სამართალმცოდნეობა - თემები ფინალურისთვის

ბავშვებო თითქმის ყველა კითხვაზე წერია პასუხი და თუ რამის დაზუსტება გინდათ

ან უფრო ვრცლად წიგნების ლინკიც მოვძებნე, გვერდები მივუთითე ყველგან რომ არ
გაგირთულდეთ ძებნა.

http://documents.tips/documents/-pdf55cf91d0550346f57b90f6a1.html - ხუბუა.

http://press.tsu.ge/data/image_db_innova/Disertaciebi/sofio_chachava.pdf - სოფიო ჩაჩავა.

http://www.scribd.com/doc/239901766/%E1%83%99%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%AB%E1%83%9D-
%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%9A%E1%83%98
%E1%83%A1-
%E1%83%A3%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%A1%
E1%83%98-
%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%9B%E1%83%A3%E1%83%A0
%E1%83%98-%E1%83%AA%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98-
%E1%83%99%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98%
E1%83%AB%E1%83%94-2009-%E1%83%AC%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98#scribd - კერესელიძე.

მათურელი,ლ. (2016). სამართალმცოდნეობა. თბილისი. (ორიგინალიც ჩემია :დ)

თემები :

1) სამართლის ნორმის განმარტების მეთოდების ევოლუცია. +

2) პრეცენდენტის განმარტება. +

1. რომელ სამართლის დარგებში გვაქვს მოცემული დისპოზიციურობის პრინციპი და რას

გულისხმობს ის?
საჯაროში და კერძოში. საპროცესო ნაწილში, მატერიალურში - არა. სამოქალაქო სამართლის
საპროცესო კოდექსის მე-3 მუხლი: საქმის განხილვა მხოლოდ მაშინ დაიწყება, როცა
მოსარჩელე განცხადებით მიმართავს სასამართლოს, მას თან უნდა ჰქონდეს მოთხოვნათა
ფაქტები და მტკიცებულებები. სისხლის სამართალში დისპოზიციურობის პრინციპი არ
გვაქვს, აქ დანაშაულის ჩადენის თაობაზე თუ ცნობილია სამართალდამცავებისთვის, მაშინ
ისინი ვალდებულნი არიან აღძრან საქმე, მიუხედავად იმისა, მიმართავს თუ არა მოსარჩელე
სასამართლოს . +
2. რომელ სამართლის დარგებში გვაქვს შეჯიბრობითობის პრინციპი და რას გულისხმობს ის?
ადმინისტრაციულში, სისხლის სამართალშიც და სამოქალაქოშიც. ის გულისხმობს, რომ
ორივე მხარე, ანუ მოსარჩელეც და მოპასუხეც, თანაბარ პირობებში უნდა იყონ ჩაყენებულნი.
მხარეები წარადგენენ მტკიცებულებებს და ადასტურებენ ან უარყოფენ წარსულში
განხორციელებულ ფაქტს. მოსამართლეს მტკიცებულებების მოძიების კომპეტენცია არა აქვს.
მოსამართლეს გამონაკლის შემთხვევებში აქვს კითხვის დასმის უფლება. +
3. რას გულისხმობს კანონმდებლობაში ნორმათა კოლიზია?
ნორმათა კოლიზია გულისხმობს, რომ კანონმდებლობაში ერთი და იგივე ქმედებას
სხვადასხვა ნორმა სხვადასხვანაირად აწესრიგებს. საქართველო არის კონტინენტური
სამართლის ოჯახის წევრი ქვეყანა. აქ სამართლის წყაროდ მიიჩნევა დაწერილი კანონები.
მოსამართლე არკვევს კანონმდებლობაში იერარქიის მიხედვით ნორმა რომელ საფეხურზე
დგას. თუ მოსამართლე ხედავს, რომ კანონმდებლობაში არსებობს ორი ნორმა, რომელიც
ერთდროულად, მაგრამ სხვადასხვანაირად აწესრიგებს ერთ ქმედებას გარე სამყაროში, ეს არის
ნორმათა კოლიზია. კოლიზია ნიშნავს შეჯახებას. ეს ნორმები თუ სხვადასხვა საფეხურზე დგას
იერარქიულად, მაშინ რომელი ნორმაც უფრო მაღალ საფეხურზე დგას, იმას იყენებს
მოსამართლე. ხოლო თუ ამ ნორმებიდან ერთ-ერთი სპეციალურია, ხოლო მეორე ზოგადი,
მაშინ უპირატესობა ენიჭება სპეციალურ ნორმას. ხოლო თუ ორივე სპეციალურია, მაშინ
უპირატესობა ენიჭება იმას, რომელიც უფრო ახალია, ანუ ახალი თარიღითაა დათარიღებული.
+
4. რას ნიშნავს უდანაშაულობის პრეზუმფცია?
სიტყვა პრეზუმფცია ნიშნავს ვარაუდს. შესაბამისად, უდანაშაულობის პრეზუმფცია
გულისხმობს, რომ უდანაშაულოდ ითვლება პირი მანამდე, სანამ სასამართლოს მიერ მის
მიმართ მიღებული გამამტყუნებელი განაჩენი არ დამტკიცდება. +
5. სტრუქტურულად რამდენი ნაწილისგან შედგება სამართალი?
სამართალი სტრუქტურულად ორი ნაწილისაგან შედგება. ესენია: ფაქტობრივი
შემადგენლობა და იურიდიული შედეგი. ფაქტობრივი შემადგენლობა, ანუ ნორმის შინაარსი
იყოფა ორ ნაწილად: განსაზღვრული და განუსაზღვრელი. დესკრიფციული - აღწერა,
ნორმატიული - შეფასება. ალტერნატიული და კუმულატიური. +
6. ნორმის ცნება.
ნორმა არის ერთი ქცევის წესი, რომელიც აწესრიგებს გარესამყაროში განხორციელებულ ერთ
ფაქტს, ერთ ქმედებას. ნორმა არის სოციალური და ტექნიკური ხასიათის. სოციალური ქცევის
წესები მოცემულია სამართალში, ჩვეულებასა და მორალში. ტექნიკური ხასიათის ნორმები კი
მოცემულია, მაგალითად, საწარმოს საქმიანობაში. +
7. სამოქალაქო სამართლის კანონმდებლობაში სად არის ასახული სამოსამართლო სამართლის
ნიშნები? (სსსკ - ის 83-ე (1) და 391-ე (5) მუხლები). +
8. სამართლის დარგების ურთიერთმიმართება.
 სამართალში არსებობს ორი სამართლის დარგი: ეს არის საჯარო სამართალი და კერძო
სამართალი. საჯარო სამართალი მოიცავს: ადმინისტრაციულ, სისხლის, საგადასახადო,
საფინანსო, საბაჟო სამართალს. კერძო სამართალი კი მოიცავს: სამოქალაქო, გაკოტრების,
საოჯახო, სანივთო, სახელშეკრულებო, ვალდებულებით სამართალს.
კერძო სამართლის ძირითადი დარგია სამოქალაქო სამართალი. სამოქალაქო სამართალი
აწესრიგებს პირთა თანასწორობაზე დამყარებულ კერძო ხასიათის ქონებრივ, საოჯახო და
პირად ურთიერთობებს. სამოქალაქო სამართალში ჩვენ გვაქვს დაუწერელი სამართლის
პრინციპი - ავტონომიის პრინციპი.
საჯარო მმართველობა გულისხმობს სახელმწიფო მმართველობის ცენტრალურ და
ადგილობრივ ორგანოთა და დაწესებულებათა ერთობლიობას, რომელიც არც საკანონმდებლო
და არც სასამართლო საქმოანობაა.
მმართველობა არის სახელმწიფოს საქმიანობა თავისი მიზნების განსახორციელებლად.
თანამედროვე სამართალში კი აღნიშნავენ, რომ სამართალი მოიცავს სამ დარგს: კერძო,
საჯარო და სისხლის სამართალს, ანუ თანამედროვე სამართალში სისხლის სამართალი
ეკუთვნის არა საჯარო სამართალს, არამედ ცალკე დარგად არის გამოყოფილი. +

I. გიორგი ხუბუა - გვ.32-58. ღია კითხვები:

1. სამართლის ნორმის სტრუქტურა რამდენი ელემენტისაგან შედგება?
სამართლის ნორმის სტრუქტურა ორი ელემენტისგან შედგება: 1. ფაქტობრივი
შემადგენლობა (დისპოზიცია); 2. იურიდიული შედეგი (სანქცია).
ფაქტობრივი შემადგენლობა, იგივე ნორმის შინაარსი, კანონმდებლის მიერ შეიძლება
იყოს განსაზღვრული ან განუსაზღვრელი. განუსაზღვრელი იყოფა ორ ნაწილად:
დესკრიფციულ და ნორმატიულ ნაწილად. დესკრიფციული აღწერს მხოლოდ საგნებს,
ხოლო ნორმატიული ნაწილი არის შეფასებითი ხასიათის. ფაქტობრივ
შემადგენლობაში მოცემული პირობები იყოფა ორ ნაწილად: კუმულაციური და
ალტერნატიული. კუმულაციური ნიშნავს, რომ ნორმაში მოცემული ყველა პირობა
უნდა შესრულდეს ერთობლივად. ალტერნატიული კი ნიშნავს, რომ თუ ერთი პირობა
მაინც არის შესრულებული, მაშინ ვიტყვით, რომ ნორმა არის შესრულებული.
იურიდიული შედეგი, იგივე სანქცია, გააჩნია ყველა ნორმას. სანქციის სამი სახე
არსებობს: 1. პრევენციული სანქცია; 2. რეპრესიული სანქცია; 3. რესტიტუციული
სანქცია. პრევენციული სანქციის დროს სასჯელი შეიძლება იყოს ქონების კომპენსაცია,
თავისუფლების აღკვეთა. რესტიტუციული გვეუბნება, რომ სანამ ჩვენ ნივთს
დავაზიანებდით, მას ჰქონდა გარკვეული ზომა, ფორმა თუ წონა და ჩვენ უნდა
 აღვადგინოთ, ავანაზღაროთ ის და პირვანდელ მდგომარეობას დავუბრუნოთ.
რეპრესიული კი გულისხმოს, რომ დანაშაული წინასწარ უნდა აღვკვეთოთ. +

2. რა განსხვავება არსებობს ნორმის დესკრიფციულ და პრესკრიფციულ წინადადებებს

შორის?
ნორმის დესკრიფციულ და პრესკრიფციულ წინადადებებს შორის არსებობს შემდეგი
განსხვავება: დესკრიფციული წინადადება არის აღწერილობითი ხასიათის, აღწერს
მხოლოდ საგნებს, ხოლო პრესკრიფციული წინადადება არის შეფასებითი ხასიათის.
პრესკრიფციული და დესკრიფციული წინადადებები ერთმანეთისაგან განსხვავდება
შემდეგი ნიშნებით: დესკრიფციული მსჯელობა შეიძლება იყოს ან ჭეშმარიტი ან
მცდარი. ნორმატიული (ანუ, პრესკრიფციული) მსჯელობა დესკრიფციულისაგან
განსხვავებით არ შეიძლება იყოს არც ჭეშმარიტი და არც მცდარი. ის ყოველთვის
შეფასებითია. პრესკრიფციული მსჯელობა შეიძლება იყოს მიზანშეწონილი და
არამიზანშეწონილი, სასურველი და არასასურველი, სამართლიანი და უსამართლო,
მისაღები და მიუღებელი. +
3. რამდენი სახის სამართლის ნორმა არსებობს?
სამართლის ნორმა მოთხოვნის სახით არის სულ სამი სახის: 1. ნორმა შეიძლება იყოს
მოთხოვნილი; 2. ნორმა შეიძლება იყოს ამკრძალავი ხასიათის; 3. ნორმა შეიძლება იყოს
ნებადართული.
ასევე, ნორმა არის ორი სახის: სოციალური და ტექნიკური. ტექნიკური ნორმა არის
წერილობითი ხასიათის და მას იღებენ საწარმოში მომუშავე ორგანოები. სოციალური
ნორმა კი არის საზოგადოებაში ქცევის წესები, რომლებიც მოცემული გვაქვს
სამართალში, ჩვეულებასა და მორალში. +
4. რა განსხვავებაა ტექნიკურ და სოციალურ ნორმას შორის?
ნორმა არის ორი სახის: სოციალური და ტექნიკური. ტექნიკური ნორმა არის
წერილობითი ხასიათის და მას იღებენ საწარმოში მომუშავე ორგანოები. სოციალური
ნორმა კი არის საზოგადოებაში ქცევის წესები, რომლებიც მოცემული არის
სამართალში, ჩვეულებასა და მორალში. +
5. განმარტეთ სამართლის ნორმის ცნება და მისი ნიშნები.
ნორმა არის ერთი ქცევის წესი, ერთი კანონი, რომელიც აწესრიგებს საზოგადოების
ერთ ქცევას.
სამართლის ნორმის ნიშნებია: 1. ნორმა დადგენილია სათანადო უფლებამოსილების
მქონე პოლიტიკური და სახელმწიფო ორგანოს მიერ. 2. სამართლის ნორმა
სოციალურად ქმედითია (ნამდვილია), რადგან ნორმის ადრესატები მას ან
ნებაყოფლობით იცავენ, ან იძულებით ახორციელებენ უფლებამოსილი სახელმწიფო
ორგანოები. 3. სამართლის ნორმა მიმართულია საზოგადოების წევრებისაკენ და მათ
 უზღუდავს გარკვეულ ქმედებებს და ამ შეზღუდვით მათ აყენებს თანაბარ პირობებში.
+

II. რას გულისხმობს ხარვეზი კანონმდებლობაში.

რამდენი სახის ხარვეზი არსებობს კანონმდებლობაში.
ზოგჯერ არ არსებობს იმ ურთიერთობის მომწესრიგებელი ნორმა, რომელიც მოითხოვს
იურიდიულ გადაწყვეტას. როდესაც სამართლებრივი თვალსაზრისით განსახილველი და
გადასაწყვეტი საკითხი არ არის გათვალისწინებული და რეგულირებული სამართლის არც
ერთ ნორმაში, ადგილი აქვს ხარვეზს კანონმდებლობაში. სასამართლოს არა აქვს უფლება უარი
თქვას სამოქალაქო საქმეებზე მართლმსაჯულების განხორციელებაზე იმ შემთხვევაშიც, თუ
სამართლის ნორმა არ არსებობს, ან იგი ბუნდოვანია.
საკანონმდებლო ხარვეზი შეიძლება იყოს ღია ან ფარული. ფარული ხარვეზი
კანონმდებლობისთვის ცნობილია, მაგრამ იგი შეგნებულად არ ასწორებს ამ ხარვეზს. ფარულ
ხარვეზებს ხშირად უწოდებენ კანონის წინასწარ გამიზნულ არასრულყოფილებას
(კანონმდებლის კვალიფიციური დუმილი). წინასწარ გამიზნული ხარვეზის შემთხვევაში
ანალოგია არ დაიშვება. სამართლის შემფარდებელი არაა უფლებამოსილი იმოქმედოს
კანონმდებლის ნების საწინააღმდეგოდ. კანონმდებლის მიერ მიღებული გადაწყვეტილების
შეცვლის უფლება სამართლის შემფარდებელს არ აქვს. ღია ხარვეზი კი კანონმდებლისთვის
უცნობია. ღია ხარვეზის შევსება ხდება შემდეგი მოთხოვნების დაცვით: 1) უნდა გაირკვეს
შეგნებულად ხომ არ დუმს კანონმდებელი, ანუ შეგნებულად ხომ არ დატოვა მან
სამართლებრივი რეგულირების მიღმა რომელიმე საზოგადოებრივი ურთიერთობა; 2)
ანალოგია უნდა განხორციელდეს მართლწესრიგთან მჭიდრო კავშირში და მართლწესრიგის
ერთიან სისტემაში. 3) ანალოგია არ უნდა ეფუძნებოდეს მხოლოდ კონკრეტული
შემთხვევიდან გამომდინარე მოსაზრებებს. ანალოგიის დროს უნდა ჩამოყალიბდეს ზოგადი
წესი, რომლის საფუძველზეც გადაწყდება კონკრეტული შემთხვევა. (ხუბუა - 168-170). +

III. გიორგი ხუბუა - გვ. 163-175.

1. გვ.173 – Argumentum e contrario - რას გულისხმობს.
Argumentum e contrario ანალოგიის საწინააღმდეგო ცნებაა. ის გულისხმობს, რომ თუ
რომელიმე ურთიერთობა სამართლებრივად მოწესრიგებული არ არის, უნდა
ვივარაუდოთ, რომ იგი შეესაბამება კანონმდებლის ნებას. თუ კანონმდებელი
შეგნებულად უვლის გვერდს რომელიმე ურთიერთობის სამართლებრივ მოწესრიგებას,
საქმე გვაქვს კანონმდებლის კვალიფიციურ დუმილთან. Argumentum e contrario
გამორიცხავს ხარვეზს კანონმდებლობაში. შესაბამისად, მოსამართლე არაა
უფლებამოსილი შეავსოს ხარვეზი. Argumentum e contrario-ს შემთხვევაშიც სამართლის
შემფარდებელი შებოჭილია საკანონმდებლო შეფასებებითა და სამართლებრივი
რეგულირების საერთო მიზნებით. +
 2. რას გულისხმობს ანალოგია კანონმდებლობაში. (როცა ანალოგია გვხვდება
კანონმდებლობაში ჯერ კანონის ანალოგიით უნდა იხელმძღვანელონ, შემდეგ კი
სამართლის ანალოგიით).
თუ სამართლის შემფარდებელი, სამართლის განმარტების ხერხების გამოყენების
მიუხედავად, ვერ პოულობს კონკრეტული შემთხვევის მომწესრიგებელ ნორმას, მან
უნდა გამოიყენოს ყველაზე უფრო მსგავსი შემთხვევის მარეგულირებელი ნორმა.
ანალოგიის გადაწყვეტის საუკეთესო საშუალებაა საკანონმდებლო ხარვეზის შევსება.
მოსამართლე ვალდებულია საკიტხი გადაწყვიტოს იმ შემთხვევაშიც, როდესაც არ
არსებობს კონკრეტული ურთიერთობის მომწესრიგებელი ნორმა. კანონში პირდაპირ
გაუთვალისწინებელი ურთიერთობის მოსაწესრიგებლად გამოიყენება ყველაზე უფრო
მსგავსი ურთიერთობის მარეგულირებელი სამართლის ნორმა (კანონის ანალოგია). თუ
კანონის ანალოგიის გამოყენება შეუძლებელია, ურთიერთობა უნდა მოწესრიგდეს
სამართლის ზოგადი პრინციპების საფუძველზე, აგრეთვე სამართლიანობის,
კეთილსინდისიერებისა და ზნეობის მოთხოვნების შესაბამისად (სამართლის
ანალოგია). ანალოგიით არ შეიძლება იქნეს გამოყენებული სპეციალური
ურთიერთობების მომწესრიგებელი ნორმები (საგამონაკლისო ნორმები). სამართლის
ანალოგიის დროს, ნორმის მოქმედება ვრცელდება სამართლით მოუწესრიგებელ,
მაგრამ მსგავს ურთიერთობებზე. თუ ურთიერთობის გადაწყვეტა ხდება ერთეული
ნორმიდან გამომდინარე, მაშინ სახეზეა კანონის ანალოგია; თუ ერთდროულად
რამდენიმე ნორმიდან ან სამართლის სისტემიდან, მაშინ - სამართლის ანალოგია.
სისხლის სამართალში ანალოგია არ დაიშვება. მოსამართლე არაა უფლებამოსილი
ანალოგიის გზით შეავსოს ხარვეზი სისხლის სამართლის კანონმდებლობაში. სისხლის
სამართალში ანალოგია დაიშვება მხოლოდ პიროვნების სასარგებლოდ. ანალოგია
პიროვნების საზიანოდ სისხლის სამართალში არ დაიშვება. +

IV. თემა : ნორმის და კანონის განმარტება (ვიწყებთ შესავლით, რომ არსებობს სამართლის ორი
ოჯახი და ა.შ. )
1. ნორმის განმარტების მეთოდები - ხუბუა - გვ. 148-163. სოფიო ჩაჩავა (გვ.50-დან). +

V. გიორგი ხუბუა - გვ. 212-219.

რამდენი სახის პრინციპი არსებობს კანონმდებლობაში?
კანონმდებლობაში არსებობს ორი სახის პრინციპი: დაწერილი და დაუწერელი.
გამოიყოფა ძირითადად შემდეგი პრინციპები:
1. კეთილსინდისიერების პრინციპი.
2. თანაზომიერობის პრინციპი.
3. საქვეყნოობის პრინციპი.
4. კანონიერების პრინციპი.
 5. თანაზომიერობის პრინციპი.
6. დისკრეციულობის პრინციპი.
7. მიუკერძოებლობის პრინციპი.
8. ავტონომიურობის პრინციპი.
9. ბრალეულობის პრინციპი.
10. შეჯიბრობითობის პრინციპი.

აქედან დაუწერელი სამართლის პრინციპებია: თანაზომიერობის პრინციპი

(ადმინისტრაციულ სამართალში); ავტონომიურობის პრინციპი (სამოქალაქო სამართალში);
ბრალეულობის პრინციპი (სისხლის სამართალში). +

VI. კერესელიძე - გვ.70-74

პრეცენდენტის განმარტება. +
რომელი პრინციპით მარტავენ პრეცენდენტს ანგლო-ამერიკული სამართლის ქვეყნებში. +
„პრეცენდენტიდან პრეცენდენტამდე“. +
(ხუბუა - გვ. 212-219. ).

VII. კერესელიძე - გვ. 83-96.

1. კეთილსინდისიერების პრინციპი.
თანამედროვე სამართლებრივი წესრიგისათვის დამახასიათებელია
კეთილსინდისიერების პრინციპის აღიარება. ამ პრინციპით კონკრეტდება ინდივიდის
მოქმედების თავისუფლების ფარგლები, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც ეს შესაბამისი
სამართლებრივი ურთიერთობიდან ან ამ ურთიერთობის მარეგულირებელი
სამართლის ნორმიდან პირდაპირ არ გამომდინარეობს. კეთილსინდისიერების
პრინციპი ინდივიდის მოქმედებას სამართლიანობის კრიტერიუმთან
ურთიერთკავშირში განიხილავს. იგი ინდივიდის თავისუფლების ერთგვარი
შეზღუდვაა. პირი გარკვეულ შემთხვევაში კეთილსინდისიერად მიჯნავს სამართლიანს
უსამართლოსაგან და თავის ქცევას სამართლიანობის კრიტერიუმს შეუსაბამებს. მას
უნდა სწამდეს, რომ სამართლიანად იქცევა, ანუ ისე, როგორც ამას ობიექტური
დამკვირვებელი თუ მიუკერძოებელი პირი სამართლიანად შეაფასებდა.
კეთილსინდისიერების პრინციპი კერძო სამართლის უნივერსალური შეფასებითი
კატეგორიაა. +
2. თემა: კეთილსინდისიერების პრინციპის მნიშვნელობა. +
3. სად გვაქვს კეთილსინდისიერების პრინციპი მოცემული უნივერსალური სახით
(სამოქალაქო სამართალში. კეთილსინდისიერების პრინციპი სამოქალაქო სამართალში
განსაზღვრავს ინდივიდის თავისუფალი მოქმედების ფარგლებს). +
 4. უფრო კონკრეტული სახით კეთილსინდისიერების პრინციპი რომელ სამართალში
გვაქვს მოცემული. (სამოქალაქო სამართალში, კერძოდ სახელშეკრულებო
სამართალში). +

VIII. სოფიო ჩაჩავა - მოსამართლე და სასამართლო სისტემა.

1. მოსამართლის თავისუფალი მოქმედების ფარგლები მართლმსაჯულების
განხორციელების დროს.
კანონმდებლობა განსაზღვრავს მოსამართლის ბოჭვისა და, შესაბამისად, მისი
მოქმედების თავისუფლების ფარგლებს. თეზა, რომ კანონი ყოველთვის მოსამართლეზე
მაღლა დგას, არის მნიშვნელოვანი პრინციპი, რომელიც სახელმწიფოში ინდივიდის
სამართლებრივი დაცვის გარანტიაა. ამასთან ეს არ ნიშნავს იმას, რომ მოსამართლე
კანონის სიტყვასიტყვითი განმარტებით უნდა შეიზღუდოს. ამასთან მოსამართლე
შებოჭილია სამართლით, რომელიც მას არ აძლევს უფლებას კანონის ნორმა ცალკეულ
შემთხვევასთან მიმართებით ავტომატურად გამოიყენოს. მაგალითად, მაშინ, თუ ის არ
შესესაბამება სამართლის ზოგად პრინციპებს. მოსამართლემ კანონმდებლობით
გათვალისწინებული ნორმები ინტერესთა შესაბამისად უნდა შეაფასოს, განავრცოს, და
ზოგიერთ შემთხვევაში, შეასწოროს კიდეც. მოსამართლის ამოცანაა, კონკრეტული
შემთხვევის გადაწყვეტისას იპოვოს სამართალი. მოსამართლემ ნორმის შეფარდებისას
დასაშვებია, მისი რეგულირების სფერო გააფართოვოს ან შეავიწროვოს, ანუ კანონიდან
გამომდინარე, დაცული ფასეულობები დააკონკრეტოს. ამასთან, ყოველი
გადაწყვეტილება მირებულ უნდა იქნეს მოდავე მხარეთა ინტერესების გამიჯვნის, მათი
ღირებულების შეფასებისა და აწონ-დაწონის შედეგად. +

2. ღია კითხვები: რას გულისხმობს დისპოზიციურობის პრინციპი და რომელ სამართლის

დარგში გამოიყენება ის?
დისპოზიციურობის პრინციპი გვაქვს როგორც სამართლის კერძო, ისე საჯარო
ნაწილში. ის გულისხმობს, რომ საქმის განხილვა მხოლოდ იმ შემთხვევაში დაიწყება,
თუ პირი სასამართლოს მიმართავს განცხადებით. მას თან უნდა ჰქონდეს მოთხოვნათა
ფაქტები და მტკიცებულებები. დისპოზიციურობის პრინციპი გვაქვს კოდექსის
საპროცესო ნაწილში, მატერიალურში - არა.
დისპოზიციურობის პრინციპი არა გვაქვს სისხლის სამართალში. აქ თუ
სამართალდამცავისათვის ცნობილია დანაშაულის შესახებ, იგი ვალდებულია აღძრას
საქმე, მიუხედავად იმისა, მიმართავს თუ არა მოსარჩელე სასამართლოს. +

3. რას გულისხმობს შეჯიბრობითობის პრინციპი და რომელ სამართლის დარგში

გამოიყენება ის?
 შეჯიბრობითობის პრინციპის თანახმად, სასამართლოში საქმის განხილვის
მიმდინარეობისას ორივე მხარე (მოსარჩელე და მოპასუხე) თანაბარ პირობებში უნდა
იყვნენ ჩაყენებულნი. მათ თანაბრად უნდა მიეცეთ პროცესის თანახმად
მტკიცებულებების მოპოვების, წარდგენისა და გამოკვლების უფლება.
მტკიცებულებათა მოპოვება და წარდგენა სასამართლოში მხოლოდ მხარეების
პრეროგატივაა. ასეთ შემთხვევაში მოსამართლეს უფლება არა აქვს დამოუკიდებლად
მოიპოვოს მტკიცებულებები. მოსამართლე არის მხოლოდ მტკიცებულებების
შემფასებელი. მოსამართლეს გადაწყვეტილება გამოაქვს იმ მტკიცებულებებზე
დაყრდნობით, რომლებიც მხარეებმა სასამართლოში წარადგინეს. +

IX. რომელ ძირითად პრინციპებზეა აგებული სამოქალაქო სამართალი.

1. ვინ განსაზღვრავს სამოქალაქო სამართალში დავის საქმეებს (სოფიო ჩაჩავას
სახელმძღვანელოდან).
სამოქალაქო სამართალში დავის საქმეებს განსაზღვრავს მოსამართლე. +
2. ქვემოთ ჩამოთვლილთაგან რომელი არის არასწორი/სწორი: +
ა) ანალოგია გამოიყენება პიროვნების სასარგებლოდ;
ბ) ანალოგია გამოიყენება პიროვნების საწინააღმდეგოდ.

X. ანგლო-ამერიკული სამართლის ნიშნები სამოქალაქო სამართალში სად არის აღნიშნული -

სსსკ-ის 83-ე (1) და 391-ე (5) მუხლები,,თემას ვიწყებთ შესვლით, რომ არსებობს ორი
სამართლის ოჯახი და ა.შ. ).
მსოფლიოში ძირითადად არსებობს ორი სამართლის ოჯახი: კონტინენტალური სამართლის
ოჯახი და ანგლო-ამერიკული სამართლის ოჯახი.
კონტინენტალური სამართლის ოჯახის ქვეყნებში სამართლის წყაროს წარმოადგენს
დაწერილი კანონები, ანუ პოზიტიური სამართალი და მოსამართლეები დაკავებულნი არიან
ნორმის განმარტებითა და შეფარდებით. ანგლო-ამერიკული სამართლის ოჯახის ქვეყნებში კი
სამართლის წყაროს წარმოადგენს პრეცენდენტი და მოსამართლეები დაკავებულნი არიან
პრეცენდენტის განმარტებით.
კონტინენტალური სამართლის ოჯახის ქვეყნებში სამოსამართლო სამართლის ნიშნები
გარკვეული სახით აღინიშნება. საქართველოს სახელმწიფო და მასში მოცეული სამართალი
განეკუთვნება კონტინენტალური სამართლის ოჯახს. საქართველოს სამოქალაქო სამართლის
საპროცესო კოდექსის 83-ე მუხლის 1-ლი ნაწილში მოცემული გვაქვს სამოსამართლო
სამართლის ნიშნები, კერძოდ სსსკ-ის 83-ე (1) მუხლის თანახმად, მხარე უფლება აქვს,
სასამართლოში წარადგინოს სხვა სასამართლოს მიერ მსგავს საქმეზე მიღებული
გადაწყვეტილება. აღნიშნული გადაწყვეტილება მოსამართლისათვის იქნება მხოლოდ
სარეკომენდაციო ხასიათის.
 სამოსამართლო სამართლის ნიშნები მოცემული გვაქვს საქართველოს სამოქალაქო
სამართლის საპროცესო კოდექსის 391-ე მუხლის მე-5 ნაწილში, რომლის თანახმადაც,
სააკასაციო სასამართლოში სააკასაციო საჩივარი დასაშვებად იქნება ცნობილი, მხოლოდ იმ
შემთხვევაში, თუ აღნიშნული საქმის განხილვა ხელს შეუწყობს სამართლის განვითარებას და
ერთგვაროვანი სასამართლო პრაქტიკის ჩამოყალიბებას. (სააკასაციო სასამართლო არის
უზენაესი სასამართლო). +
XI. რა განსხვავებაა იურიდიულ სილოგიზმსა და კანონმდებლობაში ანალოგია შორის.
სილოგიზმის დროს - სამართლის ნორმაში მოცემული ფაქტობრივი შემადგენლობა
იდენტური უნდა იყოს გარესამყაროში განხორციელებული ფაქტის, ანალოგიის დროს კი
სამართლის ნორმაში მოცემული ფაქტობრივი შემადგენლობა მხოლოდ მსგავსია
გარესამყაროში განხორციელებული ფაქტის. +

საჯარო მმართველობითი საქმიანობა რომელ ძირითად პრინციპებზეა დამყარებული. ( 7

ძირითადი პრინციპი გვაქვს:

1) თანაზომიერობის;
2) დისკრეციულობის;
3) საქვეყნოობის;
4) მიუკერძოებლობის;
5) თანასწორობის;
6) კანონიერების;
7) კეთილსინდისიერების.

თანაზომიერობის პრინციპი გვეუბნება, რომ ადმინისტრაციულ სამართალში პიროვნებას

უნდა დაეკისროს სანქცია თანაზომიერად (ნორმასი გათვალისწინებული სანქციის
მიხედვით).

დისკრეციულობის პრინციპი გულისხმობს, რომ სამართალში მონაწილე უფლებამოსილმა

პირმა გადაწყვეტილება უნდა მიიღოს კანონების შესაბამისად. (ანუ, თუ სანქცია არის 50-დან
100 ლარამდე, პატრულ-ინსპექტორს შეუძლია ამ შუალედში აირჩიოს ციფრი და გამოუწეროს
ჯარიმა. ეს მისი სრული უფლებაა. სისხლის სამართლის კოდექსის 59-ე მუხლი -
მოსამართლეს აქვს დისკრეციის უფლება. )

კანონიერების პრინციპის მიხედვით, ყველა უფლებამოსილმა პირმა გადაწყვეტილებები

უნდა მიიღოს კანონების შესაბამისად.
 კეთილსინდისიერების პრინციპი კი ამბობს, რომ მოსამართლემ კეთილსინდისიერად უნდა
განსაჯოს ორივე მხარე.

მიუკერძოებლობის პრინციპის მიხედვით, უფლებამოსილმა პირებმა უნდა მიიღონ

ობიექტური გადაწყვეტილებები. +

XII. პაქტერ პიერ - გვ. 92-110. (კონსტიტუციური სამართალი).

1. რას გულისხმობს კონსტიტუციონალიზმი?

კონსტიტუციონალიზმი არის მოძრაობა, რომელიც განმანათლებელთა ეპოქაში
წარმოიშვა. ამ მოძრაობას ჰქონდა მცდელობა, და წარმატებულიც, არსებული
ჩვეულებები, რომლებიც ხშირად ბუნდოვანი და დაუზუსტებელი იყო და სუვერენებს
დისკრეციული მოქმედების ფართო შესაძლებლობებს აძლევდა, ჩანაცვლებულიყო
დაწერილი კონსტიტუციით, რომელსაც უნდა შეეზღუდა მონარქიული
ხელისუფლების აბსოლუტიზმი და ზოგჯერ დესპოტიზმიც კი. შესაბამისად,
ლიბერალებმა მოითხოვეს, რომ პოლიტიკური ხელისუფლების განხორციელების და
მისი გადაცემის გზები ერთხელ და სამუდამოდ განსაზღვრულიყო ფუძემდებლური
ქარტიით, რომელიც თამაშის წესს დაადგენდა. მართლაც, კონსტიტუცია თავად
არსებობის ფაქტით, თავისი ფორმალური მნიშვნელობით უპირისპირდება
თვითნებობას იმით, რომ განსაზღვრავს სამართლებრივ სახელმწიფოს, სადაც მხოლოდ
ის არის დასაშვები, რაც კონსტიტუციით დადგენილ წესებს შეესაბამება. ამრიგად,
კონსტიტუციონალიზმის მნიშვნელობის უარყოფა შეუძლებელია, მაგრამ სულ უფრო
და უფრო ნათელი ხდება, რომ, მართალია, ამ ბარიერის არსებობა აუცილებელია, მაგრამ
ის სრულებით არ შეიძლება ჩაითვალოს საკმარისად. +

2. რა განსხვავებაა ხისტ და მოქნილ კონსტიტუციებს შორის?

მოქნილია კონსტიტუცია, რომელიც შეიძლება გადაისინჯოს გარკვეული ორგანოების
მიერ და იმ პროცედურებით, რომლებიც ჩვეულებრივი კანონების მიღებისას
გამოიყენება (მაგ.; საპარლამენტო ასამბლეის მიერ, რომელიც გადაწყვეტილებას
კენჭისყრაში მონაწილეთა ხმების უმრავლესობით იღებს). კონსტიტუციის
უპირატესობა ამ შემთხვევაში მხოლოდ სიტყვიერია, ვინაიდან არავითარი განსხვავება
არ არსებობს კონსტიტუციურ და ჩვეულებრივ კანონებს შორის. ისინი გაიგივებულია
და სამართლებრივი ნორმების იერარქიის ერთსა და იმავე საფეხურზეა.
კონსტიტუციური ხასიათის ჩვეულებითი ნორმები თითქმის ყოველთვის მოქნილი
(მაგ.; დიდ ბრიტანეთში), წერილობითი კონსტიტუციები კი - მხოლოდ გამონაკლის
შემთხვევებში. მოქნილი კონსტიტუციის გადასინჯვის პროცედურები მარტივია.
 ხისტია კონსტიტუცია, რომელიც შეიძლება გადაისინჯოს განსხვავებული ორგანოს
მიერ (მაგ.; ორი ასამბლეის, რომლებიც პარლამენტს შეადგენენ, მაგრამ სხდომებს
ერთად მართავენ) ან/და განსხვავებული პროცედურით (მაგ.; ორი მესამედის
უმრავლესობით ან სარატიფიკაციო რეფერენდუმის გზით). განსხვავებული მიდგომა,
რომელიც კონსტიტუციურ და ჩვეულებრივ კანონებს შორის არსებობს, როგორც
ორგანული, ისე პროცედურული თვალსაზრისით, ნათლად გამოხატავს პირველთა
უპირატესობას, მათ უმაღლესი საფეხური უჭირავთ სამართლებრივი ნორმების
იერარქიაში. ხისტი კონსტირუციების გადასინჯვის პროცედურები სპეციფიკური და
რთულია. +

3. რა განსხვავებაა მატერიალურ და ორგანულ (ფორმალურ) კონსტიტუციას შორის?

თუ კონსტიტუციას მატერიალურად, ანუ მისი შინაარსის მიხედვით განვსაზღვრავთ,
ის მოიცავს ყველა წესს, რომლებიც დაკავშირებულია ხელისუფლების გადაცემასა და
აღსრულებასთან, იმისდა მიუხედავად, ფიგურირებს თუ არა ეს წესები წერილობით
ტექსტში და იმ სამართლებრივი კატეგორიის მიუხედავად, რომელსაც ეს ტექსტი
ეკუთვნის.
ხოლო თუ კონსტიტუციას განვსაზღვრავთ ფორმალურად ან, უკეთ რომ ვთქვათ,
ორგანულად, მასში უნდა ვიგულისხმოთ წესები, რომელთაც ან ჰამოკვეთილი ფორმა
მიიღეს, ან გამოცემულ იქნა და შეიძლება გადაისინჯოს მხოლოდ სპეციფიკური
ორგანოს მიერ (მაგ.; დამფუძნებელი კრების მიერ), ან კიდევ, გამოცემულ იქნა და
შეიძლება გადაისინჯოს მხოლოდ სპეციფიკური პროცედურით. ფორმალური
განსაზღვრების მთელი მნიშვნელობა წარმოჩნდება მაშინ, თუ იგი არ შემოიფარგლება
მხოლოდ წერილობითი ხასიათით, არამედ ეხება ორგანოსა და პროცედურასაც,
ვინაიდან სწორედ ამ შემთხვევაში შეიცავს ის ჭეშმარიტ სამართლებრივ შედეგებს და
კონსტიტუციას ხისტს ხდის. ამრიგად, ორგანული მხარე ბევრად უფრო
მნიშვნელოვანია, ვიდრე მატერიალური, ვინაიდან სწორედ ის განსაზღვრავს
გადასინჯვის აუცილებლობას. +

4. თავდაპირველი ხელისუფლების უფლებამოსილება - ახალი კონსტიტუციის მიღება -

რა შემთხვევებში მიიღება.
თავდაპირველი დამდუძნებელი ხელისუფლება - ეს ის ხელისუფლებაა, რომელიც
უფლებამოსილია, დაადგინოს პოლიტიკური ხელისუფლების გადაცემასა და
აღსრულებასთან დაკავშირებული ფუძემდებლური წესები. მოკლედ რომ ითქვას,
 საუბარია საკონსტიტუციო ტექსტის შექმნაზე, რომელიც ახალ სამართლებრივ წესრიგს
დაამყარებს.
ახალი კონსტიტუცია მიიღება რევოლუციის შემდეგ, რომელიც ანგრევს არსებულ
საკონსტიტუციო მართლწესრიგს და ანაცვლებს მას ფაქტობრივი მთავრობით,
რომელიც ხელისუფლებას მხოლოდ საკუთარი თავის წყალობით ქმნის. ასევე, ახალი
კონსტიტუცია მიიღება ახალი სახელმწიფოს შექმნისას. ამ შემთხვევაში თავდაპირველი
დამფუძნებელი ხელისუფლების მფლობელები სრული თავისუფლებით სარგებლობენ.
ასევე, ახალი კონსტიტუცია შეიძლება შეიქმნას ომის შედეგად ისეთი სახელმწიფოს
აღდგენის შემთხვევაში, რომელიც გარკვეული პერიოდის განმავლობაში გამქრალად
ითვლებოდა.

5. არსებული ხელისუფლების უფლებამოსილება - ცვლილებების შეტანა კონსტიტუციაში

- რა შემთხვევებში შედის ცვლილებები.
აქ საუბარია კონსტიტუციის გადასინჯვის უფლებამოსილებაზე. კონსტიტუცია ამ
შემთხვევაში გაგებულია ფორმალური, ანუ ორგანული მნიშვნელობით, ანუ ის
შექმნილია ხანგრძლივი პერიოდისათვის. თუმცა, ცხოვრებაში ნამდვილი არაფერია და
შეიძლება აუცილებელი გახდეს კონსტიტუციის შეცვლა რამდენიმე საკითხში ისე, რომ
რეჟიმი უცვლელი დარჩეს. კონსტიტუციის გადასინჯვა ძირითადად ხდება ორ
შემთხვევაში: პირველ რიგში, მაში, როცა ამ გადასინჯვამ უნდა ამოავსოს სიცარიელეები
და გამოასწოროს ტექნიკური ხარვეზები. ამასთან, კონსტიტუციის გადასინჯვა ხდება
მაშინ, როცა ეს გადასინჯვა პოლიტიკური რეჟიმის ორიენტაციის შემობრუნებას, ყოველ
შემთხვევაში, მნიშვნელოვან ცვლილებას ითვალისწინებს. +