QUY LUẬT MÂU THUẪN

I. Lý thuyết về quy luật mâu thuẫn.

1. Các khái niệm.
- Đối lập, mặt đối lập là phạm trù triết học dùng để chỉ những mặt có những đặc điểm, những
thuộc tính, những khuynh hướng biến đổi trái ngược nhau tồn tại một cách khách quan trong tự
nhiên, xã hội và tư duy; chính những mặt đối lập này nằm trong sự liên hệ tác động qua lại với
nhau tạo thành mâu thuẫn biện chứng.
- Khái niệm mặt đối lập, mâu thuẫn biện chứng:
• Mặt đối lập là các mặt có những đặc điểm, những thuộc tính những quy định có khuynh
hướng biến đổi trái ngược, tồn tại khách quan. Ví dụ: Trong mỗi con người đều có mặt đối lập
theo tự nhiên như hoạt động ăn và hoạt động bài tiết; trong 1 nguyên tử sẽ có điện tích âm và đt
dương
• Mâu thuẫn biện chứng (gọi tắt là mâu thuẫn) là sự thống nhất và đấu tranh của các mặt
đối lập
- Quy luật mâu thuẫn là một trong những quy luật cơ bản trong phép biện chứng duy vật và biện
chứng duy vật lịch sử khẳng định về: mọi sự vật hay hiện tượng ở trong tự nhiên đều có sự tồn
tại và mâu thuẫn bên trong. Quy luật mâu thuẫn còn được gọi là quy luật thống nhất và đấu tranh
của các mặt đối lập.
-Vị trí của quy luật: là “hạt nhân" của phép biện chứng, chỉ ra nguồn gốc, động lực cơ bản của sự
vận động, phát triển của mọi sự vật, hiện tượng trong tự nhiên, xã hội và tư duy.
2. Nội dung quy luật.
- Sự thống nhất của các mặt là sự ràng buộc, phụ thuộc, nương tựa vào nhau, đòi hỏi có nhau của
các mặt đối lập, sự tồn tại của mặt này là điều kiện, tiền đề cho sự tồn tại của mặt kia và ngược
lại:
• Thứ nhất: các mặt đối lập nương tựa vào nhau, đòi hỏi có nhau, mặt đối lập này lấy mặt
đối lập kia làm tiền đề. Chỉ là tương đối và tạm thời
• Thứ hai: các mặt đối lập tác động ngang nhau, cân bằng nhau thể hiện sự đấu tranh giữa
cái mới đang hình thành với cái cũ chưa mất hẳn
• Thứ ba: giữa các mặt đối lập có sự tương đồng
- Đấu tranh của các mặt đối lập là sự tác động qua lại lẫn nhau theo xu hướng bài trừ, phủ định
nhau của các mặt đối lập. Sự đấu tranh của các mặt đối lập có thể được biểu hiện ở sự ảnh hưởng
lẫn nhau hoặc dùng bạo lực để thủ tiêu lẫn nhau giữa các mặt đối lập.
Ví dụ về mâu thuẫn ( chỉ cần tìm hình ảnh nói lên sự mâu thuẫn vì bọn chị có thể sẽ nói ví dụ
khác chứ ko phải ví dụ này): nhân vật phản diện và nhân vật chính diện trong 1 bộ phim hoặc tác
phẩm văn học; mối quan hệ xã hội bao gồm lối sống có văn hoá và phi văn hoá; mối liên hệ
thống nhất, đấu tranh giữa đồng hoá và dị hoá trong cơ thể sinh vật; sản xuất và tiêu dùng trong
hoạt động kinh tế – xã hội, chân lý và sai lầm trong quá trình phát triển của nhận thức …
Trong mỗi sự vật hiện tượng hay quá trình nào đó luôn chứa đựng những mặt, những
khuynh hướng đối lập nhau tạo thành những mâu thuẫn trong bản thân mình; sự thống nhất và
đấu tranh giữa các mặt đối lập tạo thành xung lực nội tại của sự vận động và phát triển, dẫn tới
sự mất đi của cái cũ và nhường chỗ cho sự ra đời của cái mới.
3. Tính chất.
- Tính khách quan: mâu thuẫn là cái vốn có của bản thân các sự vật, hiện tượng, không phải đem
từ bên ngoài vào.
o Ví dụ: trong con người bất kỳ đều chứa đựng những yếu tố của các mặt đối lập giữa
nhân từ và độc ác, thông minh và ngu dốt, dũng cảm và hèn nhát, trung thực và giả dối, ...
- Tính phổ biến: mâu thuẫn tồn tại trong mọi lĩnh vực tự nhiên, xã hội và tư duy
o Ví dụ: mâu thuẫn cơ học: MT giữa lực và phản lực trong sự tương tác giữa các vật thể;
mâu thuẫn vật lý: MT giữa lực đẩy và lực hút giữa các hạt, các phân tử, các vật thể; mâu thuẫn
sinh học: MT giữa đồng hoá và dị hoá, di truyền và biến dị, trong hoạt động sống của sinh vật,
- Tính đa dạng, phong phú: mâu thuẫn có nhiều dạng, nhiều loại khác nhau, mỗi loại mâu thuẫn
có những tính chất, vai trò khác nhau đối với sự vật.
o Ví dụ: mỗi cá nhân trong xã hội đều có thể có các mâu thuẫn: MT giữa cá nhân đó với
tự nhiên bên ngoài, MT giữa cá nhân đó với các cá nhân khác trong gia đình và xã hội trên
phương diện tình cảm, nhận thức, kinh tế, chính trị, văn hoá, và ngay trong nội tại của cá nhân có
các mâu thuẫn về phương diện tư duy, đạo đức và nhu cầu, ...
4. Phân loại
Mâu thuẫn tồn tại trong tất cả các sự vật, hiện tượng, cũng như trong tất cả các giai đoạn phát
triển của chúng. Mâu thuẫn hết sức phong phú, đa dạng. Tính phong phú đa dạng được quy định
một cách khách quan bởi đặc điểm của các mặt đối lập, bởi điều kiện tác động qua lại của chúng,
bởi trình độ tổ chức của hệ thống (sự vật) mà trong đó mâu thuẫn tồn tại.
- Căn cứ vào quan hệ giữa các mặt đối lập đối với sự vật được xem xét, mâu thuẫn được phân
loại thành mâu thuẫn bên trong và mâu thuẫn bên ngoài.
• Mâu thuẫn bên trong là sự qua lại giữa các mặt đối lập của cùng một sự vật. Chẳng hạn
như trong phạm vi nước ta, mâu thuẫn trong nội bộ nền kinh tế quốc dân là mâu thuẫn bên trong;
mâu thuẫn giữa giai cấp vô sản và giai cấp tư sản trong chế độ tư bản chủ nghĩa; mâu thuẫn giữa
đồng hoá và dị hoá trong cơ thể động vật.
• Mâu thuẫn bên ngoài là mâu thuẫn diễn ra trong mối liên hệ giữa sự vật đó với các sự
vật khác. chẳng hạn, mâu thuẫn về kinh tế giữa nước ta với các nước khác trong ASEAN là mâu
thuẫn bên ngoài; mâu thuẫn giữa động vật và thực vật với môi trường; mâu thuẫn giữa các nước
tư bản chủ nghĩa với nhau
- Căn cứ vào ý nghĩa của mâu thuẫn đối với sự tồn tại và phát triển của toàn bộ sự vật, mâu thuẫn
được phân loại thành mâu thuẫn cơ bản và mâu thuẫn không cơ bản
• Mâu thuẫn cơ bản là mâu thuẫn quy định bản chất của sự vật, quy định sự phát triển ở
tất cả các giai đoạn của sự vật, tồn tại trong suốt quá trình tồn tại của sự vật ví dụ:
• Mâu thuẫn không cơ bản là mâu thuẫn đặc trưng cho một phương tiện nào đó của sự
vật, nó quy định sự vận động và phát triển của một mặt nào đó của sự vật.
- Căn cứ vào vai trò của mâu thuẫn đối với sự tồn tại và phát triển của sự vật trong một giai đoạn
nhất định, mâu thuẫn được phân loại thành mâu thuẫn chủ yếu và mâu thuẫn thứ yếu
 • Mâu thuẫn chủ yếu là mâu thuẫn nổi lên hàng đầu của một giai đoạn phát triển nhất
định của sự vật và chi phối các mâu thuẫn khác trong giai đoạn đó. ví dụ: ở nước ta 1940-1943
mâu thuẫn giữa toàn thể dân tộc Việt Nam đối với thực dân Pháp là mâu thuẫn chủ yếu
• Mâu thuẫn thứ yếu là mâu thuẫn ra đời và tồn tại trong một giai đoạn phát triển nào đó
của sự vật nhưng nó không đóng vai trò chi phối mà bị mâu thuẫn chủ yếu chi phối
Ví dụ: ở nước ta 1940-1943 mâu thuẫn thứ yếu là địa chủ và nông dân
- Căn cứ vào các lợi ích đối lập tạo thành mâu thuẫn xã hội, mâu thuẫn trong xã hội được phân
loại thành mâu thuẫn đối kháng và mâu thuẫn không đối kháng
• Mâu thuẫn đối kháng là mâu thuẫn giữa những giai cấp, những tập đoàn người, những
xu hướng xã hội có lợi ích cơ bản đối lập nhau. Ví dụ: Chẳng hạn như mâu thuẫn giữa nô lệ với
chủ nô trong xã hội chiếm hữu nô lệ, giữa vô sản với tư sản, giữa dân tộc bị xâm lược với bọn đi
xâm lược.
• Mâu thuẫn không đối kháng là mâu thuẫn giữa những lực lượng, khuynh hướng xã hội
thống nhất với nhau về lợi ích cơ bản, chỉ đối lập về lợi ích không cơ bản, cục bộ, tạm thời.
Ví dụ: như mâu thuẫn giữa lao động trí óc và lao động chân tay, giữa công nhân với thợ
thủ công; giữa thành thị và nông thôn, v.v..ở nước ta hiện nay.

II. Mâu thuẫn là nguồn gốc và động lực của sự phát triển.
1. Mâu thuẫn là nguồn gốc sự vận động.
- Sự thống nhất, đấu tranh các mặt đối lập chính là hai xu hướng tác động khác nhau mặt đối lập.
Trong quá trình phát triền và vận động thì sự thống nhất, đấu tranh của mặt đối lập không tách
rời nhau.
- Đấu tranh của mặt đối lập được quy định tất yếu về sự thay đổi các mặt đang tác động, làm mâu
thuẫn phát triển.
Khi bắt đầu xuất hiện thì mâu thuẫn chỉ là một sự khác nhau cơ bản. Tuy nhiên theo khuynh
hướng trái ngược nhau thì sự khác nhau này càng lớn lên và rộng dẫn ra đến khi nào trở thành
đối lập.
Khi hai mặt đối lập có sự xung đột gay gắt, đủ điều kiện thì sẽ tự chuyển hóa lẫn nhau và từ đó
mâu thuận được giải quyết. Nhờ sự giải quyết theo hướng này mà thể thống nhất mới sẽ thay thế
thể thống nhất cũ hay sự vật mới thay cho sự vật cũ bị mất đi.
- Sự phát triển là cuộc đấu tranh các mặt đối lập.
Ta đã thấy rằng khi có thống nhất của các mặt đối lập thì sẽ có đấu tranh, đấu tranh và thống nhất
các mặt đối lập thì không thể tách rời khỏi nhau đối với mâu thuẫn biện chứng.
Sự vận động, phát triển là sự thống nhất trong tính ổn định và tính thay đổi, đấu tranh và thống
nhất các mặt đối lập quy định về tính thay đổi và tính ổn định sự vật. Do đó, mâu thuẫn là nguồn
gốc của sự vận động và phát triển.
2. Mâu thuẫn là động lực sự vận động
Bất cứ sự vật, hiện tượng nào trong thế giới khách quan cũng đều chứa đựng những mâu thuẫn
trong bản thân nó, trong đó luôn diễn ra quá trình vừa thống nhất vừa đấu tranh của các mặt đối
lập làm cho sự vật, hiện tượng vận động và phát triển không ngừng. Chúng có vị trí, vai trò nhất
định đối với sự tồn tại và biến đổi của sự vật, hiện tượng.
Sự thống nhất của các mặt đối lập gắn liền với sự ổn định, sự đứng im tương đối của sự vật. Khi
nào các mặt đối lập còn tồn tại trong thể thống nhất thì khi đó sự vật còn tồn tại. Vì vậy thống
nhất có tính tương đối.
Nhưng trong khi các mặt đối lập thống nhất với nhau, quá trình đấu tranh giữa chúng không
ngừng diễn ra. Đấu tranh giữa các mặt đối lập làm cho bản thân các mặt đối lập đều biến đổi, dẫn
đến mâu thuẫn ngày càng phát triển. Khi sự đấu tranh đó lên đến đỉnh điểm, các mặt đối lập xung
đột gay gắt, chúng sẽ chuyển hoá cho nhau, mâu thuẫn được giải quyết, thể thống nhất cũ bị phá
vỡ, sự vật cũ mất đi, sự vật mới ra đời.
Vì vậy đấu tranh có tính tuyệt đối.
Mâu thuẫn cũng có quá trình vận động, phát triển: Lúc mới xuất hiện, mâu thuẫn chỉ là sự khác
nhau căn bản của các mặt đối lập nhưng theo khuynh hướng trái ngược nhau. Sự khác nhau đó
ngày càng phát triển đi đến chỗ đối lập, rồi sau đó xung đột gay gắt. Khi hội đủ những điều kiện
thích hợp, mâu thuẫn sẽ được giải quyết làm cho sự vật vận động và phát triển.
Tóm lại: mọi sự vật, hiện tượng đều chứa đựng những mặt, những khuynh hướng đối lập tạo
thành mâu thuẫn trong bản thân mình, sự thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập là nguồn
gốc của sự vận động và phát triển, làm cho cái cũ mất đi, cái mới ra đời.
Ví dụ:
- Trong kháng chiến chống Pháp, nhân dân ta có mâu thuẫn gay gắt với thực dân Pháp, khi mâu
thuẫn lên đến đỉnh điểm, tạo cho ta động lực đứng lên đấu tranh và kết quả cuối cùng là nhà
nước Việt Nam độc lập, tự do dân chủ ra đời.
- Trong nông nghiệp, ta có thể lợi dụng những mặt đối lập trong di truyền và biến dị, gây ra đột
biến, tạo nên giống loài mới cho năng suất cao hơn.
- Trong hoạt động của cơ quan, cần phân tích để nhận ra được những mặt tranh chấp nội bộ để có
hướng giải quyết phù hợp, điều chỉnh các mặt chưa tốt của các thành viên.
- Trong quá trình xây dựng nền kinh tế tri thức, chúng ta còn vấp phải những khó khăn trở ngại.
Bên cạnh những cá nhân luôn phấn đấu vươn lên thì vẫn còn đó những người biếng nhác ù ì,
những thành phần bất hảo. Bên cạnh những người có điều kiện học tập thì còn đó những học
sinh, sinh viên đang thiếu thốn. Để giải quyết các vướng mắc trên, về phía Nhà nước cần ban
hành rộng rãi hơn, hoàn thiện hơn các chính sách về xóa đói giảm nghèo, hỗ trợ hợp lí, đảm bảo
nghiêm trị và cải tạo tốt tội phạm. Về phía dân, mỗi người cần tự đấu tranh với chính mình,
chống lại mọi cám dỗ, thiên kiến lạc hậu, nỗ lực trong học tập cũng như lao động.
- Trong nhận thức, sở dĩ các tư tưởng con người ngày càng phát triển bởi luôn có sự đấu tranh
giữa nhận thức đúng và nhận thức sai, giữa nhận thức kém sâu sắc và nhận thức sâu sắc hơn.
- Sự đấu tranh giữa giai cấp thống trị và giai cấp bị trị ở các thời kì lại tạo nên một hình thái xã
hội mới. Xã hội mới hình thành lại làm nảy sinh ra những mâu thuẫn mới trong lòng xã hội đó.
3. Ý nghĩa phương pháp luận
- Thừa nhận tính khách quan của mâu thuẫn trong sự vật, hiện tượng; từ đó giải quyết mâu thuẫn
phải tuân theo quy luật, điều kiện khách quan. Muốn nhận thức đúng sự vật, hiện tượng cần phát
hiện ra những mâu thuẫn tồn tại trong bản thân nó.
- Khi phân tích mâu thuẫn, phải xem xét quá trình phát sinh, phát triển của từng mâu thuẫn, xem
xét vai trò, vị trí và mối quan hệ của các mâu thuẫn, của từng mặt đối lập trong mâu thuẫn và
điều kiện chuyển hóa lẫn nhau giữa chúng. Chỉ có như thế mới hiểu đúng mâu thuẫn của sự vật,
hiểu đúng xu hướng phát triển và tìm ra được những phương pháp để giải quyết mâu thuẫn.
- Phải nắm vững nguyên tắc giải quyết mâu thuẫn bằng đấu tranh giữa các mặt đối lập, không
điều hòa mâu thuẫn cũng không nóng vội hay bảo thủ, bởi giải quyết mâu thuẫn còn phụ thuộc
vào điều kiện đã đủ và chín muồi hay chưa.

III. Liên hệ bản thân sinh viên:

Như đã chứng minh ở trên, quy luật mâu thuẫn là nguồn gốc và động lực của mọi sự phát triển.
Hay nói cách khác, bản chất của sự phát triển chính là tìm ra và giải quyết các mâu thuẫn bên
trong sự vật, hiện tượng. Trong thực tế, mâu thuẫn cũng là một hiện tượng khách quan mang tính
phổ biến được hình thành từ những cấu trúc thuộc tính vốn có của sự vật.
Việc học của sinh viên là một quá trình tăng trưởng về mặt tri thức và đồng thời ta cũng học cách
áp dụng những tri thức đó vào đời sống thực tế. Vậy nên quá trình học tập của sinh viên cũng
không ngoại lệ mà nó chịu sự tác động của quy luật mâu thuẫn.
Chính vì thế, ta cần phải biết áp dụng quy luật mâu thuẫn vào thực tiễn đời sống nói chung và sự
học nói riêng để có thể thúc đẩy sự phát triển của bản thân sinh viên:
a) Phải biết tôn trọng mâu thuẫn.
Con người cần luôn luôn cố gắng tìm hiểu để phát hiện mâu thuẫn, phân tích đầy đủ các mặt đối
lập để nắm bắt bản chất và khuynh hướng phát triển.
Đối với sinh viên, tôn trọng mâu thuẫn chính là tìm hiểu đầy đủ những môn học của nhà trường,
chọn ra các môn phù hợp với định hướng, mục tiêu tương lai; vạch ra kế hoạch học tập, tham gia
các hoạt động đoàn thể và thực hiện kế hoạch đó để đạt được mục tiêu bản thân.
b) Không sợ mâu thuẫn, không né tránh mâu thuẫn.
Khi gặp vấn đề không được tránh né, mà cần tìm ra giải pháp khắc phục, như thế mới có thể phát
triển bản thân, có thêm tự tin và kinh nghiệm để giải quyết mâu thuẫn phát sinh sau này.
Sinh viên cũng vậy, khi gặp bài giảng không hiểu, hay bài tập không giải được, cần phải tìm tòi
trên các trang mạng, diễn đàn học vấn, hỏi và tiếp thu từ các giảng viên, các đàn anh, đàn chị hay
cả những bạn học. Sinh viên không được ngại việc học lại, học bổ sung để củng cố kiến thức của
mình. Bên cạnh đó, sinh viên cũng cần phải biết chia sẻ kiến thức của mình cho những người cần
chúng. Chia sẻ và học hỏi là cách tốt nhất để giải quyết các mâu thuẫn gặp phải đối với sự học
của một sinh viên.
c) Vận dụng quy luật mâu thuẫn liên tục tìm tòi, đổi mới và sáng tạo trong tri thức:
Bởi vì mâu thuẫn luôn tồn tại, nên nó buộc người ta không bao giờ được nghĩ mình có đầy đủ tri
thức, mà phải liên tục học thêm các tri thức mới để giải quyết các vấn đề mới. Để làm được điều
đó, con người cần phải luôn luôn đổi mới, sáng tạo ra các tri thức mới. Đồng thời, quy luật mâu
thuẫn cũng buộc chúng ta phải biết vượt qua mọi định kiến để bài trừ những cái cũ, không còn
phù hợp và tiếp thu, chọn lọc cái mới còn chưa quen thuộc. Có thể nói quy luật mâu thuẫn chính
là nền tảng cho kho tàng tri thức vô cùng vô tận đang trở nên phong phú hơn qua mỗi ngày của
nhân loại.
Quy luật này đòi hỏi sinh viên phải tìm tòi, học hỏi các kiến thức mới chứ không được ngủ quên
trên một vài kiến thức nhất định nào đó. Điều đó giúp cho sinh viên thêm phần sáng tạo, là yếu
tố rất có ích cho cả việc học lẫn sự nghiệp sau này. Cũng bởi vì thế mà qua mỗi năm, các trường
đại học, học viện phải tái bản một số cuốn sách để đổi mới kiến thức cho các sinh viên.
d) Quy luật mâu thuẫn đòi hỏi con người tiếp thu kiến thức một cách có hệ thống.
Bởi vì, kiến thức không đi riêng lẻ, mà ta phải nhìn nhận được sự tương tác, tương hỗ giữa các
kiến thức, của các ngành nghề khác nhau để bổ trợ cho sự thiếu sót của nhau, đồng thời loại bỏ
những kiến thức thừa thãi.
Cũng như vậy, sinh viên cần tìm hiểu sự tương tác qua lại giữa các môn học, ngành học, qua đó
đánh giá và chọn lọc được một chỉnh thể những môn học phù hợp với bản thân. Cần biết vận
dụng khả năng tổng hợp, phân tích để tiếp thu và ghi nhớ những kiến thức cần thiết.
Vậy, qua những điều đã nói ở trên, có thể thấy việc vận dụng nhuần nhuyễn quy luật mâu thuẫn
vào thực tiễn đời sống nói chung và việc học tập nói riêng là cực kì cần thiết đối với sinh viên.
Điều đó là nền tảng sự phát triển của bản thân mỗi sinh viên, và cũng quyết định thành bại trong
sự nghiệp sau này. Là sinh viên, ta cần phải biết cách áp dụng những điểm có lợi của quy luật
thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập vào học tập để hoàn thành mục tiêu của mình.