DIVINE WISDOM SCHOOL OF PALMAYO

Resettlement Area, Floridablanca, Pampanga

ESP 5 – St. Michael’s the Archangel

Name:__________________________________________ Date:_________________________
1st Quarter – Lesson 3 Week 3
Mapanuring Pag-iisip, Mayroon Ako
Ang pagkakaroon ng mapanuring pag-iisip ay isang katangian na maaring ipagmalaki ng isang tao. Sa dami kasi
ng nilalang ng Diyos, tayong mga tao ang may pinakanatatanging kasanayang gumamit ng mapanuring pag-iisip sa pang
araw-araw na pamumuhay. Kabilang na rito ang pagsusuri sa katotohanan at pagkilala sa kung aling bagay ang
nakabubuti o nakakasama sa atin.
Sa nakaraang aralin napag alaman natin na mahalaga rin nating masuri ang ang katotohanan sa pamamagitan ng
pagsusuri sa mga balitang napakinggan, patalastas na nabasa/narinig, programang pantelebisyon at ang nabasa sa
internet upang hindi tayo maging biktima, gawa ng kapabayaan ng pagpapahalaga sa katotohanan.

Gawain 1
Panuto: Tukuyin kung ang pahayag ay nagpapakita ng pagpapahalaga sa
katotohanan sa pamamagitan ng pag susuri nito gamit ang mapanuring
pag-iisip. Isulat ang TAMA o MALI.

_________1.) Tatapusin ko muna ang anumang gawaing nasimulan bago manood ng programang pantelebisyon.
_________2.) Manonood ng balita at patalastas na makabuluhan upang malaman ang mga kasalukuyang pangyayari.
_________3.) Pagtulong at paggawa ng mga kapaki-pakinabang na gawain.
_________4.) Pagpapahalaga sa panonood ng mga telenobela kaysa mga balita.
_________5.) Pakikinig ng mga programa sa radyo na nagtuturo sa paggawa ng mga makabuluhang bagay.
Dapat nating mapapahalagahan ang katotohanan sa pamamagitan ng pagsusuri sa mabuti at di-mabuting
maidudulot sa sarili at miyembro ng pamilya ng anumang babasahin, napakinggan at napapanood sa dyaryo,
magasin at radyo.
Hindi lahat ng ating napapakinggan at napapanood ay tama na agad o di kaya’y mali na ito. Lahat ng mga
impormasyong natatanggap o napapakingggan natin ay nararapat na suriin upang malaman ang mabuti at di mabuting
maidudulot sa sarili at miyembro ng pamilya ng anumang babasahin, napapakinggan at napapanood sa:

1. DYARYO

Ito ay isang uri ng paglilimbag na naglalaman ng balita, impormasyon at patalastas, kadalasang naimprinta sa
mababang halaga. Ito ay maaaring pangkalahatan o may espesyal na interes, at kadalasan itong inilalathala ng araw-
araw o lingguhan.
Ang dyaryo ay isang mode ng komunikasyon sa masa. Nakatutulong ito sa paglikha ng kamalayan sa lipunan. Ito
rin ay nagdaragdag ng mga tinig laban sa mga isyung panlipunan. Hinihimok nila ang karaniwang mga tao na kumilos at
kumilos nang may katuwiran.
Tandaan na hindi lahat ng nababasa mo ay nagdudulot ng kabutihan dahil mayroon ding hindi mabuting
naidudulot ito sa iyong sarili at sa mga miyembro ng pamilya kagaya nalang ng “fake news”.

2. MAGASIN

Ito ay isang uri ng babasahin na may hawig sa komiks sa unang tingin. Karaniwan itong tumutugon sa
iba’t ibang hilig ng maraming uri ng mambabasa.
1
 Ang magasin ay isa ring pana-panahong publication na nakalimbag sa gloss-coated at matte paper o
elektronikong nai-publish (kung minsan ay tinukoy bilang isang online magazine). Ang mga magasin ay
pangkalahatang nai-publish sa isang regyular na iskedyul at naglalaman ng iba't ibang nilalaman.
Tandaan na hindi lahat ng nababasa mo sa magasin ay nagdudulot ng kabutihan dahil mayroon ding
hindi mabuting naidudulot ito sa iyong sarili at sa mga miyembro ng pamilya kagaya nalang ng mga hindi maka
totohanang artikulo.

3. RADYO

Ito ay isang paraan ng pagpapadala o pagtanggap ng mga salita, musika, at iba pa sa pamamagitan ng
mga electric waves.
Ang pangunahing layunin ng radyo ay upang ihatid ang impormasyon mula sa isang lugar patungo sa
isa pa sa pamamagitan ng intervening media (i.e., air, space, non-conducting materials) nang walang mga wire.
Bukod sa ginagamit para sa pagpapadala ng mga signal ng tunog at telebisyon, ang radyo ay ginagamit para sa
paghahatid ng data sa form na naka-code.
Tandaan na hindi lahat ng napapakinggan mo sa radyo ay nagdudulot ng kabutihan dahil mayroon ding
hindi mabuting naidudulot ito sa iyong sarili at sa mga miyembro ng pamilya kagaya nalang ng mga hindi maka
totohanang balita.

Pagsasanay 1

Panuto: Piliin ang angkop na mga salita sa kahon upang mabuo ang talata sa ibaba.

napapanood napapakinggan impormasyong magasin

suriin radyo tama miyembro ng pamilya dyaryo

Hindi lahat ng ating ______________at ______________ ay ______________ na agad o di kaya’y mali na ito.
Lahat ng mga ______________ natatanggap o napapakingggan natin ay nararapat na ______________ upang malaman
ang mabuti at di mabuting maidudulot sa sarili at _______________ng anumang babasahin, napapakinggan at
napapanood sa ______________, _______________ at _______________.
Pagsasanay 2
Panuto: Anong kaalaman na makabubuti ang makukuha mo mula sa dyaryo,
magasin at radyo. Magbigay ng pahayag.

___________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________
2
Pagsasanay 3
Panuto: Kulayan ng BERDE ang kahon kung ang pangungusap ay TAMA at PULA
naman kung MALI.

____ 1. Pagbabasa ng magasin habang nagka-klase.

____ 2. Pakikinig ng radyo habang naka bukas ang telebisyon.

____ 3. Gumagamit ng mapanuring pag-iisip upang matimbang ang magkaibang panig

ng isang isyu bago ka maniwala at gumawa ng pagpapasiya.

____ 4. Pagkikinig ng klasikong awitin gamit ang radyo habang gumagawa ng

takdang-aralin.

____ 5. Pagbabasa ng magasin kaysa mag-aral.

____ 6. Mas pipiliin ang pakikinig ng makabuluhang balita sa radyo kaysa maglaro sa
labas.

____ 7. Pagbibigay ng komento sa mga balita tungkol sa mga artista at ipagpilitan na tama
lahat ng opinyon mo.

____ 8. Pakikinig ng radyo kasama ang kamag-aral patungkol sa aralin at takdang-aralin.

____ 9. Pagawang pampunas ng mga dyaryo matapos itong mabasa lahat.

____ 10. Pakikinig ng mga makabuluhang programa sa radyo.

Prepared by: Mrs. Lourdes M. Manansala

3
 DIVINE WISDOM SCHOOL OF PALMAYO
Resettlement Area, Floridablanca, Pampanga
HEKASI 5 – St. Michael’s the Archangel
Name:__________________________________________ Date:_________________________
st
1 Quarter – Lesson 3 Week 3
Pinagmulan ng Unang Pangkat ng Tao sa Pilipinas
A. Austronesyano - ang tawag sa mga sinaunang taong nandarayuhan sa Pilipinas mula Taiwan.
Tumutukoy sa pangkat ng mga taong gumagamit o nagsasalita ng Wikang Austronesian.
Naging mabilis ang pagkalat ng mga Austronesyano dahil sa pagiging mahusay na mandaragat at kumalat ito pa timog
Celebes at Moluccas.
Sila ay naninirahan sa gawing timog ng silangang Asya,Polynesia,at Oceania. Ayon sa mga pag-aaral maaaring
ang mga unang dumating na Austronesiano ay
nanatili sa hilagang Luzon at nadatnan ang mga Austral-Melanasian na nauna nang naninirahan doon.
Nusantao – hango sa salitang Austronesyan na ibig sabihin ay nusa at tao o tao na mula sa timog.
Sinasabing ang mga Austronesyano ang ninuno ng mga Pilipino dahil sa pagkakahawig nito sa wika at kultura ng
mga Austronesian at mga Pilipino.
Peter Bellwood – ang bumuo ng teoryang Austronesian Migration.

B. Mito ng Luzon, Visayas, Mindanao

Noong unang panahon. may mag-asawang matagal bago nagkaroon ng anak. Sila ay sina Sultana Luvimi at Sultan
Karif. Nung sila ay magkaanak ay triplet ang isinilang ng Sultana. Mahal na mahal ng Sultan ang asawa kaya't hinango nya
dito ang pangalan ng mga anak na sina Lu, Vi, at Mi. "Lu, Vi at Minda, nais ko ang pangalang Minda" wika ng Sultana.
"Kung iyon ang ibig mo ay masusunod" saad naman ng Sultan. Wala pang anim na buwan ay sumakabilang buhay na ang
Sultana. Lubhang nalungkot ang Sultan. Lumipas ang maraming panahon at nagkaron ng gulo sa nasasakupan ni Sultan
Karif. Isang datu ang nais manakop ng kanilang kaharian. "Sasama kami sa laban", wika ni Lu. "Marunong akong
humawak ng armas", ani Vi. "Hindi kami papayag na manood lang sapagkat may magagawa kami", wika naman ni Minda
na pinakamatapang sa kanilang tatlo. Gaya ng inasahan ay umatake ang mga mandirigma ng datu. Nang matapos na ang
labanan ay nakita ng Sultan ang walang buhay na mga anak na hawak pa ang mga sandata. Ipinaanod ng Sultan ang labi
ng tatlong magkakapatid sa dagat upang doon ilibing. Ilang buwan lamang ang lumipas ay napansin nila ang pagsibol ng
tatlong malalaking pulo sa dagat kung saan inanod ang bangkay ng tatlong dalaga.Tinawag ng Sultan ang mga pulo na Lu,
Vi at Minda. At nang lumaon ito ay tinawag na ngayong "Luzon, Visayas at Mindanao".

C. Relihiyon
Pagano ang ating mga ninuno. Sinasamba nila si Bathala, ang lumikha ng langit at lupa. Sinasamba rin nila ang kalikasan
tulad ng araw, ilang hayop at punong-kahoy. Sumasamba rin sila sa mga anito at espiritu ng namatay na kamag-anak.
Naniniwala sila na may buhay sa kabilang-buhay. Ayon sa kanila, ang mga kaluluwa ng mabubuti ay napupunta sa langit
at sa impiyerno ang masasama.
Bunsod sa pakikipagkalakalan ng mga sinaunang Filipino sa mga Arabong Muslim ay nakarating sa Pilipinas ang
relihiyong Islam.
Islam – mahalagang impluwensya ng mangangalakal na Arabong Muslim sa ating mga ninuno
-itinatag ng propetang Muhammad bandang 600 C.E.
Allah- katawagan sa Diyos ng mga nanampalataya sa Islam
Qur’an- banal na aklat ng mga Muslim
Muhammad- propeta at sugo ng Diyos na si Allah.
Lumaganap ang Islam mula Sulu at Mindanao hanggang sa Luzon at Visayas ngunit natuldukan ito sa pagdating
ng mga Espanyol. Bumalik ang mga Filipinong Muslim sa Mindanao.

Pagsasanay 1
Lagyan ng tamang sagot ang patlang.

Ang (1)___________ ay mga dayuhang nakarating sa Pilipinas mula Taiwan. Mabilis ang pagkalat nila dahil sila ay
mahusay na(2)____________. Ayon sa pag – aaral, sila ay nananatili sa Hilagang (3)__________. Si (4)____________ ang
bumuo sa teoryang Austronesian Migration.

Ang mga sinaunang Filipino ay mga(5) _____________. Sumasamba sila kay (6)___________ at sa
(7)__________,_(8)__________ at espiritu ng namamayapa.

4
Pagsasanay 2
Sagutin ang mga sumusunod na tanong:

1. Ano ang teorya tungkol sa unang taong nanirahan sa kapuluan ng Pilipinas?

____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
2. Anong salitang Austronesian ang nangangahulugang tao mula sa timog?
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
3. Sino ang bumuo ng teoryang Austronesian?
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
4. Ano ang ibig sabihin ng Nusantao?
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
5. Saang bansa galing ang Austronesian?
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
6. Saan nanggaling ang salitang Luzon, Visayas at Mindanao?
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
7. Ano ano ang sinasamba ng ating mga sinaunang Pilipino?
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
8. Sa anong paraan lumaganap ang Islam sa ating bansa?
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
9. Saan unang lumaganap ang relihiyong Islam?
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
10. Bakit ito nahinto sa paglaganap sa Luzon at Visayas?
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________

Prepared by: Mrs. Lourdes M. Manansala

5
 DIVINE WISDOM SCHOOL OF PALMAYO
Resettlement Area, Floridablanca, Pampanga
HEKASI 6 – St. Therese of the Child Jesus
Name:__________________________________________ Date:_________________________
st
1 Quarter – Lesson 2 Week 2
Mga Pangyayari sa Himagsikan Laban sa Kolonyalismong Espanyol
A.Sigaw Sa Pugad Lawin
Ang Sigaw ng Pugad Lawin (kilala rin sa tawag na Sigaw ng Balintawak) ay ipinahayag ng Katipunan at naging simula
ng Himagsikang Pilipino laban sa Imperyong Kastila upang makamit ang kasarinlan.
Sa huling bahagi ng Agosto 1896, ang mga kasapi ng Katipunan (Katipunero) sa pamumuno ni  Andres Bonifacio ay
naghimagsik sa isang lugar na tinatawag na Kalookan, na mas malawak sa kasalukuyang nasasakupan ng  Lungsod ng
Kalookan na maaaring naisanib na ngayon sa kasalukuyang Lungsod ng Quezon.
Orihinal na tumutukoy ang katawagang "Sigaw" sa sagupaan sa pagitan ng mga Katipunero at ng mga Guwardiya Sibil.
Maari din na tumukoy ang sigaw sa pagpunit ng sedula (cédulas personales) bilang pagsuway sa batas at kautusan ng
Espanya. Ito ay literal na may kasamang makabayang sigaw.
Dahil sa magkakaibang pahayag at kalabuan ng lugar kung saan nangyari ito, ang tumpak na petsa at lugar ng sigaw ay
pinagtatalunan pa. Mula 1908 hanggang 1963, ang opisyal na paninindigan ay nangyari ang sigaw noong Agosto 26 sa
Balintawak. Noong 1963, ipinahayag ng pamahalaan ng Pilipinas na nangyari ang sigaw noong Agosto 23 sa Pugad Lawin,
Lungsod Quezon.
Ito ay isang natatatanging pangyayari sa kasaysayan ng Pilipinas na binubuo ng mahigit limandaang Katipunero na
sabay-sabay na pinunit ang kanikanilang sedula bilang pagpapatunay ng kanilang tuluyang pagtiwalag sa pamumuno ng
mga Espanyol sa Pilipinas. Ito ay naganap noong Agosto 23, 1896 sa pamumuno ni Andres Bonifacio, ang Supremo
ng Katipunan.
Noong Hulyo 5, 1896, natuklasan ng pamahalaang Espanya ang samahang Katipunan. Isang liham ang ipinadala ni
Tenyente Manuel Sityar, isang opisyal ng Pasig, sa Gobernador Sibil ng Maynila upang ipaabot ang kaniyang kaalaman sa
samahang kubling binubuo sa kabisera. Ang samahan ay buong-tapang na nagsisiwalat ng mga kamalian ng pamahalaan
at ang puwersa nito ay umabot na maging sa kalapit na sakop ng Maynila gaya ng Mandaluyong at San Juan.
Sinasabihan ni Andres Bonifacio ang mga pinuno ng samahan ng isang pagtitipon sa Balintawak at dito ay pag-
uusapan kung ano ang pinakamainam na hakbangin na kanilang gagawin. Noong Agosto 19, kasama ang kapatid na
si Procopio, at ilang kasapi gaya nina Emilio Jacinto, Teodoro Plata at Aguedo del Rosario, ay tumulak si Andres
Bonifacio sa Balintawak sa madaling-araw. Natunton ito ng grupo ni Pio Valenzuela. Kinabukasan muli ay binago ni
Bonifacio ang kodigo ng Katipunan matapos mapag-alamang nababatid na ito ng mga Espanyol. Matapos magtipon ang
may limandaang Katipunero, ay binagtas nila ang Kangkong, Kalookan at dito ay pinaunlakan silang patuluyin at pakainin
ni Apolonio Samson. Hapon ng Agosto 22 ay tinungo naman nila ang Pugadlawin.
Agosto 23, 1896 nang marating nila ang tahanan ni Juan A. Ramos, anak ng kinikilalang “Ina ng Katipunan” na
si Melchora Aquino. Sa kabila ng pilit pagtanggi ng kaniyang bayaw na si Teodoro Plata ay sumang-ayon naman ang lahat
na simulan na ang pakikipaglaban.
1. Ano ang orihinal na tawag sa Sigaw ng Pugad Lawin?
_______________________________________________________
2. Anong taon nagsimulang naghimagsik ang mga katipunero laban sa mga Espanyol?
_______________________________________________________
3. Sino ang namuno sa mga katipunero upang makipaglaban sa mga mananakop?
_______________________________________________________
4. Ano ang ibig sabihin ng katawagang “Sigaw”?
_______________________________________________________
5. Sa iyong palagay, bakit kaya pinunit ng mga katipunero ang kanilang sedula?
_______________________________________________________
B. Ang Kumbensyon sa Tejeros
Ang Tejeros Kumbensyon (kahaliling pangalan kasama ang Tejeros Assembly atTejeros Congress) ay ang pulong
na ginanap noong Marso 22, 1897 sa pagitan ng mga paksyon ng Magdiwang at Magdalo ng Katipunan sa San Francisco
de Malabon, Cavite (ngayon General Trias, ngunit ang site ngayon ay nasa Rosario, Cavite).
Ito ang unang pampanguluhan at bise-presidente na halalan sa kasaysayan ng Pilipinas, bagaman ang mga
Katipunero lamang ang nakibahagi at hindi ang pangkalahatang populasyon.
Ang kumbensyon ay tinawag upang talakayin ang pagtatanggol ng Cavite laban sa mga Kastila sa panahon ng
Rebolusyong Pilipino. Ang kontemporaryong Gobernador Heneral, Camilo de Polavieja, ay nakuha muli ang Cavite
mismo. Sa halip, ang kumbensyon ay naging isang halalan upang magpasya ang mga pinuno ng rebolusyonaryong kilusan
sa pamamagitan ng pagtawid sa Korte Suprema.
Ang mga rebolusyonaryong pinuno ay gumanap ng isang mahalagang pagpupulong sa isang paninirahan ng prayle sa
Tejeros upang ipagpatuloy ang kanilang mga talakayan hinggil sa tumitinding alitan sa pagitan ng mga puwersang
Magdalo at Magdiwang, at para ayusin ang lahat ng isyu ng pamamahala sa loob ng Katipunan sa pamamagitan ng isang
halalan. Sa gitna ng mga ispikulasyon kung ang Katipunan ay dapat na maitatag bilang isang monarkiya o bilang isang
6
 republika, ipinagtanggol ni Andres Bonifacio na dapat itong mapanatili bilang isang republika. Ang lahat ng mga
miyembro nito ay dapat maglingkod sa ilalim ng prinsipyo ng kalayaan, pagkakapantay-pantay at kapatiran, kung saan
itinatag ang republikano. Sa kabila ng pag-aalala ni Andres Bonifacio sa kakulangan ng mga opisyal at kinatawan mula sa
iba pang mga lalawigan, obligado ang Magdalo na magpatuloy sa halalan.
Ang mga resulta ng halalan:

Posisyon Pangalan Paksyon

Pangulo Emilio Aguinaldo Magdalo
Bise-Presidente Mariano Trias Magdiwang
Kapitan-Heneral Artemio Ricarte Magdiwang
Direktor ng
Emiliano Riego de Dios Magdiwang
Digmaan
Direktor ng Panloob Andres Bonifacio Magdiwang
Tinanggap ni Andres Bonifacio ang pasya. Ang
mga tagasuporta tulad ng Severino de las Alas ay gumawa ng mga abortive na pagsisikap upang matulungan si Bonifacio
na maging bise-presidente. Tinutulan ito ni Daniel Tirona dahil ito ay walang diploma sa pagkaabogado. Iminungkahi niya
na si Jose del Rosario ay kwalipikado para sa angkop na posisyon. Nainsulto si Andres Bonifacio, at hiniling na iurong ni
Tirona ang pahayag. Nang umalis si Daniel Tirona, sa halip, tinutukan ito ng baril ni Andres Bonifacio at ng malapit na
itong pumutok, sinubukan siyang pigilan ni
Artemio Ricarte. Pagkatapos ay ipinataw ni Bonifacio ang kombensyon bilang Supremo ng Katipunan.
Ang ilang mga pinuno ng Magdiwang, na pinangunahan nina Pio del Pilar at Mariano Llanera, ay tumanggi sa
kanilang nakaraang iginiit na ang resulta ng kombensyo ay walang bisa at sa gayon kinikilala ang pagiging totoo ng mga
nahalal na pinuno. Kalaunan ay sinakop ang limang bakanteng posisyon nang mahirang mula kay Emilio Aguinaldo. Ang
mga bagong hinirang na opisyal ay nanumpa ng tanggapan noong Abril 24, 1897. Si
Emilio Aguinaldo, sa parehong araw, ay nagtipon ng unang sesyon ng gabinete at naglabas ng isang opisyal na pabilog na
nagpapaalam sa mga pangulo ng bayan at lahat na munisipyo na siya ay napili nang maayos ng kumbensyon at
ipinapalagay na ang kanyang posisyon bilang pangulo.
Suriin ang bawat pangungusap. Isulat ang Tama o Mali sa iyong kwaderno kung ito ay naganap sa Tejeros
Kumbensyon.
______1. Si Emilio Aguinaldo ay nahalal na “El Presidente” habang siya nakikipaglaban sa Pasong Santol.
______2. Ayon kay Daniel Tirona, “Ang pagiging matapang ang dahilan kung bakit hindi dapat maging Director del
Interior si Andres Bonifacio.”
______3. Sa bundok ng Maragondon hinatulan ng kamatayan ang magkapatid na sina Andres at Procopio Bonifacio.
______4. Si Severino de las Alas ay ang nanalong Director Del Commercio sa naganap na halalan.
______5. Bago naganap ang halalan sa Tejeros ay nagkalat na ng mga balita si Daniel Tirona laban kay Andres Bonifacio.

C.Kasunduan sa Biak-na-Bato
Pagtatag ng Republika ng Biak-na-Bato
Lumubha ang kalagayan ng rebolusyon dahil sa pagkakapatay kay Andres Bonifacio at paghina ng mga
katipunero. Masugid na tinugis ng mga Espanyol sina Emilio Aguinaldo at mga kasamahan. Nagwagi ang mga Espanyol
sa labanan sa Cavite kaya napilitang umurong si Emilio Aguinaldo sa batas at nakiisa kay Heneral Miguel Malvar.Tinangka
ng mga espanyol na dakipin si Aguinaldo sa Batangas, ngunit siya ay nakatakas patungong Morong at mula rito ay
nagtungo sa Biak-na-Bato.
Kasunduan sa Biak-na-Bato
Naging malala ang hidwaan ng mga Pilipino at Espanyol. Si Pedro A. Paterno isang Pilipinong nag-aaral sa
Spain, ay lumapit sa Governador Heneral at nagkusang loob na mamagitan sa lumalaking hidwaan. Sumang-ayon si
Gobernador Heneral Primo de Rivera na isulong ang pagkakasundo para sa kapayapaan kaya’t nabuo ang kasunduan sa
Biak-na-Bato. Ang kasunduang pangkapayapaan ay nilagdaan nina Heneral Emilio Aguinaldo at Gobernador Heneral
Primo de Rivera noong Disyembre 14 at15, 1897.
Nilalaman ng Kasunduan sa Biak-na-Bato

Panig ng mga Pilipino Panig ng mga Espanyol

(Emilio Aguinaldo)
Mga Hininging Pagbabago
Sekularisasyon ng mga parokya at pagtatanggol sa mga
organisasyon ng mga paring Espanyol
Pagtatalaga ng mga Pilipinong kinatawan sa pamahalaan
Pantay na pagtingin sa mga Pilipino at Espanyol sa harap ng
batas.
Kalayaan sa pagsasalita, pagpapahayag, at pagpupulong.
7
(Gobernador-Heneral)
Mga Hinihingi at Ibibigay
Maniniraahan sina Emilio Aguinaldo at mga kasama nito sa
ibang bansa.
Babayaran ng halagang P800,000.00 sina Emilio Aguinaldo
kapag umalis, isusuko ang 700 sandata, at uutusan ang ibang
mga manghihimagsik na sumuko rin.
Magbabayad ng P 900,000.00 sa mga pamilyang na;pinsala
 ng labanan.
Ang Pagkabigo ng Kasunduan
Bigo ang kasunduan dahil walang tiwala ang dalawang panig sa isa’t isa.
Bilang pagtugon sa kasunduan, nagtungo sina Emilio Aguinaldo at ilang piling kasamahan sa Hongkong bilang exile noong
Disyembre 27, 1897 dala nila ang tsekeng nagkakahalaga ng P400,000.00 bilang kabayaran sa pag-alis nila. Idineposito
nila ang pera sa bangko ng Hongkong. Balak ni Emilio Aguinaldo na gamitin ang pera sa pagbili ng mga sandata at iba
pang mga kagamitan para sa pakikidigma upang magamit sa pagpapatuloy ng himagsikan.
Ang Pamahalaang Espanyol ay hindi tumupad sa pangakong magbayad ng halagang P 1,700,000.00. ang ibinigay lamang
ay P600,000.00 ( P400,000 kay Emilio Aguinaldo at P200,000.00 sa mga pinunong rebolusyonaryo sa Pilipinas)
Hindi binayaran ng mga Espanyol ang mga Pilipinong napinsala ng digmaan.
Ang mga mamamayang nagsuko ng mga sandata at ibang pinaghihinalaang rebolusyonaryo ay pinaghuhuli.
Hindi nagkaroon ng katahimikan sa Pilipinas matapos malagdaan ang kasunduan. Bagkus lalo pang naging marahas ang
mga labanan.
Itinatag ang Kasunduan sa Biak-na-Bato sa kadahilanang lumubha ang kalagayan ng rebolusyon dahil sa pagkakapatay
kay Andres Bonifacio at paghina ng mga katipunero.May mga hinihinging pagbabago sa panig ng mga Pilipino at may
mga hinihingi at ibibigay ng mga Espanyol.
Ang kasunduan sa Biak-na-Bato ay hindi nagtagumpay sa kadahilanang walang tiwala ang dalawang panig sa isa’t
isa. Ito na sana ang inaasahang magtatadhana ng pagwawakas ng himagsikan.
Hindi tumupad ang mga Espanyol sa napagkasunduan kaya hindi nagkaroon ng katahimikan sa Pilipinas matapos
malagdaan ang kasunduan. Bagkus lalo pa itong lumala ang karahasan at naging marahas ang mga Espanyol sa mga
labanan.
Ang Kasunduan sa Biak-na-Bato ay ang kasunduan sa gitna ng mga Magdiwang at mga Magdalo upang matigil
ang Himagsikang Pilipino noong 1896. Sa pamamagitan ni Pedro Paterno, nilagdaan ni Gobernador-Heneral Primo de
Rivera ang Kasunduan sa Barangay Biak-na-Bato, San Miguel, Bulacan.
Pagsasanay 1
Basahin at sagutin ang mga tanong. Bilugan ang tamang sagot.
1. Alin dito ang hindi kasali sa kasunduan sa Biak-na-Bato?
A. sekularisasyon ng mga parokya at pagtatanggol sa mga organisasyon ng mga paring espanyol
B. pagtatalaga ng mga Pilipinong kinatawan sa pamahalaan
C, pantay na pagtingin sa mga Pilipino at Esoanyol sa harap ng batas
D.nagbabayad ng P900,000.00 sa mga pamilyang napinsala sa labanan
2. Saan pumunta sina Emilio Aguinaldo at ng kanyang ilang piling kasamahan?
A. Hongkong B. Espanya C. America D. Japan
3. Ano ang ginawa ng mga Espanyol sa mga mamamayang nagsuko ng mga sandata at ibang pinaghihinalaang
rebolusyonaryo?
A. pinaghuhuli B. ikinulong C. pinarusahan D. pinalayas
4. Kanino nakiisa si Emilio Aguinaldo?
A. Heneral Miguel Malvar B.Gobernador Heneral Primo de Rivera C. Pedro A. Paterno D Heneral Manuel Malvar.
5 Bakit lumubha ang kalagayan ng mga katipunero ?
A. pagkakapatay kay Bonifacio C. nagwagi ang mga Espanyol sa labanan
B. paghina ng mga Katipunero D. A at B na sagot
6. Sino ang tumugis kina Emilio Aguinaldo at mga kasamahang katipunero?
a. Hapon B. Americano C. Espanyol D. Intsik
7. Sino ang tinangkang dakpin ng mga Espanyol?
A. Andres Bonifacio B. Emilio Aguinaldo C. Jose Rizal D Pedro Paterno
8. Sino ang nagkusang loob na namagitan sa dalawang panig?
A. Pedro A Paterno B. Manuel Quezon C. Andres Bonifacio D.Ciriaco Bonifacio
9. Sino ang sumang-ayon na isulong ang pagkakasundo para sa kapayapaan.?
A. Primo de Rivera C. Premo de Vera B. Primo de Vega D.Premode Verga
10. Kailan nilagdaan ang kasunduang pangkapayapaan ?
A. Disyembre 14 at 15, 1897 B. Disyembre 16 at 17, 1897 C. Disyembre 15 at 16, 1897 D. Disyembre 17 at 18, 1897

Prepared by: Mrs. Lourdes M. Manansala

8
 DIVINE WISDOM SCHOOL OF PALMAYO
Resettlement Area, Floridablanca, Pampanga
EPP 5 – St. Michael’s the Archangel
Name:__________________________________________ Date:_________________________
1st Quarter – Lesson 2 Week 2
Panuntunan sa Pamamahagi ng mga Dokumento at Media Files
Ang kahulugan at kahalagahan ng ICT at mga panuntunan sa pagmamahagi ng mga dokumento at media file.
Dapat maging ligtas at kapakipakinabang sa lahat ng pamamahagi ng dokumento at media file at kailangang
maliwanagan ang wasto at responsableng pamamahagi nito.
Tumutukoy ang information Technology sa mga pamamaraan, kasangkapan, at teknolohiya na tumutulong sa
mga tao upang makakiha ng impormasyon, maproseso ito, maitago at maibahagi. Itinuturing din itong sining at agham
ng pagtatala, pag-iingat, pagsasaayos at pagpapalaganap ng impormasyon.
Kasiya-siyang gawainang paggamit ng computer internet at email. Ngunit kalakip nito ang malaman at maliwanagan
ang wastong pamamahagi ng mga dokumento at media file na nabuo mula dito.
Matuto ka na makapamahagi ng mga dokumento at media file sa ligtas at responsableng pamamaraan dapat
maging ligtas at responsible sa pamamahagi ng mga dokumento at media files gamit ang information ang
communication technology (ICT) katulad ng computer, email at internet at mga social media files gaya ng facebook at
Instagram. Kailangang mahusay na mapag-aralan ang mga datos at gabay sa ligtas at responsableng pamamaraan.
Paano nga ba ang tamang paraan ng pag-gamit ng social media? Halina at baybayin natin ang ilan lamang sa mga
pamamaraan upang maibalik natin ang katinuan sa internet. Maaring sa pamamagitan ng mga maliliit na gawaing ito,
magsilbi tayong halimbawa sa mas nakararami pa nating mga kababayan at kaibigan upang mapanatili natin ang
kagandahang asal online.
1. Tandaan na ang social media at ang internet ay isang publikong lugar
Anumang bagay na ipost natin sa social media at sa internet ay naisasapubliko. Ang isang post ay maaring
mabasa ng daan-daan nating mga kaibigan. Maari din itong mai-share at umabot sa libu-libo, o maging milyun-milyong
naka-konekta sa internet.
Kaya dapat maging maingat tayo sa lahat nang ating mga pananalita, mga pictures, at maging sa ating
ekspresyon. Tandaan na maaaring mabasa ang mga ito ng samut-saring uri ng tao — mga kamag-anak, mga kaibigan,
maging ng ating mga employer. Tandaan na kung ano ang ating reputasyon online, ganun din ang kanilang magiging
pagkilala sa atin sa tunay na buhay.
Hanggat maaari, iwasang mag-post ng masyadong pribadong mga topiko, maseselang litrato at video, at huwag
mag-post ng nakakasakit o nakakaoffend sa ibang tao lalo na ang patungkol sa kasarian, relihiyon, at pulitika.
2. Ang social media ay lugar para sa pagkakaibigan at pagkakaunawaan
Ang social media ay nilikha upang paigtingin ang ating koneksyon sa ating mga mahal sa buhay, kaibigan, sa
pamayanan, at maging sa kabuuan ng lipunan. Ang Facebook, Twitter, Instagram, at iba pa, ay lugar para sa
pagkakaibigan at pagkakaunawaan.
Maaring dumating minsan ang punto na magkasalungat ang ating mga pananaw sa iba’t ibang mga bagay subalit
tandaan natin na karapatan ng bawat isa ang magpahayag ng paniniwala at saloobin. Hindi ito masama. Mas mainam
nga na nakikipag-kuru-kuro tayo. Importante lang na manaig ang respeto sa mga pagkakaiba nating ito.
Kung masyado nang mainit ang usapan, bakit hindi mo yayaing magkape ang iyong kaibigan at pag-usapan ang
inyong mga punto sa tunay na buhay? Iba pa rin ang face-to-face na pag-uusap.
(At tandaan, manlibre ka naman minsan, hindi yung siya lang palagi ang nanlilibre!)
3. Ugaliing basahin nang buo at maigi ang nilalaman ng article bago magkomento o magshare
Minsan maysado na tayong nasanay sa instant: instant noodles, instant coffee, instant lahat. Minsang pati sa
mga bagay na nakikita natin online, gusto na rin natin ng madalian at mabilisan. Kung kaya, maraming beses tayong
napapaso dala ng pag-react sa headline lamang.
Tandaan natin na importante ang pagbabasa at pag-unawa nang lubusan sa mga bagay na nakikita natin sa internet.
(Babala: hindi lahat nang nakikita sa internet ay totoo!)
Narito ang ilang mga gabay na tanong upang mas maunawaan natin ang ating mga binabasa:
· Ano ang pangunahing paksa ng article na ito? (Tungkol saan ang article na ito?)
· Ano ang mga sumusuportang ideya sa pangunahing paksang ito?
· Ano ang gustong ipahiwatig ng manunulat/potograpo/may-akda ng gawang ito?
· Lahat ba nang mga naisulat/ipinapakikta/nailathala ay suportado ng siyentipikong pagsusuri, ebidensya at patunay?
· Pantay ba sa lahat nang panig ang mga anggulo sa akdang ito?
· Maari ko bang beripikahin at i-cross check sa iba pang mga sources ang mga sinasabi at kine-claim ng awtor sa article
na ito? Sumosoporta ba sa claim na ito ang iba pang mga sources? O salungat ang mga ito?
· Itong akda/imahe/video ba ay diretsong pagpahayag ng katotohanan/kaganapan (facts)? O ito ba ay pagpapahayag
lamang ng may-akda ng kanyang sariling opinyon?
· Paano ito makaka-apekto sa akin at sa aking pang-araw-araw na pamumuhay?

9
· Ano ang ibig sabihin article na ito sa mga bagay-bagay na kasalukuyang nangyayari sa ating lipunan?
Kapag hindi lubusang naintindihan ang nababasa o nakikitang mga imahe, mas mainam na magtanong sa nakaka-alam, o
mga eksperto sa topiko. Magtanong sa mga kaibigan, kamag-anak, guro, o mga otoridad na may mas malawak na
kaalaman sa topiko ng article o litrato.
4. Iwasang mag share ng hindi beripikadong mga article o memes
Karugtong ng nasa itaas, tandaan natin na importanteng totoo at beripikado ang mga impormasyon na ating
sine-share sa social media. Alamin kung totoo at batay lamang sa katotohanan ang nilalaman ng articles at mga larawan.
May mga artikulong nais lamang magbigay ng komentaryo sa pamamagitan ng pagpapatawa. Ang tawag sa mga ito ay
lampoon, parody, o satire. Maging maingat sa pagkilala at pagbasa nang mga ito.
Tandaan natin na may iba pang mga websites na ang tanging pakay lamang ay manlinlang at magpakalat ng hindi
totoong mga impormasyon. Iwasan natin ang mga ito.
Maaring sa pagse-share natin ng maling impormasyon ay makasakit tayo ng ibang tao, maging dahilan ng panic, o di
kaya’y maging sanhi ng kaguluhan sa atin lipunan. Ayaw nating mangyari ito.
5. Maging responsable sa lahat nang oras
Kailangan pa bang i-memorize ‘yan? OO. Kailangang i-memorize ito at paulit-ulit nating tandaan na ang
responsableng pag-gamit ng social media ay ang tanging solusyon upang maibalik natin ang kaayusan at katiwasayan
online. Ang pagiging responsable online ay nag-uugat sa dalawang bagay lamang: katotohanan at pag-galang.
Kung ang bawat isa sa atin ay responsable sa ating pag-aasal sa social media, maiiwasan natin ang bangayan, hindi
pagkaka-uunawaan, siraan, at pagkaka-watak-watak.
Gamitin natin ang social media nang tama. Gamitin natin ito upang linangin an gating pakikipag-kapwa tao.
Gamitin natin ito upang tayo ay matuto. Gamitin natin ang Facebook, Twitter, at Instagram upang mas mapabuti pa ang
ating pamumuhay.

Ano ang natutunan ko?

Dapat maging ligtas at responsable sa pamamahagi ng mga dokumento at media files gamit ang information ang
communication technology (ICT) katulad ng computer, email at internet at mga social media files gaya ng facebook at
Instagram. Kailangang mahusay na mapag-aralan ang mga datos at gabay sa ligtas at responsableng pamamaraan.
Tumutukoy ang Information Technology sa mga pamamaraan , kasangkapan at technolohiya na tumutulong sa
mga tao upang makakuha ng impormasyon, maproseso ito, maitago at maibabahagi. Kasiya-siyang Gawain ang
pamamahagi ng dokumento at media files gamit ang computer at internet.

Mga salik na kalakip sa paggamit ng Information Technology

1. Exposure ng mga di naaangkop na materyales.

2. Makakaita ng mga bawal na materyales gaya ng sekswal, marahas at mga bawal.

3. Makakakuha ng mga virus sa pamamahagi ng dokumento o media files.

4. Makatutulong ang paggamit ng removable device subalit maari ding may napapaloob na virus na makakaapekto
sa mga files at computer.

Gawain 1
Isulat ang TAMA kung ang pahayag ay wasto tungkol sa information technology at MALI naman kung hindi.

____1. Ang paggamit ng computer ay kasiya-siyang Gawain.

____2. Ang information technology ay kadalasang nagdadala ng masama sa mga tao.
____3. Dapat isaalang-alang ang mahalagang panuntunan sa pamamahagi ng dokumento at files.
____4. Mahalaga ang ICT sa buhay ng tao.
____5. Maging responsible sa bawat information na makukuha.
____6. Ilagay kung sino o kanino nagmula ang ipamamahaging dokumento o media file.
____7. Gumamit ng removable device ng hindi nag i-scan.
____8. Tiyakin na ang dokumento at media file naipamamahagi ay hindi naglalaman ng anumang uri ng detalye na
maaaring makapanira o makapagpapagalit sa mga taong makakatanggap nito.
____9. Huwag humingi ng pahintulot sa kinauukulan bago mamahagi ng mga dokumento at media file.
____10. Anumang virus na nasa loob ng removable device ay hindi mailipat na kasama ng dokumento at media file na
nais ipamahagi kaya ayos lang na balewalain ito.

10
Gawain 2
Lagyan ng tsek____ sa hanay ng OO at ekis____ naman kung hindi.
Kasanayan sa ligtas at responsableng pamamaraan sa OO HINDI
pamamahagi ng dokumento at media files
1. Natitiyak na ligtas sa anumang virus na napapaloob
sa gagamiting removable device.
2. Ang virus na nasa loob ng removable device ay hindi
makaapekto sa mga files.
3. Aalisin muna ang virus na nakapaloob sa removable
device
4. Ang mga file na nakuha sa internet ay nararapat na
iscan muna bago buksan ang document.
5. Sa pamamahagi ng mga files at dokumento tiyaking hindi
ito naglalaman ng anumang uri ng detalye na makakasira o
makapagpagalit sa taong nakatangggap nito.

Gawain 3
A. Piliin ang pinakamabuting sagot ayon sa mga dapat isaalang-alang sa paggamit ng computer.
_____1. Pagpasok ng computer laboratory, ang dapat kong gawin ay;
a. Buksan ang computer at maglaro ng online games
b. Tahimik na umupo sa upuang itinalaga para sa akin
c. Kumain at uminom.
_____2. May nagpapadala sa iyo ng hindi naaangkop na online message, ano ang dapat mong gawin?
a. Panatilihin itong isang lihim
b. Tumugon at hilingin sa nagpapadala sa iyo na huwag ka na niyang padalhan na hindi naaangkop
na mensahe
c. Sabihin sa mga magulang upang alertuhin nila ang internet service provider
_____3. Sa paggamit ng internet sa computer laboratory, alin sa mga ito ang dapat gawin?
a. Maari kung e check ang email sa anumang oras na naisin ko.
b. Maari akong pumunta sa chat rooms o makig ugnayan sa aking mga kaibigan online.
c. Maari ko lamang gamitin ang mga aprobadong website ng may pahintulot sa guro.
_____4. Kapag may humingi ng personal na impormasyon tulad ng mga numero ng telepono o address, dapat
mong;
a. Ibigay ang hinihinging impormasyon
b. I-post ang impormasyon sa anumang pampublikong websites
c. Iwasang ibigay ang personal na impormasyon online.
_____5. Nakakakita ka ng impormasyon o lathalain sa computer na sa iyong palagay ay hindi naaangkop, ano
ang dapat mong gawin?
a. Huwag pansinin, balewalain
b. I-off ang computer at sabihin ito sa iyong kaibigan
c. Ipaalam agad sa nakakatanda

Prepared by: Mrs. Lourdes M. Manansala

11
 DIVINE WISDOM SCHOOL OF PALMAYO
Resettlement Area, Floridablanca, Pampanga
TLE 6 – St. THERESE OF THE CHILD JESUS
Name:__________________________________________ Date:_________________________
1st Quarter – Lesson 2 Week 2
Uses Technology in the Conduct of Survey to find out the Elements to be Observed in Planting Trees and Fruit -
Bearing Trees
Can you still remember about your past lesson? It talks about successful orchard growers in the communities or adjacent
communities. Am I right? Can you give a short detail about the successful orchard growers in the communities or
adjacent communities?
Activity 1. A. Describe the two pictures below.

__________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
B.

__________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________

There are different ways of preparing seeds. One way is by placing the seeds under the sun before planting. One
example of this is the Ipil-Ipil tree.
There are two ways of planting: direct and indirect. Direct planting is a method of planting where the seeds or
parts of a plant are directly planted in the soil where it will germinate and grow into full-grown trees. In indirect
planting, the plant needs to be transferred to its permanent place.

What’s New

At this point in time you are going to “learn” another topic, it is all about the uses of technology in the conduct
of survey to find out the elements to be observed in planting trees and fruit-bearing trees. But before that, know first
these important words.

Fertile soil- a place where something begins or develops in large amounts.

Seed- a flowering plant's unit of reproduction, capable of developing into another such plant.
Moisture- is the water stored in the soil and is affected by precipitation, temperature, soil characteristics, and more. ...
Air and water, the gas and liquid phases, exist in the pores.
Germinate- refers to the process by which an organism grows from a seed or a spore.
Suit- it is the right size or shape for you or for that place.

12
 Why is it important to follow different ways in planting trees and other fruit bearing trees in every area in our
locality? Proper ways in caring plant and soil:
Choose the best place for planting
Choose the seeds that best suit the season and the soil.
Put sufficient fertilizers in the soil
Take care of the soil and the plants regularly

What is It

Now, you will learn another topic. The uses of technology in the conduct of survey to find out the elements to be
observed in planting trees and fruit-bearing trees.

Why are proper ways in caring trees and fruit bearing trees important?

To ensure a higher rate of survival, follow these processes:

Thinning –To produce strong plants, pull out some crowded seedlings so that the remaining plants will have more room.

Pricking – This is done by transferring seedlings from one seed box to another to provide more space for proper
development. Water the seedlings before pricking.

Hardening – This process is done 7 to 15 days before transplanting.

What are the general steps in the proper transferring of planting trees and fruit bearing tress?
Follow the general steps in the proper transferring of plants:
* Place the seedlings away from direct sunlight. Make sure the seedlings are healthy and fresh before planting.
* Dig the area where you want to plant them. The length and depth of the hole should be according to how big the tree
will become.

* Remove the plant from the plastic bag. Do not remove the soil which holds the roots.

13
* Slowly and carefully place the seedlings in the hole. Make sure the main roots are not bent.

* Cover it with soil. Lightly press the soil.

* Water the new plant early the next morning. Use a water sprinkler.

* Plant your seedlings in the afternoon when sunlight is no longer hot to avoid withering.

Digging the Hole

Planting too deep is the top reason that trees and shrubs die. Follow these simple steps:

Backfill
The thinking on backfill has changed in recent years. Although it was once common to modify the backfill soil with
amendments — such as compost, peat moss, aged manure and other ingredients

Planting
When moving your plant into the planting hole, disturb the root ball as little as possible.

Mulching

14
Apply bark mulch or pine straw to a depth of 2”–3" over the entire planting hole. Mulching helps conserve water and
prevent weeds.

Staking
Staking at planting time is not always necessary. Consider the stability of the root ball, trunk size and strength, direction
of prevailing winds, canopy size and density when determining whether or not to stake.

Fertilizing
We do not recommend fertilizing newly planted trees and shrubs during their first year of growth.

Watering
The roots should never dry out completely, nor should they be waterlogged. 

Activity What’s More

Please read and observe the picture on the steps how to plant a tree or fruit bearing tree and do this at the back of your
house while you are at home due COVID situation.

“Market Demands for Fruits”

Planting fruits is a favorable source of income if he/she pay close attention to it and has technical
knowledge and the ability in planting, accompanied by effort, hard work and determination. The demand for
fruits both local and international market continues to rise because more people aware that fruits are important
for life to flourish. Nowadays, people of different ages are becoming increasingly health conscious. They
realize the importance of good nutrition in promoting good health. Fruits are very nutritious, loaded with fiber,
water and

Have significant chewing resistance. They are already part of the daily food of most Filipinos and
people across the world. That is why the demand for fruits in the market remains high in rank.

To ensure success in selling fruits, the farmer or seller should consider the following market demands:
1. Buyers select fruits and other products of good quality, usually based on size, shape, and appearance.
2. Good quality fruits have the same appearance, size, stage of maturity, state of freshness, and shape.
3. Fruits should be in their freshest state when being sold. They can command higher prices.
4. Pack fruits properly in good containers to maintain their freshness and to avoid cuts, bruises, and
blemishes.
5. Price your products based on the current price on the market. Going with the current price makes your
product competitive.

Ways of Marketing a Product

1. Retail - this refers to the sale of goods in small quantities directly to the consumer.
2. Wholesale- this is the sale of goods in a relatively large quantity to be retailed by others.
3. Consignment basis-this is an agreement to supply goods for a definite price and at a specific time.
4. Announcement of products to the public.
5. Direct selling to the market place.
6. Selling through cooperatives.

15
 How do the farmer/owner produce the plants which they planted on the farm? Why is there a need for
having some sources of fruits? Where can we find different sources of fruit-bearing trees?
Fruit bearing trees are available and sold in different stages of growth and ready to be transplanted.
Among these sources are:

Commercial Nursery - run by private individuals usually offering landscaping materials and services.
Agricultural Institution - a school that offers a course related to agriculture and other plant studies.
Department of Agriculture - responsible for any agricultural activities in terms of vegetables and fruits.
Bureau of Plant and Industry - they develop scientific improvement for each plant species in a locality and
adjacent place

Here are the famous orchards and orchard growers in the Philippines.

Rosa Farms, Zambales, Philippines- Rosa Farms is a 12.5-hectare mango orchard in the coastal province of
Zambales, home of the Philippine Carabao Mango. The Farm has 888 mango trees nurtured for years. The
farm is open o walk-in guest who want to experience the ambiance of areal functional farm.

Kitsie’s Farm, Zambales, Philippines- Kitsie’s Farm has dozens of fruit-bearing mango trees scattered
across its 15 hectares’ land with each tree yielding at least 200 kilos each.

Gapuz Grapes Farm, Bauang, La Union- Gapuz Farm has been in business for 30 years. The Gapuz
brothers learned the in and out of grapes growing in California.

Banana Farm, Davao Region- Banana is the leading fruit grown in the Philippines and a consistent top dollar
earner.

Davao Golden Pomelo Farm, Davao Region- Carmelita Mercado is the top pomelo producer and distributor
in the Philippines. The farm has 350 hectares of sweet pink flesh pomelo.

Nica’s Rambutan Farm, Barangay Lapaz, Tibiao, Antique- The rambutan tree belongs to a group of fruit
bearing tropical tree like longgan and lychee. The name rambutan came from an Indonesian name “rambut”
which means hair. Nica’s Farm is the biggest green rambutan farm located in Barangay Lapaz, Tibiao, Antique.
The farm was named after the youngest daughter of the owner. Aside from the green and red rambutan, you’ll
also find bananas, durian, lanzones, mangosteen, pomelo and other fruits.

Grace’s Lanzones Farm, Guyam, Indang Cavite, Philippines- It has 200 fully grown lanzones that earn
about 120,000 to 150,000 per harvest.

Dalandan Farm, Bayombong, Nueva Viscaya, Philippines- Dalandan or kahel originated from China. This
fruit is flattened and turns yellow or reddish orange when mature. It consists of 10-14 segments easily
separated from one another to form an open core.

Durian Fruit, Davao City, Philippines- The Durian fruit is popular due to its strong aroma and unique taste. It
is also grown in Thailand and Indonesia. Many often says, “It smells like hell, but it tastes like heaven”. The
flesh is rich in carbohydrate, proteins, vitamins (thiamine, riboflavin and Vitamins A and C) and minerals.

La Trinidad Strawberry Farm-The La Trinidad Strawberry Farm is a farm in the town of La Trinidad, Benguet,
Philippines primarily used for the cultivation of strawberries. The BSU leases at least 500 to 1000 square
meters (5,400 to 10,800 sq. ft.) Lots of the 79.49 hectares (196.4 acres) farm to local farmers for strawberry
cultivation. The average annual harvest of the farm as of 2018 is (1,747 long tons; 1,957 short tons)
harvested by 660 farmers

Match column A with the corresponding technology in the column B. Connect it using “a pencil”.
Column A Column B
1. Mulching A. Staking at planting time is not always necessary. Consider
the stability of the root ball, trunk size and strength, direction
of prevailing winds, canopy size and density.
2. Staking B. Apply bark mulch or pine straw to a depth of 2–3"
over the entire planting hole.
3. Fertilizing C. Proper moisture is critical to the survival of your young tree
or shrub
4. Watering D. We do not recommend fertilizing newly planted trees and
shrubs during their first year of growth
16
5. Planting E. When moving your plant into the planting hole, disturb the root ball as little as possible
Filling the Blanks: Read and understand the following items below. Choose the answer from the box. Write it on the
space provided.

Fertile soil Pricking Seed Suit Thinning Indirect Planting

Germinate Moisture Hardening Direct Planting

__________1. To produce strong plants, pull out some crowded seedlings so that the remaining plants will have more
room.
__________2. This process is done 7 to 15 days before transplanting.
__________3. This is done by transferring seedlings from one seed box to another to provide more space for proper
development.
__________4. The plant needs to be transferred to its permanent place.
__________5. Is a method of planting where the seeds or part are directly planted in the soil where it will germinate
and grow into full-grown trees?
__________6. A place where something begins or develops in large amounts.
__________7. A flowering plant’s unit of reproduction, capable of developing into another such plant.
__________8. Refers to the process by which an organism grows from a seed or a spore.
__________9. It is the right size or shape for you or for that place
__________10. Is the water stored in the soil and is affected by precipitation, temperature, soil characteristics, and
more, air and water, the gas and liquid phases, exist in the pores?

Multiple Choice: Read the following statements. Choose the letter of the correct answer. Write it in your
activity notebook.

1. A strawberry found in Benguet.

A. BSU Strawberry Farm C. La Trinidad Strawberry Farm
B. Layno Strawberry Farm D. Palacio Strawberry Farm

2.It has 200 fully grown lanzones that earned about 12,000 to 150,000 per harvest.
A. Grace’s Lanzones Farm C. La Trinidad Farm
B. Magsayon Lanzones Farm D. Nica’s Farm

3. Is the biggest green rambutan farm located in Barangay Lapaz, Tibiao, Antique.
A. Antique Rambutan Farm C. Grace’s Rambutan Farm
B. Nica’s Rambutan Farm D. Polaos Rambutan Farm

4. It has been in business for 30 years. They learned the in and out grapes growing in
California.
A. Sevilla’s Grape Farm C. Gapuz Grape Farm
B. La Union Grapes Farm D. Claveria Grapes Farm

5. It has 12.5 hectares mango orchard in the central of Zambales. It is a home of Philippine
carabao mango.
A. Rosas Farm C. Kitsie’s Farm
B. Nica’s Farm D. Grace’s Farm

6. She is the top pomelo producer and distributor in the Philippines.

A. Enecita Vasmayor C. Grace Tigbo
B. Carmelita Mercado D. Marites Concepcion

7. It is the leading fruit grown in the Philippines and a consistent top dollar earner.
A. Banana C. Durian
B. Mango D. Rambutan

17
‘8. A farm located at Bayombong, Nueva Vizcaya.
A. Rambutan Farm C. Dalandan Farm
B. Lanzones Farm D. Mango Farm

9. A fruit-bearing tree that is popular due its strong aroma and unique taste.
A. Mangosteen C. Rambutan
B. Durian D. Mango

10. It has a dozen of fruit-bearing mango trees scattered its 15 hectares land.
A. Rosas Farm C. Kitsies Farm
B. Nica’s Farm D. Grace Farm

Prepared by: Mrs. Lourdes M. Manansala

18
 DIVINE WISDOM SCHOOL OF PALMAYO
Resettlement Area, Floridablanca, Pampanga
Personality Development 12 - St. Matthew

Name:__________________________________________ Date:_________________________
1st Quarter – Lesson 2 Week 2
The relationship among physiological, cognitive, psychological, spiritual, and social development
Cognitive Development
Adolescence marks the transition from childhood into adulthood. It is characterized by cognitive, psychosocial,
and emotional development. Cognitive development is the progression of thinking from the way a child does to the way
an adult does.
There are 3 main areas of cognitive development that occur during adolescence. First, adolescents
develop more advanced reasoning skills, including the ability to explore a full range of possibilities
inherent in a situation, think hypothetically (contrary-fact situations), and use a logical thought process.
Second, adolescents develop the ability to think abstractly. Adolescents move from being concrete thinkers, who think
of things that they have direct contact with or knowledge about, to abstract thinkers, who can imagine things not seen
or experienced. This allows adolescents to have the capacity to love, think about spirituality, and participate in more
advanced mathematics. Youth who remain at the level of a concrete thinker focus largely on physically present or real
objects in problem solving and, as a result, may present with difficulty or frustration with schoolwork as they transition
throughout high school. Clinicians can help parents recognize this problem to help adolescents adjust to the educational
pace.
Adolescents may also experience a personal fable as a result of being able to think more abstractly. The personal
fable is built on the fact that if the imaginary audience (peers) is watching and thinking about the adolescent, then the
adolescent must be special or different. For decades, this adolescent egocentrism was thought to contribute to the
personal fable of invincibility (eg, other adolescents will get pregnant or get sexually transmitted infections) and risk-
taking behavior.
Several studies have found that adolescents perceive more risk in certain areas than adults but that being aware
of the risks fails to stop adolescents from participating in risk-taking behavior. Neuroimaging studies demonstrate that
adolescents may experience greater emotional satisfaction with risk-taking behavior. This satisfaction can predispose
adolescents to engage in behavior despite being aware of risks. In addition, concrete-thinking adolescents may be
unable to understand the consequences of actions (eg, not taking medications), may be unable to link cause and effect
in regard to health behavior (eg, smoking, overeating, alcohol, drugs, reckless driving, and early sex), and may not be
prepared to avoid risk (eg, having condoms and avoiding riding with intoxicated drivers). Alternatively, youth who feel
the personal fable is threatened can present with stress, depression, or multiple psychosomatic symptoms.
Third, the formal operational thinking characteristic of adolescence enables adolescents to think about thinking or meta-
cognition. This characteristic allows youth to develop the capacity to think about what they are feeling and how others
perceive them. This thought process, combined with rapid emotional and physical changes that occur during puberty,
causes most youth to think that everyone is thinking not just about what they are thinking about but about the youth
themselves (imaginary audience).
The imaginary audience can be detrimental to youth obtaining clinical care and services. For example, youth
with chronic illnesses may hide or deny their illnesses for fear that the imaginary audience (peers) may learn about their
condition or to prove to the audience that the condition does not exist. It is important to remember that the audience is
very real to the adolescent. By being aware and sympathetic to the adolescent’s concerns, as a clinician, you might be
able to find solutions to address the health needs and social needs of the patient.
Adolescent Psychosocial Development
The psychosocial development that occurs during this period can be characterized as developmental tasks that
emphasize development of autonomy, the establishment of identity, and future orientation.
The first area of adolescent development—establishment of autonomy—occurs when the adolescent
strives to become emotionally and economically independent from parents. This struggle begins during
early adolescence (ages 12-14 years), which is characterized by forming same-sex peer groups, with
decreasing interest in family activities and parental advice. During this time, adolescents are concerned
with how they appear to others. The peer group, which is typically same-sex, is often idealized and has a
strong influence on the adolescent’s development. As a result, adolescents may use clothing, hairstyles,
language, and other accessories to fit in with their peers. Similarly, adolescents who do not identify with
any peers may have significant psychological difficulties during this period. Adolescents become less
preoccupied with their bodily changes as they approach the end of puberty. The adolescent’s attention shifts from being
focused on self to adopting the codes and values of larger peer, parental, or adult groups. Clinicians who treat
19
adolescents can help by discussing with families that this process of pubertal maturation will often require role
readjustments among and between family members, which can sometimes result in increased stress and conflict.
During middle adolescence (ages 15-17 years), the peer group becomes a mixed-sex peer group and assumes a
primary social role for the adolescent. Adolescents begin to have short, intense “love” relationships, while looking for
the “ideal” partner. It is not uncommon for adolescents to have crushes on adults during this stage. Family conflict is
likely to be at its peak. As adolescents’ independent functioning increases, adolescents may examine their personal
experiences, relate their experience to others, and develop a concern for others.
By late adolescence (ages 18-21 years), adolescents have developed a separate identity from parents.
Simultaneously, adolescents may move away from their peer group and strive to achieve adult status. Adolescent
conflict with parents may very well decline during this stage. As adolescents begin to enter more permanent
relationships, they establish responsible behavior and their personal value system matures.
Pediatric health care professionals should be aware that most adolescents seek independence in a gradual
fashion, and a sudden shift from parents can be a warning sign that the adolescent needs help in transitioning. In fact,
some studies have demonstrated that 11-year-old girls spend 68% of their time with family and 22% with friends
compared with 46% and 44%, respectively, in 18-year-old girls. Anticipatory guidance for parents about the emerging
needs of independence will help to inform parents about this important developmental stage, provide guidance in
promoting independence in a safe setting, and alleviate some of the problems experienced in the family. Development
of clinic policies that promote an adolescent’s need for privacy, confidentiality, and involvement in decision-making can
aid in this transition.
The second task of adolescence is for youth to develop a sense of identity. Identity relates to one’s sense of self.
It can be divided into 2 areas: self-concept and self-esteem. Self-concept refers to an adolescent’s perception of self—
one’s talents, goals, and life experiences. It can also relate to identity as part of ethnic, religious, and sexual identity
groups. Self-esteem relates to how one evaluates self-worth.
In 1950, Erikson described the psychosocial crisis that was occurring during this stage as “identity vs. role confusion” (13-
19 years). As adolescents transition into adults, they start to think about their roles in adulthood. Initially, it is common
for adolescents to experience role confusion about their identity and describe mixed ideas and feelings about the
specific ways in which they feel they fit into society. As a result, they may experiment with a range of behaviors and
activities to sort out this identity. Adolescents may experiment with different peer groups or different styles of dress or
behavior as a way of searching for their identity. Some degree of rebellion away from the family’s image is part of the
adolescent’s search for identity.
Erikson described that an adolescent’s inability to settle on an identity or career path can result in identity crisis.
Although this stage likely lasts for a short period, because of the current extension of adolescence and young adulthood,
with more youth obtaining advanced degrees or vocational training, it may take more time for youth to establish their
identity. Adolescents with a chronic illness may have a harder time developing a positive identity or self-image because
of the impact of the illness on body image and the limited ability to achieve independence. Pediatric health care
professionals can support adolescent identity development by encouraging parents to allow adolescents to have the
space and time to independently make health care decisions and to participate in and explore a range of activities that
can promote this development.
Inadequate development of self-identity can result in poor self-esteem in the adolescent. Poor self-image and
esteem have been associated with poor adjustment (depression or suicide), school underachievement, substance use,
and other risk-taking behaviors. Educating parents about the importance of praise and acceptance during this stage may
be helpful to ensure that adolescents emerge from it with a secure identity.
The ability for future orientation is the third area of adolescent psychosocial development. This stage usually
occurs during late adolescence (ages 18-21 years). Youth have gained the cognitive maturity that is necessary to develop
realistic goals pertaining to future vocation or career, have developed a sense of self-identity, and are most likely
refining their moral, religious, and sexual values. It is during this time that youth also expect to be treated as an adult. As
autonomy increases, youth are given more responsibility. They are also provided with more access to alcohol and drugs.
Emotional and Social Development
Adolescence is also characterized by the development of emotional and social competence. Emotional
competence relates to the ability to manage emotions, whereas social competence focuses on one’s ability to relate
effectively with others. During this process, adolescents become more aware of being able to identify and label their
own feelings and the feelings of others.
The rate of emotional and cognitive development does not parallel the rate of physical maturation. Dr Deborah
Yurgelun-Todd, director of Neuropsychology and Cognitive Neuroimaging at McLean Hospital in Belmont,
Massachusetts, compared magnetic resonance images of adults and teenagers to demonstrate how cognitive
development does not occur simultaneously with emotional development in adolescents. Unlike in the adult brain,
where both the limbic area of the brain (emotion center) and the prefrontal cortex (judgment and reasoning center) are
enhanced when viewing images that expressed fear, in the adolescent brain, after seeing the same images, the limbic
area is enhanced, with almost no activity in the prefrontal cortex. Such emotional-cognitive asynchrony can result in
adolescents misinterpreting other’s feelings and emotions, whereas emotional-physical asynchrony can result in
adolescents being treated as older than their emotional stage of development.

20
 Early rapid pubertal development in girls and boys may significantly affect body image and social performance.
Early maturing boys are often perceived as older and more responsible. In general, they perform better on team sports
than boys who mature late and, as a result, may be more popular and seen as class leaders. However, timing and
duration of puberty appear to matter. In a study by Ge et al, boys who were physically more developed in seventh grade,
compared with their less physically developed peers, manifested more externalized hostile feelings and internalized
distress symptoms in grades 8 through 10. Early maturation may predispose girls to social disadvantage. Early
maturation has been identified as a risk factor for conduct problems, depression, early substance use, poor body image,
pregnancy, and early sexual initiation.
Management or self-regulation of emotions is an important process in any adolescent. Research has found that
an increased level of testosterone during puberty can result in swelling of the amygdala, the area of the brain critical in
emotional regulation. Health care professionals can help adolescents recognize triggers and symptoms of out-of-control
emotions and use reasoning skills to step back, examine emotions, and consider long-term consequences of behavior.

21
 Prepared by: Mrs. Lourdes M. Manansala

DIVINE WISDOM SCHOOL OF PALMAYO, INC.

Resettlement Area, Floridablanca, Pampanga

Discipline in Social Science 11 - St. Paul

Name: _________________________________ Date: __________

1st Quarter – Lesson 2 Week 2
What is Anthropology?
Anthropology is the study of humankind. The discipline examines the interplay of cultural, social,
economic, political, natural and environmental factors in the development of humans and human
communities. One of the strengths of anthropology as a discipline is its "holistic" or integrative approach; it
links the life sciences, social sciences and the humanities and has strong ties with a multitude of disciplines
ranging from biology to the fine arts.
Subdisciplines

Biological Anthropology
The discipline of biological anthropology seeks to understand the biological nature of humans.
Historically, there are two major foci of interest within what is also known as and was historically termed
physical anthropology — human evolution and human variation. These two foci overlap in the study of human
adaptability — that is, how humans adapt to their environment.

Cultural Anthropology
The curriculum in cultural anthropology is based on the assumption that there are definable principles
of social order which make widely diverse cultures both meaningful to their members and amenable to
scientific inquiry. The kinship practices, family life, social relations, economic transactions, rites, and
ceremonies of societies of diverse types are examined in lecture courses.

Linguistics
Courses in anthropological linguistics integrate traditional anthropological concerns with the relations
among language, culture, and meaning. Lecture courses center upon the phonological, syntactic, and semantic
components of the languages used by widely separated speech communities. Courses and seminars which
stress the social correlates of language and the suspected link between linguistic labeling practices, abstract
forms of thought, and human behavior are available to the interested student. Cognate courses are available
in logic, philosophy of science, and speech.

Archaeology
The curriculum in archaeology is designed to give the student background in world prehistory,
principles of field research, and competence in archaeological method and theory. Lecture courses examine
cultural chronologies, the reconstruction of past lifeways, and the environmental, economic, technological,
social, and cultural forces that shaped past human activity. Courses and seminars are available treating
regional studies, the origin and development of complex societies, current issues in archaeological theory, and
the history of the archaeological discipline. Individual study is offered involving directed field and laboratory
research.

22
LET’S EXPLORE!
GIVE AT LEAST ONE (1) TOPIC THAT EACH OF THE SUBDISCIPLINES OF ANTROPOLOGY STUDIES.
BIOLOGICAL ANTROPOLOGY CULTURAL ANTROPOLOGY

LINGUISTICS ARCHEOLOGY

Prepared by: Mrs. Lourdes M. Manansala

23