კორპორაციული ფინანსები I | ბილანიშვილი ლანა, 17-10

Chapter 6
4 მთავარი ფაქტორი რომლებიც ფულის ღირებულებაზე გავლენას ახდენენ: 1)
წარმოების შესაძლებლობები, 2) დროის პრეფერენცია მოხმარებისთვის 3) რისკი და
4) ინფლაცია. რათა ვნახოთ როგორ მუშაობენ ეს ფაქტორები, წარმოვიდგინოთ
განცალკევებელი საზოგადოება იზოლირებულ კუნძულზე, რომლებიც
მეთევზეობით ცხოვრობენ. მათ აქვთ სათევზაო მექანიზმების მარაგი რომლებიც
საშუალებას აძლევს საკმაოდ კარგად გადარჩნენ, მაგრამ მათ სურთ მეტი თევზი.
ახლა წარმოვიდგინოთ, რომ კუნძულის ერთ ერთ ბინადარს მისტერ კრუზოს აქვს
ახალი სათევზაო ბადის იდეა, რომელიც საშუალებას მისცემს გააორმაგოს მისი
დღიური მონაპოვარი. მაგრამ მას დასჭირდება 1 წელი რომ იდეალური დიზაინი
შექმნას, ააშენოს ეს ბადე და ისწავლოს მისი ეფექტურად გამოყენება. მისტერ კრუზო
ალბათ იშიმშილებს სანამ ბადის გამოყენებას დაიწყებს. ამიტომ ის მისის რობინსონს,
მისტერ ფრაიდეის და სხვებს შესთავაზებს, რომ თუ ისინი მას მისცემენ დღეში თითო
თევზს, ის მათ დაუბრუნებდა 2 თევზს შემდეგ წელს. თუ ვინმე მიირებდა ამ
შემოთავაზებას, ეს თევზი რომელსაც მისის რობინსონი ან სხვა ვინმე მისცემდა
კრუზოს შეადგენდა შენახვებს (savings), ეს შენახვები ინვესტირდა (investment) ახალ
ბადეში, და დამატებითი თევზი რომელსაც ბადე მოიტანდა შეადგენს მოგებას
ინვესტიციიდან (return on the investment).
რაც უფრო პროდუქტიული ეგონა კრუზოს ახალი ბადე, მით უფრო მეტის
შეთავაზებას შესძლებდა ის თავისი ინვესტორებისთვის მათი შენახვებისთვის. ამ
მაგალითში ჩავთვალეთ, რომ კრუზოს ეგონა, რომ შეძლებდა 100% მოგების
დაბრუნებას- მან შესთავაზა ორი თევზის დაბრუნება ყოველი 1 მოცემულისთვის. მას
შეეძლო შენახვები მოეზიდა უფრო ნაკლები დანაპირებით- მაგალითად,
შეეთავაზებინა 1,5 თევზი თითო მოცემულისთვის, რაც წარმოადგენდა 50% მოგებას
მისის რობინსონისთვის და სხვებისთვის.
რამდენად მოსაწონი იყო კრუზოს შემოთავაზება შემნახველისთვის დამოკიდებულია
შემნახველის მოხმარებისთვის დროის პრეფერენციაზე (time preference for
consumption). მაგალითად, მისის რობინსონს შეეძლო ეფიქრა პენსიაზე გასვლაზე და
მას შეიძლება უნდოდა დღევანდელი 1 თევზით ვაჭრობა მომავალი 1 თევზისთვის.
მეორე მხრივ, მისტერ ფრაიდეის შეიძლება ჰყავდეს ცოლი და რამდენიმე პატარა
ბავშვი და სჭირდება დღევანდელი თევზი; შესაძლოა ის დათანხმდეს დღევანდელი 1
თევზის გასესხებაზე ხვალინდელი 3 თევზისთვის მინიმუმ. მისტერ ფრაიდეის
ექნებოდა მაღალი დროის პრეფერენცია მოხმარებისთვის, ხოლო მისის რობინსონს
აქვს დაბალი დროის პრეფერენცია მოხმარებისთვის. თუ მთელი მოსახლეობა
იცხოვრებდა ზუსტად ზღვარზე, დროის პრეფერენცია იქნებოდა მაღალი, შენახვები
იქნებოდა დაბალი, საპროცენტო განაკვეთი მაღალი და კაპიტალის შექმნა იქნებოდა
ძნელი.
ასევე ინვესტორების მიერ მოთხოვნილ უკუგებაზე მოქმედებს რისკი, რომელიც
ჩართულია ბადის პროექტში: რაც უფრო მაღალია რისკები, მით უფრო მაღალია
მოთხოვნილი საპროცენტო განაკვეთი. მაგრამ ხალხი ჩვეულებრივ იყენებს ფულს
როგორც გაცვლის შუამავალს. როცა იყენებენ ფულს, მისი ღირებულება მომავალში,
რომელზეც გავლენას ახდენს ინფლაცია, შემოდის მოქმედებაში: რაც უფრო მაღალია
ინფლაციის განაკვეთი, მით უფრო მაღალია საჭირო დასაბრუნებელი დოლარები.
ვხედავთ, რომ შემნახველებისთვის გადახდილი საპროცენტო განაკვეთი
დამოკიდებულია:
 კორპორაციული ფინანსები I | ბილანიშვილი ლანა, 17-10

1) უკუგებაზე, რომლებსაც ელიან ინვესტორები რომ მიიღონ ინვესტირებულ

კაპიტალზე
2) შემნახველთა დროის პრეფერენციაზე როგორც ახლანდელ ისე სამომავლო
მოხმარებაზე
3) სესხის რისკიანობაზე
4) მოსალოდნელ ინფლაციის განაკვეთზე.

საპროცენტო განაკვეთის დონეები

მსესხებლები შემოთავაზებებს აკეთებენ ხელმისაწვდომ გასასესხებელ კაპიტალზე
საპროცენტო განაკვეთის გამოყენებით: კომპანიებს ყველაზე მომგებიანი
საინვესტიციო შესაძლებლობებით სურთ და შეუძლიათ ბევრის გადახდა თავისი
კაპიტალისთვის, ამიტომაც ცდილობენ წაართვან ის არაეფექტურ კომპანიებს და
კომპანიებს რომელთა პროდუქტებიც არაა მოთხოვნადი.
ნახაზზე ნაჩვენებია როგორ მოქმედებენ მოთხოვნა და მიწოდება ერთმანეთზე, რათა
დააწესონ საპროცენტო განაკვეთი ორ კაპიტალის ბაზარზე. ბაზარი L და H
წარმოადგენენ კაპიტალის ბევრი ბაზრებიდან 2-ს. ორივე ბაზარზე მიწოდების

გრაფიკი მაღალ მიემართება, რაც იმას ნიშნავს რომ ინვესტორებს უნდათ უფრო მეტი
კაპიტალის მიწოდება რაც უფრო მეტ საპროცენტო განაკვეთს მიიღებენ თავიანთი
კაპიტალისგან. მსგავსად, ქვევით მიმართული მოთხოვნის გრაფიკი მიანიშნებს, რომ
მსესხებლები ისესხებენ მეტს რაც უფრო დაბალი იქნება საპროცენტო განაკვეთი.
ორივე ბაზარზე საპროცენტო განაკვეთი არის ის წერტილი, სადაც მოთხოვნა და
მიწოდება იკვეთებიან. საპროცენტო განაკვეთი, გამოსახული როგორც r, საწყისად
არის 5% დაბალ რისკიან ფასიან ქაღალდებზე L ბაზარზე. მსესხებლებს, რომელთა
კრედიტიც საკმარისად მყარია, რომ მონაწილეობა მიიღონ ამ ბაზარზე, შეუძლიათ
მიიღონ ფული 5% ხარჯით, ხოლო ინვესტორები, რომლებსაც სურთ თავიანთი
ფული ამუშავონ ურისკოდ, მიიღებენ 5% უკუგებას. რისკიანმა მსესხებლებმა უნდა
მიიღონ მაღალ ხარჯიანი ფული H ბაზარზე, სადაც ინვესტორებს, რომლებსაც სურთ
რისკების მიღება, შეუძლიათ მიიღონ 7% უკუგება, მაგრამ ასევე აცნობიერებენ რომ
შესაძლოა ამაზე ნაკლებიც მიიღონ. ამ შემთხვევაში, ინვესტორები, რომლებიც
მიიღებენ მაღალ რისკებს H ბაზარზე, მიირებენ Risk premium-ს 7%-5%=2%
ოდენობით.
ახლა ჩავთვალოთ, რომ ცვალებადი საბაზრო ძალების გამო, ინვესტორებმა შეიტყვეს
რომ H ბაზარი უფრო მეტად რისკიანი გახდა. ამის გამო ბევრი ინვესტორი
 კორპორაციული ფინანსები I | ბილანიშვილი ლანა, 17-10

გადაინაცველბს უფრო უსაფრთხო ინვესტიციებისკენ. როცა ინვესტორები თავიანთ

ფულს გადაიტანენ H ბაზრიდან L ბაზარზე, ფულის მიწოდება L ბაზრზე გაიზრდება
S1-დან S2- მდე, და კაპიტალის გაზრდილი ხელმისაწვდომობა დაწევს ქვევით
საპორცენტო განაკვეთს ამ ბაზარზე 5%-დან 4%-მდე. ამავდროულად, როცა
ინვესტორები ფულს წაიღებენ H ბაზრიდან, მიწოდება იქნება შემცირებული და
უფრო რთული სესხი ამ ბაზარზე საპროცენტო განაკვეთს აწევს 7%-დან 8%-მდე.
ფულმა გადაინაცვლა H ბაზრიდან L ბაზარზე და risk premium გაიზრდება 2%-დან
8%-4%=4%-მდე.
მიმდინარე საპროცენტო განაკვეთს გამოკლებული მიმდინარე ინფლაცია არის
მიმდინარე რეალური საპროცენტო განაკვეთი (current real rate of interest). რეალური
განაკვეთი იმიტომაა, რომ აჩვენებს რეალურად რამდენი მიიღეს ინვესტორებმა როცა
ინფლაციის ეფექტები მოხსნილია.

ბაზრის საპროცენტო განაკვეთის განმსაზღვრელები

ზოგადად, ნომინალური საპროცენტო განაკვეთი სესხის ფასიან ქაღალდზე, r,
შედგება რეალური ურისკო საპროცენტო განაკვეთისგან (real risk-free rate), r*, პლუს
რამდენიმე პრემიუმი რომლებიც ასახავენ ინფლაციას, ფასიანი ქაღალდის რისკსგან,
მისი ლიკვიდურობისგან და მის განაღდებამდე დარჩენილი წლებისგან. ეს
დამოკიდებულება შეიძლება გამოვსახოთ როგორც:
Nominal (quoted) interst rate=r=r*+IP+DRP+LP+MRP
აქ:
r= quoted (nominal) საპროცენტო განაკვეთი მოცემული ფასიანი ქაღალდისთვის
r*= რეალური უსრისკო საპროცენტო განაკვეთი. ეს არის განაკვეთი, რომელიც
იარსებებდა ურისკო ფასიან ქაღალდზე სამყაროში, რომლეშიც არაა მოსალოდნელი
ინფლაცია.
RRF=r*+IP. ეს არის ნომინალური განაკვეთი ურისკო ფასიან ქაღალდზე, როგორიცაა
აშშ-ს სახაზინო ობლიგაციები, რომელიც ძალიან ლიკვიდურია და
გათავავისუფლებულია რისკისგან.
IP= inflation premium. IP არის ინფლაციის მოსალოდნელი საშუალო განაკვეთი
ფასიანი ქაღალდის სიცოცხლის განმავლობაში. მოსალოდნელი სამომავლო
ინფლაციის განაკვეთი არაა აუცილებლად ახლანდელი ინფლაციის განაკვეთი.
DRP= default risk premium. ეს პრემიუმი ასახვს იმ შესაძლებლობას, რომ გამცემი ვერ
გადაიხდის დაპირებულ პროცენტს ან ძირს დადგენილ დროს. DRP არის 0 აშშ-ს
სახაზინო ობლიგაციებისთვის, მაგრამ იზრდება გამცემის რისკიანობის ზრდასთან
ერთად.
LP= liquidity premium. ეს არის გამსესხებლების მიერ დაწესებული პრემიუმი რათა
ასახონ ის ფაქტი, რომ ზოგი ფასიანი ქაღალდი ვერ იქნება კონვერტირებული ფულში
მოკლე დროში და მისაღებ ფასად.LP ძალიან დაბალია სახაზინო ობლიგაციებისთვის
და იმ ფასიანი ქაღალდებისთვის რომლებსაც დიდი და ძლიერი კომპანიები უშვებენ.
MRP= maturity risk premium. როგორც შემდეგ ავხსნით, გრძელვადიანი ობლიგაციები
არიან ფასის დაკლების დიდი რისკის წინაშე გაზრდილი ინფლაციის და საპროცენტო
განაკვეთის გამო. ამიტომ გამსესხებლები იღებენ mrp-ს რათა ეს რისკი ასახონ.
რადგანაც RRF=r*+IP ზედა გამოსხულება შეგვიძლია გადავწეროთ როგორც
Nominal (quoted) rate=r=RRF+DRP+LP+MRP
 კორპორაციული ფინანსები I | ბილანიშვილი ლანა, 17-10

R*, რეალური ურისკო საპროცენტო განაკვეთი- არის საპროცენტო განაკვეთი

რომელიც იარსებებდა ურისკო ფასიან ქაღალდზე თუ არ იქნებოდა მოსალოდნელი
არანაირი ინფლაცია. მასზე შეიძლება ვიფიქროთ როგორც საპროცენტო განაკვეთი
მოკლევადიან აშშ-ს სახაზინო ობლიგაციებზე უინფლაციო სამყაროში. რეალური
ურისკო საპროცენტო განაკვეთი არაა სტატიკური- ის იცვლება დროთა
განმავლობაში და დამოკიდებულია ეკონომიკურ პირობებზე,განსაკუთრებით 1)
უკუგებაზე, რომლის მიღებასაც ელიან კორპორაციები და მსესხებლები
პროდუქტიული აქტივებისგან, და 2) ხალხის დროის პრეფერენციები ახლანდელ vs
მომავალ მოხმარებაზე. მსესხებლების მოსალოდნელი უკუგენა რეალურ აქტივებზე
აწესებს ზედა ზღვარს იმაზე თუ რამდენის გადახდა შეუძლიათ მსესხებლებს
ფონდებისთვის, ხოლო შემნახველთა დროის პრეფერენცია მოხმარებაზე აწესებს
რამდენ ფულს გაასესხებენ ისინი განსხვავებულ პროცენტში. ძნელია გაზომო
რეალური ურისკო პროცენტი ზუსტად, მაგრამ უმეტესობა ექსპერტებისა მიიჩნევს,
რომ r* მერყეობს 1%-5% შუაედში ბოლო წლების განმავლობაში. საუკეთესო საზომი
r*-სთვის არის უკუგება ინდექსიან სახაზინო ობლიგაციებზე (indexed Treasury Bonds).

ნომინალური ურისკო საპროცენტო განაკვეთი, RRF=r*+IP – ეს არის რეალური ურისკო

საპროცენტო განაკვეთი+პრემიუმი მოსალოდნელ ინფლაციაზე. ურისკო პროცენტი
უნდა იყოს საპროცენტო განაკვეთი სრულიად ურისკო ფასიან ქაღალდზე- ანუ ის,
რომელსაც არ აქვს დეფოლტის რისკი, არ აქვს ლიკვიდურობის რისკი და არანაირი
რისკი ზარალის ზრდისა ინფლაციის შემთხვევაში. ასეთი ფასიანი ქაღალდი არ
არსებობს, ამიტომ არ არსებობს ურისკო საპროცენტო განაკვეთი. მაგრამ ერთი
ფასიანი ქაღალდი არის თითქმის გათავისუფლებული რისკისგან- TIPS, Treasury
Inflation Protected Securities, რომლის ღირებულებაც იზრდება ინფლაციასთან ერთად.
TIPS გათავისუფლებულია დეფოლტისგან, ლიკვისურობის რისკისგან და იმ
რისკისგან, რომელიც შეიძლება წარმოიქმნას საპროცენტო განაკვეთების ცვლილების
გამო. მაგრამ არაა გათავისუფლებული რეალური საპროცენტო განაკვეთის
ცვლილების რისკისგან.
თუ ტერმინს ურისკო განაკვეთი გამოვიყენებთ რეალურის ან ნომინალურის გარეშე,
ხალხი გულისხმობს ნომინალურ განაკვეთს. ანუ როცა ვამბობთ ურისკო განაკვეთს,
RRF,, ვგულისხმობთ ნომინალურ ურისკო განაკვეთს, რომელიც მოიცავს ინფლაციის
პრემიიუმს, რომელიც უდრის ფასიანი ქაღალდის დარჩენილი სიცოცხლის
განმავლობაში მოსალოდნელი ინფლაციის საშუალოს. ზოგადად, ვიყენებთ T-bill-ის
განაკვეთს რათა მიახლოებით დავთვალოთ მოკლევადიანი ურისკო განაკვეთი და T-
bond-ის განაკვეთს რათა მიახლოებით დავთვალოთ გრძელვადიანი ურისკო
განაკვეთი.

ინფლაციის პრემიუმი IP- ინფლაციას აქვს დიდი გავლენა საპროცენტო განაკვეთზე

რადგანაც ის აფუჭებს რეალურ ღირებულებას რომელსაც იღებ ინვესტიციისგან.
ვთქვათ, შევინახეთ 1000$ და ჩავდეთ ის T-bill-ში რომელიც იღებს 3% განაკვეთს და
ვადა გასდის 1 წელიწადში. წლის ბოლოს, მივიღებთ 1030$- საწყის 1000$+3%. ახლა
ვთქვათ, ინფლაცია ამ წლის განმავლობაში გახდა 3,5% და ყველა პროდუქტზე
ერთნაირად იქონია გავლენა. ანუ თუ ბენზინი ღირდა 1$ ლიტრი წლის დასაწყისში,
წლის ბოლოს ეღირება 1,035$ ლიტრი. ანუ წლის დასაწყისში ჩემი 1000$ იყიდდა 1000
ლიტრ ბენზინს, ხოლო წლის ბოლოს ვიყიდიდი 1030/1,035=995 ლიტრს. ანუ
 კორპორაციული ფინანსები I | ბილანიშვილი ლანა, 17-10

ღირებულებას დავკარგავ, კი მივიღებ 30$-ს პროცენტის სახით, მაგრამ ეს არ იქნება

საკმარისი რომ გაათანაბროს ინფლაცია. ანუ მირჩევნია ვიყიდო 1000 ლიტრი ბენზინი
(ან სხვა შენახვადი პროდუქტი) ვიდრე ვიყიდო T-bill.
ინვესტორებმა ყოველივე ეს იციან, ამიტომ როცა ისინი ასესხებენ ფულს, ისინი
აგებენ ინფლაციის პრემიუმს IP რომელიც უდრის ფასიანი ქაღალდის ცხოვრების
განმავლობაში მოსალოდნელი ინფლაციის საშუალოს. როგორც მანამდე ვთქვით,
ახლანდელი ურისკო განაკვეთი მოკლევადიან აშშ-ს T-bill-ზე იქნება რეალური
უსრისკო საპროცენტო განაკვეთი + ინფლაციის პრემიუმი:
RT-bill=RRF=r*+IP
ამიტომ, თუ რეალური ურისკო განაკვეთი იყო r*=1,7% და ინფლაცია მოსალოდნელი
იყო 1,5% (IP=1,5%) მომავალი წლის განმავლობაში, ნომინალური ურისკო
საპროცენტო განაკვეთი იქნებოდა 1,7%+1,5%=3,2%.
ინფლაციის განაკვეთი არის მოსალოდნელი მომავალში ინფლაცია და არა
ინფლაციის განაკვეთი რომელიც წარსულში იყო.
მომავალ ინფლაციაზე მოლოდინები თითქმის ემთხვევა წარსულში გამოვლილ
განაკვეთს. ანუ, თუ წინა თვეებში ინფლაცია იზრდებოდა, ხალხი მოელოდება რომ
მომავალშიც გაიზრდება ინფლაცია. ასევე, მოხმარების ფასები იცვლება დაგვიანებით
წარმოების დონესთან ცვლილებით. ანუ თუ ნავთობის ფასები გაიზარდა ამ თვეში,
ბენზინის ფასები გაიზრდება მომავალ თვეში. დაგვიანება ფინალურ პროდუქტსა და
მაწარმოებელს შორის არსებობს ეკონომიკაში.

Default Risk Premium, DRP- რისკი რომელსაც გამსესხებელი დეფოლტის შემთხვევაში

მიიღებს, ეს ნიშავს, რომ თუ გამსესხებელი ვერ მიიღებს დაგეგმილ პროცენტს ან ძირ
თანხას, ეს გავლენას ახდენს ბონდის საბაზრო საპროცენტო განაკვეთზე. რაც უფრო
დიდია ბონდის დეფოლტის რისკი, მით უფრო მაღალია საბაზრო განაკვეთი.
სახაზინო ფასიან ქაღალდებს არ აქვთ დეფოლტის რისკი, ამიტომ მათ აქვთ ყველაზე
დაბალი საპროცენტო განაკვეთი დასაბეგრ აშშ-ს ფასიან ქაღალდებს შორის.
კორპორაციული ბონდებისთვის, რაც უფრო მაღალია ბონდის რეიტინგი, მით უფრო
დაბალია დეფოლტის რისკი, შედეგად მისი საპროცენტო განაკვეთიც ნაკლებია.
განსხვავება T-bond-ის ასახულ საპროცენტო განაკვეთსა და იგივე ვადის მქონე
კორპორაციული ბონდის საპროცენტო განაკვეთს შორის არის DRP. თუ 1 წლიანი T-
bond-ის საპროცენტო გაკავეთია 4,28%, ხოლო კორპორაციული ბონდის განაკვეთი
4,83% არის, DRP=4,83-4,28=0,55%. თუ Junk Bond-ების სამყაროში შევალთ DRP
მივიღებტ 8%-მდე.

ლიკვიდურობის პრემიუმი LP - ლიკვიდური აქტივი შეიძლება გადავცვალოთ

ფულში სწრაფად საბაზრო ღირებულებით. რეალური აქტივები უმეტესად ნაკლებად
ლიკვიდურია ვიდრე ფინანსური აქტივები, მაგრამ სხვადასხვა ფინანსური აქტივები
განსხვავდებიან ლიკვიდურობით. რადგანა ლიკვიდურობა მნიშვნელოვანია,
ინვესტორებს ლიკვიდურობის პრემიუმი შეჰყავთ სხვადასხვა ფასიანი ქაღალდების
განაკვეთებში. მართალია ლიკვიდურობის პრემიუმის გამოთვლა ზუსტად რთულია,
2,4 ან 5 პროცენტიანი სხვაობა მაინც არსებობს ყველაზე ნაკლებად ლიკვიდურ და
ყველაზე მეტად ლიკვიდურ ფინანსურ აქტივს შორის.
 კორპორაციული ფინანსები I | ბილანიშვილი ლანა, 17-10

საპროცენტო განაკვეთის რისკი და Maturity Risk Premium MRP - აშშ-ს სახაზინო

ფასიანი ქაღალდები დეფოლტის რისკისგან გათავისუფლებულია, იმ მხრივ რომ
ვიღაცა შეიძლება ვირტუალურად იყოს დარწმუნებული რომ ფედერალური
მთავრობა გადაიხდის პროცენტს თავის ობლიგაციაზე და ვადა რომ მოვა მათ ძირ
თანხასაც გადაიხდიან. ამიტომ, დეფოლტის რისკის პრემიუმი სახაზინო ფასიან
ქაღალდებზე არის 0-თან ძალიან ახლოს. შედეგად, როგორც პირველი მიახლოება,
სახაზინო ფასიანი ქაღალდების საპროცენტო განაკვეთი უნდა იყოს ურისკო
საპროცენტო განაკვეთი RRF=r*+IP. მაგრამ გრძელვადიანი ობლიგაციების ფასები
მცირდება როცა საპროცენტო განაკვეთი იზრდება; და რადგანაც საპროცენტო
განაკვეთები ზოგადად იზრდება ყველა გრძელვადიან ობლიგაცი, მათ შორის
სახაზინო ობლიგაციებსაც, აქვთ რისკის ელემენტი, რომელსაც ჰქვია საპროცენტო
განაკვეთის რისკი. როგორც წესი, ნებისმიერი ორგანიზაციის ობლიგაციას, აშშ-ს
მთავრობა იქნება ეს თუ დელტას ავიხაზები, აქვს უფრო მაღალი საპროცენტო
განაკვეთის რისკი რაც უფრო დიდია მათი ვადა. ამიტომ maturity risk premium MRP,
რომელიც უფრო მაღალია უფრო გრძელვადიანი ობლიგაციებისთვის შეტანილია
საპროცენტო განაკვეთში.
Maturity Risk Premium-ის ეფექტი არის გრძელვადიან ობლიგაციებზე საპროცენტო
განაკვეთის გაზრდა მოკლევადიანი ობლიგაციების შესაბამისად. ეს პრემიუმი,
სხვების მსგავსად, არის ძნელად გასაზომი მაგრამ 1) ის იცვლება დროთა
განმავლობაში, იზრდება როცა საპროცენტო განაკვეთები უფრო გაურკვეველია და
მცირდება როცა საპროცენტო განაკვეთები უფრო სტაბილურია 2) ბოლო წლებში,
maturity risk premium 20 წლიან ობლიგაციებზე იყო 1-2%-ის ფარგლებში.
ასევე უნდა აღვნიშნოთ, რომ მართალია გრძელვადიან ობლიგაციებს აქვთ
საპროცენტო განაკვეთის რისკი, მოკლევადიან ობლიგაციებს აქვს რეინვესტიციის
განაკვეთის რისკი. როცა მოკლევადიანი ობლიგაციის ვადა მოდის და ძირი თანხა
უნდა იყოს რეინვესტირებული საპროცენტო განაკვეთის შემცირება გამოიწვევს
რეინვესტიციას უფრო დაბალ პროცენტში, რაც შეამცირებს საპროცენტო შემოსავალს.
ვთქვათ გაქვთ 100000$ ჩადებული T-bill-ში და ცხოვრობ მის საპროცენტო
შემოსავალზე. 1981 წელს მოკლევადიანი სახაზინო განაკვეთები იყო 15%, ანუ თქვენი
შემოსავალი იქნებოდა 15000$. მაგრამ ტქვენი შემოსავალი შემცირდებოდა 9000$-მდე
1983 წელს, ხოლო 2008 წლისთვის 2700$-მდე. თუ ამ ფულს ჩავდებდით
გრძელვადიან T-bill-ში ეს შემოსავალი იქნებოდა სტაბილური.

The Term Structure Of Interest Rates

The term structure of interst rates აღწერს დამოკიდებულებას გრძელვადიან და
მოკლევადიან განაკვეთებს შორის. Term structure არის მნიშვნელოვანი
კორპორაციული ფასიანი ქაღალდებისთვის, როცა ვწყვეტთ ვისესხოთ
გრძელვადიანი თუ მოკლევადიანი ობლიგაციის გამოშვებით და ასევე
ინვესტორებისთვის, რომლებიც წყვეტენ იყიდონ მოკლევადიანი თუ გრძელვადიანი
ობლიგაცია. ამიტომ, მსესხებლებმაც და გამსესხებლაბმაც უნდა გაიგონ 1) როგორ
მიემართებიან ერთამენთს გრძელვადიანი და მოკლევადიანი განაკვეთები 2) რა
იწვევს მათ დონეებში ცვლილებას.
სხვადასხვა ვადიანი ობლიგაციების საპროცენტო განაკვეთები შეიძლება ვიპოვოთ
ბევრ პუბლიკაციაში და გაზეთებში. ამ წყაროებიდან საპროცენტო განაკვეთების
გამოყენებით, ცვენ შეგვიძლია განვსაზღვროთ term structure დროის ნებისმიერი
 კორპორაციული ფინანსები I | ბილანიშვილი ლანა, 17-10

მონაკვეთისთვის. მაგალითად გრაფიკი აჩვენებს საპროცენტო განაკვეთებს

სხვადასხვა ვადისთვის სამ სხვადასხვა თარიღზე.

გრაფიკზე როცა გამოვსახავთ ამ მონაცემებს მივიღებთ yield curve ამ თარიღისთვის.

როგორც გრაფიკი აჩვენებს, yield curve იცვლის პოზიციას და დახრილობას დროთა
განმავლობაში. 1980 წლის მარტში ყველა განაკვეთი იყო საკმაოდ მაღალი რადგანაც
 კორპორაციული ფინანსები I | ბილანიშვილი ლანა, 17-10

მოსალოდნელი იყო მაღალი ინფლაცია. მაგრამ ინფლაცია მოსალოდნელი იყო რომ

დაიწევდა, ამიტომ მოკლევადიანი განაკვეთები იყო გრძელვადიანზე მაღალი და
yield curve ქვემოთ იყო დახრილი. 2000 წლის თებერვლისთვის ინფლაციამ მართლაც
დაიწია, ამიტომ ყველა განაკვეთი დაბალი იყო და yield curve გახდა ტეხილი-
საშუალო ხანგრძლივობის ფასიან ქაღალდებზე (medium-term security) განაკვეთები
იყო უფრო მაღალი ვიდრე მოკლევადიანი ან გრძელვადიანი განაკვეთები. 2008 წლის
იანვრისთვის ყველა განაკვეთი დაეცა 2000 წლის დონეზე დაბლა; და რადგანაც
მოკლევადიანი განაკვეთები დაეცა გრძელვადიან განაკვეთებზე დაბლა, yield curve
მაღლა აიწია.
ეს გრაფიკი არის აშშ-ს სახაზინო ფასიან ქაღალდებზე, ხოლო თუ დავხაზავდით
გრაფიკს ნებისმიერი კორპორაციის ფასიანი ქაღალდებისთვის ეს გრაფიკები
სახაზინოს გარფიკებზე მაღალ იქნებოდა, რადგან კორპორაციულები შეიცავენ
დეფოლტის რისკის პრემიუმს და უფრო მაღალ ლიკვიდურობის პრემიუმს. თუმცა
იგივე ფორმა ექნებოდათ. რაც უფრო რისკიანია კორპორაცია მით უფრო მაღლა
იქნება მისი yield curve განთავსებული.
ისტორიულად, გრძელვადიანი განაკვეთები უფრო მაღლაა ვიდრე მოკლევადიანი
განაკვეთები maturity risk premium-ის გამო, ამიტომ ყველა yield curve მაღლაა
მიმართული. ამის გამო მაღალ მიმართულ გრაფიკს ასევე ეძახიან ნორმალურს
(normal yield curve) ხოლო ის გრაფიკი რომელიც დაბლაა მიმართული
ამოტრიალებულს ან არანორმალურს (inverted/abnormal yield curve). 200 წლის
თებერვლის გრაფიკი იყო humped (ტეხილი), რაც იმას ნიშნავს, რომ საშუალო
ხანგრძლივობის ფასიან ქაღალდებზე საპროცენტო განაკვეთი იყო უფრო მაღალი
ვიდრე მოკლევადიანზე და გრძელვადიანზე.

What Determines The Shape Of The Yield Curve?

რადგანაც maturity risk premium არის დადებითი, თუ სხვა ყველაფერი მუდმივია,
გრძელვადიან ობლიგაციებს ექნებოდათ უფრო მაღალი საპროცენტო განაკვეთი
ვიდრე მოკლევადიანებს. მაგრამ საბაზრო საპროცენტო განაკვეთი ასევე
დამოკიდებულია მოსალოდნელ ინფლაციაზე, დეფოლტის რისკზე და
ლიკვიდურობაზე, ყოველი ამათგანი იცვლება ვადის განმავლობაში.
მოსალოდნელ ინფლაციას აქვს განსაკუთრებული ეფექტი yield curve-ის ფორმაზე,
განსაკუთრებით აშშ-ს სახაზინო ფასიანი ქაღალდების გრაფიკზე. სახაზინოებს არ
აქვთ არანაირი დეფოლტის ან ლიკვიდურობის რისკი, ანუ T წელიწადში ვადით
სახაზინო ობლიგაციის yield შეიძლება გამოვსახოთ როგორც:
T-bond yield=r*t+IPt+MRPt
რეალური ურისკო განაკვეთი r*, იცლება დროთა განმავლობაში ეკონომიკასა და
დემოგრაფიული ცვლილებების გამო, ეს ცვლილებები შემთხვევითია უფრო მეტად
ვიდრე მოსალოდნელი. ამიტომ r* ყველაზე კარგი გამოთვლა სამომავლოდ არის მისი
ახლანდელი ოდენობა. მაგრამ ინფლაციის პრემიუმი, IP, დროთა განმავლობაში
მოსალოდნელად იცვლება. როგორც ვთქვით, ინფლაციის პრემიუმი არის
ობლიგაციი სიცოცხლის განმავლობაში მოსალოდნელი ინფლაციის საშუალო,
ამიტომ როცა ბაზარი ელოდება მომავალში ინფლაციის აწევას (ვთქვათ 3%-დან 4%-
მდე და მერე 5%-მდე 3 წლის განმავლობაში), ინფლაციის პრემიუმი იქნება იფრო
მაღალი 3 წლიან ობლიგაციაზე ვიდრე 1 წლიანზე. მეორე მხრივ, თუ ბაზარი
ელოდება ინფლაციის დაწევას მომავალში, გრძელვადიან ობლიგაციებს ექნებათ
 კორპორაციული ფინანსები I | ბილანიშვილი ლანა, 17-10

უფრო ნაკლები ინფლაციის პრემიუმი ვიდრე მოკლევადიანებს. საბოლოოდ,

რადგანაც ინვესტორები მიიჩნევენ გრძელვადიან ობლიგაციებს უფრო რისკიანად
ვიდრე მოკლევადიანებს საპროცენტო განაკვეთის რისკის გამო, maturity risk premium
ყოველთვის იზრდება maturity-სთან ერთად.
ახლა განვიხილოთ yield curve კორპორაციულ ობლიგაციებზე. გავიხსენოთ, რომ
კორპორაციული ობლიგაციები მოიცავენ დეფოლტის რისკის პრემიუმს DRP და
ლიკვიდურობის პრემიუმს LP. ამიტომ yield კორპორაციულ ობლიგაციაზე რომლის
ვადაც მოდის T წელიწადში იქნება:
Corporate bond yield=r*t+IPt+MRPt+DRPt+LPt
კორპორაციული ბონდების დეფოლტის და ლიკვიდურობის რისკზე გავლენას
ახდენს მათი ვადები (maturity). მაგალითად, კოკაკოლას მოკლევადიანი ვალის
დეფოლტის რისკი ძალიან დაბალია რდაგნა თითქმის უშანსოა რომ კოკაკოლა
გაკოტრდეს მომავალ წლებში. თუმცა კოკაკოლას აქვს ლამის 100 წლიანი ვადის
ობლიგაციები, მაგრამ მართალია რომ კოკაკოლის დეფოლტის რისკი ამ
ობლიგაციებზე დაბალია, მაგრამ მაინც უფრო მაღალია ალბათობა იმისა რომ
კოკაკოლა გრძელვადიან ობლიგაციებს უფრო ვერ გადაიხდის ვიდრე
მოკლევადიანებს.
გრძელვადიანი კორპორაციული ობლიგაციები უფრო ნაკლებად ლიკვიდურია
ვიდრე მოკლევადიანები. რადგანაც მოკლევადიან ვალს აქვს უფრო ნაკლები
დეფოლტის რისკი, ვიღაცას შეუძლია იყიდოს მოკლევადიანი ობლიგაცია უფრო
ნაკლები ძიებით სხვა კრედიტებზე, ვიდრე ამას იზამდა გრძელვადიანი ობიგაციის
ყიდვისას. ანუ ხალხს შეუძლია უფრო ხშირად გასვლა და შემოსვლა მოკლევადიან
კორპორაციულ ობლიგაციებში. შედეგად, კორპორაციების მოკლევადიანი
ობლიგაციები უფრო ლიკვიდურია და აქვთ უფრო დაბალი ლიკვიდურობის
პრემიუმები ვიდრე მათ გრძელვადიან ობლიგაციებს.

Usig The Yield Curve To Estimate Future Interest Rates

წინა ქვეთავში ვნახეთ, რომ yield curve-ის დახრილობა დამოკიდებულია
უმთავრესად ორ ფაქტორზე: 1) მოლოდინები მომავალ ინფლაციაზე და 2) ვადის
ეფექტები ობლიგაციის რისკზე. ასევე ვნახეთ როგორ დავთვალოთ yield curve
ინფლაციისა და რისკების მოცემულობებით. მაგრამ ხალხს შეუძლია ამ პროცესის
შემოტრიალება: მოცემული yield curve-ით გაიგონ ბაზრის მოლოდინები
ინფლაციაზე, რისკზე და მოკლევადიან განაკვეთებზე. მაგალითად, ვთქვათ,
კომპანია არის თავისი 5 წლიანი გაფართოების პროგრამის შუაში და ბუღალტერმა
იცის რომ მოუწევს მოკლე ვადით ფულის სესხება დღეიდან 1 წელიწადში, მაგრამ მას
უნდა რომ გაიგოს 1 წლის ფულის ღირებულება 1 წელიწადში. ეს ინფორმაცია
შეიძლება შეგროვდეს მიმდინარე yield curve-ის შესაწავლით.
გამოთვლის პროცესში ჩვენ 1) ვფოკუსირდებით სახაზინო ობლიგაციებზე და 2)
ვთვლით, რომ სახაზინო ობლიგაციებს არ აქვთ maturity risk premium. ამ პოზიციას
ჰქვია წმინდა მოლოდინების თეორია (pure expectations theory). ეს თეორია თვლის,
რომ ობლიგაციების გამყიდველები აწესებენ ობლიგაციის ფასებსა და საპროცენტო
განაკვეთს მხოლოდ მომავალი საპროცენტო განაკვეთის მოლოდინზე დაყრდნობით
და ინდიფერენტულები არიან maturity-ს მიმართ, რადგანაც არ მიიჩნევენ
გრძელვადიან ობლიგაციებს უფრო რისკიანად ვიდრე მოკლევადიანებს. ეს მართალი,
რომ იყოს, MRP იქნებოდა 0 და გრძელვადიანი საპროცენტო განაკვეთები იქნებოდა
 კორპორაციული ფინანსები I | ბილანიშვილი ლანა, 17-10

მიმდინარე და მომავალი მოკლევადიანი საპროცენტო განაკვეთების საშუალო

შეოწნილი.
ეს თეორია რომ ვაჩვენოთ, წარმოვიდგინოთ, რომ 1 წლიანი სახაზინო ობლიგაციის
მიმდინარე yield არის 5%, ხოლო 2 წლიანი ობლიგაციის yield არის 5,5%.
ინვესტორებს ვისაც უნდათ ინვესტირება 2 წლით აქვთ ორი შესაძლებლობა:
შესაძლებლობა 1: იყიდონ 2 წლიანი ფასიანი ქაღალდი და ჰქონდეთ 2 წლით
შესაძლებლობა 2: იყიდონ 1 წლიანი ფასიანი ქაღალდი ჰქონდეთ 1 წლით; ხოლო
შემდეგ წლის ბოლოს ეს ფული თავიდან ჩადონ 1 წლიან ფასიან ქაღალდში.
თუ ისინი აირჩევენ 1 შესაძლებლობას, ყოველი ჩადებული დოლარისთვის ისინი
მიირებენ 1,113025$ მეორე წლის ბოლოს.
Funds at the end of year 2= 1$*(1,055)2=1,113025$
თუ აირჩევენ 2 შესაძლებლობას, ისინი მიირებენ იმავე ოდენობას, მაგრამ შემდეგი
გამოსახულება გამოიყენება რომ გავიგოთ საბოლოო ოდენობა:
Funds at the end of year 2= 1$*1,05*(1+X)
აქ X არის მოსალოდნელი საპროცენტო განაკვეთი 1 წლიან სახაზინო ობლიგაციაზე
დღეიდან 1 წელიწადში. თუ მოლოდინების თეორია მართალია, ყოველმა
სესაძლებლობამ უნდა მოგვცეს ერთნაირი ოდენობის ფული მეორე წლის ბოლოს,
ანუ შემდეგი უნდა მოხდეს:
1,05*(1+X)=(1,055)2
1+X=1,0552/1,05
X=0,0600238=6,00238%
ანუ 1 წლიანი საპროცენტო განაკვეთი დღეიდან 1 წელიწადში უნდა იყოს 6,00238%,
სხვა შემთხვევაში ერთი შესაძლებლობა მეორეზე უკეთესი იქნებოდა და ბაზარი
წონასწორობაში აღარ იქნებოდა. მაგრამ თუ ბაზარი არაა წონასწორობაში, ყიდვა
გაყიდვა უცებ დააბრუნებს წონასწორობას. მაგალითად, ვთქვათ, ინვესტორები ელიან
1 წლიან სახაზინო განაკვეთს 6,00238% დღეიდან 1 წელიწადში, მაგრამ 2 წლიანი
ობლიგაციის yield ახლა არის 5,25% და არა 5,5% განაკვეთი, რომელიც საჭიროა
წონასწორობისთვის. ობლიგაციის გამყიდველები მოგებას მიირებენ შემდეგი
სტრატეგიით:
1. ისესხონ ფული 2 წლით 2 წლიანი წლიური 5,25% განაკვეთით.
2. ინვესტირონ ეს ფული რამდენიმე 1 წლიან ობლიგაციაში, იმის მოლოდინით
რომ მიიღებენ 5% ამ წელს და 6,00238%-ს შემდეგ წელს. ჯამურად კი 2
წელიწადში მიიღებენ (1,05*1,0600238)1/2=5,5%
სესხება 5,25%-ად და ინესტირება რათა მიიღონ 5,5% კარგი შემოთავაზებაა, ამიტომ
ობლიგაციების გამყიდველები გაიქცევიან ფულის სასესხებლად 2 წლიან ბაზარზე და
ამ ფულს ჩადებენ 1 წლიან ბაზარში.
გავიხსენოთ, რომ ფულის მიწოდებაში კლება ზრდის საპროცენტო განაკვეთს, ხოლო
მიწოდების ზრდა ამცირებს განაკვეთს. მსგავსად, ფულის მოთხოვნის ზრდა
გაზრდის განაკვეთს, ხოლო მოთხოვნის შემცირება შემცირებს განაკვეთს. ამიტომ,
ობლიგაციების გამყიდველები გაზრდიან 2 წლიან განაკვეთს და ამავდროულად
შეამცირებენ 1 წლიან ობლიგაციებზე განაკვეთს. ეს ყიდვა-გაყიდვა შეწყდება როცა 2
წლიანი განაკვეთი გახდება მოსალოდნელი 1 წლიანი განაკვეთების საშუალო
შეწონილი.
შემდეგი ანალიზი დავამყარეთ იმაზე რომ maturity risk premium არის 0. მაგრამ,
უმეტესი მტკიცებულება აჩვენებს, რომ დადებითი maturity risk premium არსებობს.
 კორპორაციული ფინანსები I | ბილანიშვილი ლანა, 17-10

მაგალითად, ჩვენ ვთვლით კიდევ ერთხელ რომ 1 და 2 წლიანი განაკვეთები არის 5%

და 5,5% შესაბამისად, ანუ გვაქვს ზევით მიმართული yield curve. მაგრამ, ახლა
ჩავთვალოთ რომ maturity risk premium 2 წლიან ობლიგაციაზე არის 0,2% 1წლიანი
ობლიგაციის 05-თან შედარებით. ეს პრემიუმი ნიშნავს, რომ წონასწორობაში,
მოსალოდნელი წლიური უკუგება 2 წლიანი ობლიგაციისგან (5,5%) უნდა იყოს 0,2%-
ით მაღალი ვიდრე მოსალოდნელი უკუგება რამდენიმე 1 წლიან ობლიგაციაზე (5%
და X). ამიტომ მოსალოდნელი უკუგება უნდა იყოს 5,5-0,2=5,3%
Expected return on 2-year bond=rate on 2 year bond-MRP=0,055-0,002=0,053=5,3%
ახლა გავიხსენოთ რომ მოსალოდნელი წლიური უკუგება ორ 1 წლიან ობლიგაციაზე
შეიძლება გამოვსახოთ როგორც:
1,05*(1+X)=(1+expected rate on 2 year bond)2=1,0532
სადაც X არის 1 წლიანი განაკვეთი შემდეგ წელს
1,05X=1,0532-1,05
X=0,560086=5,60086%
ამ მდგომარეობით, წონასწორობა მოითხოვს რომ ბაზრის მონაწილეებმა ელოდონ 1
წლიან განაკვეთს შემდეგ წელს 5,60086%-ის ოდენობით.
ამ ყველაფერს თუ შევაჯამებთ, ვნახავთ რომ შეგვიძლია გამოვიყენოთ yield curve რომ
გამოვთვალოთ რას ელოდება ბაზარი რომ იყოს 1 წლიანი განაკვეთი შემდეგ წელს.
მაგრამ ეს მოითხოვს MRP-ს დათვლას; და თუ ჩვენი დათვლილი MRP არის
არასწორი ასეთივე არასწორი იქნება yield curve-ზე დამყარებული საპროცენტო
განაკვეთი.
Yield curve-დან აღებული განაკვეთი გაიზარდა 0,5%-ით, როცა წლები ვადამდე
გაიზარდა 1-დან 2-მდე: 5,50%-5%=0,50%. ამ 0,50% ზრდიდან 0,20% არის MRP ხოლო
დარჩენილი 0,30% არის გამოწვეული 1 წლიანი განაკვეთის ზრდის გამო 1
წელიწადში.

Macroeconomic Factors That Influence Interest Rate Levels

ჩვენ აღვწერეთ როგორ ახდენენ გავლენას ინფლაცია, დეფოლტის რისკი, maturity
რისკი და ლიკვიდურობა საპროცენტო განაკვეთის დონეზე დროთა განმავლობაში
და სხვადასხვა ბაზრებზე. მაგრამ რამდენიმე მაკროეკონომიკურმა ფაქტორმა
შეიძლება ამ კომპონენტებზე მოახდინოს გავლენა. მთავარი ფაქტორებია: 1)
ფედერალური რეზერვის პოლიტიკა 2) ფედერალური ბიუჯეტის დეფიციტი ან
სიჭარბე 3) საერთაშორისო ფაქტორები, მათ შორის საგარეო ვაჭრობა და სხვა
ქვეყნების საპროცენტო განაკვეთები 4) ბიზნესის აქტიურობის დონე

1. ფედერალური რესერვის პოლიტიკა - როგორც ეკონომიკაში ისწავლეთო (ჰაჰ :’( ) 1)

ფულის მიწოდებას გავლენა აქვს ეკონომიკურ ატქივობაზე, ინფლაციზე და
საპროცენტო განაკვეთებზე და 2) აშშ-ში ფედერალური რესერვი აკონტროლებს
ფულის მიწოდებას (ჩვენთან ეროვნული ბანკი ხოდა აწი ეროვნულ ბანკს დავწერ და
გადმოვაქართულებ). თუ ეროვნულ ბანკს უნდა ეკონომიკის წინ წაწევა ის ზრდის
ფულის მიწოდებას. ეროვნული ბანკი ყიდულობს და ყიდის მოკლევადიან ფასიან
ქაღალდებს, ამიტომ მონეტარული თავისუფლების საწყისი ეფექტი იქნება
მოკლევადიანი განაკვეთების დაწევა. მაგრამ უფრო დიდი ფულის მიწოდებამ
შეიძლება გამოიწვიოს მომავალი მოსალოდნელი ინფლაციის ზრდა, რაც გამოიწვევს
 კორპორაციული ფინანსები I | ბილანიშვილი ლანა, 17-10

გრძელვადიანი განაკვეთების ზრდას და მოკლევადიანი განაკვეთების დაცემას უფრო

მეტად. საწინააღმდეგო ხდება თუ ეროვნული ბანკი შეამცირებს ფულის მიწოდებას.
დაბალი განაკვეთები გამოიწვევენ იმას, რომ უცხოელები გაყიდიან თავიანთ აშშ-ს
სახაზინო ფასიან ქაღალდებს. ამ ინვესტორებს გადაუხდიან დოლარებში, რომლებსაც
ისინი გაყიდიან რომ იყიდონ თავიანთი ვალუტა. დოლარის გაყიდვა და სხვა
ვალუტების ყიდვაშეამცირებს დოლარის ღირებულებას სხვა ვალუტებთან
შედარებით, რის გამოც აშშ-ს პროდუქტები უფრო იაფი გახდება, რაც დაეხმარება
მწარმოებლებს და შეამცირებს ვაჭრობის დეფიციტს.
2. ფედერალური ბიუჯეტის დეფიციტი ან სიჭარბე- თუ ეროვნული მთავრობა
ხარჯავს უფრო მეტს ვიდრე იღებს შემოსავლების სახით, ის განიცდის დეფიციტს,
ხოლო დეფიციტი უნდა დაიფაროს დამატებითი სესხებით (მეტი სახაზინო
ობლიგაციის გაყიდვით) ან ფულის ბეჭდვით. თუ მთავრობა ისესხებს, ეს ზრდის
მოთხოვნას ფულზე და შედეგად ზრდის საპროცენტო განაკვეთებს. თუ მთავრობა
ბეჭდავს ფულს, ინვესტორები მიიჩნევენ, რომ „მეტი ფულით იმავე რაოდენობის
პროდუქტების სურვილი“ გამოიწვევს ინფლაციას, რომელიც ასევე გაზრდის
საპროცენტო განაკვეთებს. ანუ რაც უფრო დიდია ეროვნული დეფიციტი, მით უფრო
მაღალია საპროცენტო განაკვეთი.
3. საერთაშორისო ფაქტორები - აშშ-ში ბიზნესები და ადამიანები ყიდიან და
ყიდულობენ ხალხისგან მსოფლიოს გარშემო. თუ ისინი ყიდულობენ უფრო მეტს
ვიდრე ყიდიან ჩნდება საგარეო ვაჭრობის დეფიციტი. როცა ვაჭრობის დეფიციტი
ხდება, ის უნდა იყოს დაფინანსებული, ეს კი ნიშნავს ვაჭრობის სიჭარბე რომელ
ქვეყნებშიცაა იმათგან სესხებას. ანუ, თუ აშშ-მ შემოიტანა 200$ მილიარდის
პროდუქტები და გაყიდა მხოლოდ 100$ მილიარდის მას გაუჩნდა 100$ მილიარდის
ვაჭრობის დეფიციტი, როცა სხვა ქვეყნებს ექნებათ 100$ მილიარდი ვაჭრობის
სიჭარბე. აშშ ისესხებს 100$ მილიარდს სიჭარბის მქონე ქვეყნისგან. ნებისმიერი
განაკვეთით, რაც უფრო დიდია დეფიციტი, მით უფრო მაღალია სესხების
ტენდენცია. უცხოელები შეინარჩუნებენ აშშ-ს ვალს მხოლოდ და მხოლოდ მაშინ თუ
აშშ-ს ფასინაი ქაღალდები კონკურენტიანია მათი ქვეყნის განაკვეთებთან. ეს
გამოიწვევს აშშ-ს განაკვეთებს რომ იყვნენ დამოკიდებულები სხვა ქვეყნების
განაკვეთებზე.
მტელი ეს ურთიერთდამოკიდებულება ზღუდავს ფედერალური რეზერვის
შესაძლებლობას გამოიყენოს მონეტარული პოლიტიკა ეკონომიკური აქტივობების
საკოტროლებლად. მაგალითად, თუ ეროვნული ბანკი შეეცდება საპროცენტო
განაკვეთის შემცირებას და ეს გამოიწვევს განაკვეთების დაცემას უცხოეთის
განაკვეთებზე დაბლა, უცხოელები გაიდიან აშშ-ს ობლიგაციებს. ეს გაყიდვები
შეამცირებს ობლიგაციების ფასებს, რაც აწევს განაკვეთებს აშშ-ში
4. ბიზნეს აქტიურობა - აქ გრაფიკი შეისწავლეთო და ისტორიული ფატტებია და
მაგათი შედეგები. თუ დაგაინტერესათ 185 გვერდია პდფ-ში. დიდი არაფერი წერია.
შედეგი:
რეცესიის დროს მოკლევადიანი განაკვეთები იწევენ დაბლა უფრო მეტად ვიდრე
გრძელვადიანი განაკვეთები. ეს ხდება ორი მიზეზით: 1) ეროვნული ბანკი უმეტესად
მუშაობს მოკლევადიან სექტორზე 2) გრძელვადიანი განავეთები ასახავენ საშუალო
მოსალოდნელ ინფლაციას 20-დან 30-წლამდე პერიოდზე. (მაინც ვერაფერი გავიგე რა
უნდათ).
 კორპორაციული ფინანსები I | ბილანიშვილი ლანა, 17-10

Interest Rates And Business Decisions

მანამდე yield-ების გრაფიკები რომ იყო 2008 წლის იანვრის გრაფიკი აჩვენებს
რამდენი უნდა გადაეხადა აშშ-ს მტავრობას 2008 წლის იანვარში რათა ესესხა ფულა 1
წლით, 5 წლით, 10 წლით და ა.შ. ბიზნესის მსესხებელი მეტს გადაიხდიდა, მაგრამ
ერთი მოემნტით ჩავთვალოთ რომ 2008 წლის იანვარია და ის yield curve შეესაბამება
ჩემს კომპანიას. ახლა ვთქვათ გინდათ ააშენოთ თქვენი კომპანიისთვის ახალი 30
წლიანი საწარმო, რომელიც ერირება 1$ მილიონი და თქვენ ამ 1$ მილიონს ისესხებთ
და არა გამოუშვებთ ახალ აქციებს. თუ ისესხებდით 2008 წლის იანვარში
მოკლევადიანად, ვთქვათ 1 წლით, თქვენი წლიური საპროცენტო ხარჯი იქნებოდა
2,7% ან 27000$. მეორე მხრივ, თუ გამოიყენებდით გრძელვადიან დაფინანსებას,
თქვენი წლიური ხარჯი იქნებოდა 4,3% ან 43000$. ანუ, ერთი შეხედვით
გამოიყენებდით მოკლევადიან სესხს.
მაგრამ ეს შეიძლება იყოს საშინელი შეცდომა. თუ გამოიყენებთ მოკლევადიან სესხს,
მოგიწევდატ სესხის განახლება ყოველ 6 თვეში და ყოველი ახალი სესხის განაკვეთი
იქნებოდა იმდროინდელი მოკლევადიანი განაკვეთის ტოლი. საპროცენტო განაკვეთი
შეიძლება დაუბრუნდეს ადრინდელ სიმაღლეს, რა შემტხვევაშიც მოგწევდათ 14%-ის
გადახდა ანუ 140000$ წლიურად. ეს მაღალი საპროცენტო განაკვეთები შეიჭრებოდა
შემოსავლებში და სრულად გამორიცხვად და გააბათილებდა მათ. შემცირებული
მოგებაუნარიანობა გაზრდიდა თქვენი კომპანიის რისკის პრემიუმს რომელიც
ჩაშენებულია თქვენს საპროცენტო განაკვეთში. ეს შემდგომში კიდევ გაზრდიდა
საპროცენტო გადახდებს, რაც უფრო მეტად შემაცირებდა მოგებაუნარიანობას,
გამსესხებლები უფრო ინერვიულებდნენ და უფრო ნკალებად სავარაუდო იქნება რომ
მეტს გასესხებდნენ, მოგიწევდათ აქტივების გაყიდვა და შეიძლება გაკოტრდეთ
კიდეც.
მეორე მხრივ, თუ გამოიყენებდით გრძელვადიან სესხებას 2008 წელს, თქვენი
საპროცენტო გადახდები მუდმივი დარჩებოდა 43000$ წლიურად და ეკონომიკის
საპროცენტო განაკვეთის ზრდა არ შეგაწუხებდათ. შეიძლება თვენი გაკოტრების
წინაშე მყოფი კონკურენტების გეყიდათ კარგ ფასად- გაკოტრებები იზრდება როცა
საპროცენტო განაკვეთებიც იზრდება რადგანაც ბევრი კომპანია იყენებს
მოკელავდიან სესხებს.
ნიშნავს ყოევლივე ეს იმას, რომ კომპანიამ უნდა აირიდოს მოკლევადიანი სესხები?
არა! თუ ინფლაცია შემდეგ წლებში დაეცემა, ასევე დაეცემა საპროცენტო
განაკვეთებიც. თუ გრზელვადიანად ისესხეთ 4,3%-ად 2008 წლის იანვარში, კომპანია
იქნება ცუდ მხარეს, რადგან ჩაკეტილი იქნება 4,3% ვალში, როცა თქვენი
კონკურენტები სესხულობენ 2,7%-ად.
ფინანსირების გადაწყვეტილებები იქნებოდა უფრო მარტივი თუ შეგვეძლებოდა
უფრო ზუსტი ვარაუდების გაკეთება მომავალ საპროცენტო განაკვეთებზე.
ცვლილებებს საპროცენტო განაკვეთში ასევე აქვს გამოხმაურება შემნახველებში.
მაგალითად, თუ გაქვთ გეგმა 401 (ეს რაცხა გეგმა საპენსიო დამსგავს ფონდებში
ფულის ჩადებაა). თქვენ შეგიძლიათ აირჩიოთ საშუალო ვადა 25 წელი, 20 წელი და
უფრო ნაკლები რამდენიმე თვით. რა გავლენას იქონიებდა თქვენი გადაწყვეტილება
თქვენს საინვესტიციო შედეგზე და საპენსიო შემოსავალზე? თავიდან, ეს
გადაწყვეტილება გაველნას იქონიებდა წლიურ საპროცენტო შემოსავალზე.
მაგალითად, თუ yield curve ზევით მიემართება, როგორც ნორმალურადაა, თქვენ
მიიღებდით მეტ სარგებელს თუ აირჩევდით ფონდს რომელსაც აქვს გრძელვადიანი
 კორპორაციული ფინანსები I | ბილანიშვილი ლანა, 17-10

ობლიგაციები. თუ აირჩევდით გრძელვადიან ფონდს და შემდეგ საპროცენტო

განაკვეთები გაიზრდებოდა, თქვენი ფონის საბაზრო რირებულება დაეცემოდა.
მაგალითად, თუ გქონდათ 100000$ ფონდში რომლის საშუალო ობლიგაციის ვადაა 25
წელი და კუპონის განაკვეთი 6% და შემდეგ საპროცენტო განაკვეთი გაიზრად 6%-
დან 10%-მდე, თქვენი ფონდის საბაზრო ღირებულება დაეცემოდა 100000$-დან
63500$-მდე. მეორე მხრივ, თუ განაკვეთები დაეცემოდ, თქვენი ფონდი გაიზრდებოდა
ღირებულებაში. თუ ინვესტირებდით მოკლევადიან ფონდში, მისი ღირებულება
იქნებოდა სტაბილური, მაგრამ ის ნაკლებ წლიუს სარგებელს მოგცემდათ. ნებისმიერ
შემთხევვაში, თქვენს გადაწყვეტილებას ვადაზე ექნებოდა დიდი გავლენა თქვენი
ინვესტიციის შედეგზე და თქვენს მომავალ შემოსავალზე.