जाती:

भारतातील ग्रामीण भारतातील संशोधनांवर आधारित जाति जातीचे वास्तव्य करणारे प्राध्यापक माधव गाडगीळ
यांनी (1 9 83) भारतातील जातिंच्या वास्तविकतेचे वर्णन केले आहे : "भारतीय समाज आजही असंख्य जाति,
जमाती आणि धार्मिक जमातींचे एक समूह आहे . जात गट वेगवेगळ्या जातीच्या लोकसंख्येच्या आहेत, ज्यात
वंशांच्या तल
ु नेत वेगळी भौगोलिक व्याप्ती आहे आणि बहुतांश जातींचा सदस्य सामान्यत: जटिल ग्रामीण
समाजाची रचना करतात.एक अशा खेड्यातील समाजात प्रत्येक जाती, परं परे ने स्वत: स्वायत्त अस्तित्व हातात
घेण्याकरिता वापरली जात असत, प्रत्येक जाती हा एखाद्या धर्मनिरपेक्ष व्यवहाराचा पाठपुरावा करीत असे; हे
विशेषत: कारागीर आणि सेवा जाती आणि खेडूत आणि भटक्या जमाती यांच्या बाबतीत खरे होते. सेवा आणि
उत्पादनांच्या पारं पारिकपणे निर्धारित वस्तुविरामाद्वारे (घरी 1 9 61, कर्व्ह 1 9 61) ई-जात गटांनी इस्लाम धर्म
किं वा ख्रिश्चन धर्मांतर झाल्यानंतरही त्यांची ओळख कायम ठे वली. अशाप्रकारे जाति गट प्रत्येक गट अशा
प्रकारचा होता ज्यामध्ये सांस्कृतिक आणि कदाचित अनुवांशिक उत्क्रांती आली, किमान 1500 वर्षांपासून जेव्हा
प्रणाली पूर्णपणे क्रिस्टलीय होती आणि बहुधा जास्त काळ. या कालावधीत विविध जाती सांस्कृतिक गुणधर्म,
खाण्याच्या सवयी, ड्रेस, भाषा, धार्मिक सत्कार, तसेच अनेक आनुवांशिक गुणधर्मासारखे धक्कादायक फरक
दर्शविण्यासाठी आले होते. [1]

"भारताचा नवे इतिहास" स्टॅ नली वोलपर्ट म्हणते की, "विस्तार करण्याची प्रक्रिया, कृषी उत्पादन स्थायिक झाले
आणि नवीन लोकांमधील अनेकवचन एकीकरणामळ
ु े भारतातील एक वेगळ्या सामाजिक संस्थानाच्या
व्यवसायाद्वारे सामाजिक विकास घडवून आणला गेला ...."

जाति प्रणाली अंतर्गत, एखाद्या व्यक्तीची सामाजिक सामाजिक भूमिका व अंतःकरणाने जतीमध्ये जन्माला येते,
म्हणजे लग्न फक्त त्या जातिमध्येच होते. जातिने ओळख, सुरक्षा आणि दर्जा दिला आणि ऐतिहासिक, सामाजिक
आणि राजकीय प्रभावांच्या आधारावर बदलासाठी ऐतिहासिकदृष्ट्या बदललेला आहे (पहा संस्कृतीकरण).
सुरुवातीच्या भारतीय इतिहासाच्या काळात विविध आदिवासी, आर्थिक, राजकीय व सामाजिक घटकांनी सामाजिक
संरचनेतील पारं पारिक, आनव
ु ंशिक प्रणाली बनण्यास प्रवत्ृ त झालेली प्रचलित सामाजिक चळवळींमधील सतत बंद,
एकत्रीकरण आणि फरक निर्माण झाला. हजारो अनन्य, अंतोगमस गटांच्या या प्रणालीला 'जति' म्हणतात.
भारताच्या विविध भागात विविध प्रकारचे बदल झाले असले तरी, जाति प्रभावी समाजाचा होता ज्यामध्ये एकाने
विवाह केला आणि आपल्या आयुष्यातील बहुतांश जीवन व्यतीत केले. सहसा तो समाज होता (जाति) ज्याने
समर्थनासाठी वळले, वाद विसंगतीसाठी आणि ज्या समाजाला प्रोत्साहन द्यायला हवं ते दे खील ते होते.

अस्पश्ृ यांना - पर्रीया किं वा अनंतजा, सामाजिक स्तरांच्या खालच्या पातळीवर होते आणि आजही नोकऱ्या तयार
करतात ज्यात कच्चे सांडपाणी हाताळणी, पशू हत्या करणे किं वा गुन्हेगारांचा फाशी दे ण्याची इच्छा नाही; ते
विशेष भागात वास्तव्य करीत होते आणि त्यांना पवित्र पुस्तके वाचण्याची परवानगी नव्हती. तथापि, ऐवजी
मनोरं जक आहे की तथाकथित वरच्या जातींमधील सर्व जाटांचे लोक अस्पश्ृ यांसह निम्न जातींमधील सर्वात कमी
जातींपर्यंत, आंतरवद्ध
ृ ी टाळण्यासाठी, अन्न आणि पेय यांच्याशी सामायिक करणे किं वा अगदी समाजात सामाजिक
संवाद साधण्याचा प्रयत्न करतात. त्यांच्यापेक्षा वेगळ्या जाति. खरं च, जाति जास्तीतजास्त बहुतेकांना
सामाजिकदृष्ट्या इतरांपेक्षा कमी दर्जाचे मानत नव्हते. जर हे निश्चितच अन्य मार्ग होते आणि त्यातील बहुतांश
लोककथा, परं परा, पुराणकथा आणि दं तकथा त्यांच्या भावना ओळख आणि सांस्कृतिक वेगळे पणा वाढविण्यासाठी
होते.

प्राचीन उत्तर भारतीय समाजातील एक मनोरं जक दृष्टीकोन, ग्रीक मेगास्थनीस द्वारे पुरविले जाते, ज्याने
आपल्या इंडिका मध्ये, "सात वर्ग" बनलेले समाजाचे वर्णन केले आहे .
"भारताची संपूर्ण लोकसंख्या सात वर्गांमध्ये विभागली गेली आहे , ज्यामध्ये प्रथम तत्वज्ञानाच्या सामूहिक
शरीराद्वारे स्थापना केली जाते, जी संख्येच्या दृष्टीने इतर वर्गांपेक्षा कमी दर्जाची आहे , परं तु सर्वांचे मोठे पण ह्या
सर्वांपेक्षा श्रेष्ठ आहे . , सर्व सार्वजनिक कर्तव्ये पासून सूट जात, नाही मालक आणि इतर नोकर आहे त. तथापि, ते
आहेत, खाजगी व्यक्तींना जीवनभर दे य अर्पण अर्पण, आणि मत
ृ च्या उपकारणे साजरे करण्यासाठी: कारण त्यांना
समजले जातात दे वदे वतांना सर्वात प्रिय, आणि अधोलोकाच्या संदर्भात सर्वात जास्त संवाद साधणारे आहे त.या
सेवेच्या बदल्यात त्यांना मौल्यवान भेटवस्तू आणि विशेषाधिकार प्राप्त होतात.भारताच्या लोकांना मोठ्या
प्रमाणात लाभ होतो तेव्हा ते सुरुवातीला एकत्रित होते वर्षभरात त्यांनी एकत्र जमलेल्या जमावांना दष्ु काळ आणि
आर्द्र हवामानाविषयी तसेच अनुकूल वारा आणि रोग व इतर गोष्टींचा समावेश करावा जे श्रोत्यांना सांगतील -
अशा प्रकारे लोक आणि सार्वभौम, शिकणारे एनजी आधी जे घडणार आहे , नेहमी येत कमतरतेच्या विरोधात
परु े शी तरतद
ू करा आणि गरज वाटे ल ते कोणत्या गोष्टीला मदत करे ल हे आधीच तयार करण्यास अपयशी ठरवू
नका. त्याच्या भविष्यवाण्यांमध्ये चूक करणार्या तत्त्वज्ञाने ओबामाव्यतिरिक्त अन्य दं डच उद्भवत नाही आणि मग
तो आपल्या उर्वरित आयुष्यासाठी शांतता पाहतो.
मेगस्थनीसच्या अहवालावर विसंबून असणा-या अॅनाअसिस अलेक्झांड्राई, बुक आठव्या इंडिका (दस
ु रे सी सी.

"मग यापुढील शेतकरी येतात, हे भारतीय असंख्य वर्ग आहेत, त्यांच्याकडे युद्धसंधी शस्त्रास्त्रे किं वा यद्ध
ु नौका
वापरणं नाही, पण ते जमीन पर्यंत, आणि ते राजे आणि शहरांना कर भरतात, जसे की स्वाभिमानी आहे त आणि
जर भारतीय लोकांमध्ये अंतर्गत यद्ध
ु असेल तर ते या कामगारांना स्पर्श करणार नाहीत आणि जमीन स्वतःच
उद्ध्वस्त करू शकणार नाहीत, पण काही जण युद्ध करीत आहे त आणि सर्व जणांना ठार मारतात आणि इतर
जवळील शांततेने नांगरणी करतात किं वा एकत्र करतात फळे किं वा सफरचंद किं वा कापणी खाली कोसळणे

भारतीयांमधील तिसरे वर्ग हे कळपातील में ढ्या, गुरेढोरे आणि चारा प्राणी आहे त, आणि ते शहर किं वा
गावांमध्येही नाहीत. ते गुहेत लपून बसतात आणि त्यांचे दत
ू त्यांच्या बाजूला जातात. ते दे शातील पक्ष्यांना आणि
जंगली खेळाचे शिकार करतात.

चौथा वर्ग कारागिर आणि दक

ु ानदारांचा असतो; हे कार्यकर्ते आहे त, आणि त्यांच्या कृत्यांतन
ू श्रद्धांजली दे तात, जसे
की युद्धनौके बनवितात. हे समुदाय द्वारे दिले जातात या वर्गातील जहाजे आणि नौकेखान्या आहे त, ज्यांनी नद्या
नेव्हिगेट केली आहेत.

भारतीयांचा पाचवा वर्ग सैनिकांचा वर्ग आहे , जो किसानांची संख्या नंतर आहे ; यामध्ये सर्वात जास्त स्वातंत्र्य
आणि सर्वात आत्मा आहे . ते फक्त लष्करी व्यवसाय करतात त्यांची शस्त्रे इतरांकडून वाढवतात, तर काही घोडेही
दे तात. इतरही शिबिरांमध्ये सेवा करतात, जे आपले घोडे बांधातात आणि शस्त्र पाजतात, हत्तींचे मार्गदर्शन
करतात, रथ चालवन
ू चालतात. ते यध्
ु दातल्या सैन्यासारखे मरु
ु ड करतात. पण ते मद्यपान करून धंद
ु आहे त.
आणि त्यांना अशा समुदायाकडून इतकी भरपाई मिळते की ते सहजपणे त्यांच्या वेतन सपोर्ट दस
ु र्यांमुळे करु
शकतात.

भारतीयांचे सहावे वर्ग म्हणजे बहिर्गमन असे म्हणतात. त्या दे शात किं वा शहरातल्या सर्व गोष्टींवर दे खरे ख
ठे वतात; आणि हे ते राजाला सांगतात, जेथे भारतीय राजे किं वा अधिकाऱ्यांच्या शासनाखाली असतात, जेथे ते
स्वतंत्र आहे त. त्यात चक
ु ीची तक्रार करणे बेकायदे शीर आहे ; अशा कोणत्याही खोटारडेपणाचा आरोप कोणत्याही
भारतीयाने कधीही केला नव्हता.

सातवा वर्ग म्हणजे जे लोक एकत्रितपणे राजाशी समुदायाविषयी विचार करतात किं वा स्वत: ची शासकीय
अधिकारी अशा अधिकाऱ्यांसह. संख्या ही वर्ग लहान आहे , पण शहाणपण आणि प्रामणिकपणामुळे इतर सर्वांकडून
हात धरला जातो; या वर्गातून त्यांचे राज्यपाल, जिल्हा प्रशासक, आणि नियक्
ु त अधिकारी, खजिनदारांचे संरक्षक,
सैन्य व नौदल अधिकारी, आर्थिक अधिकारी, आणि कृषी कार्यांचे नियक्
ु त अधिकारी यांची निवड केली जाते.

कोणत्याही वर्गापासून विवाह करण्यासाठी बेकायदे शीर आहे -उदाहरणार्थ, कारागीरांपासून शेतकरी वर्गात किं वा अन्य
मार्गाने; आणि त्याच माणसाने दोन गोष्टींचा अभ्यासही केला नाही; शेतकऱ्यांकडून मेंढपाळ किं वा कारागीर किं वा
में ढपाळ या नात्याने एका वर्गातून दस
ु ऱ्या वर्गात बदलत नाही. केवळ कोणत्याही वर्गातन
ू ज्ञानी पुरुषांना सामील
होण्यास परवानगी दिली जाते; कारण त्यांच्या व्यवसायासाठी सोपा काम नाही, तर सर्वच कष्टकरी आहे त. "

वर्ण :

वर्णांचा शब्दशः अर्थ, क्रम, रं ग किं वा वर्ग [18] [1 9] आणि वर्डिक भारतीय समाजात प्रथम वापरल्या जाणा-या
वर्गांमध्ये लोकांना गटबद्ध करण्याचा एक आराखडा होता. हा प्राचीन भारतीय ग्रंथांमध्ये वारं वार ओळखला जातो.
[20] चार वर्ग हे ब्राह्मण (पुजारी लोक), क्षत्रिय (ज्याला राजायाना, राज्यकर्ते, प्रशासक आणि योद्धा असे म्हणतात),
वैश्य (शूरवीर, व्यापारी, व्यापारी आणि शेतकरी) आणि शूद्र (श्रमिक वर्ग) असे म्हटले जाते. [21] वर्ण
वर्गीकरणामध्ये पाचव्या घटकाचा अस्सलपणा होता, जे असे लोक होते जे पूर्णतः आपल्या व्याप्तीच्या बाहे र
असल्याचे मानले जात असे, आदिवासी लोकांनी आणि अस्पश
ृ

जाती :
जाति, जन्म म्हणजे, [23] प्राचीन ग्रंथांमध्ये खूप कमी वेळा दर्शविल्या जातात, जेथे स्पष्टपणे वर्णनापासून ते
वेगळे आहे . चार वर्ण आहे त परं तु हजारो जाट्या आहेत. [20] जटीस हे गत
ुं ागत
ुं ीच्या सामाजिक गट आहे त जे
सार्वत्रिकपणे लागू होणारी परिभाषा किं वा वैशिष्ट्यपूर्ण नाहीत, आणि ते पूर्वीपेक्षा जास्त गहि
ृ त धरण्यापेक्षा
अधिक लवचिक आणि वैविध्यपर्ण
ू होते. [22] जातीच्या काही विद्वानांनी जाति आपल्या धर्मातील आधार
असण्याचा विचार केला आहे , असे गह
ृ ीत धरतो की भारतातील जीवनातील पवित्र तत्त्वे धर्मनिरपेक्ष तत्त्वांवर
आधारलेले आहे त; उदाहरणार्थ, मानववंशशास्त्रज्ञ लुईस ड्युमॉन्ट यांनी धार्मिक व्यवस्था आणि प्रदष
ू ण या
संकल्पनांच्या आधारावर जी प्रणालीमध्ये अस्तित्वात असलेल्या धार्मिक विधी क्रमवारीचे वर्णन केले आहे . हे मत
इतर विद्वानांनी विवादित केले आहे , जे ते अर्थशास्त्र, राजकारण आणि काहीवेळा भग
ू ोलद्वारे चालविले जाणारे
धर्मनिरपेक्ष सामाजिक उपक्रम असल्याचे मानतात. [23] [24] [25] [26] Jeaneane Fowler म्हणतात की काही
लोक व्यावसायिक अलिप्तपणा जाण्याचा विचार करीत असले तरीही, वास्तवतेत जटी चौकटीत एका जातीच्या
एका सदस्यास दस
ु र्या व्यवसायातील काम करण्यापासून रोखू नये. [23] सुसान बेलीच्या शब्दात जतचे हे एक
वैशिष्ट्य आहे , "भत
ू काळात आणि पुष्कळशा तर दोन्हीने आधुनिक काळात सर्व भारतीयांना, एखाद्या विशिष्ट
जातीमध्ये जन्माला आलेली लोक सहसा आपल्या जोतिरीत्या विवाहसोबत्याची अपेक्षा करीत असे. . [27] [28]
भारतात हिंद,ू मुस्लिम, ख्रिश्चन व आदिवासी लोकांमध्ये जतिस अस्तित्वात आहे त आणि त्यांच्यात स्पष्ट रे खीय
क्रम नाही.

जात :

जात हे मूळत: भारतीय शब्द नाही, तरीही इंग्रजी आणि भारतीय भाषांमध्ये या दोन्ही गोष्टी मोठ्या प्रमाणात
वापरल्या जात आहे त. ऑक्सफर्ड इंग्लिश डिक्शनरी मते, हे पोर्तुगीज जातीवरून "वंश, वंश, जातीच्या" आणि मल
ू तः
"शुद्ध किं वा निरस (स्टॉक किं वा प्रजनन)" असे म्हटले जाते. [30] भारतीय भाषांमध्ये अचूक भाषांतर नाही, परं तु
वर्ण आणि जाति हे दोन अंदाजे शब्द आहे त.

Ghurye's 1932 opinion

आपल्याकडे जातीची वास्तविक सामान्य परिभाषा नाही. मला असे दिसते की परिभाषेवरील कोणत्याही
प्रयत्नामुळे अपूर्व घटनांच्या गत
ुं ागुंतीमुळे अपयशी होणे आवश्यक आहे . दस
ु रीकडे, या विषयावर सुस्पष्टता
नसल्याने या विषयावर खूप साहित्य झपाटलेले आहे . [32]
सर्वसाधारण थीमवर प्रादे शिक विविधता होत्या हे मान्य केल्याने घरे ने त्यांना काय म्हणायचे आहे ते एक
व्याख्या जी ब्रिटिश भारतभर लागू केली जाऊ शकते. जातीच्या त्यांच्या आदर्श परिभाषेत खालील सहा
वैशिष्ट्यांचा समावेश होता, [33]
समाजाचा गट ज्यांचे सदस्यत्व जन्माच्या वेळी निर्धारित केले होते [34]
श्रेणीबद्ध प्रणाली ज्यामध्ये ब्राह्मण साधारणतः पदानुक्रमांच्या डोक्यावर होते, परं तु काही प्रकरणांमध्ये या
श्रेणीबंधात विवाद झाला होता. विविध भाषिक क्षेत्रांमध्ये, शेकडो जातींना सामान्यतः प्रत्येकाने मान्यता दिली होती
[35]
आहार आणि सामाजिक संभोगावरील निर्बंध, खालच्या जातींपासून खालच्या जातींपासून अन्न आणि पिण्यांचा
स्वीकार करता येण्यासारख्या सूक्ष्म नियमांसह काही मिनिटांच्या नियमासह. या नियमांमध्ये एक मोठी वैविध्य
आली आणि कमी जातींना उच्चजातीतील अन्न स्वीकारले. [36]
अलगाव, जिथे वैयक्तिक जाती एकत्र राहतात, केंद्रस्थानी राहणारे प्रमुख घटक आणि परिघांवर राहणारे इतर
जाती. [37] एका जातीद्वारे पाण्याच्या विहिरी किं वा गल्लीच्या रस्त्यांवर वापरण्यावर बंधने आहेत: उच्चजातीय
ब्राह्मणांना कमी-जातीच्या गटाच्या रस्त्याचा वापर करण्याची परवानगी दिली जात नाही, तर एखाद्या जातीला
अपवित्र समजला जाण्यास परवानगी दे ण्यात येऊ शकत नाही. इतर जातींच्या सदस्यांनी वापरलेली एक विहीर.
[38]
व्यवसाय, साधारणपणे वारसा मिळवला जातो. [3 9] व्यवसायाच्या अप्रतिबंधीत निवडीचा अभाव, जातीच्या
सदस्यांनी आपल्या स्वतःच्या सदस्यांना विशिष्ट व्यवसायांना अपवर्जित करण्यापासून रोखले जे त्यांना
अपमानास्पद समजले. घरे री म्हणाले, जातीच्या या वैशिष्ट्यपूर्ण गटाला भारतातील बर्याच भागांतून गहाळ झाले
होते आणि या चारही जाती (ब्राह्मण, क्षत्रिय, वैश्य, शूद्र) यांनी शेती श्रम केले किं वा मोठ्या संख्येने सैनिक बनले
[40]
अंतगम्य, जातीबाहेरील व्यक्तीशी लग्न करण्यावर बंधने घालणे, परं तु काही परिस्थितींमध्ये हायपरगॅमीची
परवानगी मिळते. [41] काही प्रदे शांतील वेगवेगळ्या जातींच्या सदस्यांमधील वेगवेगळ्या जातींमधील सदस्यांमधील
आंतरवध-संवादावर फार कमी कठिणता तर उपजातीमधील काही विवाह जात-समाजाचे प्रमख
ु वैशिष्ट्य होते. [42]
त्यानंतरच्या घरे ने जातीचे मॉडेल, त्यानंतर ब्रिटीश भारत जनगणना अहवालावर विसंबून राहण्यासाठी [32] [4 9],
रिस्लेच्या "वरिष्ठ, निष्ठावान" जातीनिवाडा सिद्धांत, [46] आणि त्याच्या व्याख्येनुसार नंतर जातीवर प्रचलित
वसाहतीत्मक प्राच्यतावादी दृष्टीकोन.

व्याख्या वर आधनि
ु क दृष्टीकोन

रोनाल्ड इंडॅन, इंडोलोजिस्ट, मान्य करतात की एकही सार्वत्रिक स्वीकारलेली व्याख्या नाही. उदाहरणार्थ, काही
सुरुवातीच्या युरोपीयन कागदपत्राकरता प्राचीन भारतीय लिपीत उल्लेख केलेल्या अंत्योदय वर्णांशी संबंधित
असण्याचा विचार केला गेला आणि याचा अर्थ इटाट्सच्या अर्थानुसार होतो. राज युगाच्या नंतरच्या युरोपाकडे ते
वर्णद्वेष्टे अंतर्मनात्मक जाट होते, ते जातीचे प्रतिनिधित्व करत होते, जसे की 23 9 78 जतीस जे 20 व्या
शतकाच्या सरु
ु वातीस औपनिवेशिक प्रशासकांनी व्यापले होते. [53]
तुलनात्मक धर्माचे प्राध्यापक अरविंद शर्मा म्हणतात की जातीचे वर्णन वर्ण आणि जाति या दोन्हीचे
समानार्थितपणे केले गेले आहे परं तु "गंभीर औद्योगिक शास्त्रज्ञांना या बाबतीत फार सावधगिरी बाळगली जाते"
कारण संबंधित, संकल्पना वेगळ्या समजल्या जातात. [ 54] यामध्ये तो इंडोलॉलॉजिकल आर्थर बाशमशी सहमत
आहे , ज्याने म्हटले की भारतातील पोर्तुगीज उपनिवेशवाद्यांनी वर्णनाचे वर्णन केले

... जमाती, कुळे किं वा कुटुंबे नाव अटक आणि हिंद ू सामाजिक गटासाठी नेहमीचे शब्द बनले. 18 व्या व 1 9 व्या
शतकात भारतातील जातींच्या उल्लेखनीय वद्ध
ृ ीबद्दल खाते उघडण्याचा प्रयत्न करणार्या अधिकाऱ्यांनी असामान्य
दृष्टिकोन स्वीकारला की, आंतरविवाह आणि आधुनिक भारताच्या 3,000 किं वा त्याहून अधिक जातींचा उपखंड
चार आदिम वर्गांपासून विकसित झाला आहे आणि 'जाति' हा शब्द 'वर्ण' किं वा 'वर्ग' आणि 'जाती' किं वा 'जात' या
दोन्हींसाठी अयोग्य प्रकारे लागू करण्यात आला. ही खोट्या परिभाषा आहे ; सामाजिक पातळीवर जाती वाढतात
आणि घटतात, आणि जन्
ु या जाती मरतात आणि नवीन तयार होतात, परं तु चार महान वर्ग स्थिर आहे त. चार
पेक्षा कमी किं वा कधीही 2000 पेक्षा अधिक वर्षे त्यांच्या क्रमवारीतील क्रम बदलत नाही. "[20]

समाजशास्त्रज्ञ आंद्रे बेतेल यांनी नमूद केले की, वर्ने प्रामुख्याने शास्त्रीय हिंद ू साहित्यात जातीची भूमिका बजावत
असत, तर ती सध्याची भूमिका बजावत असलेल्या जाती आहे . वर्ना सामाजिक आदे शांचा एक बंदिस्त संग्रह
दर्शवितो तर जाटी संपूर्णपणे ओपन एंडड
े आहे , ज्याचा विचार "एक नैसर्गिक प्रकार ज्याचे सदस्य सामान्य पदार्थ
सामायिक करतात". जमाती, संप्रदाय, संप्रदाय, धार्मिक किं वा भाषिक अल्पसंख्यांक आणि राष्ट्रीयता यासारख्या
गरजेनस
ु ार नवी संख्येची संख्या जोडता येते. अशाप्रकारे , जातीमध्ये "जाति" हे मराठीमधील अचक
ू प्रतिनिधीत्व
नाही. उत्तम संज्ञा जातीयता, जातीय ओळख आणि जातीय गट असेल.

लवचिकता

समाजशास्त्री अॅनी वॉल्ड्रॉपने असे म्हटले आहे की बाहे रच्या व्यक्तींना जातीचा शब्द स्टिरियटिपिकल
परं परे प्रमाणे स्थिर भारत म्हणन
ू ओळखला जातो, तर प्रायोगिक तथ्ये सांगतात की जाती ही एक पर्ण
ू पणे
बदलली जाणारी वैशिष्ट्य आहे . विविध भारतीयांना वेगवेगळ्या गोष्टींचा अर्थ आहे . राजकीयदृष्ट्या सक्षम
असलेल्या आधुनिक भारताच्या संदर्भात, जेथे नोकरी आणि शाळा कोट्या जातींच्या आधारावर सकारात्मक
कृतीसाठी आरक्षित आहे त, हा शब्द एक संवेदनशील आणि वादग्रस्त विषय बनला आहे . [56]

एम. एन. श्रीनिवास आणि दामले सारख्या समाजशास्त्रींनी जातीतील कठोरपणाचा प्रश्न विचारला आहे आणि
त्यास ठाऊक आहे की जातीच्या पदानक्र
ु मांमधील लवचिकता आणि हालचाल यामध्ये बरे च काही आहे .

प्राचीन आणि मध्ययुगीन भारतातील जातिव्यवस्थेच्या उत्पत्तीच्या किमान दोन दृष्टीकोन आहेत, जे वैचारिक
घटक किं वा सामाजिक-आर्थिक घटकांवर केंद्रित आहे त.

प्रथम शाळे ने वैचारिक घटकांवर लक्ष केंद्रित केले आहे ज्यात जातीव्यवस्थेला चालना दे ण्याचा दावा केला आहे
आणि जाती चार वर्णांमध्ये मळ
ु ावली आहेत. हा दृष्टिकोन ब्रिटिश वसाहती काळातील विद्वानांमधील विशेषतः
सामान्य होता आणि ड्यूमॉटं यांनी व्यक्त केलेला होता, ज्याने निष्कर्ष काढला की, प्रणाली हजारो वर्षांपूर्वी
वैचारिकरीत्या सिद्ध झाली होती आणि ते आतापासूनच प्राथमिक सामाजिक वास्तव आहे . प्राचीन शाळे च्या

दृष्टीकोन
पुस्तकात मनुस्मत
ृ ी उद्धृत करून आर्थिक, राजकीय किं वा ऐतिहासिक पुरावे दर्ल
ु क्ष करून या शाळाने आपले
सिद्धांत प्रामुख्याने मान्य केले आहे . [5 9] [60]
विचारसरणीचा दस
ु रा भाग सामाजिक-आर्थिक घटकांवर केंद्रित आहे आणि त्या घटकांनी जातीव्यवस्थेला चालना
दे ण्याचे दावे केले आहेत. भारताच्या आर्थिक, राजकीय आणि भौतिक इतिहासामध्ये जाती विकसित करणे हे च
त्यास मान्य करते. [61] बेरीमन, मैरियट, आणि डिर्क यांच्यासारख्या वसाहतवादाच्या काळातील विद्वानांमध्ये ही
सामान्य शास्त्रीय संस्था आहे . ही जात व्यवस्थेची एक सतत विकसित होणारी सामाजिक वास्तविकता आहे .
वास्तविकता केवळ वास्तविक अभ्यासांच्या अभ्यासाच्या अभ्यासाद्वारे च योग्य समजली जाऊ शकते. भारताच्या
आर्थिक, राजकीय आणि भौतिक इतिहासातील तपासणीच्या परिस्थितीची परीक्षा. [62] [63] 12 वी आणि 18 व्या
शतकांच्या दरम्यान मुस्लिम शासनाच्या काळात आणि 18 व्या शतकापासून 20 व्या शतकापर्यंत ब्रिटिश
राजवटीची धोरणे असताना, या शाळे ने भारतात प्राचीन आणि मध्ययग
ु ीन समाजापैकी ऐतिहासिक परु ाव्यावर लक्ष
केंद्रित केले आहे . [64] [65]
पहिले शाले धार्मिक मानववंशशास्त्र वर आधारीत आहे आणि या परं परा च्या दय्ु यम किं वा व्युत्पन्न म्हणून इतर
ऐतिहासिक पुरावा दर्ल
ु क्षित. [66] दस
ु ऱ्या शाळे ने सामाजिक पर्त
ू तेवर लक्ष केंद्रित केले आहे आणि ऐतिहासिक
परिस्थिती समजून घेण्याचा प्रयत्न केला आहे . [67] नंतरच्या लोकांनी आपल्या मूळ जातीच्या मूळ सिद्धांताबद्दल
टीका केली आहे , असा दावा केला आहे की भारतीय समाजाची दे वस्थापना आणि परिभाषा आहे .

विधी नियम राजा

शमूएल यांच्या मते, जॉर्ज एल हार्ट संदर्भात, भारतातील ब्राह्मणवाद, बौद्धधर्म आणि जैन धर्माच्या आगमनापूर्वी
नंतर भारतीय जातीव्यवस्थेचे केंद्रिय तत्त्व विधीविषयक राजप्रासापासून अस्तित्वात येऊ शकते. ही व्यवस्था,
दक्षिण भारतीय तमिळ साहित्य संगम काळात, तिसऱ्या ते सहाव्या शतकापर्यंत, बघते. या सिद्धान्तामळ
ु े इंडो-
आर्यन वर्ण हे जातीचा आधार म्हणून वगळून राजाच्या विधी शक्तीवर केंद्रित आहे , ज्याला "विधी व
जादट
ू ोणाविज्ञानाचे एक गट व कमी सामाजिक प्रतिष्ठे च्या आधारावर पाठिंबा" दिला होता, त्यांच्या विधी
व्यवसायांचा विचार केला जात होता 'प्रदषि
ू त'. हार्ट नुसार, हे मॉडेल असू शकते जे कमी दर्जाच्या समूहाच्या
सदस्यांचे "प्रदष
ू ण" संबंधात चिंतेत होते. शमुवेल लिहितात, "जातीचे मूळ विभाजन नसलेल्या प्राचीन भारतीय
समाजामध्ये अंतर्गत जातीच्या विभागांशिवाय बहुसंख्य असलेली लोकसंख्या आणि कमीतकमी व्यावसायिक
व्यावहारिक प्रदषि
ू त गट

वैदिक वर्ण

वर्ण हे मूळचे वैदिक समाजात होते (ca.1500-500 बीसीई). पहिले तीन गट, ब्राह्मण, क्षत्रिय आणि वैश्य इतर इंडो-
युरोपियन सोसायटींसोबत समान आहेत, तर शूद्रस वगळता उत्तर भारताकडून ब्राह्मण्यवादी शोध आहे . [71]

वर्ण प्रणाली हिंद ू धर्मातील धार्मिक ग्रंथांमध्ये मांडली जाते आणि मानवांच्या आवाहन म्हणून समजली जाते. [72]
[73] ऋग्वेद आणि मनुस्मृितीच्या पुरूष सुक्ता यावर टिप्पणी दिलेली आहे . [74] या शास्त्रीय वर्गीकरणांविरुद्ध,
अनेक आदरणीय हिंद ू ग्रंथ आणि सिद्धान्त प्रश्न व सामाजिक वर्गीकरण या प्रणालीशी असहमत आहेत. [22]

विद्वानांनी ऋग्वेदमध्ये वर्णमालावर प्रश्न विचारला आहे , त्यात असे सांगितले आहे की या वर्णनात केवळ
एकदाच उल्लेख केला आहे . परू
ु ष सक्
ु ता काव्य आता साधारणपणे नंतरच्या तारखेला ऋग्वेद मध्ये समाविष्ट
करण्यात आला असे मानले जाते. संस्कृत आणि धार्मिक अभ्यास विभागाचे प्राध्यापक स्टे फनी जामिसन आणि
जोएल ब्रेरेटन म्हणाले, "ऋग्वेदमध्ये एक विस्तत
ृ , बहुशिर्मीत आणि जातिव्यवस्थेच्या व्यापक प्रणालीसाठी
कोणतेही पुरावे नाहीत" आणि "वर्ण प्रणाली ऋग्वेदमध्ये भ्रूणीय असल्याचे दिसते आणि, नंतर आणि नंतर दोघेही,
सामाजिक वास्तव "ऐवजी एक सामाजिक आदर्श". [75] ऋग्वेदमध्ये वर्ण प्रणालीविषयीच्या तपशिलांच्या
अभावामुळे मनुस्मत
ृ ीमध्ये वर्ण सिध्दांतावर एक व्यापक आणि अत्यंत योजनाबद्ध भाष्य आहे , परं तु ते "वर्णन
ऐवजी मॉडेल" प्रदान करते. [76] सस
ु ान बेयलीने सारांश दिला की मनस्मृि
ु त आणि अन्य ग्रंथांनी ब्राह्मणांना
सामाजिक श्रेणीबंधात उन्नती करण्यास मदत केली आणि हे वर्ण प्रणाली बनविण्याकरिता एक घटक होते, परं तु
प्राचीन ग्रंथांमध्ये भारतामध्ये "जातीचा अपूर्व" निर्माण करणे अशक्य नाही.

जाती :

तत्त्वज्ञान आणि धार्मिक अभ्यासाचे प्राध्यापक जीतनने फॉवेल हे सांगतात की, याती अस्तित्वात कशी झाली
आणि का आले आणि हे कसे शक्य झाले. [78] सुसान बेली, दस
ु रीकडे, म्हणते की, जती प्रणाली अस्तित्वात आली
कारण स्वातंत्र्यपूर्व काळातल्या दारिद्र्य, संस्थात्मक मानवाधिकारांची कमतरता, राजकीय राजकीय वातावरण
आणि आर्थिक असरु क्षिततेचा अभाव यामळ
ु े त्यास लाभ मिळतो. [7 9] [स्पष्टीकरण आवश्यक]

सामाजिक मानववंशशास्त्रज्ञ दीपणकर गुप्ता यांच्या मते, मौलानाच्या कालखंडात गिल्डस ् विकसित झाले आणि
मौर्य काळात मौलिक काळात जतीस [80] मधून स्फटिक झाली आणि अखेरीस 7 ते 12 व्या शतकात त्यास
साम्राज्य निर्माण झाले. [81] तथापि, इतर विद्वानांचा विवाद होतो की भारतीय इतिहासात जाट आणि केव्हा जाट
विकसित झाले. हिस्टरी ऑफ प्रोफेसर्स, बारबरा मेटकाफ आणि थॉमस मेट्काल्फ यांनी लिहिलेल्या पत्रात असे
म्हटले आहे की, ताजे शिष्यवत्ृ ती मिळवलेल्या आश्चर्यकारक बाबांपैकी, शिलालेख आणि इतर समकालीन
पुराव्याच्या आधारे , तुलनेने अलीकडील शतकांपर्यंत उपमहाद्विद्घातील बर्याच सामाजिक संस्था चार वर्ण आणि
समाजाच्या इमारती याही नाहीत. "[82]

बाशमुसार, प्राचीन भारतीय साहित्य बर्याचदा वर्णन करतात, परं तु वर्णनांमध्ये गटांची प्रथा म्हणून जतसं असेल
तर ते शक्य तितक्या वेळा. त्यांनी असा निष्कर्ष काढला की, "जर जातीचा वर्गमधल्या समूहाचा एक प्रणाली
म्हणून परिभाषित केला आहे , जो सामान्यत: अंतुपार्य, कॉमन्सल आणि क्राफ्ट-अनन्य असला, तर त्याचे उशीरा
काळापर्यंत आपण त्याचे अस्तित्व सिद्ध करू शकत नाही."

अस्पश्ृ यताई आणि वर्ण प्रणाली

वैदिक ग्रंथांमध्ये अस्पश्ृ य लोकांच्या संकल्पनेचा उल्लेख नाही आणि अस्पश्ृ यता नाही. वेदांतील धार्मिक विधी
राजाला किं वा थोर व्यक्तीबरोबर समान व्यासाने खाण्यास सांगत आहेत. नंतर वैदिक ग्रंथ काही व्यवसायांचे
उपहास करतात, परं तु अस्पश्ृ यता या संकल्पनांमध्ये सापडत नाहीत. [83] [84]

पोस्ट-वैदिक ग्रंथ, विशेषतः मनुस्मत

ृ ीमध्ये बहिष्कार यांचा उल्लेख आहे आणि सुचवितो की त्यांना बहिष्कृत केले
जाईल. अलीकडील शिष्यवत्ृ ती असे म्हणते की, पोस्ट-वैदिक ग्रंथांमध्ये बहिष्कार घालण्याची चर्चा औपनिवेशिक
कालखंडातील भारतीय साहित्यावर व्यापकपणे चर्चा केलेल्या आणि भारतातील जातीव्यवस्थेवरील ड्यम
ु ोंटच्या
स्ट्रक्चरल सिद्धांतात वेगळी आहे . संस्कृत आणि भारतीय धर्माचे प्राध्यापक पॅट्रिक ओलिवेले आणि वैदिक
साहित्य, धर्मसूत्र आणि धर्मशास्त्र यांच्या आधुनिक भाषांतरांच्या श्रेय, असे म्हटले आहे की प्राचीन आणि
मध्ययग
ु ीन भारतीय ग्रंथ ड्युमोंट सिद्धांतामध्ये अनुवांशिक प्रदष
ू ण, पवित्रता-अशुद्धतेचा आधार म्हणून समर्थन
करत नाहीत. . ऑलिव्हे लच्या मते धर्म-शास्त्र ग्रंथांमध्ये पवित्रता-अशुद्धतेची चर्चा झाली आहे , परं तु केवळ
व्यक्तीच्या नैतिक, धार्मिक विधी आणि जीवशास्त्रीय प्रदष
ू णाच्या संदर्भात (मांस म्हणन
ू विशिष्ट प्रकारचे अन्न
खाणे, बाथरूम जाणे). ऑलिव्हे ल यांनी पोस्ट-वैदिक सूत्र आणि शास्त्र ग्रंथांच्या आपल्या समीक्षामध्ये असे लिहिले
आहे की, "व्यक्ती किं वा वर्ण किं वा जातीच्या गटाच्या संदर्भात शुद्ध / अपरिपूर्ण मुदतीचा उपयोग केला जातो
तेव्हा आपल्याला काही उदाहरण दिसत नाही". 1 सहस्र वर्षांपासून शास्त्र ग्रंथांमध्ये अपवित्रतेचा एकमेव उल्लेख
लोकांबद्दल आहे जे गंभीर पाप करतात आणि त्यामुळे त्यांच्या वर्णनातून वगळतात. या, ऑलिव्हे ल लिहितात,
"गळून गेलेले लोक" असे म्हटले जाते आणि मध्ययग
ु ीन भारतीय ग्रंथांमध्ये अशभ
ु मानले जाते. ग्रंथ हे घोषित
करतात की या पापी, गळून पडलेल्या लोकांना बहिष्कृत केले जाईल. [85] ऑलिव्हे ले पुढे म्हणतात की धर्मशास्त्र
ग्रंथांमध्ये पवित्रता / अशुद्धतेसंबंधीच्या बाबींमध्ये जबरदस्त फोकस म्हणजे "त्यांच्या वर्णांशी संबंध नसलेले
व्यक्ती" आणि सर्व चार वर्ण त्यांचे वर्ण, नैतिक आशय, कृती, निष्पापपणा यांच्याद्वारे पवित्रता किं वा अशुद्धता
प्राप्त करू शकतात. किं वा अज्ञान (मुलांच्या कृत्यांनी), मते, आणि धार्मिक विधी. [86]

ड्यम
ू ाँट यांनी आपल्या नंतरच्या प्रकाशनांमध्ये असे कबल
ू केले की प्राचीन वर्णांचे पदानक्र
ु म पवित्रता-अशद्ध
ु तेच्या
रँकिंग तत्त्वावर आधारित नाही आणि वैदिक साहित्य अस्पश्ृ यता संकल्पना पासून वंचित आहे .

वैदिक कालावधी (1500-1000 बीसीई)

ऋग्वेदच्या काळात, दोन वर्ण होते: आर्य वर्ण आणि दास वर्ण हे मत मूळतः आदिवासी विभागांपासून होते. वैदिक
जमातींनी स्वतःला आर्य मानावे आणि प्रतिस्पर्धी जमातींना दासा, दस्यु आणि पानी असे संबोधले. दास हे आर्य
वंशाच्या जमातींच्या वारं वार सहयोगी होते आणि बहुधा त्यांना आर्य समाजामध्ये सामावून घेतले जात होते
आणि ते वर्गभेद वाढतात. [88] अनेक दास मात्र दाससारखे दासाचे अंतिम अर्थ उदयास येऊ लागले. [8 8]

ऋग्वेदिक समाजाची व्यवसायांनी ओळखलेली नाही. अनेक शेतकरी आणि कारागीरांनी अनेक कलाकुसर केल्या.
रथकेंडा आणि मेटल कार्यकर्ते (कर्मर) यांनी महत्वाच्या पदांचा आनंद घेतला आणि त्यांच्याशी काहीही कलंक
जोडला नाही. सुप्रसिद्ध निरिक्षण, सत
ु ार, टे नर्स, विणकर आणि इतरांकरिता आहे . [9 0]

अथर्ववेदच्या कालखंडात नवीन वर्ग भेदभाव उदयास आला. पूर्वीच्या दशांचे हे शदाय असे नामकरण करण्यात
आले आहे , कदाचित ते दासाच्या नवीन अर्थांपासून ते गुलाम म्हणून वेगळे करणे. आर्यांना पुन्हा नाव किं वा वैश्य
(या टोळीच्या सदस्यांचे) नामकरण करण्यात आले आहे आणि ब्राह्मण (याजक) आणि क्षत्रिय (योद्धा) यांच्या
नवीन अभिजात वर्गांना नवीन वर्ण म्हणन
ू नामित करण्यात आले आहे . शद्र
ू स केवळ पर्वी
ू चे नसलेले नाहीत तर
आर्यन समाजात समाविष्ट असलेल्या आदिवासी जमातींचा समावेश होता जसा तो गंगेच्या बंदरांमध्ये विस्तारला.
[9 1] वैदिक काळात अन्न व विवाह यांच्या संदर्भात कोणतेही प्रतिबंध नाहीत.

नंतर वैदिक कालावधी (1000-600 बीसीई)

उपनिषदे च्या सुरुवातीस शूद्र या पुष्णा किं वा नत्ृ यांगना म्हणून ओळखला जातो, असे सांगून शूद्र जमिनीचा टिलर
होते. [9 3] पण लवकरच नंतर, शद्र
ू करदात्यांमध्ये गणले जात नाहीत आणि जेव्हा त्यांना प्रतिभासंपन्न केले जाते
तेव्हा ते जमिनीस सोडून दिले जातात. [9 4] बहुतेक कारागीरांना शूद्रांच्या स्थानावर दे खील कमी केले गेले, परं तु
त्यांच्या कामाबद्दल कोणत्याही प्रकारचा तिरस्कार दिसून आला नाही. [9 5] ब्राह्मण आणि क्षत्रियांना विधींमध्ये
विशेष स्थान दिले जाते, त्यांना वैश्य व शूद्र यांच्यातील फरक ओळखतो. [9 6] वैश्या "इच्छाशक्तीवर अत्याचार"
असे म्हटले जाते आणि शूद्र "इच्छाशक्तीवर परावत्ृ त होते.

दस
ु रे नगरीकरण (500-200 बीसीई)
या कालखंडातील आपला ज्ञान पाली बौद्ध ग्रंथांना पूरक आहे . तर ब्राह्मण ग्रंथ चार पट वर्णांचे वर्णन करतात,
बौद्ध ग्रंथ समाजाची एक वैकल्पिक छायाचित्रे सादर करतात, ज्याच्या अनुरुपाने जाती, कुळा व व्यवसायाच्या
पातळीवर विराजमान झाले आहे . ब्राह्मण्य तत्त्वज्ञानाचा एक भाग असताना वर्णाची पद्धत समाजात प्रत्यक्षतः
अनुषंगिक नव्हती अशी शक्यता आहे . [9 8] बौद्ध ग्रंथांमध्ये, ब्राह्मण आणि क्षत्रिय यांचे वर्णन वर्णांपेक्षा जाट आहे .
ते उच्च दर्जाचे आरक्षण होते. कमी श्रेणीतील जत्यांची संख्या चंडला आणि व्यवसायिक वर्ग जसे बांबू विणकर,
शिकारी, रथ-निर्माते व सफाई कर्मचारी असे होते. कुलांची संकल्पना साधारणपणे सारखीच होती. ब्राह्मण आणि
क्षत्रियजांसोबत गहराती नावाचा एक वर्ग (शाब्दिक घरमालक, परं तु प्रभावीपणे वर्गातील वर्ग) दे खील उच्च
कुलांमध्ये समाविष्ट होते. [99] उच्च कुलाचे लोक उच्च पदनाम, शेती, व्यापार, पशुखाद्य, कम्प्युटिग
ं , लेखांकन
आणि लेखनात व्यवसाय करीत होते आणि निम्न कुलांची संख्या कमी दर्जाच्या व्यवसायांमध्ये गत
ुं ली होती जसे
की बास्केट-विणकरी आणि व्यापक [100] Gahapatis जमीन-धारण शेतकरी एक आर्थिक वर्ग होते, कोण दे श काम
करण्यासाठी दास-कामकरांची (गुलाम आणि भाड्याने मजूर) रोजगार Gahapatis राज्य प्राथमिक taxpayers होते. या
वर्गाची जन्मतःच नव्हे तर वैयक्तिक आर्थिक वाढीची परिभाषा होती. [100]

किमान व उच्च अंतरावर असलेल्या कुलांनी आणि व्यवसायांमध्ये एक संरेखन केले असले तरी वर्ग / जात आणि
व्यवसायामध्ये विशेषत: मध्यवर्गांतील लोकांमध्ये कडक संबंध नाही. लेखा व लेखन यासारख्या अनेक
व्यवसायांमध्ये जातियांशी संबंध नाही. [101] पीटर मेसफिल्ड, भारतातील जातीच्या परिस्थितीच्या आढाव्यात असे
म्हणतात की तत्त्वतः कोणताही व्यवसाय करणे शक्य आहे . ग्रंथात असे म्हटले आहे की ब्राह्मण सर्वांहून अन्न
खातो, असे म्हणत होते की कमीपणाचे कठोरपणा अद्याप अज्ञात आहे . [102] निकिया ग्रंथात असेही म्हटले आहे
की अंतसमयांना बंधनकारक केले नाही. [103]

या काळातील स्पर्धा ब्राह्मणांसोबत बुद्धांच्या संवादांचे वर्णन करणारे ग्रंथ आहेत. ब्राह्मणांनी त्यांच्या दै वीय
दे वतांची श्रेष्ठता टिकवून ठे वली आणि कमी आदे शांमधून सेवा काढण्याचा हक्क बहाल केला. बुद्ध सर्व मानवांना
सामान्य जैविक जन्म मल
ू भत
ू तथ्य बाहे र इशारा दे ऊन प्रतिसाद आणि सेवा काढणे क्षमता दै वी उजवीकडे नाही,
आर्थिकदृष्ट्या प्राप्त आहे असा दावा करतात की उपमहाद्वीप च्या वायव्य उदाहरण वापरणे , बुद्ध की आर्य दस
होऊ शकतो की उलट आणि बाहे र बजावते. बुद्धांनी सामाजिक गतिशीलता या स्वरूपाचे समर्थन केले होते.

शास्त्रीय कालावधी (320-650 CE)

महाभारत, ज्याचे अंतिम संस्करण चौथ्या शतकाच्या अखेरीस पूर्ण झाले असे मानले जाते, विभाग 12.181 मध्ये
वर्ण प्रणालीची चर्चा करते, दोन मॉडेल सादर करते. पहिले मॉडेल वर्णानुसार रं ग-आधारित प्रणाली म्हणून, भग
ृ
नावाच्या एका वर्णाचे वर्णन करते, "ब्राह्मण वर्ण पांढरे होते, क्षत्रिय लाल होते, वैश्य पिवळे होते आणि शूद्र 'काळा'
होते. हे वर्णन भारद्वाज यांनी केले आहे जे सर्व वर्णांमध्ये रं ग दिसत आहेत, इच्छा, क्रोध, भय, लोभ, द:ु ख, चिंता,
भूक आणि परिश्रम सर्व मानवांवर असतो, सर्व मानवी शरीरातून पित्त आणि रक्त प्रवाहात काय वर्ण वर्णन,
त्याने विचारतो नंतर महाभारत घोषित करते, "वर्णांचे कोणतेही भेद नाही. हे संपूर्ण विश्व ब्रह्म आहे . हे ब्रह्माद्वारे
प्रथमच कृत्रिमरित्या तयार केले गेले." [105] नंतर महाकाव्य वर्णनासाठी एक वर्तणूक प्रारूप पाठविते, जे ते
क्रोधाचा आनंद, सुखी व धाडसीपणा क्षत्रिया वर्णाचा झाला; जे पशुधनाचे पालन करतात आणि नांगर बंद ठे वत
होते ते वैष वर्णाचे होते. हिंसाचार, लोखंडीपणा आणि अशद्ध
ु ता यांस आवडणारे शद्र
ू वर्ण प्राप्त झाले. ब्राह्मण वर्ग
हा महाकाव्य मध्ये सत्य, तपश्चर्या आणि शद्ध
ु वर्तणुकीसाठी समर्पित माणसाचे मूळ रूप आहे . [106] महाभारत
आणि पूर्व मध्ययुगीन काळातील हिंद ू ग्रंथांमध्ये, हिल्तेबिटलच्या मते "सिद्धांत ओळखणे महत्त्वाचे आहे , वर्णामध्ये
नमुन्यापुर्वी आहे ." चार वर्ण वंशाचे नाहीत तर वर्ग आहेत. "[107]
जैन धर्मातील 8 व्या शतकातील जैन धर्माचे आदी पुराण हा जैन धर्मातील वर्ण आणि वर्णनाचा पहिला उल्लेख
आहे . [108] जिनासेंना वारणाची उत्पत्ती ऋग्वेद किं वा पुरुषाला नाही, तर भारतीची आख्यायिका आहे . या पौराणिक
कल्पनेच्या अनुसार, भारताने "अहिंसा चाचणी" (अहिंसाची परीक्षा) केली, आणि त्या परीक्षेत ज्यांनी प्राणघातक न
होणाऱ्या सर्वांना प्राचीन भारतातील पुजारी वर्ण असे संबोधले गेले आणि भारतांना त्यांना डीव्हीजा म्हणतात,
दोनदा जन्माला आले. [109] जिनासेन सांगतात की जे सर्व प्राणीमात्रांसाठी अपायकारक आणि अहिंसा या
तत्त्वाला बांधील आहे त ते दे व-ब्रह्मास, दै वी ब्राह्मण आहे त. [110] आदित्यपुराणामध्ये वर्ण आणि जाति
यांच्यातील संबंधांविषयीही चर्चा झाली. जैन आणि बौद्ध धर्मातील इंडिक अभ्यासाचे प्राध्यापक असलेल्या पद्मनाभ
जैनी यांच्या मते, आदिपुराचे पाठ्य म्हणजे "मनुष्यज्यती किं वा मानव जाती नावाची फक्त एक जात आहे , परं तु
त्यांच्या वेगवेगळ्या व्यवसायामुळे विभाग निर्माण होतात." [111] जैन धर्मातील ग्रंथानुसार क्षत्रियाची जात उभी
झाली, जेव्हा ऋषभने समाजाची सेवा करण्यासाठी शस्त्रास्त्र खरे दी केले आणि राजाची शक्ती ग्रहण केली. वैश्या
आणि शूद्र जाती ते जीवनात विविध उपजीविकेतून उदयास आले.

शास्त्रीय आणि लवकर मध्ययग

ु ीन काळ (650 ते 1400 सीई)

मध्ययग
ु ीन भारतातील कागदपत्रांमध्ये व वर्णनातील वर्ण आणि जातिच्या अस्तित्व आणि स्वरूपाविषयी
ऐतिहासिक पुरावे शोधण्याचा प्रयत्न करणारे विद्वानांनी प्रयत्न केले आहेत. मध्ययग
ु ीन भारतातील वर्ण आणि
जाति प्रणालींच्या अस्तित्त्वाच्या समर्थनास मायावच ठरला आहे आणि पुराव्याच्या विरोधात पुरावा आढळला
आहे . [113] [114]

उदाहरणार्थ, आंध्र प्रदे शच्या मध्य यग

ु ाच्या परु ातन काळातील वर्णनामध्ये वर्नाचा क्वचितच उल्लेख केला जातो. या
प्रकरणाचा इतिहास व आशियाई अभ्यासांचा प्राध्यापक सिंथिया टॅ लबॉट यांचा दावा आहे की, वर्णाचा या क्षेत्रातील
दै नंदिन जीवनात सामाजिकदृष्ट्या महत्त्व होता. 13 व्या शतकाद्वारे जातिचा उल्लेख अगदी दर्ल
ु भ आहे . 14 व्या
शतकातील दावेदारांचे शूर अधिसूचित करणारे दोन दर्मि
ु ळ मंदिराचे दातांचे रे कॉर्ड एक म्हणतो की शूद्र हा सर्वात
थोर आहे , इतर राज्ये आहे त की शूद्र शद्ध
ु आहेत. [113] रिचर्ड ईटन, इतिहास संशोधक, लिहितात, "सामाजिक
उत्पत्तीची पर्वा न करता कोणालाही योद्धा बनू शकतात, तसेच जात-संस्कृत भारतीय समाजाचा दस
ु रा खांब -
लोक ओळखण्याची वैशिष्ट्ये म्हणून दिसतात. ईटनच्या मते, शूद्र हा खानदानी भाग होता, आणि 11 व्या व 14
व्या शतकांदरम्यान दख्खनमधील हिंद ू काकतिया जमातीत हिंद ू काकत्यातील जनतेमध्ये "वडील व पुत्रांचे
वेगवेगळे व्यवसाय होते, सुचवले गेले की सामाजिक स्थिती मिळविली गेली नाही" . [115]

भारताच्या तामिळनाडू विभागात धर्मियाचे प्राध्यापक लेस्ली ओर्र यांनी अभ्यास केला आहे , "चोल काळात
शिलालेखात (दक्षिण भारतीय) समाजाची रचना करण्याबाबत आपल्या कल्पनांना आव्हान दिले गेले
आहे .ब्रॅमनिकल कायदे शीर ग्रंथ आपल्याला अपेक्षित धरण्यास काय भोगावे, याउलट आम्ही असे आढळत नाही की
जाति समाजाचे आयोजक तत्त्व आहे किं वा विविध सामाजिक गटांमधील सीमा खूप वेगवान ठरले आहे . "[116]
तामिळनाडूमध्ये वेल्ललाल पुरातन आणि मध्ययुगीन काळातील अभिजात वर्गांच्या काळातील होते जे साहित्याचे
प्रमुख संरक्षक होते. [117] [118] [11 9] ते ब्राह्मणांपेक्षा सामाजिक श्रेणीरचनेमध्ये उच्च स्थानावर होते. [120]

उत्तर भारतीय प्रदे शासाठी, सुसान बेली लिहितात, "वसाहत काळातील वसाहतीपर्यंत बरे च उपमहाद्वीप लोक
अजूनही लोकसंख्येच्या असल्यामुळे जनतेचे औपचारिक भेद केवळ मर्यादित महत्त्व होते; अगदी तथाकथित हिंद ू
गटाच्या काही भागात गंगातील उच्च भारत, संस्था आणि मान्यवर जे आता परं परागत जातीचे घटक म्हणन
ू
वर्णन केले गेले आहेत ते अलिकडेच अठराव्या शतकापासूनच आकार घेत होते - हे मग
ु ल काळातील संकुचित
काळ आणि उपमहामंडळातील पश्चिम शक्तीचे विस्तार . "[121] पश्चिम भारतासाठी, मानवजातीच्या प्राध्यापक
डीर्क कोलफ यांनी मध्ययुगीन काळात खुल्या स्थितीत राजपुत्र इतिहास हाती घेतलेल्या सामाजिक गटांचा
उल्लेख केला. ते म्हणतात, "उत्तर भारतात संवेदनाक्षम नातेसंबंध आणि जातीचे सर्वागीण अवलंब करणारा एक
तुलनेने नवीन प्रकार आहे जो अनुक्रमे मग
ु ल आणि ब्रिटीश कालखंडात प्रबळ झाला. ऐतिहासिकदृष्ट्या, युती
आणि ओपन स्टे टस ग्रुप, यरु ो बँड किं वा धार्मिक पंथ असो, अभिमानाने मध्ययुगीन आणि आधुनिक भारतीय
इतिहासाचे मूळ रूप आहे आणि जातीने तसे केले नाही.

मध्यकालीन युग, इस्लामिक सल्तन्य आणि मुगल साम्राज्य काल (1000 ते 1750)

1 9 27 मध्ये हुशीमयी आणि 1 9 62 मध्ये कुरे शी यासारख्या मुस्लीम इतिहासकारांच्या आधीच्या आणि 20 व्या
शतकात असा प्रस्ताव मांडण्यात आला की "इस्लामच्या आगमनाच्या आधी जातिप्रणालीची स्थापना झाली" आणि
उत्तर-पश्चिम भारतीय उपमहागणीत "एक भटक्या विरूद्ध जीवनशैली" हे मख्
ु य कारण होते सिंधी बिगर
मुसलमान "मेंढरे मध्ये इस्लामचा स्वीकार केला" तेव्हा अरब मुस्लिम सैन्याने या प्रदे शात आक्रमण केले. [123]
या गह
ृ ीतेनुसार, "हिंद ू मान्यता आणि प्रथिने घुसखोरी करून आतून भ्रष्ट झाले" अशा कमी जाती हिंद ू आणि
महायान बौद्धांच्या सामूहिक रूपांतरण झाले. हा सिद्धांत आता पूर्णपणे आधारहीन आणि खोटे असल्याचे मानले
जाते. [124] [125]

सामाजिक इतिहास आणि इस्लामिक अभ्यासाचा प्राध्यापक डॅरील मॅकलिन म्हणतात की ऐतिहासिक सिद्धांतामुळे
या सिद्धांताचे समर्थन होत नाही, जे काही पुरावे उपलब्ध आहे त ते सुचविते की, उत्तर-पश्चिम भारतातील
मुस्लिम संस्था कायदे शीर होते आणि अस्तित्वात असणारी कोणतीही असमानता चालू ठे वली आणि ती बौद्ध वा
"कमी नव्हती जात "हिंदं न
ू ी इस्लाम धर्म स्वीकारला कारण त्यांना जातिव्यवस्थेची कमतरता आहे . [126] मॅक्लीन
आणि राजपत्र
ु ांच्या परु ाव्यावरून पडताळलेले रूपांतरण पष्ु टी दे तात की काही जणांनी ब्राह्मण हिंद ू
(सैद्धांतिकदृष्टया उच्चजातीय) केले. [127] मॅकलिनने इस्लामिक काळातील भारतीय समाजातल्या जातीबद्दल आणि
धर्मांतराचे सिद्धान्त ऐतिहासिक पुरावे किं वा तपासण्यायोग्य स्त्रोतांवर आधारित नाहीत, परं तु मुस्लिम
इतिहासकारांच्या वैयक्तिक कल्पना अमेरिकेतील वायव्य भारतीय उपखंडात इस्लाम, हिंद ू आणि बौद्ध धर्माबद्दल
आहेत.

जमाल मलिक यांनी म्हटले आहे की, समाज सामाजिक उन्नतीसाठी जात असलेली एक भारतीय प्रणाली चांगली
आहे , तरीही परु ावा हा सच
ु वितो की, इस्लामचा भारतात आगमन होण्याआधी इस्लाममध्ये श्रेणीबद्ध संकल्पना, वर्ग
चेतना आणि सामाजिक स्तरीकरण आलेले होते. [130] मध्ययग
ु ीन भारतातील काही इस्लामिक इतिहासकारांनी
इस्लामिक साहित्यात जातीचा किं वा क्यूमचा संकल्प उल्लेख केला आहे , मलिक म्हणतात, परं तु भारतातील
मुस्लिम समाजातील विखंडन संबंधित आहेत. [131] दिल्ली सल्तनतच्या झिया अल-दीन अल-बरानी, मुस्लिम
साम्राज्याच्या अकबरच्या दरबारातील फातिवा-जहां जहांारी आणि अबू अल-फडलमधील काही इस्लामिक
न्यायालय इतिहासतज्ज्ञ आहे त. तथापि, झिया अल-दीन अल-बरानी यांच्या चर्चेत मस्लि
ु म लोकांमध्ये अर्शल
जातीवर अश्रफ जातीचे वर्चस्व असण्याचे घोषित केले जात नाही, तर कुरानिक मजकूरात त्यांना न्याय दे णे,
"खानदानी जन्म आणि श्रेष्ठ वंशावली असल्याबद्दल" मानवी जीवनाचे सर्वात महत्त्वाचे लक्षण ". [132] [133]

इरफान हबीब, एक भारतीय इतिहासकार, सांगतो की अबु अल-फडलच्या आयन-ए अकबरी उत्तर भारतातील
हिंदं च्ू या जाट शेतकर्यांच्या जनगणनाची एक ऐतिहासिक नोंद आणि जनगणना प्रदान करतात, जेथे तालुकदार
आणि जमींदार (सशस्त्र सरदार) आणि सशस्त्र घब
ु ड 16 व्या शतकातील शेतकरी शेतकरी (कामगार वर्ग) म्हणन
ू
दप्ु पट होणारे पायदळ (योद्धा वर्ग) हे सर्व जाट जातीचे होते. एका जातीच्या या व्यावसायिक दृष्ट्या भिन्न सदस्य
एकमेकांना भेटले होते, हबीब लिहितात, मुस्लिम शासकांच्या करदात्यांवर किं वा त्या समान जातीच्या असल्याचा
त्यांच्या प्रतिक्रियामुळे. [134] शेतकरी सामाजिक वर्गीकरण आणि जात वंश होते, हबीब म्हणतात, इस्लामिक
शासनाच्या अंतर्गत भागात कर महसूल संकलनासाठी साधने. [135]
भारताच्या बंगाल राज्यातील आधुनिक स्वरूपातील जातीव्यवस्था प्रणालीचा उगम कदाचित या काळात सापडतो,
रिचर्ड ईटन म्हणतो. [136] भारतातील मध्ययुगीन काळातील इस्लामिक सुलतानांनी बिगर मुस्लिमांमधून कर
महसूल मिळवून सामाजिक स्तरीकरण वापरला. [137] ईटन सांगतात की, "बंगालच्या हिंद ू समाजाला संपूर्णपणे
पहाणे, असे दिसते की जातिप्रणाली - प्राचीन भारतीय संस्कृतीचा अपरिवर्तनीय सार नव्हे तर ओरिएंटलिस्टांच्या
पिढ्यांनस
ु ार - आधनि
ु क स्वरूपातील काहीतरी उदय होतात कालावधी 1200-1500

नंतर मुघल काळ (1700 ते 1850)

सुसान बेली, एक मानववंशशास्त्रज्ञ, "जाति जात नाही आणि कधीही भारतीय जीवनाची एक निश्चित वस्तु नाही"
आणि जातिव्यवस्थेला आजच्या काळात माहित आहे की, "सामाजिक उन्नतीकरणाची अनुष्ठान योजना" ही पदवी
काळात दोन टप्प्यांत विकसित झाली. - मुघल काळ, 18 व्या आणि 1 9 व्या शतकाच्या सुरुवातीस या विकासासाठी
तीन मूलभत
ू मूल्यांनी महत्त्वपूर्ण भूमिका निभावली: पुजार्यांचे वर्चस्व, राजवट आणि सशस्त्र सप्तक. [138]

इस्लामिक मुघल साम्राज्यासह 18 व्या शतकामध्ये घसरण होत आहे , मुघल शासकांच्या प्रादे शिक वर्ग आणि
विविध धार्मिक, भौगोलिक आणि भाषिक पार्श्वभम
ू ीतन
ू नवीन राजवंशांनी भारताच्या विविध भागांत आपली
शक्ती प्रस्थापित करण्याचा प्रयत्न केला. [13 9] बेली सांगते की, या अस्पष्ट पोस्ट मुगल कुळातल्या लोकांनी
राजे, पुजारी आणि साधकांबरोबर संबंध जोडले, जातीचे प्रतीक आणि त्यांची लोकसंख्या विभाजित करण्यासाठी
आणि त्यांची शक्ती एकत्रित करण्याच्या चिन्हास तैनात केले. याव्यतिरिक्त, या द्रवपदार्थ स्थितीविहीन
वातावरणात, पूर्वी समाजातील पूर्वीच्या काही पिढीविरोधी विभागांनी स्वत: जाती गटांमध्ये गटबद्ध केले. [8] तथापि,
18 व्या शतकात बेली लिहितात, व्यापाऱ्यांचे भारत-व्यापी नेटवर्क , सशक्त हिरे आणि सशस्त्र आदिवासी लोकांनी
जातीच्या या विचारधाराकडे दर्ल
ु क्ष केले. [140] बहुतेक लोकांनी बेस्ट मानवांची जाणीव बाळगली नाही, परं तु
त्यांच्या परिस्थितीत त्यांना आव्हान दिले, त्यांच्याशी वाटाघाटी केल्या आणि त्यांचे पालन केले. समुदायांनी
भारताच्या वेगवेगळ्या भागामध्ये सहकार्य केले व संपत्ती वाढविण्यासाठी आणि तोट्यापासून स्वतःचे रक्षण
करण्यासाठी सामाजिक वर्गीकरणांचा आकार वाढविण्यासाठी "सामूहिक वर्गीकरण" केले. [141] "जाति, वर्ग, समुदाय"
अशी रचना ज्या काळात उद्भवली होती त्या काळात राज्य यंत्रणा तट
ु लेली होती तेव्हा ती विश्वासार्ह आणि
द्रवपदार्थ होती, जेव्हा अधिकार आणि जीवन अप्रत्याशित होते. [142]

या वातावरणात भारतीय राज्याचे प्राध्यापक रोझलिंड ओ'हॅनलॉन म्हणतात की, नव्याने आलेले वसाहतवादास
ईस्ट इंडिया कंपनीच्या अधिकार्यांनी हिंद ू आणि मुस्लिम यांच्यातील परस्परविरोधी हितांचे संतुलन साधून,
भारतातील व्यावसायिक हितसंबंध मिळविण्याचा प्रयत्न केला आणि प्रादे शिक राज्यकर्ते आणि सैन्यात मोठ्या
संमेलनांसह साधु. ब्रिटिश कंपनीने धर्म आणि जातीने वेगळे केलेले संविधान कायदे स्वीकारले. [143]
कायदे विषयक संहिता व वसाहतवादाच्या प्रशासकीय प्रथा बहुधा मुस्लिम नियम आणि हिंद ू नियमांमध्ये
विभागली गेली, त्यात बौद्ध, जैन आणि शीखचे कायदे समाविष्ट होते. या अस्थायी काळात ब्राह्मणांनी हिंद ू समाज
आणि आध्यात्मिक संमती स्वीकारणार्या शास्त्रज्ञ, साधू आणि व्यापार्यांसह हिंद ू धर्माचे कायदा, कायदा आणि हिंद ू
मुद्दयांवर स्थगित करण्यात आला. [144] [ब]

ब्रिटिश राजवटीत (1857 ते 1 9 47)

जरी वर्ण आणि जत्यांची पूर्व-आधुनिक मूल्ये असली तरी आजही अस्तित्वात असलेल्या जात पद्धती मुगल
काळानंतर आणि ब्रिटीश वसाहतींच्या काळात घडलेल्या विकासाचा परिणाम आहे , ज्याने जातिसंस्था प्रशासनाची
केंद्रीय यंत्रणा बनविली. [2] [148] ] [4]

आधार
ब्रिटिश साम्राज्ययग
ु ाच्या कालखंडात जातीने जातिशास्त्र आधारित होते. त्यानंतर 1881 च्या जनगणनेत आणि
त्यानंतर ब्रिटिश वसाहतीत (आता भारत, पाकिस्तान, बांगलादे श आणि बर्मा) लोकसंख्या मोजण्यासाठी आणि
त्यांचे वर्गीकरण करण्यासाठी, वसाहतवादी इतिहासकारांनी जात (जाति) शीर्षके वापरली. [14 9] 18 9 1 च्या
जनगणनेमध्ये 60 उप गट समाविष्ट होते जे प्रत्येक सहा व्यावसायिक आणि वांशिक श्रेणींमध्ये विभाजित होते
आणि त्यानंतरच्या संख्येत वाढ झाली. [150] ब्रिटीश वसाहती यग
ु जनगणना जाती टे बल्स, सुसान बेली सांगतात,
"जल
ू ॉजी आणि वनस्पति वर्गीकरणांसारख्या तत्त्वे असलेल्या भारतीयांसाठी, प्रमाणित आणि क्रॉस-संदर्भित
जतिंची सूची, ज्याने त्यांच्यापेक्षा अधिक श्रेष्ठ असलेल्या, स्थापित केलेल्या त्यांच्या शुद्धतेच्या आधारे , व्यावसायिक
मूळ आणि सामूहिक नैतिक मूल्य " भारतीय नोकरशाहीत ब्रिटिश अधिकार्यांनी भारतीय जनुकांच्या
वर्गीकरणानुसार अहवाल पूर्ण केले, तर काही ब्रिटिश अधिकार्यांनी या व्यायामाची टीका केली कारण भारतात
जातिव्यवस्थेच्या वास्तवतेला एक गंमतीदारपणा आहे . ब्रिटीश वसाहती अधिकार्यांनी जनगणनेनुसार ठरवलेल्या
जती लोकांनी हे ठरविण्याचा प्रयत्न केला की जनतेचा कोणता गट त्यासाठी पात्र ठरला जेणेकरून
वसाहतशासनाच्या सरकारमधील नोकरदारांना व जनतेला अविश्वसनीय म्हणून वगळण्यात आले. [151] 1 9 व्या
शतकाच्या उत्तरार्धात आणि 20 व्या शतकाच्या सुरुवातीला ब्रिटिश अधिकार्यांनी ग्लोरिया रहहे जा नावाचा
जनगणना वर्गीकरण वापरला, जमिन करांच्या दरांची रचना करणे, तसेच काही सामाजिक गटांना "गुन्हे गारी"
जाती आणि जाती "बंड" होण्याची शक्यता आहे . [152]

नंतर लोकसंख्या सुमारे 200 दशलक्ष लोकांना पाच प्रमुख धर्मांमध्ये आणि 5,00,000 पेक्षा जास्त शेतीप्रधान
खेड्यांचा समावेश होता, प्रत्येक लोक वेगवेगळ्या वयोगटातील 100 ते 1,000 लोकसंख्येसह, जे वेगवेगळ्या
जातींमध्ये विभागले गेले. ही विचारधारात्मक योजना सैद्धांतिकदृष्ट्या सुमारे 3,000 जातींपासून बनलेली होती, जी
पुढे 90,000 स्थानिक एन्डोगॅमस उपसमूहाचा समावेश असल्याचा दावा केला गेला. [1] [153] [154] [155]

सशक्त ब्रिटिश वर्ग प्रणालीने भारतीय वसाहत व्यवस्थेसह ब्रिटिश वसाहतींचा व्यस्तता तसेच पूर्वसाहित्यवादी
भारतीय जातींचे ब्रिटिश धारणा प्रभावित केले असावे. ब्रिटीश सोसायटीच्या स्वत: च्याच कठोर वर्ग प्रणालीने
भारतीय समाज व जाती समजून घेण्यासाठी ब्रिटिशांना टे म्पलेट प्रदान केले . [156] ब्रिटीशांनी समाजातील मोठ्या
वर्गांनी वर्गवारी करून ब्रिटिशांच्या सामाजिक वर्गांबरोबर भारताची जाती समवत्ृ त करण्याचा प्रयत्न केला. [157]
[158] डेव्हिड कन्नडिन नुसार, ब्रिटिश राजवटीत भारतीय जाती पारं पारिक ब्रिटिश वर्गामध्ये विलीन झाले.

सामाजिक ओळख

निकोलस डीर्क क्सने असा युक्तिवाद केला आहे की आज आपण ओळखत असलेल्या भारतीय जाती एक
"आधुनिक प्रसंग" आहे , म्हणून "जाति" मूलतः ब्रिटीश वसाहतवादी राज्याद्वारे बदलली आहे . [ई] डर्क स्कानुसार,
वसाहतवाद जातिच्या संलग्नतेपेक्षा बरे चसे ढीग व द्रव होते. परं तु ब्रिटीश सरकारने जातिसंयोजीला कठोरपणे
अंमलात आणून पूर्वीपेक्षा अस्तित्त्वात जास्त कठोर पदनिहाय निर्माण केले, काही जाती गुन्हे गारीने होते आणि
इतरांना प्राधान्य दिले जात असे. [18 9] [पष्ृ ठ आवश्यक] [1 9 0] डे Zwart नोट करते की जात प्रणाली हिंद ू
जीवन प्राचीन तथ्य म्हणून विचार केला आणि त्या समकालीन विद्वान ब्रिटीश वसाहती सरकार द्वारे प्रणाली
बांधण्यात आली की त्याऐवजी भांडणे. ते म्हणतात की "नोकरी आणि शिक्षणाच्या संधींना जातीवर आधारित
वाटप केले गेले आणि लोकांना जाणीव तंत्र वाढवले व त्यांचा स्वीकार केला." डी Zwart दे खील टिप की पोस्ट-
वसाहती होकारार्थी कृती फक्त "ब्रिटीश वसाहती प्रकल्पाला पूर्वकल्पित करते ज्यात पूर्वप्रतिष्ठाने जातीव्यवस्था
निर्माण केली". [1 9 1] स्वीटमनने म्हटले आहे की युरोपीय संकल्पनेने जातीची पूर्व राजनैतिक संरचना नाकारली
आणि भारताच्या "मूलत: धार्मिक वर्ण" वर आग्रह केला. वसाहत कालावधी दरम्यान, जात एक धार्मिक प्रणाली
म्हणून परिभाषित करण्यात आले आणि राजकीय शक्तींनी घटस्फोट दिला होता. यामुळे वसाहतवादी शासांकरवी
भारताला भारतीय समाजाच्या रूपात दर्शविण्याकरता हे भत
ू पर्व
ू भारतीय राज्यांपेक्षा वेगळे केले गेले जे त्यांनी
"अपकीर्ती आणि अपरिपक्व" म्हणून टीका केली, [1 9 2] [फ] आवश्यक व आवश्यक "औपनिवेशिक शक्ती" ,
अधिक 'प्रगत' राष्ट्र द्वारे पित्तविषयक नियम "

पुढील विकास

ब्रिटिश शासनाच्या काळात भारतीय समाजातील जातीव्यवस्थेबद्दलची समजुती प्रस्थापित झाली. [164] [जी]
कॉर्ब्रिजने निष्कर्ष काढला की, भारतातील बर्याच रहिवाशांच्या राज्यांचे विभाजन आणि नियमांचे ब्रिटिश धोरण
तसेच जनगणना कठोरपणे गणल्या जातात. 1 9 01 आणि 1 9 11 च्या जनगणनेनस
ु ार, 10 वर्षाच्या जनगणनेच्या
दरम्यानच्या श्रेणींमध्ये, जातींच्या ओळखीच्या कडक कार्यात योगदान दिले. [1 9 6] 1 9 20 च्या दशकात
सामाजिक अस्वस्थता यामुळे या धोरणामध्ये बदल झाला. [9] तेव्हापासून, वसाहतवादाच्या प्रशासनामुळे
निष्ठावान जातींसाठी सरकारी नोक-यांची काही टक्केवारी राखून सकारात्मक भेदभावाची धोरणे सुरु झाली. [1 9
7] ऑगस्ट 1 9 32 रोजी राउं ड टे बल कॉन्फरन्समध्ये अंबरकरांच्या विनंतीवरून इंग्लंडचे तत्कालीन पंतप्रधान
रामसे मॅकडोनाल्ड यांनी कम्यन
ु ल अवार्ड मिळवन
ू दिले, ज्यास मस्लि
ु म, शीख, ख्रिश्चन, अँग्लो इंडियन्स, यरु ोपीया
आणि त्यांच्यासाठी स्वतंत्र प्रतिनिधीत्व प्रदान करण्यात आला. दलित या उदासीन वर्गांना विशेष मतदारसंघांमधून
निवडणूक भरण्यासाठी अनेक जागा दे ण्यात आल्या होत्या ज्यात उदासीन झालेल्या वर्गातील मतदार केवळ मत
दे ऊ शकतात. गांधीजींनी या तरतुदी विरोधात भूखंडाचा वारसा धरला होता की अशी व्यवस्था हिंद ु समाजाला दोन
गटांमध्ये विभाजित करे ल. बर्याच वर्षांनंतर, आंबेडकरांनी लिहिले की गांधीजींचा उपवास बळकटीचा एक प्रकार
होता. [1 9 8] हा करार, ज्याने गांधींना उपवास धरला आणि आंबेडकरांनी स्वतंत्र मतदानाची मागणी सोडली,
त्यांना पूना करार असे म्हटले गेले. [1 99 5] भारताने स्वातंत्र्यप्राप्तीनंतर अनुसूचित जाती आणि अनुसूचित
जमातींची यादी असलेल्या जाती-आधारित आरक्षणांची धोरणे अधिकृत केली होती.

इतर सिद्धांत आणि निरिक्षण

स्माल्सर आणि लिपसेलेट यांनी त्यांचे औपचारिक वसाहतीतील हुटटन जातीव्यवस्थेच्या अभ्यासाचे प्रस्ताव
मांडले. हीच पद्धत आहे की जातीच्या ओळींमध्ये वैयक्तिक हालचाल किमान ब्रिटिश भारतामध्ये कमीतकमी असू
शकते कारण हे धार्मिक विधी होते. ते म्हणतात की हे असे होऊ शकते कारण वसाहतवादाच्या सामाजिक
वर्चस्वामुळे पूर्व-विद्यमान विधी पद्धतीचा वापर केला गेला. [200] 18 व्या आणि 1 9 व्या शतकाच्या सुरुवातीच्या
ब्रिटिश वसाहतींच्या काळात, आधनि
ु क स्वरूपात जातीव्यवस्थेचे उदय दक्षिण आशियात एकसमान नव्हते.
औपनिवेशिक भारतातील एक फ्रेंच इतिहासकार क्लॉड मार्कोवेट्स म्हणतात की, 18 व्या शतकाच्या उत्तरार्धात
आणि 1 9 व्या शतकाच्या उत्तरार्धात उत्तर आणि पश्चिम भारतात (सिंध) एक उचित जातीव्यवस्थेची कमतरता
नसून त्यांची धार्मिक ओळख द्रवपदार्थ (सावित्रीप, वैष्णववाद, शीख धर्म) आणि ब्राह्मण हे पुजेचे पुजारी गट
नव्हते (परं तु बावसा होते). [201] मार्क व्हित्स लिहितात, "जर धर्म एक संरचनेचा घटक नव्हता, तर तो जात
नव्हता" हिंद ू व्यापारी समह
ू वायव्य भारत

समकालीन भारत
सोशल स्तरीकरण आणि त्याच्याबरोबर येणारी असमानता अजूनही भारतात अस्तित्वात आहे , [203] [204] आणि
पूर्णपणे टीका केली गेली आहे . [205] शासकीय धोरणे आरक्षणाद्वारे , मागासवर्गीयांसाठी कोटा या असमानता कमी
करण्याचे उद्दिष्ट ठे वते परं तु असभ्यतेने या स्तरीकरणला जिवंत ठे वण्यासाठी प्रोत्साहनही दिले आहे . भारताच्या
ऐतिहासिकदृष्ट्या भेदभाव केलेल्या समुदायांना अधिकृतपणे अनुसूचित जातीच्या नावाने अस्पश्ृ यांना, आणि इतर
मागासवर्गीय म्हणन
ू काही आर्थिकदृष्ट्या मागासवर्गीय म्हणन
ू भारतीय सरकार अधिकृतपणे मान्यता दे ते.

जातीव्यवस्थेची कमी होणे

लिओनार्ड व वेलर यांनी 1 900-19 75 मध्ये भारतातील प्रादे शिक लोकसंख्येत परस्पर आंतरजातीय आणि
अंतसम्राट अंतराळ-जातीच्या विवाहांच्या पद्धतीचा अभ्यास करण्यासाठी विवाह आणि वंशावळीचा अहवाल सादर
केला आहे . ते वेळोवेळी जातीच्या रे षत
े ील विवाहामुळे विवाहबाह्य विवाह दर्शवितात, विशेषतः 1 9 70 च्या
दशकापासन
ू . ते या विवाहित विवाहासाठी शक्य कारणांमळ
ु े यव
ु कांमध्ये शिक्षण, आर्थिक विकास, हालचाल आणि
परस्पर संबंध प्रस्थापित करतात. [207]

द टे लिग्राफमध्ये 2003 च्या एका लेखात असे म्हटले आहे की शहरी भागात आंतरजातीय विवाह आणि डेटिग
ं
सामान्य होती. महिला साक्षरता आणि शिक्षणामुळे महिला, कामात स्त्रिया, शहरीकरण, दोन उत्पन्न असलेल्या
कुटुंबांची गरज आणि टे लीव्हिजनद्वारे जागतिक प्रभावामुळे भारतीय सामाजिक आणि कौटुंबिक संबंध बदलत
आहेत. राजकारण, शैक्षणिक, पत्रकारिता, व्यवसाय आणि भारतातील नारीवादी चळवळीतील स्त्री-आदर्श यांनी या
बदलाला वेग दिला आहे .

जाती-संबंधित हिंसा
स्वतंत्र भारताने जाती-संबंधित हिंसा पाहिली आहे . 2005 च्या संयुक्त राष्ट्रसंघातील एका अहवालाप्रमाणे, 1 99 6
मध्ये दलितांविरोधात केलेल्या हिंसाचाराच्या सुमारे 31,440 घटना घडल्या. [20 9] [2 9] [पष्ृ ठ आवश्यक] संयुक्त
राष्ट्रसंघाच्या अहवालात दर 10,000 दलित लोकांमध्ये 1.33 हिंसक कृत्ये झाल्याचे म्हटले आहे . संदर्भासाठी, संयक्
ु त
राष्ट्रसंघाने 2005 मध्ये विकसित दे शांतील 10,000 लोकांमागे हिंसक कृत्ये 40 ते 55 प्रकरणांदरम्यान नोंदवली.
[211] [पष्ृ ठ आवश्यक] [212] अशा हिंसाचे एक उदाहरण म्हणजे खैरलांजीचा 2006 चा हत्याकांड.