Tên SV: Nguyễn Trường Khánh

Mã số SV: 46.01.104.082
Lớp: CNTT D
Nhóm: Philosophy
Quy luật thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập (quy luật
mâu thuẫn )
Quy luật mâu thuẫn là một trong ba quy luật cơ bản và là quy luật
quan trọng nhất của phép biện chứng duy vật.
Theo đánh giá của V. I. Lênin, quy luật mâu thuẫn là hạt nhân của
phép biện chứng. V. I. Lênin viết: “Có thể định nghĩa vắn tắt phép biện
chứng là học thuyết về sự thống nhất của các mặt đối lập. Như thế là
nắm được hạt nhân của phép biện chứng, nhưng điều đó đòi hỏi phải có
những sự giải thích và một sự phát triển thêm”.
Và: “Sự phân đội của cái thống nhất và sự nhận thức các bộ phận
mâu thuẫn của nó…,- V. I. Lênin khẳng định, đó là thực chất...của phép
biện chứng”.
Quy luật mâu thuẫn vạch ra nguồn gốc, động lực của sự phát triển.
Nội dung quy luật:
Khái niệm mâu thuẫn, mặt đối lập:
Mâu thuẫn là một phạm trù dùng để chỉ sự liên hệ, tác động qua lại
lẫn nhau giữa các mặt đối lập trong cùng một sự vật, hiện tượng.
Như vậy, thực chất mâu thuẫn cũng là mối liên hệ, nhưng không
phải bất kỳ mối liên hệ nào mà chỉ là mối liên hệ giữa các mặt đối lập.
Mặt đối lập là một phạm trù dùng để chỉ những mặt, những thuộc
tính, những khuynh hướng vận động trái ngược nhau và làm nên chỉnh
thể một sự vật, một hiện tượng.
 Như vậy, hai mặt đối lập phải thỏa mãn đầy đủ hai điều kiện sau mới
tạo thành mẫu thuẫn:
Thứ nhất, có xu hướng vận động trái ngược nhau, chúng liên hệ với
nhau hình thành nên mâu thuẫn biện chứng.
Thứ hai, làm nên chỉnh thể một sự vật, hiện tượng.
Hai mặt đối lập như vậy gọi là hai mặt đối lập biện chứng, chung
liên hệ với nhau hình thành nên mẫu thuẫn biện chứng.
Lưu ý: Mâu thuẫn biện chứng khác với mâu thuẫn lôgích hình thức.
Mâu thuẫn biện chứng tồn tại khách quan trong tư duy, còn mâu thuẫn
lôgích hình thức là do tư duy mắc phải sai lầm. Do đó, bản thân mâu
thuẫn biện chứng là nguồn gốc, động lực phát triển của nhận thức, còn
việc khắc phục mâu thuẫn lôgích hình thức là biện pháp nhằm đạt đến
chân lý.
Tính chất chung của mâu thuẫn:
Vì mâu thuẫn cũng là mối liên hệ, nhưng không phải bất kỳ các mối
liên hệ nào mà chỉ là mối liên hệ giữa các mặt đối lập, nên mâu thuẫn
cũng có đầy đủ các tính chất chung của mối liên hệ : tính khách quan,
tính phổ biến và tính đa dạng, phong phú.
Một là, tính khách quan:
Mâu thuẫn là cái vốn có của bản thân các sự vật, hiện tượng, chứ
không phải do sự áp đặt từ bên ngoài. Bất kỳ sự vật, hiện tượng nào
cũng đều chứa đựng mâu thuẫn bên trong, mâu thuẫn này mất đi thì mâu
thuẫn khác được hình thành; sự vật, hiện tượng vừa là nó, vừa là cái
khác với bản thân nó.
Hai là, tính phổ biến:
Mâu thuẫn có ở trong mọi sự vật, hiện tượng, mọi giai đoạn, mọi quá
trình; mâu thuẫn có cả trong tự nhiên, xã hội và tư duy con người.
Ba là, tính đa dạng, phong phú:
 Có rất nhiều loại mâu thuẫn, mỗi loại mâu thuẫn có đặc điểm riêng,
vị trí , vai trò riêng , có cách thức giải quyết riêng. Cụ thể là: Có mâu
thuẫn bên trong - mâu thuẫn bên ngoài, có mâu thuẫn cơ bản - mâu
thuẫn không cơ bản, có mâu thuẫn chủ yếu - mâu thuẫn thứ yếu, có mâu
thuẫn đối kháng - mâu thuẫn không đối kháng...
Mâu thuẫn bên trong là mâu thuẫn giữa các yếu tố cấu thành nên sự
vật, hiện tượng và quyết định sự vận động, phát triển của chúng. Mâu
thuẫn bên ngoài là mâu thuẫn giữa các sự vật, hiện tượng với nhau và
ảnh hưởng đến sự vận động, phát triển của chúng.
Tuy nhiên, sự phân biệt giữa mâu thuẫn bên trong và mẫu thuẫn bên
ngoài cũng chỉ mang tính tương đối, tùy vào các mối quan hệ, hệ quy
chiếu nhất định.
Mâu thuẫn cơ bản là mâu thuẫn quyết định sự vận động, phát triển
của sự vật, hiện tượng trong suốt quá trình tồn tại của chúng. Mâu thuẫn
không cơ bản là mâu thuẫn ảnh hưởng đến vận động, phát triển của sự
vật, hiện tượng trong suốt quá trình tồn tại của chúng.
Mâu thuẫn chủ yếu là mâu thuẫn nổi bật lên hàng đầu và quyết định
sự vận động, phát triển của sự vật, hiện tượng trong từng giai đoạn nhất
định. Mâu thuẫn thứ yếu là mâu thuẫn không nổi bật lên hàng đầu và
ảnh hưởng đến sự vận động, phát triển của sự vật, hiện tượng trong từng
giai đoạn nhất định.
Mâu thuẫn đối kháng là mâu thuẫn giữa các lực lượng, các giai cấp,
các tầng lớp mà lợi ích của chúng trái ngược nhau, không thể điều hòa
với nhau được. Mâu thuẫn không đối kháng là mâu thuẫn giữa các lực
lượng, các giai cấp, các tầng lớp mà lợi ích của chúng về cơ bản thống
nhất với nhau và có thể điều hòa với nhau được.
Mâu thuẫn có đầy đủ tính chất chung của mối liên hệ, nhưng mặt
khác, nó còn có những tính chất riêng, đặc thù mà không phải bất kỳ mối
liên hệ nào cũng có. Cụ thể là:
 Mâu thuẫn là một chỉnh thể, trong đó hai mặt đối lập vừa thống nhất
vừa đấu tranh với nhau:
Sự thống nhất của các mặt đối lập:
Là sự ràng buộc, phụ thuộc, quy định lẫn nhau, nương tựa vào nhau,
đòi hỏi có nhau giữa các mặt đối lập, mặt này lấy mặt kia làm tiền đề tồn
tại, nếu không có mặt đối lập này sẽ không có mặt đối lập kia và ngược
lại.
Là sự đồng nhất của các mặt đối lập, bởi vì các mặt đối lập cho dù có
khác nhau nhưng bao giờ cũng có những yếu tố giống nhau, tương tự
nhau, nghĩa là chúng đồng nhất với nhau.
Là sự tác động ngang nhau của các mặt đối lập khi các mặt đối lập
có lực lượng ngang bằng nhau.
Sự đấu tranh của các mặt đối lập:
Là sự tác động qua lại lẫn nhau giữa các mặt đối lập. Thực chất của
sự đấu tranh của các mặt đối lập gắn liền với quá trình hình, phát triển
và giải quyết mâu thuẫn:
- Giai đoạn hình thành mâu thuẫn
Đồng nhất nhưng đồng thời bao hàm sự khác nhau.
Khác nhau bề ngoài.
Khác nhau bản chất, khi ấy mâu thuẫn được hình thành.
- Giai đoạn phát triển của mâu thuẫn
Các mặt đối lập xung đột với nhau.
Các mặt đối lập xung đột gay gắt với nhau, khi ấy mẫu thuẫn phát
triển đến đỉnh điểm.
- Giai đoạn giải quyết mâu thuẫn
 Sự chuyển hóa của các mặt đối lập, mâu thuẫn được giải quyết, đồng
thời bước nhảy được thực hiện, chất mới được ra đời; sự vật, hiện tượng
mới được ra đời thay thế cho sự vật, hiện tượng cũ. Ở sự vật, hiện tượng
mới này lại xuất hiện mâu thuẫn mới, rồi mâu thuẫn tiếp tục lại được
triển khai, rồi lại được giải quyết… Cứ như vậy, sự vật, hiện tượng
không tồn tại vĩnh viễn và quá trình vận động, phát triển của thế giới là
vô tận.
Sự chuyển hóa của các mặt đối lập có thể được diễn ra theo hai cách:
một là, các mặt đối lập chuyển hóa cho nhau; hai là, cảm hai đều trở
thành những chất mới.
Mối quan hệ giữa sự thống nhất và sự đấu tranh của các mã đối lập:
Sự thống nhất và sự đấu tranh giữa các mặt đối lập gắn liền với nhau:
Nếu không có thống nhất sẽ không có đấu tranh, thống nhất là tiền đề
của đấu tranh; đấu tranh là nguồn gốc, động lực của sự phát triển.
Mặc dù vậy, chúng có sự khác biệt: Sự thống nhất phản ánh Bốn là,
cần vận dụng một cách phù hợp khi giải quyết mâu trạng thái ổn định,
trạng thái đứng im tương đối; còn sự đấu tranh phản ánh trạng thái vận
động tuyệt đối của sự vật, hiện tượng. Nhờ có thống nhất, sự vật, hiện
tượng mới tồn tại, còn nhờ có đấu tranh, sự vật, hiện tượng mới phát
triển.
Theo V, I. Lênin, sự thống nhất là tạm thời, tương đối; còn sự đấu
tranh là tuyệt đối. V. I. Lênin viết: “Sự thống nhất (phù hợp, đồng nhất,
tác dụng ngang nhau) của các mặt đối lập là có điều kiện, tạm thời,
thoáng qua, tương đối. Sự đấu tranh của các mặt đối lập bài trừ lẫn nhau
là tuyệt đối, cũng như sự phát triển, sự vận động là tuyệt đối”V. I. Lênin
khẳng định: “Phát triển là một “cuộc đấu tranh” giữa các mặt đối lập”.
Tóm lại, mâu thuẫn là nguồn gốc, động lực của sự phát triển, hai mặt
đối lập vừa thống nhất vừa đấu tranh với nhau.
Ý nghĩa phương pháp luận:
 Một là, trong nhận thức và thực tiễn cần phải tuân theo nguyên tắc
phân đôi cái thống nhất và nhận thức các mặt đối lập của nó”.
“Phân đôi” ở đây không phải là phân chia theo kiểu số học thành hai
phần bằng nhau, mà là phân đội cái chỉnh thể thống theo quan nhất thành
hai mặt đối lập biện chứng và nhận thức các mặt đối lập biện chứng ấy.
Nghĩa là, cần phải xác định mâu thuẫn, phân tích mâu thuẫn, nghiên cứu
các mặt đối lập tạo thành mâu thuẫn.
Hai là, cần phải có những biện pháp phù hợp trong việc giải quyết
đối với từng loại mâu thuẫn.
Ba là, việc xem xét và giải quyết mâu thuẫn cần phải tuân điểm lịch
sử - cụ thể. thuẫn tồn tại dưới dạng antinomie.
Antinomie là một loại mâu thuẫn đặc biệt xuất hiện trong quá trình
nhận thức. Nó được hình thành từ các luận đề đối lập nhau và chúng
cũng đúng. Nhưng vấn đề là ở chỗ, chỉ được phép chọn một trong các
luận đề ấy. Phương pháp giải quyết là cần thiết lập nên một luận đề mới,
trong đó các luận đề ban đầu chỉ là những bộ phận của nó.
Năm là, trong đời sống xã hội, cần nhận thức đúng và vận dụng một
cách phù hợp khi giải quyết mối quan hệ giữa sự thống nhất và sự đấu
tranh của các mặt đối lập.