ფანკონის ანემია

adamianSi dnm-s reparaciaTa darRvevebiT aris warmodgenili mTeli rigi genetikurad ganpirobebuli
daavadebani maTSoris swored erT-erTia
ფანკონის ანემია (FA). ეს არის იშვიათი მემკვიდრეობითი დაავადება, რომელიც ხასიათდება
ძვლის ტვინის ჰიპოპლაზიით, ანემიით, ლეიკოპენიით, თრომბოციტოპენიით, რაც
შერწყმულია კანის, ძვლოვანი სისტემის, შინაგანი ორგანოების განვითარების ანომალიებთან,
ჰიპოგენიტალიზმთან, მიკროცეფალიასთან და სხვ.

1927 წელს შვეიცარიელმა მეცნიერმა გვიდო ფანკონმა, მან დაკვირვების შედეგად

შეამჩნია,რომ ერთ-ერთი ოჯახში სამ მცირეწლოვანი ძმას აღენიშნებოდათ პანციტოპენია და
თანდაყოლილი დეფექტები. მათი ასაკი მერყეობდა 5-7 წლამდე. გვიდომ ეს კვლევა შემდგომ
გამოაქვეყნა და ასე ვთქვათ საფუძველი დაუდო ამ დაავადების შესწავლას. გვიდომ ხაზი
გაუსვა რომ ამ ტიპის ანემია მკვეთრად განსხვავდებოდა აქამდე ცნობილი პერნიციოზული
ანემიისგან და მისი ძირითადი მახასიათებლები იყო უჯრედის მცირე მცირე
ზომა,პანციტოპენია, ჰიპერპიგმენტაცია, ჩონჩხის და შარდსასქესო სისტემების
ანომალიები.

populaciuri sixSire: 1:40000.

სქესთან შეფარდება:1:1
ამ დაავადების სხვა ყველაზე ცნობილი ტერმინებია:

 თანდაყოლილი პანციტოპენია
 აპლასტიკური ანემია ასოცირებული თანდაყოლილ მანკებთან
 ესტრენ–დამეშეკის ვარიანტი
 ფანკონის პანციტოპენია
 ფანკონის პანმიელოპათია
 კონსტიტუციური აპლასტიკური ანემია.


მიზეზები

სულ მცირე 15 გენმა შეიძლება გამოიწვიოს ფანკონის ანემია. ამ გენებიდან პროდუცირებული

ცილები მონაწილეობენ უჯრედულ პროცესში ცნობილი,როგორც FA გზა. ეს გზა მაშინ
აქტიურდება როცა დნმ რეპლიკაცია დაბლოკილია დნმ-ის დაზიანების გამო. FA გზა
აგზავნის საჭირო პროტეინებს დაზიანებულ არეალში და როგორც წესი აღადგენს მას.
ფანკონის ანემიით დაავადებულ პაციენტებს კი დაზიანებული დნმ-ის აღდგენის უნარი არ
აქვთ.

ფა გზა პასუხიმსგებელია დნმ-ის დაზიანების კერძო შემთხვევაზე,რომელიც ცნობილია iclის

სახელით. Icl ჩნება მაშინ როცა საპირისპირო ძაფების ორი ნუკლეოტიდი
არანორმალურად,მჭიდროდ არის ერთმანეთთან დაკავშირებული,რაც აჩერებს დნმ-ის
რეპლიკაციას. Icl გამოწვეულია ხოლმე სხავადასხვა ტოქსიკური ნივთიერებებით მაგალიტად
ისეთი როგორიცაა კიბოს მკურნალობის დროს ქიმიოთერაპია.
რვა ცილა რომელიც ასოცირებულია ფანკონის ანემიასთან ქმნის კომპლექსს,რომელიც
ცნობილია როგორც FA core კომპლექსი, ეს კომპლექსი ააქტიურებს ორ ცილას FANCD2 და
FANCI. ამ ორი ცილის გააქტიურების შემდეგ შესაძლებელი ხდება დნმ-ის აღდგენის
ცილების დნმ-ის დაზიანებულს არეალში გადატანა.

FA-ს შემთხვევების 80-90 % გამოწვეულია სამი გენიდან ერთ-ერთის, FAA, FAC და FAG
მუტაციებით, რომლებიც იძლევიან ინსტრუქცია FA კომპლექსის შექმნისთვის. ნებისმიერი
მუტაცია ამ გენებში დაშლის FA გზას და მას არაფუნქციურ გახდის . შედეგად დნმ-ის
დაზიანება არ იქნება აღდგენილი და icl ყალიბდება. Icl არასწორად მიჰყვას დნმ რეპლიკაცია,
ან იმიტომ რომ უეცრად კლავს მოლეკულებს, ან უკონტოროლოდ ზრდის დნმ-ის
მოლეკულას. ყველაზე მეტ დაზიანებას იღებს იისეთი უჯრედები რომლებიც სწრაფად
აღდგენადია მაგალითად , ძვლის ტვინის ან ჩანასახოვანი უჯრედები. და სწორედ ამ
უჯრედების სიკვდილი იწვევს სისხლის დინების შემცირებას და სხვა ამ დაავადებისთის
დამახსიათებელ ანომალიებს. ხოლო როცა საქმე გვაქ უჯრედების ანომალიურ სიდიდეში
ზრდასთნა მაშინ პაციენტს შეიძლება განუვითარდეს მწვავე მელოიდური ლეიკემია და სხვა
ტიპის კიბო.

მემკვიდრეობითობა

FA-ს შემთხვევების უმეტესობა მემკვიდრეობით გადაეცემა აუტოსომური რეცესიული გზით.

რეცესიული გენეტიკური დარღვევები ხდება მაშინ, როდესაც ინდივიდი მემკვიდრეობით
იღებს პათოლოგიური გენის ორ ასლს ერთი და იგივე მახასიათებლისთვის, თითო
მშობლისგან. თუ ინდივიდი მემკვიდრეობით მიიღებს ერთ ნორმალურ გენს და დაავადების
ერთ გენს, ადამიანი იქნება დაავადების მატარებელი, მაგრამ ჩვეულებრივ არ აჩვენებს
სიმპტომებს.

შემდეგი გენების მუტაციები ასევე იწვევს FA და მემკვიდრეობით მიიღება აუტოსომური

რეცესიული გზით: BRCA2, BRIP1, FANCB, FANCD2, FANCE, FANCF, FANCI, ERCC4, FANCL,
FANCM, PALB2, RAD51C, SLX4 და UB2T.

RAD51 გენის მუტაციები იწვევს აუტოსომურ დომინანტურ FA-ს. დომინანტური

გენეტიკური დარღვევები ხდება მაშინ, როდესაც კონკრეტული დაავადების გამოწვევისთვის
საჭიროა პათოლოგიური გენის მხოლოდ ერთი ასლი. არანორმალური გენი შეიძლება იყოს
მემკვიდრეობით მიღებული რომელიმე მშობლისგან ან შეიძლება იყოს ახალი მუტაციის
(გენის ცვლილების) შედეგი დაავადებულ ინდივიდში. პათოლოგიური გენის გადაცემის
რისკი დაავადებული მშობლიდან შთამომავლობაზე არის 50% თითოეული
ორსულობისთვის. რისკი ერთნაირია მამაკაცებსა და ქალებში.

სადიაგნოზო ნიშნები:

FA-ით დაავადებული პირების მინიმუმ 60% იბადება მინიმუმ ერთი ფიზიკური ანომალიით.
ეს შეიძლება შეიცავდეს რომელიმე შემდეგს:

 შინაგან ორგანოთა დარღვევები: თირკმლების ჰიპოპლაზია, ნალისმაგვარი თირკმელი,

ორმაგი შარდსადენი;
 პრე- და პოსტნატალურ პერიოდში ქონდრისკაცობა;
 ცერის ჰიპო- ან აპლაზია; ცერის და მკლავის ანომალიები: დამატებითი ან არასწორი
ფორმის ან დაკარგული თითები და თითები ან არასრულად განვითარებული ან
დაკარგული რადიუსი (წინამხრის ერთ-ერთი ძვალი)
 დაბალი წონა დაბადებისას
 ტიპური ვიწრო სახე;
 კანის პიგმენტაციის დარღვევა ჰიპო- ან ჰიპერპიგმენტაციით;
 ნისტაგმი;
 სიელმე;
 მიკროფთალმი;
 სმენის დაქვეითება;
 გონებრივი შეზღუდულობა შემთხვევათა დაახლოებით 20%-ში;
 გულისა და საჭმლის მომნელებელი სისტემის დარღვევა.

ძვლის ტვინის უკმარისობა- დაზარალებულ პირებს უვითარდებათ ძვლის ტვინის ყველა

უჯრედული ელემენტის - სისხლის წითელი და თეთრი უჯრედების და თრომბოციტების
დაბალი დონე, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს შემდეგი:

- ანემია

- ლეიკოპენია

- ნეიტროპენია

- თრომბოციტოპენია

ხნიერ ავადმყოფებს შეიძლება დაემართოთ მწვავე ლეიკოზი.

გართულებები

FA-ს ძირითადი გართულებებია აპლასტიკური ანემია, მიელოდისპლასტიკური სინდრომი

(MDS), მწვავე მიელოიდური ლეიკემია (AML) და სპეციფიკური მყარი სიმსივნეები.

კიბოსკენ მიდრეკილება: FA ასოცირდება სხვადასხვა კიბოსთან, რადგან დეფექტური FA გენი

ასოცირდება კიბოს მრავალფეროვნებასთან. კიბოს საერთო ვარიანტები მოიცავს თავის,
კისრის და ზედა საყლაპავის ბრტყელუჯრედოვან კარცინომას და ვულვას, ანუსის და
საშვილოსნოს ყელის კარცინომას, მიელოდისპლასტიკური სინდრომი არის ყველაზე
გავრცელებული ავთვისებიანი სიმსივნე, რომლის შანსები 6000-ჯერ მეტია, ვიდრე ზოგად
პოპულაციაში. მწვავე მიელოგენური ლეიკემია მეორე ყველაზე გავრცელებული კიბოა,
რომელსაც 700-ჯერ მეტი შანსი აქვს ზოგად პოპულაციასთან შედარებით. კლონური
მოზაიციზმი ფანკონის ანემიაში ნაჩვენებია დაბერების და კიბოს დროს.

დიაგნოსტიკა

ყველაზე გავრცელებულ ტესტებს შორის, რომლებიც ტარდება ფანკონის ანემიის

გამოსავლენად, არის შემდეგი:
 ძვლის ტვინის ბიოფსია
 სისხლის სრული რაოდენობა (CBC)
 განვითარების ტესტები
 სისხლის ნიმუშში დამატებული მედიკამენტები ქრომოსომების დაზიანების
შესამოწმებლად
 ხელის რენტგენოგრაფია და სხვა გამოსახულების კვლევების შესრულება, როგორიცაა
კომპიუტერული ტომოგრაფია ან მაგნიტურ-რეზონანსული გამოსახულება.
 აუდიომეტრია
 ქსოვილის აკრეფა HLA-სთვის, რათა ვიპოვოთ თავსებადი ძვლის ტვინის დონორები.

დიაგნოზის დადასტურება მიიღწევა ციტოგენეტიკური მგრძნობელობის

ტრადიციული ტესტების, ქრომოსომული შესვენების, ისეთი აგენტების
გამოყენებით, როგორიცაა DEB, რომლებიც მიუთითებენ დნმ-ის ჯაჭვებს შორის
ჯვარედინი კავშირებზე, ან MMC.

მკურნალობა

FA-ს მკურნალობა მიმართულია სპეციფიკური სიმპტომებისკენ, რომლებიც აშკარაა

თითოეულ ინდივიდში. მკურნალობას შეიძლება დასჭირდეს სპეციალისტთა გუნდის
კოორდინირებული ძალისხმევა.

ანდროგენული თერაპია: ანდროგენის (მამაკაცის ჰორმონის) მიღება: ანდროგენები

აუმჯობესებენ სისხლის რაოდენობას FA-ით დაავადებულთა დაახლოებით 50%-ში. ყველაზე
ადრეული პასუხი ვლინდება წითელ უჯრედებში, ჰემოგლობინის მატება ჩვეულებრივ ხდება
მკურნალობის პირველი ან ორი თვის განმავლობაში.

ჰემატოპოეტური ზრდის ფაქტორები: გრანულოციტების კოლონიის მასტიმულირებელმა

ფაქტორმა (G-CSF) შეიძლება გააუმჯობესოს ნეიტროფილების რაოდენობა ზოგიერთ
ადამიანში. ჩვეულებრივ გამოიყენება მხოლოდ შუალედური დაავადებების დროს
მხარდაჭერისთვის.

ჰემატოპოეტური ღეროვანი უჯრედების ტრანსპლანტაცია (HSCT): ერთადერთი სამკურნალო

თერაპია FA-ს ჰემატოლოგიური გამოვლინებისთვის. დონორი ღეროვანი უჯრედები
შეიძლება მიღებულ იქნეს ძვლის ტვინიდან, პერიფერიული სისხლიდან ან ტვინის
სისხლიდან.

ფიზიკური დარღვევების მკურნალობა: შეიძლება საჭირო გახდეს ქირურგიული ჩარევა

ჩონჩხის დეფექტების გამოსასწორებლად, როგორიცაა თითების და წინამხრის ძვლებზე
ზემოქმედება, გულის დეფექტები და კუჭ-ნაწლავის ანომალიები, როგორიცაა
ტრაქეოეზოფაგური ფისტულა ან საყლაპავის ატრეზია, ასევე ანალური ატრეზია.
ნებისმიერი ტიპის ციტოპენიის გამოჩენის დროს, ანალიზი უნდა ჩატარდეს
ყოველთვიურად, რათა შეფასდეს ციტოპენიის ხარისხი და ასევე პროგრესირება ძვლის
ტვინის უკმარისობამდე.

ძვლის ტვინის ასპირატი, მიუხედავად ამ დონეზე ჩართულობისა, უნდა ჩატარდეს ძალიან

ხშირად მთელი წლის განმავლობაში, რათა უფრო დარწმუნებით განისაზღვროს
ციტოგენეტიკური დარღვევების ასოციაცია და ასევე ლეიკემიის ან მიელოდისპლასტიკური
სინდრომის დაწყება.

როდესაც მოხდება კლონური ცვლილება, ძვლის ტვინის ასპირაცია უნდა ჩატარდეს

დაახლოებით ყოველ 3 ან 6 თვეში ერთხელ და, თუ პაციენტი იღებს ჰემატოპოეზის
მასტიმულირებელ სხვადასხვა ფაქტორებს, დაუყოვნებლივ უნდა შეწყდეს მათი მიღება.

ვაქცინას შეუძლია შეამციროს გარკვეული სახის გართულებები, როგორიცაა პნევმოკოკური

პნევმონიის ინფექციები, ჰეპატიტი და ასევე ჩუტყვავილა. ამ ტიპის ანემიის მქონე ადამიანებს
ნებისმიერ ფასად უნდა მოერიდონ კიბოს გამომწვევი ნივთიერებები, რომლებიც ცნობილია
როგორც კანცეროგენები და აუცილებლობის შემთხვევაში გაიარონ რეგულარული შემოწმება
კიბოს გამოსავლენად.
ჰიპოპლაზიით- ქსოვილის არასაკმარისი განვ