სასწავლო კურსის/მოდულის სილაბუსის ფორმა

ფაკულტეტი სამართლის ფაკულტეტი

საგანმანათლებლო პროგრამა სამართალი
უმაღლესი განათლების
ბაკალავრიატი
საფეხური

სასწავლო კურსის სახელწოდება ქართული სამართლის ისტორია

სასწავლო კურსის სტატუსი სავალდებულო
სწავლების ენა ქართული
დაშვების წინაპირობები არ გააჩნია

სახელი, გვარი დავით ჩიკვაიძე

სამეცნიერო ხარისხი სამართლის დოქტორი
თანამდებობა ასოცირებული პროფესორი
სასწავლო კურსის საკონტაქტო ტელ. 599730720
განმახორციელებელი
E-mail d.chikvaidze@sabauni.edu.ge
კონსულტაციის დღე: ფაკულტეტის დეკანის მიერ დამტკიცებული გრაფიკის
შესაბამისად (იხ. უნივერსიტეტის საიტზე
http://www.sabauni.edu.ge).

კრედიტი (ECTS) 3
სულ საათები (1 კრედიტი = 25 სთ) 75
საკონტაქტო საათები, მ.შ 31
სტუდენტის სასწავლო
დატვირთვა ლექცია 14
სემინარი 12
შუალედური და დასკვნითი გამოცდები 5
დამოუკიდებელი საათები 44

სტუდენტს:

 შესძინოს ფართო თეორიული ცოდნა ძველი ქართული სამართლის ისტორიული ასპექტების,

სასწავლო კურსის
საეკლესიო და საერო წყაროების, მისი ცალკეული დარგების, აგრეთვე ძველი ქართული
მიზანი
სამართლებრივი კულტურის შესახებ;
 გამოუმუშაოს ძველი ქართული სამართლის წყაროების მოძიების, მათზე მუშაობის, საკითხის
შეფასების, ანალიზის, მსჯელობის და დასაბუთების უნარი.

სწავლის შედეგები
 სტუდენტი:

 ფლობს ფართო ცოდნას ქართული სამართლის ისტორიული წყაროების, ქართული

სახელმწიფო სამართლის განვითარების ძირითადი ეტაპებისა და თავისებურებების, ძველი
ცოდნა და
ქართული სამართლის დარგებისა და ინსტიტუტების, ქართული სამართლებრივი
გაცნობიერება
კულტურის ძირითადი ნიშნების და თავისებურებების, ასევე ძველი ქართული სამართლის
ფუნდამენტური პრინციპებისა და სამართალგანვითარების ტენდენციების შესახებ;
 აცნობიერებს ძველი ქართული სამართლის ფუნდამენტური პრინციპების მნიშვნელობას
თანამედროვე ეროვნული სამართლებრივი სისტემის ფორმირებისათვის.
სტუდენტი:

 იძიებს, განმარტავს და იყენებს ქართული სამართლის ძეგლებში მოცემული ნორმებს;

 ადარებს ქართული სამართლის ინსტიტუტებს თანამედროვე ინსტიტუტებს;
 იყენებს ძველი ქართული სამართლის სტრუქტურული ელემენტებს თანამედროვე
კანონშემოქმედებისა და ნორმათა შეფარდების პროცესში;
 არგუმენტირებულად მსჯელობს და დასკვნების გამოაქვს ქართული სამართლის
უნარი ისტორიული ასპექტების, აგრეთვე ძველი ქართული სამართლის ცალკეული ინსტიტუტების
ბუნების შესახებ;
 წარმოაჩენს ძველი ქართული სამართლის სისტემის ძირითად თავისებურებებს;
 ერთვება დებატებში ქართული სამართლის ისტორიული წყაროების, ქართული სახელმწიფო
სამართლის განვითარების ძირითადი ეტაპებისა და თავისებურებების, ძველი ქართული
სამართლის დარგებისა და ინსტიტუტების თაობაზე, იგებს განსხვავებულ აზრს და
იურიდიული ტერმინოლოგიის გამოყენებით ზეპირი და წერილობითი ფორმით გადმოსცემს
ცოდნას.

პასუხისმგებლობა და
ავტონომიურობა

ლექცია
სამუშაო ჯგუფში მუშაობა
სწავლება-სწავლის სემინარი
მეთოდები პრაქტიკული მუშაობა
ელექტრონული რესურსით სწავლება
ელექტრონული სწავლება
სხვა

სტუდენტის სწავლის შედეგის მიღწევის დონის შეფასება

სტუდენტის სწავლის შედეგის მიღწევის დონის შეფასება წარმოებს 100-ქულიანი სისტემით. სტუდენტის სწავლის შედეგის
მიღწევის დონის შეფასება მოიცავს შუალედურ შეფასებას (მაქსიმუმ 70 ქულა) და დასკვნით შეფასებას (მაქსიმუმ 30 ქულა),
რომელთა ჯამი წარმოადგენს საბოლოო შეფასებას (100 ქულა).

სტუდენტის სწავლის შედეგის მიღწევის დონის შუალედური შეფასების კომპონენტებია ზეპირი გამოკითხვა, წერითი
გამოკითხვა, შუალედური წერითი გამოცდა. სტუდენტის სწავლის შედეგის მიღწევის დონის შუალედური შეფასების
თითოეულ კომპონენტს აქვს თავისი წილი შუალედური შეფასების 70 ქულის ფარგლებში. სტუდენტის შუალედური
შეფასების მინიმალური კომპეტენციის ზღვრის ხვედრითი წილი შეადგენს შუალედური შეფასების მაქსიმალური ქულის (70
ქულის) 30%-ს ანუ 21 ქულას.

სტუდენტის სწავლის შედეგის მიღწევის დონის დასკვნითი შეფასების კომპონენტია დასკვნითი წერითი გამოცდა.
დასკვნითი წერითი გამოცდა სავალდებულოა. დასკვნით წერით გამოცდაზე გასვლის უფლება ეძლევა სტუდენტს, რომელ-
საც შუალედური შეფასებით დაგროვილი აქვს შუალედური შეფასების მინიმალური კომპეტენციის ზღვარი, ანუ მინიმუმ 21
ქულა. სტუდენტს, რომელსაც შუალედური შეფასებით დაგროვილი არ ექნება შუალედური შეფასების მინიმალური
კომპეტენციის ზღვარი ანუ მინიმუმ 21 ქულა, დასკვნით წერით გამოცდაზე არ დაიშვება. დასკვნითი შეფასების მინიმალური
კომპეტენციის ზღვარის ხვედრითი წილი შეადგენს დასკვნითი შეფასების მაქსიმალური ქულის (30 ქულის) 30%-ს
მიმატებული 1 ქულა ანუ 10 ქულას. დასკვნითი შეფასება ჩაბარებულად ჩაითვლება იმ შემთხვევაში, თუ სტუდენტი
დასკვნით წერით გამოცდაზე დააგროვებს მინიმუმ 10 ქულას.

2
სულხან-საბა ორბელიანის უნივერსიტეტი Sulkhan-Saba Orbeliani University
სასწავლო კურსი ჩაბარებულად ჩაითვლება იმ შემთხვევაში, თუ შუალედური შეფასებისა და დასკვნითი შეფასების
მაქსიმალური ქულის (30 ქულა) გათვალისწინებით სტუდენტი დააგროვებს მინიმუმ 51 ქულას. სტუდენტს კრედიტი
ენიჭება კანონმდებლობით გათვალისწინებული ერთ-ერთი დადებითი შეფასების მიღების შემთხვევაში.
დადებითი შეფასება
A - ფრიადი შეფასების 91-100 ქულა
B - ძალიან კარგი მაქსიმალური შეფასების 81-90 ქულა
C - კარგი მაქსიმალური შეფასების 71-80 ქულა
D - დამაკმაყოფილებელი მაქსიმალური შეფასების 61-70 ქულა
E - საკმარისი მაქსიმალური შეფასების 51-60 ქულა
უარყოფითი შეფასება
მაქსიმალური შეფასების 41-50 ქულა (სტუდენტს ჩასაბარებლად მეტი მუშაობა სჭირდება
FX - ვერ ჩააბარა და ეძლევა დამოუკიდებელი მუშაობით დამატებით გამოცდაზე ერთხელ გასვლის
უფლება. ამასთან, დამატებითი გამოცდა შეიძლება დანიშნოს დასკვნითი გამოცდის
შედეგების გამოცხადებიდან არანაკლებ 5 კალენდარულ დღეში).
მაქსიმალური შეფასების 40 ქულა და ნაკლები (სტუდენტის მიერ ჩატარებული სამუშაო არ
FX - ჩაიჭრა
არის საკმარისი და მას საგანი ახლიდან აქვს შესასწავლი)
შეფასების ფორმები და კომპონენტები
შეფასების ფორმები და რაოდენობა თითოეულის მაქსიმალური მაქსიმალური
N კომპონენტები შეფასება ქულა

1 შუალედური შეფასება, მათ შორის: 70 ქულა

1.1 ზეპირი გამოკითხვა 6 3 18

1.2. წერითი გამოკითხვა 6 4 24
1.3. შუალედური წერითი გამოცდა 1 30 28
2 დასკვნითი შეფასება 30 ქულა
2.1. დასკვნითი წერითი გამოცდა 1 30 30
სულ 100 ქულა
შუალედური შეფასების კომპონენტები, მეთოდები და კრიტერიუმები
კომპონენტები მეთოდები და კრიტერიუმები
სტუდენტის წერითი გამოკითხვა ფასდება 4 ქულით. შუალედური შეფასების ფარგლებში, სემესტრის
განმავლობაში, სტუდენტი წერითი ფორმით გამოიკითხება ექვსჯერ. შესაბამისად, წერით
გამოკითხვებში სტუდენტმა შეიძლება დააგროვოს მაქსიმუმ 24 ქულა (4X6).

წერითი გამოკითხვის შესაფასებლად გამოიყენება შემდეგი საშუალებები (შეფასების მეთოდები):

ტესტი, თეორიული საკითხი, ღია კითხვა. წერითი გამოკითხვისას შეიძლება გამოყენებული იქნეს
შეფასების მეთოდების სხვადასხვა კომბინაცია. წერითი გამოკითხვისას თეორიული საკითხი ფასდება
2 ქულით, თითოეული ღია კითხვა 1 ქულით, ხოლო სწორად ამოხსნილი თითოეული ტესტი - 0.2
ქულით. თითოეულ ტესტს აქვს 4 სავარაუდო პასუხი, რომელთაგან მხოლოდ ერთია სწორი.
წერითი
გამოკითხვა თეორიული საკითხის შეფასების კრიტერიუმებია: თეორიული მასალის ცოდნა, საკითხის ლოგიკური
და თანმიმდევრული გადმოცემა, სამართლებრივი მსჯელობა.
ქულა თეორიული საკითხის შეფასების კრიტერიუმები
პასუხი სრულია. სტუდენტი კარგად ფლობს თეორიულ მასალას, საკითხი ლოგიკურად და
2
თანმიმდევრულად არის გადმოცემული. სამართლებრივი მსჯელობა კარგია.
პასუხი შეკვეცილია. სტუდენტი ფლობს თეორიულ მასალას, თუმცა აღინიშნება
1 ნაკლოვანებები. საკითხი ნაწილობრივ არის გადმოცემული. სამართლებრივი მსჯელობა
ფრაგმენტულია.

3
სულხან-საბა ორბელიანის უნივერსიტეტი Sulkhan-Saba Orbeliani University
 0 პასუხი საკითხის შესაბამისი არ არის ან საერთოდ არაა მოცემული.
ღია კითხვის შეფასების კრიტერიუმებია: კითხვის აღქმა და პასუხის არგუმენტირებული
დასაბუთება.
ქულა ღია კითხვის შეფასების კრიტერიუმები
სტუდენტს კარგად აქვს აღქმული შეკითხვის არსი. პასუხი არგუმენტირებულად
1
დასაბუთებულია.
0.5 სტუდენტს აღქმული აქვს შეკითხვის არსი. პასუხი დასაბუთებულია.
0 პასუხი შეკითხვის არსის შესაბამისი არ არის ან საერთოდ არაა მოცემული.
სტუდენტის ზეპირი გამოკითხვა ფასდება 3 ქულით. შუალედური შეფასების ფარგლებში, სემესტრის
განმავლობაში, სტუდენტი ზეპირი ფორმით გამოიკითხება ექვსჯერ. შესაბამისად, ზეპირ
გამოკითხვებში სტუდენტმა შეიძლება დააგროვოს მაქსიმუმ 18 ქულა (3X6).

ზეპირი გამოკითხვა ტარდება მოხსენებების, დისკუსიისა და კითხვა-პასუხის ფორმატში.ზეპირი

გამოკითხვის შესაფასებლად გამოიყენება შემდეგი საშუალებები (შეფასების მეთოდები):
პრეზენტაცია, პრაქტიკული/თეორიული დავალების შესრულება, სამუშაო ჯგუფში მუშაობა,
დისკუსიაში მონაწილეობა.

ზეპირი გამოკითხვისას შეფასების კრიტერიუმებია: პასუხის ფორმულირება და გადმოცემა,

იურიდიული ტერმინოლოგიის დაცვა, სამართლებრივი მსჯელობა.
ქულა ზეპირი გამოკითხვის შეფასების კრიტერიუმები
ზეპირი
გამოკითხვა სტუდენტი კარგადაა მომზადებული, პასუხი მკაფიოდ და ადეკვატურადაა
3 ფორმულირებული, მისი სამართლებრივი მსჯელობა მაღალ დონეზეა. იგი იცავს
იურიდიულ ტერმინოლოგიას
სტუდენტი მომზადებულია, პასუხი მკაფიოდ და ადექვატურადაა ფორმულირებული,
2 თუმცა შეკვეცილია. მისი სამართლებრივი მსჯელობა კარგია. იგი იცავს იურიდიულ
ტერმინოლოგიას
სტუდენტი არ არის კარგად მომზადებული., პასუხი არასრულადაა ფორმულირებული,
1 მისი სამართლებრივი მსჯელობა ფრაგმენტულია, ხოლო იურიდიული ტერმინოლოგია
ნაკლოვანია
სტუდენტი ფაქტიურად მოუმზადებელია, პასუხი ბუნდოვანი და არაადეკვატურია. მისი
0 სამართლებრივი მსჯელობა არსებითად მცდარია, იგი არ იყენებს იურიდიული
ტერმინოლოგიას
შუალედური შეფასების ფარგლებში სტუდენტი აბარებს შუალედურ წერით გამოცდას. შუალედური
წერითი გამოცდა ტარდება მე-8-მე-9 სასწავლო კვირას. შუალედურ წერით გამოცდაში სტუდენტმა
შეიძლება დააგროვოს მაქსიმუმ 28 ქულა.

შუალედური წერითი გამოცდას შესაფასებლად გამოიყენება შემდეგი საშუალებები (შეფასების

მეთოდები): თეორიული საკითხი, ღია კითხვა. შუალედური წერითი გამოცდა მოიცავს 2 თეორიულ
საკითხს და 4 ღია კითხვას. შუალედური წერითი გამოცდისას თეორიული საკითხი ფასდება 10
ქულით, თითოეული ღია კითხვა - 2 ქულით.

თეორიული საკითხის შეფასების კრიტერიუმებია: თეორიული მასალის ცოდნა, საკითხის ლოგიკური,

თანმიმდევრული და ადეკვატური გადმოცემა, იურიდიული ტერმინოლოგიის დაცვა,
სამართლებრივი მსჯელობა, სამართლებრივი ანალიზი.
ქულა თეორიული საკითხის შეფასების კრიტერიუმები
შუალედური პასუხი სრულია. სტუდენტი ზედმიწევნით კარგად ფლობს განვლილ მასალას, საკითხი
წერითი გამოცდა ლოგიკურად, თანმიმდევრულად და ადეკვატურად არის გადმოცემული. იურიდიული
9-10
ტერმინოლოგია დაცულია. სამართლებრივი მსჯელობა და სამართლებრივი ანალიზი მაღალ
დონეზეა.
პასუხი სრულია. სტუდენტი კარგად ფლობს პროგრამით გათვალისწინებულ განვლილ
მასალას, საკითხი ლოგიკურად, თანმიმდევრულად და ადეკვატურად არის გადმოცემული.
7-8
იურიდიული ტერმინოლოგია დაცულია. სამართლებრივი მსჯელობა და სამართლებრივი
ანალიზი ძალიან კარგია.

4
სულხან-საბა ორბელიანის უნივერსიტეტი Sulkhan-Saba Orbeliani University
 პასუხი სრულია. სტუდენტი დამაკმაყოფილებელად ფლობს პროგრამით გათვალისწინებულ
განვლილ მასალას. საკითხი ლოგიკურად და ადეკვატურად არის გადმოცემული, თუმცა
5-6
არათანმიმდევრულია. იურიდიული ტერმინოლოგია დაცულია. სამართლებრივი მსჯელობა
და ანალიზი დამაკმაყოფილებელია.
პასუხი შეკვეცილია. სტუდენტი საკმარისად ფლობს პროგრამით გათვალისწინებულ
განვლილ მასალას, თუმცა აღინიშნება ნაკლოვანებები. საკითხის გადმოცემულია
3-4
ნაწილობრივ. იურიდიული ტერმინოლოგია ნაკლოვანია. სამართლებრივი მსჯელობა და
ანალიზი ფრაგმენტულია.
პასუხი ნაკლოვანია. სტუდენტი ვერ ფლობს პროგრამით გათვალისწინებულ განვლილ
მასალას, გადმოცემულია საკითხის შესაბამისი მასალის მხოლოდ ცალკეული ფრაგმენტები.
1-2
იურიდიული ტერმინოლოგია არ არის გამოყენებული. სამართლებრივი მსჯელობა და
ანალიზი არადამაკმაყოფილებელია.
0 პასუხი საკითხის შესაბამისი არ არის ან საერთოდ არაა მოცემული.
ღია კითხვის კრიტერიუმებია: კითხვის აღქმა და პასუხის დასაბუთება, თეორიული მასალის ცოდნა,
სამართლებრივი მსჯელობა.
ქულა ღია კითხვის შეფასების კრიტერიუმები
სტუდენტს კარგად აქვს აღქმული შეკითხვის არსი. პასუხი არგუმენტირებულად
2 დასაბუთებულია, სტუდენტი ზედმიწევნით კარგად ფლობს თეორიული მასალას,
სამართლებრივი მსჯელობა ძალიან კარგია.
სტუდენტს აღქმული აქვს შეკითხვის არსი. პასუხი დასაბუთებულია, სტუდენტი ფლობს
1
თეორიული მასალას, სამართლებრივი მსჯელობა დამაკმაყოფილებელია.
0 პასუხი შეკითხვის არსის შესაბამისი არ არის ან საერთოდ არაა მოცემული.
დასკვნითი შეფასების კომპონენტები, მეთოდები და კრიტერიუმები
კომპონენტები მეთოდები და კრიტერიუმები
დასკვნითი შეფასების ფარგლებში სტუდენტი აბარებს დასკვნით წერით გამოცდას. დასკვნითი
წერითი გამოცდა ტარდება მე-16-მე-17 სასწავლო კვირას. დასკვნით წერით გამოცდაში სტუდენტმა
შეიძლება დააგროვოს მაქსიმუმ 30 ქულა.

დასკვნითი წერითი გამოცდის შესაფასებლად გამოიყენება შემდეგი საშუალებები (შეფასების

მეთოდები): თეორიული საკითხი, ღია კითხვა. დასკვნითი წერითი გამოცდა მოიცავს 2 თეორიულ
საკითხს და 5 ღია კითხვას. დასკვნითი წერითი გამოცდასას თეორიული საკითხი ფასდება 10 ქულით,
ხოლო ღია კითხვა ფასდება 2 ქულით.

ღია კითხვის კრიტერიუმებია: კითხვის აღქმა და პასუხის დასაბუთება, თეორიული მასალის ცოდნა,
სამართლებრივი მსჯელობა.
ქულა ღია კითხვის შეფასების კრიტერიუმები
სტუდენტს კარგად აქვს აღქმული შეკითხვის არსი. პასუხი არგუმენტირებულად
2 დასაბუთებულია, სტუდენტი ზედმიწევნით კარგად ფლობს თეორიული მასალას,
დასკვნითი სამართლებრივი მსჯელობა ძალიან კარგია.
წერითი გამოცდა
სტუდენტს აღქმული აქვს შეკითხვის არსი. პასუხი დასაბუთებულია, სტუდენტი ფლობს
1
თეორიული მასალას, სამართლებრივი მსჯელობა დამაკმაყოფილებელია.
0 პასუხი შეკითხვის არსის შესაბამისი არ არის ან საერთოდ არაა მოცემული.
თეორიული საკითხის შეფასების კრიტერიუმებია: თეორიული მასალის ცოდნა, საკითხის ლოგიკური,
თანმიმდევრული და ადეკვატური გადმოცემა, იურიდიული ტერმინოლოგიის დაცვა,
სამართლებრივი მსჯელობა, სამართლებრივი ანალიზი.
ქულა თეორიული საკითხის შეფასების კრიტერიუმები
პასუხი სრულია. სტუდენტი ზედმიწევნით კარგად ფლობს განვლილ მასალას, საკითხი
ლოგიკურად, თანმიმდევრულად და ადეკვატურად არის გადმოცემული. იურიდიული
9-10
ტერმინოლოგია დაცულია. სამართლებრივი მსჯელობა და სამართლებრივი ანალიზი მაღალ
დონეზეა.
პასუხი სრულია. სტუდენტი კარგად ფლობს პროგრამით გათვალისწინებულ განვლილ
7-8
მასალას, საკითხი ლოგიკურად, თანმიმდევრულად და ადეკვატურად არის გადმოცემული.

5
სულხან-საბა ორბელიანის უნივერსიტეტი Sulkhan-Saba Orbeliani University
 იურიდიული ტერმინოლოგია დაცულია. სამართლებრივი მსჯელობა და სამართლებრივი
ანალიზი ძალიან კარგია.
პასუხი სრულია. სტუდენტი დამაკმაყოფილებელად ფლობს პროგრამით გათვალისწინებულ
განვლილ მასალას. საკითხი ლოგიკურად და ადეკვატურად არის გადმოცემული, თუმცა
5-6
არათანმიმდევრულია. იურიდიული ტერმინოლოგია დაცულია. სამართლებრივი მსჯელობა
და ანალიზი დამაკმაყოფილებელია.
პასუხი შეკვეცილია. სტუდენტი საკმარისად ფლობს პროგრამით გათვალისწინებულ
განვლილ მასალას, თუმცა აღინიშნება ნაკლოვანებები. საკითხის გადმოცემულია
3-4
ნაწილობრივ. იურიდიული ტერმინოლოგია ნაკლოვანია. სამართლებრივი მსჯელობა და
ანალიზი ფრაგმენტულია.
პასუხი ნაკლოვანია. სტუდენტი ვერ ფლობს პროგრამით გათვალისწინებულ განვლილ
მასალას, გადმოცემულია საკითხის შესაბამისი მასალის მხოლოდ ცალკეული ფრაგმენტები.
1-2
იურიდიული ტერმინოლოგია არ არის გამოყენებული. სამართლებრივი მსჯელობა და
ანალიზი არადამაკმაყოფილებელია.
0 პასუხი საკითხის შესაბამისი არ არის ან საერთოდ არაა მოცემული.

6
სულხან-საბა ორბელიანის უნივერსიტეტი Sulkhan-Saba Orbeliani University
 სასწავლო კურსის შინაარსი

სწავლების
კვირა შინაარსი/შეფასების კომპონენტი/მაქსიმალური შეფასება
მეთოდი
საუბარი სასწავლო კურსის მოცულობაზე და პროცესის წარმართვის მეთოდებზე, შეფასების
სისტემაზე და სავალდებულო ლიტერატურაზე.

თემა 1. ქართული სამართლის ისტორიის საგანი, სისტემა და მეთოდი, ქართული სამართლის

ისტორია როგორც მეცნიერება და როგორც სასწავლო დისციპლინა

1 ქართული სამართლის ისტორიის საგანი, სისტემა და მეთოდი, ქართული სამართლის

ლექცია (2 სთ.) ისტორია როგორც მეცნიერება და როგორც სასწავლო დისციპლინა. სამართლისა და
სამართლის ძეგლის აღმნიშვნელი ტერმინები. სახელმწიფოს და სამართლის წარმოშობა
საქართველოში.
ძირითადი ლიტერატურა:
 ვალერიან მეტრეველი, ქართული სამართლის ისტორია, თბილისი, 2016, გვ. 3-22;
 გიორგი ნადარეიშვილი, ქართული სახელმწიფოსა და სამართლის ისტორია, თბილისი,
2005, 8-32 გვ.
 ქართული სამართლის ისტორია, შემდგენელი ბ. ქანთარია, თბილისი, 2014, გვ. 7-16.
თემა 2. ქართული სამართლის ისტორიის შესწავლის წყაროები. ქართული საერო სამართლის
ძეგლები

ხელმწიფის კარის გარიგება, დასტურლამალი, გიორგი V-ის ძეგლისდება, ბექა-აღბუღას

სამართალი; ბაგრატ კურაპალატის სამართლის წიგნის ფრაგმენტი, ვახტანგ VI-ის
სამართლის წიგნთა კრებული, მისი სტრუქტურა, ვახტანგ VI-ის სამართლის წიგნი, მისი
მოქმედების სავალდებულობის საკითხი; ვახტანგ VI-ის სამართლის წიგნთა კრებულში
ლექცია (1 სთ.) შემავალი უცხოური სამართლის ძეგლები: ებრაული ანუ მოსეს სამართალი, ბერძნული
2
სამართლის ქართული ვერსია, სომხური სამართლის ქართული ვერსია.
ძირითადი ლიტერატურა:
 ვალერიან მეტრეველი, ქართული სამართლის ისტორია, თბილისი, 2016, გვ. 25-41;
 გიორგი ნადარეიშვილი, ქართული სახელმწიფოსა და სამართლის ისტორია, თბილისი,
2005, გვ. 221-234, 236-241;
 ქართული სამართლის ისტორია, შემდგენელი ბ. ქანთარია, თბილისი, 2014, გვ. 30-61.
სემინარი (1 სთ.) შეფასების კომპონენტი - ზეპირი გამოკითხვა. მაქსიმალური შეფასება - 3 ქულა
თემა 3. საეკლესიო ხასიათის წყაროები

დიდი სჯულის კანონი, მცირე სჯულის კანონი; რუის-ურბნისის საეკლესიო კრების

ძეგლისწერა, კათალიკოსთა სამართალი.
ძირითადი ლიტერატურა:
3 ლექცია (1 სთ.)
 ვალერიან მეტრეველი, ქართული სამართლის ისტორია, თბილისი, 2016, გვ. 22-25;
 გიორგი ნადარეიშვილი, ქართული სახელმწიფოსა და სამართლის ისტორია, თბილისი,
2005, გვ. 234-236, 242-249;
 ქართული სამართლის ისტორია, შემდგენელი ბ. ქანთარია, თბილისი, 2014, გვ. 62-74.
სემინარი (1 სთ.) შეფასების კომპონენტი - წერითი გამოკითხვა. მაქსიმალური შეფასება - 4 ქულა
თემა 4. ძველი ქართული სახელმწიფო სამართალი. გაერთიანებული საქართველოს
სახელმწიფო წყობილება

საქართველოს მეფე და მისი უფლებამოსილებები, დარბაზი (სამეფო კარი, ანუ სახელმწიფო

4 საბჭო), სავაზირო, მწიგნობართუხუცეს-ჭყონდიდელი, ათაბაგი, ამირსპასალარი,
ლექცია (1 სთ.) მანდატურთუხუცესი, მეჭურჭლეთუხუცესი, მსახურთუხუცესი.
ძირითადი ლიტერატურა:
 ვალერიან მეტრეველი, ქართული სამართლის ისტორია, თბილისი, 2016, გვ. 89-107;
 ქართული სამართლის ისტორია, შემდგენელი ბ. ქანთარია, თბილისი, 2014, გვ. 108-115.

7
სულხან-საბა ორბელიანის უნივერსიტეტი Sulkhan-Saba Orbeliani University
 სემინარი (1 სთ.) შეფასების კომპონენტი - ზეპირი გამოკითხვა. მაქსიმალური შეფასება - 3 ქულა
თემა 5. საქართველოს სახელმწიფო წყობილება მე-17-18 საუკუნეებში. მეფის ხელისუფლება,
დარბაზი, სახელმწიფო უწყებები და მათი მოხელეები, განსაკუთრებული ხასიათის
მოხელეები მე-17-18 საუკუნეების ქართლის სამეფოში

ქართლის სამეფოს სახელმწიფოებრივი წყობილება მე-17-18 საუკუნეებში. საქართველოს

სამეფო სამთავროების პოლიტიკური წყობილება მე-17-18 საუკუნეებში. ხელისუფლებისა
ლექცია (1 სთ.) და მმართველოს უმაღლესი ორგანოები: მეფე და მისი უფლებამოსილება, სახელმწიფო
5 საბჭო ანუ დარბაზი, სამეფო კარი. ქართლის სამეფოს ადგილობრივი მმართველობა: ა)
საერისთავოები და ერისთავები; ბ) სადროშო და სარდალი; გ) მოურავი, ნაცვალი,
მამასახლისი, მელიქი; დ) ხევი, ე) სოფელი; ვ) საქალაქო წყობილება და მმართველობა.
ძირითადი ლიტერატურა:
 ვალერიან მეტრეველი, ქართული სამართლის ისტორია, თბილისი, 2016, გვ.155-175;
 ქართული სამართლის ისტორია, შემდგენელი ბ. ქანთარია, თბილისი, 2014, გვ.130-175.
სემინარი (1 სთ.) შეფასების კომპონენტი - წერითი გამოკითხვა. მაქსიმალური შეფასება - 4 ქულა
თემა 6. ძველი ქართული სისხლის სამართალი. სასჯელი მიზნები და სახეები ძველ ქართულ
სამართალში.

დანაშაულის ცნება და არსი და დანაშაულის აღმნიშვნელი ტერმინები. დანაშაულთა

სახეები. სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობისაგან განთავისუფლება,
პასუხისმგებლობის შემამსუბუქებელი და დამამძიმებელი გარემოებები, თანამონაწილეობა,
დანაშაულის სუბიექტი და სუბიექტური მხარე ძველ ქართულ სამართალში. სასჯელის
6 ლექცია (1 სთ.) სახეები ფეოდალურ საქართველოში: საჯარო და კერძო სასჯელები.

ძირითადი ლიტერატურა:
 ვალერიან მეტრეველი, ქართული სამართლის ისტორია, თბილისი, 2016, გვ. 218-264;
 გიორგი ნადარეიშვილი, ქართული სახელმწიფოსა და სამართლის ისტორია, თბილისი,
2005, გვ.122-130.
სემინარი (1 სთ.) შეფასების კომპონენტი - ზეპირი გამოკითხვა. მაქსიმალური შეფასება - 3 ქულა
თემა 7. დანაშაულის სახეები ძველ ქართულ სამართალში

დანაშაულის სახეები მონღოლთა შემოსევამდე, გვიან შუასაუკუნეებში და ვახტანგ VI

ლექცია (1 სთ.) სამართლის წიგნის მიხედვით.
7
ძირითადი ლიტერატურა:
 ვალერიან მეტრეველი, ქართული სამართლის ისტორია, თბილისი, 2016, გვ. 265-305.
სემინარი (1 სთ.) შეფასების კომპონენტი - წერითი გამოკითხვა. მაქსიმალური შეფასება - 4 ქულა
2 სთ. შეფასების კომპონენტი - შუალედური წერითი გამოცდა. მაქსიმალური შეფასება - 28 ქულა
8-9
მოიცავს I-VII სასწავლო კვირაში გავლილ მასალას.
თემა 8. სასამართლო ორგანიზაცია ძველ ქართულ სამართალში

სასამართლოების პირვანდელი ფორმები, სასამართლო ორგანიზაცია გაერთიანებულ და

გვიანფეოდალურ საქართველოში.
ლექცია (1 სთ.) ძირითადი ლიტერატურა:
10
 ვალერიან მეტრეველი, ქართული სამართლის ისტორია, თბილისი, 2016, გვ. 394-413;
 გიორგი ნადარეიშვილი, ქართული სახელმწიფოსა და სამართლის ისტორია, თბილისი,
2005, გვ. 212-215.
შუალედური წერითი გამოცდის შედგების განხილვა
სემინარი (1 სთ.)
შეფასების კომპონენტი - წერითი გამოკითხვა. მაქსიმალური შეფასება - 4 ქულა
თემა 9. სასამართლო პროცესი და სასამართლო მტკიცებულებანი ძველ ქართულ სამართალში
11
ლექცია (1 სთ.)

8
სულხან-საბა ორბელიანის უნივერსიტეტი Sulkhan-Saba Orbeliani University
 სასამართლო პროცესი V-XVIII საუკუნეებში, სასამართლო პროცესის სახეები, სასამართლო
მტკიცებულებები: ფიცი, მოწმის ჩვენება, მთხრობელი, ცოდვის მოკიდება, წერილობითი
მტკიცებულება, ორდალი.
ძირითადი ლიტერატურა:
 ვალერიან მეტრეველი, ქართული სამართლის ისტორია, თბილისი, 2016, გვ. 413-438;
 გიორგი ნადარეიშვილი, ქართული სახელმწიფოსა და სამართლის ისტორია, თბილისი,
2005, გვ. 55-111.
სემინარი (1 სთ.) შეფასების კომპონენტი - ზეპირი გამოკითხვა. მაქსიმალური შეფასება - 3 ქულა
თემა 10. ძველი ქართული საოჯახო სამართალი

საქორწინო სამართალი: დაქორწინების პირობები და განქორწინება, ქალების

სამართლებრივი მდგომარეობა ოჯახსა და საზოგადოებაში, მშოლებსა და შვილებს შორის
პირადი და ქონებრივი ურთიერთობა, მეუღლეთა შორის პირადი და ქონებრივი
ლექცია (1 სთ.) ურთიერთობა.
12
ძირითადი ლიტერატურა:
 ვალერიან მეტრეველი, ქართული სამართლის ისტორია, თბილისი, 2016, გვ.350-375;
 გიორგი ნადარეიშვილი, ქართული სახელმწიფოსა და სამართლის ისტორია, თბილისი,
2005, გვ. 149-160.
სემინარი (1 სთ.) შეფასების კომპონენტი - წერითი გამოკითხვა. მაქსიმალური შეფასება - 4 ქულა
თემა 11. ძველი ქართული სამემკვიდრეო სამართალი

მემკვიდრეობა კანონით: მემკვიდრეობის ფარგლები, ქალიშვილების და ვაჟიშვილების

მემკვიდრეობა; მემკვიდრეობა ანდერძით: საანდერძო დანაკისრი – ლეგატი, ფიდეოკომისი.
ლექცია (1 სთ.) ძირითადი ლიტერატურა:
13
 ვალერიან მეტრეველი, ქართული სამართლის ისტორია, თბილისი, 2016, გვ. 376-393;
 გიორგი ნადარეიშვილი, ქართული სახელმწიფოსა და სამართლის ისტორია, თბილისი,
2005, გვ. 160-162.
სემინარი (1 სთ.) შეფასების კომპონენტი - ზეპირი გამოკითხვა. მაქსიმალური შეფასება - 3 ქულა
თემა 12. ძველი ქართული სანივთო სამართალი, საკუთრების უფლება.
ლექცია (1 სთ.)
სანივთო სამართალი, საკუთრების უფლების წარმოშობის გზები, საკუთრების უფლების
14 შეწყვეტა.
ძირითადი ლიტერატურა:
 ვალერიან მეტრეველი, ქართული სამართლის ისტორია, თბილისი, 2016, გვ. 306-321;
 ქართული სამართლის ისტორია, შემდგენელი ბ. ქანთარია, თბილისი, 2014, გვ. 227-240.
სემინარი (1 სთ.) შეფასების კომპონენტი - წერითი გამოკითხვა. მაქსიმალური შეფასება - 4 ქულა
თემა 13. ძველი ქართული ვალდებულებითი სამართალი, ვალდებულების უზრუნველყოფის
საშუალებები

ვალდებულებების წარმოშობის და შეწყვეტის საფუძვლები, ვალდებულების

უზრუნველყოფის საშუალებები. ხელშეკრულების ცალკეული სახეები, ნასყიდობის
ხელშეკრულება, ნაჩუქრობის ხელშეკრულება ქონების ქირავნობის ხელშეკრულება.
ხანდაზმულობა: სასარჩელო ხანდაზმულობა და მფლობელობის ხანდაზმულობა.
15 ლექცია (1 სთ.)
ძირითადი ლიტერატურა:
 ვალერიან მეტრეველი, ქართული სამართლის ისტორია, თბილისი, 2016, გვ. 321-350;
 ქართული სამართლის ისტორია, შემდგენელი ბ. ქანთარია, თბილისი, 2014, გვ. 241-252.
სემინარი (1 სთ.) შეფასების კომპონენტი - ზეპირი გამოკითხვა. მაქსიმალური შეფასება - 3 ქულა
შეფასების კომპონენტი - დასკვნითი წერითი გამოცდა. მაქსიმალური შეფასება - 30 ქულა
16-17 3 სთ.
მოიცავს სემესტრის განმავლობაში შესწავლილ მასალას
დამატებითი გამოცდა. დაინიშნება დასკვნითი გამოცდის შედეგების გამოცხადებიდან არანაკ-
18 3 სთ.
ლებ 5 კალენდარულ დღეში.

9
სულხან-საბა ორბელიანის უნივერსიტეტი Sulkhan-Saba Orbeliani University
  ვალერიან მეტრეველი, ქართული სამართლის ისტორია, თბილისი, 2016;
 ქართული სამართლის ისტორია, შემდგენელი ბ. ქანთარია, თბილისი, 2014;
ძირითადი ლიტერატურა
 გიორგი ნადარეიშვილი, ქართული სახელმწიფოსა და სამართლის ისტორია, თბილისი,
2005.

 ალ. ვაჩეიშვილი, ნარკვევები ქართული სამართლის ისტორიიდან, თბილისი, 1946;

 ბ. ზოიძე, ფეოდალური საქართველოს მემკვიდრეობითი სამართალი, თბილისი, 1992;
 გ. დავითაშვილი, სასამართლო ორგანიზაცია და პროცესი ძველ ქართულ სამართალში,
თბილისი, 2002;
 გ. ლობჟანიძე, ქართული სახელმწიფოსა და სამართლის ისტორია, თბილისი, 2001;
 გ. ნადარეიშვილი, ფეოდალური საქართველოს სახელმწიფო წყობილების
თავისებურებები. ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის ალმანახი #14, 2000;
 გ. ნადარეიშვილი. ძველი ქართული საოჯახო სამართალი, თბილისი, 1996;
 ვ. გაბაშვილი, დარბაზის რიგის მოხელენი „დასტურ-ლამალის“ მიხედვით, ენიმკის
მოამბე, XIII, თბილისი, 1943;
 ი. სურგულაძე, ნარკვევები საქართველოს პოლიტიკურ მოძღვრებათა ისტორიიდან,
თბილისი, 2001;
დამატებითი ლიტერატურა
 ი. სურგულაძე, ქართული სამართლის ისტორიის წყაროები, თბილისი 2003;
 ი. ფუტკარაძე, ვალდებულებითი სამართლის ისტორიის ნარკვევები, თბილისი, 1976;
 ივ. სურგულაძე, ნარკვევები საქართველოს სახელმწიფოსა და სამართლის ისტორიიდან,
თბილისი, 1965;
 ივ. სურგულაძე, საქართველოს სახელმწიფოსა და სამართლის ისტორიისათვის,
თბილისი, 1952;
 ივ. ჯავახიშვილი, ქართული სამართლის ისტორია, ტ. 3, თბილისი, 1984
 მ. კეკელია, სასამართლო ორგანიზაცია და პროცესი საქართველოში რუსეთთან
შეერთების წინ, წ. I, 1970;
 მ. კეკელია, სასამართლო ორგანიზაცია და პროცესი საქართველოში რუსეთთან
შეერთების წინ, წ. II, თბილისი, 1981;
 ქართული სამართლის ისტორია (ქრესტომათია) პირველი გამოცემა. თბილისი, 2014.

10
სულხან-საბა ორბელიანის უნივერსიტეტი Sulkhan-Saba Orbeliani University