გონების უეცარი დაკარგვა

1. რას გულისხმობს ცნობიერების უეცარი დაკარგვა? ძირითადად რა განიხილება

გონების დაკარგვის მიზეზად?

ცნობიერების უეცარი დაკარგვა არის ერთ-ერთ ყველაზე მეტად გავრცელებული და

სერიოზული სამედიცინო გადაუდებელი მდგომარეობა, რომელიც შეიძლება
გამოიწვიოს სხვადასხვა დაავადებამ და რომელიც ხშირად საჭიროებს გადაუდებელ
დიაგნოზსა და მკურნალობას.

ნებისმიერი პროცესი, რომელიც არღვევს თავის ტვინის ღვიძილის შემანარჩუნებელი

ცენტრების აქტივობას, გამოიწვევს გონების დაკარგვას. ეს ცენტრები განლაგებულია
ტვინის ღეროში, დიენცეფალონსა და ორივე ჰემისფეროში. ამიტომ შემოფარგლული
დაზიანება ტვინის ღეროს მიდამოში ან ორივე ჰემისფეროს გავრცელებული
დისფუნქცია განიხილება როგორც გონების დაკარგვის მიზეზი.

2. განსაზღვრეთ დახმარებისათვის მომართვის მიზეზი. რა არის პაციენტის

მთავარი წუხილი და რა შეკითხვები შეიძლება ჰქონდეს ამ სტადიაზე?

 პაციენტი შეშინებულია
 მეუღლე ნერვიულობს
 პაციენტს უნდა იცოდეს, თუ შეიძლება რომ მსგავსი რამ განმეორდეს?
 მას აინტერესებს რამდენად შეიზღუდება მისი ცხოვრების წესი: თუ შეუძლია
დარჩეს სახლში მარტო? თუ შეუძლია გააგრძელოს თავისი ყოველდღიური
აქტივობა, როგორიცაა: ბაღში მუშაობა, საყიდლებზე სიარული, მანქანის
მართვა და ა.შ?

3. რა არის გონების გარდამავალი დაკარგვის ძირითადი მიზეზები

ეპიდემიოლოგიურ მონაცემებზე დაყრდნობით?
ცერებრული და ექსტრაცერებრული

ყველაზე მეტად გავრცელებული სწრაფად შექცევადი მიზეზები

 სინკოპე - გამოწვეული ჰიპოტენზიით ან არითმიით - თავის ტვინის
გლობალური ჰიპოპერფუზია
 გულყრა - თავის ტვინის ფუნქციონირების გლობალური ელექტრული
დარღვევა
სხვა მიზეზბი
 უეცარი ანოქსია (ფილტვის ემბოლი, ასპირაცია და ა.შ.)
 თავის ტვინის ტრავმა (კონტუზია ან სუბდურული/ეპიდურული ჰემატომა).
 სუბარაქნოიდული სისხლჩაქცევა
 ინსულტი (ჰემორაგია ან იშემია)
 გლუკოზის დონის დარღვევა

4. სინკოპე სამედიცინო ტერმინია, რაც გულისხმობს გულის წასვლას,

გონების დაკარგვას. სინკოპეს უშუალო მიზეზია თავის ტვინში
სისხლის მიწოდების დროებითი, მკვეთრი შემცირება.

სიმპტომები:
თვალებში დაბნელება. თავბრუსხვევა. კუნთების გენერალიზებული სისუსტე.
ყურებში შუილი. დაცემა, რომლის მიზეზი ერთი შეხედვით არ ჩანს
მაგალითად, არ არის გამოწვეული რაიმე საგანზე ფეხის წამოკვრით, სველ
ზედაპირზე ფეხის აცურებით და ა.შ.) გაბრუება დაღლილობა გულისწასვლა,
განსაკუთრებით კვების და ფიზიკური დატვირთვის შემდეგ წონასწორობის
დარღვევა და სისუსტე ფეხზე დგომისას შავი წერტილები მხედველობის
არეში ან მხედველობის ველის დავიწროვება (გვირაბისებური მხედველობა)
თავის ტკივილი

კლინიკური სურათი: პაციენტი ფერმკრთალია, გრძნობს სიცივეს და აქვს ცივი

ოფლი. გონების დაკარგვა ჩვეულებრივ თანდათანობით ვითარდება. უგონო
მდგომარეობა ხანმოკლეა, მისი ხანგრძლივობა ცვალებადობს წამებიდან წუთებამდე.
ამ პერიოდში პაციენტი შეიძლება იყოს უმოძრაოდ, ან გაშეშებული ან კანკალებდეს.
შარდის შეუკავებლობა არ არის დამახასიათებელი. პულსი სუსტი და ხშირად
შენელებულია. სუნთქვა ზედაპირული. სისხლის წნევა ძლივს ისინჯება. გონზე
მოსვლისას ფერი ნორმალური ხდება, სუნთქვა რეგულირდება, აღდგება
სასიცოცხლო ფუნქციები. რჩება იოლი რეზიდ

სინკოპეს ტიპები: პოსტურული, ორთოსტატული - ვითარდება სისტემური

არტერიული წნევის ვარდნის და ავტონომიური სისტემის უკმარისობის შედეგად.
რეფლექსოგენური - დამახასიათებელია ვაზოვაგალური, სიტუაციური,
კაროტიდული სინუსის სინდრომი და ტკივილი.

კარდიოგენული - არითმიები, აორტის სტენოზი, ფილტვის ემბოლია,

პერიკარდიუმის ტამპონადა, ინფარქტი.

დისმეტაბოლური - ჰიპოქსია, ჰიპოგლიკემია, ჰიპოკაპნია, ანემია, პანიკის შეტევა და

სტრესი.

ვერტებრო-ბაზილარული - ტვინის ღეროს იშემია.

მკურნალობა: მედიკამენტების მიღება. დიეტის ცვლილება. ფეხზე წამოდგომისას

რეკომენდებულია მეტი სიფრთხილის გამოჩენა. მაღალ სასთუმალზე ძილი.
ფსიქოლოგიური თერაპიის მეთოდი. იმპლანტირებადი კარდიოვერტერ-დეფიბრილატორი
(ICD). გულის სტრუქტურული დაავადების მკურნალობა.

5. გულყრა

გულყრა თავის ტვინის უჯრედებში განვითარებული პაროქსიზმული

დარღვევა,რასაც იწვევს უეცარი ძლიერი ელექტრული განმუხტვა თავის
ტვინში ან ქვეშმდებარე ქსოვილებში რომელმაც შესაძლოა დაარღვიოს
ნებისმიერი პროცესი, რომელსაც ტვინი უწევს კოორდინირებას. მათი
ინტენსივობა დამოკიდებულია პათოლოგიური კერის ლოკალიზაციაზე.

ეტიოლოგიური ფაქტორები: ჰიპერთერმია ქალა-ტვინის მძიმე ტრავმა

სისხლში შაქრის ან კალციუმის დონის დაქვეითება, ფსიქოემოციური
სტრესი, ინფექცია, ინტოქსიკაცია (მაგალითად, ნარკოტიკებით)

კლინიკური სურათი - პოზა ნებისმიერი ვითარდება დღის ან ღამის

მანძილზე კანის ფერი ცაინოზური ან ნორმალურია აურა ხანმოკლეა
კრუნჩხვები დაზიანება კრუნჩხვების დროს უნებლიე შარდვა ხშირია
გულყრის შემდგომი კონფუზია გულყრის შემდგომი თავის ტკივილი
ეეგ ნიშნები დამახასიათებელია სიფერმკრთალე და ოფლი-ზოგჯერ
დასაწყისი-უეცარი/აურა სხეულის დაზიანება კონვულსიური
მოძრაობები ცნობიერების შეცვლა/არ შეცვლა ცნობიერების დათრგუნვა-
წუთები გონს მოსვლა-ხშირად ნელა ცნობიერების გულყრის შემდგომი
აღრევა სიხშირე - სიხშირე-შესაძლოა იყოს ხშირი მაპროვოცირებელი
ფაქტორები-იშვიათია გემოს,სუნის,შეგრძნებების შეტევითი შეცვლა
უნებლიე შეკრთომები დაბუჟება, თავბრუ ან მოციმციმე შუქი
გაშტერება,ხელების სრესვა,უმიზნო მოძრაობები(ხელების
სრესვა,უმიზნო სიარული,ღეჭვითი და ყლაპვითი მოძრაობები) ვარდნის
შეტევები,უეცარი დაცემა ენის მოკვნეტა.

გულყრები ძირითადი კლასიფიკაციის მიხედვით :

1) პარციალური(ფოკალური,ლოკალური) გულყრა
გულყრას, რომელიც განპირობებულია თავის ტვინის ერთ-ერთ
რომელიმე მიდამოში პათოლოგიური განმუხტვით ეწოდება ფოკალური
(პარციალური). Gგამოყოფილია 2ტიპის ფოკალური გულყრა (თუმცა
ახალი კლასიფიკაციით ეს დაყოფა აღარ არის რეკომენდირებული,
რადგან ტიპები ძნელი გასარჩევია ერთმანეთისგან):

მარტივი ფოკალური გულყრა: არ იწვევს ცნობიერების შეცვლას. ამ დროს

შეიძლება მოხდეს ემოციის, საგნების კონფიგურაციის, გემოს, სუნის,
შეგრძნებების შეტევითი შეცვლა. შესაძლებელია ასევე უნებლიე
შეკრთომები სხეულის რომელიმე ნაწილში, მაგალითად, ხელში ან
ფეხში; სპონტანურად სენსორული სიმპტომების გამოვლენა, როგორიც
არის დაბუჟება, თავბრუ ან მოციმიმე შუქი.
მარტივ ანუ ელემენტარულ პარციალურ გულყრებს მიეკუთვნება
პარფიალურ გულყრათა ჯგუფი ცნობიერების შენარჩუნების ფონზე.
პარციული გულყრა მოტორული სიმპტომებით-ჯექსონის მოტორული
გულყრა მოტორულ ზონააში ეპილეფსიური კერის არსებობა.
პარციული გულყრა სონატოსენსორული სიმპტომებით- ხასიათსება
პაროქსიზმული სენსორილი დარღვევებით(პარესთეზია, წვა, დაბუჟება)
რომელიც ისევე როგორც მოტორულის დროს შეიძლება გავრცელდეს
სხეულის ერთ ნახევარზე-ჯექსონის სენსორული შეტევა
ვლინდება სენსომოტორული ჯექსონის გულყრის სახით.
კომპლექსური,რთული დისკოგნიტური ფოკალური გულყრა: იწვევს
ცნობიერების ან სიფხიზლის დონის შეცვლას და შესაძლოა გარკვეული
დროით დაკარგვას. ხშირად ასეთი გულყრა ვლინდება გაშტერებით,
უმიზნო მოძრაობებით-როგორიც არის ხელების სრესვა, უმიზნო
სიარული, ღეჭვითი და ყლაპვითი მოძრაობები.
გენერალიზებული გულყრები:

კომპლექსური პარციული გულყრა შეიძლება დაიწყოს ცნობიერების

უეცარუ შეცვლის მაგრამ შემთხვევათა 2/3 ში ცნობიერების დათრგუნვას
წინ უსწრებს მარტივი ფოკალური გულყრა აურით, რომელიც ვლინდება
ნათელი ცნობიერების ფონზე. მარტივი ფოკალური გულყრა შეიძლება
გამოვლინდეს სენსორული,მოტორული,სენსომოტორული და
ფსიქიკური სიმპტომებით. ფსიქიკურ სიმპტომები შესაძლოა
გამოვლინდეს დისფაზიური ან ჰალუცინატორული ფენომენის სახით.
კომპლექსური პარციალური გულყრისთვის დამახასიათებელია
სიზმრისეული მდგომარეობა, დეჟავუ.
ცნობიერების შეცვლის ფონზე ხშირ შემთხვევაში პაციენტებს
უვითარდებათ •ავტომატიზმი“ გაუცნობიერებელი უნებლიე
მოძრაობები:ყლაპვითი, ღეჭვითი, ენის გამოყოფის, ხველის, ხმაურიანი
შესუნთქვა-ამოსუნთქვით- ორალური ავტომატიზმი, ძირითადად სახისა
და პირის არეში განცითარების გამო. ავტომატიზმი შესაძლოა უფრო
რთულ და გაშლილ ხასიათსაც ატარებდეა და ვლინდებოდეს ზედა
კიდურევის სტერეოტიპული მოძროაბით ავტომატური გახდა-ჩაცმა,
ავეჯის გადაადგილება, გაქცევა, აგრესიული ქცევა.
გულყრის დასრულების შემდეგ ცნობიერება თანდათან აღდგება,
პაციენტი ცდილობს რეორიენტაციას, არის გაბრუებული და დაბნეული.
ხანგრძლივობა1/2-2 წუთამდწ.

გულყრა, რომელიც თავისი გავრცელებით მოიცავს მთელ თავის ტვინს,

ეწოდება გენერალიზებული. არსებობს 6 ტიპის გენერალიზებული
გულყრა:

აბსანსი – ანუ ე.წ. petit mal-ი, ახასიათებს გაშტერება და მსუბუქი რხევა

სხეულში. შეიძლება გამოიწვიოს სიფხიზლის ხანმოკლე დაკარგვა.
ტიპური აბსანსი- კლინიკური სურათი მერად მწირია და გამოიხატება
ცნობიერების უეცარჯ ხანმოკლე 5-10 წმ გამოთიშვით. პაციენტს ამ დროს
თვალები გახელილი აქვს, მზერა უაზროა და მიმართულია პირდაპირ.
ატიპური აბსანსი- ახასიათებს დიდი ხანგრძლივობა (30 წმზე მეტი)
ტიპურ აბსენსთან შედარებით.
 რეტროპულსური აბსანსი: ცნობიერების გამოთიშვას თან ახლავს
თვალის კაკლების ზევით აზიდვა, თავისა და ტორსის გადახრა
უკან
 აბსანსი ავტომატიზმით: ცნობიერების გამოთიშვის ფონზე
აგრძელება იმ ქმედებებს რასაც მანამდე აკეთებდა: ცურვა, წერა
 ტონური აბსანსი- კუნთთა ტონუსის მომატება სიმეტრიულად ან
ასიმეტრიულად
 მიოკლონური აბსანსი- კუნთთა რიტმული კლონური შეკუმშვით
 ვეგეტატური აბსანსი- ცნობიერების გამოთიშვა, გუგების
გაფართოება, თავისა და სახის გაწითლება ან პირიქით
 ატონური აბსანსი- თავის ჩაქინდვრა
ტონური გულყრა – იწვევს კუნთების დაჭიმვას, ძირითადად მოიცავს
ზურგის, ხელების და ფეხების კუნთებს, შეიძლება გამოიწვიოს ვარდნა.
კლონური გულყრა – ხასიათდება კუნთების რიტმული, ბიძგისებური
შეკუმშვებით. ძირითადად მოიცავს კისერს, სახეს, ხელებს.
მიოკლონური გულყრა – უეცარი ხანმოკლე ბიძგები და შეკრთომები
ხელებში და ზედა კიდურებში.
ატონური გულყრა – ე.წ. ვარდნის შეტევები, იწვევს კუნთების
კონტროლის დაკარგვას, შესაძლებელია მოხდეს უეცარი დაცემა ძირს.
ტონურ-კლონური გულყრა – ე.წ. grand mal-ი; ხასიათდება გონების
დაკარგვით, სხეულის დაჭიმვითა და ბიძგებით, რასაც ზოგჯერ ახლავს
ენის მოკვნეტა და უნებლიე შარდვა. არჩევენ ორ ფაზას კონვულსიური
და პოსტკონვულსიური. კონვულსიური ფაზა თავის მხრივ შედგება
ტონური და კლონური ფაზისაგან. გულყრა იწყება უეცრად ავადმყოფი
კარგავს გონებას, ეცემა და უვითარდება კუნთების ტონური დაჭიმვა,
თავისა და ტორსის ოპისტოტონუსი, კიდუერების ადდუქცია და
ექსტენზია, ხშირია ვოკალიზაცია, ხმამაღალი შეყვირების ან ხრიალის
სახით. ტონური ფაზა გრძელდება დაახლოებით 30 წნ და გადადის
კიდურთა რიტმულ კლონურ შეკუმშვაში რომელიც გრძელდება ½ 1
წთმდე
პოსტკონვულსიური ფაზა- პაციენტი 2 სთმდე კომატოზურ
მდგომარეობაშია ამ დროგ აღდგება ღრმა რეგულარული სუნთქვა,
რომელიც ჰიპერსალივაციის გამო ხმაურიანია(სტრიდორული).
ვლინდება ბაბინსკის პათოლოგიური რეფლექსი. ხშირია უნებლიე
შარდვა.

თავის ტვინის შერყევა(comocio cerebris) თავის ტვინის ქსოვილების დახურული მექანიკური

დაზიანება, რომელსაც ახასიათებს მისი ფუნქციის დარღვევა. ქალა-ტვინის ტრავმის ყველაზე
მსუბუქი და ხშირი ფორმა ტვინის შერყევაა. იგი თავის ქალაზე პირდაპირიზე, ძლიერი
დარტყმის დროს ვითარდება. ახასიათებს ფუნქციის დარღვევა, მორფოლოგიური
ცვლილებების გარეშე. არის, საშუალო და მძიმე ფორმის, სიმპტომები: გონების ხანმოკლე
დაკარგვა, რომელიც ძალიან იშვიათად შეიძლება გრძელდებოდეს 10-20 წუთს, შეიძლება
გამოიხატოს ცნობიერების გამოვარდნით მოვლენების ვიწრო პერიოდში ტრავმამდე, ტრავმის
დროს და ტრავმის შემდგომ (რეტრო, ანტეროგრადული ამნეზია). ხშირად შეინიშნება
გულისრევა და პირღებინება. ცნობიერების აღდგენასთნ ერთად ტიპიური ჩივილებია: თავის
ტკივილი, თავბრუსხვევა, ზოგადი სისუსტე, ხმაური ყურებში, ოფლიანობა, ძილის
დარღვევა, ვლინდება ტკივილი თვალის მოძრაობის დროს, გაორება კითხვის დროს,
ნისტაგმი (თვალების სპონტანური რხევითი მოძრაობა), მნიშვნელოვანი სასიცოცხლო
ფუნქციის არსებითი გადახრის გარეშე. ეს უმნიშვნელო ქერქოვანი სიმპტომები ქრება
დაახლოებით 3-7 დღის განმალობაში. მძიმე შერყევისას გონება და მეხსიერება უფრო მეტი
ხნით იკარგება. ამას ერთვის ბრადიკარდია (გულისცემის შესუსტება), თავბრუხვევა, თავის
ტკივილი, ერთჯერადი ან მრავლობითი ღებინება. მკურნალობა: საჭიროებისამებრ თავი კანი
დამუშვება, დაკვირვება, აუცილებლობისას ტეტანუსის პროფილაქტიკა, ანალგეტიკები,
ღებინების საწინააღმდეგო პრეპარატები. თავის ტვინის დაჟეჟილობა (contusio cerebris) თავის
ტვინის დაჟეჟილობა ტვინის კეროვანი მაკროსტრუქტურული დაზიანება. თავის ტვინის
დაჟეჟილობა ქალა-ტვინის ტრავმის შედარებით მძიმე ფორმაა, რომელიც ტვინოვანი
ნივთიერებების დესტრუქციას იწვევს, თანაც არა მარტო დარტყმის ადგილას, არამედ მისგან
მოშორებულ უბნებშიც. შერყევისგან განსხვავებით, დაჟეჟილობისას გონების დაკარგვა
გაცილებით ხანგრძლივია, რამოდენიმე დღესაც კი გასტანს. დაჟეჟილობის უბანში
ცვლილებები შეიძლება ვარირებდეს წერტილოვანი სისხლჩაქცევებიდან დიდი ზომის
ჰემორაგიამდე. დამახასიათებელია გონების ხანგრძლივი დაკარგვა, მდგრადი კეროვანი და
მენინგიალური სიმპტომატიკა. კლინიკურად გამოყოფენ თავით ტვინის დაჟეჟლობის:
მსუბუქ, საშუალო სიმძიმის და მძიმე ფორმებს. მსუბუქი ფორმის დაჟეჟილობა: კლინიკურად
ხასიათდება ტრავმის შემდგომი ცნიბიერების დაკარგვა რამოდენიმე წუთიდან 1 საათმდე,
რომლის აღდგენის შემდეგ ტიპიური ჩივილებია: თავის ტკივილი, თავბრუსხვევა,
გულისრევის შეგრძნება, შუილი ყურებში, საერთო სისუსტე. როგროც წესი ვლინდება რეტრო
და ანტეროგრადული ამნეზია. სასიცოცხლო ფუნქციები მნიშველოვანი დარღვევის გარეშე,
მაგრამ შეიძლება აღინიშნებოდეს ზომიერი ბრადიკარდია ან ტაქიკარდია, სახის ჰიპერემია,
ძილის დარღვევა, ზოგჯერ არტერიული ჰიპერტენზია. ნევროლოგიური სიმპრომატიკა
რეგრესს განიცდის ტრავმიდან 2-3 კვირის შემდეგ. საშუალო ფორმის დაჟეჟილობა:
ხასიათდება ცნობიერების გამოთიშვით 30 წუთიდან რამოდენიმე საათმდე. გამოხატულია
რეტრო-ანტეროგრადული ამნეზია, თავის ტკივილი რომელიც ხშირად ძლიერია, შეიძლება
იყოს მრავალჯერადი ღებინება, გვხვდება ფსიქიკის დარღვევა(ფსიქომოტორული აგზნება),
ვლინდება სასიცოცხლო ფუნქციების გარდამავალი დარღვევა: ბრადიკარდია ან ტაქიკარდია
(გულისცემის გახშრება), არტერიული წნევის მომატება, ტაქიპნოე (აჩქარებული სუნთქვა)
სუნთქვის რითმის დარღვევით, ტემპერატურის მცირედ მომატება, ხშირად გამოხატულია
მენინგიალური სიმპტომები. კიდურების პარეზი, მეტყველების გაძნელება. ხშირად ამ დროს
აღინიშნება ქალა-ფუძის მოტეხილობა, თავისი გამოხატული კლინიკური ნიშნებით.
კლინიკური სიმპტომები ალაგდება 2-5 კვირის განმავლობაში. მძიმე ფორმის დაჟეჟილობა:
კლინიკურად ხასიათდება ტრავმის შედგომი ცნობიერების გამოთიშვით რამოდენიმე
საათიდან რამოდენიმე კვირამდე. ხშირად გამოხატულია მოძრაობითი აგზნება, აღინიშნება
სასიცოცხლო მნიშვნელოვანი ფუნქციების საშიშროების დარღვევით, მენინგეილური ნიშნები
მკვეთრად არის გამოხატული, ხშირად ვლინდება გენერელიზირებული ან ფოკალური
ეპილეფსიური გულყრები. ხშირად დომინირებს ღეროვანი ნევროლოგიური სიმპტომატიკა:
ნისტაგმი, ყლაპვის გაძნელება, ორმხრივი მიდრიაზი (გუგის გაფართოვება) ან მიოზი (გუგის
შევიწროება). შეიძლება გამოიხატოს კიდურების პარეზი-სრულ დამბლამდე. დიაგნოსტიკა:
CT და MRI მკურნალობა: გულისხმობს სასიცოცხლო ფუნქციების შენარჩუნებას,
გადაუდებელი ღონიძიებაა: კისრის იმობილიზირება, სასუნთქი გზების განთავისუფლება,
ჟანგბადის მიწოდება ან ფრთხილი ინტუბაცია კისრის ნაწილის როტაციის გარეშე. უნდა
მოხდეს ეპილეფსიური გულყრების კუპირება. თავის ტვინის კომპრესია(compresio cerebris)
ქალა-ტვისნი ტრავმის (ქტტ) ყველაზე საშიში და მძიმე სახეა. აღენიშნება ქტტ–ს მქონე
პაციენტთა 3-5 %. დახურულ ტრავებს შორის კომპრესიის ხშირ მიზეზს წარმოადგენს
ქალასშიდა სისხლჩაქცევები-ჰემატომები, ზოგიერთი ავტორის მონაცემით 60% პაციენტების
სიცოცხლეში დიაგნოსტირედება ჰემატომები, დანარჩენი პათანატომიური გაკვეთის დროს.
ოპერაცის შემდგომი ლეტალობა არის 40-50%, ხოლო დაზარალებულებში, რომლებსაც
უკეთდებათ დაგვიანებითი ოპერაცია ან თუ ჰემატომას ემატება თვის ტვინის მძიმე
დაჟეჟილობა კომატოზური მდგომარეობით ლეტალობა 70-80% . თავის ტვინის კომპრესიის
ძირითადი მიზეზებია; ინტრაკრანიალური ჰემატომების ფორმირება, პნევმოცეფალია,
ქალასარქველის ძვლების მოტეხილობები, უცხო სხეულები, თავის ტინის შეშუპება,
რომელიც ვითარდება თავი ტვინის დაჟეჟილობის შედეგად და თავის ტვინში
ლოკალიზებული სიმსივნეები. ეპიდურული ჰემატომა: (სურ.1ა) ქალასშდა სისხლჩაქცევების
საერთო რიცხვის 20% შეადგენს, რომელიც ყალიბდება ძვალსა და თავის ტვინის მაგარ გარსსს
შორის. ეპიდურული ჰემატომის დროს სიხლდენის წყაროა შუა მენიგიალური არტერიის
დაზიანება, იშვიათად მაგარი გარსისი ვენები და დიპლოეს სისხლძარღვები. ჰემატომები
აღმოცენდება ტრავმული ფაქტორის უშუალო ზემოქმედების მიდამოში. პაციენტები ამ დროს
ზოგჯერ არ კარგავენ გონებს ან კარგავენ მცირე დროით. ნათელი პერიოდი უხშირესად
ხანმოკლეა. ეპიდური ჰემატომები ქმნიან ღრმა დეფორმაციას ტვინის ქსოვილში და იწვევს
კომპრესიას, საშუალოდ 70-100 მლ. თხიერი სისხლი და კოლტებით წარმოდგენილი, ხოლო
150მლ.ზე მეტი შეიძლება იყოს სოცოცხლესთან შეუთავსებელი. ჰემატომის მნიშვნელოვან
სიმპტომს წარმოადგენს გუგის გაგანიერაბა დაზიანების მხარეზე. ეპიდურული ჰემატომების
დროს პირამიდული სიმპტომატიკა (პარეზები, კუნთოვანი ტონუსის დარღვევა) ჩნდება
ხშირად და, როგორც წესი საწინააღმდეგო მხარეს, ასევე მოსალოდნელია ეპილეფსიური
კრუნჩხვები. დიაგნოსტიკა:დიაგნოზი ისმება CT და MRI საფუძველზე. სუბდურული
ჰემატომა: (სურ 1ბ) ვითარდება მაგარ გარსსა და ტვინის ზედაპირს შორის. მწვავე
სუბდურული ჰემატომები შედგენს 40% ინტრაკრანიალური სისხლჩაქცევების საერთო
რიცხვიდან, რომელიც წარმოადგენს მასიური თხიერი სისხლის ან კოლტების დაგროვებას
სუბდურულ სივრცეში. სუბდურული ჰემატომა ყალიბდება თავის ტვინის ვენების
დაზიანების დროს, ახასიათებს სიკვდილობის მაღალი სიხშირე. ეპიდურული ჰემატომის
დროს სისხლდენა არტერიულია, ამიტომაც თავის ტვინის კომპრესიის კლინიკური სურათი
ვლინდება სწრაფად ½ -1 დღეში, ხოლო სუბდურული ჰემატომების დროს სიხლდენა
ვენურია,რაც იწვევს კლინიკური სიმპტომების სწრაფ თანდათანობით მზარდ გამოვლინებას
(იგულისხმება ტვინზე ზეწოლა), რამოდენიმე დღე, ზოგ შემთხვევაში კვირაც, თუმცა
მინიმალური სიმპტომები არის ტრავმის მომენტიდან. ქრონიკული სუბდურული ჰემატომა-
წარმოდგენილია ტრავმიდან მოგვიანებით პერიოდში, ჰემატომა შემოფარგლულია
კაფსულით, ზოგჯერ კაფსულის სისქე აღემატება ტვინის მაგარი გარსის სისქეს. ქრონიკული
სუბდურული ჰემატომის სიმპტომატიკა ძალიან გავს თავის ტვინის კეთილთვისებიან
სიმსივნის სიმპტომატიკას; მზარდი ქალასშიდა წნევის მომატებით და ნევროლოგიური
კეროვანი პათოლოგიის ჩამოყალიბებით. ინტრაცერებრული ჰემატომა: ტრავმული
ინტრაცერებრული ჰემატომები საერთო ქალასშიდა სისხლჩაქცევების დაახლოებით 9% ს
შეადგენს, რომელიც წარმოადგენს მასიურ (30მლ–დან 150 მლ-მდე) სისხლის ან სისხლი
კოლტების ჩაქცევას ტვინის ქსოვილში. ინტრავენტრიკულური ჰემატომა: სისხლჩაქცევა
ვითარდება საკუთრივ ტვინის ქსოვლიში. სუბდურული ჰიდრომა: სუბდურულ სივრცეში
(მაგარ და ქსელისებრ გარსებს შორის) ლიქვორის ლოკალური დაგროვება.
პნვმოცეფალია:ჰაერის შეღწევა ქალას ღრუში. ძვლოვანი კომპრესია: ქალას ძვლების
მოტეხილობის შედეგად, თავის ტვინზე ძვლოვანი ფრაგმენტების ზეწოლა. ხშიარია ამ დროს
მოტეხილი ძვლის ფრაგმენტების მაგარი გარსის და ტვინის ქსოვილის დაზიანება.
ნამსხვრევებით ტვინის ქერქის გაღიზიანებამ შეიძლება გამოიწვიოს ეპილეფსიური
გულყრები. ქალა–ტვნის ტრავმის გართულებები: ჩირქოვან ანთებითი: მენინგიტი,
ენცეფალიტი, ტვინის აბსცესი, ოსტეომიელიტი და აშ... არაანთებითი: ეპილეფსიური
სტატუსი, ლიქვორეა, ფსიქომოტორული აგზნება, ჰალუცინაციები, თავის ტკივილი, ძილის
დარღვევა, სწრაფი დაღლა და აშ... ქალა-ფუძის მოტეხილობა ქალა-ტვინის ღია ტრავმებია:
ქალასარქველის და ქალა-ფუძის მოტეხილობა. ქალა-ფუძის წინა ფოსოს მოტეხილობის
ნიშნები: ენოტის თვალები: წინა ფოსოს ტრავმის დროს პირველ საათში ვითარდება თვალის
ირგვლივ კანქვეშა სისხლჩაქცევა-ექკიმოსი, ჰემორაგია რამოდენიმე საათში უფრო
პროგრესირებს და ირგვლივმდებარე სივრცეს მოიცავს, ანუ ვითარდება პერიორბიტული
ექკიმოსი. ეპისტაქსისი და რინორეა - წინა ფოსოს დაზიანების ნიშანია ასევე ეპისტაქსისი
(სისხლდენა ცხვირიდან) და რინორეა. იმისათვის რომ გავარჩიოთ არის თუ არა ცხვირის
ღრუდან გადმოსული სითხე ლიქვორი, საჭიროა ფილტრაციული ქაღალდი, რომელსაც
ასველებენ ცხვირიდან გადმოსული სეკრეტით და აკვირდებიან რგოლების გაჩენას.
ცენტრალური წითელი რგოლი ჰემორაგიის აღმნიშვნელია, ხოლო ირგვლივ არსებული
მკრთალი ზოლი ცერებრო სპინალური სითხის აღმნიშვნელია. აქედან გამომდინარე
ქაღალდზე ორმაგი ზოლი ცერებრო სპინალური სითხის ჟონვის ანუ მაგარი გარსის
დაზიანების ნიშანია. ქალა-ფუძის შუა ფოსოს მოტეხილობის ნიშნები: ჰემოტიმპანიუმი და
ოტორეა (სურ2დ). ჰემოტიმპანიუმი-ჰემორაგია დაფის აპკის უკან ვითარდება როცა,
ტრავმული ხაზი ესაძღვრება სასმენ მილს და შუა ყურში იწვევს სისხლდენას. ქალა-ფუძის
უკანა ფოსოს მოტეხილობის ნიშნები: ბატლის ნიშანი-სისხლნაჟღენთი დვრილისებრ მორჩზე,
ვითარდება ტრავმიდან რამოდენიმე საათის შემდეგ, სრული მანიფესტაციისთვის
რამოდენიმე დღეს საჭიროებს.

ინსულტი — თავის ტვინში სისხლის მიმოქცევის მოშლა. ინსულტის ორი ძირითადი ტიპი
არსებობს: იშემიური, ანუ ტვინის ინფარქტი, და ჰემორაგიული, ანუ სისხლჩაქცევა თავის
ტვინში.
ინსულტით უფრო ხშირად ავადდებიან მამაკაცები, ვიდრე ქალები.
ინსულტის დროს ხდება ტვინის ნაწილის ნეკროზი (კვდომა). დაავადების გამომწვევი
მიზეზების მიუხედავად, თუკი დაზიანება დიდი არ არის, ორგანიზმის კომპენსატორული
უნარის წყალობით ფუნქციები რამდენიმე დღესა თუ კვირაში აღდგება. მაგრამ, თუ ფართობი
ვრცელია და დაზიანება ტვინის მნიშვნელოვან ნაწილს ეხება, ვითარდება პათოლოგიური
დარღვევები.
იშემიური ინსულტი მაგისტრარული სისხლძარღვის ათეროსკლეროზული დაზიანებისას ხდება.
ათეროსკლეროზული ფოლაქი თრომბის სახით სისხლძარღვის სანათურის სხვადასხვა ხარისხით
დახშობას იწვევს და ტვინის სისხლმომარაგებას არღვევს. მისი შედეგი კი ტვინის ქსოვილის
რაღაც ნაწილის იშემია (ჟანგბადოვანი შიმშილობა) და დაღუპვაა.
ჰემორაგიული ინსულტი წარმოადგენს ტვინში განვითარებულ სისხლჩაქცევას. იგი უმეტესად
ვითარდება არტერიული წნევის მომატებისას. მაღალი წნევის ფონზე ტვინის რომელიმე
სისხლძარღვის კედელი ზიანდება და ხდება სისხლის ჩაქცევა ტვინის ნივთიერებაში. ამას
ტვინის შესაბამისი უბნისთვის დამახასიათებელი კლინიკური ნიშნების გაჩენა მოჰყვება.
ინსულტის მკურნალობა მოიცავს, სისხლძარღვების თერაპიას, იმ პრეპარატების გამოყენებას,
რომლებიც უზრუნველყოფენ ტვინში მეტაბოლიზური პროცესების გაუმჯობესებას, ჟანგბადის
თერაპიას, აღდგენით მკურნალობას, ან რეაბილიტაციას (სამკურნალო ფიზკულტურა,
ფიზიოთერაპია, მასაჟი).
ფილტვის ემბოლია არის სიცოცხლისთვის საშიში მდგომარეობა, რომელიც
განპირობებულია თრომბის გადაადგილებით ფილტვის სისხლძარღვოვან ქსელში
და ახშობს მის სანათურს; შედეგად შესაძლოა განვითარდეს გულის მარჯვენამხრივი
უკმარისობა და გულის გაჩერება, თუ არ მოხდა მდგომარეობის აგრესიული
მკურნალობა.

სიმპტომებია გულმკერდის არეში ტკივილი, დისპნოე და შფოთვის შეგრძნება.

ჰემოფთიზი და სინკოპე ნაკლებად გვხვდება; ეს უკანასკნელი მეტად ასოცირდება
კოლტების გაზრდილ დატვირთვასთან.

კლინიკური ალბათობა, რომელიც პროგნოზირების ვალიდური სისტემით და/ან

კლინიკური მსჯელობით დგინდება, წარმოადგენს ფილტვის ემბოლიის
დიაგნოსტიკური სტრატეგიის ბაზისს. კომპიუტერული ტომოგრაფიული ფილტვის
ანგიოგრაფია (CTPA) არის დეფინიციური დიაგნოსტიკური საშუალება. თუმცა, თუ
ვენტილაცია-პერფუზიის სკანირება უარყოფითია, ფილტვის ემბოლიის გამორიცხვა
შესაძლებელია.

ჰემოდინამიურად არასტაბილურ პაციენტებს ესაჭიროებათ ურგენტული

პირველადი რეპერფუზია, ანტიკოაგულაცია და დამხმარე მოვლა. თუ ცუდი
გამოსავლის რისკი საშუალოა, საჭიროა ანტიკოაგულაცია და მონიტორინგი.
განსახილველია "გადამრჩენელი" რეპერფუზია.

უწყვეტი ანტიკოაგულაციური თერაპია ნაჩვენებია ფატალური ფილტვის ემბოლიის

რეციდივის რისკის შესამცირებლად.

განსაზღვრება

ფილტვის ემბოლია არის სხეულის ღრმა ვენაში თრომბის ფორმირების შედეგი.

თრომბი ყველაზე ხშირად ქვემო კიდურებში გვხვდება. ვენურ სისტემაში თრომბის
ფორმირება ხდება ვენური სტაზის, ტრავმის და ჰიპერკოაგულაციის შედეგად. ეს
ფაქტორები ერთობლივად ცნობილია, როგორც ვირხოვის ტრიადა.[1] ღრმა ვენური
თრომბოზის დაახლოებით 51%-ის ემბოლიზაცია ხდება ფილტვის სისხლძარღვოვან
ქსელში და გამოიწვევს ფილტვის ემბოლიას.[2] ვენური თრომბოემბოლური
დაავადება არის უპირატესი ტერმინი, რომელიც აღწერს დაავადების სპექტრს, რაც
იწყება ვირხოვის ტრიადის რისკ ფაქტორებით და პროგრესირებს ღრმა ვენის
თრომბოზში და იწვევს სიცოცხლისთვის საშიშ ფილტვის ემბოლიას.

გულყრა
 - აღენიშნებოდა თუ არა პაციენტს ენის მოკვნეტა ან უნებლიე შარდვა?
აღენიშნებოდა თუა არა რითმული მოძრაობები, თავის მიბრუნება ან
ხმაურიანი სუნთქვა? ჰქონდა თუ არა წინასწარი შეგრძნება (აურა)?
აღენიშნებოდა თუ არა ცნობიერების აღრევა (კონფუზია) ან ძილიანობა
შეტევის შემდეგა? ქონდა თუ არა გულყრისშემდგომი გარდამავალი პარეზი?
ჰქონდა თუ არა ანამნეზში კონფუზიური მდგომარეობის ეპიზოდები?

თავის ტვინის ტრავმული დაზიანება

- ჰქონდა თუ არა ქალა-ტვინის ტრავმა ახლო წარსულში? აღენიშნება თუ არა
ტრავმასთან ასოცირებული სხეულის ნახევრის დაბუჟება ან სისუსტე?

კარდიოვასკულური
- უჩიოდა თუ არა „სიმსუბუქეს თავში“ (lightheadedness), ოფლიანობას ან
მხედველობის შეცვლას უშუალოდ გონების დაკარგვის წინ? უჩივის თუ არა
„გულის ფრიალს“, ტკივილს გულის არეში? ხომ არ ჰქონია დადგენილი
სტენიკარდიული შეტევა ან არითმია? რამდენად სწრაფად აღუდგა
ცნობიერება დაწოლილ მდგომარეობაში?
მეტაბოლური (გლუკოზა)
- აქვს თუ არა დადგენილი დიაბეტი? ხომ არ იმყოფება ინსულინზე? უკანასკნელ
პერიოდში ხომ არ ჰქონია გაძლიერებული წყურვილი ან შარდვა?
- თავის ტვინის ვიზუალიზაცია უნდა ჩაუტარდეს ყველა პაციენტს
ფოკალური სიმპტომებით ცნობიერების დაბინდვის ეპიზოდის
შემდეგ, ისევე როგორც ქალა ტვინის ტრავმის შემდგომ. ჩვენს
შემთხვევაში საეჭვოა ტრავმული სუბდურული ჰემატომის ან
იშემიური ინსულტის არსებობა, ამიტომ თავის ტვინის MRI
ტომოგრაფია წარმოადგენს პირველი რიგის დიაგნოსტიკურ
გამოკვლევას, რადგანაც MRI კომპიუტერულ ტომოგრაფიაზე უკეთ
ახდენს ტვინის იშემიური ცვლილებების ვიზუალიზაციას.

- ელექტროენცეფალოგრაფია (ეეგ) უნდა ჩატარდეს სტანდარტულად

ყველა ეპილეფსიურ გულყრაზე საეჭვო შემთხვევაში. ამავე დროს
უნდა გავითვალისწინოთ, რომ ეპილეფსიური გულყრების მქონე
პაციენტთა მხოლოდ 50% ნაკლებს აქვთ ეპილეპტიფორმული
განტვირთვები სტანდარტულ ეეგ-ზე. ამგვარად ამ გამოკვლევის
სპეციფიკურობა არ არის საკმარისად მაღალი ეპილეფსიის
დიაგნოზის გამოსარიცხად.