TÓM TẮT QUYẾT ĐỊNH SỐ 359/2013/DS-GĐT NGÀY 28/8/2013 CỦA TOÀ

DÂN SỰ TOÀ ÁN NHÂN DÂN TỐI CAO:

Nguyên đơn: Cụ Lê Thanh Quý
Bị đơn:
1. Ông Nguyễn Hữu Dũng
2. Ông Nguyễn Hữu Lộc
Cụ Quý và cụ Hương là vợ chồng tạo lập được bất động sản gôm nhà và đất tại số
25D/19 Nguyễn Văn Đậu (số mới 302 Nguyễn Thượng Hiền, phường 5, Phú
Nhuận) diện tích 699 m2. Năm 1994 được cấp GCN QSDĐ (chưa có chủ quyền
sở hữu nhà). Năm 2009 cụ Hương chết để lại di chúc chia toàn bộ nhà và đất cho 5
người con là: Đức, Nghĩa, Hiếu Dũng, Kiều. Di chúc đã được công chứng, cụ
Hương có giây chứng nhân sức khỏe minh mẫn.
Cụ Quý khởi kiện yêu cầu chia tài sản chung làm 2 phần; hưởng 1/2 giá trị căn nhà
bằng hiện vật ( 1/2 căn nhà phía bên phải từ ngoài nhìn vào). Yêu cầu hưởng 2/3
xuất thừa kế đối với di sản của ông Hương nối tiếp với phần diện tích được hưởng
của bà (băng hiện vật)
Ông Dũng yêu cầu chia theo di chúc của cụ Hương và không có ý kiên về việc cụ
Quý yêu cầu chia tài sản. Ông không đồng ý cho ông Lộc được hưởng phần diện
tích di sản. Ông xin nhận nhà ở góc bên trái.
Ông Lộc yêu cầu được hưởng một phần căn nhà vì không còn chỗ ở nào khác.
Ông không có ý kiến về việc cụ Quý yêu cầu chia tài sản. Hiện tại nhà do ông và
ông Dũng quản lý sử dụng.
Những người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đều đồng ý với yêu cầu chia tài sản
của cụ Quý và ông Lộc. Ngoại trừ ông Đức yêu cầu nhận phần di sản thừa kế ở
phần bên trái nhà. Cụ Hương chết ngày 06/04/2009 để lại di chúc có nội dung chia
lại toàn bộ nhà đất cho 5 người con. Bà Quý khởi kiện yêu cầu chia lại tài sản
chung của hai vợ chồng.
2.1. Cụ Hương đã định đoạt tài sản như thế nào? Đoạn nào của Quyết định số
359 cho câu trả lời?
- Cụ Hương đã định đoạt toàn bộ nhà đất tại số 302 Nguyễn Thượng Hiền, phường
5, quận Phú Nhuận.
- Theo bán án 359: "Theo các tài liệu, chứng cứ có trong hồ sơ vụ án thể hiện
nguồn gốc nhà đất tại địa chí 25D/19 Nguyễn Văn Đậu (nay là 302 Nguyễn
Thượng Hiền, phường 5, quận Phú Nhuận) được UBND quận Phú Nhuận cấp giấy
chứng nhận cho cụ Nguyễn Văn Hương vào năm 1994. Ngày 16/01/2009, cu
Hương di chúc toàn bộ nhà dất cho các con là Nguyễn Ngọc Đức, Nguyễn Hữu
Nghĩa, Nguyễn Ngọc Hiếu, Nguyễn Hữu Dũng, Quảng Thị Kiều (vợ Nguyễn Hữu
Trí.
2.2. Đoạn nào của Quyết định 359 cho thấy tài sản cụ Hương định đoạt trong
đi chúc là tài sản chung của vợ chồng cụ Hương?
- Trích bản án: “Tuy nhiên, về nội dung thì di chúc chỉ có giá trị một phần bởi nhà
đất trên là tài sản chung của vợ chồng cụ Hương và cụ Quý."
2.3. Tòa án đã công nhận phần nào của di chúc? Đoạn nào của Quyết định 359
cho câu trả lời?
- Tòa án công nhân phần di chúc định đoạt ½ nhà đất thuộc di sản của cụ Hương
trong khối tài sản chung của 2 vợ chồng cụ
- Theo bản án “Toà án cấp sơ thẩm xét xử di chúc của cụ Nguyễn Văn Hương có
hiệu lực 1 phần đối với phần tài sản của cụ Hương (1/2 nhà đất) nên được chia cho
đều cho 5 người con là các ông bà Nguyễn Ngọc Đức. Nguyễn Hữu Nghĩa,
Nguyễn Ngọc Hiếu, Nguyễn Hữu Dũng, Quảng Thị Kiều (vợ Nguyễn Hữu Trí) sau
khi đã chia cho cụ Quý 2/3 suất thừa kế theo pháp luật, còn ½ diện tích đất còn lại
được chia cho cụ Quý”.
2.4. Suy nghĩ của anh/chị về hướng giải quyết trên của Toà giám đốc thẩm
Hướng giải quyết trên của Tòa giám đốc thẩm là hợp lý vì:
Thứ nhất, theo Điều 612 BLDS thì di sản bao gồm phần tài sản của người chết
trong khối tài sản chung với người khác. Vợ chồng cụ Hương kết hôn vào năm
1962 và cụ Hương dược cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất vào năm 1994.
Căn cứ theo khoản 1 Điều 33 Luật Hôn nhân và gia đình 2014 thì quyền sử dụng
đất mà vợ, chồng có được sau khi kết hôn là tài sản chung của vợ chống. Nói cách
khác, cụ Hương sở hữu ½ nhà đất tại số 302 Nguyễn Thượng Hiền, phường 5,
Quận Phú Nhuận thuộc khối tài sản chung của vợ chồng.
Thứ hai, theo Điều 609 BLDS 2015 thì cá nhân có quyền lập di chúc định đoạt tài
sản của mình chứ không có quyền định đoạt tài sản của người khác. Nói cách khác,
cụ Hương chỉ có quyền dịnh đoạt ½ nhà đất nêu trên chứ không phải toàn bộ như
nội dung bản di chúc.
Thư ba, theo khoản 4 điều 643 BLDS 2015, chỉ phần định đoạt tài sản của cụ Quý
trong di chúc của cụ Hương bị vô hiệu và di chúc được xem là có hiệu lực một
phần. Bởi lẽ, việc vô hiệu này không làm ảnh hướng đến việc định đoạt ½ nhà đất
còn lại thuộc sở hữu của cụ Hương.
2.5. Nếu cụ Quý chết trước cụ Hương, phần nào của di chúc có giá trị pháp
lý? Nêu cơ sở pháp lý khi trả lời.
Trường hợp 1:
- Nếu cụ Quý chết trước cụ Hương thì di chúc của cụ Hương mà không để lại di
chúc thì theo điểm a khoản 1 Điều 650 về những trường hợp thừa kế theo pháp luật
thì:
- "1. Thừa kế theo pháp luật được áp dụng trong trường hợp sau đây:
a) Không có di chúc ;"
Và điểm a khoản 1 Điều 651 quy định về người thừa kế theo pháp luật:
- "1. Những người theo pháp luật được quy định theo thứ tự sau đây:
a) Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con
đẻ, con nuôi của người chết;"
Vì vậy phần di sản của cụ Quý sẽ được chia đều cho cụ Hương và các người con.
Do đó, phần tài sản của cụ Hương sẽ gồm phần được hưởng thừa kế theo pháp luật
từ cụ Quý cộng với phần tài sản ban đầu là ½ nhà đất. Khi đó, di chúc định đoạt
toàn bộ nhà đất cho 5 người con vẫn chỉ có hiệu lực pháp lý một phần ứng với tài
sản nêu trên.
Trường hợp 2:
- Trong trường hợp cụ Quý chết trước mà có thể để lại di chúc định đoạt một phần
tài sản ½ nhà đất cho cụ Hương thì:
- Theo điểm a Khoản 1 Điều 644 BLDS 2015 về người thừa kế không phụ thuộc
vào nội dung di chúc thì cụ Hương vẫn nhận được phần di sản bằng hai phần ba
suất của một người thừa kế theo pháp luật. Khi đó, di chúc của cụ Hương cũng chỉ
có hiệu lực pháp lý một phần ứng với phần mà cụ Hương sở hữu trong khối tài sản
chung của vợ chồng cộng lại với phần cụ được thừa kế từ cụ Quý.
Trường hợp 3:
- Trong trường hợp cụ Quý chết trước mà để lại di chúc định đoạt toàn bộ phần tài
sản trong khối tài sản chung của 2 vợ chồng cho cụ Hương thì :
- Nếu không có bất kì người nào thuộc những trường hợp quy định tại Điều 644
BLDS thì toàn bộ căn nhà sẽ thuộc quyền sở hữu của cụ Hương. Khi đó, di chúc
của cụ Hương sẽ có giá trị pháp lý toàn bộ căn cứ theo Điều 609 BLDS về cá nhân
có quyền định đoạt tài sản của mình.
2.6. Nếu tài sản được định đoạt trong di chúc chỉ thuộc sở hữu của cụ Hương
vào đầu tháng 4/2009 thì di chúc của cụ Hương có gá trị pháp lý không? Vì
sao?
- Nếu tài sản được định đoạt trong di chúc chỉ thuộc sở hữu của cụ Hương vào đầu
tháng 4/2009 trong khi cụ Hương đi công chứng di chúc vào ngày 16/01/2009 thì
di chúc của cụ Hương không có giá trị pháp lý.
- Căn cứ Điều 646: "Di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản
của mình cho người khác sau khi chết". Mà tại thời điểm cụ Hương lập di chúc di
sản cụ đề lại trong di chúc chưa là tài sản của cụ.
- Di sản được xác định từ thời điểm lập di chúc. Như vậy trong trường hợp này di
chúc của cụ Hương được công chứng ngày 16/01/2009 mà đến đầu tháng 4/2009
tài sản mới thuộc sở hữu của cụ Hương thì không có giá trị pháp lý.