რომის იმპერიის 

დაყოფა  - მოვლენა, რომელიც მოხდა 395 წელს რომის

იმპერატორის თეოდოსიუს I-ის გარდაცვალების შემდეგ , რომელიც მოიცავდა იმპერიის
დაშლას დასავლეთ და აღმოსავლეთ ნაწილებად , რომელთაგან თითოეულს ჰყავდა
საკუთარი იმპერატორი ძალაუფლებაში.    აღმოსავლეთის იმპერია განზრახული
იყო ისტორიის ფურცლებზე კიდევ ათასი წლის განმავლობაში
დარჩენილიყო, ხოლო დასავლეთის იმპერია ვერ გაუძლებდა
ბარბაროსების ზეწოლას ასი წლის განმავლობაში.

IV საუკუნისათვის რომის იმპერია, რომელმაც ძველი სამყაროს სტანდარტებით

მიაღწია გიგანტურ მასშტაბებს, ვეღარ შეძლო ეფექტურად ფუნქციონირება
პოლიტიკური და ადმინისტრაციული თვალსაზრისით. განვითარებული
ინფრასტრუქტურის მიუხედავად, საზღვრისპირა რეგიონებიდან ახალი ამბები
რომში დიდი დაგვიანებით მივიდა.
IV საუკუნეში იწყება ერთა დიდი მიგრაცია. იმპერიის ჩრდილოეთ საზღვრებს
სულ უფრო მეტად ესხმოდნენ ბარბაროსები. გადაჭიმული კომუნიკაციების გამო,
ერთმა იმპერიამ სწრაფად ვერ უპასუხა გარედან მომდინარე საფრთხეს, რაც ასევე
საუბრობდა იმპერიების გაყოფის ლოგიკაზე, რათა გამარტივებულიყო კონტროლი
არსებულ მიწებზე.

იმპერიის ეფექტურად მართვის მიზნით რომის იმპერატორებმა

რამდენჯერმე დაყვეს ის ორ ან ოთხ ნაწილად, სადაც იყო გუბერნატორი,
რომელიც პასუხისმგებელი იყო ბევრ საკითხზე, რომლებიც ადრე
იმპერატორის იურისდიქციას ექვემდებარებოდა. მაგრამ ყოველ ჯერზე,
ძალაუფლებისთვის ბრძოლის შედეგად, იმპერია ერთიანდებოდა
საკუთარი მმართველობის ქვეშ, სანამ 395 წელს თეოდოსიუს I-მა
საბოლოოდ არ გაიყო რომის იმპერია, აღმოსავლეთი გადასცა უფროს ვაჟს
არკადიუსს, ხოლო დასავლეთი გადასცა უმცროსი.

ჰონორიუსმა იმპერია ბავშვობაში აიღო. მის დროს რეგენტი გახდა

მხედართმთავარი სტილიხო, რომელიც რომის სამსახურში ვანდალი იყო.
იმპერიისთვის დიდი მოვლენა იყო ჰონორიუსის მიერ ახალი სახელმწიფო
წარმონაქმნის დედაქალაქის რომიდან რავენაში გადატანა. ეს გაკეთდა
ბარბაროსების თავდასხმების შიშით მდიდარ ძველ დედაქალაქზე.V საუკუნის
დასაწყისში დასავლეთის იმპერიის პოლიტიკა ბარბაროსების მიმართ ძლიერ
შეიცვალა.გალიისა და სხვა სასაზღვრო რაიონებში მათ დაიწყეს დასახლება მთელ
ტომებში, იმპერატორს ფიცი დადეს, რომ დაეცვა სახელმწიფოს საზღვრები გარე
საფრთხეებისგან და მათნაირი ბარბაროსებისგან.ჯარში სამსახური აღარ იყო
საპატიო იმპერიის მკვიდრ მოსახლეობაში. ყველას ჰქონდა მიწის ნაკვეთები და
სიმდიდრე, რაც იმას ნიშნავს, რომ აზრი არ ჰქონდა საკუთარი ქონების
გამომუშავებას. ახლა არმიის საფუძველს ბარბაროსები დაქირავებულები
შეადგენდნენ, რომლებიც თანდათან ავსებდნენ ნიშებს რომაელთა როგორც
სარდლობაში, ასევე პოლიტიკურ შემადგენლობაში.
იმპერიის სამხედრო სისუსტე და მისი ხელმისაწვდომობა ბარბაროსებისთვის 410
წელს ალარიხის მეთაურობით ვესტგოთების მიერ რომის გაძარცვით
გამოვლინდა. ძარცვა 3 დღე გაგრძელდა.

ამ ცვლილებებმა განაპირობა ის, რომ 451 წელს ჰუნების გაძლიერებულმა ტომმა

ატილას მეთაურობით გადალახა რაინი და შეიჭრა რომაულ მიწებზე. კატალონიის
ველების ბრძოლაში ორი უზარმაზარი არმია შეხვდა. ბრძოლის დროს ჰუნებს უკან
დახევა მოუწიათ და გამარჯვება რომაულ ჯარებს დარჩათ, მაგრამ ეს იყო
დღესასწაული ჭირის დროს. უკვე 455 წელს რომი 50 წლის განმავლობაში მეორედ
დაარბიეს. ტიბრის გასწვრივ ვანდალებმა მიაღწიეს "მარადიულ ქალაქს",
რომელსაც მაცხოვრებლებიც კი არ იცავდნენ სასტუმროებს.

440-იან წლებში ბრიტანეთი სამუდამოდ დაიკარგა რომაელებმა, დაიპყრეს

ანგლები, საქსები და იუტები.

დასავლეთ რომის იმპერიის სიკვდილის მიზეზი მხოლოდ ბარბაროსები არ

ყოფილან. თავად რომაელებმა დაკარგეს ინტერესი თვითრეპროდუქციის მიმართ.
ნაკლები მკვიდრი რომაელი დაიბადა, რამაც ერის გადაგვარება გამოიწვია. დიდი
ხანია ყველასთვის ნათელია, რომ იმპერიის დაშლა გარდაუვალი იქნება, ამიტომ
მას საშინელება არ მოჰყოლია და საკმაოდ ნორმალურად აღიქმებოდა.

V საუკუნის მეორე ნახევარში ტახტი რომაელი სამხედრო ლიდერების სათამაშო

სათამაშოდ იქცა, რომლებიც იმპერატორებს თავიანთი სურვილით ცვლიდნენ. 460
წლისთვის სახელმწიფო კონტროლის ქვეშ რჩებოდა მხოლოდ იტალია.

475 წელს რომში ხელისუფლებაში მოვიდა რომულუს ავგუსტუსი, რომელიც აღარ

თამაშობდა განსაკუთრებულ პოლიტიკურ როლს სახელმწიფოში.

476 წელი დასავლეთ რომის იმპერიის დაცემის თარიღია. რომის არმიის

სამსახურში მყოფმა ბარბაროსმა ოდოაკერმა რომულუსი მოკლა, თავი ერთიანი
იტალიის მეფედ გამოაცხადა. მან უბრძანა სენატს გაეგზავნა რომულუსის მანტია
და დიადემა იმპერიის აღმოსავლეთ ნაწილში და გამოაცხადა, რომ დასავლეთს არ
სჭირდებოდა იმპერატორი.
ასე დასრულდა დასავლეთ რომის იმპერიის ხანმოკლე არსებობა.