202

NE
2 XT

ЗАКОН
ЗА
РАДИОАКТИВНО
РАСПАЃАЊЕ

Изработила: Меланиа Ристеска II-2

BAC NEX
K T

• Бројот на јадрата што се распаѓаат постепено се намалува со текот на времето. Бројот

на распаднати јадра во единица време, т.е брзина на распаѓање е различна за секоја
супстанција.

• Уште во своите рани експерименти Радерфорд утврдил дека секоја радиоактивна

супстанција постои карактеристичен временски период за бројот на нејзините
нераспаднати јадра да се намали два пати.
- Времето што е потребно бројот на
распаднатите јадра да се намали два
пати се вика време на
полураспаѓање или период на
полураспаѓање Т1/2.

- Периодот на полураспаѓање не
зависи од видот на распаѓањето,
туку од видот на јадрото што се
распаѓа.
ПРИМЕР:
- ᾳ- радиоактивниот 238/92 U има период на полураспаѓање Т1/2 = 4,5x 10 на 10та години,
за изотопот 232/90Th тој е 1,39x10 на 10та години. Додека еден од членовите на
ураниумовата низа 212/84Po кој е исто така ᾳ-радиоактивен, има период на полураспаѓање
од само 3x10 на -7ма s.
Нека во време  t  =  0  има Noјадра на дадена радиоактивна супстанција. По истекот на
време t = T1/2 бројот на овие јадра ќе биде (1/2) No а по време t=2T1/2 ќе постојат 
(1/2) x No/2=( No/22 )
не распаднати јадра. По истекот на време t=3T1/2 ќе има преполовување на
претходниот износ, така што не распаданти јадра ќе бидат 
(1/2) x (No/22) = ( No/23 )
од почетниот број. По истекот на време од nT1/2 односно за време  
t = nT1/2 (1)
бројот на нераспаданти јадра ќе биде 
N = No/2n = No/2n = No 2-n (2)
Бидејќи од равенката (1) следува n = t/T1/2, равенката (2) може да се напише и на следниов начин. 

N = N0 x 2(-t/T ½)

Оваа равенка го покажува законот на радиоактивно распаѓање.

За дадена радиоактивна супстанција не е можно да се
претскаже кое атомско јадро ќе се распадне. Може
само да се претпостави колку од јадрата во дадено
време се распаданти. Нека, на пример, во интервалот
еднаков на T1/2 не дошол до половина процесот на
распаѓање на едно јадрп, туку тоа е време за кое
половината од честиците на дадена радиоактивна
супстанција ќе се распадне. Законот за радиоактивно
распаѓање има статистички карактер, зашто преку него
може да се предвиде само веројатноста дека некоја од
честиците ќе се распадне. Времето на постоење на
јадрата во супстанцијата е различен. Некое од јадрата
на ураниумот 238 може да се распадне уште во првата
секунда на своето постоење, додека друго такво јадро
може да биде нераспаднато милијарди години. Затоа се
дефинира средно време на постоење на
радиоактивните јадра. 
 Средното време t на постоење на радиоактивните јадра е пропорционално со периодот
полураспаѓање на дадената супстанција
t≈1/4 Т1/2
Бројот на распади делтаN во единица време делта t претставува величина која се вика активност А или
брзина на распаѓање.

λ е константа на радиоактивно распаѓање

и ја карактеризира брзината на распаѓањето. Таа ја определува веројатноста со која некој радиоактивен
нуклеид ќе се распадне во единица време. Опаѓањето е побрзо кај елементите со поголема константа на
радиоактивно распаѓање.

(6)
Од последната равенка може да се пресмета константата на радиоактивното распаѓање λ за
даден радиоактивен нуклеид, ако е познат периодот на полураспаѓање T1/2.
Од третата и петтата равенка може да се определи

A = λ N = λN0 2-t/T1/2

каде што A0 = λN0 е почетна активност.

Единицата за активност е Bq [бекерел]. Еден бекерел означува еден распад за една секунда,
1 Bq = s-1
 Определување на активноста [специфичната активност A/m што m е масата на
радиозотопот, единицата на оваа величина е Bq/kg] и има широка примена во
медицината [определување на волумен на крв и хемоглобин во крвта].

Ако радиоактивниот изотоп на кој и да било начин се внесе во органимот, тогаш станува
збор за биолошки период на полураспаѓање. Биолошкиот период на распаѓање
зависи од состајбата на организмот, посебно од критичниот орган во кој избраниот
радионуклеид се натрупува.

Се претпоставува дека и биолошката елиминација на радиоактивниот препарат, внесен

во организмот се одвива по експоненцијален закон. По аналогија со константата на
радиоактивното распаѓање λ, како мерка на веројатност за биолошка елиминација на
некој радиоактивен нуклид во единица време, се воведува константа на биолошка
елиминација . Вкупното намалување на активноста на инкорпорираниот
радионуклид се определува со константата на ефективното намалување т.е која
претставува збир од две веројатности:
λ ef = λ + λ b
(8)
 Од равенките (6) и (8) се добива:

Равенката (9) дава можност да се пресмета ефективниот период на полуелиминација на

радиоактивниот препарат кој бил внесен во биолошкиот систем:
● https://www.youtube.com/watch?v=UtZw9jfIxXM
● https://www.youtube.com/watch?v=scSyvMKacwk
● Што е тоа период на полураспаѓање?

● Од што зависи периодот на полураспаѓањето?

● Изведи го законот за радиоактивно распаѓање.

● Зошто се дефинира средно време на постоење на радиоактивните јадра?

● Што е брзина на распаѓање?

● Што е λ и што определуа таа?

● Која е единицата за активност и како се означува?

● Што е биолошки период на полураспаѓање?