სასწავლო კურსის/მოდულის სილაბუსის ფორმა

ფაკულტეტი სამართლის ფაკულტეტი

საგანმანათლებლო პროგრამა სამართალი
უმაღლესი განათლების
ბაკალავრიატი
საფეხური

სასწავლო კურსის სახელწოდება შესავალი სამართალმცოდნეობაში

სასწავლო კურსის სტატუსი სავალდებულო
სწავლების ენა ქართული
დაშვების წინაპირობები არ გააჩნია

სახელი, გვარი დიმიტრი გეგენავა

სამეცნიერო ხარისხი სამართლის დოქტორი
თანამდებობა პროფესორი
სასწავლო კურსის საკონტაქტო ტელ. 577233847
განმახორციელებელი
E-mail d.gegenava@sabauni.edu.ge
კონსულტაციის დღე: ფაკულტეტის დეკანის მიერ დამტკიცებული გრაფიკის
შესაბამისად (იხ. უნივერსიტეტის საიტზე
http://www.sabauni.edu.ge).

კრედიტი (ECTS) 6
საათები (1 კრედიტი = 25 სთ) 150
საკონტაქტო საათები, მ.შ 55
სტუდენტის სასწავლო
დატვირთვა ლექცია 26
სემინარი 24
შუალედური და დასკვნითი გამოცდები 5
დამოუკიდებელი საათები 95

სასწავლო კურსის მიზანია სტუდენტს:

 შესძინოს ფართო თეორიული ცოდნა სამართლის ძირითადი ცნებებისა და კატეგორიების,

სამართლის ძირითადი თეორიების, განმარტების მეთოდების, სამართლის ფილოსოფიური და
სასწავლო კურსის სოციალური საფუძვლების, სამართლის ფუნქციების, სამართლის, ჩვეულებისა და მორალის
მიზანი ურთიერთობის საკითხების, სამართლის კულტურასთან, პოლიტიკასთან, ეკონომიკასთან
დამოკიდებულების, სამართლის წყაროების, ასევე სამართლის ნორმის ცნების, სახეების,
სტრუქტურის შესახებ;
 გამოუმუშავოს დარგობრივი დისციპლინების დაუფლებისათვის სამართლებრივი
კატეგორიებით აზროვნების საწყისი უნარები.
სწავლის შედეგები
სტუდენტი:

 იაზრებს სამართლის ფუნქციებს, სამართლის ძირითად თეორიებს, სამართლებრივი

მოწესრიგების მეთოდებსა და სტადიებს, სამართლის ნორმის განმარტების მეთოდებს, სამართლის
ფილოსოფიურ და სოციალურ საფუძვლებს, სამართლის ნორმის სახეებსა და სტრუქტურას,
ცოდნა და
სამართალშემოქმედების პრინციპებსა და სახეებს, სამართლებრივი ურთიერთობის ელემენტებს,
გაცნობიერება
იურიდიული ფაქტებს, სამართლის ნორმის შეფარდების სტადიებს, ასევე იურიდიული
პასუხისმგებლობის საფუძვლებსა და სახეებს;
 აცნობიერებს სამართლის არსსა და სოციალურ ღირებულებას, სამართლისა და
კანონმდებლობის სისტემების თანაფარდობას, სამართლის, მორალისა და ჩვეულების
ურთიერთობის მნიშვნელობას.
სტუდენტი:

 განსაზღვრავს სამართლის ნორმის სტრუქტურას;

 განსაზღვრავს ნორმატიული აქტის მოქმედების ფარგლებს და მართებულად იყენებს
სამართლის ნორმას დროსა და სივრცეში;
 იყენებს სამართლებრივ აქტებს მათი იერარქიისა და იურიდიული მოქმედების ძალის
მიხედვით;
 განსაზღვრავს სტრატეგიას სუბსუმფციისა და ნორმის განმარტების მეთოდების გამოყენებით,
უნარი
ისახავს მართებულ სტრატეგიას შემთხვევათა კვალიფიკაციისათვის;
 იყენებს სამართლის თეორიული ასპექტების შესახებ საბაზისო ცოდნას სამართლის ცალკეული
დარგობრივი დისციპლინების შესწავლისას;
 აკეთებს არგუმენტირებულ და დასაბუთებულ დასკვნებს სამართლის ძირითადი თეორიების
შესახებ;
 ერთვება დებატებში სამართლის ძირითადი თეორიებისა და სამართლის მეთოდების
საკითხებზე, იგებს განსხვავებულ აზრს და გადმოსცემს ცოდნას იურიდიული ტერმინოლოგიის
გამოყენებით ზეპირი და წერილობითი ფორმით.
სტუდენტი:
პასუხისმგებლობა  ავითარებს სამართლიანობის განცდასა და შეფასების სისტემას, რომლის საშუალებითაც
და ავტონომიურობა შეუძლია არა მხოლოდ სამართლებრივი, არამედ სამართლიანი გადაწყვეტილებების მიღება და
შინაგანი ღირებულებითი წესრიგის განმტკიცება.

ლექცია
სამუშაო ჯგუფში მუშაობა
სწავლება-სწავლის სემინარი
მეთოდები პრაქტიკული მუშაობა
ელექტრონული რესურსით სწავლება
ელექტრონული სწავლება
სხვა

სტუდენტის სწავლის შედეგის მიღწევის დონის შეფასება

სტუდენტის სწავლის შედეგის მიღწევის დონის შეფასება წარმოებს 100-ქულიანი სისტემით. სტუდენტის სწავლის შედეგის
მიღწევის დონის შეფასება მოიცავს შუალედურ შეფასებას (მაქსიმუმ 70 ქულა) და დასკვნით შეფასებას (მაქსიმუმ 30 ქულა),
რომელთა ჯამი წარმოადგენს საბოლოო შეფასებას (100 ქულა).

სტუდენტის სწავლის შედეგის მიღწევის დონის შუალედური შეფასების კომპონენტებია ზეპირი გამოკითხვა, წერითი
გამოკითხვა, შუალედური წერითი გამოცდა. სტუდენტის სწავლის შედეგის მიღწევის დონის შუალედური შეფასების
თითოეულ კომპონენტს აქვს თავისი წილი შუალედური შეფასების 70 ქულის ფარგლებში. სტუდენტის შუალედური
შეფასების მინიმალური კომპეტენციის ზღვრის ხვედრითი წილი შეადგენს შუალედური შეფასების მაქსიმალური ქულის (70
ქულის) 30%-ს ანუ 21 ქულას.

2
სულხან-საბა ორბელიანის უნივერსიტეტი Sulkhan-Saba Orbeliani University
სტუდენტის სწავლის შედეგის მიღწევის დონის დასკვნითი შეფასების კომპონენტია დასკვნითი წერითი გამოცდა.
დასკვნითი წერითი გამოცდა სავალდებულოა. დასკვნით წერით გამოცდაზე გასვლის უფლება ეძლევა სტუდენტს, რომელ-
საც შუალედური შეფასებით დაგროვილი აქვს შუალედური შეფასების მინიმალური კომპეტენციის ზღვარი, ანუ მინიმუმ 21
ქულა. სტუდენტს, რომელსაც შუალედური შეფასებით დაგროვილი არ ექნება შუალედური შეფასების მინიმალური
კომპეტენციის ზღვარი ანუ მინიმუმ 21 ქულა, დასკვნით წერით გამოცდაზე არ დაიშვება. დასკვნითი შეფასების მინიმალური
კომპეტენციის ზღვარის ხვედრითი წილი შეადგენს დასკვნითი შეფასების მაქსიმალური ქულის (30 ქულის) 30%-ს
მიმატებული 1 ქულა ანუ 10 ქულას. დასკვნითი შეფასება ჩაბარებულად ჩაითვლება იმ შემთხვევაში, თუ სტუდენტი
დასკვნით წერით გამოცდაზე დააგროვებს მინიმუმ 10 ქულას.

სასწავლო კურსი ჩაბარებულად ჩაითვლება იმ შემთხვევაში, თუ შუალედური შეფასებისა და დასკვნითი შეფასების

მაქსიმალური ქულის (30 ქულა) გათვალისწინებით სტუდენტი დააგროვებს მინიმუმ 51 ქულას. სტუდენტს კრედიტი
ენიჭება კანონმდებლობით გათვალისწინებული ერთ-ერთი დადებითი შეფასების მიღების შემთხვევაში.
დადებითი შეფასება
A - ფრიადი შეფასების 91-100 ქულა
B - ძალიან კარგი მაქსიმალური შეფასების 81-90 ქულა
C - კარგი მაქსიმალური შეფასების 71-80 ქულა
D - დამაკმაყოფილებელი მაქსიმალური შეფასების 61-70 ქულა
E - საკმარისი მაქსიმალური შეფასების 51-60 ქულა
უარყოფითი შეფასება
მაქსიმალური შეფასების 41-50 ქულა (სტუდენტს ჩასაბარებლად მეტი მუშაობა სჭირდება და
FX - ვერ ჩააბარა ეძლევა დამოუკიდებელი მუშაობით დამატებით გამოცდაზე ერთხელ გასვლის უფლება.
ამასთან, დამატებითი გამოცდა შეიძლება დანიშნოს დასკვნითი გამოცდის შედეგების
გამოცხადებიდან არანაკლებ 5 კალენდარულ დღეში).
მაქსიმალური შეფასების 40 ქულა და ნაკლები (სტუდენტის მიერ ჩატარებული სამუშაო არ
FX - ჩაიჭრა
არის საკმარისი და მას საგანი ახლიდან აქვს შესასწავლი)
შეფასების ფორმები და კომპონენტები
შეფასების ფორმები და რაოდენობა თითოეულის მაქსიმალური მაქსიმალური
N კომპონენტები შეფასება ქულა

1 შუალედური შეფასება, მათ შორის: 70 ქულა

1.1 ზეპირი გამოკითხვა 6 2.5 15

1.2. წერითი გამოკითხვა 6 5 30
1.3. შუალედური წერითი გამოცდა 1 25 25
2 დასკვნითი შეფასება 30 ქულა
2.1. დასკვნითი წერითი გამოცდა 1 30 30
სულ 100 ქულა
შუალედური შეფასების კომპონენტები, მეთოდები და კრიტერიუმები
კომპონენტები მეთოდები და კრიტერიუმები
სტუდენტის წერითი გამოკითხვა ფასდება 5 ქულით. შუალედური შეფასების ფარგლებში, სემესტრის
განმავლობაში, სტუდენტი წერითი ფორმით გამოიკითხება ექვსჯერ. შესაბამისად, წერითი
გამოკითხვებში სტუდენტმა შეიძლება დააგროვოს მაქსიმუმ 30 ქულა (5X6).

წერითი გამოკითხვის შესაფასებლად გამოიყენება შემდეგი საშუალებები (შეფასების მეთოდები):

ტესტი, თეორიული საკითხი, ღია კითხვა. წერითი გამოკითხვისას შეიძლება გამოყენებული იქნეს
შეფასების მეთოდების სხვადასხვა კომბინაცია. წერითი გამოკითხვისას თეორიული საკითხი ფასდება
2 ქულით, თითოეული ღია კითხვა 1 ქულით, ხოლო სწორად ამოხსნილი თითოეული ტესტი - 0.2
ქულით. თითოეულ ტესტს აქვს 4 სავარაუდო პასუხი, რომელთაგან მხოლოდ ერთია სწორი.
წერითი
გამოკითხვა თეორიული საკითხის შეფასების კრიტერიუმებია: თეორიული მასალის ცოდნა, საკითხის ლოგიკური
და თანმიმდევრული გადმოცემა, სამართლებრივი მსჯელობა.
3
სულხან-საბა ორბელიანის უნივერსიტეტი Sulkhan-Saba Orbeliani University
 ქულა თეორიული საკითხის შეფასების კრიტერიუმები
პასუხი სრულია. სტუდენტი კარგად ფლობს თეორიულ მასალას, საკითხი ლოგიკურად და
2
თანმიმდევრულად არის გადმოცემული. სამართლებრივი მსჯელობა კარგია.
პასუხი შეკვეცილია. სტუდენტი ფლობს თეორიულ მასალას, თუმცა აღინიშნება
1 ნაკლოვანებები. საკითხი ნაწილობრივ არის გადმოცემული. სამართლებრივი მსჯელობა
ფრაგმენტულია.
0 პასუხი საკითხის შესაბამისი არ არის ან საერთოდ არაა მოცემული.
ღია კითხვის შეფასების კრიტერიუმებია: კითხვის აღქმა და პასუხის არგუმენტირებული დასაბუთება.
ქულა ღია კითხვის შეფასების კრიტერიუმები
სტუდენტს კარგად აქვს აღქმული შეკითხვის არსი. პასუხი არგუმენტირებულად
1
დასაბუთებულია.
0.5 სტუდენტს აღქმული აქვს შეკითხვის არსი. პასუხი დასაბუთებულია.
0 პასუხი შეკითხვის არსის შესაბამისი არ არის ან საერთოდ არაა მოცემული.
სტუდენტის ზეპირი გამოკითხვა ფასდება 2.5 ქულით. შუალედური შეფასების ფარგლებში, სემესტრის
განმავლობაში, სტუდენტი ზეპირი ფორმით გამოიკითხება ექვსჯერ. შესაბამისად, ზეპირ
გამოკითხვებში სტუდენტმა შეიძლება დააგროვოს მაქსიმუმ 15 ქულა (2.5X6).

ზეპირი გამოკითხვა ტარდება მოხსენებების, დისკუსიისა და კითხვა-პასუხის ფორმატში. ზეპირი

გამოკითხვის შესაფასებლად გამოიყენება შემდეგი საშუალებები (შეფასების მეთოდები):
პრეზენტაცია, პრაქტიკული/თეორიული დავალების შესრულება, სამუშაო ჯგუფში მუშაობა,
დისკუსიაში მონაწილეობა.

ზეპირი გამოკითხვისას შეფასების კრიტერიუმებია: პასუხის ფორმულირება და გადმოცემა,

იურიდიული ტერმინოლოგიის დაცვა, სამართლებრივი მსჯელობა.
ქულა ზეპირი გამოკითხვის შეფასების კრიტერიუმები

ზეპირი სტუდენტი კარგადაა მომზადებული, პასუხი მკაფიოდ და ადეკვატურადაა

გამოკითხვა 2.5 ფორმულირებული, მისი სამართლებრივი მსჯელობა მაღალ დონეზეა. იგი იცავს
იურიდიულ ტერმინოლოგიას
სტუდენტი მომზადებულია, პასუხი მკაფიოდ და ადექვატურადაა ფორმულირებული,
2 თუმცა შეკვეცილია. მისი სამართლებრივი მსჯელობა კარგია. იგი იცავს იურიდიულ
ტერმინოლოგიას
სტუდენტი არ არის კარგად მომზადებული., პასუხი არასრულადაა ფორმულირებული,
1.5 მისი სამართლებრივი მსჯელობა ფრაგმენტულია, ხოლო იურიდიული ტერმინოლოგია
ნაკლოვანია
სტუდენტი ფაქტიურად მოუმზადებელია, პასუხი ბუნდოვანი და არაადეკვატურია. მისი
1 სამართლებრივი მსჯელობა არსებითად მცდარია, იგი არ იყენებს იურიდიული
ტერმინოლოგიას
სტუდენტს არ შეუძლია არგუმენტირუბული მოსაზრების ჩამოყალიბება, მსჯელობა და
0
არგუმენტების მოყვანა
შუალედური შეფასების ფარგლებში სტუდენტი აბარებს შუალედურ წერით გამოცდას. შუალედური
წერითი გამოცდა ტარდება მე-8-მე-9 სასწავლო კვირას. შუალედურ წერით გამოცდაში სტუდენტმა
შეიძლება დააგროვოს მაქსიმუმ 25 ქულა.

შუალედური წერითი გამოცდას შესაფასებლად გამოიყენება შემდეგი საშუალებები (შეფასების

მეთოდები): ღია კითხვა, თეორიული საკითხი, კაზუსი. შუალედური წერითი გამოცდა მოიცავს 1
თეორიულ საკითხს, 2 ღია კითხვას და 1 კაზუსს. შუალედური წერითი გამოცდასას თეორიული
საკითხი ფასდება 10 ქულით, ღია კითხვა - 5 ქულით, ხოლო კაზუსი - 5 ქულით.

თეორიული საკითხის შეფასების კრიტერიუმებია: თეორიული მასალის ცოდნა, საკითხის ლოგიკური,

შუალედური თანმიმდევრული და ადეკვატური გადმოცემა, იურიდიული ტერმინოლოგიის დაცვა,
წერითი გამოცდა სამართლებრივი მსჯელობა, სამართლებრივი ანალიზი.
ქულა თეორიული საკითხის შეფასების კრიტერიუმები

4
სულხან-საბა ორბელიანის უნივერსიტეტი Sulkhan-Saba Orbeliani University
 პასუხი სრულია. სტუდენტი ზედმიწევნით კარგად ფლობს განვლილ მასალას, საკითხი
ლოგიკურად, თანმიმდევრულად და ადეკვატურად არის გადმოცემული. იურიდიული
9-10
ტერმინოლოგია დაცულია. სამართლებრივი მსჯელობა და სამართლებრივი ანალიზი
მაღალ დონეზეა.
პასუხი სრულია. სტუდენტი კარგად ფლობს პროგრამით გათვალისწინებულ განვლილ
მასალას, საკითხი ლოგიკურად, თანმიმდევრულად და ადეკვატურად არის გადმოცემული.
7-8
იურიდიული ტერმინოლოგია დაცულია. სამართლებრივი მსჯელობა და სამართლებრივი
ანალიზი ძალიან კარგია.
პასუხი სრულია. სტუდენტი დამაკმაყოფილებელად ფლობს პროგრამით
გათვალისწინებულ განვლილ მასალას. საკითხი ლოგიკურად და ადეკვატურად არის
5-6
გადმოცემული, თუმცა არათანმიმდევრულია. იურიდიული ტერმინოლოგია დაცულია.
სამართლებრივი მსჯელობა და ანალიზი დამაკმაყოფილებელია.
პასუხი შეკვეცილია. სტუდენტი საკმარისად ფლობს პროგრამით გათვალისწინებულ
განვლილ მასალას, თუმცა აღინიშნება ნაკლოვანებები. საკითხის გადმოცემულია
3-4
ნაწილობრივ. იურიდიული ტერმინოლოგია ნაკლოვანია. სამართლებრივი მსჯელობა და
ანალიზი ფრაგმენტულია.
პასუხი ნაკლოვანია. სტუდენტი ვერ ფლობს პროგრამით გათვალისწინებულ განვლილ
მასალას, გადმოცემულია საკითხის შესაბამისი მასალის მხოლოდ ცალკეული ფრაგმენტები.
1-2
იურიდიული ტერმინოლოგია არ არის გამოყენებული. სამართლებრივი მსჯელობა და
ანალიზი არადამაკმაყოფილებელია.
0 პასუხი საკითხის შესაბამისი არ არის ან საერთოდ არაა მოცემული.
ღია კითხვის კრიტერიუმებია: კითხვის აღქმა და პასუხის დასაბუთება, თეორიული მასალის ცოდნა,
სამართლებრივი მსჯელობა.
ქულა ღია კითხვის შეფასების კრიტერიუმები
პასუხი სრულია. სტუდენტი ზედმიწევნით კარგად ფლობს განვლილ მასალას, საკითხი
ლოგიკურად, თანმიმდევრულად და ადეკვატურად არის გადმოცემული. იურიდიული
5
ტერმინოლოგია დაცულია. სამართლებრივი მსჯელობა და სამართლებრივი ანალიზი
მაღალ დონეზეა.
პასუხი სრულია. სტუდენტი კარგად ფლობს პროგრამით გათვალისწინებულ განვლილ
მასალას, საკითხი ლოგიკურად, თანმიმდევრულად და ადეკვატურად არის გადმოცემული.
4
იურიდიული ტერმინოლოგია დაცულია. სამართლებრივი მსჯელობა და სამართლებრივი
ანალიზი ძალიან კარგია.
პასუხი სრულია. სტუდენტი დამაკმაყოფილებელად ფლობს პროგრამით
გათვალისწინებულ განვლილ მასალას. საკითხი ლოგიკურად და ადეკვატურად არის
3
გადმოცემული, თუმცა არათანმიმდევრულია. იურიდიული ტერმინოლოგია დაცულია.
სამართლებრივი მსჯელობა და ანალიზი დამაკმაყოფილებელია.
პასუხი შეკვეცილია. სტუდენტი საკმარისად ფლობს პროგრამით გათვალისწინებულ
განვლილ მასალას, თუმცა აღინიშნება ნაკლოვანებები. საკითხის გადმოცემულია
2
ნაწილობრივ. იურიდიული ტერმინოლოგია ნაკლოვანია. სამართლებრივი მსჯელობა და
ანალიზი ფრაგმენტულია.
პასუხი ნაკლოვანია. სტუდენტი ვერ ფლობს პროგრამით გათვალისწინებულ განვლილ
მასალას, გადმოცემულია საკითხის შესაბამისი მასალის მხოლოდ ცალკეული ფრაგმენტები.
1
იურიდიული ტერმინოლოგია არ არის გამოყენებული. სამართლებრივი მსჯელობა და
ანალიზი არადამაკმაყოფილებელია.
0 პასუხი საკითხის შესაბამისი არ არის ან საერთოდ არაა მოცემული.
კაზუსის ამოხსნის კრიტერიუმებია: ლოგიკური მსჯელობა, დასაბუთება, მართებული და ადეკვატური
კვალიფიკაცია.
ქულა კაზუსის შეფასების კრიტერიუმები
პასუხი სრულია. საკითხი ზუსტად და ამომწურავად არის გადმოცემული. იურიდიული
ტერმინოლოგია დაცულია. სტუდენტი ზედმიწევნით კარგად ფლობს განვლილ მასალას,
5
ღრმად და საფუძვლიანად აქვს ათვისებული ძირითადი და დამატებითი ლიტერატურა.
შეცდომა არ არის. სამართლებრივი მსჯელობა მაღალ დონეზეა.

5
სულხან-საბა ორბელიანის უნივერსიტეტი Sulkhan-Saba Orbeliani University
 პასუხი სრულია, თუმცა შეკვეცილი. ტერმინოლოგიურად გამართულია. არსებითი
4 შეცდომა არ არის. სტუდენტი კარგად ფლობს პროგრამით გათვალისწინებულ განვლილ
მასალას; ათვისებული აქვს ძირითადი ლიტერატურა. სამართლებრივი მსჯელობა კარგია.
პასუხი არასრულია. იურიდიული ტერმინოლოგია ნაკლოვანია. სტუდენტი ფლობს
3 პროგრამით გათვალისწინებულ მასალას, მაგრამ აღინიშნება ნაკლოვანებები. არის
ფრაგმენტული სამართლებრივი მსჯელობა.
პასუხი არასრულია. იურიდიული ტერმინოლოგია მცდარია. საკითხის შესაბამისი მასალა
2 გადმოცემულია ნაწილობრივ. სტუდენტს არასაკმარისად აქვს ათვისებული ძირითადი
ლიტერატურა. აღინიშნება რამდენიმე არსებითი შეცდომა.
პასუხი ნაკლოვანია. იურიდიული ტერმინოლოგია არ არის გამოყენებული. პასუხი
1 არსებითად მცდარია. გადმოცემულია საკითხის შესაბამისი მასალის მხოლოდ ცალკეული
ფრაგმენტები.
0 პასუხი საკითხის შესაბამისი არ არის ან საერთოდ არაა მოცემული.
დასკვნითი შეფასების კომპონენტები, მეთოდები და კრიტერიუმები
კომპონენტები მეთოდები და კრიტერიუმები
დასკვნითი შეფასების ფარგლებში სტუდენტი აბარებს დასკვნით წერით გამოცდას. დასკვნითი
წერითი გამოცდა ტარდება მე-16-მე-17 სასწავლო კვირას. დასკვნით წერით გამოცდაში სტუდენტმა
შეიძლება დააგროვოს მაქსიმუმ 30 ქულა.

დასკვნითი წერითი გამოცდის შესაფასებლად გამოიყენება შემდეგი საშუალებები (შეფასების

მეთოდები): თეორიული საკითხი, კაზუსი. დასკვნითი წერითი გამოცდა მოიცავს 1 თეორიულ
საკითხს, 2 ღია კითხვას და 1 კაზუსს. შუალედური წერითი გამოცდასას თეორიული საკითხი ფასდება
10 ქულით, ღია კითხვა - 5 ქულით, ხოლო კაზუსი - 10 ქულით.

თეორიული საკითხის შეფასების კრიტერიუმებია: თეორიული მასალის ცოდნა, საკითხის ლოგიკური,

თანმიმდევრული და ადეკვატური გადმოცემა, იურიდიული ტერმინოლოგიის დაცვა,
სამართლებრივი მსჯელობა, სამართლებრივი ანალიზი.

ღია კითხვის კრიტერიუმებია: კითხვის აღქმა და პასუხის დასაბუთება, თეორიული მასალის ცოდნა,
სამართლებრივი მსჯელობა.
ქულა ღია კითხვის შეფასების კრიტერიუმები
პასუხი სრულია. სტუდენტი ზედმიწევნით კარგად ფლობს განვლილ მასალას, საკითხი
ლოგიკურად, თანმიმდევრულად და ადეკვატურად არის გადმოცემული. იურიდიული
5
ტერმინოლოგია დაცულია. სამართლებრივი მსჯელობა და სამართლებრივი ანალიზი
დასკვნითი
მაღალ დონეზეა.
წერითი გამოცდა
პასუხი სრულია. სტუდენტი კარგად ფლობს პროგრამით გათვალისწინებულ განვლილ
მასალას, საკითხი ლოგიკურად, თანმიმდევრულად და ადეკვატურად არის გადმოცემული.
4
იურიდიული ტერმინოლოგია დაცულია. სამართლებრივი მსჯელობა და სამართლებრივი
ანალიზი ძალიან კარგია.
პასუხი სრულია. სტუდენტი დამაკმაყოფილებელად ფლობს პროგრამით
გათვალისწინებულ განვლილ მასალას. საკითხი ლოგიკურად და ადეკვატურად არის
3
გადმოცემული, თუმცა არათანმიმდევრულია. იურიდიული ტერმინოლოგია დაცულია.
სამართლებრივი მსჯელობა და ანალიზი დამაკმაყოფილებელია.
პასუხი შეკვეცილია. სტუდენტი საკმარისად ფლობს პროგრამით გათვალისწინებულ
განვლილ მასალას, თუმცა აღინიშნება ნაკლოვანებები. საკითხის გადმოცემულია
2
ნაწილობრივ. იურიდიული ტერმინოლოგია ნაკლოვანია. სამართლებრივი მსჯელობა და
ანალიზი ფრაგმენტულია.
პასუხი ნაკლოვანია. სტუდენტი ვერ ფლობს პროგრამით გათვალისწინებულ განვლილ
მასალას, გადმოცემულია საკითხის შესაბამისი მასალის მხოლოდ ცალკეული ფრაგმენტები.
1
იურიდიული ტერმინოლოგია არ არის გამოყენებული. სამართლებრივი მსჯელობა და
ანალიზი არადამაკმაყოფილებელია.
პასუხი სრულია. სტუდენტი ზედმიწევნით კარგად ფლობს განვლილ მასალას, საკითხი
5
ლოგიკურად, თანმიმდევრულად და ადეკვატურად არის გადმოცემული. იურიდიული

6
სულხან-საბა ორბელიანის უნივერსიტეტი Sulkhan-Saba Orbeliani University
 ტერმინოლოგია დაცულია. სამართლებრივი მსჯელობა და სამართლებრივი ანალიზი
მაღალ დონეზეა.
თეორიული საკითხის შეფასების კრიტერიუმებია: თეორიული მასალის ცოდნა, საკითხის ლოგიკური,
თანმიმდევრული და ადეკვატური გადმოცემა, იურიდიული ტერმინოლოგიის დაცვა,
სამართლებრივი მსჯელობა, სამართლებრივი ანალიზი.
ქულა თეორიული საკითხის შეფასების კრიტერიუმები
პასუხი სრულია. სტუდენტი ზედმიწევნით კარგად ფლობს განვლილ მასალას, საკითხი
ლოგიკურად, თანმიმდევრულად და ადეკვატურად არის გადმოცემული. იურიდიული
9-10
ტერმინოლოგია დაცულია. სამართლებრივი მსჯელობა და სამართლებრივი ანალიზი
მაღალ დონეზეა.
პასუხი სრულია. სტუდენტი კარგად ფლობს პროგრამით გათვალისწინებულ განვლილ
მასალას, საკითხი ლოგიკურად, თანმიმდევრულად და ადეკვატურად არის გადმოცემული.
7-8
იურიდიული ტერმინოლოგია დაცულია. სამართლებრივი მსჯელობა და სამართლებრივი
ანალიზი ძალიან კარგია.
პასუხი სრულია. სტუდენტი დამაკმაყოფილებელად ფლობს პროგრამით
გათვალისწინებულ განვლილ მასალას. საკითხი ლოგიკურად და ადეკვატურად არის
5-6
გადმოცემული, თუმცა არათანმიმდევრულია. იურიდიული ტერმინოლოგია დაცულია.
სამართლებრივი მსჯელობა და ანალიზი დამაკმაყოფილებელია.
პასუხი შეკვეცილია. სტუდენტი საკმარისად ფლობს პროგრამით გათვალისწინებულ
განვლილ მასალას, თუმცა აღინიშნება ნაკლოვანებები. საკითხის გადმოცემულია
3-4
ნაწილობრივ. იურიდიული ტერმინოლოგია ნაკლოვანია. სამართლებრივი მსჯელობა და
ანალიზი ფრაგმენტულია.
პასუხი ნაკლოვანია. სტუდენტი ვერ ფლობს პროგრამით გათვალისწინებულ განვლილ
მასალას, გადმოცემულია საკითხის შესაბამისი მასალის მხოლოდ ცალკეული ფრაგმენტები.
1-2
იურიდიული ტერმინოლოგია არ არის გამოყენებული. სამართლებრივი მსჯელობა და
ანალიზი არადამაკმაყოფილებელია.
0 პასუხი საკითხის შესაბამისი არ არის ან საერთოდ არაა მოცემული.
კაზუსის ამოხსნის კრიტერიუმებია: ლოგიკური მსჯელობა, დასაბუთება, მართებული და ადეკვატური
კვალიფიკაცია.
ქულა კაზუსის შეფასების კრიტერიუმები
პასუხი სრულია. საკითხი ზუსტად და ამომწურავად არის გადმოცემული. იურიდიული
ტერმინოლოგია დაცულია. სტუდენტი ზედმიწევნით კარგად ფლობს განვლილ მასალას,
9-10
ღრმად და საფუძვლიანად აქვს ათვისებული ძირითადი და დამატებითი ლიტერატურა.
შეცდომა არ არის. სამართლებრივი მსჯელობა მაღალ დონეზეა.
პასუხი სრულია, თუმცა შეკვეცილი. ტერმინოლოგიურად გამართულია. არსებითი
7-8 შეცდომა არ არის. სტუდენტი კარგად ფლობს პროგრამით გათვალისწინებულ განვლილ
მასალას; ათვისებული აქვს ძირითადი ლიტერატურა. სამართლებრივი მსჯელობა კარგია.
პასუხი არასრულია. იურიდიული ტერმინოლოგია ნაკლოვანია. სტუდენტი ფლობს
5-6 პროგრამით გათვალისწინებულ მასალას, მაგრამ აღინიშნება ნაკლოვანებები. არის
ფრაგმენტული სამართლებრივი მსჯელობა.
პასუხი არასრულია. იურიდიული ტერმინოლოგია მცდარია. საკითხის შესაბამისი მასალა
3-4 გადმოცემულია ნაწილობრივ. სტუდენტს არასაკმარისად აქვს ათვისებული ძირითადი
ლიტერატურა. აღინიშნება რამდენიმე არსებითი შეცდომა.
პასუხი ნაკლოვანია. იურიდიული ტერმინოლოგია არ არის გამოყენებული. პასუხი
1-2 არსებითად მცდარია. გადმოცემულია საკითხის შესაბამისი მასალის მხოლოდ ცალკეული
ფრაგმენტები.
0 პასუხი საკითხის შესაბამისი არ არის ან საერთოდ არაა მოცემული.

7
სულხან-საბა ორბელიანის უნივერსიტეტი Sulkhan-Saba Orbeliani University
 სასწავლო კურსის შინაარსი
სწავლების
კვირა შინაარსი/შეფასების კომპონენტი/მაქსიმალური შეფასება
მეთოდი
საუბარი სასწავლო კურსის მოცულობაზე, პროცესის წარმართვის მეთოდებზე, შეფასების
სისტემასა და სავალდებულო ლიტერატურაზე.

თემა 1. სამართალი: ცნება და მახასიათებლები, იურისპრუდენცია, პოზიტიური სამართალი

რა არის სამართალი? როგორც შეიძლება დახასიათდეს იგი და რა როლი აკისრია მას

თანამედროვე სინამდვილეში; რა ელემენტებისა და მახასიათებლებისგან შედგება
1 სამართალი, სამართალშემოქმედი და სამართლის ადრესატები; ლეგალურობა და
ლექცია (2 სთ.) ლეგიტიმურობა; რა არის იურისპრუდენცია? სამართალმცოდნეობისა და სამართლის
ურთიერთმიმართება. პოზიტიური სამართლი და სამართლებრივი პოზიტივიზმის
ძირითადი წარმომადგენლები.

ძირითადი ლიტერატურა:
 გიორგი ხუბუა, სამართლის თეორია, მე-2 გამოცემა, თბილისი, 2015, გვ. 32-35, 41-46, 49-
56;
 Corpus Juris, წ. I, სამართალმცოდნეობის საკითხები, დიმიტრი გეგენავას რედაქტორობით,
თბილისი, 2015, გვ. 7-14.
თემა 2. ბუნებითი სამართალი, სამართლიანობა, მორალი და ზნეობა

ბუნებითი სამართალი და მისი სახეები; ბუნებითი სამართალი თანამედროვე სამყაროში,

სამართლიანობის არსი, განაწილებითი და გათანაბრებითი სამართლიანობა, მორალი,
ზნეობა და სამართალი.
ლექცია (2 სთ.)
2 ძირითადი ლიტერატურა:
 გიორგი ხუბუა, სამართლის თეორია, მე-2 გამოცემა, თბილისი, 2015, გვ. 46-49, 76-82, 91-
97;
 Corpus Juris, წ. I, სამართალმცოდნეობის საკითხები, დიმიტრი გეგენავას
რედაქტორობით, თბილისი, 2015, გვ. 24-29;
სემინარი (2 სთ.) შეფასების კომპონენტი - ზეპირი გამოკითხვა. მაქსიმალური შეფასება - 2.5 ქულა
თემა 3. სამართლის ფუნქციები

სამართლის ფუნქციური დანიშნულება, ანთროპოლოგიურ-პერსონალური, წესრიგისა და

ლექცია (2 სთ.) მომწესრიგებელი ფუნქციები.
3
ძირითადი ლიტერატურა:
 გიორგი ხუბუა, სამართლის თეორია, მე-2 გამოცემა, თბილისი, 2015, გვ. 57-62.
სემინარი (2 სთ.) შეფასების კომპონენტი - წერითი გამოკითხვა. მაქსიმალური შეფასება - 5 ქულა
თემა 4. სამართლის პრინციპები და ღირებულებები

სამართლის სახელმძღვანელო იდეები, ძირითადი პრინციპები და ღირებულებები,

ლექცია (2 სთ.) რომლებზეც დგას მართლწესრიგი, ღირებულებებისა და პრინციპების ურთიერთმიმართება
4 და გამოყენება სამართლის შეფარდების მომენტში; დუორკინის პრინციპების არგუმენტი.
ძირითადი ლიტერატურა:
 გიორგი ხუბუა, სამართლის თეორია, მე-2 გამოცემა, თბილისი, 2015, გვ. 112-114, 207-213.
სემინარი (2 სთ.) შეფასების კომპონენტი - ზეპირი გამოკითხვა. მაქსიმალური შეფასება - 2.5 ქულა
თემა 5. სამართლის სისტემა

სამართლის სისტემა და მისი შემადგენელი ელემენტები; შინაგანი სისტემურობა,

5 ლექცია (2 სთ.)
ტელეოლოგიური, აქსიოლოგიური და აქსიომატურ-დედუქციური ელემენტები;
სამართლის გარეგანი სისტემა და სამართლის დაყოფა დარგებად; კერძო და საჯარო
სამართალი, მათი მახასიათებლები და ძირითადი ელემენტები; კერძო და საჯარო

8
სულხან-საბა ორბელიანის უნივერსიტეტი Sulkhan-Saba Orbeliani University
 სამართლის გამიჯვნის პრაქტიკული დანიშნულება; კერძო და საჯარო სამართლის
გამიჯვნის კლასიკური და თანამედროვე მიდგომები.
ძირითადი ლიტერატურა:
 გიორგი ხუბუა, სამართლის თეორია, მე-2 გამოცემა, თბილისი, 2015, გვ. 258-265;
 ლადო ჭანტურია, სამოქალაქო სამართლის ზოგადი ნაწილი, თბილისი, 2011, გვ. 7-18.
სემინარი (2 სთ.) შეფასების კომპონენტი - წერითი გამოკითხვა. მაქსიმალური შეფასება - 5 ქულა
თემა 6. თანამედროვე სამართლებრივი სისტემები

სამართლებრივი გეოგრაფია, თანამედროვე სამართლებრივი სისტემები, ანგლოამერიკული

და კონტინენტურევროპული სამართალი, ანგლოამერიკული სამართლის მახასიათებლები,
ამერიკული და ინგლისური სამართლის ურთიერთმიმართება, კონტინენტურევროპული
ლექცია (2 სთ.) სამართლის მახასიათებლები, ფრანგული და გერმანული სისტემების ურთიერთმიმართება,
6
აფრიკული და ჩვეულებითი სამართლის ქვეყნები, რელიგიური სამართალი და ჰიბრიდული
სამართლებრივი სისტემები.
ძირითადი ლიტერატურა:
 გიორგი ხუბუა, სამართლის თეორია, მე-2 გამოცემა, თბილისი, 2015, გვ. 266-274.
სემინარი (2 სთ.) შეფასების კომპონენტი - ზეპირი გამოკითხვა. მაქსიმალური შეფასება - 2.5 ქულა
თემა 7. სამართლის წყარო

სამართლის წყაროს არსი და მახასიათებლები, სამართლის წყაროთა კლასიფიკა,

ჩვეულებისა და სამართლის ურთიერთმიმართება, კაზუისტიკა, პრეცედენტები და
ერთგვაროვანი სასამართლო პრაქტიკა, სამოსამართლო სამართლის ფარგლები, დოქტრინა
და მეცნიერება, როგორც სამართლის წყარო („იურისტების სამართალი“), სამართლებრივი
აქტის ცნება და სახეები, ინდივიდუალური და ნორმატიული აქტი, ნორმატიული აქტების
ლექცია (2 სთ.) მახასიათებლები და იერარქია საქართველოში, ნორმატიული აქტის მოქმედება დროში,
7
სივრცესა და პირთა წრის მიხედვით, ტერიტორიულობისა და ექსტერიტორიულობის
პრინციპები, იმუნიტეტი და ხელშეუხებლობა, აქტის პრომულგაცია, გამოქვეყნება და
ამოქმედება.
ძირითადი ლიტერატურა:
 გიორგი ხუბუა, სამართლის თეორია, მე-2 გამოცემა, თბილისი, 2015, გვ. 74-76, 157-169,
177-181.
სემინარი (2 სთ.) შეფასების კომპონენტი - წერითი გამოკითხვა. მაქსიმალური შეფასება - 5 ქულა
შეფასების კომპონენტი - შუალედური წერითი გამოცდა. მაქსიმალური შეფასება - 30 ქულა
8-9 2 სთ
მოიცავს I-VII სასწავლო კვირაში განვლილ მასალას.
თემა 8. სახელმწიფო და სამართალი

სახელმწიფოს არსი და მახასიათებლები, სახელმწიფოს წარმოშობა და მასთან

დაკავშირებული ძირითადი თეორიები, სახელმწიფოსა და სამართლის
ურთიერთმიმართება, სახელმწიფოს ძირითადი ნიშნები საერთაშორისო სამართალში,
ლექცია (2 სთ.) სახელმწიფოსა და ადამიანის, მოქალაქის ურთიერთობა, სამართლის დანიშნულება
10 სახელმწიფოს სისტემაში
ძირითადი ლიტერატურა:
 ლევან იზორია, თანამედროვე სახელმწიფო, თანამედროვე ადმინისტრაცია, თბილისი,
2009, გვ. 30-49, 87-93.
შუალედური წერითი გამოცდის შედგების განხილვა
სემინარი (2 სთ.)
შეფასების კომპონენტი - წერითი გამოკითხვა. მაქსიმალური შეფასება - 5 ქულა
თემა 9. ხელისუფლება, პოლიტიკა და სამართალი

სახელმწიფოსა და ხელისუფლების ურთიერთკავშირი, სახელმწიფოსა და სამართლის

11
ლექცია (2 სთ.) დამოკიდებულება, სახელმწიფოს ბოჭვა სამართლით, სამოქალაქო დაუმორჩილებლობა და
წინააღმდეგობის უფლება - ჰენრი დევიდ თოროდან ჯონ როულზამდე, პოლიტიკისა და
სამართლის ურთიერთდამოკიდებულება, სამოსამართლო თვითბოჭვა.

9
სულხან-საბა ორბელიანის უნივერსიტეტი Sulkhan-Saba Orbeliani University
 ძირითადი ლიტერატურა:
 გიორგი ხუბუა, სამართლის თეორია, მე-2 გამოცემა, თბილისი, 2015, გვ. 115-129.
 Corpus Juris, წ. I, სამართალმცოდნეობის საკითხები, დიმიტრი გეგენავას
რედაქტორობით, თბილისი, 2015, გვ. 32-45.
სემინარი (2 სთ.) შეფასების კომპონენტი - ზეპირი გამოკითხვა. მაქსიმალური შეფასება - 2.5 ქულა
თემა 10. სამართლის ნორმა

სოციალური და ტექნიკური ნორმა, სამართლის ნორმის ფორმალური და შინაარსობრივი

მახასიათებლები, სამრთლის ნორმის სტრუქტურა, ფაქტობრივი შემადგენლობა და
12 ლექცია (2 სთ.) იურიდიული შედეგი, სანქცია და მისი სახეები, სამართლის ნორმის ძირითადი სახეები.
ძირითადი ლიტერატურა:
 გიორგი ხუბუა, სამართლის თეორია, მე-2 გამოცემა, თბილისი, 2015, გვ. 63-73.
სემინარი (2 სთ.) შეფასების კომპონენტი - წერითი გამოკითხვა. მაქსიმალური შეფასება - 5 ქულა
თემა 11. სამართალშემოქმედება

სამართლის ნორმის შექმნა, კანონმდებლობის თეორია და საკანონმდებლო ტექნიკა,

საკანონმდებლო მეთოდიკა და პოლიტიკა, ნორმის შექმნის სამართლებრივი,
ლექცია (2 სთ.) სოციოლოგიური და ეკონომიკური ასპექტები; გამართული სამართლებრივი აქტის
13
მახასიათებლები და წინაპირობები.
ძირითადი ლიტერატურა:
 გიორგი ხუბუა, სამართლის თეორია, მე-2 გამოცემა, თბილისი, 2015, გვ. 142-146, 151-152.
სემინარი (2 სთ.) შეფასების კომპონენტი - ზეპირი გამოკითხვა. მაქსიმალური შეფასება - 2.5 ქულა
თემა 12. სამართლის ნორმის განმარტება

სამართლის ნორმის განმარტების ფუნქციური და პრაქტიკული დანიშნულება, განმარტების

მეთოდები და სახეები, სიტყვასიტყვითი, ტელეოლოგიური, სისტემური და ისტორიული
ლექცია (2 სთ.) ინტერპრეტაცია, შედარებითსამართლებრივი განმარტების მეთოდი, აარონ ბარაკის
სტანდარტი და მიზნობრივი ინტერპრეტაცია, კონსტიტუციის განმარტების
14 თავისებურებები, კონსტიტუციის განმარტების სუბიექტური (ორიგინალისტური) და
ობიექტური (არაორიგინალისტური) მეთოდები, სკალიასა და ჰებერლეს მიდგომები.
ძირითადი ლიტერატურა:
 გიორგი ხუბუა, სამართლის თეორია, მე-2 გამოცემა, თბილისი, 2015, გვ. 182-206;
 რაინჰოლდ ციპელიუსი, იურიდიული მეთოდების მოძღვრება, მე-10 გამოცემა, ლ.
თოთლაძის თარგმანი, თბილისი, 2009, გვ. 23-33, 52-55.
სემინარი (2 სთ.) შეფასების კომპონენტი - წერითი გამოკითხვა. მაქსიმალური შეფასება - 5 ქულა
თემა 13. სამართალშეფარდება

ნორმის პრაქტიკაში გამოყენება, სამართლის შეფარდების არსი, სტადიები და ეტაპები,

კაზუსის ამოხსნისა და შემთხვევისთვის კვალიფიკაციის მინიჭების ძირითადი
მახასიათებლები, სუბსუმფცია, პრეზუმფციები და ფიქციები; სასამართლო
გადაწყვეტილების ანალიზი, ამერიკული (IREC) და გერმანული მეთოდები, არგუმენტაცია,
სამართლის ანალოგია.
ლექცია (2 სთ.) ძირითადი ლიტერატურა:
15
 გიორგი ხუბუა, სამართლის თეორია, მე-2 გამოცემა, თბილისი, 2015, გვ., 214-225, 246-251.
 რაინჰოლდ ციპელიუსი, იურიდიული მეთოდების მოძღვრება, მე-10 გამოცემა, ლ.
თოთლაძის თარგმანი, თბილისი, 2009, გვ. 109-130.
შემაჯამებელი დისკუსია
სემინარი (2 სთ.)
შეფასების კომპონენტი - ზეპირი გამოკითხვა. მაქსიმალური შეფასება - 2.5 ქულა
შეფასების კომპონენტი - დასკვნითი წერითი გამოცდა. მაქსიმალური შეფასება - 30 ქულა
16-17 3 სთ.
მოიცავს სემესტრის განმავლობაში შესწავლილ მასალას

10
სულხან-საბა ორბელიანის უნივერსიტეტი Sulkhan-Saba Orbeliani University
 დამატებითი გამოცდა. დაინიშნება დასკვნითი გამოცდის შედეგების გამოცხადებიდან არანაკ-
18 3 სთ
ლებ 5 კალენდარულ დღეში.

 გიორგი ხუბუა, სამართლის თეორია, მე-2 გამოცემა, თბილისი, 2015;

 Corpus Juris, წ. I, სამართალმცოდნეობის საკითხები, დიმიტრი გეგენავას
რედაქტორობით, თბილისი, 2015;
 რაინჰოლდ ციპელიუსი, იურიდიული მეთოდების მოძღვრება, მე-10 გამოცემა, ლ.
ძირითადი ლიტერატურა
თოთლაძის თარგმანი, თბილისი, 2009;
 ლადო ჭანტურია, სამოქალაქო სამართლის ზოგადი ნაწილი, თბილისი, 2011;
 ლევან იზორია, თანამედროვე სახელმწიფო, თანამედროვე ადმინისტრაცია, თბილისი,
2009.

 საქართველოს კონსტიტუცია;
სამართლებრივი აქტები
 „ნორმატიული აქტების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონი.

 ალექსანდრე ვაჩეიშვილი, სამართლის ზოგადი თეორია, თბილისი, 2010;

 ბესარიონ ზოიძე, პოზიტიური სამართლის მოქმედების ფარგლების ანუ
მოწესრიგებული ადამიანისა და მიმტევებელი სახელმწიფოს შესახებ, სამართლის
ჟურნალი, #2, 2011;
 გივი ინწკირველი, სახელმწიფოსა და სამართლის ზოგადი თეორია, თბილისი, 2011;
 გუსტავ რადბრუხი, კანონიერი უმართლობა და ზეკანონური სამართალი, სამართლის
ჟურნალი, #1-2, 2012;
 გუსტავ რადბრუხი, სამართლის ფილოსოფიის ხუთი წუთი, დ. გეგენავას თარგმანი,
სამართლის ჟურნალი „სარჩევი“, #1-2(3-4), 2012;
 ლევან ბეჟაშვილი, საკანონმდებლო ტექნიკა, სამართალშემოქმედების მეთოდური
სახელმძღვანელო, გამომცემლობა „სეზანი“, თბილისი, 2012;
 ოთარ მელქაძე, კონსტიტუციონალიზმი, გამომცემლობა „უნივერსალი“, თბილისი,
2006;
დამატებითი ლიტერატურა
 სამართლის ფილოსოფია, რონალდ დუორკინის რედაქციით, თბილისი, 2010;
 ჯონ სტიუარტ მილი, თავისუფლების შესახებ, უტილიტარიზმი, თბილისი, 2010;
 ჰანს კელზენი, რა არის სამართლის წმინდა თეორია?, ლ. ბრეგვაძის თარგმანი,
სამართლის ჟურნალი, #2, 2011;
 ჰანს კელზენი, ძირთადი ნორმის საკითხისათვის, დ. გეგენავას თარგმანი, სამართლის
ჟურნალი „სარჩევი“, #1-2(3-4), 2012;
 Bryan Bix, Jules Coleman, Legal Positivism, and Legal Authority, 16 QLR, 1996-1997;
 H.L.A. Hart, Concept of Law, 2nd Ed., Clarendon Press, Oxford, 1994;
 Henry Cohen, Kelsen’s Pure Theory of Law, 26 Cath. Law. 1980-1981;
 J. Rawls, A Theory of Justice, 1999;
 Joseph Raz, Kelsen’s Theory of the Basic Norm, 19 Am. J. Juris. 1974;
 Jurisprudence: The Philosophy of law (Sourcebook), Edited by Dennis Paling, Old Bailey Press,
1997.

11
სულხან-საბა ორბელიანის უნივერსიტეტი Sulkhan-Saba Orbeliani University