სსიპ-ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი

სასწავლო კურსის სილაბუსი

ფაკულტეტი იურიდიული
სწავლების საფეხური ბაკალავრიატი
პროგრამა სამართალი
სასწავლო კურსის შესავალი სამართლისმცოდნეობაში
სახელწოდება Introduction to Jurisprudence
სასწავლო კურსის კოდი LAWB2006
სასწავლო კურსის სტატუსი სავალდებულო
სწავლების ენა ქართული
დაშვების წინაპირობები დაშვების წინაპირობები არ გააჩნია

სახელი, გვარი ლელა ჯანაშვილი

სამეცნიერო ხარისხი სამართლის დოქტორი
თანამდებობა ასოცირებული პროფესორი
სასწავლო კურსის
განმახორციელებელი საკონტაქტო ტელ. 599 229081
E-mail lela.janashvili@tsu.ge
კონსულტაციის დღე: ფაკულტეტის ადმინისტრაციის მიერ დამტკიცებული
ცხრილის მიხედვით

კრედიტები 5
საათების საერთო რაოდენობა 125
საკონტაქტო საათები: 55
სტუდენტის სასწავლო
დატვირთვა ლექცია 26
სემინარი 24
შუალედური და დასკვნითი გამოცდები 5
დამოუკიდებელი მუშაობის საათები 70

სასწავლო კურსის მიზანი და სწავლის შედეგები

სასწავლო კურსის მიზანია სტუდენტს:

 მისცეს ფართო თეორიული ცოდნა სამართლის ძირითადი ცნებების და კატეგორიების, სამართლის

ძირითადი თეორიების, განმარტების მეთოდების, სამართლის ფილოსოფიური და სოციალური
სასწავლო კურსის მიზანი საფუძვლების, სამართლის ფუნქციების სამართლის, ჩვეულებისა და მორალის ურთიერთობის
საკითხების, სამართლის კულტურასთან, პოლიტიკასთან, ეკონომიკასთან დამოკიდებულების,
სამართლის წყაროების, ასევე სამართლის ნორმის ცნების, სახეების, სტრუქტურის შესახებ;
 გამოუმუშავოს დარგობრივი დისციპლინების დაუფლებისათვის სამართლებრივი კატეგორიებით
აზროვნების საწყისი უნარები.

სწავლის შედეგები
ცოდნა და გაცნობიერება სტუდენტი:
 (A) აღწერს სამართლის ფუნქციებს, სამართლის ძირითად თეორიებს, სამართლებრივი მოწესრიგების
მეთოდებსა და სტადიებს, განმარტების მეთოდებს, სამართლის ფილოსოფიურ და სოციალურ
საფუძვლებს, სამართლის ფუნქციებს, სამართლის ნორმის სახეებს და სტრუქტურას,
სამართალშემოქმედების პრინციპებს და სახეებს, სამართლებრივი ურთიერთობის ელემენტებს,
იურიდიულ ფაქტებს, სამართლის ნორმის შეფარდების სტადიებს, ასევე იურიდიული
პასუხისმგებლობის საფუძვლებსა და სახეებს;
(B) განსაზღვრავს სამართლის არსა და სოციალურ ღირებულებას, ასევე სამართლისა და კანონმდებლობის
სისტემების თანაფარდობას.
სტუდენტი:

(C) განსაზღვრავს სამართლის ნორმის სტრუქტურას, ასევე ნორმატიული აქტის მოქმედების ფარგლებს;
(D) განსაზღვრავს ნორმატიული აქტების იერარქიას;
უნარი
(E) იყენებს შესატყვის ნორმას ნორმათა კოლიზიის შემთხვევაში;
(F) აანალიზებს სამართლის თეორიულ ასპექტებს და ცნებითი კატეგორიების გამოყენებით ასაბუთებს
საკუთარ პოზიციებს სამართლის ძირითადი თეორიებისა და სამართლის მეთოდების თაობაზე,
ზეპირი და წერითი ფორმით.
პასუხისმგებლობა და
ავტონომიურობა

სწავლება-სწავლის მეთოდები და აქტივობები

სწავლებისა და სწავლის
მეთოდები და აქტივობები
ანალიზი, სინთეზი
გონებრივი იერიში (Brain storming)
გუნდური (collaborative) მუშაობა
დამოუკიდებელი სწავლა
დემონსტრირება
დისკუსია/დებატები
ლექცია
სამუშაო ჯგუფში მუშაობა ევრისტიკული მეთოდი
პრაქტიკული მუშაობა ვერბალური ახსნა–განმარტება
სემინარი ინდუქცია, დედუქცია
ელექტრონული რესურსით სწავლება პრაქტიკული მეთოდები
ელექტრონული სწავლება პრობლემაზე დაფუძნებული სწავლება (PBL)
სხვა პროექტის შემუშავება და პრეზენტაცია
როლური და სიტუაციური თამაშები
ქმედებაზე ორიენტირებული სწავლება (lBD)
შემთხვევის ანალიზი (Case study)
წერითი მუშაობა
სხვა

შეფასების სისტემა: შეფასების კომპონენტები, მეთოდები და კრიტერიუმები

სტუდენტის სწავლის შედეგის მიღწევის დონის შეფასება წარმოებს 100-ქულიანი სისტემით. სტუდენტის სწავლის შედეგის მიღწევის დონის
შეფასება მოიცავს შუალედურ შეფასებას (მაქსიმუმ 60 ქულა) და დასკვნით შეფასებას (მაქსიმუმ 40 ქულა), რომელთა ჯამი წარმოადგენს

2
საბოლოო შეფასებას (100 ქულა).

სტუდენტის სწავლის შედეგის მიღწევის დონის შუალედური შეფასების კომპონენტებია ზეპირი გამოკითხვა და შუალედური წერითი
გამოცდა. სტუდენტის სწავლის შედეგის მიღწევის დონის შუალედური შეფასების თითოეულ კომპონენტს გააჩნია თა ვისი წილი
შუალედური შეფასების 60 ქულის ფარგლებში. სტუდენტის შუალედური შეფასების მინიმალური კომპეტენციის ზღვარის ხვედრითი წილი
შეადგენს 21 ქულას.

სტუდენტის სწავლის შედეგის მიღწევის დონის დასკვნითი შეფასების კომპონენტია დასკვნითი წერითი გამოცდა. დასკვნითი წერითი გა-
მოცდა სავალდებულოა. დასკვნით წერით გამოცდაზე გასვლის უფლება ეძლევა სტუდენტს, რომელსაც შუალედური შეფასებით
დააგროვილი აქვს მინიმუმ 21 ქულა. სტუდენტს, რომელსაც შუალედური შეფასებით დაგროვილი არ ექნება შუალედური შეფასების
მინიმალური კომპეტენციის ზღვარი ანუ მინიმუმ 21 ქულა, დასკვნით წერით გამოცდაზე არ დაიშვება. დასკვნითი შეფასების მინიმალური
კომპეტენციის ზღვარის ხვედრითი წილი შეადგენს 20 ქულას. დასკვნითი შეფასება ჩაბარებულად ჩაითვლება იმ შემთხვევაში, თუ
სტუდენტი დასკვნით წერით გამოცდაზე დააგროვებს მინიმუმ 20 ქულას.

სასწავლო კურსი ჩაბარებულად ჩაითვლება იმ შემთხვევაში, თუ შუალედური შეფასებისა და დასკვნითი შეფასების (40 ქულა) გათვალისწი-
ნებით სტუდენტი დააგროვებს მინიმუმ 51 ქულას. სტუდენტს კრედიტი ენიჭება კანონმდებლობით გათვალისწინებული ერთ-ერთი
დადებითი შეფასების მიღების შემთხვევაში.
დადებითი შეფასება
A - ფრიადი შეფასების 91-100 ქულა
B - ძალიან კარგი მაქსიმალური შეფასების 81-90 ქულა
C - კარგი მაქსიმალური შეფასების 71-80 ქულა
D - დამაკმაყოფილებელი მაქსიმალური შეფასების 61-70 ქულა
E - საკმარისი მაქსიმალური შეფასების 51-60 ქულა
უარყოფითი შეფასება
მაქსიმალური შეფასების 41-50 ქულა (სტუდენტს ჩასაბარებლად მეტი მუშაობა სჭირდება და ეძლევა
FX - ვერ ჩააბარა დამოუკიდებელი მუშაობით დამატებით გამოცდაზე ერთხელ გასვლის უფლება. ამასთან,
დამატებითი გამოცდა შეიძლება დანიშნოს დასკვნითი გამოცდის შედეგების გამოცხადებიდან
არანაკლებ 5 კალენდარულ დღეში).
მაქსიმალური შეფასების 40 ქულა და ნაკლები (სტუდენტის მიერ ჩატარებული სამუშაო არ არის
F - ჩაიჭრა
საკმარისი და მას საგანი ახლიდან აქვს შესასწავლი)
შეფასების ფორმები და კომპონენტები
შეფასების ფორმები და კომპონენტები რაოდენობა თითოეულის მაქსიმალური შეფასება მაქსიმალური ქულა

შუალედური შეფასება, მათ შორის: 60

ზეპირი გამოკითხვა 6 5 30
შუალედური წერითი გამოცდა 1 30 30
დასკვნითი შეფასება 40
დასკვნითი წერითი გამოცდა 1 40 40
სულ 100
შუალედური და დასკვნითი შეფასების კომპონენტები და მეთოდები
ზეპირი გამოკითხვა
სტუდენტის ზეპირი გამოკითხვა ფასდება 5 ქულით. შუალედური შეფასების ფარგლებში, სემესტრის განმავლობაში, სტუდენტი ზეპირი
ფორმით გამოიკითხება ექვსჯერ შესაბამისად, ზეპირ გამოკითხვებში სტუდენტმა შეიძლება დააგროვოს მაქსიმუმ 30 ქულა (6X5), რაც
საბოლოო შეფასების 30 პროცენტის ტოლია.

ზეპირი გამოკითხვის შეფასების მეთოდებია: კითხვა-პასუხი, მოხსენებება, დისკუსიაში მონაწილეობა.

ქულა კითხვა-პასუხის, მოხსენებების, დისკუსიაში მონაწილეობის შეფასების კრიტერიუმები
სტუდენტი კარგადაა მომზადებული, პასუხი მკაფიოდ და ადეკვატურადაა ფორმულირებული, მისი სამართლებრივი მსჯელობა
5
მაღალ დონეზეა. იგი იცავს იურიდიულ ტერმინოლოგიას
სტუდენტი მომზადებულია, პასუხი მკაფიოდ და ადექვატურადაა ფორმულირებული, თუმცა შეკვეცილია. მისი სამართლებრივი
4-3
მსჯელობა კარგია. იგი იცავს იურიდიულ ტერმინოლოგიას
სტუდენტი არ არის კარგად მომზადებული., პასუხი არასრულადაა ფორმულირებული, მისი სამართლებრივი მსჯელობა
2-1
ფრაგმენტულია, ხოლო იურიდიული ტერმინოლოგია ნაკლოვანია
სტუდენტი ფაქტიურად მოუმზადებელია, პასუხი ბუნდოვანი და არაადეკვატურია. მისი სამართლებრივი მსჯელობა არსებითად
0
მცდარია, იგი არ იყენებს იურიდიული ტერმინოლოგიას
შუალედური წერითი გამოცდა
შუალედური შეფასების ფარგლებში სტუდენტი აბარებს შუალედურ წერით გამოცდას. შუალედური წერითი გამოცდა ტარდება მე-8-მე-9

3
სასწავლო კვირას. შუალედურ წერით გამოცდაში სტუდენტმა შეიძლება დააგროვოს მაქსიმუმ 30 ქულა, რაც საბოლოო შეფასების 30
პროცენტის ტოლია.

შუალედური წერითი გამოცდის შეფასების მეთოდებია: თეორიული საკითხი. შუალედური წერითი გამოცდა მოიცავს 3 თეორიულ
საკითხს. შუალედური წერითი გამოცდისას თითოეული თეორიული საკითხი ფასდება 10 ქულით.
დასკვნითი წერითი გამოცდა
დასკვნითი შეფასების ფარგლებში სტუდენტი აბარებს დასკვნით წერით გამოცდას. დასკვნითი წერითი გამოცდა ტარდება მე-16-მე-19
სასწავლო კვირას. დასკვნით წერით გამოცდაში სტუდენტმა შეიძლება დააგროვოს მაქსიმუმ 40 ქულა, რაც საბოლოო შეფასების 40 პროცენტის
ტოლია.

დასკვნითი წერითი გამოცდის შეფასების მეთოდები: თეორიული საკითხი. დასკვნითი წერითი გამოცდა მოიცავს 4 თეორიულ საკითხს.
დასკვნითი წერითი გამოცდისას თითოეული თეორიული საკითხი ფასდება 10 ქულით.
ქულა თეორიული საკითხის შეფასების კრიტერიუმები
პასუხი სრულია. სტუდენტი ზედმიწევნით კარგად ფლობს განვლილ მასალას, საკითხი ლოგიკურად, თანმიმდევრულად და
9-10 ადეკვატურად არის გადმოცემული. იურიდიული ტერმინოლოგია დაცულია. სამართლებრივი მსჯელობა და სამართლებრივი
ანალიზი მაღალ დონეზეა.
პასუხი სრულია. სტუდენტი კარგად ფლობს პროგრამით გათვალისწინებულ განვლილ მასალას, საკითხი ლოგიკურად,
7-8 თანმიმდევრულად და ადეკვატურად არის გადმოცემული. იურიდიული ტერმინოლოგია დაცულია. სამართლებრივი მსჯელობა
და სამართლებრივი ანალიზი ძალიან კარგია.
პასუხი სრულია. სტუდენტი დამაკმაყოფილებელად ფლობს პროგრამით გათვალისწინებულ განვლილ მასალას. საკითხი
5-6 ლოგიკურად და ადეკვატურად არის გადმოცემული, თუმცა არათანმიმდევრულია. იურიდიული ტერმინოლოგია დაცულია.
სამართლებრივი მსჯელობა და ანალიზი დამაკმაყოფილებელია.
პასუხი შეკვეცილია. სტუდენტი საკმარისად ფლობს პროგრამით გათვალისწინებულ განვლილ მასალას, თუმცა აღინიშნება
3-4 ნაკლოვანებები. საკითხის გადმოცემულია ნაწილობრივ. იურიდიული ტერმინოლოგია ნაკლოვანია. სამართლებრივი მსჯელობა
და ანალიზი ფრაგმენტულია.
პასუხი ნაკლოვანია. სტუდენტი ვერ ფლობს პროგრამით გათვალისწინებულ განვლილ მასალას, გადმოცემულია საკითხის
1-2 შესაბამისი მასალის მხოლოდ ცალკეული ფრაგმენტები. იურიდიული ტერმინოლოგია არ არის გამოყენებული. სამართლებრივი
მსჯელობა და ანალიზი არადამაკმაყოფილებელია.
0 პასუხი საკითხის შესაბამისი არ არის ან საერთოდ არაა მოცემული.

სასწავლო ლიტერატურა

ძირითადი ლიტერატურა  გ. ხუბუა, სამართლის თეორია, თბ., „მერიდიანი”, 2015, გვ. 1- 167.
 რ. ციპელიუსი, იურიდიული მეთოდების მოძღვრება, მიუნხენი, 2009, გვ. 1-150.
 რ. უექსი, სამართლის ფილოსოფია, თბ., 2012, გვ. 1-34.
 სამართლის ფილოსოფია, რონალდ დვორკინის რედაქციით, თბ., 2010, გვ. 1-50.

4
  ო. მუთჰორსტი, სამართალმცოდნეობის საფუძველები, თბ., 2019. http://lawlibrary.info/ge/books/2019giz-
ge_samartalmcodneobis_safudzvlebi.pdf

 გ. ინწკირველი, სახელმწიფოსა და სამართლის ზოგადი თეორია, თბ., 2003.

 ალ. ვაჩეიშვილი, სამართლის ზოგადი თეორია. თბ., 2011 წელი, გვ. 1-30.
 ბ. სავანელი, თანამედროვე სამართლის თეორია (იურისპრუდენცია), თბ., 2004.
დამატებითი ლიტერატურა  ქართული სამართლის საფუძვლები, რედ. რ. შენგელია, თბ., 2000.
 Kaufmann,Hassemer: Einfủhrung in die Rechtsphilosopie und Rechtstheorie der Gegenwart, 5. Auflage, 1989.
 Dieter Schmalz, Methodenlehre für das juristische Studium, 3. Auflage, 1992.
 Жан-Луй Бержель, Общая Теория Права, Нота Бене, Москва, 2000.

სასწავლო კურსის შინაარსი

კვირის N სწავლების მეთოდი ლექციის/სემინარის/პრაქტიკუმის და ა.შ. თემა

ლექცია (2 სთ.) საუბარი სასწავლო კურსის მოცულობაზე და პროცესის წარმართვის მეთოდებზე, შეფასების
სისტემაზე და სავალდებულო ლიტერატურაზე.
1
თემა 1. შესავალი სამართლისმცოდნეობაში, როგორც სასწავლო დისციპლინა და იურიდიული

5
 მეცნიერება

განსახილველი საკითხები:

იურიდიული მეცნიერების საგნის პრობლემა. სამართლის მეცნიერება მეცნიერებათა საერთო

სისტემაში. იურისპრუდენციის მეთოდები. არის თუ არა იურისპრუდენცია მეცნიერება?
იურიდიული მეცნიერება და მეცნიერების ანალიტიკური თეორია. სამართლებრივი ცნებები.
იურიდიული მეცნიერების პოლიტიკური ხასიათი. სამართლის მეცნიერება, როგორც ნორმატიული
მეცნიერება. სამართლის მეცნიერება, როგორც ქცევის შესახებ (ბიჰევიორისტული) მეცნიერება.
სამართლის მეცნიერება, როგორც „ტექსტის მეცნიერება“. სამართლის მეცნიერება და მეცნიერების
ჰერმენევტიკული თეორია.
ძირითადი ლიტერატურა:
 გ. ხუბუა, სამართლის თეორია, თბ., „მერიდიანი”, 2015, გვ. 11-32.
 ო. მუთჰორსტი, სამართალმცოდნეობის საფუძველები, თბ., 2019.
თემა 2. სამართლის ცნება. სამართლის ფუნქციები

განსახილველი საკითხები:

სამართლის ონტოლოგია. სამართლის ონტოგენეზი. სამართლის ძირითადი ნიშნები: ფორმალური

განსაზღვრულობა; ნორმატიულობა; „თვითწარმოება“ – „აუტოპოეტურობა“. სამართალი, როგორც
წესრიგი. სისტემურობა. სამართლის პოზიტიური ცნება. სამართლის ბუნებით-სამართლებრივი
ცნება. სამართლის ცნების ელემენტები. სამართალი, როგორც ჯერარსი. სამართლის ადრესატები.
სამართალი, როგორც იძულებითი წესრიგი. სამართალი და კანონი – ნომინალისტური და
რეალისტური სამართლის ცნებები. სამართლის ანთროპოლოგიური საფუძვლები. ლეგიტიმურობა
2 ლექცია (2 სთ.) და ლეგალურობა. სამართლის ფუნქციები. სამართლის რეგულაციური ფუნქცია. სამართლის
ორგანიზაციული ფუნქცია. სოციალური კონტროლის ფუნქცია. სამართლის დაცვითი ფუნქცია.
უსაფრთხოებისა და სოციალური თანხმობის ფუნქცია. სოციალური ინტეგრაციის ფუნქცია. წესრიგის
ფუნქცია. კონფლიქტის მოწესრიგებისა და პრევენციის ფუნქცია. სამართლის ანთროპოლოგიურ-
პერსონალური ფუნქცია. თავისუფლება, როგორც სამართლის ფუნქცია. სამართლის ეკოლოგიური
ფუნქცია.
ძირითადი ლიტერატურა:
 გ. ხუბუა, სამართლის თეორია, თბ., „მერიდიანი”, 2015, გვ. 32-50.
 რ. ციპელიუსი, იურიდიული მეთოდების მოძღვრება, მიუნხენი, 2009, გვ. 2-34.
 ო. მუთჰორსტი, სამართალმცოდნეობის საფუძველები, თბ., 2019.
ზეპირი გამოკითხვა თემაზე: შესავალი სამართლისმცოდნეობაში, როგორც სასწავლო დისციპლინა
სემინარი (2 სთ.)
და იურიდიული მეცნიერება.
თემა 3. სამართლის ნორმის ცნება და სახეები. სამართალი, როგორც სოციალური წესები (ჰარტის
თეორია. სამართალი, როგორც ნორმა (ჰ. კელზენი)

განსახილველი საკითხები:

სამართლის ნორმის ცნება. სოციალური და ტექნიკური ნორმები. ნორმა, როგორც პრესკრიფციული

წინადადება. ნორმა, როგორც ჰიპოთეკური ჯერარსული წინადადება. ნორმის იმპერატიული
ხასიათი. ნორმის ლოგიკური სტრუქტურა: დესკრიფციული და ნორმატიული ნაწილი. ნორმატიული
მოთხოვნის ფორმები: მოთხოვნა, აკრძალვა, ნებართვა. აქტობრივი შემადგენლობა და იურიდიული
შედეგი. განუსაზღვრელი ფაქტობრივი შემადგენლობა. დესკრიფციული ფაქტობრივი
ლექცია (2 სთ.)
შემადგენლობა. ნორმატიული ფაქტობრივი შემადგენლობა. კუმულაციური და /ან ალტერნატიული
3 ფაქტობრივი შემადგენლობა. იურიდიული შედეგი. პოზიტიური და ნეგატიური სანქციები.
რეპრესიული, რესტიტუციული და პრევენციული სანქციები. სამართლის ნორმის სახეები.
ინდივიდუალური ნორმა. ზოგადი ნორმა. უპირობო ნორმა. განპირობებული ნორმა. დეფინიციური
ნორმა
ძირითადი ლიტერატურა:
 გ. ხუბუა, სამართლის თეორია, თბ., „მერიდიანი”, 2015, გვ. 50-58.
 რ. ციპელიუსი, იურიდიული მეთოდების მოძღვრება, მიუნხენი, 2009, გვ. 34-52.
 ო. მუთჰორსტი, სამართალმცოდნეობის საფუძველები, თბ., 2019.
 რ. უექსი, სამართლის ფილოსოფია, თბ., 2012, გვ. 37-52.
სემინარი (2 სთ.) ზეპირი გამოკითხვა თემაზე: სამართლის ცნება. სამართლის ფუნქციები.
4 თემა 4. სამართალი, ჩვეულება და მორალი
ლექცია (2სთ.)
განსახილველი საკითხები:

6
 ჩვეულების ცნება. მსგავსება და განსხვავება სამართალსა და ჩვეულებას შორის. ჩვეულება და
მორალი. კონფლიქტი ჩვეულებასა და სამართალს შორის. ჩვეულებითი სამართლის ნორმები.
მორალის ცნება. ინდივიდუალური და კონვენციონალური მორალი. მორალის ნორმატიულობა და
სავალდებულოობა. მსგავსება და განსხვავება სამართალსა და მორალს შორის. მართლწესრიგი,
როგორც ჰეტერონომიული წესრიგი. მორალი, როგორც ავტონომიური წესრიგი. სამართალი, როგორც
ეთიკური მინიმუმი. კონლიქტი სამართალსა და მორალს შორის. სამართალი და საზოგადოებრივი
წესები.
ძირითადი ლიტერატურა:
 გ. ხუბუა, სამართლის თეორია, თბ., 2015, გვ. 58-66.
 რ. ციპელიუსი, იურიდიული მეთოდების მოძღვრება, მიუნხენი, 2009, გვ. 58-67.
 ო. მუთჰორსტი, სამართალმცოდნეობის საფუძველები, თბ., 2019.
ზეპირი გამოკითხვა თემაზე: სამართლის ნორმის ცნება და სახეები. სამართალი, როგორც
სემინარი (2 სთ.)
სოციალური წესები (ჰარტის თეორია. სამართალი, როგორც ნორმა (ჰ. კელზენი).
თემა 5. სამართალი და სამართლიანობა

განსახილველი საკითხები:

სამართლიანობის ცნება. სამართლიანობის სახეები. განაწილებითი სამართლიანობა. გათანაბრებითი

სამართლიანობა. სოციალური სამართლიანობის ცნება. უტილიტარიზმი. სამართლიანობის
ლექცია (2 სთ.) მემარჯვენე თეორიები. როულზის და დვორკინის თეორია. სამართლიანობის კომუნიტარისტული
5 თეორიები. სამართლიანობის პროცედურული თეორიები. სამართლიანობის ანალიტიკური
თეორიები. სამართლიანობის არგუმენტაციული თეორია. სამართლიანობა, როგორც თანასწორობა.
ფორმალური სამართლიანობა. საგნობრივი (ინდივიდუალური) სამართლიანობა.
ძირითადი ლიტერატურა:
 გ. ხუბუა, სამართლის თეორია, თბ., „მერიდიანი”, 2015, გვ. 66-82.
 რ. ციპელიუსი, იურიდიული მეთოდების მოძღვრება, მიუნხენი, 2009, გვ. 11-23.
 რ. უექსი, სამართლის ფილოსოფია, თბ., 2012, გვ. 86-105.
 ო. მუთჰორსტი, სამართალმცოდნეობის საფუძველები, თბ., 2019.
სემინარი (2 სთ.) ზეპირი გამოკითხვა თემაზე: სამართალი, ჩვეულება და მორალი.
თემა 6. სამართლის წყარო

განსახილველი საკითხები:

სამართლის სოციოლოგიური და იურიდიული წყარო. ჩვეულებითი სამართალი. განსახვავება

ჩვეულებასა და სამართალს შორის. ჩვეულებითი სამართლის ადგილი სამართლის სისტემაში.
სამოსამართლო სამართალი. სამოსამართლო სამართალი, როგორც სამართლის შემეცნების წყარო.
იურიდიული აზროვნების ინდუქციური და დედუქციური სტილი. სასამართლო პრეიუდიციები.
6 ლექცია (2 სთ.) „იურისტების სამართალი“. comunis oponio doctorum. Opinio iurus. ნორმატიული აქტი, როგორც
სამართლის წყარო. ნორმატიული აქტის ნიშნები: ნორმატიული აქტის რეკვიზიტები. ნორმატიული
აქტების იერარქია. კანონი, როგორც ნორმატიული აქტი. კანონის სახეები.
ძირითადი ლიტერატურა:
 გ. ხუბუა, სამართლის თეორია, თბ., „მერიდიანი”, 2015, გვ. 130-148.
 რ. ციპელიუსი, იურიდიული მეთოდების მოძღვრება, მიუნხენი, 2009, გვ. 99-108.
 ო. მუთჰორსტი, სამართალმცოდნეობის საფუძველები, თბ., 2019.
სემინარი (2 სთ.) ზეპირი გამოკითხვა თემაზე: სამართალი და სამართლიანობა.
7 თემა 7. სამართლის სისტემა

განსახილველი საკითხები:
ლექცია (2 სთ.)
სამართალი, როგორც სისტემა. სამართლის გარეგანი სისტემურობა. სამართლის შინაგანი
სისტემურობა. საჯარო სამართალი. კერძო სამართალი. სამართალი, როგორც ღირებულებითი
(აქსიოლოგიური) სისტემა. პირადი ავტონომიის პრინციპი კერძო სამართალში. საჯარო და კერძო
ინტერესი. კერძო სამართალი, როგორც დისპოზიციური სამართალი. საჯარო და კერძო სამართლის
გამიჯვნის თეორიები. ინტერესების თეორია. სუბორდინაციის თეორია. სუბიექტის თეორია
ძირითადი ლიტერატურა:
 გ. ხუბუა, სამართლის თეორია, თბ., „მერიდიანი”, 2015, გვ. 205-212.
 ო. მუთჰორსტი, სამართალმცოდნეობის საფუძველები, თბ., 2019.

7
 სემინარი (2 სთ.) ზეპირი გამოკითხვა თემაზე: სამართლის წყარო.
შუალედური
8-9 მოსამზადებელი მასალა - I-დან VII კვირის ჩათვლით განვლილი საკითხები
გამოცდა (2 სთ)
თემა 8. თანამედროვეობის ძირითადი სამართლებრივი სისტემები

განსახილველი საკითხები:

სამართლებრივი სისტემების კლასიფიკაცია. ანგლო-ამერიკული სამართლის ოჯახი. კონტინენტური

ევროპის სამართლის ოჯახი. „რომანული სამართლის“ ჯგუფი. „გერმანული სამართლის“ ჯგუფი.
ისლამური სამართლის ოჯახი. ჩვეულებითი სამართლის ოჯახი. განსხვავება კონტინენტური
ევროპისა და ანგლოამერიკული სამართლის სისტემებს შორის. იურიდიული აზროვნების
10 ლექცია (2 სთ.)
მეცნიერული და სამოსამართლო სტილი. იურიდიული აზროვნების დედუქციური და ინდუქციური
სტილი.
ძირითადი ლიტერატურა:
 გ. ხუბუა, სამართლის თეორია, თბ., „მერიდიანი”, 2015, გვ. 212-219.
 რ. ციპელიუსი, იურიდიული მეთოდების მოძღვრება, მიუნხენი, 2009, გვ. 23-34; გვ. 55-59.
 ო. მუთჰორსტი, სამართალმცოდნეობის საფუძველები, თბ., 2019.
სემინარი (2 სთ.) შუალედური გამოცდის შედეგების განხილვა
თემა 9. სამართალი, სახელმწიფო ხელისუფლება და პოლიტიკა. სამართალი და კულტურა

განსახილველი საკითხები:

ხელისუფლება და სამართალი. ხელისუფლება, როგორც არსი. სამართლის მიერ ხელისუფლების

შებოჭვა, როგორც სამართლებრივი სახელწმიფოს პრონციპი. ხელისუფლების პოზიტიური და
ნეგატიური შებოჭვა. ხელისუფლების შებოჭვის ინსტიტუციონალური გარანტიები. წინააღმდეგობის
უფლება. წინააღმდეგობის უფლების სუბსიდიალური ხასიათი. სამოქალაქო დაუმორჩილებლობის
უფლება. პოლიტიკის სამართლებრივი საფუძვლები. პოლიტიკური და იურიდიული აზროვნება.
11 ლექცია (2 სთ.)
იურიდიული მეცნიერება და პოლიტიკა. Judicial Self-restraint.

სამართალი, როგორც კულტურის ფენომენი. კულტურათა ურთიერთკავშირი და სამართალი.

არქაული და რაციონალური სამართალი. თანამედროვე სამართალი. სამართლებრივი კულტურა
ძველ რომში. გერმანული, ფრანგული და ინგლისური იურიდიული აზროვნების ტრადიციები.
აზიური სამართლებრივი აზროვნება. პრეცედენტული სამართლის ქვეყნების იურიდიული
აზროვნება. სამართლებრივი აზროვნება მუსულმანური კულტურის ქვეყნებში. სამართლებრივი
აზროვნება აფრიკული კულტურის ქვეყნებში.
ძირითადი ლიტერატურა:
 გ. ხუბუა, სამართლის თეორია, თბ., „მერიდიანი”, 2015, გვ. 83-91, 94-109.
 სამართლის ფილოსოფია, რონალდ დვორკინის რედაქციით, თბ., 2010, გვ.101-130.
 ო. მუთჰორსტი, სამართალმცოდნეობის საფუძველები, თბ., 2019.
სემინარი (2 სთ.) ზეპირი გამოკითხვა თემაზე: თანამედროვეობის ძირითადი სამართლებრივი სისტემები.
თემა 10. სამართალი და ენა

განსახილველი საკითხები:

სამართალი, როგორც ენის პროდუქცია. სამართალი, როგორც ენობრივ ფორმაში გამოხატული

აზრობრივი სტრუქტურა. სამართლის ენობრივი ფორმები. სამართლის ენის ცოდნა, როგორც
ექსპლიციტური ცოდნა. სამართლის ენა, როგორც მეტაენა. სემანტიკური ანტონომიები სამართალში.
ლექცია (2 სთ.)
დეონტური ანუ ნორმათა ლოგიკა. სამართლის ენა, როგორც დარგობრივი ენა. ენობრივი დონეები
12 სამართალში. კანონის გაგების ასპექტები. გაგების ჰერმენევტიკული, კოგნიტური და პრაგმატული
ასპექტები. სამართლის გაგების კრიტერიუმები
ძირითადი ლიტერატურა:
 გ. ხუბუა, სამართლის თეორია, თბ., „მერიდიანი”, 2015, გვ. 121-130.
 ო. მუთჰორსტი, სამართალმცოდნეობის საფუძველები, თბ., 2019.
ზეპირი გამოკითხვა თემაზე: სამართალი, სახელმწიფო ხელისუფლება და პოლიტიკა. სამართალი და
სემინარი (2 სთ.)
კულტურა.
ლექცია (2 სთ.) თემა 11. სამართლის პრინციპები და სამართლებრივი ურთიერთობა

განსახილველი საკითხები:

8
 13 სამართლის პრინციპების ცნება. სამართლის პრინციპები და სამართლის ნორმა. სამართლის
პრინციპები და ღირებულებები.

სამართლებრივი ურთიერთობის ცნება და სახეები, სამართლის სუბიექტი, სამართლის ნორმა და

სამართლებრივი ურთიერთობა.
ძირითადი ლიტერატურა:
 გ. ხუბუა, სამართლის თეორია, თბ., „მერიდიანი”, 2015, გვ. 164-168; 199-204.
 ო. მუთჰორსტი, სამართალმცოდნეობის საფუძველები, თბ., 2019.
სემინარი (2 სთ.) ზეპირი გამოკითხვა თემაზე: სამართალი და ენა.
თემა 12. სამართლის ნორმათა განმარტება

ლექცია (2სთ.) განსახილველი საკითხები:

14

სამართლის ნორმათა განმარტების ცნება. გრამატიკული განმარტება. ისტორიული განმარტება.

ტელეოლოგიური განმარტება. სისტემური განმარტება. განმარტების ხერხების იერარქია. განმარტება
ცონტრა ლეგემ. კონსტიტუციის განმარტება. სამართლის შეფარდების სტადიები. იურიდიული
სილოგიზმი. ფაქტის დადგენა. ნორმის შერჩევა. პრეზუმფცია. ფიქცია. სუბსუმფცია.
ძირითადი ლიტერატურა:
 გ. ხუბუა, სამართლის თეორია, თბ., „მერიდიანი”, 2015, გვ. 148-164; გვ. 194-199;
 რ. ციპელიუსი, იურიდიული მეთოდების მოძღვრება, მიუნხენი, 2009, გვ. 52-79; გვ. 109-145.
 ო. მუთჰორსტი, სამართალმცოდნეობის საფუძველები, თბ., 2019.
სემინარი (2 სთ.) ზეპირი გამოკითხვა თემაზე: სამართლის პრინციპები და სამართლებრივი ურთიერთობა.
თემა 13. ანალოგია სამართალში. იურიდიული მეთოდოლოგია. თეორიები იურიდიული მეთოდის
შესახებ

განსახილველი საკითხები:

ხარვეზი კანონმდებლობაში. ანალოგიის წინაპირობები. Argumentum e contrario. Argumentum a

fortiori. Argumentum ad absurdum. საგანთა ბუნება. ისტორიული სკოლა. ცნებათა იურისპრუდენცია.
15 ლექცია (2 სთ.) თავისუფალი სამართლის სკოლა. ინტერესების იურისპრუდენცია. ტელეოლოგიური
იურისპრუდენცია. შეფასებითი იურისპრუდენცია. დვორკინის თეორია. ლუმანის თეორია.
არგუმენტაციის თეორია. სამართლებრივი რეალიზმი.
ძირითადი ლიტერატურა:
 გ. ხუბუა, სამართლის თეორია, თბ., „მერიდიანი”, 2015 წ, გვ. 168-194;
 რ. ციპელიუსი, იურიდიული მეთოდების მოძღვრება, მიუნხენი, 2009, გვ. 79-109, 136-145.
 ო. მუთჰორსტი, სამართალმცოდნეობის საფუძველები, თბ., 2019.
სემინარი (2 სთ.) შემაჯამებელი დისკუსია
დასკვნითი
16-19 მოსამზადებელი მასალა - სემესტრის განმავლობაში განვლილი საკითხები
გამოცდა (3 სთ)

სილაბუსის ავტორი ლელა ჯანაშვილი