ደብረ ብርሃን ዩኒቨርሲቲ

የንግድ እና ኢኮኖሚክስ ኮሌጅ

አስተዳደር መምሪያ

MBA ፕሮግራም

በንስር አልኮል ፋብሪካ ውስጥ የድርጅት ማህበረሰባዊ ሀላፊነት ጉዲፈቻ ውሳኔዎች

ለደብረ ብርሃን ዩኒቨርሲቲ ማኔጅመንት ዲፓርትመንት የቀረበ ፕሮፖዛል የቢዝነስ አስተዳደር

ማስተርስ (ኤምቢኤ) የሚጠይቁትን መስፈርቶች በከፊል በማሟላት

በ፡
ተማለደ

አማካሪ ፡ ዮሐንስ (አስ. ፕሮፌሰር)

የካቲት 2024

ደብረ ብርሃን፣ ኢትዮጵያ

የይዘት ሠንጠረዥ

i| ገ ጽ
የይዘት ሠንጠረዥ ..........................................................................................................................................ii
የአሕጽሮተ ቃላት ዝርዝር ..............................................................................................................................iv
ምዕራፍ አንድ ................................................................................................................................................1
መግቢያ ........................................................................................................................................................1
1.1. የጥናቱ ዳራ ........................................................................................................................................1
1.2. የችግሩ መግለጫ .................................................................................................................................2
1.3. የምርምር ጥያቄዎች ...........................................................................................................................4
1.4. የምርምር ዓላማ .................................................................................................................................5
1.4.1. አጠቃላይ ዓላማ ...........................................................................................................................5
1.4.2. ልዩ ዓላማዎች ..............................................................................................................................5
1.5. የጥናቱ መላምቶች ..............................................................................................................................5
1.6. የጥናቱ አስፈላጊነት .............................................................................................................................6
1.7. የጥናቱ ወሰን ......................................................................................................................................6
1.8. የአሠራር ፍቺዎች ...............................................................................................................................7
1.9. የጥናቱ አደረጃጀት ...............................................................................................................................7
ምዕራፍ ሁለት ...............................................................................................................................................8
የሥነ ጽሑፍ ግምገማ .....................................................................................................................................8
2.1. ቲዎሬቲካል ስነ-ጽሁፍ ..........................................................................................................................8
2.1.2. የድርጅት ማህበራዊ ሃላፊነት ትርጉም .............................................................................................8
2.1.3. የድርጅት ማህበራዊ ሃላፊነት አስፈላጊነት .......................................................................................9
2.1.4. የድርጅት ማህበራዊ ሃላፊነት መጠን ...............................................................................................9
2.1.5. የድርጅቶች የድርጅት ማህበራዊ ሃላፊነት ጉዲፈቻ ቆራጮች ...........................................................10
2.1.6. ጽንሰ-ሀሳቦች .............................................................................................................................12
2.2. ተጨባጭ ሥነ-ጽሑፍ ........................................................................................................................14
2.2.1. CSR-ተኮር ድርጅታዊ ባህል እና የኩባንያዎች CSR ጉዲፈቻ ............................................................14
2.2.2. የውጭ ድጋፍ እና የኩባንያዎች CSR ጉዲፈቻ ................................................................................14
2.2.3. በኩባንያዎች CSR ጉዲፈቻ ላይ የሥነ ምግባር አመራር ...................................................................15
2.2.4. በኩባንያዎች CSR ጉዲፈቻ ላይ የባለድርሻ አካላት ግፊት ................................................................15
2.3. የጥናቱ ጽንሰ-ሀሳብ ...........................................................................................................................16
ምዕራፍ ሶስት ..............................................................................................................................................17
የምርምር ዘዴ ..............................................................................................................................................17
3.1. የጥናት ቅንብር ..................................................................................................................................17

ii| ገ ጽ
 3.2. የጥናት ንድፍ ....................................................................................................................................17
3.3. የጥናት አቀራረብ ...............................................................................................................................18
3.4. የጥናቱ ህዝብ ብዛት ...........................................................................................................................18
3.5. የናሙና መጠን አወሳሰን እና የናሙና ቴክኒኮች ......................................................................................18
3.7. የመረጃ አሰባሰብ ምንጭ እና ዘዴ .........................................................................................................18
3.8. አስተማማኝነት እና ትክክለኛነት .........................................................................................................19
3.9. የመረጃ ትንተና ዘዴ ...........................................................................................................................19
3.9.1. የቁጥር መረጃ ትንተና .................................................................................................................19
3.9.2. የጥራት መረጃ ትንተና ................................................................................................................20
3.10. የሥነ ምግባር ግምት ........................................................................................................................20
ምዕራፍ አራት .............................................................................................................................................22
የስራ እቅድ እና በጀት ተበላሽቷል ...................................................................................................................22
4.1. የስራ እቅድ .......................................................................................................................................22
4.2. የበጀት ብልሽት .................................................................................................................................23

የአሕጽሮተ ቃላት ዝርዝር

CSR፡ የድርጅት ማህበራዊ ሃላፊነት

iii| ገ ጽ
RDT፡ የሀብት ጥገኝነት ንድፈ ሃሳብ

SPSS፡ የስታቲስቲክስ ጥቅል ለማህበራዊ ሳይንስ

iv| ገ ጽ
 ምዕራፍ አንድ

መግቢያ
1.1. የጥናቱ ዳራ

በዛሬው ግሎባላይዜሽን ዓለም የኮርፖሬት ማኅበራዊ ኃላፊነት (ሲኤስአር) ከጊዜ ወደ ጊዜ ጎልቶ እየወጣ
መጥቷል፣ ባለድርሻ አካላት ከንግዶች ሥነ ምግባራዊ እና ቀጣይነት ያለው አሠራር እንዲኖራቸው ይጠይቃሉ
(አባስ እና ዶጋን ፣ 2022፣ አልካድራ እና ሌሎች፣ 2022) ይህ ለውጥ በአካባቢያዊ እና በማህበራዊ ተፅእኖ ላይ
እየጨመረ ያለውን ስጋት ያሳያል። የድርጅት እንቅስቃሴዎች ። ኩባንያዎች የምርት ስም ዝናቸውን
ለማጎልበት፣ የባለድርሻ አካላትን ግንኙነት ለማሻሻል እና ስጋትን ለመቅረፍ የሲኤስአር አቅምን ተገንዝበው
ኃላፊነት የሚሰማቸው የንግድ ልምዶችን እንዲጨምሩ ያደርጋል ( Bhuyan et al., 2020; Zahidy et al.,
2019)

የ CSR ጉዲፈቻ በዓለም አቀፍ ደረጃ እየተጠናከረ ባለበት ወቅት፣ የአፍሪካ አገሮች በአስተዳደሩ ደካማ፣
በድህነት እና በሀብት ውስንነት ልዩ ፈተናዎች ይገጥሟቸዋል። ይሁን እንጂ በርካታ የአፍሪካ አገሮች CSR ን
በፈቃደኝነት ተነሳሽነት እና የቁጥጥር ማዕቀፎችን በማስተዋወቅ ረገድ እመርታ እያሳዩ ነው ( ጌቴሌ እና
ሌሎች፣ 2022፣ ጀማልሊ እና ሌሎች፣ 2020፣ Kuada & Hinson፣ 2012) ።

ተጨባጭ መረጃዎች እንደሚያመለክቱት የባለድርሻ አካላት ግፊት በድርጅቶች የኮርፖሬት ማኅበራዊ

ኃላፊነት (CSR) አሠራር ላይ ከፍተኛ ተጽዕኖ ሊያሳድር ይችላል. ለምሳሌ በ (Ali et al., 2023; D'Souza et
al., 2022) የተደረገ ጥናት እንደሚያሳየው ከፍ ያለ የባለድርሻ አካላት ጫና የሚገጥማቸው ድርጅቶች በ CSR
ተግባራት ውስጥ የመሳተፍ እድላቸው ሰፊ ነው። እንደ ደንበኞች፣ ሰራተኞች እና የአካባቢ ማህበረሰቦች ያሉ
ባለድርሻ አካላት ድርጅቶቹ ማኅበራዊ ኃላፊነት የሚሰማቸው ተግባራትን እንዲከተሉ ጫና ሊያደርጉ
ይችላሉ፣ ይህም የሥራቸውን አካባቢያዊ እና ማህበራዊ ተፅእኖዎች እንዲያስቡ ያደርጋቸዋል። በተመሳሳይ፣
እንደ የመንግስት ደንቦች ወይም ማበረታቻዎች ያሉ የውጭ ድጋፍ የ CSR ጉዲፈቻን በማስተዋወቅ ረገድ
ሚና ሊጫወቱ ይችላሉ። በ ( Whitford & Provost, 2019; Zahidy et al., 2019) የተደረገ ጥናት
እንደሚያሳየው በመንግስት ድጎማ መልክ የውጭ ድጋፍ የሚያገኙ ድርጅቶች ዘላቂ አሰራሮችን የመተግበር
እድላቸው ሰፊ ነው። በ CSR ጉዲፈቻ ላይ ተጽእኖ የሚያሳድር ሌላው የስነምግባር አመራር ነው። በ ( Abd
Rahim, 2016; Alkhadra et al., 2022) የተደረገ ጥናት እንደሚያሳየው በስነምግባር መሪዎች የሚመሩ
ድርጅቶች በ CSR ተነሳሽነት የመሳተፍ እድላቸው ሰፊ ነው። የሥነ ምግባር መሪዎች አወንታዊ ምሳሌን

1| ገ ጽ
ያሳያሉ፣ የስነምግባር ባህሪን አፅንዖት ይሰጣሉ፣ እና ለ CSR ዋጋ የሚሰጥ ባህል ይፈጥራሉ ( አልካድራ እና
ሌሎች፣ 2022፣ 2022 ) በ CSR ላይ ያተኮረ ድርጅታዊ ባህል ያለው ድርጅት የ CSR ልምዶችን የመከተል
ዕድሉ ከፍተኛ ነው። በ ( Oi et al., 2020) የተደረገ ጥናት ጠንካራ የሲኤስአር ባህል ያላቸው ድርጅቶች
በ CSR እንቅስቃሴዎች ውስጥ የመሳተፍ እድላቸው ሰፊ እንደሆነ አረጋግጧል። ይህ የሚያሳየው ማህበረሰባዊ
ሃላፊነትን የሚያበረታታ እና ዋጋ ያለው ድርጅታዊ ባህል CSR ጉዲፈቻ ላይ በጎ ተጽዕኖ እንደሚያሳድር ነው።

በተለይም ኢትዮጵያ የ CSR ን አስፈላጊነት ተገንዝባ በማኑፋክቸሪንግ ዘርፉ ውስጥ ኃላፊነት የሚሰማቸው
የንግድ ሥራዎችን ለማበረታታት በርካታ ውጥኖችን አስተዋውቃለች። የኢትዮጵያ መንግስት እንደ
የኢትዮጵያ ኮርፖሬት ማህበራዊ ሃላፊነት መመሪያ እና የኢትዮጵያ አረንጓዴ የእድገት ስትራቴጂ ( Gulema
& Roba , 2021; Oduro & Haylemariam , 2019; Ying et al., 2021) የመሳሰሉ ሲኤስአርን
የሚያስተዋውቁ መመሪያዎችን እና ስትራቴጂዎችን አዘጋጅቷል . እነዚህ ጥረቶች ቢኖሩም፣ በኢትዮጵያ
የማኑፋክቸሪንግ ኩባንያዎች የሲኤስአር ጉዲፈቻ ደረጃ በአንጻራዊ ሁኔታ ዝቅተኛ እንደሆነ ጥናቶች
ይጠቁማሉ ( አለምነው በላይ እና ሌሎች፣ 2024፣ ኦዱሮ እና ሃይለማርያም ፣ 2019) ። በተመሳሳይ በደብረ ብርሃን
ክልል የሚገኘው ሱፐር ኢግል አልኮሆል ፋብሪካ በኢትዮጵያ የፖለቲከኞች ከተማ የኮርፖሬት ማሕበራዊ
ኃላፊነቱን በመተግበር ረገድም ተመሳሳይ ውድቀት አለው። ይህ ጥናት CSR የሱፐር ኢግል አልኮሆል ፋብሪካን
መቀበሉን የሚነኩ ቁልፍ ነገሮችን በመመርመር ይህንን የእውቀት ክፍተት ለመፍታት ያለመ ነው።

1.2. የችግሩ መግለጫ

ከቅርብ ዓመታት ወዲህ፣ ሲኤስአር በዓለም አቀፍ ደረጃ ከፍተኛ ተቀባይነትን አግኝቷል፣ ባለድርሻ አካላት
ከንግዶች ሥነ ምግባራዊ እና ዘላቂነት ያላቸው አሰራሮችን እየጠየቁ ነው ( አብደልሞታሌብ እና ሳሃ ፣ 2018፣
አሊ እና ሌሎች፣ 2023፣ አስላን እና Şendoğdu ፣ 2012) ይህ ለውጥ እየጨመረ የመጣውን የአካባቢ እና
የአካባቢ ስጋትን ያሳያል። የድርጅት እንቅስቃሴዎች ማህበራዊ ተፅእኖ ። ኩባንያዎች የምርት ስም ስምን
ለማጎልበት፣ የባለድርሻ አካላትን ግንኙነት ለማሻሻል እና ስጋትን ለመቅረፍ የ CSR ን እምቅ አቅም በመገንዘብ
ኃላፊነት የሚሰማቸው የንግድ ልምዶችን እንዲጨምሩ ያደርጋል ( Sampong et al., 2018; Siyal et al.,
2022) ።

የ CSR ጉዲፈቻ በአለም አቀፍ ደረጃ እየጨመረ በመምጣቱ የአፍሪካ ሀገራት በአስተዳደር ደካማነት፣ በድህነት
እና በሀብት ውስንነት የተነሳ ልዩ ፈተናዎች ይገጥሟቸዋል። ይሁን እንጂ በርካታ የአፍሪካ ሀገራት በበጎ ፈቃድ
ተነሳሽነት እና የቁጥጥር ማዕቀፎች CSR ን በማስተዋወቅ ረገድ እመርታ እያደረጉ ነው። ( አለምነው በላይ እና
ሌሎች፣ 2024፣ ጀማሊ እና ሌሎች፣ 2020፣ ኦዱሮ እና ሃይለማርያም ፣ 2019፣ ሳምፖንግ እና ሌሎች፣ 2018 )

2| ገ ጽ
ጥናቶች በባለድርሻ አካላት ግፊት እና በ CSR ጉዲፈቻ መካከል ያለውን አወንታዊ ግንኙነት ይጠቁማሉ (በላይ
እና ሌሎች፣ 2023፣ ዪንግ እና ሌሎች፣ 2021) ። ይህ ግፊት ኩባንያዎች ህጋዊነትን እና የሀብቶችን ተደራሽነት
ለመጠበቅ ኃላፊነት የሚሰማቸው አሰራሮችን እንዲከተሉ ሊያበረታታ ይችላል ። ጥናቶች
እንደሚያመለክቱት የውጭ ድጋፍ (ለምሳሌ የመንግስት ማበረታቻዎች፣ መንግሥታዊ ያልሆኑ ድርጅቶች
ትብብር) የ CSR ጉዲፈቻ ላይ አዎንታዊ ተጽእኖ ይኖረዋል ። እንዲህ ዓይነቱ ድጋፍ የ CSR ልምዶችን የበለጠ
ተግባራዊ እና ማራኪ በማድረግ ሀብቶችን፣ እውቀትን እና ህጋዊነትን ሊሰጥ ይችላል ( አልሽቢሊ እና ኤላመር ፣
2020፣ ዴርቺ እና ሌሎች፣ 2021) ።

ጥናቶች የሥነ ምግባር አመራር በሲኤስአር ጉዲፈቻ ላይ ያለውን አወንታዊ ተፅእኖ ያሳያሉ ( አስላን እና
ሼንዶዱዱ ፣ 2012፣ ባሳቫራጅ እና ባላ ፣ 2022) ለማህበራዊ ኃላፊነት ቅድሚያ የሚሰጡ የሥነ ምግባር
መሪዎች የድርጅቱን ቃና ማዘጋጀት ይችላሉ፣ ይህም ለሥነ ምግባራዊ ምግባር እና ኃላፊነት የሚሰማቸው
ተግባራትን ከፍ የሚያደርግ ባህልን ያዳብራሉ። ጥናቶች በ CSR-ተኮር ድርጅታዊ ባህል እና በ CSR ጉዲፈቻ
መካከል ጠንካራ ግንኙነት እንዳለ ይጠቁማል። እንዲህ ዓይነቱ ባህል ማኅበራዊ ኃላፊነትን እና ሥነ ምግባራዊ
ባህሪን አጽንዖት ይሰጣል, የሲኤስአር ውህደትን የበለጠ ተፈጥሯዊ ያደርገዋል እና ግለሰባዊ ድርጊቶችን
ከድርጅታዊ እሴቶች ጋር በማጣጣም ( Bhuyan et al., 2020; Yu & Choi, 2016) ።

ነባር ምርምሮች ( አልሽቢሊ እና ኤላመር ፣ 2020፣ ባሳቫራጅ እና ባላ ፣ 2022፣ ሲያል እና ሌሎች፣ 2022፣ ዩ እና ቾይ፣
2016፣ ዛሂዲ እና ሌሎች፣ 2019) መጠናዊ ምርምርን ተቀጠሩ። ይህ አካሄድ የበለጸገ መረጃ እንዲሰበስቡ እና ስለ
CSR ጉዲፈቻ (Creswell, 2014) የተለያዩ ባለድርሻ አካላት ያላቸውን ግንዛቤ፣ ልምዶች እና አነሳሶች ላይ ጥልቅ
ግንዛቤ እንዲኖራቸው ሊፈቅድላቸው አልቻለም ። ስለዚህ ይህ ጥናት ሁለቱንም በጥራት እና በቁጥር
የምርምር ዘዴዎችን ተግባራዊ ያደርጋል።

በርካታ ጥናቶች (እንደ አልካድራ እና ሌሎች፣ 2022፣ አስላን እና Şendoğdu ፣ 2012፣ ባሳቫራጅ እና ባላ ፣
2022፣ ዴ ሮክ እና ፋሩክ ፣ 2018) በልማት ባልሆኑ ሀገራት የ CSR ጉዲፈቻ ላይ በሚያስከትለው ውጤት ላይ
ተካሂደዋል ። እንደ ኢትዮጵያ ባሉ ታዳጊ አገሮች ከድርጅቶች የኮርፖሬት ማኅበራዊ ኃላፊነት አሠራር ጋር
የተያያዙ ብዙ ጥናቶች አሉ ( አለምነው በላይ እና ሌሎች፣ 2024፣ እያሱ እና እንዳለ ፣ 2020፣ ኦዱሮ እና
ሃይለማርያም ፣ 2019፣ ዩቢየስ እና አላስ፣ 2009፣ ዪንግ እና ሌሎች። , 2021) . ነገር ግን፣ እንደ ኢትዮጵያ ባሉ
ኢኮኖሚዎች በማደግ ላይ ባሉ የኩባንያዎች CSR ጉዲፈቻ ላይ የሥነ ምግባር አመራር የሚያሳድረው ተጽዕኖ
ብዙም አልተመረመረም ። ስለዚህ ይህ ጥናት በሱፐር ኢግል አልኮሆል ፋብሪካ ውስጥ ያለው የአመራር አሰራር
በ CSR ጉዲፈቻ ላይ እንዴት ተጽዕኖ እንደሚያሳድር በመመርመር ለዚህ ያልተማረ አካባቢ አስተዋፅዖ
ያደርጋል ። ይህ ከኢትዮጵያ ሁኔታ ጋር የተያያዙ ልዩ የአመራር አካሄዶችን ወይም ተግዳሮቶችን ሊገልጥ
ይችላል ፣ ይህም በታዳጊ ኢኮኖሚዎች ውስጥ ስለ CSR ጉዲፈቻ የበለጠ አጠቃላይ ግንዛቤ እንዲኖር
አስተዋፅዖ ያደርጋል።

3| ገ ጽ
ከመጠን በላይ አልኮል መጠጣትን እንደሚያበረታታ እና ጎጂ የመጠጥ ባህሪያትን እንደሚያሳምር ተረጋግጧል ።
ይህ ከአልኮል መጠጥ ጋር ተያይዘው ሊከሰቱ የሚችሉትን የጤና እና ማህበራዊ መዘዞችን አለማክበር
ለህብረተሰቡ ጤና እና ደህንነት ስጋት አለመኖሩን ያሳያል ይህም የድርጅታዊ ማህበራዊ ኃላፊነታቸውን
(CSR) ግዴታዎችን አለመወጣትን ያሳያል።

የሱፐር ኢግል አልኮሆል ፋብሪካ በምርት ሂደቶቹ ውስጥ ዘላቂ የሆኑ አሰራሮችን ባለመተግበሩ የአካባቢ ጥበቃ
ኃላፊነቱን ቸል ይላል። ይህም ከፍተኛ የውሃ ፍጆታ፣ ከቆሻሻ ፍሳሽ ብክለት እና በቂ ያልሆነ የቆሻሻ አወጋገድ
አሰራርን ያጠቃልላል፣ ይህም በስርዓተ-ምህዳር እና በአካባቢው ማህበረሰቦች ላይ አሉታዊ ተጽእኖ
ያስከትላል። የአካባቢ ጥበቃ እርምጃዎች አለመኖራቸው ፋብሪካው ለአካባቢ ጥበቃ ያለውን ቸልተኝነት እና
ለዘላቂ የንግድ ስራዎች ቁርጠኝነት የጎደለው መሆኑን ያሳያል። እነዚህ መገለጫዎች ፋብሪካው የ CSR ን
እያሟላ አለመሆኑን በግልፅ ያሳያሉ። ነገር ግን፣ CSR ን ባለማሟላታቸው ዋና ምክንያቶችን የሚዳስሱ
ጥናቶች እጥረት አሉ። ስለዚህ ይህ ጥናት በቻቻ ክፍለ ከተማ በደብረ ብርሃን ሬጂዮ ፖሊታን ከተማ የሚገኘው
ሱፐር ኢግል አልኮል ፋብሪካ የኮርፖሬት ማኅበራዊ ኃላፊነት ጉዲፈቻን የሚወስኑትን ጉዳዮች ለመመርመር
ያለመ ነው ።

1.3. የምርምር ጥያቄዎች

ይህ ጥናት የሚከተሉትን የጥናት ጥያቄዎች ይመለከታል ።

1. በደብረ ብርሃን ሪጂዮ ፖሊታን ከተማ በሚገኘው ሱፐር ኢግል አልኮል ፋብሪካ CSR ምን ያህል ነው
የሚሰራው?
2. በደብረ ብርሃን ሬጂዮ ፖሊታን ከተማ የሚገኘውን ሱፐር ኢግል አልኮል ፋብሪካ በሲኤስአር መቀበሉ
ላይ የባለድርሻ አካላት ጫና ምን ውጤት አለው?
3. በደብረ ብርሃን ሬጂዮ ፖሊታን ከተማ የሚገኘውን የሱፐር ኢግል አልኮል ፋብሪካ በሲኤስአር መቀበሉ
ላይ ያለው የውጭ ድጋፍ ምን ውጤት አለው?
4. በደብረ ብርሃን ሬጂዮ ፖሊታን ከተማ የሚገኘውን የሱፐር ኢግል አልኮል ፋብሪካን በሲኤስአር
መቀበሉ ላይ የስነ-ምግባር አመራር ውጤቱ ምን ይመስላል?
5. በደብረ ብርሃን ሬጂዮ-ፖሊታን ከተማ የሚገኘውን የሱፐር ኢግል አልኮሆል ፋብሪካን በሲኤስአር
መቀበል ላይ የ CSR-ተኮር ድርጅታዊ ባህል ምን ተጽእኖ አለው?

1.4. የምርምር ዓላማ

ይህ ጥናት አጠቃላይ ዓላማ እና የተወሰኑ ዓላማዎች አሉት።

4| ገ ጽ
1.4.1. አጠቃላይ ዓላማ
የጥናቱ አጠቃላይ ዓላማ በደብረ ብርሃን ሬጂዮ ፖሊታን ከተማ የሚገኘውን የሱፐር ኢግል አልኮል ፋብሪካን
የኮርፖሬት ማሕበራዊ ኃላፊነት ጉዲፈቻን የሚወስኑ ጉዳዮችን መመርመር ይሆናል።

1.4.2. የተወሰኑ ዓላማዎች

ይህ ጥናት የሚከተሉትን የምርምር ዓላማዎች ይኖረዋል ።

 በደብረ ብርሃን ሬጂዮ ፖሊታን ከተማ የሚገኘውን የሱፐር ኢግል አልኮል ፋብሪካን የኮርፖሬት
ማሕበራዊ ኃላፊነት ልምድ ለመገምገም ።
 በደብረ ብርሃን ሬጂዮ ፖሊታን ከተማ የሚገኘው የሱፐር ኢግል አልኮሆል ፋብሪካ በሲኤስአር ጉዲፈቻ
ላይ የባለድርሻ አካላት ግፊት የሚያሳድረውን ተጽዕኖ ለመወሰን።
 በደብረ ብርሃን ሬጂዮ ፖሊታን ከተማ የሚገኘውን የሱፐር ኢግል አልኮል ፋብሪካን በሲኤስአር
መቀበሉ ላይ የውጭ ድጋፍ ውጤቱን ለመመርመር።
 በደብረ ብርሃን ሬጂዮ ፖሊታን ከተማ የሚገኘውን ሱፐር ኢግል አልኮል ፋብሪካን በሲኤስአር መቀበሉ
ላይ የስነ-ምግባር አመራር ያለውን ውጤት ለመመርመር።
 በደብረ ብርሃን ሬጂዮ-ፖሊታን ከተማ የሚገኘውን የሱፐር ኢግል አልኮሆል ፋብሪካን በሲኤስአር
መቀበል ላይ የ CSR-ተኮር ድርጅታዊ ባህል ተጽእኖ ለመለካት።

1.5. የጥናቱ መላምቶች

ተመራማሪው በስነ-ጽሁፍ ላይ በመመስረት የሚከተሉትን መላምቶች ያዘጋጃል.

ሀ 1 ፡ በደብረ ብርሃን ሬጂዮ ፖሊታን ከተማ የሚገኘውን የሱፐር ኢግል አልኮሆል ፋብሪካን በሲኤስአር መቀበሉ
ላይ የባለድርሻ አካላት ግፊት።

ሀ 2 ፡ በደብረ ብርሃን ሬጂዮ ፖሊታን ከተማ የሚገኘው የሱፐር ኢግል አልኮሆል ፋብሪካ በ CSR ላይ የውጭ
ድጋፍ።

ሀ 3 ፡ በደብረ ብርሃን ሬጂዮ ፖሊታን ከተማ የሚገኘውን የሱፐር ኢግል አልኮል ፋብሪካን በሲኤስአር መቀበል
ላይ የስነ-ምግባር አመራር።

ሀ 4 ፡ በደብረ ብርሃን ሬጂዮ-ፖሊታን ከተማ የሚገኘውን ሱፐር ኢግል አልኮል ፋብሪካን በሲኤስአር መቀበል
ላይ በ CSR ተኮር ድርጅታዊ ባህል።

1. 6. የጥናቱ አስፈላጊነት

5| ገ ጽ
የዚህ ጥናት ግኝቶች ለሱፐር ኢግል አልኮሆል ፋብሪካ፣ ለመንግስት ፖሊሲ አውጪዎች፣ ለህብረተሰብ እና
ለወደፊት ተመራማሪዎች ጨምሮ ለተለያዩ ባለድርሻ አካላት ከፍተኛ ጠቀሜታ ይኖረዋል። ለሱፐር ኢግል
አልኮሆል ፋብሪካ፣ የጥናቱ ጠቀሜታ የኮርፖሬት ማኅበራዊ ኃላፊነትን (CSR) ጉዲፈቻን በተመለከተ ጠቃሚ
ግንዛቤዎችን በመስጠት ላይ ነው። በ CSR ጉዲፈቻ ላይ ተጽእኖ የሚያሳድሩትን ነገሮች በመረዳት፣ ፋብሪካው
በመረጃ የተደገፈ ውሳኔዎችን ማድረግ እና የሲኤስአር ተግባራቸውን ለማሳደግ ውጤታማ ስልቶችን መተግበር
ይችላል። ይህ ደግሞ የፋብሪካውን ስም ማሻሻል፣ ከባለድርሻ አካላት ጋር ያለውን ግንኙነት በማጠናከር ለዘላቂ
ልማት አስተዋጽኦ ያደርጋል። ለመንግስት ፖሊሲ አውጪዎች፣ የጥናቱ ጠቀሜታ በአምራች ፋብሪካዎች
ውስጥ የ CSR ጉዲፈቻን የሚያበረታቱ እና የሚያበረታቱ ፖሊሲዎችን እና ደንቦችን ማሳወቅ ላይ ነው።
ግኝቶቹ ፖሊሲ አውጪዎች ኃላፊነት ለሚሰማቸው የንግድ ተግባራት ደጋፊ አካባቢን ለመፍጠር እና ሌሎች
የማኑፋክቸሪንግ ፋብሪካዎች የ CSR ተነሳሽነቶችን እንዲቀበሉ ሊያበረታታ ይችላል። ከህብረተሰቡ አንፃር
የጥናቱ ፋይዳ በሱፐር ኢግል አልኮሆል ፋብሪካ ውስጥ ስነ ምግባራዊ እና ቀጣይነት ያለው አሰራርን
በማስተዋወቅ ላይ ነው። ፋብሪካው ለህብረተሰቡ ደህንነት አስተዋፅኦ በማድረግ ከአካባቢው ማህበረሰብ ጋር
አወንታዊ ግንኙነቶችን መፍጠር እና ለአልኮል ኢንዱስትሪው አወንታዊ ገጽታ መፍጠር ይችላል. ለወደፊት
ተመራማሪዎች፣ ይህ ጥናት በአምራች ፋብሪካዎች ውስጥ የ CSR ጉዲፈቻን ለቀጣይ ፍለጋ እና ትንተና
መሰረት ሆኖ ያገለግላል።

1.7. የጥናቱ ወሰን

የዚህ ጥናት ወሰን የኮርፖሬት ማኅበራዊ ኃላፊነትን (CSR) ጉዲፈቻን የሚወስኑ ጉዳዮችን በመመርመር ላይ
ያተኮረ ሲሆን በተለይም በደብረ ብርሃን ሬጂዮ-ፖሊታን ከተማ በሚገኘው ሱፐር ኢግል አልኮል ፋብሪካ ውስጥ
ነው። የጥናቱ ጂኦግራፊያዊ ወሰን በዚህ ልዩ ፋብሪካ እና በከተማው ውስጥ ባለው ሥራ ላይ ብቻ የተገደበ
ነው። የስልት ወሰን ሁለቱንም ገላጭ እና ገላጭ የምርምር ዲዛይን ያካትታል፣ ይህም በ CSR ጉዲፈቻ ላይ
ተጽእኖ ስላላቸው ነገሮች አጠቃላይ ግንዛቤ እንዲኖር ያስችላል። ጥናቱ የጥራት እና የመጠን ዘዴዎችን
በማጣመር ስለ የምርምር ችግር አጠቃላይ እይታን በማጣመር የተደባለቀ የምርምር ዘዴን ይጠቀማል።
የጥናቱ የጊዜ ወሰን ከማርች 20 እስከ ኤፕሪል 30 ድረስ የሚቆይ ሲሆን በዚህ ጊዜ ውስጥ መረጃዎች
የሚሰበሰቡ እና የሚተነተኑ ናቸው. በምርመራ ላይ ያሉት ተለዋዋጮች የባለድርሻ አካላት ግፊት፣ የውጭ
ድጋፍ፣ የስነምግባር አመራር እና CSR ተኮር ድርጅታዊ ባህል፣ በደብረ ብርሃን ሬጂዮ-ፖሊታን ከተማ
በሚገኘው ሱፐር ኢግል አልኮሆል ፋብሪካ ውስጥ በ CSR ጉዲፈቻ ላይ ያተኮሩ ናቸው።

1.8. ተግባራዊ ፍቺዎች

የባለድርሻ አካላት ጫና፡- በዚህ ጥናት የባለድርሻ አካላት ጫና የተለያዩ ባለድርሻ አካላት ማለትም
ሰራተኞች፣ደንበኞች፣ማህበረሰቦች፣መንግስት እና ሚዲያዎች በደብረ ብርሃን ሬጂዮ-ፖሊታን ከተማ

6| ገ ጽ
የሚገኘው ሱፐር ኢግል አልኮሆል ፋብሪካ ላይ ያሳደሩትን ተጽእኖ እና የሚጠበቅበትን ሁኔታ ይመለከታል።
ማህበራዊ ሃላፊነት (CSR) ልምዶች

የውጭ ድጋፍ፡- የውጭ ድጋፍ በዚህ ጥናት ውስጥ በመንግስት ኤጀንሲዎች፣ መንግሥታዊ ያልሆኑ ድርጅቶች
(መንግስታዊ ያልሆኑ ድርጅቶች) እና የኢንዱስትሪ ማህበራት ሱፐር ኢግል አልኮል ፋብሪካን ለማበረታታት እና
ለማበረታታት በደብረ ብርሃን ሪጆ-ፖሊታን ከተማ ያደረጓቸውን ግብአቶች፣ መመሪያዎች እና ማበረታቻዎች
ይመለከታል። የ CSR ልምዶችን መቀበል.

ሥነ ምግባራዊ አመራር፡- በዚህ ጥናት ውስጥ የሥነ ምግባር አመራር በተግባር የተገለፀው በውሳኔ አሰጣጥ እና
በድርጊት ላይ የስነምግባር ባህሪን፣ የሞራል እሴቶችን እና ታማኝነትን በማሳየት የሚታወቅ የአመራር ዘይቤ
ነው።

CSR-ተኮር ድርጅታዊ ባህል፡- CSR ተኮር ድርጅታዊ ባህል፣ በዚህ ጥናት አውድ ውስጥ፣ ስነምግባርን፣
ዘላቂነትን እና ለማህበራዊ እና አካባቢያዊ ተፅእኖ ቁርጠኝነትን ያመለክታል። CSR ተኮር ድርጅታዊ ባህል
የሚለካው የ CSR መርሆዎች በኩባንያው ፖሊሲዎች፣ ሂደቶች እና የሰራተኞች ባህሪያት ውስጥ ምን ያህል
እንደተካተቱ በመገምገም ነው።

1.9. የጥናቱ አደረጃጀት

አጠቃላይ ንድፈ ሀሳቡ በአምስት ምዕራፎች ይደራጃል። የመጀመርያው ምእራፍ መግቢያን የሚመለከት ሲሆን
የችግሩን መግለጫ፣ የጥናት ጥያቄዎችን፣ የምርምር ዓላማዎችን፣ የጥናቱ መላምቶችን፣ የጥናቱ ጠቀሜታ፣ የጥናቱ
ወሰን እና አደረጃጀት በቅደም ተከተል ይዟል። ምዕራፍ ሁለት የንድፈ ሃሳባዊ እና ተጨባጭ ስነ-ጽሁፎችን
የውይይት ክፍል ይመለከታል። በተጨማሪም, የጥናቱ ጽንሰ-ሀሳባዊ ማዕቀፍንም ያካትታል. ሦስተኛው ምዕራፍ
የምርምር ንድፍ፣ የጥናት አቀራረብ፣ የናሙና መጠንና የናሙና ቴክኒኮች፣ የመረጃ ምንጮች እና የመረጃ አሰባሰብ
ዘዴ፣ የመረጃ ትንተና ዘዴ፣ የሞዴል ዝርዝር እና የሥነ ምግባር ግምትን ያካተተ የምርምር ዘዴን ያቀርባል።
አራተኛው ምእራፍ ስለ መረጃ ትርጓሜ እና ትንተና፣ ከመጠይቁ የተሰበሰበውን መረጃ ይመለከታል። በመጨረሻም
አምስተኛው ምዕራፍ አምስት የምርምር ግኝቱን መደምደሚያ እና ሊሆኑ የሚችሉ ምክሮችን ያቀርባል

ምዕራፍ ሁለት

ልተራቱረ ረቬው

7| ገ ጽ
በዚህ ምእራፍ ስር እንደ የድርጅት ማህበራዊ ሃላፊነት ትርጉም እና አስፈላጊነት ያሉ የንድፈ ሃሳባዊ ስነ-
ጽሁፎች፣ የ CSR ገጽታዎች፣ የ CSR እና የንድፈ ሃሳቦች ፅንሰ-ሀሳቦች ቀርበዋል። በተጨማሪም, የጥናቱ
ተጨባጭ ስነ-ጽሁፍ እና ጽንሰ-ሃሳባዊ ማዕቀፍ ተገልጸዋል.

2.1. ቲዎሬቲካል ስነ-ጽሁፍ

2.1.2. የድርጅት ማህበራዊ ሃላፊነት ትርጉም
የድርጅት ማህበራዊ ሃላፊነት (CSR) የንግድ ድርጅቶች ከህጋዊ ግዴታቸው በላይ ለህብረተሰቡ፣ ለአካባቢያዊ
እና ለኢኮኖሚያዊ ደህንነት የበኩላቸውን አስተዋፅዖ ለማድረግ የሚወስዷቸውን የፍቃደኝነት እርምጃዎች እና
ተነሳሽነቶችን ይመለከታል ( አልሽቢሊ እና ኢላመር ፣ 2020፣ ዴርቺ እና ሌሎች፣ 2021) ። ኩባንያዎች ትርፍ
የማመንጨት ብቻ ሳይሆን ተግባሮቻቸው በተለያዩ ባለድርሻ አካላት ማለትም በሰራተኞች፣ ደንበኞች፣
ማህበረሰቦች እና አካባቢ ላይ የሚያደርሱትን ተጽእኖ የማጤን ሃላፊነት አለባቸው የሚለውን ሃሳብ
ያጠቃልላል ( አፍታብ እና ሌሎች፣ 2021፣ ዩ እና ቾይ፣ 2016) ) . CSR በህብረተሰብ እና በፕላኔታችን ላይ
አዎንታዊ ተጽእኖ ለመፍጠር በማሰብ ማህበራዊ እና አካባቢያዊ ስጋቶችን ወደ ንግድ ስራዎች እና የውሳኔ
አሰጣጥ ሂደቶችን ያካትታል. CSR እንደ ሥነ-ምግባራዊ የንግድ ሥራዎችን ማስተዋወቅ፣ የማህበረሰብ ልማት
ተነሳሽነቶችን መደገፍ፣ የአካባቢ አሻራን መቀነስ፣ ፍትሃዊ የሰው ኃይል ልምዶችን ማረጋገጥ እና በበጎ
አድራጎት ስራዎች ላይ መሳተፍን ያጠቃልላል (De Roeck & Farooq , 2018) ።

2.1.3. የድርጅት ማህበራዊ ሃላፊነት አስፈላጊነት

የኮርፖሬት ማህበራዊ ሃላፊነት (CSR) ዛሬ ባለው የንግድ ገጽታ ውስጥ ወሳኝ ሚና ይጫወታል። በመጀመሪያ፣
CSR የኩባንያውን መልካም ስም እና የምርት ስም ምስል ያሳድጋል፣ ይህም የደንበኛ ታማኝነት እና እምነት
እንዲጨምር ያደርጋል። ለሥነ ምግባራዊ ተግባራት እና ለማህበራዊ ተፅእኖ ያለውን ቁርጠኝነት በማሳየት
ከፍተኛ ተሰጥኦዎችን ለመሳብ እና ለማቆየት ይረዳል .በሦስተኛ ደረጃ, የ CSR ውጥኖች ለማህበረሰቦች እና
ለአካባቢ ደህንነት, ዘላቂ ልማት እና አወንታዊ የህብረተሰብ ውጤቶችን ለማጎልበት አስተዋፅኦ ያደርጋሉ. (
በላይ እና ሌሎች 2023 ) CSR በተሻሻሉ የአሰራር ቅልጥፍና እና ሃብት ማመቻቸት ወደ ወጪ ቁጠባ ሊያመራ
ይችላል። CSR የባለድርሻ አካላትን ተሳትፎ እና ትብብርን ያበረታታል፣ ይህም ንግዶች የባለድርሻ አካላትን
ፍላጎቶች እና ስጋቶች በተሻለ ሁኔታ እንዲረዱ እና ምላሽ እንዲሰጡ ያስችላቸዋል። ተጨማሪ ግለሰቦች
ለማህበራዊ እና አካባቢያዊ ሃላፊነት ቅድሚያ ለሚሰጡ ንግዶች ቅድሚያ ስለሚሰጡ CSR ከሸማች
የሚጠበቁ ነገሮች ጋር ይጣጣማል ( Basavaraj & Bala , 2022; Oduro & Haylemariam , 2019)

2.1.4. የድርጅት ማህበራዊ ሃላፊነት ልኬቶች

የድርጅት ማህበራዊ ሃላፊነት (CSR) የንግድ ድርጅቶች በህብረተሰቡ ላይ አዎንታዊ ተጽእኖ ለመፍጠር
በሚያደርጉት ጥረት የሚመሩ አራት ገጽታዎችን ያጠቃልላል ( አለምነው በላይ እና ሌሎች፣ 2024፣ ባሳቫራጅ እና

8| ገ ጽ
ባላ ፣ 2022) ። በመጀመሪያ፣ የ CSR ኢኮኖሚ ልኬት የሚያተኩረው የአንድ ኩባንያ ትርፍ የማመንጨት እና
ለኢኮኖሚ ልማት የበኩሉን አስተዋፅኦ የማድረግ ኃላፊነት ላይ ነው። ንግድን በስነምግባር መምራት፣ ፈጠራን
ማጎልበት እና የስራ እድል መፍጠርን ያካትታል። በሁለተኛ ደረጃ፣ የህግ ልኬት ከህጎች እና ደንቦች ጋር
መጣጣምን አፅንዖት ይሰጣል፣ ይህም የንግድ ድርጅቶች በሚሰሩበት የህግ ማዕቀፍ ውስጥ እንዲሰሩ ያረጋግጣል
( Zahidy et al., 2019) ። በሦስተኛ ደረጃ፣ የሥነ ምግባር ልኬት የንግድ ድርጅቶች በሥነ ምግባር ቀና በሆነ
መንገድ እንዲመሩ፣ ውሳኔዎችን እንዲወስኑ እና ፍትሃዊ፣ ፍትሃዊ እና ሰብአዊ መብቶችን በሚያከብሩ
ተግባራት ውስጥ እንዲሳተፉ ይጠይቃል። በመጨረሻም፣ የ CSR የበጎ አድራጎት ልኬት እንደ የበጎ አድራጎት
ልገሳ፣ የማህበረሰብ ልማት ፕሮጀክቶች እና የአካባቢ ጥበቃ ጥረቶች ያሉ የህብረተሰቡን ደህንነት ለማሻሻል
ያተኮሩ የበጎ ፈቃደኝነት አስተዋፅኦዎችን እና ተነሳሽነትን ያካትታል። እነዚህ አራት ልኬቶች ለንግድ
ድርጅቶች ለባለድርሻ አካላት እና ለህብረተሰቡ በአጠቃላይ ( ካማንጋ እና ቤሎ, 2018) ያላቸውን ሃላፊነት
ለመወጣት አጠቃላይ ማዕቀፍ ይሰጣሉ .

2.1.5. የድርጅቶች የድርጅት ማህበራዊ ኃላፊነት ጉዲፈቻ ቆራጮች

የሚከተሉት አራት ምክንያቶች የአንድ ድርጅት ኮርፖሬት ማሕበራዊ ኃላፊነት (CSR) ጉዲፈቻ እንደ
ወሳኞች ይወሰዳሉ፡ የባለድርሻ አካላት ጫና፣ የውጭ ድጋፍ፣ የሥነ ምግባር አመራር እና CSR ተኮር ድርጅታዊ
ባህል።

ሀ. የባለድርሻ አካላት ግፊት

የባለድርሻ አካላት ግፊት የ CSR ጉዲፈቻን ወሳኝ ውሳኔ ነው። ሰራተኞችን፣ ደንበኞችን፣ ማህበረሰቦችን እና
መንግስታትን ጨምሮ ባለድርሻ አካላት ኩባንያዎች በኃላፊነት ስሜት እንዲሰሩ ተጽእኖ ያሳድራሉ። ጥናቶች
እንደሚያሳዩት የባለድርሻ አካላት ግፊት በ CSR ጉዲፈቻ ላይ አዎንታዊ ተጽእኖ ይኖረዋል (Bhattacharya et
al., 103). የባለድርሻ አካላት የሚጠበቁት እና ለሥነ ምግባራዊ እና ቀጣይነት ያለው የንግድ አሠራር ፍላጎቶች
ኩባንያዎች የ CSR ውጥኖችን በሥራቸው ውስጥ እንዲያካትቱ ያደርጋቸዋል (ዩ እና ቾይ፣ 2016) ።

የባለድርሻ አካላት ግፊት በተለያዩ መንገዶች ሊገለጽ ይችላል። ለምሳሌ፣ ደንበኞች የደንበኞቻቸውን መሰረት
ለመጠበቅ የ CSR አሰራርን እንዲከተሉ ደንበኞች ማህበራዊ እና አካባቢያዊ ሃላፊነት የሚያሳዩ ኩባንያዎችን
መደገፍን ሊመርጡ ይችላሉ። ሰራተኞች ከዋጋዎቻቸው ጋር ለሚጣጣሙ እና በህብረተሰቡ ላይ አዎንታዊ
ተጽእኖ ላላቸው ኩባንያዎች ለመስራት በመፈለግ ግፊት ሊያደርጉ ይችላሉ (ለብዙ ባለድርሻ አካላት
የኮርፖሬት ማህበራዊ ሃላፊነት እሴት). በተጨማሪም ማህበረሰቦች እና መንግስታት በመተዳደሪያ ደንብ፣ i
ማትጊያዎች እና በህዝብ ግፊት ኃላፊነት የሚሰማቸው የንግድ ስራዎችን ሊደግፉ ይችላሉ። የባለድርሻ
አካላት ግፊት በ CSR ጉዲፈቻ ላይ የሚያሳድረው ተጽዕኖ በተለያዩ ኢንዱስትሪዎች እና አውዶች ውስጥ
ይታያል። ለምሳሌ፣ በመስተንግዶ ኢንዱስትሪ ውስጥ፣ ሆቴሎች ዘላቂ አሠራሮችን እንዲተገብሩ እና

9| ገ ጽ
ለአካባቢው ደኅንነት የበኩላቸውን አስተዋጽኦ እንዲያበረክቱ ከአካባቢው ማኅበረሰቦች ግፊት ሊገጥማቸው
ይችላል። በተመሳሳይ፣ በማህበራዊ ኢንተርፕራይዞች አውድ ውስጥ፣ የባለድርሻ አካላት ግፊት ዘላቂነት ያለው
ኃላፊነትን እና ስራዎችን በመምራት ረገድ ወሳኝ ሚና ይጫወታል (D'Souza et al., 2022)

ለ. የውጭ ድጋፍ

የውጭ ድጋፍ የአንድ ድርጅት CSR ጉዲፈቻ ወሳኝ ውሳኔ ነው። ከመንግስት ኤጀንሲዎች፣ መንግሥታዊ
ካልሆኑ ድርጅቶች (መንግሥታዊ ያልሆኑ ድርጅቶች) እና የኢንዱስትሪ ማህበራት ድጋፍ ኩባንያዎች በ CSR
ተግባራት ውስጥ እንዲሳተፉ ግብዓቶችን፣ መመሪያዎችን እና ማበረታቻዎችን ሊሰጡ ይችላሉ። የውጪ
ድጋፍ ለኩባንያዎች አስፈላጊ የሆኑ መሳሪያዎችን እና ኃላፊነት ያለባቸውን ልምዶችን ተግባራዊ ለማድረግ
(ማከንዚ, 2007) በማቅረብ የ CSR ጉዲፈቻ ላይ በጎ ተጽዕኖ ያሳድራል . የመንግስት ኤጀንሲዎች የ CSR
ጉዲፈቻን በመተዳደሪያ ደንቦች እና ማበረታቻዎች በማስተዋወቅ ጉልህ ሚና ይጫወታሉ። ለምሳሌ፣
መንግስታት በ CSR ተነሳሽነት ለሚሳተፉ ኩባንያዎች የታክስ ጥቅማጥቅሞችን ወይም ድጋፎችን ሊሰጡ
ይችላሉ፣ ይህም ንግዶች ኃላፊነት የሚሰማቸው አሠራሮችን በስራቸው ውስጥ እንዲያካትቱ ያበረታታል።
የውጭ ድጋፍ በአጋርነት እና በትብብር መልክ ሊመጣ ይችላል. ኩባንያዎች ማህበራዊ እና አካባቢያዊ ጉዳዮችን
በጋራ ለመፍታት ከመያዶች ወይም ከሌሎች ድርጅቶች ጋር ሊተባበሩ ይችላሉ። እነዚህ ሽርክናዎች
ለኩባንያዎች የ CSR ጥረቶቻቸውን ( Derchi et al., 2021) ሊያሳድጉ የሚችሉ እውቀትን፣ ኔትወርኮችን እና
ግብዓቶችን ይሰጣሉ ። የውጭ ድጋፍ ማህበረሰቡ የሚጠበቁትን እና ደንቦችን በመቅረጽ የድርጅቱን CSR
ጉዲፈቻ ላይ ተጽእኖ ሊያሳድር ይችላል። እንደ ደንበኞች እና ባለሀብቶች ያሉ የውጭ ባለድርሻ አካላት
ኃላፊነት የሚሰማቸው ተግባራትን የሚያከናውኑ ኩባንያዎችን ቅድሚያ ሲሰጡ እና ሲሸልሙ የ CSR
ጉዲፈቻ የገበያ ፍላጎት ይፈጥራል። ይህ ውጫዊ ጫና ኩባንያዎች ስማቸውን ለማስጠበቅ እና ባለድርሻ
አካላትን ለመሳብ ስራቸውን በኃላፊነት እና በዘላቂነት ከሚሰሩ ተግባራት ጋር እንዲያቀናጁ ያበረታታል
( Dashwood , 2007; Sangle , 2010)

ሐ. የሥነ ምግባር አመራር

የሥነ ምግባር መሪነት በታማኝነት፣ በሥነ ምግባር እሴቶች እና በጠንካራ የኃላፊነት ስሜት የመምራትን
ልምምድ ያመለክታል። ውሳኔዎችን ማድረግ እና ለሥነ-ምግባራዊ ጉዳዮች እና ለባለድርሻ አካላት ደህንነት
ቅድሚያ የሚሰጡ እርምጃዎችን መውሰድን ያካትታል (Bachmann, 2017) . በተለያዩ ድርጅታዊ ሁኔታዎች
ውስጥ የስነምግባር አመራር ያለውን ጠቀሜታ በጥናት አሳይቷል። የሥነ ምግባር መሪዎች እንደ አርአያ ሆነው
ያገለግላሉ፣ የሥነ ምግባር ባህሪን በማሳየት እና በድርጅቱ ውስጥ የሥነ ምግባር ደረጃዎችን ያስተዋውቃሉ።
ድርጊታቸው እና ውሳኔዎቻቸው ከፍትሃዊነት፣ ግልጽነት እና ተጠያቂነት መርሆዎች ጋር ይጣጣማሉ

10| ገ ጽ
( Alkhadra et al., 2022) ። ሥነ ምግባራዊ የአየር ንብረትን በማጎልበት፣ የሥነ ምግባር መሪዎች በሠራተኞች
መካከል መተማመንን፣ ትብብርን እና የሥነ ምግባር ውሳኔን የሚያበረታታ አካባቢ ይፈጥራሉ። ከዚህም በላይ
የሥነ ምግባር አመራር ከተሻሻሉ ድርጅታዊ ውጤቶች ጋር ተያይዟል, ለምሳሌ የተሻሻለ ድርጅታዊ አፈፃፀም,
የሰራተኞች ተሳትፎ እና የባለድርሻ አካላት እምነት ( Abd Rahim, 2016) .

D.CSR ተኮር ድርጅታዊ ባህል

CSR-ተኮር ድርጅታዊ ባህል የአንድ ድርጅት CSR ጉዲፈቻ ቁልፍ ውሳኔ ነው። አንድ ኩባንያ የስነምግባር
ባህሪን፣ ዘላቂነትን እና ማህበራዊ ሃላፊነትን የሚያበረታታ ባህል ሲያዳብር ለ CSR ጉዲፈቻ ምቹ ሁኔታ
ይፈጥራል። CSR ዋጋ ያለው ድርጅታዊ ባህል ሰራተኞች ኃላፊነት የሚሰማቸው ተግባራትን እንዲፈጽሙ እና
ድርጊቶቻቸውን ከኩባንያው CSR ግቦች ጋር እንዲያቀናጁ ያበረታታል። CSR ተኮር ድርጅታዊ ባህል
በአመራር ቁርጠኝነት ይጀምራል እና በመላው ድርጅቱ ውስጥ ይንሰራፋል። (ዩ እና ቾይ፣ 2016) መሪዎች
ምሳሌ በመሆን የ CSR ን አስፈላጊነት ለሰራተኞች በማስተላለፍ ባህሉን በመቅረጽ ረገድ ወሳኝ ሚና
ይጫወታሉ። መሪዎች ለ CSR ቅድሚያ ሲሰጡ እና ከኩባንያው እሴቶች እና ስራዎች ጋር ሲዋሃዱ፣ ኃላፊነት
የሚሰማቸው አሠራሮች ዋጋ እንደሚሰጣቸው እና እንደሚጠበቁ ለሰራተኞች ግልጽ መልእክት ያስተላልፋል።
በተጨማሪም፣ በ CSR ላይ ያተኮረ ድርጅታዊ ባህል ሰራተኞች ለ CSR ተነሳሽነት አስተዋፅዖ እንዲያበረክቱ
እና አወንታዊ ተፅእኖ እንዲያደርጉ ያስችላቸዋል። እንደ የበጎ ፈቃደኝነት፣ የዘላቂነት ተነሳሽነቶች እና
የማህበረሰብ ተደራሽነት መርሃ ግብሮች የሰራተኞች ተሳትፎ እና ተሳትፎን ያበረታታል። CSR ዋጋ ያለው
ባህል በማዳበር ኩባንያዎች በሠራተኞች መካከል የዓላማ እና የእርካታ ስሜት ሊፈጥሩ ይችላሉ ፣ ይህም ወደ
ከፍተኛ የሥራ እርካታ እና ተነሳሽነት ይመራል (አባስ እና ዶጋን ፣ 2022)

2.1.6. ጽንሰ-ሐሳቦች
የሚከተሉት ንድፈ ሐሳቦች የጥናቱ ቲዎሬቲካል ማዕቀፍ ሆነው ያገለግላሉ።

ሀ. የባለድርሻ አካላት ቲዎሪ

የባለድርሻ አካላት ንድፈ ሃሳብ ድርጅቶች በውሳኔ አሰጣጡ ሂደት ውስጥ የተለያዩ ባለድርሻ አካላትን ፍላጎቶች
እና ፍላጎቶች ግምት ውስጥ ማስገባት አለባቸው ይላል። ድርጅቶች የባለድርሻ አካላትን የሚጠበቁትን እና
ፍላጎቶቻቸውን ለማሟላት በሚጥሩበት ጊዜ የባለድርሻ አካላት ግፊት የኩባንያውን CSR ጉዲፈቻ ላይ
ተጽእኖ ሊያሳድር እንደሚችል ይገመታል ( Oi et al., 2020) ። እንደ (ፍሪድማን እና ማይልስ፣ 2002) ፣
ባለድርሻ አካላት በአንድ ድርጅት ድርጊት እና ውሳኔዎች ላይ ፍላጎት ያላቸው ወይም የሚነኩ ግለሰቦች ወይም
ቡድኖች ናቸው። ደንበኞችን፣ ሰራተኞችን፣ ማህበረሰቦችን፣ የመንግስት አካላትን እና ሌሎች ከኩባንያው ጋር
የሚገናኙ አካላትን ሊያካትቱ ይችላሉ። ባለድርሻ አካላት ከድርጅቶች የሚጠበቁ እና የሚጠይቁ የተለያዩ
ፍላጎቶች አሏቸው፣ እንደ ሥነ-ምግባራዊ የንግድ ሥራዎች፣ የአካባቢ ዘላቂነት እና ማህበራዊ ኃላፊነት

11| ገ ጽ
(Freeman et al., 2010) ። ድርጅቶች የ CSR ተነሳሽነቶችን እንዲቀበሉ እና ቅድሚያ እንዲሰጡ
የሚያነሳሷቸው ምክንያቶች ላይ ግንዛቤን ሊሰጥ ስለሚችል የባለድርሻ አካላትን ግፊት መረዳት ወሳኝ ነው
(Freeman et al., 2018 ) ጥናቱ ዓላማው በደንበኞች፣ በአከባቢ መስተዳድር አካላት እና በህብረተሰቡ
የሚጠበቁ የሚጠበቁ እና ፍላጎቶችን ጨምሮ የባለድርሻ አካላት ግፊት የፋብሪካውን የሲኤስአር አሰራር
እንዴት እንደሚጎዳ ለመፈተሽ ያለመ ነው።

ለ. የሀብት ጥገኝነት ንድፈ ሃሳብ

የሀብት ጥገኝነት ንድፈ ሃሳብ (RDT) ድርጅቶች በዝቅተኛ እና በውጪ ቁጥጥር ስር ባሉ ሀብቶች ላይ
በመተማመናቸው ጥገኝነትን ለመቀነስ እና አስፈላጊ ሀብቶችን ( Biermann & Harsch , 2017) እንዴት
እንደሚተጉ አፅንዖት ይሰጣል . ይህ ንድፈ ሃሳብ የሚያመለክተው ከኃይለኛ ባለድርሻ አካላት የሚደርስባቸውን
ጫና የሚጋፈጡ ድርጅቶች ወሳኝ የሆኑ ሀብቶችን ተደራሽነት ለመጠበቅ እና ተጋላጭነታቸውን ለመቅረፍ
እንደ ውህደት ወይም ደንቦችን ማክበር ያሉ ልዩ ስልቶችን ሊከተሉ እንደሚችሉ ይጠቁማል (Jiang et al.,
2023) ። በተጨማሪም ፣ድርጅቶች አስፈላጊ ሀብቶች ካላቸው ተዋናዮች ጋር ህብረት ሊፈጥሩ ይችላሉ
፣ይህም በማንኛውም አካል ላይ ያላቸውን ጥገኝነት ይቀንሳል። RDT የውጭ ግፊቶች፣ የሀብት እጥረት እና
የስትራቴጂያዊ ውሳኔ አሰጣጥ በድርጅታዊ ባህሪ ላይ በተለያዩ ሁኔታዎች ላይ እንዴት ተጽዕኖ እንደሚያሳድሩ
ለመረዳት ጠቃሚ ማዕቀፍ ያቀርባል ። ይህ ጥገኝነት ድርጅቶች ጥገኝነትን የሚቀንሱ እና ለህልውና እና
ለስኬት የሚያስፈልጉትን አስተማማኝ ግብዓቶች እንዲከተሉ ያነሳሳቸዋል ( Celtekligil , 2020) ። እንደ
ደንበኞች፣ ባለሀብቶች ወይም የመንግስት ድጋፍ (Belay et al., 2023; Yu & Choi, 2016) የመሳሰሉ ጠቃሚ
ግብአቶችን ማግኘት ስለሚያስችል ድርጅቶች ኃላፊነት የሚሰማቸውን ልምዶችን በመከተል ለ CSR
ለባለድርሻ አካላት ግፊት ምላሽ ሊሰጡ ይችላሉ ። በተጨማሪም፣ እንደ ማበረታቻዎች ወይም ትብብር ያሉ
ውጫዊ ድጋፎች የሃብቶችን እና የእውቀት መዳረሻን ሊሰጡ ይችላሉ፣ ይህም የ CSR ጉዲፈቻን የበለጠ
ያበረታታል ( Dashwood ፣ 2007; Sangle , 2010) ።

ሐ. ድርጅታዊ ባህል ቲዎሪ

ድርጅታዊ ባህል ንድፈ ሃሳብ የሚያተኩረው በጋራ እሴቶች፣ እምነቶች እና ግምቶች ላይ ሲሆን ይህም
በድርጅት ውስጥ ያሉ የግለሰቦችን ባህሪ እና አመለካከት የሚቀርጹ ናቸው (Hatch & Zilber , 2012) ።
የሰራተኛ ባህሪን, የውሳኔ አሰጣጡን እና አጠቃላይ ድርጅታዊ አፈፃፀም ላይ ተጽእኖ በመፍጠር የባህልን
አስፈላጊነት ያጎላል. በዚህ ንድፈ ሃሳብ መሰረት ድርጅታዊ ባህል ከጊዜ ወደ ጊዜ እያደገ የሚሄደው
በሰራተኞች፣ በአመራር እና በድርጅቱ ታሪክ መካከል ባለው መስተጋብር የተነሳ ነው። ( Rivard et al., 2011)
ድርጅታዊ ባህልን ሲተረጉም "ቡድኑ የውጪ መላመድ እና የውስጥ ውህደት ችግሮቹን ሲፈታ የተማረው
የጋራ መሰረታዊ ግምቶች ንድፍ ነው። የአደረጃጀት ባህል ንድፈ ሃሳብ ከ CSR ጉዲፈቻ ጋር ያለው አግባብነት

12| ገ ጽ
ያለው በ ድርጅታዊ ባህሪን የሚመሩ የጋራ እሴቶች እና ደንቦች ፡ በሲኤስአር ላይ ያተኮረ ድርጅታዊ ባህል እንደ
ስነምግባር፣ ዘላቂነት እና ማህበራዊ ሀላፊነት ባሉ እሴቶች ተለይቶ የሚታወቅ በድርጅቱ ውስጥ ያሉ ግለሰቦች
ኃላፊነት በተሞላበት መንገድ እንዲሳተፉ ሊያበረታታ እና ሊያበረታታ ይችላል ( Bhuyan et al., 2020) ይህ
የባህል መሠረት ደጋፊ አካባቢ መፍጠር ይችላል። የ CSR መርሆችን ወደ ውሳኔ አሰጣጥ፣ የሀብት ድልድል እና
የዕለት ተዕለት ስራዎችን ለማዋሃድ።

2.2. ተጨባጭ ሥነ-ጽሑፍ

2.2.1. CSR-ተኮር ድርጅታዊ ባህል እና የኩባንያዎች CSR ጉዲፈቻ
ተጨባጭ ማስረጃዎች በ CSR ላይ ያተኮረ ድርጅታዊ ባህል በተለያዩ የድርጅት ስራዎች ገፅታዎች ላይ
ያለውን ተጽእኖ ግንዛቤዎችን ይሰጣል። በ (Abbas & Dogan , 2022) የተደረገ ጥናት የ CSR ፖሊሲዎችን
እና ተነሳሽነቶችን በመደገፍ የድርጅታዊ ባህል ሚና አጽንዖት ሰጥቷል። ጥናታቸው በአንድ ድርጅት ውስጥ
ያሉ እሴቶች፣ አመለካከቶች እና የባህሪ ቅጦች የባለድርሻ አካላትን የይገባኛል ጥያቄዎች ውህደት እና
ድርጅታዊ ባህሉ የ CSR ፖሊሲዎችን ምን ያህል መደገፍ እንደሚችል በመሠረታዊነት ይቀርፃሉ። ጠንካራ
የሲኤስአር ተኮር ድርጅታዊ ባህል በመላው ድርጅቱ የ CSR ልምዶችን በተሳካ ሁኔታ ለመተግበር እና
ለማጣመር መሰረት ይሰጣል ( Bhuyan et al., 2020)

(ዩ እና ቾይ፣ 2016) ከሲኤስአር ተኮር ባህል ጋር በቅርበት የተሳሰሩት ከፍተኛ የባለድርሻ አካላት ዝንባሌ ያላቸው
ድርጅቶች በሰራተኞች መካከል የተሻሻለ የስራ እርካታ እንዳገኙ ደርሰውበታል። ጥናቱ እንደሚያሳየው
የሰራተኛውን አመለካከት ማሳደግ ይህንን ውጤት አስታራቂ ሲሆን ይህም በ CSR ላይ ያተኮረ ድርጅታዊ ባህል
የሰራተኛውን እርካታ እና ደህንነት ላይ በጎ ተጽዕኖ እንደሚያሳድር ያሳያል። በተጨማሪም፣ ተጨባጭ
መረጃዎች እንደሚያሳዩት በ CSR ላይ ያተኮረ ድርጅታዊ ባህል ለተሻሻለ ድርጅታዊ አፈጻጸም አስተዋፅዖ
ያደርጋል። በ ( Oi et al., 2020; Siyal et al., 2022) የተደረገ ጥናት እንደሚያሳየው በድርጅት ቡድን ውስጥ
በአባል ኩባንያዎች መካከል ያለው የባህል ውህደት በድርጅቱ አፈጻጸም ላይ በጎ ተጽዕኖ አሳድሯል። ይህ
የሚያመለክተው ጠንካራ CSR ተኮር ባህል በአንድ ድርጅት ውስጥ ባሉ የተለያዩ አካላት ሲዋሃድ አጠቃላይ
የንግድ ስራን እንደሚያሳድግ ነው።

2.2.2. የውጭ ድጋፍ እና የኩባንያዎች CSR ጉዲፈቻ

ተጨባጭ ማስረጃዎች የውጭ ድጋፍ በኩባንያው CSR ጉዲፈቻ ላይ ስለሚያስከትላቸው ውጤቶች ጠቃሚ
ግንዛቤዎችን ይሰጣል። በ ( Whitford & Provost, 2019; Zhang & Wang, 2017) ) እንደ መንግሥታዊ
ያልሆኑ ድርጅቶች እና የኢንዱስትሪ ማህበራት ያሉ የውጭ ባለድርሻ አካላት በ CSR ልምዶች ላይ ያላቸውን
ተጽእኖ መርምሯል። ጥናቱ እንደሚያሳየው የውጭ ድጋፍ ለኩባንያዎች ሀብቶችን, ዕውቀትን እና ህጋዊነትን
በማቅረብ በ CSR ጉዲፈቻ ላይ በጎ ተጽዕኖ አሳድሯል. የሲኤስአር ተነሳሽነቶችን ለመንዳት በኩባንያዎች እና
በውጫዊ ባለድርሻ አካላት መካከል ያለው የትብብር ግንኙነት አስፈላጊነት ጎላ አድርጎ ገልጿል ( Zahidy et al.,

13| ገ ጽ
2019) የውጭ ግፊቶችን, የመንግስት ደንቦችን እና የኢንዱስትሪ ደንቦችን ጨምሮ, በሲኤስአር ጉዲፈቻ ላይ
ያለውን ተጽእኖ መርምሯል. ጥናቱ እንደሚያሳየው ከፍተኛ የውጭ ጫና ባለባቸው ኢንዱስትሪዎች ውስጥ
የሚሰሩ ኩባንያዎች የ CSR ልምዶችን የመከተል እድላቸው ሰፊ ነው። የውጪ ድጋፍ የሸማቾችን ባህሪ
በመቅረጽ የድርጅቱን CSR ጉዲፈቻ ላይ ተጽእኖ ሊያሳድር ይችላል። በ ( Sangle , 2010) የተደረገ ጥናት
ሸማቾች በሲኤስአር እንቅስቃሴዎች ላይ ከተሰማሩ ኩባንያዎች ምርቶችን የመደገፍ እና የመግዛት እድላቸው
ከፍተኛ ነው. ይህ የሸማቾች ምርጫ በማህበራዊ ኃላፊነት የሚሰማቸው ኩባንያዎች የ CSR ጉዲፈቻ የገበያ
ፍላጎትን ይፈጥራል፣ ድርጅቶቹ ተግባሮቻቸውን ከተጠያቂ እና ዘላቂ መርሆዎች ጋር እንዲያቀናጁ ያበረታታል
( Alshbili & Elamer ፣ 2020) የውጭ ድጋፍ በተለይም መንግስታዊ ያልሆኑ ድርጅቶች በኩባንያው የ CSR
አፈጻጸም ላይ ያለውን ተጽእኖ መርምረዋል። ጥናቱ መንግስታዊ ካልሆኑ ድርጅቶች ጋር ንቁ ተሳትፎ ያደረጉ
እና የውጭ ድጋፍ የሚያገኙ ኩባንያዎች ከፍተኛ የ CSR አፈፃፀም አሳይተዋል። በኩባንያዎች እና መንግሥታዊ
ያልሆኑ ድርጅቶች መካከል ያለው ትብብር የእውቀት መጋራትን፣ የሀብት ድልድልን እና ኃላፊነት
የሚሰማቸው የንግድ ሥራዎችን ማሳደግን አመቻችቷል ( ደርቺ እና ሌሎች፣ 2021) ።

2.2.3. በ Firms'CSR ጉዲፈቻ ላይ የስነምግባር አመራር

ተጨባጭ ማስረጃዎች የስነ-ምግባር አመራር በድርጅቱ የኮርፖሬት ማሕበራዊ ሃላፊነት (CSR) ልምዶችን
በመቀበል ላይ ያለውን አወንታዊ ተፅእኖ ይደግፋል። በርካታ ጥናቶች ይህንን ግንኙነት መርምረዋል እና
ጠቀሜታውን አጉልተው አሳይተዋል. ለምሳሌ፣ በ ( አፍታብ እና ሌሎች፣ 2021) ላይ የተደረገ ጥናት
እንደሚያሳየው የስነምግባር አመራር የ CSR ጉዲፈቻ ላይ በጎ ተጽዕኖ እንደሚያሳድር፣ ይህም በተራው፣ ጽኑ
ስም እና አፈጻጸምን ይጨምራል። ውጤቶቹ እንደሚያመለክተው የስነ-ምግባር አመራር የ CSR ጉዲፈቻን
እና ተከታዩን በጠንካራ አፈፃፀም ላይ የሚያሳድረውን ተፅእኖ ለማሳደግ ወሳኝ ሚና ይጫወታል። ሌላ
ተመሳሳይ ጥናቶች ( Alkhadra et al., 2022; Aslan & Şendoğdu , 2012; Basavaraj & Bala , 2022)
በተለያዩ አገሮችም ተካሂደዋል እና ግኝታቸው ስነ-ምግባራዊ CSR የኮርፖሬት ምስል ላይ ከፍተኛ ተጽዕኖ
ያሳደረ ሲሆን ኢኮኖሚያዊ እና ህጋዊ የ CSR ውጥኖችም አዎንታዊ ነበሩ. ከደንበኛ እምነት ጋር የተያያዘ. ይህ
የሚያሳየው የሥነ ምግባር አመራር፣ የ CSR ልምዶችን በማስተዋወቅ የደንበኞችን እርካታ እና በድርጅቱ ላይ
እምነት እንዲጥል ማድረግ ነው።

2.2.4. በኩባንያዎች CSR ጉዲፈቻ ላይ የባለድርሻ አካላት ግፊት

ተጨባጭ ማስረጃዎች የባለድርሻ አካላት ግፊት በኩባንያው CSR ጉዲፈቻ ላይ የሚያሳድረውን ተጽዕኖ
ያጎላል። በ (ዩ እና ቾይ፣ 2016) የተደረገ ጥናት እንደሚያመለክተው ለባለድርሻ አካላት ግፊቶችን ማስገዛት
ያልቻሉ ኩባንያዎች ሊከሰቱ የሚችሉትን ህዝባዊ ተቃውሞዎች የመቆየት አደጋ ላይ ናቸው። ከዚህም በላይ በ
(በላይ እና ሌሎች፣ 2023) የተደረገ ጥናት በባለድርሻ አካላት ግፊት፣ በሲኤስአር ተነሳሽነት፣ በድርጅት ስም እና
በጠንካራ የፋይናንስ አፈጻጸም መካከል ያለውን ግንኙነት ፈትሾታል። ጥናቱ እንዳመለከተው የባለድርሻ አካላት
ግፊት በ CSR መልካም ስም፣ በ CSR አፈጻጸም እና በጠንካራ የፋይናንስ አፈጻጸም መካከል ያለውን ቀጥተኛ

14| ገ ጽ
ግንኙነት አሉታዊ በሆነ መልኩ አወያይቷል። ይህ የሚያሳየው በባለድርሻ አካላት ግፊት የሚመሩ ከልክ ያለፈ
የ CSR ልምዶች በአፈጻጸም ላይ አሉታዊ ተጽዕኖ ሊያሳድሩ እንደሚችሉ ነው። (አሊ እና ሌሎች፣ 2023)
በድርጅቶች ውስጥ ያሉ ማህበራዊ እና አካባቢያዊ ሀላፊነቶችን ተቋማዊ አሰራር ላይ የባለድርሻ አካላት ጫና
የሚያሳድረውን ተጽእኖ መመርመር አስፈላጊ መሆኑን ያጎላል። ( Taghian et al., 2015; Tian et al., 2015)
የባለድርሻ አካላት ግፊት በድርጅቶች ውስጥ የ CSR ውሳኔዎችን በመምራት ረገድ ከፍተኛ ሚና
እንደሚጫወት ደርሰውበታል። ጥናቱ የኩባንያዎችን የሲኤስአር ስትራቴጂዎችና አሠራሮች በመቅረጽ ረገድ
የባለድርሻ አካላት ግፊት አስፈላጊነት አጽንኦት ሰጥቷል። የባለድርሻ አካላት ፍላጎቶች እና ፍላጎቶች
ኩባንያዎች የ CSR ውጥኖችን እንዲቀበሉ እና እንዲተገብሩ ሊያደርጋቸው ይችላል።

2.3. የጥናቱ ጽንሰ-ሀሳብ

እንደ Gemino & Wand (2004) ፅንሰ-ሃሳባዊ ማዕቀፍ በጥገኞች እና በገለልተኛ ተለዋዋጮች መካከል
ያለውን ግንኙነት የሚያሳይ ሥዕላዊ መግለጫ ነው። በተጠቀሱት ተጨባጭ ማስረጃዎች ላይ
በመመስረት፣ ጥናቱ ገለልተኛ ተለዋዋጮች (የውጭ ድጋፍ፣ የስነምግባር አመራር፣ የባለድርሻ አካላት
ግፊት እና የ CSR-ተኮር ድርጅታዊ ባህል) በ CSR ጉዲፈቻ (ጥገኛ ተለዋዋጭ) ላይ ያላቸውን ተፅእኖ
አጥንቷል። በዚህ መሠረት፣ ከዚህ በታች ያለው የፅንሰ-ሃሳብ ማዕቀፍ ይህንን ግንኙነት በግልፅ ያሳያል
(ምስል 1 ይመልከቱ)።

ገለልተኛ ተለዋዋጮች ጥገኛ ተለዋዋጭ

Stakeholderpressure

External support ሃ

ሃ2
Firm CSR Adoption
Ethical leadership
ሃ3

ሃ4
CSR-oriented
organizational culture

ምስል 1 የጥናት ጽንሰ-ሀሳብ ፍሬም ስራ

ምንጭ፡ ከቀደምት ጥናቶች የተወሰደ ( Rawas , 2019; Sangle , 2010; Yu & Choi, 2016; Zhang &
Wang, 2017)

15| ገ ጽ
 ምዕራፍ ሦስት

የምርምር መንገዶች
3.1. የጥናት ቅንብር
የሱፐር ኢግል አልቾል ፋብሪካ በደብረ ብርሃን ክልል ፖለቲካ ከተማ አስተዳደር በጫጫ ክፍለ ከተማ
ይገኛል ። ደብረ ብርሃን፣ የቀድሞዋ ደብራ- ብርሃን ወይም በርናም ፣ በኢትዮጵያ መካከለኛው ክልል
ውስጥ የምትገኝ የክልል ፖለቲካ ከተማ ነች ። ከአዲስ አበባ በስተሰሜን ምስራቅ 130 ኪሎ ሜትር ርቀት
ላይ በአማራ ክልል ሰሜን ሸዋ ዞን ውስጥ ትገኛለች ። መንደሩ 9°41′N 39°32′E ላይ የሚገኝ ሲሆን ወደ
ደሴ በሚያደርሰው ጥርጊያ መንገድ 2,840 ሜትር ከፍታ አለው ። ቀደምት የኢትዮጵያ ዋና ከተማ ደብረ
ብርሃን በኋላ አንኮበር እና አንጎላላን ከሸዋ መንግሥት ዋና ከተሞች አንዷ ሆና ተቀላቀለች ። ወደ ክልል
አድጓል - ፖለቲከኛ ከተማ ከ 2023 ጀምሮ.

3.2. የጥናት ንድፍ

የምርምር ንድፍ መረጃን ለመሰብሰብ እና ለመተንተን ሁኔታዎችን ስልታዊ ዝግጅት ነው ፣ ይህም
ከምርምር ዓላማ ጋር ያለውን ተዛማጅነት ከሂደቶች ጋር በማጣመር ነው። በተፈጥሮ ውስጥ እንደ ገላጭ
በተለዋዋጮች መካከል የምክንያት ግንኙነቶችን ይመሰርታል (Kothari, 2004) . ከዚህ ጋር ተያይዞ አሁን

16| ገ ጽ
ያለው ጥናት በዋናነት ገላጭ የምርምር ዲዛይን ይጠቀማል። በተጨማሪም፣ የጥናት ተለዋዋጮችን
በሚመለከት ያለውን ሁኔታ ለመግለጽ ገላጭ የምርምር ንድፍ በዚህ ጥናት ውስጥ ጥቅም ላይ ይውላል።

3.3. የጥናት አቀራረብ

የምርምር አካሄድ የጥናት ጥናት አጠቃላይ አቅጣጫን የሚመራውን አጠቃላይ እይታ ወይም ማዕቀፍ
ያመለክታል። የጥናት ጥያቄዎችን ወይም ዓላማዎችን ( Babbie & Rubin, 2016) ለመፍታት የተቀጠረውን
አጠቃላይ ስትራቴጂ እና ዘዴዎችን ያጠቃልላል ። የተደባለቀ የምርምር አካሄድ ስለ የምርምር ችግር የበለጠ
አጠቃላይ ግንዛቤን ለማግኘት ሁለቱንም መጠናዊ እና ጥራት ያላቸውን የምርምር ዘዴዎች ያጣምራል።
የሁለቱም አካሄዶችን ጥንካሬ በማጣመር፣ የተቀላቀሉ ዘዴዎች ምርምር ተመራማሪዎች የምርምር
ጥያቄዎችን ከበርካታ አቅጣጫዎች እንዲመልሱ ያስችላቸዋል፣ ይህም ወደ የበለፀጉ እና ይበልጥ የተወሳሰቡ
ግኝቶች (Creswell, 2014) ይመራል ። ስለዚህ በዚህ ጥናት ውስጥ ቅይጥ የምርምር አካሄድ (በጥራትም ሆነ
በቁጥር ጥናት አቀራረብ) ተግባራዊ ይሆናል።

3.4. የጥናቱ ህዝብ ብዛት

የታለመ ህዝብ የሚያመለክተው ተመራማሪው ሊደርሱባቸው የሚችሉትን እና የፍላጎት ህዝብን ባህሪ
የሚወክሉትን የተወሰኑ ሊሆኑ የሚችሉ ተሳታፊዎች ቡድን ነው (Casteel & Bridier , 2021) . በዚህ
ጥናት መሰረት የታለመው ህዝብ በሱፐር ኢግል አልኮል ፋብሪካ ውስጥ የሚሰሩ 185 ሰራተኞች ይሆናሉ።

3.5. የናሙና መጠን መወሰን እና የናሙና ቴክኒኮች

ለአነስተኛ ህዝቦች አንድ አቀራረብ መላውን ህዝብ እንደ ናሙና መጠቀም ነው. ምንም እንኳን የወጪ ግምት ይህ
ለብዙ ህዝብ የማይቻል ቢያደርገውም፣ ቆጠራው 200 እና ከዚያ በታች ለሆኑ አነስተኛ ህዝቦች ማራኪ ነው
(እስራኤል፣ 1992) ። በጥናቱ አካባቢ 185 ቋሚ ሰራተኞች ብቻ አሉ። ስለሆነም ተመራማሪው ሁሉንም ሰራተኞች
ይወስዳል. በሌላ አነጋገር፣ ቆጠራ በጥናቱ ውስጥ ጥቅም ላይ ይውላል።

3.7. የመረጃ አሰባሰብ ምንጭ እና ዘዴ

አንድ የተወሰነ የመረጃ አሰባሰብ ዘዴ የሚወሰነው በሚሰበሰበው መረጃ፣ መረጃ የመሰብሰብ ዓላማ፣
የተመራማሪው ችሎታ እና ለምርመራው በሚገኙ ሀብቶች ላይ ነው (Bhattacharyya፣ 2009) ።
አስፈላጊውን መረጃ ከተሳታፊዎች ለማግኘት ከተመረጡት የናሙና ሰራተኞች መረጃ ለመሰብሰብ
ቀዳሚ የመረጃ ምንጭ የተዋቀሩ መጠይቆች ይዘጋጃሉ። በተጨማሪም ከፋብሪካው ከፍተኛ አመራሮች፣
ከማኅበረሰቡ እና ከአከባቢ መስተዳድር አካላት የተዋቀረ ቃለ ምልልስ ይደረጋል ። መጠይቁ ከቀደምት
የጥናት ጥናቶች የተስተካከለ ይሆናል። ሁሉም ጥያቄዎች ከ 1 (በጽኑ አልስማማም) እስከ 5 (በጣም

17| ገ ጽ
እስማማለሁ) ባሉት ባለ አምስት ነጥብ ላይክርት ሚዛን ምላሽ አግኝተዋል ። በተሳታፊዎች የስራ ቦታ
በስራ ሰአት፣ መጠይቆች ለምላሾች ይሰራጫሉ። ሆኖም ይህን ሂደት ከመጀመራቸው በፊት የቅድሚያ
ፍቃድ ይጠየቃል። ለቃለ መጠይቅ ሂደት ተመሳሳይ ዘዴ ይከናወናል.

3.8. አስተማማኝነት እና ትክክለኛነት

ትክክለኛነት በተሰበሰበው መረጃ መሰረት ተመራማሪዎቹ ያደረጓቸውን የውሳኔ ሃሳቦች ትርጉም፣ ተገቢነት እና
ውጤታማነት ያመለክታል። ይህ ማስረጃው ተመራማሪዎቹ መጠይቁን ተጠቅመው በሚሰበስቡት መረጃ ላይ
በመመስረት የሚያቀርቡትን ማንኛውንም አስተያየት እንዴት እንደሚደግፍ ያመለክታል። መጠይቁ የተዘጋጀው
ከሚመለከታቸው የምርምር ጥናቶች ነው። የመጠይቁን ትክክለኛነት ለማረጋገጥ የአስተያየት ጥቆማዎች እና
አስተያየቶች ከአማካሪ እና ከሌሎች ባለሙያዎች ይጠየቃሉ እና በተቀመጡት አስተያየቶች መሰረት አስፈላጊ
ለውጦች ተደርገዋል. ክሮንባክ አልፋ የንጥሎቹን ውስጣዊ ወጥነት ወደ ጽንሰ-ሃሳቡ ይለካል ( Kimberlin &
Winterstein , 2008) ። ስለዚህ የ Cronbach alpha ስሌት የመረጃ አስተማማኝነትን ለማረጋገጥ (የውስጥ
ወጥነት) ይከናወናል እና የመጠይቆች አስተማማኝነት ተቀባይነት ያለው ወይም የሌለው መሆኑን እንደ
መፈተሻ ዘዴ ያገለግላል።

3.9. የውሂብ ትንተና ዘዴ

3.9.1. የቁጥር መረጃ ትንተና

የዚህ ጥናት ትንተና ሁለቱንም ገላጭ እና የማይታወቁ ስታቲስቲክስ ያካትታል. መረጃውን ለማጠቃለል
እንደ ዘዴዎች እና መደበኛ መዛባት ያሉ ገላጭ ስታቲስቲክስ ጥቅም ላይ ይውላል። በተጨማሪም
በተለዋዋጮች መካከል ያለውን ግንኙነት ለመፈተሽ ኢንፈረንሻል ስታቲስቲክስ ጥቅም ላይ ውሏል።
የተሰበሰበው መረጃ የተተነተነው በ SPSS ስሪት 23 ነው። አንድ በተለምዶ ጥቅም ላይ የሚውለው
የፔርሰን ምርት-አፍታ ትስስር ኮፊሸን ነው፣ ይህም በሁለት ተለዋዋጮች መካከል ያለውን ግንኙነት
ጠቋሚ ያቀርባል። የፔርሰን ትስስር እና በርካታ መስመራዊ ሪግሬሽን የገለልተኛ ተለዋዋጮችን በጥገኛ
ተለዋዋጭ ላይ ያለውን ግንኙነት እና ተፅእኖ ለመዳሰስ ስራ ላይ ይውላል። የበርካታ ሪግሬሽን ትንተና
በአንድ ጊዜ ከመመዘኛ ተለዋዋጭ አንፃር ብዙ ትንበያዎችን እንደገና መመለስን ያካትታል። ይህ
ስታቲስቲካዊ ትንታኔ ገለልተኛ ተለዋዋጮች በጥናቱ አካባቢ ያለውን የድርጅት CSR ጉዲፈቻ ልዩነት
ማብራራት ይችሉ እንደሆነ ለማወቅ ያለመ ነው። እንደ (ኮሄን፣ 2013) ይህ አካሄድ በሰፊው ተቀባይነት
ያለው እና በምርምር ስራ ላይ ይውላል።

በዚህ ጥናት ውስጥ ጥቅም ላይ የዋለው ባለብዙ መስመራዊ ሪግሬሽን ሞዴል እንደሚከተለው ተገልጿል;

Y= β o + β 1 X1+ β 2 X2+ β 3 X 3 + β 4 X4+ β 4 X5+ ሠ

18| ገ ጽ
የት፣

Y = የድርጅት CSR ጉዲፈቻ

ß 0 = ቋሚ

β 1 ፣ β 2 … β 4 = ገለልተኛ ተለዋዋጮች በጥገኛ ተለዋዋጭ ላይ ካለው ተፅእኖ ጋር የተቆራኘ የግምት

ግምት

X1= የባለድርሻ አካላት ግፊት ; X2= የውጭ ድጋፍ ; X3= የስነምግባር አመራር ; X4 = CSR-ተኮር
ድርጅታዊ ባህል ; ሠ = የስህተት ቃል

3.9.2. የጥራት መረጃ ትንተና

በቁጥር መረጃ ለሦስት ማዕዘኑ የተሰበሰበውን የጥራት መረጃ ለመተንተን፣ የተቀላቀሉ ዘዴዎች ጥቅም ላይ
ይውላሉ። በምላሾቹ ውስጥ ተደጋጋሚ ጭብጦችን እና ንድፎችን ለመለየት የጥራት መረጃው ጭብጥ
ትንታኔን በመጠቀም ይተነተናል። ይህ ትንተና መረጃውን ስልታዊ በሆነ መንገድ ኮድ ማድረግ፣ ትርጉም
ባላቸው ክፍሎች መከፋፈል እና ከተሳታፊዎች እይታ የሚወጡ ቁልፍ ጭብጦችን እና ንዑስ ጭብጦችን
መለየትን ያካትታል። በግኝቶቹ ውስጥ የትኛውንም መጋጠሚያ ወይም ልዩነት ለመለየት ጭብጡ ከቁጥር
መረጃ ጋር ይነጻጸራል። ይህ የሶስት ማዕዘን ሂደት የጥራት እና የቁጥር አቀራረቦችን ጥንካሬዎች በማጣመር ስለ
የምርምር ክስተት አጠቃላይ ግንዛቤን ይሰጣል። የጥራት እና የቁጥር መረጃዎችን በማዋሃድ፣ በምርመራው
ላይ ያለውን ክስተት ጠለቅ ያለ ጥናት ለማድረግ የሚያስችል የጥናት ጥያቄ የበለጠ አጠቃላይ እና ልዩ የሆነ
ትርጓሜ ማግኘት ይቻላል።

3.10. የሥነ ምግባር ግምት

በሊዲ እና ኦርምሮድ ምደባ (2010) መሠረት በዚህ የምርምር ፕሮጀክት ውስጥ ያሉ የሥነ ምግባር
ጉዳዮች በአራት ቁልፍ ዘርፎች ተብራርተዋል፡ በመረጃ ላይ የተመሰረተ ስምምነት፣ ሚስጥራዊነት፣
ደህንነት እና ታማኝነት። የተሳታፊዎችን ማንነት ለመጠበቅ እና በናሙና ምርጫ ሂደት ውስጥ
ማጭበርበርን ለመከላከል ጥብቅ እርምጃዎች ተግባራዊ ይሆናሉ። መጠይቁ ምንም አይነት የግል ወይም
መለያ መረጃ እንደማይካተት በግልፅ ያስቀምጣል። በተጨማሪም፣ መረጃ በሚሰበሰብበት ጊዜ የስም፣
የሰራተኛ መለያ ቁጥሮች ወይም የኮርስ ዝርዝሮች አልተጠየቁም፣ ይህም ለተሳታፊዎች ማንነታቸው
የማይታወቅ እና በአሰሪያቸው የማይታወቅ ሆኖ እንደሚቆይ ያረጋግጣል። ይህ አካሄድ ተሳታፊዎች
ሃሳባቸውን በነጻነት እንዲገልጹ እና ታማኝ ምላሾችን እንዲሰጡ አስተማማኝ ቦታ ለመፍጠር ያለመ

19| ገ ጽ
ነው። የተሰበሰበው መረጃ ምስጢራዊነት በጥብቅ ይጠበቃል, ምንም አይነት የግል ፍላጎቶች አይኖሩም,
እና አጠቃላይ የምርምር ሂደቱ በሙያዊ የሥነ-ምግባር ደረጃዎች የተከበረ ይሆናል.

ምዕራፍ አራት

የስራ እቅድ እና በጀት ተበላሽቷል።

4.1. የሥራ ዕቅድ

እንቅስቃሴዎች የካቲት/2024 መጋቢት/ ኤፕሪል/ ግንቦት/ ሰኔ/2024

2024 2024 2024

1 የመግቢያ ክፍሉን
ያጠናቅቁ

2 የተሟላ ሥነ ጽሑፍ
ግምገማ

3 የተሟላ የምርምር ዘዴ

4 ሙሉ ፕሮፖዛል

5 የውሂብ መሰብሰብ

6 የተሟላ የውሂብ
ትንተና

7 የመጀመሪያውን ረቂቅ
የምርምር ሪፖርት
ያጠናቅቁ

20| ገ ጽ
8 የዝግጅት አቀራረብ

4.2. በጀት ተበላሽቷል።

የበጀት እቃዎች ጠቅላላ ወጪ (በብር)

1 ለአንድ ተመራማሪ 1*119 ብር/በቀን*15 ቀን=1785

2 ለዳታ ሰብሳቢዎች በየእለቱ 5 ሰው *119 ብር/ቀን*15 ቀን=8925 ብር

3 በመደወል ላይ 1000 ብር

ኢንተርኔት 1000 ብር

4 ወረቀት 2000 ብር

5 ብዕር 100 ብር

6 ማተም እና መቋቋም 1500 ብር

7 ለየዳታ ኢንኮደር 1 ሰው*340 ብር/በቀን*5 ቀን=1700

ጠቅላላ 19,010 ብር

21| ገ ጽ
 ዋቢ
አባስ፣ ጄ.፣ እና ዶጋን ፣ ኢ. (2022) ድርጅታዊ አረንጓዴ ባህል እና የድርጅት ማሕበራዊ ሃላፊነት በሰራተኞች
በህብረተሰቡ ላይ ባለው ኃላፊነት ባህሪ ላይ የሚያሳድሩት ተጽዕኖ ። የአካባቢ ሳይንስ እና ብክለት
ምርምር , 29 (40), 60024-60034.
አብድ ራሂም, N. (2016). በማሌዥያ ውስጥ የመስመር ላይ የኮርፖሬት ማኅበራዊ ኃላፊነትን (CSR) ይፋ
መግለጫዎችን የሚወስኑ የሥነ ምግባር አመራር ባህሪያት ፣ የአመራር ዘይቤዎች እና የመሪነት
ሚናዎች ተጽእኖ መገምገም ።
አብደልሞታሌብ ፣ ኤም.፣ እና ሳሃ ፣ ኤስኬ (2018) የድርጅት ማህበራዊ ሃላፊነት, የህዝብ አገልግሎት
ተነሳሽነት እና በህዝብ ሴክተር ውስጥ የድርጅታዊ ዜግነት ባህሪ. የህዝብ አስተዳደር ዓለም አቀፍ
ጆርናል .
አፍታብ ፣ ጄ.፣ ሳርዋር ፣ ኤች.፣ አሚን፣ አ.፣ እና ኪራን ፣ አ. (2021) CSR የስነምግባር አመራርን እና
የሰራተኛውን የስራ አፈጻጸም ትስስር ያማልዳል? ከሰሜን ኢጣሊያ SMEs የተገኙ ማስረጃዎች።
ማህበራዊ ሃላፊነት ጆርናል , 18 (1), 154-177.
አለምነው በላይ፣ ኤች.፣ ሃይሉ፣ ኤፍኬ እና ስንሻው ፣ ጂቲ (2024) በትልልቅ የማኑፋክቸሪንግ ድርጅቶች
ውስጥ የኮርፖሬት ማሕበራዊ ሃላፊነት (CSR) ልምዶች፡ ጥራት ያለው ባለብዙ ጉዳይ ጥናት
ከኢትዮጵያ። ኮጀንት ቢዝነስ እና አስተዳደር ፣ 11 (1)፣ 2310621።
አሊ፣ ኤም.፣ ካን፣ SM፣ Puah ፣ C.-H.፣ Mubarik ፣ MS፣ እና Ashfaq ፣ M. (2023)። በእስላማዊ ባንኮች
የድርጅት ማህበራዊ ሃላፊነት እና የፋይናንስ አፈፃፀም ላይ የባለድርሻ አካላት ግፊት አስፈላጊ ነው?
ዓለም አቀፍ የሥነ ምግባር እና ስርዓቶች ጆርናል , 39 (2), 236-263.
አልካድራ ፣ ዋ፣ ካዋልዴህ ፣ ኤስ.፣ እና አልደሃይያት ፣ ጄ. (2022) የስነምግባር አመራር ግንኙነት፣ ድርጅታዊ
ባህል፣ የድርጅት ማህበራዊ ሃላፊነት እና ድርጅታዊ አፈጻጸም፡ የሁለት የሽምግልና ሞዴሎች ፈተና።
ዓለም አቀፍ የሥነ ምግባር እና ስርዓቶች ጆርናል ፣ ከህትመት በፊት ።
22| ገ ጽ
አልሽቢሊ ፣ አይ.፣ እና ኤላመር ፣ AA (2020)። የተቋማዊ አውድ ተጽዕኖ በድርጅታዊ ማህበራዊ ኃላፊነት
መግለጫ ላይ፡ የታዳጊ ሀገር ጉዳይ። የዘላቂ ፋይናንስ እና ኢንቨስትመንት ጆርናል ፣ 10 (3)፣ 269-293።
አስላን ፣ Ş., እና Şendoğdu , A. (2012) በሥነ ምግባር መሪ በድርጅታዊ ሥነምግባር እሴቶች እና ባህሪ ላይ
በሚያሳድረው ተጽዕኖ ውስጥ የድርጅት ማኅበራዊ ኃላፊነት የሽምግልና ሚና። ፕሮሴዲያ -ማህበራዊ
እና የባህርይ ሳይንሶች , 58 , 693-702.
ቤቢ ፣ ኢ. እና ሩቢን፣ አ. (2016) የማበረታቻ ተከታታይ: የምርምር ዘዴዎች ለማህበራዊ ስራ .
Bachmann, B. (2017). በድርጅቶች ውስጥ የስነምግባር አመራር . Springer.
ባሳቫራጅ ፣ ኤስ.፣ እና ባላ ፣ አ. (2022) በሲኤስአር ላይ የስነምግባር አመራር የሚያስከትለውን መዘዝ ማሰስ፡
በህንድ የማኑፋክቸሪንግ ኢንዱስትሪ ላይ የተደረገ ጥናት። ዓለም አቀፍ የአስተዳደር ልምምድ ጆርናል
, 15 (6), 293-730.
በላይ፣ ኤችኤ፣ ሃይሉ፣ ኤፍኬ፣ እና ሲንሻው ፣ ጂቲ (2023) የውስጥ ባለድርሻ አካላትን ግፊት እና የድርጅት
ማህበራዊ ሃላፊነት (CSR) ልምዶችን ማገናኘት፡ የድርጅት ባህል አወያይነት ሚና። ኮጀንት ቢዝነስ
እና አስተዳደር ፣ 10 (2)፣ 2229099።
ባታቻሪያ፣ ዲኬ (2009) የምርምር መንገዶች . ኤክሴል መጽሐፍት ህንድ.
ቡዪያን ፣ ኤፍ.፣ ቤርድ፣ ኬ.፣ እና ሙኒር ፣ አር. (2020)። በማደግ ላይ ባለው ኢኮኖሚ ውስጥ በድርጅታዊ ባህል
፣ በ CSR ልምዶች እና በድርጅታዊ አፈፃፀም መካከል ያለው ግንኙነት ። Meditari የሂሳብ ጥናት , 28
(6), 977-1011.
Biermann , R., & Harsch , M. (2017). የሀብት ጥገኝነት ንድፈ ሃሳብ። በዓለም ፖለቲካ ውስጥ የኢንተር
ድርጅት ግንኙነት ፓልግራብ ፣ 135–155።
ካስቴል፣ ኤ.፣ እና ብራይደር ፣ ኤንኤል (2021) በዶክተሮች የተማሪ ጥናት ውስጥ ያሉ ሰዎችን እና
ናሙናዎችን መግለጽ። ዓለም አቀፍ የዶክትሬት ጥናቶች ጆርናል , 16 (1).
Celtekligil , K. (2020). የሀብት ጥገኝነት ንድፈ ሃሳብ። ለፈጠራ ስራ ባህሪያት ስትራቴጅካዊ እይታ ፡
ሁለገብ እና ሁለገብ እይታዎች ፣ 131–148።
ኮኸን, ጄ (2013). ለባህሪ ሳይንስ ስታቲስቲካዊ ኃይል ትንተና ። የአካዳሚክ ፕሬስ.
ክሪስዌል፣ JW (2014) ስለ ድብልቅ ዘዴዎች ምርምር አጭር መግቢያ . SAGE ህትመቶች።
ዳሽዉድ ፣ ኤችኤስ (2007) የካናዳ የማዕድን ኩባንያዎች እና የኮርፖሬት ማህበራዊ ሃላፊነት፡ የአለምአቀፍ
ደንቦች ተጽእኖን መመዘን. የካናዳ ጆርናል የፖለቲካ ሳይንስ/Revue Canadiene de Science
Politique , 40 (1), 129-156.
ደ ሮክ ፣ ኬ፣ እና ፋሩቅ ፣ ኦ. (2018) የድርጅት ማህበራዊ ሃላፊነት እና የስነምግባር አመራር፡ በሰራተኞች
ማህበራዊ ሃላፊነት ባህሪ ላይ ያላቸውን መስተጋብራዊ ተፅእኖ መመርመር። ጆርናል ኦፍ ቢዝነስ
ኤቲክስ , 151 , 923-939.
ዴርቺ ፣ ጂ.ቢ.፣ ዞኒ ፣ ኤል.፣ እና ዶሲ ፣ አ. (2021) የድርጅት ማህበራዊ ሃላፊነት አፈጻጸም፣ ማበረታቻዎች
እና የትምህርት ውጤቶች። ጆርናል ኦፍ ቢዝነስ ኤቲክስ , 173 , 617-641.
D'Souza, C., Ahmed, T., Khashru , MA, Ahmed, R., Ratten , V., & Jayaratne , M. (2022)
የባለድርሻ አካላት ግፊቶች ውስብስብነት እና በማህበራዊ እና አካባቢያዊ ኃላፊነቶች ላይ ያላቸው
ተጽእኖ. የጽዳት ጆርናል , 358 , 132038.
ኢያሱ ፣ ኤኤም፣ እና እንዳለ ፣ ኤም. (2020) በአግሮ ፕሮሰሲንግ እና አልባሳት ኢንዱስትሪ ውስጥ ያለው
የድርጅት ማህበራዊ ሃላፊነት፡ ከኢትዮጵያ የተገኘ ማስረጃ። ኮጀንት ቢዝነስ እና አስተዳደር ፣ 7 (1)፣
1720945።
ፍሪማን፣ RE፣ ሃሪሰን፣ ጄኤስ፣ ዊክስ፣ ኤሲ፣ ፓርማር ፣ BL፣ እና De Colle , S. (2010) የባለድርሻ አካላት
ጽንሰ-ሀሳብ፡ የጥበብ ሁኔታ .
23| ገ ጽ
ፍሪማን፣ RE፣ ሃሪሰን፣ ጄኤስ፣ እና ዚግሊዶፖሎስ ፣ ኤስ. (2018) የባለድርሻ አካላት ጽንሰ-ሀሳብ፡ ጽንሰ-
ሀሳቦች እና ስልቶች . የካምብሪጅ ዩኒቨርሲቲ ፕሬስ.
ፍሬድማን፣ AL፣ እና ማይልስ፣ ኤስ. (2002) የባለድርሻ አካላት ንድፈ ሐሳብን ማዳበር። የአስተዳደር ጥናቶች
ጆርናል , 39 (1), 1-21.
ጀሚኖ ፣ ኤ.፣ እና ዋንድ፣ ዋይ (2004)። የፅንሰ-ሃሳባዊ ሞዴል ቴክኒኮችን ተጨባጭ ግምገማ ማዕቀፍ።
መስፈርቶች ምህንድስና , 9 , 248-260.
ጌተሌ ፣ ጂኬ፣ አሪቭ፣ ቲጄ፣ እና Ruoliu ፣ X. (2022) የቢዝነስ ስትራቴጂ በድርጅታዊ ማህበራዊ ሃላፊነት ላይ
ያለውን ተጽእኖ መረዳት፡ በአፍሪካ ከሚገኙ የቻይና ኩባንያዎች የተገኘ ማስረጃ። ጆርናል ኦፍ ቢዝነስ
እና ኢንዱስትሪያል ግብይት ፣ 37 (12)፣ 2573–2586።
ጉለማ ፣ ቲኤፍ፣ እና ሮባ ፣ ዋይቲ (2021) በታዳጊ አገሮች ውስጥ ባሉ ሁለገብ ኢንተርፕራይዞች ንዑስ
ድርጅቶች ውስጥ የኮርፖሬት ማኅበራዊ ኃላፊነት ተግባራትን የሚወስኑ ውስጣዊ እና ውጫዊ
ሁኔታዎች፡ ከኢትዮጵያ የተገኘ ማስረጃ። የወደፊት ቢዝነስ ጆርናል , 7 (1), 7.
Hatch፣ MJ፣ & Zilber ፣ T. (2012) በድርጅታዊ ባህል ጽንሰ-ሀሳብ እና በተቋማዊ ጽንሰ-ሀሳብ መካከል ባለው
ድንበር ላይ የሚደረግ ውይይት። ጆርናል ኦፍ ማኔጅመንት መጠይቅ , 21 (1), 94-97.
እስራኤል፣ ጂዲ (1992) የናሙና መጠኑን መወሰን .
ጀማልሊ ፣ ዲ.፣ ጄን፣ ቲ.፣ ሳማራ፣ ጂ.፣ እና ዞግቢ ፣ ኢ. (2020)። ተቋማት በመካከለኛው ምስራቅ እና በሰሜን
አፍሪካ የ CSR ልምዶችን እንዴት እንደሚነኩ፡ ወሳኝ ግምገማ። የዓለም ንግድ ጆርናል , 55 (5),
101127.
Jiang, H., Luo , Y., Xia, J., Hitt , M., & Shen , J. (2023) በአለም አቀፍ ንግድ ውስጥ የመርጃ ጥገኝነት
ጽንሰ-ሀሳብ፡ ግስጋሴ እና ተስፋዎች። ግሎባል ስትራቴጂ ጆርናል , 13 (1), 3-57.
ካማንጋ ፣ ጂ.፣ እና ቤሎ፣ FG (2018) በቱሪዝም ኢንዱስትሪ ውስጥ የኮርፖሬት ማኅበራዊ ኃላፊነት (CSR)
ጉዲፈቻ ማሰስ፡ የማላዊ ጉዳይ። የቱሪዝም ክለሳ ኢንተርናሽናል ፣ 22 (2)፣ 117–130።
ኪምበርሊን ፣ ሲኤል፣ እና ዊንተርስቴይን ፣ AG (2008) በምርምር ውስጥ ጥቅም ላይ የዋሉ የመለኪያ
መሳሪያዎች ትክክለኛነት እና አስተማማኝነት. የአሜሪካ ጆርናል የጤና-ስርዓት ፋርማሲ , 65 (23),
2276-2284.
ኮታሪ ፣ ሲአር (2004) የምርምር መንገዶች . አዲስ ዘመን.
Kuada , J., እና Hinson, RE (2012). በጋና ውስጥ የውጭ እና የሀገር ውስጥ ኩባንያዎች የኮርፖሬት
ማህበራዊ ሃላፊነት (CSR) ልምዶች። ተንደርበርድ ኢንተርናሽናል ቢዝነስ ክለሳ ፣ 54 (4)፣ 521–536
ማኬንዚ, ሲ (2007). ቦርዶች፣ ማበረታቻዎች እና የድርጅት ማህበራዊ ሃላፊነት፡ የአጽንኦት ለውጥ ጉዳይ።
የድርጅት አስተዳደር፡ አለምአቀፍ ግምገማ ፣ 15 (5)፣ 935–943
ኦዱሮ ፣ ኤስ.፣ እና ሃይለማርያም ፣ LG (2019) በጋና እና ኢትዮጵያ ውስጥ ባሉ የማኑፋክቸሪንግ ኩባንያዎች
የገበያ አቅጣጫ፣ ሲኤስአር እና የፋይናንስ እና የግብይት አፈጻጸም። ዘላቂነት የሂሳብ አያያዝ,
አስተዳደር እና ፖሊሲ ጆርናል , 10 (3), 398-426.
Ooi ፣ SK፣ Ooi ፣ CA፣ እና Memon ፣ KR (2020)። የ CSR ተኮር ድርጅታዊ ባህል ሚና በስነ-ምህዳር
ፈጠራ ልምዶች። የአለም የስራ ፈጠራ፣ አስተዳደር እና ዘላቂ ልማት ግምገማ ፣ 16 (5)፣ 538-556።
ራዋስ ፣ ኤ. (2019) CSR ን በማስተዋወቅ የስነምግባር አመራር ሚና፡ የሊባኖስ ዩኒቨርስቲዎች የጉዳይ ጥናት ።
ሪቫርድ ፣ ኤስ.፣ ላፖይን ፣ ኤል.፣ እና ካፖስ ፣ አ. (2011) በሆስፒታሎች ውስጥ የክሊኒካዊ መረጃ ስርዓቶች
ትግበራ ድርጅታዊ ባህል-ተኮር ንድፈ ሀሳብ። የኢንፎርሜሽን ሲስተምስ ማህበር ጆርናል , 12 (2), 3.
ሳምፖንግ ፣ ኤፍ.፣ ዘፈን፣ ኤን.፣ ቦአሄኔ ፣ ኬኦ፣ እና ዋዲ ፣ KA (2018) የ CSR አፈጻጸም እና የጽኑ እሴትን
ይፋ ማድረግ፡ ከደቡብ አፍሪካ የተገኘ አዲስ ማስረጃ በጂአርአይ ለዘላቂነት ይፋ ማድረግ መመሪያ
መሰረት። ዘላቂነት ፣ 10 (12)፣ 4518.
24| ገ ጽ
ሳንግሌል , ኤስ. (2010). ለድርጅታዊ ማህበራዊ ሃላፊነት ወሳኝ የስኬት ምክንያቶች፡- የህዝብ ሴክተር እይታ።
የኮርፖሬት ማህበራዊ ሃላፊነት እና የአካባቢ አስተዳደር , 17 (4), 205-214.
Siyal , S., Ahmad, R., Riaz , S., Xin , C., & Fangcheng , T. (2022) የኮርፖሬት ባህል በድርጅታዊ
ማህበራዊ ሃላፊነት ላይ የሚያሳድረው ተጽእኖ፡ መልካም ስም እና የድርጅት ዘላቂነት ሚና። ዘላቂነት
፣ 14 (16)፣ 10105።
Taghian , M., D'Souza, C., እና Polonsky , M. (2015). ለድርጅታዊ ማህበራዊ ሃላፊነት, መልካም ስም
እና የንግድ ስራ የባለድርሻ አካላት አቀራረብ. ማህበራዊ ሃላፊነት ጆርናል , 11 (2), 340-363.
Tian , Q., Liu, Y., & Fan, J. (2015) በቻይና ውስጥ የውጭ ባለድርሻ አካላት ግፊት እና የስነምግባር
አመራር በድርጅታዊ ማህበራዊ ኃላፊነት ላይ የሚያሳድረው ተጽዕኖ። የአስተዳደር እና ድርጅት
ጆርናል , 21 (4), 388-410.
Übius ፣ Ü.፣ እና ወዮ፣ አር. (2009)። የድርጅታዊ ባህል ዓይነቶች እንደ የድርጅት ማህበራዊ ሃላፊነት
ትንበያዎች። የምህንድስና ኢኮኖሚክስ , 61 (1).
ዊትፎርድ ፣ AB፣ እና ፕሮቮስት፣ ሲ. (2019) የመንግስት የድርጅት ማህበራዊ ሃላፊነት ማስተዋወቅ፡
ከአውሮፓ ህብረት ኢኮ-ማኔጅመንት እና ኦዲት መርሃ ግብር የተገኘ ማስረጃ። የፖሊሲ ጥናት
ግምገማ , 36 (1), 28-49.
ዪንግ፣ ኤም.፣ ሻን፣ ኤች.፣ እና ቲኩዬ ፣ ጂኤ (2021)። የባለድርሻ አካላት ግፊቶች የድርጅት ማኅበራዊ
ኃላፊነት ጉዲፈቻ ላይ ምን ተጽዕኖ ያሳድራሉ? በኢትዮጵያ ከሚገኙ የቻይና የማኑፋክቸሪንግ
ኢንተርፕራይዞች ማስረጃዎች። ዘላቂነት ፣ 14 (1)፣ 443.
ዩ፣ ዋይ፣ እና ቾይ፣ ዋይ (2016)። የባለድርሻ አካላት ግፊት እና የ CSR ጉዲፈቻ፡- የቻይና ኩባንያዎች
ድርጅታዊ ባህል የሽምግልና ሚና። የማህበራዊ ሳይንስ ጆርናል , 53 (2), 226-235.
ዛሂዲ ፣ ኤኤ፣ ሶሮሺያን ፣ ኤስ.፣ እና አብድ ሃሚድ፣ ዚ. (2019) በማሌዥያ ውስጥ በግንባታ ኢንዱስትሪ
ውስጥ የኮርፖሬት ማህበራዊ ሃላፊነትን ለመቀበል ወሳኝ የስኬት ምክንያቶች። ዘላቂነት ፣ 11 (22)፣
6411።
ዣንግ፣ ዋይኤች፣ እና ዋንግ፣ ዋይ (2017)። የመንግስት ማበረታቻ በሁለቱ ተቀናቃኝ የአቅርቦት ሰንሰለቶች
ላይ የሚያሳድረው ተጽዕኖ በኮርፖሬሽኑ ማህበራዊ ኃላፊነት አመለካከት፡ የፎቶቮልታይክ ኢንዱስትሪ
ጉዳይ ጥናት። የፅዳት ፕሮዳክሽን ጆርናል , 154 , 102-113.

25| ገ ጽ
26| ገ ጽ