Week 1

                           

INTERVENTION ACTIVITIES
Pangalan: Petsa Iskor: 

Paksa: Ang Ponemang Suprasegmental

Paksang Pamagat: Apat na uri ng bigkas o diin sa Filipino

KONSEPTONG PANGNILALAMAN 

Apat na prinsipal na uri ng bigkas o diin sa Filipino:

Malumay: Binibigkas ito nang dahan-dahan at may diin sa pagbigkas sa ikalawang pantig buhat sa
hulihan. Ito ay hindi ginagamitan ng anumang tuldik o palatandaan. Maaring magtapos ang salitang
malumay sa patinig o katinig 

Mga Halimbawa: 

buhay     malumay      kubo      apat

baka       kulay             babae         

Malumi – Ang bigkas na malumi ay tulad sa bigkas ng mga salitang malumay. Ito’y binibigkas nang
dahan-dahan at may diin sa ikalawang pantig buhat sa hulihan. Ang ipinagkaiba lamang ng dalawang
pagbigkas na ito ay ang impit na tunog sa dulo ng mga salitang malumi. Palaging nagtatapos sa tunog
patinig ang malumi. Ginagamit natin ang tuldik na paiwa (\) sa pagpapakilala ng mga salitang
binibigkas nang malumi. 

Mga halimbawa

bato                 lahi      pagsapi      bata          luha

mayumi           tama    lupa            lupa           panlapi

Gawain

Panuto: Tukuyin kung ang salita ay malumay o malumi. Isulat ang iyong sagot sa patlang.

_____________1. halaman                                       _____________ 6. Pusa

_____________2. bahay                                           _____________ 7. mababa

_____________3. alaala                                           _____________  8. magluto

_____________4. sinabi                                           _____________  9. hiwa

_____________5. Maligaya                                      _____________ 10. Tabo

                Week 2

Pangalan: Petsa Iskor: 

Paksa: Ang Ponemang Suprasegmental

Paksang Pamagat: Apat na uri ng 

KONSEPTONG PANGNILALAMAN 

Apat na prinsipal na uri ng bigkas o diin sa Filipino:

Mabilis – ang mga salitang mabilis ay binibigkas nang tuloy-tuloy na ang diin ay nasa huling pantig.
Wala itong impit na tunog. Maaring magtapos ang mga salitang binibigkas nang mabilis sa katinig o
patinig. Ginagamitan ito ng tuldok na pahilis (/) na inilalagay sa ibabaw ng huling patinig ng salita. 

Mga halimbawa:

dilaw      kahon       sapin      rebolusyon

pito        bulaklak    buwan    huli

Maragsa – ang mga salitang maragsa ay binibigkas nang tuloy-tuloy na tulad ng mga salitang
binibigkas nang mabilis, subalit ito’y may impit o pasarang tunog sa hulihan. Tulad ng malumi, ito ay
palagiang nagtatapos sa tunog na patinig. Ginagamit dito tuldik na pakupya (/\) na inilalagay sa
ibabaw ng huling patinig na salita. 
Mga halimbawa:

daga     wasto      pasa     tumula

hindi     kumolo    humula

Gawain

Panuto: Tukuyin kung ang salita ay mabilis o maragsa. Isulat ang iyong sagot sa patlang.

_____________1.halakhak _____________6. madugo

_____________2.madalas _____________7. tula

_____________3.takbo _____________8. masama

_____________4.malaki _____________9.salapi

_____________5.mabait _____________10.mataba

Week 3

Pangalan: Petsa Iskor: 

Paksa: Panitikang Mga Tulang Panudyo, Tugmang de Gulong, at Palaisipan

Paksang Pamagat: Katangian ng Tulang Panudyo, Tugmang de Gulong, at Palaisipan

KONSEPTONG PANGNILALAMAN 

Palaisipan – Ito ay isang suliraning uri ng bugtong na sinusubok ang katalinuhan ng lumulutas nito. Sa
karaniwang palaisipan, inaasahang malutas ito sa pamamagitan ng pagsasama-sama ng mga piraso sa
isang lohikal na paraan para mabuo ang solusyon. Ito ay kadalasang nalilikha bilang uri ng libangan,
ngunit maaari din namang magmula ito sa seryosong matematikal at lohikal na suliranin.
Halimbawa:

May isang bola sa mesa. Tinakpan ito ng sombrero. Paano nakuha ang bola nang ‘di man lang
nagagalaw ang sombrero.

Sagot: Butas ang tuktok ng sombrero.

Kaanu-ano ko ang tatay mo na tiyuhin ng pinsan ko, na kapatid ng tiyahn ko, bunsong anak ng lola ko
at kapareho ng apelyido ko.      

Sagot: Tatay ko 

Gawain I

Panuto: Sagutin ang mga sumusunod na palaisipan. Isulat ang iyong sagot sa patlang.

1. Ako ay nasa gitna ng dagat, nasa huli ng daigdig, at nasa unahan ng globo!  

Sagot:___________

2. Si Mario ay isa lamang sa magkakapatid. Ang mga pangalan ay sina Enrique, Pedro, Menandro,
Anton, at 

Sagot: ____________

3. Ang lolo at lola ng kaibigan ko ay ama at ina ng ama ng kaibigan ko at ama at ina ng ama ko. Ang
ama ko ang nag-iisang anak ng lolo at lola ko na siya namang ama at ina ng ama ng kaibigan ko. 
Kaanu-ano ko ang kaibigan ko?

Sagot:

                           
 Week 4
Pangalan: Petsa Iskor: 

Paksa: Mito, Alamat, at Kuwentong-Bayan

Paksang Pamagat: Katangian at Elemento ng Mito, Alamat, at Kuwentong-Bayan

KONSEPTONG PANGNILALAMAN 

Mito – Ito ay isang uri ng kuwento o salaysay na hinggil sa pinagmulan ng sansinukuban. Kuwento ng
tao, ang mahiwagang nilikha at ang kalipunan ng iba’t ibang paniniwala sa mga diyos at diyosa. Ito rin
ay isang kuwentong nagpasalin-salin na sa dila mula sa katutubo hanggang sa
kasalukuyan,masasabing halos ipinakikita rin nito ang tradisyon ng isang lahi.

              Halimbawa

                     Si Malakas at si Maganda

                     Ang Sirena at si Santiago

Elemento ng Mitolohiya

1. Tauhan – Mga diyos at diyosa na may taglay na kapangyarihan.

                    Mga karaniwang mamamayan sa komunidad.

2. Tagpuan – May kaugnayan ang tagpuan sa kulturang kinabibilangan.

                      Sinaunang panahon naganap ang mitolohiya.

3. Banghay – Maraming kapana-panabik na aksiyon at tunggalian.

                      Maaring tumatalakay sa pagkakalikha ng mundo at mga natural na mga 

                      pangyayari.

                      Nakatuon sa mga suliranin at paano ito malulutas.

                      Ipinakikita ang ugnayan ng tao at ng mga diyos at diyosa.

                      Tumatalakay sa pagkakalikha ng mundo, pagbabago ng panahon at 

                      interaksyong
                      Nagaganap sa araw, buwan, at daigdig.

4. Tema – Ipinaliliwanag ang natural na mga pangyayari

                 Pinagmulan ng buhay sa daigdig

                 Pag-uugali ng tao

                 Mga paniniwalang panrelihiyon

                 Katangian at kahinaan ng tauhan

                 Mga aral sa buhay

5. Estilo – Nagbibigay ng ideya hinggil sa paniniwala, kaugalian, at tradisyon.

                 Nagpapahayag ng mga katangian ng tao (kalakasan, kahinaan at iba pa)

                 Kadalasang tungkol sa mga kakaibang nilalang at pangyayari

                 May paniniwalang kayang malampasan ng bida ang mga pagsubok

6. Tono – Nadadala ang mambabasa sa mga aral o pag-unawa

7. Pananaw – Kadalasang nasa ikatlong pananaw: pasalaysay

Week 5
 Week 5

Pangalan: Petsa Iskor: 

Paksa: Mito, Alamat, at Kuwentong-Bayan

Paksang Pamagat: Katangian at Elemento ng Mito, Alamat, at Kuwentong-Bayan

              

KONSEPTONG PANGNILALAMAN 

Kuwentong-Bayan – Ito ay mga kuwento at mga salaysay na hinggil  sa mga likhang-isip o kathang-isip
na ang mga tauhang kumakatawan  sa mga uri at pag-uugali ng mamamayan sa isang lipunan.
Kadalasan at karaniwan na nag kuwentong-bayan ay may kaugnayan sa isang tiyak na pook o sa isang
rehiyon ng isang bansa o lupain.

               Halimbawa

                       Ang diwata ng ng karagatan

                       Ang punong kawayan

                       Kung bakit dinadaglit ng lawin ang mga sisiw

                       Si Mariang mapangarapin

                       Bakit may pulang palong ang mga tandang?

Elemento ng Mito, Alamat, at Kuwentong-Bayan

Tauhan – ang mga tauhan na nagsiganap, ang pangunahing tauhan at pangalawang tauhan at ang
kanilang ginagampanang papel sa kuwento

Tagpuan – Ito ang lugar o pinangyarihan ng kuwento

Saglit na kasiglahan – ditto ang panandaliang pagtatagpo ng mga tauhan bago dumating ang isang
suliranin o balakid sa isang kuwento.

Tunggalian – Ito ang pakikipaglaban o pakikipagtunggali ng pangunahing tauhan sa kanyang sarili, tao
laban sa kanyang kapwa, tao laban sa lipunan at tao laban sa kalikasan.

Kasukdulan – Ito ang pinakamadulang bahagi  ng isang kuwento. Dito magaganap ang pagwawagi o
kabiguan na maaaring matamo ng pangunahing tauhan. 

Wakas – Ito ang wakas o katapusan ng isang kuwento. Maaring ang kuwento ay magwakas sa
kalungkutan o kasiyahan. 

Panuto: Suriin ang mga elemento ng alamat na nakapaloob mula sa kwentong-bayan “Si Mariang
Mapangarapin”. 

SI MARIANG MAPANGARAPIN

Magandang dalaga si Maria.  Masipag siya at masigla.  Masaya at matalino rin siya.  Ano pa't
masasabing isa na siyang ulirang dalaga, kaya lang sobra siyang pamangarapin.  Umaga o tanghali man
ay nangangarap siya.  Lagi na lamang siyang nakikitang nakatingin sa malayo, waring nag-iisip at
nangangarap nang gising.  Dahil dito, nakilala siya sa tawag na Mariang Mapangarapin.  Hindi naman
nagalit si Maria bagkos pa ngang ikinatuwa pa yata niya ang bansag na ikinabit sa pangalan niya.

Minsan niregaluhan siya ng isang binata ng isang dosenang dumalagang manok.  Tuwang-tuwa si
Maria!  Inalagaan niyang mabuti ang alaalang bigay sa kanya ng iisang manliligaw niya.  Nagpagawa
siya sa kanyang ama ng kulungan para sa mga manok niya.  Higit sa karaniwang pag-aalaga ang
ginawa ni Maria.  Pinatuka niya at pinaiinom ang mga ito sa umaga, sa tanghali at sa hapon.
Dinagdagan pa ito ng pagpapainom ng gamot at pataba.  At pinangarap ni Maria ang pagdating ng
araw na magkakaroon siya ng mga inahing manok na magbibigay ng maraming itlog.

Lumipas ang ilang buwan hanggang sa dumating ang araw na nag-itlog ang lahat na inahing manok na
alaga ni Maria.  Labindalawang itlog ang ibinibigay ng mga inahing manok araw-araw.  At kinuwenta ni
Maria ang bilang ng itlog na ibibigay ng labindalawang alagang manok sa loob ng pitong araw sa isang
linggo.  Kitang-kita ang saya ni Maria sa kanyang pangarap.
 

At inipon na nga ni Maria ang itlog ng mga inahing manok sa araw-araw.  Nabuo ito sa limang
dosenang itlog.  At isang araw ng linggo ay pumunta sa bayan si Maria.  Sunong niya ang limang
dosenang itlog.  Habang nasa daan ay nangangarap nang gising si Maria.  Ipagbibili niyang lahat ang
limang dosenang itlog.  Pagkatapos, bibili siya ng magandang tela, ipapatahi niya ito ng magandang
bistida at saka lumakad siya ng pakendeng-kendeng.  Lalong pinaganda ni Maria ang paglakad nang
pakendeng-kendeng at BOG!

Nahulog ang limang dosenang itlog!  Hindi nakapagsalita si Maria sa kabiglaan.  Saka siya umiyak nang
umiyak.  Naguho ang kanyang pangarap kasabay ng pagbagsak ng limang dosenang itlog na kanyang
sunung-sunong.

Sanggunian: Aragon, Angelita L.  Mga Alamat at iba pang mga Kuwento (Legends and other Stories).
Quezon City: Tru-Copy Printing Press, 1986,  pp.84-85.

 
 Week 6

Pangalan: Petsa Iskor: 

Paksa: Ang Ponemang Suprasegmental

Paksang Pamagat: Diin, Tono, at Antala/Hinto

KONSEPTONG PANGNILALAMAN 

Ang ponemang suprasegmental ay makabuluhang yunit ng tunog na karaniwang hindi tinutumbasan

ng titik o letra sa pagsulat. Inihuhudyat o sinisimbolo ito ng mga notasyong ponemik upang matukoy
ang paraan ng pagbigkas ng isang salita o isang salita. 

Kabilang sa suprasegmental ay ang sumusunod:

a. Tono – ito ay paraan ng pagbigkas na maaaring malambing, pagalit, marahan, o kaya’y waring
laging aburido kundi man nasasabik.

              Halimbawa

                    

             ha                                                                              pon ?   

   ka                 tumutukoy sa tiyak na panahon    ka                   hindi tiyak,nagtatanong

                    pon.                                                            Ha

b. Diin – ginagamitan ito ng simbolong dalawang magkahiwalay na bar (//) o tuldok (.) upang matukoy
ang pantig ng isang salita na may diin na nangangahulugan ng pagpapahaba ng naturang pantig na
may kasamang patinig.

 Halimbawa

       Hiram lamang ang /BU.hay/  

       Siya /LA.mang/ ang /bu.HAY/  

       Kahulugan: may naganap na sakuna at may namatay siya lang ang nakaligtas  

c. Antala – nangangahulugang paghinto o pagtigil ng pagsasalita na maaaring panandalian ( sa gitna

ng pag-uusap) o pangmatagalan (katapusan ng pag-uusap).Ito ay sinisimbolo ng tuldok (.) at kuwit (,).
              Halimbawa

                     Si Jose, Carlos ang nagsumbong sa akin. 

                     Kahulugan: Kausap niya si Carlos at sinabing si Jose ang nagsumbong sa kanya.

                     

Gawain 

Ibigay ang kahulugan ng mga sumusunod: 

Diin

1. Magandang /Ha.PON/

2. Magandang /HA.pon/

Tono

1. Madali lang ito.

2. Madali lang ito?

Hinto o Antala

1. Si Maria Rosalina ang pupunta sa palengke.

2. Si Maria, Rosalinda ang pupunta sa palenke. 

Week 7-8

Pangalan: Petsa Iskor: 

Paksa: Panitikang Mga Tulang Panudyo, Tugmang de Gulong, at Palaisipan

Paksang Pamagat: Katangian ng Tulang Panudyo, Tugmang de Gulong, at Palaisipan

KONSEPTONG PANGNILALAMAN 

Tulang Panudyo – Ito ay isang uri ng karunungang bayan na ang kayarian ay may sukat at tugma. Ang
layunin nito ay mambuska o manudyo.Nagpapakilala ito na ang ating mga ninuno ay may makulay na
kamusmusan.
                              

                              Halimbawa 

                                     Bata batuta! Isang perang muta!

                                     

                                     Pedro penduko

                                     matakaw ng tuyo

                                     Nang ayaw maligo

                                     Pinukpok ng tabo

Tugmang de Gulong – Ito ay simpleng paalala sa mga pasahero na maaari nating matagpuan sa mga
pampublikong sasakyan tulad ng jeepney,bus,at traysikel.Maaari itong nasa anyo ng
salawikain,maikling tula o kasabihan.

                   Halimbawa 

                   Magbayad lamang ng barya sa umaga upang hindi maabala.

                   Miss na sexy, para pamasahe mo’y libre, sa drayber ka tumabi

                   Ang sitsit ay para sa aso, ang katok ay sa pinto, sambitin ang “para” sa tabi

                   tayo hihinto. 

                   Huwag kang magdekwatro, ang dyip ko’y di mo kwarto. 

Palaisipan – Ito ay isang suliraning uri ng bugtong na sinusubok ang katalinuhan ng lumulutas nito. Sa
karaniwang palaisipan, inaasahang malutas ito sa pamamagitan ng pagsasama-sama ng mga piraso sa
isang lohikal na paraan para mabuo ang solusyon.

Ito ay kadalasang nalilikha bilang uri ng libangan, ngunit maaari din namang magmula ito sa seryosong
matematikal at lohikal na suliranin.

Halimbawa 

May isang bola sa mesa. Tinakpan ito ng sombrero. Paano nakuha ang bola nang ‘di 

man lang nagagalaw ang sombrero.     Sagot: Butas ang tuktok ng sombrero. 
Kaanu-ano ko ang tatay mo na tiyuhin ng pinsan ko, na kapatid ng tiyahn ko, bunsong 

anak ng lola ko at kapareho ng apelyido ko.      Sagot: Tatay ko 

     

Gawain

. 

1. Ibigay ang pagkakaiba at pagkakatulad ng tulang panudyo, tulang de gulong, at palaisipan

TULANG PANUDYO vs. TUGMANG DE GULONG vs. PALAISIPAN

Pagkakaiba Pagkakatulad

                                                          

Pangalan: Petsa Iskor: 

Paksa: Kahulugan ng mga salita 

Paksang Pamagat: Denotasyon at Konotasyon

KONSEPTONG PANGNILALAMAN 

Denotasyon – Ito ay ang kahulugan ng salita na matatagpuan sa diksyunaryo

                       Literal o totoong kahulugan ng salita.

                       Halimbawa

                       Mag-ingat sa mga nakapaligid na ahas baka matuklaw ka. 

                       Kahulugan: Binibigyan ng babala ang tao sa ahas na nakapalid na 

                                           maaring manuklaw at makapagdulot ng panganib. 

 
Konotasyon – Ito ay ang pansariling kahuluganng isa o grupo ng tao sa isang salita

                         Ang kahulugan ng konotasyon ay iba sa pangkaraniwang kahulugan

                         Mga salita or parirala na may iba pa o malalim na kahulugan

                        -Halimbawa

                         Mag-ingat sa mga nakapaligid na ahas baka matuklaw ka. 

                         Kahulugan: Nangangahulugan ito na maraming traydor sa buhay ng tao. 

Gawain 

Panuto: Ibigay ang kahulugan ng mga salitang sinalungguhitan.

1. Ipinanganak ako na may gintong kutsara sa bibig. 

Denotasyon:____________________________________________________________

Konotasyon:____________________________________________________________

2. May dumaang itim na pusa. 

Denotasyon:____________________________________________________________

Konotasyon:____________________________________________________________

3. Si tatay ay may kamay na bakal

Denotasyon:____________________________________________________________

Konotasyon:____________________________________________________________

4. Magpapakasal lamang ako sa iyo kapag puti na ang uwak

Denotasyon:____________________________________________________________

Konotasyon:____________________________________________________________

5. Walang matigas na tinapay sa maiinit na kape

Denotasyon:____________________________________________________________

Konotasyon:____________________________________________________________