LEKSIONI 17.

Mekanizmat imunologjikë të mbrojtjes antiinfeksioze ndaj

mikroorganizmave me lokalizim kryesisht ekstraqelizor.

17.1. Ecuria e përgjigjes imunitare në vartësi të rrugës së hyrjes në organizëm, persistencës së

mikroorganizmit dhe llojit të mikroorganizmit.

17.2. Përgjigja imunitare ndaj mikroorganizmave jashtë-qelizorë.

17.3. Mbrojtja imunitare ndaj baktereve që rriten në mjedis brendaqelizor.

17.4. Imuniteti ndaj infeksioneve virale.

17.5. Përgjigja imunitare ndaj infeksioneve parazitare.

17.1. Ecuria e përgjigjes imunitare në vartësi të rrugës së hyrjes në organizëm dhe persistencës së
mikroorganizmit dhe të llojit të mikroorganizmit.

Evolucioni dhe zhvillimi filogjenetik i sistemit imunitar ka ndodhur si rezultat i presionit të

ushtruar nga mikroorganizmat e ndryshme. Sa më i komplikuar organizmi, aq më kompleks është dhe
moria e mikroorganizmave që e agresojnë atë dhe si pasojë dhe sistemi imunitar nevojitet të bëhet më
kompleks. Gjatë fazave të ndryshme të depërtimit të mikroorganizmave në makroorganizëm sistemi
imunitar reagon në forma të ndryshme ku përfshihen fillimisht mekanizma të sistemit imunitar jo
specifik për antigjenin dhe më pas gradualisht dhe format më të sofistikuara të sistemit imunitar specifik
për antigjenët (Fig. 17.1).
Këto faza kohore korrespondojnë jo vetëm me mekanizma të ndryshëm imunitarë por gjithashtu
lloji i përgjigjes imunitare varet dhe nga lloji i mikroorganizmit (Tab. 17.1 dhe 17.2) dhe në veçanti
karakteri i tij intra apo ekstra-qelizor. Fazat e ndryshme të veprimit të sistemit imunitar janë pa dyshim
në funksion dhe të persistencës së mikroorganizmit dhe të virulencës së tij (Fig. 17.3a dhe 17.3b).
 Figura 17.1. Fazat e ndryshme të depërtimit të mikroorganizmave në organizëm dhe
mekanizmat përkatës të sistemit imunitar që hyjnë në lojë.
 Tabela 17.1. Fazat e ndryshme kohore të veprimit të mbrojtjes imunitare ndaj
mikroorganizmave.
Tabela 17.2. Llojet e ndryshme të mikroorganizmave me lokalizim intra dhe ekstraqelizor.

Shëmbuj llojesh të ndyshëm të antigjenëve patogjenë

Lloji i patogjenit Shembuj Sëmundjet që japin

Ag. ekzogjenë Streptococcus pneumoniae Pneumoni
jashtëqelizorë Clostridium tetani Tetanoz
(Bakterie, parazitë Trypanosoma brucei Sëmundja e gjumit
njëqelizorë, këpurdha Pneumocystis carinii Pneumoni pneumocistike
njëqelizore)
Ag. ekzogjenë Mycobacterium tuberculosis Tuberkuloz
intraqelizorë Leishmania donovani Leishmaniozë
(Bakterie, parazitë Plasmodium falciparum Malaria
njëqelizorë) Toxoplasma Gondii Toksoplazmozë
Ag. endogjenë Variola vera Lija e vërtetë
(Viruse) Influenza Grip
Varicella Lija e dhenve
Parazitë shumëqelizorë Ascaris Ascaridozë
ekzogjenë Schistosoma Skistozomiazë
(Helminte)
 Figura 17.2. Mikroorganizmat me lokalizim intra dhe ekstraqelizor dhe mekanizmat e mbrojtjes
ndaj tyre.

Figura 17.3a. Fazat e ndryshme të veprimit të mbrojtjes imunitare ndaj mikroorganizmave.

Figura 17.3b. Fazat e ndryshme të veprimit të mbrojtjes imunitare ndaj mikroorganizmave.
 Figura 17.4. Mekanizmat e veprimit patogjen të mikroorganizmave.

17.2. Përgjigja imunitare ndaj mikroorganizmave jashtë-qelizorë.

Ndaj mikroorganizmave ekstraqelizore (me antigjenë ekzogjenë me lokalizim ekstraqelizor)

mbrojtja realizohet kryesisht me anë të imunitetit humoral nëpërmjet ndërhyrjes së komplementit dhe të
antitrupave. Bakteret patogjene gjatë filogjenezës kanë zhvilluar një sërë mekanizmash me anë të të
cilëve ato i shpëtojnë këtyre faktorëve:

Evitimi i fagocitozës:

Paretet qelizore të bakterieve patogjene janë komplekse dhe në mjaft raste rezistente ndaj mjaft
mekanizmave mikrobicidalë. Një faktor i zakonshëm me ndihmën e të cilit format virulente të
bakterieve patogjene i shpëtojnë fagocitozës është sinteza e një kapsule të jashtme e cila pengon
aderencën në qelizat fagocitare si dhe mbulon në sipërfaqen bakteriale molekula polisakaridesh të cilat
përndryshe do të njiheshin nga receptorët e fagociteve. Në mënyrë eksperimentale është vënë në dukje
se edhe 10 pneumokoke të inkapsuluar mund të vrasin një mi, ndërsa në qoftë se kapsula hiqet me anë të
hialuronidazës, atëherë nevojiten 10000 baktere për këtë qëllim. Disa mikroorganizma sekretojnë
ekzotoksina që "helmojnë" leukocitet.

Sfidimi i sistemit komplementar

Qelizat normale të gjitarëve janë të mbrojtura nga komplementi me anë të proteinave rregulluese
si CR1, MCR, dhe DAF të cilat realizojnë shkatërrim të C3 konvertazës. Bakteret nuk i kanë këto
mekanizma rregullatore dhe si rrjedhim edhe në mungesë të antitrupave shumica e tyre aktivizojnë
rrugën alterne të komplementit duke stabilizuar C3bBb konvertazën në sipërfaqet e tyre. Sidoqoftë,
kapsulat bakteriale në përgjithësi janë aktivizues të varfër të rrugës alterne të komplementit.

Nga ana tjetër, disa baktere kanë aftësinë të akselerojnë degradimin e C3 në sipërfaqen e tyre. Disa
baktere të tjera sekretojnë enzima që degradojnë peptide si C5a, i cili luan një rol të rëndësishëm në
përgjigjen inflamatore akute. Disa specie bakteriale e evitojnë lizën duke devijuar vendin e aktivizimit të
komplementit ose në një proteinë të sekretuar ose në një pozicion të sipërfaqes bakteriale larg
membranës qelizore.

Bakteret Gram-pozitive bartin një shtresë të trashë peptidoglikani e cila parandalon vendosjen e
kompleksit të sulmit litik C5b-9 në paretin bakterial.

Kundërveprimi i organizmit

Mekanizmat mbrojtëse shfrytëzojnë specificitetin dhe variabilitetin e molekulës antitrupore.

Antitrupat neutralizojnë molekulat antifagocitare si psh. ekzotoksinat dhe lidhen në sipërfaqen e
mikroorganizmave duke fokusuar kështu fiksimin e komplementit, duke i opsonizuar ato për tretje nga
fagocitet, si dhe duke i përgatitur për sulmin terminal nga kompleksi i sulmit membranor të
komplementit.

Bakterie të inkapsuluara, të cilat i rezistojnë fagocitozës bëhen mjaft tërheqëse ndaj

polimorfonuklearëve dhe makrofagëve kur mbulohen me antitrupa. Nënklasat e IgG që lidhen më fort
me receptorët përkates në sipërfaqen e fagociteve (si IgG1 dhe IgG3 të njeriu) e fiksojnë gjithashtu mirë
komplementin. Nga ana tjetër dhe C3b që aktivizohet në sipërfaqen e bakteries ka një rol të rëndësishëm
opsonizues. Komplekset imune që përmbajnë C3b shprehin një aderencë imune në receptorët CR1 të
komplementit në eritrocite duke formuar kështu agregate që transportohen më pas në mëlçi për t'u
fagocituar. Receptorët CR1 për C3b janë gjithashtu të pranishëm në neutrofile, makrofagë, limfocitet B
si dhe në qelizat folikulare dentritike në nyjet limfatike. Së bashku me receptorin CR3 ato kanë
përgjegjësinë kryesore për pastrimin nga komplekset imune që përmbajnë C3. Receptorët CR2 për C3d,
C3dg dhe iC3b janë të pranishëm në limfocitet B si dhe qelizat folikulare dentritike dhe ato mund të
përçojnë sinjale aktivizimi për limfocitet B veçanërisht në qendrat germinative. Afiniteti i tyre për
virusin EBV përbën mënyrën e futjes së virusit në limfocitin B.
 Figura 17.5. Rëndësia e veprimit të antitrupave dhe komplementit në eliminimin e baktereve.

Receptorët CR3 në polimorfonuklearët, makrofagët dhe qelizat NK lidhin formën e inaktivizuar

të C3bi. Bashkë me LFA-1 dhe CR4 ata janë anëtarë të familjes së beta2 integrinave.

Disa shtame të baktereve Gram-negative, të cilat kanë një paret të jashtëm lipoproteinash janë të
ndjeshme ndaj veprimit baktericidal të serumit të freskët që përmban antitrupa. Antitrupi fillon
zhvillimin e një lezioni me ndërmjetësinë e komplementit i cili nga ana e tij lejon veprimin e lizozimës
serike në paretin e brendshëm prej peptidoglikani të bakterit duke shkaktuar vdekjen e qelizës.
Aktivizimi i komplementit nëpërmjet bashkëveprimit të antitrupit me bakteren do të gjenerojë prodhimin
e anafilatoksinave C3a dhe C5a që çojnë në dalje ekstravazale të përbërësve të serumit duke përfshirë
këtu më tepër antitrupa, dhe duke nxitur migrimin kemotaktik të polimorfonuklearëve gjë që ndihmon
fagocitozën.

Sistemi imun sekretor ndihmon mbrojtjen e mukozave të jashtme

Lidhja e viruseve dhe e baktereve me qelizat epiteliale të mukozave është esenciale për
realizimin e patogjenicitetit të tyre. Antitrupat e klasës IgA përbëjnë mbrojtjen specifike të sekrecioneve
mukozë, lotëve, pështymës, sekrecioneve nazale, zorrës, bronkeve duke mbuluar bakteret dhe viruset
dhe duke parandaluar kështu aderencën e tyre në epitelin e mukozave. Gjithashtu, në makrofagët dhe
polimorfonuklearët ekzistojnë receptorë me afinitet të lartë për IgA të cilët realizojnë fagocitozën e
mikroorganizmave të mbuluar me IgA.

Në qoftë se një agjent infeksioz arrin të kalojë barrierën e IgA, ai bie në vijën tjetër të mbrojtjes
të mukozave që përbëhet nga IgE. Eshtë për t'u shënuar që shumica e IgE serike vjen pikërisht nga
plazmocitet e mukozave dhe e limfonodulave që i drenojnë ato. Megjithëse në përqëndrime mjaft të ulta
IgE është e lidhur fort me receptorët ndaj Fc përkatëse në sipërfaqen e mastociteve. Kontakti me
antigjenin çon në çlirimin e mediatorëve të cilët mobilizojnë ndërmjetës të tjerë të përgjigjes imune duke
gjeneruar si përfundim një reaksion inflamator akut. Kështu, histamina duke rritur permeabilitetin
vaskular shkakton daljen ekstravazale të IgG dhe të komplementit në vatrën inflamatore, ndërsa faktorët
kemotaktikë të neutrofileve dhe eozinofileve tërheqin qelizat efektore të nevojshme për të eliminuar
komplekset e formuar nga agjenti infeksioz të mbuluar me IgG dhe C3b. Lidhja e këtyre komplekseve
me receptorët e Fc gama dhe C3b të makrofagëve lokale do të çoje në sekretimin e peptideve të tjerë që
do rrisin më tej permeabilitetin vaskular dhe mobilizimin kemotaktik qelizor. Në qoftë se
mikroorganizmi i opsonizuar është tepër i madh për t'u fagocituar, vrasja e tij mund të realizohet
nëpërmjet një mekanizmi ekstraqelizor që pason lidhjen e komplekseve imune me receptorët e
fagociteve për Fc gama. Ky mekanizëm i quajtur dhe citotoksicitet me ndërmjetësi qelizore vartës nga
antitrupat (angl. ADCC= antibody dependent cell-mediated cytotoxicity) ndërhyn në infeksionet
parazitare.

Nga sa u tha më lart, ekziston një paralelizëm dhe sinergji midis rrugëve me të cilat
anafilatoksinat me prejardhje komplementare nga njëra anë dhe IgE nga ana tjetër përdorin për të nxitur
mastocitet drejt amplifikimit lokal të mbrojtjes imune nëpërmjet inflamacionit.
 17.3. Mbrojtja ndaj baktereve me lokalizim brendaqelizor.

Disa lloje bakteresh si psh. Mykobakteriumi i tuberkulozit dhe i leprës, brucela apo listeria
arrijnë t'i shpëtojnë sistemit imunitar duke u strehuar pikërisht në makrofagët. Këta fagocite
mononukleare janë shumë të përshtatshëm për këto lloj mikroorganizmash sepse makrofagët janë mjaft
të lëvizshëm dhe me anë të tyre infeksioni mund të përhapet në të gjithë organizmin. Gëlltitja e
baktereve të opsonizuara lehtësohet nga mbulimi i tyre me IgG dhe C3 falë receptorëve përkatës. Pas
futjes së tyre në makrofagë, ato e sfidojnë këtë duke devijuar aftësinë baktericide të makrofagut në disa
mënyra. Mykobakteri i tuberkulozit p.sh. inhibon fuzionimin e lizozomeve me vakuolën fagocitare që
përmban bakterin e fagocituar. Listeria monocitogene përdor një lizinë të veçantë për t'i shpëtuar
fagolizozomit dhe për të qëndruar lirisht në citoplazëm të fagocitit. Po kështu veprojnë dhe disa riketcie
si dhe protozoari Trypanosoma cruzi. Legionelat nga ana e tyre inhibojnë shpërthimin respirator
brendaqelizor.

Mackaness vuri në dukje rëndësinë e imunitetit me ndërmjetësi të qelizave T (INQ) për vrasjen e
mikroorganizmave brendaqelizore: Kafshët e infektuara me doza të moderuara të M. tuberculosis e
përballojnë infeksionin dhe bëhen imune ndaj futjeve të mëvonshme të këtij bacili. Ky imunitet mund të
transferohet në një marrës normal tjetër të paimunizuar me anë të limfociteve T por jo të makrofagëve
apo të serumit të një dhënësi të imunizuar.

Në formën tuberkuloide të leprës kemi një gjendje të mirë hiperndjeshmërie me ndërmjetësinë e

limfociteve T që vihet re me reaksionin pozitiv të vonur ndaj leprominës. Kemi pra një predominim të
përgjigjes imunitare me L.T. të tipit TH1 megjithëse këta të fundit nuk arrijnë të çrrënjosin sëmundjen.
Si rrjedhojë kjo formë e sëmundjes karakterizohet nga lezione me vatra që përmbajnë një numër të pakët
mikroorganizmash të gjallë. Forma lepromatoze karakterizohet nga lezione në të cilat kemi një numër të
madh mikroorganizmash të gjallë brenda makrofagëve. Në këtë formë kemi një reaktivitet të pakët
limfocitesh T ndaj këtyre baktereve dhe si rrjedhojë edhe prova e leprominës është negative. Ajo që
mbizotëron në këtë formë është përgjigja me limfocitet T TH2 dhe si rrjedhojë kemi plazmocite të
shumta me nivel të lartë antitrupash qarkullues që nuk kanë efekt mbrojtës sepse bakteret janë brenda
makrofagëve. Pra është e qarte që është INQ ai që luan rol mbrojtës ndaj M. Leprae dhe jo imuniteti
humoral.

Kur monocitet kalojnë në inde të ndryshme për t'u transformuar në makrofagë "rezidentë" ato
janë në gjendje qetësie si përsa i përket shprehjes së receptorëve sipërfaqsorë ashtu dhe funksionit të
tyre. Makrofagët mund të aktivizohen nga stimuj të ndryshëm. Makrofagët e vatrave inflamatore janë
mjaft të rritur në madhësi, në përmbajtje me hidrolaza acide, në sekretim të proteazave neutrale si dhe në
funksionin fagocitar.

Aftësia e këtyre makrofagëve inflamatorë, për të ushtruar vrasje të mikroorganizmave

brendaqelizore, arrihet vetëm kur ata stimulohen në një stad tjetër aktivizimi kësaj rradhe nga faktorët e
aktivizimit të makrofagëve që prodhohen nga limfocite T specifike të aktivizuar. Ndër këta faktorë
dallohet Interferoni gama. Makrofagu i aktivizuar është pa dyshim një nga qelizat më të fuqishme të
organizmit, e aftë për të kryer një sërë funksionesh mjaft të rëndësishme në inflamacion si vijon:

- Inflamacion dhe temperaturë: Prodhon IL-1, TNFα, IL-6; IFN β, Leukotrienë,

Prostaglandina, Faktorë të komplementit, Faktorë të koagulimit.

- Aktivizimi limfocitar: Përpunimi i antigjenit, Paraqitja e antigjenit, Prodhim i IL-1

- Cikatrizimi indor: Faktorë të angiogjenezës, Faktorë të fibrogjenezës, Elastazë, Kolagjenazë,

Hialuronidazë.

- Dëmtim indor: Prodhim i H2O2, Hidrolazat acide, C3a.

- Aktivitet mikrobicidal: O2-vartës, O2- jo-vartës (NO, Lizozimë, Hidrolaza acide, Proteinat
kationike, Laktoferrina).

- Aktivitet tumoricid: Citotoksicitet direkt, H2O2, C3a, Arginazë, Proteazat citolitike, TNFα,
NO-vartës.

Mekanizmi i imunitetit me ndërmjetësi qelizore është tashmë i qartë. Specificiteti i kësaj

përgjigje qëndron në nivel të limfociteve T specifike për antigjenin i cili paraqitet i përpunuar në
sipërfaqen e makrofagut të infektuar. Si pasojë e njohjes nga ana e kloneve të limfociteve Th1 të
përcaktuesve antigjenikë specifikë për to do të kemi çlirimin e citokinave nga ana e këtyre limfociteve
dhe si rrjedhojë aktivizimin e makrofagëve rajonalë që fitojnë kështu aftësinë të vrasin mikroorganizmat
e fagocituar.

Por shpesh makrofagët e infektuar nuk arrijnë dot të realizojnë vetë vrasjen e mikroorganizmave
që kanë fagocituar. Në këtë rast ndërhyjnë limfocitet citotoksikë CD8+ dhe CD4+ të cilët bashkë me
qelizat NK (të aktivizuara nga IL2 e prodhuar nga L.T.CD4+) realizojnë vrasjen e këtyre makrofagëve
"të paaftë". Mikroorganizmat e çliruar më pas nga shkatërrimi i këtyre makrofagëve fagocitohen dhe
vriten nga makrofagë të rinj të mobilizuar rishtaz dhe të aktivizuar.

Duke patur parasysh këto mundësi potenciale të Imunitetit me ndërmjetësi qelizore lind pyetja
përse disa individë nuk arrijnë të çrrënjosin infeksionet me mikroorganizma brendaqelizore si psh.
Mykobakteret e leprës apo tuberkulozit apo të tjerë megjithëse ato kanë një përgjigje të instaluar Th1.

Një përgjigje e kësaj pyetje vjen nga demonstrimi në minjtë eksperimentalë që lloje të ndryshme
konsanguinë të tyre ndryshojnë në mënyrë të shprehur nga njëri-tjetri përsa i përket aftësisë për të luftuar
mikroorganizma intraqelizore si mykobakteret, leishmaniat apo salmonelat. Kontrolli i rezistencës apo
prekshmërisë nga këto infeksione u gjet se kontrollohet nga 2 alele të ndryshme të një gjeni të vetëm
autozomal dominues. Gjendja e rezistencës është e lidhur me një gjendje të aktivitetit të lartë
baktericidik të makrofagut e pavarur kjo nga limfocitet T. Makrofagët e llojeve rezistente kanë një
shprehje më të rritur të Antigjenëve KMPI të Kl. II, një aktivitet respirator më të fuqishëm (O2-vartës),
aktivizohen më lehtë nga IFN gama dhe stimulojnë më mirë limfocitet T. Makrofagët e llojeve më të
prekshëm paraqesin një efekt supresor më të madh ndaj proliferimit të limfociteve T nga antigjenët
mykobakterialë.

Limfocitet T TCR1 (gama+; delta+) kanë aftësinë të stimulohen nga antigjenët e mykobaktereve.
Këto limfocite gjenden me një shpeshtësi të lartë në lezionet nga mykobakteret dhe paraqesin aftësinë të
lizojnë qelizat shenjë që paraqesin antigjenët mykobakterialë.

Kur organizmi ka vështirësi të eliminojë në mënyrë efikase mikroorganizma intraqelizore si p.sh.

mykobakteret, përgjigja kronike imune me ndërmjetësi qelizore ndaj tyre do të çojë në akumulimin e
makrofagëve të dendur të cilët çlirojnë faktorë angiogjenikë dhe fibrogjenikë dhe stimulojnë formimin e
indit granulomatoz dhe së fundi të fibrozës. Makrofagët e aktivizuar transformohen në qeliza epiteloide
dhe fuzionojnë në qeliza gjigante. Granuloma që rezulton përfaqëson një tentativë të organizmit për të
izoluar vatrën e inflamacionit kronik.

Figura 17.6. Mekanizmat e ndryshme të veprimit të mbrojtjes imunitare me anë të makrofagëve.

 Figura 17.7. Mekanizmat e ndryshme të veprimit të mbrojtjes imunitare me anë të
makrofagëve.

17.4. Imuniteti ndaj infeksioneve virale.

Një rol dominues në mbrojtjen antivirale luajnë faktorë konstitucionalë gjenetikë të cilët e bëjnë
një organizëm (ose disa qeliza të tij) rezistente ndaj viruseve. P.sh. makrofagët mund t'i kapin dhe t'i
vrasin viruset në mënyrë jo specifike. Megjithatë, në disa raste makrofagu e lejon replikimin viral dhe në
qoftë se virusi është i aftë të shkaktojë efekt citopatik në organe të ndryshme, infeksioni mund të jetë
letal. Në rast se virusi nuk ka efekt citopatik kemi një infeksion persistues.

Ndryshimi antigjenik i virusit nëpërmjet "drift" dhe "shift":

Gjatë dyluftimit të vazhdueshëm të tyre me sistemin imun, viruset i ndryshojnë vazhdimisht

antigjenët sipërfaqësorë të tyre. P.sh. në rastin e virusit të gripit, ndryshimet minore në antigjenicitetin e
hemaglutininës (proteinë sipërfaqsore virale nëpërmjet të cilës virusi kapet në qelizat që i infekton më
pas), ndodhin nëpërmjet ndryshimeve pikësore të nukleotideve të gjenomës virale (drift), ndërsa
ndryshime madhore (shift) realizohen nëpërmjet shkëmbimeve të materialit gjenetik me viruse të tjerë
që infektojnë specie të tjera. Ndërsa "drift" nuk pengon imunitetin mbrojtës ekzistues, "shift-i" e
ndryshon plotësisht imunogjenicitetin dhe si pasojë e gjithë popullata që ai infekton është e pambrojtur
nga ky virus. Në këtë mënyrë shpjegohen edhe pandemitë e mëdha nga gripi të shoqëruara me forma të
rënda vdekjeprurëse. Format mutante të viruseve mund të favorizohen edhe nga presioni selektiv i
antitrupave. Në këtë princip bazohen dhe variacionet karakteristike të rinoviruseve, shkaktarë të rrufave
sezonale.
Antitrupat qarkullues përbëjnë gjithashtu një mjet efikas mbrojtje antivirale. Kjo është më e
dukshme sidomos në ato infeksione virale në të cilat koha e inkubimit është relativisht e gjatë si p.sh. në
rastin e poliomielitit apo të rabies (tërbimit). Antitrupat qarkullues, qoftë dhe në përqëndrim të ulët i
neutralizojnë viruset në rrugën e tyre jashtëqelizore me apo pa bashkëpunimin e komplementit.

Në disa sëmundje të tjera virale si në grip, rrufën e zakonshme, apo ne infeksionet nga
herpesviruset, koha e inkubacionit është e shkurtër pasi organi shenjë i virusit është i njëjti me portën e
hyrjes dhe pra s'kemi fazën e ndërmjetme të rrugës jashtëqelizore që përshkon virusi. Për këtë arsye nuk
ka kohë për një përgjigje antitrupore parësore dhe sipas mjaft gjasave prodhimi i shpejtë i interferonit
është mekanizmi më i rëndësishëm i mbrojtjes antivirale. Por megjithatë edhe nëse titri i antitrupave
serike ndaj këtyre viruseve mund të jetë i ulët, ky nivel mund të jetë i lartë në sekrecionet lokale të
mukozave të infektuara si p.sh. në mukozat bronkiale apo nazale. Kjo i dedikohet indit limfoid të lidhur
me mukozat në të cilin prodhohen antitrupat antivirale (kryesisht të klasës IgA ) të cilët mund të jenë në
titër të lartë në sekrecionet mukoze dhe që mund të luajnë rol të rëndësishëm sidomos në riinfeksionet e
mëpasme. Përsa i përket rrufave të zakonshme, për fat të keq riinfeksionet e mëpasme janë zakonisht
nga viruse me antigjenicitet të ndryshëm nga ai i pari dhe prandaj dhe imuniteti i përgjithshëm ndaj
rrufave të zakonshme është vështirë të arrihet.

Ndaj viruseve me lokalizim brendaqelizor vepron imuniteti me ndërmjetësi qelizore

(limfocitet T):

Antitrupat lokale apo sistemike mund të bllokojnë përhapjen e viruseve citolitike të cilët çlirohen
nga qeliza bujtëse sapo kjo është vrarë nga ky virus. Por vetëm antitrupat janë zakonisht të paaftë të
mbrojnë nga viruset të cilët dalin në formë sythi nga qeliza e infektuar dhe nga këtu menjëherë
infektojnë qelizën pranë pa qëndruar në hapësirën ekstra qelizore. Në këtë grup përfshihen: viruset
oncorna (viruset onkogjenikë me ARN), ortomikso (virusi i influencës), paramikso (parotiti, fruthi), toga
(dengue), rhabdo (rabies), arena (koriomeningiti limfocitar), adeno, herpes (simplex, varicela-zoster,
citomegalovirusi, Epstein-Barr virusi), pox (vaccinia), papova (SV40, polioma) dhe virusi i rubeolës.
Rëndësia e imunitetit me ndërmjetësi qelizore për t'u shëruar nga infeksioni me këto lloj virusesh
nënvizohet nga pamundësia e fëmijëve me mangësi primare të limfociteve T për të luftuar këto viruse,
ndërsa të sëmurët me mangësi të antitrupave por me imunitet qelizor të paprekur i luftojnë ata me
sukses.

Njohja e një qelize të organizmit të infektuar nga një virus dhe vrasja sa më e hershme e saj janë
mjaft dobiprurëse për mbrojtjen nga ky virus. Rëndësia e qelizave NK në këtë aspekt si përbërëse të
imunitetit të lindur mbështetet nga vrojtimet në të sëmurët e rrallë me mungesë të plotë të këtyre
qelizave, të cilët vuajnë nga infeksione virale rekurrente dhe mjaft të rënda si p.sh. nga virusi EBV,
virusi i varicelës apo citomegalovirusi. Sipërfaqja e një qelize të infektuar nga viruse të ndryshme pëson
modifikime, sic është pakësimi i shprehjes së molekulave të KMPI, që e bëjnë atë atraktive për qelizat
NK. Këto të fundit pas kontaktit membranë me membranë me qelizën shenjë realizojnë vrasjen e kësaj
të fundit në mënyrë jo specifike për antigjenin.

Prodhim i interferonit alfa gjatë infeksionit viral mbron lokalisht qelizat nga ky infeksion por
aktivizon gjithashtu dhe qelizat NK si dhe nxit shprehjen e molekulave të KMPI në ato qeliza.

Limfocitet T citotoksikë luajnë rol të rëndësishëm në mbrojtjen antivirale duke vrarë qelizat e
infektuara nga virusi, vrasje kjo specifike vetëm për ato qeliza që shprehin molekulat e KMPI të Klasës I
të këtij individi (fenomeni i restriksionit me KMPI). Veprimi i tyre kërkon sigurisht një sensibilizim
paraprak gjatë të cilit gjenerohen Limfocitet T citotoksikë specifikë, të cilët në një kontakt të dytë me të
njëjtin virus aktivizohen më shpejtësi duke penguar përhapjen e virusit.

Pas një infeksioni natyral viral kemi përgjigje imune të fituar si me antitrupa ashtu dhe me
limfocite T citotoksikë, e cila është mjaft afatgjatë ndërsa imunizimi artificial p.sh. vaksinimi me viruse
të vrarë të influencës prodhon antitrupa, por jo limfocitet T citotoksikë dhe mbrojtja është afatshkurtër.
Nga ana tjetër edhe limfocitet T citotoksikë CD8+ mund të prodhojnë citokina si p.sh. IFN gama dhe
kemotaksina të makrofagëve dhe monociteve. Fagocitet mononukleare të tërhequra me anë të
chemotaxis në vatrën inflamatore aktivizohen dhe sekretojnë TNF i cili në sinergji me IFN gama
pengojnë replikimin viral. Gjithashtu, edhe IFN gama ashtu si IFN alfa mund të rrisë citotoksicitetin jo
specifik të qelizave NK për qelizat e infektuara.

Antitrupat antivirus veprojnë edhe me anë të një mekanizmi tjetër, ADCC ku përsëri futet në lojë
mekanizmi vrasës i qelizave NK. Edhe komplementi mund të marrë pjesë gjithashtu në eliminimin e
pjesëzave virale në ciklin e tyre ekstraqelizor.

17.5. Përgjigja imunitare ndaj infeksioneve parazitare

Me miliona në botë llogariten personat e infektuar nga parazitët e llojeve të ndryshëm. Këtu
futen parazitët protozoarë (plasmodiumi, leishmania, tripanozoma, toksoplazma) si dhe ata
shumëqelizorë ose helmintet (shistozomat, trikinela, strongiloides, onkocerka, askaridet, oksiuret,
trikocefalus etj). Pasojat nga infeksioni me këto parazitë do të ishin në një ekstrem, mungesa e përgjigjes
imunitare që çon në një superinfeksion të rrufeshëm dhe në ekstremin tjetër, një përgjigje
imunopatollogjike e ekzagjeruar. Të dyja këto pasoja ekstreme janë të dëmshme për parazitin sepse
çojnë në pamundësinë e transmetimit të tij nga një individ në tjetrin. Prandaj, për të qënë i suksesshëm
në mbijetesën e tij, paraziti duhet të ruajë një ekuilibër midis këtyre ekstremeve, duke evituar si vdekjen
e individit bujtës ashtu dhe eliminimin e vetë parazitit nga sistemi imunitar. Ky ekuilibër është jo i lehtë
për t'u mbajtur.
 Përgjigja imunitare e bujtësit

Përgjigja imunitare ndaj çdo paraziti është mjaft e gjerë por në përgjithësi pranohet se kur
paraziti invadon gjakun (malaria, tripanozoma) përgjigja kryesore imunitare është humorale, ndërsa ndaj
parazitëve (zakonisht njëqelizorë) që rriten brenda indeve dhe kanë lokalizim intraqelizor brënda
makrofagut (p.sh. Leishmania ose Toksoplazma) zakonisht imuniteti mbrojtës është i tipit qelizor.

Shpesh, një organizëm i infektuar në mënyrë kronike është rezistent ndaj riinfektimit me
mikroorganizma të rinj, një situatë e quajtur imunitet konkomitant si p.sh. në shistozomiazë apo malarie.

Ndaj disa lloj parazitësh me stade shumëzimi jashtëqelizor si psh. Trypanosoma brucei apo
stadet sporozoite dhe merozoite të malaries, mekanizmat humoralë mund të jenë efikase me anë të
opsonizimit, fagocitozës dhe lizës me ndërmjetësi nga antitrupat dhe komplementi.

Një shenjë karakteristike e reaksionit imun ndaj infeksioneve nga helmintet mund të jetë dhe
eozinofilia si dhe rritja e nivelit serik të IgE. Kjo është vënë re në infeksionet nga Trichinella spiralis te
njeriu apo Nippostrongylus brasiliensis te minjtë. Duket se kjo lloj përgjigje imune është me vartësi nga
Th2 pasi në mënyrë eksperimentale është vënë re që injektimi i anti IL-4 e ul mjaft sekretimin e IgE
ndërsa anti IL-5 suprimon eozinofilinë. Duket se sekretimi lokal i IgE nga depërtimi i parazitit rrit
inflamacionin lokal të nevojshëm për mobilizimin e mëtejshëm të faktorëve humoralë mbrojtës nga
sektori intraqelizor. Nga ana e tyre eozinofilet luajnë një rol mbrojtës nëpërmjet citotoksicitetit në
vartësi nga antitrupat: ata kanë receptorë për pjesën Fc të IgG dhe nëpërmjet tyre lidhen me parazitët të
mbuluar me IgG. Si pasojë, përmbajtja e granulave të eozinofileve (proteina madhore bazike e tij) kalon
në brendësi të parazitit duke provokuar ngordhjen e këtij të fundit. Të dhëna të tjera kanë vënë në dukje
se në citotoksicitetin antitrup-vartës të eozinofileve marrin pjesë dhe IgE dhe IgA.

Nga ana tjetër disa parazitë si psh. Toxoplasma Gondii, Trypanosoma cruzi apo Leishmania kanë
lokalizim intraqelizor (brenda makrofagëve) ku arrijnë të evitojnë aftësinë baktericide të makrofagut.
Kjo aftësi stimulohet nga limfocitet T prodhuese të citokinave që stimulojnë makrofagët siç janë gama-
interferoni dhe TNF alfa. Pra limfocitet TH1 luajnë rol kyç në mbrojtjen nga këto lloj parazitësh.

Disa mikroorganizma të tjerë si Plasmodiumi i Malaries apo riketsiet dhe klamidiet strehohen në
qeliza që nuk janë fagocite profesionale. Në këtë rast eliminimi i tyre mund të realizohet me anë të
aktivizimit të mbrojtjes intraqelizore nga IFN gama që çlirohet nga limfocitet T CD8+ ose dhe
nëpërmjet citotoksicitetit direkt si psh. është rasti i qelizave hepatike që strehojnë sporozoitet e malaries.

Përsa i përket eliminimit të helminteve nga zorra ky është një operacion më i ndërlikuar që
kërkon kombinimin e mekanizmave qelizore me ata humorale. Pra këtu ndërhyjnë si limfocitet T
prodhues të citokinave ashtu dhe mastocitet si dhe antitrupat e prodhuara nga limfocitet B. Në fakt
strategjia mbrojtëse varet mjaft nga lloji i infeksionit.
 Mekanizmat mbrojtës të parazitëve ndaj sistemit imunitar

Disa parazitë me jetësë jashtëqelizore si Tripanozoma apo Skistozoma mbrohen duke shpërbërë
përbërësit e komplementit që aktivizohet në sipërfaqen e tyre.

Parazitë brenda qelizore si Toxoplazma Gondii inhibojnë fuzionin fagozom-lizozom ndërsa

Leishmania rrethohet nga një lipofosfoglikan i cili e mbron nga baktericidia O2-vartëse duke
neutralizuar radikalet e oksigjenit.

Disa parazitë "mimetizojnë" vetvehten duke i ngjarë bujtësit. Kjo arrihet me anë të mimetizimit
molekular siç ndodh psh. me Antigjenët e Ascaris që i ngjajnë kolagjenit human. Një mënyrë tjetër është
duke mbuluar sipërfaqen e tyre me proteinat e bujtësit. Psh. format e rritura të shistozomave vishen me
glikoproteinat e eritrociteve, molekulat e KMPI si dhe IgG humane dhe kështu qarkullojnë lirisht në
vazat mezenterike të bujtësit megjithë praninë e antitrupave qarkullues kundër shistozomave që mbrojnë
vetëm nga reinfeksioni.

Një mënyrë tjetër evitimi e sistemit imunitar është variacioni antigjenik me anë të të cilit
parazitët i shpëtojnë veprimit mbrojtës të antitrupave. Psh. tripanozomat, edhe pas formimit të
antitrupave ndaj tyre, vazhdojnë qetësisht jetën e tyre pasi ato ndryshojnë antigjenët. Organizmi formon
përsëri antitrupa ndaj këtyre antigjenëve por ndërkohë ato kanë ndryshuar rishtas duke lejuar kështu
persistencën e parazitëve në organizëm.

I njëjti fenomen është vënë re me Plasmodiumin e Malaries dhe kjo mund të shpjegojë faktin që
në zonat hiperendemike fëmijët pësojnë atake të përsëritura të malaries në vitet e para të jetës dhe më
pas ata janë imunë ndaj infeksioneve të mëvonshme. Pra në ta është zhvilluar tashmë imuniteti ndaj të
gjithë varianteve të ndryshme të plasmodiumit. Eshtë gjithashtu e njohur që IgG e përftuar nga serumi i
individëve me imunitet solid ndaj Plasmodiumit ka efekt mjekues për infeksionin nga malaria tek
fëmijët.

Në shumë infeksione parazitare është vënë në dukje shtim i imunosupresionit si pasojë ndofta
dhe të ngarkesës së lartë antigjenike si dhe të modulimit të nënpopullatave të limfociteve T. Ky
imunosupresion i gjeneralizuar rrit prekshmërinë nga infeksionet bakteriale dhe virale.

Gjithashtu, persistimi i parazitëve në kontakt me përgjigjen imune mund të rezultojë në reaksione

imunopatogjene si sindrom nefrotik nga komplekset imune, granuloma hepatike si dhe lezione
autoimune.
 Tabela 17.3. Mekanizmat e ndryshme të veprimit të mbrojtjes imunitare ndaj llojeve të
ndryshme të mikroorganizmave.