TEMA 3

ALIMENTACIÓN,
NUTRICIÓN E
METABOLISMO
 TEMA 3.I. ALIMENTACIÓN E NUTRICIÓN
Hai que distinguir entre:

ALIMENTACIÓN
●
Conxunto de actividades
concientes e voluntarias polas
cales se consomen alimentos.
NUTRICIÓN
●
Conxunto de procesos
inconscientes e involuntarios
polos que se obteñen,
transforman e usan os
nutrientes.
●
Os alimentos proporciónannos
os nutrientes necesarios.
●
Os nutrientes son as
biomoléculas que se extraen
dos alimentos, necesarias para
levar a cabo todas as funcións
vitais. Hai nutrientes
inorgánicos e orgánicos.
 Non sei se quedou claro
Tal vez este exemplo
axude:
“Podemos alimentarnos
suficientemente pero non estar ben
nutridos si esa alimentación non nos
proporciona todos os nutrientes
necesarios”.

Si o “Monstruo das
galletas” fora humano
estaría ben alimentado,
pero ¿e ben nutrido?
¿Que pasaría si a nosa alimentación
non é a adecuada?
Si a nosa alimentación non é adecuada:
- Non obteremos os nutrientes necesarios
-Ou tal vez os obteñamos pero non na
cantidade adecuada.

CONSECUENCIA:
o noso organismo
deixaría de funcionar
correctamente e
enfermaríamos.
 TIPOS DE NUTRIENTES
(biomoléculas ou principios inmediatos)
●
Macronutrientes ●
Micronutrientes
- Glícidos - Sales minerais
- Lípidos - Vitaminas
- Proteínas
 SALES MINERAIS
Función reguladora: o Ca para
contracción muscular, o Na e K
para o impulso nervioso, etc....

●
Función estrutural: como o Ca e P
nos ósos e dentes; formando
parte de proteínas, ex. Hemo-
globina, etc,
 AUGA
Molécula máis abundante no organismo (70%) do
corpo adulto:
●
Disolvente universal
●
Función transportadora:
nutrientes (plasma),
refugallos (urina).
●
Medio onde se producen
as reaccións químicas.
●
Función reguladora da Tª corporal (suór...)
 GLÍCIDOS
É a principal fonte de enerxía para as células.
Aportan fibra alimentaria que axuda no tránsito intestinal.

●
Divídense en:
- Glícidos sinxelos: glicosa,
fructosa, sacarosa....
- Glícidos complexos: amidón,glicóxeno, celulosa
GLÍCIDOS SINXELOS: MONOSACÁRIDOS
DISACÁRIDOS:Glicosa + Fructosa= Sacarosa (azúcar de mesa)
Galactosa + Glicosa = Lactosa (azúcar da leite)
POLISACÁRIDOS
Celulosa (polímero de Beta-D-Glicosa)
LÍPIDOS I
LÍPIDOS SINXELOS: Ácidos graxos
 Ácidos graxos saturados

- Presentan enlaces simples

- Sólidos a Tª ambiente
- Presentes en graxas animais e aceites de coco, palma, cacahuete.
 Ácidos graxos saturados

- Teñen un ou varios enlaces dobres

- Líquidos a Tª ambiente
- Abundan nos aceites vexetais (xirasol, oliva…) e no peixe azul
- Divídense en: monoinsturados (estables químicamente)
e poliinsaturados (oxídanse co tempo= sabor e olor rancio)
 LÍPIDOS: GRAXAS (triglicéridos)
Formación de triglicéridos por esterificación da
glicerina
LÍPIDOS II
LÍPIDOS: fosfolípidos (función
estrutural)
LÍPIDOS INSAPONIFICABLES (sen ácidos graxos): colesterol
 Funcións do colesterol

1. Estrutural: compoñente nas membranas

celulares animais.

2. Precursor de:
- Ácidos biliares
- Vitamina D (calciferol)
- Hormonas esteroideas: cortisol,
aldosterona, hormonas sexuais (testosterona,
estróxenos, proxesterona).
PROTEÍNAS
De qué están formadas as proteínas

Aminoácido (hai 20 distintos

Formadores de proteínas

Cadea de aminoácidos unidos por enlaces (estrutura 1ª dunha proteína)

Niveis estruturais das proteínas
 VITAMINAS
●
Función reguladora: en cantidades moi
pequenas pero esenciais porque o noso
organismo non pode sintetizalas.
 OS ALIMENTOS
Clasifícanse en tres grupos según o papel que desempeñan no
organismo e os seus principais nutrientes

ENERXÉTICOS: proporcionan
a enerxía ás células(ricos en glícidos e
lípidos).

ESTRUTURAL (plásticos): materiais de construcción

biolóxicos: constrúen e reparan as estruturas
do corpo (ricos en proteínas).

REGULADORA: controlan as reaccións

químicas da célula, facendo que o noso
organismo funcione ben (ricos en vitaminas,
sales minerais, fibra e auga).
A roda dos alimentos
 GRUPOS DE ALIMENTOS
En función do tipo de nutrientes os alimentos
clasifícanse en 6 grupos:

Grupo I. Cereais, patacas, azúcar (H.de C.)

Grupo II. Aceites e manteigas (lípidos)

Grupo III. Carnes, pescados, ovos (proteínas)

Grupo IV. Lácteos e derivados (proteínas)

Grupo V. Hortalizas e verduras (vitaminas e s.m.)

Grupo VI. Froitas (vitaminas e sales minerais)

Glícidos: 4 Kcal/g
Lípidos: 9 Kcal/g
Proteínas: 4 Kcal/g
Alcol: 11 Kcal/g
Larpeiradas: kilocalorías por 100 g
Froitas: kcal por 100g
 DIETA SAUDABLE
. Dieta: é a cantidade e o tipo de alimentos que unha persoa inxire
diariamente.
. Dieta saudable: é aquela que favorece o correcto
desenvolvemento da persoa. É variable según a idade, características
físicas, tipo de actividade que realice, etc a persoa.

. Características dunha dieta saudable:

1 - Equilibrada: Debe proporcionar a cantidade necesaria de

nutrientes e de enerxía en función de cada tipo de persoa (idade, sexo,
peso, talla, actividade física...)
Según a O.M.S. a achega calórica debe provir: un 55% dos glícidos, un 30%
dos lípidos e un 15% das proteínas.
O plato saudable
- 2. Alimentos variados: nas cantidades axeitadas (seguir as indicacións da
pirámide alimenticia)para obter todos os nutrientes.

- 3. Glícidos: pouca cantidade dos sinxelos e máis dos complexos.

- 4. Graxas: poucas graxas saturadas (animais) e máis insaturadas (vexetais e

peixes).
- 5. Proteínas: máis vexetais que animais.
- 6. Vexetais: froitas, verduras e hortalizas abundantes para aportar fibra,
vitaminas, auga e sales minerais.

- 7. Alimentos frescos e de cercanía: evita alimentos procesados.

- 8. Número de comidas ao día: realiza entre 3 e 5 comidas ao día

- 9. Cea lixeiro e 3 horas como mínimo antes de irte para a cama.

- 10. Almorzo: debe levar un lácteo, cereais e froita como mínimo.

- 11. Auga: 2 litros /día

- 12. Practica exercicio físico: mínimo media hora cada día.

- 13. Dormir: mínimo 8 horas/día

- 14. Practica exercicios de relaxación (ioga, mindfulnes......)
METABOLISMO (metabol=cambio; -
ismo(propiedade)
 Concepto de metabolismo
Definición: "Conxunto das reaccións químicas que ocorren
cos nutrientes na célula para obter materia e enerxía".

Para que?
- Manter as funcións celulares

- Rexenerar moléculas

- Mantenemento das estruturas

- Crecemento, movemento e actividade vital

 Como funciona o metabolismo

Os seres humanos (según a obtención de materia

e enerxía) somos:

Heterótrofos: obtemos do C da materia orgánica que

inxerimos.

Quimiótrofos: obtemos a enerxía contida na materia orgánica

que inxerimos.
Partes do metabolismo
Metabolismo xeral
ATP: moeda de intercambio
enerxético
 FORMAS DE CONSEGUIR ATP
Vía aeróbica(respiración celular na mitocondria) e
vía anaeróbica (fermentación láctica)
 Glicosa con O2 ====> 38ATP
( tamén ácido graso 16C con O2 =====> 130 ATP)

Lugar: mitocondria

Necesita: oxígeno

Sistema de longa duración

É a única vía si o exercicio > 3 min. duración

Respiración celular (mitocondria)
Útil para tempos curtos (0.5- 3 min.)
de traballo intenso
Lugar : citoplasma
Rendemento baixo: 2 ATP/ glicosa
Inconvinte : exceso de láctato

RECUPERACIÓN DO ÁCIDO LÁCTICO

• O exceso de lactato diminúe o pH celular e crea
fatiga muscular
• Vías de eliminación: – Equilibrio lactato – piruvato
– Conversión en glicosa glicóxeno
• Entrenamento para aumentar o umbral
Sistema ATP – Pcr Sistema do Ác. Láctico Sistema aeróbico

Anaeróbico aláctico Anaeróbico láctico Aeróbico

Utilización moi rápida Rápido Lento

Combustible químico: Glicóxeno Glicóxeno, graxas

fosfocreatina e proteínas

Produción de ATP: ATP: limitada ATP: ilimitada

moi limitada

Reservas musculares Ác. láctico que orixina Non hai subprodutos

limitadas fatiga muscular

Carreiras moi rápidas e Actividades de 1 a 3 min. Carreiras de

actividade de curta duración de duración resistencia e
e alta potencia actividades
prolongadas
 Metabolismo equilibrado
Situación na que o peso corporal mantense constante (adultos).

Aporte = Gasto

A inxesta ou consumo calórico (a enerxía producida polos alimentos) é igual ó gasto calórico
(enerxía gastada no día máis perdas).
 Desequilibrio

• En caso de exceso na inxesta

acumularase como:
– triglicéridos (graxa) no tecido adiposo
– glicóxeno no fígado.

• Se existe un déficit na inxesta, o organismo

usará as reservas enerxéticas:
– Primeiro o glicóxeno
– Despois as graxas
– Finalmente as proteínas.
 RENDEMENTO ENERXÉTICO TOTAL
O cálculo enerxético dun organismo faise con esta fórmula:

Aporte enerxético (alimentos) = Gasto Enerxético Total Diario

(GETD) + Enerxía perdida (feces, urina).

Para calcular o GETD úsase esta fórmula:

GETD = TMB + TR + ETA + EAF + EC

 a)Taxa metabólica basal (TMB)
– A mínima cantidade de enerxía
para vivir
– Permite manter os procesos
vitalis do corpo
en estado de repouso; desperto
pero recostado e
completamente relaxado

• É o compoñente maioritario

• Aprox. 60-75 % do gasto enerxético

total diario (GETD)
 Razoar estes factores (onde é maior a TMB?)

Idade: ¿En nenos y maiores?

Sexo. ¿Maior en homes ou en mulleres?

Hormonas ¿qué hormonas aumentan?

Clima: ¿Inflúe o clima?

Sono: ¿Qué ocorre cando dormimos?

b) TR (Termorregulación): gasto
enerxético para manter a Tª corporal constante. É
mínimo en condicións normais.

c) ETA (Efecto térmico dos

alimentos): é o gasto no procesamento dos
alimentos. Nuna dieta equilibrada anda entre o 10
e 15%.

d) EC (gasto no crecemento): é
máximo no primeiro trimestre de vida (30%), logo
vai diminuindo ata o 0% ao terminar o período
adolescente
 e) Gasto por actividade física (EAF)
• Según a intensidade e a duración da actividade
realizada
• Según as características (ex. peso corporal) do
individuo.
• Tras o exercicio, a TMB mantense elevada (10%)
por un tempo (ata 72 horas)

Desde un punto de
vista enerxético,
unha hora de footig
o runnig, de
bicicleta ou natación
permite consumir
entre 400 e 600
calorías, pero un
kilo de graxa
corporal
equivale a ¡8.000
calorías!.
 TRASTORNOS ASOCIADOS Á ALIMENTACIÓN

A. INTOXICACIÓNS ALIMENTARIAS: debido ao

crecemento de microorganismos no alimento ou polas
toxinas causadas polos mesmos.
Adoitan aparecer por unha mala conservación ou
manipulación dos alimentos.
Ex. Salmonelose, Botulismo (toxina botulínica)
B. ALERXIAS ALIMENTARIAS: O sistema inmune reacciona de
xeito esaxerado ante o alimento ou a algún dos seus compoñentes
(alerxeno) como se fose un elemento extrano. Pode ser
instantánea ou ao cabo de varias horas e, se é grave pode
producir un shock anafiláctico (mareos, confusión, dificultade para
respirar e, incluso, a morte).
 C. INTOLERANCIA ALIMENTARIA: neste caso o
corpo non é capaz de dixerir unha substancia ou esta irrita o sistema dixestivo polo
que se producen náuseas, diarreas, dor e malestar xeral,...

● Algunhas das intolerancias más comúns son a

intolerancia á lactosa ou ao glute (celiaquía).
D. TRASTORNOS DEBIDOS Á MALNUTRICIÓN
E- Cancro de colon