ПЛАТОН (Аристокле)

- Ученик на Сократ, учител на Аристотел

- Прва филозофска школа - Академија (во градина на Академ) (најпознат ученик бил
Аристотел) - музика и математика
- Прв создал развиен фил. Сист.
- 13 дијалози во кои обработува метафизички, општествени, политички теми; главен
лик Сократ; Држава, Гозба, Федар, Федон
● Теорија на идеји (онтологија) - јадро на неговиот филозофски систем
○ Привиден свет: менлив и минлив, субјективен, појави, сенки, материјални и
сетилно достапни- имитација на вистински свет
○ Вистински свет: идеи, вистини достапни само за разум- суштина и причина
за се, скриеноод сетилата но онолку вечно колку што е било која
математичка вистина
- Хиерархија на идеји:
1. Добро
2. Убавина, Љубов, Праведонст
3. Сите други
● Теорија на познание (гносеологија)
○ Докса: мнение, непоткрепено уверение, насочено кон поединечно,
привидно (материјален свет)
○ Ноезис: рационално сознание, образложено мислење, насочено кон битието,
суштината, општото (свет на идеи)
Метемпсихоза - по смртта душата се сели во светот на идеите за да се прочисти и после
влегува во друго тело. Сознанието е всушност сеќавање за светот на идеите
● Етика и политика
- Душата се дели на: доблест
1. Рационален дел (мозок) мудрост
2. Волев дел (срце) храброст
3. Страствен дел(желудник) умереност
- Државата се дели на:
1. Владетели (филозофи)
2. Војници (бранители)
3. Произведувачи
● Естетика
- Многу против уметност
- Уметноста е дел од материјалниот свет, кој произлегува од светот на идејите
и затоа таа е третостепена- сенка на сенките.

АРИСТОТЕЛ
-роден во Тракија
- ученик на Платон
- ментор и тутор на Александар Мак.
● Филозофска школа Ликеј (во близина на храмот на Аполон Ликеј)
○ Различни предавања и курсеви поделени на
■ Езотерични (за упатените, тие кои имаат знаење)
■ Егзотерични (за неупатените, широката јавност)
ЛОГИКА
● Категории
○ Најопшти, немаат родов поим
○ Субјект---предиканти(својства) или акциденции
● Силогистика
○ Силогизми- правлини закл. Издвоени од две премисли и издвоена
конклузија
Метафизика - прва филозофија (не постои др. свет освен овој, кој е единство на општото
и посебното, суштината и појавата, Аристотел зборува за материјата и формата)
Хиломорфизам
● Единствена постоечка стварност: Материја + Форма
● Во светот владее динамика на творештво
● На врвот на хиерархијата на форми:
○ Чиста форма, неподвижен двигател на светот- БОГ
Телеологија
● Во светот владее насоченост кон цел и нејзино достигнување
Теорија на познание
● Прва сунстанција- пример Сократ (поединечни нешта)
● Втора субстанција- пример Човек (она што е општо во поединечните нешта)
- Вистината припаѓа на нашите знањеа за нештата изразени со искази
ЕТИКА и ПОЛИТИКА
Оникомахова етика - во се да се бара средна мера, она што се наоѓа помеѓу двете
крајности пример храброст - средина меѓу страшливост и бестрашност
● Зло- претераност и недостиг
● Добро- средина
Евдајмонизам
● Цел на морално делување- среќа
Политика
● Добри државни уредувања (општото добро - монархија аристократија, република)
● Лоши државни уредувања (сопствена корист - тиранија, олигархија, демократија)
Човек е суштина на заедницата

ЕСТЕТИКА- Трагедија
● Духовен - одмор и релаксација
● Катараза - прочистува страсти
● Воспитна
СКЕПТИЦИЗАМ
- Пирон, Тимон, Енесидем, Арексијал, Секст
● Скептицизам: Вистината е непредвидлива и нема мерило за неа, затоа се
воздржува од било какви тврдења
● Атараксија- невозбуденост на душата, се постигнува ако на се останеме
рамнодушни и не изрекуваме тврдења

ЕПИКУР
- Школа во градина
- Послание од Меникеј и Херодот
- Каноника (теорија на сознание)- Сензуализам
Задоволство-вистина
Болка- лага
- Физика: атомистичка концепција
- Етика:
Цел: среќен и ведар живот
Ослободување од страв од богови и смрт
- Атраксија: непоматеност на духот (недозволување над нас да влијаат страсти,
барања и стравови, насочивање кон задоволство)
ЕПИКТЕТ
- Етика е суштина на филозофијата
- Зборува од душа и пренесува животни сознанија како правила за постапување
- Се сметал себе за божји гласник, ги учел на добро и градел прав пат по кој треба да
се движат следбениците за да бе згрешат
- Внатрешна слобода е основна- кој ја нема е роб
- Да се има моќ врз нашата волја- некои работи се(волја), а некои не се во наша власт
(предмети и околности)
- Автаркија- слобода од потреба, ограничување на желби на она што ни припаѓа
- Апатија- воздржување од животински страсти, нагони и афекти, користење разум

ПЛОТИН
Неоплатонизмот на Плотин
● Мистично и религиозно надградување на Платон
● Пантеизам- се е во бог- извор на се и без него ништо не постои
● Божеството се нарекува Едно(то ен)- чиста форма, праизбор на се, се постои и
зависи од него. Совршено е, неподвижно, не може да се определи
● Допир возможен со экстаза
Еманација-патот надолу
Едното не создава, излева од себе, истекува (еманација)
Од едното излегуваат три форми на постоење (хипостази):
 1. Ум- слика на праизворот и определува какви ќе бидат предметие (теорија на
идеји на Платон)
2. Космичка душа- меѓу духот, умот и светот. Со неа душите минуваат до
процесот на метемпсихоза
3. Материја(човек, други суштества и предмети)-тоа е зло и е најдалеку од
Едното, а има потреба да се вгради во Едното
Сознание- патот нагоре
- Има три сознанија:
1. Сетилно
2. Разумско
3. Интуитивно- како идентификација со Божеството. За да го гледаме Едното, треба
да се надмине свеста за себе.
- Патот нагоре започнува со стремеж за враќање кон Едното. Тоа е целата смисла на
животот. Се постигнува со екстаза- излез од себе. Плотин 4 пати доживеал
- Патот нагоре ја објаснува етиката на Плотин. Телото- затвор за душата. Треба да
се врати кон едното и постојано да се прочистува за да биде убава душа.
- Љубовта и филозофијата ја водат душата кон праизворот,
- Над се е мистична љубов, кога има целосно предавање и соединување со
Божество.

СТОИЦИЗАМ
- 500 год и се дели на:
1. Стара стоја
2. Средна стоја
3. Римски стоицизам
- Зенон од Кипар и други: Клеант и Хризип и во Рим: Сенека, Епиктет и Марко
Аврелиј
● Физика- наука за космосот, човек и богови
○ Материјализам, огнот е основа на се.
Обичен- уништува ; Творечки- создава, оживува
○ Кружно историско движење- вечно враќање на нешта како што се сега
○ Строга законитост владее при настанок и исчезнување на светот. Таа
нужност е судбина (фатум)
● Логика -дел кој ги истражува поимите
● Етика -да се живее заедно со природата и умот
Треба да се живее според добродетелата(умност, умереност, храброст и справедливост)
Основни принципи:
○ Апатија- немање силни страсти, користење на разумно делување
 ○ Космополитизам- секој човек е граѓанин на светот. Роб е само оној кој нема
слобода во мисла и чувства.
- Стоик- човек кој мирно ги профаќа ударите, е помирен со судбината, трпи и е
достоинствен, разумен итн.

СКОЛАСТИКА
- Во периодот од 9 век се појавуваат нови тенденции и потреба за нова филозофија
во христијанството .
- Се спојуваат идеите на првите христијански мислители , арапските филозофи и
текстовите на Аристотел , но во нов духовен склоп .
- Сколастика ( скола — школа )- почнува обнова на теолошката мисла врз идеите
на Аристотел
Првите мислители – од редот на монасите
ТРИ ПЕРИОДИ на Сколастиката :
● Рана сколастика – 9-11в
● Врв на сколастиката – 12-13в
● Опаѓање на сколастиката од 13в до ренесанса
КАРАКТЕРИСТИКИ
- Започнува осамостојување на филозофијата од теологијата , и создавање на две
вистини : религиозна / догматска – вистина за верата и научна / филозофска-
вистина за разумот
- Училишна дејност – првите универзитети : Болоња 1088г , Сорбона ( Париз )
1150г , Салерно Италија 1158г , Оксфорд Англија 1168r – сите се основани од
црквата или со нејзина дозвола
- Наставниците се верски личности , дејноста е контролирана од црквата
- Создаден Индекс на забранети книги ( Index librorum prohibitorum ) - книги кои
не биле во согласност со догмата , биле забранети и спалувани
- Метод на катехеза - точно утврдени одговори на студентите кои биле официјално
одобрени - затоа е сколастиката многу критикувана

ТОМА АКВИНСКИ
● Алберт Велики - професор во Келн и Париз . Настапил против Платон и Августин
и го користел Аристотел како филозофско појаснување на христијанските учења .
Напишал голем број дела од разни области , и го нарекувале доктор универзалис .
Правел разлика меѓу филозофското и теолошкото сознание . Тој бил учител на
Тома Аквински
● Тома Аквински 1225-1274г - ос Аквино Неапол. Бил професор во Париз и
направил систем на сколастиката које прогласен: официјална доктрина на
Католичката црква
○ Најзначајни дела :
 ■ Сума на теологијата – ги резимира погледите на Асристотел но на
начин поприфатлив за Црквата . Во првиот дел се расправа за Бог и
неговата суштина , во вториот за човекот и неговата природа и како
треба да се живее , а во третиот за Христос како посредник помеѓу
Бог и човекот . Во Западна Европа погледите на Аристотел се
непознати се додека не се откриени преку преводите кај Арапите.
■ Против неверниците – насочено главно против Арапите
- Филозофски погледи на Аквински
● Во се сакал да ја открие суштината за да се дојде до крајната чиста
суштина , што е Бог
● Секое нешто постои со спојување на две сушности , материјалноста и
формата . Само Бог е чиста форма , тој е чист ум и вистинска
мудрост .Светот што го создал Бог е најдобар свет
● Божјата волја се стреми кон најдоброто
● Среќата значи во себе да се има Бог
● Теократијата е нужна – директна власт на Црквата , папата и
свештениците за преку нив да се изрази власта на Бога