I.

Tổng quan

Lycopene là một chất chống oxy hóa cực mạnh được cho là thần dược của tuổi xuân,
phòng chống ung thư và bệnh tim mạch. Ngày nay các khoa học đã chứng minh được tác
dụng đặc biệt của lycopen về khả năng ngăn chặn quá trình oxi hóa, lão hóa tế bào và
chống gốc tự do.

Nguyên lý hoạt động của hợp chất chống oxy hóa này còn nhiều tranh cãi song công
dụng tuyệt vời của nó với da thì đã được chứng minh. Nếu lycopen được dùng trực tiếp
trên da thì nó sẽ thể hiện được ngay hiệu quả ngăn chặn sự tấn công của tia UV và giảm
tới mức tối thiểu của cháy nắng trên da khi ra ngoài trời.

Người Nhật Bản gọi Lycopen là ‘chiến binh dũng mãnh’ trong quá trình đẩy lùi và xóa
mờ vết thâm nám, nếp nhăn trên da. Từ lâu, lycopen đã được thế giới sử dụng nhiều trong
ngành mỹ phẩm để làm cho da hồng hào, tươi trẻ, mịn màng, chống được các dấu hiệu
đốm nâu, da nhăn và lão hóa.

II. Tính chất

Lycopene là một trong nhiều hợp chất tạo nên họ carotenoid. Carotenoid được tìm thấy tự
nhiên trong trái cây và rau quả, mang lại cho cây trồng các màu vàng tươi, cam và
đỏ. Chúng cần thiết cho quá trình quang hợp và bảo vệ khỏi ánh sáng quá mức. Do đó,
chúng chỉ được tổng hợp bởi thực vật và vi sinh vật chứ không phải con người. Tiêu thụ
trái cây và rau quả là cách duy nhất con người hấp thụ carotenoid. Carotenoid là thành
phần quan trọng trong chế độ ăn uống của con người không chỉ vì chúng là nguồn cung
cấp vitamin A mà còn vì chúng có đặc tính chống oxy hóa.
Lycopene (C 40 H 56 ) là một carotenoid mạch thẳng không no màu đỏ có trọng lượng
phân tử là 536,85 Da, chứa 11 liên kết đôi liên hợp và hai liên kết đôi không liên hợp. Nó
là chất ưa béo và do đó dễ hòa tan hơn trong các dung môi hữu cơ. Sự hiện diện của liên
kết đôi cho phép cả hai dạng đồng phân cis- và trans và sự chuyển đổi giữa các dạng xảy
ra khi nó tiếp xúc với ánh sáng, nhiệt hoặc các phản ứng hóa học. Mặc dù hầu hết các loại
trái cây và rau quả có màu đỏ là nguồn lycopene, nhưng không phải tất cả các loại thực
phẩm có màu đỏ đều chứa lycopene. Một số nguồn thực phẩm phổ biến của lycopene bao
gồm cà chua và các sản phẩm cà chua đã qua chế biến, bưởi hồng, dưa hấu, mơ, ổi, đu đủ
và tầm xuân, với các sản phẩm cà chua đã qua chế biến có chứa lượng lycopene cao nhất.
Carotenoid chính được tìm thấy ở người là lycopene, có thời gian bán hủy khoảng 2-3
ngày khi tiêu thụ. Nó cũng có thể tương tác với các thành phần khác của chế độ ăn uống
để mang lại hiệu quả nâng cao. Tuy nhiên, không giống như các carotenoid khác,
lycopene không có vòng ion beta ở cả hai đầu và do đó thiếu hoạt động của vitamin A.
Mặc dù không có độc tính và tác dụng có lợi đã được chứng minh của lycopene, nó vẫn
chưa được coi là một thành phần thiết yếu trong chế độ ăn uống. Do đó, không có lượng
khuyến nghị chính thức cho lượng lycopene tiêu thụ hàng ngày.

III. Tác dụng sinh lý

A) Sự hấp thụ
Con người hấp thụ khoảng 10% –30% lycopene có trong chế độ ăn uống của họ trong khi
phần còn lại được thải ra ngoài. Giống như các hợp chất ưa béo khác, lycopene được hấp
thụ trong ruột non, và cùng với các lipid và axit mật khác, góp phần hình thành các
mixen. Các mixen này được vận chuyển thụ động vào các tế bào niêm mạc của đường
tiêu hóa và sau đó được kết hợp thành các chylomicron đến gan qua hệ thống bạch huyết. 
Nhiều yếu tố ảnh hưởng đến sự hấp thụ lycopene, bao gồm tuổi tác, giới tính, tình trạng
nội tiết tố, hút thuốc, rượu và các thành phần khác có trong chế độ ăn uống. Ví dụ, sinh
khả dụng của lycopene giảm khi những người khỏe mạnh già đi, có thể do những thay đổi
liên quan đến tuổi tác trong đường tiêu hóa làm giảm khả năng hấp thụ của nó. Hút thuốc
và uống rượu cũng được biết là làm giảm nồng độ lycopene trong cơ thể. 
Các báo cáo trước đây đã chỉ ra rằng lycopene từ các sản phẩm cà chua đã qua chế biến
và đun nóng được hấp thụ tốt hơn lycopene từ cà chua sống.  Một số yếu tố góp phần vào
việc cải thiện sự hấp thụ này, cụ thể là (i) quá trình gia nhiệt và chế biến dẫn đến sự phân
hủy của chất nền thực phẩm, do đó làm cho lycopene trở nên khả dụng sinh học hơn; (ii)
sự chuyển đổi all-trans lycopene thành các đồng phân cis trong quá trình chế biến làm
tăng sự hấp thụ lycopene vào cơ thể lên đến 2,5 lần và (iii) do tính chất ưa béo của nó,
khả năng hấp thụ của lycopene được cải thiện khi nó được tiêu thụ với các chất béo khác
trong chế độ ăn uống hoặc nấu trong môi trường dầu. 
B) Phân phối
Sau khi được hấp thụ, lycopene được vận chuyển bởi các lipoprotein tỷ trọng thấp và
lipoprotein tỷ trọng rất thấp và phân phối qua hệ tuần hoàn, dẫn đến tích tụ của nó trong
các mô khác nhau. Lycopene được ưu tiên tích tụ trong tinh hoàn, tuyến thượng thận, gan
và tuyến tiền liệt, với nồng độ trong tinh hoàn cao gấp 10 lần so với các mô khác. Mặc dù
các cơ chế sinh hóa chính xác vẫn chưa được làm sáng tỏ, nồng độ lycopene cao hơn này
có thể là do sự hiện diện của một số lượng lớn các thụ thể lipoprotein, sự hấp thụ tương
đối cao hơn của lipoprotein hoặc tỷ lệ trao đổi chất / oxy hóa cao hơn trong các mô
này. Sự phân bố không đồng đều của lycopene do đó gợi ý về vai trò sinh học độc quyền
của nó trong một số mô nhất định. 

C) Cơ chế hoạt động

Một số cơ chế hoạt động đã được đề xuất như một lời giải thích về cách thức hoạt động
của lycopene để giảm nguy cơ mắc các bệnh mãn tính / qua trung gian stress oxy hóa như
ung thư, tăng huyết áp, bệnh tim mạch (CVD), bệnh thoái hóa thần kinh và loãng
xương. Các cơ chế hoạt động này có thể được phân loại thành cơ chế oxy hóa và không
oxy hóa. Tổng quan về cơ chế hoạt động của lycopene được trình bày trong Hình 1.

Hình 1
Cơ chế hoạt động chung của lycopene. Các cơ chế hoạt động được đề xuất của lycopene
(oxy hóa và không oxy hóa) làm giảm nguy cơ mắc các bệnh qua trung gian stress oxy
hóa. Lycopene rất có thể hoạt động thông qua cơ chế oxy hóa hoạt động để ngăn ngừa
stress oxy hóa và các tác động có hại của nó đối với vô sinh nam
Cơ chế oxy hóa
Do có liên kết đôi liên hợp, lycopene chứa nhiều điện tử có thể cho các gốc tự do, dẫn
đến sự trung hòa của chúng. Bằng cách này, lycopene đóng vai trò như một chất chống
oxy hóa các gốc tự do, giảm gánh nặng ROS (. ROS: loại oxy phản ứng) giảm stress oxy
hóa, do đó ngăn ngừa thiệt hại oxy hóa cho lipid, protein và DNA. 
Lycopene được coi là một trong những chất khử oxy đơn mạnh nhất trong họ
carotenoid vì nó có hiệu quả gấp đôi β-carotene và gấp 10 lần so với α-tocopherol.  Bên
cạnh việc dập tắt oxy phân tử đơn, lycopene cũng được biết là hoạt động trên các gốc tự
do khác như hydrogen peroxide, nitrogen dioxide và các gốc hydroxyl. Hơn nữa, vì
lycopene là chất ưa béo, nó có xu hướng tích tụ trong màng tế bào và lipoprotein, do đó
gây ra hiệu ứng đáng chú ý hơn trong các thành phần như vậy của tế bào.
Ngoài việc trung hòa trực tiếp ROS bằng cách hoạt động như một chất dập tắt oxy đơn lẻ,
do đó làm giảm lượng ROS tổng thể, lycopene cũng gián tiếp làm giảm stress oxy hóa
bằng cách kích hoạt các cơ chế khác làm tăng tiềm năng chống oxy hóa.
Cơ chế không oxy hóa
Các cơ chế không oxy hóa khác mà lycopene có thể phát huy tác dụng của nó bao gồm
những cơ chế sau: hỗ trợ thông tin liên lạc khoảng cách, điều chỉnh biểu hiện gen, điều
chỉnh chu kỳ tế bào và tăng cường hệ thống miễn dịch.
Người ta dự đoán rằng các tế bào khối u thiếu thông tin liên lạc khe hở và do đó, tiếp tục
tăng sinh mà không bị ức chế. Bằng cách cải thiện giao tiếp giữa các tế bào, lycopene có
thể ngăn ngừa sự hình thành khối u và do đó là ung thư, đặc biệt là ở tuyến tiền liệt, vú và
phổi. Lycopene cũng ngăn chặn sự tăng sinh tế bào không mong muốn bằng cách phá vỡ
tín hiệu của yếu tố tăng trưởng giống insulin và ngăn chặn sự tiến triển của chu kỳ tế
bào. 
Lycopene đã được chứng minh là có khả năng hạ cholesterol máu vì nó ức chế hydroxyl-
methly-glutaryl coenzyme A reductase, một loại enzyme giới hạn tốc độ quan trọng chịu
trách nhiệm sản xuất cholesterol. Giảm cholesterol cũng góp phần làm giảm bệnh tim
mạch vì sẽ ít xuất hiện mảng xơ vữa động mạch hơn.
Các cơ chế hoạt động không oxy hóa nói trên cũng có thể áp dụng cho vô sinh nam,
nhưng theo như các tác giả được biết, chưa có nghiên cứu nào được thực hiện trong lĩnh
vực này. Do đó, vẫn cần nhiều nghiên cứu hơn để xác định cơ chế hoạt động chính xác
mà lycopene phát huy tác dụng trong việc giảm nguy cơ mắc các bệnh mãn tính và vô
sinh nam.
IV. Chức năng

A. Cung cấp chất chống oxy hóa

Lycopene là một chất chống oxy hóa mạnh, thuộc nhóm carotenoid, nên có thể bảo vệ cơ
thể bạn chống lại quá trình stress oxy hóa, đồng thời loại bỏ được một số chất độc từ môi
trường ảnh hưởng đến sức khỏe, nhờ đó phòng được nhiều bệnh mãn tính.
Khi các gốc tự do trong cơ thể hoạt động quá mức, chúng sẽ tạo ra stress oxy hóa -
nguyên nhân gây ra một số bệnh mãn tính như tiểu đường, ung thư, bệnh tim và bệnh
Alzheimer. Đặc tính chống oxy hóa của lycopene có thể sẽ duy trì được số lượng và sự
hoạt động của gốc tự do ở mức cân bằng, từ đó giảm thiểu được một số bệnh tật mà con
người mắc phải.
Ngoài ra, các nghiên cứu trong ống nghiệm chứng minh thêm: chất lycopene còn có thể
bảo vệ cơ thể tránh khỏi sự tổn thương khi tiêu thụ các thực phẩm có chứa bột ngọt, một
số loại nấm, thuốc diệt cỏ và thuốc trừ sâu.

B. Hỗ trợ và phòng chống ung thư

Nhờ hoạt tính chống oxy hóa, lycopene có thể hỗ trợ chống lại một số bệnh ung thư. Nói
một cách khác, chế độ ăn uống giàu chất lycopene sẽ có khả năng ức chế sự phát triển
của khối u cũng như giúp cơ thể ngăn ngừa sự phát triển của ung thư tuyến tiền liệt, phổi,
thận và vú.

Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng: việc tiêu thụ nhiều chất chống oxy hóa thuộc nhóm
carotenoid, gồm có lycopene, sẽ giảm nguy cơ ung thư phổi và tuyến tiền liệt thấp hơn từ
32 - 50%.
Kết quả nghiên cứu, kéo dài 23 năm trên 46.000 nam giới, cho thấy: nhóm người tiêu thụ
ít nhất 2 phần nước sốt cà chua giàu lycopene vào mỗi tuần, giảm được nguy cơ bị ung
thư tuyến tiền liệt thấp hơn 30%.
C. Hỗ trợ sức khỏe tim mạch
Lycopene có thể cải thiện mức cholesterol và giảm bớt nguy cơ mắc bệnh tim mạch. Cụ
thể, nó làm giảm sự gây hại của các gốc tự do xuất hiện trong cơ thể, đồng thời giảm hàm
lượng cholesterol toàn phần, cholesterol LDL xấu và tăng cholesterol HDL tốt.
Ngoài ra, người ra còn phát hiện: nồng độ lycopene trong máu cao sẽ kéo dài thêm tuổi
thọ của những người mắc hội chứng chuyển hóa, bệnh tim, tiểu đường và người hay hút
thuốc.
D. Có khả năng chống nắng
Lycopene cũng là một trong những hợp chất có ích khi làm tăng khả năng bảo vệ da tránh
khỏi sự tổn thương do tia UV gây ra như vết cháy nắng và sự tổn thương khác trên bề mặt
da.
Một nghiên cứu nhỏ kéo dài 12 tuần, kết quả cho thấy những người tiếp xúc với tia UV
trước và sau khi tiêu thụ 16mg lycopene từ thực phẩm bột cà chua giảm bớt sự tổn
thương da hơn so với người dùng giả dược.
Tuy nhiên, hợp chất lycopene chỉ được chứng minh ở dạng bổ sung, chứ không thể thay
thế cho kem chống nắng.
E. Hỗ trợ cải thiện thị lực
Lycopene là hợp chất góp phần làm chậm quá trình hình thành bệnh đục thủy tinh
thể và nguy cơ thoái hóa điểm vàng. Đây là hai loại bệnh phổ biến nhất ở người lớn tuổi,
có thể gây ra tình trạng mù lòa.
F. Có thể bảo vệ não của bạn
Với đặc tính chống oxy hóa, lycopene còn có thể giảm thiểu tình trạng co giật và mất trí
nhớ ở những người lớn tuổi, nhất là bệnh Alzheimer rối loạn thoái hóa não.
G. Lycopene giúp chữa tinh trùng yếu
Từ rất sớm, các nhà khoa học đã phát hiện ra hoạt chất Lycopene tập trung nhiều trong
tinh hoàn chính là nhân tố tiên quyết giúp chữa tinh trùng yếu.

Lycopene chiết xuất từ cà chua mang lại cải thiện toàn diện cho tinh trùng
Trong 1 nghiên cứu tiêu biểu được đăng tải trên Tạp chí Internation Urology &
Neuphology, sau 3 tháng sử dụng Lycopene, các đối tượng nam giới đã cải thiện:
 Tăng 66% số lượng tinh trùng
 Tăng 53% khả năng vận động tinh trùng
 Giảm 46% tinh trùng dị dạng
 Đặc biệt, 43% nam giới cải thiện cả 3 chỉ số
Ngày nay, do cơ thể con người không thể tự tổng hợp 4000 mcg Lycopene từ cà
chua mỗi ngày, nhiều sản phẩm bổ sung đã được nghiên cứu và ra đời để giúp nam giới
tăng số lượng, cải thiện vận động và giảm dị tật tinh trùng.
Nguồn khai thác

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4023371/

http://benhgout.net/news/tac-dung-cua-chat-lycopen-doi-voi-co-the-con-nguoi-
513.html#ixzz6rWqQPImU
https://www.dienmayxanh.com/vao-bep/lycopene-la-gi-lycopene-co-tac-dung-gi-cac-
thuc-pham-giau-05921

https://suckhoedoisong.vn/lycopene-hoat-chat-dac-biet-giup-chua-tinh-trung-yeu-
n144052.html