2

Araling Panlipunan
Ikatulo nga Kwarter – Modyul 6:
Mga Tahas sa Gobyerno sa
Komunidad
Araling Panlipunan – Ikaduha nga Grado
Alternative Delivery Mode
Ikatulo nga kwarter – Modyul 6: Mga Tahas sa Gobyerno sa Komunidad
Unang Edisyon, 2020

Batas Republika 8293, Seksiyon 176 naga ingon nga dili mahimong makaangkon og
katungod sa copyright sa bisan unsa nga tagsulat ang gobyerno sa Pilipinas. Bisan pa man,
kinahanglan una ang pagtugot sa ahensya sa gobyerno nga nagpatuman sa tagsulat kung
kini mahimong pagkakitaan. Apil sa mga pwede nga buhaton sa maong ahensya ang
pagtakda sa mahimong bayad.

Ang mga tagsulat sa (istorya, basahon, balak, kanta, hulagway, ngalan sa produkto o brand
name, tatak o trademark, salida sa telebisiyon, pelikula, atbp.)nga ginamit niini nga
modyulnagpanag-iya sa copyright nianang mga gihisgutan. Paningkamutan nga matultulan
sila para makuha ang ilang pagtugot sa paggamit sa mao nga mga materyales. Wala
giangkon sa mga nagmantala ug sa nagsulat ang katungod isip tag-iya niini.Ang unsa man
nga gamit gawas niining modyul, kinahanglan ang pagtugot gikan sa orihinal nga pagsulat..

Walay bisan unsa nga bahin o parte niining materyales ang mahimong kopyahon o ipatik sa
unsa man nga pamaagi nga walay pagtugot sa departamento.

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon

Kalihim: Leonor Magtolis Briones
PangalawangKalihim: Diosdado M. San Antonio

Bumuo sa Pagsusulat ng Modyul

Manunulat : Sheila Q. Jarabe/ Judith C. Salcedo
Editor : Dr. Bazil T. Sabacajan, Melodyn U. Tabamo, Claire B. Dagaraga &
Carlito J. Sagocsoc
Tagasuri : Engrid T. Salugsugan, Daisy Y. Tabalba
Tagaguhit : Jay Meryl Nicole A. Gamalo
Tagalapat : Siegfred R. Pulgarinas
Tagapamahala : Dr. Arturo B. Bayucot, CESO III Regional Director
Mala Epra B. Magnaog, CLMD Chief
Dr. Neil A. Improgo, Regional EPS-LRMS
Dr. Ray Butch D. Mahinay, Regional ADM Coordinator
Dr. Emelia G. Aclan, CID Chief
Dr. Linda D. Saab, Division EPS In Charge of LRMS
Dr. Bazil T. Sabacajan, Division ADM Coordinator

Inilimbag sa Pilipinas ng Sangay ng Camiguin

Department of Education – Region X

Office Address : B. Aranas St., Poblacion, Mambajao, Camiguin

Website : www.depedcamiguin.com
E-mail Address : depedcamiguin@gmail.com,camiguin@deped.gov.ph
 2
Araling Panlipunan
Ikatulo nga Kwarter – Modyul 6:
Mga Tahas sa Gobyerno sa
Komunidad
Pasiuna nga Mensahe
Para sa Magtutudlo:
Kumusta, malipayong paggamit niining Araling
Panlipunan - Ikaduha nga Grado Alternative Delivery
Mode (ADM) Module sa (Mga Tahas sa Gobyerno sa
Komunidad)
Kini nga Modyul nadesinyo, naugmad ug nasusi sa
pagtinabangay sa mga magtutudlo nga gikan sa
pampublikong institusyon para sa pagtabang kanimo
nga makab-ot ang sumbanan nga gitakda sa K to 12
Curriculum samtang ilang gibuntog ang mga babag nga
adunay kalabutan sa personal, social, ug economic nga
mga sitwasyon sa ilang pag-eskwela.
Kining kapanguhaan sa pagkat-on o learning resource
gilauman nga makapadasig sa magtutuon o bata nga
mobuhat sa mga giniyahan ug gawasnong buluhaton sa
iyang kaugalingon nga lihok ug panahon. Dugang pa,
ang katuyuan usab niini mao ang pagtabang sa
magtutuon o bata nga makakuha sa mga gikinahanglan
nga kahanas niining atong panahon karon sa ika- 21 nga
siglo samtang gitagaan usab og konsiderasyon ang ilang
mga panginahanglan og sitwasyon.
Isip dugang nga materyales sa nag-unang teksto, makita
ninyo kini nga kahon sa kinatibuk-an sa modyul.

ii
 Mga Minugbo nga sulat sa Magtutudlo
Ihatag kining binahing tulun-anan ngadto sa
tinun-an nga wala nakatungha ug wala nahanas sa
topiko mahitungod sa mga buluhaton o aksyon sa
eskwelahan ug panimalay sa panahon sa
kalamidad.
Ihatag usab kini ngadto sa mga tinun-an nga wala
naka-abot sa 80% ug labaw sa sukdanan sa
maayong panabot.
Ipahinumdom sa tinun-an ang paggamit sa laing
papel diin didto isulat ang tubag sa gihatag nga
buluhaton.

Isip magtutudlo, ikaw ang gilauman nga maghatag sa

magtutuon o bata kung unsaon paggamit niini nga
Modyul. Gitahasan usab ikaw sa pagsubay sa
pag-uswag sa iyang kahibawo samtang imo siya
gitagaan og higayon nga makatuon sa iyang
kaugalingon nga pagkat-on sa kahibawo. Ug usab,
gitahasan ka nga dasigon ug tabangan ang magtutuon
o bata sa iyang pagbuhat sa mga buluhaton sulod niini
nga Modyul.

iii
Para sa Magtutuon
Kumusta, maayong paggamit niining (Araling Panlipunan
sa Ikaduha nga Grado ) Alternative Delivery Mode (ADM)
Module sa (Mga Tahas sa Gobyerno sa Komunidad)!
Kini nga Modyul gihimo para matagaan ka sa
makahuluganon nga higayon para sa mga giniyahan ug
gawasnong pagkat-on subay sa imong kaugalingon nga
lihok ug panahon. Isip aktibo nga magtutuon, mahimo
nimo ang pagproseso sa sulod niining modyul.

Kini nga Modyul adunay mga parte katugbang sa mga

icons:

Kat-oni Dinhi nga bahin, mahibaloan

kung unsa ang kinahanglan
nga matun-an sa modyul.

Pasiunang Ang katuyoan niini nga bahin

Pagsulay/Sulayi sa buluhaton mao ang pagsusi
sa imong naunang kahibalo
mahitungod sa leksiyon nga
imong pagatun-an. Kung
makuha nimo ang insakto nga
mga tubag (100%), pwede na
nimo dili gamiton kini nga
modyul.

iv
Pagsusi Kini ang hamubo nga
buluhaton o paghisgot sa
nauna nga kahibalo para
matabangan ka nga
makonek ang karon ug sa una
nga leksiyon.
Sulayi ug Kat- Dinhi nga bahin, ipaila ang
oni bag-o nga leksiyon sa
nagkalain lain nga pamaagi
sama sa usaka istorya, kanta,
balak, pagpresentar sa
problema, sitwasyon, omga
buluhaton.
Hisgutan Ta Dinhi nga parte, tagaan ka og
hamubo nga panaghisgot sa
leksiyon. Ang katuyuan niini
para matabangan ug
masabtan ang bag-o nga
konsepto ug kahanas.
Pagpalambo sa Naglangkob kini sa mga
Kahibalo buluhaton nga giniyahan og
gawasnong pagbansay para
mapalig-on ang imong
pagsabot ug kahanas sa
leksiyon. Mahimo nimo nga
tan-awon kung husto ba ang
imong tubag sa mga
buluhaton sa pagtan-aw sa
tubag nga nahimutang sa susi
sa hustong tubag nga anaa sa
katapusan nga parte sa
modyul.

v
Hinumdumi Kini naglangkob sa nga
pangutana o pagbutang sa
mga tubag diha sa
gibutangan og blanko nga
parte sa kapahayag para
mapaproseso kung unsa ang
natun-an nimo gikan sa
leksiyon.
Buhata ug Kini naglangkob sa mga
Kat-oni buluhaton nga makatabang
sa imo para mabalhin ang
bag-ong kahibalo o kahanas
sa tinuod nga sitwasyon o ang
kamatuoran sa kinabuhi.
Tantiya Kini usa ka buluhaton nga ang
katuyuan masukod ang lebel
sa kahibalo nga nakab-ot sa
natun-an nga kompetensi.
Dugang nga Dinhi nga bahin, adunay
mga Buluhaton ihatag nga dugang nga mga
buluhaton para mapalambo
ang imong kahibawo ug
kahanas sa natun-an nga
leksiyon.
Susi sa mga Naglangkob kini sainsaktong
Tubag tubag sa tanan nga mga
buluhaton nga anaa sa
modyul

vi
Sa katapusan ng parte ani nga modyul, makita usab ang:

Pakisayran Kini ang listahan sa tanan

nga gikuhaan sa pagbuhat
ug pag-ugmad niini nga
modyul.

Ang mosunod mao ang importante nga pahinumdum sa

paggamit niini nga modyul:

1. Ampingi ang paggamit niini nga modyul. Ayaw

butangi o sulati sa bisan unsa nga mga marka o sulat
sa bisan asa nga parte sa modyul. Magamit sa lain
nga papel sa pagtubag sa mga tahas ug buluhaton.

2. Ayaw kalimti ang pagtubag sa Sulayi sa dili pa

mobalhin sa laing gihatag nga buluhaton nga naa
niini nga modyul.

3. Basaha ug maayo ang mga direksiyon sa dili pa

buhaton nga mga buluhaton sa pagbansay.

4. Obserbahe ang pagkamatinud-anon og ang

integridad sa pagbuhat sa mga buluhaton ug sa
pagsusi sa insakto nga mga tubag.

5. Humana usa ang gibuhat nga buluhaton ayha

moadto sa uban pa nga mga buluhaton.

6. Ibalik ang modyul sa imong magtutudlo o sa

facilitator kung mahuman na ang pagtubag sa
tanan nga mga buluhaton.

vii
Kon ugaling naglisod ka sa pagtubag sa mga
buluhaton , ayaw pag duhaduha pagkonsulta sa
imong magtutudlo o facilitator. Mahimo ka usab
mangayo ug tabang sa imong nanay ug tatay , sa
imong magulang o si bisan kinsa nga nga kauban sa
balay na mas magulang nimo. Imong hunahunaon
pirmi nga wala ka nag-inusara.

Maglaum kami nga pinaagi niining modyul makasinati

ka sa usa ka makahuluganon nga kahibalo ug
makakuha ka sa lawom nga pagsabot nga may
kalabutan sa kompetensi nga gitun-an.

viii
 Kat-oni

Minahal kong mga Bata:

Kini nga modyul gihimo alang sa mga tinun-an sa ikaduha
nga grado sa elementarya diin ang bugtong tumong ug
tuyo mao ang pag-edukar ilalom sa K to 12 Curriculum.

Ang pokus o sentro niini nga modyul mao ang pag-

palambo sa mahait ug tukmang kahibalo sa mga bata
mahitungod sa mga tahas sa gobyerno sa komunidad.
Pinaagi niini nga modyul, ang mga magtutuon gilauman
nga:

Napatin-aw ang mga tahas sa gobyerno sa komunidad .

Usisaha ug gamita sa insaktong pamaagi kini nga modyul

aron mahimong mapuslanon ang inyong kinabuhi.
Makatabang kini kaninyo minahal kong mga tinun-an

Malipayon nga Pagtuon ug Maayong Pagbasa!

1
 Pasiunang Pagsulay/Sulayi

Direksyon: Ihan-ay ang mga letra aron makaporma og

mga tahas sa gobyerno sa komunidad.

1. 2.

pimloyka - __________ madikel - __________

3. 4.

kawlian -__________ edkusayon -____________

5.

panganibihuna - ______________

2
Aralin Mga Tahas sa Gobyerno sa
1
Komunidad

3
 Pagsusi

Direksyon: Idibuho ang kasingkasing ( ) kon kini

nagpakita og tahas sa gobyerno ug trianggulo ( ) kon
wala.

1. 2.

3. 4.

5.

4
 Sulayi ug Kat-oni

Mao lagi. Aduna kitay

proyekto para sa mga bata
nga dili kaya paeskwelahon
Maayong buntag, sa ilang mga ginikanan.
Sir Santos. Murag Nangita mi sa mga tawo nga
busy lagi ka sa adunay kapasidad nga
atong tulunghaan? maghatag og tabang
pinansyal.

Tubaga ang mga pangutana:

1. Unsa nga tahas sa gobyerno sa komunidad ang
gihisgutan?
2. Isip usa ka bata, unsaon nimo paghatag og
importansya sa gihisgutan nga serbisyo?
3. Unsa pa nga mga tahas sa gobyerno ang imong
nasinatian nga wala nahisgutan sa dayalogo?

5
 Hisgutan Ta

Mga Tahas sa Gobyerno sa Komunidad

1. Programang Medikal
Ang Department of Health
(DOH) mao ang nagpaluyo sa
pag-uswag sa kahimsog sa
panglawas pinaagi sa lainlaing
mga programa nga gilusad matag
tuig. Nanguna kini sa pagtukod
sa mga pampublikong
tambalanan, ospital ug
paghatag sa mga misyon nga
medikal ug kaseguruhan sa mga
kabos nga mga pasyente.

2. Programang Libreng Edukasyon

Ang Department of
Education (DepEd) ang
nagdumala sa sistema sa
edukasyon sa Pilipinas alang
sa tanan nga mga tinun-an nga
Pilipino.
Ang natad sa edukasyon miuswag
tungod sa usa ka bag-ong
programa nga gitawag nga K to
12 Kurikulum. Ubos niini, ang
tanan nga mga tinun-an adunay
natad nga gusto nilang kuhaon
human sa ilang pagtuon.
6
3. Programa sa Kalinaw ug Luwas nga Palibot.

Mahinungdanon nga magbaton

sa usa ka malinawon nga
komunidad aron ang matag tawo
motubo nga maayo ug aron mouswag
siya. Aron magpabilin ang
kalinaw ug kahusay sa tibuok
nasud, gitahasan ang kapulisan o
ang Philippine National Police
(PNP) dinhi.

4. Programang Panginabuhian
Mamaayo ang sukdanan sa
panginabuhi o ekonomiya sa usa
ka nasud kon ang mga tawo
mahimong mabungahon ug makab-ot
ang ilang mga panginahanglan.
Dili susama ang panginabuhi sa
tanan nga mga lungsuranon.
Adunay mga adunahan ug mga
kabus. Gitabangan sa kagamhanan
ang mga kabus pinaagi sa
pag-apod-apod sa salapi nga
bugti sa ilang edukasyon o
pagtrabaho nga husay. Ang
Pantawid Pamilyang Pilipino
Program (4Ps) maoy usa ka
programa alang niini.
7
5. Programa sa Kalimpiyo para Mahilayo sa Sakit ug
Epidemya

Ang epektibo nga pag-atiman sa panglawas maoy

yawi aron malikayan ang pagkaylap sa makatakod nga
mga sakit, mga bakteryang mananakod ug mga virus ug
uban pa nga hinungdan sa pagkaylap sa mananakod nga
mga sakit. Tumong sa paglikay nga tangtangon ang
padayon nga pagkaylap sa mga mikrobyo. Ang
kahulugan sa husto nga kahimsog nagtumong sa mga
pamatasan sa kahinlo, kini usa ka maayong panahon
sa pagtangtang sa mga mikrobyo sa dili pa sila
makatakod sa uban.

8
 Pagpalambo sa Kahibalo

Unang Giniyahang Buluhaton

Direksyon: Isuwat sa inyong kwaderno ang letra sa
saktong tubag kon unsa nga tahas sa gobyerno ang
mahatag ngadto sa komunidad.

____1. Nagkahiusa sa pagpanghinlo ang taga

barangay.
a. panginabuhian
b. libreng edukasyon
c. serbisyong medikal
d. pagsiguro sa palibot nga layo sa sakit ug
epidemya
____2. Gipaeskwela si Linda sa iyang ginikanan sa
pampublikong tunghaan.
a. panginabuhian
b. libreng edukasyon
c. serbisyong medikal
d. pagsiguro sa palibot nga layo sa sakit ug
epidemya

____3. Dali nga niresponde ang mga kapulisan sa

kagubot nga nahitabo.
a. panginabuhian
b. libreng edukasyon
c. serbisyong medikal
d. pagsiguro sa kalinaw ug luwas nga palibot

9
____4. Nagpakonsulta si Victor sa Health Center ug
gihatagan siya sa libreng tambal.
a. panginabuhian
b. libreng edukasyon
c. serbisyong medikal
d. pagsiguro sa palibot nga layo sa sakit ug
epidemya

____5. Gitabangan sa Mayor ang amahan ni Rosa

aron maka trabaho sa munisipyo.
a. panginabuhian
b. libreng edukasyon
c. serbisyong medikal
d. pagsiguro sa palibot nga layo sa sakit ug
epidemya

____6. Adunay tinguha si Lando nga mapahuman og

paeskwela ang iyang mga anak.
a. panginabuhian
b. libreng edukasyon
c. serbisyong medikal
d. pagsiguro sa palibot nga layo sa sakit ug
epidemya

10
Unang Pagtantiya
Pangitaa ang katugbang sa lumbay A nga tahas sa
gobyerno sa komunidad diha sa iyang mga pananglitan
sa lumbay B. Isuwat ang saktong letra sa inyong
kwaderno.

Lumbay A Lumbay B
1. panginabuhian
a. Pagsunod sa curfew.

2. libreng edukasyon
b. Paghatag og trabaho.

3. serbisyong medikal
c. Pagpanglimpyo sa palibot.

4. pagsiguro sa kalinaw
ug luwas nga palibot d. Walay bayad sa
pagpakonsulta.

5. pagsiguro sa palibot
nga layo sa sakit ug e. Libreng pagpaeskwela sa
epidemya. mga bata.

11
Ikaduhang Giniyahang Buluhaton
Direksyon: Isuwat sa kwaderno ang letra sa saktong tubag
kon unsa nga tahas sa gobyerno ang gipakita
sa mga mosunod nga hulagway.

1. a. panginabuhian
b. libreng edukasyon
c. serbisyong medikal
d. pagsiguro sa kalimpiyo
sa palibot aron layo
sa sakit ug epidemya

2. a. panginabuhian
b. libreng edukasyon
c. serbisyong medikal
d. pagsiguro sa palibot
nga layo sa sakit ug
epidemya

12
3. a. panginabuhian
b. libreng edukasyon
c. serbisyong medikal
d. pagsiguro sa kalimpiyo
sa palibot nga layo sa
sakit ug epidemya

4. a. panginabuhian
b. libreng edukasyon
c. serbisyong medikal
d. pagsiguro sa kalinaw
ug luwas nga palibot

5. a. panginabuhian
b. libreng edukasyon
c. serbisyong medikal
d. pagsiguro sa kalimpiyo
sa palibot nga layo sa
sakit ug epidemya

13
Unang Gawasnong Buluhaton
Direksiyon: Pilii-a ang saktong hulagway nga nagpakita
og tahas sa gobyerno diha sa komunidad.
Isuwat ang letra sa insaktong tubag sa inyong
kwaderno.

a. b.

1. panginabuhian

c. d.

a. b.

2. serbisyong
medikal c. d.

14
 a. b.

3. libreng
edukasyon
c. d.

a. b.

____4. pagsiguro
sa kalinaw
ug luwas
nga c. d.
palibot

___ 5. pagsiguro
sa kalimpiyo sa
a. b.
palibot nga layo
sa sakit ug
epidemya c. d.

15
Ikaduhang Gawasnong Buluhaton

Direksiyon: Sa inyong kwaderno, isuwat ang pulong

SAKTO kon ang tahas sa gobyerno

napatuman SAYOP kon wala.

_______ 1. Paghatag sa libre nga tambal.

_______ 2. Pagresponde sa kagubot nga nahitabo.

_______ 3. Pagpatrabaho sa mga bata sa ilang

kabatan-on.

_______ 4. Wala pagpaeskwela sa mga anak didto sa

tulunghaan.

_______ 5. Pagpanglimpyo sa mga kanal ug palibot ug

pagkolekta sa mga basura.

16
Ikaduhang Pagtantiya
Direksiyon: Pangitaa sa puzzle ang mga tahas sa
gobyerno sa komunidad ug isuwat kini sa
kwaderno.

e g t y h x h b o
d d k d k b f e u
u p a b x m o g r
k a l i n a w z q
a n i d g t z v h
s g m e d i k a l
y i p f g z k v b
o n y q w k b f u
n a o i e u f o p
t b w d f b h s v
g u q a f e u i o
b h a s d f g h j
v i q w e r t y u
e a z x k f s g e
j n f d g a f a i

1.

2.

3.

4.

5.

17
 Hinumdumi Kini

Mahinungdanon nga mapatuman ang katungod sa

mga tawo tungod kay kabahin kini sa ilang
kinabuhi ug buluhaton sa
adlaw-adlaw.
Gipatuman kini pinaagi sa paghatag sa
nagkadaiyang serbisyo ngadto sa mga tawo
sama sa:
• serbisyong medikal
• libreng edukasyon
• panginabuhian
• pagsiguro sa kalinaw ug luwas nga
palibot
• pagsiguro sa palibot nga layo sa sakit
ug epidemya

18
 Buhata ug Kat-oni
Direksiyon: Idibuho sa inyong kwaderno ang malipayon

nga nawong ( ) kon kini napatuman ang

tahas sa gobyerno ug ang masulob-on nga

nawong ( ) kon wala.

1. Paglabay sa basura bisan asa.

2. Dili pagtungha sa eskwelahan.

3. Paghatag og libreng bakuna sa mga bata.

4. Pagpanarbaho aron makakaon bisan sa ilang

pagkabatan-on.

5. Pagsuot og mask, paghugas sa kamot ug

pagsunod sa saktong protokol aron malikay sa sakit

nga COVID-19.

19
 Pagtantiya

Direksyon: Ila-ilaha ang mga mosunod nga hulagway.

Diha sa inyong kwaderno markahi og tsek (✓)
kon kini tahas sa gobyerno sa komunidad ug ekis
(x) kon dili.

1. 2.

3. 4.

5.

20
 Dugang Buluhaton

Direksiyon: Magdibuho sa inyong kwaderno og usa ka

tawo nga inyong nailhan nga naghatag og
serbisyo sa komunidad ug kolori kini.
(10 puntos)

21
 22
Pasiunang Pagsusi: Sulayi ug Kat-oni:
Pagsulay/Sulayi 1. 1. Programang
1. kalinaw 2. Libreng Edukasyon
2. medikal 2. Magdepende
3.
3. edukasyon sa ilang tubag
4.
4. kalimpyo 3. Magdepende
5. panginabuhian 5.
sa ilang tubag
Unang Unang Ikaduhang
Giniyahang Pagtantiya: Giniyahang
Buluhaton: 1. b Buluhaton:
1. d 2. e 1. d
2. b 3. d 2. b
3. d 4. a 3. c
4. c 5. c 4. d
5. a 5. a
6. b
Susi sa Insaktong Tubag
 23
Unang Gawasnong Ikaduhang Gawasnong
Buluhaton: Buluhaton:
1. d
1. Sakto
2. b
2. Sakto
3. c
3. Sayop
4. a
4. Sayop
5. d
5. Sakto
Ikaduhang Pagtantiya:
(Bisan unsa nga pagkahan-ay)
1. edukasyon
2. panginabuhian
3. medikal
4. kalimpyo
5. kalinaw
Buhata ug Kat-oni: PAGTANTIYA:
1. ✓
1.
2.
2. X
3. 3. X
4. 4. ✓
5.
Pakisayran

Del Rosario, Glenda P. (2018) Araling Panlipunan 2

Ang aking Komunidad Noon at Ngayon Kiaers
Publishing House

Aguilar, Djhoane C. (2003) Araling Panlipunan 2

Kagamitan ng Mag-aaral Sinugbuanong
Binisaya Vival Publishing House

24
Alang sa inyong mga pangutana o komento, sulat o tawag sa:

Department of Education – Division of Camiguin

B. Aranas St., Poblacion, Mambajao, Camiguin Province

Email Address: depedcamiguin@gmail.com, camiguin@deped.gov.ph

Cellphone no: 09057284681