Bài viết đưa ra 10 khía cạnh thể hiện các lập luận tán thành – phản đối về việc

hợp
pháp hóa việc làm chết nhân đạo hay hỗ trợ tự tử dựa trên tình hình xã hội tại Mỹ
1. Quyền được chết

2. Bệnh nhân chịu đau đớn giai đoạn cuối

3. Lập luận “tuột dốc trơn trượt” về hợp pháp hóa giết người

4. Lời thề thầy thuốc Hippocrate và cấm giết người

5. Vai trò của chính phủ trong những quyết định cuối đời của công dân

6. Chăm sóc giảm đau đớn (cuối đời)

7. Hậu quả về chi phí chăm sóc sức khỏe

8. Các nhóm trong xã hội có nguy cơ bị lạm dụng

9. Quan tâm tôn giáo

10. Di chúc về sự sống

1. Quyền được chết

Ủng hộ Phản đối
“Quyền của người bị bệnh nan y vào “Lịch sử cách ứng xử của luật pháp đối với việc hỗ
giai đoạn cuối và còn minh mẫn, trợ tự tử ở Mỹ đã từng và đang tiếp tục là bác bỏ
được tránh việc kéo dài đau đớn và mọi nỗ lực hợp pháp hoá. Theo đó, các phán quyết
đón lấy cái chết vào đúng thời điểm của chúng tôi [Tối Cao Pháp Viện] đưa đến kết luận
với nhân phẩm được tôn trọng, đã rằng “quyền” đã được tuyên bố để hỗ trợ việc tự tử
được lịch sử chấp nhận và tiềm ẩn không phải là một quyền tự do cơ bản được bảo vệ
trong khái niệm tự do cơ bản. bởi hiến pháp.”
(Ý kiến của nhóm đa số thẩm phán Tối Cao Pháp
“Việc thực hiện quyền này là cốt lõi Viện Mỹ trong phán quyết vụ kiện Washington
cho quyền tự chủ cá nhân và toàn chống Glucksberg
vẹn cơ thể, cũng như những quyền ngày 26/6/1997)
được bảo vệ bởi những quyết định
của Tòa [Tối Cao Pháp Viện] về hôn
nhân, các mối quan hệ gia đình, sinh
sản, tránh thai, nuôi con và từ chối
hay chấm dứt điều trị y tế.

“Đặc biệt, các quyết định gần đây

của Tòa về quyền từ chối điều trị y
tế và quyền phá thai chỉ ra rằng: một
người bệnh nan y giai đoạn cuối,
còn minh mẫn có quyền tự do được
bảo vệ trong việc lựa chọn chấm dứt
đau đớn không thể chịu đựng được
bằng cách chọn cái chết cho chính
mình.

“Sự cấm đoán toàn diện của nhà

nước về việc bác sĩ hỗ trợ tự tử – khi
áp dụng cho các bệnh nhân nan y
giai đoạn cuối muốn chấm dứt các
đau đớn không chịu đựng được và
được chết sớm với cái chết không
thể tránh – can thiệp nghiêm trọng
vào quyền tự do được bảo vệ này và
[do đó] không thể chấp nhận được.”

(Bản góp ý của Liên hiệp Tự do Dân

sự Mỹ trong vụ kiện Vacco chống
Quill ngày 10/12/1996)
2. Bệnh nhân chịu đau đớn giai đoạn cuối
Ủng hộ
“Ở Hội Hemlock hàng ngày chúng Phản đối
tôi nhận được những cuộc điện thoại “Những người vận động ủng hộ thường tuyên bố
khác nhau từ những người tuyệt rằng luật chống làm chết nhân đạo và hỗ trợ tự tử có
vọng và đang tìm ai đó hỗ trợ để nghĩa là chính phủ đang ép buộc chịu đựng đau
được chết vì cuộc sống của họ đớn. Tuy nhiên, tuyên bố này đồng nghĩa với phát
không còn phẩm chất nào. Những ngôn rằng luật chống bán thức ăn bẩn nghĩa có là
người Mỹ cũng nên được hưởng chính phủ đang ép buộc chết đói.
quyền đã đảm bảo trong Công ước
châu Âu về Nhân quyền – quyền
không bị ép buộc phải chịu đựng
đau đớn . Sự ép buộc một người
phải sống, trong khi người ấy có đủ
lý do để không muốn tiếp tục sống,
nên được xem là một tội tương
đương với việc lấy đi mạng sống mà
không có sự cho phép.”
“Các luật chống làm chết nhân đạo và hỗ trợ tự tử
có mặt để ngăn chặn sự lạm dụng và để bảo vệ công
dân khỏi những bác sĩ vô đạo đức và một số kẻ
khác. Các luật này không, và chưa bao giờ, nhằm
khiến bất cứ ai đau đớn. “

(Faye Girsh, Ts Giáo Dục, “How (Rita Marker, Ts Luật, và Kathi Hamlon “Làm
Shall We Die – Chúng ta sẽ chết thế chết nhân đạo và Hỗ trợ tự tử: các câu hỏi thường
nào,” Free Inquiry, số Mùa xuyên,” www.internationaltaskforce.org, Jan.
Đông 2001) 2010)
3. Lập luận “tuột dốc trơn trượt” về hợp pháp hóa giết người
Ủng hộ Phản đối
[Lập luận tuột dốc trơn trượt là: Nếu “Trong một xã hội bị ám ảnh bởi các chi phí chăm
cho phép giết người trong một sóc sức khỏe tốn kém và nguyên tắc tiện ích, thì
trường hợp – như là làm chết nhân những nguy hiểm của con dốc trơn trượt… rất thực
đạo – thì từ từ chúng ta sẽ “tuột dốc tế.
trơn trượt” đến cho phép nhiều hành
động giết người khác. ND] “Hỗ trợ tự tử được coi căn nhà ở giữa đường, nói
cách khác như một điểm dừng trên con đường đi
“Đặc biệt liên quan đến việc cướp đi đến những hình thức khác của trực tiếp làm chết
mạng sống, lập luận tuột dốc trơn nhân đạo, ví dụ như việc ra lệnh trước cho một bệnh
trượt là lối tư duy cố hữu trong tư nhân thiếu năng lực quyết định sử dung cách làm
tưởng đạo đức, được dùng để chất chết nhân đạo, hay một người già cách tự tử. Vì
vấn sự cho phép về phương diện đạo vậy, phải chăng làm chết nhân đạo tự nguyện này là
đức của đủ loại hành động … căn nhà giữa đường đi đến làm chết nhân đạo bị ép
Trường hợp này giống việc các buộc hay không tự nguyện? Nếu coi việc kết thúc
nhóm cuồng giáo dự báo thường cuộc đời như một lợi ích, tại sao cái chết tự nguyện
xuyên về ngày tận thế, chỉ để tới lại chỉ dành cho những người đưa ra sự cho phép?
sáng hôm sau ngày “tận thế” các tín Tại sao chúng ta cần phải đòi hỏi sự cho phép?”
đồ nhận ra rằng chẳng có gì xảy ra
cả. (Edmund D. Pelligrino, Ts Y khoa, Giáo sư Y khoa
và Y Đức, “Lời hứa hão của Giết Người Nhân
“Chúng ta cần những chứng cứ để Đạo,” 1998).
chỉ ra những hậu quả tuột dốc trơn
trượt tồi tệ. Như đã lưu ý ở trên, chỉ
khả năng những hệ quả này có thể
xảy ra thì không đủ để tạo thành
chứng cứ.”

(R.G. Frey, Ts. Triết, “Sợ con dốc

trơn trượt,” Làm chết nhân đạo và
Hỗ trợ tự tử: Ủng hộ và phản đối.
1998)
4. Lời thề thầy thuốc Hippocrates và cấm giết người
Phản đối
Ủng hộ “Cấm giết bệnh nhân … chính là lời hứa đầu tiên
“Theo thời gian, lời thề Hippocrates được tuyên thệ trong Lời thề Hippocrates, là điều
đã được sửa đổi trong một số trường cấm kỵ hàng đầu của một thầy thuốc:” Tôi sẽ không
hợp vì một số nguyên lý của nó ngày đưa thuốc giết người cho ai nếu được yêu cầu, và
càng ít được chấp nhận. Các điều tôi cũng sẽ không gợi ý cho dùng nó ‘…
khoản liên quan đến phụ nữ không
được học trường y và bác sĩ không “Về thề trước không đưa thuốc độc khi được yêu
được cắt vào da đã được xóa bỏ. cầu, các bác sĩ có lời thề Hippocrates không chấp
Điều khoản được trích dẫn nhiều nhận việc giết bệnh nhân là đúng ngay cả khi khi
nhất là “Không làm gì gây hại” cũng bệnh nhân lựa chọn được chết. Đối với các bác sĩ, ít
cần được giải thích. Không gây hại nhất, cuộc sống con người trong cơ thể sống đòi hỏi
không lẽ có nghĩa ta nên kéo dài một sự tôn kính – bởi chính bản chất tự nhiên của nó. Vì
cuộc sống mà với bệnh nhận là một sự tôn kính không phụ thuộc vào thỏa thuận của con
gánh nặng đau đớn? Chắc chắn, người hoặc sự đồng ý của bệnh nhân, xóa bỏ sự
’hại’ trong trường hợp này đồng đồng ý tiếp tục sống của một người vẫn không tước
nghĩa với kéo dài sự sống, và ‘không đoạt được sự tôn kính đối với cơ thể sống của người
hại’ có nghĩa là chúng ta nên giúp đó. Nguyên tắc đạo đức sâu sắc nhất trói buộc
bệnh nhân chết. Vâng, đúng là giết quyền lực của bác sĩ không phải là quyền tự chủ
bệnh nhân; nhưng có phải điều tốt? hay tự do của bệnh nhân; cũng không phải là lòng
Phải, đôi khi nó đúng là như vậy; trắc ẩn hay hay ý định tốt của bác sĩ. Đúng hơn,
liệu có phù hợp với việc chăm sóc chính phẩm giá và sức mạnh bí ẩn của đời sống con
sức khỏe cuối đời? Tuyệt đối là có.” người, và do đó, Lời thề Hippocrates cũng gọi đây
là sự thuần khiết và thánh thiện của cuộc sống và
(Philip Nitschke, Ts. Y khoa, “Làm nghệ thuật, mà các bác sĩ đã thề nguyện tuân theo. ”
chết nhân đạo dong buồm,”
National Review Online, 5 tháng 6, (Leon Kass, Ts. Y khoa, “Chẳng phải vì yêu cũng
2001) chẳng vì tiền,” Public Interest, Mùa đông 1989)
5. Vai trò của chính phủ trong những quyết định cuối đời của công dân
 Phản đối
“Những vụ tương tự như vụ bệnh nhân Theresa
Ủng hộ Marie Schiavo ở bang Florida (Mỹ), đã chạm đến
“Tất cả chúng ta đều sẽ chết. Tuy những quyền hiến định cơ bản, như quyền được
nhiên trong thời đại mà tuổi thọ tăng sống, quyền được áp dụng thủ tục hợp hiến. Do đó,
và trình độ y dược tiên tiến, thì sự có thể có một vai trò chính đáng cho chính quyền
sống kéo dài hơn, đôi khi vĩnh viễn, đảm trách.
và không còn đi theo một dòng thời
gian bất biến của chính sự sống.
“Đã có tiền lệ được công bố: Do tỉ lệ cao trẻ em
khuyết tật bị tử vong trong thập niên 1980, chính
“Vì vậy, có vài câu hỏi cho cả bệnh phủ liên bang ban hành ‘Luật Baby Doe’* quy định
nhân và những người thân của họ: cắt quỹ của liên bang đối với những bệnh viện
Khi nào thì chúng ta nên dừng lại tất không dùng các biện pháp cứu sống trẻ sơ sinh chỉ
cả những nỗ lực có thể? Khi nào vì dự đoán khuyết tật.
chúng ta nên dừng các liệu pháp và
để đời sống tự nhiên vận hành? Khi
nào chúng ta, vì không dám quyết “Ngành y phải đưa ra hạn chế về những điều họ có
định hay vì sợ cái chết, sẽ cho phép thể làm đối với người khuyết tật – chúng ta đã thấy
những liệu pháp y học kì diệu kéo những điều mà một số người trong ngành y sẵn
dài một cách nghịch lý sự chết, thay sàng làm khi họ không có hạn chế nào.”
vì sự sống?
(Stephen Drake,ThS, “Kế hoạch cuối đời: Hỏi và
“Những quyết định này, cực kỳ cá đáp với chuyên gia về khuyết tật, ” Reno Gazette-
nhân và đắt đỏ cho xã hội, không Journal 22/11/2003)
nên được để dành cho chính phủ, * ‘Luật Baby Doe’ là một sửa đổi luật trong bộ Luật
các thẩm phán hay các nhà lập pháp, Lạm Dụng Trẻ Em được thông qua vào năm 1984
là những người chỉ nhạy bén về quỹ tại Hoa Kỳ, quy định các tiêu chí và hướng dẫn cụ
đường xá giao thông.” thể về điều trị trẻ sơ sinh bị ốm và / hoặc tàn tật, bất
kể mong muốn của bố mẹ.
(Nhật báo Los Angeles Times, “Kế
hoạch về việc tệ hơn cả thuế má,”
mục ý kiến, 22/3/ 2005)
6. Chăm sóc giảm đau đớn (cuối đời)
Ủng hộ Phản đối
“Hỗ trợ chết không bao giờ ngăn cản “Các nghiên cứu cho thấy rằng chăm sóc giảm đau
việc chăm sóc giảm đau đớn tốt nhất đớn tại các viện chăm sóc cuối đời ‘hầu như không
có thể, mà là kết hợp việc chăm sóc được biết đến ở Hà Lan [đất nước đã hợp pháp hóa
nhân đạo và tôn trọng quyền tự chủ làm chết nhân đạo].’ Có rất ít viện chăm sóc cuối
về thân thể của bệnh nhân, và cuối đời, rất yếu kém về tổ chức trong hoạt động của các
cùng làm cái chết có nhân phẩm trở viện chăm sóc cuối đời, và rất ít chuyên gia chăm
nên một lựa chọn đích thực. sóc giảm đau, mặc dù một số nỗ lực đang được tiến
hành để cố gắng khởi động phong trào viện chăm
“Các bằng chứng về tác động cảm sóc cuối đời ở quốc gia đó …
tính của hỗ trợ chết đối với bác sĩ
cho thấy rằng làm chết nhân đạo và “Sự sẵn có rộng rãi của làm chết nhân đạo ở Hà Lan
hỗ trợ tự tử rất khác xa với “lựa có thể là một lý do khác ngăn cản sự phát triển của
cách dễ hơn cách chăm sóc giảm phong trào viện chăm sóc cuối đời tại Hà Lan. Như
đau,” như một số người chỉ trích một bác sĩ người Hà Lan được ghi nhận là đã nói,
“phương pháp Hà Lan” đã nói. ‘Tại sao tôi phải lo lắng về biện pháp giảm đau khi
tôi có làm chết nhân đạo?’”
“Chúng tôi muốn có một lập trường
vững chắc chống lại quan điểm tách (Wesley J. Smith, Ts Luật, “Bắt buộc đi ra” 1997)
biệt và đối lập giữa một bên là làm
chết nhân đạo và hỗ trợ tự tử, với
bên kia là chăm sóc giảm đau đớn,
mà những người chỉ trích ngụ ý.

“Không có chuyện ‘hoặc điều này,

hoặc điều kia’ với các các lựa chọn
này. Mỗi lựa chọn giảm đau đớn
thích hợp có sẵn phải được thảo luận
trước với bệnh nhân và, nếu hợp lý,
thì sẽ được thử nghiệm với bệnh
nhân, trước khi yêu cầu hỗ trợ chết
có thể được chấp nhận …

“Đặt làm chết nhân đạo đối lập với

chăm sóc giảm đau không phản ánh
thực tế ở Hà Lan rằng thuốc giảm
đau là một phần của việc chăm sóc
cuối đời, cũng như không phản ảnh
thực tế về chỗ đứng của quyền lựa
chọn hố trợ chết do chính bệnh nhân
yêu cầu trong toàn bộ các phương
pháp chăm sóc cuối đời.”

(Gerrit Kimsma, Ts Y Khoa, Gs

Triết lý y học, Evert van Leeuwen,
Ts., “Hỗ trợ chết ở Hà Lan” 2004)

7. Hậu quả về chi phí chăm sóc sức khỏe

Ủng hộ
“Mặc dù các yếu tố khác nhau tạo
nên hệ thống chăm sóc sức khỏe của
Mỹ đang trở nên thận trọng hơn để
đảm bảo rằng tiền không bị lãng phí,
mức trần đánh dấu “lợi và hại triệt
tiêu nhau” hầu như vắng bóng ở
nước Mỹ. Với cách chúng ta [người
Mỹ] tài trợ hệ thống y tế của chúng
ta, rất khó để nói rằng có một mệnh
lệnh tài chánh bắt buộc chúng ta
dùng hỗ trợ tự tử để tiết kiệm tiền
hầu những người khác được lợi ích.”
(Merrill Matthews, Jr., Ts., “Bác sĩ Đáp, www.internationaltaskforce.org (truy cập
hỗ trợ tự tử có tiết kiệm tiền?” 1998) 27/5/ 2010)
8. Các nhóm trong xã hội có nguy cơ bị lạm dụng
Ủng hộ
“Một điều đáng lo ngại là nhóm dân
số thiệt thòi chọn hỗ trợ tự tử có thể
tỉ lệ không cân xứng [cao hơn] trong
số các bệnh nhân chọn hỗ trợ tự tử.
Kinh nghiệm ở bang Oregon cho
thấy điều này đã không xảy ra. Ở
Hoa Kỳ, các nhóm thiệt thòi về mặt
xã hội bao gồm các nhóm dân tộc
thiểu số, người nghèo, phụ nữ, người
già. So với tất cả số người chết tại
Oregon từ tháng 1 năm 1998 đến
tháng 12 năm 2002, những người đã
chết vì tự tử với bác sĩ hỗ trợ có
nhiều khả năng là đã tốt nghiệp đại
học, người gốc Châu Á, hơi trẻ hơn,
Phản đối
“Các khoản tiết kiệm cho chính phủ rất có thể thành
yếu tố thẩm định. Các loại thuốc hỗ trợ tự tử tốn
khoảng 35 đến 45 đô la [cho một vụ], rẻ hơn nhiều
so với việc cung cấp dịch vụ chăm sóc y tế. Cách
này có thể lấp đi lỗ hổng do cắt giảm ngân sách
điều trị và chăm sóc bằng ‘điều trị’ chết.”
(International Task Force on Euthanasia and
Assisted Suicide, Hỏi
Phản đối
“Phải thấy rằng hỗ trợ tự tử và làm chết nhân
đạo được thực hành qua lăng kính bất bình đẳng xã
hội và thành kiến, ấn định tính cách của việc cung
cấp các dịch vụ trong các nhóm khác nhau của xã
hội, kể cả dịch vụ chăm sóc sức khỏe. Những người
dễ bị tổn thương nhất vì lạm dụng, lầm lỗi hay vô
tâm là người nghèo, dân tộc thiểu số, và những
người ít học nhất và ít quyền hạn nhất. Nguy cơ trên
không phản ánh một phán đoán rằng các bác sĩ có
nhiều thành kiến hơn, hoặc bị ảnh hưởng bởi chủng
tộc và giai cấp hơn, so với phần còn lại của xã hội –
chỉ là họ cũng không miễn nhiễm với ảnh hưởng
của thiên kiến lưu hành trong các lĩnh vực khác
trong cuộc sống tổng hợp của chúng ta.

đã ly dị, hơn nữa có khả năng bị ung
thư hoặc bệnh ALS [còn gọi là bệnh
Lou Gehrig – hủydiệt các tế nào
thần kinh của não và xương sống]…
Hơn nữa, mặc dù 2,6% người ở
Oregeon là người Mỹ da đen, nhưng
không có bệnh nhân người Mỹ da
đen nào chọn tự tử.”
(Linda Ganzini, Ts. Y khoa, “Kinh
nghiệm Oregon,” 2004)
9. Quan tâm tôn giáo
Ủng hộ
“Được chỉ dẫn bởi niềm tin, chúng
tôi là những người theo đạo
Unitarian Universalism (Nhất thể Vũ
trụ giáo) tin rằng cuộc sống con
người có phẩm giá bẩm sinh, phẩm
giá đó có thể bị suy yếu khi cuộc
sống bị kéo dài vượt quá ý chí hoặc
khả năng của một người để duy trì
phẩm giá đó; và tin rằng con người
có quyền bất khả xâm phạm để
quyết định trước một quá trình hành
động cần thực hiện trong trường hợp
không có hy vọng hợp lý có thể hồi
phục khỏi khuyết tật cực độ về thể
chất hoặc tâm thần.
“QUYẾT ĐỊNH THÊM: Những tín
hữu Nhất thể Vũ trụ giáo ủng hộ
quyền tự quyết về sự chết, và ủng hộ người thiện tâm, từ chối các đề xuất hợp pháp hóa
bãi miễn hình phạt dân sự hoặc hình
“Mặc dù xã hội của chúng ta mong muốn xóa bỏ sự
phân biệt đối xử và các tác động nặng nề nhất của
nghèo đói trong việc làm, nhà ở, giáo dục và thực
thi pháp luật, chúng ta vẫn luôn không đạt đích. Cái
giá phải trả cho thất bại này trong việc hỗ trợ tự tử
và làm chết tự nguyện có thể cực lớn. Cũng không
có lý do gì để tin rằng những cách chết này, dù có
biện pháp bảo vệ nào được dựng lên, sẽ không bị
ảnh hưởng bởi bối cảnh xã hội và y tế rộng lớn hơn,
mà trong đó những phương cách này được thực
hiện. Giả định này là ngây thơ và không được chấp
nhận.”
(Ủyban Đặc nhiệm về Sự sống và Luật bang New
York, “Khi đi tìm sự chết: Hỗ trợ tự tử và Làm chết
nhân đạo trong y học,” newyorkhealth.gov 1994)
Phản đối
“Là những người lãnh đạo Công giáo và những vị
thầy đạo đức, chúng tôi tin rằng cuộc sống là món
quà cơ bản nhất của Chúa yêu thương – một món
quà mà chúng ta có quyền quản lý, nhưng không
phải là cai quản tuyệt đối. Truyền thống của chúng
ta, tuyên xưng nghĩa vụ đạo đức chăm sóc cuộc
sống và sức khỏe của chính mình, cũng như tìm
kiếm sự chăm sóc như vậy từ những người khác,
nhận biết rằng chúng ta không có nghĩa vụ đạo đức
phải sử dụng tất cả quy trình y tế có sẵn trong mọi
hoàn cảnh. Nhưng truyền thống đó khẳng định rõ
ràng và mạnh mẽ rằng: một người quản lý cuộc
sống không bao giờ được trực tiếp cố tình tạo ra cái
chết cho chính mình, hoặc cái chết cho một nạn
nhân vô tội, bằng hành động hay bằng không hành
động …
“Chúng tôi kêu gọi người Công giáo, và những
sự cho những người, dưới những
biện pháp bảo vệ thích hợp, hành
động để tôn vinh quyền của người
mắc bệnh nan y giai đoạn cuối được
chọn thời gian kết thúc cuộc đời
mình; và …

“QUYẾT ĐỊNH CUỐI CÙNG:

Những tín hữu Nhất thể Vũ trụ giáo,
hoạt động thông qua các giáo đoàn
địa phương, các hội tưởng niệm, và
các tổ chức thích hợp khác, thông
báo và kiến nghị các nhà lập pháp để
hỗ trợ các luật lệ tạo dựng sự bảo vệ
pháp lý cho quyền được chết với
nhân phẩm, tùy theo sự lựa chọn của làm chết nhân đạo.”
mỗi người.”
(United States Conference of Catholic Bishops,
(Hội giáo Nhất thể Vũ trụ: Quyền “Tuyên ngôn về Làm chết nhân
được chết với nhân phẩm, 1988, đạo,” http://www.usccb.org
Biểu Quyết Tổng Quát). 12/9/1991)
10. Di chúc về sự sống
[Di chúc về sự sống – Living Will là một văn tự hoạch định sẵn những quyết định của
bạn về việc có muốn duy trì mạng sống khi bạn chẳng may lâm vào tình trạng nguy kịch,
như não bộ ngưng hoạt động, và không còn khả năng nói lên những điều mình muốn. Ví
dụ các phương pháp hay dụng cụ y khoa dùng để duy trì mạng sống; việc phẫu thuật; sử
dụng các công cụ hỗ trợ nhân tạo như ống dẫn thức ăn. ND]
Ủng hộ Phản đối
“Di chúc về sự sống có thể dùng để “Chúng ta không chỉ tràn ngập với những bằng
từ chối các chăm sóc đặc biệt để kéo chứng về việc không thể thực hiện được các điều
dài sự sống, và có hiệu quả trong kiện tiên quyết trong Di chúc về sự sống, mà còn có
việc đưa ra bằng chứng rõ ràng và chứng cứ trực tiếp rằng Di chúc về sự sống thường
thuyết phục có thể cần thiết trong xuyên không đạt được kết quả như mong muốn…
các đạo luật tiểu bang về từ chối
chăm sóc sau khi mắc bệnh nan y “Khi xem xét lại 5 điều kiện tiên quyết cho sự thành
giai đoạn cuối. công của một chương trình Di chúc về sự sống,
chúng tôi đã gặp phải những chứng minh rằng
“Một trường hợp gần đây ở bang không một điều kiện nào đã đạt được, hoặc chúng
Pennsylvania đã cho thấy sức mạnh
của Di chúc về sự sống. Một chàng
trai ở Bucks County không được bác
sĩ cấp cho ống dẫn thức ăn, mặc dù
vợ của anh yêu cầu ống dẫn thức ăn.
Bởi Di chúc về sự sống của anh, ký
7 năm trước, đã nêu rõ, anh “không tôi nghĩ là có thể đạt được. Đầu tiên, mặc cho hàng
muốn sử dụng ống dẫn thức ăn hay triệu đô đã được dùng cho tuyên truyền, hầu hết
bất kì hình thức bổ sung dinh dưỡng mọi người không có Di chúc về sự sống… Thứ hai,
nhân tạo nào” … những người kí vào Di chúc về sự sống nói chung
không suy nghĩ kỹ, trong cung cách mà chúng ta
“Di chúc về sự sống cung cấp bằng mong muốn, về chỉ dẫn để lựa chọn nguyện vọng
chứng rõ ràng và thuyết phục về về quyết định sống và chết … Thứ ba, những người
nguyện vọng của người sống liên soạn thảo Di chúc về sự sống thường không cung
quan đến việc chăm sóc sức khỏe cấp cho người ta những cách để diễn tả rõ ràng ý
cuối đời.” muốn của họ… Thứ tư, Di chúc về sự sống thường
(Joseph Pozzuolo, Ts Luật, Lisa không đến được những người thực sự làm quyết
Lassoff, Ts Luật, Jamie Valentine, định cho bệnh nhân đã mất năng lực quyết định…
Ts Luật, “Ví sao Di chúc về sự sống Thứ năm, Di chúc về sự sống dường như không
là quan trọng”, Journal of giúp tăng độ chính xác khi người đại diện xác định
Financial Service Professionals ý muốn của bệnh nhân.”
9/2005)
(Angela Fagerlin, Ts., Carl E. Schneider, Ts. Luật,
“Đủ rồi: Thất bại của Di chúc về sự sống” 2004)

Thế giới tranh luận quyền được chết - Kỳ

1: Đòi quyền được chết để… sống lâu hơn

Kiều Oanh

25/04/2015 08:50 GMT+7

(TNO) Với nhiều người ủng hộ, quyền được chết có khi giúp họ sống lâu hơn và chết
cho… ra trò.
(TNO) Với nhiều người ủng hộ, quyền được chết có khi giúp họ sống lâu hơn và chết
cho… ra trò.
“Anh ấy xứng đáng được chết tử tế hơn”

Mua thuốc an thần quá liều trên mạng để uống là lựa chọn cuối cùng của nhiều người ở
những nơi
quyền được chết không được công nhận - Ảnh: Shutterstock
“Người bạn đời của tôi, anh Paul đã kết thúc cuộc sống của mình vào tháng 3.2013,
hưởng dương 35 tuổi”, John Grantham, một phụ nữ ở Anh, đã bắt đầu câu chuyện như
thế.

Ai có quyền bảo rằng tôi không xứng đáng để chết êm ái? Ai

có quyền bảo rằng tôi đáng phải chịu đau đớn cả về thể xác
 lẫn tinh thần?

Brittany Maynard

Cô kể tiếp: “Paul mắc chứng thần kinh vận động, căn bệnh tới lúc sẽ khiến anh ấy mắc
kẹt trong chính cơ thể của mình, vốn sẽ không tự vận hành được nữa, đến thở cũng phải
thông qua thiết bị y khoa. Paul dứt khoát không muốn một cuộc sống như thế. Anh ấy
mong mỏi được sống thêm một thời gian nữa, chỉ ước sao luật pháp nước Anh cho phép
hỗ trợ tự tử. Tiếc rằng thực tế trái ngược lại.
Lúc đầu chúng tôi định chọn Dignitas (cơ sở hỗ trợ tự tử “trứ danh” ở Thụy Sĩ - PV),
nhưng anh ấy không muốn phải chết ở nơi đất khách quê người, cũng không muốn tôi
phải dính líu đến cái chết của anh ấy. Cuối cùng anh ấy đã lên mạng để mua thuốc từ
Trung Quốc, tự uống khi còn có thể làm điều đó. Anh ấy sợ nếu chờ đợi thêm, khi bệnh
tiến triển nặng, anh ấy sẽ không thể tự uống thuốc.
Anh ấy xứng đáng được chết tử tế hơn. Nếu luật hỗ trợ tự tử tồn tại, anh ấy đã không phải
chết vội vã như thế”.
Có vô số câu chuyện như thế đã xảy ra trên thế giới. Tony Nicklinson – người bị liệt từ
cổ trở xuống do đột quỵ - đã tuyệt thực đến chết sau khi thua kiện trong cuộc đấu tranh
pháp lý cực kỳ phức tạp, kéo dài và ầm ĩ ở Anh để đòi quyền được hỗ trợ chết hợp pháp.
Hay cô gái 29 tuổi bị ung thư não Brittany Maynard ở Mỹ đã từ bang California đến
Oregon – một trong 5 bang ở Mỹ cho phép quyền được chết – để “chết êm ái”. Báo USA
Today cho biết, trước đó cô được chẩn đoán chỉ còn sống tối đa là 6 tháng.
Đấu tranh rộng khắp
Tất cả những nhân vật kể trên đều đã chết, nhưng cuộc đấu tranh của họ vẫn đang lan
rộng khắp nơi. Hàng loạt phong trào đòi quyền được chết đang rầm rộ khắp thế giới trong
bối cảnh chỉ mới có 3 nước (Hà Lan, Bỉ và Luxembourg) cùng 5 bang ở Mỹ cho phép
quyền được chết; riêng Thụy Sĩ cho phép hỗ trợ tự tử (bác sĩ được kê toa thuốc để chết,
người khác được giúp đỡ nhưng người muốn chết phải tự mình uống thuốc.)
 Quyền được chết cho bệnh nhân nan y thêm một sự lựa chọn - Ảnh: Shutterstock
Những người ủng hộ quyền được chết muốn luật pháp công nhận quyền này. Từ đó,
những ai bệnh nặng, khuyết tật không thể tự mình kết thúc cuộc sống của bản thân có thể
được người khác giúp chết một cách hợp pháp. Người ta đấu tranh để đảm bảo vị bác sĩ
tiêm thuốc kết thúc sự sống, những người thân hoặc người cung cấp dịch vụ hỗ trợ tự tử
không bị truy tố. Hiện ở hầu hết các nơi trên thế giới, hỗ trợ tự tử là phạm pháp. Chẳng
hạn ở Anh, vị bác sĩ tiêm thuốc đồng nghĩa với sát nhân với hình phạt lên đến án chung
thân, còn những ai giúp đỡ, khuyến khích người khác tự sát có thể lãnh 14 năm tù.
“Cái chết êm ái” đã tồn tại khắp nơi ?
Theo những người ủng hộ, một khi cuộc sống đã quá đau đớn, chất lượng cuộc sống
xuống quá thấp thì con người ta có quyền được chết và chết trong danh dự, có nghĩa được
luật pháp công nhận, được hỗ trợ để chết nhẹ nhàng. Chính vì thế, tước đoạt quyền được
chết với những người khuyết tật, đau yếu không thể tự mình tự tử là bất bình đẳng.
 Một khi quyền được chết được hợp pháp hóa, bác sĩ có quyền tiêm thuốc cho những bệnh
nhân
đủ điều kiện để chết - Ảnh: Shutterstock
Jan Suyver, một thẩm phán về hưu ở Hà Lan đồng sáng lập ra Levenseinde (có nghĩa Kết
thúc cuộc đời) - dịch vụ cơ động đến tận nơi cung cấp “cái chết êm ái” ở Hà Lan - giải
thích động cơ của mình: đã chứng kiến rất nhiều bệnh nhân đau đớn không thể chịu đựng
nổi, không có cơ may hồi phục nhưng cứ phải vật vã chịu đựng. BBC dẫn lời ông: “Nếu
anh đau bệnh quá nặng và biết không thể nào cải thiện, ít nhất anh cũng có thể chọn được
chết có người thân xung quanh, anh có thể thể chọn chết có ý thức: biết rõ chuyện gì đang
xảy ra và mọi thứ trong tầm kiểm soát”.
Nhiều phong trào đòi hợp pháp hóa quyền được chết cho rằng điều này thực ra đã tồn tại
rộng khắp, chỉ là người ta không thừa nhận nó mà thôi. Chẳng hạn từ chối cấp cứu hồi
sức tim phổi - vốn có thể cứu mạng một người đã ngưng tim hoặc ngưng thở - cũng là
một dạng từ chối sống một cách thụ động. Chính vì thế, theo những phong trào này, cần
phải hợp pháp hóa quyền được chết để quản lý hiệu quả.
Quyền được chết- Right to die Chuyên
đề: ”Một số vấn đề cơ bản về quyền
được chết và vấn đề xây dựng Luật An
tử tại Việt Nam”
Số Thông tin Khoa học Pháp lý (Viện Khoa học Pháp lý – Bộ Tư pháp) tháng 3/2011

Tác giả: Trương Hồng Quang.

Dưới đây giới thiệu một phần nghiên cứu và kết luận.

LỜI MỞ ĐẦU

Quyền sống, quyền tự do và an toàn cá nhân là những quyền được pháp luật quốc tế và
pháp luật quốc gia bảo vệ. Việc thực thi những quyền này phản ánh mức độ đảm bảo nhân
quyền của mỗi quốc gia. Tuyên ngôn Nhân quyền Quốc tế được Đại hội đồng Liên Hợp
Quốc thông qua và công bố theo Nghị quyết số 217A (III) ngày 10/12/1948 tại Palais de
Chaillot (Pháp) đã khẳng định: “Mọi người đều có quyền sống, quyền tự do và an toàn cá
nhân” (Điều 3). Quyền được sống nói riêng và nhân quyền nói chung vốn là những quyền
cơ bản của bất kỳ một công dân, là một trong những mục tiêu quan trọng mà các nhà xây
dựng chính sách, các nhà lập pháp hướng đến. Tuy nhiên, từ đầu thế kỉ XIX, khoa học
pháp lý thế giới đã chứng kiến một sự thay đổi khá đặc biệt trong nhận thức cũng như tư
duy, học thuật. Đó là việc xuất hiện khái niệm về ”quyền được chết” tại những nước tư bản
phương Tây – nơi mà xã hội luôn luôn biến động với những thay đổi lớn. Bên cạnh thuật
ngữ quyền được chết, các nhà khoa học còn nhắc đến các thuật ngữ liên quan như: an tử
(cái chết êm ả), Luật An tử,… Đối tượng chủ yếu liên quan đến quyền này là các bệnh
nhân bị bệnh nan y ở giai đoạn cuối mà việc chữa trị chỉ có ý nghĩa duy trì tình trạng hiện
tại chứ không thể chữa lành bệnh cho họ. Việc có nên chấp nhận cho một công dân có
quyền được chết hay không, nếu cho phép thì được sử dụng quyền này trong những
trường hợp nào, liệu quyền được chết có đi ngược lại quyền được sống hay không, tính
chính trị trong việc công nhận quyền được chết thể hiện như thế nào,… là những vấn đề
gây ra nhiều tranh cãi trong nhiều năm qua.

Xét trên bình diện khoa học pháp lý, trên thế giới, quyền được chết là một vấn đề không
còn quá mới mẻ nhưng tại Việt Nam hiện vẫn chưa có những nghiên cứu về vấn đề này.
Tuy nhiên, ngay cả khi nhiều nước trên thế giới đã có những nghiên cứu về vấn đề này
dưới nhiều góc độ khác nhau (xã hội, chính trị, luật học,…) nhưng cho đến nay ở các nước
đó vấn đề này vẫn chưa đươc nghiên cứu toàn diện, thấu đáo và cũng như chưa đạt tới
những điểm thống nhất về quyền được chết.
Nhằm giới thiệu những vấn đề cơ bản liên quan đến quyền được chết và việc xây dựng
Luật An tử với mục đích góp phần hoàn thiện hệ thống quyền nhân thân và hướng đến việc
sửa đổi Bộ luật Dân sự Việt Nam trong thời gian tới, Thông tin Khoa học pháp lý xin trân
trọng giới thiệu với độc giả số thông tin chuyên đề ”Một số vấn đề cơ bản về quyền được
chết và vấn đề xây dựng Luật An tử tại Việt Nam”. Đây là những nghiên cứu bước đầu của
CN. Trương Hồng Quang, nghiên cứu viên của Viện Khoa học pháp lý, Bộ Tư pháp.

Rất mong nhận được ý kiến đóng góp của bạn đọc./.

Thông tin Khoa học Pháp lý.

Piergiorgio Welby, a longtime advocate for voluntary euthanasia, at home in December 20, 2006. A judge has ruled
against him.

I. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ QUYỀN ĐƯỢC CHẾT

1.1. Khái niệm quyền được chết

1.1.1. Nguồn gốc hình thành ý tưởng về quyền được chết

Từ trước đến nay, giai đoạn từ khi sinh ra đến khi chết con người vẫn luôn mong muốn
được sống bình yên, thanh thản chứ không phải là khổ đau. Quyền được chết ban đầu xuất
hiện với những hành vi chưa hoàn toàn mang đúng bản chất của nó mà gắn liền với khái
niệm “cái chết êm ả”. Lịch sử của thuật ngữ euthanasia (Tiếng Anh) hay euthanasie (Tiếng
Pháp), an tử (Tiếng Trung) mà chúng ta vẫn thường gọi là “cái chết êm ả” bắt nguồn từ một
từ Hy Lạp là “euthanatos”. Trong đó, eu là tốt, thanatos là chết. Biểu hiện ban đầu của cái
chết êm ả chính là trợ tử, xuất hiện đầu tiên trong lời thề Hippocrates (460 TCN – 370 TCN)
[1]. Danh từ cái chết êm ả bắt đầu xuất hiện rộng rãi hơn vào thế kỷ XVII, nhằm khuyến
khích các bác sỹ quan tâm đến sự đau đớn của người bệnh và giúp đỡ người “gần đất xa
trời” thoát khỏi thế giới này một cách nhẹ nhàng và dễ dàng hơn. Như vậy, lúc đó chưa
xuất hiện khái niệm quyền được chết như khoa học hiện đại nhưng đã có những mầm
mống sơ khai của khái niệm quyền được chết.

Một cái chết êm ả có thể đạt được thông qua nhiều con đường khác nhau. Một số ý kiến
cho rằng việc kết thúc nhanh sự sống rõ ràng là một cách để làm giảm sự đau khổ của
người bệnh. Quan niệm gốc về cái chết nhân đạo đã bị phân hóa thành hai quan điểm xung
đột nhau về bản chất. Quan điểm thứ nhất cho rằng việc bảo vệ mạng sống và làm giảm
đau khổ là nhiệm vụ chính của các nhà tế bần (bệnh viện). Nghĩa vụ của Nhà nước là phải
hỗ trợ gia đình nâng cao khả năng duy trì cuộc sống của bệnh nhân cho đến khi kết thúc
cuộc sống một cách tự nhiên nhất. Quan điểm thứ hai lại ủng hộ tránh đau khổ cho bệnh
nhân bằng cách rút ngắn cuộc sống một cách có chủ đích. Tuy nhiên, nếu theo quan điểm
này các chuyên gia y tế, giáo sĩ và công chúng nói chung phải đối mặt với những câu hỏi là
những hướng dẫn nào cần được sử dụng trong trường hợp này, tiến hành theo cách giảm
nhẹ dần sự chăm sóc hay chấm dứt hoàn toàn sự chăm sóc/dùng các thuốc trợ tử,…?.

Quan điểm của những người ủng hộ trợ tử thụ động cho rằng nếu tiến hành như thế sẽ
không vi phạm các tiêu chuẩn đạo đức cũng như các giá trị tôn giáo hiện hành. Pháp luật
và Tòa án các quốc gia khác nhau có những qui định và từ đó có các quyết định khác nhau
về xu hướng điều trị tích cực và trợ tử thụ động. Tình hình tranh cãi về bản chất của an tử
thậm chí ngày càng phức tạp hơn theo thời gian. Phần đông những người theo đạo đều lên
án an tử, ngay cả trợ tử thụ động cũng bị xem là tàn nhẫn, vô nhân tính. Vì vậy, dường như
ranh giới của trợ tử chủ động hay bị động đã không còn trong những cuộc tranh luận này.
Và cũng vì thế, các thế lực chính trị đã tranh thủ thời cơ lợi dụng vấn đề này để mưu cầu
lợi ích của đảng phái của mình cũng như lôi kéo sự ủng hộ của người dân, cử tri. Thomas
More (1478-1535) – một luật sư, học giả, tác giả và chính khách người Mỹ đã khẳng định
rằng sự dễ dãi trong nhận thức đã tạo thuận lợi cho những người đang sống một cuộc
sống nặng nề (như bị tra tấn, kéo dài đau đớn) được kết thúc mạng sống của mình. Kể từ
đầu những năm 1800, cái chết êm ả là một chủ đề của các cuộc tranh luận và hoạt động
chính trị tại Mỹ, Canada, Tây Âu và Châu đại dương. Ezekiel Emanuel (sinh năm 1957, Mỹ)
công tác tại Viện Y tế Quốc gia đã cho biết, thời kỳ hiện đại của cái chết nhân đạo đã được
mở ra bởi sự xuất hiện của thuốc gây mê. Tại New York (Mỹ) vào năm 1828, một luật
chống trợ tử đã được thông qua. Đây là lần đầu tiên luật chống trợ tử được biết đến ở Mỹ.
Trong những năm tiếp theo nhiều bang khác của Mỹ cũng đã xây dựng các luật chống trợ
tử tương tự.

Một vụ việc điển hình liên quan đến trợ tử đã từng diễn ra ở nước Mỹ. Đó là trường hợp
của Karen Ann Quinlan vào năm 1975. Người phụ nữ này bị rơi vào tình trạng hôn mê sau
khi bị tai nạn ô tô và được kết luận sẽ không bao giờ phục hồi được ý thức. Các bác sĩ tin
rằng cô sẽ chết nếu bị ngưng dùng máy thở oxy. Cha mẹ của cô trong hoàn cảnh tuyệt
vọng vì không muốn con gái của mình kéo dài sự sống thực vật đầy đau khổ và thực sự
khả năng kinh tế của gia đình cũng có hạn nên đã đề nghị Tòa án cho phép rút ống thở.
Tuy nhiên Tòa án đã từ chối đề nghị này. Một cuộc chiến pháp lý đã diễn ra ròng rã suốt
một năm trời sau đó và Quinlan đã được dừng máy thở vào năm 1976. Nhưng có một điều
là cô vẫn sống thêm được đến 10 năm nữa, cho dù không thể hiện bất kỳ dấu hiệu nào của
sự phục hồi ý thức cũng như cuộc sống và mất vào năm 1986 vì bệnh viêm phổi. Từ sau vụ
việc này đã mở rộng đường cho trợ tử thụ động, các Tòa án của Mỹ đã thực thi nhiều phán
quyết liên quan đến việc từ chối điều trị trong những trường hợp nhất định. Một số cơ quan
lập pháp của một số bang ở Mỹ đã thừa nhận hoạt động trợ tử để giúp một người bệnh
không phải kéo dài thời gian đau khổ hay sống đời sống thực vật.

Tiếp theo đó, đã có rất nhiều tranh cãi liên quan đến đề xuất ”cái chết theo yêu cầu” qua
các vụ việc từ khắp nơi trên thế giới (Baird và Rosenbaum năm 1989; Cohen năm 1988;
Gomez năm 1991; Kevorkian năm 1991; Scherer và Simon năm 1999;…). Nếu bác sĩ được
phép, hoặc thậm chí yêu cầu, kết thúc cuộc sống một người bị bệnh nan y và đau khổ bằng
cách tiêm thuốc độc hoặc các phương tiện tương tự thì liệu có nên được chấp nhận hay
không? Những người ủng hộ quan điểm này lập luận rằng các cá nhân có quyền được chết
cũng như quyền được sống. Xã hội không nên để họ sống trong đau khổ, tuyệt vọng nếu
như họ thực sự không muốn sống như vậy. Đây được xem là thời điểm của việc cần có
thái độ dứt khoát về việc có nên thoát khỏi truyền thống tư duy lạc hậu và chấp nhận sự kết
thúc nhanh chóng cho người bệnh hay không và biến thái độ này trở nên phổ biến trên
khắp thế giới.

Tới cuối thế kỷ XIX, khi con người đã tìm ra cách khống chế sự đau đớn, thuật ngữ quyền
được chết không còn bó hẹp với ý nghĩa giúp bệnh nhân thoát khỏi đau đớn nữa, mà nó lại
ám chỉ một hành động đặc biệt nhằm tạo ra cái chết của những bệnh nhân được coi là “vô
phương cứu chữa”. Động thái này nhằm giúp bệnh nhân khỏi rơi vào tình trạng suy sụp khi
ở vào giai đoạn cuối của những căn bệnh nan y. Từ khi xuất hiện đến nay, “cái chết êm ả”
đã có những thay đổi khác nhau gắn liền với những phát triển của nền y khoa và văn minh
nhân loại. Dần dần, khái niệm quyền được chết được ra đời, kéo theo nhiều vấn đề phức
tạp và liên quan mật thiết với nhau. Thực ra, “cái chết êm ả” là kết quả sau cùng của
“quyền được chết” của một cá nhân nào đó. Vì thế, quyền được chết và khái niệm cái chết
êm ả đi liền, gắn bó hữu cơ với nhau. Thiết nghĩ, quyền được chết phải được nhìn nhận
như một quyền của cá nhân và cần được sự quan tâm thích đáng của mọi giới khoa học,
đặc biệt là y học và luật học.

1.1.2. Định nghĩa quyền được chết

Trên lý thuyết, chỉ khi một quyền được quy định trong Bộ Luật Dân sự mới được công nhận
là quyền nhân thân một cách chính thức (hợp pháp hóa). Quyền được chết là một quyền
thực tế nhưng hiện tại, chỉ có một số nước hợp pháp hóa nó với tư cách là quyền nhân
thân. Nhiều nước, theo quan điểm của các nhà lập pháp và của các nhà khoa học đã ngầm
thừa nhận quyền được chết là quyền nhân thân nhưng chưa quy định trong pháp luật của
mình. Khi chưa được công nhận về mặt pháp luật, một người thực hiện hành vi nhằm hiện
thực hóa quyền được chết (trợ giúp tự tử, thực hiện trực tiếp đưa bệnh nhân “ra đi” (chết))
được quy vào một số tội: giết người, giúp người khác tự sát, không cứu giúp người bị
nạn…[2]

Quyền được chết, một khi đã được công nhận sẽ có các khái niệm liên quan như: trợ giúp
tự tử, tình trạng bệnh giai đoạn cuối, bệnh vô phương cứu chữa, tình trạng y tế không lối
thoát, an tử tự nguyện. Hà Lan là quốc gia đầu tiên công nhận hành vi tự tử dưới sự trợ
giúp của bác sỹ. Gần 10 năm sau, những hành vi như vậy mới được hợp pháp hóa trong
Luật An tử. Nước này không dùng khái niệm an tử tự nguyện (voluntary euthanasia) mà chỉ
dùng khái niệm an tử (euthanasia) bởi theo họ, cái chết êm ả là đã phải bao hàm sự tự
nguyện, nếu không có sự tự nguyện thì không thể gọi là an tử. Sự tự nguyện ở đây cần
hiểu theo hai hướng:

Ø Tự nguyện được thực hiện cái chết êm ả khi còn tỉnh táo, có thể biểu lộ ý chí cá nhân
của mình;

Ø Tự nguyện chỉ định người đại diện cho mình trong trường hợp lúc rơi vào giai đoạn
không ý thức, không biểu lộ được ý chí. Người này sẽ có quyền quyết định mọi vấn đề liên
quan đến việc chữa bệnh của bệnh nhân.

Theo chúng tôi, với những mục đích tốt đẹp của quyền được chết thì nên gọi “cái chết êm
ả” là “cái chết nhân đạo” mới đúng. Khái niệm này phản ánh đúng tính chất của hành vi và
tránh khỏi những suy luận hiểu nhầm không đáng có. Hiện nay chưa có định nghĩa cụ thể
về quyền được chết. Giới khoa học hầu như chỉ tập trung vào việc xem xét xem nó có phù
hợp với quốc gia mình hay không. Tuy nhiên, nếu dựa vào nội dung của quyền được chết
hiện nay được đa số quan điểm đồng tình và theo các đạo luật của các nước đã thông qua
“cái chết êm ả” thì có thể rút ra định nghĩa quyền được chết như sau:

Quyền được chết là một quyền nhân thân của người đã thành niên đang phải chịu sự đau
đớn về thể chất hoặc tinh thần kéo dài và không thể chịu đựng được sau một tai nạn hay
một bệnh lý không thể cứu chữa, rơi vào tình huống y tế không lối thoát.

Qua các phân tích và định nghĩa trên có thể thấy một số đặc điểm của quyền được chết
như sau:

- Quyền được chết là một quyền nhân thân của mỗi con người.

- Chủ thể có quyền này đa phần phải là người đã thành niên, đang chịu sự đau đớn kéo dài
do bệnh tật hoặc tai nạn; mục đích của quyền được chết là giúp người bệnh được kết thúc
cuộc sống một cách nhanh nhất và an toàn nhất theo mong muốn.

- Hành động của quyền được chết bao gồm cả nội dung trợ tử bên trong.

- Quyền này có thể được thực hiện thông quá chính người đó hoặc người đại diện.
1.2. Phân loại phạm vi thực hiện quyền được chết

Thứ nhất, về phạm vi các loại bệnh nhân.

Đến nay, về việc phân loại bệnh nhân trong cái chết êm ả còn nhiều quan điểm khác nhau,
tồn tại ở các nước đã công nhận và chưa công nhận quyền được chết. Do đó, có nhiều
dạng bệnh nhân được đề cập. Tuy nhiên, giới y học hầu hết thống nhất có 2 dạng bệnh
nhân:

- Những trường hợp chết não: “tình trạng toàn não bộ bị thương tổn nặng, chức năng của
não đã ngừng hoạt động và người chết não không thể sống lại được”[3]. Bệnh nhân sống
hoàn toàn nhờ vào các biện pháp hỗ trợ như hô hấp, tuần hoàn và nuôi dưỡng nhân tạo…
nếu rút máy thì coi như sự sống chấm dứt.

- Trường hợp người bệnh mất ý thức kéo dài và không có khả năng hồi phục. Trường hợp
này bệnh nhân có sống cũng chỉ là gánh nặng của gia đình (bản thân họ không còn biết
khổ hay sướng). Đôi lúc người bệnh biểu lộ được ý chí của mình và hoàn toàn không sống
nhờ các biện pháp nhân tạo. Trường hợp này bao gồm cả bệnh nhân chịu nhiều đau đớn
kéo dài nhưng không mất ý thức thường xuyên.

Nguyên nhân dẫn đến các tình trạng trên có thể là sau một tai nạn hay bị mắc bệnh hiểm
nghèo, vô phương cứu chữa. Bệnh nhân có thể yêu cầu trực tiếp việc thực hiện cái chết
êm ả (chủ động) hoặc việc yêu cầu do người thân của bệnh nhân thực hiện (bị động).

Hà Lan còn quy định cái chết êm ả đối với trẻ em. Những bệnh nhân từ 12 đến 16 tuổi cũng
có quyền được chết êm ả nếu có sự đồng ý của cha mẹ. Đối với trẻ trên 16 tuổi, ý kiến gia
đình là không cần thiết[4]. Tuy nhiên, với những quy định này, luật quy định rất chặt chẽ và
giới hạn hành vi. Nhìn chung, đa số đều chống lại an tử đối với trẻ em nên chủ yếu vẫn là 2
dạng bệnh nhân ở trên.

Thứ hai, về cách thức thực hiện

Có 2 cách thức như sau:

Thứ nhất, Cái chết êm ả chủ động: Bác sĩ trực tiếp gây tử vong theo yêu cầu của bệnh
nhân (tiêm thuốc…)

Thứ hai, Cái chết êm ả thụ động: Không điều trị. Bác sỹ ngưng mọi biện pháp kéo dài sự
sống đối với bệnh nhân (rút ống dẫn…).

Ngoài ra còn một hành vi là tự tử dưới sự trợ giúp của bác sỹ. Hành vi này về mặt hình
thức có điểm khác với 2 hình thức trên như: có thể chỉ là sự tư vấn, người bệnh tự rút ống
dẫn… Bác sỹ không trực tiếp thực hiện hành vi mà chỉ là trợ giúp.

1.3. Tiêu chí pháp luật của quyền được chết

1.3.1. Tính hợp pháp của hành vi

Cần phải khẳng định rằng hành vi thực hiện quyền được chết là hành vi hợp pháp trong đa
số trường hợp (trừ khi pháp luật quy định cấm hành vi của quyền được chết vì chưa công
nhận). Bác sỹ thực hiện hành vi của quyền được chết hoàn toàn dựa trên yêu cầu của
bệnh nhân và theo những quy trình nghiêm ngặt do luật định. Như vậy, nếu luật pháp
không cấm hay cho phép thì hành vi thực hiện quyền được chết là hoàn toàn hợp pháp và
cần phân biệt nó với các hành vi khác có liên quan để tránh sai sót trong việc xét xử các vụ
án.

1.3.2. Phân biệt hành vi thực hiện quyền được chết với các hành vi khác có liên quan

Một trong những lý do để có nhiều tranh cãi về quyền được chết là nhận thức sai về hành
vi của bác sỹ trong việc thực hiện cái chết êm ả. Chúng ta có thể phân biệt nó với các hành
vi sau:

Thứ nhất, hành vi tự sát.

Hành vi thực hiện quyền được chết có thể được tiến hành bởi chính bác sỹ và chính bệnh
nhân (dưới sự trợ giúp của bác sỹ). Việc thực hiện tự sát do bác sỹ thực hiện rõ ràng hoàn
toàn khác vói việc tự sát do chính chủ thể thực hiện. Hình thức tự sát do chính tay bệnh
nhân thực hiện có sự hỗ trợ của bác sỹ có điểm phân biệt với hành vi tự sát là điều kiện
sống của bệnh nhân đó không được đảm bảo nữa do đang ở giai đoạn cuối của bệnh vô
phương cứu chữa, chịu nhiều đau đớn. Còn hành vi tự sát do chính người tự sát thực hiện
và có thể do sự quẫn bách về tinh thần hay sai lệch về ý chí, không chỉ đơn thuần gắn với
quyền được chết. Nếu một bệnh nhân mắc bệnh vô phương cứu chữa tự mình tìm đến cái
chết, không có sự trợ giúp của bác sỹ hay của ai đó thì không hội tụ đủ những yếu tố cấu
thành việc thực hiện quyền được chết. Do đó, hành vi này cũng chỉ được coi là hành vi tự
sát.

Thứ hai, đối với Tội giúp người khác tự sát.

Điều 101 Bộ Luật Hình sự Việt Nam năm 1999 có quy định Tội xúi giục hoặc giúp người
khác tự sát[5]. Về hành vi xúi giục người khác tự sát rõ ràng khác hành vi thực hiện quyền
được chết bởi trong việc thực hiện quyền được chết, bác sỹ chỉ làm theo yêu cầu của bệnh
nhân chứ không xúi giục bệnh nhân. Do đó, chúng ta chỉ phân biệt hành vi thực hiện quyền
được chết với hành vi giúp người khác tự sát. Về hình thức, hành vi giúp người khác tự sát
có nhiều loại và đa dạng về chủ thể. Ví dụ: một người sống thực vật bằng bình dưỡng khí
yêu cầu được chết chỉ cần rút bình ôxy ra khác xa với việc giúp một người thắt cổ tự tử.
Chủ thể thực hiện việc kết thúc sự sống của bệnh nhân để người này thực hiện quyền
được chết phải là bác sỹ, còn trong việc giúp người tự sát thì phạm vi chủ thể tham gia
thực hiện rộng hơn nhiều. Hơn nữa, điều kiện tình trạng của bệnh nhân trong quyền được
chết là điểm mấu chốt để phân biệt với các hành vi khác.
Thứ ba, đối với Tội giết người.

Trong hành vi giết người, cái chết xảy ra không có sự đồng ý của nạn nhân còn trong hành
vi của bác sỹ khi giúp một người thực hiện quyền được chết thì có sự đồng ý của bệnh
nhân. Tuy nhiên, ở các nước chưa hợp pháp hóa quyền được chết, việc bác sỹ thực hiện
an tử theo yêu cầu của bệnh nhân/gia đình của bệnh nhân thường bị xem là hành vi giết
người, đi ngược lại với chức năng của một người thầy thuốc. Bên cạnh đó, tại Hoa Kỳ đã
có những trường hợp Tòa án xét xử bác sỹ thực hiện hành vi có liên quan đến an tử với tội
danh giết người (cho dù bệnh nhân có giấy đề nghị yêu cầu bác sỹ thực hiện an tử).
Nguyên nhân của những vấn đề này có thể xuất phát từ quan niệm của các nước có sự
nhìn nhận sai lầm về bản chất của an tử.

Cũng có quan điểm cho rằng, tình tiết tăng nặng “giết người thuê” tại điểm m, khoản 1,
Điều 93 Bộ luật Hình sự Việt Nam 1999[6] có điểm giống với hành vi của quyền được chết.
Thực chất không khó để phân biệt hành vi giết người với hành vi thực hiện quyền được
chết bởi người giết thuê thực hiện hành vi này vì lợi ích của bản thân, còn trong việc giúp
thực hiện quyền được chết, người thực hiện phải là bác sỹ, vì mục đích tốt đẹp, theo
những quy định nghiêm ngặt của pháp luật hiện hành.

Thứ tư, hành vi theo Luật phòng, chống nhiễm virút gây ra hội chứng suy giảm miễn dịch
mắc phải ở người (HIV/AIDS) (Luật phòng, chống HIV/AIDS) năm 2006 của Việt Nam.

Luật phòng, chống HIV/AIDS năm 2006 của Việt Nam quy định quyền của người nhiễm
HIV: “từ chối khám bệnh, chữa bệnh khi đang điều trị bệnh AIDS giai đoạn cuối”[7]. Có
nhiều người cho rằng đây là một dạng của cái chết êm ả nhưng đây là quan điểm không
đúng. Tuy cũng vì mục đích nhân đạo, không để người bệnh trải qua những đau khổ quá
lớn đối với khả năng chịu đựng của họ nhưng điều khoản này không giống với luật “cái chết
êm ả” đã được thực hiện ở một số nước. Trong quy định này của Luật Phòng, chống
HIV/AIDS, y, bác sỹ không chủ động ngừng cuộc sống của bệnh nhân mà chỉ chấp thuận
theo nguyện vọng thôi điều trị của họ, để họ không kéo dài những ngày tháng đau đớn về
thể xác. Hành vi này cũng giống với việc người thân của người bệnh sắp chết xin bệnh viện
cho đưa về nhà. Việc này khác quyền được chết. Bệnh viện không vi phạm pháp luật nếu
bệnh nhân không còn hy vọng gì nữa, gia đình cũng không có khả năng kinh tế để tiếp tục
điều trị nên xin cho về nhà tìm cách khác hay ngừng chữa trị và có cam kết rằng: bệnh viện
sẽ không chịu trách nhiệm nếu có bất cứ chuyện gì thì bệnh viện không phạm luật trong
trường hợp này. “Y tế cho về nhà không phải cho bệnh nhân chết mà là vì quan hệ tình
cảm giữa người sắp chết với người thân: gặp lần cuối, có chết thì chết ở nhà, vấn đề tín
ngưỡng, tập quán”[8]… Đây cũng là một điểm tiến bộ của Luật phòng, chống HIV/AIDS của
Việt Nam so với thế giới.

Việc phân biệt như trên rất có ý nghĩa trong thời điểm hiện nay khi hầu hết các quốc gia
đều chưa cho phép và thông qua luật về quyền được chết. Việc phân biệt này càng có ý
nghĩa trong việc nghiên cứu, xây dựng Luật An tử.

1.4. Ý nghĩa của vấn đề thực hiện quyền được chết hiện nay
1.4.1. Ý nghĩa pháp lý

Từ khi khái niệm quyền được chết ra đời đến nay đã có rất nhiều cuộc chiến pháp lý trên
thế giới. Công nhận hay không công nhận quyền được chết là một vấn đề lớn và đặc biệt
gây nhiều tranh cãi. Việc giải quyết vấn đề thừa nhận quyền được chết có ý nghĩa sau: Thứ
nhất, nếu quyền được chết chưa được công nhận thì những những cuộc chiến pháp lý vẫn
kéo dài. Các vụ việc liên quan đến quyền được chết luôn rơi vào bế tắc, không lối thoát do
tồn tại những quan niệm chưa đầy đủ về việc thực hiện quyền được chết. Một thực tế nữa
là các vụ việc về thực hiện cái chết êm ả không chỉ giới hạn trong lĩnh vực y học mà còn
liên quan đến nhiều lĩnh vực khác dẫn đến nhiều phức tạp; Thứ hai, quyền được chết nếu
được công nhận thì thực tiễn pháp luật sẽ không phải hứng chịu những cuộc chiến không
lối thoát do những người muốn được chết êm ả thực hiện hành vi tự sát bởi sự trợ giúp của
bác sỹ. Khi pháp luật đã có quy định cho phép thực hiện hành vi của quyền được chết, việc
xét xử các vụ án có liên quan trở nên dễ dàng hơn. Quan trọng nhất là sẽ hạn chế đi những
trường hợp xét xử không đúng với bản chất vụ án.

1.4.2. Ý nghĩa xã hội

Hành vi thực hiện quyền được chết có ý nghĩa xã hội rất lớn với những mục đích hết sức
tốt đẹp. Khi sự sống của bệnh nhân không còn được đảm bảo: mắc bệnh vô phương cứu
chữa, đang phải chịu đựng đau đớn kéo dài… thì an tử theo yêu cầu là cách thức hợp lý
nhất. Việc này không chỉ tốt cho bệnh nhân mà còn tốt cho gia đình, xã hội. Người bệnh
được ra đi thanh thản, chấm dứt những ngày tháng chịu đựng đau đớn. Gia đình bệnh
nhân không phải chịu những tốn kém không đáng có và xã hội tránh được các cuộc tranh
luận lâu dài, gay gắt về vấn đề này. Đó là ý nghĩa của một “cái chết nhân đạo”.

MỘT SỐ KẾT LUẬN

Thứ nhất, qua nghiên cứu cho thấy, quyền được chết là một vấn đề rất nhạy cảm, nhất là
về mặt chính trị. Vì vậy, việc tìm hiểu, đánh giá quyền này cần được xem xét thận trọng từ
nhiều khía cạnh khác nhau. Đời sống xã hội luôn có những biến động mà các nhà nghiên
cứu cần thường xuyên quan sát để thu thập những dữ liệu phục vụ cho hoạt động nghiên
cứu, đánh giá. An tử, quyền được chết không phải là vấn đề thời đại hiện nay nhưng bản
thân chúng là vấn đề khó: khó lý giải, khó thuyết phục và khó được chấp nhận. Bên cạnh
đó, hướng nghiên cứu về quyền được chết cần được nhân rộng hơn nữa ở các quốc gia
đang phát triển, các quốc gia Châu Á như Việt Nam bởi thực sự việc bảo vệ, nâng cao
nhân quyền luôn là vấn đề đang ngày càng được quan tâm.

Thứ hai, qua quá trình nghiên cứu đã xây dựng được khái niệm quyền được chết và thu
được những kết quả nhất định cho mục đích tìm hiểu về quyền được chết. Kết quả nghiên
cứu cũng khẳng định việc xây dựng Luật An tử ở Việt Nam là vấn đề tương lai và thực sự
cần rất nhiều điều kiện đảm bảo. Quyền được chết, dù có triển vọng được nhiều quốc gia
công nhận là quyền nhân thân, vẫn là một chặng đường còn khá dài ở phía trước. Tuy
nhiên, thực tế cũng đã chứng minh rằng số lượng các nước chấp thuận quyền được chết
và xây dựng Luật An tử đang có xu hướng tăng dần trong các năm qua. Dĩ nhiên, ngay tại
các quốc gia này, cuộc đấu tranh lập pháp cũng như chính trị đã diễn ra rất mạnh. Điều đó
cũng chứng minh cho chúng ta thấy rằng, chấp nhận quyền được chết như một quyền
nhân thân không phải là vấn đề đơn giản song không phải là không có triển vọng thực tế.

Thứ ba, những vấn đề đặt ra dưới góc độ lý luận khi tiếp tục nghiên cứu vấn đề quyền
được chết. Đây là những vấn đề có tính chất gợi mở cho những hướng nghiên cứu trong
thời gian tới về vấn đề khá phức tạp này:

- Nghiên cứu phát triển nền văn hoá về sinh tử: an tử và trợ tử. Có thể nhận thấy, nếu như
sự sống của con người cần có văn hóa thì sự chết cũng cần có văn hóa. Văn hóa được thể
hiện trong việc tuân thủ pháp luật liên quan đến an tử, xem xét đầy đủ dưới mọi khía cạnh,
góc độ gia đình, xã hội để đi đến quyết định kết thúc cuộc sống của bản thân mình. Một nền
văn hóa toàn diện nên có sự thống nhất từ sự sống đến sự chết.

- Chuẩn bị những khía cạnh tâm lý cho các nhà lập pháp, cho các bác sỹ trong việc thực
hiện quyền được chết. Đây là một quá trình phức tạp cho đến nay chưa được nghiên cứu
toàn diện được trong điều kiện hiện tại ở Việt Nam. Yếu tố tâm lý của các đối tượng ở đây
bị tác động bởi rất nhiều vấn đề: chính trị, đảng cầm quyền, sức ép dư luận, điều kiện kinh
tế, xã hội,… Mỗi xã hội với mỗi chế độ chính trị và đặc thù xã hội khác nhau sẽ dẫn đến
những tâm lý khác nhau của các chủ thể khác nhau. Nếu như phân định được những dạng
tâm lý này sẽ góp phần rất lớn vào việc xây dựng các quy định về an tử.

- Nâng cao vấn đề nhân quyền, hoàn thiện chế định quyền nhân thân. Nghiên cứu quyền
được chết cũng chính là nghiên cứu hoàn thiện chế định quyền nhân thân trong hệ thống
pháp luật dân sự của mỗi quốc gia. Vì vậy, việc nghiên cứu phải luôn đặt trong mối quan hệ
với quyền nhân thân, hướng theo những đặc điểm của quyền nhân thân.