Professional Documents
Culture Documents
KODHOLLEE
Kodholleen leencarraa kan dhalattu maddi sanyiishee leenca kan dhalattu taatee
gootummaa leencaa kan hin qabne bifan saree kan fakkaattu sanyii abbaaashee
KODHOLLEE
kan hin beekne uumamaan gadhee utuu hin taane dhalattee kan badduudha
waan nama gaddisiisummoo oolmaanshee leencota keessa utuu hintaane
osolee,qofaashee dhumarra waan yaadamteefii uumamteef utuu hintaane
garaaasheef jiraattee kandabartuudha.
Guyyaa tokko akka amalashee aduun barii geesseetti ijoolleen maqaan isaanii
madaalee fi bariitee jedhaman lafa barii kaasanii hanga biiftuun dadhabeera
jettee ifashee dhowwattutti oolmaan isaanii walduukaa ture guyyaa tokko akkas
jedhanii walii galu oolmaan keenya arraa maalqaba yoo deemnee naannoo
bishaanii dhagaa darbachuu taphanne jedhanii walii galan. Bariiteen mucaa
keessasheetti hamaa hinbeekne namaaf gaarii yaaduu malee hamaa yaaduu
hinbeekne waan ajajamte ariifattee raawwattu turte. Faallaa Sanaa madaaleen
immoo keessasheetti hamaa yaadaa mucaa baayyee kolfitu turte utuu taphatanii
bariiteedhaan akkas jetti bariiteekoo ani sidura goreen darbadhaa atimmoo
dabareekee yeroo ani darbadhee gadi jedhu darbadhu jette madaaleen jecha
kana yoojettu akka amalashee keessasheetti hamaa yaadaa jirti maatiin bariitee
albuuda gati jabeessa tokko waan qabaniif karaa albuuda kana gurgurchiistu
barbaadaa turte kana yaadaa ani darbadhee yoon gadi jedhu darbadhu jette
bariiteen waanjedhamte gochuu waan jaallattuuf akkuma ajajamteen yeroosheen
darbattu madaaaleen olkaatee dhaichi mataashee walakkaa dhaabbate iddo
lamatti wakak godhe madaaleen durayyuu qophooftee waanjirtuuf idda
qaamashee hundaa kaafattee iyyite biyyi biyya badii tae,madaaleen naatee
KODHOLLEE
gaggabdee kufte namni hundumtuu utuu hin hafin dhufan hospitaalli guddaan
beekamaan namoota baayyee baratan qabu tokko jira ture hospitaala sana
seenuufiyyuu gati jabeessa ture madaaleen uttuuma iyyituu achi nagessitan
malee jetti.
Iyyishee achi malee jedhee itti caalaa waan deemeef waangodhan dhabanii
hinduutiiree akkam goonu jedhanii waaee birri yoo haasahan akkas jette
madaaleen kan narukute bakkan ciisutti bariiteedha abbaanshee albuuda argatan
sana qabu isaanitti murteessaa jette abbaan bariitee naasuudhan isheen
haafayyitu malee hingeessina jedhan haalli yeroo Sanaa baayyee ulfaataa bture
madaaleen rukutamtee achi geessan akka tasaa taee yeroon sun yeroo dhuma
wagga ture hospitaalli sun waggaa sana hojii hojjeteen bua qabeessa waan
tureef namooti hospitaala seenan akkasumas tola akka yaalaman akkasumas
namoota gaggabdoodhaan biyya sana keessa turaniif gargaarasa qarshii
miliyoona kudhan akka laatuuf murteessee ture.
abbaankee qaban kun utuu kan abbaakoo taee baayyee nagammachiisaa birrii
ittiin muuzii ittiin bitattun siikennaa natti gurguradhu ittiin jette yaadattee
madaaleen ariifattee ani gaarii akkan tae namadaaltee beektaa jette kanarratti
bariiteen gaarummaan namaa sibiratti maaliin madaalamaa? ittiin jette ijishee
akka namni dueennaan boossuu fakkaatti ati gaafa dhalatte uumamakeen nama
jedhamta turte bineensa hinturre maaltu akkas sigodhe maaf sanyii abbaa keetii
abaarsista sanyii gaariirraa dhalatte turte arraa kaaseee maqaakee kondhollee
jedheen siwaama jette.
Kaniisaa fi hawaannisa
Ilbiisonni kun lamaan gaafa uumaman uumama baallee qaban miilla lama,harka
lama qaban akkasumas qaama guutuu qaban turan.Kanniisonni gurmuudhaan
jiraatanii dammeessuuf dhamau hawaannisni garuu gurmuudhaan hojii
balleessuurratti bobbau kanniisi yoomiyyuu sammuu namaa keessatti hojiima
dammeessuun beekama hawaannisnis yoo kau akkasuma yaaddootu sammuu
keenya keessa dhufa mee ofiikeef yaadi amma utuu namni wayii dhufee
kanniisa siin jedhe sammuukee keessa dhufa hawaannisa yoo jedhameoo waaee
kanniisaa yaadda taanaan waaen dammaa sammuukee keessa akka dhufu wal
nun mormisiisubaayyee damma jaallachuu keerraan kankae utuu kanniisa
argitee baayyisuu barbaadda kanarraa namoonni gaarii hojjetan maal akka tahan
tilmaamuun garuu namni kun gaariidha jechuuf gaarumaan namaa sibiratti
maaliin madaalama gaaffii jedhuuf deebii gahaa qabattee dhihaachuu
qabda.waaeen hawaannisaa yookau waaee qoricha itti biifamuu yaadna kanaaf
maddasaanii balleessuu barbaanna akkasuma namoota hamaa sitti yaadani
dhumnisaa isaanitti akka deebiu yaadii tuffadhuu dhiisi
KODHOLLEE
Dogoggora barsiisaakee argitee yoo duukaa buute bor barsiisaa tauunkee waan
hin hafneef barattoonikees siduukaa buhu barattoonnikees barsiisaa tahaa
….akka nama meeqa balleessitu yaadee kanaafiyyuu namni angafa taee
dhalateef ykn umuriidhaan waan sidursuuf yaadaan sidursuu dhiisuu dandaha
yoon kana jedhummoo nama siin oliin hindhagain yooman siinjedhe amman
maaliif dalg nahubattagaa ammati kanaf gaariinkee gaarummaa siiqabatee waan
dhufuuf duuba hin deebihin.mana guddaa ijaaruuf hawwuurra yaada guddaa
ijaaruun mana guguddaa hedduu tahan akka si ijaarsisu yaaddee beektaa nama
guddaa tauuf hawwuun akeektuu jireenyakee borii wantoota bareechan keessaa
isa jalqabaati. Sooressa tauuf hawwuurra hayyuu tauuf hawwuun sooressoota
hedduu akka bittu si taasisa akkasumas sooressi sooressotaa akkamitti akka
jiraatu nama beeku ogeessadha. Sooressooni yoo duan seenaan isaanii
achumaan due bada ogeessonni yoo duan garuu seenaan isaanii achumaan dua
KODHOLLEE
ogeessi due seenaan isaa hin duhu dhalootaa dhalootatti darba addunyaan kun
sooressoota hdduu dabarsiteetti hojii saanii garuu ijoollee isaanii duwwaatu
yaadata ogeessi due garuu yoomiyyuu seenaan isaa nukeessa jiraata.
Egaa walumaa galatti namoota jechaan yeroo hunda nama miidhan dhumrratti
maqaa kondhollee jedhu moggaasiifii biraa deebi,i.
Yeroo nama baayyee jaallatan tokko waangaarii irraa eegnu tooko yeroonni
hamaa irratti arginu baayyee nu aarsa hinjibbinas baayyee gaddina.maalgochuu
qabna yoo jennes furmaannisaa yeroo hunda namootarra waangaarii eeguu
dhiisuun gaariidha .
Akka ilaalcha keetti waan baayyee haasoftuuf ykn uffata gatii qaqqaalii
uffattuuf akkasumas immoo waan namoota kolfisiisaa ooltuuf faal;laa kanaas
immoo ykn waan namoota hedduu boosisaa ooltuuf abshaala ofiin jechuu
dandeessa kun ilaalcha mataa keetiiti ilaalchakee garuu waaltawaa gootee
ilaaluun kankeeti siifan dhiisa garuu dhugaa addunyaa kanarra jiru yoo ilaalle
KODHOLLEE
Yeroo tokko tokko namoonni hedduun ani gammachuu hinqabu kanaafan waan
akkasii hojjechuu hindandeenye wantoonni jedhan hedduudha.maddi
rakkoowwan akkas akkasiimmoo
ishee cite hinjedhuu ishee rakkoo qabdu jala qabee gaafa baayyee gaddu
imimmaan isa rakkisu dhokfateema dabarfataa gaafa sibira gau kolfasaan
dhokfata kaanaafiyyuu icitii gadda keetii gammachuu keetiin aguuguu
yaali eci hinbooin arri bor mitiim namoota ati arra iddoo guguddaati
argitu waanuma fiiganii achi gahan sitti fakkaatamoo yeroo tokkon carraa
argadhee nama akka magaalaa naqamteetti qabeenyaan sadarkaa
qabatanii jiran carraa argadhee haasofsiise akkas naan jedhe waanan
godhu dhabee paantiikoo lilmoodhaan hodhee uffadheera dhalataan bara
kanaa maaliif surreenkeessan cite gadditan naaf hingalu naanjedhe
Amma utuu qorannoon gatii namaa timaamuuf addunyaa kanarratti tae tokko
dhufee gatiikee sigaafate meeqa himatta? dhibba tokkoo?kuma tokkoo?kuma
arrakudhanii?.....................gatiinkee meeqaree ……itti yaadi daqiiqaa
muraasaaf gaaffii kana yoo gaafatamtu gatiikee kan nama biraan tilmaamtee
yaaduu dandeessa fakkeenyaaf yoo saayintistiin,Dr engineerin tokko dhufee
gatiisaa himatee sanarraa kaastee atimmoo isaa gadin jira jettee gatiikee
sanarraa kaastee atimmoo amma akka bakka jirtu ykn hojii irra jirtu tilmaamtee
kansaarraa gadui buustee himachuu dandeessa garuu waa sittimuu ati ofiikeef
nama addaafi gati jabeessadha jireenyakee borii akka magaalaa guddaa
tokkootti ilaali jireenyakee borii sana gatiisaa tilmaamuuf hojiinkee fi
oolmaankee arraa akeektuu jireenyakee borii tau.
Hiriyyummaan akka nama muka tokko dhaabee itti soquu suuta guddachuu
qabuudha kanaaf nama tokko arruma bartee osoo eenyummaasaa hinbarin
arruma duukaa fiiguun akka qurxummii utuu maalummaasaa hinbeekin utaaltee
kiyyoon qabamtuudha.
Yeroo tokko iyyummaan maaf addunyaa keenya dhaale gaaffii jedhu deebisuuf
qorannoon bara kudha sagal shantamoota keessa oxford university dhaan
hojjetame tokko akka ibsutti adddunyaa kanarratti namoonni persentiin
shantamaa oli yeroo milkaainatti dhiaatan hojii dhaabu namoonni akkasii
rakkoowwan hedduu dandamatanii dhufanii wayita milkaauuf tarkaanfiin tokko
isaan hafu hojii dhaabu jedha. Qalameen dhaltee dhaltee eegee geessee
dadhabdi inni oromtichi jedhu sun waan baayyee ofkeesssaa qaba innis
qalameen dhaltee eegee bira gauuf fiixee funyaansheetiirraa kaastee hamma
eegee geessutti mataa isa guddaa dhaltee,garaa isa ballaa dhaltee udduu isa
duubaan mullatu hundumaa deessee eegee ishee baayyee qalloo ittiin cinqamuu
mitii akka qaldiitti fiigaa baastu bira geessee dhaabdi jechuu saati oromtichi
oromoon kun hayyuudhaam dhuguma argitee jechoota inni waggoota hedduu
dura dubbate hiikkaasaa safuu oromoo kanaa.
Inni ure irraanfatus inni urame hin irraanfatu jedha muka boombiin ure tokkotu
maal yaadeetii maaliif jedhee jettee yoo yaadde boombiin ureema dhiisee fiige
mukichi garuu yeroo gara uraasaa sanaa ilaalu hin dagatu.
KODHOLLEE
Namoonni sababa jechakeef miidhamanii achi ciisan nama meeqa ati garuu
irraanfatteetta mitii mee namoota wajjin jiraataa turte hundumaa gaafattee
maaljedhu beektaa gochakeerra jechakee siyaadachiisu kanaaf jechakee
eeggadhu.
Tooftaan jireenyaa ati ittiin jireenyakee fooyyeffattuuf kan nama biro garaa
gara tauu dandaha ykn tokkos tahuu dandaha.
KODHOLLEE