiAffynorum.
^
c
?
1
6i
Ezecliielis
Cap.XXiV;
1262
C A P XXII II.
A
T
TfiBttm
e(l. Hicro. Nofandiim aurcm
,
quomodo
a
X
principio
prophctia:
vfq,-
ad
pra;("cnrcm
dicni
quo
cirascaepit
obfidcri
per
ordiiiein
captuiitas vencrit.pri
01
tn
gladius
pronocatur,dcindc
dus vix
ponutur,Am
jan,&lcruralcm.

qjriimaddextera
c3tforsNabucho
dcoror.Conflatur
iniuitate argcntfi,
je<!annum,plum-
bn,&fcrrum.Ter
rauoq;non
com
pl
tur,red
fcntibus
ocipat',pofteafub
ncimeduarumfo
rom,Samarix,(5c
leifalem peccara
f*'nsantur quo
illa
caaeft,iftacapicn
da^dextremuno-
ncanno ,
dccimo
,,
mifc. dccima
die
roifisincaptiuita-
=S-tc)iitoEzcchiclc,

'r is
qui
cum co
i
t,&fccumrc-
; choniatradidc
aoftcnditurqua
:, :iuitas
cocpcrit
Jeri,&
fimilitu
ut ebctis
ponitur,
vt lomodo carnes
cfle.fed fuorum
pcccatorum poenas perfolucre.
Hicro.Sunt
qui
(i:cun Jum
Tropologiam hiiclocum
vfq,-
adconfummationcm mundi
transfcrunt.Nonnun
quam
numerum
qui
in
fcripturis
diuinis
poenarum , <5c
dolorum
cft,&
lcmpcr fcquitur
iuftitiam,dccimi menfis
YV T T T T
^ dccimjE dici cle-
D
^S
iz62
GIoford.&NicolaideLyra
iij,
^
aquam cffuram.ommsgcncris
calamirafes.diuiTioncs au
/i
tem
partium
,
& crura,'& humorcsex
clcctispccoribus,
gbundantia
rcrum ac
diuiiiis.&opibiisafflucMtcsprinci
pcs<5c
duccsacfacerdotcs.cirdcm
limiil calamiutibus af-
fc^aos.ofla
vcro fucccnfa
paupcrtatc oppreflos
,
primum
famc
confumptos
- " - '
t Irniralem. _
b
iQui
Kp
jgncm Babyloniu
vocat
eiufquc prx-
a
lium.
a
/' f' 't^'*
/''.?'"
iw<w,Potcflhxcpio-
phetiaad
tcpus
do-
minicx
palTionis^-
tincrc,
proptcrqua
b
cxcrcitncircundata
cfl Icrufalem,& (ilij
cius intcrfcfti,(5cob
teminenteinfjjentcTito
Vcfpa
fianifilio ad falute
nullus cuafit : tcm-
plumq,fubTito,&
c
poft quinquaginta
anno<^ fub Adriano
cioirasajtcrno
ignc
confumptacft.Prs-
. ^
cnuhti
Dcus.
Vxciuitatiranguinum,oIIa?,cuius
+
(
^OMinitiis igoi* fuppulitus
Cl/ *| Perie icnueiu ,1 enim
q
aiimii
cjpi
.
>|ra'iiuis crucuti in
pri
Hin>rcelete b 'li-ilUfun
vi ntmoremiHMt in laluicm f.
p
diflimam
pcrram
cfFi.inditur ,
quando
m.iHtia cri:
mcntisin afliiiclionciuna: animcc
giaflfatur.
C Graide nf.hia".
* Thcodo Idcft ,
aPi!;t.ho mal<
principiinn,5i- l;'^na raultiplicabo
hoc
.i1,multao.
ncs
pribcbojmultaraq:
matcriam m:i'iorum
igni,\
inccdamj iSci.
eTMfitia nlnia
rubiiiojncaci
+ *<l3fc
5^rLibigo
ciu,s non exiuit de ca.Pcr
par(es,& per partcs
fu.is
a
^Vialii pc.ucnt.alii
laluateniur:.fa omniiU. coiiimums vvroict intcnius.
li < HoniiC'rti>,lilioriim neccs.
cijcc
cam. Non t cecidit
fupcr
cam fors .
Safigui.s
enim eius
in nicdio eiuscn:
lupcil limpidiilimam pctramefiujitil-
lumrnoncfFuditillLim
fupertcrram, vtpoilit opcriii pul-
a
^QNetranritrtin lignitio
'iie>,<'
dripctapettinimuin
viiio
ptoperaiei
tiomiciiliuin. ^
ucrCjVtfupcr induccremindignationcmmcam,
&vindi-
a
'
i\Aii Vnit i
'Hguis-
Oiz vlcifccrcr . Dedi
fanguinem
cius
fupcr petram limpl-
difTimam
,
ne
opcriictur
.
Proptcrca
h^cdicitdominus
a ^ Nnn niat.ri-d mu 'orum.
Deus.
Vxciuitatifanguinum^cuiuscgograndemfaciam
^
a
tNoti
folum cnim Ciincs mollcs,3c tcncraSifed
durillima
quotjuc
ofla luccendam, .t n hil inccema
tum icman^at.
fentcm aute
fignat
d
pyram, Congcf
c
ofTa,
qu^e igni
fucccndam . Confumen-
captiuiratcm,quan
doEzcchiclinBaby
lonc hxc cernebat
,
B & Icrcmias m
prin-
cipio
voluminis fui
ponit
fic.Ollam fuc
cenfam
^o
vidco,
lerei.e. & fa.ca.fa.a.
t
condi ndi
^ Theodorctus
.
me ntum aro
r> t.-_- -_ii _
at,i.u.,
&Rubigincollacpcc-
offa combu-
catum
uocat,&
ma
ntor. ximaeftaccufatio ,
quodnctantusqui
t<paaa4 Jcm calamitatiim
.. ,
..
ignisoUa rubigine
Uborarefecit
COnfumpfit.
^
fcipCun.
b
Super limpidifftma.
Vt omnib.
pateret,
tjc
tcrra
operireturaut pulucre,
Natura
cft,
vt fi
fanguis
fufus fit in tcrram , ebibat humus humo rcm
fanguinis ,
autpaulatimterra operiatur,aut pulucre. Siautefupcr
planam petram
cflulusfuerit
.l3bitur,&
latamobtinct
fedem
. In hoc
patet, quia
non
occuha,fed
publica,&
a-
pcrtafecerit
homicidia.fccundum iWnd.s
aiignis
frams
tui
Gene.4.k tlamatadmc detant.
^
*
Grcg.Per
terra,&
puluercm pcccatores,pcr petram
vc
.
j.rao.
.^
rolympidifllmamiuftusfignatur.quigrauib. peccatoru
coniagijsnonexafperatur. Sanguis crgo fupcr lympi-
difllimam
coctas, honii;
dclicet in vrb.
fcerefaciam,
alii famc con
.tiir,ofliuniiii
fati,alijoi'
riscitainii ..
jti cod carnc
burantur
,
n
qvic ignis
in-
ctiamiuscoi
tur.
d Tone
fiou\cfn].
Jc
Auauft.Q
fucrit
pcccati
.
;^
na,rant.i,&p-
<
feundimo
o
.tumc-

11
taiuii
12
iDiine vcn.
dam flanv
i^ quantum
6
quitasfug;..
i.i,
tum
fapRn^
Tfl!!
dcfxuict 1
17
mo diuiauc
ig
locoa:nexol|0ii
jc)
mam
pcr
compara:,u,
20
rteoliam
fuper
ji
&c. 11! ic
fcnli
turcarnes,&Tconcoqueturuniuerfacompofitio,&ofla
^^
nabilisdi
a
f
Cnm omnia tur u r
conluaipia.
tabefccnt.
Pone
quoquc
eam
fuper prunas
uacuam,ut
in-
^
5X1.
jlConfiimatut.
calcfcat,
&:Iiqucfiat1ascius,
6cconfletur
in medio eius
a tCum ea. I>
TMjIui.i. cIQ
Non
ptods'
fccitTe
i]ucd
iulTjm cft.
inquinamentum
cius,&:
confuraaturt
rubigo
eius. t Mul
fCiuitatc. fMaiitia.
lolaborefudatumeft,
&:non
exiuicdceanimiatrubigo
f etiain. a
^ApoHrophat
id
iplam
ciuitatem.
cius,
t
nequc pcr igncm.Immunditia
tua
cxecrabili.s,qiiia
mundarcteuoluij&noncsmundataafordibustuis,
.ved
22 otiori,&
cog
,1.
j

r c

'j
ncsiniousv
ncc munaaberis
prius
,
donec
quieicere
raciam
mdigna- ^^^^^
^
-^^xw
a t(.'',intl(.-tam. ,
b lCuiusuc.ba nonTanf-urt. Jl,.. .;.,,
. a
"^r- 1
''
1 /
dolcuiun'.
tionem meam mte .
Egodommusloquutuslum. rum.qo.v
nobilis natu
fcccrant.cx nudabunt:illic ftannum vcl
plumbun
forum
liibrcpcntiumdclidoruai,que
diuinanair
obfcuraucranf,conftimcntur
:
qii
omnia hicab
feparari pcr elccmofinas,6>;
lacrymas compcndio
fa6tione
potuiflcnt.
e Mfltolahoyf. *
Grcgorius. Igncm
tribnl
nobisadmouetDeuf;, vtin nobisvitiorum rub
purgct.
fcd ncc
per ignem lubigincm
araittimus
'uan-
do,&
inter
flagella
vitiononcaremus.
^
a
{cc
I
NICOLAVS DE LYRA.
*
fenfum
iam
di^iin.ffcd
aliqiui fuperaddi.ntur
cum didtur.
I
'
Va: ciuitati
fan../cr/ya/c>B qua effUdit proplHtammy
& iu'
Siorum muUum
fanguinert,.
2 0\lx
ftc fipra
nominata
efi lerufalemjVt
didim efi.
3
Cmixs
mhigo.i.malitiaindurata,
4
In ea
cR.Terfeuerans.
5
Per
partes,& per.7?/w
tn
longa obfiiione aliqui
de induratis
h malis
pcrierunt fame,&alij pcfliLentia feu
aeris
cor>uptiotu;^
in eius
cnptiont aliquifuHtgUdiati,& rcLiqui
captiuati.
6
Non cecidit.
Quando.n.poniturfors
ad
ofiendendum
qi
de-
beantmori vel
dimiltiyfois parcit pluribus: ftcut
fonasfortedepre-
krnfus
Citte is dtm
ffis fitit
in mare
proie^us
:
ftd
hic omnrs
c>:pti
funt
mnJis
pr^diciis
.
Etaliqui euajeruvt,
vt
Ifmjcl &
aliquidif,
fueriiiil uapauci compaiuiiue ^ quafi pro
nihdo
computandi
cant
qui
tamen
poflea fugientes
in
uiegyptum
cum lohanna
filio Carex
perieruntyfaltem pro maioripart< ,1
rf.44.
7 Sanguis
cnim
Qiu%.j.peccatutn,
S
Supcr iympidiflfimam./.jw publicum rfi , &
manifiUim
emmbusy^
non
poitft aliqua teigiuerfatione
cclan.-jed luflitia
diui-
m
ipfum exigitfiatim puniri.ldeo fubditur.
. 9 Vx
9
Va.' ciuitati
fanguinum.;.ffM(/a/fj.
1
Cniusc^o.!.ix-'iionem:upyr quod
efl
ignis.
1 1
Congcre
oflTa.; Hebr.to Ijabetur
ligaa.
1 2 Conlu
mentur././rtif,6^ pcfte
morientur debilicri
ij
Et
Coquctur./.ti/ra0"5re^a/iopo/)/i
in
lerufalm
^"W
tium
afliigctur.
1
4
Et ofla tabcfcen t.Quia
ctiam illi
qui funtforlicrei MM
15
Ponc
quoquc.</M poft
euacuaiionemciuiiatis
apl^^M
diuitiis,f:nainir intetifafuit
a Chaldxis.
16 Vt incalcfcat.i.
wafeWa
xdi^ciorum.
1
7
Et confu matur r ubi,
vtfic
locus inccndatur in det;
<"''
nalitia in co din
perpcirat^.
\
1 8 Mul to labore. ^d amotiotie difJx
rubiginisfo
' '"'
&alios
proph.pcpuLu a)gueics,&
ob boc Piultas inw
1
9
Et non cxiuit de./.
titbulatiohis
qua fi cqucnter
ciU^'^''
popuio
atut tns dvUrutiionem. \
20 Imnninditia
tua.7"
mnndare tc volui modis
failoni""!
yt
per pro;.h:
t. rum correliones,& particulures ajfiidio
f
21 Etnoncs mandi.talibusmodis.
22
Scdnccmundaberisprius.
Te totaliter deRnu
indivn.itui hurr.iriis irati
qmiicit
m
dtftrudiunefi^^i
adui
>
M O
\^
l j T E
f\.
1 1
Conge.fr.
Nam
captus
a mulicrc liibrica
pcr partesco
fumitur
qijia corpus
eius
polluitur,
diuitix confumiin

tur,animaiugulatur,virtusnatursdcficir,ingcniumha-
bctatur,& vox iuucniim inraucatur.Vndc vcrfus. fami-
na,
nJf,rc>pui,oPes,anitnarr.',vim}'umir?a,vocem,Volluit,'jt
lat.^npi-^.rbar,
ac, , bat . Per hoc autcm
,
qucd
poni
lubctur fupcr
prunas.cum
dicitur.
1
5
Vi<nr.
q-t (;(.Significatur,qu6d
mcretrix final
nibus bonii cuacuata
ponitur
in
gchcnnam.
In,
ficiit
>i<.
Er
iftf,"^
vacua
12^5
jEzechielis.
Cap.XXVl.
12^^
uc
ptrrjni
. Siciit medicus
, qiii putriblis
non
parcit
i (;;Mbus,\t
fana
aicmbralcruentiii:ji6parcir, vtparcati
''
cdclis
i-\\ vt mifcrcatur ,
nec confidcrat
paticntis
dolo
ilA rci.lcd
viilncris (ar.itatem.Vndc: Uf/iK5
vji
ad viiam
vigte
[j
Et f.ciun,
tlt ytr
- <''-
b fQus
m!natus rum. c fSicut
fjpe.
cundoadncntu fal.i
probauit.quxvcnttirnpradix-crat.
D
Sanftuariuin ludxorum &
quod
dcfidcrabilc habuc-
rant in oculis &
(upcr quo
trcjnebanr
anim^corum.ctrc
pollutiim:filiosquoquceorum&;liliasRomanogladio
concidiflc.
is.Siipralcbetis
,^
fuienfio
vrbis ob
,bit(]c)nemo(tcndir,
niccaptam
atq;
dttam.&omne
p(uluni,vdgla
diintcrfeau.vcl

iBiptiuitatcm
du
'ftinjprorhctalis
fclioteilatur.
C 1"' H fUiHtiiH*.
E(
vxor tua mo-
riiir,quafibona
fa
it , nihil viro
acibilius
:
qux
a
f>i
homini
pro-
,ai:tur,&lcgeiun
: r>&
vnum cor
jHcfficitur.
([
'or('ati'ti..Vi\C
icmus.
Aiunt
jrxi
Babylo-
r^l
ma^inros
lc-
giriccptaferua^
.jlfquc
nuncde-
iss^Bgum
fcriptum
^TO m
a Vrbi) obGd'0.
TScclen tu. d
'
Etiam fi
muhiyliciHe-
lijpr-Cfs.
C Ecre
ego poll^ttnt
/ur^na-iii
meum,&c.
* Theodorctus. toper
tusra
Peripfasres,ait,vo
"''"'""*
bispiophctiaofte-
di,
& in
nicipfo ,
quac
futura
funt,

,
adfibraui
.Quem-
cccecgo1tolloatedeiidcrabileoculoi-utuorijiplaga,6(fno
^-
admodum enitn
^
Venit&faciam,non'tranfea,necparcaiTi,nec placabor.Iux
n
^Cog
tationci.
*
Ojci.i.
ta vias
taas,&
iuxta
+
adinuCT.iones tuas iudicabo te d icit do
b minus.
EtidLieftvei-budominiadmc,diccs:Filihominis,
1 T>im
-
e
.M< n :ia"tcsdolorem. b f
"i.iprrniui
iljli.rc .
^
plagcs neq^ pIorabis,ncqi
fluet
Ijchrym^ tuq.
Ingcmifcc
ta
.1

C^
..)ii c(ur'nli u M C3lk:,a'ncnt.i habcbis
inp
ulu
.fjiii
1 "i ii ci iule abijcerc;
Q
Vnac D.v-i' ' ^hfil in
tugicn(,J< poei.i cns
fupcr
p-cc.u Vt.* uu.i
p
d >us .iinSui.iuit .
d
ces,mDrtuoruIudunonfacies.tCoionatuac!rcunIigata(it ^
a
MCul 111 Inftg lit. _
tibi,&calciametatiiaeriit
inpedib.
tuis^necamidtuorave
6
t
Q^ic
inihi fu~jnt
imp
rata.
labis,necciboslugetmcomedcs.Loqautusfum
eigoadpo-
7
^Oculoiuiiidffidcrabilf,
u.i...
rumquc
&
f:inguin'S
luftu, kLunJtiiii ;,x\- b
*'
ir n .. c
1 Dic i.iteri. 8
3
ep,o
mortua con-
iugc,
nihilcorum
fcci
quc
pro
mor-
tuis fieri confueue t mitra;
runt
,
non lamcn-
tatusfum,non
plo
iaui,noalugubre
vcflcmfumpfi,
ita
E
ctiam vos filijs 5c
hliabus veflrisiii-
pulummanc,&moituacrtvxormea vefpcre.Fcciq-mane,
9 tcrfcais
,
fanftoq;
10
templo
^-fanato,
1 1
barbaroru
ingrcf-
12
fu,(ScaIi]sma!isop
prefTi, nequclame
tandi facultatcm
confequimini,nc-
quc
vfitata vobis
^ raminu
ficutpr^cepeiatmihi.Etdixitad mcpopulus:
Quare
no in-
a IContta morcmomnium. o % lufjs
quxrcntc>
iintc
psticntix.
dicas
nobis,quid
ifla
fignificcnt qua:
tu facis ? Et dixi ad cos.
I f
tt.efpondcns
illi>
^io
"i"
Scrmo domlni favftus cft ad
me,dices:
Loquere
domui Ifirael.
a
f
Vt inccndatut.fcilicct,
Scalcn.gcais patcitaciftophjnit.
nmcmbranulis
c
iqascdicitdominus Deus:
Eccecgopolluafandluariiimcu,
U faciendi
potcflas
dindare
capiti
fa & hoc cHc
qi
1 aturanteocu-
ocinfrontcpcn
c.vtfcmper
vi-
flc,quiprasccpta
fu
" "
TConlidcntiim ?<
fp-m.
b f I" qu tclidctium vcftri f;i'utis.
14 COnCCdctU r.nO Ca-
fiipcrbiamimpcrijvcftrij&dcfidciabileoculoriivcftroru,
iJ
pitis dctrudendi,
a tCuius.lci icct.oblijioiie. b
iqin
'cilpct.fiini. &
pdt
l.ni x
iLf.rint.
I^ nOtt CalCCamcntls
t&fupcrqudpauet animavefira,&:fili/ vcftri&fili^
vcfira:
'7
pedesc.xucndi,nc-
f
run . .1 TMoriu.. .orc. . i8
quc
laci
ymls
dolo
F
quas rcliquifiis,gIadiocadet.t
facietis ficutfcci . Oraami-
'^ '"^'11 lcuicndi , ne-
a A c >i>roIant)bus f b^atoi. b
^C">pcIlorum.
chl|accrdoserat,
g ^^ no
vclabitisj&cibds
lugentium
no comcdctis.Coronas
> f Contramotcm.vibe !(
tcmplo lucccnlts,..u malorum
m3jnitu.lincm Itufcbii
s.
habebitis in
capitib.
veftris & calciamenta in
pcdibus.
Noa
plagetisneqj
flcbitit,
fed tabefcetis in
iniquitatibus
vcftris,
*

-ixhib;nte> ..jctum
gcinitum,
ncoffcndant
viSoiumfnpcibiain
U
puklict
flere Tidnntut.
vnufquifq; gcmet
t ad fratrem fuum .
Eritque
Ezechicl vo
EtquiaEzc-
nc dcbcre eu dc-
pc:re
coronam
'iationis^l^cdli-
:i habcrc in ca-
. Nosaute iux-
a.xx. cor6nam
a.loruniintcUi-
^jMiicro.
Vcniamus ad
Anagogcm,fi
tamen violenta vi
"^iDnfucritlcftoris
vigilatia::FiIiushominis,Chriftus,
qi
n
vefpcra
huius mundi vxorem
priflinam perdidir,
JK;amflcuit,ncc
amidu ora
vclauit,
ncc
rcccpit
vllam
hininumconfolationcm.Ethaxvcnturaprzdixitma-
n{
qua:
completa
funt
vefpcrc
, & rurfum mane in fc-
cundo
qucdcmum quic-
quam eorum.qug
vfitata funt faci-
cndi.
f Oia aniiSu m vc-
labii,&
cibos
Uiien-
tium riov c(
f(/.Qu5
20 doconfuctudofer
uaturin ludtu mc
dinsdoloreft. Quandoautcm tanta malorum incum-
bit
neceflitas,vt omni
ploratu
maior
fit,
vnufquifque
dc
fua
nccclbllicitus,
ad
aliorumquamuisproximi
fint,
non
ingemifcit
mifcrias.
e Curunas ha/jebitis ni
capirihnsve^ni
, Non cn im dcbcnt
lugcre,
&
figna
ludusafllirncrc ,
quia per
vmbram
r^,
ccperunt
vcritatcm,
& Nazarxi
quidam
fadi
fuerunt.^j-
vnufquU-
NICOLAVS DE LYRA.
^i
Etfaftum eft vcrbum domini. Hic
ponitur fecunda para
, fco jrf
ojiendtndum doloris auvmmtum.
Etprinto parabolapcni-
tu: ecundo
exfonitur,ibi:^i dixitCircaprimum fciendum, qmd
k cordis alleuiaiur
p(rfi'
tum &
planBunhfecundum quoddiett
9
Et mortua cft vxor mca
vcfperc. tiujdetn dtei,d
venfi-
cationem diHi.

10
Fccique
manc Diei
fequentis.
11 Sictit
prcccperat
mihi. Ctnfte/o<i/fl.
12 Er dixit ad me
populus
. Hu
corfetjucntcr parabola expo-
miur
f per
ioc inim
dtjigrabatur tjubd ludai,
qui iranfmgyati
ffo((phKsfecundoI{l>riorica:iuiaijuandiuteneiurclauJmincor
fmrantcum
leckoma in
Bebylonetn,
habennt matcuem delo~
^ogispungit,fcdpt)fietum&planciumtuaporat&euancfcit,
fu & dolor
apofiematis cfuandiu eliintegrum
&
claufum magts
tfi^Jt. Mitigatur
auteni,quando rumpitur
&fanies fiurre indptt.
^ihid'. vcro data
fuit
rnati r:a doloris dc morte
vxoris,CS
prohi-
M
(uit
emfitre
^
logere.
Et hoc
e(i
cfuod
dicitur Inc.
i
Ecccego
tollo atc dcfidcrabile ocuforum tuorum
in
laga.Sc
non
planges ncque plorabis,&c.
lde(i,
vxmm
tin,(i^,fi tnag^is
ailigtbilis cfuam
aurum &
aigmlum.
l
Ingeraifce tacens,mortuorum,
&c.
itacjuod nonappa-
^^lij^nm doioris exter
iu^,fed
lontintatur inttriu^.
4 Corona
tuz,idefl,mttrajfu cucufa.
5
Circunligata
fit tibi. ^d
compofttionem capillorumtuO'
^^^cjwi e(t contra modum
lu-^entium.
^
Ncc
amiftu ora vclabis. trahcndo
caputium
antc oculos
,
1'^
["Untfactrelunr:ntcs.
7
Nccciboslugcntium
comcdcs.
idrfl,non
viues
aufiere,
l'^lvkntlugcniestjcerr.
Loquutus fum
cgo
ad
populum
minc.^lunciando ijla
"
mtuumibtpradiHa.
6 t
ris de dcHnPiione
lcrufalcm
&
templi
:
&dt
interftciiene,in ejua
erantaniici &
cotifatiguini
, & tamtn non auderent
lugire
cxi-
Sientes in Chaldica, nt videnttur dolere de
regis Bdylovis
viiio'
ria,
&
fic
duritu tratiani.tur .
Etfccundumhocpatetliterapro
rrmgnaparte.
15 "H?cdicit dominuspcus:^iwewfmwon/)offff,
14
Eccc
cgo poWuzm. idcfl,polluipermittam.
li
Samauarium ireum,&c. idtji,
templumper
Cbaldieos de-
firuendiit/i.
\6
Supcrbiam. Jrff/?,^/oWd.
17 Impcrij
veflri./.
/ei
ufalem, ejut metropoUs
ertt in
regno
lu-
dje,vndc
translati (ucrutit
ifil.
18 Et dcfidcrabilc, &C. i.omne iilud
quod defideratis
videre re-
deundo in ludAom & dc cuiui
drfirutiioneimetis.
19
Et facictis ficut fcci. W/j contincndo
agtrnitu
&iff ratio
ncprediHa.
20
Eritquc
Ezcchicl
vO.i.infignumfaBi
veflri
futuri,quia
ft-
cut non tuxit moriem
vxovis,fic necyosaudebitis lu^eredefiruiiia
nem
templi
&ciuitatis.
M I ccc
I2S1
12^7 Giof.ord.&NicolaidcLyra
^vnafquifqueafratrc
fuocSfolabifur.vt E/echicI,
quem
ncvcnturaprxdixit.vcfpcre
idoft.in
miindiconfiin^
A
Dcuspatcrconfortauit,fiteisinportcntam,yenturaprx
tionc
cni-complctahioprobauit
aducntu.
nuncians &
portquamfubucriafueritloru{alcm,
tcm- a
Cnmeoqm Ju^ii:
ii-iotiu.ris&noii}ilebin,ttra,cr',ii
piumqjiuccclum,
& hoctotusmun-
dusaudicrit,
&di-
fpcrllo
Ifracl,
qux
orbisterminosco-
lit.tuncvcrbadni
t t;lorix
c-
nm.
t *Xt
(juxnon
frcitin mort rxM.'ij,Bon ficiatis m 'U-ifionr vli-s &
tfmpH.
bis in
portcntum
.
luxta
omnia,qux
fccir,facictis,cii
vencrit
a
*
^r.l-iicp'
liut.
iftuci:&:{cictis,quiaegodominusDeus.Ettii
fili
hominis,ec-
opcrc completaha
cc in
dicqua
tollam ab cis forritudinem
corum,
&:gaudium
bcbfu libcrtatem,
jdirrnitatis,
&:deiidcrium oculoium
eoru/uperquorequie
&polUitofanaua
b
.
.
roi . f..v.i
.r,.upe,ori.
, ^
'""*"" '^''^"''''*
fcuntanima:coram,
^cfilids&rfiliaseorumrindicillacuve
a ^DcIeulalcm.
"i
fVrbemfuettan.
neiit t
fugiet
ad
te,t
vt annuciet
tibi,in
dic
inquam
illat
apc-
*
tQ^ii piiii
i>ccl'i.i &: Mn-ruiii
gcii^ituiii
nan habel>as,2c unicerjs
f itui.iix.vt in vxons necc S( li
, , beroium do!oic 1 'h
y
iiam n"n emiliftes.
gnofcat
Iiracl
, qd a
rictur os tuum cum
eo,c|ui fugit:& loqueris
& non filcbis vl-
Dcusqui
h^ ma^ tra,erifqueeis
in
portencum,
&fcietis
quia cgo
domlnus.
ne
nocms, &
lcgcrc
complcta ,
vcl dc-
t uPjr.
ftruftafm
Occide
taaaiiHitum
^^^^
litcraapcrian
K.."''"turcuagclia,&co-
5
NICOLAVS DE LYRA.
tnpomntum,c
ti.
Nonadip
quia qmvci
prcdixcrat.ii:
ciat iam
pcrt
&vltra
non
bis
icdarguo
& diccs
omii
lis
mcrito ac
(c,vtfisillisii
tcntum,fcci|
illud
Zach.
quo
prophci
portcm dcm
cuntur. Et c
nus
alibi dit
munibHs
Tum
aJJitiL.i
Uejidcrani
iCcrura vidert,
4
Apcnciar.i.tuncpoterisfccHrilo^uideiJlade(lruliio
j^
I Eccc in die
qua
tollam.f. viros hellatercs de
lerujdem.
tanc
patebit per egt^um ,
de
qmpopulnf
tMHt non vult m
HiO;
T.2
"EtgvidiumyScc.i.rxwm&fjcerdotiHm.
credcrr,
'
'
i
Et dcfidcrium oculorum,&c.
idef}.trmrltm &fiVa, qux 5
Et (cictis.
per
rxperientiam vindi3.t mtje.
C A P. XXV.
a r?
TfaBwn
f/?. Hiero.
Capta
vcl obrciTa
Icrufale.poft-
i2i
quamvcnitin Babylone. quipotiiitcuadcrc,
&
nunciauit vrbcm
captam
,
vcl iam
iamq; capiendam
t e-
plumquc
,
iuxta conluctudine omnium
prophctarii
ad-
uerfum cxteras in
Allegar.
circumitu natio-
nc$,fqueinfulrauc
runtrumx ciuita a
tistcmpliqueince
diojfermoconucr b
titur,5c
primu
con
trafiiiosAmmon.
b Hii hnminis.Hic
ro. Amodo
fuppo
nit
incrcpationcm
filioru Ammon&
cetcraruGcntiu,&
vaticiniufuturoru
Hier. Poffumus
tum cnct
Unifluarium,vcl vitio
fcruicntium vcl c r
tate
hoflium.TcrraquoqucIIfac!,(i.fcnfusDcum (
tcs)dclolataachorovirtutum,&filij
Iudf,i
vcri
&
rcdeconfircntcs dufti
incaptiuitatcm.donv-
rcdeficrunt.Idcoo
omnisinIultan$,tradcris
fi,
-
talibus,c,ui
a
ne
cccideruL
Tfaauseftiermo dominiad
me,
dicens:
^ ^^
W"c
"
a
fAlij^obfiima.
TQu'rf<-Loth.
Filih
C A P. XXV.
t
.loaa.i.c.
ominis,
pone
facicm tuam contra
filios Ammon
,
&
prophetabis
de eis
,
&
diccsfilijs
Ammon,Audite vcrbumdomi
f Nonego. f Inf .'laftii
fgiudentet
in loina
templi.
niDei Hxcdicitdominus Deus : Pro
eo,
?
quod
t
dixifl:is,euge euge fuper
fandtuariu
^
1
!ngie(ras
hoftium.
H.lpecialtcr.
' '
mcum,quiapolIiitumcftj&rupcrterram Ifraeljquoniadefo
1
f...
.
fnuas tribn.
'
C ?
qui
dc fTmrc
^^'^
^ft'^
%^^
^O"^"^
^"^^'
^"^i^
^"^i ^""f in
captiuitatc.
^
i-
^
1

r I
f NaUuchodonofor & exercitui eius.
&'in
cbrictate^^^^^^
^^circo cccc
ego
trad tc
fiiijs
Oricntalibus in
h^reditatc,
&
^
inccflu
gencrati
funt)oes
hircticos
intclligcrc,
dc
quib.
loannes. .A nohis tur a
paftorc
bono
,
vt cum fucrint traditi orici s
pa
exierti.tjfede.xiiobisnonerant.SienimfuiffrntexHobisper.v.v,
ftoribus , fciant ,
quod ipfe
fit dominus
. Rii
Hi cx declinationc orti funt, Hoc cnim
fignat Loth,^K/<t cxprobrat
cis
, quod
inlultaucrunt nimio cc
contitcri
dobA
Pcr transl
autcmdi.
h orientis
p|iam
fupcr
co^
fua,s,&fiu
ria,&bib,
comcdant las
&ciuitasqi|
fuperba
fiatl
culum cairl
quidepofitc|
pcccatoru
intrarepcrff
acus,&fili(l
mon in cul c
pc-
corum.quigun-
onincs declinauerun:
fmul
inutiles
fjHifunt,nonesi qui
fa.bo.Ad
ucrfuscosponitur
vcl obfirmatur facics
prophctc,
vt
lua cos autoritatc contcrat Et dicit
eis:Qiiia
infultatis ec-
dcfi?
in
pcrfccutione,
& vitiorum
opprcffione,g> poUu-
tum
^NICOLAVS
DE LYRA. CAP.XXV.
I
jT'
T f3iQ.as. Ifi
pwtdeiitUus
a
fecunddcap.vjcjue
Diic
piophe
-t-'
taitic
ET^cchicl
lotra
Iudms,pancadealijs
Gentib.
interfe-
Oiuiflii,
rendv:hic
incipu prophetare
zontra extraneos . Et diuiditui in tres
partes,(]uiaprim6 propheti^^^t
de
Centib.extraneis.iec
ndo
interfe
tit
aliqua
de
ludps.^i j
.c.teriio
refurmt
de extraneis
cnp. i^.Vrima
in duas,
qHiapriwopropheti^T^^t
contraqtatuor popuios
(uccindc.
fecuhdb
coHtra alios duos
diff.4it Cip.fcq.
Vrima adbuc In tres:
quia
frirno propheti^s^at
contra
Idimfos
&
Moabit:is,ibi;Hccdicit.ter
tio tontra
VhiUHhOs,ib::H^cdicit.
Circa
primummitur.
S PonC facicm tuam i. tomrJ tnr.^m r-
i--nr'*
" '"'<m rr
du ruinx
populi
,
& terram Ifracl
putauerunt
mni-
no
dcfertam, pro quo
mcrentur manum vlctc
Dei
,
ut
qui
exceflcrunt modum
infultirionisfu-..
dijfupcrruinadomus
luda:,
non tradanfurfili)5ncn-
-
t-
mjdo
tcquaidi,fcd
eiiam (lanti cjiendas le contra tos iui!--
3
Pro
c6,qu6d
dixiftis./rt/f/-/r^io
eji
gaudcutis.
+
Supcr
fantuarium./fr/?,tf2/;<F;w.
5 Qliia \iO\\wt\xmc?l.idefl,iefi.uhm pcr
Chaldcos
6
IdcirCo.'.
CbalUps,tjuoruM
terra
vergit
ad Oiiemeii
terrx
^mmonitarum .
Ilticuirn Affnnomxdcfcendeyuti
nepote .Abrahx, propccr q.rodirijlaridtbcb.i
t de litdcoi
fiione,&
ipfi gaiidebant
odto,&.inuidu moti,pi-upter ifH'
runt
deftrui &
captuuri,
7 Etcollocabuntcaulas.'. /V.z</f/?m7jr ^dificiii
wic
0-'n^
T>--'ititi,y
ih)iii''l,t{l,Orum. ^ l D.lbnUC '.f
/'
' orum.
t
/v
M
R^
L I J
i
I Et
fAB.is
. Hic ad litcram
Ezcchicl
prpphctat
contra
quatuor Gcntcs.per quas fignificantur
quatuor
uitia ud
potiushomimimquatuor genera
illis
uitijs
indinata.
Dc
primis
Gcntibus dicitur.
t Contr.jilios
.^immdn.Ammonit^
ucro
iniqui populi
in
tcrprctantuMdco pcr
iltosinuidi
fignificantur.qui lv>tan
tur inicu dc malis aliorum
,
& dc bonis triflantur :
qd
eft
iniquiflimum
&
punirionegraui dignfi,
Idco fubditur.
3
Hro
':v,<ftod
dixtslis
Eugecflintericdio gaudcntis:
pcr
fanftuarium domini
mrdliguntur
ccclcfi?
miniflri,
qui
f
rcqyentcr polluuntor
incontincntia.
t t.tjipcr
terrarn
iJra^i.Vcv
tciram Ifracl
poirtin
gi rcligiofi,c6qu6d
Ifrad uidcns Dcum
intcrprc
fiucrodjbcnt
cflccontcmplationi
diuinorum
fcd
frequentcriflatcrra
dciblatur,f
quandoreli
miflTadcuotione circa lccularia
ncgotia occup,u
t
Et
juper
dotriuin
luda, (^c Pcr domu luda,
quc
mus
regia.principcs dcfignantur:Scd
hcc doinus
uitatc
ducitur,qn principcs
& nobilcs fcrui uiti
ciuntur.Et dc-olbus iflis malis inuidi lcrantur^di*
t
i'<re^e. idc6fubditurpoena.
6 Idcirco
e^o
tradam tc
^/fff.idcfl,da:monibuj,qui
di
principio pcr fuperbiam
cccidcrunt. 1
iltClllt
tiir.Ip
lenti:
3lldi'
ir.
itdo-
c.i?
r 5 cili*
iia
tniin-
12'9
EzecHielis
CaD.XXVL
/ftisdliot
in direntioncii cun(flari7m GcntJumA
intcr
^ iic
itiir
dc
popii
1 is &
perc.inr,
& contcranriir,&
non de
flir:
Abraiin;,
rcddcomnibus nationibus cdccrcdcndi
funJctunccognofcant
malorum
magnitiidiiie,coniri
tio".
&
popnli ioterfcdionc,
quod iple
fit dominus.
leroQtiodge-
I27O
nci
iter dc cccic-
3 *'Mfnrho. K
'Qviafi pa.^oKs^.
comminatur
apcrtUTum
Cccel
diflbluturuomncm for
IJ.
titudincm Moabitanim .
vfcuirtateshabercdefiftanr, &
indialcdicaartenon confidanr:
(cdcundtilliustcrmini
quos pro iHufioncfluduum vocanr
promontoria dc
ftruantur : &
inclyts atqucclc(Sx
tcrrje
Bctliicfimorh i.
domus
folitudinis,
c
TI'n:r.ilIi5greiibujcamelor'im.V omnium
pnpiiiorum.
fia tclligimus.
la collocabut caulas fuas in
tc,
&
ponent
in
tetoria fua.
Ipli
cd-
pcrniimqUCmq*,
* <vb-tia'emte;ii b
^l'ioi)r.^MnoMe:i,vcloi._'.,;nuuduu'm:
ini-r|>ier3tiir-n ,.i,.i.iN,,i.
fanorum
intclit- mcdec f
ruges
tuas,&
ipfi
bibent iac
ruum.Oabocj;
Rabbath
gcfjcOiimus^ad in habitacuiu
cameiorij,
& filios
Ammoiii
cubiIepecoiri,&
qUlUilJ
rmnam
.
TMaloramneccffitare. b
qjjlutu.ai>.ia,x,,*implcu.
t
NonmiJo ,,r.,Itafti jurtii
gaurnt
hoinines
xi,ti,ciiji-e,u e, .Vc.
huisreciiii
& d^
a
Icieas
cju
la
ego
dns.Quia h:ecdicitdominus Dcus:
Pideo,
i
mccs.
filongam
^^^qJ phufilti manu,&c,percunilti
pcdes,6c,gauiia
es cx to-
l)l>jrin. a 1
N.'in)cr jnt.liim,n n
j,-
1 ;,i,e,iiiitv.t m,,.-.'triii,.

.^d
nr,t.,ririidum.
toafFeiflu
iiiperterramlirael:
Idcircoccceegdextcndama-
'^
num mcam
fupcr
te,
6ctradam
te in
direptionem
GcntiLi,6<f
a *Erad|&>nJo. o n

n,jmi m
pnjjulniu.ii
interficiam te dc
popuIis,6q?erdam
de
terris,
Sc
contcra,
6c^
'
V>i^
'''"'a "udicr

u. . 0'nni?s Ci:rntcs uoit ''.Ucm ii.i
rq
fciesquiaegddommus.
H?cdJcitdominus
Deus:
Proed I
4
f
tnrultaiucsdoumi
luda.ijyia
> Cha d us
laftj
b
1>iue:.u.t i o Pci.
\ . t t
,
.
^
'
i' -
5 8abv1oni.T
poteftati.
quoddixeruntMoab&^Seirieccelitutoes
Gente.s
ddmus
7
i
1lnprlc,ii..-iru-n
h
f F..rt,iu ),ne'i ,vl ..ir< ; .n(
,pios c|Uoi(U'
U;ihvl<-.u us miroear, 1
f,-...^
luda, idcircocccee^dapcriathumeiumMoabdeciuitati-
^
tiam fibi & forritu-
,

'Cuiiates
dincm
Promitten-
^J*[^'^Jf^^'^
busjdc
ciuitatib.
inquam
eius,&:
de finibus eius
inclytas
ter ^^^>
timcilluccouer
SuTik'^
.1 V."i d-l'fta b V.cns . j.v.U5 r lCi,itamar'tiTiia. d
^Dabyl,
nis Trr.TtcMr f.Moah.
tetUr,VttradatUr fi-
quam
eiu
,
rxBethiefimoth & Beelmeon & Cariathaim
iilijs
orietis cii
a 'Tc.ram .Moib b ISicut I li i .rum A.nmo., n>p n iiinn.-irij vlt i
inGentih, (!

in
.Moabfa.iu.
filijsAmmon.Etdabo
eim iii
ha!reditatc, v^noficmcmo-
riavlrrafiliorij Ammd inGecibus.Enin
Moabfaciamiudi-
,,.1-
' ^'" ^
V,;^
"
>ii.1, lii.i ,
i'"-! peccj'
'..< m lilio Ani.non & M..ab vn.licabo.
rjt
ftonaquado
cia,et
rcientquiacgddominus.
H^^cdicitdominusDcus;
Unt Madia-
^ -t^^Car, ,<^uKinl,
:,ta.lue-.l>;fp,riiuin.
b fi;ti
-^
(iimioaniciM iiio.t..i 'ub'it ,in.
dopafti
funt Pro
eo,qudd
fecit Idilmca
vltionem,ut se vindicarct dc
filijs
ad Gazam
perdcrintpudici
tiai
dum
purant
coiDlaciouc fii5,
&
jjres
habcant
BcotJrtescriminis
&()plicii.hocau
tcnicmofacit ni
fifiisAmmon.fi
lia: r.
populi qui
inclinationcgc-
'rmseft.
.dianira:&to
u emi va(}iras
adi ;t terrse Ara-
biiaihai^cntca-
*
nm
gre^cs

nquc
& ca
prammulrirudi
^k
hisopibus
ir,lioc& rer-
tx)aclin
lib. lu-
<lic<!ccidi(rc nar-
atq;
dcfcrta, &: Bcel
meon i.habens foa
tem, vd
fuper
fon-
1
tem, &
Cariathaim
2
quaniLxx.ciuitate
maritimam tranrtu
lcrunt,pcrcanr,qua-
i
uis habeaut robur
pugnatorum,
&in-
clitipcrgant adprae
4
Uijartepugnandi&
vndiq;muniti.Incly
ta tn rerrs eorum
non cft domus ha-
bitationisfcdfolitu
j
dinis:(cd,qua:putat
habcrefonte fcicn-
tia;, & vrbcm mari-
tiniam.quxoesfu-
fiincrcpolTinr
fecu
li
tcmpellatcs
patic-
t
iz
gionescorum.
Metaphoricecrgo per
Madiancos

.itas&
Agarenos
quintincSaraceniuoc3niur,a(-
: ites fibi falso nomen
Saix,vt
dc
ingcnua
iSc domi-
lcaotur ciTc
gencrati icriptura fignar.
i
;ro.Rabbathc(^mctropolistil!orum Ammon,que
poti
Ptolcmxo
rhiladdpho,qui
Arabiam
tcnuit.lhi'
laAhiavocatacft^
iTony.Ncdubitcmus NabuchodonoforArabiam
(abrtKTccapialcrufalcm^^upra^cripturatci^atur^Ettu
minisponctibiduasvios /\mmon&Ierufalem.&
tgladiusrcgis Babylonis.
tij.Hicro.
Fabulanturludaci,quiavrbccapta
tem-
referato
, filij . Ammon & Moab & Scir vidcntes
<
ibim
obumbtatia
propitiatorium
dixerunt : Sicut
ocs
cntcscolunt
fimulacra,
fic& ludas hct (iia:
religio
Bisola,&
idcoiratusdominus tradiditeos
captiuitati.
r r
Moab cx
patrc,Scir pilolus
&
hifpidus vlq;
nunc
it
domu
luda.in
qua
vcra c6fcfl!o:&
putat
ta faci-
iciuicrti,c[cxtcraruin vrbiuminunimcnta. vndc dns
commi-
NICOLAVS DE LYRA.
aooqucRabbath
mttrupuUm
ttrr^ ^mmor,
nabiiaculum.'.//c
deflruetur,quod
camdt
pajientur
ibi:
"^tiurcaf.jacumdicnu).
i
CO.ij)flendiftiltgna magtta
lctiti^
pro lerujalem
&tcm
fli
i
nciiont.
't
;tcndammanum mczm.KvindiHm mem.
5 C
dicit. Hic
cenjequentcr prophetirat
contra Mcabitas &
'*os,cHmduitur.
co.i.Moabit^ C? ldfmj:i. Id imea entm &
Stirfunt
nc-
"""'
mnima.
7 .
^^
C\cm.i.regnum
luda
ffi deflruH:im,& captiuatnm/ictit
<i'^
/'a; hoc
dicebant in
fultando <&
gwdtndo,
cu m tamen deht-
M K .yt L l
li;sorienris,vcri lu- <iu*
<' '
minisiii Chri(to:fi-
^"t-emoci'.
cutfilijAmmon.g;i-i',f
lO in hJCrCtlCa nlultitU tcrra; e us
i|
J I dinc confidcbanr.
1 Betlrcfmo
ConfidtTcraus aute
'^^- '^cdmc
profcctu,&inipfarH"i^X
comminatione de-
orientaies,vt
mcntiamDci.vttra vcnjanccoaT
danturcufilijsAm-'"''''"*
An
mon
filijsori.in harcditate, vtnulla hjerefis nominctur
^""'^^labo,
in
Gcntibus,fcd faciis in Moab
iudicijs
&
vlrionibus.pro
/'
arrogantia
reru finc
cognofcant,dnm
cflc
qui
cunda di-
fpcnlar Quod
auipcr
Mo^bphilofophorQhabcaturiU-
..
perhiijdc
c\[ilbas:Vjfdamfapic'tiiamlap:cfiiitm,-::^c.
Amos
i.Got. i.c'
oftcndit
CiCiSdpertrib. imputatib.
Afod/),i(2rc.vfquee6,g?
c6-
bufl^it ofTa
regis Idumc^
in
citieres.Quicquid.ivin
feculo Amos.i.a.
pcrucrloru dogmatumcft.quidquidadtcrrcnamfcien-
/
tiampertinct,&putature(lcrobufiu,hocdialc<aica
artc
fubucrtitur,& infiar
inccndij
incinercs
fauillalcjidiflol-
ui^t
vt
probctur,efle
nihilo
qd putabatur
efle fortifllmii.
vn lfa\3S:^'idtn:mHs contumeiia
MoabfConmmeliufw cJi valdt,
Ifa-i^.b-
b /")/ ro
qiodfccit
Ijumxa
vltwni!,vt fe
vindicarct
defilijs
etc.
Hierony.Cum fupiadiiofiinul pofucrit
Moab, &
Scir,
priusdcS.-trtaccnscontraMoabIoquutuscfi,dcindcad
Scir rcddit. Scicndum autcm
,qu6d
idcm
,EJon Seir
Efau diftuscrt.
vnaGcnsIdumxa& Duma, & Edom &
Efau &Seir.
Scir:quiahil'pidus pilofinomen acccpir. ,
Edom,
quiafanguinanus,quioblcnticula;rufa;coiftio-
ncin
r
i{.
L
"
Hicponuntur fccundi
popuIi,f.
MoabitaC
J
i
'"P^ctanturex
parte:
idi6pcrip(6s fignificantuc
lob ''^^^'^""^
rcx &
patcr
cft diaboius
,
iicut dicitur
'<!.
/f/tfii
rtxfiiper omncifiliosmerbix. & loan. 8.f.
^W
P^trtdiabolo
elhs.idco fubdi tUf.
(i,-?"'-^-<l<T'-ena&abicaa
:
hocdicunt
fupcrbi ,qui
,
^iorum
contcmptiui,
& fubditur
poena
tii dicitur.
"
tortuudincfupbi
\a morte tcrribi. i6 fubdii.
reat
compatiiS
10' ioieu'
y eoqH^dMoabitxdeftcudtrunt
de
Loih
nepote yfbralu,^: lduma:i de
tf^ufratie lacob-
8
Idcirco.'.yor/d///M & muniiiunts
fornSf
qusfHSiinent pon-
dusad
ntl.ii:oi<m ncminaniur,tkm
fnbditur.
9 Bcthicfimoth.j.C/7ij/</rff,vr
diclumefl,fnpra.
10 Vtnon fit SiC.non
ftnt
inrt^utatione
vfq-y adtpsmagnum,
ii Ft
inMoab,&c.'>/nt/u'to.
1 2 Pro
c6,qu6d./>tryt(yec'o
odiosefilios
Iuda,quafi
in vltiohe
beneditiiun
spaurn^ tjnavi
obtinnil lacob ante
EJauprimoi^enitTr.
pruptercjiod
tfdii
paft(juebati:r
lacob
fratrem fiium , ij' fmiliter
poficri ifiin pcfittos
/acob
,
qu^e
tamcn
petfcquutlo
erat miuSta.
Tutn
quia
hvi
(.'cimfuit
e.x ordtnatione diuina . Tum
quia
Efau
veiididtrat i jr.oh
fua priwofftnita. 5 l Et
II
tr/n/Kfojirprmium
ludiciumcftin mortc
corporalf,
& aliudcrit iucxaminc
finali,
&
vtrunqucdicitur
iudi-
cium condcmnationis.
t u^ditii Hicponunturtcrtij f.Idumaii,
quiintcipri-
tantur
f.inguinei
proptcrquodinterprctanturoppreiro-
rcs,innocenfum.idco(ubditur.
1 1 V, t' .f
inquam
.
Opprcfl6rcs.n.innoccntum
fua ne-
quitiampalliantiuftitia,di.9faciantzcloiuftitia:,qu6d
faciunt
inique.Et
fcquitur
pacna,cum
dicitur.
\
lEt
1271
Gloford
&NicolaicIeLyra
1
A
ncm
Drimogcnita pcrdidit:
&abcduIio fortituscfthoc
vocabulum.F.raii
qiioquc
faluraintcrprct.itur.
a EriHa. Sciedu aut.q'
in Hcbroso
nuncji
Jcribit
[dumca,
fcdrcmpcr
Edom.quc
IdumcJcxpreditGraecatraslatio.
Hicro Dua'
lci^ioaciDauid.altcra
Piicicthi.altcfa
Cc-
rcthi.i.
intcrfc<io-
c.irorpirim
fubicila fucrit 5c
coniunctaillicarocr
fiiKit:& UumKa tranlo.uin ludiam.
c
rr-'0<jU''dfcc'iu
f.Poilfilios
Ammo&Moabi
(qui
5c ipli
Iiinr
Iduma;i,pcr
Loih & Elau
populo
& domui
Iud?co3nationel"ociant)vemtadPhilift
qui
iunt in
7
rum vocabantur.
* TlKod. Cum
.T>.nonMo3bit?l6
lum& Ammoni-
txtxtari lunt,
fcd
ctiam
fadis fuam
improbiratcm
in-
dicarinr.pridincil
lalcruata ira:
rj-

^*^*
Icob
r<ippl.intMm
inrtr o a
quo
Iiida f
(^i
frnuuntur rpiriiam.
Iuda,peccauitcj;dclinqucns,&:vindiclacxpctiuitdecis.lcl-
lEigo. rEgoi
f
nonpcnlis
circo
h^c
dicit dominus Dcus: Extcdam manu mcam
lupcr
a tt)u' "t onaln videtoi. I) 1ii"i>li<.>$ hdci.
'
Iduma:am,&:aufcram
de eahominem &C
iumeiitu, &fracia
a TAlii
dc Thcnnn.>iuini rptrt.Mur
dcfici'ns b < Cuiii.iir. ii.c
c.^na
"" -.ii Um t
cl^iiiintii'..
camdcfcrta ab
auftro:&qui
funtinDcdan,gl.idiocadcnt:.
b TNon p
: 1 1 iiu. c ^ln qucin
c.crciirruiii
yinciifl.iin.
i.t tfi
cnim
ipft
la- h Etdaoo vltioncm mcam
iupct
Idi.imaram
pcrmanupopuli
B
t
ad deua^a-
tioneni inimi
eitijs
perpe-
tuis.
t
Chcre-
th{os.
^Pi
fiii
unic 'S. b 1G, .xcm laimiciii) ,c IMciiii .x;I nie'indi|-n.itioncin
mciUrael,&facicntinEdom
iuxtairam
mcam,8<furoreni
a lliiftum.rcilicct.fiitirc.
b ^I,.
>
A .>nai di.minu.
mcum:&: fcict vindidam mca,Hec
dicit dominus Deus. Pro
MsLi.i.a-
Genc.S.d*
c
Pfjl./S.d.
Ph! M.b.
Genef. 7-f-
mcoabco imuria
atTcrto,vt pcrlbli-
tudincqua penit*
dcfeicntur.difcant
ipfimctdominipo
tentiS.Thcmam a.
b Etdabn. Hicro.
In manu Ifracl
po
nitgladium.vtfub
ucrwturEdom,&
iram di'ii fcntiat & furorcm &
intcUigat
vindidam cius
ad hoc
profecifle,
vt fcruiat domui ludxvndc,';'*.^^
;/</e
xt.EfaAcsTn
oPo hahui.
Dihgit
aut
Iacob,q'.iia
camcu & tcr-
rcnum
fuppljntat,&
bcncdidioncsillius merctur
accipc
rc.Prius.n.iuxta
caracm.&poftca iiixrafpirirfi
viuimu.s.
Antcfuntvitia,dcindcvirtutcsquib.vitiafubuertiinrur.
Cor.n.holsapporitumcft
ad malitiama
pucritia
: crro-
relq;
adolcIccntixmatura2tascondemnat.vndc:C)Wj(:^/.i
ijuisinictli^ii}VA:J^"(>iantiasnie{if
i.emrminnn.
Etnotadum,
gjlacobprimam accepit bcncdidiohcm,
Efau fccunda,
& adcxtrcmumdrdeeo: ^rrunf etiif-^rr-f

vtpoflqua
&
funiciilor
J
hilifthiim
\
nccidcme.cidi
aurco Piab\>"
calicc incbti
uiunt,&to
infuUant.vci
iniinicitiani
tralfraclrec
tcs.quib.
aL
pulo
dimli
Cumq;(.''
M'.hi vtiia
>-(.ip(i
fcvlc
tur,implcnt(iVci
rcsinimiciti.
*
Theod.
nis
quoc"
coh ,
ait,P'0
benedi-
fiiime
<jna
hmrdixu
et pjter
e us . HanC
obrcm no
aliisip-
fo,.hoflib.tradam,
c
c6q, fcccruntPalelHni
vmdida,&
vlti fcfunt* toto'nimo
^
(cd
ipfi populo ,
r
-
o

\- I
"^
1 mtcihciercs &:
linplctes
mimicitns vctcres :
proptcrea
na.c
5
a ^ Vt,inttifi(ri.iiii
inierfe....i.;i.
dicitdornir;usDeus.
Ecccego
cxtcudam maniim mca
fuper
f
Idumcis. .
v^
,.f?
Mui i.ictu.Tdiurfl"
..but.
tiovcrtit,i
d
PaIcftinos,& interficia^intcrfedorcs.ttpda rcliquias
nfiariri 6 rcs.n. in:"
a
TQ.."
i-imen hn.:in h bc : mil:t!cordi*
ipna
lic lcirnt.Srt. 3
pOpillu
.
ms
regionis/aciat];
in eis vltiones m
agnas argucs
in furo- ccptarum
,
ifaiin'. b
lii^M
["nutit pU-
m..t".:ur
VlCtOrC&f
re
,
& fcient
quia cr;o
dns cii dcdcro vindidla mca
fuper
me. regno petit
^ ^
mitatisi
tpsfcccrunt,&
in cosinuadctcsinfinitiscos
nui.
rc Hac dc ca
cgo poenas odij
.ib iUi.s
exiga,&
diuii
lispl.ngas infligam,
&
vnacumprincipib.fub
intcrficia,& in
mala.quecuadcrc
no
potucrin
vtjpcrca, qujcfuflinucrint
mci
domimj
iurac
d Val !lini>.L\x.
Allophy!ov,i;alicnigcnastra
non
gcncrali nomincGcntium,qua:nonfunt
lud,rorum,fcd
fpcciali gentis
fux, qua:
nunc
o
lcflina
mutata.phc,
litera luxta Grxcorum
coni uiui-
nem in
phi
, ficur
apudnos pro
HcbraicofaliraC
xuin
& Larinum Pafcacclcbratur.
jini^fttcPt
inimiii
JtidxorT',vf paid
ixlibfis Ivlucjludic
i
4
Et vl.ic Cut\t.ltidxns,ex
rnaxima libidineocadc'
5
Et i
mpletCS
inimici.
f.addedo]
ad inimicirias
au.
Thittlihpi
cStra
ludps apruipin ingrcffus
eorn in tcrr.:
6 Et
pcrdam./. regiom ThiliHhiiiornf,quie fita
c/t j.
' '
mediterrantum.
4
Et
vlcifefwtMe6\pcr
ipfos fignificanturranc
ru ira
quictari|non p6t,donec
vltra moduii g;
eos contra
quos concepcrunt,&
fubditurpccp...
t
Erce
7'^.i.iufl;ittam
meam eos
grauitcrpunicn.
df Iaco.2.c. hidicium
fine mif
encoriiia
f
irt ei
qui
;)
taturangu.
XXVL
NICOLAVS Dii L,i .w^.
^ t Et faciam.'.<J ludxii,
quifunt
iu
p^rteaufttaliiicfpeclu
Idu-
mxeiicofubditur.
2 l'er manum.
hocfuit tempore M<ichabxorim,iui
Idumxcs
impu'inaurr'tnt,i.Marbahxo.^.
j
Hxcdicit dominus.Hif
prophctiT^nconnaivhiUflheos^qui
t I
Etfaciam. fcilicct, Iduma:am
oppreflt>res
cnim inno-
ccntumerunt a
Dcofimiliterdclcrti,quaododiccteis
il
lud Matth.
i^.A.hcmaledi8i inignem
eurnm,,.
j
Hcc dici'. H\c
ponuntquarti
Paleftmi.f.dc
qu
ib. fubdir.
CAP.XXVI.
~
*P 'Jfl'^^-^^^
C A P.
1_# Palcftinosluc
cedit
rcgio
Phocni
a
gfSgBO
T ^A^iu cft irt vndecimo anno
prima
mcfis fadus
cis,cm'mctropolis
|n ^i^
n r
j- j i- t- f i
-
j
Tyris, qusEHcbrai-
^^^
clt
itrmodniacimediccns:Filihois,pro coquod
Ce& SvriaCeSor df. *W v!zJ49
llnfuliusSc^-iudcns.
ICiptJ^
>
l^'r.;0|'oriuinh..tiii
iliinun.
Hier.Sorintcrprc
*"'
dixittTyrusdclerufalem
:euge,
confradifimt
tatur
NICOLAVS DE LYRA. CAPTXXVi.
I C"
T factu cft in
vndccimp.
Hic
Ldfeqnentir propheti:^at
cp
'
-'
tra duijs
popidos d'lflisi:.'.td'ra Tyrios
et
^cgyptios,q
mul
tas moleflias
Ittdxis
intukrim, quia Tyri
eranl
proptnqui
Indtisa
farte.Aquilonts,.Aegyptij
ved a
parte .4ufiri.9ic.crgo
diuidttur
Diuifio in duas
parles
:
Q^nia primb pnfhctiT^t
coutra
Tyrnm , fecundb
contra
jtegjpium cap. ip.
Vrtma diniditw in ires
fccundum
tres
caufas
defiruciionis
Tyri,&
hoc in ifio
cap.d
duclius
(eqmntibus.
Trffens
antem
capiiulum diuicitur in duas
partes:
Q^iaprimb
poni
tur
caiifa
dePrUi^ionis, fecundb
flupor
adtnirationis,'bi:H^cdicit
dhs . Vrima in
duas,
quiaprimb pinitur
.
Tyri d^firuHioms taufa
d
eiiii ritnruulecundo
iffeBiua,
ibi:
Quia
hcc dicit dns.
pvimim
M O
f{
^ L
I
Sicu
gnataiam.i
ipcT'
turbatior.
T
cupata, q
2
vitijsiui.'
j
rufale.in
4 plum
&
}.
'-
5
cxuitat.&.ircim
pcrium
Jcien'.urn,qu)dciuitas lcrufaltrn fuii
valdenubibs &
i
tet f.r
j. i\tgum, quia
Salnmon
nubilijjimc
eatn
tdificj
pclieahabitatori-s Tyriconira
1 udxam
fuei
init inuidiu
Jlriiiiionc ciuit.itis &
populigauifi:propttr
qnod
meun
puniri ,maximi:
q<iia
S^lomon &
Hyraraxx
Twifuer
cem valde aniici.
^.'{{g.^-
Trimb i'>itnr
pumnir
lempu.nii*''^-
utliUonis,ium dicitur: Et fadu cft in vndccimo
ar 0'
^*^'
fcdiie','r.ir,fnigrat!'
tis loachirn
2 Prima mcnfis faftuscft.
ide[},prim3.
die.
3
Pro co.'.habit.uores
Tyri
dc
lctuCa.lc.dcflruBaijMdl"''
4 A\2,C.lntcri<-8i>)efigaudentis.
5 Confra^a: (unt.
i.portx lerufakm
ad
quam
d
1 T E K.
Et faaucfi. HicEzcchicl
incipit prophctarepciuitate
Tyri,}& hoccxcatriplici. Quaru primaponiturinhoc
capitulo.
Aligvcrodu^induob. fcqucntib.capit.Pririia
vcrocaufafm fcnlum literalc
fuitcxultatioTyri
dc >.ic-
fIruflionc'IcrHfalc,&
hoccx
malignacupiditarc.
lcrulale
n.cratma,';na ciuitas&porcas.&iomuira
mcrcimonia
pcr portf] loppe, qui propinquuscft
ei dcfcrcb
quod ip(a
dcftrufta
cogitaiicrut,^
illa mercim
ad|portu loppe
dcclinabant,vt
ad
Tyriportu
ap
& ficconim lucra
multiplicitcr
augcrcntur^[
deftrudione Icrufalcm l2tabantur:& hoceftqi
3
Vro eo
quod
dixit
Tyrus,&c. Ergo
moralitcr cx)
jnedo^
Tvrios
quantu
ad hoc
fignificant gnalitcr
illi,c
ji
mori
inabml
ti.r,p{]
carcnr,
aoddc
ddicit.
>4
^ypiiqnondaincly
Aia;tri'jtcrn
purac-
j^oiJi'.
"^ cdtrariis
<jogmnbiis
accipi
,
,r|:ino!bus/ccu
jj
c^i
viderintali-
qu^unuperncgli
gcnalaprum.gau-
5er: inrultat,qua-
fialirriniina
.fua

rciuccliofii
vnde
,
fcqirt""!:
T^rop^eiea.
'
^
iKod.
Anno
vnccimo captiui-
tati!cchonie,rcgni
vcrScdcchi.Bmcn
(f
qario
, quarta
nie.,aB3h''onijs
Imalemcaptacfi.
Pac
s
igitur
djcb.
ant<u5 capiarur,
iubtiir ^pheia
c6-
traVrumprophe-
ticawba
facere.
1
Ty
$-n. Sorinco-
lariilingiiavoca-
tiirMaaatemob-
fidiickrufalclK-
tatueraij&opina
faiforc,
vtnobi-
liil.ailla
vrbe e-
ua
iplainoesfini
tiir;
gcntcs poti-

t
imperio.
cce
ego
l-4'tiir te
'jyh
& afunkiefa.
n.ifitcGentesnnd-
.
iitafcendit,
&r.
j4 em.PerliccBa
bvhioru cfiexer-
irofeftioneip-
iicaatur,aiiq;di-
nir muris
ipfam
fcrtafore, vt
ifdamlcuibns
^- biiscompara-
iip,.Tit,quibus
ex-
pii.
Ezechiclis.
Cap.XXVI.
9 THU
capta, fMiitiitudofqra:
illius
rfgcbaturitbJtrio. b IIIa drfi-rts c
fQua1)te plcna.
portx populoru,
conuerfa eft ad
mc,
implebor
deicrra cfi: i
j^
Itjinflli^.-
icil cet.riixilti.
^
^
b
1CL,afet.s (fl.
TNoi.
petalios.led ego ij,ic. 2
Propterea
ha^c dicit dns
Deus.-Ecce
cgo fupcr
te
Tyre,
& a- 3
.1
f
B.il vlonios cuni umliis na.i.nibus .
fcqdercfaciam ad tc Gentes
multas,ficut
afcendit
marcilu t
a
Oif.ji.iu-c.
b
1 Arguinentotum munjri',n-s. c
TSophifniaia
duas. Et
diflipabut
muros
Tyri,& deItiuentturreseius:Et
a
TVfque
ad foli.iii 1 vt etiam
puluis
ladatut. b
TQJic humiliabittt, tpctnitidimui
I274
coinpaictui
exinaniia
trada
pulucrc
eius dc
ea,&
dabo ca t in
limpidi/Iimam pe-
a
fVtfsgciMcexpandantur
in
v.bequondamftequcntilfima
b
fCuius vcto.T imta cfl"' non
p.,iliint.
tra. t Siccatio
fagenaru
erit in medio
mans,
g^a cgo loquu-
tus
fum,ait
dns Ueus: &crit in
direptioncm
Gcntibus . Fi
a
TVibes,oppida,vici.
b fFfaoenicis. fi-hxnicis. d
Miaiiho. qui liliisappella
.int inierfeftu.r.fm
|;laLi,j j.onn.
plicarc
nigcnascon
D
fueuere.
b
Sagenarum
eritin
metiii)
maris
,
tjuia ega
lofit4tiisf'm,crc.Q{.ii
busdeceptam
niuU
titiidincm
pifcabi-
tur .
Sagcnas
faciet
iiccari,
vt (ubeant
alij
pifcatorcj,quos
dominus mifit ad
pifcandum. tvteftrum-
C Fili<
quoque
eiuf,
mitas
petr.
ijuafunt
in
agro
,
gla-
dio,&c.
Hierony.Fi-
c
IJxquoquee'ius,qurEfuntinagrd,gIaciioinierEntur:& 7 &Sllabant'iK^
.
TK.amnne.
h
,Qu.h.cfienpcep..
g
&profeCrCtioribuS
d
fcieat,quia ego
dns.Quia h?c
dicit dns
Deus:Ecce
ego
ad- 9
doarinis nulii faci-
Enii. fDiaboJtim. a 1 Confuii...i;b
duca ad
Tyru
Nabuchodonofor
rege BabyIonis,ab
Aqui-
a
fNonfoluniiBoJopofuIoium. f
Regnoiumfdequibus Jicit :
Hzcoraniaiibi
dabo fi cadens adoiaueris ine
c
lone
rege regu,cu equis
&curribus Sc
equitib.
S^ccetu
po-
, ^
C a f
Vrbes l.ubi fubaitas & catell
f
.nimas in
arguftia peccati.
b clncamoo ir.urd .
fln.iitote.
puloq;
magno.Fihastuas,q[funtinagro giadiointerficiet,
irPott. a
f.-J
diaboli cuadas iii
pcnuiii
&circudabit
tc
munitionibus,
S^coportabit
aggerc
in
o-y
ro.Et cleuabit cotra te
clypeu,&tvineas
& arieccs
tcperabit
a
TQu. Iquidfoiie
habucrit in
dogm.tibus.
b
f Muliitud'i- armatLium lucruin.
tin muros
tuo.';,&
turrcs tuas dcftruct in armatura fua. Inu-
a TTanta, fr:l:cct,cr.t rnulftuJo.
datione
equorii
eius
operict tepuluis
eoru,afbniti3
ecjtu
ct
3
fOptnione
rotaru &c curruu mouebuntur muri tui.Du
ingrelfus
fucrit
a
fSecuiusquafiincampo.
b
fTantaent fr uritsi lftorum.
portas tuas,quafi p
introitu vrbis
diilipat^, vngulis cquo-
a f
L la
&ipacio(aeft va.iuE
iuiii 3il niotiera.
rii fuoru conculcabit oes
platcas
tuas,
populu
tuu m
gladio
a
fIdoia,fqu.t
corde
tinguntur.
vnde;
lOiajin-m .iiloru.iiad
iiihilu.n rr."
i^^-s
c^dct,&
ftattjg
t tuc nobilcs i n terra corruent.1 Vaftabunt
opcs tuas,diripient ncgociationcs
tuas,
&dcflrucnt muros
a
fln quibus
cxi.liabjs. b f In t-ntam. .defolationem vcriies . c
'(Qu'buszditicauetas muioi.
tuos
,
&ddmos tuas
pr^claras
fubuertent
,
&
lap
idcs tuos
&
ligna
tua &
pulucre
tuum in mcdio
aquariiponent.tt
iQ
lecrcdebantur.pro
irahcntur in
publi-
cfi ecclcfiaftico mu
cronc truncanda:.
d Et
fcient, quia ego
dorninus .
Hierony.
E
Qui
lerufalempro
peccatis patru pcr-
.
dendam
reliqui,
&
12
Tyri pro
inlultatio
13 ne&2audio muni
^"''''^**"'*
14 mentadcftruxi.
J"^^"?-"^
I
5 e ^b
aquilone re^i
i6
>-fjf'<w.Q^iivetusdu
17
riiTimus Sc finiflcr
noic dcxtcr vocati
prxfumensfibino-
minisdignuatem.
f Cum
equis
& cur-
ribus &
equitiius
cJr
retupopuloque magno.
Dcquibus:
Fallax
Vfil
jx.i.
15
equus
ad
falutem , ^ t Prxdabun-
dormitauerunt
, qui
a-
*"
fcenderunt
equos
. Et
'^*'"''
'^*"*
alibi:
EquHm
&
afcen
19
jorem
em
proiecit
in
^
20
mare.
^
t
.tere.r.g.
"'a
^ec
NlCOLAVS DE LYRA.
^^'
multi
caufa
mercationis &
caufa negociationis'
) "onucrfa eft ad
mc.f.ntercatorHm
mulritudo .
2
um^^X^hox ,f-me.cmonihus & lutris
^
to
qubd lerufalem
ie^thddefeitatfi.
cceego fuper
te
Tyrc,
&c. .Ad te
dtflruendum.
Etpatet
rl<jueibi.
,
*
X radam
pulucrem
ciusdc ca.&c.
idefi, deliruaomnia
*A'
'd.f
forf ventfis tollct
pulutrem,(S
remanebmt
fi>U
tapides
.
5
iccatiofagenaruminmcdiomaris. Hocdtdtur
,ed^
7)i
etat
yndque claufa
mat i:ideo
ipfa
defirucia
pi/catores /it-
cutibirctialua.
^
ilis
quoque
clm.i.ciuilates & vdU
eijubdit^
.
7
tua: funt in
agro,&&i(/f^,(n aridaftt.e,
&non in
mm,fi
fWyiKr.
'
jladio
intcrficientur. Cadent
interfeBii
eatu
habitatorib.
9 Juia
ha:cdicit. Uic
conlequenter poaitur
hutus desiruHiu-
W
'*ja'\\eHiua,q..ieHdupltx.l^naprincipalta,f.0ei4S.
.Aliain-
Pfuentdis^frex
Babylonis,qui
inhoc
fuit
jiageUum
Dei: &vtra
<{iifnxiti<rcum
di<iiur,in
perfona
Dci.
10
xce
cgoad.&c.Per illam
enimpartem
adduxit exercitum
"i
irurn,
11
l^cra
rcgum ,
&c.
Quia multos
reges
hahebat tributa.
""lifapaiencvjquetbi.
Et
1 2 Et
comportabit aggcrcm
in
gyro
.
yolHit.n.d littore ma"
rtSTJquead
iyrumponeretatitumcogmemlignorum
ternt&la
pidum,qu6d
haberet viam
rfque
ad
ciuitatem,
fcd comptere nopO'
tuif.^^ropter quodper nauigiitm
eam
i^pit.
l^
Et
clcuabit.&C.irfoi.c/yffox beilatorumfuorum
adte irtua-
tUntliitn.
4
Et vineas & arictes
tempcrabit.?./
debita
proportione
col
l cabii ad
dtijcimdnffi
rntros
tttos.Elt autem vinea inllrnmmtum
bellicum ad
deftrucndurn
murum
, & in libro
qi^i
Catholicon dici-
tur
vinea,quia iungitur
rnuro
, C?
defubti4s
lateitt homincs muruvt
perfovantcs , ftcut
vineaadhxret tnuro , &
fub
ea obumbrantur
bornines.
1
5 Inundationc.eAf maximamultitudine eorum.
16
Operict
tc
puluis
coriim.i.tantus
pnluis ekuabitur,^
ci'
uitas
fxilicntibus
extra
alttfuantulum
d
iongh
non videbitur.
1
7
A
(onitUj&cmoucbuntur muri
tui,
&c.<. videbuntur
moucri. detera
patent vfque
ibi.
i8
Et(\imxtax.i.idolatua.FeldicunturhicllatUnobiles ima
gmes
iiobiltum
perfonarum
,
qu* antiquitus
in ciuitatibus
erigc-
bantur ad bonorem
ipfarum.
I i> Et
pulucrcm tuuni,&c.7/ii
ventus tleuas
pulueres
de rul
nis
proijcttbat
cos m mare.lbietiam
fuitproitSiamagna pars lapi
dum
Itgn rum.quf fuerunt
m
adificijs.
20 Et
quiefccrc faciam.^/<i
nonhabebis materiam
cantar.dif
fed magis lugciidi.Catera patent
ex
pradiHis vfqueibi.
^ 1 Nec
r
.^'aiurnaliorudcfidcrant
&deipfi$quandoaccidunt
^^
ur,quodea vaide
malum.Proucrbio.i7.a. Qui
rui.
'^''''tltenus,non
recedetmatumdedomonus.
Tiilcszntc,
berS""'!^^^""^^^^"'^'
q"'^'^'s
prouifumertde pr?-
ill o ;,.'''
^"*^'
dignitatibus vacaturis. Etfimilitcr

qui
haercdttatcm
cxpcftaot pcr
tcncntium mortem.
c
Et fimiliter illi
quibus promifla
funtofficia
inmagnato-
rum
curijs
vacatura . Et
per
mala
temporalia, quxcom-
minanturhicTyrijsinfercnda,cumdicitur.
I
Et
alcenderefaciam
ai tc Gentes multas
, &c.
Significantur
malapcrpctuadcfiderantibusmortcmaliorumproptcr
commodum
temporalc
mfcrcda . t
fufficiatpro
mora-
litatc
capituii prxientis.
t
MO-
1Z75
Glorord.&NicolaideLyra
ij?'
^
a
7^ f^\ficctherxt:\Ti rcgnu/.populoru.vt
hcat.ppriu
im-
A
periu.ficut
fub
Hyra
fcd
c^teris rcgibus
vcl Chaldcis vcl
Maccdonib.vcl Ptolemcis.vcl Romanisrctiib.lcruitura.
Thcodorctus. Illud u
e(/>dtt>/i
vif-i.cxbcati Ilaix
prophctia
cognolccmus
Etcnim
prophcta
illc itidecala
mitatcs
Tyro
vati-
, . ^ . . ^
- --
a
TEgo^loininuf.
b
Qn^itni
in
UpieBtitrcci
qaiefcere
faciammulntudinc catorum tuorum:& (bnitus
cuhararij
tuarum no audiet
amplius.Et
dabo te t in
limpi
X ^Pilcaiio.f
cenaall & eii humilis, vt lis Cccj. 1j b
^Quia
Nabucliodonofcri doininoui-
cinatus cft. Vcnim
tcmporc quoda
de-
finitomifcrias
tcr-
minauit. De-elinfie-
tur..Tyrus,inquit,fe
t cxpinfiA.
ptuaginta
aints,/icut
a
tempus rtgis vmus,ft-
CMt
tempus
hois,et
erit
fofi feptuagititi
antios^
fpeculatiotiem
Deus
ja
titt
Tyriy&
rurjus
t e.
Jiituetur
in
antiquii,&
erit
emporiu
tmnibus
re^iiis
orbis
terrtey&c.
Tlludigiturnozdi
jficaf,
moruinnuit
c
mutatione, quiale
cundu
priftinaim-
pictaie
non
^difica-
Ditur,
tedaliim
&
aperte
contrariam
^diiicationcmnan-
circetur,qua:fecun
d
t qnc
hudi dum Ifaiam fanda
baris.
crit diio,
vtres tcfta
t
lubiMtorM
jur, atqj
ca,
q
nunc
dic rutax.
tcrrs ,
&
copulantur
his.qui
in vetcri
folitudinc fui
vi
non habiteniur a
fpiritulanfto,dcquibus:.'mp/it
i
rit m
profuiidJi.o.nu'!
c. Nec dc
c^tero
erunt in tcrr.j v
civ
tiu,fcd peribunt
&
rcdigcntur
in nihiluin.idoo
cflc
(Ta
bunt.Histcftimonijsabutuntur.quidicuntimpiorpc
nas,& non
po
iro
nCipieBtUfccuIieonfidchj.
f Alia liieracantifotum tuoniiTi,
~"
dita,omibiiiu!ietfa
<:ft.
vndeiQ^
tiadidi iaianz.vi difcant iion
blalphrinare.
diffima
petra
t ficcatio
fagenaru
eris,
nec a^dificaberis vl-
tra:ga
ego loquutus
fum,ait
dns Dcus.Harc dicit dominus
a 5Ou.11
cad.i aniina oiu
|>udicitic &alij
viriutibusdediia. b
^ InoppugnatioBcN.bu^hadonofoi.
Dcus dc
Tyro. Nung.d
no a Coaitu
ruin^
tLi^,&:
gemitu
in-
a
fViriuiuni.fcilicet.
tcifedorum
tuorum,cum
occifi fucrint in medio
tuijcom
a
Qui
tnllii huiuslrculi itailuniur flnflibus . b <De ihtonrMupcibia.
mduebunt infuli,
& defccndetdc fcdibusfuis oes
princi-
L
S^Opinione $Qui
oiuetlu
impirant
infulis. b fOinnem
glonam tcgnandi.
c
^ Varieuie
ful^riia.
c
pcs
mans:&^ aufercnt exuuias fuas,&
velbmcnta varia
abij
a ^Afc.
b tldeft huniilita: r d-iedti.

cienr,&
induentur
ftupore?t
In
tcrrafedebuntj
et attoniti
las,
)co
Sc
fii
)Vl
jnt
i:in
Tyrus.
t fepulchrfi
f
iDreriori.
(idere .
C
Fejiimenta.
varic-
tatcm,
f. vinutum.
d
il^i^e
habitas.
Ty-
rus.n.prius.vtpcr-
hibetinfulaiuit,fed
luuetulU,
^ x c.-^iu tuo nihii
putant
s ia
inun^o, prrpctuum
fuper rcpentino
cafu tuo
admirabut)t,&
allumentes
fup
te
a *Fleb i;cann,-ii. I> fFi-
c
1Q_j jinus
fjluiiseiai. d
fHuius leculi.
lamcntijjdiccnt tibi:Quo
perijlH,qua:
habitas in mari vrbs
.1 fovnii-
nc b 1 Co.iiij
i^n
iij lo.ula i.ibo)i c
fCogiiatijnibus.
t
inclytil,q
fuilti fortis in mari cii hibitatoi ibus
tuls,
quos
a
fAducrfanj.
b ^
i n ,

ncafuiu".
iQu.huius
fccu flufius ijnre.nr.
formidabantvniucrfi*
Nuncilupebunt
tnaucsin
diepa-
b ExHuui. Hicron.
uoris tui:,&:
turbabunf
inful^
in
mari,
eo
q?
nullus
egredia
Lxx.coronas,quas,
c
tm;
extc.Quiaha:cdicitdnsDcus:
Curadcdero tevrbedc-
lciiiCCt,bonisOperi
I
a
TMeiai.honce.iiuiaadinluIam
lermn/cft.
bus vidcbantur
pof g
folatam,ficut ciuitates:,q
non
habitantur,
et adduxcro
fup
a rHoftium*Hultuudine
b
i|i>opuli
multi
f Dc
quIb'.:s:Introibuni
m
mfeiiivratcrr*.
te
abyflum
,
&
operucrint
te
aqu^
multa:
,
&dctraxero tc
a *In;'.tn'5 b TVbi,l. ilicet.erit flctus Sclliidor dcniium.
cum
his,qui
dclcedunt in t lacum ad
populu fempitcrnij,
a lln oiiadracoartijuu. l> fVbi nulli ianifliirum recordaiio.
&collocaucro te in tcrra t
nouifIIma,ficut
fblitudines
'
vc
a IDe ijuibus:
h t o junt in infciioraierrac. flnferni.
teres cum
his,c|ui
dcducuntur in lacum
,
vt non habiterls.
iEconiia. IFcribis in te nuni.
Porto cum dedcro
gloriam
in terra
viuentiumjin
nihikim
^jc Thwd. Quomodo k
rcdigam
tc,&:
noneris:
&!:rec|uifitanoninucnieris
vltrain
pett^i. Rcputantcs,
I
f
fcmpitcinum.dicitdominus
Deus.
inquit,
tuam
pnfti-
m
*
'
nam
poteftatem,&
cam,
quxtcin praifenticalamitasoccupauit, confpi-
cientes , te
quidcm
lamcntis
profcquentur,vrbem
oUm
cclebcrrimam ac nobiliflimam , rcs vero fuas
pcr
fe
ipfi
cogitabunt.vcriti
nein cadem incidant mala.
c Turbabuntur.ne iimi\\n
fuftincant.Aho(jm
ruin^alio
rumcxcmpla
funt.Nam mca
resagitur, paricscum pro
ximus ardet:dum in hocfalovit^
nunquamcerta
fecu-
raquc
vidoria.
f 0
qudd. Hierony.
Lxx.in exitu tuo.Non enim cx
pra:-
teritis.fedexprslcntibusiudicamur
.
Caucndumqicft
&
femper
timedum, nc vetcrem
gloriam
& folidam fir-
mitatem.vnius hora;
procella
fubucrtat.
5
Cum lit.Hier.Hoc ad cos rcferri
poicft
,
qui
in
anguftijs
lcculi conftituti deducuntur ad inferos , &
abyflifiudi-
bus
opcriuntur,p^naru,fcilicct,&
trahuturadinferiora
terra;,
IquatfiicriBt
iaftis
aggcribus
vcl
ifeculo.
^ Nabuchodono-
Ibr, vel ab Alexan-
drodcinfulapcnin
,
fula fada cft.
rumcflcpcrpc
qui qusfiti a
no
fiintinucr
in
f
tcrnu clk
ucrunt,quiar
lio
cupcrdid
quidicit,Eg<
vita.
h
.A^iyjfm.it^co
dor.Abyflum jca
uitBabylonij
citumproptcnul
titudincm.Cn n,
ipfa
quoq
flua fit (Sc lu;
infula,3c tota
in mari
fita,
\ mu
a tcrra adini'li)
bcns.cong
cft traiislatio
multam & a
cum hoftiur
nuncupauit.I
cum aut mi ....
fignificat,pop
unj
fempitcrnun
vit
tuos noniina ;,
i In terrarm m.
Deqn:
' ' '
boiia -
viueniiii.Eti
ti mnts
;i(
poffidii
k Et
nonetis^f^ic-
I\rmitten.il:
,-r
- '
13 gerer priujft--
&ani.n.e.
Qii^o.'^
inDco
nonc^ui
folus vericfton
14
eficdicitur.
l Et
recjuijiu
<- .-.
co,gvenitqitac
qdpericra:
crgo qreiv
fed ci'
g
b(
ris
fugcrit
m in
/("/'cj-.ideft^reculum.fcptuaginta^f
annoy.j
XtishominisvndciDlcs annorum
nojirorumintpjis f^fif
ta anni:Ait cnim Ifaias:
'Poji/eptuaginta
anr.os
Tyrum
: 'w?
dam in
integrurn.
4 Theodorctus.
QnamuisinueniamusdcfinitanjTyri
foHtudinem
apud
lfaiam,& audiamusEzcchiclc Ty-
ro dicentcm
,
non inuenicris vhra in
fcmpitcrnui
non
tamen
difceptantprophctJE,
fedconfucuit
lcriptLietia
brcue
tcmpus
Icculum vocarc Tale eft ilUid D

culum
nojirum &
i^^illumitiatione
rulius
t.<.hllcmpii
tur,i
in definitumtibi
folitudinistempus.hoccd
l?tw-
ginta
annorum.Si fecundum
fpiritum
hunc
lccinvc-
iit
aiiquis intelligere
,
fic vcram
compcrict proph
iini
reperict Tyrum
non lUam cfle
priorem,
lcd onin
oco
trariam,diuina!
cognitionisluminciUuflraram ^
4^
-
'
10
II
II
15
NICOLAVS DE LYRA.
j4c
I Ncc
fdificaberis
vUra. i.
vfque
ad
magnum tempus , po/l
tjuod
tamin
Juit re^dijicata
& iterum
dejiruda
per
.Alexan.ma-
gnum
&iterum
re^dtjicata , &
pojica
d
Chri/iianiscapta
anno do-
tnini 1 1 1
5.
W habetur in chronica
HfUnandi.
\
Ha:c dicit dominus
DcusTyro.Hic confcquenter defcri-
hiturjiupor
admiraiionts tanta:
ciuitatiSyCum
dicitur.
3 Nunquid
non a
fonitu,&c.i.
auditis rumorib. ruina tua.
4
Commouebuntur.i./><iia/o-
in/ularM,fii /olebantfn-
tjutntare portum tuum.q.d.ficprf
admiratione&
/iupore.
5
Et dclcendcruni dc fcdibus
fuis.tn/i5nj trt/iiti^
&bn
niiliaitoms.
6 Omncs
principes aiiiis.!.nauigiorm, quifrequeniabam
fortum
tuum,
Di-
7 Diccnttihi.compaiierido.
.
8
Quomodo
perijfti.^.
diiertnt, non videbaturpo,lf[i:i'(^
virtuit
liumana,
&
/iut dubwitafuit , quia
videtiaillaf^^fl
priticipaliter
vittute
diuina,vt
didum eli.
p
Nunc
^wpthum.i.portantes
mtrcimonia
in nauibu
10
Eo,qu6dnuUusegrcdiaturexte,&c. quieosrei
merces eorumemat.
11 Et
zdd\ixeio.i.oninimodam
deftrudiontm.
.
1 2 Et detraxero
te,&c.M"//
mortem vet in
infemum
.
I
J
Ad
populum
.
ii'
a morle & in
infei
no non tft
>
adpreftniisvita/iatum.
14
Porro cnm.EliSiis in iudicio dicendo : Vcnite
bc
patrismei,&c
15
In
nihilum,&C.i2w ce/jabit/latus
mortalis
vi'c.
rciJHS
mi
*C
P.
U7
Ezechielis
Cap.XXVlL
1278
tudinem & abundantiatii
fi2;nst,
vtquafinaufragium,
D
pofica ipfius
cucrfioncm
pronuncict.
Hicron.
Allcg.
Abictibus fiucccdrisdeSanirtabulata
C;i;d(intur,slbus
nauis texitur, & deccdro fiuc
cyparifib
deLibanomaluscrigitur.Abictibusppleuitateiunciu-
^ . ^ r ^ ,, rasqitabularumol
C A P V T XXVII.
-
T fadlum eft verbu dni ad
me,
dicesrTu
ergo
fili hofs aflTume
(upcr Tyrumia-
mentum
3
dc dices
Tyro,qua:
habitat in
a
flnfuU cniin t'uitvel
tjuia portuscfHutitUinu:,^
dca'to vementcs
cxcip
t naurs-
introitu
maris,
t
negotiarioni popu-
lorum ad infulas multas . Ha:c dicit diis
"
lionum
<]uodhab
tih atiribuens,5f. dccorcin
ijui
tibi veiiit
df
d "'rlii
rcg'ouibus.
DeusrC)
Tyre
tu dixifti:Pcrfe(fli decoris eeo fum,
& in cor-
tSo.i hat
Ut;;
t ic Dti nbi c illata futit
rl CAPVTXXVII.
r^
''
fafiim rH.Aihinrf<p''r
7
yr.i///,Qui plangitur
CU
J^
rxcftpIangcti:vndc&Samucl plangebatSauI:
i0 &
Apoftoli
cos,qui
non
cgerunt penitentiam,
&i'remias
cuerfioncm
Icru(alemquadrupliciplanxit
ali
abcto.
llleg.Quidquid
dcyrb
df adan-
gmasfeculi
rcfer-
tiuqa
in maligno
a
polueft,.^varijs
fluibus^i.pcrtur-
b.'.i)nibus
coarta-
tuiaiqjCocutitur.
b
itsimuontinaqui:
Wt!- ^fiTiiitrMit
^{
hco.Clcmcn-
tixDci cxuperan-
liaj fi^nificant
ca,
^Q^ruiini put.u
)Uod aSent.-n c*t.
liusinuicctcncntiu
fcCeatqimordetiu,
fiueccdris
imputri
bilibus.Sanirvialu
ccrna
,
vcl
verius,
Dcus
vigiliaru, ga
ois
nauis^fpcritas
& illuminatio vnit t
negociatri-
cx luminc vero.
"
JT Qitcrcus
de
Bifan ^ ,
uotiJt<er:ir.'t.\nac:Dt-
.
^ .
6 xii dominns ex
Bafan
c
demari>,fita.Finitimituic]uifc^dificaueriit,impleueriitde
7 coucr.>dinpro.ma3z
d 3
<;i^.
JtHertnonqucm
m ntem!'' vo.am.Sa- O'.
8
fan>I?,nOminia ItCi:
c
coretuu,abictibus
de Sunir 'extruxerut tc cu oib.^ tabula-
9
pretat
. Eos
ergo,q
f
fLibanuscandorveldejlbato
(laodpcttiti-iadgntani?
i n levtni mem
' t> fucrUnt lU
^f
UndO E
^chTunt-Docct tismaris,cedrudeLiba'notuIcrunr,
vtfaccrectibi malum;
" n^ans &
Jgpomi-
t_*J'fi^a|.^^^
ajj OShttCOratiO, a
<|Nimilwu;5pu!chritudo.
b TAttific.s doiiiini. c iMottiticante
Hia
pCCCatOrU
COn
^^^
RCa
peCCantibCOr , r* h
cotpota,<tclvrumdcntiuin
adlaudcmD- counmitinKs.
12 UCttit dilS I
rcmOS,
j.
jjbuUs.
looncquandam g quercusdeBafdndoIaucrutiremos
tuos,&trinftratuafe-
13
vtcij
Apoftolisna
adbero',n6odio h
ceructibiexebore
Indico^&tptorioIadeinfulisItalie.Byf-
^4 uigaccsad littuspa
ali,oautinimic,
^(^,,, cin<,u,n-.Jn.naLr.
^
1
5
tnas
pcrucniant.
ti:lfaccre,fcdco i
fas variadc
.eyptotextae(tcibi invclij,vt ponerct
inma
^^ ^
/'"'''J-''''''^^
n-MteS&admO
, T(>,,,f,ffer.n>ur T
^lonpn.t.s
,n.l ..,..... c iv,,,^u,,nmti,
ncalorc.
mfullsCcthim,
q^
dtdolcntes.Etc- k
Io:hyacinth^&pi5rpurademfulistEl)Tafaaa sutopc^rime
'7
nosmltal.amverti
ni
ipfeiurc&iu-
fti:meiiidicans,^
phaEpra:cipit,vtciuttatcm
punitam
lamcntctur,decla-
'-:
quaanimi
affcdlioncillam
puniret.
{iiociationi. Vfquehodiccnim
omnium fcre-Gen-
tiiii ibiexcrccnturcommercia.
c
\'erfcHimoris,&c.'^ Tlieod.Duplcx igiturimpictas.
N<!.n.folumbonorum datorem
ignorauit,fcd
etia his
qa>rorfusimbecilles nepulchritudinem quidcm.qua:
fcnipercipiatur,
fibi vcndicarc
poflunt,
eorum fubmi-
nihtionemaflignarcaufa
eft.
J eron. Pcrfecta
pulchritudo
non cft nlfi in
corporc
'
Cb
fti,qd^eft
ecclefia.vnde: roca
pnUhra ts amua
mei.,&c.
Qd
rintorif.Vlcdio.fecundum \\\\Mi:Et t-amfercntur mo-
M cor ma/is . Dominus
quoquc
in cordc tcrrae dicitur
fai;,&
adinfcros defcendifle.
e mnmi.
Antcquam
veniat ad
cos,qui longi
habitant
fitiinorum dcfcribit auxilia
f
fiif.eri.Trop.q.d.ad
naucm
loqucns
vrbis
pulchri-
tudi-
mus cx ea
rcgionc,
qu^ Grxci^propin
quiorcftoes
Occidcntaliu
infularupartesintelligcnres.
Lxx.Cerhim,qux interpretatur percuna,vt plagis
dia-
boli non tam intcrfcda
quam probaca
fir.
i
Byifus va.q.d.
Quid
inbcs
quod
non
acceperis
?
Q^id ergo glo-
i.
Cor.4.b.
rtaris
quaji
"<)-> .iccrpcris.
Byifns.
Dcfcribitur
quid vnaquxq; prouincia
dederit.
* Theod
Aegyptus.inquit.tibi
varia
ftrata,omnisq,- gc
ncris atfcrcbat.
Indicat autcm
tapctas&
aiia inde allata.
Grxciavcroindumcnta
tibipraebebat, omnisquidege-
neris
purpurea
,
fed
hyacinthino
colorc tinda . Elifa.n.
Graeciam vocat.
k
Hyacintlm.
Ad acrcm cuius colorcm habet rcfertur,
purpura
ad
mare, dequo
cft:
ficutbyfl^us
ad tcrra dc
qua p
oritur.qbus
addito cocco bis
tindo.pontificis
veftimeta
texuntur:Quxquatuoreicmenta fignificant,
tcrra aere,
ignc
&
aquam,ex
quibus
luntomnia,
qux
fibiaflumit
Tyrus
creatori
ingratadicens:
Veifediduvrisnojuni.
"^i Habl-
NIC O L A V
C A P
S D E L
XXVII.
Y R A.
nli:z(k^.Hic
pomtur fcja caifa
dicU
deflrufHonis
Tyri,ftte
I fm nimia
opuletia,vndc Tyti
fuerunt
Dro
ingrati,&
m
fu-
fer
i
tleuati.Et diuiditur in duas
cartes,qa primo defcrihitur
hec
pi>tiii,fciooppofttamiferia,ibi:la aqs
ma\lis,vt
oppojitt
lux-
ttjwfitamiv^is elucelcat.Trima
in
trcs,fcLUiiaTiqihfc opiletia
Wt).oflediti4r.primd
m
apparatu
tiauticn.
fcio
in excnitu helli-
tt.tii) t/t
excejfu mercatiuo.fcSa
ii:Pcrfa: &
Lydij
. tcrtit ihi:
Cjhaginenfcs.Cir(dpc/wti;c>-.
2
AflumcfupcrTy-
lUi C.(.
iefcribc miferiam
lamentabilim ftbi
fuperuentura
eo
,
5
<^K!i
opulcntia
bonorum.
j
Etdiccs.
^!/<i/;c?fi(3/twfy/
t'
ndiqueclaufa
mari,fed
vna
pars
erac
piopinciua
lit' ori .
4
^egotiacioni. Qui
ex
dimrfis panibus
vcnubant
udportu.
5
^lyrc.reiaHando.
6 PcrfcCti. I"
diuitijs,bellatoribus
^ittcijs.
7
Finitimi.!'.SV(/q';^ infinibus
tuis
habitantes.
M
l{
.A L I T E
\.
t
1
if-jflK.Hic ad litera
ponif
fcda caufa
deftrucaionis
Ty
i''>'fuitfuperbiaexopuletianimia,dcquan6cgitgra-
naDeo,fed
magiscontracu (upcrbiuit.vndc
fubditur.
i
7'}"'ctMrf(jr,'//.,pcrfuperbiam.
^
f>/f'''' Attribuedo tibi
qd
crat cx dono Dei. Sccundu
^e
i^ccflum cdc tribus ad litcra
fupcrbiuit.f.de appara
'IJ
autico
, 5c dccxcrcitu
bcilico,
& dcccnfu lucratiuo,
^iaprimufcicndum.qjfai
Platonicosaia mouctcor
puiicutnautanaue.
igit pappciratumnaiiismoraliicr
'-'""nt
naturaliat donacorporis.frobur,
agilitas,fa
"'sochuiufmodi
dequibusfrcqiicrcr hoTcsmalcglo-
1
tur,
tii
frcqucntcr
talibus ad malu vtuntur
,
&
ahqn
c
cmodicadcDciunt
.-
pp qci pcr'l vriosgloriantcs
dc
"'ticoapparatufignificant.Pcr
fni vcro.J.cxcrciiu bcl-
licum
8
Qi_ii
tc.
^pportantes
ad
^iificationem
tui
ligna
&
lapides.
<? AlJictlbus.Nowe/J eji niontis,in
quo crejcunt
abietcs
rnagnt
a-pulihra\
10
Cum.quiadeillisabietibusnonjotafitbantadi
jicia,jedet.umtabulf pronmiurnLonflruSiione.
II Ccdru. Li-
banus monsefl
m
quocrtfcuutcedrialt* ,&perconfcqtiens
rnalis
nauiu
apt
... 1 2
QuerCUS.
ibi
cnmcrefcunt quercus
jortes
&U
ues &
fkapt^proreinis
faciendis. 13 Tranftra.i./fii'fM'-
giiim,qu.i! pontintur
ex
tranfucrfo
nauis ex
vtroque
parie
.
14
"Becctant.t.de
Indiaapportato.
15
Et
pratcriola.?'.
rfo-
rnunnitlas Oaruas,
qux fiunt
in nauibus ad
reponcndum nrceffaria.
16 Dc
\i\(\x\is.i.delignis
inde
apportaiis:
Et dicuntur htc
infili
ItaUe ,
q^tefunt
in mari mediterraneo
propinqu^
litton
Itati.i\ vt
Cv
rfica,&
Sicilia Csf
huiufmodt.
1
7 f^yflus. Efl.
autem
byiius ge-
ni<s lii lan
lidijimi,
de
q^AoJicbant
ict^
ad
faciendunt
rela na<iu.
18
Hyacinthus& purpurade
infulis Elifa a/i^Elifcs i.
mans
Jonij:de pnrpuia
emm&
hyacintlyj crefcinte.
licii aiaEdona naturalia
pht fignificari,cj
funt
pcrlpicaci
tas
ingenij,& viuacitascloquij
&
hmoi.gbusfrequentcr
Dcus &
^ximus impugnant
, vt
patet
in
aduocatis^
h.xc
fubuertcntibus vcritat^
iuftitiae,
& fimilitcr in dodorib.
vanisfubiicrretibus vcrifatedodrinae.Pcrtcrtiu vcrof.
cefum
lucratiuugquc fignificaturaftutia& cautelaacq
tedi
malctpalia,vtfatctin vfurarijs tpsvcndcnribusSc
in mcrcatoribusintcnrKsfiaiidibus:&
fimilitcrfi-guifica
lur cantda
acgredi
rnalc
Ipiialia.ficut
faciuntiiiuionia-
ci,q ip(a
cmunt
,
pp quod
dc lalibus df Ad. s. d r>,cunia
lua t
ciiltt
in
perditiw.i
.Et
fimilitcrGiezitE,g
ea
vendut.pg
qd
ficutGic/'.!
pphocincurfltlcpramcorporis.
4.RC.S.
(ic ifti incurrun t
lcpra
alae, pcr q
funt abominabilcs Deo
&
Angclis. EtficutTyrij
proptcrcupiditatem
mcrucriit
tcmporalitcrdcftrui>ficiftixtcrnalucrdamnari.
1
279
-^ IGloford &Nicolai de
Ly
ra
i:
^a
Hjbitatorer ^//(mfV.Hicro.Siclonij.vcnatorcs Haradli,
A
deponcntcs: DicimusTynim (upcrbiffimamciiiitatc, cj
vcnto flantc
ponea
contcrcnda cQhabere ciiics fiijc
pi
iii
cipcs
venatorcs,
dcquibus
.- .Ahm'
noiiraftcut
p He.- oepta
r&I.
iij.i.
^tla.rr.
Vbi.n.noslcgimus
vcnantium in
Hcbr^ohabc-
tur, Sidonioru:Hi
mcautasalasvenj
tur,&
remigcs
cffi-
ciutur, vtdcducat
casadnaufragia.
* Thcod.
Q^d.Sy-
^.
.
donijolimribi im-
t indauraue-
^^ ,
nascu ij
"''iila.
Hieron Perfitcntantcsvel
tcntati.Lvdij gcncra
bics.qui HcbraiceloUuosinterprcuntur hiiruit:
rum nituntur dcfcndcre cum tentationc
fupcrenti
gcncranoni
aclibidini
lcruiantcaflaqiic
vcrbn

ccnt,non habcntesgalcam lalutis,ncquelcutu
glorianuanii

TQj,*efticiii
tu tuii.Habitatores Sidonis
&Haradijfuerutremigcstui,
a ^De 4Uibus:Filijliuim(eculiUpn:ntiores
funt6!ii5lu.ij b ^ Ad
Ijpitnl.im
i im
p.-tii-
nfri
gubcrnacula.
c
' Inuifuti iii<Tuin imloruiii.
fapietcs
tuiTvte fadi funt
gubcrnatorcs
tui,fenes Biblij,6c
prudetcs
eius t habucriit nautas ad minifknu
vari?
fupel-
cuhis,qui
Aradu
c
ledilistua^.Oesnaucs maiis d^fnautxcaiu fucruntin
""po-
tieadexer-
coiunt, naualetua
^*
puIoncgociationi.stucPerre8(fLydij6:Libyeseratiexer-
endam ne-
c|a(]|-fi.j
COmplcnt,
'
Inpuel
o o tiilimi fimofi.inni
Aa deuTrent^Oihofiej.
citu
tudjviribellatorestuiciypcum&galca fulpenderunt
in te
pro
ornatu tuo
Filij
Harad
ij
cu cxercitu t fuo
crat,
fu
a
f
Adbe!l.i
prorrpiiflimi
f
Aputi? Pfmcs.qui
in certa iicn vciliur
per
muros tuos in circumitu: fed &
Pigmsi,g.eratin turri^
gotiatiouem
num.
6
t rcucaTua.
Rom.
p.a.
^.V.U'oruin
yropugna.ulis.
bus
tuis,
^
pharetras
(iias
fufpenderiit
in muris tuis
p gyru.
^Qu^.t
'ft colont a
' virorQifi
Ip(i copleuerunt pulchritudinc
tua.
tChartagincnfesnc-
a
fVeini'iiteeloiiuij.
gociatorcs
tui,
a multitudinccund:arii
diuitiarumlrgeto,
a 1
f tmii ad
pugnindum
b
Yimpictatr^rauiriimaiquz
inZacharia :
Supertalentuiii p!umbi
f.ff-f.' c
f
^H
Occiter.iis
pqrubus
d f
loncs.qui
Hebiaicr lauan.
t fcrrd>lHnOjpIuboq; repleueruntnundinas
tuas. Grecia&
^^
fl"^,'"
^^.'^^^
'
n
i 1 i
''3^0 detipiattc
m;
4.?ct.ii.a.
tuas remisnaucsi
pellentes, &quia-
c
pud
te
rapictessut,
hi
gubcrnatoris
ob
cunt munus.
b Sents. Hiero. In
typum Synagoga:,
fcncs
reprobantur,
vtCaim
irm;;icl:In
f
typu
ecclcfix Abel
iuniorchgif
.
Kaac
hasreditate
accipit
F.liorum
quoque
Ifaac lacob iunior
domi
fimpliciter
habitat.Efau fcniorvenator cftA
vagator
T(altib.vnde,
laiob
dikx.y'^ lau
tntem o.ha.HiivtQxo nibil bonivcl mali
fcceratquarcaltereligerct,altcrabi)cercc:fcdItyporyna
gog^&
ecclcfie
repcUitur
fcnior & afllimitur iunior.
c (Jwcj.Hiora Omnesnaucs maris &
rcmigcscarum
fadli funt in Occidcntem Occidcntis.Sicut dicitur canti
cum
canticorum,opus opcrum,l'cculum
fcculorum,ma
ius r.<Sc
prolixiusaliis
feculis: ficin hoc loco
magnitudi-
nemOccidentaliumpartium fignat.
Huiufmodi n. na-
ucs
&rcmigcs
non
pcrguntad
Oricntcm, nccadortiJ
luminisvbifol iuflitic nafcitur,fcdadOccidcnteOccide
tis,vbi lumen occumbit,vbi
tcncbrarum cxordium .
*
Theodo.
Vndique inquit,adte
mercatorcs conflue-
bant,tumvcndcntes.tumemcntcs.
Et nonlblumfiniti-
mi tui ad
portus appcllabantur,
fcd ctiam extremas Oc-
cidcntis
partes
incolentes.
d
Terl &
Lydtj ,
&c.
fortiflimi,quoru
rex
Cyrus
Ifaix
vaticinio
prxdicatus.qui
fubuerfo
Aftyage rege
iMcedo
rum
Babylonem ccpit:Lydij quoquecotempore
fortif-
fimi
quorum
rex Crcefus ab eode
Cyro captus
.
Libycs
vero cum
Trogloditis
&
Aethiopibus
contra lerufalcm
venifleinParalipomenon lcgimus.
H icro.
pitumquc
(c
numprgtcnd
ornaturaipfi:
e
tilijHniCt
radim
infula.|
t.iciuitas,&c
fchttoppidi!
radu vicinu
Hicron
H|
dcponcntcs
praEteduntfa
minisfcicnti|
12 habcnt mrh
13
pcdoris
!
diaboli ic
busdcccp
da vulncrc
dat Hinit
1+
poncrcco-
^
15 tanituntura;
rc,&comr'
chritudinC .
r
3
3
4
5
6
7
8
9
10
I {
p
pirj
i
tudinis
de/id7i
f
'
Carthaginenfes negotiatores
tii!
,
d mnltitudine c/^?
uitiarum
arg(nt',ferro.
Lxx.
Tharfisquodeftex
gaudiinon
in
bonampartem
ficut
explorator>
mifitMoyfcsadexpIorandum
terram
promilhon
icd
qui
fubintrant
explorare
libertatem nodram. i
*
Theodoretus.
Carthagincm, mctropolisharcTil.
Uus.qune
olim
Lybia,
nunc Africa nominatur
& Hebrajus
Tharfisappellat
&
per metropoliii'.
tioncm carum
rerum, qux
cx omni nationea
tur
,
c
multiplici
materia rerum ibi inucntaru :
rauit.
g Stannoyplumboquerepleueruntnundinas
fMdr.fimilitltuC
cloquii.Stannum enimargentum
mentitur.
h Cr^ci
,ci?-c.Hiero.
Grecia,idefl,Iauan:quodi;-.;;.,
tatur
cft,& non , &
fignat fapicntiam
fcculi,
qug
(K
aliquid rcpcrerit
cft
dicitur.fi in
contrariu^noncftfc
ti.n.bono
natur^diflferuntdc ofticiis,
dccontinctL
opibus
contemnendis
,
quod proprie
fibi Stoid ^L
cant.& videnturaniraashominum
quasdcccperif
lu-
crifacere:
habentque
vafa cnca
quibus
mcniiunti: luri
fimilitudinem,quf ingeruntpopulisTyri,
vteos
ppla
tcnt falfe doftrine
opinionc.
^''
a Tki
NiCOLAVS DE LYRA.
in illis
infulis fcbant
panni adfacieditm
inde
operimenta
nauium
contracaloremfoUs
&
intcmperiem
aeris :
tamenfAper
i(ia
opcri-
meta
pretiofa,qujeerataddecerehabitationisin
naui
, eiat alia de
mattria
v:ti,cxpofttavcntis
&
pluuijs, ficut
intabemaculo
Moyji
fuper operimentu
de cortinis
opere
vario
contextis,erant
alia
opc-
rimentadepelltbtis,&fagis.
1 Habitatores Sidonis.
qu
erat ciuitas
fub
dominio
Tyri.
2
EtHiVidi}. jic
nominati ab
Haradoinfula Jyro propmqua.
5
Fucrunt
reniiges
tui.J.rfcentej remos.vnde
verfus.Eji
re
mex
duccns,eit remus dutius mamne. ifii enim erant
affueti
d
puc-
ritia
remigan:&
ideb melius
fciebant facerc.
4
Sapientes
tui
TyreJ.valdc expcni
in mari.
5
Fadi funt
gubernatorcs
tui .
iiuia
ex
ijiis
dependet falus
nauium.Et
qui jtr.t
iliifubditur.
6 Scnes
Bibiii,& prudcntes.<t
Biblosinfuladi&i^quaperex
perientiam Lngam
hakbant
nauigandijcientiam.
7
Habucrunt iiautas ad
vc\'m\^ct'mm,Sicc.quigubernabat
aues
piruas,
in
quibus
mercimonia
pona^antur
ad liiius de ma-
gnis
nauibus.qux nonpofjunt
tantum
appropinqtiareterr.t.
Omncsnauesmaris
&nautecarum
fuerunf,&c./jy
8
perbole
eit ad
defignanium
muUitudinon nauium & nauiarum
portum Tyrifrrquentantium.
9
Pcrf?
&
Lydij,& Libyf
s erant in excrcitu. Uic
cofequ?
terojienditur
opulentia Tyri
in exerctiu bellico . C'iuitaics.n.& re-
gna
diu durare nu
poJfcnt,mfi
hab: rVt validos
bellatorei,quiinua-
deiitib.refiftcrent.ided dicitm
-.Pcrlc &
Lydij.&c. ijii
etant
opti
mi
tnrjixittatures.
10
Clypeum
&
galcam.vt
in
proinptu pojfent
Je
an
X I
Pro ornatu tuo.r/oc entm erat ad
gloriamciuita..
rortm
aduerjariorum.
1 2
Filij
Haradij
cum exercitu.'./;owJicxrfe'
Raraio'>^U.

j
Scd &
Pigm^i.qui
crantin turribus tuis,&c
< : "
fuiit
cubitalis
magHituainis.Dicunt
tumen
hicexpojiton
erant
optimifagittatorcs,
licet
efjvnt parui
&idco ad dif:
'
ciuitatisin lurnb.
ponebantur:jia
hucnon efl
veriftmilr^^jf'-^
paruo corpore efjct
virtus ad
cjf.caciter fagittjndii
: maxin l^/J*
eis
dicitttr,^ pugnant
cotra
grues.ct
vix
fc piffnit
ab eis d^
>
^ifli
ideo melius dicitur
,
^
ibi
pmcbanltir
ai dcclaratione /"'
''
'"*"
Tyri. q.d.fi
non
efient
ibi
aiij pugnatores,poJfent
tamen
n.
Herja>ijs,ficut 2.l{eg.$.fccundu vnaopinione,
ceci(fcut
ponas hrufakmJuerunt pjfiti
ad
injiiltandim
Dauid,ac
tur:
iflifnli poffcnt defendtre
ciuitatem
cotitra teJideofd
14 Ipfi complcuerunt pulchritudincm
tuam./.u
ofi^i^dcrunt tu:imfortit'idiiiem,
H
Carthagincnfes ncgotiatorcs
tui,&c
nic oflcndi
lentia
Tyri
m
excefiu
weriatiuo . ybi
nota,^per
tticnni
quig
abundant in vna
ierra,&
vtiliter ewuinur,ai
aiiam
U'
tur, vbi carc venduntur :
(^fic inteUigendum
efi
de terns
1
j
''"
nominatis
, (p
bona tbi abundantia
pottahantur
ail nunitn
'
"vbt rnercatoies de
dtuerfis
natijutb.ioucurrcbat.iieo
t''"
thagincnlesnegotiatorestui
.ponantis
dt^ierf^
nui
niidtuas
Tyn.Erut
aut
Canhago
ciuitai
magna
^ijnce
i.'-'P
16
Ci^Cii.idcJi, Hifpanta.
^
opu
'"
iw
UM

VI!
I .rt
Car
aai
ilH'
I
1
7.)1
Ezechielis.
'
CapXXVil.
-^gi
f a
-/ij/. Iberi fcilicet vcl orientalcs vcl dc occidcntali-
l bu,arb"s
Hifpani.ab
Ibcro fluminc dicli.
j, ';(,/,./.?.
.ideftCappadoces.quoriimmetropolisq
35
u<^ufto
Carfarc
poft
C.-erarcadida cft ,
vfque
hodic
]jp,
j^iplbrum
Mazaca dicitur :
Percgrinus
& aduena
jnt*orctatur
qui,
a
tQiu prtciolum
fjrfre Biercatuni tmitn.
a
Tubal &
Mofochjipfi
inftitdres
tui.Macipia
8<fvafa t
^rea
[j
a D.-Coiintho. b
IHirygia.quiquondntn his inaximt ibundiuit,
c adduxerunt
populo
tuo dc domo
Thogorma,
equos
&
eg
^
tcsSc mulos adduxerutadforum
tuum.FiIij
Dcdanncgo-
tum.dcquodicituri^/fwt
vngtientumincjpiie,quodde/cendit f)
inbarban:yl>a,l)oni ^non.
Ufal, isx.a.
1 EtmclAc
C[\iO,MeliHutn'>PiyCom(de e}nantum fatisefl.
Prou.r-c-
m oleur, . De
quo
lucerua in tabcrnaculo domini
acccn
Vr''*^*
'V*
ditur,ne
nobis dicatur
,
Olcum in
Acgypto venudabas,
^
I de
q
uo
,
Oleum
pecca
^'yjija;
!t:3ris tluftibus lunduntur.
4
6
7-
tiatores tui. Inful^ muIta:neeotiatiomanus tu;E. Dcntes
^
f Ligna
nir' coloris preciota b 1 Aliismercibus
fciliet.
noncomc-
jljrirncsaiini,dc
qu:usx^ducna&
inc:cnarius
non
coi.ocntcxco.
De
uibus ,
foll^x
fiju
j(t;alutcm
. Et
ibkomitauem
aut
f
eburneos& t hcbeninos comutaucrunt in
precio
tuo .
Sy-
'?'_''
a Cui
ingenitusnegotiationisardor. ..'.jj .'^.^lr !? i,:j9
rusnegotiatortuus^proptcrmultitudineoperumtuorum,
'
a nT-t;iii. d>i-s. b
^;\e?
T aii;nitJt'5. c 1 Arte dialertira, <i
*
Tirr.r
ciper
bws ded t is .
tgutta,&: puipurara
&^ fcutulata&
byflum
&
tlericum,&:
a .r.^iunti;
'
ixi omnc
preciuias
raetccihoC
nominfjfignificn- , -^i
fpe.iemmet. ium.quam
noilcr l^imo non
eiprimit.
b
^Qui nunc ditiru- P IxUiiM
t chodchdd
piopolucrunt
in mercatu tuo.Iuda & terra If-
^Qj;bus
lerra luJ
.qux
nunc Palalina dicini
)
fifteerun
Voi jieri ftcui
e-
(fiu.Tmitlus
ijuihus
f^nlintelieSus.Vn
dclDCgaccufator g
&}]er:edor(accr
h
.dotin prasfcflus
i
murumfuit
Bd
'Jan.
prop
not:n
loci
mtciretatur
i
onaD.vtfimilitu-
n
fcenusncgotiatortuusm muititudincoperum
tuoru,in
dmicliuinorum
^ "" ~
torts i.oit
impmguet
caput.mum,
n
Hefmam
propo.in
tiur.iiinis, &c.\x(is a-
pta corporibus
^
medicina
accipic.
vnde in
lereniia,
T^untjuid rtftnanoefi
in
Gdaad,autmedicus lcre.S .
none/itbi. f pauones.
yt
manifcflius.fcii
1 1 mus
quid
fit tixc
1 1 omnia dcfcrrc ad , , ,.
~
r^,
. tcaibunculS.
I?
mercatuTyri,au-t^eftcsd.uer
1+ diamus,^(^o/i:e/ii-
foruin colo-
, Barn dare canib.crc.
fu"i'
IH. a
^Qj;bus
lerra lud
.qux
nunc Palalina diciriir. ibunH.it.
ropriu
k
raclipfiinftitores
tuiin
frumentotprimorbalfimu&mc
r^^^co- rri2<vPleumArcfinapiopofueruntinnundinistuis.
Dama^
EtiWud, -Noneftbo
Mauh.r.b.
nKJumere
panem
fiito
'
multitudinediuerfaiu
opum,
in vind
pingui,in
lanls colo
a ^Dr h'f
re^innibus
hi- jd
Tyri
iiun jiiias iticiuntiir.
ris
optimi.Dan&fGr^cia^&Mozelin
nundinis fiiis
^po-
a r>;.-ileftica ufc nitruftum.
fiierut ferrii
fabrefadu,& ftadcjet calamus
i
negotiationc
ig
a
TQu;bu5 vchuntur.ScrequicrtuM.
fSetinohum
pulcluitudine.
tua. t Dedan inftitorcs tui in
tapetibus
ad fedcndu. Arabia
a
^Rcgio Saracenotu-n.quxhis
jn malibus abundat.
et vniuerfi
principcs
Gcdar
ipfi negotiatorcs
man'
tu?cu

^Qui
itnm<.lbamur. ^CJui
Oci
mcptm^.iuragnum.
b f
Q^i
ad linilttam Qabuiit.
-CJui
aoias contuibjni.nu'-!
in)pinj>unt,cornibm diroicant
agniSjetarietibus,
eth^dis
vencrilt ad
tcncgotiatorestui.
a ronunlio, )eo iiic in malo. b
^Arabia.
Venditorcs Saba ct Recma
ipfi ncgotiatores
tui,cii
vniuer
dojiatum
inhz-
ret;
cognofca-
ErtautemDc
Indix
regio, p
vd umxorum.
q
e Ernfos. cx In-
dia,
ndorcm fciii
cetoqucniixpro
r
niitns,fcdhebc-
nin,icnigricolo-
nsliit,iccundum
'
"1 iitf.ulthit yie-
itltrm
fu.m.
t nif.Hiran fci f
licc)|Uodintcrpre
taiu cxcchUs
qui
tunifupcrbia promitrensfibi
fcicntiam falfi nominis.
^
(
jjc5 fiT.-Jt Thco. Habcbas itcm
prscter caqug
:unt,aliaaCarthagincbona, quxnon
folumvefti
cxornarcnt &
varijsindumentisinduercnt
fedct
..ramultam tibi odoris luanitatcm
afFcrcntia,gut-
tsaiimnommatidquod
balfamum vocatur.
ii
::ci,tr.cr tij.. Hicro.
proquo
in Hcbrxo
Ramoth,
SuointcrpretarurvifiomortiSjOmniacnimopcratcr
fcnsdinteritum propcrant.
1 i
'(S ttr.
*Thco.Tantacnim
crat,inquit,ex
ludai-
can
otiationc
qu?ad
te
aflfcrcbaturabundantia.vtin-
<igectui &
holpitcs&coloni.comportatisbonisfruc
^<!"t
alijsad vfum
cdcndi.alijs
ad odoris dclitias.
Hronymus.ccclcfia
fcilicctqux
& confitctur & ccr-
oijlunvnon
dcbct
frumcntumprimum.i.
Dci verbu
(
dc
10,
Xon
ir:jolcpar,e
viwt
homo,ftd
in omni vctbo
,
quod
^^utdeoreD(,)
deferrc
Tyro.
.
Bmimi,c[i
naiciturin vincis
Engaddi,
fiuc
vngucn-
tum.
tDc Damalco enim dtterebatut vinuin
pin-aidiniuiii , & lani
piipux.
b
ITyrusemui piop-ia
induin-nia non h.ib(;t.
h
' "
16
17
19
lO
1
ru,& mittere canib.
1$
MuIiertamenChajgj] j,
nanaja
quia
exiens
E
de finibus
Tyri
&
Sidonis
appropia-
quabairtcrrxlerii-
lale,
&
q3 rogauit,
confequuta
eft.
O
Dawafcnius
fan-
guinebibcns, quia
fccudum Hebreos
ibi
campus
eftvbi
Abel a Cain intcr-
1 Da^aa.
fcduscft. Dctali-
bus
Tyri
nundinx
congrcgantur.
5 Theo. Amulti-
2 1 tudihc
inquitjOm-
nium
opumtuarij
quxapudtcgigne-
banf,cmebat Damafcus,
negotiabaris igitur
cu
ipfa quo
queei
vcndens,
q
tibi
fupcrabant,
&inde
auriieogens.
p
Drt;.Ex nominc PatriarchiE Dan , & tribus & locus F
in
quo
habitauit.nomcn
acccpit
vbi hodic Pancas,
qu?
quondam
Ca:farea
Philippi
vocabatur.vnde lordanis.i.
fluuius
Dan.qui
fluit dc Libano.
q f')Tw/ij.eirf.
Hicr.Gra:ciaiatatfcomniaiudicio&
ratione
proferrc,vocalcmque fonum,qui fignificaturiii
calamo,&
ftadcn
odorisoptimi.
r ^4r.ibia & vni. Hicr. Arabia
vefpcra , Ccdar,tencbrjE,
qux
dcferunt
Tyro
& arictcs &
agnos&
haedos
quos
immolent altaribus
, qua;
dc
iniquo
& rcbclli corde
ft-
mularunt.
} T hcod.Cedar ab Ifmaclc oriundos vocat & Dedan
Idumcx vrbem ficut iam etiam
paulo
antc diximus.
f
i"<j^<i(dr-/^fm^.Idc.
Saba&
Regmaa Chuzgcnusdu-
cunt, Chus autcm Cham
primogcnitis
fuit.
Acthiopiae
ii^itur
h & ludca:
gcntcs
"'

"
Ha
.^,
NiCOLAVS DE LYRA.
i!'
^^0[<K]^.iacn,Capadoiia,
i 1.
de//,
homin^s
de
iflis territ nati.
J ilito.
tdfi, metcaiotei
fic diiii,
auia
inflant
mercibus vert-
4
^^J^ip'i.'drfl,feruos
& ancillas venales.
y^^<iO.Tt\o.deH,deThtygia.

'^^^OsSccqui.vtefjcHttbifltpendarif.
7
jij.'
ut
se'.idiiri.f,vtdiHumcHfupr,7 2j.
M t^
"^"
^^^'^''(Itl-tdintes
el
phuntorum,de quibus
fiunt
ope-
l^^^^-^fi^utcrnhebenusarborqua
ctefa dureftit
inmodim
f
,afc,|A U,^,u:m nigrum
-.Jdeo
frcquenter cuniungitur
in
econuerfo. Dicmiui
autemdintis
l,cbemni,poriiones
litni
'^">
m
tnjurati.
^^'^^w:^d^ji,r.dviilitaiemtuam.
Pro-
11
l*tOp.mu.inte fiendorum.
1 2 Gutum.
idefl,tiniiuram
preciofam.
ij Etputpur. /./5<zf;wor
varieconiextos
admodHmfcutorum.
14
Et lc-noinen
efl
Hebraiiuni:"^ dicunt
Hebr^t, quddeftnomen
lapidis pr^ci'jfi:qtusauteni
non dicunt
infpecialt.
1
5
In fru.
idcfl,
optimo qnod crefcit
in
iud^a
. Cetera
patent vf-
que
ibi.
16 In vi./n Hcb.habet!,r. In vino albo & lanaalba. FinS.n.
album
ajlimd.iiur ptngutdim
in
coiore,
tolur aibus tttam tenet
fu-
priwum pfadum
in tolvribus,
1
7
Dan.& Grx.& xMo. nom ina
funt regionum\oricntalium,yt
ditui t
aliqui.
18
Propofu.fcr.&c.irfc^,/orwarm
in
diuerfa
in^rumenta.
19 Stzt\cn.id'fl,gntta mynh^.
20 Et
cz^zm.fpecies atornatica,qua crejcit
iuxta Libannm,
ctte
ra
patcnt vjquc
ibi.
21 Cum
vni.pri aro./!/f/?,/5'<c//HiV.
Tom.4. Sf
7
1283

Gloford.&NicoIaideLyra
u:.
^
Hatdti. Lxx.Charan.i. foramina, qu
carncos.f.fcn-
A fiis
ficnificat.pcrqiiostorafcculihoTum
prsparatioeft,
qui (blasdelitiasputantfiaugcant
Tyri
commcrcia.
b
Cheimid.c]iiod
vincas ibnat SoilomoriHl
qui
veniut
ad mcrcatum
Ty
ri,
vtpraua djtigint,
immo vt
arguant
pocnis
3t
corrigant
dcprauata.vndCi^f
a fQinrnKntiuaiurodoremoptlinatn.
Pfil.S,i, deiituas
inimitum &
rliorefHt&c,
C Ctirot
(\uo4fHr.
Ni
hil fcilicct tibi dc-
fuit.quodpertine-
rctaddiuiri.isinru-
lariim,Scdhxcglo
ritioatio cQ
tibiag-
graiiatio,quianon
potcs
modcrate fcr
rcdiuitiis.
Paupcr-
tas
quoq;tcntatio
cft
vndcSalomon,
fQu^e pcrutrniatis
ecctcriat cxtruantr
-
Pron.
|o.
b,
t
torcjuts.
t\5
primis
aromatibu?;,
&
lapidc precioro,
^auro
qdpro-
1
fNilill
tnim
gtitis
t.ciuiit.ium
lei^ci
Ai.t>unil( .'iibi
^iai
ChiiilottiHriciao.fciiiiit.
fi)ipn
lucii
graiij
b
5f" P^'J'i''- * 1 Peliiix.
pofucrunt
in mcrcacu
Haran,&
Chcnnc & Edcn
ncgotia-
;i

cnditoies.
tDrjen IVelCh-inu.
loie.s tui Salya: Afllif S^Chelmad vcnditores tui:
ipfi ncgo
a
tHabcntM.r.ru.clleflilcm.
CAftiiflj
' b TFuniHin tfitruttl
pot^ftiitiiiti, qui thcriuro>ruotler'<li
niindnii]lrgiuntur,
tiatores tui multifliria muolucribus hiacintlii &
poiymi-
torum,
gazai umq; prcciofiirum qua:
obu olutas & allricftiE
^lPccc-toiU".
a V .1
Cyfaiiflo.
crantfunibus: tcedros
quoq-
habebant in
ncgotiationib.
,1 Tlii H b.lll.i.l..
c
t
facdi.
Gen.ji.f.
Mact. 10. a.
Diuitus &
pauptrtatt ^
vfdcderismihi.h\ al-
d
tuis.Naucs
maris,piincipcs tuiinegotiationc tua,&replc-
tcro cnim
(upcrbia
inalteroimpatien-
tia & mendacium
fubrepit.
d
tnepletaes.
- Theod. Satic
tas,inqt,
tcadcxuU
tandumindtixit,p-
ccptifquc
bonisau
torem bencficiorQ
ignorafii.Hocquo
que
nomine Ifracl
accufauit.
Comedity
inquit
, lacob&cx-
pktus
eH,&
recakiira
uit dilcflus,
e
f{emi^is
tui. Hie.
Qui fupra Sidonij
exufli
nonconrriti.vndCjTv/gMy^w/f^/oi^wo/ii.^iiiarft/j.
,
raitii
ntcju!.
g
In rnrde na.ii.t' .^r
.idcll,fladibus fcculi.vbi
nih
Rj
bilc.nihil
pcrpotuum.vnde.
:>tulu hac aoHe
Jufcretur
u^
tua d ic.Et illud
Apoftoli.i^w
volunt
d:uittsfieri, icirfH
kif i
Calioiitni,&c,
Hicr.
Mani
m
cflhiftoria.idcfia
guhspcnivcru.
iisbrcucsicntiio.
iascoaptamus^ic
ro-
Mixtaprcic-
iiacflintcr
vri
lc
naue,vtcxaltt)ai
tcrum
intdlig .^c
vtrumqudcom.
mationcfccuijcf
tinctatqucnat
gium._
'
h
ttfupe
;
Pro
tcrrcnii u
ji-
bus
agcntcs
pai-
tcntiam.vclckrc
^Q^i.'
t.lctii-iv riia t lic noii
j)Otcs ~^..
ta es &i
glorificata
nimis in corde maris. In
aquis
multis ad
8
vituiaiconrr
a
^iHcbcaicc Cadiin, ijicic
Kaicon,ijuein
ventuin vrcnieindicimuj, dequo,
feiil'etn[a
(CCUUdum
nonvtcit

c<;ur 1
prt
n-i
niir I
p
duxerunt te
remiges
rui.Vctus Aufter cotriuit tc. In corde
p ftcrngrfibi^ci
rt
f marisdiuiti.i!
mq
&c thefauri
tui,&
multiplexinltrumcntu
lo
vndccinermj
^
ff .1 fSuionli & Aradij.
b K lujit.i.LKX
conlilijiij BibIi(,.iu.,J,H
r i i. t'jr Gebal. II
'letlbt&fgc'
tuij.Nauc^tui,&:gubcrnatorcstui,qui
tencbant
fupcllcdli
'.' I
I
.. "i fer..i,Lvilii Lybict.
Icm
tua,&popuIotubpra?cfaht:viri quoq;
bellatores
tui,
3
Vul^i. TLx .,11 in auoh^-
qui
erat in te cum vniucria
muhicudinc
tua,
qua:
cft in mc
i
f^uaGnihil.
b llnlncdio. c
IMundi. d fiudici e iMalorum.
f tl cafunio.
dio
tui,
cadentin
cordemarisindieruinxtu?.
Afoniru
Hi
Cpilc.ipi
lunt hj-r^ticotu 1
t '"
r-ptur.).
clamoris
gubernatoru
tuoru conturbabuntur 1 cljlles
,
&c
.1 1 IB
ijuibus
:'<~ luaniui. b fi^ut^tiue
dcfccndcnt de nauibus luis omncs
qui
tcncbat remu.Nau-
a 1" i i:i truft.but.
^
5ln ab II !<,co.
taj6c vniuerfi
gubcrnatores
maris in terra
ftabunt, 8<.eiu-
'
f
Q^a
1. 1..
u^ic[3u.-uiiKn,efi.ib
is. b

dii? ain.iiiru.li c i 3 .i.re
lij:nanics.
animas ad
niorte, h
iabiitrup tevocemagna,&clamabuntamarc.
Etfuperia-
deponimt^'^^^^"'^*
i
^^^
puluerem capitiDus
rui,';,&
cinerc
cofpeigentur,
&; ra
f
.
, M J^
' (Mel:i.is cititcadjjonium lu'>in . uiiii . '
d.iinu

, nuiuii.
Hicr.Hoc vcnto ik- k detiuper
te
caluitiu,etaccingenturt cilicijs.
Etplorabunt
cobcxulluscrat.nd
12
5
16
17
&
Haradij.i.
vena^
torcs&dcpongtcs:
Vcnantur.n.in hu-
ius feculifludibus
tamen
contritus,
q
ait.Fui
per
dicm exuftus a:{tu &
gelu
nodis . lUi
quoque
quiabhoraprimacondudi
funt, totiusdicicalorem(Sc
seHuspertukrunt,
& tamcn dcnarium
accipiunt,
quia
cxufti
r 11. t'jr Gebal.
Etillud.iJi'
Sidonefa,fv
&c.peenit(n:..
jentitifacco >.-, ., ^
t
, Cintttm tai a
panem
man.&c.
i
I\adett (upt.
^
in ludu k>
cum cxclula 1 :ri:
oisiatitia.Apiio-
iB loiu
capilli n^^'
19 rati
funt,oi.
-
ncm fuii i:.
zarxi dno c
Crariit. Saml<iiu
20 cnncs habuilli-
buitc^fortitifcc
ablata
c^farie^;
c{\ ab
AUopl
is
k ttacan.lM,^
Vctuslibido in-
tur,vtqui
virant
indelitiisrpocoitcntesviuant
in auftcritate
&di|iti4.
Niniuitae in faccis
poenitcnt.
ad lerulaicm dtcitur,
j^jt
i
ad tbe
quafi ytrgo
aicmiiu ciiicio. i
''
nii
j
iili
)^
.
^ i- |i I I 11,
-
,,

23
OituTM.
NICOLAVS DE LYRA.
I Haran & Che. nomiua
funt regionum
vnde veniebant mer-
catonsaa
Tyrurti.
t InuO.idifi
fardfllis.
3
H
lacynth
i &
po.^/a
in eis
preciofi panni
hiacynthv.
i colo
ris&panni
multicotoris ,
qui
dicuruur hic
polymiiiy
d
polys quod
eft
pluralias.&njitos gtca.
4
CcAros
(]{l0.quia
ad liundinAt
Tyri
ncn
tantum
aiporlaba-
tur
prr
maie
panni &
cAterafuprd di8a,fed
etiam
ligaa
cedrina.
5 'Etrc^X.es.midiis diuitiijs.
6 Et
glori,&c.'.</f4M infuperbiam, propter fitum difficilem
cr
qtafi
i
<ixpt'gnsbdttiii.
7
In
aq.
Hic i
onfq
^enter
ptAttur ipftus
Tyrifcqnens
mifer'ia,tt
dtuiaitu t: diias
partes.quiaprimbponitur ipfms
TyridelirufJiOj
fevnndo
altorufn
compaifit,
ib-, A (bni. Circa
primum defcnbitur
dtjitufiio
Tynfub metaphora
nauts in medio mari
cxifietitis,& le
pcli.2i('furgenit
conttritur,& diuitixtbi
exifiemes
perduntur
,&
Ucmines
fubmergt^ntur^C^
boc eii
quod
dicilur. In
aquis
mul.idcfi,
tri':ul iitt nihus
nia\ir,is.
8
Adduxcrunt, &:c.'. rtdorts tui
per ingratUiiiinemeorum
^fuperbiam,
vt dicium
fuit
in
prici.ca,
9 Vcn.
A\l.i.exercitMsChald4orum,qui comparatur
,^uffrc,(o
qiiod
vcHCHs
efitempejiuofus.
Con-
10
Contvi.tc.i.conterette,lcquendo defuturopr'
"'<^'i' " '"
nit
proptt
r
pruf,heti.e
certitudim /.
1 1 In cor.
quta Chatdfiquidquid praciofum
erat tvi ,
-
runtraptentcsfibi,
1
2 NautJB tui &
gtt.Sccpopuli.
1
3 Qu
i tenebant. &c.(rf</i( ciititads
regimen.
14
Viri
quoque
&c.<i ; tui
dcfenfionem.
1
5
Cadcnt in cordc
maris, j/t/o'^;
d Chald/ts.
1 6
AIbnituAc H
confcqucnter defcribitt.'
<Uiorum i
/>*r
fio
,
multi cnim
populi
audicntcs d(H>"H'Oncm
Tyri,
d. ptnt.
Tum
quia
lucrabantur ibi
pcr mcrcattvnetf
vtdtHiim<.i
ifuia
umehant
ftmilia
vel maiora
pati
a Chaldxis ,
id.
titr f
A fonitu .
idefl ,
rumortbus audicis de (ieie^oaem
tuorum.
17 Comurb3i.idef{,alix
ciuitates. .
1 8 ^t dc de. /. humiliabuntur &timciant omnes
quiu
rer/.um.i.ciuttatemguberiiacutum,
19 Nautae&c
ideli,aiijsmii.oresprifideniesfbmmn^
20 Et eiula.
.pro
tua
diji
ruHione rationibus
prxdiHts.
\
21 Et (u.m
fignumiufiitia:&
bumdmtionis.
\
21
EtTidct\t.idefi,propiertf.
:
.
a
j Calu
itium.f"//w proprios
tondedo, (icut
d^citm
c MOb
rm
dic!'
inM
hant
i amaiit
<dinepofito,ttoafo capite
cerruttM teiram.
C^
tcntvlqiutbi.
-
*
(
ift-
2'y
Ezechielis.
Cap.XXVlI.
128^
icr.Omnia
hcec ad h.rrcticos
rcferimus.qui
in con- fuis tc
fcgibus lugcnt.confpicati
nobiliflimam olim vr- D
triineTyri
atq; nauhagio
fcnticntcrrorcm fuu , & in bcm
rcpentcdclcdam,&
ad nihiium rcdadam.

nitiomaris
pollti
libcrarcanimas fuas
concupifcenr,
c
1^onrris.Hicr.vnde.tiet'uiasiccptrumtiumhhquiiion
plajcniquemalccongregatasdiuitias,quibusmulios
fum.EtaMbifPrtus
qudmahecmiji^ amplius
honero . Efther
14.C,
diiierunt reges.i
larchasruos&
... i2;nobile,
quo
ruiopcsinmcdio
coricntman.
a
utnexitu,
&c.
Ihcodoc.
Satis
hocft
ad docedos a
onicshomine$,nc
fupbiacffcrantur
nrc:crcam.qu^vi
det foelicitatcm,
proereaquodrau
tatiiconfcquitur.
b
unc cuntrita es. b
lcm.
Confidc-
"
lihiltibi
ncgo
nislaborpro
icqjadfcgcn-
..^aiomnium
con-
curs.inftarenim
ii dcmcrfi
ma
..,..\ dcformitatc
coc:rtacs,quamo
^
btt omncs infula c
hilum
Icdudac%5cnoncris
vfque inpcrpctuum.
ai.iritimiq^cum
d
^fuis
a TVt plangant Tytum.V
earmcii
lugubie rongetninf
nt.
te in amaritudine
ai?
ploracifamariflimoj
et aflumcnt fu
fOiccntes.
pcr
te carmen
lugubrcjCtplangcntte.Qugeft vtTyrus,q
i
a i^Secnndam iUud.Obtumefce 8c tace.Et
peccaioi,
d xit Deus ,
(^atc lu cnarr iuuitias meas.
2
b
TQjTiiid
nnto labot:
p-
feiiti.

tobmutuit inmedio maris ?
Quac
in exiru
negotiationii |^
t jarum dc mari
implefti populos
multos in multitudine
4
a <Oc
qutbus Alhtciunttc;estcr
8c
ptin
con.in V ad.do ''cc.
diuitiaru tuaru,et
t
populorum
tuorum ditafti
rcges
ter-
a .^utc.-n. b tSccundum
illnd.Curtushhataonis&exercitumeiusptoiccit lu lUJte.Eialibi,
Submetri luni
quali plunibuin
in annis vilidis.
c f Vmiccis
r.Vcniinaltitudinemn)aris,&:i.m.d.
rs.Nunc cotrita es a
mari,m
profund/s aquaru
t
opes
tu^,
8^oismultitudotuac]erat
mmediotui,ceciderunt
Vni-
^
a
TQi''
buiu> feculi fluftibu vctberantui.
ucrfihabitatores
lurularumobftupueruntfupte,
&tre-
7
a 15.tienicMnietitumfuutJi,ciidismat-reii fictu &
iichiyuiisinjicantej.
ges
eai
um,&:
t oes
tcpcftate percufli
mutauerunt vultus.
% dam'
ra(>Mc Ck libiln lelbntes. jlinitantei
voccincolubii.vcl
llupoiis.injniiuiinciii , adii
Negotiatores populorum
fibilauerunt
fupcr
te. t Ad ni-
9
fDco t^ui
vocai ea
qu_^nonfuni,can>)iumea qux
lu.ii vndclfa. Eiuatomncs
idiicifarijciusunquaiu
nonCnc. b
f
Al;i feculum vnius.l.hominii
ciitcin.Ux.lcilic;t,annos.
d In
perpe.
i. in
ftcr
P^'i
*<
num.Hcbrajum in
hoc loco
vtrumquc
fignificarcpoteft.^
vnum fcculum.f.&
xtcrnitatcm.
ii Thcod
Sipc
in ...
fcriptura
fcrt Dcns
t
f'-
fcntctiam 5c latam
antiquat, ncquc
ve-
ritas mcntitur. Fcrt
cnimfcntcntiacon-
tra non
poenitcntcs,
in
hisvcroquip^ni
tcntia: rcmediu ex-
cepcrunt ,
fupplicij
decrctum nullu ha-
bctlocum. Hocac-
ciditNiniuitisquosE
naueratcxitio,
cum dixit
,
adhuc
t form;daue
tre$dies&Niniue'""'.^?l/i
-.
, ne,
indienati
iubucrtctur,vcrum
fuatvultu.
fadi
poenitentes
ex^
ccpit ,
lcntcntiamq;
difToluit.
NiCOLAVS
DE LYRA.
axe&.i.finjiliseiiH uiuitfis
&
fortitudine.
>\x ob.in.
A(o potrnt refisiere
Chaldeis.
:i<E in cxitu
nc^O-
&.C.I,de botiis
apportatis
in
teper
m-
'01 voidius diueriis Gentibur,& ffc
de te exeuntibus.
nplcflipopulos
multos- eorutn
indigentias fupptendo.
unccon.cs i.iJ
T^abucbodonofor
,
qui comparatur
mari
pro-
fropter
ems
tetnpefiuofitatem
. vel hoc dicitut:
quia pernauigium
tepit
ctuitatem.
6
Vnmeid.Scc.idefl^protuadeftrhaioHe.
7
Et
rC2,cs.timentes
nefmiliterfibiconcingertt.
8
Mutaucrunt,prf t>ifiitia &timore.
9
Ncgociatores,
&c.
Sicutfuper
rem
perditdtn folent
homi-
ms
ftbiiare Di^ignum
totalis
defirudionii.
C A P V T XXVI II.
i
j4T
f-ifjuj efi,&c.fili
hcmins. Sicut
fupraTyh
fub
]
^
figura
nauis
primum
diuitia: & dcindc ruina
I ^
& luaus
dcfcribitur,fic principis Tyri,
&: fu-
'rh&ruinaordinatur.
Liiictt. Hicro.
i*i chodonofor i
iliuintantumcla-
msi.vtdiccreau-
a
icri
S^perftdera i^li
b
ilco trHydr
ero
ftmilis
/'/ to.&
prxcipi-
tttu de folio mc-
,i,tuitidire,^omodo
tniiiLinifir^uima
ikoitarii
,
Et Pharao dicit in hoc
propheta,
Meafmtflu-
ax^Ugofectea. EtprincepsTyri.
Deus
c^ojum,&c.Qn^
om
aquamuis
non hominum fint , fcd infanicntium
daionu,
hypcrbolicc
tamcn dcbcmu.<
accipcre, quod
inta:um dc toelicitate
tumucrunt,vt
ic homincsclTc ne
for<t , & stcrnum
impcnum
fibi
praefumcrent
,
11
ttt',btypore:;um& principum
&
fingularum
vrbiu
&
)omnciarum contraria:
potcflates demonrtrcntur,
de
dc
quibus
, Hon
est
nobis coUuHatio
aduerjus
camem
crfan-
g ], ^,j,.
gui,iem,&c.Et alibi.Ajow
fapientiamprincipummundi
huius.Et i.Corii.b
iterum, Quam
nuilus
principu
huius mundt
cognouit.
In Danid
Ibiiem.
quoque lcgitur,
Muhaelprinceps
ludforHetprincepsGr^ci^y
Dan.ii.c.
princepfq-y
Verfarum. Etin
Dcutcronomio, tluande
diutdebat
"*"^
*
alti/fimus
Geff.e5*t.NcC
e
XXVIII.
:----.-F
M
muruminfigurad;
monu
pcflimospri-
cipcs prarccfllflc
,
fi-
cut in
figura
Chri-
fli
optimi pracccflc-
runt.
* Thcod.
Ex^cra-
C A P.
Tfalus eft fermo diii ad
me,dicens ,
Fili
hoTs,
t
dicprincipiTyri.-HxcdicitdnsDeus: Eo^ J
a ilncwluin.

cleuatu eft cor
tuu,6^dixifti:Deus
cgo
fum,
&
*
a Iflcft cuno inlali teneaiis
angufti.
b
^Fiajilis.
c
Chthiushoni^
...I 5c Ocus . .
^
in cathcdraDci fcdi in cordc
maris,cum
fis homo & ndn
4
da
quidem
omnia
peccatorum gcnera
fcd oTum maximedetedabilcs
fuperbia
. Omne.n.excel-
lum,ait,abominatioeflcor5Deo,
&
fupcrbis
Deusrefi-
ttit.&
d.Apoftolus.no ncophytu, inquit.ncc
in
fupcrbia
clatui in iudiciu incidat diaboli. Hoc morbo laborabat
et
princcps Tyri.tum isqui videbatur,
tum is
quiccrni
non
poterat
i.diabolum . Contra
vtrumquc igitur
ora-
tio ,
fcd
neque
in hunc
ncq;
in illum omnia
coucniunt,
quxdamautcm
in
vtrolquc&aliainaltcrumtantum.
i^ia'
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. XXVIU.
tT r faQus eft.Hic
ponitur
tertia
caufa deflruBionisTyri
,
q
X.uitnimiafuperbia,prtm6 dejcribitur Tyri
deteHio
Jecundo
Ijr
f
ereciio,ibi,Et non crit 'vUrLSicut.u.diHu
efl[upra,vna
cul lefirHlitonis
Tyrt
fuit ,q> gaudebat
deUrutiione
lerulale,ideo
ttO"
rjopoft defiruHione
lyri poniturfnbleuatio popuh
ifraeliti
^''^ntaiduas,qiprimodefi.rMtur deflruHio metropolis,fcid,fl
'/liiW
Udonis,ibi,Exi3i(X'
.Vrima i
tres,qa primo
circa
Tyrii
P<">
<r
excrfjus
datiorns.fcAo
cajus 4eliru3ioiiis ibi,
Proptcrca,
'"'
rnodus
lamentattoms^bi^Ex
fadtus. Circa
primumjai.nuii,
_
quod
qiiod aiiquiifludc.exponunt
de
cajudtaboli,fedhjec expo\itio
vtde-
tur
magis rnyfltca quam Itteralis,
ideo
aiif cxponunt
ad iiteram de
rege ry-t,cui
dicitur.
a E6
qu.
&c.
prx nimixfuperbix
exceffum.
5
Et
di.Scc.'.poies
in terra
ficut
Deus in
calo,
&
efl
i->yperboib,
jicutcoiter
dicitur dc
aliquo
muiti
(otente
in
aliqua patria
veici-
uitate,Talis efl
Deus talis ciuitatis vel
patrix. yelfortHm quod
dicitur
quta
rcx
Tyri
cx nimia elatione
faciebat fibi
exhiberi diui
nos
Ijonoresjtcut
loas rcx luda.i.Varal.
14.
&
^abuciiodonofor
Dan.^.&Caius
Imperator,
4
Cum
fis.ho.//<i^///j
& mottaiis.vnde dtbercs hmiiittii.&
le non
facere lanquam
Dcum adorari.
}Eccc
t
MOR^ULITEK,.
rcx cius
quiparabaticDco.
Ethocinduobus.lcilicet,
'
'/flw
f/?.Hic
ad litcram
ponitur
tcrtia caufa dcflru In
potcntia.idco
fubditur.
cU'iis
Tyri ,
qux
fuit cfFtcnata claiio
,
intantum
quod
t
titumm
efi,crc.Et
in
(cicntia.idco
fibi dicitur .
rcx Tom.4-
Sf z
I
1287
GIoford&NicoIaideLyra
r
yv.
a
Sipientiwtstu.
Di,
qui
omn
Acjypti
vicir
fapientiS,
vcUtiamrifiscolapicnt!or,& magnitudini Dciciipias
tc
coa!quarc,tamcncapicris,(5c
vltra rion diccsDcus
fijo
fum.doflusintcritu
homjncm tccircnon Dcum .
b /
lapienttJ. $<
Thcod.lpGs, inquit,
rcbus dilcc no tua
fapiStiarcd
mcfub
frimttt.V.t
a['\b'\Qis
riit i'is tih'\ Aliud cftcnim
fimilif
aliiida:qualitas
.vndcfaurilima
hxrcfisqua:
in I..1
tamcn
patris
(imilitudincm confitctur.aufcrt nati
7f//?5i.Hicr.A'iircfignaculum,coq>rcxTyrii
nc Dci ad
g
faclus
eft,rcljgnaucriti.dcflriixcnt.Et
;
dtim.cpimat:
ininiftratcfuifrcti
bi hanc
ncgotiatio
nC
bonorumq^
a
bundanti?, namfi
volucro,cgotcol-
bushisorbabo,ma
giflramq.tibi
rcrii
cxpcricntiam pra:
ficiam.
C
Vnpterea
. Hicr.
Vbicunquc
iuxta.
X-xx.
fcdoponirur
dtis.primunomcn
Tetragrammaton
cft,
quod^priead
Deumpertmct,
&
ineffabilcdi^,rccun.
B du, commune,
qd
fa^pi
& in homini-
businuenitur.
Hicr.Sivolumus
principcm Tyri
ea-
dem
diccrepoteOa
t6,cuiaDeocrcdi-
taeflipfaciuitasfl-
ue
prouincia
,
hoc
teftimonifi ailuma
tfiEilla5sfi.mus.^o^ir.,rfr/e/J
mam.
&
filtf
excelfi oti.f^ot
Pfal. S I .a. 4'"f
ficHt
ho.
mc.&ft.
r.!/ep.c<7.Illis.n.
tra-
ditxfuntad
rcgcn-
tanmmfaaal
u-
militudo in
tiiri-
f^i
baptifmatcnm
plcanir.
5
Thcod. H:
qs
dc
princip
rididaacc
-
prid
tamc
t
noitt.
a t rV(riin rfHnl
iii hnmiiiM rniitmrniliut ''mi>iiii
prouncamit
b fQ.Pnntmus
lioe.
OcuSj&dedirti
cortuucjuaficorDei Ecccfapicntiorestu
b
Danlclcjomncfccrctumnon crtabrconditumate.Infapic
*tia(5.:prudentiatuafeciltitibi1fortirudincm,&:acquiiiui
ftiaurum
8<!argcnturninihefauristui.<;)n
muldcudincfa-
piecio;
tua!j8^in
ncgotiationc
tua
mulriplicalli
tibi forcitu
c
dine,&clcuatucltcortuuminroboretuo.Proptercaha:c
4 conucniunto
dicitdiisDcus :
Eoqubdeleuatumcltcortuumqualicor
Deijidcirco
ecce
cgo
adducam
fuper
te alienos robulhili-
mosGentium,&:nudabuntgUdiosfuosfuperpuIchritudi
.1 1 1n
t;;u
c.*;;i lis fMuiiis coidofTim vulncribus.
nefipicnti?
tU9,&
pollucntdecOrcmtuum.lnterfici'ent&:
detrahectc,& mori;ris
1
ininceriwocciforuincojrderaa-
ali.
fv-
fno
fii
quiini!'
vim cxcrc.
dcprincipc
cipiamus,
gcmus
T/.
CTt. ad
itnagii
n.
Dciconditirsi
ho
fiio,rtnioniscar,
&oratior'
^iis ratio.
*tibusprP
i
dditijs p
.
*r
...
,.
-
fii,apr'imo
.. _.
te morteincircunciiorum moriens m manu alrenoru
:
g.a
8
paremc
gem
di^
cgoIocutusfum,aitdnsDeus.
Etfadiusellfermodomini
9
cis,quiin
adme,dicens:riIihois,leuapIaclum fuperrcgemTyrid^
'
^,
"^Fi timc
ris.
Nuhi^uid dicensl^iquerisTDcuscgolum
corain ioterfi-
7
cientib.te,cum
fis
homc*,cr
non Deus^In manu occidentiu
Torpirfimif.
a ^mmurnionim. urotcliate
5 Exprefluii
dices
ei,H?cdicit
dominusDeus. t Tu
tfignacuTum
firiii-
a t
'-'
limili u.^<> Dri.ibi
pleni
udo
Up
entix, 8c
pcifenui
dccor.
litudinis,plcnus fapicnrtia
&:
perfedus
dccor,in delicijs
pa
THrl : ce.i.lein.- ...'.';' I liOithtifltorei
quicquid per
fideiK.
radifi Dei fuilli. Omnis
lapis preciofiis opcrimcntii
tuum.
clitiaruir
eft
vtopc:
, cuflodirei
it*iurcctiai..
1 le
qu^fac:
I
?
navrbsvouijur,
14
paradifum \cat,
habcntc &
itjj.
5
.,_.
phcti^&pon'!
tus maximi arborcs
, vitamq;
falutcmquc
miniftr
jtcft
OHm vcro
Tyrioru rcgi
cum
rcgc
Ifraditaru intctdc
LHCfa.c
bat amicitia& mutiiu comcrcium
llludaut,omi^j>/u'f
petiujum
m^jfjxj.iinfinitis bonis te inftrudlum cunlSi
addiabolurarcferat ilIud,rH
ei/igiacuUiin!
t
gno ipfi
olimtradito&
poteftateconccflaui,.i
jniis.Ait
a.ApolXolusMcHipnnctpemfvitJtiitis
.
jpfitns ejni
nunc
optraturinfilids d/ffitientix. vtpcrfpi.
antigtushuiusacrisadminiftrationeillicomilla..
Kal.4b.
I.lok
}.i*
dfiprouinciaequafi
iudicibus ab
impcratorc,qui
oblitihonorem fuu
crigu-
turcontradominumfuum,
vtin toto orbe
difpcrfifub
nominibusidololatrisdcorum fibi
nominaafriimcrer,
& inflati
fupcrbia
in iudicium &
laqucum
diiboli
inci-
dcrcnt.dc
quo,
f^icie
S<ita.(jitaft]uUec.cj.
'
.,

C
^
Theod.Quando te,inqiiit, regiapoteftatepriuabunt
hJ,quoscontratc
hoftcs
mifcrotequc
interficicnt, num
frcmesSc
arrogantia
infolensrurfusDcum
tcipfum
na-
niinabis,quafi
eos Dei
appellationc pcrterrcfacicns
Vc-
rum hoc fieri
nequit
.
Rcrum.n.commuiatio,
flipcfb&
1
fc^rcdppiibpcrbia priucipatu
deiedum,in
his
q
n< at
iQuoqu
e mutationem
affer)Ct,dicelq;
homincm efle tc -
,<i>4Pt
pr^qonii-verbp
lUavijii
patefaccre
. V.^ f
/j;
uu,
pon Dcum, eumvulncratus & oetus occidcris.
He,C
'Cf
pofict.is dfcon,
trr
dtttti^f parutii^i
Uti
fuilii ,
priftinj
pct
ctiam demoni conueniunt. , iVj^ 1 Civ'.
^ rAb '^".Vi .;
tiaEC Jllius innuir virtute.
pcr lapides
aut
quiconui
rtati
d
Z.CMJ/>/o.Qiiiadidicimus gsfitprinccps Tyri&quo-
. fiint,
omriis
gencris fapicntiamfcientiamq;fig,ni
au
modo
pcr fuperbiam corrucrit,lamcntationefupcrpri
f
Vtiijidijt
Du.m.i]
ndDciapMd cosg
vcritaicntint
l^itiam
gloriam cognofcamus. prmKimcommouctqd
inmendaciii,&paradilumfcliabcrei3dantiiicd<.ioa'
.fucrit.vtdolcatleperdidifle quodhabuit.

.firantnQboIcmcfte,tcdcDn.tt4ria fortitudinc,q
i:)jra
c
TM//^.qd
deSaluatorcdiciturhuncfignauitDcuspa
ter, Et in Plal.
SigHitum
eft
f*peir
nos iunnn vultus tui Uoiranr,
( alibi
, Coiirii/imi ,
fitmus quoniam
cum
apparuetit
, fimilcs
ci
erirnus.
difo commorata
cft, quauis
lud.xi
per tropuni qu
f
iiy
pcrbolc,de Hy
i am
rcgc Tlyiri
adUtncni
praphctan
g
Omins
iuftsprt.
N6dr
bmnrlapidcprcctofo
i
i-;
NICOLAVS DE LYRA.
^
I Eccc
i'i.CS,6cc.ficiidum
a/iimationcm
tuam
prefumptKofam,
yelhoc
dtciturderifori^.
< In
Cip'icn.iiC.ferrena,anint(iti
&diahelica.
j
Fccifti ti.
(t^gtegandotibibeltatorummuhitudinem.Cxtera
patent
niitnrj,
4 Propterea.
W<c
conftquentet ponitur cafns dcictiionis,
qtti
iu
ftk inferikr
exccffus
tlaiionis,'dcofubduur.
5 Ego
adduca, &c. i. Cljaldxos
quorH linguam
non
inteltiges,
6
RobuftiflimosGcn. &ideo
nonpotens refijtcre ,
& tunc
eognofcts {raf^ititattm
tuani.idrojefjuitur.
7 Nunqd di.Io.Dcuscgo.<y.rf.
no,
quia deijcietur fufbia
tua.
i
Morteincir.r.nonyu<
morte
corporali fed atertia.Etlocjui-
tuy Ixc
jcrtptura
de
incircumifis
idololairijc
didttis, quod
luric erat
ct/mm:tnc
per or^em, Incircuncfji
tamtn
qui
non tencbantkr ad te-
gem Miyfi,
&trantcultorcsvnius veriDei:
ftcut Job&pluret
alif
moritbantur
inflatufatuandorum.
$
r fa. Hic
cofequenter pcnitur
medus tametationis,
\cu
dicitur.
-'-"'-
Leua
I o Lcua
plari.'f quiajicut
dicit Boettus l.de
cot.J.titf:
injorcnnij^enUs
eji JuiJJe
fxtictn. ideo in Im
pian^upn
tur falicttas rrgis Tjn prxterira
tam dicitur.
I I Tu
ii^.f.Dti,bur,a
etiim a Dei data ttiam ntturati.'
tas
ingenif,potentia
&
huiujmadr,fimt quirdam intpreffiom
tatisdiuin,qu
miilium
abundanterfueriint tegiTyrii^f'}
lipihus
conct0i*JdeuJitbdiii*r.
1 1 Plcnus iz.i.(.liaritate
igeriij,pfr ifuavt
ac
quiritur
j,^-
faciti,fi applicciur
ad
diuinajed ifiafuit magis appttcaiu
.
fa
(S
tcrrcna.tieo
fubditur,
I
j
Pcrfe.dc.i domibus & veftibus curmfts
Ctbefiuri:
ilbus
preciojis.
14.
IndcW.
hyperbotkcfiad defignandummiiltituiintm
gnituUinem
deLiciarum,in
quibus
viucbant
Ty'if,Ttr
tatti
f*^
dtcttux Ceri.
II.
dc
rcgione
ctrcd lardaHtm
yftod iffigaliai
i fi'"
paradifus
donani.
1
J
Omnis Ia.i
vtflibus.v.fuis
bahebant
lapidcs precttil"
natum
iHj'eriur,quorum
nomtnantur
aUfii,t
utn dicttur.
tKi
m*-
litr
t t
Ai
i{,^
L 1 T
!{,
Et
rfe</i/f/.fcilicct4n fcientia,idco
(ubditur.
Ecce
I
Ectefap
ei..ci tu ua. crc
Pcr
prmifi
afu
qd
e(I a;qu
tio
potetiae,
moraliter
fignificac" gliber
potcns
^la
princcps, 9
ficmDcusvd
plus aiiquando
vult
rc^
^
r-
ara-
ivd
rcci,
Ezcchiclis
Cap.XXVilL
1
ipo
api
dcs ui.deqiiibus
jn ^)Ocalypfi
loan
nis
uitas sdifica b
tur,cmargaritaEp
c
pheru.&Aporto
d
lortii,qii3;omnes
e
Vnintur,cmatur f
vtp;ciosuMarga- g
iitiii,g)habet.7.o-
cuk
idcft,7.gratias
5piiuiranfti.
b
<pa7^!tts.
ardens
fandTUUicontem
iHiiisfentcntiam
cumgcntibuscommcrciainftitucntes. D
i in
wutntudiric&c.^^ldcm.Hxcncm I(aias.(^'(a/oc/o ced- Umx.i^.
diftidc calo
lncifer
qui
maneortebaris
,
tontntus eli m tirram
(jui
mittehatadomnesgentes. Cum.n.omncs fubditos
liabcret,
pcr
falutarcm cruccm a
tyrannidc dci.c^flus
eft.
k
Et'perdide.
Hicr.
Luc.it.f.
2
3
riffrecircundatQ.rcdoemlapidequehabuit, fuifleprc
cjo.
Multi 5iit.n.iapidcspreciofi,qnos
liicno comcmo
rat,i
alidoni',Sardonyx,Cliryfopnflus,Chrifbll',&
ali/.
j
i\uus,zTc.H'\cr.Hi runrIapidcs,quos
in ronali defcri-
pio
n
peftore portatpotifex quieft
laccrdos in
^tcrnu.f
fir cl-Hi
funt
lapi ,.
.
._,,. ^
, .
yi..\.i

r
a fPunircus, 111
cjuocfucis
cruor. b Tvirorfidci.
fardiuSjtopazius^S.: iafJ5is,chryfbIithus,&
onyx,&beryIlus
2
1Q.iitmi
conuc.iatio in ctlis c t o f
Spiutii
fcrucntes.
clSjpirntla.
fapIiirus,S,:carbuncuIus,<S<:fmaragdus.AuruopustdecorIs
a 1 Mentis
cipaciiaicin lignilicat.
b
^Diuin)sfacnincnt!Saccipici.dit.
tui,&
foraminatua in dic
quaconditus es^pparata
sut.Tu
_
aTlrtufi.einc^leftein lij;nifi<.at. in pa.-a Jifo.ttettio coelo aa
ijuod
raulusni"useft.
Cheiub
cxtcntus,6<fprotcges;
&
pofui
te in montc fmdo
"^
^
a
fQ^il inicjuitas
mj volm atis '-li.non njijia:,oinn.screatur.i bona,8c prrfcfta cond t ell
j^
Dei.
InmediolapidiTiignitorUambulaftipcrfedlusinvijs
lADco a^.n ihrliuiopcftoris riii,perfuperbiain,&ab fioiem
ps
te itii
'
^
tuis a die coditionis
tua:,
donec inuenta eft
iniquitas
ia tc
a
5^ldeU,duin
mu'tJ
quairis
noncontentus beneficio cpnd to.is
^
bf^^eflforis.f
> t fsturatus,& IncraiTjtijs tecalciitares.Sc Deus
detelinqiieres.

. In multitudine
negotiationis
tux
repleta
sijt interiora tua
9
^
iTQ^^iadc
c. '! tuoprocedunt
cogitationespeflijtiat.
blP.rMifo
lO
S*-"^ qUOrUm
COf
pj,gU^^j j
iniquitate,&peccaIli,&teiecitedemontefan6loDei,& y !"!?!?", nPoli^r.yn^
iT.viulto
n^ag
1
i;rs;onob's tim;ndumeft,
fiillet.intus eieluseft
perdidi
te 6 Cherub
protegens
dc
mediolapidu ignitoru.
tQuia.
a
'
Dim
tuuinputasefie.quod
Dei e'*. fDum plus edr 'is.' 'luani conJitiis
s.
Et elcuatu cft cor tuum tin decdre tilo.Perdidifti
iapiencia
fVtpropulchiitiidinc,8cf3p'rntia,defotmitas
tc, 6c Itultiiii
^.iflidcat.
b
f
A montcnc
.Vndc,Q2,oraod.>
'jcidift' Lucifci!
tuam in decore tuo: in tcrram
proreci
te,antcfacie
regum
13 nos,&c.
dedite,vtcernercnttc.himuititudineiniquitatumtuaru
^.iirS^^^I^^^^^^^.Luc.xoc.,
a
f<i_ain
; buifti in moi^te De. ,
,
.
t Tk.-
a
... 11
tn-
-
n. r
a -
//'Hr.cJ.c.r.Vndeler.
Threa.i.
6C
miquitatc negoriationis
tug
polluifti
saaihcattone tua
y^,^,^,
^^. ,,,-, ^,
a
fAccenfiiraignitisdiabolidcquo.Oinne
aduiic.
ntcsqLjficlibanuscofdaeeiain.dequo
ifa-
,' V / fh m
las
Ainbiilateinlupiiniignis
vcllii,&c. b Uon gred.cns.
'
niinUS in
iraJUa
fni.'im
Producaer^oiencmdemediotul,quicomcdatte,&dabo
^J
^'<'"-
proiedt
de ta-
Pr
^

-r ,-> -i

t
lo terram
jilorioJaK
l-
tc in cmere
fuper
terram m
coipcau
omnium vidcntmm
j
^^,/^
teOmncsquividerint tcinGentibus,obftupcfcentfuper
16 m
ToUnifli fanaifi'

cationim. 5 ThcO.
vfoliths.
quzCi
i
1
fulgeat,
fcin
irdentcs heti
'
landli
fignifi
quifapientia
k
r,&pr.'Edica-
verba,
& vir-
(igna alijs,
it.
.,nigcrfigni-
umilitate,ca
Hiritatem,ru
alTioncm.
J:j.virens,5c
s. Saniti vcro
..rcnt,
humili
, titQaHent.
f
Saragdui.\\rcns
niffi,
quiherbaS;
12
1
m^
Chcrubgencrisma
fculini
, numeri^fin-
'
^,
gularis
,
Cherubim
;S'&
[y
plurale g interpreta piamm
tuarfi
turmuUitudofcien
in te.
tia:,
in
quib. requic- f^^'
'^^^-
fcu, &fcdctDcus,"'"^-'-''
'\h.i>ui[cdi
s
P'per
Che
r.Mm r.'.E.Etalibi.
y,4icendit
fuptr
Chert'.-
him.& V.
1
^fc/j.Hier.vt.{.
tuo terrcant excm-
plo,velbonorum
re
malorum
quorum
regna
oftendit dia-
-fanft.
bdlusSaluatori,qui
E
occurrcrut
rcgi
Ba-
byloniodiccntcs.
Et
lu
capius
es
ficut , &
&atcircareviroreinficicsfidelcsfignificat,quiadhx
'
leimmarccfiibilcm
fp.c
afcendunt,
&in
proximos
,&exeniplisfpargunt.
Ehislapidibus
Plinius m
tricefimofcptimo
natura-
lishoriiplencdifcnt.
%
T
:/7fi.'.v.erpp.arcam.f&propitLatoriii,vel
vrbc
Ty
|uondam fanfta,3c
pra^ripua poteftas impofitaeft
n j
'/f..'ap;rf.Dequib, Quifactt angilos fuosfptrtctis,crm.f.
j.. tnon folum Dcus
qui
vocatur
ignis
confumens,
fcWn,nipulamIignaq;confumat,
fcd&
angcUqui
vo
ClBt
igniti lapidcs^vndc.fXfjem
vcn/ mitteretn te.
*
leo
Lapidcsignitosfandifllmaspoteftatcs
vocat.
Horn nihil in
Tynorum principcm
conucnit,ctiam
fi
Jnillilitigiofi^quidam dixerintlapides ignitos
Uida?os
tffc,<Tyriorumcum ipfis commercium.Nequc.n.lu-
isi
ipides igniti
, diuinam
legcm
violantcs
,
&
prfftcr
iliius
Ha:c
dcimpio Tyri rege
dici non
pcflunt.fed
de diabolo.
n
t>_"/ to.Hier.vndelfaias,
Druotabit
ftcut fccmm
niaienam in
dte iib,&i . Hunc
jgne qui
alicnus
dicitur,Nadab,&
Abiu
ad altaredomini obtulerunt
,
& idco diuino
igne
con-
J'^**-*?-
fumpri
(unt,
vnde
Moyies
,
H c
efi
vcrbum
quod
aixn d.tni-
iy,jg^,
'
nus. In
hiscjut approfi icjuat nvhijfattdificabor
. Sandlificatio .H.
domini eft
poena pcccantium.
o
trrf(i6ofe.vtomniaqu2Bjedificaftimalspfcietiactu?i-
gnis
abfumat.Qui
cu debercs i
requie,&
in fabbato nihil
faccre
feruilc,ligna
in
fabbatocollegifti,vt haberetgd
in
pedlore
tuo deuoraret
ignis
. Prodeft au t ola mala
opera
conuerti incincrcm, vt
ignisnoxinsomninoextinguaf.
Hier.Solcnt Hcbrxi intcr cjetcras
fabulashxcpHyra
rege Tyri
didla
inteliigere,cum
a Salomonc
vfq;
ad Eze-
chidc anni fuerint
plurimi,quos
co
tge
homincs non fa
pcruaiflb pcrfpicuucft,& ficpronunciarequafiimniam
B
'^
ad
NICOLAVS DE LYRa.
Uilto.per quos inieUigttntur
etiam
alij
non nom^n iti.
iirumopus. quiagemm^cijixerantauroincluj.v
cx vna
ffffiy
ideo in
aurofiebant
([uxdamfoffx qme
dicttntur
hicfora-
^otibi
gemmx
includerentur
exparie
vna.
i
lCh.Chcrubimtxifientesintemplo
extendebant
alasfuas
Vtn
lyri
extendebat
potcntiam ,
&
gloriam
ad
regients
aUas
^t j
u
iff.ij'ionem.
4
-
poruitc.&c
infoosoreregio^mo.
Sandum.n.in
vnaft-
gnili uoi,e,idem efl
quod
firmum.
5
Ququia
omnis
potcflas
a Deo
cji.
'
mcla.i.ad
modumignis
radiantiim.
7 rabvXi^utalibus ornaius,n
diclum
eji.
i
ficuunt illi vt vidctur
qui grauius puniunt
tran
fgreflSo
Kffuorum ftatutorum
quam
Dci
mandatorum,
&
S*^'
olcftius
portant
verbum didtum contra honorcm
ip'o
m.quam
Dciblafphcmiami.
Per (ccundum au-
tctniiocicft
xquiparantia
lcicntix
fignificatur
clatio
vaniumdotorum,quinonfuntcontenti(cntcnti)spcr
Pfoiietas, &
Apoftolostraditis , &
per
dodores (acros
^'uiitus
illuminatos
,
fcd vlterius ad fui obftinationcm
<*w,acuciofiiispcrfcrut2ntur,& ficopprimuntur aglo
8 Perfcftus in vi
js
tuis.
'.profpere
incedens in
tcmporalib.homs
9
Doncc inucnta eft
iniqui.Per j" dcmeruifli
ddjci
a
dignitate
10 In muhim.
5(C.f'raudulci/tt'racquirendo.
1 1 Et cicci tc dc rx^on.
i.deJtbUmitate ngniametibi
dati.Cx-
terapauni
cx ditiis
vjcjue
ibi.
12 rcrdi.S<.C.E X dciore.v.diuiiiafum ,&
potentiarum
eleuatus
fuit infufcrhiim,r]u<e
obnubilat
i)itclUlu,&fic dtflriiitfapiesitia.
1}
Antc fa.'./n
cxemplum,caueant
a malis tuis.
14
?o\\ui{ii
[lin.-.icgiiituifiyrniiatim.
1
5
Producam
crgo.
Quia dijfcnfio fuit
in
Tyro, propter qiiam
aliqui
exK itivt
tut(nier,(untes
ad
rcgcm Biibylonis,&
incitaiitnit
titm vt vcntrct contra
Tyrum
adeam incendendam.
1 6 Omncs
qu
i vi.tc,e.r tuo
cafu rcpentine.
* Ni
r;a,ficqnentcrqueficinuoluuntur,qu6dncfciuntexire,
6: alios inuoluunt
periculose
vnde dicitur
Prouer.25.d.
Sicut aui mel ccmtdit niulturii,ton tflei bonurr, fii qui pe\fcruta"
tor
efl 'niaieliatis,'fprin!eti'ragtori..idcota.\ibus,dicitur quod
infra dicitur.
1
5
Vroduccm
crgo ighcm.u
de
praefumptuofis
tuis medita-
tionibus&
curiofis
j' Qni
CO.per indif
retamfoliciti'dhi(m.
t
Ktdfl.i. infcrn ilcm. nam
frcquentcrta'cs dubij
funt
infidc.&cx
hoccorruuntincrrortin
Tom.4.
Sf
s
iipi Gloord.&NicoIaideLyra
llcy.
quod
mcTcris. Mittam ci
prflilentia7,&c.,
Ltta
enhn,^
f-i
e:t
v!g,it'xducit
ad mon-m.
b Qu.'id> com^re^aui.
HicTO. Omnia
autcmhxcdk
contra
aducrrariaspotc(tatcs,tp
l.iii cxtrcmo
tcmp.
lcantur,6c fit!cternafcounta5,quandocon};rc^aui!i, ,
minus
doniiu
||;
Prou.i)
c.
ttttrerfuifti
lusquiorbi
tcrraru
impcrarc
vidcbatur
a Dco Saluatorc
nollrociicrlus,cinc
rrsinftar ,
abimpijs
concutcatur.
a tdijmninis. Hic.
Sidonij venatorcs.
Dcquibus.
.Amma
jwjira
jictUpaJJIrr,
eH
</e/<a.v.Et alibi.Dt /a-
quio
r>erh>nitiim, &d
verboafvero. InPro-
ucrbijs quoquc.Qci
lus meretrtcis
laqucus
efl
peuatoris.Snnt
au
B
tcm,& bonivenato
t
fpmapun
rcs,
vndclercmias.
Rcns. _
1coninibu$ Eccecgomutatrt pijca-
Icre. t.c, toies, & venatores,
qui
ver.enruY yos de omni
colle.
Hidcpifcatori
'
buspifciufatlifunt
pifcatorcsanimarij.
Vndc
vicuIusPetri,
& AndreeBclthafai
da-i.domusvcnato
rum
dicitur.Impera
turquoqueprophe
tx.vtponat
faciem
luam contra Sido-
nem,
vtfirmitcrco-
lirtcns talcs vcnato-
res intcrficiat.Ecce
c^oad
te veniam f.
I fSecundum illud
Nonpircamtibi nequc
miffreb<t.
b 1 l-i)it
ryrum.fit
feim-i ad Mdonem.qju
vniui
pr^^iiinrir
funt
^
ad
ipfum prophcta loquatur.Nunquid
tu cs
fignaculum
A
fimili.5cc.cumccontrapccc?ucris,
& m cincrcm loluen-
dus
fis.Adduntq;
fabulae ixix iiraculum,vt finc
fcriptu
rx aiuoritatcdicant
Hyrani
millc annisvixiflrc
*
Thco
HocitcmvtnfqiConucnii.Etcnimhomoin
fua
tcrra
lapfus ^puluTs
faauscft.&diabo-
'^"-
,
.
^
te. t Niliil fn^flus
cs,86ion
cris in
perpctuum
. Irt fliflus eft
fcrmodfii ad
mc,diccns .
Fili
hominis.poncfacicm
tuam
contra
Sidone,5c
prophctabis
de
eaA
diccs. Hxcdicit do
a'Vcniam. 1'
"
b ICum
>
Babylomjjcapta
fuciis.
miniis Deus Eccc
ego
ad te
Sido,&
glorifiCabor
in mcdio
4
a* Vf ilnruin
ponderccouuifti- 5
tui.Et fci
enr,c|uia ego
dns,cum
fecero in ca
iudicia,&
fim-
6
babcl,Eidr,&
iHumcnd-c.m
7
mia! tcfcrunt
dificatusfuero in ca . Etimmittam ci
pcftilentiam,&^n-
a
TQ.;^;
male ftcicr^nt
guine
in
platcis
eius
,
&corruent interfedbi in mcdio cius
i
l<.2^cm
venii uomiuus miticiem icriam.vt inale iunda
lcparaiec.
b
f
Ita. cf
Qu'
icminfctint.
,.. w>. ... ..
gladio pcr
circumiiu,ctfcient
quiaego
dominus. Et non
J i
fperant
cflc
a 1<""m
illi cclTaueiint b^icut3"i<.,LUin
itniiugnaicnt
cos.
dum
erit ultra domui Ifracl t ofFcndiculu
amaritudinis,&:
fpina
f Populo
Dci.
dolorem infer ens
'
vndiq; per
circumitum eorum t
qwi
ad
ucrnintur ci.s:6^fcient
quia ego
diis Deus. Ha:c dicit domi
rael,eos.f.
qui
ccrnunt D mi
fandiificatus
incisco com
quod (criptur
Sanfticftotc.c
Hicro.H.Tc
ti ad
tcmpus
/
3
9
lO
a Sci'ii;-t cuiii iioc fuiiii faftum. b'
Antedifpcrlain.
M3t.^.e.
iHunicnd"
_
do rcucrfus c
puluslfracl,&
tauit intcrral
lijinvltimo t
re,
& in n
rant cflc
..cjf
.c
a 1<""m"illi cclTauciint
b^icut3;^i<.,LUin im)u|naicnt
cos.
dUIT
5 Thcr
Non
arquc j..
12 tcsomncsDc
ripit,
fcd
cosadhibi:
ij
morcciii
lios vero i
diciscondc... ,
Iisinquib.di(pei-fifunt,tfind:ificaboriacis
coraniGeti h
nc
Quamobi|
a
^Oe(;ua,Ciedn
vid<ic bonadomini !n
tci.jviucn quam
dcdit lacob
qui prioicm fu]^-
plantanit fijticn>,8f
primitiuaeius meiuitacciperr.
bus,
& habitabuntintcrra
fuaquadcdifcruomeo
lacob,
a
TSupta
ririTiam
('ctia ;n.vnde,Ni(i domiiiusa:Jiticaucrit domuin in vj b.iiuiadi &c.
Lt habitabut in cat fecuri.Et a:d ificabiit
domo.s,&
planta-
..,,,;/
fScCUli
buritvineas,
6c.habitabuntconfideater,aimfg:ero
iudi-
*Tun-
a^Cuiusfiiina piomifl,
cuiui vera iudiria.
ciain omnibus
qui
aducrfantur eis
per
circumitum
:.
& is
fcient
quia cgddominusDcuscorura.
nus Deus.
Quandocongrcgaucrodomumlfi-aeldepopu
a
f Non vt III
>ydoniisin
malo.ka in buno.l. cum iiiileiluseit fuciii,.&hibiiauciiiii
m tei
M iii^m drdit patiieorum Ucob
15
glorificabor
in
tc,
cii
teinterfecero,&
fcicnt
omnesqui
vixcrint, q> ego
fum diis
qui
reddo tibi
patriam,&
Dci
cognitionem.
quod
phetaiupplicl
diccbat . Cml
dotnme,y(rmtt\
in vidicic. Hocl
mcnetiamvi
cetinhisquzl
i6
antcinteip
.1-7 mus.Alij'
rimnihil
poiiitui
eft boni f-
'
abexilio i\
nem,
& reaiiaffl
^Qi\
NICOLAVS DE LYRA.
1 Nihili fa,
Ciuitas.n.itafuit deflrucla,quod quafi
nihilum erat
reputanda.
2 Et non eris.&c.r-/i^ca/<i vfqnf
ad
tempus magnum,vn-
de in Heb.habetur . Et non cns in fcculum .
quod
non
imptrtat
pt
rprtuitatcm
ftmpliciter.
3
Et fa.cft. Hic
confequcnter
defcribitur deflruciio Siionis,
qiix
erat de
rcgno Tyri,cum
dicitur.
4 Eccccgoad tc.i.arf;ep?VM/(?w.
5 Etglo in.i.gloriofus appatcboper tjftUum mexpoteflaiis.
6 Cum fcccro
a.puniendo
eam
fecundumfua
demerita.
7
Et fan.OMM
dtcarfanHus pro
eius
punitione iufta.
8 Et im.i.mortalem ex
longa
obfidione.
9
Et
(^n.f^ffufioitem
multi
fanguinis
in eius
captionr.
JO Et non.Hic
pofl deie8ionemTyii,& Sidonis,qiixmidtamalit
iiitulerunt ludais
,
penitur
l^dxorum
confolatio,
cum dicitur . Et
non er.Pe-
Tyrios,& Sidonws,lpolianus Jjrad bonisfuis.
1 1 Et
fpina.d. quia nonfolum bonisfuis
filios
ifraelff
fedetiam
in
corporib's
Ixdebant
vuLnerando,& occideriia.
I j Et fci.
per experientiam
bonorum
q"^
confcram
cis
,
fuifimpUtum
in rediiu
Babylonice captiuitatis, ideofubdii
i^ Quandocongrc.domum.
1
4 Sanftificabor.in.!.ytji<y appartbo
in eorum libcr.^
rabil.
1
5
Et habitabunt i n ca.
l^f^dificata lerufalem per \'(
enim
^am^iruanr^Zjr altf
eorum aduct
jartj cefjaueutt
ccs .
i6 Etxdifi do.
qnia pofl
rexdificatitncmmurotum ,
runt dimos inira ad habitandum.
17
Cum
fecero.iu.i.p(on
debitas.
1 8 In Omnibus
qui zd..Ayttcquuni.n.ttmpus reuerfiot
bylone Tyrij,cr ./icg)'pti;,& .Afjy>iu&
cjeteri
quimolefl
ludtcos
fuerunt captii'..iti per regtm Babylunis,& pofiea
B
per Cyruni,& Danum,
Damel.
j
.
Etpoft
hoc
pcr
duos anno
regnauit Uarius,& Cyrus
et
Juccedchs
dt dit
popuU
laiAOT
tiam redctmdi inluda:am,vt
habeiur.i.
EJdr^.i.
a C
r.emt
A D D I T I
O.
tn
cap.i9.vbi
dicitur in
VcflHla,Circa
primumfciendum,quhd
diiqui capitulum iftud expomitit
de
cafu diaboli.
Iflud
capitulum
literaliter
expomtur
de
cafu
diaboli
fecundum
feptimam regulam jfidori
defitmmo
bono
,
qnam
etiam
Tcftillaior
recitat
infecundoprologofuper Gctef &
fumitur
illa
regula
de dia-
bolo,&
de eius
corpore,quia
diabolns omnium
imqmrum
fit
caput^
auruJ//M<f/oi.4i.<f.Ipfccftcaputfupcr
omncs filios fu-
pcrbia5,fiw capitis metabrtfunt
ormts
iniqui, litoprpter
(oK'
nexionem
capitis
ad membra , ftriptura loqucns
de vno , />'
tontextu
travftt
ad
toqucndum
ic alio,ftcut IJa.
i.^.loquriii'^rc]i,t
Babybnis qui
erat dtaboli mimbrum,tranftt
ad
loqucndum
'
/"'
tipe dfmonum,cum fubditur,ibi
.
Quomodo
cecidifli
toc-
lo
Lucifcr-qui
mancoricbaris?t
^:^"/.'^^/.^-/"/
' ' '''
printipe Tyri iranlnadioquendnm
dr diabolo,cum
dicit .
gnaculum fimilitudinis.plcnus fapientiam,
&
pc
dccorc,indelicijs paradjfi
iX*i fuitU.Hw
iZ/f.^w-i'
^"
Utmliteraliterde
vtroqueprfdiihrum.f.cafue,i^mtinbro
/**
imi
eiijiranfeundo
de vuo ad aliud modo
pr^it^to.
2'3
Ezechielis
Cap.XXlX.-
1294
C A P. XXIX.
gjKM
T^
anno Jea.Qiicm
locum habct intcr deccm dics
^Ut
vna? Vndcin
pnncipio
Gcncfcos nondicitur
^l|6
dicsprima,
fed vnavt cadem dicm rcuolui fem
ncioccat,cundem
ad centcnariumhabct.
lo.
quoad
vicmamagnusaf-
fuiitur.vtquarta-
dcma
die
immo-
Uf.&ficvfqiad
a
miMScio
millia.
& o.milHa,&
vl-
tracrdccadcs
fuas
uucrorum
ordo
prcrdit.
Pofto.an b
iiu
mcnfisduodc
cinis
ponitur
,
vt
pci-aus.
i2.Apo-
ftoru.&prophc-
tarin qui
in vno
voliiincconting-
tur
numerus
dc-
jno^retur.
b
>iit. Pha.
Apud
Aaptios
hocno-
'cgia di^nitas
:uur,(icuta-
omanos.C
:
Augufti
rc-
lumdicutur,
c
dSyrios
An- d
,
apud
Pcrfas
Jc.apudPhi-
i\ Abimclcch
\ Alcxandrii
:ypto
Ptole-
miriq-,
ad Cleo-
-
i,qu?viftaa-
cciumAcgy
ctaeflRoma
C A P. XXIX
fimc
loquittir.fit
Dauid.
Tu
confrtfgijllcapjta dracom . Hic D
draco
magnus
ad
comparationem
minorum draconfi
1^
v^i-
dicitur.De
q \xlbus,Confrtgiii' capna
draconum i
aquis.Et
ali
^^^
^^-
b'r lltic
repiit/j, quontm
>ion
r/i
mitnerus aHimalia
pufilla
cum ma
[["j
'
^
^/f .Hicdracocftrcxomniumquifuntinaquis.
Sedct
autem , & cubat in

TCjptiuititij
lotchiii.
N
annodecimo,cIuodecimomen(e,vna
i
a Pofl
Sidoiifin,q.iT.\ ipla
in rhceniris littoies
yf,t%
eft.
2
diemcnfis,
fi-dum cft vcrbum diii ad
mcdicens.
Fjlihominis,ponc
faciem
'
a<;QiieinIibi"' rff,cin Acgypti
tuam contra Pharaonem
regem -^gy-
a
TQ."X
'I'' vcniura.
b
ft^ui
cx alia
pjite
ludr in codriu litiore co iftituta.
ptij&prophctabis
dc
co,&:
de
/gypto
vniucrfa
locj
ucrc-,5c
f Iplc.nou>n;;,c:uiii
n iitam.
bfVeni.Tra.
c
^roleflas magna.iui
rrrerda Kaditui
Aegypvf.
diccs Harcdicitdominus Dcus.
Eccecgoad
te Pharao rex
4
9 luxialiium ttiiz diciiiit
eiquodin
numinibusc' nlid:it.
fHxtel.iT bfNii',
fHxtelirji
fN 'n Tijoiio vnins.
.^gyptiVdraco magne,cjui
cubas in mcdio fluminum tuo
a 1 Niii delidcias
piuiuas
Jc cocla. b
f Mca fjAura. c fNilui
<^o Aegrptut iiiigituc.
Non jlius.
rum,6csl.icis.
Meus cfl:
fluuius,&
ego
fcci
memetipfum.
Et
^^Cain
cncio. a
YQuibusii>.>giii
icc
lov^utns.
b
f
Et vt vniita
curpus
ellic ! t.ficut
nui adlizrctDco vnusrpiriirsed. c fiocioi. <X drc t
pon.im' frcnuminmaxillistui$,&c.aghlutiiiabopi(ccsflu
if Qiibus
ad alia
lupcibe
Ic!iin3i '> f Ne in cis cubes c f Cum illit.
mlnum tuorii
fquimistuis.
Etextrahamtcdcmedioflu
<fHi'ftici. a
fErroris fimi'i"i^iie, vel
rii|^'icii.
minij
tuo:ii,&vniucr/i
pifccs
tui
fquamls
tuis
adhgrcbut.Et
f
: ro
^u^tlt
t^ vitoiurn
per
cotum
corf
us dracoms.vcl
cp>ci>
vcl ventrii vcl
caudX|2c cxtrcmi*
partibus,.
3
*
Vi non hbea(
(]uotdccipiai.
proijciam
tc in
de(ertum,&;.omncs
pilccs
fluminis
tui,
fup
a,Adquamd<c<rlopizcipiiat'ik.
b iln hxicticoruin eccleliit. fln l<pulchi'-<.
c 5ln h.Mjux
tibi crcdldctant, cum a te furKnt libeiati.
facic tcrra: t cades . Non
colligcris, ncquc congregabcrls.
mcdiofluminum.i.
h^refum
,
pcr quas
fluxitin
Acgyptum
huiusrzculi,5c irri
gauit
animas fcdu-
ttorumnon
pkiuijs
dc^lis,lcdaquisti\c
bidisdctcrra,
vndc
lerc .
<)ind
tibi &vi/e
^e^ypUyVtbibas acfuas
lerc.i.d.
j.
Cei-r.proquoinHc
bra:oSyor, quod
fi-
gnificataquasturbi
das& coenolas.His
funtcontrari^aqu^
dcquibusdicitur.
Flumiiade vcntrecius
,f-j'
*,
flientaijUie
viuc.bt ali
bi. Qtti bibent
a-inartt
quim ego
dedfrj,on fi
li
tinxurwm^fedfiet
^^
i (0
fons aqx Jalien-
' '
tis t viram xternam .
'*
H^cfluminadccce
E
'3
lo vcniunt vnde.f/M
\
himuv-
m nii i rtpet n ixttficat Fi"al-if
.a.
H c uitJtem Diil n{i 8ca
Uit tjbeinacdum
Juum
altiffi^niis,
4 Thcod.Tcrribi-
lia funt
qux
mina-
tus cft
,
& horroris
i.ipiiincia.
H
-.Pliarao.iaccratorjCun^a
gladio concidcns,*:
di
,fignificanscontrariampotcftatcm,cui
fubicda
', A
yptus.Homo.n.diccrc
non andct,Mc.i fimrflumi
na.&gofeci
ca,&
huiufmodi.Acgyptus.Hcbraice
miz
laiin
.coanguftans,&
tribulans
fiibditos, ncc
pormirtSs
il
adcdumlcuarecxcmplo
mulicris
Euangelicae,
i
&0(^oannisadiaboloincuruata:.
H' Hsc
pcr metaphoram dnr,qtjafi
ad
rcgcm Acgy
pci.ciUa
no fuit aduerlaria Ifrael.&d
mar^na promittes,
coia)cofcparauit, Draconcm^mana2;o2;cmdiabolu
V0C3
qui
&Pharaodf,
cocpaDeofcparct&diiiidat.
Arg)tus.i.mizraijm
tribulanrcs.&affligcntcs fignificat
to$.l uos fibi
p6t fubiugarc.
De hocdraconc lob
plcnif
fimc
plcna.
Nonfolum
.n.ipfum.
fed
illcquoquc
fubditos
minatus
eft fc neci da
turum . Pifccs
quippc agglutinatos
fubicftos appellauit,
&qucmadmodum dcTyro loquens
translationis
occa
fioncma mari
fumpfit
maritima n. vrb'; crat,ita
hic traf
lationc a
flumincfumptavfuscft.Squamasauetmcius,
&
alas,impcriu m,&; potcftatcni
nuncupauit, quibus
nc-
ceffariorcgifubicai.illius fuppiicij
participcs
fucrc
c Et
ponam
fre.
pct
ecclcfiafticos viros.f.imponam
tibt fi
lcntium,vtvniucrfadogmata
tnadiflbluantur.
d De m:
fiu. Non vnum flumcn habct
draco iftc
Aegy-
ptius
fcd multa
,
quibus irrigat Aegyptum
humilern at-
qucdcicdamnon
habcntcm montcs,
non
aquas
Siloc,
quiE
vadunt cum
filcntio,lcd
tutbidas,& cocnolas.^
t
ccte.
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. X X I X.
Ilanno.H/c
E^^echielprophetai
conira
.Acgyptum,f!r
diuidi
ir tn duas
partesy>juitiprim})
deUruciiorum ^'.v
yptidenun
'J'4ndii,fuper
hoc carmen
tugubre decantat^cap.^z.
Prima in
1
, u
pnmohanc
deilrufiionem
prjedicit,
fecundo
ad
hocfimi'
^lmaiducittCap. j
i .Vrima adhuc in
duas/juiaprimo prophe
'
0 ra
regem .ytegypii,(f
eius
belUtorcs,fecundb,contra
eorum
'loresic.jeq,
Trima
induas,^uia ptimo
dcnunciatur
.Aegy-
pB
dt
uclio,fecHndo,pnpHli
luiaici
redufiio,In
die illa . Vrima in
iiKiSyiaptimo pnnitur caufa
defiruSionis
demeritoria,fecundo,
fffcJ.i.iii.Et fadum C^-Vrima adhuc in
duas,fj4iaprirr,o
poni ,
'"^^iypti defiruiiio,feiHnd6>eiujdem rcparaiin^ihi. Quia
ha:c*
uicit
himtin duas
Jeiundum duplicem caufam d'JlruHiunis
jle-
^'Uurtda,ibi.Vxo
CO
Cp
{u\(W.Vrima
autemjuit
nimiafuper
'''*>^'*minprttmitutHr
tempus
reuelationis buius
dejlru&ionisy
tmd'tur.
'
^^xn.f.tranfmigrationis
loacbin
regis
luda.
2 Vna dic.
^.prima
die
menfis,ficut-
Gi
nef
1 .d- dicitur FaBum
cfi vcfoer(,&
rnane dies
vnus.i.primus.
i
Ponc (a.^d
pyommciandum mijcriatlt
ei,(^
fopubJuo futura
p
4
Eccc
csp.l.difiruendum.
5 TiriCO.ptopterdolofitatem.
6
Mi%nc.p'Opter
poteflatem.
7 Qiii.i.fecure
babitas
fecundunt
tuam eflimavonem.
8 In mc.'.'n
.AegyptOyqnxJ^ilo
irrigatur,
&T^ilusproptere!HS
niagntudinem,&
terra fcecundationem inpturib.
alueis diuiditnr.
g Etdi.pr^eniniiafupeibia.
I o Mcus cft.J. dominos in
JLegypto,
nec
fuperiorcm aliquem
ali-
qual
tet
recogriofco.
I I Er
po.''.inJiiM8Hm
exeundiin
prxUum
contra
regim Bnbylonis
1 2 Et a"-"! U .'.'^mm s bellatores
^egypti
in hoc
a^entient
tibi.
1
j
Et actraham,&C. quia
iuit obuiam
regi Babylonis,vfque
ad
finis re^ni ~4eiiypu.
14 Et
proijciam
te in dcfcrtu. Qia ibifuit interfeaus,&
ma
* ior
.
MOl{.ALITEI{.
Tt
^'wo (itfi. Hic Ezcchicl
incipii prophctarc
contra
j*fg!tum.Qi^iamprim6prophctat
abfolutein hocca.
fa)0llcacomparatiue,ca.3i.Circa primum
dicitur.
\J
'^. Pcr nomen Pharaonis ,
quod intcrpretatuc
"'isvirum,fignificaturcarna!itatisvitium,quoddif-
"pahoresvinles.Per ofticium
rcgni,potcntiadcfigna
iirlpct
hocquod
dicitur infra draco
magnus,nulicia
s[i ficm dicit
Aug. lcoapcrtciralcitur,
draco autcm
occultc infidiatur.Et idcopcr
Pharaonein
regcm Acgy-
pti fignificaturMoraUtcrhomopotcns,
quicx
potcntia
atquemalitiavltramodumin
luperbiamclcuaiur
,
cu-
ius dcicdio
dcfignatur,cum
lubditur.
11
ttpo
tarn
fre.tn
ma.tu. aufcrcndo a tc
potcntiam
nocc^
dihominibusbonis.
'
1
j
Et txiiahm le de
Mc.y?M.i.carnalium
ddiciarum ,
& ic-
quitur. .
Tom4..
Sf 4
ii^j
Gloford &Nicolai de
Ly
ra
jn
loay."
Qnji.
a
TQ?'
'<>'>il hibrnt inifericardix.
^Dc (|uibii<
dicitur Nc tridas bcnils nninijs ronf-'
^*
El voUtUtbut (trli.Dc
quibus.
Volucrcs cvli ronederunt il-
A
/;/(/.& a.dominodicunturcflcdiaboli.Nonfohim
n
prtn
MMjj.
ccpsmaliciac,
rcd& difcipulieiusdiaboli nominantur,
Vndc ynus cx vobis dtaboluf tli.
b Tro tc
quod
fuifi'. Hxc tibi
ficnt.f.quia populum
mcum
tuoauxilio
dcccpi-
fli, vt
magis
in tc
quam
in crcatorc
fuoconfiderct.
Thcodorctus .
Tyroigitur,&alie-
niucnis
dcquib.
fu-
pcriusdiximus
,mi
natoscrtfccalamifa
tcsiliaturum.vtqui
Ixtarentur his ma-
lis,
quselfrael
cue-
niflcnt.SedAcgyptu
t fiarefocies. non obhanc causa
tur, & tcrra dcfoletur.ic fcntcntia Dci
difHpctura iri
Syencs, qusinfcrprctaturGyrus, vtnihilinfcrcchj
bcatvfqucadtcrram Acthiopum.quihumilcsdicu u
vt.f.omnis
fupcrbiaquje
fe contra Dci
fcntcniiam c xi
rat,dcftruarur,&
humilictuc in falutem.
C
Turrr.txx.W d;
b
f0
feruntut omni vento dorttin.T.
tsj.q.3.c.r.
b
Bcftijs
tcnXySi.
volatilibus
c^li
dcdi tc ad dcuorandum,
6^
f
afHitvilU.
t>f Hiii > mun<<i c fQui
tic vindicu.
fciet
omncshabitatorcsygypti,quiacgodominus1
Pio
blPnt;. iiulii iiiMri^tiunis.
-mcum.
reprehcndit
fcdom
^niapotiuscontra.
Qiiia
cum
operam
dcdiiTct,
vtpopulus
confidcret fuo ni-
xusauxilio,
diuina
cum
prouidctiapri
uauit,nihilq-ipfum
fuaope muit,quod
tdixerit pcrarundineamvir
gamdcclarauit,c6-
tritam
propter
im-
t
difpmara.
becillitatem.Itaetia
a *Fruni3
ptom<(iltia'ixiliuir.
cogjfuiftibaculus
arundineus domui ifrael
quandoap-
f lllico
bf
fro 3uxi'"> vulncra
' nHxill .
prehenderunt
te
manu,
&confradus
es,
& lacerafti omnc
fFotiiiudincm.
bJQuiiccuti
in te.
humcrum
eorum,&
innitetib.cis
(iiper
te cominutus
es,&
a
f
Nc acci n^il luinblt Palcha cclcbtent.
bfQuia
tuilU baculusarundMieus.Jcc.
d tdinbluiftiomncsr^nescoru.
Proptcreahiecdicitdomi-
afDequo.ineurialusell
incoe o
gladiusTieus.
nus
Deus.EccCjCgo
addueam
luper
te
gladium
meu,&:
in-
a1 Vt i'bi
peieaii
nnn
omnii>j>
b
Smnplices
c
*
Ki onalr.r
oji
i ionem 1'.
tcrficiam de te
homincm,
et iumcntu . Et crit tcrra
^gyptl
a
tVinonhab.at p"1iiiium hui^it
m. b
f
lia
peidni.
5
c cVnde.cum occidetei eos.quarrrhant eum.'Omnis
n.qui qutit,inuenit.
in
dcfertii,et
in
folitudinem,
ct
fcicnt,
quia ego
dominus .
sccundo.
a^O
i. Ni'n lu r -rttiiie contcnius fed,eo ^uod dixc.&c.
Prd co
quod
t dixeris fluuius meus
eft,et
ego
feci
cum;id-
a Twniim.f
punieiidum tjui
tedixiiticlTe iicatoreiii,oi ii.eirent.
circo ecce
ego
ad
te,et
ad flumina tua .
Daboq;
tcrr:im JE-
gypti
in follitudine
gladio
t
diflipatam
a turre
Syencs,vfq;
Sennachenb
apud
c
adterminos
yCthiopix.Non pertianfibit
cam
perhomi-
Ifaiam
Aegyptioru
r. K ,.
^
.
ii-i-
au.xilium
appclla- g nis,neq;per lumentigradietur
in
ca,etnonhab!tabifqua
uit . Confifus cftn.
draginta
annis .
Daboq;
terra
vgypti
defertam in medio
affal*ftinos>IduiTicos,Mcab'tas,alialtju.'rcgic>nes figu.nca ,contt quas piaphetz
vaiiciaati font.
b V \edific4ia de
pa
e ,V Uictibus,non de
iapidiSus
vtuts.
tcrrarum
dcfeitarum,
erciuitates eius in medib vrbiii fub 8
Exo.:/.b.
PraLiib.
Exo.7.b.
Nii.
17.C,
i.Cor.4.d.
Exo.i/.b.
Allego.
inquit, fupcrvirgj
arundineam fradta.
C ^rundineus . Va-
cuus,inanis,cumdi
catur .
^(() apparehts
in
ronfpciiu
meo va.
Huius contrarius
cft.dcquodicitur
.
f^irgi
tua
,
&baculus
tuus
, ipfi meconfolata
fum
. Hanc
virgam
habuit Aaron,
qu.x
draconcs
Acgyptiosdeuorauit,
hc
_ floruit&
amygdalagcrminauitjvnde yultts,in v^rjja
veni
^
<jf<voj?QuiPa(ch3
cclcbrant. baculostcncntin manibus,
finequibushumanam imbccillitatem (uftmentibuscar
nes
agni
comederc non
pofTunt.Vnde. t,gredtctur vnga
it
radicv
lefjc.
d
Ecceego
ttd te Hier.
Alicg
Diuinas mifcricordiaE
c(^,vt
mundi huius
pcrcat abiidantia,&
Acgypti
flucnta ficce-
tur.
uerfarum,eterutdclolata:quadraginta"annis.Etdifperga
a TMaleconlltuftos. b Vff""'"iuiii *
l>*lcis lepatetut.
S
-/tgyptios
in
nationes,et
vcntilabo eos in terras.
Qu
ia
h?c
Vati^ns.St nia'rum milri ori.
'
'
"
dicitdnsDeus,poft finequadragintaannorii c6gregabo>
gyptum
de
popuhs
in
quib.diipeififuerat^et
reduca
capti-
lonomenloci.fi)
ris
Sycncs
v(c,
dicpcrmanct^ ,u
Romaiiis
fulxjii,
vbifunt
Nilicin
fta:,
vlq-,
ad
c,
<^
locumNilusc
ftro mari nai:
lisc(\. Totair,
Acgyptumdii
fc
populanda;
que
ad termi;
quibusextfcn
gypti rcgio
iu
f
^onyetm
ci^<.Hiero.rati
quidpia, necp
mcnti.vtnccl
ccs in ca
rcma
quosdimf^
nibusPha
gypto
rcti
piebat
. h\
tradicentc,
.
tCjiumcntaqi
decaptiuitate
ptiliberarc.
g
Et 'lOn I
ai.is.Qa\
I
affliftionis
eft
VndcMo)6yiJ^ji
EliaS) &iplen(i|
flusquadragikdift
bus,',&qu.i
nodib-isic.

jut,
&
populitrat
iniblitudinci
annos,vii
cilus in
GalgJ
probrio,3t<}|
nia
Aegypti
rctur. Huius numeri
facramentoEztchicl.40.4i(c|
miuit in dcxtro
latcre,5c ^o.annis popul
us in A
uiturusfignificatur,qui
faciunt.^o.
dccadcsvcl
ccatontadas.PluuiequoqjdiUiuij.^o.dicb.infcn
naufragium.Iuftufn.n
erat.vt
quiperquatuorcic
au*
mundiquib.omnia conftant)Dcum
ofiicnderar,ii
)ntt
mcropnniretur,&
Ifracl
qui peccaucratin("abbai|Ti7.
dccadum.idcft.^aannorum fupplicium
fuIUncr
NICOLAVS DE LYRA.
^
iorpars fui rxenitus,&
i orum cadauera nrnanleruht
infepulta.
1 Pro eo.
Hicponitur caufa
fecunda demeritoria^tjuxfuit falfa
caBfidentia,qiicm
dedit
Sedechif regi Iud^,promitte>is
ei auxHium
contra
regem Bahylonis,ex quo
Sedechias
fuit
motus ad rebellandu.
regi Balylonis,
i
quo
cum
pcpulojuofuit captus,
&
captiuatus,re''
gcAegyptinon pyfflanieei
auxilium,vthabetnr lere.
27.
&hoc
eii
quod
dicitur.Vto co
quod
fuifti./<i//aJ confidentiam
ci
pra-
bendo.
2
Quando
ipprchenderunt
te mz.cofidentes de tuo auxilio
3
Et confraftus es.f
deficiendo.
4
Et la om
ncm.i.fui/lt occajto occifionis ,
&
delirullionis
eo-
rum
run.Et
fuhditur pana^cum
dicitur.
Vroptc.Si.C.patet
lit
diiis
vfque
'bi.
5
A
turvc.rjux
efl
in vno termino
^..^cgypti.
6
Vfquc
ad
tcrmi.^"<7w
in
oppofua pane.
7
Non
pct.i.ita pauct etuntibi,Q> quafi[.ro
mhiloerunt
tandt
, ficiit
dicitur comntumt:r .
i\uUuseUiu foroqMti^,
ibi
pauct comparatiuh rejpetiu
numeri ,
qui folct
ibi
tjfe
<<
tent
vfque
ibi.
8 Et
diiperga
m,
quia plurcs
eorum fuerant
in
captiuit
&!,&
mnlti
infeaiitutem venditiGi:miiius,&
natiomb-*!'
9 Quia
ha:c. di . /c
confequcnter dif
ribukr
Mgypu
tioycum duitur. Pofl
fincm.^o.annotum.
M01l^LJTEl{,
1
1 Btfiijs.u d^monibus ,
qui
dicuntur bcftix
proptcrcru-
dclitatem.&aucspropterfuperbiam.
t
Dedi rf.Nifi
pcr
vcram
poenitcntiam emenderis,quod
fcmpcr potel^ fieri.quamdiu
viuit hoino in vita
prxfen-
ti,(Sc ad fioc
dcfignandum
fubditur
poftea.
t Dahoque
ter,
per quos fignificatur
debitap?nitc
la
3'-
cipiendo
dicm
pro
anno
Moyfcs.n.4o.dicb-nafur.
p''C'
iunauitinmontc.Exo.24. &Eli3S.? Rcg.19
E'^| /J
Mat.4proptcr
q^numcrusquadragenariusinftit^is^*
^
adpcrfeaam poenitcntiam dcfignandam,pcrqu3
pcc-
cator Deo
rcconciliatur,idjo
fubditur.
4 Pe/iMwperhocautcraquodfubditur-
Ezechielis
CapXXlX. I2518
f7
.
'onlhi^'r>ati4r
quadr.i'imta
annh. Parcftur
Ae^yptijs:
&
-yjjiuondam
fuerehofpites
Ifrael breuiori
ternpore
^pp.iimaracrt
.
TyrusTabbatizauit
labbatha lua
per
]xx.iiioS)&
tandcm
rcnitutaertcaptiuitas
hidariietem.
pliq
;rubLierfio vlquc
ad
Cyrum regemlxx.annoscom
pleil-
'l'uii(*s eiiW
i""
hcod.Ineifa-
a
uiratem
Acgypti,&collocabocosin
terraPhatuies,
inter-
mcnfis ceflrafTc
, (5c arcam Noe
fupcr
montes
Ararath,
i. D
ArmeniKredifTc. vndchabemushuncnumcrnm&ad
bonum,& ad maium referri.cum in co & ira Dci
pcr
di
luuiumincipir,
&
clemetiareditEtquia apud Hcbr^os
menfis,qui apud
nos Kalcndis, nonis,idibufquedeuo-
luitur,
fm lunas
f
Vrbs
mc^ropolii.
bilij.-ftclcmcntia
Dci
usmenlura
qua.m
&
pudo-
reirrttliipphcia,
&r'fiisca
fanat
quacrCLiffit.
HiC
jgiti
captiuiwt^e
Aeanijs
minat,
&"(perfione
&
iincm, qua
cmporcdc
)uadraRinta
5VIhoih,vih1c
jioi
fta. b flta folictt t
ainiitaiitanti>iuain luiicibiam
, c flnimo. iEccUCix.
raJnatiuitatisfuiE. Eterunt ibiinrcenum humileinterre-
^ llirul.i a
TScitrs in oucm
pecr.-.i..
i r
gnac^tera,
erithumilima. Etnoneleuabiturvltra
fuper
a fEcclcIiasiotooibe d ffuras b 1 Nefe-xtollaut muliicu
linedccei>i.)ium.
vndc: Djilli duinine
TU.nam fteiilein Hi vheia aientia.
nationcSj&imminuameosneimperent
Gentibu.<;,
neque
3
"Ecclelli b IVt
dclrrtc ic.lic '>.-i auxilio in
A.'^yt)ti.m
conhuint.
crunt vltra ddmui Ilrael in confidentia
,
docentcs
iniquita-
"f
3
^EiT'eiu itciplimri
. b ^
Aej;vptias voluptatcs
tcm,
vt
fugianr,
&
feqiumtur
eos,
& fclent
quia ego
domi-
^
8
9
nos criteiuf d
nusDeus-Etfadum eltin
vice/imo&feptimo annoinpri- y
adOUamne
sMcnre bTA!is>"cefima.
mo ccdat.ncquc
Jnoin vna menfisfadlum eftverbum domini ad mcdicens:
A,f^VDrUS
^ 1 Mihi in
nppugnation*'
rv:i,vf
iHiplcier
'^' lMnr'rm Hicam
viagdaio,
&
Fili homlnis
,
Nabuchodonofor
rexBabylonis
feriiircfccit
STciviqucadter
c
cxercitumfuum feruitute
magnaaducrfusTyrum
.
Omne
a *GelfAntiiimc
'i'hino$
tcrtr
Sclapilet.
cajput
iiccaluatum,&
omnis humcrus
depilarus
cfl.Et mer-
' '" *
';'''
a rv-'
excicitui,quia
nih I
pei
o u 11 inucBitin
Tyto.
ces noneflreddita
"i, ncquecxercituiciusdcTvroprofcr-
^'^
f
F(A fco.Hier.Na
/-
. .
-i

I r ^n
'
1 j-

- . bnchodonofor cu
uitutequafcrumitmihiaducrfuscara. Proptereah^cdicic j^
oppugnaretTyru, Oppgnlo
arictcs & machi- Tyii.
nas
vineafque,quia
cinlacratmari,murisnon poflet
t^i-q.j.c.6-
Aethiopu
,
.];
fore
prq-
mitft tcuocenf.
.tures.
Qux
ctatur
pa
m snculcatus,
'-
lanisdccoe-
xndit,
ab
hircticis conculcatus cft , vt cum vcnc-
rint
ccclcfiam:habitcntinpaneconculcato.
b
Jmmf.SemperrccolentcsquodinAegyptoextruxc-
runiiteritiasciuitatcs.
Mf.Hxcomniafient.vt
tertiofciant
Aegyptij,ga
Dd.Quodideo
videtur dici,
vtcogoitio prima
tiorum in carne
fit,fecunda
in
anima,tertia
in
fpi-
imofuper
tcrram>iecund6 huius mundi conucr-
.-..c;finita,tcrti6poft
rcfurredionem.
,i
tfiSmeftinviie,
Quariturquomodopoftannu
lo.

Dtis fcrmonis fiatim viccfimus &
feptimus
annus
,
-.
ir,&infcquentibusdccimus&duodccimus.&
in
citraadefcriptione templi
vicefimus
quintus
Sed fa-
5
lutio eft .
Quia
enim de
Acgypto
&
fupcrior
, &
^
ophetiaeft,Ucetdiucrfisfit
fatta
teporibus
tamcn
evnafuntproumcia. iunda:fibifunt:quodin
le-
icm
crebro
legimus
vtfciUcet
pra:poftcro
ordinc tcm-
porjcfcribantur . Prius
enjm
Scdechix in
quibufdam
gcfticfcruntur.poft loachinqui
antecum fuit. In Pfal-
"
'
ioque(quia
carmen eft
lyricum)hiftoria:
ordo no
-.ur.
i->\ci.tfi. In
Gcn.legimus 27.
die mcnfis fccundi
fuper
facici terrx
aquas diluuij
inundaflc
,
&
27.
dic.
feptimi
mcnfis
curlum
computa-
tur.
vndeGrxcc,
/Hiimcne,idcft,lu-
naa menfc nome
accepit.Hocnume
ro ditum cft in
27.
die
lun^ parii
quid
luminis rc-
manfiflc.-nepcni-
tus ira Dei
abfque
mifericordia fit.
Quandoautem
to
tusluneorbis im-
pletur,tucPafcha
& oes maxime (b
lcmnitatescclcbraE
turwlnhocergomi
10
mero,&
bona&
11
malapariterconti
12
netur:BonaNabu
i^ chodonofor, mala
_ 14
Acgyptijs quoru
15 vaftitasnunciatur.
na.
adiungere,infinitam
exercitus multimdincm iuflit faxa
&
aggerem comportare,
&
cxpleto
medio
mari,
immo
freto
anguftillimo
vicinura littus facere infule conti-
nuum
.
Quod
cum
viderentTyrij iamiamque pcrfedu,
&
pcrcuftionc
arictum murorum
fundamentaqu^rere
tur,quidquidprecio(um
habucrunt,
nauibus ad infulas
a(portauerunt,vtcapta vrbenihildignum
inueniretNarit
buchodonolbrtatolaborc.EtquiaDci
in
hacparteobc
diuit
voluntati.poft aiiquot
annos data eft ei
Acgyptus.
Multoquef^uiorTyrus Aegyptoillacnim oppugnabat
Icruialem.hccvanupromittcbatauxilium.Aliudeft
aut
p
fpeimbccillitatem dccipcre
, aliud aduerfus
populu
Dci
pugnare,
& hoceft Nabuchodonofor rex Ba.fer.f.c.l.
Hicro.Cum Nabuchodonofor
merccdeaccepit
boni
ppcris,intelligimus
Ethnicis
Gquid
boni
feccrint,mercc
de reddi.vi"i in lerc.Nabuch coluba Dci
dicitur.g?
contra
populumpeccatorcm
voluntati Dei
feruierii..vnde:
.Ad
i<.rem.
ly.g.
ducam
Jeruum
meum
^(.//'t.Condenamur crgo coparatio-
ihidem b.
ncGentilium.quilegemnaturalitcrfaciuntnos
ctinfcriln
hunc loc.
ptam negligimustdcquo
Paii.ad
Ro.plcniflamedifputat.
^ Thcod
Propter longaobfidioneoecaputcaluu
fadij
cflfc
aif,oemq,humcrii dcpilatfi.Commoration.diutina
^
fub
NICOLAVS DE LYRA.
IcoUocabocos in tcrra.
q^i^e ejt
in
optimo .AegyptUoco.
1
crunt ibi in
tcgnum./tt quod
non reuertentur ad
prijii
MH
impam&Jupcrburn.
i
t:quc
crunt vltra domui Ifracl in
confidentia./"Vrt
Ma,
utfiieruntienipore
Sedecbix.
4 bccntes ini. Ind ixerunt enim Sedecbiam ad
frangendum
fofnrmti^mftjuudf ceratregi Babylonis:ideo fubditur.
5 t
fugi..'e
dominio
I^abuchodonofor.
6 1
(equantur. .Jegyptios
de eis
conficiendo.
7 (ci.
per experimtiam poteflatis
C? vindiB t
tnfjC,
-''
h.HicponiturdeflruHionis ./legypti caiifa iff,
ciitua: Qu/e
^'^t^dHx
vnaprincipaliSffcilicet Detti,
&alia
injlrumentalis.lci-

'W
xBubyioms&
eius cxercttus &
vtra^ue tangitur
in bac
f*rtn,
ptittitur
tamenttmpuj
hmus ttuelatiotiis
jaiif ET^ecbie-
liycurn
li,cum
dicitur:Et f^&um cft.
9
In
pr\.fciltLet rnenft.
10 Jn
vni.i.prima
die
menfis:vtfupra exptfitum.
1 1
Nabuc/.
in
exequutione iuftitie
rnca.
I z
Aducr.^M/ propier Juamfnpetbiam dejlrui
merutrat
fccundu
diuinamiufiitiam.
IJ
Omf\C
CZ.inexercituTSlabiichodonofor,
14
Decal. ex
departatione
bacineti
fcrrei vtlgalex.
1}
Et on\'
exdeportatione lapidum
&
HgnorumijuihusT^jbu-
chodonofor
voluit
facere
viam
vfquead Tyram,
vt
prsdi^um
efl.
16 Et mcr.
i]uia
hahitaiorcs
Tyri
video(is
appi^pinc^iiarc
cms
captionem,
omnia
prei ioja
quantum potucrunt,raiferunt
ad
mjulas
longe per naiugium,& rrfiduum abjcondcruut
tn terra
vslproicce-
runl in mare,ne
aliquid
inde baberent Cbald^i.
1
7
Pf
opterca.
ide[t,faciam
eum ilJi habere
vicior\arn.
* Et
MOK.ALlTEfi^.
1
*
f
nm ibi in
ngnum
h>.miU intcr
regna
c/ttera erit
, &c,
%ni.
fignificatur
, quod
Dco rcconciliatus
pcr pocnitcntiain
veram humilior dcbct cfTc
quam
anti."
lij^o
Gloford.&NicolaideLyra
'
13(0
^
fubdiuo talia faCcrc confucuit ,
acflu
fxpc
cutcm diftra-
A
hcntc
partibus
illis
qux
nuds mcmbris
corporis propo-
fitKfunt.Polliccturautcm
Nabuchodonofor
fc mcrccdc
daturum
Ac^yptum
,
pro
laboribus ad
oppui;nationem
Tyri.fufccptisrnon quiaanimodiuinx
miniftransvolun
tati , hacc mohtus
6: vicos & caftolla
dcfcribitur,
*: Nili
origo,Gcn v
&
populi,& mcnfuratcrrxpcrcircumitum
vfquco^i;
fcrtum
Acthiopix.Sc lirtoramagni
maris
,Labi.r.iCi5^
Aral)ixconhniadcmon(lrantur Caula
autcmirlDci
ciTcontra
Acgyptios,quodpopulum
Dci fuo
deo;-
"
auxilio,ncii
f
proprcr
opui.
Ma di. 10.
fuit.fuo.n.
conatu a
(iominus
DeiisrEcccego
dabo Nabiichodonoror
rcge Baby
lonis interra
Acgypti,&faccipiec
multitudincmeiuSj&cde-
pr^edabitur
manubias cius &:
diripicc Ipolia
cius:5<^ent
mer
i rrrum
ccs cxercitui
illius,&:
"^
opcriquo
fcruiult aducrius cam. Dc-
dici tcrram
Acgyptipro c6cj>
\
laboraucritmihi,ait
domi-
.r^' Acgyptufcip'
1 luerlt
fChiilMn.
S
^Tunc.
nus Ocus.In die iUo
pullulabit
cornut domus
IfracIjCt
tibi
contraonincs
ha$
getcsadduxitcxcr
citum :
vcrumpcr
hxcdcclarat.nihil
fe inuito faclCi iri.
D'to etim
pajjens,
in
vn'tJ txtdisnon
ca-
det /'? pitre
vejlro
tfui
in catlii
f/?,qucm
nihil
latet corum

50 fcof
heu. b IVauciniumtuunicomplctuiii
. c f
Q_|;*c heac, vt
qui
ludifrint,rcitnt quoniam ego
do.
dabo
apertu
os in mcdio
eorii,
6i (cienc
qaia cgo
dominus.
4
quxfiunt.
Vcrum
alia
quidcm ipfc
modqratur,
alia vcro ficri
pcrmittir,
modo I ibcr hominis
ccdcns arbitrio.modo
cos
qui digni
fu nt
pcr
al ios
puniri
conccdcns.
a (Cf.Hoc
quidam
dicunt fub Nabuchodonofor com
pletumcflc
.alijfubCambyfc
filioCyri.qui Acgyptum
vfqucad
Acthiopiam
vaftauir vt
Apim quoque
intcrfc
ccrit,&
omnia eorum
fimulacradclcucrit. Quamob
B
caufamputantcumvcrfuminamcntiam
cafu
cqui,
&
Hero(Ltus
proprio pugionc
confonum
'i" -
>
I lcnifTjme narrat hanc
Ub.1
hifloriam Hcrodotus ,
vbi & omnis
Acgyptus pcr pagos
Ipcraucrit,
adiracudianpio-
uocaucrit.
b
Ciirnu.
IcH.rc-
giumgenus.ir^
atii
putantZ
,
bcl filiu SV
qui pcr
1
dc
ftirpc
1
fccndit.A
mum
tcii.,' ..,
runt,
quatidlpu.
tantF.liam
rum,nosa
nu
dominifupcr Chriftointclligcntes,pra:lcntcm
Irpi.
mus hiOoriam.
|
?< Theod.Cornu diuina
fcriptura
alias
pictatcm War,
aliaspotcntiam,
alias
rcgnum
.
AcgyptocucrL
mcuspopuluscfflorcfcct, pictatcque potictur,
bensfibi
magiftram improbitatem
. Prjebcbii;
prophcticis
vcrbis
aurcs.quod
mc Dominum ci:
pctint.
Hoccnim
dcclarauitcumdixit:Etdabo(
in mcdio corum:nam
pcr
Ezcchiclcra omncm .
cum chorum
fignificauit.
NlCOLAVS'DE
LYRA.
^
t Et
dcprii.idclffquxcunque
preciojj,&
dicunlur ma'>ubije
q'fa
ft
manu
captx
. Cattra
patent
tx dtBis. S crf
cfuxritur
hic,
quomodo
'bona
Acgypti
datafuermt
a Dco
l^abucbodunofor &
tiu^s exerci-
IHi
prodeiiruHione
Tyri? .4deiuoddiceridntn,(}uddfiTs(al>uchodo-
noforftctt
hoc intuilu
iu(litif vtpotipropttr
malutam habvatiutn
in
Tyro
,benemeruit
exhoc reltibutionem
temporalim ,quamuii
efiet
idoiolatra &infidilis
. Siauttm
nonfecit
hoc intuitu
iuflitix,
Jed
dominationis &
cupiditatis
libidine ,
ficut
videtur tex.
fonare
ex
pnecedentibtu
:
ftc
non meruit inde mercedem
aliqnam
,
etiam
tcmporaltm,
&
ftCHndum hocfaiptura loquitur
hic de
eo,fimt
C^
in multis
aiijs
locis more bumano .
^pud
homines enim ille cuius
aduerfa)
ius debelLatur ab
aUquo,gratm
eH debclUnti
quamuis
non
fecerit
hoc intuitu
eiusftcut
dicitur.z.
V^eg.
8.
cp
Thon rex Emath
Hteran.
Amoc
^,
CAP. XXX.
a
C" TfaHmie^.
J^
Poft lO. &
C
7.
annum
captiui-
a
tatis loachin . Rc
ucrtituradprefcns
b
t?pus, quando
con
traAcgyptum
coc
pcrat prophctarc
,
c
idefl.adannumio,
d
mcnlcm iz.in vna
rocnfis.
b Ftli ho. Leo ru-
giet,quis
non timcbit}
domiHUs
loquutus
cfl.
mifit locaUaprettoja
Danid,
to
qued pcrcufierat
^daUe^^e
*,
Syrix
fius inimicum , licet
hocfecifjct
aliqualiterproptcrt
2 Indi. Hic
conjequentcr defcribicur poptUi
ludaici rti
]udaam,cum
dicitur:ln di.i.in
tempure
a Deo
pricuifi.
5
PuUula. Quodfuit
impletum tempore Cyri, quifuh
Ms-
bel duce dedit ludcis Ucentiam rtdtundi.
4
Et ti.
quia
omnibus
apparebit
,
quod
tua
prophetia /r
m.
pUta:&fic poteris
conftanter
dicerc,qubd
hoc
habuifit ex d:'::r;
t4tlatione . Sicutenim
Mardochps
& Daniel
pofl
redr.
uilatis v-xerunt
per aliquod ttmpus,
vt
patet
ex lib.Esi
quia^jfuerus
cum
quofuit Mardoch.eur,regnauit pofl
rc
ptiuitctis Babylonicg,Mardocheus
autem
&
ET^chiel
d-
in
Babylonem ftmul
cum lechonia
rege,&ffcpotuiitant:<
ficut
Mardochaus.
XXX. ; C A P.
^Qii
iii t tin
frincip o:apud
Drum.
j^
Tfailum cft verbum domini ad
vd'e
dt-
i
a 1Umnibu&nitioiiibus&
Ipfciait
cad
Ar^y^iios.
cen.siFili
hominis,propheta
&
diciH^c
a
^ Qj
rA b fCornoris ^ animac.
dicitdomin'Dcus:Vlulate,vc"v? diei,
^

Tl.^uiuf'!"'' '"""""> 'el, oinnium m

ludiciugcnenli.
3
^aiuxtacftdics, &:appropinquatdies
a
tNoncl.-.co
l'oJriuilaris
Bsbyloni^^m
ittcKns
tenijieitaifm.
b fCronluin,n'intant'jmmodo Aegypti.in tjuo
cer-
tum cit dc t uiictis Gciitibus
piopheiari.
r nFijinmrns Sc vcrlaiilis Itnno
diuinus,qui
bonos
a malisdiuidat, jc
pcllimO'|'uo igncconlnniat
1 b
domini,dies
nubi$,tempusGcntium
cric. c
venietgladius
fTune a
fi^ac
iciiu
^eeypif
b 11de'.<iuia. r
Q^^ii
iiijf litteia.it.
quts nonprophetabit^
c in
Aegyptu,6<foiic pauor
in
^thiopia,
cum ccciderinc vui-
Filiho.Uc^in di
i>]r
y
i r
pral.4.}.
CJen.
47.
PfaL
i4;.e.
uinisfcripturis
sepcrinbonampartcm accipiturnumc-
ro
fingulari
fcu
inplurali
m
malam.f//f/
hot/nnum dentes ea
}um ai.Cr /.Et
Ahhi.Fi.ho.vfifurqno ^ra.c.
c
/"^'".Hicr.Omnetpsxtcrnitaticomparatu
hrcuecft.
Vndc lacobccntum &
jo.annosquib.vixcrat.pauco.';^:
pcflimos
vocat.EtDauid.Dw nolin ficut vr/i.vra. Hcc
rcpu
tantes ncc
potcntia crlgimur
,
nec
diuitijsincumbimus,
ncc
nccfoelicitailc
mur Omni!
ficutvra.pr([
*
Thco.Ham-,
nibustcrroin
cutit,
lameiiri
lugcrciuberjDic
autcm
vocjfap-
plici)tcmpu
iiu-
bcmofFcnfaica-
lamitatctcniras:
&c,'tfmpiis?itiu,
fuppljcium
nd-
bus illarum
icu-
pauit
. Non
llum
cnim meii.s
fji'".
populusin
'^'
'"
cidct mala fcd ctiam
gcntcs impictatis pocnasd..
d lucs domni.
Hicronymus.Qiiando
omnis fxi
ucrfatio dcflructur , & crrorc lublato vna vcn.
rcbir.
e t.t erit.ln
cis,fcilicct,qui
trans
Acgyptum
in nt ,cc:
roris& tcucbris
commorantur,
quorum nigreuoicw
dorcmaurvix, autnunquamconuertitur.
Diuifio.
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. XXX.
betat non
I
^egyp.fed
etiam contra eo'um auxiliarios.
Et diAiditur in duo
, quia pritno propbetat
contra
vtrolque
coniuH-
{Um.fecundb
contra
.Aegypt.feparatim ,
ibi : Haec
dicit . Circa
prtmum
4c
1
TJ
Tfadlum cfl:, Hic
confeqnenter tT^chiel prophetai
J2i
folumcontra^egyp.jedetiam
contraeo'um auxilia
iiliit-
pitmnm
dtcitur.
2 Vlu.
pr^
dulore.
S Vx.l.disiruBionis
^e^ypti,qv proplnquaefl,ideo
j
4.
Etvcnict.fcilicitClMtd^oritm.
5
In
Acgyptu
m. &
etiamfiper
anx iliatorcs enrhm.i'
'
/"*'
ditui.
6 Et crit
pa. qu^
erat
^egypto
confadtrata.
M
F^.A
L l T E
!{.
*f
r Et
fa.
Hic Ezcchicl
prophctat
contra Pharaonem &
cius
cius auxiliatorcs. Pcr Pharaoncm vcro
fignific.i)
mopotens
carnalis&
malifiofus,vtpr.xdictumd
xiliatores eius in malis fuis notantur cum dicitur.
ho-
Au-
i)l
EzechlcliS
Cap.XXX;
I^O;
j
f itjbnH-1.
vt nihH
priftmzHrmrtaris
remancat vt de
'(]r'Hs pcflimis
fundamentis
ponatiir
fiindamentum
:;
fupcr quod
Ediricatur ccclclia . Omms
cnmpknta-
:,in non
iA.iniJuu pa'cr
meus calelfn, trnlicabilur . vndc:
Jm,& difhuts, &
dijfipcs
\St
dijperiias.
^ ddhinpi
\ Lxx.
Pct&
Crctefcs,
defccnJcrunt:& his fimilrtcr
pccnas
minatiir.quadoqui
.&
dcm
prartcrVuam
volunrate rclifta lud.ra
conrcnderunt;
in
Acgyptum, quod
Sc
pcrcundcm
Hicremiam iliis de-
nunciatum
lcL^imus
d v
t7-f.Vi>i1>Jilusinnauigabili,&cararadarum
fpa
gor
, &cia inuia
a ^Lita
&
(peciofarft via,
qusducit
ad iiiortem,&
iruUiingrrdiunlnr perorn
b
TMaloram Multi
vocati.pauii
vero eleili. c lEtiam
&ydij,&
Liby-
^
nerati in
^srvpto
: & ablata fLierit multitudo illius: ec ds-
f%
omncscom-
r<. t
_ _.. . .
Tlta.l
vt h
^,u.
lis
pipul!s,g'a.iii
''
Argypto ieptiiatut.de Actbiopia,& L,ibya,& Lydia,
Jc
genctalitet
de veiuer
c:ir!at
ihWp!'1
& >3-
ero.
Qd.
Hi
:s
pcribiit
m
no. Havocs
uerfitatevi-
nii
1 & fiiij
tcQa-
mctimci
in
ipio
b
ftiuc^jfunclamcatneius
/tthiopia&cLibyay&lydij&om
t
rijOCauiTlf.
r.
r|,xx Hi. r da:, vciiiK.vri ii f ^ r
^
-.i rfcundnni
Symm
ulu in. ^ludia; <Dei.
"
nc
rcliquum vulgus
,
& Chub &
filij
terrx focderis cum ^i^
*
gladio
cadent . H^ec dicit dominus Deus : Et corruentfui-
'
a *OK>hra>u:i.aite^li-oiliio<ii.
k
IQui-etBai inaujiinam
Axgypto.
c fQuecclefia;
Cmpiitafm dcfi
i ic^
_^
d
<tJ^T
f-ti T rstein-s
finihusAegypti.fiueaMsftdalo vfc]ueait,Sici!'m
fjiun liJm Lx ;.
ocimcrprcta
d
cicntcs
.Egvptip.n,& deftrueturfupcrbiaimperijeius.A
tur
4
nOininUm , ,-...Cii=..n.a>,c rr:!-^-i-/-kr-->.i|p>nrtn (t if rrfiL^minnr .*vr,--niiT-i-
'
T<"!t-
5
nvdTOncXy
uimuv-diucr
Ibmiffi iittcl
natioQCs.vn
:iinc
ijUi
dciTra
i<tii*m .Nuo-
coiro dixif.
rcsin cairnCj
illnr G.Ttes
:itu. ttaUbi:
ipr,iet prundFt
. CaucaniTrs
nc corde rc-
mur in
Acgr
,
vndc fcmGl
mis:nciiTK:r
siautti,gla-
TUS.
; le-
uti.Siautcm
s n-ucidan-
1
Acgypto
,
oraaois
fiiij
icti
Dci,qui
mncntcs
pa-
angelorum ,
oti
pq?Dnu,
.
laiact
por-
iri)
eius
rcSioncs
SiUdiO
cadentin
ea,
aitdominus exercituum .' Et
*i
"^
t- ui ici
Ac^vpii
*> ^Vt nihil tii.nitaiis '<*i;icat in
Acgyj>ta.

c
'*nopj^rpgit'onri.
dilllpabyQtur
in medio terrarum
de{olataruir!,&:
vrbcs eius
,
a T H.erum Hnr. TCuui iijnis Ch
'
iaroiiiiu oninia vaHau-nt,
Hi nvediociuitatuim dereitarum erunt:& fcient
quiacgo
do
a
fC^^^ct^aibjrat Iignum,faenuiii,ttipu'afn.<;ux fupci
lu.Mlamcii um Chri-
li'. *,;iin..?i3 lunt. ^Of
quo.'gnfm
vcni iniittr
*
iu le raiii,^c.
minus
Dcus,
cnaui dcdcro
igncm
in
Aegypto
,
&c atttiti
a f^citicct rcicntiafil(tnuintnis,de<]uibu$
dtcitur,
biiiipa
G
ntcs<]uxbclii
vulunt.
b
^
\(i
prrcpptir-ii complcn.Jiini.
fucrintopnnesaaKiliatorcs eius.In
dicillacgrcdicntur
nun-
a 5
AijuiU
& Tbcodotio fccundum
ijuoi
j , .i:aiachis tcllinaiites dicit.
b t Ad' lummum in4lili.e vnfiC -n
pcrucncrunt.
dj
a facie mea in trieribus ad t corercndam
Aethiopi?
con-
a 1 Vjitata vicina
prouiucia
b f
Aeiliicpibus.
c Tln euetfione
Acjjypti. ^^'''0"'' Acgypti
, qua fugantur
tenebrs
peccatorum,?'
lux virtutumlub^nltat.
fidentiam,J^rit pauor
in cis in dic
^gypti, quia abiq;
du-
bio veniet.
H^cdicit
dominus Deus: Etccflarefacia mulri-
a C'iiM5 t','a
'i '
vaftat
Ac:;vptum,
&
Atili'i>pi.Tm
tnt' t.
7
S
9
lo
I I
plcnalcrpcnrib.
&
vcncnaiisaTalibiK.
Si aute
Magdaltis
m3gnificetiam,'&
Siene
g)
ru forvar
,
pater q> Acgn->tia;
opcsiSc
coimime-
liofa fortirudoa
magnificcntia
&
'c-xaltar'(:>nc.fuipe-
rcatvfqacadgyrti
Acgypri.
vbi (1abi-
lcnihil,fcdincorfo
volijitiHlapfn
,
&:
pcruci>iradruiri5.
e
?v{^.'/t. Dequi-
a
"^
r
Matt.iS
ferriHtnt fmmpa-
J>r?f.Hi'funtmcflo-
Yfgm;
Oei
omma-fcitn
diila vt t/iittantm ea:
nii
iiigtrisjUbiTcriffid
tni if flr tdnY detmnt.
5 Theod.
Spem
Acthiopia ipfani
vocauit,
eo
qivo
Acgyptijcoru ope
coniidcronr.Sinau
tcmGriEcalingua,
inroborcdeclaiu-
tur.Hccaut Ac?v
b.
tudinem^gyptiinmanuNabucI"K)donpfor regisBabylo-
12
ptijsitiquir.fuftm^
a
^
Q^N
,u 1 us "nict k *
'2cli f
*Superm
. uitulincm
ACfiypti
.Mili.
nis .
Ipft 6<fpopuIus
eius cu eo fortiflimi Gentiii adducentw:
-4
^
V !f iwi' 111.
addifperdcdaterraEtcuaginabiritgladids
fuos
fupcr A^cgy
a ^T^nia.l
etii iia domini, vt lic.ctui al.i u> .'^ili
rsi<-. b Iflami
iclotju'--
i.T:
iiuiiju'; iriigibaiitui
ptu,&irapkl>uttcrra
interfed:is,&:
faciam alueos
: flurainu
a iTottoiii"!
aridos,&
trada terrain manus
peflimdrii,& diflipabo
terra
lota
& cucu-
fflc m
recordati funt .
^
ficod.Qu* Acgypto
ait,cucnnira
funt
perru
rbario
^^uot^ivcAahiopieafFcrcnr,qu!E
finitimaillius ibl-
-^
crit nc cadcm
patiatur
. Dcinde narrat
Acgyprio-
tanidiutorcscum
Acgyprijs
intafedum iri^^&c. flUos
'
oedcrisludxos
iplos
vocat
, <\\xi pofi
obfKlionem
'ilcm in
Acgyptum aflUmpto
lccum Hicrcmia
dciccn-
tib.
perturbabun-
tur adiiitorcs Kt-
thiopcs
nololum
Pp
ea
malflqulE
il
l^osinnalerint.f&d
propter
fibi
ipffs
, .
13
imwinetcscalami
^
flummu.
tates,quceG'OCCin
pabunt pernfiCiCfs
^iidldara
a me mf
p
fos
feftinantefquc impcratS perficere.
f in ffdm
T<iabHh.
Hicron .cai lcilicct traditi funt*d
ptt-
nicndum.
Ipfccvini
inimicus&
v^index,quieriaiti
met-
cedcm
accepit
c6
quod
(erurerit m
cxpiignationc
Ti-
ri
Acgyptitnultitudin-em
, vt multi in
Acgyptotfledcfi-
flant ,
t^uifemper
in ca funt.
<!^iod
autcm dicifUti*!
Dcutcron^omio .
infepiHHgiiita
aiuiMbm
-ckjcEnda
unt
ptttrts
q ^^

\>etiri
NICOLAVS DE LYkA.
dcftrufta. cinitattm &
foTtaltcioriiim Acgypti.
Qh\xb.i.AYabia
.Atgypto
confadirata.
fi. lttd:ci
tfMi p<jfl
mnrttm Codotix
fugeruntin Jlcgyptutr,
'
cumAe^ypti^sfMeruptpattimoccifi,
&
partm captniaii
a
d
isyVt
habetM Itre.
44.
hicitur antifn hic Ifrdjca tinafade-
:
,
ia
prorintjfa fnit
jlbrahit Climini
titfs in
faJtre ijWJd itcijt
m
ii'jminus:Gencfis decimoqutnio.
4 turre.
q't.t
e(i in vno termino tcrr.e
^^egypii,
i iadio ca.&c. Et in hoc innuitur
dejifuciio lotitis terrx.Cx
ttra
itentvfejtte
ibi.
*
die illa
Cg.i.Chalixi proctdentts
ex ordinationc mca.
7
Itl
7
In tricribus. J</t/< ,
uauibu^ hdbentibm tns ofdmisrertit)-
Yurn.
S Adcontcrendam
Acthiopia:
con. Vofi dtflrtitlicnem
enim
.Ai^yptiiueruntiluc
CliuLd.vipcmiare.
9
Et erit
pauor.i
in
Acthioptbtts.
10
Indic.i.ttrnpoie cjtiodeHruetur Jte^yptus.
11
Quiaabtf]U'edu.venct.f.v?t/'*/^t-reVr(Cii?t'/?rf/ro.
1 2 tt ccflarc faciam multaudineni.
({m
voyt
poreiU
Yefijle
re
Kluinnhodoiiojor re^i.
X
s
Et faciam alucos flu minum aridos.i^/n.-r dcii^m ejl fu-
pra i\ili
tianiitns
pei ^i^ypttinnyin ptures
altitos dmiditur,
cjni
Nilus.
tJmcn
pi
r Chaldxos ad hoi
fucruritfuhdiuiji,vt eijuiies
&
ptdtus
tranfire poffent
faciliter pi,
toiarn
terram.Ae'^yti.
'
* Horc
MO[{^LlTEt{^.
.t
|T
'etinpia,^c,
Pcr
Acthiopcs qui
tcncbrofi
interpre-
^nir.dimoncsfignificantiir peccatis
contcnebrati . F.t
^iii:requentcrlcgunturapparuiflrcin Acrhiopuincffi-
8'ckipfiadiuuanthomincm carnalcm & maliiiolum
^'''isncquitiasperagendum
.
PcrLibyos ,
qui
intro-
'ut:sintcrprctantur, confiliari) ,
qui
admittuntur ad
"^tiora
fignificantur
, &
ipfi
fimilitcr
adiuuantprx-
'''im
carnalcm & malitiofum in malis fuis;nam dant
^''nlilium
fccundum formam fuae voluntatis- Pcr
Lvdios
Lydios qui mtcrprc-tanmrnariconfan^gtiinciifignilfican-
tiir &
propinqui,qui
fimflitcr aditnaam
prajdidumrqtiia
dc
rapinis
fuis
fpcrant confcqui tempor.alc
iucram v Pxr
rcliquum
vulgus fignificantur
adul3torcseius,attributn
tes cius mala luftina: vd
probitAti
- Pct "Chwb
^rau
itas
interprctatur,eius
miniflri
figiMficSintur, qui ftcqucn^tcr
mandatum
hominis
mali,
pciusqwam
diotcTkcxoi]uti
tur.Pcr
filiosfocdcris
fignificantur illiqui praedii^GCOa
foedcrati funt in malis:& omnes iftidicttnmr
cumcof
u
niri,
ficut
participcs
criminis.
1303
Gloford.&NicolaideLyra
^i^
^veflriin^egyptut,t^ixnc
autcm fafti eftis ficut ftolljecocli
A in
multitudinc,nonexemplumtcrrcns multituJinispo
iuit,(cdcoelcftisquxvirtLitibasfuli;et.
a
EtutiierdM,..
Hicron Diuina:ckMncntia:cft malcfada

fubuertcrc ,
vt nulla fimUitudo
qux
aicntiatur
imagine
veritatis rcmancat
fQai:
laale ct.'ucrac.
obfcuriorcm
diemopinaiitur
.DeinJceorum
qiu
propoiluim
fibi tincm dcclarauit.
i /irfi.u.mulra.non vnum.SicutcnimmdflmoDfi
msmtil
.clu.ic,
fic
Acgypti
diucrfa
fupplicia
.
vtcun
omniafadafacrmt.lcicnt
Ae^yptij.g? ipfc
fit doir
CuiuStMI^UM
in
Ae-gypto.
b De
yfmph s.Qp^
vfquc
hodic mc-
tropoli.scft fuper-
flitionis
Acgypfi.
Hier.
Mcmphis
cxorc.
Hifuntqui
Luc6.f. ,<ikanUlrAtiTji'ieetf
(la/n fcltucam
dc ocu-
lo Mi, cum
ipfitra-
bcm Iiabeant.
C In
Taphnis
. His
ciuitatibus conci
phabulahxreticorfi
fignantur.
d InM.x^n.Qax
in Hcbra:oNo,hic
lccundiim
prolcp-
iim,idcfi antxipa
tioncm Alcxadria
dicitur,
fccundum
Vir. in
primo iHnd
Virgilij
: Laui
b fA Dto non enim boni
aiij.-Ii,
feH mali tortores funt.
c ^Cniusverbi itritae(r>.-n.)n
pofTunt.
<
Hoc
lii>c reyciju , vt Dei
ti.mius
cflV.iuv
fiiM r;1 ncccllr.
^ldcn vetba
' 1 ncccilr tH licii.
&
pl
cnitudinem eius in manu
alicaorum.Lgo
ddminuslo
a
fAfliiiiM
;ii '.t !tii(ii;ii.itio iiicj
quutus
fumcHxc dicit dominus Deus:Er
diiperdam
firaula
Aciic.
t
in <lie.
ftificata
ii
k
fy.n^. ,,
vndccmo ami
pri
nw
nieife ,
i" i
l
mtn(is,&c,i\^
. 1LXX abonrnitiorti h ^fcjia:tc ijuo
idolaconlicVa.
2 KCUCrtltUrS
r
1^11 inj^ifti'
niijti ci t b :i Itr i ! ^, i'ii non reJucnntiit ,
HC
PrOpll
b
cra,&ceflarefaciamiddlade
Mcmphis6<j:luxdeterayFgy
4
viccfinr.
i-'
5 ptimum anfin,
pti
non erit
ampiius.
Et dabo tci rorem in rerra
Acgypti,&:
6
a H '"">'*. b
1Concu'catiopaiiiiinicr;t.tatur,
icjram ciru... lcii cct,
qui
concul.a
tpJneni quidccccludcfcerdn 5Giuitasr-jni
c
tQuaec
u
a-d'tun.-hunilc<)Ui>d
ad coclum r.o ! ducit.
difperdam
terram Phaiurcs. Etdabo
igncm inTaphnis,
d
&rtj:ciaiudicia
in Alexadri.i
EtefFundammdignationemca
a
1 .^lij
Vam I
tcniaiio.qujceli
loiiar
Argypto. b^Q^jJctr.
c
Qiiiaportum
habct tuiifliiuum, 8e
ncgociationc
matit
ii i evrict.it'.:!. vnde
pocra
.( cat Pcluliac sm lcnicm
fupcrPehifiumroburAegyptf,&
interficiam muititudine
a
^Qj^te.iiiiieotcmpjr.: iO^'Ulof.i. fKej.-iti.f.n'o;flon:s, qui
Ccui
igniscunfta
valia:.
I *Qni
vitbolitaicin
atqucdr!
c s fuvi aidotcconfumit.
e Alcxandric,&
dabo
ignem
in
Aegypto.Quafi parturicns
a lOinnis lentafo. t>

tXX D...lV"iii.
rcg
li
'
liilTireHir d
Qiii ntrrptJtaui
'
c 1 Vr omiiis "-Pnna c>n .
I
1'
nafyenu
Lntora,
doIebitPclufium,&
Alcxandria
eritdifllpaca,
dcm Mcm-
qUa: lCluCet,pOltCa
t
a
Qjjideomniverboocu?foie:dcnifation,-m.
b
TQ^ii
H-bo',
< On. c Ciuius.
Luc. i*. c.
qua:l
fic vocata funt
quando
Acneasin
g
Latium vcnir.
.yf/evw. Hicr.In
Hcb.No.queinter
pretatur rcquics.
h
In eis cnim fiunt
iudiciaquiindeli
ci)squicfcunt,fih
illud : Homo
quiiam
eratdmi s,C^ iiid.pur.
df-i.Ettcntationj
i
phis angultiic (]"uotidiana;.IuuenesHeliopoleos,&BiibciH:i
a Viiirs f hjl.iiatotcs vrkium, vr;
mulierestiui
lcus iniutiaecit us
fubiacct.-iVnJeiNon iuuMcs.fcd mulieies, m-.bec:!ii:te iiient s.
b ^Qux regia
cinlias,
c fCu 11
ra'-gln?
teiicl.taium
omniicompbbunlut.
*Jibe nnocroiis & lu^ns.
gladio
cadet,&
ipf^" captiux
ducetur.Ec in 1
Tiphnis nigrc-
a TG'-.-iHi
regium
f.
fcct
dies,
cum corriuero tibi
fcepira Aegypti
,
&'defeceiit in
a N-l ili', iilliti rjdij in ra lucc^t. b f .Mou inulicies
i'iy
um.
^Opplda.
ea
fuperbia potctia:
eius.
Ipfam
nubes
operiet,tfil]^
aiat cius
a
f
Tunc 1 cum nie ludiirin dcm. nlltaiirro.
in
captiuitate
diicerur. Et facia ludicia in
Acgypto,&
fcicnt
bus inleruiunt' ,
k
quia cgo
diisEt fadtucft iu vndecimo
ann.o,in
piimo
mcn-
quorum
vnuslob
cxpctittcntandum, tentationcmnamquczain
dicunr
^lcxan.
qua:
Hcbraice No. & dicitur
rcqu
ics . M
8
9
lo
II
nuncpor-
mum,q
ctia.ii m
busc ni:
cnimfci.
ni contra 1
fadus fit
'"
Vftdecin,
uspofin;
qucntib.
ad Phara
nodccin.
fumquc;
fimumlc
diximus,!!^!
vndecimurl
vt
c^tera
mittaqui
morumor
j
tincntur
qmo-
do hi P
quib.
ni'.
ciemfuai
tora Ai
&: dc Di
ma:o,&.
ruscftinipj
5c
quinqul
I
QC ../ikA-<jn.qua:HcDraice
iNo. (X
ciicuurrcquics
. Miilri
cnim funt
qui rcquiem
quxrunt,
& iaccre
fupcr
iedos
cburneos,&
comcdcrc laftantcs
agnos.
f j^f'.w;/;ji. vndeNilusdiuiditur,
vbiApistempIum,
& confulta
rcfpondent
oracula
g
luuer.es. Hicro.
Hcbraiceon.quarintcrpretatur
dolor:
Bubaftuslingua Ac^yptiacaorisexperjmcntum
. Om-
nesilHqui
dolorcm (cculi fcrre non
porcranr
fcd dcli-
cias-Diolpolcosfcdabantur,
&confidcb3ntfibi in volu-
bilitatefermonum,
& aducrfumcxtera
dogmata difpu-
tantcs
habucrantcxperimenta vidtori^, gladio
lermonis
dominiconcident.
h Etiii
Taphnis.
Hicron.
Taphnis,cedentes
ori,fubaudi
diaboli
,
cui cedcntes amittcnt lumcn vcritatis
,
& dicm
nodcmutabunt,
&
fceptraAcgypiiatqueomncimpe-
rium fcnticnt in
Taphnis
effccontritum.
*
Thcod.EtinTaphnisnigrcfcetdics. Significatrcne-
bras a calamitatib.
profcdas: quod
idcm rurlum
figni-
ficauit,cum dixitrtnV/a-/
f^ubem
opcritr. Qui
enim in ma-
.Uincidcrunt,haudxque lumenvidcnt,
fed omriibus
obku-
Pfalmuspt
tic,in
cuius
titulodcmonfiratur,9introicrit adj
bcc vxoiem Vrix
priorcs
fint Pfalmi
tertio.inq
re notatura facic Ablalon
filij
fui?Scd in Plalmi
rcfponfioert
Carmen enim
lyricumcft inquoc|
ritiirordohifioria:,fcdfadlorum
carmina
iiogi
In hiftoria vcro ill ud diccndum cft
, ca
quasdc
ucrfisdida funt
tcmporibus
nori dcbere ratio
di,fcdvnius
locinarrationcconcludi. vcilx
quede AcgyptodKfta
funtalio
atquc
aliorcn
ledionisordinecognofcantur.Cum
hocdixci
nctadhuc
quxfiio.cur
in
hoccodcmlocopr:
ftus fit tcrmo domini ad Ph.iraoncm anno ic
in
27.
&
dcinccps.
1 1. fccundumcnimordim.
dccimiis k-ciindo
vndccimus,
tertio
vigcfimu
annusiingulispiophcnjsdcbucrantpr^notarirS
dcrcpoflLimus:0
a////i;
<///.ya.e"/'.A).c^t
.t alibi.
&
japicfiiam ijuis in-efiij^nb.t'}
(
ofliimusqucqucl
rc
, quod
in
prophctisordo hiflori^
non fcruati
aliquibus
locis. Non cnim narrant
prxtcritafcd
ciant
futura,
proutfucritSpirituflancli volunuf'
ftoria vcro non
pra:poflcratur
narraiio.
H
Diuifio.
NICOLAVS DE LYRA.
^ 1 Hxc dicit
,
&c. Hic
prophctat
contra
.Aigyptios fcparatim,
&primo
contra rtiuliitudinem
plcbis gcneraiiter
,
fecundb ,
contra
pcrfonam regis priucipalittr,
ibi : Et fadlum cft.
Circaprirnim
dicitur.
1
Etdifpcrdam.^ttM
Chaldxiinde
accipiebant
aurum
&argen
tum &defiruchant
reftiuum.
j
De
Memphis
,
&c. Ciuitas
ejl .Acgypti ,
qu*
nunc dicitur
Dammiata.
>.4
Et dux.
Wf/?, rcAT.
y
De terra. id.d ,
v[qu
? ad
magnum tcmpus
,
(juia pofl
finem
<jO.
annorum tn
.Ae^ptofuit rcgmm,
hurnile tumen
,
vt bahetur
cip.
cap. prxccd.
Cttcra fbi nominantur
diuerfx
ciuitates A
ttnt
vjqutibi.
6 I u uc/. homincs
adprxlium
de
iflis
ciuitatibns.
7 Gladio.'pr^//o.
8 Ei
ip Cq.f.
ciiiitates .
9 Capti. id'fi,rtliquns populmin
eis hahitans,
10 Et in.
Metaphorica
efi
loqHuti'>,addefi'i,naHdimtr
fupcrucnt;ir^ mannitndinctn.C
ncra
piitent
in Uiera.
1 1 Er fadum eft, &C. H'C
conjeq
nntcr
prophftiH
p'
contrapcrfonam regis
, <&
prirrib ponit-irumpus
linn
nis,cum dicitur:Et fa.5;c cntm
conip^ttat ET^cchicl quifu
migratis
cum
eo,vt
dUim
efi.
n
tpthft
li-ionis
laliur
istrfi
Fili
i3^y
Ezechielis
Cap.XXXI.
1306
a
-"
jiium
. Robnr
fe,in
fcptima
menfis,fa(5l:um
cfl; vcibu domini ad
mejdi-
ccnsrFili hominis brachiu Pharaonis
regis Aegypti
con-
a1M<tJht>.feiun
luin illud,Non e(i
imlag
n
.i n^ oicr<',i..co<e' m ncc a I
gat
.iis.
fregi,&
ecce non ell
obuolutii,vt reftitueretur ei
fanitas,
ai
VJ viac
ipcrctmalagina.
!i\Si hoc faftum
tuifiet.Uidco.nclenicns Sc aiifciitors.d ininus
j-^rtiiciinis.vndc.fo
flf
?<(/?'
'.Hocco
fjriirinnduerrarijs
nof
s,diim
nos
per
fcqitcs
no
podbnt
oppaierc&profa
huc
ruorii
Dei i'x-
pta.icrfusPharao-
jer Babylonis
c6
.vtpotcntcop-
fpotcntior,
&
inal
radantur
pcio
'
rofortantcdo
brachia
pcfll-
inoini.vrfciatqui
ruilum oniminiiii l'i.ic.':iuai cius,
vcfcniius
cadai
^laiiius.i.c.
Grntes
dii, ergtjr,
Tfl
i^lij.ftuf.
anu ciui, 9c
Ae^yp
lus in
h
vthgarct pannis,&
fafciretur
hnteoIis,&
rccepto
robore
: i'io.|.nc a^ bcPuin.
poilittencregladium Proptereah^cdicitdiis
Deiis:Eccc
cgo
ad Pharaonem
regem Aegypti,
6C comminuam bra
chium cius
forte,fcd cofradumj
&
deijciam
gladium
de
manu
cius.Etdifperga Aegyptum
in
Gentibus,
& vcnti
laboeos.tin terris. t cofortabo brachia
regis Babylonis,
ur
quod iplb
daboqjgladium
meum in manu eius :
Etconfringa
bra-
chia
PharaoniSj&gcmetgemitibusinterfcuti
cora facie
cius . Et confortabo brachia
rcgi.s Babylonis,2<
brachia
Vl. Sic. .
Pharaonistcocidet.Et
iciet^quia ego
dns,t:um
dedcro
gla
dium mcum in manu
rcgls Babylonis
,.
& exiedcrit cum
fuper
tcrsam
Aegypti.Etdilpergam Acgyptum
in natio-
nes^vetiilat<3^.o>.Witerras,&
fcicnt
quia ego
dominus.
^ _v ,
ninu!
hcodorctus.
"ccrciquii/up-
u
ipii
intuli
,
ntq pcnitcntia
r-e
"--fivtivoluit,
vt
am rurfus
po-
1
rccupcrarct.
naxiniis
cum
ailicianfi.om-
cum robore
o, vtncbcllicis
qutdcm
inftrnfncntis vti
qucat ,
mc roborc & virtute imbuanl Siibvlooiuni. I*cr
a
fiquidcm
rires indicauit,
qoapdoqtiide fcuradjijs
.
ijdeliypotifiatoneius^;
_, ^ ..^,..;
.. ;i
n\^t(t.tdefl4fpyoxinloconfringdmV
ecnon cflob./.pjnw
Cr
ItgAimis,
ed
qubd fra^ura
tH
ilis.Cxterapatent vjque
tbi,

C A P. XXX^-

"^
^
aTj
/fl3.fi?.Inuchitur
hiccontracundcm Pharaoncm
rcs bcllic.r
pctfici
D
confucucrc,
Hicrony.
Dcrc-
gcBabylonioI
hoc
capi
iwjlla fit mcn-
tio,nc
vidcaturcon
tracaptiuum popu-
lum
inChaldiEapo
fitum dominorum
iracundiam
prouo-
carc. Scddicitur de
rcge Aflyrioru, qui
coiam
icmporeea-
ptusfucrata
Chal-
diis &omne robu t
AflVriorum
Baby-
lonio fitbiaccbat im
pcrio.
vnde & dcce
tribus , idcft
,
Ifracl
AflVrijxrapiut,
duas
autem,idefl,Iudara
&
Beniamin,Chal-
4a:i
fupcrant ,
&
Ic-.p
rufalcm fubucrtdt.
b ht
fd.VrofciXus
virtutis eftfcirc
qd^
ipleiitdominus.vn
dcper
cornrariu de
'.
fi!i,siUi,P./^M^/<//-^^^^^^.,
tcs
ncfcientrs
domintrm .
Dcrcgibus autemT^uj
refiumfe*
'
cerunt
inconlpcduDcijfcriptum cft,qu6dnoiKrunt
dominum.
'
..: vr
4 Etdi{pct.captiua'idopopuii'cikstndiuerfiiterris,&hafionilf.
5
Et con.bra.rc.Ba.i.Tittwterw eiks
& beUatorum
fuofum.
6
Daboquegla.mc.in
ma./;ocrf.t?f/f>-, a////aKf/7, ^orf
yiioria
qnam
hubkit in
^v^ypiofyit magis
yiHnic
diuifia,<[udrri
humana.C<ftfrapatrnt.
i'jfit.
qiiicotiiparatur
rcgi Afl)rio.($t poftlongiflimam
; ttiaiw lamcntatio
lupcr codcTO.afliiinitur,<Sc
dcin
)ntra omnem
Acgyptum.
d
AUegori.
-. 1
^:-
p A P
-. im cnim ve-
v. n i .

adduodeci-
juinumcrus
^ofummatf-
rtu!iseft.Vn-
i.funt
filij
la
.uibuspoftca
mturtribus.Et i2.nomina
prophctarum
vno vo-
econtincntur.
Etapoftoli
i2..funtanorum vnus
roditor,cuius
inlocum
Matthia.scligitiir
Et Ar-
igogifiliaannoiu
j2.adominofulcitatur.Emor-
roiflia
roifl!aquoqueanno
1 2
rccipitfahitatem.Sedquiacorri-
pitur
Pharao,
&
poflea plangitur,
tertius mcnfis & vnus
Miit.p e
dies vndecimO annorum numcro
copulaiur.
vndc in le-
qucniibus
1
2.anno,mcnfe
i
z.vn^ mcnfis,fit
Verbura do-
mini ad Ezcshiclem diccnsiFili
hominis,o^'<me plar.iiumju-
fer
Tharaonem rg. .Ae
iypt.&
d.,ad e.
Qui^.'
tplangitur,]deo plj
gitur
,
vt
.intelligat
^FIangFt,
quahta
bona
pcrcf
i ,
derJr,)Sc
taracnquia^
; .
Pharaocrat,&bra-
chiura
cius-nondii.
'
fucratcolligatura,nccpriflinahi rCCcperat fortitudine^
idco in anno & menfe 1 2.
v^inti
5s nouem dics rema-
ncnt, 1 2.vtannorum numcrus
Compleatur.
Vna
igitu^
mcnf)sdiefitfermodominiac?Drophctam.
Cui
XXXI.
TTaiSlum efl invndecimo anno,
tertio men- i
fc
,
vna mcnfis
,
fadum eft vcrbum domi-
*
a1
AnticKrino,quocoiiucntc
Scaliiicftoics tcncburuuibarum
'
&
piincipes
mundi facilius coiruant.
ni ad mc dicens : Fili hominis,dic
Pharaoni 4
k'i*
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. XXXI.
ETiC.e&.ToJlt]uam
^{echieiprophetauit
contra
^egyptum^
i> ii boc addncit
extmplurri.quod primb dfctaratur,iecund6^
'ifitii
iidaptatiir,ibi.Cui
aflimilatUS CS.Circa
pnmufcic
.'xemplumponttur
hicde
rege .Ajfynorum,qiti
fuerat pvten
'
Mgypti,&
tami debellatus
fnerat
ex crdine diutr.^ iutii
tbucbodonojor propter tjubd
nx
..Aegypttnoh
dcbebat
cofi-
/'
ojjt
ti
rtjijiere. Igtturpars
ifia
in duas diuidttur:
quia pri-
tno
mv tinttur
regis ^JJyrioriif<bliirtaiio
,
fcundb eiufde deii^io ibi.'
ProfJtcrca. Cinapnmun ponitur te^us
hhius reHiUtioms
, cum'
dicitur .
'
1 Et
fi.e^.f.tranfmigrationis
loachin.
2 Tcrtio. f.menje. .'T ',',
^V'
'
3
Vna mefis.faflu
m
c(\,ScCi^eii,
prima
dfe
merips , &
(ic
patet quda
lyxc reutlatio
fa{la eji
pofi prxcedcnUm per
di>os men-
fesjex
diebus niinus.
"
4
Dic Pharaoni.m
conihn^t inpraphnia, ^itdconiungendi
eraut in
pana.
^ Cui
M
I(_.yt
L I T E
1{.
'ilum
fj?
in yndecimtan.Wic Ezcchiel
prophctatCOn-
"em
Acgypticomparatiue,
oftcndcns ad litera cius
Pfcfinptioncm^quia
rcx
Aflyriorum copotcntior
non
potL refiftcrc
Babylo.Etiftc
cx
fuapra:fumptionc
refli
tit.p
ptcrquod
fuit
turpitcr
dcbcllatus. Per
regcm
Ae-
gyFtVloraliter
poteft
hic
fignificari quilibci pratfumes
^cti
vittutcprcptcr quoddcbcllari
non timct a mr.n-
oo.cnevcl
hoftc,&
proptcr
luam
prsfumptione
Dcus
Ptfrttitcum cnormitcr cadcrc
,
ficut dicit
gl.
Hebraica
cSomonefupcr
illud
Proiicrb.jo.a. ^tuhmirruis
Jum
vi
nwlpfecnim Salomon fcicbat clfc diiflum Dcut. 1 7-d.
^ rex
Iiracl non dcbcbat fibi
multiplicarc cquos
ncc
immcnfapondcfaauri ,iScargcmi,
rc
pcrhocin fupcr-
biam
cleuarctur,ncc
accipcrefibi vxoresalicnigcnas,
nc
per
hoc a Dei cultu auertcrctur . Er
ipfc praelumenisdc
lua ftabilitate virtutis contrarium
fectt,
propterqd
DcO
pcrmittcnte turpitcr lapfus
fuit .
Ftfimilccontngit
dc
multis
, qui
de (ua virtutc nimisconfidcntes
, fccdaotur
enormiter
pcccati.
Vnde dicit Hier. ad
Ncporianum*
Noninpra:tcrita caftitatcconfidas^ncccnim
Sarafibnc
fortiorefltpotcs.,nccDauid fantlior, necSalomoncfa-
picntior.mcmeto femper quod paradifitokmiim
dc fu
poflTcflionc
mulier eiccit . Et fimilitcr
cooimgiit
dc
alijj
vitijs, hominibuspr.xfumptuoG$,quioccafiones
cadcn
-
dinegligunt.
t MOS^'
1307
Glorord.&NicolaideLyra
\z)\
^a
Ci
//^'.q.dNon mircrisfiBabyloniitcvlncintatqiic
A fubucrrant
,
&impcrium
tuum &
opcs Acgyptia^
de-
ttruanrxum AfTur muUotc fortiorab eisdclctusllt.
1 Thcodorctus.
Qiiando
lonKanimitatc
cumopus
eraf,vti noluit.lcd faftu
fupcrbiaquc
infolclccrc
pcrfcuc
raatt,perinterroga
tioncmcumcocol
Joquifur.Dic inqt,
orcx
Aegypti, qui-
busteipfumcompa
ras, & cuinam
rcgu
cfletcfimilemccn-
fcs?qui
tatita
fupcr-
biaabutcris? Dcin-
dc
fubijcic
.
b Ecce
^jjur quafi
ce
drus,&c. * Theod.
TAt!i muttitudini.Multi
cnimruncvo.pan.vrro
elr.
b^ Alii alliludi-i^-.Oinnis (Uii fc cxMtat hamiti^Mtut.
rcgi Aegypti
&:
populo
eius: Cui fimilis nidtus cs
imagn:
a<5ub tihUra irnoris d<ra'><ii
poientiim AUyiii fi:!;is.
tuJinc tua?Eccc Aflur
quafi
cedrus in Libano
pulchcr
ra
mis,&;frodib.
ncmorofus,
cxcelfuffji
alcirudine,&
itcr co
'
a^QJdeotanium concreuii,quia;Aquznu.iI. ^NonSiloequc
vaJunt cum
lilcaiioiled aqux

. Rilim 5{
Aegypii
denfas frodes elcuatii cft cacumcn cius.
Aquic
nutrierunt
5
.'rSuper
ouain iii
piincipiomunHi
tencbr.T teiebanior
illu,abyffus
exaltauit illum.Fiumina cius manabat in cir-
alSocioi iltiiu.f.
teampi.
t carapi.
fproprcT
a-
quumulios.
PrJ.aSa
Translationis vfus
charaaerc, ait
AfTy
d
cumitu radicu
cius,6cjiuos
fuos emifit ad vniucrfa
ligna
riorum
regCCyprcf
C aTVnde.Hxcomnia tuditafuntmihi
1
rcgionis. Propterca
cIcLiata cft altitudo cius
fup
omnii li
gna:rcgionis, 6QTiuItiplicataiuntarbuftaeius,&
elcuati
iclrn?3ti.faquis abyfti.
bf Vt oinnesfubiic-rct fuzdiiioni.
funt rami
cius,^praj aquis
multis.
Cumq;
cxtcndiflcr vm-
a^Omnis qui
tscii
|ieccaluin,iit<n4bolo
natuscDiSciii ramorumeiut
numerocomputatur.
brafuamjin
ramis eius feccruntnidos omnia
volatiliac^-
' ' "-
'4ifQ^.xChrifti manfuttudinnnperdideraat.
li,&
fub frondibus
ciusgcnuerunt
omncs
befti? fakuu,ct
af
VI nullusefrei
quinon
eius
tc^ciemr
vmbraculo
pizlctcuiD qui disit,Vcnii
{iiiaccps
fo in Libano nata^
Cmiie
fuiflc,5c
ma-
gnitudinecclfitatis,
&
copia
fibi fubie
ftorum, &dccore
praetorum
& ducu:
nos
cnimpropagi-
ncs vocauit.
wf.Hieron. PuU
chritudoiliiusprx-
dicatur.quxin
tur-
pitudinj^ praua
vo-
Kmtatc mutata cft.
Vnde :
Confnxoet
da-
p
. .
,
mints cedros Libaui,
LsVffX
vtcxcclfus.f.in altif
ft. fimomontiumLi-
tC/jwriffi.
bano
pftitutus.qua
tofucritfublimior:
tanto foTtius cade-
rct,vndc
fcnfus ma
gnus
dicitur.
8
huius mundi.ic in me non habet
quidquam
btHzcfunt volatila.hz Wfti,feit!t.
fub vmbriculo illius habitabat ccctusGentiu
plurimarii.
tEratq; pulcherrimusin magnitudinefua,5^indiIatatio-
ncarbultorum fuorum. Erat.n.radixilliusiuxta
aquas
multas.i Ccdri non fuerunt altiorcs illo in
paradifo
Dci.
Alii
pini.
Abictes non
adajquauerunt
fummitatem cius
,
ct t
plata-
afVt
ringul->sarboiescolligam,
ni no fucrunt
^qux
frondibus illius. Omne
lignum para-
difi Dei non cfl allimilatum illijCt
pulchritudini cius,qm
C
Scicndnm
autcm,
quia quicunqnc
dicunturde
regc
Aflyriorum
futuro
tcmporc,
d
Lxx.quafi
tranfadla mc-
morantur:& fic vcl ad arborcm vcl ad
principcm loqui-
tur
Airyriorum
,
vttam in
mafculinoqudm
focminino
gcncrein vnapcrfonavtatur,dum<5c
arborrcfcrtur ad
Ktlf6.d
Aflyrium,
&
Affyrius
in arborc nominatur.
I
C
^i]n.tA.zbudantiffimx.^byJfKs.f^.mdtitudofotiitHs aquarri.
d
^^^'.Hicronimus.adquam incuangeliodxmoncsro
gi^nt
nemittantur.
*
Theod.Aquam
,
&
abyffum
infinitas
gcntesab
co in
fcruitutcm rcdaftas
appellauit quasvcdlkal
&tributu
quafi quandam irrigationcm
cxercituiaflfcrentcsvcluti
arborcs
quafdam cnutriuit.efFccitqi
vtciuscoetus,idcft,
ordinesmilitarcsadomnialignacampimittcretur,hoc
cft.adcosqui
nondum
fubicai.nequc
in feruitutcni rc-
dadicfltntjVt
illi etiam
fubiiccrcntur:quod ipfi arrogan
tia:&
fupcrbiscaufa
fuit.
lert.t.i
* Flumi.Dc
quibus. Quid
tibi &vite
^jfyrioru,ift
bibas
dqua
If.8.b fiuminii
?Et alibi: itcc dominus inducet
juper
yos
aquamfiuminis
fortim & multani
rc^etn ^Ajlynorum,^
omnem
gloriavt
eius,
f inra. Hicr. Nota in
ip(^habita*tione
diucrfaconditio
cfl.
Alij
habiunt mraniis
quafi
volatilia/cicntia
fibi in
philo
philofophia
5c in
hircticorum.do?;matilMispollic
Alij quili
bollii
fcraj.imniitcsatquccrudclcs iVlii
multitudoGctiuplurimarficommixti diucrfisdi
g
Fi,Ut!ita.
Quiiuxtaviamconicdcrofcuicntciu
</tti<i
omnes
pcccaueruitt,zr egcni^lofta
Z>t/.Vude.OB)rj a
nernnt ,
ftmul ,
fafJifunt ridcQ
niis
cius fcc
nidos .
->'<
Thcodoruj
Pcr
volatilia
lad,
prudcntiores m.
nes,&
vcUitii'
volantcsacc
indicauii:&:
fiiasfaltuum',,,,,j
rasgciucsfigiF
.uif,&fcrinas.|
niijiafcntieni
ipfe
quoquc
[
pretatus
c
'
Nabuchi
ipifcviditii
& Danicl
ak>ri
interprctatusi^A.
nium. Doci \
9
nos ramo'
titudincn:
10
Damel,q
tum
viginuj
pas
Dario fu
[
mocxhisqil
.
:pcr
orbcm tl
rcgnabat,
ill'
illo fuit.Par3
11
quippchocli
bem
tcrraruij
12
cupauit:onii
translationci
rans.
h
Omnelignm
difi
Dei
nonefi
tum illi
, &M
dini
eius,quoniam,&c.
-Jt Thcodoretus. Pulchritudiil
lamdicit,
quzcircacorporisornatum
conrpicitij
puream
vefte,coronas,
fcdes
lapidibus
ornatas,
hii
fcutatofquc
fatellitcs
,
& aliaomnia
quaiconfuci
coram
infpcftantibusrcgcs
illuftrarc.
J
Grcgorius..Qui accipi
in
cedris, abieribus,
&
pofl"unt:nifi
illa virtutum coelcftium
proprie
al
agminain
actcrnxletitia:
viriditateplantataf
(
uiscxcclfa fint condita
,
huic tamen
prirao
ani:
prxlata
funt
ncca:quata. Quifpeciofus
fadusiniuUtt
condenfifque
frondibus cflc
dicitur,quia prslatupeA
lcgionibus
tanta illu
fpecies
pulchriorcmreddidjqua-
ta &
fuppofita angclorum
multitudo decorauit. 1
Pcrhocmulfi
intelligunt
non de
regcAflyriolihoc
dici, fcd decontraria
fortitudinequx
in fcrmoi
Tyri
intcrCherubim dicitur
cflcgencrata
&
prcciof
"
^a
lapidtbus,& poftcaad
terrcnafuovitio conv
cadenslucifcrdicitur,vndc : (^idebm Satanam
qk.jji'
c<.ca. Sed nos hzc omnia vt
fequamur
hifloriait
perbolicos didaintelligimus,qu6d tantaipotcntf
riusfucrit,&
ficcunftas
nationcsopprcfllerit,
vt 11
lorura alitudini
compararct
.
f
NICOLAVS DE LYRA.
I Cui
Q-q.d.quantucunque fis potensjndhuc tamennonafcendi
fii
ad
potentiam
regis ^fiur.ideo (ubditur.
X Ecce Af.altior
cfteris regibus, ftcut
Cedrus
alijs
arboribus.
3
Pulchcr.r
pulchritudineprolts.

4
Etfiondi.ideji^principibus
Cfmilitibuscopiofus.
$
Et intcr
condcnfas.i(/<r/l, per
multitudintmprincipum
,
&
btlUtorum
fuorum.
6 Elcuatum
cR.i.dominium
eiusfuper
multa
regna.
7 Aqux
nxx.Ter
aquas
&
abyffum inteltigitur topia
diititiarU
pirqutm
Muit
fertts bellatorts tx
diuerfis
niaionibus coUtaoi.
ideojubditur.
Et tiuos
Et
quiaperhoceleuataeJl&

'
tejias (ua.ideolubditur.
proptcrca.&C.
8
Cumquecxtendif.jutr/>oreB/i^y^
dilatationm.
9 Inv^mis.i.reaes
magniacquieutruntjubucijibi.
10 Et fub frondibus./.
hominesqui
vidcbantur
n.aiiMct
fuerunt Jubuiii per
tum.
C^tera patent vf.-ut
ihi.
1 1 Ccdri non fuc.'.owff
reges
in
terra,quiiumc!i
1
& aniana
, hon trant ei
UjUalts
in
potentia ncqueinmt
bellatorum.ideo
Jubditur,
11
Etplataninon,&c. Omnclignum.
/</</?,
ow"
quantnmcunque puUhrum
&auianum in
diuutis
&potc
fuit
ei
adfquatuw*
iiboiut
luimt
t
fl
Ezechielis
Cap.XXXI.
1310
HJ-
iJeO
nulla arbrr in
parndi'b adxqnntiir
ei
,
quia
onirt ^tiu
i'^''! i^'t affintilaiu illi (5t
pulchriwdinicius
,
Quia
)n ercda
in
fupcrbKim
,
lcd noucriint hiimilitate
lujn'Kcfimilitudincm
Dci
iacrilcgoaufu
atfedarunr
a fff.iy.Qiiantosenim Afliircupit
habcrcin
pcrditio
1
intoscupiut
r
:m.
3 irpeciofum
fccieum,
etmuItiscondenfiscjjrtondibus.Et
i,
v to
,ji4:yjfuf>f- emulata (iint cu
omnialii^nat voluptatis qux
etant in
pa-
'"^ V
uMetii-hojico.
Quarononconte {,
radifo
Dei,Propiercaha:cdicitdominus. Dcus:Procog? 3
tos tt in homincs .
'
i T
"
itnpo.redctiaco
1
iab
tramijpcrbiaabu
rradidiruin
L-^rincipis
Ge
^yrutncj.
in-
juimaterno
Medus.patcr
i-scrat,
&a
. nationibus
niAffyiotu
. loniorij rc
)btiniiit. Sc-
nbiftoriam
auchodono
:iitatis
fupcr
mo bolabo
vcroharcac
iliquis
vcUt
c ,
compc
imcoramu-
Hvinum
pc-
abolum
pcr
!cari,quictj
inforcloni-
excidit.Huc
-rexgentiiim
isfuperauit,
idit.
Hicro.alij.f.
fubhmatus cft m
altitudine,
& dcdit fummitatem (ua vi-
i< Vi rli.Trci;Ero lnnilis .tltiiriino
bTAnnthnrti.
rcntematc];
condenram,&eleuarumeltcoreius
inalcitu-
ai KaDylonii.fxegii,
\l
i]uad
victi
'ilyiiuni
Ofi
jnjtenti.;
cl''
intclligam:,
b^^e*
iifi ^um inm-ni
''npera
.1,
dinefuajtradidi
cum in manusforti/IimiGentiu.Faciens
a^Oi. urie iJiuvlonm"!
nioni-t.ncpniuliim
Da cru Hutci
cip{>tiiHai ijui
)il<i
t aditus elt,iie fin i ii
Allyrto fJatutur.iiMi
irjdd itait &
iinpius.
bf
Inietfic eni. f icctnisad rjlirrm 3t(>ris nofiiacft.
facict ci luxt
aimpictate
cius eicci cum, 5<.fuccident
cum
tliVt torroi' in fui>rrbi.i fua.
aheni S<.
crudchflimi oationum.
Etpioiicicntcumfuper
afvt d"'tt\n

mnes * rf.j a lut
|uifii~riint
iBcor, t
nucius,p.iriicip.s p<xi!a:
licut
.ulpx.
moLeSj&c
in cunftis conuallibus corruen t ram i
eius,
&c6
ant,t. ne irt-rrfntlole.ii. b i V"o itil us carli & b-'ftii's tri
nparat
.<yt
Sc
ftipites
omnisccnerisidolorum
ttfrnpianuncupanitr
D
quas.imontibus,
Sc
campisoTno
dclaa
riint,
percos qui
pndem pcftilentcscrant,
fcd
poflea
ridclcs
fuercgentes.
e Ec teiclcntdr vmhrac^lo etus
<:m>irs,&c, ^ThcodorctUS.
Cognita
eius
fraudc,
non foliim eiusdominium
cffuge-
runt,
fcdctiamvlq-,
ad
ipfum
folum
,p-
jEjen
ftraucrunt,Domini
madatum illud exc
qucntes:
Ecce dedi yo
bis
poteHatem
calcar,-
|intcrcond
diluperferpentesy&fit
{.
peromnd
yinutcm ini-
mici.
f
Q'<Ja
omnes vaditi
Lucia.
fknt
in mortcni,&c.
fc Theodoret. Ad
hiftoriamrcdcutcs, ".^
aitipIumNabucho
donofor,&omncs
quicumcofucrint
morituros,atqacc3i
dcmqnsealii
homi
ncspcrpcflTuros.
E
g
HteC dicit Dominuf
,
jcrcquitan j.
fringenc arbuftaciusinvniuerfisrupibus
terr?,&
rccc-
8
c/^t.
* i heodoretus.
,!,,;. r.,-- -- - . .
Abyflum
vocat fu-
bicclasilligcntes q
'
cucomilitaria mu
ncraexcquebantur,

lugebantque
noti il
'
Uiis cedcm ,
fed fua
cladem
Sf.
cuerfio-
nera . lllum cnim
nonluxifTeeos
ab-
,
undedcclarauit,cu
dixlt.
^hibuit
muU
titudineaqux,hoc
_ _
efl.nonmittenttibi
quis,quiaomncs
traditi funtin morte ad tcrraf vltimam
i
J
J^P''"./'^^'^"^^' ^ fcpuS"'
;N, n jtborti >, *Noncum
a,ig-liiOei.
b Aii tn f.-)iifani
leirpitrna
Ji
TUffini.
J^
U
ContriJtatUS
CS
Jup
).lipotcnati,
g
inmcdiQiilidrumadcosquidcfcenauntintlacu.H.Tcdi-
'5
'"2'^^''^''
iiturad
pu-
.
,1-^ 1 1 r i- 1 r
6
* Libanum r
mAntichri-
citdommusDeui : In dic
quando
aclcendi ad mieros
,Satan.
adent tum alie
codor.Cum
)ominu5illu
&
principa-
yrannidcdc- h
Ui otim
pc-
erant, & a i
niexgenti-
iuinoprsEconio crcdidcrunt,ij
prorfnscumcx-
TQ.'ct
dent de vmbraculo eius omnes
popuh
terrx
,
6<;.relinquet
lcum.In
ruinaciushabitiiuerutomniavolatiliac^li^&im
a-ij Vila
jierdition-
t ja.
ramis cius fucrunt vniucrfi
befti^
regionis.Qu_amdbrem
^Ib (uprrbi3m,f!ecfe iliqjit!
sftim.ibn.". re.
itngnn.:
e
i>|uai
Iu3:B
p ^na,
zitimabit <liu'tiat.
non clcuaduntur m alcitudine lua
omnialigna aquarij,nc
^M-tu conful.
quc poncnt
fublimltace fuam inter ncfnorofa
atquc
fron
a"Qjca:
t
fubimpv-io
.*fl'ur.
dofa,nec ftabiJt in fublimitate Iiia omnia
qua: irrigatur
a-
t^C^as pct nlec:>photaro dizitiperit. b^.Vegc*
cf Vnilc,CaJenionines.|uidcfc<nJiit
in tcttam.
d5'lnffrnnn.vlilr,.ngre(lifntiir
jd ejtremj terx.
lO
II
22
afSociit
eius.vcl lan^is fo
tiudinibus^jus
iruiii dcl'.bunt .1 I infcTosdefcctidiKe
bffeiRamhiioncaiiCeciM^iini
iilud.Vcni m altitndinein tnaris,8t tam de.me.
cCuiu-
aquii3nteirri(;aUj'r.
dTNtif-nes.
tinduxi
luA5lum,operui cuma'byflo,&prohibui
flumi-
tfAfylli b^Sci
'
gar<
nt cu.(cd
opprimereat,
naciT3s,&
cocrcui
aquas
multas.t Contriftatuscft
fuper
a<f
Ally(iuiu.veleitn,a
buicni 1 bf [n
quu
fucrat ualtitus, c ^ I lem tibi
' mentia
de^p.-rie
oHr-^-iitfc
dtAffyrio neraphor c^'Io^ui
Cuius enimaifcri$ruiiij eon.oueret cfcGeaUS?
cum
LibJinu,s,&
oia
ligna agri
cociida funt. A fonitu rui-
non
mofitem vocat,
icd
rcgnidcnfitatcm
&
ligna agri
, princi-
17
pcscjnilubeoer^Jt,
18
przkdis
infcribres
,
9
vcluti in
agro
quo-
^
obtcnebra-
dam confitos.
tur.
io i
^/o.''.
.Intcrfcfto t
rel&.
:aucrunr,& radicituscius
tyrannidcmcxtirparur,
-crunteum in
moniibus.vbiprius
habcbardclu-
-tiaique^rcftis
philofophia:
columnis.Ramosaute
&
11
Babyloniorum
rc-
gc,famaquaEcirci"i-
quaque peruafcrat
,
fubiedas illi
gcntes pcrturbauit
,:
&
diabolo
profligato,
commotx
funtgcntcs, (Scapnfli-
na fraude ad lalutarium
dogmatum
veritatcm dcfci-
uerc
"
a Om-
.rj.ii>
NICOLAVS DE LYRA.
^t
^-^V^h.i.omnts
reges
inudebant (i
propter
eius extelletiS.
'- *
crant./^vt^M
enm
lolent
delitiofe
viuere,iS idco dtcnn-
"regnis fi^is
quaft iiiparadife.Diciturtameparadifus Oci,
^nnasregiaa
Deo
conceUitur,Vrou.S.d.Vct mc rc2es re
gnanScc.
^
J
")pterca.
Hlc
conft<}Henter defrribitur
rrgis ^(]wr
dcicflio,
""r.
PtoptcrcA.i.ijuiapropter poteftatem
d
Deofibicon-
V^tatustUinfuptrbiam.
-adidi.;.,\^A
chodoncfor.
Jtta
iaipictitcm.Impntaseftpropriipeccatucentra
Dtn,
tf^^tas
eji citltus
diumus.
B^x
autem
^Hyriorum
cx nimia
fa-
t^oinoniptrat mdiuinam
hlalphemiam
&
contemptum
dices
TJfl^^fbfnsE^^echif.tid
tc fcducat Dcus
tuus,in quo
*0*
nQUCiam,&C. & ideo mermt
detfci
i
regno.
luccidcntcum
alieni.i<i-'y?,c/w/t/;.
7
proiicient cum
fuper
montcs i.in
montibus &
yallib.
'''unt
(um
ibaLdti
iniirfic
lendopopulum
eius.
'
rcce.dc
vm.ciu$.'(ie;/,t<
domimo
ipfins.
9
mncs
populi
teTix.cjuosfibi Jubiecerat
armorii virfute.
'
ruina
cius
,
&c.
quia comparauerat regm .4fiur
cnlr<
idto
deienionc7<ins
defign:it fub fimilUudine cafus
ctdr}.
1 1 Habitaucrunt onnia,
&c i.in cedro Ma
antequam
ruerct
hab^t.*t*ti!it voLuilia,&i .
Eiexponaturvl fitpra.
1 2
Quamobrcm
non eleuabuntur in altitudi. &c. /. ilti
qui
rtmuticOu>:t uc
.Afiyrijs
,
non
afcendciit
de ceteto ad
confimile
poiejlareni.Et
fnbdiKid
tnr
caHfacumdicitur.
1
j Quiaomnes
tradifi funt in
mortem,&c.co';o)-a/fw.
14
Ad terram vltimam.t.:iii//irw ,
quantum adanimar,
qiit
d di)tioribus dicitu>
efje
in
profuruiis terrf.
Et eodern modo in
ttUi^ttur
qu<:d lubdicfr,
15 Adeosquidcfccnduntinlacum, Scc.t.<jui
anu mortcm
Cij"Jii dejce
atient tii
)ii lK><>,iiT,y,prout txpomt
f{ab ?a.
16 In dic
quando
dcfccdi ad
infcros,induxi ludum,&c.
antuif eiHS .
"
,
,
17 Opcrui
eam nbyC[o.'.abfbrbui
eitm exercitu
Chald^orutn^
18
Etprohibui
flumina
cius,&.C.i.diutti4ecius , &
poteiitia
non
poturi
unt eumiibiian .
19
Contriflatus cft
fupcr
cum
Libanus,&c./.rf^nii Uf-
fyriorum
.
20 Et omnia
ligna agri,&c.'.viifw
&
agricoU.
21 A fonitu ruinx eius commoui
Gctx.fr; Hupere&ad-
mratione de rutna tauti
regis
,
* Cum
ijn
a 0'iw. vd omnia
ligna,qusqiiondl
fuernnt bona,
6c ir-
rigabanturaquis,&
in Libani alr;tudi-
nc morabantur.ac-
cipient
confolatio-
ncm
.qiiandoprin
cipcm
fuum vidc
rintfimilia iuflinc-
rc tormcnta.
b Cui
a/.imUa.
cs. id-
cftoPharao.fcilic
GIoford.&NicoIaideLyra
YVtomneifciieat pexditlonvmciut. b*Hocqaoque)tbori iiaa.conu
"
t.
na: cius comoiii Gentes
,
cum dcducercm cum ad infcrnii
i
f bOillli luis. i Alui Udcoticunt. afliucini
l)'' Djm vidtnt mjh miliibona bonls rrttibu' cIii cordct-itt.
iiuarice.ini!.
infert": ?
&m.m </,
fi-
SicutA
cu his
qui
dcfccndcbant in Lkum.tt cofoiata funt in tcr-
^
J",,,"^'
a rainfima omnia
ligna voluptacis
,
cgrcgiaatcji pclara
in
Libano vniucrfa
qua: irrigabantur aquis.Nam
ct
ipfi
cum
a1 Atbore \f
'
eo,
'
li t ( h*!.' n. n;in inirr."; 11 tut ;

iio .^{ tj inlinuJtUi inetirfio
ci dcfccndent
ad infcrnu ad interfectos
gladio,et
bracjiiu
^R"rM

lcct iCMi a1 Nof
fy
UKiiM ,f
\ tJc
tium.fQ^j:
In infetnoetunt.
vniufcuiurq;
fcdcbic fub vmbracuio cius in mcdio natio
<s
j-.i', /^iAii A.rt in rM-;
alor>irniii
ip
ti.i 'ii t.n t
id'i;ilu
n
Adytium.' Q_Nulluj
t ui llinilis . onn 5
rcgcs (upcralli
ciDio,cui fimilis fa-
"i"^ eius.Cui ailimilaru<;
es o
mclytc,atquc
lubUmis mtcr
'7
Babylonu
tc
dciccla
Pharao &
cius', idci
bor.&ra .
Babylonioijx
tur .'
I
*
Thco.irni5
Cumfiip
Cuiaflim
Ausesin altitudinc
tua:5cc.A(rvrio fci-
Hi-eroi.. licctquicorruit.
C
Ipjf ritVh.iraOj&c.
tinfimam.
Lxx SiccfiPharao
&omimul c.vtqiio
B modo.
iupra
AfTv-
rius luccifuscft . &
corruit,fiC(5c Acgy
ptius.
i;;/. f/?.Antcrioribuscxtrcmaconiungit, quia
fu
pradixerat.
C';
/''.'."/'>/('''"""'""*'''""'"'
' t""
^fl"^
t ra 1 cn.
*Rig l>ui<|ii;'-t.i>t>n
coiMitaiutiio .
^ fum & P
lignavoluptatis?
Eccededudus
cscumlignisvpluptaris
g
quxpim
ar nt>i'i- f./ idc," !t buni ii. infciiora terri, ti.J-nlui in U! iuuj
jjlj.partcj
vul.cnjnt
g AnVMUIT
b^lmmun.io U -.1 H"funtl. a
.;u.
crdoj vc!
cyp
lifl j vcc.iur
r|rNon
in le
]U'C
^
. J
'
adterramivitimam.
t buni ii. infeiiotaterri, ti.J-niui i
funtl-i a
.;u.
crd-oj vc!
cyp
lid J vcc.iur
rjTNon
in le
]U'C
.
Inmedioincircunciforumddrmies
^^ p"*""^''',
t^O mini. WCi.iiitiiur.Cui (liniilatiu c<o incl.&c.
,
.
'
'
" ... ^
muhitudo
cum eis
c[ui
interfciHii
funtgladio. 'ipfc
clt Pharao Sc om
nis mukitudo
eiusjdicit
dominusDeiis.
II
cius.Namfi|c
quit.miii'
ior& illi,
paticiur,tu quoque
idcm
cxpedato fuppliciuni
prardiiusirupictate.
Hicton.
t die.
Gen.^f.
NICOLAVS
rye LY.^A.
1 Cfideduccrcmcum adinfcrnum.&:c.(7f'5rMmtfrfan;V^
2 Confolata funt in tcrra infimaj&cf.ciM/f^wo.vMi
diati<r
e(fe
in tei ra
frofundcq-t
lUi
qui frius
ihi
i(f
crJi
rant,
rt crvrnint
cof-Wion? alitjua
deeius
defiertfu.SnlatiH efl mifcio haijercfccinm
in
pena,
&maxime //.'o. u
ijui oicijijiuram fjcr
riZ'
s
'^ffyriorMi?.
Trrtalt m^du didtur If.i.i ^.dt rcft^t Bab)
Ivtiis. Vuiucrfi
rcfpo
dcbunt,&
diccnt tIbi:Et tu vujticratus cs ficut <5c
nps,no
ifii fimilis cffcdus
cs.fiim
ihidim
c.xp-.yuum fmu
1 Omnia 1
i^.idejl, c^es
&
fotemes
in hoc thniaio
qui
in hoc rnu
aov.xefint delicios-.
4
I^am&ipficumca.defcendent
adinfernum.&c. ad
ewidcrn locum . L:'niJ
CyK
5
Et brachium
vniufcuiufquc,5:c.
idtfi,fi
ttitudocius ad ih
femnm
dedticfa. ...
6 Sedcbit fub vmbra
eius,&c.
idcfl.aliquam
cok-
eius
defcenfi^habcbic
moio
prxdiHoficut
vmbracutuni
lationtm taliiatlo.
7
Cui afliimilatus es 6
inclytc atquc
fubh.&c. u
queiier
cxt
mpltt
ds
rege .Afiur pojitum appUcaiuradpto
lcilicet
ad
re^^im ^e^ypii,
de
quo fupra
(titium
ifi
in
prin
pituli.Cui
iimilisfadtuscs &c. Ei
(uhditur.EcccAti
F.t co tm modo hic
inttUi^iiu<
.Cui
afl[imilatuscs6in'
quc-fubh.&C.^<i/J
diceri t
regi .Afjur
m
diittiiunf.L.
r i
eisijualis
in
potefiate , vtfuprd di8umen,tamenji<.j
,mu
mnihus intcr
atiosrryes.
8 Ecccdcdud'iscs
cuh'g.vo.ad./.crf^/i//4m
;
9
A'd
tcrram.vl.irff/?,''/^t/jcn<i?K.
10 In mcincircunfi.&c.
quicuvi
hocerantidokk

11
Iplc
cfl.
Ifiudponitui yliimo,
addenotandum,^
i
fntinhoccap.diHit funcpr.Pter
eiusdtietiionemC^p
I
C
a
C A P. X X X I I.
^^'^Ji^
T f.clu ell duodecinjO
anno,
in menfe duodeci
i
^^^
mo,
in
vnatmcfis/adu
d\ verbum domihi ad
mediccns:Fjli hominis-aflumelametum luper.
CAP. XXXII.
E/
fa.fji.ln
mul-
tis
cxcmplari-
busiuxta.Lxx. duo
dccimus annus
,&
riicn^is dccimus
po-
nitur.hixtaaliosau
tem
intcrprctes ,
dccimusannus & duodccimusmcnfis:
Vtvcl la
capta
fit lerufal. &
gaudiu
Pharapnismalis fibi
imminentibusaufcrJtur. Vcl ccric
capicnda, fuismagis
mifcrijsdolcat quamaliorum captiuitatc
Ixtctur. . .
Thcod.
Pharaonisarroganiiam
rurlus& fadluaccufat
atquc
xmulatumcumfuiflcdraconisquicfl
in mari lu-
perbiam.Doftilumus
autc iflu eflc
diabolum,qui
in fa-
ftu Gcntiu & amara
fuperbia
commoratuscft. Lconcm
vcrogcntiu rcgno potcnte.Dnm
cfl'edidicimus.j\tu'''^"j
mquit,
&t. Hoc
Quia
tcniai
hsficrigcnt
pcrindc
au
quicfliniQ:
traaudorcn
rcrij
Dcufupcrbia inflatuses,fluuio
frctusciuiiji
vtqui
no
indigcres ncqucnubibus,ncqucpluui3
pcrna prouidcntia
& cura:vcru
pcdibusaquaui'
bans ca dcriuaics ad
agros irrigados.
hac dc cauli
da
fupcr
tc retc mcu,&c.
Cogrucntcr
fluuio,&'
>
appoiiic
bamum commcn.orauit&
rctc,qua
tus cfl cfi dixit.in ccetu multorum. Nam vdui
rctcadhibitohofliumcxcrcitu
&
quafiquod.i
nica voluntatc
capiam tc&pifcisinflarvcnal
<Ohi
DlaiRo,
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. XXXIL
t
T7
T
fal.eft.T'of/r/;a prophcta
dcnunciauit
regis^icgyptideie
JLj ti-ene,hic lOhJeq
icntcr
afiumit fuj)
hoc lamentatiorit.Ht diui-
dicurin diias
partes,quia primo placlus incipii.fccundd^ncriim
re~
fumitur,ficutjletficri
in carmine
lugnbii.Sccunda
ii/.Etfadum
efl.
etl. Vnrnam duai:
cjuiaprinid
recolitureius
prfcr
'
fccundb ponitur ipfius fequcps calam!tas,quiaivjt..
mjgenus efifuiff- fae'iccm.
i
.dhonfolatione.Secunda
u
pmm dicitui
prfmntitiir tev-pns
reudationis cumdicii
I Et fadum
c(\.fcdicct tranfmigiationis
loachin.i
vjipic
ibi.
*L<.
M
F,
.A L I T E
l{.
1
1 Etfac.e^!y{\c^7cd\\c\
prophctatcx pra:ceptodiii,plan
dum aflijmit
fuper
deicdiionem
rcgis Acgypti
. Morali-
tcr aute
pcr rcgc Acgypti
ratione
dignitatis rcgias fignifi
caripotliomo magnusin
fcicntiavcl virtutibus
quiex
donisgratuitis nimiscrigitur,.
Et
ficDcopcrniittcntc,&
diaboloprocurantc,incnormiavitialabitur,&
talisca-
fuscii multum
plangcndus.Tum rationcperfona:.Tuni
ratione flatus &
rationcgrauitatis culpceex hisaggraua
tur:qi!iaquant6flatusaltior,
tantoeflculpagrauior:
&
pcr
CfMcquens pfrna fcquens.
Itcm
plangcndusefl pp
fca
dalum
multorUjOccafioncruinxcx hocaccipietium,
&
pp
lisms
infamiam,& proptcr
dxmonum
I.Ltitiam.qui
magis
Ixtatur dc dcicitionc modica
pcrfona:
taUs
,
qua
dc multis & maioribus malis in
aliispcrfonis.^
V
fcrt
Grcg.in Dial.quodqmdam
lud.TUS tfanficns
bardiam.nodc
fupcrucnicte
intrauit
quoddam
a
cdificium faClum
antiquitusadidolicultum
I
mcdiam nodem vcniiturbadscmonu .
intcrqUf
lcdebat
quafi
princcps, qujercns
a
fingulisquid
k
Et
illisrcfcrentibus:dilTcnfioncs,homicidia,&
ah
qux
procurauerant.Illc vidcbatiirparnmciirair
vnusdixit le
frcqLicntafle dpmucuiuldamcpilc
uoti,&cu
tcntaflcdcquadam
inulicredoiiotaibi
ncntc.Etadhocdidudcmucpncopuadduxifl^q'
dcntitcigamulicrispercuflcratbladicndo.TiiiKii
ceps inccpit
illu
c6mcndarc,(Jc
cu indiiccrcad prc
dum
quod incepcrat,quQulquc ncgotium pcrfcc
f
mo
'3^
Ezechiclis.
Ca,pXXXlL 1314
I
- I cr,i, De
quo,
InfrdlalKr
in
abfcondito ,
cfttaft
leo in
fpetunea
\ /J.Tem.
iejdf
lylua
penuijit
eos.
:[,
Sa.Hsrofeosprincipibus.qui
imitaturccclefiadicos
viis,dicentcs
diio : /
:mmicosnoJtiQs
vt^ t L'l".mus
cornu,
fcc
on vcntilant
ad
ialutem,vt
de tcrra ad coelum
leuct,
fec/t
in
profundu
abriant.
(
itiontnrh.&C.
1 ronymus.
V"
ytt('ibm<x'(UiS
w/oc,
i,^^
^darit
cuni
filcn~
d
aquas Aegy-
:bidas,&coe-
qux
antcqua
lisdraconisco
t,u icmurpurec-
nnSc
(liofluentcs
h
/''<j//fj,Nimiumdcpre(Tasmctes,autinferna
authumiD
lem hasrtticorum (cnlum
prorcrrcnisomniafacicntiu.
J*
Thcodorct.Quandoinquitabhoflibus captus&in-
terfcduseris,in(epultuspermancbis, bcfliaruquc&
vo-
lucrumvcntrcsimplebis,(anguini(queviui,& putrefa-
fti cruores
{ hoc.n.
a^fOKAaiein,<-ui Acgypius.commiflii
eft.vel vna
prouiiicia,veI
Aegypfustofius
mundi.
bOnicircumitquxrensi]ueni
dcui tit. c*Non viius.f.
a^Pliaraonc regem Aegypti
: ctdiccs ad cum : Leoni Gentiu
a.
ViMopropiio.Honu.^usesapriiitipiOjViide.
Homociiminhoni.i ellct
iioiiintcl.compa.rrt
lu-
nicn &c. b^Diabolo
quiillxit:Mealuntfiumina,&cj;of<:ciea.
cfVtt.Tim
f.aqaamquepoflij^eas.
dlQuili. ^Ereftusin
fupcrb
nn
irr'g3tinn;fl-jmif'i.
afHmllatu.s
cs^diC
draconi
g.
eft in mari:Et
yentilabas cor-
iTMulmudince.xci.itus. bfVnde
Apoftt
)js:
QiM
Euicm conturbac vos.
-
L
por iudtciuinquicumciee;}
illc .
c
nu m fluminib. mis^Sc conturbabas
acjuaspedibii.s tuis,et
onailcabasfluminacoru.
Proptercali^cdicitdominus
^
^ , a^-.etui t.& noum'1 ('itamcntum l'1T)iab.>Ius
lemper
in
muUiru.linf-de^-ftjtur & tuib s.
cpofteaaute
DcusrExpandafupcr
te retemeum in
multitu dine
popu-
i tUrbataJ
lUn
*ttijj q.iJiicolubera)U
t
ifucrasfiiiis
inuoluius.
blCuius inlidii Uiebaut in minjiuius
S fUi Ordincni <ji
mundi.
... I,
ieruntNon.n.
lorum
multoru.&cxtrahamtcin
fagena
mea,
6c^f
ijciam
ir hzreiici tC- afQ_iiinir:lumporui(tir.st
u ,?<
t iimilcm alt:lliino i^uabas
;iijs
fcripturs
te in teria,
Super
faciem
agri
abijciam te,&
habitarc facia
etibUS fcd Om
DfcoiandBJi.
b^iSrcunaumillurt^iDeditJicuincfcimpopulis
Actli jum.
,
^
^Quifemcnieiti
con t iuntlecns viam, c

N<ir. f i)m voljtilia
'
-.'i^L^^.S
^
f^P
f
'
omnii volaalia
c?Ii,6c,faturabo
de tc bellias vniucr
r a"^.
li^uias.f. 1 Mincires
fx tcrrrp. Et dabo carncs
tuaslup
montcs,&
implcbo
col-
_
"
H vreiicoruin. birun' ninm vcimliu> f jtebant
P" 1 . * . _ . . .
I,
;&vltor,
non
aquas
alicnas
c bat,
fed etiam
!c3t flumma
cparcitetiam
ndc: Mtjerere
..concuk m. ho. k
):^l<>n t/iagnifi-
l
ftcrcora vocauit
)
&
agros ,
& montes
I
complcuit;
i Et
aperiam.
vndc :
Lux
impijrum
extin-^
IoI./S.a
S
k CQ?/oy.
Dequibus: ^
educebas
4
Cntrafpirituxliahtqnitiumtm
tua.
5 Vpncalijiihus.
Eph.e.b
1 i
((;t<y.Hicron.
Adliteramintelligi
non
potcft, nunqua
enimhocfaduiiKft
,
vcl faciendum eft.
m
v-e/ar.cJ-c.Dequi
bus ludas :
Syieraer- g
rarnia
quibus caligo
tc-
ncbrarum in
ftcrmm
re ludx d.
"
jtrttatur.
5 Thcodoretus.
Nonnaturaliaecait
accidifTc fcd
proptcr
corum
qui
cruciaba
"lestuosl fanictua.
Etjrrigabotcrram, tcetorelanguinis
lo turafFcaioncm. Si t mu^aants
.-^intvrioresiioc''
i
tui,+infuper
m5tcs,&cvalles
implebunrur
cxtc.
Etoperia
atQui tii.nguiabas
te
inangelum
Incis.
bt;i.ipcr
te,(k niltil tibi lxtumerit,&ad inteti-
lum muin omncs
populi
3c res-snimio hnrrore formiiiabunt. cfCoeli. vel
dracoms.
cum cxtincftus fucris
coclos,
& nigrefcerc facia Itcllas cius.
3IB0
fuper
Ur-m
.,
. -
i i i r
n
tSoie nuDe
tegam,&
luna no dabit lumen luum .
Omnia
avldclt habiiatotes '^rrx miitam in fenehrai ^bi mir
fictu Sc Ihidar dcntmm.
igena
mea . De
mikfflrcgnum
n
fagenjc
m^f-
m, &cxom-
rt
pifciimi
con-
i,cjtmurnuonos
II
quidcm
calamitati- ^*S"""='"*
bus
opprcfli
nodc
obfcurioremDeum
opinantur;quodq-
iz
demdiccnsait:taii
1
S
^o tencbras
fupcr
tcrrd
14
non
fuprr
nmnerf! tir-
15
ram.
Qiiod fiquis
p
luminaiia
c^U mgrcre
facia
fuper
tc,&:
dJbo tenebras
(up
terratuam,dicitdominusDeus:cumceciderintvulncrati
^^
J"^
vera d^at tenc-
a^
Vl
qui ptius
iharaoni feruieiant;
irafcan::!;
contraeu:n,viJcnres
captiuitateiu J^
.
-""ly.
.
eiusadaliam ter.amquamdraco
n iVitfti.it ertc
pcr.Iufta. fc belli
tCmpOre, ip-
in mcdio
tcrrn;,ait
dns Dt^.Et irritabo cor
populorii
mul ^7 (b Deo ofledentc Ce
tin
vafijua,
q
toru,cuintroduxero
cotritione tua in Gentibus
fupertcr

B^^^yloniis
ad
Aegy p
Mtm torasrnt-
. r r,.. kr.^
* ^^
ptios punicndos
v-
bTQHi loim
piius
mtraoantnr poiem.am.
01
rasquasnefcis,&rtupefcere
faciS
fuper
te
populos
mul-
'^
lenon abmablt!"^
cB^w.Quxvitijs
"
itur,
per
be-
'it & volatilia ctiam hirctici
figtjificari poflilint.
per
volatiliacoeli & bcftias tcrrx
,
populosdccep-
i &crudelitatem Gentium
intclligamus.
*^ ts.
Principcs
fcilicet hasreticorum
,
vel
poteftates
coiirias.quaEperaeradifcurrunr,vallcfqucad
mferna
"ifantxtcrnis
mancipatacfupplici)s.
Hascomniatraf
-, vtfcilicet cum volatilia cccli & bcftia: carnibus
erintfaturat9ideft,cxercituscius
& vntuerfa mul
u
uc,ca:tcra
parsin
vermcs & fanicm conucTtatur:tuc
cali:ncbrisobuolucntur.
g
^ir/^aio.Hicronym. Supcrb
a enim
&arroganstUr
niortreticorumnon tam vitali &
puro ,
quam putri-
(io&atentifanguinccompletur.vndc^^Pofitfoxvf
fler-
<w W
{;:Et alibi;Dcylmore
erigens pauperem.
rallet
n Solemfinoc.CmCci
licct contrarius eft (ol iu ftitiai. ^olem nftAf
,^c.diim,fcilicet
qui
derccnda in
Acgypium (liper
nubcm leucm
,
nullo
pcccati pondcrcpra:grauatam
:
velprophctis
&
Apofto-
lis,dcquibus.
Manetubo nulfthus meis:ne
pluantfuper
eum im-
iq^^^
brcrni.Et in P('al mo.Feritas tua
vfijue
ad nubem.
pfji
^ jj,
o
ittn-^.Idcftjhxrcticorumecclcfiaj^lindabitlumcnfuu
necdecipictcrcdcntcsfalfi
nominislcientia.
p
Ow///v://w.
/^/a.Quidquidvidctur
inha:rcticisefle do- Luciy.f
lrinA:,cxtindo dracoitcnccabitur,
&
ipfcdominusrcr-
ram h.trcticorum
opcrict
tenebris
ignorantix,
vt
c^ci t^-
cos dutantin
foueam.
q Stipc^r
tcrras bonas. fcil icct
quas
Pharao
nefcit, quando
^Cil^y.i.
fcilicct
capnuitas
Pharaonis alia
captiuitate mutatur,de
qua: .Ajcendtui
la aituM
capuuarn
duxit
capiiuitattm.
^
Gladm
NICOLAVS IJe LYRA.

'
ioni
Gen.
lnfortitudine&
crudelitate.
*
^MiCO.i.cete.-finde
Getief.
l.vbi noHra transUtto habef.Cc
ttgr idia in tit
brpu
habetur:Dtzconcs
magnos.
i tvcnti.
ideft,potefiate
tua clcuatus.
^
1
num. Hoc
dicitur,(]Ma
terra
^i-gypti eilfiuuialis
ex diui
i">'"'ii,Tt{upradiaumefl.
5
^-Ot\t[iT.Tyrannichegtndo,
j
>ptcrea. Hic
confequenter ponitur
eius
cakmitas,& pri-
"<
<^"tbiiurhscmiferiayfecHnddfii>s caufa
efaiua,
ihi:
Quia
^'-h:Circaprimum
dicitur in
perjona
Dei.Vtoptccai.iueJi,
^'"'"'fw
potefiate
d mttibi
concf.jja.
'
*pndam
fupcr
tc.idejlyexerciium
Cbald$orum.
^cxtraham.De
ioco
pr ejentis
vtte.
*
^pcr
fa.
'^ia cadauerajua
&
fuorum btUatorum
rcmanje-
runi 1
cp^it^
^^^^j
^^^^ .^^^ taceranda.
10 Et
impiCi'
deHfin
quocumque
loco
\fugeris,occift4S
eris.
1 1 Et
operiam.Hc/c
dmtfr ad
dejignandummagnitudinem
tri-
buL^ti(jn:s .A
gyptiorum, qp defignariJolet pcr tempus
ohjt
urum
Ouidius.
(ir teni'hr9liit/!,vride
Ouidius in
prtmo
de trijiibus
dicitur : Tcm-
pora
fi fucrint
nubjlafoluseris.
12 So\<:m.ideH
rigrm
calainu^ie
dcijiiam.
ij
f.t
hma.i(lcli,regina.
1
^
Non d.ibir.'f/e//
incdet
ornata,Jed magis c<tptiiutta.
1
5 Omi-\\i.\\xmmz.r\z.'>ddi,fctpientes.Aegypu
tunc enim
vigc-
btt tlii
lapt
htia,vt
babttur.i.iMetaph.
1 6 Moererc faci a m.
TVo/^t;
r
rcg
is &
reginf
deieBioncm,
17
Etittni^^iO
.1
dei( ,ct)iiP
a tc
pYonocabo.
18 Cum induxero.Cofloirionort tuam in Gentibus, id(Ji,ciim
fopulum
imimcoUriium
capiiiiabo
inter Gentes extraneas e^ (on
ginquas.
1
9
Et
ftupefccre
fa.
idtJl,proptertuiC^populi
tuitantam
dcie-
a.Qnem.
Tom.
4-
Tt
ip^
Glorord&NicolaideLyra
131^
^
Heb.4.C.
a Gbdius
meusJDcquo.yiuut
rft ftrmo
Oei &
(fficax c^c.qiii
volat.difcnrrit.pcrrtrini^it
cerncntiii oculos,
vultiisq;
dc-
tcrrctvtoblUipcrccntcsfuper
ruina
Pluraonis.fcinillo
vidcantelTcdcictlos.G/aflj-j. Dcquo:
fc(C?p"/r"fj
ejthian
TUiHim ii
iii
lefurnHionem
niulto/hni m
llrae:,\'t
fcilicct iacc-
tcs clcuct, & malc
c
Etf.\iV4mrf\,&c. Hicronymus. Supra.vnadicmi
hicquintadccimadie.In primadic,idc(\,incalcndis,
fis
principuim
cft.ln
quintadccmTa
ideft,
quandoiltus
Tit
f,l
cn

77.C.
i.Tim.i.4
crcdos humilict,
b
Inexpugnabiles
.
Omncshi tradctur
punicndi pcioribus
dequibus:
Imtuilho-
ncmper an^flos
malui.
Et
apoftolus:
Qms
rra<fid,ingt.
S.'Mi.f.
C
Snper aqtas.
Si bca
tusquifeminatfup
aquas,vbibos&
ali
nuscalcant.Etcon-
trainfoelixc(t, qul
nccfimpliccsquide
fuo
vltrapotctt
cr-
rorc dctinerc,
ita vt
laiC
unaeorbi.simplctur:
Et
(iquidcniprimustnenfisf
azymorum cflprimadics.Si
autemfeptmms,
(ccnc
\c.
giarum.quan.ffi.
a^Quorum rrgni
dlabolut domino cftendii.Sc de
quibus.Artitciunttrgej
tciix, &
princi-
pcA
conucncruni 111 vii'Mn.
tos. Et
rcges
eorum horroic nimio formidabnnt
fiipcr
te
.^Hoc
f lift
h^Huc
& illiii- r>:\\\ j)..fc.'S.
j)ptcr
vniucrfa.s
iniquitatcs^quasopcracus
es:cum vola
n
cRcf
M.i I. Iil S inilcni Obi iu>ii;iin |ii"C' t-s
ca-pcritgladius
meus
fuper
facics coru : &
obftupefcet
re
pcntcdnguli
pro
animafua in dic ruinx:iiia:.
Quia
harc 4 foitiscffcdcfii
dicitdilsDeu.s:GbdiusrcgisBabylonisvcnicttibi,ln gla-
^ Ourto'cnim,
al Alii ei^anium. b.Q-ix !c(c:>at>ii r
c'tiii;ini:i>qui BuSv'r>n i tccisfcneijn.ur cxcn.in.
^*-
. .
...
r *.a
j
-
h|

I-
-
+ T ^ ^l

miortanto
C)
dijsrortiumdeijciam
multitudincmtua. t
Incxpugnabi-
g
inHcbrxomf
ics omnesGentes hcr.Ec
valtabuntfupcrbiam Acgypti,^
af V-!il-i ^-inidns. b' Kon loliii honvnos.
IC^iij C.Tni|ijr3ii
luiii iiiin"tiiii
imi^.cniibus.
diflipabiturmultitudoeius.Etpcrdaomniaiumcntaeius,
gunturtabcrn;aU
quni folennita-l
3.
pudHfbrxosnxi-
ma: (unt.
Fitautcmplftiii
fupcr
fortitud'[:m
Acgypti,vtin
,.
i^
I wnt.i rijt Coliiudo.
dinem./.u/.!
titfa e{i
via
^
ail mortm &mii,
pciiunturpi
pcs
hominis no cal
c
qyg
erant
fuper aquas
t
plurimas,
5<non comurbabit eas
*
Iirael e con
B
nultas.
t
in
profiin-
dum dsfccn-
dcre iidxM.
cetineis,
vt necfi
gnum qnidefapicn
tia:&
rationisaquc
Aegypti^
in fc ha-
bere vidcantur.
* Thcodorctus.Cu
captus
fueris, iquit
a1
Vilin/y''':!^
faciai tuibid.t 8(
Cfnolas.
pes
hominis
vltra,ncque vngula
iumetorum turbabit cas
.i*fcfi,'^
ti(>n aluis !> > I')^. oni', 'niiimatumc tur-i".r ts. c*Ttinc.
Tunc'
puriflimas
reddam
aqua
corum,ctflumina
eorum
a^ vc niit.rvcci lumioisnutiimencum. ) J^unHimr.r&nucniia, nuUo lu.-banie.
btKichent irqinet Aigvpii
f 'iiudiien\.
quafi
olcum
adducam,nitdominus
Deus,cudedcroter-
alii
quidem prittifie f
Ac^ypti
delolatam. Dcferetur autc terraa
plenitudine
tUai rCCOrdatiauda
^'^ '
aTV<Hic.
b'(^rcir.nfcruni
fua,
qiipercuflero
omncs habitatores
eius,
ct Icient
cjuia
jin
Aegypto
ci.r.fe immircscrga
tc<5cab(que
milcri
cordia
praebebunt
:
alii vero
Uigebunt
cruci.ibiaturque.
ex
iis, qux
tibi accide-
rint
impcndcntia
fi
bi mala coniicien-
tcs. Tumdocct Ba
^Solus aftigo. f ili..i.nui!>. !>'? Non
Ipc
ialut;s,red
quia
de unta.
potcntia
mio
fupetbix
fuT deicrvus (ii inxtitna
(w^f
ica. c
^ Aniuix
abcooppicflx,
vcl citam
alixijii.T
i.-.i.. niiii '' i l-.Tiiiutin
>c>!Vii.>.
W
inrcgionc
viuoruin
cgo
dominus.l-^laniftijs cfl,&:
plangcnt
cum fili^ Gentium
^J lir.tvoneiii li- '^--Uta adommu.
t
villis.
c
f gladio
daci
(uau
fupertAcgypium, 6<^(uper multitudineeiusplagcnt
cum,
.'f^ i- -d. rn.j.iniT^ ^ m nfe. b^Non in vna,vt lupra.
aitdnsDcus.Etfi!6luefl:induodecimoanno,inquintade
byloniorum
xcrci
c
cima
menfis,
fadii eft vcrbum' dominiad medicens : Ffli
tUmyCtUrum
CUm
aT.l^ifoitiiaiiinein.
No.fupor
Pharaonem.
Stcfignanis optima
hominis,canecarmeIugubreiupermultitudine Acgypti.
tib.
quibulda (hoc
a'^
'
lupnbiasui. iqiiu.
.n.gigantesvocauit) Et detiaheeam
ipfam^i
fiflasGentium
robuftaru,
ad ter
Vt
qui
etia fint Om-
^
al^ln profun.^um
int.irni. blO icx cs:
nibus
gcntibus
cru-
^
ram
vltimaciihisqui dcicendutinlacum.Quopulchrior
^5
^'""^'^J]
dCllOreS. 1 OCnasm-
^
atvtmetcatiscuaclcicinortcin bflJco inimundi$,ciicumciUeniuiiiMindi
func.
tt 31101 .
Quit.a tC 6
AcVPtC _ vn.le.Nosfuitiusc:ri.um.i(io,qu'f. ir^^TuDfifruimus
xmyos
pani
ferocsGcii:
cnimrara,:
angniia
via
,
ai vitam
, C
grcdiuntur ft
f ?tlMS GtT
fiarum.
> 1
Filias rurli
& viros voca m
ait interfci^!!
"
foucam cn
10 tciii
afcpi.
pofitonon;.;
,
cupauit.
I
g
d-mhis.A
11
bus, fcilic
feculomo:
pcrdidcnii
dicit: >;o/
12
inpcccatis;
pondcrc
ct
3
infcrosdcti
14 vndc:yf;
^rauattefuntjui
v
Intrr, r
inferr.ter.il^
fupcrbijB exigli.Na
d^cfcede : et dormi cu
inclrcumcifis: In medio interfedlorii
i6
dii
fouca
iru,
quehanc
contume .
lAiiascani^
vndc:Z.<in
iiam
nuncupauit,^gIadiocadent.1Gladiusdatuscfl:.Etattraxerunteu,&:om
i?
&effoditei,6i
contumeliofus eiii
' '
"^
fuperbus,
&
arrogans aitque
forc vt
ipforum
roburde-
flruant,&
eoscaptiuosabducant,tumcntacjue diripiant,
acdiutius
imperturbatum flumuiispcrmaneat fiuetum,
ncqueiumento, nequchomineco perturbante
folitudi-
ncmquamcaptiuitas
attulcrit
d
Etfcieiit quia cji^o
Oominus.
Experientia.n.
maloru & fua
doccbunt tcnuitatcm
,
& mcum dominium
agnofccnt.
e ,t
qi
infoutann
h
QuopuUbrior MeJ-f.q.d.QuomeliorcsorcxAc
debcas
cuadcre,cum Aniir & Elam <Sc
alij pereani
'
i GUiai.s &i.Ei fcilicet contrario,
qucm.
Dutiiw>'i

?
""'
trrein tcnam. Sicut Chrifti
gladius
bonos a ma!
diccns.>(ort
VI ni
p. ctmmittcn-
fupn
terrarn,ft(l ptad

rcticorum
gladiusonmcspopulostruncat
& vi
dcducit adinferna:
^
NICOLAVS DE LYRA.
.
I
Etrc^csco.idcjt,iionjolum vulgarcsJtUetiamreges &potS
tts timehuiu nclimilc cisaccid^t,
2 Cum volarc
S<.c.ide(i,viiidi&a
mex iuHitine.
5 Super
faciem cor.Fidates
appropinquare
Chald^orii exer
citum,(jui
aiciturlnc
gladius
domitii,
eo
quod
crat
exequutor
diui-
nx
iuflitis
. Et hoc modo rex Hunorum
dixitfanHo Lupo epifcopo
Tracenli,
fecff fiageHum
Dci.
4 Quia
haicdicit. Hic
confequenterponitur caufa eff.ciiua
di-
fie dcicHwnis instrumentalis tamen
q'iia
rex
Babylonis
m hoc erat
inllrumentum Dei,vt diHum
if\,ide6
dicitnr.
5 GladiusrcgisBa.vc.tibi.irftyi,.7(/rffy?r/(c?/oBm/fl>w.
6
Incxpugn.tjri//(nfM
cum
vcgr Ba''yioni{.
7
Et
pcrdam.<;.^.'(J
Chddiei
nonjolum interficient homiHCs,fed
etiam vrxdibuntur animalia,
8
Qu3C
cr.Terra.n.Aegypti
pafcualis rfi
pf irrigationcm
"Nili.
9
Et non COt\ .ideji.
i ta
pauci
erunt hon.unes i&antrnaUainter
ta
Jlegypti,^
ex
tranjitu
lorum non tu) l>ubu>Uur
aq',x'
, fad
erunt
furiffima.
10 Et
p\3in.iden,midieres jj} diuerfts
terris cantabui
carmen
lu^ulne,magis
ai
derifionem qudm compaj[io>
1 1 Et faS.cfi.HJt
rejumitur
carmcn
iugubre
cx nbua
'
,t dtmditur in duas
partes,quiaprimo ponituy
rnifria
rum
abfoliitc,fecun-lo,compjratiuc,:bi: Loqucntur
c-
mnm
pr.tmittitur itpus
reuelatioms
fadfj
ciim dicituy:\
SciiHtt
t-anftiigratwnis
loachim
ctjicfacia ffi
ineodc?'-
(^prtcccJetis
& eodem
mer,ft,tamen
alia
dit,qi<ia pr^ci
fuit ptima
die
tmnfis,hxc
auttm i
yvtpatetin
littra.
1 2 Canc
Czr.Magis
ad
derifmem .Ae^ypti qudm
ad t"
r
wm .
I
j
Et Actra.i.-lic eam detrahendam in
geluniiam.
14
Et fi..'. G'ntesvt>i:entesin eius auxiliurr..
I
) QllO pulch.cft Scc.lnpotcHute
&
dimtijs.
l<y
Dcfccndc./"
piofundiorcm lotumi'}fetni,qmaqu'^^i,^*
dus
atticr,tai
t)
cc.f<s grauior.
1
7
Gladius da.&c.
f\egis Babylms
ad te iiitcrficit^'*
ptdnmtuum.
* Loq
fpo-
7
Ezechielis
Gap.XXXlL^
1318

irntur f
r.cJT.^Thcodoretus.Hxc
ircm beatns Efaias
.}\3\Aonio3k.ttdhe>ittihtnrifiiireici-iid
lecuLfunt. Et
fl,4usa,fuut
(:; ho^,&c.
Erhicquoqiiediccnt ribi,qui
fu,jntpotentiailluftres,&
olimniortui
funtjiosgisa-
tfs
jcaiiit fis.idcfl.fimilisnobis morruus.Qno.n.prEfta
,jos,quireniaris
aTA'ii gigantfs.ponentesinctrlumosfuum.quiquantofefuftnllurit.iamoad inreniadeltaliciuur.
nes
populos
eius.Loquent'ci potentiflimi
lobultorum dc
^
medio
infcrni,qui
cii auxiliatoribus eius
defcenderunr,
&
ofH^s.f.habfbisfociis
^
dormierunt incircumcifi
interfe<5lic]uegIadio
. Ibi Afliir
aS Urc-ptorum
f r.b i.
& oi.s multitudo
ems,in
circumitu illius
fepulchra
edium
*oesinterfedi
,etQui
cccideruntglad]o,quoru
dara funt
-ii- I - '
;-!-,.
.
.Tilnierni.vnue, cuni h:s
qu. ,iec?Mdi!n' n i.iruin!
c
fcpulchrainnouiflimislaci.
Erfadtaeiimulritudo eius
jn :ix"J'.t^'-
a^Q^i
non
pofluntajdire Q}|i
li.1. s in ioinoildrini.
pergj^rum fepulchrieiusjVniueifi
intcrfccli
cadentcfque
^eiimmorralis^de
jcclei?if"rAfini
yjrn,&cuhisq"i
catniqiiiK
tu aufi
fur
limili
cxde
pe
rinris.Tumcom-
niciorareos, qui
iailiiiilrcstue
d
^'/rferf^yiw^.His.f.quieranr
intcrra
viuenrinm,prspo-
D
fitis.recclclie &
fimplicesdcccpcrunr,vnde.r/w
one nur.
i.Cor.ir.a
Jerpens
lcdnxit
t
uam,itci
cor>nrnpa'iiur fmluf veflri
per ftmplictta
rm.Sed hunc rimorcm dominus
mirigar.dc quo:
Dumi-
Pfal.*<J.j
nuiiUuminaiiomca&fdnsmeacitii.intimeiJo^
c E/jf^.Arcenfuseo
poi
re.iisinquit,fuit
'--Lcelcber^vt
Af-
riim rex ? V'e-
ameiftoquo
Drtitu5cft
vitf
i,&omnisei'
irus mortis i!-
aniccps
fuit.
Liorius.Qiiam
gclorum atq;
num
longe
lil
a diflimilis
,
:m6pacnaim
quosvnusin
ncrcat"
ligat.
..jjlbene
Ifinuat
ncieiacum air :
''r,&i. Quis
^AfTurfuper-
snomine,ni-
>crclationcm
samiquusho
^rimitur,
qui
quod
multos
a^
Ipa pcrtrahit
aHiuerfa niulti

^fiia adinfcr
...Cirtradefcedir.
b
I.Ajhr ^iy-omn,
nymus.Anur
r.- ps
hrrctico-
runi
gLidio,qui
dcderant
quodam
formidinem fua in tcrr a vi
uen^um
Ibi Elam &: omnis
multitudp
eius,pcr gyrum
Ic
a^Dei.
^
pulchri
illius. Omncshiinterfefli
ruentefc[ueg!adio,c|ui
a^Licct in^excelfopoiueiint
os fuum.
*
bflmniundi, c^i^mio UiblimiuseI'..'Uiti
^
raniotortiiis ceciderunt
dcfcenderuhfihcircumcifi ad terramtVltimam.
Qui
po-
Non l'm;l.
f
fuerunt terrorem fuum in terra
viuentium,
&
portaueriit
t Ali)
torijte.itum.
ignominiam
fuam cum his
qui
dcfced^eruntin
lacum. In
*.

\.yfj^ r' *f'Mns luo mucronc

iugulirunt.
iJVO c.
'
'ilU^X.''
medio
interfectorumpofueruntcubiIccius,in
vniuerfis
& lAffviiisf.
C^ainuV
rciiiii,! os ft laftrnt.
popuIiseius,inoirciiitueiusfepulchfumiIIius:Omneshi

Scfvi tdo
incircumcifj
interfedlicj; g!ad)o:
Dederut enim terrorcm
)f rorm.-niuin
fuum
intcrraviuentium,&portaucrut ignominiam
fua
cum his
c|ui
dcfcendunt in Iircum : in medio interfccloru
af Lxx AMvru n
^Cip^-*
o cs bi
infsni^, .*'tQ^>''s
-^lit lorf.s.alji Italo* utiianr.
pofiti
funt.Ibi Mofbch S^Tubal & o'is multitudo
eius,
m
abolus. Mul
h circiiitu eius
fepulchra
illius.Omnes hi incirciicifl interfe-
all) lynai^O-
tinmtertio.
Kf.Cunctis Gennbus.

<Slic]-& cadentcsgladiojt qaia
dcdaunt foimidinem fua
ie in
Apoca
'
l^tjmi
jynago
nx.
ouijfimis laci,
nymus.
Non
acusTybena
Larios & Be-
i&multi
alij,
'
'-^erni.Hos.n.
'cu^aquasrefri-
gcra & omnem abcis
fpirirus
calorem auferunt
pecca
'"cifocshirctici
fodiunt,&quatu
in mca mcmoria
lusfandtoru
cifternasfodilTefcribirur.fed
pcccato
:ut
Ozias rex
leprofus
: de
quo
df
,
quod
fuit tcrrae
-r>:[iusincufeens,&
lacus foderir. Ad iuftum autedici
ttt:i jj
aqi4
tux
Itt ttbi
perennis.Et
allbi: Me
derettquerunc fon
iwi<
viM,o- foderunt jibi lacus,i<ic(\
ciftcrnas.
d
Qui
i) tct!.*!;a t'^ 'dco
p-pJia
n rnC'U -rant
Cj^,^>iicia
cf Alia*
J!"ian
tibus. Hf *
prn
in tcrra viucntium
, &c ntjn dormient cufortibus cadenti-
alideo.
b5NcinaOaerroris[>(xuitentia.
c^Adliucconira Deuin iSceccIJijin rebel-
laniibutetiam animis
poft
inoriein.
bufc[;et incircumcifisquidei^ccnderuntadinfernum
cii
z^Uc
quit
u>tFiiii homtnum dcnte^ corum
j.ma,3cljng'i:i eorumgljdius
acutus
b^Emph -ticorhT^n.i.cmphaticc loq-iimr
ad
rxptcni
mcm
armisfuis.
Etpofucrunt gladios fiiosfubcapitibus
fuis.
^
.. Hicroii.
nnr
.^m
cnmi
con
tcmpra
humilitatc
( Chnfti in
(uperbia
diaboliafccndutfal
fi nominisfcicnria.
2
Elamita;funr &re-
gis
AflVrij
fepul-
.
?

chrumambinnt.*
f
Quipof.terr.Q^i.n.
Gcclefiafticorumad
*
hmoierrocemfecu
ruscn?Ouisnonali
que
pdidite grcgc
Chrifti?
Ecclcfia,ter
;raviuetiu,hiretico'
i
ru, conciliabukim,
g
4 mortuorum terra,
ii Theod.Mos erat
5
in
bellis,vt
fm
gen- 1
inferiorcni.
tes ftrucretur
lepul
chra
,
propinquos
.r.:oartos
cognati
vrji
fepulturjcman
dabant.
Hocigitur
indicauithicquoq;
genteElam feciflc,
qu AflA'riisproxi-
maeft
dbcetq.
etia
'^'"'
incirciicifos
pcriiflle
.,
cii
abimpietate
ne-
quaqua
recefll-rint.
Deindecururfusdi
xcritcos.gformida
bilcs olim omnib.
'
fucrc,
^prio
torme
topunitos, Sccquc
6
atq:
aliosmortuos
7 eire,adiecit.
g
In medio
interfe.
Aliasq.gentesenu-
mcrat
quehaccfde p
funtintcrfcacTho
8 balvocanturlbcres
P
Mofoch
Cappado-
ces.
Eifdequcrcpeti
10
tis,quxdcElamitis
dixeratjfubijcit-
l^
rubai.ConucrCiO
Hicron.
1 1 in malum fcilicctfi
ucvniucrfa.vtofte-
dat omnes hxreti-
cosinfanire,
&pariftudio
ad
peioraconuerri,
Necmi-
rum Ci infanientcs & coaccruari in malos habcanr mul-
titudincm,cum
Acgyprircgis
focii
finr,quigaudcnr
mul
tirudinc.
i
Vninerunt
gladinsfw^sfnb cap.
-/i-
Thcod.Superuacuan
ar-
m.ifunriisinrerfedis,
quiipfivterenrur.
Narrateriam
Csdis cauiam . tt
i>olueruiit ^Udios
juosJub capitibus
juis.
Rc
^
<^ quie-
*i
NICOLAVS DE LYRA.
*-
|Uent
ei. mc
confcquenter dejcribitur miferia
^egypti
cb
P^^-,& primo poiiitur duplex
damnatoru
graius,fecund6 oflen
^M quoTharao ftt
ponedus,ibi
.Etm
crgo.
Vrima diuiditur
ndu
fuudu duos
gradus.
Secuda
j/>j,Et
no dormient. Vrimui
**
2
dus tit
illoru
qui defcendut
ad
inferm
moite
vivlenta,cum
""Loquenturei Scc.mfultadoriq, ficdcirautefi tninfer-
^^iyiolmaftcut&ipft.
2 Ibi
AflTur.&c.
quidebeihtm
i^^yttr(gc^tgypti,T>tdidiiieitfuprac'.prec. j
Incircui-
f1
*.(,
interfeHorum
cum eo
,
ita
ep ficutfuerant
focij
in
morie,
"
CHaw in
pana gehcnna.
Et
pcenf
ifiorum
dicuntur
hicfepnl-
^'"''""oio
loq'iedt quo
dicitur Lnc.
i6.f.quo
dicitur:Mon\luS
"'1
cs k
fepultuscft
in inferno.
4
'<tdederant&c.?. )
Iudaa: vtdicit
f{a.SaLr!lamenim affli
xtru
rrgts
^}jyrmum,vtpatet.^. 1'^eg.Votefi
tti>m cum /;ot tn-
telligi
de
alifs
terris
m''ltis,]quibus formtdabilesfucrant rcges .Af-
fynori<rr:,vt patet.^.!{eg.i^.
'.]^ |.,J
5 lhiE\am.i.Ehmiita::quifimil:terpergla'dium defcenderunt
ad inftrnitT . Ei cx didts
patet
liiem
vfque
ibi.
6 Ihi
Moihch.ideil.Cappadoces. 7 EtTvib3^.r.lberi,qui fi-
wilitfr moite'volcnta
defcendcrunt
ad
infcrnum,tdeo contluditur,
Omneshi
incircumcifiintcifcdiquc&e.
8 Et non dormient. Un
pumtnr lecundus gradus
damnatorum
morie natiirali
murientiiim,'''^
corruptione acris,(^
non vioUntia
gladij.a qutbus ftparantur pfj.dicli,cum
duitur. Et no dormiet.
ndcl,cctfup>ad,a,.

.
r r . .
Secunrfusgra
9
Cumfortibus
cad.&c./.>o>-im(oxpe-yc//e^(ai/jo. dus damnato
10
Qui
dcfccnderunt &c./d(/?arw<i
nofl/nr
fij/^/ijrd
/7tr
rum.
violeiHiam.
1 1 Et
pofucrunr gladios
fuos fub
capitibus. Antiquiius.n.
Tom.4.
Tt 2
1319'
^-Gloford&NicoIaideLyra ]\i^
quiefccntcs
ftudio & animo bdlandi ,
&
prb
fiimma vi-
A doria fcntentiarii
(iiarumiaciitacomplcxantes
intar.tu
rcilicct.vtfucnntiniquitaccsconim
in ollibus corum.
a EX fHtruH!
w<y/f<rf,cr.^Idem.Poenas,inquit, impicta-
tispcrfolucrut.
Deindcctiam
impictatisgcnusdcclarat.
b i.'w tenor,&r.
iPona
^ Idcm.Tantum
inquit
,
crudelitatc
adlubetatquc
tcme
ritatcm .vtomnib.
tcrrorcm incirtcrct
non folij tcnuibus ,
fcd
ijsquoq^quiro
borc &
potctia glo
riabantur. Idcirco,
inquit
,fimili
cxde
pcribis^qua
ii, quos
ipfeoccidifti
. Hzc
autcm fuftinucre a-
lise
quoquc gcntcs.
B.C
ibi Idm.** , & re-
geteius. Omncsqui
tcrrcnisoperib.
fer-
uicrunt.vcl
fangui-
nc dclcdtati funt.
IdumsEa cnim tcrrc
nam,
vcl
f^nguina-
riam
fonai,&
rcgcs
cius,&omnes
du-
ces cius tcrrenis
ope
ribus
incubantcs,(Sc
cfFundetcsquotidic
fanguinecoru.quos
Gauaiuia cft fraudc
dcccperunr.
nufcris.
Tldeft forti(lim
figmenta
& erori?
dojmstJ pofWfruit
_
1,
- -
&fuciunt
t
iniquitaiescoiuindllibuseoriimcjuia
terror
a^Hbcntim
f.rcicmum
lcrijtut*,
V
qm
ciit
deiei;ione
viuorum.
^fCuni
.ic
dcfc.;niiunt ad
inri-rnum
ciim armis fub
Ufitibus fiigladiit. bf ftlii invitaCua.
cfQjTu nonpoteiis
idrni luftinerc .
'
foi ciii fad-i funt in tcrra viiicciu. Et tu
er^o
iii fnedio iricir.
a^
>^vuiulani illud.Ocus conicrct
cfCum Alfvrio.ciiin
Acgypti
fPhaiao,el
contrarii lotiitudo, vel
Ae-ytti
muUiiudo
Satan
rubpcdittus vdlr^ rfc^iiomno iett>eiuo.
itiiiUitudinc .
cunciforum
Cf3tcreri.s&cldrmic.s
cu
interfcdisgladio.
Ibi
Idum^a&;
regcs
eiu.sS^oCsduces cius,
qui
dati funtcum
Inimu^idis
cxercitufuocij
interfcdisgladio, &c]ui
cum incircucrfis
dormierunt,& cu his
qui
defcciidcrunt iri lacurft.Ibi
prirt
afA<)<>ocx3rricia>ni
mala
fuiici
iciiain.
rincroftat
t
ddiqiico
vciuntiiim .
.ir.9'si
cipesAquilonisoes,
&: vniucrfit
venatorcs,
qui
deducli
^
funt cuni interfeilisj
paneccsj
& in fua fortitudinc
cofufij
c[uiadormicruntincircuncificuinterfe6lisgladio,etpor
^
af iujipliciuitqnoium ignis nonc>;ting.
iSc vetmis non inoiictur. b^Alias delcenauiit. -
'^
' *
cf Inferni.
taucrunt confufidne fuacumhis
quidefcenderuntinlar
*
. -
, . Ji
a^Omivs. I.^I-^inrra
exidiimns muhisconimunuata tormcma. V
cu.Vidit eds
Pharao,ct
cofolatus eft
fuper
vniuerfa multi- 7
tudine
fua,^
interfccta
efigladio;
\ Pharao & omnis cxer-
cituseius,ait
diis
Deus,cjuia
deditterrorefuumin tcrra vi
^ioiiuio mrmsxtefiii.
uetium,etdormiuitinmedioincircunciforumcumintcr
",'
..
-. '
otsociie i.'s
i<Jt?. pei
Iiijiin &
fpariof>m
vi.im tendit ad iBortem.
feciisgladio,
Pharao et oismulritudo eiiis
,
aic diisDeus
PIulGo.
d {'iditeos. Habcns
adhuc malitiafua,
nxultos
pocna:
iax
focios
vidcns con-
folatus
cit.

c
o7flrfj..Pliaraonis,fcilicct vcl fociorum
,
pra^cipue rcgis
Ally-
- w
;
", V,"
>
'
:
ij-
-
NICOLAVS DE
LYRA:';

^
in
fcpuUhris
tatium
ponebantur
eorum
gt^dij
ud
caput fcputchri,in
Jigitnm quocl
ncn
fufrant
in bdlo
dtuicii,
ira
expDmtf^a. ^al,
1
Etfucruntiniquitatcscorum
inoffibuseorum./rff^,
quamuis
nonfuerunt pmitl
morte
corpt
rali
,
tiimni
pro iniquitati-
C bus
fiiis puriiti junt panagehenr/ftCjn^efl
tatens
viuiniibuijicui of
fa
Jub
carne .
2 Et tu
crgo.
Hic
conftquenter
ofienditur in^uo gradu
funt
.Ae
gypttf
rtpone- diyfalicet
in
prirno
cum
illisqiii per gladium dfjten-
derunt tn
iHfernutyidi6
dicitur; Et iM.SciLicet
Tharao,cum
exerci
tu tuo.
3
Dormiescum
iiMct.^Xz.Etcofeqiienterfubditurdepluvih,
alijsfic pumtis,cuni
diciiur. Ibi Idumia,
Ltpatet
litera
Jq;
ibi.
4
Et vniucrH \cn3i.i.homicidx &
lyranni
, to modo
tntjurndi
quoduitur.Genef
lo.b.
Quafi
Ncmbrcth vcnatorrobuftus
coram domino.
AfTyrii
&
Mofoch & Tubal & Idumiorum &
Aquilouis&Sidoniorum, quiomncsdcderuiu n
fuum in tcrra viuentium .
|
f iluia
dcdit terrorem
fuum,&c.Quod
quintO
dicitu
.-t
hu
iufmodi nationcs
quce
cundtisnos
lummopcrcan
mus.fcnfibu^.
hTdladils. cfa^nito. pcrut,&l'
cfTcfciami
cilepoflc'.
omni cuft
noflrunit
#.- Thco..
pcrccpti,s
gnoucriii,
uinis orai
lcs
panas
aninumii
cidunt,ac
hortor,l.i
fpirifus
h
nufadai
fioncm,
i.
tusPaulu'.
cilio
cordis
&Ct. Pct
licctablai
improbai
tisaffediK
putatioHL
doccbat i
cumdiccl
lus
tuusjca
excide
,& pi
tc.
Itacnicj
ucrfarii
cc|
nioncalir
& Domii
ficiorum .
in nobis ha i^uu
l;5Siil.nii,dequibus:
Animaooiira licui
f
C^int
I
excipicmus.
5 Erporta. lngehenna,quttefivaldtconfufibilispani
6 ViditCOS.In
pcenagehenna.
7
Et conf.
yidcns,
quod alij regcs
cim
excrcitibtisfmt
fimiti par.a.Quoddam.n.folatiummiJeriefiy tjaberefocm
vt
praidiclum ifl.
Cttera
patent
cx
pr^diBis.
Scd contra dU
confolatione
vtdetureffequ.odin Eiiangelio
Lucedicitur
tpidon
e
qui
in
inftrno pofitus,pttebat La^aru
mitti ad
fft
viucntcshe venirentinlocum tormentorum.
.Adqucddii
ficutin
dAmonibus
nmanferunt
naturatia
intrgra feciadi
Ha in damnatis hcminibus : ideo
ifle
diues
txpietate
tia
rat eis
corr.pati.lttm,Puia fuo
rnato
txempto,
&
fortt
vc
xerat
cosadpeccatidum
, &
Jciebat panamjuam aggrant
damnatior.e
eorum,&.
timore huius
malipetcbat Laj^aruti
Ific
vtrb
cauf^ nonfiint
in
propoftto ,
quia
hcc
corijolalio
bat cx
conjhrtio
in
pcena refpetiu
extrancorim
,
qui
nott
fli
ftc Tharaoni,necfuerat
eis
occafiodeiinquendi.
A D D I T I O.
In
cap.3
2.vbi dicitur in
Tfiilla. Et
Tubal,idcrt,Ibcri.
Tubal
Hifpania ftgnificat Jecudu
cummuncm
tnietiigtniiarit
/;/-
flnriographorum:& fic Toftilla.ca
expojuit fuper
leremiom,
tame
qusndocj;
atitcr
tranftutilyVnde ]fa,vtt.f.vbi
</;c/r>-.Mitia in ciS)
J.jipofiotis quifaluati fuerunt,ad
Gtes in mari in
Lydia.
tcncntes
faggittam
in Italia & Grxcia.
tur
Italia,iJ Hcbr^u
habetur^in
Tub2.\,<ju^jigmjica!
i.
&
fic fuitin rc.qiiia
lacobusmaior
fuitmifjus inHifpani
dicadurn,& pofica,
ibidc in morte
gtoriose
& miraculosi
iwB
^
CAP. XXXIII.
"^ aTnrr^3-w eji
vcr.
XlRurfum
ad,f

phciam
fit fcrmo
domini,
qui aliquo
fiU
!li.a3v_
Cluerat
tci
^
C A P. XXXI 11.
quianonpc
^^
T faaum eft verbum dni ad mc diccns : Fili ho-
'
P'^\^JJ^' '^^
minisj
loquere
ad
filiospopuli
tui,ct
dices ad
fuftincre va
^i
1
inHii
NICOLAVS DE
LYRA.
C A P. XXXIH.
iTC
T faft. cfi.
To/iqua L^^^echicl prophetuuit
de cxfraneis
,
hic

X-
iierimprophetatdeIudfis,quibusprimdpropheiataJuer'
fj,fecunddprofpcra.j6.c.Trima
adlmcin
diias:quiapnmi
tat contra
Iwjps generaliter:fccundd
contra
eoriipafions
ter
cap.fcq.
Trirna adhuc in tres,
quia primo prophctat
c
ixiflentihus
in
Chaldea, fecundo
de
cxijtentibtis
in ladti,
4 fa^
MO\aLJTEJ{,
t
I
//4.e;?.Scquitur.rma
cJr.-.Moral. Pcr
fpcculatore
iflu
intclligitur fupcrior
in
fpiritualibus
aut tcmpc
pcr
clcftioncm
inflitutus, quidcbctcflcdcnouif
5:
m
libiis
nis-
il-
l^il
J
Ezechielis.
Gap.XXXlIL

1322
f & quitur
cadem
qtia:
fuperius
: f U hominh fnf.
dcii te.
i
ifn
virtQiie
Ct
diligei^icrinrpicias.dmilia qtiidem liinr,
fcd
50 eade dfl in
plerilque
dircordanr,&
hoc in omni
buscripturis
landisoblcriiarc dcbcmus ,
vbi vf
aliqua
/jm
tiido
eflc fentcnris ,
non in omnibus cade
dici,
led
vcl ibtrahipleraq;
vdidi.velfingulo
runnterfe
vcrbo-
rundifcrepantium
habcrationem
.
*Thcodoretus.
BeniolusDcuspo
aTVel ludxa.frl ecclefia,t]iiiracrc
(tc nouilTunis
popuIiifpfrulatoriiTi eligir, qiicm ^poHoIus
ad
Coi nth.s vocat lidiicnr). blEicfticrr.
.
C
?i"inccuJiibpc-tl|.ioneHcti
nan dcijct.
cos : Tcrra cura induxero
fuper
eam
gladiij,8^tulcrir
po-
a^fra:latuni. b^Etia.n.' iNontrH
peircnirum aceptor
Deus.
, ^ ^
c
iilnhis
(juarsiint
ad Drum.
pulus
terr.T virum vnum de noblliflimis
fuis,5:
coftituerit
delinquente.Formidandu
rummopcreofficiu,ncacccda
D
inusindigni,ncaJiumpti apopulo.negligcntesfimus,
&:
vcntri & ocio
(eruiamus,nchonorcmcosaccepifl"e,
non
onuspurcivus.
Fiiius.ri.
hominisvenit miniftrare, hon
Mjct.xo.i
Jninillrari:pcdes difcipulorulauit,
oncndens a
magiftris
^^^n-i-
oes
diicipuloru
fofr
a<f '':\"at jiii. b* ''r-clarus.
pulinfuum,popu-
|,
ciiruperfe fpeculatorem,
etilieuideritdadium uenicnteC
ifiv:at,ledpropter
^ i
,.
^,.cni.nci=ait.
Kn---.
^:-'-
-
"
fupcr
terra & cecinerit
buccina,ct
annunciaucritpopulo,

atDclubicftis b *i'r,T:1fcaiii)his.
" '
' T
fcdiKum
auerfa-
tus,)nampliusdo
nic(:o
nomine v-
fyi \
, quod erga
nfecifltcon-
iicct.
Siqui-
ntelcehisad-
n
,
dixit Pha-
Dmitct
po!'i<l^t
cd
poft
vituli
i,Moyfidicif:
!
p> flt'us
tUUS .
quoque
non
;mfuum,fcd
.rcEpopulum
Gladium auc
llum,
fpccu-
nvero
cxplo
n:Docctque
uioipfum
cf
Mccm homi-
sbctpropter
<xm:6i bellu
rmittit^pter
um
fcclcra,
i calamitatcs
t.
ia(um'nidi'X.
)nymus. Vel,
inima crcdcn
:
mentcm at-
audiens
autequiicju^s
illc ellfonitum buccinx
.,
&
qo/i
fe
a ''rxui.nnco , .lit-ndo. bTInterfccerit
.-orj.,)ra!Ttct
vcl
li>it;iii.ilin'r.
obfeiuaueritjVcncritcj; gladius,
& tulcriteum
,fanguis

VnuUiuilqur
-x Hcio md c. tur
Ci'iiCopus
li
locjuutns
non
luctit^ papului
(i c
nteinplirtit.
ipfiusfuperc.iputeiuserit.Sonumbuccina:2udiuit,&no
aflSciun Juin voiem i"i'ofiti.
fe
obferuauir,fanguis
cius in
ipfo
erit . Si autem fe curto-

. a 1 AdmuiMtu.s.
dicrit,anima
fua faluabit.
Quodfifpeculatorvideritgla-
jfllgnorans
ventutuni '.^laHiiiiu
'
diumvcnicntemj&noninfbnueritbuccinaj&populus
fe
j
non cullodRrit
,
veneiitc];gladius
,
& tuleritde cis anima
a^tg o.amsigrt'iribitur. ^Sicrcuscac.uin ducai,ambo infoucamcaduni.
ille quide
r i
iriicpiitateiuacaptus clhfanguinem
autem
, . a"
Qj^i
dcbuii
pnnjunifr., bf
Non
popului
T^ennr.fed
cgo,
eiu.sdcmanu
fpcculatoiisrequiram.t
Ettufililiominis,
'^
a^Nontciia.non populus tciiadcd
ego. u1QJ.:cctgenetaIe fi(quoddico,ad lehocpo-
ii(fiinum(pcftat. , .,..;, ,
c
f
Mente duFilio.
fpeculatoiem
dcdi tc doniiiillrael.Audies
ego
ex oremco
. , )
a^Non ex te. . -
fermoncnn,arinuiiciabIs
eis cx mc. Si me dicentead
impiii
impie,morte
monerisjno
fuctis locutus vt (e cuftodiat im
afQuaui.piiuscotninirciat
,
uetjua
x aniianci.)ntc
potuit
libcrari.
piusavialuajipfcimpiusininiquitatcfuamoriet^^jiaguine
.
aut eiu.sde mariu tua
rcquira.Si
aiitannunciantete ad im
prUjVt
a
vijs
fuis
conucrtatur,
no facrit coucrfus a via
fua.
dcs debere
purgari. bcc1.o.A
C
Quodjifpf.vi.
Dc
huiufmodi dicit Sa-
lomon:
Sapienttaab-
Matt.ia.a
fcondita , ^ thefaurus
occuUus
,
qu
vtilitas
invtrijque
? t't domi-

nus in
Euangelio
:
Qut
jcandaliT^uerit
v-
num
depufiUis ifiis, qui
inmecredunty expedit
'

ei vt
fu/pendaiur
mola
afii.atia
in collo eius,&
m>wrtrf,e5"c.quam
in
fpccula.fcilicetCon-
ftitutusplurimisno
ceat.
Hieronymus.
F.x .1.
his difcimus
pofte
^
hominemquamuis
iniquum,
&
impiu
fimagiftri
verba au
dierit,
&
poenituerit
afuaimpictate,
faU
uari:nccminusma
giftrum
damnan fi
non docueritvel ti-
morc difcriminis ,
+'"?"'*
vcl
delpcrationepec
cantis:cumreuseft
ctiam
fanguiniscius
quipotuit
hberari,
&invtoqne
liberu
feruari arbitrium:
dum,&inmagiftri
voluntatc eftvello-
p
qui
vel tacere
,
& in
auditoris vel audirc
& facere
,
& fal uari
tioncm
pra:-
'
urba
cogitationum, ncomniaearom incentina
:
it,fed iudicet &
difcernat
,
qua:
fedanda,
quae
fu-
|'ij<orf.Spcculator. ludsx
rex.vcl
^phcta
ccclcfiae
jj.presbyterapopuloeleausdiuina
cleftionc,
co-
ins&
pr^uidcns futura annunciat
populo.corrigit
;,i; . i!u3r:t A . .
delin-
vcl coritemnerc , &
contcmptu pcrire
. Nec ftatim
fequitur,vtqiyaprophe-
ta
pra;dicif,vci)iat quod prxdixit:
Non enim
prxdicit
,
vt
vcniat,
fcd minatur ne vcniat : Nec
quia
Deus
loquitur,
neccflt eft
fieriquod
mmatur,
fed ideocomminatur ,
vt
poenitcatcui
minarur
,&non fiatquodfuturumeft,fi
vcrba domini contemnantur.
^
'
^
Theod.
(v
'.!j
.s.
. ."yi ,'- ron yi irH' '* if- f-' '
ni, -ir!
. >; i .
.:;-!o
NICOLAVS DE LYRA.
i\C&,tertib ittrum de
exiftentibut
in
Chatd^a:ib!
:iV.t tu fili
"I
IS. Trima
adbuc in
ditasiquia primb ponitur populi
mbni-
\<do eiufdem obUinatio,ibuT\x
tr^O.Circa primHm pr^mit
iibokdflpecdatoYccumdicitur.
'
''
5'ra cum &c. Exercitum cum
gladijs
ad
puniendum
wi-
]
in ta
habitantium .
W\cr'n.ide
inferiori
populo,vt
dtcitnt
expofitores aliqui. '
k uoi.
videtur bene dihnm
,
quia hfc \parabola fpcculatoris
.
W\ur,id
E^cchielffn,qui
crat de exceUeutioribus
,
ncn
folum
^fiiiOfopheticecognitionis,fcdetiam fanguinis, q^na
fuit
de tri-
mfti^iotalifVt
paiei
'mprologcqut
clhimixta erat
regi^i&ideo
cutn
ciim dicitur hic. Dc nouiffimis fuis.
tnteUigcndum
eH,
idefl
de
exctllenticribus. Ita cnim
pot<fi accipt
nowffmum
vel vltimum in
afctndendoyjicuf
in
dejccndendo,
& hocmododidtur Cenef.i^j.
^
lofeph
cxtremus
fratrum Juorurn
quinque
viros conjiituit coram
rfge,&
a<{ hic concordat
q'wdfubditur
hic.
3
Et conft.li.
fuper importiit
eminentiam.
4
Et
cccincrir.A^//;./
omi-.tcndo de
pertinentibus
adofficiumfl-
bi
impitlitum. C^ttra paient vfqut
ibi.
5
Et non 'in.Omittcndo de hoc
quodfpcBit
ad tiiis
officiTt:
ideb
ftbi iMphtat
tr homicidium .
Conjtquenter parahola
ad
propofitum
applicatur
(iim dicifur.
6 Ettu
filihominisadfpeculatorem,&c.Etp4ftt/cfi-
tiacx
JupratUilis..^.iap.vbi ponutKur quajt
eadem verba.
* Tu . I
M
B^U
L I T E
\.
tNoufi
umautcmdupliciteraccipitur, aliquandopro
7P^"quodcftnouiffimum in
afcendcndo,
aliquan-
jopiinfaioriquodcft
nouiftlmum in
dcfccndendo*,
!"Uiqucvcr6conucnircdcbct
prnelato.lcilicct
vt fit in
rKpcrkumiiitatcm,cxcmplo
Chrifti dicctis.Luc.22.
i'"'\mn
m.ve.fumficMt
quimi.
Et
(upcrior alijs, quan-
tum ad
virtutem, quia ponitur
mcdiusinter
populum
,
& Dcum.
4 tce<;i'/.Annunciandodiligcntcr virtutesadprofcquc-
dum,&
vitia ad
lugicndum,poenas
ad
timcndu,& prs-
mia ad dcfidcrandum: & fi
ncgligcns
fuerit
culpadiiseft
&
punicndus:
&
fidiligcnsfucrit,commcndandns&p-
miandus:& hoc
patet
ex
tcxtUjdcbet
etiamconfolari de-
fpcr4ntcs,quodnota.
Tom.
^.
Tt
3
1325
Gloford.&NicoIaideLyra
13I4

Thoodorct.Qued
in hoflibusobtcniandts
faccrc
Cpe-
culator
confiicuit,l|octcfecrj6 Prophcra.dcccr,& quc
4 n^e
dicuntur omni animl tlaenfatc icuunciarc.
l4b.f.out.c. *
^iigiiftinus.
Ad hoc
rpteiilifotcs.hoccft/opulorum
pr^mjUti
conftifMti iutitin ccdcfiijs.vtnoparcautooiur
gan(;liopcccata.
^c?
'
'
' ' '
/.
"'"
/-
^
-
ipic
in
iniquif
atc fua monctur, Porro ru anima tuam
vcflrit,&e.Scd ibi
adcosfcrmo,qui voluntagcrcpfniif
tiam Sc
iiiftitiapcccaiadclcrc.vt confidcntcrconu
an.
tur : Hic
adcosquiimpictatem magnitudincdclp am.
b r^olomnrtcuu^^Jc.
D':Thcod.QM|sprodiginitatcaciur3.
ri
potcrit
doniini bonitatcm ?
qut iicglcdusal-
bcncficiisa
f A mnnt
iiejtllfcnf'.
idio
u\ ab huiulce
ipodiciilpa
pcnitu$
^icnuscn, qui
licct
prxpoiluis
non fi(,
incis
tii vi[;K huins
licccrttt^tc
?an\unr
gitursnuilt^monS-
da, vcl
argucnda
no
uit,5c
ncgliit,dcui
_ .
lanscorumolrVnilo
b
tcrimus?Dicadcos:Viuo
egodicitdominusDcus:tNo!o
45IK legionr
viuoiuiit
mortcm
impij,(cd
vt
couertaturimpitfs
a via
fua,
3c
viuar,
i;*poAtopliwtat4iix.piu* dcfp-Tames.
bVMoi>e>ieina. cfHi lunt
iropijaJ
qui" foijuitur
coucrtimini
a
vijs
vcftris
pcflimis.Et quare
moricmini dd
a^Koninci.
rafti.TucrgofilihomiuiSjdic
ad domiiirrael:
Sicloquuti
-
af Ine
piabilrj.
f|nalios. b *'n nos.
'
ettis dicentes:
Iniquitites
nolhe S<
pcccata
noftra
fup
nos
"*
t^\ifHiit*. bfQjJufiiiiin
vuln<riby nolliisrupcisft
medicin .
,
c<S)iifrn prf;o' viui(utin''r,(]uifuiu
i
(iviilimui.inaitducciuus.
Ac ::ibJinut,aaf.a.inoritmui.
u
runt:,&
in
iplis
nostabercimus:Quomodo cr<;o
viucrcpo
a1
QJiblitcUcrpciaicconucidminide
venijlircuri.
bt^Pjxtcriia
mu$I(rae]?ru
itac]-,filihominisdicadfiliospopuli
rui:Iu
H >m.ii.iii
Ezech.
Cuiuitibrt.
ReiproptcrilUqui
bus.inhacvita
non
lcbitis vtJtur
, fe<J
plufqu^
debgit
dc<
'ii Qr^mS'
No-
tandum
qnod
cum
qncm Poftiinus
ad
. , 1 1

1
poFJwlicyum
miuii
d
ftitia
iuftinonliberabitcumuiquacumqidiepeccauent
^c^ulatoire
cflcdc
&e
impietas impi)
no nocebit ei t in
cuacumquedic
con-
uerrusfuefitab
impietate
fiia
,&iiifliusn6
poterit
vmcre
af frxmia lUlUtiz
p<
llirrns
ia iuftitia
fiia in
quacumcii
die
pcccauerit.
Etiam fi dixcro
iufto,cj>
vita viuat^S^:
confifus
iniuftitiafuafeccrinniqui-
*f
ftifliiKB,noifanici
ftei miiiau eft
faitcntia.qui
non
putctt
in cudem (lomine pcccatoii
icJJe-
xccjuuti
luiii.'
pion"'fi.
tatem,omncs
iuftitLxcius obliuioni
tradcntur,&
in
ini^-
a* Sicu^itlit'-Adhuctrrs din, 8c Nihiuc Itthnenfur.
tatc fua
qua opcratus
c(t>
in
ipfa
moiietur.Si aute
dixcio
*
.Sicut Nininitx.
iiJJ^io
, En.oi tentorictas ,
Ik
egcrit pccnieentiam
a
pccc.-^to
fuo,feccritcJiTeindicium,
&iuftitiam,
&pignus,rclUtuer
rit illc
impius
,
r
apinaim].ue
reddiderit
,
in mandatis vita;
7
8
9
10
II
ft Chriftuj.
II4.4O.
Aft.xo*
Hieronya.
ftmKi^t.Cui.n.alH;-
iMi QUF4
cuini-uitur
Ijjcculator
vocatur-
vtinitjeus altiiudi
iKfQd(ifW:3tquevo-
Q)buli^
nominis cx
v^tmc ac^ioais tra-
hat.No<jfl,.l'pcci
latpr.quiinimoeit
IjpK^QuJ^tOli quippCv
l^mpci? i#
altitiiidir
i;e^at, vt
quidquid
venturHiij cO
loy^c
J>W^i?i<:iat.Etqiii!qs
IfHjci^AMOii- popuU
p<?oitur,ingiliudc-
l^*t ftarcpcf
vijtaij:>,
vt
poflSt pro<Jcfle $.
^
aTObulaut^ritj.
utecieccnt
cjuiidcjti^
iaint&Hra, virlvia,n,
"
^pfcJtS*us^c^
^""" morictur. Omnia
pcccata
eius,
que peccauitnou
cuUipr^
^mortct:
imputabonturci.
ludiciut^
6^iiwftitianarfedt,viEa;viucti,
diiiQ,m:Suf0vmtiipn
. -!'i
e.^tljii.m aiitnde,
V.qctiangdf^as
Sion.
Pcnfaudum
cftqiiau>
i
C|pnniCHaifuJ>t;pc<;cata.lLihditorum, atquc prcpofitorum:
qwj^ vbilubieCi^U^QXCtijjJVfua
moruur
ibi is
q.ui
prx-
cft.quoniam tacuit,rcus
mortis tcnctur.Pcnlatc
ergo
fra,.
trcs.fihAfiffirtji
pcnfate, quia
&
cp nosdigni paftorcs
non
funius,ctiamcx
vcftra
cuipa
cft,
quibus
talcs
pr^^lati
lu-
mus.Et fi
quando
vosad
iniquiratcm
dcfluitis
,ctiam
cx
noftro
hocrcatucft,qu6d obfiftcntcsatquercclamantcs
in
prauisdcfid.<yiis.n6
habetis.
O-qua
libcr a comiftbru fi
bifanguinQfucrat.qui
diccbat. v;;<rfNj/;< ajangume
ihrn.
'
a
Tuergo^U /;o/.<;jf..N'cglig.cniib.
vFhsc
prophetiacadg
rc,.vt
vcLhomincsprouoccntadralutcm,vci
dt
ci in
qua df.^unq^nid
vulens
i.ui^o
mortem
iniqni
dicit domihus
pcccatOivndc qui
diicunt:
\on ili^xqna
fia domith:2
ni/i
conutitieum a
viamM& viuere f EtiniinccmCdcmfn- tur
quodipibrunifit iniqua
fcntcntiai
pra
diduni ciiiConuerlimini & redite ab
vmutrfis Wiputatibits
f yita
viuety^tid morMur.
Auguft.
Scd fi
CNJti
c
vellris
^
ui ,iis
bi admodi.
tis.tamcn
ing
(
mi animi
cr.u.,^
cxccrandoso
uidcntiaproil
vtcorum cof
murationcml
Augiill'
minibus,:
aivcur , cc
adiilrcrii fi
homicidii
fcrni faiK.
mifcriconi
bimr iibcr:
naftcs fcck
pcrpcnirci^
vitam dcii
di)t:W.iK(.!
numcris
p
IbrdilHfsi;.
ad fontcm
anxia
ciwtctI
promcruii
:
ncgarionis
v 1
a!tri)us,>3cf
nodos
inficj
fcfolnitrlafil
tioncfimutf!
ni
fangurr
nCObtK)XHl> friUt
bor.Tmoni
^ ^-
truce ad
y
tranfiit :
clcfiam 1
qucnSjApol
Ri4 cll
Vbi enoi
proccdwt
'
denrloccuMi*
tiof>is.niafai(
Cil &
fcriptu
CiX.ln
quactmque diepeccatnrcinwe-fiisi
/(Wwitf^r/frEtruiftiiinEi: l^olirrncrtinj peecatwir^uti
C
/Wo(i/,cSrt.Sccunduai '\\\\idi^niiiM
(fnx\
rinitittur..
, . . , .
d nMitiajnlli.&c. A
fpcciali
admonitionc Ifracl
qji
do-
muiloqucbatur,
tranfiitadgcncralcmdifputatiopm.
C

i ai.tcrn dixero
impio
rr.oni
r/ii:utris,(^i
.
Cominai^
P
'
catoris.iuftumpunircnondcbct. Similcloquiturlr.
diuinus ad
Ict;ctui.un>quaudo<klccnditinTd0niii|ijfl
li & audit.vcl'
promifta,
vctcomminationcn-i P

^
extl
NIG0LAVS DE LYRA.
^t l Tu
crgo
fili
hominis,&C.HV conjcquenter ojlvttditurpnru
ln)biiinaiio.Et Ijocix-.duobuT. Secuiidum
pdtitur
ibi. Etdixcrut:
Trimm autem
efl'd(fperatio,rju^
eft canja olyfiuiat-tonisin peciatoi
Oua'd9,n.homims
defperant confeqiii veniam,\on
aguttt paniten^
tiam,&
jic
crat de
ludxisquatitum
ad
mulfos,qui
erant cum
Ei^r^
chielein
Chaldsa,ideb'ditmr ei. Tu
crgo
ftli hcminis dicad"
domum IfracUirffy^jflrf hidtcos tccum
exijientts.
2t
Sicioquuti
ci\isdiQmtc9.l^-tiHtad.ait(rMtir.
j Iniquitatcs
noftrx
SccErga pro.ximum
.
4Ef
4
Et
pccaitxne>^z8tCErr;a
nenfA.
5 Stipernos
fnnt.'.t.*>

w/id,
jpncHpoJfuthHfea
rr
6' Et in
ipfis
nos
Vdbcitimws.dtjperatxpofje
i luti
7 QboiiiodDcrgOj&c/^^ifiijrrt;//.
8' \yk.
Ssc-^ixtnns^ensnm
ifl^.iTfitnprobhndb
nmini
<f
V5uo
cgo.i.Jictit
verum
t^,qucdfum
vitaper tficnl
verum
cft
quodfeqtiitur.
rar
lAiAcrmxyncm\rn^\).Expi}i)atUrftcutfuprii
i^.t'
e.xnpto qucdfukditur
.
II
Etiamfidixcroiuftcquod \^favlti.3^c.^'iM''
ntifjio
Det
intelli^itur Jub
coditioM,jciU(.ttft
m luliiuuic
'
m I I 1 .1 .1 1 ji! 1 11 ii.ii
t
I Tu
crgofili
biittunistiis
ad domum
Ifacl.
BtSQl^d^XliX.
y Dicadfot viuo
eg9,dicft
Domitius
Dcus.T^olo^tnirttn^'
vt conutttatnr. Dcbct ctiMii
rcpfifflcrcdjlafphwi^^B
notataribi.
U,
IIA
IJlCf
pro-
ttU
Et
Jl
y
Ezechielis.
CapXXXI. 1326
!scuadat,vita viuat,3c non moriitnr: non tamc
pro
j,, anusqiiod
cuadat omncm
poeriam.Nam prius pur-
gailuscfl ignepun<ationis,quiinaliud(ecuIum
diftu-
lit
uclum conucrlionis . Hic afit
ignisctfi
xfcrnus non
fitjiicotamen
modo
crtgrauisxxcclUt.n.omnem pena,
flunvnquampaf-
,. '.^.
fus:ialiquis
in hac ht
dixerunthlijpopuli
tui.Non ct\. t
xqui ponderis
via do
a
r d ll ^-u. a
\jii
h
" nr
'
' *
fadacftmanusdominiadEzecIiielem,
quT3r>eruit os
D
eiusquoddiuclaufum fucrar,&
quidquiderarillediftu
rus, hocfadum
ante,
replicat,
nccfiluitamplius, vidcns
prophctiam
fuamoperccomplctam,(5c
non
dubitarepo
pulum
quieratjn
Babvlone vel eos
qui captiui crant,dc
variciniopropheta tiquavfa.
a lontfi.tquiponde
b
niin!,5c
ipfotu.n
via iniulta
clt.Cum.n.reccncrit luftus a iu
r/f.T.-JJTheo.Tan
' '
la^.amepropofi
jtabnitate atq;cle-
mctia ,
accufare
inc.
adminidradi
raines,
vtminus
redsaudenft:atqui
opttebateosareb.
iitciligcre
mea
ui...'ni orania, &
r'e(f ,
& iufta c^ic
eropcrueria.
m.n.recejierit
ju
-f. Hisoranib.
deDnftratur nec
1.V
torcmde falu
.icrarc
dcbcre,
.tentiam
agat,
. udiim in fua
T'
li.
Tunc.r.ipcritur
osprophcfx,quan-
do
quod prcenun-
ciauitopercotkn-
dit:&totalibertatc
p-oclamat,c(jnon
fiitura fcd
prxicn-
tia.veltranfaQade
mondrat
Hier.Ezechiclin
Alleg.
terpretatur
fortitu
doD*iChri(tiftau
tem.
D:ivmufeli,&
i.Cor.i.d.'
J.iptntia.
Intclligit
ergogjcapta.leru-
fale,
&euerfa,qui-
cunque
periidiam
lud.xorum
poteric
euaderejqualesfue
ruutapoft3li,&re-
liquisquaefaluc
fa
ftitia
iiici/eceritque iniquitatcs,
morietur in eis.Etcum re
ceireritimpiusabimpetateraa,feceritqjiudicium7&fufti-
tiam,viuetineis.ttdicitis.NoneOrcfla viadni. Vnum
quemoj
iuxra vias fuas
iudicabo dc vobis
domus Ifrael. Et
^
fa-ljm c\{in duodecimo
anno,
indecimo
menfc,
in
quin-
tanienlistranrm<grationi.sveltr:E,
venitad me
qui fugc-
1
rat de lerufaJem dicens .
Valhta cft ciuitas .
Manus autem ^
domini facla fuerat ad mc
velperc , antequam
veniret
^
fD.n clauiuiii.
7
qui fug^crat
,
apcruirqUe
o^
meum
,
donec veniret ad
J
me manc
,
&
aperto
ore mco
non filui
amplius
. Et
}
faclum eit verbum domini ad ms dicens. Fili ho-
a1Paupcf<ju.ri-^1i mlCTMtVfm.yrlercir uait:vr .111^1$
ag.o(\i.tcoVr"nt.
h
<r nwnfr .uhis.
J1.|U1<C (.Jlio;
liiun; la
minis
,
qui
habitant in ruinofis
his
,
fupcr
humum ifrael
9
0:x funt
(ipfe
Chri
_ , , , , i^onunciat omnesE
ccrcmoniasludrrorum
fubuerfas,'quasilii vfqjhodiefer
nandasputant.Non
audienies.llud
Apoft.
iiunn
tegt
iuill
^c.;w/r/,j_i;ra-ufA3'/^i;.Capt,aergoIcrulaleatq;fubuer(a*^'''-^'^'
apcrit
os diii
per apofl.&
cos
qui
diccre
poiruiu.Oj
e a-
prrcricfiad
fmo Corinthu.Et
Expnirnehtn qu.tricis
tiui
quiin
rm
*'^'"^-<^-^'
loquitur
Chnnus^Et illud Os meii
'reru>,&- ijttraxi
[9'^;/^', fX.
nunquamtaccrcpotcrrt.nccaudirccum Ifracj
Audiri If
racl &
taccfcd in omnem tcrram exiuit fonus eius Vn-
dc fm hunc fcnfum 1 1 . aunus ad 12. tribus
rcfertur,
10.
mi-nnsadtcmpu^Iudjicspropiciationis,&
1 dicsmcn-
fis
adquinq^fonfus quotomniacapta Icrufalem,&
Euan
gdio
fucccdente delcta cfle demonftrantur: &
vdpere
i.
inconfummationc mundi fafti e(l manus dominiad
Ezcchicl,
quifuturasruinasvrbiscccineratperprophe-
^
tas,& mane
implctas
c{^c monftrauit.
d
!^'/jf^'M'
.Hicr.Oishxrcticus
inruinofishabitat,&
putat
fc
poflidere
tcrra Itracl
dicitq;
fibi:x\brahavnus ho
fidc (ua meruit fcmc fuu
multipliciri
ficut arcna maris
,
& adra
c?li,gf6 magis
nos
populares
terra Ili-ael.i, cernc
tiu
Dai,&Iuda:apfelIionisdniccpofiidebimus?Quibiis
dnsIUe ait fidei merito
pofledit
vellra aut Ifidelitas imo
coiderciuflitia, fi
-entiaperdidcrit,quod
magnolaborcquxlTcrat.
ircg.Diuina mifcricordia
poUicetur
,
G.tudtnnt <-min
iptr vao
peccatore pasnucitttam
agnuf.
Et tamen
pcr pro
niDominusDicit .
Quacumcfedieiiiit>>spcuaueric,
iu\inu
ents in
ohlitnoneeruvt coram /.Pcnfcmus fi
pof
^dilpeniationcm
fupcrnns pictatis,qua:
flanrib.fi ce
nt.minatur
poenam:
laplis
vcio vt
(uigere appcrat,
ittitn-iiicricordia
lllostcrrcr,ncpra:fumantin
bo-
osrefouct,nc
dcfperet
in
malis.Iuflus,cs ira
ptimc
corruas:pftor,& pfumedc milcricordia,vt
(urgas.
ronymus
iManifcfta
tranfcurrimus,vtin obfcurio
immoremur.
tidum
f/^-Cft.Hiero.rnquibusautcm prarfcnspro.
idiilerataprterita,&
inquib.dicat fimilia,colla-
lUlq; potcrit
iudicare. Ht
lud 'mtsi m duode< tmo
an>,o,
ndecimo
annorcgni Sedechi.x,5.mcnfc capta
cfl le
in.Hic autem
ptophctia
fit. 12. anno. 10.
menfe,^.
s
captiuuatis
fiue
tranfmigrationis quando captus
'
aomas.Ex
quo
oflenditur
poft
vnum
annum,& 4.
;s,&
zj.dies.capta Icrufalcm.veniflc in
Babyloncm
cmium
leriifalcm,
qui
nuciauit vrbem
capta atq;
^m.
Antcautvnumdiem
quam
vcnirct
vcfpere
facta
>poflc
. _
blafphemia
terra Ifrael .i
ecclefiapoflidere
non
potcrit.
^
ynus
NICOLAVS DE LYRA.
dixerunt . Hu
ponmrjuunium
ad oiitr.dendum
ohfiina'
pQputi,
&
ifl iniuR : ratirmuratio contra lieum
,
&
efi
effc-
Hmationis . Ex
hoc.n.quod
homines
furitin malisoOfitrutti
-'pere folent
in
blafphemiam Deo,
&
ftc
erat de
ifits,tded dici
tdixcrunt
filij
populi
tui .
il.d.non/unt
iam de
populo
Mndum merttum.
on cft
aiqui.i.
iufla :
quod
efl
impofJibiU,cumftt reguU
iu-
m^Mcra
patent
ex
diciis.ftiprd.zS.cap.
i
,
'
f^(\lxm.Hicprophetac
dc Itid^is
e.xillentibtis
in ludx 1; &
f'npontturdeflruai.0
lerufjLm,cum dicitur.Et faQum cft in
^^'ao.Scilicct
tranfmigralionis
loachin.
4
Indccimo.
Itficpatet^hocfuitpoflreuclationespofitas
tn
prxi
ede-tii
cap.ferhper
daetn
menjcs,quia tli^faiiefunt.iz.an
no
p'imo menfe.
5 MaTiusautem.'.c/jpofew.
6
Faclafucrat,&c. t\euelandOiiuodfaclHmfueratin lerufa-
lem.
1
AntC.HfU nuntiartt
qui fugerat
.
8
Apcru
i
iqj
OS Dando mibt conHantiam
loejuendi
de
impletio
neprvpiteiie me^
de
dejirutlione Icrujalim
,
qt*am ipjt repuiabant
anti-
frimLm
.
Confrquenier porittur praphetia
de temanentibus in
terrapofidciiriitiiontm lerhjaUmcurn
dtcitur,
9 Qui
habitantin ruino.i.i
lud^apkna
ruinis.
4 Vnus
, M
B^^
L I T E
!{,
Kao 1*^'''""
^'^ W^'
""

"'" f^
?1'i pondtrit
via domini .
J='^"."amqiie
a Deoiufte
,
&
hocper fcmetipfum
,
timH"^'"

fuum.f.iudiccm
iuftum:communitcr
tim i'!?'/^''*"^^'^
^^^ ^^''^ debitum modfi
quod
^^micftfaUum:
& hanc fatfitatem dcbet
prxdicator
^S
^^S"'^'^^-"^'"
^"
qua:dam
biaiphcmia
diui-
J
7"
efi in I
i.<to.Scquitur.
ktTv'"^!"''^^"^^-'^'
^*''"/^^^'
</' -*". Pcr
ipfum qui
Sadtzcchiclcm
fignificatur
iUcquiconfidcranspc-
ricula vitT
prxfcntis
rcftigit
ad confilium
prudentis , &
boni
confcflbris.qui
dcbct
ipfum
in dominoconlblari .
&
quantum poteftin bonopropofitoroborare
ideofub
difirin
pcrfonaconfcdoris.
t Etaptrto
cre wjfo !(;/;
///iii<rwp/i.faboniscxhortationi.)
bus .
Scddeillisqui
non
timentpcricula,proptcr quod
non
refugiunt
ad confilia
bona.lubditur.
^l
Vilihurrttnts
qui
habitani m rutno . ideft inoccafionibus
pcccatorum
illi
fiipplcruunt
dc
peccato
in
pcccatum,
prxlumcntcsialuari
fincmcriiis,
eo
quod fulceperunt
baptifmi
(acraaicntum,dcindc
ipfis
lubditur.
Tom.
4.
Tt
4
1327
Gloford.&NicolaideLyra
1325
S^
yniiserat^brah^m^iHrc. 4 Thcodorctus.Stultitiae
tnor

ncs.agentcs/.ea
rn cubiculis
quaiturpeeftctiam lo.
Aboitalaborant.vtnihilfuprapoflit.quipoftmapnatan-
d. l^iuue-<:
*Thcodorctiis.Eorumqusdiaafunt :
taqj Cu^pliciaadhucrcmcrarii
futuA'
rolitudinem
ludc? gnatio
cH.i^^hj
cgo.cn.S: ancrircosqui
nniro
munit n
conipicicntcs
diccreaudcntSi
folus cum cflct Abraham eolucrint
vrbcs.quiquc
m
Ipcluncis,
&
defcrris loci Jc
hac tcrram
poflcdit
multo
magis
nos
qui plurcs
fumus, gent,modo
diftas
pccnas perioluturos.Caufara onc ic
ipfiuscompotcs
cri
uibijcit.
1 ^CumdebeJntagetepocnitemisinrap
thhpro <imbuieptiuitis3ctidit.
_ fSe vini
rpe decipien
loqucntcs
aiunt.Vnus erat Abraham,cc
hxreditatcpolle-
i
r^rrom^nionis.
h
iQJJosphiies
muti^
migitmu'tip
ic*bitur,ut plnt pofttdMnrui.
Vdea 2
dic terram.Nos
autem multi t fumiis:
'
nobi.s d;ita clt terra
t
in
poflellioncm
. Idcirco diccs ad eos . HxcdicitdGminu.s
+
r... ... .. ;i. r. (T.^.r,..
a^fririilira. bEoiuinquo$
rCfaCtfH ftiflt,
mus.
Oportebjr.aii
tcm fimul nouilfc
.fumii
, Abrah.i: virtutcm,
dubio dab.i ^'umq,-
VI u;ni,
nc
n..b.jhTc.
quc
multirudinc
tdcfangaine confidcrc,
fcd iul\i-
tiainqutrcre.
Qua-
rcctdominuslianc
ipfisadhibet
corrc-
ftioncm.
b idchco
dicts ad
"
fof,*C<i.Propriisin-
quit,confidcnteso
peribus, fpcratispa-
tria vo.^ tcrra
poti-
turos.& tamen fcc-
lerataeftvitavcflra
facitis
.n.quaclcges
vobiiiintcrdiClasut
HIE R O.
Sexgeneiibus peccitotum
Dcnm oifenderant.
{cjndaliT.Mis. c^5ect'"dum.
b-
Deus
.
Quit
in
fanguinc
comediti.s,
&oculos veftios leua
alQuJsdecoideluiitis
" ' ' '"^ "" '"' '" r.-,i,MiT
'Uolanon adDcjm
qui
luWitai in cotlis. blTcrtmm.
c^Sediirtorum.
H
^Homicidjm
f.fjciiis
b
tisiadimmunditiasveftrasjetfanguincmfiinditis.-nuquid
Gi.adio cadt>-
ronymus.
Ci
cadcnt ccclci:
.fquo fcriptu
Et)ila,inu,in r,.
allbi.
Xpn
vtn: ...
. -
..
'h
f /
prxfidmm
a
Qui talei e b
fv^iJiruui.
t
terramha:reditatepoIIidcbitis?SteciIlis
in
gladijs
veltris,
7
&.. ... urr.L:j:_.._... ,,A,.^^r ..cc..ifrii m o
a
l^uiiitum
d r.cfl^fia^^icilB.r.conuerraiionem
b ^Libidinum tuip.
udincs. c 1,">exium
eirAroici. t
f
Q^nd
lcelcritius.
d 'V.CfKMa^icim.i.conueriaiionem
:-.iuii.i. ,
,s4m..u
.^v.^
,
feciftiabominationes,
&vnuTquirqj vxorcmprdximifui
- M r^ .:.J:- .J. .amkIau.. ^'k>*ilt liMimc rsrwi ni t^iii(><.

IQiiotidte
de
complexu
Chnlli
Jliquos tapeie
nitenie.
b.i..tvii
nl--
_,^
.- ef
Vrrbisireit.
polMit,
^tciram
hxrcdltatepoiridebitls?
Hxc dicJsad
U a
^Q_n memetiploiut).
b1H.Tii:tici)riMn
conciliiliulis.
cos. Sic dicit dominus Deus . Viuo
ego,quia qui
in ruino-
e
,
>s-> l> ^lle qutbos.Nettadas .cftij-.auiin5scuniitemium
tibi.
fishabitant,f;ladiocadenc, &quiinagroeft,
beftijs
tra-
I
*"
af Alii iiiurjtis L Vnde,Vc5 autem fe
ilIjmfi>t.lito.
detut ad deuorandum :
qai
auten in
pra^^iidijs
,
& in
fpe-
'
.r

,1.1.;. 1. ]
liciiirw. '4
^
a^Ii.ini
Dci 1 urc non
pi !runi,ici1 fjine ir< iKntiii
peltilentia.
Gcn.if.b.
GeiuiTfc
fanguincm quippc
.comcditis,quodlc-
ge
fcrens
ipfi
Noc
interdixi,&pMoy
fem in tcrramcffun
di
prxccpi,
& idolo
rumcnltum
pluri-
jni facitis,
& cxdcs
atciue
aduUcria
pa-
trars
pcrfcucratis
. 8
Ji.xc
igituraudetcs,
nc
fpcratc
tcrram h
voshaereditatcpor
fcflUros.
dtirco
di.cs,
&r.
Hicronymus. q.
d.
vnus Abraham tcr-
i
ram
pro
fidc
pofle-
, ditjVn.
.'teatdit ^bra
'
ha
oev^&rc.eii
ej
<irfV.voscrudclitatc,3c
lcclcrca mittctis.
C Stct fiis
inn^hdifs v.jlris
. Non in
fupcrionbus
contenti
quotidie parati
ad
occidcnduni ficut Efau
qui
ftetit
,
&
vixit in
gladio
fuo.
Sftctijits
in
gladijs
veflris
. Hicr.
perfeueratis finprauitatc
fcntentia;
parati
ad coedem , & fcciftis abominatio-
ncs.
dequibus.
tii^tt
firmijjimas afcf
ftus,^
delirux.:
tiuiics carum,
g
Et deficiet
f.^
jortitudi),(^i.yi
~
nibus, &illi,.
cdofli fumu
fcclcrate viu
nc
multisqu
&innumerab
nos confidcn
terchominu
libus:fcdfoli: ara
la tcntiacrcmed
13
h
DefoUbur.
cslfyael.
H;
mus.Montc
10
it
iuncis
funt,pcfte
mor icntur. Ec dabo terram in folitudi-
a fSic b
TFrj(a,Supetl>is iei;ftit,humilihusaatein
dn
s,uti3in
nem,&:
in
defcrtii,
et deficiet
fiipcrbia, 6c^octitudo
eiu.s,
&
j
tSufe:b:a,rciertia.
b TartJ crit folitudo.vt non conlirfjnt n
. ., - niu't
tudinf.pauciqui
rem rfcnni.
defolabuntnr montes
Ifracl,
eo
quod
nuUus fit
qui per
eos
airSk. ^Cuin
hic
palfi
iuciint.
tranfeit. Et fci
:nt,quia ego
dominus cu dedero tcrram co
15 dicuntur.qi
16 Chrifti nom
ccptos quol
plantant.Ni.
qui p
omnc
ve. .f dican:
Moyfe
. i^t<t(
fttns
viHonml
Habi!
rum
defolatam,
&
delercaproptcrvniuerfasabominatio-
J^
enimVunt n
ncs fuas
,
qua.s opei
aii lunt . Et tu fih hominis
, fihj
popuU pcrucrforun;
na
percgrini,
t" ac
COI.-E.
i tttu fili hominis . Eodem dic eodem
tcmporc
mk
duodcci mo
anno.dccimo
menfcin quinta
mcnfi
H
mo
dominiadprophetam
, vtarguateosquiveifua
audire
dcfidcrant,nonad
anima: Iaiutcm,fedad
a iutn
voluptatem. ^
* Th(i
NICOLAVS
DE LYRA.
^ I Vnuserat
Abraham./.
ft
ille
qni
erat vnus tantum habuit
p\omiffiommterr
projuojeminc,
nos
qiii midtifitmus midtofor
tius debemns eam
pcffdye.
J{a.
Sa.dliier
exponit,
&
meUus,vt
vi-
detur dtcens. Vnus crat Abraham./.
vnopraceptodeu
ccnfae
deratm fcilictt inprxcpto ctrcuncijioniSyCenci-^,
% Nos autcm multi fumus .i. >eo
confader&ii
in tn.ulfis
pra
ccptis,
vt
pattt
in
aonationclegis qux
continet
multapr<ecepta
mo
ralia,ccremonialta,
^^ iudicialia, & ideo mcltus debetur nobis ter-
ra, ^ic.i,inter
(e lofiebantur,fcd
hicerror toiliiur cnm diciiur.
3 Qiii
in
fanguinc
comedi.t. viuitis de alieno
,
per rapmam
&iyimicidium vasto.
4
Et oculos &C.i.
id
idolobtmm,
vel ad
Sodomiam,
vt
expO'
nit Ka.Sa.
5
Et
fang./
mocentem,vt paict
de
Ifmaclc,^focijs eius,cfui
inter.
JfCC'
: m Gudoliiim,
&
pltres
alios iniioccntes,-ft habttur lcre.
41.
6
Nunquidtcrram. QA.non,^uianoncHis filij .Abrabxper
imitationtm vita.^
7
SictiKs.Varatiad homicidi^.
8
feci{\is.'.'urptavitia.
\
9
Et
vnuiquifque
vxorem
proximi
. Teraduiwtiit
lubditur pa-iia
ci.m aicitur. ,
10 Qui
in rui. Quia GtdoUas , &
phrcs a^ij pofl
ruinas
fuerunt
in ludxa
occifi,vt
di8um
eU-.&piJi
morum
c
rttnt in
...4cgyptiim
timorc
Cljatdxorum,
&ibitum
tA-tj
fifuerunt
a Chaldais,
11 Et
C\vu,lnftdianstranfcuntibus.
12
Beftijstradctur..x*(irffo)-di?.
ij. Quiautcminpra;fi.Pro/atot'. j
1
4
Pcftc. co)
rupto acrty&Jame,
1
5
Et
dabo./.
ludf^.
16 1 foli.i^o- dejcthm habitantium,&
cultorum;
17
'Et fcient.Ter
e.xperientwm mexpoteUatts,&vindil
1 8 Et tu. Hic iierum
rejumitw propljetia
de luditit tx>
in Chaldca,cum E:{cchidc,atmdicitur.
19 YlXl.Dcrifoni;
*
Itta
M
l^^
L l T E
[{.
t t Loquentts
aiunt.Fnus trat
^hraham, & hcreditate
poffi
dit .
Pcr
AbrahamquipatcrmultarumGcntiuminterpreta-
tur, homo Chriftus
fignatur, qm
iam
poflTedit
terram vi
ucntiura Et
quiab.nptizatidicuntur ciusfilij,idc6dicnt
tcrram viuentiumfibi
debcri, Ucetfint
mali,
dicentcs
.
quodfubditur.
t yolrfdara^ftternt. Sedhafc falfitas
rcprobatur
cum
dicitur.
t Z)iMatiM5,c"(.Derapinaviucndo.
4
Ef oculos
vtliros
tcualis ad immundiciai veflrOf
.
rcfpicicndo.
5 t/a.lnnoccntcsoccidendo.
6
Tiunquid
rciTa'.^ viucntium.
t hcrtditatepofftdtbitiuQA.
non,fed magis
tcrra
brarum,fcilicet,inferna.
rtlih
iplic<
tcnc
i;p
Ezeciiielis
CapXXXIliL
^
Thcodo Hsc dc
ffs
qui
iam
captiui addudi
fueranr,
^ jBabyloncm
incolcbant
qui
audiri
quidem ftudebant
.
lophetarum
oracula
, fed
ijs qus dicercntur, non
item
(tempcrare
. Verum
inluisconcilijsfe mutuo
hortati
ud
Prophetam
accurrcntes,quz
a Dco
luberentur Di
frcnt,
rcpugnarc
j:(euerabant.
Id-
cconcque
faciet
finquit,quian6
a fTn Babvlnfm t;cum eonnfrf-itfs.
i
530
Propheta , aures tantum
ipronim
deledlatidne
afficiunt, D
animam vcro
improbitati
addidam
minimc
dcnmlcet.'
b Et a-diunt
xer. 1 ales hod.e funr multi in
ecclefia,
qui
Hieron.
aiunt : Vcnite
audiamiis illum vcl illum
mira
prxdica-
tionis fua: verbo volucntem
,
plaufulque
ei
commo-
-
...,- ^
ucnr&vocifcran-
o 1 Non in
Itndim pmrihftac mtrare
cup ntes.
congrucn-
.13,
,
-
.
(,
" 1
"""nifnliiinprrinhftacintrare
cuprntes.
tuiquiioquuntiirdeteiuxtamuros
S^n
ofti;sdomora,6<:
i
dicunt vnus ad
altcrum,vir
ad
proximum
fLium,loc|uentesr
venite & audiamus
quis
ikfeimo
egrcdiens
a
domino.Et vc
^
niunt ad
ce,quafifi
ingrediaturpopuiu.s&fcdentcoram
te
"^
1 *Vcrbo blNonf.ujnt.
T HU ii,ilc. lunt
su. .hf.t,,'ibusdclcftsn.ur rmim-
^b, tr^gedoy
u..u,
ve; com.d<.s,;<
,ud,etcl ne; .t. . ,,5,
as^cni"^";!
ZnZ.
populus
meus,
& audiut
lermones
tuos,
& non
faciunteos:
-c r- A
4"^^''"^^"f'^""^"^^"iveifuntilIos:Etauaritiamruam'
tu concinnam b
l^^ui
dulciquc (onocanitur.Ecaudiuntverba
tua,&non fa
em
reddens,au ciunc ca : & cum vencrit
quod pi
^di^um
eft
(ecce
enim ve- 9
cifcntit
lingua
cTicorde lucun
d tantum
,
non
V iaverbaaudiiat
qire
t<adiccit,
a Et eris eis
qua(i
tt nen
muftcum,etc
.
nit}cunc
rcientquiaprophctesfuerit
inter eos.
. .'..ues indc oble-
^aitur,n6tamen
fO jrumpercipiuntdifcip
li nam : ita etiam verba tua 6 fticum
loquutus
eft,
6 Et
auari.Tonenrfo ihi totam
cordisfui aitmlonm.
fur, &ia(aantma-
nus,&
quseprius
ncglcxcrant,
am-
plearuur cumad-
uenifle
cognoue-
rint .
Necefle efl:
cnim
cuenire
qS'
prophcta
Dei fer-
monepronunciat,
tunc
incipient ap-
probare,
&
noflc
quod
ea
quac
au-
dierantetiamnon
fuerant
hominis
verba fed
domini,
lo
qui per prophctac
& virum
ccclefia-
NICOLAVS DE LYkX
^
1 luxta muros in
oftijs
domorum . /; t Hb.cnim
locisfo
Dicunt.
Deriforic.
te cnuentyc hommes
adconfabulandum.
3
^enite.
AdET^chielem.
4
Et
audia.v/#c//
venivem ad te ex vcrhi Dei
deftderio &dtue
n
.(inydtamen
efl
falfumMto
jubditnrtlcx audiunt
fermoncs
(t
,&
non
hcmnV.Cuiuscaufafubditur.
5
^a
in.
/// ca>stiien.is
fab>tlofas Ogeri,
atd Di~tnr(rT

cap. j^.
Fbi dicitur in
Voflilla.
: Et dixerunt
filij populi
no' luUorum circa
rei^ulam
diuina
iuiittix\iudicando
homi
m^fihsveltniiijios duratineisvfquehodieprout
fuiioflenfum
ht
(iitionefupracMpttulo
i8.
A D D I T I O II.
cod.cip.ybi
duiturin
2'o/?;/.Vnus erat. Abfaham.
hrabam n
onfolum
v>ium
prxceptum
Dei
f.ruauit fed multa et
c
7
Et efl eis.
SciUcer, verbum tuum modo
pr.cdiBo.
8
Quod fuaui
dulciq
UC.arf
Aiquam ddeaationem, fttut
can
ttlen<e
etJamfabulojcc,m'iii,nn,r
ad
delei'iatianem,&
non ad
itdifi-
cationem.
p Etdimvicncm
qVLOd.
Malttmadtepradiaum.
Ecce cnim VC.S'cilicet de
proptnquo.
I o
Tunc fcicnt
quia Prophetes
fuc.
Q^iia
videbunt
prophe
tiarntuam
implctcim.
(.P.XXXIIII.
a
^
T
fiicinm,^c.
^Poft
capta
lct
alequod
an-
nu;iauitinBaby-
lo
qui fugerat,
ioutuseftdchis
quabitantmrui
DCiIerulale;dein
cfclcosquiinca
'piitatepofiti,ni-
hiiTiinus in ne-
qu
a
pcrfcuera-
iJai.prophet^ver
baidirc noletes:
nu:adpaftores,i.
prij ipcs fermoncm
dirigit,quorum
vitio
oucs,i.popuIi
<liiiatifunt: Et
notandumqja
duodccimoanno. lo.
"c.quintamenfiscaptiuitatisIechoniaE,
&
qui
cijco
., tuerantvfqueadvicefimiim,
&quintum^nnum,
?n
permontemvrbisxdificat^templumextruitur
&
wcdibiliaccclcfixfacrameta
panduntur,nullusin mc
fl'oinus,nulluroquctcmpus pofituin
elLfed
fimplici-
^^
'-tfuHusellfermitdomtniadm.d.
Loqucrcadillos vtin-
tellinms
omnia
qua: lcguntur pcr.
1
3
. annos ; diuerfis
- diaa
variaj
pro quibns
Deus ei
premifit
terram
promj[/ioms
& benedl'
Bione
Grntium
infeKine eiiis,vnde:Ccn.
i6.a.ipft ifaac
a Deo dici
tnr:
Daboquc poftcris
tuis vniucrfas
regiones has, & bc-
ncdicentur in femine tuo omnes Gcntes
terra:, eo
9
obc
dierit
Abrajiam
voci mcje & cuftodierit
pracccptum
3c
mandata
mea,ceremoniasIegefqucferuaucrit: Quopatet
qubd nonfolum
propter prxceptum
tircuncifionis
fuit
Dei
ccnfcede
rati4s,fcd
etiam
propter
alia
plurima , iS fartt
maiora
ficut immo'
Utio
Ifaac
Cenef.iz.
vnde
prima expofttio
videtur yerior.
p
diftatemporibuS.
& tamcn inter
(c
ccrta
fpacia tempo
rum non habcre.
Ad
paftores
autc
Ifrael faflu eft ver
bum
domini,i.re-
ges&principesvcl
lcribas&Pharifaj-
A P.
XXXIIII.
Tfadtum
eft verbum
domini admc diccns:
_ t.
,
. . ^tincipibus.
i-ili
hommis
propheta
de
paftoribus
Ift-ael,
prophcta&dicespaftoribus: H?c
dicir do-
minus Dcus: t
V^
paftoribuT
I/racK
qui
^fLarurifuffn<lente.,nonrlutigtcg:5
prouidentcs
*
pafcebant
fcmctipfos
. Nonnc
gregcs pafcunmr
a
pa-
rt -I ,a
a lOmnc.
infHIigcopc
""
b
tMultiplici vcftiumiet.te.
Itonbus ?
Lac
comedcbatis
,
& lanis
opcricbamini
,
dc

'n;rrt;';;';ri\tr',?p^;;?ci^u'^i''"""
'o"-'i'"
,vndc:Popu.usc-s,
quodcraftlim
eratoccidcbatis:
grcgem
autem meumnon l
vd^dangeCe?
Aiicgorice.

clefiarumfingula-
Apoc.f..
rum,ad
quos
fcribit loanncsin
Apocalyp,
5 Thco.
Hincadpaflorcs
transferrorationevocatquc
paflorcs
non ioli.m
rcges,fcd
ctiam
faccrdotes:
quorum
accufatimpudentia,fe^niticm, &omniu
perditionem.
J<
Cyprianus.Nonncnobisvel
negligetiafignisjvcldu
ritia crudelis adfcribetiir in die
iudicij.quod paftores
cre
ditas &
commiflasnobisoues
neccurarcin
paccnec
in
acie
voluerimusarmarc?N6nenobisingereturaDomi
no
quod per
prophctam
luum cUmzv.Lac
ccw.debutis.

S Chry-
4
t
5
os &
magiftros
la
daici
populi
, & iri
Euangelio
ad
epi-
fcopos,& presbytc
ros, & diaconos
NICOLAVS DE
LYRA.
C A P.
XXXIIU.
*"J
\T
h^Xnm.Htc
prophetat fpecialiter
cotra
pajiores Ifrael:
J &
primo
declarat maliiiarn
ipforum , jecundo dei.unciat
njom/WMrm,(^;;Proptcrea paftores.
Circa
pri

's
pa.
Idefl,principibui &falfts
prophetis.
3 Qui
+ 1
-
fn
M (J
H ,A L 1 T
t^.
2 .

^*^'^**^<^t
maIis,idco fubditur.
catt^ r
"^^'^^P^'^^^* ludacorum
myftice fignifi-
buSJ'''''"'''^"
^'''*^''^'
^^'"'anorura,dcqui.
3 Qifi
S Quipa.
hitenticirnulibus
dtUtijs
,& non
curantesde
fuis
fubdtiis.
4
Lac co. Bona eorum
rapiendo
cd vi6lum reHrum &veHi-
tnm.
5
Et
q
u od. Uiuitibm crimina
capitalia in.p}iiendo,vt ftc
habe
rti sbona
eotum,vtpata
dcHaboth.^.f^eg.ii.Et.ftreditur depln
ribusalijseffi faB^im.
6
Gregcm
autcm
.cxcmplo
bon*
vitajCt
verbofane do&rin^.
Quod.
3
Qui
;?j.Nimis
carnaliter &
pompatice
viuendo.
4
lacfc.
Percarnalitatemcxquifitam.
t
Et lams. Pcr exccflluum
apparatum
exteriorcm.
5 Etquod.
Diuitibus
imponcndo crimina ad
rapicn-
dum corum
tcmporalia
bona.
1331
GIorord.&NicoIaideLyra
i:
*
Chry
roftomns .
Magnum.magnum
ert
inquam.Ec-
A clcfijc
prJElatio,& qu^
mulu
indigct fapienria
& fonitu
Ho.V*.lo.
dinc:qualcm Chrifluspropofuit vtnunquam
oucsdelc
ranms.vt
lupogcncroscrcfjftamus.
Hxc n.intcr
paftore
cil & mcrccnarium difFcrcntia . Altcr
propria:,
contcra-
ptjs
ouibus, altcr
fuacontepta,oui"i
fcmpcr
(alutiinui
gilat.Pfcudopafto
rcsEzcchiclhisvcr
bis
infc^atuscfl,
1. To.
yxpjlionhtus,^c.
Tom.j>.iib At * Au"urt.Videa
cant
quantuin ipfiscrt: occiduntcnimmalivracnd
malum
cxcmplum prarbcndo :contraquoddiftutr
Tfiiftrn pr.ibe <xinifd<m
bonotum
opetnm.
Fo> mt
eiiotidci
Qui
in
confpcftu populi
male
viuit.quantum
in illc
cum a
quo
aitcditur:occidit..(io<i irujjnm esU7iit,inierf.
a
Q^od injin
pafccbads
.
Quod
infirmum fuit,
non
confblidaftis,
&

Dcquo, infir
*
^^
a tcr-min^ii |.cj,o.
2
fnhUea[lumite,(
quoda:grotum
nonfanaftis. t
Quodconfra<5lumeft,
non i
^^-^"^'
alligaftis, 8^quodabiewlumcftnonrcduxiftis:,&quodpc
paftorib.c.. mus
quid loqua-
'
tur Dominus
pa-
t^.dj.M.
a
fMagiscniii. qutpixlunt
in cccleCa, cupiuncaeuoiatc,quam perditosliluat.;
b f Hoc
Bioytic dcfuprtCMioepircopoiua-.iquioprnbusdedecorant
iiiitainit
digniUtefn,pio
hunittaii jffu
neiifsitl^etbiam,
quihonoiemfeanequuto puttnt
nononus
ricratnon
qu^fiftis
: fed cum auftcritate
imperabatis
eis
6c
a 4 Vicilkhatrefibus.
cum
potentia.^Et difperfa:funt
oues
mea?,co
quod
non cflcc
i ^ Bonus.liiicet.qui ponii
iin mam laam
pro
ouibus fu.s.lcd cantuni uciceiiati;,
vnde: Mcr-
crnatius mtrm t<
i|ui
n in ell, Bcc.
paftor,&
fafb:funt in deuorationem omnium beftiarum
a
50equ'bJS^
luluiit' icnebias &fan3ellno\Jn
ipraperccanlibunt
omaes beliis
lylux.
b f^i
cicuiint. I conira fcientiain
D.:i,qai pei
bcietiCAia
rupcibiim derpiciuni
ccclchz
limp''ii:;ii"
ftorib.
fcipfos paf-
fccntibiis.nooucs:
EcceUc
cbfumitis
cr
jg
lanis
ros,
&c. Pro

pterquodcrgodi-
citAportolus.Quis
pafcit grcgcm
,
&
dc lade non
perci-
ftitMnucnimuscfTe
<

. ,- m
ir o r r
'
ac
grcgis quicgd
bus,&
in vniucrio collc
exccllo,&
iupcr
omnem taciem tcr
5
6
7
8
9
10
t
ti
bi-^Kfcipiteinii
os, fcilt
lanandos
tnit i
fcrmodomin/
dc:Mifnverbii]u
cr
(jnauit tos.
Hieron..X'
pcrccaiicn^
illud nobis c
mcndum:
A/j
ras iiidex
fieifi,'fi
te non
pojfis .(
iniquitates.
E'
Quantu
mai\i
agri,& difpcrf^
funt.
Erraucrutgrcgcs
mci mcudfcis monti-
^^ ^/,^ ^, , ^
a
-
rcneiia,rcilicct,non toe'rllia aui;nte.
U^. Ju/..m .,-,
a
plcbe
dirtribui-
! 4
lurprzpofirisadcorum
fuftentandum viftum
tempo-
ralcm.Et
quidcm Apoftolus quanquam clegerit
manib.
fuislaborarc.ne
ipfum lacquxrerctabouibus,
tamcn la
^ispoteftatcm pcrcipicndi
habcrcfedixit , & ficdomi-
numdirpofuifrc.vtquicuangelium
annunciant dccuan
gclioviuant.
Etdicitalioscoaportolos
fuos vlos fuiflb
hacpotcftatcnon vfurpata.fi^ddata.Plus
ille
fccit,vtnec
quod
debebatur
accipcret, ipfe
donauit & dcbitum : fcd
alius non
cxcgit indebitum.Qui crgo
non
poffunt
faccre
quod Paulus,accipiatdeIaflcouiu,fuflcntentfuanccef-
fitatcm,fcdnonncgIigantouiuminfirmiratem
Quidcr-
go
ifti
incrcpantur?Vnde arguuntur?Qiiia
cum lac fumc
rcnr,&
lanis fe
tcgcrcnt,oucs ncgligcbant.
Sua
ergo
tan-
Ibieap.j.
tum
quxrcbant.nonquailcfu
Chrifti.
J* Idem.
Qua:ramus
quidfit.lanis fctecercJquiprjebct
lanam.honorem
prxbct
. Etcnim vertimcntum
propte-
rca bene
intcHigitur
in honorc,
quia
niaditatcm
tcgit.
Quiprxcft>mortaliseft, manducat,dormit,furgit,
naius
cft, morituruseft,ho!noeft:
tu autemhonorandocum
velut
Angelum.contcgisquod
infirmumcft Huiulmo-
di indumentum
acccpcrat
a bona Dci
plcbe.
idcm Pau-
luscumdiceret: sicut a^r^dum Dci
fu^cepijiisme
,(^(. Scd
Q
nunquid
proptcr ipfum iionore,pcpcrcit
crrantibus ? Si
hxcfccifret,cnetintcriUos,quifeipIospafcunt,
nooues. ftor ;&
inhscrcntpaftohbus, non
ones,
fed
feif
Acccpititaquedeladcouiu,(5c
indumcntumex lanis:fcd fccntibus,
&l?thaUscrroiconfequitur.Euntinbi
oucsnonncglexit.
Non.n.fuaqufcrebat,fedq
IcfuChfi.
pr^dantcsfe,
&deillarum morte fe fatiari
ciif
Ibicap,4.
*
Idem.Parumeftquodmali paftores,langucntes,infir
Donatus
fuperbusmonscft, Parmcnianusiliius
inas,&
pcrditas
oucs non
curant,Icd
fortcs &
pingues
ne
mans errorem, collis cft.
cant
-
i^
t:
iucemttcipt
rmt: nc eUu:r
iniereos
,
q>
ex ill/s , vnde &
apoftolus
:
Quafiparuulum
&laft
intcr
difcipulos
fe c(k
oftcndit,
b t
fiod
ab.eHum
esi/Tc.-.i
Augurt.Eccc
vnde int
rcticos
pericUtamur
. Hic intcr manus
latronum^
tcs furcntium
luporum vtrumque
vcrlamur:
&j
pcriculis
noftris
vtorctis,
oramus , Et coniur
oucs.quiaquairunturerrantcs,
& alienas fefeai
cunt crrorc fuo &
pcrditionc
fua.Eas
quxrimus.
rant &
pcrcunt.Audio
diccntem
Aportoiura:
P>4
bun7^yustaopportunhmportue.Op'.)OHunh
vtiq;
VC
importune
nolcntibus.Rcuocabo
errantcn
ditum,vcUs
nolis id
agam.Et
fi me ian'cnt
inqiiif
vcpresfyluarum:pcr6lac.iguftamccoartabo,ofi
ragrabo rcuocabocrrantcm.rcquiram pcreuntcc
c
Etdifperf.efunt.
*
Thcod. ) er
transUtioneml
vocauit beftias:
quandoquidcm hacrationcoue
nuncupauit. Appcllatautcm
b
rtiasintelligetiat,
pr^ditos
dcEmoncs,animarum iiitufeiftorcs: fcnl^
ro fcras
vndiquc
in
ipfas
hoftes
adtientantes.
Ji
Auguftinus.
Audiqujdfcquitnrdcnegligeripi'
ftorum.tr
difpaf^juni o"cs,zrc. Forantur
liipi
inlii
'^
rapiuntleoncsfrcmcntes:cumouesnonhxrcnfl
Nam
prxfens
cft
paftor ,
fed malc
agcntibus
noi

iw
2
3
4
5
6
7
8
NICOLAVS DE LYRA.
Quod
mfirmnm.Vanosad vicia
impediendo.
Et
q\lod.y}fiuetos
in malisremcando.
Qiipd
confra. Ver
impaticntiam.
Non
allig. Benigni confolando.
Qiiod
abiedlum.
DecultudiuinoperidoloUtriam.
Non reduxi. i/tdUtriam.
Quod
perierat.
Ter
dcfperationem.
Non
qu^.
Vromiltendo eis cx Dei
mifericordia
reniam.
9
Scd
9
Sed cum
auftcritatC,
&C.
Impontnteseisonerj
:mij
impoHi^bUta.
10
Erdifpcrf^funtOUCS mcg,&C. T^rdiuerfa
;
dfcduTnbom regiminis
C'" docirtn^.
1 1 Et
fad?
funt in
dciiorationcm,&c.'.(/-woHim
f.morum
crudciinm,fcdtiet,
^fjyrtorum&
Chaldxornrt
pcr pr4:di8a
in
ptunbus
locis.
iz
Erraueruntgrcges
mciincundis Tnon.JdeP.^nhti
omnibm vbi colcbaniur
diucrfa
idola.
J Pro
Hfilt
:rca
1
1
i^jHod
^^^'Pcrpronitatcm adpeccandum.
t "iion confoVdajiis.
Firmando
exliortationibus vcftris in
J< bonum.
2
t^orf.Pcrculpam.
t Jy^owfaM.Inducendo
ad
poenitcntiam.
3
ilnod ccnfra. Pcr
impatientiam.
4 ^ion
alli. Pcr dcbitam
confolationcm.
5 Ii<Ki6if. Percxcommunicationcm.
<S
2N(orc</Ar;. Procurandocorumabfolutioncm.
7 ii^prf
f^mW.Padcfpcrationem.
8
Tipn
niatic
)oi
pfi
l)us<i
8
3^(ow^.f. Rcduccndocosadfpemfalutis.
Ai
ncsautcm
contraiiasnegationibusiftis
faciunt
lati in
fpiritualibus
& boni
principes intempor
fubdituradhucde malis
9 ,yf</c"w.
Dandoaffiidionemafftiais.
10
rrf/.Ideft,
Chriftianipcrdiuerfavitiaprofprdcn--
ftum boni
rcgiminis.idcofubditur.
I .
t-
0
^orf.Non enim
pr^latus
vcl
princcps
mal
\ po'<^"
dici
paflcr,fcdmagislupus.
1 1
ktfa.
Idefl, demonum, qui potcftatem
acci
per
homines
propter
dcuia vuiorum
& fubdit
malorum
paftorumibi.
1
jntXu-
poena
lcce
m
EzechieJis
CapXXXHJI. 13^4.

t<^irm rftlitias
piocafam.jre^it
domitiicidimtvi-nniiTirrtfnt.
i^ d
ifperfi
funr
grcgcs
mei
, 6<rn5 erjt
qui rccjuircrcc.
Non
a ^Noinie.noaffic. !Quixl hic tccitlis , lc Hcct 'iixrnuiiicio 'cleiiumrtaui.
,1. \'idctcvn-
luniocnDcitvai
jitiio
virs.Vidca-
jn; crgo
qui
J Ji-
csDoiriiuif ,qui
fc citviucrc
viiii
^rui^^fc
diwt
>
partorib.rnA
;datiiiu
fc^as
pi
iribus bonis.

riirod.Signifi-
ai:
Dominas
Sc
[iidcorum^
... .iotiiftie.Li
be!.io,ingt
owcs
njtsatTiaiainora
fui.quiiiwUacas
iiTi
prouiden
jcmarijr.fcd
1
n cas comc-
iKTrcnerabar.
^idepcr
SaUia-
lori ftoftnimra-
ionpollicciur.
1)
ic<
<^< i^c
te~
^^iweswcih^tf.
fpcr^fueritia djcnubis&caliginis.Etcducam
cas de
po
erat
inquam q. ra]uircret
.
1'roptcrea paftores
auditc vci bu i
domini.Viuoego dkitdominusDcus,c|uiaprococ]jfadi
^
funt
grcges
mci in
rapinam
,
&: oues mcic in dcuoracionc
^
oninium bciHarum
agrij
co
qj
no eflet
pallor, ncquecnim
5
qu.^-licxunt paliores gregcm
mcum,lcd
palccbantpaiio-
rcs
ictcctipios
,
&
gr^g^^s
meos non
pafccbant
:
proptcrca
paftoiesaudite
vcibum domini Hxc dicitdominus Deus;
6
.">
Itiuihiis rxpr.tif
-t i"t mola .iti.i" r^IIo eoaiin *fr. 1111111 it lcindalizrm vr.gni dr
nopiilo
IVi.
Eccc
cgo ipft iuper pailorcs rcquiram grcgc
mcum dc ma 7
a
.
IHrc.l . iri.io.> iiii
,'i:ia
i m n liiii (vca.'it>.i^ .Mrinu
Tcpt^.i iMKjnt."i>i.'\ imit-iaiit.
nu
coiu,5i:
ccff-irc
eosfacidm,
vtultra non
pafcanrgrcgem
racum,ncc
pafcatamplius paltores lcmctiplbs
iit liberabo
t Qucii
auid:& f .uc ;.usii. iior.nt.
grcgcm
mcum deoic
com^no
entvltracis in
efca^n ,
quia
a r I )
rj,t.i
I . s
1
hxc didt diisDeus : Eccc
t^o ipfc rec|uiram
oucs meas
,
&:
l^
n
^ A
f-i^r.is iiKcVnras- b
*
i-!.T:c untnia ti ansbtiu

.
t
vi(jtaboeas5icnt\ifirarpa(torgrcgem luumindicqua-
<g
do fueritin mcdio ouiu (uarum
diilipatarum,
(ic Vifitabo
oucs
meas.&libcrnbo
eas de ommbus
locis,
in
cjuibus
di-
,n hic&cali-
Muftiiiacicnc
.ipcilauit
,
q
; rm tcriaru
:\l Saluator
homo ficrct,
ccr5t.
(taigi-
'iTitinf^ardi-
is
pafk>ris
o-

Congrcnitns
b ^ ViucniMHn.
II
.
rf()
,1'
3
'
v-oiigrcn.it
I) viuciiiMHn.
puliSj&i cogregabo
cas de terris
,
& inducam ejs in terram
a lOt j}wbiitt.<u
~.ilas> tW iiniiwtes,<gj; venittauxiliuai ni.4i
fuaj&pafcam
cis in montibus Ifi-ael
,
in
riui.s,
^' in
cudis
'^
l?"^ ^cfici
cnotfo inon
imicni- D
tnrPctni^Hani.n.
>
animiptu,sc(Un rc
qk-m apoflolorn
&
martyrum Non
cftCiTidic.it, 7'.i/te
**( w
/y,3t
quodS
niodo<|ua(i
ncccf-
fitarc dclccndit ad
oflicium
pafccndi
Ducsfuas,non1i.a.
Ivnsquibuscasco-
mcndCt.Addit.
d
Upa'camca>.Gx
indicio.
Vndequia
ficfoluspaldtcuni
iitdicio,
di>(pcrricns
^pria
proprijs:hcc
i'rtis,illail!isdcbira
cis
quibiTsdcbcttir
hocaiitillud. Ko-
t
ir.n.ciuidagat.cu
J^
hidicio
pa(cit,quos
indic.atiis rcdcmit.

9
Qiis cnim homo
iudicat dc homi-
*
nc?
Tcmcrari)sia-
didjsplenasuf-om
nia.Dequt>dc(pf-..'
lauimus liibitocS
ircrtitut-,
Stfitopri-
musrdcquomnltu
prjcfumpfimus,
fu-
t , (J^ 6t
lr'icenHsO.iliintl
Jfcftiline.iSt
mhilimhidcerii, iii
locuyalcui
ibi mecol
Suiiei iqusi
rete-
c\ liieiln 'n;a.(n con.
bus cxcelilslii-aelcrunt
pa(cua:
carum . Ibi
recjuicfcenc
in
Jifrbis virentibus&: in
pafcuis pinguibiis paiccntur {upcr
t {edibus teiTxJ n
paicuis
vbcrrimis
pafcam
casj&fin
m5ti'
h^^"" miVSlc ho-
movixnouit,Tp(e
honro tamen vrcfi-
qnc ipfc quid
ho-
dic.
c]tiid
antecras,
nec
ipfe
6cc. huTC
nioomncspaftores
bwnos in AMTo
pa
florcNon. n.boni
.paflorcs
dc(unt,fed
in vnofnnt. Multi
funt,qui
diuifis-fiT:
hic vmis
pridrcatiir ,-e|uiavnirascommaTdatur.
Multi
p-
craiit
apoftoli,&
vni
drcitur.Trffif ouamtas^vt it) vno Pe'
tro vnitas
commcndcrur,Chriftos
pafcit.aVmipfipa-
,
fcant:& dicit.
^0pa/co.QLiis.
in illis vox
ipfius.in illischaritasjpfius.
S itt
IMagnalprsbeatitudmis.diiniinuii j,lcprom'ittit..,to ju.o.m.
l, ^N'in cotnmittnni lii';,
(liacitkalit n.tftoribu^. c 1 Vi
leijuielia
it in iinu Abr.ih*, lliucSt licob.
montcs Hraci .
Ego pafcam
oues
mcas,-&
cgo
ca aecubare
a
^ m n
'pu'i*,
Gefitiutn.
faciam
,
dick dominus Deus .
Quod
pcricratrequiram.
iiuximc\ cti~
, .ijlxntiscuni
immciucitt nn-

OiilpotcriTiq
.citlnbus(c-
curitcm
pTCbci:
'
loque (at.T5a
1
mcafu,
cal-
liflipatas
co-
c vnum oinlcfficitfti s tali$cft-cx Indacis & Gcn-
, o.iaaccclcfia.
'
''i';-;

i*^i(\mws.Q|i<>nvodo
dicit.
i
'
?aj|cji.Petco
H-li xit. Vaice
^nrtWeBr \ Nofl ^fcit ibi\
icam, iToniu fcd
, Paftt
HMies mtds .
Anfort^quia
fnodo
3
'4
NICOLAVS DE LYRA.
I
Dptcrca.
Hic
confeqnenter promittitur fubditis cnnfolatio:
',
itturm
trcsfifiteiii^uiafrimbfonitKf
yfittfHtffshuiuixon-
jiiUti^isMcmKid-confoiaMHtstifhsfhi.iiiicdrcrt
. rrrrid m
-
iiB,i' faluabo.Circii
prirmm
dicitur.
Proptcrca paflt)tcs.
td
4jf
ter
dcifSiiem vekfi
Yegimmj,
' "
-^budomini.
ViaocgodicitdomiTnJsSrc.
'
n-iaTifyulif^i'
iocociuod
fafti
funtigwgcs
mci in
fa^pitiatti
. Ai-
"
P'iiciis.
4
I
quod
non cflTct
paflor
. Sdlicct
b6)iui,fed maiis
iti Ix-
5
i
qucn.qua:ficrunt paftoresgregcm
mcum,&c. E
P*w
itafnirx4itii!.
^
^-cdiciidominus
Dciis,&c.H:cco/f^wRfn-pvjm)/m-
fW"o^WMj
fti\tcs,,cumdtcnur
m
perfftna
Dei.
'
Iquiram
grcgcm
mcum de manu eorum,& cdTa
^W^Ciam.&c.
l4elUmaloritmpa<tffium aHfvrendo ,&i}0
i^'^'Oi*ttnumporeChrifii
,
vt
nr-r^is
pateiit
infrd titntt'itm
mri-ti
^
yj^^
^^^j
oncra
grauia imponcbant
, &im-
pOftabi-
portabilia,
vt habetur Matthjei
2j. dequibus Uberatifunt
fidC'
Its
per
libcrtaiem
Euangelij,
fecundum quod
declarat
.Apojlolus
/
epiflola
ad
Gal.(liff'<sc.
8 Eccc
-ego i^fc requiramoucs
fi^icas , &vi(rtabo cas.
Ter
ailnmptiumm
carnis huma-x.
9
Sicut rifitat
paftot grcgem
iinim hrdic
quaindoYuc
rit in mcdio ouiiittTfuarum
dillipatarum,
fic Vifitabo
Oiles mtaS.
'Vtifi-.
icorditer '&
btntgn};.
10 Et libcrabo eas dc omnibus
locis,&C.
Congregando
eas
in
vnitatefidei {3" chantatis.
T t Et hrducam cas in tctram
fuam/&c./fcy?, m?f/7a m'_
tka'rtm,&
p^oftea
in
triutt^jantem
,
tfujt
tli
tctra viuenthtm.
11 Et
pafc^ani,
&C. Ideliintcde/iamilitttHtc per-dona gratix,
& in
tnumphatitt ptr dvna^ioriu:
, (jUd dc/igtiaiur hicperpitfcfm
fbtrrima & xtera
ctrproy^Cra
:
(jMitt fpimualiHfnbftmifitudi-
nibws
rotpofaliifm infctiptnYa
vetetis acvoui tefi-Mftei/ti
frttiuen
tf)-
dt/rpictmtir,ytfectti.duyn ijnoH t!&mGreg.hm. 37. Sifrgtftum-
ims tt //rt
/jtac
ttotrit iHta
qHi-tiontiouk: Mf>eir>boc quod
nouk
diligrrc,
difcot &
ittcognita
irmare .
\l QLtodpertCrar.T^Wc/ea/wjWjjrrwrtKV.
1
4
Requi.
'^c(ice</o
ad mt
pcr gt.itiam,
^ tt
U
]{
A l 1 T E
P^>
^^^
^f
fjoi/>/"tr?j/rdw,e?-c.Scilicctpocnam
dcbitam in-
t
Hxtdiittdorninus.
IfludvfquC adnncmtapituli
litcra-
litercxpolui dcprimoaducBtu
domini
WuChriflipro
pter quoddc aliacx^ofiti-onc (pirituali fupcrtcdco quo-
ad
prxfcns.
1
^jj"
vOof!
ord.&NicoIaidc
Lyra
rbiil.}.d.
^a /nW/c'V.Hicronym.Diucrfarcnim
manfioncs
apiid
A
patrcm
fufit
Etpatir
non iudtcai
quem<iu.im
Jai
oinae tudtuii
deJitfilio.
b
Ecceezoitid. Snpcrins
ad
paftorcs,
nimc ad oucs
idcft,
adpopulum loqiiitur,&
ad
vtriu(qucpecoris|;iegcm,i.
ouium 6c
capraru
hanconcsbibant.Suntmihiqnitranquillcdifcunt
turbatcdiccnt & cuni lubeantdoclorcm
paticntf:
uiunt in
difccntcm.Tranqnillc
docct
ipfa
fcriptiira
nit
aliqu;s,lcgit,
&
capit tranquillus
dc
tranquillo l
vclit
aliquis
audire
,
indiguatur, pcrturbatiir,
turb
facitminusiii
Lib. de ouib
ctiam ad aricrcs &
hircosidcnadprin
cipcs
.
it Au2:uft.Quan-
ta foclicitas cftclK;
grcgcmDji.fiqnis
a
co^itct ,
etia in iHis
laclirymis
& tribu b
lationibus
magnu
t arietum&gaudiumconcipit.
c
hicorum.
Grcgi.
H. huic di-
rfal.110.
(\i\cH.\oHdorinitt
neque
durnntabit
,/j(u
culloUttlfael. Vigi-.
d
lat
crgo fupcrnos
illevigilanribusno
bis ,
vigilat&
dor-
micntibus nobis Si
U crgo
dc
paftore
ho
minelccurucftpc-
cus
hominis.quan
ta dcbct cfle noflra
fecuritas
pafccnte
Deo.non
tantu,ga
pafcit
nos , lcd ctia
c
quiafccit
nos.
Ibicap.^
Eccc
enoiitdi.&c.
Quid
hic faciuot.
fAb hcieticc b fCorcontriium8chumI'Istdnirennondef^idei. fVnJe:QmaIIigt
con-'
'
iiitioncseuium,&
lanJl inlinDitJteieofum.Ei aliU. >aaa
loeiioinine.quaniaui co.icurbata.funt
-.
tjfljtnr.1.
gcrc quod
p
audii-c
traqi.
&
quod
abiccliim crat
reducam,
Sc
quod
co
nfradiifuerat !

Hicrop"mu'
omnt;sha.Tct
n
hirciingrcge
Dcij
In ijidcm
pafcuis,
i)fdcm
foniibus:&
hirci tamcn dclti-
natifiniflrxdcxtris
teosveUm.
mifccntur,& prius
tolcrantur
qua
fc-
parabuntur:
& hic
cxcrcctur
ouiupa-
ticntiaadfimilitu-
dincm
patientie
Dei
allig>ibo,& quod
infirmu
fucratconfolidabo,&(^quod pin
.5
,T N v../crtui a ticit:ii b ^ Jut
(uii,quz |'.'fiUT
d ('Oniur dilcct.ncn^. * 4
Cue&cforre,caft6diam
&;piifca
iHas
ii\ iudjcio.Vosautem s
j 1 AiiO"

ici;u.-(. ('
erc^^esmeihvcdicitdominusDcusrEcce
ciro iudicointcr 7
pccus
6>:
pccus,
&caricccm&nircum.Nonnclatisieratvo
l^iriificiraru'!!
'
1 Non-iiiliju.fi
rfd.lnliipT
bjs,pafcua
bona
depafci?Infuper
&
reli^as pafcuaru
veftra
; SiiuTor';
a
Eloquij
luei. i
rumconculcaltispedibusveftris^&cumpuiiflrimaaquam
'^
^
antur,qu.
2
^Ci-.in-r-r i t oijx. v,iio vcJlr^ ,
oriupi.T.
biberiti.s
,reliquapedibu.s
vellris
turbabatis,
&oues,mcc
a
CSCIIIXU1.1
Ui (tj & cihusclt &
(lori
s.
his
qiix
conculcara
peJibus
\eftrisfuerat
paicebancur
,
&
Qux
pedes
vcftri
lurbauerdryh^cbibebant.
Proptereah^c
a lAli-iaivos.
b 1 l'ailor boiios c
^Qjii
omnc judicium
acccjii
a
paiie.
1 ludex vcius.
'
'
d
TintrtpecusfiilTct
8c
pecuj;
dicit dns Deus
ad,
cdsrEcce
ego ipfe
iudico inter
pccus pin
; l!l'.j\l :.' J l.<l':>a_ iCiiMi hos
c-oinup't3
fecunJum
Je^riii piiniroaiur.
8;ue&
macilentum.PTO eo
quodlaferibus&huracri^sim-
pingebatis,
& cornibus
vcftris t ventilabatis omm'a infir-
iSuut lioti
eliip.-rl" pr.i>"iit
'ru..ii iiiulti 3l> <-cc e ia niuile
pflluiiiur.
b :ScJ.
ma
pecora;dd'lcc dilpergerctur
foras^
faluabo
gregc
meu,
^l'.ilioibohU>.
a . ^'rjlato
um. b' .'^(>h'iuxt!i
noir.ihadigiiitituin (]u}Oustum
ns.lcU iniet
li.imncin i )i .iiiint-in,iu>M
i.pcra
iocli. luxia
iiuod vterque
lieruus douiinielt.
& no erit vltra in
rapiuci,
Sciudicabo
inter
pecus ^c^pecus.
S.S'iiK"'.iiin.i.l.'iidi' .i.i?iiicr v^llcr vuub
' ! Clirillus. K
^^ciiuuduui liodiintm,
r^ui
d.. Pju'd
'7
ciunt,lcd&L
lici
qui do';;
noncunodiu
ritatcnKlcdc
dcfuoconlin
& habcnt m.i
popuio pci
rint vcra clii:
fingunt,&in
tralcm modi
fus concitaii
& clamorcs
morcs
imf
iux addudo
ciUo
fuo, h,
fcrmonibus^
trutinatis
Ilrorum fifc
mutautQnt
e Vro co
rilms,&c,
^. Theodo^
nia haec vt
busdixit,
Hl
Et ifu fcif
fibo
fupcr
i eas
paftore
vnu,
qui pafcat
eas feruum
, g f
tera,
&3
^Qui
manu
toitiSMitw^rctitut.
1',
b iVaiie
:ingelofuin.
c
n (.'iliusiuxu
allumpiam
catnem.
d
f
fatcr & lilius &
fpititiiflanftus.
i Jl/-
19 bus corum
meuDaujd,ipfepdfcetea.s,66pfcerItinpartore.
Eedaute
'
mipcrio
cod
^ * * ^
ai
funt,tnmM
tcntiam red
attamenouibils fecuritatem
poHicctur.
f
/w<oc...Hieronymus.Qui
fcilicct dicit.
Egofu|
florbonus.
*
Theotiorcrus.;,Qpiscfihicpanor?
An
pcrfpi
cum cilc Dominum Chriflum cx fcminc Dauid
dum carncm natum
rEtproptcrca tanquam
honi
fcruuscfl,idquc
(ccundum
naturam,
non fecunt
gnitatcm.Hic
cum
io,fort:^Dci,eflct,fbriiiam
f<
ccpit.Elaias
cx
perfona ipliuscxciamat:Sic
forma
Dominus,
quiformauitmc
cx vtcro fcruumfib
* Theodoretus , Sicut
paflorcs
& ones iudico : ita etia

ouium iudexero,& peccantcs puniam.
c
I^ontiJ jjtis
erat
vcbis,,&i.
* TheodQrctus
Contra lo-
cuplctcshxchabeturoratio.qui dHiiti)5ad
laiciuiaabu-
tebantur.nequc
id folum
quod
iibi vlui cflbtcx
ipfispcr
^
cipicbant,
fcd ctiam vltra corum
quibus opushabercut
fines
cgrcdicbantur.
. .
Lib.de ouib. AuguiiQuid
efl hoc^ Pafcua Dci bona funt .& fon-
atf.i,
tcs Dei
puri
iunt .
Qui
funt
ergo qui
turbani
aquam
, vt
hanc
yj. 1 - .1 yj
NICOLAVSDELYRA.
1
Etquoii
dbicStamcr^it.VerpaJlorumtyrannideni.
2 Rcducam.Ptr
denignam
cnnlolationein.
j
Et
quod
infirmum fucrat.Pe?'
pron/tatcm
ad malunr.cx^
plorrtalurufa
paliorwn.
'
.
4
Confolidabo./jmiWo it boro.
5 Eiquod pinguc&fortccuflodiam.yMoZ^ono^dfw.
In
Mcbrxoautc
/w^ti
. Et
quod pingue
& fortc confumam.
idefl , diuites
&poienus qui iniquivpprejjcrunt pauptrcs punta,
ideojtbditur, .,..
6 Et
pafcam
ilias in iudicio. Vos &c. Sccundum demcrita
iu^cpunieHdo,eo
modoquo
dictiur
j. I{e^um
vlt. ToUltC Mi-
chxam,&c,r_/irfJtr.Mittite
virum iftum in carccrcm,
6 fuflcntatceum
panctribulationis
,
&
aqua anguflia:.
Et hutc
expofitioni tnj^is
concor^at lita a
jcqitcns
,
vt vtciLbitur.
7
Eccc
cgo
iudico.We/it disitnguo quaiitum adpccnam &prie
viium .
8 Intcr
pccus.A/<i/ct'<m.
9
Et
pccus.
terox. Ideji ,
inter
fimpUces
homines
&feroces,
ideo
Jtibd'tur.
10 Arictcm &
hircum.IdcJ},bonorum
&
malo>um,hoc
m^^do
dicitur,Matthjti
vi^eJimoquintc.c.SWUCl
oucs adcxtris hcE-
dosautcmafinillris-
Nonne
II
Hopc fatis
VOhis^S^C.IiicJi^fiiJJiceredebebat
vd'!^
11
PMi:uabo.dcpitci;&.c.idtji,melioribusbotii:
Vita rtt. .......,. ,, , .
1
3
Infupcr
&
reliquias pa.ua.conculca./ifcjifi
illak'-,
i.ft(
hcrent
pauperes
viuere
dedtjiis latelLttbus i^eJtriSfEtlodti
expoficndti
eU
cjuod
diritw.Etcnm
puriilimani
ar
14
Prop.tcreahxcdi,citdominus. Meji, propiti
riarn
Jimplicibus
lUatam.
1
5
Eccc
CgO. Lxponam ytfupra.
iG
Procoquodbtcribus &hunierisiiiipingcb
titudinevcjira<ar
pQtLiitta JiifipLices tmpu^^r.anao.
<t
17
Et faluabo
grcgcm
meum
, & non erit vltrn
''''""
nam,&c.
thc
tnttpit vajus
tn tlcbrjco
,
vbi
ojlfttditn'
fii
ri dcbiai
iflajalus
outum
JctUcct
pcr pujlonm
Chrtjiutn:
w
ii^
ditur.
i8 Et fufcitabo
fupcr
cas
paflorcm
vnfi
qai p?Ucj
Itict t
h'iitiii,:,jctu>idnu
quod ipf.mctdicit
/o/;,i,.Etiicl
0uilc,&
vnuspaflor.
.
19
Scr u u m mcu in Da.
fden,
regem defcmine
Dauid
}{a. Sa,
p
r eii: m imclltm
trlelJiam
ven.urum
jecimdum
Juu!,uos
autcm
Cl^rifium
quiium
vcnit :n
mundum,jiiCi
mine
Dautdjecundum
carnetn,vtpalet
Alaith.i.
20
Ipfc
\*xyerho
f'.uangeltco,vtrt-itc exemplo.

2 1
Ego
autcm domi.cro. Ver
Chrifiia^ reiigionis
a
&c
luai
: dicU
orcm
alt'
1"',
t
iitiaBii P^tcis
c
.jtTheo.
jiusrciPau
lijinterpres
ef
cum de
C
iflo ex-
dfiat. ipfe
tji
ax fflrOy
/jU
Hlt
vtratjl
yni
. Vnus
Ezcchiclis Ca
p
1
f!<!<>iii ^liiii recanduni deitatera.
iicabirar-
b
i^Proficitntibiis.f.peciidibusin
jrationaleanjmal .noniam
paftor feiprinceps
.
c 1 Viitie.Mcdms
veftiu.Tilt''.qu'
nicos nef.
dominiis ero in eis in
Deu,&
fcruus meusDauid
princeps
i mcdio
CQ
a fCuiu
vetba non iranlcunt. fTunc.
b Non
belli,nondircoidiar,quiain pjcc
faftus f(t locus ciiis,
fedpjaum
p.icis quxcytipctat
omncm fenlum
pacis Chri(ii,c]ui
ait; Pacx-in
rchntjuo
vobis,
p.Tccm
mcam <(o vobis.
*
Thco. Hi D
qiii animo
tetreni
fnnt,
idcft.cxigen-
tibus
profe-
'
fti , & ludcei
ru.Ego
dominus
loquutus
fum.Etfacia cu eis
pddlum pacis,
&cefla'-
*
a f Dacmoncs.aniiiii
pertiiibationcs
b
fViuen
um. c ^Domir.us iilu iiinn.o
mca.Jc fa. mr.i
quem
ei. .?
re facia bcltias
peflimas
de terra:&
q.
habitant in deferro
j
fecuri dor^
4
inftar arbo
....
1
. . . . .
*
...
j
rum {tcriliii
6 infoeciJdi ad
<^tr-i
cnii
tu eos
.b
[Eirrtis beltiis & delolaia tcrraab e'5. a
1C>,ui
oii;ic iilabii ct^nienfafvluarum , Jc in
icnipl.i
eiusotsdi
cntgrora
.
miet in faltib.&
pona
eos in circumitu collis mei
bencdidionc,&^c-
3
1lQn;sin Dcuteronomij benediOionibujpoIliCitur.
ducamimbicm in
tpe
(lio,
Sc^pluuirebcnedidion