TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN

KHOA BẢO HIỂM

--❧•❧--

BÀI TẬP LỚN

Môn: Triết học Mác – Lênin
Đề tài:
Trình bày quy luật mâu thuẫn. Từ góc độ quan điểm của
Triết học Mác – Lênin về quy luật mâu thuẫn, hãy chỉ ra
những mâu thuẫn cơ bản trong đời sống của sinh viên đại
học hiện nay và đề xuất cách giải quyết.
Nhóm: 5
Họ và tên sinh viên: Đặng Châu Anh
Mã sinh viên: 11234564
Lớp: LLNL1105(123)_01
Giảng viên hướng dẫn: TS. Nguyễn Thị Lê Thư

Hà Nội, 2023

0
 Mục lục
PHẦN 1: MỞ ĐẦU....................................................................2
Phần 2. NỘI DUNG...................................................................3
I. Lý luận................................................................................................3
1. Quy luật mâu thuẫn là gì?...............................................................3
2. Nội dung của quy luật mâu thuẫn....................................................3
II. VẬN DỤNG....................................................................................12
1. Những mâu thuẫn cơ bản trong đời sống sinh viên đại học hiện
nay.....................................................................................................12
2. Đề xuất cách giải quyết những mâu thuẫn trên...........................14

1
 PHẦN 1: MỞ ĐẦU
Quy luật thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập là một trong ba quy
luật cơ bản của phép biện chứng duy vật và là quy luật quan trọng nhất của phép
biện chứng duy vật trong triết học Mác - Lênin, là hạt nhân của phép biện chứng.
Quy luật này vạch ra nguồn gốc, động lực của sự vận động, phát triển, theo đó
nguồn gốc của sự phát triển chính là mâu thuẫn và việc giải quyết mâu thuẫn nội
tại trong bản thân mỗi sự vật, hiện tượng. Quy luật thống nhất và đấu tranh của các
mặt đối lập (quy luật mâu thuẫn) khẳng định: mọi sự vật và hiện tượng trong tự
nhiên, đời sống xã hội, tư duy con người có những mâu thuẫn bên trong và mâu
thuẫn tồn tại khách quan. Mâu thuẫn tồn tại từ khi sự vật xuất hiện đến khi sự vật
kết thúc. Ngoài ra, trong mỗi một sự vật có rất nhiều mâu thuẫn và trong cùng một
lúc có rất nhiều mặt đối lập. Mâu thuẫn này mất đi thì mâu thuẫn khác lại được
hình thành, tiếp nối không ngừng.
Việc kết hợp các mặt đối lập một các biện chứng theo V.I.Lênin mang đến
một vấn đề quan trọng. Và đề tài của bài tiểu luận này: “Trình bày quy luật mâu
thuẫn. Từ góc độ quan điểm của Triết học Mác – Lênin về quy luật mâu
thuẫn, hãy chỉ ra những mâu thuẫn cơ bản trong đời sống của sinh viên đại
học hiện nay và đề xuất cách giải quyết.” sẽ giúp ta thấy được cái nhìn bao quát
về phương thức tiếp cận và giải quyết mâu thuẫn trong cuộc sống một cách có
khoa học.

Phần 2. NỘI DUNG

I. Lý luận
1. Quy luật mâu thuẫn là gì?
1.1. Mâu thuẫn là gì?
o Mâu thuẫn (theo từ điển Tiếng Việt) được hiểu là sự đối lập, tình trạng xung đột,
chống chọi nhau, không hòa thuận với nhau.
o Mâu thuẫn theo quan niệm siêu hình được hiểu là cái đối lập phản logic, mang đến
khuynh hướng vận động và phát triển đối lập; không có sự thống nhất, không có sự
chuyển hóa giữa các mặt đối lập.

2
o Mâu thuẫn biện chứng (trong Triết học) là sự liên hệ, tác động theo cách thống
nhất, vừa đấu tranh; vừa đòi hỏi, vừa loại trừ, vừa chuyển hóa lẫn nhau giữa các
mặt đối lập.
Ví dụ: Cuối thế kỷ XIX- đầu thế kỷ XX, trong xã hội Việt Nam xảy ra hai mâu
thuẫn cơ bản: Mâu thuẫn giữa toàn thể nhân dân Việt Nam với thực dân Pháp
xâm lược và phong kiến phản động; mâu thuẫn giữa giai cấp nông dân và giai
cấp địa chủ phong kiến. Trong đó, mâu thuẫn giữa toàn thể nhân dân Việt Nam
với thực dân Pháp và phong kiến phản động trở thành mâu thuẫn chủ yếu nhất và
diễn ra ngày càng gay gắt dẫn đến các cuộc đấu tranh của dân tộc Việt Nam để
giành lại hòa bình, tự do cho đất nước.
1.2. Quy luật mâu thuẫn là gì?
o Quy luật mâu thuẫn là một trong ba quy luật cơ bản của phép biện chứng duy vật.
Đây là hạt nhân của phép duy vật biện chứng.
o Quy luật mâu thuẫn được hiểu là nguồn gốc, động lực của mọi quá trình vận động
và phát triển, dẫn đến cái mới ra đời và thay thế cái cũ.
Ví dụ: Quá trình quang hợp và hô hấp là hai mặt đối lập trong một cái cây. Hai
quá trình tồn tại khách quan bên trong một cái cây, vừa thống nhất, vừa đối lập
tạo nên sự sinh trưởng, phát triển của cái cây.

2. Nội dung của quy luật mâu thuẫn

2.1. Các khái niệm của quy luật
2.1.1. Mặt đối lập
Mặt đối lập là những mặt có những đặc điểm, những thuộc tính, những tính quy
định có khuynh hướng biến đổi trái ngược nhau tồn tại một cách khách quan trong
tự nhiên, xã hội và tư duy. (Wikipedia)

Ví dụ:
 Một nguyên tử gồm cả hạt mang điện tích âm và hạt mang điện tích dương.
 Quá trình quang hợp và hô hấp của thực vật.
 Sự thiện- ác trong mỗi con người.
2.1.2. Thống nhất

3
 Thống nhất giữa các mặt đối lập là sự không tách rời nhau, cùng tồn tại đồng
thời và mặt đối lập này phải lấy mặt đối lập kia làm cơ sở cho sự tồn tại của mình.
Sự thống nhất giữa các mặt đối lập còn gọi là sự đồng nhất giữa chúng do trong các
mặt đối lập còn tồn tại những yếu tố giống nhau. Do sự đồng nhất giữa các mặt đối
lập, nên trong nhiều trường hợp, khi mâu thuẫn xuất hiện và hoạt động, trong
những điều kiện nào đó, tại sự chuyển hóa lẫn nhau giữa các mặt đối lập. Đồng
nhất không tách rời với chính bản thân nó; trong đồng nhất đã bao hàm sự khác
nhau, đối lập.

Ví dụ: Quá trình đồng hóa và dị hóa trong cơ thể con người, nếu một
trong hai quá trình mất đi thì cơ thể không thể trao đổi chất bình thường và
chết đi.

2.1.3. Đấu tranh

o Đấu tranh là khái niệm dùng để chỉ sự tác động qua lại theo hướng bài trừ, phủ
định lẫn nhau giữa chúng và sự tác động đó cũng không tách rời sự khác nhau,
thống nhất, đồng nhất giữa chúng trong một mâu thuẫn.
Ví dụ: Đấu tranh giữa các tầng lớp xã hội thời kỳ phong kiến: Tầng lớp
nông dân và tầng lớp địa chủ.
2.2. Vai trò của mâu thuẫn biện chứng với sự vận động và phát triển

o Theo Ph. Ăngghen, nguyên nhân chính và cũng là nguyên nhân cuối cùng tạo
nên nguồn gốc của sự vận động, phát triển của mọi sự vật, hiện tượng là sự tác
động lẫn nhau giữa chúng và giữa các mặt đối lập của chúng. Có hai loại tác
động lẫn nhau dẫn đến vận động. Đó là sự tác động lẫn nhau giữa các sự vật,
hiện tượng và sự tác động lẫn nhau giữa các mặt đối lập trong sự vật, hiện
tượng. Cả hai loại tác động này tạo nên sự vận động; nhưng chỉ loại tác động
thứ hai- loại tác động lẫn nhau giữa các mặt đối lập do mâu thuẫn giữa chúng
tạo nên mới làm cho sự vật, hiện tượng phát triển.
o Chính sự tác động, đấu tranh giữa các mặt đối lập bên trong kết cấu sự vật làm
cho sự vật vận động, biến đổi không ngừng.
o Sự đấu tranh của các mặt đối lập dẫn đến giải quyết mâu thuẫn làm cho sự vật
phát triển lên một trạng thái mới. Khi mâu thuẫn cơ bản của sự vật được giải
quyết hoàn toàn thì sẽ có sự thay đổi về chất của sự vật, sự vật mới thay thế sự
vật cũ.

4
 o Trong quá trình đấu tranh của các mặt đối lập, những gì lạc hậu, lỗi thời bị gạt
bỏ nhường chỗ cho sự ra đời của cái mới, cái tiến bộ.
o Quy luật mâu thuẫn biện chứng có vai trò quan trọng nhất trong ba quy luật cơ
bản của phép biện chứng duy vật và được V.I. Lênin coi là “hạt nhân của phép
biện chứng”. Nghiên cứu quy luật này giúp ta hiểu được nguồn gốc, động lực
của sự tự thân vận động, tự thân phát triển của thế giới khách quan và của tư
duy con người, khắc phục quan điểm duy tâm, siêu hình về sự phát triển.
Ví dụ: Quá trình phát triển của các giống loài (thực vật, động vật) là quá
trình làm phát sinh giống loài mới từ giống loài cũ nhờ kết quả tất yếu của quá
trình thống nhất, đấu tranh và chuyển hoá của các mặt đối lập: đồng hoá và dị
hoá, di truyền và biến dị; giữa các giống loài vừa nương dựa vào nhau để tồn
tại, vừa đấu tranh sinh tồn khốc liệt với nhau và dẫn đến sự loại bỏ tự nhiên
đối với những nhân tố không phù hợp với hoàn cảnh.

2.3. Phân loại mâu thuẫn

“Mâu thuẫn tồn tại khách quan trong mọi lĩnh vực của thế giới và vô
cùng đa dạng. Sự đa dạng đó phụ thuộc vào đặc điểm của các mặt đối lập, vào
điều kiện mà trong đó sự tác động qua lại giữa các mặt đối lập triển khai, vào
trình độ tổ chức của sự vật, hiện tượng mà trong đó mâu thuẫn tồn tại. Mỗi loại
mâu thuẫn có đặc điểm riêng và có vai trò khác nhau đối với sự tồn tại và phát
triển của sự vật, hiện tượng” (Hội đồng biên soạn giáo trình môn triết học Mác
- Lênin, 2021).

2.3.1. Căn cứ vào mối quan hệ giữa các mặt đối lập đối với sự vật được xem
xét

o Mâu thuẫn bên trong là sự tác động qua lại giữa các mặt, các khuynh hướng đối
lập nằm trong chính mỗi sự vật, hiện tượng, quy định trực tiếp quá trình vận
động và phát triển của sự vật, hiện tượng. Sự vật nào cũng bao hàm mâu thuẫn
bên trong vì mỗi sự vật là thể thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập.
Ví dụ: Mâu thuẫn giữa giai cấp bị trị và giai cấp thống trị, mâu thuẫn
giữa đồng hóa và dị hóa trong cơ thể sinh vật.

o Mâu thuẫn bên ngoài đối với một sự vật nhất định là mâu thuẫn diễn ra trong
mối liên hệ giữa sự vật đó với các sự vật khác.
5
 Ví dụ: Mâu thuẫn giữa quốc gia này với quốc gia khác, mâu thuẫn giữa
cơ thể sinh vật với môi trường.
o Sự phân chia này cũng chỉ mang tính tương đối, bởi đặt trong quan hệ này hoặc
so với một số đối tượng này, nó là bên trong; nhưng trong quan hệ khác, so với
một số đối tượng khác, nó lại là bên ngoài. Khi xem xét sự vật, hiện tượng trong
một mối quan hệ nhất định, cần phân loại rõ ràng hai loại mâu thuẫn này vì mỗi
loại mâu thuẫn đều có vị trí, vai trò khác nhau đối với sự vận động và phát triển
của sự vật.
o Phép biện chứng duy vật khẳng định rằng, mâu thuẫn bên trong đóng vai trò
quyết định sự vận động và phát triển của sự vật. Điều đó phù hợp với nguyên lý
về sự tự thân vận động của sự vật. Mâu thuẫn bên trong là nguồn gốc, động lực
bên trong, không tách rời khỏi mâu thuẫn bên ngoài. Tùy theo từng hoàn cảnh
cụ thể mà mâu thuẫn bên ngoài có vai trò nhiều hay ít. Có trường hợp, mâu
thuẫn bên ngoài có tầm quan trọng to lớn, có thể nói là có ý nghĩa quyết định
đối với sự vật. Song ở đây, không nên hiểu là mâu thuẫn bên ngoài quan trọng
hơn mâu thuẫn bên trong và có thể thay thế được mâu thuẫn bên trong. Mâu
thuẫn bên trong quyết định cuối cùng sự vận động và phát triển của sự vật hiện
tượng. Mâu thuẫn bên ngoài chỉ phát huy được tác dụng thông qua mâu thuẫn
bên trong. Ví dụ, mâu thuẫn giữa sinh vật với môi trường là mâu thuẫn bên
ngoài. Môi trường khắc nghiệt thúc đẩy sinh vật phải tự thay đổi để thích nghi,
quá trình ấy được gọi là tiến hóa, chỉ xảy ra thông qua sự thay đổi trong các tính
trạng của sinh vật. Sự hình thành các tính trạng mới là sự giải quyết mâu thuẫn
bên trong giữa các tính trạng cũ và mới của cơ thể sinh vật.
2.3.2. Căn cứ vào sự tồn tại và phát triển của toàn bộ sự vật
o Mâu thuẫn cơ bản tác động trong suốt quá trình tồn tại của sự vật, hiện tượng;
nó quy định bản chất, sự phát triển của chúng từ khi hình thành đến lúc tiêu
vong.
o Mâu thuẫn không cơ bản chỉ đặc trưng cho một phương diện nào đó, không quy
định bản chất của sự vật. Mâu thuẫn đó nảy sinh hay được giải quyết không
làm cho sự vật thay đổi bản chất.
Ví dụ: Trong xã hội tư bản, mâu thuẫn cơ bản là tính chất xã hội hóa
ngày càng cao của lực lượng sản xuất giữa sản xuất và tiêu dùng, giữa nông
thôn và thành thị, giữa lao động trí óc và chân tay…
6
2.3.3. Căn cứ vào vai trò của mâu thuẫn đối với sự tồn tại và phát triển của
sự vật
o Mâu thuẫn chủ yếu là mâu thuẫn nổi lên hàng đầu của một giai đoạn phát triển
nhất định của sự vật và chi phối các mâu thuẫn khác trong giai đoạn đó
 Giải quyết được mâu thuẫn chủ yếu trong từng giai đoạn tạo điều kiện để
sự vật chuyển sang giai đoạn phát triển mới.
 Mâu thuẫn cơ bản và mâu thuẫn chủ yếu có quan hệ chặt chẽ với nhau.
Mâu thuẫn chủ yếu thường là hình thức biểu hiện cụ thế của mâu thuẫn
cơ bản, tồn tại lâu dài suốt từ đầu đến cuối sự vật cho nên không thể giải
quyết mâu thuẫn cơ bản một lần là xong, mà phải giải quyết được mâu
thuẫn chủ yếu ở từng giai đoạn phát triển của sự vật.
o Mâu thuẫn thứ yếu là mâu thuẫn ra đời và tồn tại trong một giai đoạn phát triển
nào đó của sự vật nhưng nó không đóng vai trò chi phối mà bị mâu thuẫn chủ
yếu chi phối. Giải quyết mâu thuẫn thứ yếu góp phần vào việc từng bước giải
quyết mâu thuẫn chủ yếu.
Ví dụ: Ở nước ta trong thời kỳ Pháp thuộc, mâu thuẫn chủ yếu là mâu
thuẫn giữa toàn thể dân tộc với thực dân Pháp và tay sai. Mâu thuẫn thứ yếu là
mâu thuẫn giữa giai cấp địa chủ phong kiến với giai cấp nông dân. Xác định
như vậy bởi lẽ trong một xã hội thuộc địa nửa phong kiến, tính chất thuộc địa
thực dân là quyết định, vậy nên mâu thuẫn chủ yếu nổi lên hàng đầu cần phải
giải quyết ngay là mâu thuẫn của toàn thể nhân dân với thực dân Pháp.
2.3.4. Căn cứ vào tính chất của quan hệ lợi ích
o Mâu thuẫn đối kháng là mâu thuẫn giữa những giai cấp, những tập đoàn người,
lực lượng, những xu hướng xã hội… có lợi ích cơ bản đối lập nhau, không thể
điều hoà được.
Ví dụ: Trong xã hội tư bản, mâu thuẫn đối kháng chủ yếu là mâu thuẫn
giữa giai cấp vô sản và giai cấp tư sản. Mâu thuẫn giữa giai cấp tư sản và giai
cấp vô sản xuất phát từ lợi ích cơ bản đối lập nhau của hai giai cấp này. Giai
cấp tư sản là giai cấp thống trị trong xã hội tư bản, lợi ích có được bằng việc
duy trì chế độ bóc lột giai cấp (tách người lao động ra khỏi tư liệu sản xuất),
giai cấp vô sản là giai cấp bị áp bức, bóc lột, muốn giải phóng mình khỏi áp
bức, bóc lột. Mâu thuẫn này không thể điều hòa được, chỉ có thể giải quyết

7
 bằng cách cách mạng, lật đổ chế độ tư bản chủ nghĩa, xây dựng xã hội chủ
nghĩa.
o Mâu thuẫn không đối kháng giữa những giai cấp, những tập đoàn người, lực
lượng, những xu hướng xã hội… có lợi ích cơ bản không đối lập nhau nên là
mâu thuẫn cục bộ, tạm thời.
 Cả hai mâu thuẫn này đều cần phải được giải quyết bằng phương pháp đối
kháng. Mâu thuẫn đối kháng được giải quyết bằng bạo lực cách mạng, mâu thuẫn
không đối kháng được giải quyết bằng biện pháp tổ chức, giáo dục, thuyết phục…
Tuy nhiên, những cách giải quyết đó không nên được xem là điều hòa mâu thuẫn,
bởi việc tổ chức, giáo dục, thuyết phục, phê bình là hình thức đấu tranh giữa cái
mới và cái cũ, xây dựng cái mới tiến bộ bộ nhằm xóa bỏ cái cũ lạc hậu.
2.4. Nội dung của quy luật mâu thuẫn

Nội dung của quy luật mâu thuẫn nói lên rằng: mâu thuẫn giữa các mặt đối lập
trong sự vật, hiện tượng là nguyên nhân; giải quyết mâu thuẫn đó là động lực của
sự vận động, phát triển; sự vận động, phát triển của các sự vật, hiện tượng là tự
thân. Quá trình từ khác nhau, thống nhất qua mâu thuẫn đến đấu tranh giữa các mặt
đối lập mà kết quả là mâu thuẫn mới trong một sự vật, hiện tượng ở dạng thống
nhất và dẫn tới mất đi cái cũ thay thế bởi cái mới.

 Các mặt đối lập của mâu thuẫn vừa thống nhất vừa đấu tranh với nhau.
o Sự thống nhất của các mặt đối lập là:
 Thứ nhất, là sự ràng buộc phụ thuộc, nương tựa vào nhau, đòi hỏi có nhau
của các mặt đối lập, sự tồn tại của mặt này là điều kiện, tiền đề cho sự tồn
tại của mặt kia và ngược lại.
 Thứ hai, là sự tác động ngang nhau, cân bằng nhau thể hiện sự đấu tranh
giữa cái mới đang hình thành với cái cũ chưa mất hẳn
 Thứ ba, là sự tương đồng (đồng nhất) giữa các mặt đối lập do trong các
mặt đối lập còn tồn tại những yếu tố giống nhau.
Ví dụ: Quan hệ lực lượng sản xuất – quan hệ sản xuất trong phương thức sản
xuất.

8
 Khi lực lượng sản xuất phát triển thì cùng với nó quan hệ sản xuất cũng phát
triển, hai hình thức này chính là điều kiện tiền đề cho sự phát triển của phương
thức sản xuất.
o Sự đấu tranh giữa các mặt đối lập: là sự tác động lẫn nhau, bài trừ và phủ
định lẫn nhau của các mặt đối lập. Nó được biểu hiện ở sự ảnh hưởng lẫn
nhau hoặc dùng bạo lực để thủ tiêu lẫn nhau giữa các mặt đối lập. Nhưng sự
tác động đó cũng không tách rời sự khác nhau, thống nhất, đồng nhất giữa
chúng trong một mâu thuẫn.
Ví dụ: Lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất trong xã hội phong kiến đấu
tranh chuyển hóa lẫn nhau để hình thành quan hệ sản xuất mới là QH sản xuất
tư bản chủ nghĩa và lực lượng sản xuất mới cao hơn về trình độ.
→ Đấu tranh giữa các mặt đối lập dẫn đến sự chuyển hóa của các mặt đối lập, từ
đó sinh vật hiện tượng mới ra đời, mâu thuẫn tiếp tục xuất hiện.
 Mâu thuẫn là nguồn gốc của vận động và phát triển.
o Trong sự vật mới lại xuất hiện mâu thuẫn mới, các mặt đối lập lại đấu tranh
với nhau, làm cho sự vật ấy chuyển hóa thành sự vật khác. Do vậy, các sự
vật hiện tượng thường xuyên biến đổi và phát triển không ngừng.
→ Mâu thuẫn là nguồn gốc của vận động và phát triển của sự vật hiện tượng.
o Sự thống nhất, đấu tranh các mặt đối lập chính là hai xu hướng tác động
khác nhau:
 Thống nhất mang đến cộng hưởng trong ý nghĩa chung. Đấu tranh lại
mang đến sự triệt tiêu mặt còn lại. Qua đó, mang đến các vận động đi
lên để chứng minh của từng mặt.
 Sự thống nhất, đấu tranh của mặt đối lập không tách rời nhau, luôn phản
ánh đồng thời gắn với thời điểm cụ thể. Từ đó sự vật, hiện tượng trong
vận động,phát triển theo thời gian.
o Đấu tranh của mặt đối lập được quy định tất yếu về sự thay đổi các mặt
đang tác động, làm mâu thuẫn phát triển:
 Mâu thuẫn ban đầu hình thành chỉ là một sự khác nhau cơ bản. Tuy
nhiên phát triển theo khuynh hướng trái ngược nhau và dần trở thành đối
lập

9
 → Vận động với chiều hướng đi lên.
 Dần dần, các mặt đối lập có xung đột gay gắt. Tự chuyển hóa lẫn nhau và
mâu thuẫn được giải quyết. Khi đến giai đoạn với tính chất nhất định,
tiếng nói chung được hình thành. Nhờ vậy, thể thống nhất mới sẽ thay
thế thể thống nhất cũ, mang đến sự hiệu quả hơn
→ Làm sự vật, hiện tượng đi đến chuyển hóa,hình thành tính chất mới.
Là ý nghĩa tích cực của sự vận động và phát triển.

o Sự phát triển là cuộc đấu tranh các mặt đối lập:

 Sự phát triển của sự vật, hiện tượng gắn liền với quá trình hình thành,
phát triển và giải quyết mâu thuẫn . Từ đó ta thấy mối quan hệ giữa sự
thống và đấu tranh:
 Mối quan hệ: Mối quan hệ giữa sự thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập
thể hiện ở chỗ: trong một mâu thuẫn, sự thống nhất và đấu tranh của các mặt đối
lập không tách rời nhau, bởi vì trong sự ràng buộc, phụ thuộc quy định lẫn nhau
thì hai mặt đối lập vẫn luôn có xu hướng phát triển trái ngược nhau, đấu tranh
với nhau nhưng chúng có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Không có sự thống
nhất sẽ không có đấu tranh, thống nhất là tiền đề của đấu tranh; còn đấu tranh là
nguồn gốc, động lực của sự vận động, phát triển.
Ví dụ: Trong hoạt động kinh tế thì sản xuất và tiêu dùng sẽ phát triển
theo những chiều hướng trái ngược nhau. Sản xuất chính là việc tạo ra của cải
vật chất, sản phẩm để có thể đáp ứng được nhu cầu của người tiêu dùng. Còn
tiêu dùng là mục đích cuối cùng của việc sản xuất, tất cả những sản phẩm
được sản xuất ra đều cần có người tiêu dùng. Chỉ khi sản xuất ra một sản
phẩm nào đó thì mới tạo ra nhu.
2.5. Nguyên tắc phương pháp luận trong nhận thức và thực tiễn
2.5.1. Quy luật thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập giúp chúng ra
nhận thức đúng bản chất của sự vật

o Vì mâu thuẫn có tính khách quan, tính phổ biến và là nguồn gốc, động lực của
sự vận động, phát triển. Do đó trong nhận thức và hoạt động thực tiễn ta cần
phải tìm ra thể thống nhất của những khuynh hướng trái ngược nhau, tìm ra
những mặt đối lập và những mối liên hệ, tác động qua lại lẫn nhau giữa các mặt

10
 đối lập đó trong sự vật, hiện tượng để có thể giải thích được bản chất, nguồn
gốc, khuynh hướng của sự vận động và phát triển.
Ví dụ: Nhận biết được mâu thuẫn trong phương pháp học của bản thân:
tốn nhiều thời gian nhưng không hiệu quả, sau đó tìm hiểu về mối liên hệ và
tác động của 2 mặt đối lập là thời gian và hiệu quả đặt trong thể thống nhất là
việc học để từ đó nhìn thấy bản chất của hiện tượng là chưa biết phân bổ thời
gian hợp lý. Từ sự mâu thuẫn, ta xây dựng các phương pháp học khác hiệu
quả hơn giải quyết vấn đề phân bổ thời gian, tránh dề dà, mất tập trung.
2.5.2. Phải phân tích mâu thuẫn để hiểu đúng xu hướng vận động của sự
vật, hiện tượng

o Vì mâu thuẫn có tính đa dạng, phong phú vì vậy khi phân tích, nghiên cứu mâu
thuẫn cần phải biết phân tích cụ thể từng loại mâu thuẫn, phải xem xét quá trình
phát sinh, phát triển và vị trí của từng mặt đối lập, mối quan hệ tác động qua lại,
điều kiện chuyển hoá lẫn nhau giữa chúng để có phương hướng giải quyết phù
hợp.
Ví dụ: Mâu thuẫn trong lòng xã hội Việt Nam hiện nay, giữa khuynh
hướng đi lên xã hội chủ nghĩa của Đảng, Nhà nước và nhân dân ta với tính tự
phát đi lên chủ nghĩa tư bản khi nền kinh tế thị trường ngày càng phát triển.
Nhận biết được sự vận động của mâu thuẫn là mâu thuẫn cơ bản trong nền
kinh tế, đang có xu hướng ngày càng bộc phát mạnh mẽ giúp ta hiểu rõ bản
chất của vấn đề để tìm được phương hướng giải quyết đúng đắn là đưa ra các
sự kiểm soát của nhà nước đối với các công ty, doanh nghiệp trên yếu tố đảm
bảo quyền lợi của người dân.
2.5.3. Để thúc đẩy sự vật phát triển phải giải quyết mâu thuẫn, không
được điều hòa mâu thuẫn

o Mâu thuẫn làm thúc đẩy, đổi mới sự phát triển của xã hội; giải quyết mâu thuẫn
chính là giải quyết sự kìm hãm của lối mòn tư duy, nhận thức. Việc đấu tranh,
giải quyết mâu thuẫn phải phù hợp với trình độ phát triển của mâu thuẫn. Mọi
mâu thuẫn chỉ được giải quyết khi có đủ điều kiện chín muồi; không nóng vội
hay bảo thủ, trì trệ khi giải quyết mâu thuẫn. Các mâu thuẫn khác nhau phải có
phương pháp giải quyết khác nhau, linh hoạt, phù hợp với điều kiện cụ thể.

11
 Ví dụ: Giải quyết mâu thuẫn giữa cái đã biết và chưa biết để phát triển trí
tuệ và nhận thức chẳng hạn như cuộc khủng hoảng thế giới quan trong triết
học cuối thế kỉ XIX và thế kỉ XX. Sự mâu thuẫn trong quan niệm của chủ
nghĩa duy vật cũ đối lập hoàn toàn với những phát hiện khoa học đột phá giai
đoạn 1800-1900. Lênin đã giải quyết mâu thuẫn nhờ có thời cơ chín muồi và
điều kiện hoàn cảnh phù hợp để đưa ra kết luận về vật chất và ý thức, được
công nhận tới ngày nay.

II. VẬN DỤNG

1. Những mâu thuẫn cơ bản trong đời sống sinh viên đại học
hiện nay
Theo phần lý luận ở trên, quy luật mâu thuẫn là nguồn gốc và động lực của
mọi sự phát triển. Hay nói cách khác, bản chất của sự phát triển chính là tìm ra
và giải quyết các mâu thuẫn bên trong sự vật, hiện tượng. Trong thực tế, mâu
thuẫn cũng là một hiện tượng khách quan mang tính phổ biến được hình thành
từ những cấu trúc thuộc tính vốn có của sự vật.
Đời sống sinh viên đại học hiện nay chịu sự tác động rất lớn của quy luật
mâu thuẫn. Vậy nên, các cá nhân phải biết nhìn nhận đúng những mâu thuẫn cơ
bản xảy ra trong suốt quá trình học tập và trau dồi kĩ năng trên giảng đường đại
học, từ cơ sở đó có thể rút ra phương pháp giải quyết các mâu thuẫn đó một
cách hợp lí và có hiệu quả.
Trước hết, cần khẳng định sự tồn tại của các mâu thuẫn cơ bản trong đời
sống sinh viên đại học hiện nay như sau:
1.1. Mâu thuẫn trong nhận thức
Đối với mọi sinh viên, hoạt động nhận thức đóng vai trò vô cùng quan trọng
trong việc nhìn nhận và giải quyết các vấn đề trong cuộc sống. Nhận thức phản
ánh khả năng hiểu biết và nhìn nhận các sự vật, hiện tượng của con người, là
điều kiện cần thiết để duy trì sự tồn tại và phát triển của các cá nhân. Tuy nhiên,
không phải trình độ nhận thức của các sinh viên đều giống nhau, cũng như
Các mặt đối lập: đối lập giữa cái chưa biết và cái đã biết, giữa biết ít và biết
nhiều, giữa cái cũ và cái mới. Trong quá trình học tập, bản thân ta luôn đòi hỏi
được biết và ghi nhận rất nhiều kiến thức, tuy nhiên cũng tồn tại những hạn chế

12
về khả năng và ý chí để nâng cao trình độ tư duy. Thế giới đang trong tiến trình
phát triển như vũ bão, xã hội đòi hỏi con người phải không ngừng cập nhật
những thứ mới mẻ, tránh nguy cơ lạc hậu, thụt lùi. Hơn nữa, trách nhiệm của
sinh viên là rất lớn khi luôn phải bắt kịp xu thế, lựa chọn các phương án phù
hợp để đáp ứng nhu cầu của công việc, nghề nghiệp sau khi ra trường. Vì vậy,
luôn tồn tại mâu thuẫn giữa trình độ văn hóa, kỹ năng có hạn và nhu cầu sử
dụng trình độ ấy là rất lớn trong môi trường đại học.

Ví dụ thực tế: cụm từ “áp lực đồng trang lứa” hiện nay đang được thế hệ
trẻ sử dụng rất phổ biến. Các bạn trẻ đôi khi cảm thấy bản thân chưa đủ hoàn
thiện, tự nhận xét rằng khối kiến thức của mình chưa thể so sánh bằng các cá
nhân cùng lứa tuổi khác. Vì vậy đôi khi đặt ra những mục tiêu quá sức, đòi
hỏi phải sánh ngang với mọi người, vì vậy áp dụng những phương pháp phát
triển không phù hợp với thực tiễn của bản thân.
1.2. Mâu thuẫn trong hành động và ý chí
Trong chúng ta bao giờ cũng tồn tại những mặt đối lập giữa hành vi, lời nói
và suy nghĩ, ý chí để thực hiện công việc. Có những hành động chúng ta thể
hiện ra bên ngoài môi trường lại trái ngược với những gì bộ não suy nghĩ. Và
với sinh viên nói riêng, các bạn trẻ đều phải ra những quyết định ứng xử khác
với tư tưởng, mong muốn của mình

Ví dụ thực tế: rất nhiều người chọn phương án vừa đi học, vừa đi làm thêm
mặc dù bản thân chưa muốn gia nhập thị trường lao động. Nguyên nhân có
thể vì muốn kiếm thêm thu nhập, hay trau dồi kinh nghiệm thực tế hay chỉ vì
chạy theo xu hướng của các bạn xung quanh mình. Hay có nhiều sinh viên
đặt ra mục tiêu đạt được bảng điểm đẹp, bằng xuất sắc, tuy nhiên lại lười
biếng, không chịu cố gắng học tập và hoạt động trên trường lớp.
1.3. Mâu thuẫn trong cảm xúc, tình cảm
Có thể thấy rằng cảm xúc là thứ chi phối không nhỏ đến các hoạt động của
con người. Đó là sự tồn tại chung của hai hoặc nhiều yếu tố không tương thích
trong tâm lý của một người. Những yếu tố này có thể là mong muốn, niềm tin,
kỳ vọng, tình cảm đối với sự vật, hiện tượng. Xung đột trong nội tâm ảnh
hưởng rất lớn đến sức khỏe tinh thần của sinh viên.

Ví dụ thực tế: có những bạn mong muốn có người yêu, tìm kiếm một mối
tình lãng mạn thời đại học, nhưng bên cạnh đó các bạn ấy cũng suy nghĩ

13
 rằng mối quan hệ yêu đương ấy không được ảnh hưởng đến quá trình và kết
quả học tập của mình. Điều này là rất nan giải khi khó có thể để hai điều trên
không tác động qua lại và ảnh hưởng lẫn nhau.

2. Đề xuất cách giải quyết những mâu thuẫn trên

Theo phần lý luận, mâu thuẫn gồm có: sự thống nhất và sự đấu tranh. Đấu
tranh là đấu tranh của hai mặt đối lập trong thể thống nhất. Thống nhất là sự
thống nhất của hai đối lập đang không ngừng bài trừ nhau, đấu tranh với nhau.
Một sự vật muốn tồn tại, phát triển thì bản thân sự vật phải có sự thống nhất và
đấu tranh giữa các mặt đối lập. Qua đó, ta có thể thấy rõ điều kiện và sự gắn bó
chặt chẽ giữa mặt thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập.
Trong học thuyết biện chứng của chủ nghĩa Mác, bên cạnh vấn đề đấu tranh
và thống nhất, vấn đề kết hợp các mặt đối lập cũng được đặt ra và giải quyết.
Có thể nói, khi giải quyết vấn đề về sự thống nhất của các mặt đối lập trong
mâu thuẫn biện chứng, chúng ta có thể và nên bắt đầu từ ba phương diện sau:
o Thứ nhất: xem xét sự thống nhất giữa các mặt đối lập từ góc độ bản thể
luận, tức sự thống nhất khách quan vốn có của chúng.
o Thứ hai: xem xét sự thống nhất giữa các mặt đối lập từ góc độ nhận thức
luận.
o Thứ ba: xem xét sự thống nhất giữa các mặt đối lập từ góc độ thực tiễn
Trước hết, cần thừa nhận mâu thuẫn đang xảy ra trong cuộc sống; không phủ
nhận, bài trừ những lỗ hổng trong tư duy, nhận thức, hành động và cảm xúc. Từ
đó rút ra cách giải quyết đúng đắn nhất và phù hợp thực tiễn. Luôn sáng tạo, tìm
tòi những kiến thức mới không ngừng nghỉ nhằm phục vụ cho việc bù đắp
những thiếu sót và phát triển mọi khía cạnh của bản thân.
1.1. Đối với mâu thuẫn trong nhận thức
Mâu thuẫn giữa các mặt đối lập trong nhận thức giúp sinh viên có động lực
để cạnh tranh và phát triển toàn diện hơn. Không nên phủ nhận, gạt bỏ những
điểm yếu, cái cũ và những khuyết điểm trong tư duy, nhận thức; coi chúng là
động lực phát triển, là tiền đề cho cái mới, những nhận thức cao hơn ra đời. Cần
không ngừng học hỏi, tiếp thu kiến thức và lý luận để nâng cao khả năng tự
nhận thức. Nhìn nhận bản thân một cách khách quan, xác định được vị thế của
mình trong môi trường xung quanh, chấp nhận những điểm yếu của bản thân, từ
đó đưa ra phương pháp đúng đắn, phù hợp với năng lực cá nhân.

14
1.2. Đối với mâu thuẫn trong hành động và ý chí
Cần cân bằng giữa tư tưởng và hành vi bộc lộ ra bên ngoài của chính
mình. Vừa phù hợp với chuẩn mực đạo đức của xã họoi, vừa phát huy điểm
mạnh và tránh việc đánh mất bản sắc riêng. Suy xét mọi vấn đề xoay quanh
một lựa chọn, cân nhắc giữa mặt tốt và xấu của các vấn đề đó và so sánh
giữa các lựa chọn để ra quyết định. Nhờ vậy mà sự quyết tâm, mục tiêu của
bản thân được rõ ràng và có định hướng hơn nhằm thống nhất giữa hành
động và suy nghĩ.
1.3. Đối với mâu thuẫn trong cảm xúc, tình cảm
Chúng ta cần hiểu được bản thân đang cảm thấy như thế nào, từ đó nhìn sâu
vào xung đột nội tâm và đặt ra các câu hỏi: Tại sao cảm xúc của mình đang hỗn
loạn? Ý chí nào làm cho nó vẫn tiếp tục tồn tại? Ta có quyết tâm để giải quyết
mâu thuẫn ấy hay không?
Sau đó, hãy dựa vào kinh nghiệm của bản thân và mọi người để đưa ra quyết
định, không trốn tránh mà nhìn thẳng vào vấn đề, tạo điều kiện cho sự lựa chọn,
thoát khỏi cảm xúc tiêu cực và suy nghĩ lí trí rằng liệu quyết định nào là đúng
đắn nhất với thực tế. Như trong ví dụ trên, hãy bỏ lối suy nghĩ việc có người
yêu sẽ ảnh hưởng tới việc học tập, tiếp theo là lắng nghe cảm xúc của chính
mình, có thể lựa chọn việc dung hòa, cân bằng giữa tình yêu và học tập. Phương
án này có thể dễ dàng thực hiện nếu chúng ta có đủ quyết tâm và phương pháp
để tổng hòa các mối quan hệ ấy lại với nhau, và hơn hết là gỡ bỏ các vướng
mắc trong cảm xúc.

15
 PHẦN 3: KẾT LUẬN
Qua việc tìm hiểu và phân tích quy luật thống nhất và đấu tranh giữa các mặt
đối lập, từ đó xây dựng ý nghĩa phương pháp luận chung và liên hệ với thực tiễn,
chúng ta thấy rằng mâu thuẫn là một hiện tượng khách quan, phổ biến hình thành
từ những cấu trúc và thuộc tính bên trong vốn có tự thân của tất cả các sự vật, hiện
tượng trong bản thân thế giới khách quan...
Phép biện chứng về mâu thuẫn đóng một vai trò to lớn trong hoạt động nhận
thức cũng như thực tiễn. Điều quan trọng là cần coi trọng mâu thuẫn, tìm hiểu,
phân tích đầy đủ các mặt đối lập để nắm rõ được bản chất, nguồn gốc và đặc điểm
của mâu thuẫn; đồng thời phân biệt được các hình thức mâu thuẫn, xác định cụ thể
và chính xác phương pháp giải quyết mâu thuẫn. Hơn nữa, ta cần nắm vững
nguyên lí của giải quyết mâu thuẫn, đó là: sự đấu tranh giữa các mặt đối lập diễn ra
theo quy luật phá bỏ cái cũ để hình thành cái mới tiến bộ hơn.

PHẦN 4: TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. PGS.TS. Phạm Văn Đức (Chủ biên) 2021, Giáo trình triết học Mác - Lênin
(Dành cho bậc đại học hệ không chuyên lý luận chính trị), Hà Nội: Nxb Sự
thật.
2. Khái niệm Mâu thuẫn, (2023), từ Wiktionary Tiếng Việt:
https://vi.wiktionary.org/mau.thuan , đã truy lục 11 20, 2023
3. Quy luật mâu thuẫn trong triết học và ví dụ cụ thể (2023), từ Onthisinhvien:
https://onthisinhvien.com/quy-luat-mau-thuan-trong-triet-hoc-va-vi-du-cu-
the , đã truy lục 11 20, 2023
4. Mâu thuẫn là gì? Nội dung quy luật mâu thuẫn (triết học) (2019), từ Luật Minh
Khuê: https://luatduonggia.vn/mau-thuan-la-gi-noi-dung-quy-luat-mau-thuan-
trong-triet-hoc/ , đã truy lục 11 23, 2023

5. Vai trò của mâu thuẫn biện chứng đối với sự vận động và phát triển, (2022),
từ Studocu: https://www.studocu.com/vn/document/dai-hoc-kinh-te-quoc-
dan/chu-nghia-xa-hoi-khoa-hoc/vai-tro-cua-mau-thuan-bien-chung/
35390799 , đã truy lục 11 23, 2023

16