Tóm tắt Quyết định 39/2013/DS – GĐT ngày 28/8/2013 của Tòa dân

sự Tòa án nhân dân tối cao.

Đây là Quyết định giám đốc thẩm của Tòa dân sự Tòa án nhân dân
tối cao về vụ án “Tranh chấp thừa kế” giữa nguyên đơn là cụ Lê Thanh
Quý và bị đơn là ông Nguyễn Hữu Dũng, Nguyễn Hữu Lộc cùng những
người có liên quan là các con của bà. Theo các tài liệu, chứng cứ trong hồ
sơ cho biết, cụ Hương lập di chúc toàn bộ nhà đất cho các con, bản di
chúc này đáp ứng các yêu cầu về mặt hình thức một cách hợp pháp
nhưng lại không đúng về mặt nội dung, cụ thể là nội dung của di chúc chỉ
có giá trị một phần bởi nhà đất trên là tài sản chung của vợ chồng cụ
Hương và cụ Quý. Vì vậy Tòa án tối cao đồng tình với quan điểm xét xử
của Tòa sơ thẩm. Nhưng tại thời điểm xét xử sơ thẩm, ông Nguyễn Hữu
Lộc là người đang quản lý, sử dụng phần nhà đất cụ Quý được chia mà
Tòa sơ thẩm không quyết định buộc ông Lộc giao trả phần tài sản ấy cho
cụ Quý là chưa giải quyết triệt để vụ án.
- Cụ Hương đã định đoạt tài sản nào? Đoạn nào của Quyết định
số 359 cho câu trả lời?
 Cụ Hương đã định đoạt toàn bộ nhà đất cho các con, cụ thể là
tại địa chỉ 25D/19 Nguyễn Văn Đậu (nay là 302 Nguyễn Thượng
Hiền, phường 5, quận Phú Nhuận)
 Tại phần Xét thấy có cho biết: “Theo các tài liệu, chứng cứ
có trong hồ sơ vụ án thể hiện nguồn gốc nhà đất tại địa chỉ
25D/19 Nguyễn Văn Đậu (nay là 302 Nguyễn Thượng Hiền,
phường 5, quận Phú Nhuận) được Ủy ban nhân dân quận Phú
Nhuận cấp giấy chứng nhận cho cụ Nguyễn Văn Hương vào năm
1994. Ngày 26/01/2009, cụ Hương di chúc toàn bộ nhà đất cho
các con là....”
- Đoạn nào của Quyết định số 359 cho thấy tài sản cụ Hương
định đoạt trong di chúc là tài sản chung của vợ chồng cụ Hương
 Tại phần Nhận thấy có cho biết: “Cụ Quý và cụ Hương có
tạo lập được bất động sản gồm nhà và đất toạ lạc tại số 25D/19
Nguyễn Văn Đậu (số mới 302 Nguyễn Thượng Hiền, phường 5,
quận Phú Nhuận), diện tích 699 m2 đã được cấp giấy chứng
 nhận quyền sử dụng đất năm 1994, chưa được cấp chủ quyền sở
hữu nhà”
 Tại phần Xét thấy cũng có cho biết thêm: “Tuy nhiên, về
nội dung thì di chúc chỉ có giá trị một phần bởi nhà đất trên là
tài sản chung của vợ chồng cụ Hương và cụ Quý. Việc cụ Hương
lập di chúc cho toàn bộ nhà đất cho 5 người con trong khi không
có sự đồng ý của cụ Quý là không đúng”
- Tòa án đã công nhận phần nào của di chúc? Đoạn nào của
Quyết định số 359 cho câu trả lời?
 Tòa án đã công nhận bản di chúc của cụ Nguyễn Văn Hương
có hiệu lực một phần đối phần tài sản của cụ Hương (1/2 nhà đất)
 Tại phần Xét thấy có thông tin rằng: “Vì vậy, Tòa án cấp
sơ thẩm xét xử di chúc của cụ Nguyễn Văn Hương có hiệu lực
một phần đối phần tài sản của cụ Hương (1/2 nhà đất) nên được
chia đều cho 5 người con là các ông bà....”
- Suy nghĩ của anh/ chị về hướng giải quyết trên của Tòa giám
đốc thẩm
 Theo nhóm tác giả, hướng giải quyết trên của Tòa giám đốc
thẩm là rất hợp lý, thuyết phục
 Vì:
+ Ông Quý và bà Hương kết hôm năm 1962, mà khối bất động sản
gồm nhà và đất được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng năm
1994. Căn cứ theo quy định tại Điều 612 1 BLDS 2015 và quy định
tại Khoản 1 Điều 332 Luật Hôn nhân và gia đình. Có thể thấy, cụ
Hương sở hữu ½ khối tài sản nhà đất (tọa lạc tại địa chỉ 25D/19
Nguyễn Văn Đậu, nay là 302 Nguyễn Thượng Hiền, phường 5,
quận Phú Nhuận) là hoàn toàn có căn cứ pháp luật
+ Căn cứ theo quy định tại Điều 609 3 BLDS 2015, cụ Hương chỉ có
quyền di chúc để lại phần tài sản của mình cho người thừa kế theo
1
“Di sản bao gồm tài sản riêng của người chết, phần tài sản của người chết trong tài sản chung với người khác”
2
“1. Tài sản chung của vợ chồng gồm tài sản do vợ, chồng tạo ra, thu nhập do lao động, hoạt động sản xuất, kinh
doanh, hoa lợi, lợi tức phát sinh từ tài sản riêng và thu nhập hợp pháp khác trong thời kỳ hôn nhân, trừ trường hợp
được quy định tại khoản 1 Điều 40 của Luật này; tài sản mà vợ chồng được thừa kế chung hoặc được tặng cho
chung và tài sản khác mà vợ chồng thỏa thuận là tài sản chung.”
3
Điều 609. Quyền thừa kế
 pháp luật, nghĩa là chỉ có ½ nhà đất nêu trên chứ không phải toàn
bộ di sản như bản di chúc
+ Căn cứ quy định tại Điều 643 BLDS 2015, chỉ phần tài sản định
đoạt của cụ Quý trong bản di chúc của cụ Hương là bị vô hiệu và
bản di chúc của cụ Hương chỉ có hiệu lực một phần đối phần tài sản
của cụ Hương, không ảnh hưởng đến việc định đoạt ½ nhà đất còn
lại thuộc sở hữu của cụ Hương
- Nếu cụ Quý chết trước cụ Hương, phần nào của di chúc có giá
trị pháp lý? Nêu CSPL khi trả lời
 Nếu cụ Quý chết trước cụ Hương, khi đó sẽ xảy ra ba trường
hợp:
+ Trường hợp 1: Cụ Quý chết trước cụ Hương mà không để lại di
chúc thì: Căn cứ theo quy định tại Khoản 1 Điều 650 4 và tại điểm a
Khoản 1 Điều 6515 BLDS 2015, phần di sản của cụ Quý sẽ được chia
đều cho cụ Hương và các người con. Do đó, di chúc của cụ Hương chỉ
có giá trị pháp lý đối với phần tài sản của cụ bao gồm ½ nhà đất cùng
phần tài sản cụ được hưởng thừa kế từ phần di sản của cụ Quý.
+ Trường hợp 2: Nếu cụ Quý chết trước cụ Hương nhưng có để lại di
chúc định đoạt ½ tài sản nhà đất cho cụ Hương thì: Căn cứ theo quy
định tại điểm a Khoản 1 Điều 6446 BLDS 2015, di chúc của cụ Hương
cũng chỉ có giá trị pháp lý đối với phần tài sản của cụ bao gồm ½ nhà
“Cá nhân có quyền lập di chúc để định đoạt tài sản của mình; để lại tài sản của mình cho người thừa kế theo pháp
luật; hưởng di sản theo di chúc hoặc theo pháp luật.
Người thừa kế không là cá nhân có quyền hưởng di sản theo di chúc.”

4
Điều 650. Những trường hợp thừa kế theo pháp luật
“1. Thừa kế theo pháp luật được áp dụng trong trường hợp sau đây:
a) Không có di chúc;
b) Di chúc không hợp pháp;
c) Những người thừa kế theo di chúc chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc; cơ quan, tổ chức
được hưởng thừa kế theo di chúc không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế;
d) Những người được chỉ định làm người thừa kế theo di chúc mà không có quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di
sản.”
5
Điều 651. Người thừa kế theo pháp luật

“1. Những người thừa kế theo pháp luật được quy định theo thứ tự sau đây:
a) Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;”
6
Điều 644. Người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung của di chúc
 đất cùng phần tài sản cụ được hưởng thừa kế từ phần di sản của cụ
Quý.
+ Trường hợp 3: Nếu cụ Quý chết trước cụ Hương nhưng có để lại di
chúc định đoạt toàn bộ tài sản nhà đất chung của hai vợ chồng cho cụ
Hương thì khi đó, bản di chúc của cụ Hương sẽ có hiệu lực pháp lý
toàn bộ vì căn cứ theo Điều 609 BLDS 2015, cá nhân có quyền định
đoạt toàn bộ tài sản của mình
- Nếu tài sản được định đoạt trong di chúc chỉ thuộc sở hữu của
cụ Hương vào đầu tháng 4/2009 thì di chúc của cụ Hương có giá
trị pháp lý không? Vì sao?
Căn cứ theo Điều 609 BLDS 2015 thì cá nhân có quyền định
đoạt tài sản của mình. Vì vậy, nếu tài sản được định đoạt trong di
chúc chỉ thuộc sở hữu của cụ Hương vào đầu tháng 4/2009 thì di
chúc của cụ Hương hoàn toàn có giá trị pháp lý.
Nhưng nếu xét theo hướng xử lý của Tòa án, cụ Quý vẫn
được hưởng hai phần ba suất của một người thừa kế theo pháp luật
theo điểm a Khoản 1 Điều 644 BLDS 2015, phần còn lại mới chia
cho 5 người con
 Có thể thấy, dù cho Tài sản được định đoạt trong di chúc chỉ
thuộc quyền sở hữu của cụ Hương vào đầu tháng 4/2009 thì di
chúc của cụ Hương chỉ có giá trị pháp lý một phần
- Quyết định số 58, đoạn nào cho thấy quyền sử dụng đất của cụ
C và cụ D đã bị thu hồi trước khi hai cụ chết?
Tại phần Nhận định của Tòa án có cho biết: “Ngày 15-01-2011, cụ
D lập di chúc tại Phòng công chứng M, tỉnh Vĩnh Phúc với nội
dung để lại phần tài sản của mình tại thửa đất nêu trên cho ông D1,
khi Nhà nước thu hồi, bồi thường bằng tái định cư (hoặc nhận tiền)

“1. Những người sau đây vẫn được hưởng phần di sản bằng hai phần ba suất của một người thừa kế theo pháp luật
nếu di sản được chia theo pháp luật, trong trường hợp họ không được người lập di chúc cho hưởng di sản hoặc chỉ
cho hưởng phần di sản ít hơn hai phần ba suất đó:
a) Con chưa thành niên, cha, mẹ, vợ, chồng;
b) Con thành niên mà không có khả năng lao động”
và bồi thường tài sản trên đất thì ông D1 dược đứng tên và nhận
tiền. Ngày 07-9-2010, cụ C chết. Ngày 21-01-2011, cụ D chết”