სასწავლო კურსის/მოდულის სილაბუსის ფორმა

ფაკულტეტი სამართლის ფაკულტეტი

საგანმანათლებლო პროგრამა სამართალი
უმაღლესი განათლების
ბაკალავრიატი
საფეხური

სასწავლო კურსის
ადამიანის ძირითადი უფლებები
სახელწოდება
სასწავლო კურსის სტატუსი სავალდებულო
სწავლების ენა ქართული
წინაპირობა საქართველოს საკონსტიტუციო სამართალი

სახელი, გვარი ლანა ცანავა

სასწავლო კურსის
განმახორციელებელი
სამეცნიერო ხარისხი სამართლის დოქტორი
თანამდებობა ასოცირებული პროფესორი
საკონტაქტო ტელ. 577006406
E-mail l.tsanava@sabauni.edu.ge
ფაკულტეტის დეკანის მიერ დამტკიცებული გრაფიკის
კონსულტაციის დღე: შესაბამისად (იხ. უნივერსიტეტის საიტზე
http://www.sabauni.edu.ge).

კრედიტი (ECTS) 6
სულ საათები
150
(1 კრედიტი = 25 სთ)
სტუდენტის სასწავლო საკონტაქტო საათები 55
დატვირთვა ლექცია 26
სემინარი 24
შუალედური და დასკვნითი გამოცდა 5
დამოუკიდებელი საათები 95

სტუდენტს:

• მისცეს სიღრმისეული ცოდნა ადამიანის უფლებათა ისტორიული განვითარების, ადამიანისა და

სასწავლო კურსის მოქალაქის ძირითადი უფლებებისა და თავისუფლებების, ამ უფლებათა და თავისუფლებათა
მიზანი მოცულობისა და ფარგლების, ძირითადი უფლებების დაცვის შიდასახელმწიფოებრივი და
საერთაშორისო მექანიზმებისა და და უზრუნველყოფის გარანტიების შესახებ;
• გამოუმუშავოს ძირითადი უფლებებისა და თავისუფლებების მარეგულირებელი
კონსტიტუციური ნორმების ანალიზისა და პრაქტიკულ საქმიანობაში გამოყენების, ასევე
 ძირითადი უფლების დაცვის სფეროს გახსნის, დაცვის სფეროში ჩარევისა და ჩარევის
გამართლების განსაზღვრის უნარი;
• საერთაშორისო სასამართლოების პრაქტიკის, საზღვარგარეთის ქვეყნების საკონსტიტუციო
მართლმსაჯულების ორგანოების პრეცენდენტებისა და დოგმატური წყაროების ანალიზის
საფუძველზე, განუვითაროს ძირითად უფლებათა არსისა და მათი დაცვის სფეროს ფარგლების
განმარტებისა და ანალიზის უნარი;
• გამოუმუშავოს დემოკრატიული ღირებულებებისადმი ლტოლვისა და კულტურული გარემოს
გათვალისწინებით მოქმედების უნარი.

სწავლის შედეგები
სტუდენტი:

• ფლობს ინფორმაციას ადამიანის ძირითადი უფლებების არსის, პრინციპების, შინაარსის,

ცოდნა და ძირითადი უფლებების ისტორიული განვითარების, პიროვნების სამართლებრივი სტატუსის,
გაცნობიერება ადამიანის და მოქალაქის უფლება-თავისუფლებათა კლასიფიკაციების, ასევე თითოეული პირადი,
პოლიტიკური და სოციალურ-ეკონომიკური უფლებისა თუ თავისუფლების შინაარსის შესახებ;
• აცნობიერებს ადამიანის ძირითადი უფლებების დაცვის სამართლებრივ
(საერთაშორისოსამართლებრივ, შიდაეროვნულ) მექანიზმებს, მათ არსსა და მნიშვნელობას.
სტუდენტი:

• ეფექტურად იყენებს პრაქტიკაში ადამიანისა და მოქალაქის ძირითადი უფლებებისა და

თავისუფლებების საკითხებზე მიღებულ ცოდნას;
• ახდენს ადამიანის უფლებებთან დაკავშირებული სამართლებრივი პრობლემის იდენტიფიცირებას
და მოიძიებს მისი გადაწყვეტის ნორმატიულ საფუძვლებს;
• განმარტავს და უფარდებს ადამიანის ძირითადი უფლებების მარეგულირებელ ნორმებს;
უნარი • აანალიზებს ადამიანის და მოქალაქის ძირითადი უფლებებისა და თავისუფლებების საკითხებზე
არსებული პრობლემებს და აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით აყალიბებს სამართლებრივად
დასაბუთებულ დასკვნას;
• იყენებს მკაცრი და რაციონალური დიფერენციაციის ტესტებს, ასხვავებს მათ და ადგენს
კონსტიტუციურ სარჩელს;
• ერთვება დებატებში ადამიანისა და მოქალაქის ძირითადი უფლებებისა და თავისუფლებების
საკითხებზე, იგებს განსხვავებულ აზრს და იურიდიული ტერმინოლოგიის გამოყენებით ზეპირი
და წერილობითი ფორმით გადმოსცემს ცოდნას.
პასუხისმგებლობა სტუდენტი:
და იცავს პრაქტიკული საქმიანობისას სამართლიანობის, სამართლის უზენაესობის პრინციპებს,
ავტონომიურობა ინდივიდთა უფლებებს, პროფესიულ სტანდარტს.

სწავლება- X ლექცია X სემინარი

სწავლის სამუშაო ჯგუფში მუშაობა ელექტრონული რესურსით სწავლება
მეთოდი პრაქტიკული მუშაობა ელექტრონული სწავლება
X სხვა (...)

სტუდენტის სწავლის შედეგის მიღწევის დონის შეფასება

სტუდენტის სწავლის შედეგის მიღწევის დონის შეფასება წარმოებს 100-ქულიანი სისტემით. სტუდენტის სწავლის შედეგის
მიღწევის დონის შეფასება მოიცავს შუალედურ შეფასებას (მაქსიმუმ 70 ქულა) და დასკვნით შეფასებას (მაქსიმუმ 30 ქულა),
რომელთა ჯამი წარმოადგენს საბოლოო შეფასებას (100 ქულა).

სტუდენტის სწავლის შედეგის მიღწევის დონის შუალედური შეფასების კომპონენტებია ზეპირი გამოკითხვა, წერითი
გამოკითხვა, შუალედური წერითი გამოცდა, იმიტირებული სასამართლო პროცესი. სტუდენტის სწავლის შედეგის მიღწევის
დონის შუალედური შეფასების თითოეულ კომპონენტს აქვს თავისი წილი შუალედური შეფასების 70 ქულის ფარგლებში.
სტუდენტის შუალედური შეფასების მინიმალური კომპეტენციის ზღვრის ხვედრითი წილი შეადგენს შუალედური
შეფასების მაქსიმალური ქულის (70 ქულის) 30%-ს ანუ 21 ქულას.

2
სულხან-საბა ორბელიანის უნივერსიტეტი Sulkhan-Saba Orbeliani University
სტუდენტის სწავლის შედეგის მიღწევის დონის დასკვნითი შეფასების კომპონენტია დასკვნითი წერითი გამოცდა.
დასკვნითი წერითი გამოცდა სავალდებულოა. დასკვნით წერით გამოცდაზე გასვლის უფლება ეძლევა სტუდენტს, რომელ-
საც შუალედური შეფასებით დაგროვილი აქვს შუალედური შეფასების მინიმალური კომპეტენციის ზღვარი, ანუ მინიმუმ 21
ქულა. სტუდენტს, რომელსაც შუალედური შეფასებით დაგროვილი არ ექნება შუალედური შეფასების მინიმალური
კომპეტენციის ზღვარი ანუ მინიმუმ 21 ქულა, დასკვნით წერით გამოცდაზე არ დაიშვება. დასკვნითი შეფასების მინიმალური
კომპეტენციის ზღვარის ხვედრითი წილი შეადგენს დასკვნითი შეფასების მაქსიმალური ქულის (30 ქულის) 30%-ს
მიმატებული 1 ქულა ანუ 10 ქულას. დასკვნითი შეფასება ჩაბარებულად ჩაითვლება იმ შემთხვევაში, თუ სტუდენტი
დასკვნით წერით გამოცდაზე დააგროვებს მინიმუმ 10 ქულას.

სასწავლო კურსი ჩაბარებულად ჩაითვლება იმ შევაში, თუ შუალედური შეფასებისა და დასკვნითი შეფასების მაქსიმალური
ქულის (30 ქულა) გათვალისწინებით სტუდენტი დააგროვებს მინიმუმ 51 ქულას. სტუდენტს კრედიტი ენიჭება კანონ-
მდებლობით გათვალისწინებული ერთ-ერთი დადებითი შეფასების მიღების შემთხვევაში.
დადებითი შეფასება
A - ფრიადი შეფასების 91-100 ქულა
B - ძალიან კარგი მაქსიმალური შეფასების 81-90 ქულა
C - კარგი მაქსიმალური შეფასების 71-80 ქულა
D - დამაკმაყოფილებელი მაქსიმალური შეფასების 61-70 ქულა
E - საკმარისი მაქსიმალური შეფასების 51-60 ქულა
უარყოფითი შეფასება
მაქსიმალური შეფასების 41-50 ქულა (სტუდენტს ჩასაბარებლად მეტი მუშაობა სჭირდება და
FX - ვერ ჩააბარა ეძლევა დამოუკიდებელი მუშაობით დამატებით გამოცდაზე ერთხელ გასვლის უფლება.
ამასთან, დამატებითი გამოცდა შეიძლება დანიშნოს დასკვნითი გამოცდის შედეგების
გამოცხადებიდან არანაკლებ 5 კალენდარულ დღეში)
მაქსიმალური შეფასების 40 ქულა და ნაკლები (სტუდენტის მიერ ჩატარებული სამუშაო არ
F - ჩაიჭრა
არის საკმარისი და მას საგანი ახლიდან აქვს შესასწავლი)
შეფასების ფორმები და კომპონენტები
შეფასების ფორმები და კომპონენტები რაოდენობა თითოეულის მაქსიმალური შე-
N მაქსიმალური ქულა
ფასება

1 შუალედური შეფასება, მათ შორის: 70 ქულა

1.1 წერითი გამოკითხვა 5 3 15

1.2. ზეპირი გამოკითხვა 6 2.5 15
1.3. შუალედური წერითი გამოცდა 1 30 30
1.4. იმიტირებული სასამართლო პროცესი 1 10 10
2 დასკვნითი შეფასება 30 ქულა
2.1. დასკვნითი წერითი გამოცდა 1 30
სულ 100 ქულა
შუალედური შეფასების კომპონენტები, მეთოდები და კრიტერიუმები
კომპონენტები მეთოდები და კრიტერიუმები
სტუდენტის წერითი გამოკითხვა ფასდება 3 ქულით. შუალედური შეფასების ფარგლებში, სემესტრის
განმავლობაში, სტუდენტი წერითი ფორმით გამოიკითხება ხუთჯერ. შესაბამისად, წერითი
გამოკითხვებში სტუდენტმა შეიძლება დააგროვოს მაქსიმუმ 15 ქულა (3X5).

წერითი გამოკითხვის შესაფასებლად გამოიყენება შემდეგი საშუალებები (შეფასების მეთოდები): ტესტი,

წერითი
თეორიული საკითხი, კაზუსი, ღია კითხვა. წერითი გამოკითხვისას შეიძლება გამოყენებული იქნეს
გამოკითხვა
შეფასების მეთოდების სხვადასხვა კომბინაცია. წერითი გამოკითხვისას თეორიული საკითხი ფასდება 2
ქულით, კაზუსი - 2 ქულით, თითოეული ღია კითხვა 1 ქულით, ხოლო სწორად ამოხსნილი თითოეული
ტესტი - 0.2 ქულით. თითოეულ ტესტს გააჩნია 4 სავარაუდო პასუხი, რომელთაგან მხოლოდ ერთია
სწორი.

3
სულხან-საბა ორბელიანის უნივერსიტეტი Sulkhan-Saba Orbeliani University
 თეორიული საკითხის შეფასების კრიტერიუმებია: თეორიული მასალის ცოდნა, საკითხის ლოგიკური და
თანმიმდევრული გადმოცემა, სამართლებრივი მსჯელობა.

ქულა თეორიული საკითხის შეფასების კრიტერიუმები

პასუხი სრულია. სტუდენტი კარგად ფლობს თეორიულ მასალას, საკითხი ლოგიკურად და
2
თანმიმდევრულად არის გადმოცემული. სამართლებრივი მსჯელობა კარგია.
პასუხი შეკვეცილია. სტუდენტი ფლობს თეორიულ მასალას, თუმცა აღინიშნება
1 ნაკლოვანებები. საკითხი ნაწილობრივ არის გადმოცემული. სამართლებრივი მსჯელობა
ფრაგმენტულია.
0 პასუხი საკითხის შესაბამისი არ არის ან საერთოდ არაა მოცემული.
კაზუსის შეფასების კრიტერიუმებია: შესატყვისი ნორმის მოძიება, ქმედების იურიდიული შეფასება,
საბოლოო დასკვნის დასაბუთება.
ქულა კაზუსის შეფასების კრიტერიუმები
სტუდენტს სწორად აქვს მოძიებული შესატყვისი ნორმა, ქმედების იურიდიული შეფასება
2
ძალიან კარგია. საბოლოო დასკვნა არგუმენტირებულად დასაბუთებულია.
სტუდენტს სწორად აქვს მოძიებული შესატყვისი ნორმა, ქმედების იურიდიული შეფასება
1
კარგია. საბოლოო დასკვნა სწორია, თუმცა არგუმენტირებულად არ არის დასაბუთებული.
სტუდენტს არასწორად აქვს მოძიებული შესატყვისი ნორმა, ქმედების იურიდიული შეფასება
0
მცდარია. საბოლოო დასკვნა არ არის დასაბუთებული ან კაზუსი საერთოდ არაა ამოხსნილი.
ღია კითხვის შეფასების კრიტერიუმებია: კითხვის აღქმა და პასუხის არგუმენტირებული დასაბუთება.
ქულა ღია კითხვის შეფასების კრიტერიუმები
სტუდენტს კარგად აქვს აღქმული შეკითხვის არსი. პასუხი არგუმენტირებულად
1
დასაბუთებულია.
0.5 სტუდენტს აღქმული აქვს შეკითხვის არსი. პასუხი დასაბუთებულია.
0 პასუხი შეკითხვის არსის შესაბამისი არ არის ან საერთოდ არაა მოცემული.
სტუდენტის ზეპირი გამოკითხვა ფასდება 2.5 ქულით. შუალედური შეფასების ფარგლებში, სემესტრის
განმავლობაში, სტუდენტი ზეპირი ფორმით გამოიკითხება ექვსჯერ. შესაბამისად, ზეპირ
გამოკითხვებში სტუდენტმა შეიძლება დააგროვოს მაქსიმუმ 15 ქულა (2.5X6).

ზეპირი გამოკითხვა ტარდება მოხსენებების, დისკუსიისა და კითხვა-პასუხის ფორმატში.ზეპირი

გამოკითხვის შესაფასებლად გამოიყენება შემდეგი საშუალებები (შეფასების მეთოდები): პრეზენტაცია,
პრაქტიკული/თეორიული დავალების შესრულება, სამუშაო ჯგუფში მუშაობა, დისკუსიაში
მონაწილეობა.

ზეპირი გამოკითხვისას შეფასების კრიტერიუმებია: პასუხის ფორმულირება და გადმოცემა,

იურიდიული ტერმინოლოგიის დაცვა, სამართლებრივი მსჯელობა.
ქულა ზეპირი გამოკითხვის შეფასების კრიტერიუმები
ზეპირი
გამოკითხვა სტუდენტი კარგადაა მომზადებული, პასუხი მკაფიოდ და ადეკვატურადაა
2.5 ფორმულირებული, მისი სამართლებრივი მსჯელობა მაღალ დონეზეა. იგი იცავს
იურიდიულ ტერმინოლოგიას.
სტუდენტი მომზადებულია, პასუხი მკაფიოდ და ადექვატურადაა ფორმულირებული,
2 თუმცა შეკვეცილია. მისი სამართლებრივი მსჯელობა კარგია. იგი იცავს იურიდიულ
ტერმინოლოგიას.
სტუდენტი არ არის კარგად მომზადებული., პასუხი არასრულადაა ფორმულირებული, მისი
1 სამართლებრივი მსჯელობა ფრაგმენტულია, ხოლო იურიდიული ტერმინოლოგია
ნაკლოვანია.
სტუდენტი ფაქტიურად მოუმზადებელია, პასუხი ბუნდოვანი და არაადეკვატურია. მისი
0 სამართლებრივი მსჯელობა არსებითად მცდარია, იგი არ იყენებს იურიდიული
ტერმინოლოგიას.

4
სულხან-საბა ორბელიანის უნივერსიტეტი Sulkhan-Saba Orbeliani University
 შუალედური შეფასების ფარგლებში სტუდენტი აბარებს შუალედურ წერით გამოცდას. შუალედური
წერითი გამოცდა ტარდება მე-8-მე-9 სასწავლო კვირას. შუალედურ წერით გამოცდაში სტუდენტმა
შეიძლება დააგროვოს მაქსიმუმ 30 ქულა.

შუალედური წერითი გამოცდის შეფასების მეთოდები:

ტესტი
თეორიული საკითხი - 1X10 = 10 ქულა
ღია კითხვა
პრაქტიკული დავალება
კაზუსი - 2X10 = 20 ქულა
სხვა

ქულა თეორიული საკითხის შეფასების კრიტერიუმები

პასუხი სრულია. სტუდენტი ზედმიწევნით კარგად ფლობს განვლილ მასალას, საკითხი
ლოგიკურად, თანმიმდევრულად და ადეკვატურად არის გადმოცემული. იურიდიული
9-10
ტერმინოლოგია დაცულია. სამართლებრივი მსჯელობა და სამართლებრივი ანალიზი მაღალ
დონეზეა.
პასუხი სრულია. სტუდენტი კარგად ფლობს პროგრამით გათვალისწინებულ განვლილ
მასალას, საკითხი ლოგიკურად, თანმიმდევრულად და ადეკვატურად არის გადმოცემული.
7-8
იურიდიული ტერმინოლოგია დაცულია. სამართლებრივი მსჯელობა და სამართლებრივი
ანალიზი ძალიან კარგია.
პასუხი სრულია. სტუდენტი დამაკმაყოფილებელად ფლობს პროგრამით გათვალისწინებულ
განვლილ მასალას. საკითხი ლოგიკურად და ადეკვატურად არის გადმოცემული, თუმცა
5-6
არათანმიმდევრულია. იურიდიული ტერმინოლოგია დაცულია. სამართლებრივი მსჯელობა
და ანალიზი დამაკმაყოფილებელია.
შუალედური პასუხი შეკვეცილია. სტუდენტი საკმარისად ფლობს პროგრამით გათვალისწინებულ
წერითი განვლილ მასალას, თუმცა აღინიშნება ნაკლოვანებები. საკითხის გადმოცემულია
გამოცდა 3-4
ნაწილობრივ. იურიდიული ტერმინოლოგია ნაკლოვანია. სამართლებრივი მსჯელობა და
ანალიზი ფრაგმენტულია.
პასუხი ნაკლოვანია. სტუდენტი ვერ ფლობს პროგრამით გათვალისწინებულ განვლილ
მასალას, გადმოცემულია საკითხის შესაბამისი მასალის მხოლოდ ცალკეული ფრაგმენტები.
1-2
იურიდიული ტერმინოლოგია არ არის გამოყენებული. სამართლებრივი მსჯელობა და
ანალიზი არადამაკმაყოფილებელია.
0 პასუხი საკითხის შესაბამისი არ არის ან საერთოდ არაა მოცემული.
ქულა კაზუსის შეფასების კრიტერიუმები
სტუდენტს ზედმიწევნით კარგად აქვს აღქმული კაზუსის ფაბულა და შეკითხვის არსი.
ჰიპოთეზა შედგენილია სწორად, მსჯელობის თანმიმდევრობა და სამართლებრივი ანალიზი
მაღალ დონეზეა. სტუდენტი ზედმიწევნით კარგად ფლობს თეორიული მასალას, გააზრებული
9-10
აქვს და კაზუსის ამოხსნისას იყენებს სამართლის ძირითად ღირებულებებსა და პრინციპებს,
იურიდიული ტერმინოლოგია და ენობრივი სტილი დაცულია, საბოლოო დასკვნა სრულია და
ზედმიწევნით სწორეა.
სტუდენტს კარგად აქვს აღქმული კაზუსის ფაბულა და შეკითხვის არსი. ჰიპოთეზა
შედგენილია სწორად, მსჯელობის თანმიმდევრობა და სამართლებრივი ანალიზი კარგია.
7-8 სტუდენტი კარგად ფლობს თეორიული მასალას, გააზრებული აქვს და კაზუსის ამოხსნისას
იყენებს სამართლის ძირითად ღირებულებებსა და პრინციპებს, იურიდიული ტერმინოლოგია
და ენობრივი სტილი დაცულია, საბოლოო დასკვნა სრულია და სწორეა.
სტუდენტს დამაკმაყოფილად აქვს აღქმული კაზუსის ფაბულა და შეკითხვის არსი. ჰიპოთეზა
შედგენილია სწორად, თუმცა მსჯელობა არათანმიმდევრულია და სამართლებრივი ანალიზი
5-6 ნაკლოვანია. სტუდენტი დამაკმაყოფილებელად ფლობს თეორიული მასალას, თუმცა კაზუსის
ამოხსნისას არ იყენებს სამართლის ძირითად ღირებულებებსა და პრინციპებს, იურიდიული
ტერმინოლოგია და ენობრივი სტილი დაცულია, საბოლოო დასკვნა დამაკმაყოფილებელია.
სტუდენტს დამაკმაყოფილად აქვს აღქმული კაზუსის ფაბულა და შეკითხვის არსი. ჰიპოთეზა
3-4
შედგენილია სწორად, თუმცა მსჯელობა არათანმიმდევრულია და სამართლებრივი ანალიზი

5
სულხან-საბა ორბელიანის უნივერსიტეტი Sulkhan-Saba Orbeliani University
 ნაკლოვანია. სტუდენტი საკმარისად ფლობს თეორიული მასალას, თუმცა კაზუსის ამოხსნისას
არ იყენებს სამართლის ძირითად ღირებულებებსა და პრინციპებს, იურიდიული
ტერმინოლოგია და ენობრივი სტილი ნაკლოვანია, საბოლოო დასკვნა შეკვეცილი და
ფრაგმენტულია.
სტუდენტს არასწორად აქვს აღქმული კაზუსის ფაბულა და შეკითხვის არსი. ჰიპოთეზა
შედგენილია არასწორად, მსჯელობის თანმიმდევრობა და სამართლებრივი ანალიზი
არადამაკმაყოფილებელია. სტუდენტი ვერ ფლობს ფლობს თეორიული მასალას და კაზუსის
1-2
ამოხსნისას არ იყენებს სამართლის ძირითად ღირებულებებსა და პრინციპებს, იურიდიული
ტერმინოლოგია არ არის გამოყენებული, ხოლო ენობრივი სტილი ნაკლოვანია, საბოლოო
დასკვნა ნაკლოვანია.
პასუხი კაზუსის ფაბულისა და შეკითხვის არსის შესაბამისი არ არის ან საერთოდ არაა
0
მოცემული.
კურსის განმავლობაში სტუდენტი ამზადებს კონსტიტუციურ სარჩელს/შესაგებელს, რომელსაც
წარმოადგენს არაუგვიანეს მე-14 სასწავლო კვირისა და მე-15 სასწავლო კვირას მონაწილეობს
იმიტირებულ სასამართლო პროცესში. იმიტირებულ სასამართლო პროცესში სტუდენტმა შეიძლება
დააგროვოს მაქსიმუმ 10 ქულა.

იმიტირებულ სასამართლო პროცესში შეფასების კრიტერიუმებია: პრაქტიკული უნარების გამოყენება,

ზეპირი გამოსვლა, საპროცესო დოკუმენტაციის გამართულობა, მარწმუნებელი ეფექტი,
კანონმდებლობისა და საქმის შინაარსობრივი ინფორმაციის სრულყოფილი გადმოცემა.
ქულა იმიტირებული სასამართლო პროცესის ფორმალური მხარის შეფასების კრიტერიუმები
წარდგენილი საპროცესო დოკუმენტაციის გაფორმების ფორმალური კანონიერება და
ვიზუალური მხარე მოწონებას იმსახურებს, მასალები დამოუკიდებლად არის მომზადებული
კომპიუტერული ტექნიკისა და შესაბამისი პროგრამების გამოყენებით და ა.შ; სტუდენტს
5 შეუძლია საპროცესო დოკუმენტაციის წარდგენა, კომპეტენციების წარმოჩენა და საქმესთან
დაკავშირებულ პროცესის სხვადასხვა ეტაპზე მონაწილეობა, გამართული არგუმენტაციის
ჩამოყალიბება, პოზიციების ზეპირი წარმოჩენა და მარწმუნებელი ეფექტის გამოყენება,
მაქსიმალურადაა დაცული პროფესიული ეთიკის სტანდარტი.
წარდგენილი საპროცესო დოკუმენტაციის გაფორმების ფორმალური და ვიზუალური მხარე
სათანადო დონეზეა შესრულებული, პოზიცია დამოუკიდებლად არის მომზადებული
კომპიუტერული ტექნიკის და შესაბამისი პროგრამების გამოუყენებით და ა.შ; პროფესიული
4 ეთიკის სტანდარტი დიდწილად დაცულია, შეუძლია პოზიციის წარდგენა, კომპეტენციების
იმიტირებული
წარმოჩენა და საქმის მასალებთან დაკავშირებულ დისკუსიაში (პროცესის სხვადასხვა ეტაპზე)
სასამართლო
მონაწილეობა, თუმცა უჭირს საკმარისი არგუმენტის მოტანა, იურიდიული მოსაზრების
პროცესი
სრულყოფილად გადმოცემა, მსჯელობა სრულად დამაჯერებელი არაა.
წარდგენილი საპროცესო დოკუმენტაციის გაფორმების ფორმალური და ვიზუალური მხარე
დამაკმაყოფილებელია, საქმის ძირითადი ნაწილი დამოუკიდებლად არის მომზადებული
კომპიუტერული ტექნიკის და შესაბამისი პროგრამების გამოუყენებით და ა.შ. შეუძლია საქმის
3
წარდგენა, მაგრამ უჭირს კომპეტენციების წარმოჩენა საქმესთან დაკავშირებულ დისკუსიაში
(პროცესის სხვადასხვა ეტაპზე) მონაწილეობა, ვერ ასაბუთებს საკუთარ მოსაზრებებს, არ არის
დამაჯერებელი, ვერ გადმოცემს მოსაზრებებს ჯეროვნად.
წარდგენილი საპროცესო დოკუმენტაციის გაფორმების ვიზუალური მხარე დამაკმაყოფილე-
ბელია. უჭირს პოზიციის წარმოდგენა, ვერ მონაწილეობს დავის საგანთან/განხილვის
5 ობიექტთან დაკავშირებულ დისკუსიაში, პასუხობს მხოლოდ კონკრეტულად დასმულ
შეკითხვებზე, არ შეუძლია არგუმენტირუბული მოსაზრების ჩამოყალიბება, მსჯელობა და
არგუმენტების მოყვანა.
წარდგენილი საპროცესო დოკუმენტაციის გაფორმების ფორმალური და ვიზუალური მხარე
1 ძირითადად არადამაკმაყოფილებელია; სტუდენტს არ შეუძლია საქმესთან დაკავშირებული
პოზიციის გამოხატვა, ვერ მონაწილეობს დისკუსიაში, სრულებით არადამაჯერებელია.
0 სტუდენტი მომზადებული არ არის.
ქულა იმიტირებული სასამართლო პროცესის შინაარსობრივი მხარის შეფასების კრიტერიუმები
იმიტირებულ პროცესზე ზეპირ გამოსვლასა და საპროცესო დოკუმენტაციაში მოცემული
5
პოზიცია და დასაბუთება გამართულია, სრუალად შეესაბამება კანონმდებლობას, პროცესზე

6
სულხან-საბა ორბელიანის უნივერსიტეტი Sulkhan-Saba Orbeliani University
 გამოსვლის სტანდარტს. საპროცესო დოკუმენტაციასა და ზეპირ გამოსვლაში განხილული სა-
კითხები ლოგიკურია, თანმიმდევრული და ერთმანეთთან სრულ შესაბამისობაშია;
გამოავლინა საქმის მასალების მოძიების, კრიტიკული აზროვნებისა და ანალიზის უნარი;
შეძლო დასკვნების ლოგიკურად და არგუმენტირებულად ჩამოყალიბება. გამოიყენა
შესაბამისი ნორმატიული მასალა, სასამართლო პრაქტიკა და შესაბამისი ფაქტობრივი
გარემოებები.
იმიტირებულ პროცესზე ზეპირი გამოსვლა და საპროცესო დოკუმენტაცია ასახავს დასახულ
მიზნებსა და შედეგებს, საპროცესო დოკუმენტაციისა და გამოსვლის სტრუქტურა, განხილუ-
ლი საკითხები და თემატიკა ლოგიკურია და მეტწილად შეესაბამება ერთმანეთს, თუმცა
4
სრულფასოვანი არ არის. გამოყენებულია საკმარისი ინფორმაცია, ძირითადი ფაქტობრივი
გარემოებები მითითებულია, დამოწმებულია ნორმატიული მასალა და სასამართლო
გადაწყვეტილებების არსებითი ნაწილი.
იმიტირებულ პროცესზე ზეპირი გამოსვლა და საპროცესო დოკუმენტაცია სრულად არ
ასახავს დასახულ მიზნებსა და შედეგებს, მათი სტრუქტურა, განხილული საკითხები და
3 არგუმენტაცია დასახვეწია, არ ქმნის სრულ და სიღრმისეულ წარმოდგენას საქმის
გარემოებებთან დაკავშირებით, საქმეზე მუშაობისას გამოყენებული ნორმატიული მასალა და
სასამართლო პრაქტიკა ძალზე ზედაპირული და არასაკმარისია.
იმიტირებულ პროცესსა და საპროცესო დოკუმენტაციაში განხილული საკითხები
ძირითადად შეესაბამება საქმის თემატიკას, მაგრამ არ იკვეთება საქმისა და დაყენებული
2 მოთხოვნის ან დასაცავი პოზიციის ლოგიკური კავშირი. არ ქმნის სრულ წარმოდგენას
საქმეზე; საქმეზე მუშაობისას გამოყენებულია მხოლოდ ნორმატიული მასალა, პოზიცია არაა
განვრცობილი სასამართლო პრაქტიკით.
იმიტირებულ პროცესზე გამოსვლა და საპროცესო დოკუმენტაცია ძალზე ზედაპირულია და
1
ფაქტობრივად არ წარმოაჩენს პოზიციას.
0 სტუდენტი არაა მომზადებული
დასკვნითი შეფასების ფარგლებში სტუდენტი აბარებს დასკვნით წერით გამოცდას. დასკვნითი წერითი
გამოცდა ტარდება მე-16-მე-17 სასწავლო კვირას. დასკვნით წერით გამოცდაში სტუდენტმა შეიძლება
დააგროვოს მაქსიმუმ 30 ქულა.

დასკვნითი წერითი გამოცდის შესაფასებლად გამოიყენება შემდეგი საშუალებები (შეფასების მეთოდები):

თეორიული საკითხი, კაზუსი. დასკვნითი წერითი გამოცდა მოიცავს 2 თეორიულ საკითხსა და 1 კაზუსს.
დასკვნითი წერითი გამოცდასას თეორიული საკითხი ფასდება 10 ქულით, ხოლო კაზუსი ფასდება 10
ქულით.

ღია კითხვის კრიტერიუმებია: კითხვის აღქმა და პასუხის დასაბუთება, თეორიული მასალის ცოდნა,
სამართლებრივი მსჯელობა.
ქულა თეორიული საკითხის შეფასების კრიტერიუმები
პასუხი სრულია. სტუდენტი ზედმიწევნით კარგად ფლობს განვლილ მასალას, საკითხი
დასკვნითი ლოგიკურად, თანმიმდევრულად და ადეკვატურად არის გადმოცემული. იურიდიული
წერითი 9-10
ტერმინოლოგია დაცულია. სამართლებრივი მსჯელობა და სამართლებრივი ანალიზი მაღალ
გამოცდა დონეზეა.
პასუხი სრულია. სტუდენტი კარგად ფლობს პროგრამით გათვალისწინებულ განვლილ
მასალას, საკითხი ლოგიკურად, თანმიმდევრულად და ადეკვატურად არის გადმოცემული.
7-8
იურიდიული ტერმინოლოგია დაცულია. სამართლებრივი მსჯელობა და სამართლებრივი
ანალიზი ძალიან კარგია.
პასუხი სრულია. სტუდენტი დამაკმაყოფილებელად ფლობს პროგრამით გათვალისწინებულ
განვლილ მასალას. საკითხი ლოგიკურად და ადეკვატურად არის გადმოცემული, თუმცა
5-6
არათანმიმდევრულია. იურიდიული ტერმინოლოგია დაცულია. სამართლებრივი მსჯელობა
და ანალიზი დამაკმაყოფილებელია.
პასუხი შეკვეცილია. სტუდენტი საკმარისად ფლობს პროგრამით გათვალისწინებულ
განვლილ მასალას, თუმცა აღინიშნება ნაკლოვანებები. საკითხის გადმოცემულია
3-4
ნაწილობრივ. იურიდიული ტერმინოლოგია ნაკლოვანია. სამართლებრივი მსჯელობა და
ანალიზი ფრაგმენტულია.

7
სულხან-საბა ორბელიანის უნივერსიტეტი Sulkhan-Saba Orbeliani University
 პასუხი ნაკლოვანია. სტუდენტი ვერ ფლობს პროგრამით გათვალისწინებულ განვლილ
მასალას, გადმოცემულია საკითხის შესაბამისი მასალის მხოლოდ ცალკეული ფრაგმენტები.
1-2
იურიდიული ტერმინოლოგია არ არის გამოყენებული. სამართლებრივი მსჯელობა და
ანალიზი არადამაკმაყოფილებელია.
0 პასუხი საკითხის შესაბამისი არ არის ან საერთოდ არაა მოცემული.
ქულა კაზუსის შეფასების კრიტერიუმები
სტუდენტს ზედმიწევნით კარგად აქვს აღქმული კაზუსის ფაბულა და შეკითხვის არსი.
ჰიპოთეზა შედგენილია სწორად, მსჯელობის თანმიმდევრობა და სამართლებრივი ანალიზი
მაღალ დონეზეა. სტუდენტი ზედმიწევნით კარგად ფლობს თეორიული მასალას,
9-10
გააზრებული აქვს და კაზუსის ამოხსნისას იყენებს სამართლის ძირითად ღირებულებებსა და
პრინციპებს, იურიდიული ტერმინოლოგია და ენობრივი სტილი დაცულია, საბოლოო
დასკვნა სრულია და ზედმიწევნით სწორეა.
სტუდენტს კარგად აქვს აღქმული კაზუსის ფაბულა და შეკითხვის არსი. ჰიპოთეზა
შედგენილია სწორად, მსჯელობის თანმიმდევრობა და სამართლებრივი ანალიზი კარგია.
7-8 სტუდენტი კარგად ფლობს თეორიული მასალას, გააზრებული აქვს და კაზუსის ამოხსნისას
იყენებს სამართლის ძირითად ღირებულებებსა და პრინციპებს, იურიდიული ტერმინოლოგია
და ენობრივი სტილი დაცულია, საბოლოო დასკვნა სრულია და სწორეა.
სტუდენტს დამაკმაყოფილად აქვს აღქმული კაზუსის ფაბულა და შეკითხვის არსი. ჰიპოთეზა
შედგენილია სწორად, თუმცა მსჯელობა არათანმიმდევრულია და სამართლებრივი ანალიზი
5-6 . სტუდენტი დამაკმაყოფილებელად ფლობს თეორიული მასალას, თუმცა კაზუსის ამოხსნისას
არ იყენებს სამართლის ძირითად ღირებულებებსა და პრინციპებს, იურიდიული
ტერმინოლოგია და ენობრივი სტილი დაცულია, საბოლოო დასკვნა დამაკმაყოფილებელია.
სტუდენტს დამაკმაყოფილად აქვს აღქმული კაზუსის ფაბულა და შეკითხვის არსი. ჰიპოთეზა
შედგენილია სწორად, თუმცა მსჯელობა არათანმიმდევრულია და სამართლებრივი ანალიზი.
3-4 სტუდენტი საკმარისად ფლობს თეორიული მასალას, თუმცა კაზუსის ამოხსნისას არ იყენებს
სამართლის ძირითად ღირებულებებსა და პრინციპებს, იურიდიული ტერმინოლოგია და
ენობრივი სტილი ნაკლოვანია, საბოლოო დასკვნა შეკვეცილი და ფრაგმენტულია.
სტუდენტს არასწორად აქვს აღქმული კაზუსის ფაბულა და შეკითხვის არსი. ჰიპოთეზა
შედგენილია არასწორად, მსჯელობის თანმიმდევრობა და სამართლებრივი ანალიზი
არადამაკმაყოფილებელია. სტუდენტი ვერ ფლობს ფლობს თეორიული მასალას და კაზუსის
1-2
ამოხსნისას არ იყენებს სამართლის ძირითად ღირებულებებსა და პრინციპებს, იურიდიული
ტერმინოლოგია არ არის გამოყენებული, ხოლო ენობრივი სტილი ნაკლოვანია, საბოლოო
დასკვნა ნაკლოვანია.
პასუხი კაზუსის ფაბულისა და შეკითხვის არსის შესაბამისი არ არის ან საერთოდ არაა
0
მოცემული.

8
სულხან-საბა ორბელიანის უნივერსიტეტი Sulkhan-Saba Orbeliani University
 სასწავლო კურსის შინაარსი
სწავლების
კვირა შინაარსი/შეფასების კომპონენტი/მაქსიმალური შეფასება
მეთოდი
თემა 1. ადამიანის ძირთადი უფლების არსი და დაცული სფერო

ადამიანის ძირითადი უფლების ცნება, არსი, ძირითადი უფლებისა და უფლების

ურთიერთმიმართება, ძირითადი უფლებით დაცული სფერო, ძირითადი უფლების
1 სუბიექტები, ძირითადი უფლების ადრესატი, სახელმწიფოს ბოჭვა ძირითადი უფლებები,
ლექცია (2 სთ.) ძირითად უფლებათა სახეები და კლასიფიკაცია
ძირითადი ლიტერატურა:
• კონსტანტინე კუბლაშვილი, ადამიანის ძირითადი უფლებები და თავისუფლებები, მე-5
გამოცემა, თბილისი, 2019, 23-55 გვ.;
• მალხაზ ნარინდოშვილი, ადამიანის უფლებები, თბილისი, 2005, 7-15 გვ., 37-44 გვ.
თემა 2. ძირითად უფლებაში ჩარევა და ჩარევის გამართლება, თანაზომიერების პრინციპი

ძირითად უფლებაში ჩარევა და ჩარევის მექანიზმები, ძირითად უფლებაში ჩარევის

საკონსტიტუციოსამართლებრივი გამართლება, თანაზომიერების პრინციპი, ლეგიტიმური
საჯარო მიზანი, გამოსადეგობა, აუცილებლობა და შესაბამისობა, განსაზღვრულობა და
განჭვრეტადობის კრიტერიუმები, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკა,
თანაზომიერების პრინციპი და „მკაცრი ტესტი“, ძირითადი უფლების დაცვის მექანიზმები,
კონსტიტუციური სარჩელი.
2 ლექცია (2 სთ.) ძირითადი ლიტერატურა:
• კონსტანტინე კუბლაშვილი, ადამიანის ძირითადი უფლებები და თავისუფლებები, მე-5
გამოცემა, თბილისი, 2019, 55-72 გვ.;
• ქეთევან ერემაძე, ინტერესთა დაბალანსება დემოკრატიულ საზოგადოებაში, თბილისი,
2013, 99-146 გვ.;
• საქართველოს კონსტიტუციის კომენტარი, თავი მეორე, საქართველოს მოქალაქეობა,
ადამიანის ძირითადი უფლებანი და თავისუფლებანი, პ. ტურავას რედაქტორობით,
თბილისი, 2013, 20-26 გვ.
სემინარი (2 სთ.) შეფასების კომპონენტი - ზეპირი გამოკითხვა. მაქსიმალური შეფასება - 2.5 ქულა
თემა 3. ღირსების უფლება

ღირსების ძირითადი უფლება და უფლებით დაცული სფერო, ღირსების ძირითადი

უფლების დაცვა, ადამიანის წამება, არაადამიანური და დამამცირებელი მოპყრობისა და
სასჯელის აკრძალვა, ევროსასამართლოსა და საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს
პრაქტიკის მიმოხილვა.
ძირითადი ლიტერატურა:
• საქართველოს კონსტიტუცია, მე-9 მუხლი
• ადამიანის უფლებათა და ძირითად უფლებათა დაცვის ევროპული კონვენცია, მე-3
მუხლი
• კონსტანტინე კუბლაშვილი, ადამიანის ძირითადი უფლებები და თავისუფლებები, მე-5
3 ლექცია (2 სთ.) გამოცემა, თბილისი, 2019, 73-85 გვ.;
• მალხაზ ნარინდოშვილი, ადამიანის უფლებები, თბილისი, 2005, 51-59 გვ.
• კონსტანტინე კორკელია, ირინე ქურდაძე, ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო
სამართალი ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მიხედვით, თბილისი, 2004,
134-141 გვ.
• წამების აკრძალვა, ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-3 მუხლის
განხორციელება, ევროპის საბჭო, 2008, 56-69 გვ., 73-84 გვ., 95-99 გვ.
• საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 15 ოქტომბრის #1/4/592
გადაწყვეტილება საქმეზე, „საქართველოს მოქალაქე ბექა წიქარიშვილი საქართველოს
პარლამენტის წინააღმდეგ“
• საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 30 სექტემბრის N1/6/561,568
გადაწყვეტილება საქმეზე, „საქართველოს მოქალაქე იური ვაზაგაშვილი საქართველოს
პარლამენტის წინააღმდეგ“

9
სულხან-საბა ორბელიანის უნივერსიტეტი Sulkhan-Saba Orbeliani University
 სემინარი (2 სთ.) შეფასების კომპონენტი - წერითი გამოკითხვა. მაქსიმალური შეფასება - 3 ქულა
თემა 4. თავისუფლება (პიროვნების თავისუფალი განვითარების უფლება) და პირადი
ცხოვრების ხელშეუხებლობა

თავისუფლება, როგორც ფასეულობა და უფლება, თავისუფლების სამართლებრივი გაგება

და განსხვავება ფიზიკური თავისუფლებისგან, პიროვნების თავისუფალი განვითარების
უფლება და მისი სტრუქტურა, საქმიანობის საყოველთაო თავისუფლება და ზოგადი
პიროვნული უფლება, პირადი ცხოვების ხელშეუხებლობა, პირადი ცხოვრებისა და პირადი
ცხოვრების ხელშეუხებლობის ურთიერთმიმართება.
ძირითადი ლიტერატურა:
• საქართველოს კონსტიტუცია, მე-12 და მე-15 მუხლები
• ადამიანის უფლებათა და ძირითად უფლებათა დაცვის ევროპული კონვენცია, მე-8
მუხლი
• კონსტანტინე კუბლაშვილი, ადამიანის ძირითადი უფლებები და თავისუფლებები, მე-5
გამოცემა, თბილისი, 2019, 85-110 გვ.; 143-158 გვ.
• პირადი და ოჯახური ცხოვრების პატივისცემის უფლება, ადამიანის უფლებათა
ევროპული კონვენციის მე-8 მუხლის განხორციელება, გზამკვლევი, ევროპის საბჭო, 2008,
52-94 გვ.
• საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 4 თებერვლის #2/1/536
4 ლექცია (2 სთ.) გადაწყვეტილება საქმეზე, „საქართველოს მოქალაქეები - ლევან ასათიანი, ირაკლი
ვაჭარაძე, ლევან ბერიანიძე, ბექა ბუჩაშვილი და გოჩა გაბოძე საქართველოს შრომის,
ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს წინააღმდეგ“
• საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 8 ოქტომბრის №2/4/532,533
გადაწყვეტილება საქმეზე, „საქართველოს მოქალაქეები - ირაკლი ქემოკლიძე და დავით
ხარაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“
• საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 26 დეკემბრის #1/3/407
გადაწყვეტილება საქმეზე, „საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია და
საქართველოს მოქალაქე – ეკატერინე ლომთათიძე საქართველოს პარლამენტის
წინააღმდეგ“
• საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 14 აპრილის #1/1/625,640
გადაწყვეტილება საქეზე, „საქართველოს სახალხო დამცველი, საქართველოს
მოქალაქეები - გიორგი ბურჯანაძე, ლიკა საჯაია, გიორგი გოცირიძე, თათია ქინქლაძე,
გიორგი ჩიტიძე, ლაშა ტუღუში, ზვიად ქორიძე, ააიპ „ფონდი ღია საზოგადოება
საქართველო“, ააიპ „საერთაშორისო გამჭვირვალობა - საქართველო“, ააიპ „საქართველოს
ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია“, ააიპ „სამართლიანი არჩევნებისა და დემოკრატიის
საერთაშორისო საზოგადოება“ და ააიპ „ადამიანის უფლებათა ცენტრი“ საქართველოს
პარლამენტის წინააღმდეგ“
სემინარი (2 სთ.) შეფასების კომპონენტი - ზეპირი გამოკითხვა. მაქსიმალური შეფასება - 2.5 ქულა
თემა 5. სიცოცხლის უფლება

სიცოცხლის უფლება, სიცოცხლის უფლების ხელყოფა და ჩარევა, აბორტი, ევთანაზია,

სიკვდილით დასჯა, სიცოცხლის უფლებასთან დაკავშირებული ეთიკურ-მორალური
დილემები.
ძირითადი ლიტერატურა:
• საქართველოს კონსტიტუცია, მე-10 მუხლი
5 ლექცია (2 სთ.) • ადამიანის უფლებათა და ძირითად უფლებათა დაცვის ევროპული კონვენცია, მე-2
მუხლი
• კონსტანტინე კუბლაშვილი, ადამიანის ძირითადი უფლებები და თავისუფლებები, მე-5
გამოცემა, თბილისი, 2019, 111-122 გვ.
• „სალმანი თურქეთის წინააღმდეგ“, „ანგელოვა ბულგარეთის წინააღმდეგ“,„ფრითი
გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ“, წიგნში: სიცოცხლის უფლება, თბილისი, 2008,
104-128 გვ., 146-152 გვ.
სემინარი (2 სთ.) შეფასების კომპონენტი - წერითი გამოკითხვა. მაქსიმალური შეფასება - 3 ქულა
თემა 6. საკუთრების უფლება
6 ლექცია (2 სთ.)

10
სულხან-საბა ორბელიანის უნივერსიტეტი Sulkhan-Saba Orbeliani University
 საკუთრების ძირითადი უფლება და მისი ხასიათი, საკუთრების უფლების შეზღუდვა,
ექსპროპრიაცია, საკუთრების უფლება სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის
ნაკვეთებზე.
ძირითადი ლიტერატურა:
• საქართველოს კონსტიტუცია, მე-19 მუხლი
• ადამიანის უფლებათა და ძირითად უფლებათა დაცვის ევროპული კონვენცია, 1-ლი
დამატებითი ოქმის 1-ლი მუხლი
• კონსტანტინე კუბლაშვილი, ადამიანის ძირითადი უფლებები და თავისუფლებები, მე-5
გამოცემა, თბილისი, 2019, 247-282 გვ.;
• აიდა გრჯიჩი, ზვონიმირ მატაგა, მატია ლონგარი და ანა ვილფანი, საკუთრების უფლება
ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის საფუძველზე, ევროპის საბჭო, 2008, 5-20
გვ.
• კონსტანტინე კორკელია, ირინე ქურდაძე, ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო
სამართალი ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მიხედვით, თბილისი, 2004,
216-218 გვ.
• საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 26 ივნისის №3/1/512
გადაწყვეტილება საქმეზე, „დანიის მოქალაქე ჰეიკე ქრონქვისტი საქართველოს
პარლამენტის წინააღმდეგ“
სემინარი (2 სთ.) შეფასების კომპონენტი - ზეპირი გამოკითხვა. მაქსიმალური შეფასება - 2.5 ქულა
თემა 7. სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლება

სიტყვის თავისუფლება, მედია და ცენზურის აკრძალვა, ინფორმაციის თავისუფლება,

ინფორმაციის მიღება და გავრცელება
ძირითადი ლიტერატურა:
• საქართველოს კონსტიტუცია, მე-17 მუხლი
• ადამიანის უფლებათა და ძირითად უფლებათა დაცვის ევროპული კონვენცია, მე-10
მუხლი
• კონსტანტინე კუბლაშვილი, ადამიანის ძირითადი უფლებები და თავისუფლებები, მე-5
7 ლექცია (2 სთ.) გამოცემა, თბილისი, 2019, 178-241 გვ.;
• მალხაზ ნარინდოშვილი, ადამიანის უფლებები, თბილისი, 2005, 104-111 გვ.
• კონსტანტინე კორკელია, ირინე ქურდაძე, ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო
სამართალი ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მიხედვით, თბილისი, 2004,
199-210 გვ.
• გამოხატვის თავისუფლება, ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-10 მუხლის
განხორციელება, ევროპის საბჭო, 2008, 9-24 გვ., 54-70 გვ.
• საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 10 ნოემბრის #1/3/421,422
გადაწყვეტილება საქმეზე, „საქართველოს მოქალაქეები - გიორგი ყიფიანი და ავთანდილ
უნგიაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“
სემინარი (2 სთ.) შეფასების კომპონენტი - წერითი გამოკითხვა. მაქსიმალური შეფასება - 3 ქულა
2 სთ შეფასების კომპონენტი - შუალედური წერითი გამოცდა. მაქსიმალური შეფასება - 30 ქულა
8-9
მოიცავს I-VII სასწავლო კვირაში განვლილ მასალას.
თემა 8. რწმენისა, აღმსარებლობისა და სინდისის თავისუფლება

რწმენისა და აღმსარებლობის თავისუფლება, რწმენისა და აღმსარებლობის

ურთიერთმიმართება, სინდისის თავისუფლება, რელიგია და რელიგიის თავისუფლების
ინდივიდუალური და ორგანიზაციული მიმართულებები
ძირითადი ლიტერატურა:
10
ლექცია (2 სთ.) • საქართველოს კონსტიტუცია, მე-16 მუხლი
• ადამიანის უფლებათა და ძირითად უფლებათა დაცვის ევროპული კონვენცია, მე-9
მუხლი
• კონსტანტინე კუბლაშვილი, ადამიანის ძირითადი უფლებები და თავისუფლებები, მე-5
გამოცემა, თბილისი, 2019, 158-178 გვ.;
• მალხაზ ნარინდოშვილი, ადამიანის უფლებები, თბილისი, 2005, 78-86 გვ.

11
სულხან-საბა ორბელიანის უნივერსიტეტი Sulkhan-Saba Orbeliani University
 • კონსტანტინე კორკელია, ირინე ქურდაძე, ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო
სამართალი ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მიხედვით, თბილისი, 2004,
193-198 გვ.
• საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 22 დეკემბრის ივლისის #1/1/477
გადაწყვეტილება საქმეზე, „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს
პარლამენტის წინააღმდეგ“
შუალედური წერის შედეგების განხილვა
სემინარი (2 სთ.)
შეფასების კომპონენტი - ზეპირი გამოკითხვა. მაქსიმალური შეფასება - 2.5 ქულა
თემა 9. პოლიტიკური უფლებები

პოლიტიკური უფლებები, საარჩევნო უფლება, შეკრების თავისუფლება, პოლიტიკური

საქმიანობა, პოლიტიკურ პარტიებში გაწევრიანების უფლება
ძირითადი ლიტერატურა:
• საქართველოს კონსტიტუცია, 21-ე, 22-ე, 23-ე, 24-ე და 25-ე მუხლები
• ადამიანის უფლებათა და ძირითად უფლებათა დაცვის ევროპული კონვენცია, მე-11
მუხლი
• კონსტანტინე კუბლაშვილი, ადამიანის ძირითადი უფლებები და თავისუფლებები, მე-5
ლექცია (2 სთ.) გამოცემა, თბილისი, 2019, 282-305 გვ., 324-329 გვ.
11 • კონსტანტინე კორკელია, ირინე ქურდაძე, ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო
სამართალი ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მიხედვით, თბილისი, 2004,
211-215 გვ.
• საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 აპრილის N2/482,483,487,502
გადაწყვეტილება საქმეზე, „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება `მოძრაობა ერთიანი
საქართველოსთვის~, მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება `საქართველოს
კონსერვატიული პარტია~, საქართველოს მოქალაქეები _ ზვიად ძიძიგური და კახა
კუკავა, საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია, მოქალაქეები დაჩი ცაგურია
და ჯაბა ჯიშკარიანი, საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის
წინააღმდეგ“
სემინარი (2 სთ.) შეფასების კომპონენტი - წერითი გამოკითხვა. მაქსიმალური შეფასება - 3 ქულა
თემა 10. სოციალური, ეკონომიკური და კულტურული უფლებები

კონსტიტუციით უზრუნველყოფილი სოციალური, ეკონომიკური და კულტურული

უფლებები, განათლების უფლება, შრომის თავისუფლება, ჯანდაცვისა და გარემოს დაცვის
უფლებები.
ძირითადი ლიტერატურა:
12 ლექცია (2 სთ.) • საქართველოს კონსტიტუცია, მე-20, 26-ე, 27-ე, 28-ე, 29-ე და 30-ე მუხლები
• ადამიანის უფლებათა და ძირითად უფლებათა დაცვის ევროპული კონვენცია, მე-12
მუხლი
• კონსტანტინე კუბლაშვილი, ადამიანის ძირითადი უფლებები და თავისუფლებები, მე-5
გამოცემა, თბილისი, 266-282 გვ.;
• მალხაზ ნარინდოშვილი, ადამიანის უფლებები, თბილისი, 2005, 87-95 გვ.
სემინარი (2 სთ.) შეფასების კომპონენტი - ზეპირი გამოკითხვა. მაქსიმალური შეფასება - 2.5 ქულა
თემა 11. თანასწორობა

თანასწორობის ძირითადი უფლება, თანასწორობის იურიდიული და ფაქტობრივი გაგება,

დისკრიმინაციის აკრძალვა, დისკრიმინაცია და მისი სახეები, დისკრიმინაციასთან ბრძოლა.
ძირითადი ლიტერატურა:
ლექცია (2 სთ.) • საქართველოს კონსტიტუცია, მე-11 მუხლი
• ადამიანის უფლებათა და ძირითად უფლებათა დაცვის ევროპული კონვენცია, მე-14
13
მუხლები
• „დისკრიმინაციის ყველა ფორმის აღმოფხვრის შესახებ“ საქართველოს კანონი
• კონსტანტინე კუბლაშვილი, ადამიანის ძირითადი უფლებები და თავისუფლებები, მე-5
გამოცემა, თბილისი, 2019, 306-324 გვ., 329-334 გვ.;
• მალხაზ ნარინდოშვილი, ადამიანის უფლებები, თბილისი, 2005, 60-69 გვ.

12
სულხან-საბა ორბელიანის უნივერსიტეტი Sulkhan-Saba Orbeliani University
 • სახელმძღვანელო დისკრიმინაციის აკრძალვის ევროპული სამართლის შესახებ, ევროპის
საბჭო, 2013, 25-59 გვ., 95-126 გვ.
• ქეთევან ერემაძე, კანონის წინაშე თანასწორობა როგორც თავისუფლების გარანტია,
თბილისი, 2015, 97-156 გვ.
• საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 27 დეკემბრის №1/1/493
გადაწყვეტილება საქმეზე, „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებები „ახალი
მემარჯვენეები“ და „საქართველოს კონსერვატიული პარტია“ საქართველოს
პარლამენტის წინააღმდეგ“
სემინარი (2 სთ.) შეფასების კომპონენტი - წერითი გამოკითხვა. მაქსიმალური შეფასება - 3 ქულა
თემა 12. ფიზიკური თავისუფლება, მიმოსვლის თავისუფლება და საპროცესო უფლებები

ფიზიკური თავისუფლება, თავისუფლების შეზღუდვა და აღკვეთა, მიმოსვლის

ლექცია (2 სთ.)
თავისუფლება და მისი შეზღუდვა, კანონის უკუძალისა და ორჯერ დასჯის აკრძალვის
საკონსტიტუციო პრინციპები.
ძირითადი ლიტერატურა:
• საქართველოს კონსტიტუცია, 31(5)(8)(9) მუხლი
14 • ადამიანის უფლებათა და ძირითად უფლებათა დაცვის ევროპული კონვენცია, მე-6(2), მე-
7 და მე-13 მუხლები
• კონსტანტინე კუბლაშვილი, ადამიანის ძირითადი უფლებები და თავისუფლებები, მე-5
გამოცემა, თბილისი, 2019, 122-143 გვ., 335-341 გვ., 362-377 გვ.;
• მალხაზ ნარინდოშვილი, ადამიანის უფლებები, თბილისი, 2005, 70-77 გვ.
• საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 16 სექტემბრის #3/2/646
გადაწყვეტილება საქმეზე, საქართველოს მოქალაქე გიორგი უგულავა საქართველოს
პარლამენტის წინააღმდეგ“
• საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 6 აპრილის N2/1/415
გადაწყვეტილება საქმეზე, „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს
პარლამენტის წინააღმდეგ“
სემინარი (2 სთ.) შეფასების კომპონენტი - ზეპირი გამოკითხვა. მაქსიმალური შეფასება - 2.5 ქულა
თემა 13. საპროცესო უფლებები

სამართლიანი სასამართლოს უფლება, სასამართლოსადმი მიმართვისა და ეფექტური

მართლმსაჯულების უზრუნველყოფა, ბრალდებულის ძირითადი საპროცესო უფლებები.
ძირითადი ლიტერატურა:
• საქართველოს კონსტიტუცია, 31-ე მუხლის 1-4, 6-7, 10-11 პუნქტები
ლექცია (2 სთ.) • ადამიანის უფლებათა და ძირითად უფლებათა დაცვის ევროპული კონვენცია, მე-6
15 მუხლი (1)(3)
• კონსტანტინე კუბლაშვილი, ადამიანის ძირითადი უფლებები და თავისუფლებები, მე-5
გამოცემა, თბილისი, 2019, 341-362 გვ.
შეფასების კომპონენტი - იმიტირებული სასამართლო პროცესი. მაქსიმალური შეფასება - 10
სემინარი (2 სთ.)
ქულა.
შეფასების კომპონენტი - დასკვნითი წერითი გამოცდა. მაქსიმალური შეფასება - 30 ქულა
16-17 3 სთ. მოიცავს სემესტრის განმავლობაში შესწავლილ მასალას

დამატებითი გამოცდა. დაინიშნება დასკვნითი გამოცდის შედეგების გამოცხადებიდან არანაკ-

18 3 სთ
ლებ 5 კალენდარულ დღეში.

• კონსტანტინე კუბლაშვილი, ადამიანის ძირითადი უფლებები და თავისუფლებები, მე-5

გამოცემა, თბილისი, 2019
• ქეთევან ერემაძე, კანონის წინაშე თანასწორობა როგორც თავისუფლების გარანტია,
ძირითადი ლიტერატურა თბილისი, 2015
• მალხაზ ნარინდოშვილი, ადამიანის უფლებები, თბილისი, 2005
• სახელმძღვანელო დისკრიმინაციის აკრძალვის ევროპული სამართლის შესახებ, ევროპის
საბჭო, 2013

13
სულხან-საბა ორბელიანის უნივერსიტეტი Sulkhan-Saba Orbeliani University
 • ქეთევან ერემაძე, კანონის წინაშე თანასწორობა როგორც თავისუფლების გარანტია,
თბილისი, 2015
• ქეთევან ერემაძე, ინტერესთა დაბალანსება დემოკრატიულ საზოგადოებაში, თბილისი,
2013
• სახელმძღვანელო დისკრიმინაციის აკრძალვის ევროპული სამართლის შესახებ, ევროპის
საბჭო, 2013,
• კონსტანტინე კორკელია, ირინე ქურდაძე, ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო
სამართალი ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მიხედვით, თბილისი, 2004,
• საქართველოს კონსტიტუციის კომენტარი, თავი მეორე, საქართველოს მოქალაქეობა,
ადამიანის ძირითადი უფლებანი და თავისუფლებანი, პ. ტურავას რედაქტორობით,
თბილისი, 2013
• გამოხატვის თავისუფლება, ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-10 მუხლის
განხორციელება, ევროპის საბჭო, 2008,
• აიდა გრჯიჩი, ზვონიმირ მატაგა, მატია ლონგარი და ანა ვილფანი, საკუთრების უფლება
ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის საფუძველზე, ევროპის საბჭო, 2008
• პირადი და ოჯახური ცხოვრების პატივისცემის უფლება, ადამიანის უფლებათა
ევროპული კონვენციის მე-8 მუხლის განხორციელება, გზამკვლევი, ევროპის საბჭო, 2008
• წამების აკრძალვა, ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-3 მუხლის
განხორციელება, ევროპის საბჭო, 2008
• სიცოცხლის უფლება, თბილისი, 2008

• საქართველოს კონსტიტუცია
ნორმატიული აქტები • ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის ევროპული კონვენცია
• „დისკრიმინაციის ყველა ფორმის აღმოფხვრის შესახებ“ საქართველოს კანონი

• საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 27 დეკემბრის №1/1/493

გადაწყვეტილება საქმეზე, „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებები „ახალი
მემარჯვენეები“ და „საქართველოს კონსერვატიული პარტია“ საქართველოს
პარლამენტის წინააღმდეგ“
• საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 16 სექტემბრის #3/2/646
გადაწყვეტილება საქმეზე, საქართველოს მოქალაქე გიორგი უგულავა საქართველოს
პარლამენტის წინააღმდეგ
• საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 აპრილის
N2/482,483,487,502 გადაწყვეტილება საქმეზე, „მოქალაქეთა პოლიტიკური
გაერთიანება „მოძრაობა ერთიანი საქართველოსთვის“, მოქალაქეთა პოლიტიკური
გაერთიანება „საქართველოს კონსერვატიული პარტია“, საქართველოს მოქალაქეები -
ზვიად ძიძიგური და კახა კუკავა, საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია,
მოქალაქეები დაჩი ცაგურია და ჯაბა ჯიშკარიანი, საქართველოს სახალხო დამცველი
სასამართლო საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“
გადაწყვეტილებები • საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 22 დეკემბრის ივლისის
#1/1/477 გადაწყვეტილება საქმეზე, „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს
პარლამენტის წინააღმდეგ“
• საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 26 ივნისის №3/1/512
გადაწყვეტილება საქმეზე, „დანიის მოქალაქე ჰეიკე ქრონქვისტი საქართველოს
პარლამენტის წინააღმდეგ“
• საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 4 თებერვლის #2/1/536
გადაწყვეტილება საქმეზე, „საქართველოს მოქალაქეები - ლევან ასათიანი, ირაკლი
ვაჭარაძე, ლევან ბერიანიძე, ბექა ბუჩაშვილი და გოჩა გაბოძე საქართველოს შრომის,
ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს წინააღმდეგ“
• საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 8 ოქტომბრის №2/4/532,533
გადაწყვეტილება საქმეზე, „საქართველოს მოქალაქეები - ირაკლი ქემოკლიძე და
დავით ხარაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“
• საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 26 დეკემბრის #1/3/407
გადაწყვეტილება საქმეზე, „საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია და

14
სულხან-საბა ორბელიანის უნივერსიტეტი Sulkhan-Saba Orbeliani University
 საქართველოს მოქალაქე – ეკატერინე ლომთათიძე საქართველოს პარლამენტის
წინააღმდეგ“
• საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 14 აპრილის #1/1/625,640
გადაწყვეტილება საქეზე, „საქართველოს სახალხო დამცველი, საქართველოს
მოქალაქეები - გიორგი ბურჯანაძე, ლიკა საჯაია, გიორგი გოცირიძე, თათია ქინქლაძე,
გიორგი ჩიტიძე, ლაშა ტუღუში, ზვიად ქორიძე, ააიპ „ფონდი ღია საზოგადოება
საქართველო“, ააიპ „საერთაშორისო გამჭვირვალობა - საქართველო“, ააიპ
„საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია“, ააიპ „სამართლიანი არჩევნებისა
და დემოკრატიის საერთაშორისო საზოგადოება“ და ააიპ „ადამიანის უფლებათა
ცენტრი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“
• საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 15 ოქტომბრის #1/4/592
გადაწყვეტილება საქმეზე, „საქართველოს მოქალაქე ბექა წიქარიშვილი საქართველოს
პარლამენტის წინააღმდეგ“
• საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 6 აპრილის N2/1/415
გადაწყვეტილება საქმეზე, „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს
პარლამენტის წინააღმდეგ“
• საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 30 სექტემბრის N1/6/561,568
გადაწყვეტილება საქმეზე, „საქართველოს მოქალაქე იური ვაზაგაშვილი საქართველოს
პარლამენტის წინააღმდეგ“
• „სალმანი თურქეთის წინააღმდეგ“, წიგნში: სიცოცხლის უფლება, თბილისი, 2008
• „ანგელოვა ბულგარეთის წინააღმდეგ“, წიგნში: სიცოცხლის უფლება, თბილისი, 2008
• „ფრითი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ“, წიგნში: სიცოცხლის უფლება,
თბილისი, 2008

• თეიმურაზ ტუღუში, გიორგი ბურჯანაძე, გიორგი მშვენიერაძე, გიორგი გოცირიძე,

ვახუშტი მენაბდე, ადამიანის უფლებები და საქართველოს საკონსტიტუციო
სასამარტლოს სამართალწარმოების პრაქტიკა, თბილისი, 2013
• იურგენ შვაბე, გერმანიის ფედერალური საკონსტიტუციო სასამართლოს
გადაწყვეტილებები, თბილისი, 2011
დამხმარე ლიტერატურა • გამოხატვის თავისუფლება, თავისუფლების ინსტიტუტი, ტომი I, თბილისი, 2005
• გამოხატვის თავისუფლება, თავისუფლების ინსტიტუტი, ტომი II, თბილისი, 2005
• ლევან იზორია, კონსტანტინე კორკელია, კონსტანტინე კუბლაშვილი, გიორგი ხუბუა,
საქართველოს კონსტიტუციის კომენტარები: ადამიანის ძირითადი უფლებანი და
თავისუფლებანი, თბილისი, 2005
• გამოხატვის თავისუფლება, საერთაშორისო სტანდარტები, თბილისი, 2004

15
სულხან-საბა ორბელიანის უნივერსიტეტი Sulkhan-Saba Orbeliani University