SAGALEEJIREENY

QOMOO KI RI STOOSI TTI LAKKA'

AMU
FI
KI RI STOOSI I F DHUGAA BA' U

1
BOQONNAA
TOKKOO
KI RI STOOSI I F DHUGAA BA' UU

1.1 DHUGAA BA' UU JECHUUN

MAAL JECHUUDHA?

Cubbamaa akka ta’e

bekudhaan

" Hundinuu yakkaniiru; ulf inni

waQaaqayyoos isaanitti
hir’ateera." ( Roomaa3: 23)

Yesuus Kir istos cubbuu isaatiifakka due

amanuudhaan

" Utuma cubbamoota taanee j ir ruu

2
 Kiristos nuuf j edhee du’eera."
( Roomaa 5: 8)

" Cubbuu ani hamma har’aatti

hoj j edhe hundumaa naa dhiisi" j
edhee, gar aa isaa guutuudhaan qalbii
diddirratee, Yesus Kir istosiin f
ayyisaa isaa f i goof taa isaa godhatee
f odhechuudhaan.

" Bara wallaaluma isaani Waaqayyoo

namootatti lakka’uu dhiiseer a;
amma gar uu namni hunddinuu iddoo
hunddumaatti qalbii akka diddirratu
abboomeer a." ( Hoj iiEr gamootaa17:
30)

" Dhiignni ilma isaa Yesus immoo

cubbuu hundumaattii nu qulleessa."
( 1 Er gaa
Yohannis1: 7) 3
" Kunoo! Ani balbala dura dhaabadhee
balbalanan rukuta; namni sagalee koo
dhaga’ee balbala yoo anaaf bane, ani
ol nan lixa." ( Mul’ata Yohannis 3: 20)

Kanaan dura kana hubattee Kir istosiin

f udhachuudhaf mur tee hin goone yoo
ta’e akkana j edhitii kadhadhu.

" Yaa goof taa, ani cubbamaa ta’uu koo

nan beeka. Amantii Kir istaana dhaalaan
ar gachuu akka hin dandeenye
hubadheer a. Muccumakootii j
alqabee cubbuu ani hoj edhe
hundumaa naa
dhiisi.Dhiiga keetiinisna qulqullessi.
Balbala gar aa koo siif baneer a.
Fayyisaaf goof taa j ireenya
koonata’i.Waan na
dhageeseef sin galateef adha. Ameen! "

4
1.2 WAA’ EE YESUSI I N SI MAACHUU
Dubbiin " Yesusiin Simaachuu" j
edhamuu kunii f ayiisaan keenya
Waaqayyo bir aa gadii dhufu isaa nutti
mul’isa.

" Waaqayyoo, akkasitti tokkicha ilma isaa

( Yesus Kr istosiin) hamma kennuuf itti
biyya laf aa j aallate; kun immoo isatti kan
amanu hundinuu j ireenya bar a bar aa haa
qabaatuuf malee, haa baduuf miti!
" ( Yohannis3: 16)

Nuyii f akeenya hoolaa tiksituu j ala

baddeetti laka’amna. I nni immoo hoolatti
badee oolchuuf bar baacha ishee kan
ba’ee, f akeenya tiksee gar iitii. I saatu
dura gar a keenyattii dhufee gar a isaatti
nu
wammatee; nuyi immoo f ayyina
bar baannee owwaanee. Yommus
dubbiin Waaqayyoo inni akkasj edhu in
r awwatame: 5
" Har ’a f ayyini maatii kanaaf
ta’eera… ilmi namaa [ Yesus] isa bade
bar baaduudhaf f ayyisuudhaf is
dhuf eera" ( Luqaas 19: 18- 19).

Karaa tokkon yoo ilaalle immoo, f

ayyisaan keenya Yesus Kir istoos qor icha
cubbuutii.
Qor ichi tokko kan nama f ayyisu yoo isaa
dhugan, liqimsan, yookiis mar f ee isaa
yoo war aannataan malee f ayyisuu hin
danda’uu. Qor icha harkatti baatanii,
" qor ichi kun akka na f ayyisu danda’uu
nanamana" j echuudhaan duwwa f
ayyinni hin ar gamuu. Yesus Kir istosiinis
akkanuma amantiidhan gar a laphee
keenyatti yoo isa simachuudha baanne,
waa’ee isaa beekumsa qabachuudhan
d uwwaa
dhukkubaa cubbu ir raa f ayyinee j
ireenya bar a bar a ar gachuu hin
dandeenyu. 6
1.2.1 YESUS KRI STOSI I N YOMMU SI
MANNE JI RENYA
KEENYA KEESSATTI DI DDI RAMA
MAALTU TA’ E?

I j oolle Waaqayyoo taane.

" Hamma isa simatanif immoo ij oollee

Waaqayyoo akka ta’aniif aboo
isaaniif
kenne; isaanis war ra maqa isatti
amananii dha." ( Yohannis1: 12)

Akka sagalee kanaatti namni hundinuu

ij oolle Waaqayyoo akka hin taane
hubanna. Kanan duraa akka
j edhameetti, ij oolle Waaqayyo
ta’uudhaaf qalbii diddirrannee gar
aa dhuga- qabeessaan Yesus
Kr istosiin simachuutu nu ir ra j ira.

Haf uuraan lammata dhalanne.

7
illee olii yoo dhalachuu dhabaate,
mootummaa Waaqayyoo ar guu iyyuu
hin danda’u" ( Yohannis3: 3)

" Waaqayyo hoj ii nuyi qaj eelummaadhaan

hoj j enneef utuu hin ta’in, akka araara
isaatiitti dhiqannaa lammaf f aa
dhalachuutiin, hafuura qulqullutiinis nu
f ayyise." ( Tiitoos3: 5)

Uumama haaraa taane.

" Kanaaf is namni kan Kr istos yoo ta’e,

uumama haaraa dha; inni moof aan dar
be, kunoo inni haaraan dhufeera."
( 2Qor ontos 5: 17)

Dukkana keessaa gar a if aatti ceene.

" I sin gar uu qomoo f o’amaadha;

luboota mana mootummaati saba
8
qulqullaa’aadha; war ra dhuunfaa
Waaqayyoo ta’anii dha; Waaqayyo hoj
i isaa isa j aj amaa akka labsitaniif
dukkana keessaa, gar a I FA isa
dinqisiisaatti isiin waame." ( 1Phex 2:
9)

Saba Waaqayyoo taane.

" I sin takka saba Waaqayyoo hin

turre, amma gar uu saba isaa
taatanittu; isin araara Waaqayyoo hin
ar gatin turtan, amma gar uu araara
isaa
ar ggattaniittu." ( 1 Phexr os 2: 10)

Du’a keessaa gar a j ireenya bar

a bar aatti ceene, yokkis dar binee.

" I sin kanaan dura ir ra- daddar

baa keessanii f i cubbuu keessaniin
[ karaa haf uuraa] duutanii
9
turtan…
j aalala isaa isa guddaa sanaan nu

j aallate.

Nuyi ir ra- daddar baa keenyan karaa

hafuuraa du’oo taanee utuma j ir ruu, inni
war ra Kir istosii waj j in j iraatan nu
godhate; isin ayyaana Waaqayyootiin f
ayyif amtan." ( Ef esoon 2: 1, 4- 5)

Yesus akkasj edhe, " Dhuguma,

dhuguman isinitti hima, dubbiikoo
dhaga’ee isaa na er getti kan amanu j
ireenya bar a bar aa qaba; inni du’a
keessaa gar a j ireenyaatti dar bee malee,
gar a
f irdiihindhaqu." ( Yohannis 5: 24)

Sagaleen Waaqayyoo, 1 Yohannis 5:

13 ir ratti, " I sin war r i maqaa ilma
Waaqayyootti amantan, j ireenya bar
a bar a qabaachuu keessan10
akka
beektaniif an kana huundumaa isiniif
caaf e" j echuudhaan j ireenya bar a bar
aa qabaachuu keenya beekuu akka
dandeenyu f i beekuunis akka nu ir ra j
iru nu hubachiisa. Waan beekuun nu ir ra
j iru hundumaa Waaqayyo homaa otuu nu
hin dhoksiin sagalee isaa keessatti nutti
mul’iseer a.

" Namni ilma Waaqayyoo [ Yesus

Kiristosiin] qabaatu j ireenyicha qaba;
namni ilma Waaqayyoo hin qabaanne, j
ireenyicha hin qabu." ( 1 Yoh 5: 12)

Akka sagalee kanaatti namni

hunddumtuu iddo lamatti hirama:

/ War ra j ireenya bar a bar aa qaban

yoomuu ta’uu, 21/ War ra j ireenya br
a bar aa hin qabne dha.

11
Gar gar ummaan laman isaanii gidduu j iru
immoo Yesus Kiristos j ireenya keenya
keessa j iraachuu isaatif dhabamuu
isaatii.

Yesus Kir istoos j ireenya keenya

keessa yoo j iraatee, nuyi ij oollee
Waaqayyoo ta’uu keenya haf uurri
Waaqayyoo
haf uura keenyaf dhugaa akka ba'
u sagaleen Waaqayyoo in dubbata:

" Haf uurri Waaqayyoo hafuura

keenyaa waj j in walii galee, ij oollee
Waaqayyoo
ta’uu keenya dhugaa in ba' a. Nuyi ij
oollee Waaqayyoo er ga taanee, war ra
waan
hundumaa ar gatan in taana; waan kana
hundumaas Waaqayyoo bir aa in ar
ganna;
Kr istosii waj j in er ga12dhiphannee, isa
BOQONNAA
LAMA
2.1
KI RI
STOOS
DUUKA
BU' UU

" Akka ij oollee

j aallatamootti f akeenya
waaqayyoo f udhadhaa." ( Ef
esoon5: 1)

Namni lammaf f aa dhalatee

dhugaa
dhaan Kir istaana ta’ee amaanti isaatti
cimaaeen
baay' ta’e j abaachuutu
akkuma bar isa bar
baachisu,
bachisa. Guddina mucaa reef u
dhalateef waan 13
Kir istaanni tokkos akka cimuuf waan
baay' ee tu isa bar baachisa. I saan
kessa wanti sadii kunootii:

1) Kadhata gochuu

2)Sagalee Waaqayyoo dubbisuu

yookiis dhaga’uu

3)Tokkummaa amantoota
keessatti ar gamuu.

1. KADHATA

1. KADHANNAAN MAALI ?

Kadhannaan, namoonni akka isaa

waj j in dudubbataniif , karaa
Waaqayyoo qopheesse dha. Namootaa
waj j in kan
nuti waliif galuu dandeenyu
14
yer
oo waj j in
haasof nu. Maatiin tokko walii waj j in
haasa‘uudhaan walitti dhuf eenya
isaanii cimsatu; gaddas ta‘ee
gammachuu isaanii waliif hiru. Bif
uma kanaanis r akkoon isaan gidduutti
uumame yoo ta‘e illee hiiku.
Kadhannaanis, akkuma kana, Abbaa
keenya isa ta‘e, Waaqayyoo waj j in

dudubbachuudhaan kan gadda

keenya,

gammachuu keenya, dadhabbii keenya,

wanta nu bar baachisu, galata keenya,
amannaa keenya itti himnu dha.

Har iir oon nuti Waaqayyoo waj j in

qabnu illee miidhame 15j ira yoo ta‘e,
Kadhata qalbii diddiirannaa hiikkachuu
dandeenya. Yer oon Waaqayyoo waj j in
dubbannu ykn yer oon kadhannaa
humna guddaa addunyaa kana j ij j iiruu
danda‘u kan gad- dhiisisuu danda‘u
dha.
―I nni ana in waammata, anisdeebii
nan kennaaf , yer oo rakkinaatti isaa
waj j in
na j iraadha, achi keessaas isa nan
baasa, ulf ina akka inni ar gatus nana
godha.‖
( Far. 91: 15)

KADHANNAAN:

Waaqayyo waliin haasawuudha.

Waan Waaqayyo ol namaaf ka'
ee gaaf atanif udhachuu. Yaq.4: 2
Haf uura baaf achuu
16
Kir istiyaanaati.
 Yoo kadhannee ni guddanna; yoo hin
kadhannee immoo guddachuu keenyaaf
wanti bar baachisuutokkoo nutti
hir' ateera j echuudha.
Qabeenyi dhokataaf i wanti namaaf
bar baachisoo hundinuu kan keessa
guute kadhannaa keessaadha.
Hamma guddina keenya kan
mur teessuu hamma nuyi
kadhanneedha/ hammuma
kadhannee guddanna.

Taj aaj illi keennadha. Kadhannan

gar uu waar diyyaa keenna sanatti.
Taj aaj ilaan kadhatan af aan nama
qabachiisa. kan kadhata hin qabne
immoo f unyaan nama qabachiisa.
Akkuma nyaachuu, dhuguu f i
17
uf f achuun nu bar baachisu;
Kadhannanis wantoota j ireenya keenya
bar baachisoo
ta’an keessa isa tokkoodha.
Kadhachuuf haalli f i bakki mij
aachuu dhiisuu danda' aa. Kadhannan
gar uu haala f i bakka mij eessa.
Haalaan qabamtee ykn yer oo
kee mar aar sif atte osoo Waaqayyo
hin kadhatin oltee hin bulin.

Akka macaaf a keessatti ibsametti

kadhannan kutaalee ar maan gadii of
keessa qaba.

Kadhata Qalbii j ij j iir

rachuu Kadhata Himataa
Kadhata Namaaf
godhamu Kadhata Galataa
Kadhata aboo
18
2.2.1.1KadhataQalbiijijjirrachuu

Cubbuun keenya nuuf Waaqayyo gidduu

galee walii- galtee keenya waan
ballessuuf , daf nee qalbii j ij j ir
rachuudhan
qaj eelchuutu nu ir ra j ira. Kanaaf
kadhanni kun isaan kaan keessaa isa
duraa ta’unsaa bar bachisaadha.

" Ani hamaa gochuu gar aa kootti utuun

yadeera ta’ee, goof tichi matumaa ana hin
dhaggeef f atu ture." ( Faarfanna 66: 18)

" Kunoo! Har ki Waaqayyoo

gabaabbatee isin f ayyisu hin
dadhabnne; gur r i isaas
duudee iyya keessan dhaga’uu hin dhabne;
yakki keessan isiniif Waaqayyoo keessan
gidduu gor ee gar gar isin in ittisse; akka
isiniif hin dhageenyettis sababii cubbuu
keessaniitiif Waaqayyoo 19
f uula isaa isinir
ra in deebisee." ( I saayaas 59: 1- 2)
 Keesumatttu cubbuun itti dhaga’amu yoo
j iraate dafnee qalbii j ij j ir rachuudhaan
Waaqayyon dhiif ama gaaf achuu tu nu
ir ra j ira.
" …Dhiigni ilma isaaYesus
immoo cubbuu hundummaattii
nu qulleessa." ( 1Yohannis 1: 7)

Akkamitti tokkummaa kee waqayyoo waj j

in debif atuu mal akka gotuu haa ilaluu? ( 1
yahanisi 1: 9)

A.HI MACHUU : waa, ee Cubbuu ir

ratii waqayyoo waj j in walii galuu.
Yer oo waqayyoo wan atti hoj j ete tokko
Cubbuu kee akka ta, ee gar aa qalbii
ketitii f idduu Cubbuu kee isatii himadhuu
himmachuun yoo xiqqaate waan sadii of
kessaa qabaa

20
 1.WALI I GALI I . Waqayyoo waj j in akka
Cubbuu hoj j ette

2.GALATEEFFACHUU. waqayyoo wan innii sii

dhisef

3.AMANI . waqayyoo
akka inni ilalachaa gochaa kee si dogogor aa
gedar achuu sii dxndesisuuu . Cubbuu ir ra gar
a waqayyoo ttii debi, uf qalbii j ij
iranaa j alalafaa Dhif ama isaa kir istoos f
annoo ir rattii du, udhan
ar gamee shaltaa qooddaa yakamaa ykn Cubbuu
sir ii ta, uu sit dha, ga, amuu akka tokkummaa kee
waqayyoo waj j in qabdu debi, ee hareef atee sit
dhag, amaa

B. HI MACHUU .gar a hoj j itii j ij iruu

ammumaa ykn ato gar a sir ee kee hin dhaqin
duraa

21
 1.Cubbuu dhokate yoo sir raa j
iratee akka mulisuu waqayyoo gaf
adhuu

2.I san kan immoo war raqaa ir

rattii bar essii amanamaa ta, ii kun
sii f i waqayyoo gidduttii

3Er gaa bar resitee booddaa isaa ir ratii

immoo abdii tokko 1 yahanisi 1: 9 bar
essii

4 waqayyoo karaa waan kir istoos

f annoo ir rattii siif hoj j eteen Dhif
ama wan sif godhef galateef
adhuu

5. Tar reef f amichaa baqasi gati

Cubbuu tokko ala meeqa waqayyoo ttii
himatta? Aluma tokko

C.HI MANNAA.f ir ii22 isaa shaakaluu

 cuubbuma ta, uun Amma illee yoo
sit dhaga, amee woo ( Faar saa 32:
3- 5)

Aka sif dhif ame isa sagaleen

waqayyoo j edhu amanadhu malee mir
raa keetii hin hirkatin

" Ani hamaa gochuu gar aa kootti utuun

yaadeera ta' ee, goof tichi matumaa
ana
hin dhaggeef f atu ture." ( Faarf anna
66: 18)

2.2.1.2KadhataHimataa

Kadhata keenya f uula Waaqayyoo

duraatti yommuu dhiyeef f annu,
deebii akaakuu sadan kana keessa
tokko
ar ganna: 23
Sagaleen Waaqayyoo

" Kadhadhaa isiniif in keennamaa,

bar baadaa in ar gattuu, balbala rukutaa
isniif in banama. Kan kadhatu hundinuu
in f udhata, kan bar baadus in ar gata,
balbala kan rukutuufisin banama" j edha.

Kanafiis waan nu bar baachisu

himachuudhaaf kadhatan f uula
Waaqayyoodur atti dhi’achuuf
aboo
ij oollummaa qabna.( Maatewos 7:
7- 8)

" Waan hundumaatti, kadhataa f i

himataan galataa waj j iin wanti
isiin bar baachisu Waaqayyo duratti
akka
beekamu godhaa malee, waanuma
tokkotti yaaddoo hin 24qabaatinaa! "
( Filiphisiiyus
" I nni isinif waan yaaduuf, yaaddoo
keesssan hundumaa Waaqayyotti
gataatii dhiisaa." ( 1Phexr os5: 7)

B) " TURI ! "

Waan nuyi kadhanne j ireenya keenyaaf

bar baachisa, ulf ina Waaqayyof iskan ta'
u yoo ta' e iyyuu, yer oon Waaqayyoo yer
oo keenyaa waj j in adda adda waan ta'
eef
turi nuun j echuu in danda' a. Yer oo
tokko tokko immoo waan kadhanne sana
caalaa obsi waan nu bar baachisuuf
deebiin
kadhannaa keenyaa in tura. Yer oo
kaan immoo, amantiin keenya akka
guddatu Waaqayyo waan bar baaduuf
gaf f ii
keenya yer oo nuyi bar baannetti nuu hin
deebisuu. Kana malees 25 yer oo tokko

tokko waan kadhanne Waaqayyo harkaa

ar gamnu ta' a. Kanaaf ishamma
qophof nutti deebiin nuuf hin keennamu.

Egaa, Solomoon mootichi " Wanti

hundinuu yer oo qaba; wanti bantii
waaqaa j ala j iru hundinuu yer oo qaba" j
edhee akkuma
dubatee, deebiin kadhata keenya gaaf a
Waaqayyo j edhe ta’a.( Lallabaa3: 1)

C) " WAAWUU" ( hinkennu)

Abbaan, waan ij oolleen isaa isa

kadhatan hundumaa toole j edhee
kennuufiin ir ra
j ira j echuun rakisaadha. Waaqayyo
Abbaa keenya inni waaqa ir
r aas akkasuma utuu hin hubatin waan nuyi
isa kadhannee
hundumaa nu hin kennu.

( Maatewos 20: 20- 22)

26
sadiidhaf waan bar baannu hin ar
gannu:

1) Hin kadhannu waan ta' eef ;

" ...Waaqayyoon kadhachu waan

dhiif tanniif , wanta bar
baaddan qabaachuu
dadhabdan"

( Yaaqoob 4: 2)

2)Akka j aalala Waaqayyootti

yoo kadhachuu dhaabaanne

( Yaaqoob 4: 3; 1

Yohannis 5: 14- 15)

27
 3) Cubbuu in hoj j enna yoo ta' e.

2.2.1.3KADHATANAMAAFKADHATAMU

Kadhannan akkasii of ii keenyaaf otuu

hin ta' in, rakina namoota gar a
bir aadhaaf kan kadhannudha.

A)Yaadamataakeenyangeggeffamnee
namaaf kadhanna.

" Waan hundumaatti, kadhataa f i

himataan galataa waj j in wanti
isin bar baachisu Waaqayyodur atti
akka
beekamu godhaa malee, waanuma tokkotti
yaaddoo hin qabaatinaa! " ( Filiphisiiyus4:
6)

Jireenya namaa keessatti dadhabbii

yommuu agar ruu, akka inni dadhabbii
isaair raa hiikamu kadhachuuf
28 malee
akka itti f aradnuf hin
aj aj amne.( Roomaa 14: 1, 1Yohannis5:
16)

B)Hafuurriqulqulluunnukeessa
kadhata. Jechuun, waan
hundumtuu akka f edha
Waaqayyootti akka
raawwatuuf hafuurri nu keessa taa' ee
in kadhata.

" Haf uurichis immoo akkuma kanatti

dadhabbii keenyatti nu gar gaar a. Nuyi
maal kadhachuun akka nuuf bar
baachisu akka ta' utti hin beeknu. Haf
uurichi gar uu aaduu isaatiin karaa namni
dubbiidhaan mul' isuu hin dandeenyeen
nuuf in
kadhata. Haf uurichi akka j aalala
Waaqayyootti war ra isaaf qulqullaa' aniif
in kadhata. Waaqayyo inni gar aa
beeka."
namaa f onqolchu immoo,
29 yaada
haf uur ichaa in
( Roomaa 8: 26- 27)

C)Namahinduuneef kadhana.
Qulqulloonni f i toloonni er ga
du' anii booda yookiis er gamoonni
Waaqayyoo
namaa kadhachuu hin danda' an. Nuyis
kadhata akkasii kan goonu hamma biyya
laf aa kana kessa j ir rutti.( Lallabaa 9:
4;

Mul’ata 22: 8- 9)

2.2.1.4KadhataGalataa

Kadhata kana hundumaa caalaa kessa

deddeebinee kadhaehuutu nu ir ra j ira.
Sababiin isaa immoo Waaqayyo waj j
in tokkummaa guutuu qabaachuu kan
dandeenyu galataan yoo isa
waaqef f annedha. 30
Kadhata galataa Lamatu j
 1)Waan Waaqayyo nuu godheef
Waaqayyoon galateef f achuu.( Farf 103: 1-
5)
2)Eenyummaa isaatif
Waaqayyoon galateef f achuu.
( Farf 118: 1 I yob 1: 21; 42: 2)
Waaqayyoon Galateef f achuu
Nama soor essa tokkotu karaa f
oddaa gadi ilaalee nama balf a keessaa
waa baaf achaa j iru ar gee... akkana j
edhe,
" Yaa waaqayyoo galatoomi ani
hiyyeessa waan hin ta' iniif ."

Namtichi hiyyeessi tokkos nama qullaa

isaa daandii ir ra deemaa, akka amala hin
taane
wayii ar gisiisu tokko ar gee akkana j
edhe, " Yaa Waaqayyoo galatoomi waan
ani maar ataa hin ta' iniif " j
edhee.

Namni maar ataan sunis f uuldura

isaatti ambuulaansii nama
31 dhukkubsataa
baatee
miti" j edhe.

I nni dhukkubsatee mana yaalaa keessa

turesreef f a mana yaalaa keessaa bahee
gar a awwaalchaa deemu ar gee akkana
j edhe, " Yaa Waaqayyoo galatoomi
ani lubbuun j ira" j edhe.

Namni Waaqayyoon hin galateef f

annee nama lubbuudhaan hin j ir re qof
aadha. Eebba f i j ireenya Waaqayyoo
siif kenne hundumaaf
maaliif waaqayyoon hin galateef f
attu?

2.2.1.5KadhataAboo
I j oollee Waaqayyoo ta' uu keenyaan
aboo
nuuf kennametti seexanaan mor
mina. Kan isa mor minu immoo:

Maqaa Yesusiin:
32
" Maqaa Yesus Kr istosiin akka ishe
keesaa baatuuf , sin abbooma! " j edhe;
haf uur ichi achumaan ishee keessaa ba’e.

( Hoj iEr gamootaa16:

18) Dhiiga Yesusiin:

" Obbolonni keenya immoo

dhiiga hoolichaatiin, dubbii isa
dhugaa
ba’aniinis isa [ j echuun, seexanicha isa
isaan hadheessaa ture] mo’aniir u;
isaan du’atti waan isaan geessu yoo ta’e
iyyuu, lubbuu isaanii hin
mar ar siif anne." ( Mul’ata 12: 11)

Segalee Waaqayyootin:

Yesus, Seexana isa qoor aa tureen,

" Seexananana, ar gaakoo

33
duraa turi!
‘Waaqayyoo kee goof tichaaf j ilbeenf
atte sagadi isa duwwaaf is hoj j edhu! ’ kan
j edhu caaf ameer a" j edheen.

( Maatewos 4: 10)

" Yoos harka Waaqayyoo j ala of

galchaa; seexanaan immoo mor maa! I
nnis isin
dhiisee in baqata. Waaqayyootti
dhi' aadhaa, innis isinitti in dhi' aata. I
sin war r i cubamoonni, harka keessan
qulleef f adhaa. I sin war r i gar aa
walaallammii gar aa keessan
qulqulleef f adhaa.( Yaaqoob4: 7-
8)
2.2.2 MAALI I F KADHANNA?
Waaqayyo waan hunduma beeka. Utuu
nuti itti hin himinis waan nu keessa j
iru, waan nu bar baachisu, waan nu
sodaachisu, waan f uula34
keenya dura j iru
beeka. Er ga akkasta‘ee maaliif
kadhachuun nu bar baachisa ree?
Kan nuti kadhannuf waan
Waaqayyo hin beekneef otuu hin
taane:
Waan Goof taan akka goonu bar
baadu waan ta‘eef .
Macaaf a Qulqulluu keessatti yer oo ar
ginu, kadhachuun wanta amantoonni
hundinuu akka godhaniif
abboomanani dha.
Jechuunsi akka
kadhannuuf abboomamneer
ra j echuu dha.
Waaqayyos akka nuti kadhannu
( isaa waj j in yer oo haasof nu
qabaannu) in bar baada. I nni
namoota waan
j aallatuuf namoota
michoomf achuu bar baada.
Karaa ittiin j ireeenya
35
moo‘ichaa
mudachu danda‘a. Qor umsi dhuf u
immoo amantii keenya iddoodhaa
balleesuuf , qulqullummaa f i qaj
eelummaa ir raa nu kuf f isuuf , nagaa f i
gammachuu keenya nu keessatti miidhuuf
, karaa ulf inaa f i
j ireenyaa ir raa nu kaachisuuf , abdii nu
kutachiisuuf , kkf . Haa ta‘u iyyuu malee,
akka Goof taan Yasuus bar siisetti karaan
moo‘icha ittiin ar gannu karaa humnaa f i
haf uura Waaqayyoo tiin.
Humnii f i Haf uurri Waaqayyoo
immoo wantoota kadhata keenyaan
guyyaa guyyaatti naqataa,
dabalataa f i itti guddataa adeemnu
dha.
Kanaaf, Qor umsa ooluuf ; yoo keessa
gallee j iraannes keessaa bahuuf j ireenya
kadhannaa qabaachuun bar baachisa
dha. ( Maat.26: 41).
Kadhannaan karaa
36
itti Waaqayyo
Goof taan Yasuus nama kadhatuuf akka
kennamu bar siisa isaa keessatti
dubbateer a ( Yohannis 16: 24;; Yaaq. 5:
16)
2.2.3 NAMNI MAALI F WAAN KADHATU HI
N ARGATUU?
Addunyaa kana ir ra namni j iraatuu
kamiyyuu waan f edhu tokko ykn
waan ar gachuuf hawwuu tokko nii
qabaata.
Akka kanaa ta' uun qabaa j
edhee kaar or saa oola.
Namni maalif waanuma gar aan
isa hawwe ar gachaa hin oluu?
Mee maalif akka namni waan f edhu
ykn hawwu tokko ar gachuu dadhabee?
1. Waan Waqayyoon hin kadhanneef.
Waaqayyoon kadhachuu waan
dhiif taniif , wanta bar
37
baaddan
 1.qabeenya namaa akka malee waan
hawwitanif ykn ballessuuf waan hamaa
waan ir ratti yaaddanif waan f edha
keessani ar gachuu dadhabadaan.
Waa kaj eeltu malee, hin qabaattan;
waan namaa hawwitanii aj j eesuuf in
kaatu, gar uu isa hawwitan ar gachuu
hin dandeessan...( Yaq 4: 2)
2.yoo kadhattan yaada hamadhaaf
ykn kaaj ella keessan ittin ba' uudhaf
waan kadhattanif ?
" Yoo kadhattan immoo, yaada
hamaadhaan waan kadhattaniif hin
f udhattan; isin kaj eellaa keessan itti
ba' uudhaaf yaaddanii in kadhattu.
( Yaq 4: 3)

38
2.2.3 ATTAMI TTI KADHANNAA?
I sinittan hima, f irummaa isaa ilaalee
ka' ee yoo buddeenicha kennuuf ii
baate
iyyuu waan inni deddeebisee ij a j
abaatee kadhateef , ka' ee kan isa bar
baachise in kennaaf " j edhe.
Luq 11: 8

Amantiidhaan
I br o 11: 6 Mat. 7: 7, 11; 18: 19; 21: 22;
Mar q 11: 24; Yaq.1: 5- 8; Mar k 11: 24;
Akka j aalala Waaqayyootti.
1Yoh.5: 14- 15; Jer 29: 11- 13; Jer 33: 3;
Matt 7: 7- 11; Matt 21: 22; John 14: 13; C.
Maqaa Goof taa keenya Yasuusiin
- Guutuun j aalala Waaqayyoo Goof taa
Yasuus qof a waan ta' eef nus Kir istoos
Yasuus keessa waan nu dhokseef maqaa
isaatiin j ireenya keenya keessatti
39
Jaalala isaa r aawwata. John 14: 13- 16;
John 17: 9, 19, 24; Rom 8: 34; Eph 2: 18; 3:
12,
14, 21; Col 3: 17; Heb 4: 15; 7: 25; 13: 15; 1
Pet 2: 5
Haf uura Qulqulluudhaan
Zech 12: 9- 10; Rom 8: 15; 8: 26- 27; 1 Cor
14: 15; Gal 4: 6; Eph 6: 18; Yihuda 1: 20
Jabaannee otuu addaan hin kutin
Uum.32: 24- 26; Luke 18: 1; 21: 36;
Rom
12: 12; Eph 6: 18; Col 4: 2; 1Tes. 5:
17; 1 Pet
4: 7;
Qalbii diiddirachuudhaan –
Faarf aanaa 66: 18- 20; Fak. 28:
9; I sa
1: 15; 59: 2- 3; Jer 7: 8- 10; John 9:
31; 40

James 4: 3; 1Phexr os 3: 9
Waaqayyoon gaaf annu hamaa war r
i kaan nu ir ratti godhaniif isaaniif
dhiisuutu nu ir ra j ira ( Maat.6: 14-
15)
Soomaan ( yer oo addatti f uula
Waaqayyoo duratti gad of deebif nu
qabaachuun) kadhata humna ar gachuuf
godhan.
―I nni akkasii kunsoomaa f i
sagadaan malee hin dana‘amu.
( Maat.17: 21; Mar q.9: 29; Dan. 9:
3- 23;
HoE.13: 2- 3; 14: 23
I satti qabamanii j
iraachuudhan

" I sin anatti qabattanii yoo j

iraatan,
dubbiin koos isin keessa yoo j iraate,
waan f eetan in kadhattu, isiniif in ta'
as." 41
2.2.4 KADHATA GOOFTAA YASUUS BARSI I
SE.

Goof taan Yasuus waa’ee kadhannaa

j ireenyaa f i dubbiidhaan bar siise. I nni
of ii isaatii yer oo hundaa akka
hundaatti f i haala hundumaa keesstti
kadhachaa
ture. Galgala, Halkan walakkaa, ganama
bar ii, iddoo awwaalaatti, iddoo
beelaatti, yer oo gammachuuttis Abbaa
waj j in haasa’aa ture. Yer oo dhiphinni
itti
dhuf uu isaa bar e illee, j
abaate kadhachaa ture.
Akkuma inni godhe bar toonni isaas yer
oo yer ootti haa godhaniif - j
echuunis haa kadhataniif - karaa
gar agar aa baay’ee isaa er ga gor see
booda immoo Kadhata guddaa tokko
isaan bar siisee j ira.
Kadhanni kun Kadhata Goof taan
Yasuus bar toota isaa bar siise ykn
kadhata 42

Goof taa j edhamee beekama.

Mootummaankeehaadhufu; Jaalalli
keeWaaqairrattiakkata’e, akkasumas
lafairrattihaata’u.Kannuga’u
budeenakeenyahar’aanuuf kenni.
Yakkaakeenyanuuf dhiisi; nuswarranu
yakkaniif akkadhiifnu.Gidiraatti
(qoramatti)nuhingalchin; hamaanu
oolchimalee.Mootummaankankeeti
hoo, humnis; galannis;
barumabaraan Ameen.
(Maat.6:9-13)
Kadhannaan kun baay’ee gabaabaa haa
ta’u malee guutuu f i waa’ee waan
hundumaa kan of keessaa qabuu dha.
Kadhatni Goof taan bar siise kun bakka
lamatti qoodamee ilaalamuu ni danda’a.

2.2.5.1Waa’eeUlfinaWaaqayyootiif
kadhachuu
Maqaa isaa qulqulleessuu
Mootummaan isaa akka dhufu
kadhachuu
Jaalalli isaa Waaqa ir ratti
43
akka ta' e,
laf a ir rattisakka ta' uuf kadhachuu
2.2.5.2Bu'aaNamootaaf Kadhachuu
Buddeena har' aa bor ii
akka ar gannuuf
Dhiif ama kadhachuuf
Hamaa hundumaa ir raa akka
eegamnuuf kadhachuu.

Mee Kadhata Guddaa

kana
diddiignee tokko tokkoon haa
ilaallu.
I .Yaa abbaa keenyaa : - j
echuunis ‘Yaa isa nu uumtee, nu j
iraachif tuu, nu geggeesituu’ j echuudha.
Waaqayyo Abbaa keenya ta’uu isaa kan
mul’isu dha.
( Rooma 8: 15- 17; Gal. 4: 6- 7; 2Qor o
1: 22;
I sa 63: 16).

Kanaaf, kadhata keenya

godhachuu keenya keessatti
44 duraan
dur sinee hariir oo nuuf Waaqayyo
isa kan abbaa f i mucaa gidduu j iruutu
j ira.
Abboonni baay’een ij oollota isaaniitiif
gaar ii ta’uu dhiisuu danda’u ta’a. I nni
nuti Abbaa j enne waammannu gar uu, I
sa gaar ii f i qulqulluu ta’ee f i isa Waaqa
ir ra j iraatu dha.

I I . Waaqa irra kan j iraattu : - Kun

immoo kallattii ittiin kadhachaa j ir ru
qaj eelf achuu keenya. Namoonni
biyya laf aa kana ir ratti waan
baay’ee amanatu. War r i Waaqayyoon
abbaa isaanii godhatan gar uu
Waaqayyoo isa
teessoon isaa Waaqa ir ra ta’e
waammatu.

Gaaleen kun
Bakka hundumaa j iraachuu I saa
( 1Moot.8: 27),
45

Guddummaa f i olaantummaa
( 2Seen.Bar aa 20: 6),
Humnaa f i aangoo I saa
( 2Seen.Bar aa 20: 6; Faar.115: 3),
hundummaa beekuu isaa
( Faar. 11: 4; 33: 13- 15) f i
qulqullummaa I saa( Bahuu 26:
15; I sa.57: 15) agar siisa.

I I I .Maqaan kee haa qulqullaa' u

: - Maqaan eenyummaa f i amala isaa
guutuu kan agar siisu dha. Kanaafuu,
guutummaan Waaqummaa isaa akka
qulqulinatti ilaalamuu f i ulf inaan
kabaj aa kadhachuu keenya.

Attam goonee maqaa

Waaqayyoo qulqulleessinaa?

Arraba keenyaan – Yer oo

haasaan keenya guutuun qulqullaa’aa
ta’u, yer oo dubbiin keenya war ra
dhaga’aniif 46
ayyana kan dabalu ta’u, maqaan
Waaqayyoo qulqulinatti
eegama( Ef e.4: 29).

Yaada keenyaan – yer oo hamaa nu

keessaa ka’u moonee, aarii keenya illee
ayyaanaa f i hafuura isaatiin to’annu,
maaqaan Waaqayyoo ni qulqulleef f
ama.

Jireenya keenya keessatti—Yer oo

waan hoj j ennu hundumaa ulf ina isaatiif
j alqabnee, isumaan itti f uf nee, isumaan
immoo xumur ru.

Maatii keenya Keessatti– Yer

oo ij oollee keenya naamusa gaar ii
fi
adabatti guddif nu; hoj j ettoota
nuuf hoj j etaniskaraa qaj eelinaa ir
ra geggeesinu, Maqaan Waaqayyoo in
qulqullaa’a.
47

Waamicha qabnu keessattii f i

hoj j ennu keessatti yer oo soba,
gowwoomsaa, dogongor suu isa yer oo
baay’ee mul’atu ir raa of eeggannuu f i
butuu f i gur gur uu keenya keessatti yer
oo akka Waaqayyotti tolutti goonu.
Kanaafuu, yer oo maqaan kee haa
qulqullaa’u ittin j ennu, nutu I sa
qulqulleessa j echuu otuu hin ta’in, akka
inni qulqulluu f i ulf ina qabeessa ta’e
labsina j echuu dha. I nni of uma isaatii
iyyuu qulqulla’aa dha( Luqaas 1: 49).
Garuu “Maqaan kee kabaj amuu,
sodaatamuu, f i ol ol qabamuu
guddadhaan qulqullaa’aa godhamee
bakka hundaatti haa beekamu; Sabni
hundumtuus isa kana beekee ulf ina
siif ta’u siif haa laatu” j ennee
kadhachuu keenya.

Maaqaan isaa kun nu bir attis

immoo qulqulluu akka ta’u hawwuu
keenya.
48
Maqichi j al’ootaa f i hamoota gidduutti
wa’ee keenyaaf akka hin arrabsamne
kadhachuu keenya( Rooma 2: 24, I saa.
49: 11).
I V. Mootummaan kee haa dhuf u : -
Kadhatni kun f edhii bittaan
( mo’uun)
Waaqayyoo iddoo hundumaatti akka ta’u
bar baaduu kenyaa kan ibsu dha.
Seer r i Waaqayyoo bakka hundumaatti
akka f udhatamu, Keessattuu immoo
Wangeelli f ayyinaa , hamma ulf inni
Waaqayyoo laf a hundumaa guututti,
bakka hundumaa akka ga’u bar baaduu
keenya kan ittiin gaaf annu dha.

V. Jaalalli kee Waaqa irratti akka ta' u

akkasum laf a irrattis haa ta' u: -
Kadhata kana keessatti, “Waaqa ir
ratti gutummaatti akkuma
raawwatamaa
j irutti, j aalalli Waaqayyoo
49 ( ykn in
Waaqayyo f edhu, inni I nni abboome, I
nni innii hoj j ete) akka laf a kana ir ratti
nu keessatti,
waldaa keenya keessatti
biyya keenya keessatti,
addunyaa ir ratti) ta’u” gaaf
achuu keenya.‘
Waaqa ir ratti xuraa’ummaan,
hamminni, j al’inni, j ibbi, dhiphinni,
sodaan,
boo’ichii f i ilkaan qar uun akka hin j
ir re, akkasuma immoo laf a kana ir
ratti haa ta’u’ j ennee kadhachuu
keenya.
Qol 1: 9; 1Tes 4: 3; 1Tes 5: 18; I br .
10: 7;
10: 36; 13: 21; 1 Phex 2: 15

VI . Kan nu ga' u buddeena

keenya har' aa akka
j ireenyi keenya nuuf itti f uf
kenni.
ee j
iraatuuf
I nni “buddeena” j ennee asitti nuti
kadhannu kun nyaata, 50 uf f ata f i
nu gar gaar u hundumaa of keessatti
qabata. Kanaaf uu, ‘j irenyi keenya
har’aa isar ratti hundaa’a.
Waan j ireenya keenyaaf bar baachisu
hundumaaf harka kee eegganna. Ana
qof a miti hunduma keenyatu si eeggata’
j echuu keenya.
I nni itti dadhabne ij a akka nuuf
godhatuuf kadhachuu keenya malee
teenyee, “Atumti Waaqa ir raa gadi
nuu haracaasi” j echuu akka hin
taanes hubachuun bar baachisaa dha.
Har ’aaf “kan nu ga’u” gaaf anna.
Fayyaa keenyaaf , guddina keenyaaf, j
iraachuu keenyaaf ga’aa kan ta’e;
akka ulf inni Waaqayyoo nu ir raatti
mul’atee, I nni galateef f amuu
danda’utti gaaf achuu keenya dha. I sa
bor iitiif dhiphachuu nu hin bar baachisu
( Maat.6: 33). Kanaafuu, buddeena
keenya guyyaa guyyaan nu
bar baachisuuf kadhanna.
“BuddeenaKeenya” 51yer oo j ennu, ‘kan
nama bir aaf kaa’e j alaa saamii nuuf
kennii, otuu hin ta’in qooda nuuf keesse’
j echuu keenya. Buddeena goowwoomsa f
i dhibaa’ummaan dhuf e otuu hin taane,
isa dhugumaan isa kan keenya ta’e.
( Fakk. 20: 17; 30: 27)

Yer oo gaaf annus “nuuf kenni” j enna

malee, ‘nuu liqeessi, nutti gur gur i,
nuu er gisi, j enna miti. Kuniskan agar
siisu, eenyumti keenya iyyuu ( sadar
kaa
j ireenyaa kamuu ir ra yoo j
iraanne j echuu dha), harka
Waaqayyoo isa
arj ummaan kennu eeggachuu keenya
kan ragaa bahu dha.

VI I . Yakka keenya nuuf dhiisi nuskan

nu yakkanii akka dhiif nu”
Waaqayyoo waj j in waliif galanii
j iraachuu f i kadhatni keenya akka
dhaga’amuuf dhiif amuu cubbuu
52
ar gachuun baay’ee bar baachisaa dha.
Walumaa galatti guyyaa guyyaatti
akkaataa gar agar aatti I sa gaddisiisuu f
i yakkuu waan dandeenyuuf guyyuma
guyyaatti dhiif ama gaaf achuun akka
nurra j iru kadhata kana keessatti
Goof taan Yasuus bar siise.
Dhiif amni asitti gaaf annu, isa otuu hin
amanin dura goone miti; isaf dur sinee
Goof taa bir aa dhiif ama ar ganneer
ra.
I nni nuti as keessatti kadhannu gar uu
isa guyya guyyaatti dogongor ruu f i
karaa ir raa kaannuuf, Waaqayyo bir aa
dhiif ama
ar gachuuf j ennee ti.

Haa ta’u iyyuu malee, yer oo dhiif ama of

ii keenyaaf gaaf annu, nummoo war ra
nu yakkaniif dhiisuutu nurra j ira. Akka
bar siisa Goof taa Yasuusitti, hammuma
war ra kaaniif dhiisuu dandeenye nuuf
immoo nuuf dhiisi j ennee waan
53
kadhannuuf, yoo dhiif ama gochaa hin
j ir ru ta’e akka of abaar aa j ir rutti
lakkaa’uun ni danda’ama.( Maat. 6:
14, Maat. 7: 2)
VI I I . Qoramatti nu hin galchin;
hamaa nu olchi malee
Waaqayyo akka hamaadhaaf nama hin
qor re Macaaf ni Qulqulluun in dubbata.
( Yaq.1: 13)
Garuu kadhata kana keessatti, akka I nni
qor amsaaf hin eenyamneef kadhanna.
Sababni isaa qor umsa nutti dhuf u
keessaa nu oolchuu waan I nni
danda’uuf .

Kanaafuu, yer oo “qor amatti nu

hin galchin” j ennu, ‘akka nuti qor
umsa keessa gallu hin godhin, akka
cubbuudhaa f i humna isaatiin qabamnu
hin godhin, karaa saaxilamoo nu godhu
ir ra akka adeemnu hin godhin, hamaa nu
keessaa f i nuu alaa ka’utti nu hin kennin,
yaada of ii keenya isa54hamaa, yaada
namootaa, f i kan biyya laafaattisnu hin
kennin’ j echuu dha.

Cir oon inni ‘hamaa nu oolchi malee’

j edhu kun yer oo baay’ee “I sa hamaa
ykn Seexana” harkaa nu oolchi j edhanii
kadhachuu dha.( 1Yoh. 2: 13- 14;
1Yoh.3: 12)
As keessatti j echi “nuoolchi ”( deliver
us) j edhu, isa keessatti hidhamnee
f i qabamnee j ir ru keessa illee nu baasi
j echutti hiikamuu ni danda’a.
‘Waanj oo qor amsaa f i gidir aa nurra j
iru nurraa cabsi, hidhaa nutti j iruttii nu f
uri, humnaan keessaa butii nu baasi’ j
edhanii kadhachuu dha.

Egaa qor amsi karaa baay’ee

namatti
55
dhufuu danda’a:
Karaa yaada gar aa keenya
keessaa ka’uu
Karaa
namaa Karaa
Seexanaa
Karaa biyya
laf aa ( dhaba f
i
badhaadhumm
aa, isa mul’atuu f i
isa
dhaga’amuu,
isa har’aa f i isa
bor ii f i kkf

Kanaaf nummoo qor umsa karaa

f i bif a kamiinuu dhuf u j alaa akka nu
oolchuu
f i moo’ichas akka nuuf kennuuf
kadhata guddaa
kana keessatti yer oo 56hundumaa
kadhanna.
keeti: Kadhata kanaa olitti kadhanneen
wal qabsiisf nee, sababiin itti
Waaqayyoon gaaf anneef maal akka ta’e
ibsuu keenya. Kunis, “

Mootummaan” kan I saa ti. I satu

wan hundumaa ir raatti aj aj uu
danda’a.
I satu waan hundumaa to’ata. Wanti nuti
kadhanne hundumtuu waan harka
Waaqayyoo keessa j iruu f i to’annoo
I saatii ala hin taane ta’uu isaa kan ittiin
r aggaasif nu dha.( Maat 5: 13).
Egaa wanti nuti kana keessatti j enne,
‘kana hundumaa kanan si kadhadheef
sabanii ati waan hundumaa ir ratti
mootummaa ykn ola’aanutummaa f i
aangoo qabduuf .
Waan j ireenya keenyaaf bar
baachisu nuuf kennuun,
yakka keenya nuuf
dhiisuun akkasumas qor amsa nu
oolchuun siif danda’amaa’ hiika j edhu
57
of keessaa qaba.
 Humnis[barabaraankankeeti] :
Gidiraa nu oolchuudhaaf
akkasumas hamaa nu ir ratti dhuf u j
alaa nu baasuuf humna situ
qaba, ati abbaa aangoo ti. Qor umsa
nutti f iduu waan
danda’eef qof a, biyyi laf aa f i
seexanni akkasumas haalli gar agar aa
humna nu ir ratti hin qabu.
Kan humna hundumaa f i aangoo
hundumaa qabu sidha.( 1Seenaa
29: 11 Rom.1: 16, 20).
I tti daballees, ‘nuti dadhaboota,
isa j enne baay’ee gochuun nu dhiba;
siin
gar uu kan si dhibu tokko illee hin j
iru’ j ennee kadhachuu keenya.

Galannis[barabaraankankeeti]
:
Jechi galata j edhamee
58 hiikame
kun
Aangoon kee, mootummaan kee, galanni
kees isa yer oodhaaf mul’atee badu otuu
hin ta’in isa bar abar aan j iraatu dha’
j echuu keenya.( Luq. 2: 13- 14,
Mul’ata 7: 8- 12, 19: 5- 8).

Gama bir aadhaan immoo, ‘waan

si kadhanne kan hundumaa f
ayidaa
keenyaa f i ulf ina of ii keenyaaf otuu hin
ta’in ulf ina f i galata keetiif j edhiitii
nuuf godhi’ j echuudha.
Kana hundaa yer oo gootu kan
ittiin galateef f amu, kan ittii j aj
amuu f i kabaj amu si dha’.

Ameen: - j echuun, ‘Sir r iidhuman

kadhadhe. Akkasuma haa ta’u, waan
j edhame kana mar atti waliif
galeer a’ j echuu dha.

59
BOQONNAA
SADI I SAGALEE
WAAQAYYO
O
DHAGAHUU
FI DUBBI SUU

Bishaanii f i

albuudaan( nyaata laf a keessaa)

guddina biqilaa mukaaf bar
baachisa
akka ta’e beekna.Guddinaf j abina ilmoo
namaf immoo dhugaatiwwaan akka
aannanii f i nyaata gar agar aa guyya
guyyati kenninaaf . Akkasumas
immoo, sagaleen Waaqayyoo cimina
hafuura Kir istaanaf akkuma
nyataati.Guyyumaguyyaattisdubbisuunba
r baachisaadha.
60
Namni dubbii afaan Waaqayyoo keessaa
ba' u hundumaan malee, nyaata buddeena
duwwaadhaan hin j iraatu.( Kes 8: 3; Mat
4: 4)

“Ammas hammina hundumaa,

haxxummaa hundumaa, of ar
guu dhabuu, weennoo, maqaa
namaa balleessuu hundumaas of
ir raa
f ageessaa. Akka mucooliin reef
uu
dhalatan aannan bar baadanitti, isinis
f ayyinaaf ittiin guddachuudhaaf yer
oo hundumaa dubbi haf uuraa isa
haxxummaan keessa hin j ir re akka
aannanii sana dhara' aa. I sin
gaar ummaa goof taa miyeef f attaniittu
yoo ta' e, kana in gootu." ( 1Phexr os2: 1-
3)

Waangela Maatewos 13: 1- 23

ir ratti, Goof taan Yesuus waa' ee biyyoo
cimsee dubbatee ture. Qotee bulaan tokko
61
sanyii f acaaf naan bakka afur bu' e j
1FFAA - Sanyiiwwan war r karaa cina bu'
e j ennaan simbir r i f unaannatte. Kun
hubannoo malee sagalee Waaqayyoo
dhaggeef f achuudha.
Achumaan nama harkaa bada j echuudha.
Meeqaan keenyatu Waldaa dhaqee gar uu
sagalee Waaqayyoo hin dhaga' in gala?
Sababnisaa f ooniin achi j ir ra malee
qalbiin hin j ir ru.
2FFAA- Sanyiiwwan laf a dhaga ir
ra buunaan
biyyoo waan hin qabneef daf anii biqilanii
coollagan. Biqiluu biqileer a gar uu biyyoo
hin qabu ture. Kun Gammachuudhaan
f udhatanii gar uu hundee waan hin
qabneef rakkinarraa haf uu dadhabuudha.
Wacaa, ameenii f iilillee hedduu huur saa
hedduutu j ira ta' a. Garuu sagaleen
dhageenye balbala Waldaa nu f aana hin
dar bu ta' a.
3FFAA- Sanyii qor aatti keessa bu’an:
Sanyiin kun biqileer a. Garuu qor attii
yaaddoo j ireenyaa f i badhaadhinaa ir
Waaqayyoo akka nu keessatti
raa hafuu dadhabee hudhame.ij aSagaleen
hin
62
godhanneef haramaatu hudha. Jireenyi
yoo nu mij ate sagalee sanaaf bakka hin
qabnu. Yoo j ireenyi nutti ulf aates
har caaf nee deemna j echuudha
4FFAA: Sanyii biyyoo gaar ii ir ra bu' e. Kun
biqilee ij a danuu godhate. Laphee j ireenya
of ii guutuun harka kennanii
dhaggeef f achuudha. Waaqayyo laphee
isa kana nurraa f edha. Akkuma nuti
biyyoo sana gabaatii binne, lapheen dubbii
Waaqayyoo dhaga' ee biqilchu baay' ee
bar baadamaadha.
Kanuma ir raatti hunda' uudhan
haalota waan dhageenyeen hin j
iraannee nu guf achisaan yoo ilaalee
☞ Hubannaa malee dhaggeef f achuu
☞ Hundee amantii dhabuu
☞ Yaaddo f i badhaadhina j ireenyati.
3.2 SAGALEE WAAQAYYO DUBBI SNEE
HUBACHUUF WANTOOTA
RAAWWACHUU QABNU.
♦ Namni caalaa beekaa of se' u
amma
illee akka beekuun isaaf ta' utti
hin
63
beeku! 1Qor 8: 2
♦Beekaa taanee utuu hin
taane BARATAA taanee ar
gamuu!
✔ Haf uurri qulqulluun bar
siisaa dinqiidha!
✔ Nuti immoo bar attoota
dinqiidha!
♦ Waaqayyo ir raa bar achuuf
yaaduu.
a. Jilba keenyaan j ilbeenf
achuu
b.Haf uura kadhannaa
keessa taanee Macaaf a Qulqulluu
akka nu
bar siisuuf Waaqayyoon gaaf achu. Yer
oo kana yaadii f i hubannoon/ mul' atni/
dhufu Waaqayyo bir aati.
♦Waan Haf uurri Qulqulluun nu bar
siisu shakkii tokko malee amantiidhaan
f udhachuu.
1Phex 2:
WANTOOTA
2 NUTI
64
QABAACHUU
QABNU
3. Laphee abboomamaa
qabaachuu. Far 119: 98- 100
1.Laphee dhaabachuu
danda' u qabaachuu. Mat 7: 7
2.Laphee bar achuu bar
baadu qabaachuu.I sa 50: 4
† Laphee keenya banuudhaan
I br 4: 7 Far 95: 8
†
3.3 FAAYI DA SAGALEE WAAQAYYO
DHAGAHUU YKN DUBBI SUU
Daandii j ireenyaa keenya nuuf

ta’ a.
" Dubbiin kee milla kootiif ibsaadha, daandii
koo ir rattis in if a" ( Faarf anna119: 105)
Karaa keenya nuu tolcha, yookiis
nu qaj eelcha.
" Dar gaggeessi maaliin adeemsa
isaa qulla’ummaatti eeguu
danda’a?
danda’a." ( Faarf anna119:
9) Akka dubbii keetti adeemsa
isaa qaj eelf achuudhaan
65
 Jireenya keenyaf j abina nu
kenna " Ammas harka Waaqayyo isa
isin
j abeessu, dubbii ayyaana isaa
isa qulqulloota isaa hunduma
gidduutti
dhaala isiniif kennuu danda'
uttis isin
nan kennadha." ( Hoj iiEr
gamootaa20: 32)

Abdii Waaqayyo nutti mul’

isa ( 1Qor ontos2: 9- 12; 2Phexr
os1: 21)
Billaa haf uuraati
" Sagalee Waaqayyoo akka billa haf
uura qulqulluu f udhadha." ( Ef esoon6:
17)

Nyaata haf uuraati

" Akka mucooliin reefuu dhalatan
aannan bar baadanitti, isinis f ayyinaaf
" Caaf f anni qulqullaa’aan
ittiin
hundinuu
guddachuudhaaf yer oo hundumaa
dubbi hafuuraa isa haxxummaan
66 keessa
geggeessaa hafuura
waaqayyootiin caaf ame; bar
siisuuf , balleessaa hubachiisuuf ,
qaj eelchuuf ,
qaj eelummaattis leej j isuudhaaf dhimma
in baasa. Namni Waaqayyoo waa gochuuf
kan danda’e, hoj ii gaar ii hundumaaf is
kan qophaa’e akkata’u in godha.
" ( 2Ximotewos3: 16- 17)

Bir maduu nu baasa.

Yesus Yihudoota war ra isatti
amananiin, " Dubbii kootti qabamtanii
yoo j iraattan, egaa isin dhuguma bar
toota kooti.
Dhugicha in hubattu; dhugichis bir maduu
isin in baasa" j edhe.( Yoh 8: 31- 32)

Burqaa ogummaa f i hubannaa nu ta’

a " Abboommiinkee...diinota koo caalaa
ogeessa na godhe. Wanti ani ir ra-
deddeebi’ee itti yaadu abboommii siif
dhugaa ba’u waan ta’eef , ani bar
maanguddoota caalaacaalaa
siisota koo hundumaa nan nan qalbif
adha. Ani aj aj a kee waanan
67 egeef
hubadha." ( Farf 119: 98- 100)

I ttiin qaj eelf amna

" Caaf f ata qulqullaa' aa, humna
Waaqayyoos waan hin beekiniif ir
ra kaattan." ( Mat22: 29)
" War ra dubbicha [ Waaqayyoo] hoj iir
ra oolchan ta’aa malee war ra
dhaga’uu
duwwaadhaan of gowwoomsan hin ta' inaa!
" ( Yaq1: 22)

Akka ibiddaa nu qulleessa

" Dubbiin koo akka abiddaa mitiir ee?
akka bur r uusa dhagaa kattaa
caccabsuu mitiir ee?" ( Er miyaas23:
29)

Yaadaa f i akeeka gar aa keenya qor a

" Dubbiin Waaqayyoo j iraataadha,
humna hoj j etus of keessaa qaba; billa
gar - lamaan qar ame caalaa qar a qaba;
inni lubbuu f i haf uura, buusaa f i dhuka
danda' a."in( baasa,
gar gar I br ootaa4:
yaadaa f i akeeka
12)
gar aa namaas qor ee f araduudhaaf
in 68
Sagaleen Waaqayyoo kana hundumaa
nuuf ta' uu kan danda' u, yommuu
dubbif nuu f i dhageenyu duwwaa utuu
hin ta' in, dhageenyee hoj iir ra yommuu
olchinudha.
" War ra dubbicha [ Waaqayyoo] hoj iir
ra oolchan ta’aa malee war ra
dhaga’uu
duwwaadhaan of gowwoomsan hin
ta’inaa! " ( Yaq 1: 22).

3.4 WANTOOTA SAGALEEN WAAQAYYOO

I TTI FAKKEEFAMAN
Billaa Qar a lamaa: Waan hundumaa
gar gar baasu kan danda' u j echuudha.
I br 4: 12
Burrusa- - - kan laphee diddaa
cabsuu danda' au j echuudha.
Erm 23: 29
Sanyii - - f aca' ee ij a gaar ii
agarkennuu
siisa. 69
 1Phex 1: 23
Daawwitii/ of ilaallee: Kan keessatti
of ilaalan j echuudha.
Yaq 1: 23- 25
I bidda: Kan waan dhimmaa hin baaf ne
kan gubu j echuudha.
Erm 23: 29
I bsaa: Daandii f i j ireenyaa namatiif
if a kan laatu j echuudha.
Far 119: 105
Soor rata: I ttiin j iraachuudhaf ,
ittiin
deddeebi' udhaf walumaa galatti j
ireenya ilmaa namatiif nyaata bu' uura j
echuudha.
1Phex 2: 2; I br 5: 12, 1Qor o 3: 21

BOQONNAA AFUR
4.1 WAAQEFFANNAA DHUGAA
Waaqayyoon sodaachuun inni
waaqayyo keenya f i abbaa
keenya duratti qulla' aa f i xur ii
70

hin qabne gar uu,

 I j oollota abbaa f i haadha
hin qabne gar gar uu
Dubar toota abbaan mana ir
raa j du' ee rakkina isaanii
ilaalanii gar gar uudha
Xur a' ummaa biyyaa laf a ir raas
of eeggachuudha
4.2 WAAQAYYOON GAMMACHI I SU
Waaqayyoon gammachiisu j echuun
akka sagalee waaqayyootti j iraachuu f i
abboommii isa eeggachuun j iraachuudha.
Kir istaanni tokko waaqayyoon
gammaachiisudhaaf : ~
Yaada gaar ii qabaachuu
qaba Fkn 14÷22
Jecha gaar ii dubbachuu
qaba Qol 4÷6
Gocha gaar ii ta' ee hoj j achuu
qaba Qol 3÷12
Amantiidhaan
" Amantii malee immoo Waaqayyoon
gammachiisuun hin danda' amu. Eenyu illee
71
Waaqayyootti dhi' aachuu yoo bar
baade, inni akka j iru, war ra isa bar
baadaniif is gatii isaanii akka kennuuf
amanuun isa ir ra j ira. "
( I br oota 11: 6)
4.3 GOCHA GAARI I
Gocha gaar ii j echuun f uula
waaqayyo duratti waan qaj eela ta' ee
hoj j achuu j echuudha.
Akka f akkeenyatti: ~
I j oollota abbaaf haadha hin qabne
gar gar uu f i f irdii qaj eela keennu
K Deb 24÷17
Hiyyeessaf gar aa laafu
✍Namni hiyyeessa cunqur su uumaa
isaa in arrabsa, namni dhabaadhaaf gar
aa laafu gar uu uumaa isaatiif ulf ina in
kenna;
Fkn 14: 31
Fkn 19÷17
Yaada qaj eela ta' ee namaaf
qabaachu 1Tas 5÷15

72
BOQONNAA
SHAN
5.1 YESUS KI RI STOOS
Yesuus Kir istoos Waaqa akkasumas ilma
Waaqayyoo akka ta’e Macaaf ni Qulqulluun
if atti dubbata. Kana qof as osoo hin
taane yer oo tookichatti Kiritoos Waaqa f i
nama akka ta’esin ibsa. Amalootni kunniin
Kir istoos qabu kan wal hin maknee f i
kan gar gar hin bane akka ta’ee beekuun
bar baachisaa dha. Macaaf ni
Qulqulluun waa’ee goof tummaa Yesuus
cimsee haa
dubbatu iyyuu malee tokko tokko j ireenya
dhuga kana amananii hin f udhatan. Mee
kanneen keessa mur aasa akka itti aanuu
tti ilaaluu haa yaallu.

I I BI I YOONAAYI T: - Waaqummaa
Kir istoos kanneen ganan dha.

NOOSI TI KSI : - Nama ta’uu Yesuus

kanneen ganan dha. 73
AARI YOSAAWWOTA: - Yesuus
uumama j edhanii kan bar siisan
dha.

APPOLI I NAAWOTA: - kir istoos nama

ta’uu isaa kanneen ganan dha.

NESXOORI I YAANOTA: - Waaqummaan kan

guutame gar uu nama j edhanii bar
siisu.Haa ta’u malee amaloota lamaan yer
oo tokkotti kan qabate miti j edhanii bar
siisu.
Waaqummaan Kir istoos sagalee isaan
( Logos) waaqummaan kan guutame gar a
namummaatti j ij j iirameer a j edhu.

I I YUUTI I KAAN: - Amaloota Yesuus

lamaan kan hin f udhanne dha.Jechuun
amala sadaf f aa akka qabutti war ra bar
siisan
dha.Kunisnamni Waaqaa waj j in
walquunnamtii gochuun qaama sadaf f
MOONOOFI
aa uumeer Ia;SAAYI T: - Kir istoos
kunisnamas kanta’uu
waaqas j iru
akka
kan danda’u.
74
amala isaatti j edhanii bar
siisu.Namummaa Kir istoos kan hin f
udhanne dha. bNamummaan isaa guddif
achaa malee kan bar a bar aa miti kan j
edhanii dha.

Akka war ra ar maan oliitti ilaalletti

hubannoo isaan Yesuus ir ratti
qaban
ibsaniitti yaada galeef ykn bittaa
itti gale
ta’uu danda’u dha. Haa ta’u malee akkuma
seensa ir ratti ibsuuf yaalletti Yesuus
amaloota lamaan j echuun amala namaa f i
Waaqummaa akka qabu Kakuu moof aa f i
Kakuu Haar aa keessatti hubachuu
dandeenya.

Namummaa guutuu f i Waaqummaa guutuu

Yesuus kakuu Moof aa keessatti Kakuu
Moof aan waa’ee namuumaa f i
Waaqummaa Masihi, Kir istoos dhugaa
baha.
Er m.23: 5- 6, Mik.5: 2, Fak.30:
4,
WAAQUMMAA KI RI STOOS: - kutaawwaan
Macaaf a qulqulluu itti75 aanan waa’ee
Far.2: 7, 12: 45: 6)

NAMA TA’UU KI RI STOOS: - Barref

ani itti aanuun dhuf an waa’ee nama
ta’uu
dubar tii ir raa dhalachuu f ayyiisa kan
ta’e Kir istoos ibsu ( Uma.3: 15, 9: 26, 22:
18, 26: 2-
4, 28: 13- 14; 49: 10- 12, Lak.24: 1719,
Kes.18: 15
- 18, I sa.11: 1- 2; 7: 14, Zak.3: 8; 6: 10-
12; 2Sam7: 12- 14)

Kakuu Haar aan Kakuu Moof aa

caalaatti waa’ee namummaa Kir istoos
haala if aa
ta’een ibsa.Kanaaf uu waa’ee kanaa ir
ratti Kakuu Haar aa ir ratti xiyyeef f
achuun
bar baachisaa dha.
➥Yesus Kir istoos mucaa Waaqayyoo
ta’uun nama ir raa waan dhalateef nama
j edhama. Yoh.1: 14, 1: 18 ; 3: 16, 18; Gal.4:
4.
➥Yesus kir istoos Waaqayyoon
76 kan f
ilatamee masihii waan ta’eef ,
j edhama Kir istoos kun.
➥Yesuus maqaan j edhu kun immoo
namummaa isaa kan agar siisu hiikni isaas
fayyisaa j echuu dha.
kan dhuf es I yyaasuu kan j edhu ir raa ti.

5.2 BARBAACHI SUMMAA

FOON UFFACHUU I
YESUS KI RI STOOS
Kir istoosiin maalif f oon uf f achuu
isa bar baachise? Nama ta’uu wanti
bar baachiseef gatii cubbuu kafaluuf .
Kunis Kir istoos akka du’uuf . Kana wanti
ta’eef ilmaan naommotaa keessaa
cubbuudhaaf
du’uu kan danda’u waan hin j ir reef
Waaqayyo f oon uf f atee dhuf ee
du’eef .
Foon uf f achuunis ilmaan namootaa
hundaaf yer oo tokko f i dhumaaf
du’eera. Kunista’uu kan danda’e f oon uf
f achuu isaatiin. Foon uf f achuun hangas
waan
bar baachisuuf yesuus77nama ta’e j
echuu dha.
 Rom 15: 8- 9 Mat.1: 1
I sa.7: 14; 9: 6- 9; Uma.3: 15, 22, Mik.5:
1- 2.
Mul’ata Abbaa guutuu gochuuf
Yoh.1: 14- 18; 14: 9, 16: 27
Daabiloosii f i mootummaa
isaa balleessuuf .
Jireenya namaa isaa qulqulluu ta’ee f i
cubbuu hin qabne j iraachuuf
Mat.11: 29, 1Yoh.2: 6, 1Ph.2: 21
Of ii isaa aar saa gochuun
cubbuu ballessuuf .
Kakuu Haar aan akka dhiibbaa uumu
gochuuf .
Kakuu haaraan akka dhiibbaa uumu
gochuuf .
Taj aj j illii kakuu Moof aa akka
raawwatuuf ( Raaj ii, Luba,
Mootii).
Kar oor a waaj j uu keessatti
deebi’ee dhuf uu isaa if atti baasuuf
Dan.9: 24, Rom.8: 18- 25 Heb.9:
27- 28
Fil.3: 12 1Qor .15: 25- 28
78
1. NAMA TA' UU YESUS KI RI STOOS
1. DHALOOTA NAMAAN RAAWWATAME
A. Dubar tii ir raa dhalate, akka
namummaatti ( Mat.1: 18- 23; 2: 11; Luq.1:
30
- 33, gal.4: 4), Mar iyaam dur bi
haadha Yesuus ta’uuf f ilatamte.
A.Akka sanyii Daawwit ta’utti
dubbatameef f ooniin Rom.1: 3, Mat.1: 1
B.I nni Abdii sanyii dubar
tittii ti ( Uma.3: 15, Mat.1: 23, I
sa.7: 14).
C. Akka ilma Daawwittis
beekame
( Mat.15: 22, Hoe.13: 22- 23, I br
.7: 14). Toor r i
dhaloota isaa Maar iyaam ir raa gar a
Mootii isr aa’el kan ture Daawwitti deebi’a.
D.Garee I sr aa’el keessaa tokko ta’ee
dhuf e f oon uf f achuun ( Rome.9: 5)
E.I nni sagalicha nama ta’ee f oon uf f
atee mul’ate( Yoh.1: 14, Rome.1: 3, 1Xim.3:
16)
79
5.3.2 I NNI HI DDA DHALOOTA NAMAA
ilmaan namaatti.Kun immoo yaada
ar maan gadiitti toor a galan
keessatti ar gamu;

Akka mucaatti guddate

Luq.2: 40
I nni namummaadhaa f i ogummaatti in
guddate ture
Luq.2: 52
Dhiphina isatti dhufe hundumaan
abboomamuu bar e
I br .5: 8
Akkuma ilma namaatti hoj ii maatii,
muka soof uuYoosef , shaakalaa
guddate
Mar .6: 3 Luq.3: 23
Waan hundaamaa rakkoo namaa
f iixaan baase
( I br .2: 10).
Qor maata namoota ir ra gahu
hundaa hir maate
( Mat.4: 1- 11, I br .2: 18, Mar .1: 35,
Luq.22: 28, I br .4: 15).
dhufeenya Abbaagochaa
waj j inisatti irkachaa walitti
kadhannaan j iraate
80
( Mat.14: 23, I br .5: 7, Luq.6: 12; 22: 39- 46).
I nni abbaa f i Haf uura qulqulluu ir
ratti irkatee j iraachuu itti f uf iinsaan
bar ate.Waa’ee of ii isaa tokko illee
hin dubbanne waa’ee itti kennamee
malee
Mar .1: 35, Yoh.6: 15, Hoe.1: 2, I
br .5: 7, 9: 14,
Hoe.10: 38).
Nama Waaqan mir kaneef f ame
ture Hoe.2: 22
Daangef f amee ture beekmsa
namummaa of ii isaatii qaba
tureen Mat.24: 36 Mar .13: 32
Luq.7: 9
Gara laaf ummaa namaa bar
baadee ture bakkee Getesemaanee
keessati
Mat.26: 36- 40

Akka ar maan olitti ilaaluu yaaletti

Kir istoos guutummaa guutuutti nama akka
ta’e dha. Dinqiin Waaqayyoo itti
cubbuu hoj j eteera
dabalamuun j echuu
haaluma wal fdhaa
akkaatuun
ree?
guutummaa
guutuutti Waaqa ta’uun
81 isaa immoo
Waawuu; Macaaf ni Qulqulluun akka ibsutti
tasumaayyuu dhaala cubbuu akka hin
qabne; akkasumas dhiigni isaa qulqulluu
waan ta’eef dhiif ama cubbuuf gahaa dha.
5.4 DHUGA BAHI NSA KI RI STOOS
AKKA CUBBUU HI N QABNE

Akka kir istoos cubbuu hin qabne Macaaf

ni qulqulluun karaa hedduun ibsa.
Eenyulle Kir istoos cubbuu hoj j eteera j
edhee
dubbachuu hin danda’u.
Dhugaa bahumsa er gamaa Gabr
i’eel Luq 1: 35
Dhugaa bahumsa daabiloos
( Mar .1: 24, Luq.4: 34, Mat.8: 28-
29).
5.4.1 DHUGAA BAHI I NSA NAMOOTAA
✔ Mucaa qulqulluu j edhame
HoE 4: 27- 30)
✔ Philaaxos mudaa tokko illee ir rati
hin ar gine
Mat
Yoh 18:27:
38, 19: 4
✔ 19
Haati mana Philaaxos
82 dhugaa
baatettiif
✔ Hattichi yesuus waliin f annif ame
tokko Luq 23: 41
✔ Angaf ni dhibbaa tokko dhugaa
baheef Luq 23: 47
✔ Her osis du’uu hin qabu j echuun
dhugaa bahef
Luq 23: 15
✔ Yihuudaan nama qulqulluu aj j eesisuun
gaddeer a
Mat 27: 4

5.4.2 DHUGA BAHUMSA WAAQAA

Waaqayyo Abbaas waa’ee tokkicha ilma
isaa akka itti gammadu samii gubbaa dhaa
dhugaa baheer aaf
Mat 3: 15- 17 17: 1- 5).
5.4.3 DHUGAA BAHUMSA BARTOOTA I SAA
✔ Phaawuloos akkasj edha,” Cubbuu
tokko illee hin qabne.”
2Qor .5: 21
✔ Phexr os akkasj edha,”inni cubbuu
hin hoj j enne”.
( 1Phex.2: 21- 22).
✔ Yohaannis akkasj edhe,” inni gar
uu
83
cubbuu hin hoj j enne”.
( 1Yoh.3: 5)
✔ “Cubbuu ir raa dhiif ame malee “, angaf
a luboootaa karaa isa karaa hundumaan
akka keenya qor amee dar be dha
( I br .4; 15).
✔ “isa
qulqulluu’.
( 1Yoh.3: 3).
✔ Angaf a lubootaa isa qulqulluu waan ittiin
j edhan hin qabne, xurii hin qabne, isa
cubbuu hin hoj j annee j edhameer a.
5.5 YESUUS KI RI STOOS WAAQA GUUTUU
DHA WAAQAYYOUUMAMA DHA.
" Waaqayyo j alqabatti bantiiwwan
waaqaa f i laf a uume; " ( Uma 1: 1)
" Waaqayyo goof taan biyyoo laf aattii
nama tolchee, haf uura j ireenya itti godhu
f unyaan isaatti in baaf ate; akkasitti
namni uumama lubbuu qabaatee j iraatu
ta' e." ( Uma 2: 7)
( I yo 33: 4 , Far 33: 6 f i 104: 30 , I sa 40:
28 I sa
44:WAAQAYYOFAYYI
24 , I sa 45: 11- 18 SAA
, Milk 2: 10)
DHA.
84
" Maqaan isa nu f uruu " Waaqayyo goof
taa maccaa ti" , inni isa qulqulluu kan I sr
aa' e." ( I sa 47: 4)
Far 78: 34- 35, I sa 44: 6 f i 24, I sa 43: 3-
11,
I sa 45: 21 , I sa 49: 26 Far 106: 21 , Luq 1:
46-
47 , 1Xim 1: 1 Tito 1: 1- 4 , 1Xim 4: 10 n
Tito
2: 10- 13
WAAQAYYO_ LAMMAFFAA_ NI _ DHUFA.
" Waaqayyo keenya in dhuf a,
callumas hin j edhu; ibiddi xaph godhu f
uula isaa dura, bubbeen humna- qabeessis
naannoo isaa
j ira." ( Far 50: 3)

Zak 14: 3- 5 , 1Tas 4: 13- 18 , Far 50:

1- 6 WAAQAYYOKATTAA

JABAADHA.
" Waaqayyo kattaa koo, masar aa koo,
-oolchaa
4 , Far koo tis;, Waaqayyo
78: 35 Far 89: 26 koo
I sa da'
17: oo
dhagaa isa ani kooluu itti galuu dha;
10
gaachana koo, isa akka 85 gaanf aa f ayyina
 WAAQAYYOI SA JALQABAA FI
I SA DHUMAATI
" Kun akka ta' u kan godhe, f
iixaaniskan baase eenyu? Jalqabuma
iyyuu dhaloonni hundinuu akka j iraatan
kan godhe eenyu? Ani Waaqayyo isa duraa
ti isa booddee tis." ( I sa 41: 4)
I sa 43: 10- 11 I sa 44: 6- 8 , Mul 1: 8

WAAQAYYO" #ANI
_ ANADHA" JEDHA.
" Waaqayyo, " Yaa saba
nana, isin dhuga- baatuu koo ti, gar bichi ani
f o' adhes isinuma, isin akka beektaniif
akka amantanitti, isa kana kan godhe ana
Waaqayyo akka ta' e akka hubattanitti, ana
dura Waaqayyo kan bir aa hin turre, ana
booddees Waaqayyo kan bir aa hin j iraatu."
( I sa 43: 10)
Bau 3: 13- 14 , I sa 43: 10 , I sa 43: 25

WAAQAYYOMOOTI I DHA.
laf
" aa irWaaqayyo
ratti mootii
inniguddaa dha;"gar
hundumaa ( Far
arraa
47:
j iru sodaachisaa dha, inni guutummaa
biyya 86
2)
Far 47: 6 , Far 44: 4 , Far 74: 12 , Zak 14: 9 ,
I sa 44: 6 , Erm 10: 10

WAAQAYYOTI KSEE DHA.

" Waaqayyo tiksee koo ti, ani
homaa hin dhabu! " ( Far 23: 1)
I sa 40: 10- 11 , I sa 10: 3
5.6 YESUS KI RI TOOS KEESSATTI
ANI
EENYUU?
Ani Kir istoos keessatti: -
✍ I lma ( mucaa) Waaqayyooti.
( Yoh 1: 12, Rom 8: 15, Gal
4: 7)
✍ Jireenya Waaqayyoon ( bar a bar aa)
qaba. ( 1Yoh 5: 11- 13)
✍ Bara bar aan hin badu.
( Yoh 6: 37- 40, 10: 27- 30, 1Phex 1: 23)
✍ Dhaaltu
Waaqayyooti.
( Rom 8: 17, Gal 4:
7)
✍ Uumama
( Rom 4:haaraadha.
6- 8, 1Qor 6: 11, I br 10: 14-
18,
( 2Qor 5: 17)
✍ Cubbuu umur ii koo 87hunduma ir
Mul 1: 5- 6)
✍ I f a biyyaa laf
ati. ( Mat 5: 14)
✍ Soogidda laf
ati. ( Mat 5:
13)
✍ Miseensa qaamaa Kir istoosi ( f oonii
f i laf ee).
( Uma 2: 23, Efe 5: 30)
✍ Damee hundee Waayinichaa waj j
iin walitti qabsif ameedha.
( Yoh 15: 5, Rom 11: 17)
✍ Qulqulluudha.
( 1Qor 1: 30, 6: 11, Filp 1: 1)
✍ Qaj eelaadha.
( Rom 3: 22, 5: 19, 1Qor 1: 30, 6: 11)
✍ Guutuu ta'
eera. ( Qol 2:
10)
✍ Bara bar aan mudaa kan hin
qabneedha. ( I br 10: 14)
✍ Eebba haf uuraa hundumaan
eebbif ameer a.
( Efe 1: 3)
✍ Addunya hamaa f i88dukkana' aa j ala
kan f ayyyeedha.
 ( Gal 2: 4, Qol 1: 13)
✍ Jireenyi koo Kir istoosi waj j iin
Waaqayyoo keessa dhokf ameer a.
( Qol 3: 3)
✍ Jireenya biyyaa laf a f i seer aa
Museetif du' eera.
( Rom 6: 8, 7: 1- 6, Qol 3: 3, Gal 2: 20-
21,
2Qor 5: 14, 1Phex 2: 24)
✍ Namummaa haaraa uf f
adheera. ( Efe 4: 24)
✍ Kir istoosin akka uf f ataatti uf f
adheera. ( Gal 3: 27)
✍ Yaada Kir istoosin
qaba. ( 1Qor 2: 16)
✍ Kir istoos waj j iin awwaalamee;
isuma waj j iin du' aa kaaf ameer a.
( Rom 6: 4, Ef e 2: 6, Qol 2: 12)
✍ Kir istoos waj j iin samii ir ra abbaa bir
a ta' eera.
( Efe 2: 6)
✍ Waaqayyoon f ilatameer
a. ( Qol 3: 12)
✍ Kir istoostu na Keessaa j
iraata. ( Gal 2: 20)89
✍ Mana qulqullummaa
Waaqayyooti. ( 1Qor 6: 19)
✍ Obbooleessa ( obbooleettii) Yesus
Kir istoosi. ( I br 2: 11- 12)
✍ Firdii ( mur tii) du' a bar a bar aa j
ala ba' eera.
( Yoh 3: 18, 5: 24, Rom 8: 1)
✍ Waaqayyootti araarameer a.
( Rom 5: 10, 2Qor 5: 18- 20, Efe 2: 14-
17,
Qol 1: 20)
✍ Cubbuun koo hundinuu gar a
Yesusitti dar beer a.
( I sa 53: 6, Rom 4: 25, 2Qor 5: 21, Gal
3: 13,
1Phex 2: 24, 1Yoh 1: 7)
✍32. Amala Waaqa keessa hir
maattu ta' eera....

90
BOQONNAA
JA' AMANTI
1. A I DHUGAA
Kitaabni Qulqulluun gar aagar ummaa
namoota amantii dhugaa hor dof anii f i
hin hor dof ne gidduu j iru akkamitti
beekuu akka dandeenyu yommuu ibsu, "
Firii
isaaniitiin adda baastanii isaanbeektu.
Namoonni qor ee ir raa wayinii yookiin
sokor ruu ir raa ij a har buuf unaanuu
danda' uu ree?" j edha.
( Maatewos 7: 16)
Muka wayinii qor ee ir
raa f ir ii isaaniitiin
addaa baasuu akkuma dandeessu, amantii
dhugaas amantii sobaa ir raa f ir ii isaatiin
ykn
wantoota addaa baasanii isa beeksisan
kanaan adda baastee beekuu dandeessa.
2. FI RI I AMANTI I DHUGAA
Amantii dhugaan f alaasama namootaa
utuu hin ta' in, dhugaa Kitaaba Qulqulluu
ir ratti hundaa' e bar siisa.
91
( Yoh 4: 24;
17: 17)
Kunis dhugaa amantii waa' ee lubbuu f i
abdii laf a j annata taatu ir raa bar a bar
aaf j iraachuu dabalata. ( Farf 37: 29, I sa
35: 5) Kanamalees, bar umsawwan amantii
sobaa saaxiluu ir raa duubatti hin j edhu.
( Mat 15: 9; 23: 27, 28.)
Amantii dhugaan waa' ee maqaa
Waaqayyoo isa Yihowaa j edhu bar siisuu
dabalatee
namoonni waa' ee Waaqayyoo akka bar
atan isaan gar gaar a. ( Farf 83: 18, I
sa 42: 8; Yoh
17: 3)
Amantii dhugaan Yihowaan Waaqa
hubatamuu hin dandeenye ykn itti hin
dhihaatamne utuu hin ta' in, namoonni isaa
waj j in hariir oo akka uuman kan bar baadu
ta' uu isaa bar siisa.( Yaq 4: 8)

Amantii dhugaan, Waaqayyo namoota kan

f ayyisu karaa Yesuus Kir istoos qof a akka
ta' e addeessa.( HoE 4: 10, 12)
Hor dof toonni amantii dhugaa aj aj a
Yesuus ni eegu, f akkeenya isaa hor dof uuf
isni 92

car raaqu.( Yoh 13: 15; 15: 14)

Amantii dhugaan abdiin ilmaan namootaa
Mootummaa Waaqayyoo qof a akka ta' e
bar siisa. Hor dof toonni isaa waa' ee
Mootummaa kanaa dhimmanii namoota
kaanitti himu.( Mat 10: 7; 24: 14)

Amantii dhugaan namoonni j aalala

of ittummaa ir raa walaba ta' e akka
qabaatan j aj j abeessa. ( Yoh 13: 35)
Akkasumas namoonni gosa namootaa
hundaaf kabaj a akka qabaatanii f i
namoota bif a, aadaa, qooqaa f i akkaataa
guddinaa gar agar aa qaban akka simatan
bar siisa. ( HoE 10: 34)
Jaalaalaan waan geggeef f amaniif ,
hor dof toonni isaa war aana ir ratti
hin hir maatan.( Mik 4: 3; 1Yo3: 11,
12)

Amantii dhugaan luboota mindaadhaan

hoj j etan hin qabu, akkasumas
taj aaj iltoota isaatiif amantii waj j in haala
wal qabateen maqaa ulf inaa adda ta' e
hin kennu.
( Mat 23: 8- 12; 1Phex935: 2, 3)
Amantii dhugaan dhimmoota siyaasaa
ir raa guutummaatti walabadha. ( Yoh 17:
16; 18: 36)
Amantii dhugaan daandii j ireenyaati
malee, akkasumaan sir na amantii
tokko r aawwachuu qof a miti. Hor dof
toonni amantii dhugaa j ireenya isaanii
hunda keessatti ulaagaa naamusaa
Kitaaba Qulqulluu ol aanaa ta' e cimsanii
hor dof u. ( Ef e 5: 3- 5; 1Yoh 3: 18)
Ta' us, kan gaddan utuu hin ta' in, "
Waaqa gammadaa" waaqef f achuu
isaanitti ni gammadu.( 1Xim 1: 11)

Namoonni amantii dhugaa hor dof an

lakkoof si isaanii mur aasadha. ( Ma 7: 13,
14) Hor dof toonni amantii dhugaa f edhii
Waaqayyoo waan r aawwataniif , yer oo
baay' ee ni tuf f atamu, itti qoosama,
akkasumas ni ari' atamu.( Mat 5: 10-
12)

Dhiif ama Waaqayyoo Ar

gachuuf
94
Tar kaanf iiwwan
Akkamii Fudhachuu
Qabna?
1.Cubbuu hoj j echuu keetiin
ulaagaa Waaqayyoo akka cabsite
amanii
f udhadhu. Wanta hoj j etteen war r i
kaanis miidhamanii ta' uu danda' us,
cubbuu hoj j etteen hunda caalaa kan
gaddisiiste Waaqayyoon akka ta' e
hubachuu qabda.— Faarf annaa 51: 1,
4; Hoj ii Er gamootaa 24: 16.
2.Cubbuu kee kadhannaadhaan
Waaqayyotti himadhu.- Faarf
annaa 32: 5; 1 Yohaannis 1: 9.
3.Cubbuu hoj j echuu keetiif gar
aadhaa gaddi. " Karaa Waaqayyoon
gammachiisuun gadduun" cubbuu ir
raa deebi' uu f i yaada j ij j iir rachuuf
si kakaasa. ( 2 Qor ontos 7: 10) Kun
immoo tarkaanf iiwwan gar a cubbuutti
nu geessan sanatti gaabbuu dabalata.-
Maatewos 5: 27, 28.
Kana j echuun,
4.Wanta hoj jdogoggor
ettu sanaa dhiisi,
hoj j ettu
j
tokko
echuunis ir raa ' deebi' i.' ( Hoj ii Er
gamootaa 3: 19) 95
ir raa f agaachuu ykn karaa itti yaadduu f
i wanta tokko raawwattu hunda ir ratti
j ij j iirama gochuu j echuu ta' uu danda' a.
- Ef esoon 4: 23, 24.
5. Dogoggor a sana sir r eessuuf ykn
wanta bade sana qaj eelchuuf
tarkaanfii
f udhadhu. ( Maatewos 5: 23, 24;
2 Qor ontos 7: 11) Namoota wanta ati
r aawwatteen ykn r aawwachuu dhiiste
sanaan miidhaman dhiif ama gaaf adhu;
akkasumas hamma dandeesse wanta
balleessite sana bakka buusuuf yaali.-
Luqaas 19: 7- 10.
1.Furii Yesuus ir ratti hundaa'
uudhaan dhiif ama akka sii godhu
kadhannaadhaan Waaqayyoon
gaaf adhu. ( Ef esoon 1: 7)
Kadhannaan kee deebii akka ar gatuuf
, namooa cubbuu si ir ratti hoj j etaniif
dhiif ama
gochuu qabda.—Maatewos 6: 14, 15.
2.Cubbuun kee guddaa yoo ta' e, nama
karaa haf uuraa si gar gaar uuf ga' umsa
qabuu f i siif kadhachuu 96 danda' u tokkotti
himi.—Yaaqoob 5: 14- 16.
Dhiif ama Waaqayyoo ar gachuu
ilaalchisee yaada dogoggor aa j iru
" Cubbuun koo guddaa waan ta'
eef dhiif ama hin ar gadhu."
Dandeettiin
Waaqayyo dhiif ama gochuuf qabu cubbuu
keenya ir ra waan caaluuf ,
tar kaanf iiwwan inni Kitaaba Qulqulluu
keessa kaa' e yoo
f udhanne dhiif ama Waaqayyo ej j aa f i
ni ar ganna. aj j eechaa Daawit
r aawwateef
dhiif ama Waaqayyo, isaaf godheer a
cubbuuwwan guguddaas ta' e
cubbuuwwan ir ra deddeebinee hoj j
enne
nuuf dhiisuu ni danda' a.–Fakkeenya 24:
16 Fakkeenyaaf, mootii I sr aa' el kan ture
Daawiit ej j a kan r aawwatee f i lubbuu
namaa kan balleesse ta' usdhiif amni isaaf
godhameer a. ( 2 Saamu' el 12: 7- 13)
Phaawulos er gamaan inni eenyu iyyuu
caalaa cubbammaa akka ta' e itti
dhaga' amee tur es dhiif ama ar gateer a.
( 1 Ximotewos 1: 15, 16)
97 Yihudoonni j
aarraa j alqabaa Yesuusiin aj j eesuu
karaa isaanii j ij j iir rataniiru taanaan
dhiif ama ar gataniir u.—Hoj ii Er
gamootaa 3: 15, 19.
“Qeesiitti ykn taj aaj ilaa amantii tokkotti
yoon himadhe cubbuun koo naaf
haqama."
Cubbuu namni tokko Waaqayyo ir ratti
hoj j eteef dhiif ama gochuuf namni aangoo
qabu hin j iru. Namni tokko cubbuu isaa
nama kan bir aatti himachuun isaa akka
bayyanatu kan godhu ta' u illee, dhiif ama
isaaf gochuu kan danda' u Waaqayyo qof
a. Efe 4: 32 1yoh 1: 7

98