11. Testua.

Euskeldun Batzokijaren estatutuak (1894)

KOKAPENA

Aurrean daukagun testua lehen mailako testu bat da. Testua juridikoa, politikoa eta elkarte baten arauak
dira, hau publikoa da baina bakarrik botzokien kideei dago zuzenduta. Arana Anaiak (Luis eta Sabino Arana)
idatzitako arauak dira nahiz eta ez egon sinatuta. Arana Anaiak familia karlista batean jaio ziren eta EAJ-PNV
sortzaileak izan ziren. 1894-05-24 Anaiak batzokia inauguratu zuten eta lehen Ikurriña altzatu zuten. Testua
Berrezaharkuntzaren garaian idatzi zen; zehazki, Ma Kristinaren erregeordean eta Sagasta gobernu buru
zegoenean, Euskal Herriko induztrializazioan eta nazionalismoaren sorreran.

ANALISIA

Euskaldun Batzokijaren arau batzuk eta nazionalismoaren ezaugarriak (foruak eta erlijioaren defentza), testuaren
gai nagusiak dira. Testuaren zortzi artikuluetan islatutako ideia nagusiak testuaren helburuari,
Bizkai-Batzarraren estatutuei men egiteari, leloa osatzen duten terminoen definizioari (Jaungoikoa eta
LagiZarra) eta Euskal Herria bere zazpi lurraldeekin osatzeari buruzkoak dira. Laburbilduz, hemen islatzen dira
Sabino Aranaren nazionalismoaren ideia garrantzitsuenak, Batzokien zuzendaritzarako estatutu gisa. Ikus
dezagun artikulu hau. Batzokiak asiarako zentroak ziren, nazionalismoa ideologia zabaltzeko.
- art. 1 abertzaleen arteko batasuna sortzeari buruzkoa da, EAJ indartzeko, Jaungoikoa eta Lagi-Zarra
lelopean.
- art. 2 Batzokiek Bizkai-Batzarraren estatutuak bete beharko dituztela ezartzen du.
- Jaungoikoa "hitzarekin, hasiera batean, 3k dio Bizkaia katolikoa, apostolikoa eta erromatarra izango
dela bizitzako esparru guztietan eta gainerako herriekiko harremanetan. Erlijioarekiko mendekotasuna Fedea
aberriaren oinarria.
- art. 4, Lagizarra, foruen independentziaz eta berreskurapenaz ari da, "batez ere euskeriar arrazako
familiekin"; eta euskara hizkuntza ofizial gisa ezartzeaz.
- art. 5 Bizkaian politikaren eta erlijioaren arteko harmonia egongo dela ezartzen du.
- art. 6 erakunde politikoak eta elizakoak bereizten ditu: Jaungoikuaren eta Lagizarraren arteko
bereizketa.
- art. 7 Eliza-erlijioa (Jaungoikoa) politika-estatuaren (Lagizarra) gainetik jartzen du. Euskal Herria
eratzeko moduaz dihardu 8. artikuluak, "Alaba, Benabarre, Gipuzkoa, Lapurdi, Nabarra eta Zuberoa" batuz.
(Euskal Herria), baina Bizkaiaren autonomia partikularrari eutsiz.

TESTUINGURUA

Euskal nazionalismoaren sorrera XIX. mendearen amaieran sortu zen bizkaitarrismoa esaten diogun
horrekin, izan ere, Bizkaiari bakarrik lotutako alderdia izaten hasi zen, nahiz eta, ondoren, euskal biztanleria
zuten probintzia guztiak sartu zituen bere aldarrikapenean. Euskal naziotasuna arrazan, erlijioan, hizkuntzan,
legean, izaeran eta ohituretan oinarritzen zen.
Abertzaletasun horren bultzatzailea EAJ-PNVren sortzailea izan zen, Sabino Arana, Espainiarekiko lotura
oro haustearen eta independentzia aldarrikatzearen aldeko apustua egiten zuena. Horren arabera, independentzia
politikoak euskal gizartea mundu modernoaren gaitzetatik babestuko zuen, hala nola laikotasunetik,
emigranteetatik, industrializaziotik, etab. Ikuspegi foruzale tradizional batetik, gizartean flotatzen zuten ideia
horiek jaso eta koherentzia ematera mugatu zen, eta garbitu egin zituen.
Bere foru historikoak indargabetu zituen legeak, 1876an, bi erreakzio eta filosofia mota ekarri zituen.
Egoera errentagarri bihurtzen jakin zutenena galera Madrilekiko kontzertu ekonomiko bihurtzeko, beren
probetxurako, eta tradizionalismora joz foruen berreskurapen osoa defendatu zutenena. Azken hauek Gerra
Karlistaren galtzaileak ziren, tradizionalki nekazaritzaren aldeko Euskal Herriaren aldekoak, fenomeno
urbanoaren eta bere industriaren aurkakoak, zeintzuentzat erabateko foruen defentsa funtsean euskaldunaren
defentsaren parekoa zen. Industrializazioa eta etorkinen etorrera masiboa euskal gizarte tradizionalaren etsai
ziren, Espainiako gobernu liberalarekin batera, bere foruak ezeztatu baitzituen. Euskal nazionalismoaren leloa
Jainkoa eta Lege Zaharra (Jainkoa eta Lege Zaharra) zen, euskal nazionalistak erlijio katolikoaren alde eta
euskal foruak eta tradizioak berreskuratzearen alde batzean oinarritzen zena.
Ofizialki 1895eko uztailaren 31n Euzko Alderdi Jeltzalea sortu zen eta bere lehen Bizkai Buru Batzarra
(BBB) edo Bizkaiko alderdiaren zuzendaritza izendatu zen, burgesiaren onarpen ez oso nabarmenarekin. Egoera
horrek alderdia independentisten eta autonomisten artean banatzea ekarri zuen. Lehenengoek Espainiarekiko
harremana etetearen alde egiten dute. Sabino Arana, Luis Arana eta Eli Gallastegui dira liderrak. "Aberri"
aldizkaria sortu zuten. Joera posibilistari dagokionez, bere helburua autonomia progresiboa bilatzea zen. Bere
buruzagia Ramón de la Sota da (antzinako foruzalea eta burges diruduna bere ontzi-negozioei esker, interes
politiko eta ekonomikoak batuz), Sabino Arana hiltzean, une batez, boterea bereganatuko duena. "Euskadi"
egunkaria sortu zuten.
Bigarren aldi batean (1898-1903), funtsezko bi gertaera gertatzen dira: Sota (Bilboko Euskalerria Elkartea)
taldea EAJn integratu izana eta Sabino Arana 1898an Bilbon Bizkaiko diputatu izateko aukeratu izana.
1906an, Sabino Arana hil ondoren, EAJren lehen batzarra egin zen eta bertan orain arte egindako lan
guztien berri eman zen, hala nola, bi aldizkarien sorrera, batzokien sorrera eta Eusko Gaztediren sorrera (1904).
Hala ere, abertzaleen arteko disidentziak nabarmenak dira, eta horrek Euskalduna, Ramon Sotaren
pragmatikoen organoa, edo Aberri, Luis Aranaren independentisten organoa, bezalako aldizkarien esparrura
garamatza.
Batzarra egin eta urtebetera, alderdia Angel Zabalaren (buruzagi posibilista) agindupean dago. 1910ean,
EAJk zatiketa jasan zuen bere elementurik aurrerakoienen artean, eta "Askatasuna" taldea banandu egin zen.
1916an Luis Arana kanporatu zuten eta alderdiaren izena "Comunión Nacionalista Vasca" (CNV) izendatu
zuten. Horrekin, euskal nazionalismoa nazionalismo burges gisa sendotzen da, Espainiako Estatuaren barruan
autonomia lortu eta industrializazioaren balio modernoak bultzatu nahi dituena, nekazaritzaren eta
nekazaritzaren munduarekin zerikusirik ez dutenak.
Hala ere, independentziaren aldeko joera ez da desagertzen eta Eli Gallastegui da buru. 1921ean CNVtik
bota zuten eta, Luis Aranarekin batera, EAJ izeneko alderdi independentista berri bat sortu zuen. Primo de
Riveraren diktaduraren ondoren, 1930ean, bi taldeak EAJ-PNV izenarekin elkartu ziren.
30eko hamarkadan, II. Errepublikarekin eta 1931ko Konstituzioarekin, euskal nazionalismoak bere
Autonomia Estatutu propioa izatea bilatuko du, 1936an Gerra Zibila hasita zegoela (Jose Antonio Agirreren
gobernua) hainbat saiakera egin ondoren lortuko duena. 1937an euskal frontearen erorketak euskal
autonomiarekin eta Bizkaia eta Gipuzkoa izan ziren probintzia traidoreen zigorrarekin amaitu zuen, kontzertu
ekonomikoak bertan behera utziz. Espainia BAT, handia eta askea inposatzen zen. Eta demokrazia Espainiara
itzuli arte, nazionalismoek ez dute berriro indarra izango, ez soilik Espainiakoak. 1978ko Konstituzioak
autonomiei buruz hitz egingo du berriro, eta, esparru horren barruan, 1979an Euskal Autonomia Erkidegoa eratu
zen.

KONKLUSIOA

Euskaldun Batzokiya sortzearen helburu nagusia euskal abertzaletasunaren edo, hobeto esanda, garai hartan
sabindar nazionalismoaren (bizkaitarrismoa) jarraitzaile oro erakartzea izan zen, batzokia abertzaletasun horren
gune neuralgikotzat hartuz. Horregatik, Estatutu honetan jasotzen diren arau batzuk idazten dira, euskal
nazionalismoaren oinarri politikoen arabera, eta Bizkai-Batzarraren estatutuen edo etorkizuneko estatutuen
mende daude argi eta garbi.
Une horretatik aurrera, batzokiak euskal ideologia nazionalistaren parte izan ziren, eta aisialdirako edo
aisialdirako gune ez ezik, benetako eskolak ere izan ziren, nazionalismo sabindarraren oinarrizko printzipioak
transmititzeko. Batzoki-sarea ia euskal geografia osora zabalduko da, eta asentamendu nazionalistaren
muinetako bat izango da, batez ere landa-eremuan.