ԿԵՆՍԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ: ՄԱՐԴ VIII դասարան

2023-2024 ուստարի
( 68 ժամ, շաբաթական 2 ժամ)

Դա

Դասընթացի կրկնություններ, թեմատիկ ամփոփիչ, կիսամյակային գրավոր

և գործնական աշխատանքներ (21 ժամ):

Ժամ Թեմա Կրթական Լաբորատոր- Մեթոդ Գնահա Նշումնե

խնդիրները գործնական տում ր
աշխատանքներ
Ներածություն (1 ժամ)

1 Ներածություն: Մարդու մասին Էջ 4-6

գիտությունները` բժշկություն, Սովորել
պատմել
կազմաբանություն, մարդու
ֆիզիոլոգիա, հիգիենա: Հայազգի
գիտնականների ավանդը մարդու մասին
գիտությունների բնագավառում:

Թեմա 1. Ընդհանուր ակնարկ մարդու օրգանիզմի կառուցվածքի և

ֆունկցիաների մասին (1 ժամ)
2 Մարդու օրգանները: Օրգանների տեղեկություններ տալ համակարգչով կազմել §1 Սովորել
համակարգերը: Օրգանիզմը որպես մարդու մարմնի մարդու օրգանիզմի, պատմել

միասնական ամբողջություն: մասերի և ներքին որպես ամբողջական

օրգանների տեղա- համակարգի
դրվածության մասին, գծապատկերը:
կենդանաբանությունից Ցուցադրում.
ստացած գիտելիքների Մարդու օրգանիզմի
հիման վրա օրգանների նկարների,
ուսումնասիրել ցուցապաստառների,
մարդու օրգանները, կաղապարվածքների,
պատկերացում տալ մանրապատրաստուկն
օրգանիզմի, որպես երի:
ամբողջական
համակարգի մասին:
3 «Ընդհանուր ակնարկ մարդու օրգանիզմի
կառուցվածքի և ֆունկցիաների մասին»
թեմայի ամփոփում: ՏՀՏ դաս

Թեմա 2. Կենսագործունեության գործընթացների կարգավորումը:

Զգայարաններ (11 ժամ)+ 1 ժամ գործնական աշխատանք + 1ժամ թեմատիկ գրավոր աշխատանք

Չափորոշչային նպատակներ

Ա խումբ Բ խումբ Գ խումբ

նվազագույն մակարդակ
Իմանա օրգանիզմի գործունեության
կարգավորման մասին, կարողանա
միջին մակարդակ
/ավելանում են Ա խմբի պահանջներին/
Կարողանա համեմատել կարգավորման
նյարդային և հումորալ եղանակները, բերել
բարձր մակարդակ
/ավելանում են Ա և Բ խմբերի
պահանջներին/
Կարողանա հիմնավորել մարդու
օրգանիզմի կենսագործունեության
թվել կարգավորման եղանակները:
Իմանա ներզատական գեղձերը և
դրանց նշանակությունը: Իմանա
նյարդային համակարգի նշանակությունը,
կարողանա թվարկել
նյարդային համակարգի բաժինները,
իմանա նեյրոնի կառուցվածքը և նրա
հիմնական գործառույթները: Իմանա
ինչ է ռեֆլեքսը, կարողանա թվարկել
կենտրոնական նյարդային համակարգի
բաժինները: Պատկերացում ունենա
մարմնական և վեգետատիվ նյարդային
համակարգերի մասին:
Իմանա զգայարանները, վերլուծիչները:
Իմանա աչքի արտաքին կառուցվածքը,
տեսողության հիգիենան, առաջին
օգնությունը աչքի վնասումների
դեպքում:
Իմանա ականջի բաժինները, աղմուկի
վնասակար ազդեցության և լսողության
հիգիենայի մասին:
Իմանա անդաստակային վերլուծիչի,
մաշկամկանային զգայության,
հոտառության և ճաշակելիքի մասին:
4 Հասկացություն կարգավորման մասին:
Օրգանիզմի կենսական ֆունկցիաների
կարգավորման եղանակները, էությունը և
փոխկապակցվածությունը: Նյարդային
կարգավորում: Նյարդահումորալ
կարգավորում:
5 Հումորալ կարգավորում: Գեղձեր`
արտազատական, ներզատական և խառը:
կարգավորման օրինակներ: Իմանա
նյարդային և հումորալ կարգավորման
տարբերությունները: Կարողանա
տարբերել ներզատական
գեղձերիգործառույթների խանգարումները:
Կարո-
ղանա բնութագրել նյարդային համա-
կարգի բաժինները, թվարկել նեյրոնների
տեսակներն ըստ կատարած ֆունկ-
ցիաների: Կարողանա բնութագրել ռեֆ-
լեքսային աղեղի օղակները և նրանց դերը:
Կարողանա հիմնավորել վերլուծիչի
կառուցվածքային բաղադրիչները,
գործառույթները: Կարողանա տարբերել
կարճատեսությունը և հեռատեսությունը,
կանխատեսել ձեռքբերովի տեսողական
խանգարումները: Կարողանա
հիմնավորել ականջի բաժինների
գործառույթները:
Կարողանա հիմնավորել մաշկա-
մկանային, համի, հոտառական
զգայարանների գործառույթները:
բնութագրել կենսական Ցուցադրում:
ֆունկցիաների Ներզատական գեղձերի
կարգավորումը, տեղադրվածության և
կարգավորման եղա- կառուցվածքի
նակներն ու դրանց գծապատկերների,
փոխկապակցվածությու ներզատական գեղձերի
նը, ձևավորել ֆունկցիաների
պատկերացումներ խանգարումներով
օրգանիզմի հիվանդների
նյարդահումորալ կարգավորման դերը
և առանձնահատկությունները:
Կարողանա մեկնաբանել ներզատա-
կան գեղձերի թեր- և գերֆունկցիաների
ժամանակ առաջացող խանգարում-
ները: Իմանա նյարդային համակարգի
բաժինների կառուցվածքը և ֆունկցիա-
ները,Կարողանա վերլուծել ռեֆլեքսա-
յին աղեղի օղակների գործառույթները,
որպես մեկ ամբողջություն: Կարողանա
մեկնաբանել վեգետատիվ
և մարմնական նյարդային համակար-
գերի բաժինների տարբերությունները:
Կարողանա համադրել վերլուծիչների
գործառույթները, հիմնավորել
վերլուծիչների փոխադարձ կապը և
փոխարինելիությունը:
§2 Սովորել
պատմել
§3 Սովորել
պատմել
6 Հորմոններ, դրանց նշանակությունն ֆունկցիաների, նկարների: §3 մաս 2
օրգանիզմի գործընթացների նյութափոխանա- Նյարդային Սովորել
կության, աճի և համակարգի պատմել
կարգավորման մեջ: Ներզատական Առաջադրա
գեղձերի ֆունկցիաների խանգարումները: զարգացման հումորալ բաժինների, նեյրոնի և
նքներ 2-3
կարգավորման մասին, ռեֆլեքսային աղեղի
7 Նյարդային համակարգ: Ռեֆլեքս և § 4 Սովորել
ձևավորել կառուցվածքի
ռեֆլեքսային աղեղ: պատմել
գիտելիքները գծապատկերների,
նյարդային գլխուղեղի
8 ԿՆՀ և ԾՆՀ: Ողնուղեղի կառուցվածքը և կարգավորման և նրա կառուցվածքի մոդելի: § 5 Սովորել
գորառույթները: առանձնահատկու- Աչքի, ականջի և այլ պատմել
թյունների մասին, զգայարանների Ամփոփիչ
Գլխուղեղի կառուցվածքը և ֆունկ առաջադրա
ցիաները: ուսումնասիրել մոդելների,
նքներ
նյարդային գծապատկերների:
9 Մեծ կիսագնդերի կեղևի կառուցվածքը և 6 Սովորել
համակարգի
ֆունկցիաները: պատմել
կառուցվածքն ու
ֆունկցիաները, § 7 Սովորել
10 Մարմնական և վեգետատիվ նյարդային
ուսումնասիրել աչքի պատմել
համակարգեր, նրանց նշանակու-
կառուցվածքն ու Ամփոփիչ
թյունը: գործառույթները, առաջադրա
ուսումնասիրել նքներ
11 Զգայարաններ և վերլուծիչներ: լսողական վերլուծիչի §8 Սովորել
Վերլուծիչների կառուցվածքը և կառուցվածքն ու պատմել

ֆունկցիաները: ֆունկցիաները, բացա-

հայտել
ծանրալուրության և
12 Տեսողական վերլուծիչի կառուցվածքը: §9
խլության Սովորել
Տեսողության հիգիենան: Կարճատեսու- պատճառներն ու պատմել
թյուն և հեռատեսություն, դրանց դրանց կանխումը, Ամփոփիչ
կանխարգելումը: Առաջին օգնությունն բացահայտել առաջադրա
աչքի վնաս- կարճատեսության և նքներ
ման ժամանակ: ՏՀՏ դաս հեռատեսության
13 Գործնական աշխատանք պատճառները, նշել Փորձեր«Տեսողության խանգարումներ,
դրանց տեսողական
կանխարգելման խաբկանքներ,կարճատեսություն,հեռատես
ություն,աստիգմատիզմ» Ծնկային,

14 Լսողական վերլուծիչի բաժինները և
նրանց նշանակությունը: Ականջի կառուց-
վածքը և ֆունկցիաները: Լսողության
հիգիենան: Աղմուկի ազդեցությունը
մարդու
օրգանիզմի վրա:
15 Անդաստակային վերլուծիչ:
Մաշկամկանային զգայություն:
Հոտառություն: և
ճաշակելիք:
16 Թեմատիկ աշխատանք
Թեմա 3. Հենաշարժիչ համակարգ (5 ժամ)+1 ժամ գործնական +1ժամ ամփոփում
Իմանա հենաշարժիչ համակարգի նշա-
նակությունը, կմախքի բաժինները,
ոսկրերի տեսակները, ոսկրերի
միացման ձևերը, մկանային հյուսվածքի
տեսակները:
Իմանա կեցվածքի խանգարման,
հարթաթաթության առաջացման պատճառները:
Իմանա մարզման, կոփման և
ֆիզիկական ակտիվության
նշանակության մասին:
ուղիները:
Լսողության սրության և
անդաստակային
ապարատի վիճակի
որոշում:
Իմանա իրանի, գանգի և վերջույթների
ոսկրերը, կարողանա բացատրել ոսկրերի
միացման ձևերը, կմախքային մկանի
կառուցվածքը: Կարողանա համեմատել
մարդու կմախքը կաթնասուն
կենդանիների կմախքի հետ:
Կարողանա հիմնավորել
սակավաշարժության հետևանքները:
Կարողանա առաջին օգնություն ցույց տալ
կոտրվածքների, հոդախախտումների և
պրկումների ժամանակ:
արմնկային ռեֆլեքսների ցուցադրում:
Մատ-քթային փորձ: Ռոմբերգի թեստ:
Ուղղակեցվածքային փորձ: Լսողության
զգայնության որոշումը:
§10
Սովորել
պատմել
§11
Սովորել
պատմել
Ամփոփիչ
առաջադրա
նքներ
Կարողանա հիմնավորել մարդու
կմախքի առանձնահատկությունները
կապված ուղղաձիգ կեցվածքի և աշխա-
տանքային գործունեության հետ:
Կարողանա ընդհանրացումներ անել
հենաշարժիչ համակարգի զարգացման
վրա մարզման, կոփման և ֆիզիկական
ակտիվության բարերար ազդեցության
վերաբերյալ:
17 Հենաշարժիչ համակարգ, գիտելիքներ տալ Ոսկրի կառուցվածքի §12
բաղադրամասերը և գործառույթները: մարդու հենաշարժիչ դիտարկում: Մկանների Սովորել
համակարգի հոգնածությունը պատմել
բաղկացուցիչ մասերի, ստատիկ կամ դինամիկ
նրանց ֆունկցիաների, աշխատանքի
ոսկրերի կառուցվածքի, ժամանակ (կատարվում
բաղադրության և է տանը կամ
տեսակների դասարանում):
մասին, Կեցվածքի
զարգացնել խանգարման և
կապանների ձգման, հարթաթաթության
հոդախախտումների և բացահայտում:
ոսկրերի կոտրվածքնե- Սեփական մկանների
րի ժամանակ առաջին աշխատանքի,
օգնություն ցույց տալու ուսագոտու դերը վերին
կարողություններ, վերջույթի շարժումների
ընդհանրացնել ժամանակ, ողնաշարի
մկանների առաձգականության
կառուցվածքի և նրանց որոշում:
18 Ոսկրերի աճը և աճի կարգավորումը: կատարած §13
Ոսկրերի միացման տեսակները: ֆունկցիաների
միջ և գոյություն
19 Կմախքի բաժինները: Կմախքի ունեցող փոխադարձ Ցուցադրում §14
առանձնահատկությունները` կապված կապերը: Մարդու կմախքի Սովորել
ոսկրերի, ոսկրերի պատմել
ուղղաձիգ ձևավորել մկանների
քայլվածքի և աշխատանքային աշխատանքի և սղոցվածքի, այրված և
գործունեության հետ ՏՀՏ դաս հոգնածության հանքայնազրկված
վերաբերյալ ոսկրերի: Ոսկրային
գիտելիքների վնասվածքների
օգտագործման միջոցով ժամանակ առաջին
մկանների օգնության միջոցների:
աշխատունակության Մկանների
վերականգնման մեխանիկական
աշխատանքի:
20 Մկանների կառուցվածքը և կարողություններ, § 15
գործառույթները:ՏՀՏ դաս ձևավորել Սովորել
կարողություններ պատմել
21 Առաջին օգնությունը կապանների կմախքի բնականոն § 16
ձգման, հոդախախտումների և ոսկրերի Սովորել
աճի ապահովման
պատմել
կոտրվածքների դեպքում: Միջավայրի վերաբերյալ,
գործոնների և ապրելակերպի բացահայտել
ազդեցությունը կմախքի ձևավորման և մարզումների
զարգացման վրա նշանակությունը
հենաշարժիչ
22 Գործնական աշխատանք Ոսկրի կառուցվածքի
համակարգի
դիտարկում: Մկանների
բնականոն զարգացման
հոգնածությունը
համար:
ստատիկ կամ դինամիկ
աշխատանքի
ժամանակ (կատարվում
է տանը կամ
դասարանում):
Կեցվածքի
խանգարման և
հարթաթաթության
բացահայտում:
Սեփական մկանների
աշխատանքի,
ուսագոտու դերը վերին
վերջույթի շարժումների
ժամանակ, ողնաշարի
առաձգականության
որոշում:
23 Միջավայրի գործոնների և §25 Հ.է.84(1-
ապրելակերպի ազդեցությունը 6) Սովորել
պատմել
կմախքի ձևավորման ու զարգացման
վրա:
24 «Հենաշարժիչ համակարգ»
թեմայի ամփոփում
 Թեմա 4. Օրգանիզմի ներքին միջավայրը (4 ժամ)+1 ժամ ամփոփում

Իմանա օրգանիզմի ներքին միջավայրի Իմանա օրգանիզմի ներքին միջավայրի Կարողանա մեկնաբանել արյան
բաղադրիչները, արյան հիմնական հաստատունության, դրա նշանակության, ձևավոր տարրերի կառուցվածքի և
ֆունկցիաները , արյան կազմը՝ բաղադրիչների, նրանց կատարած գործառույթների
պլազմա, էրիթրոցիտներ, լեյկոցիտներ, ֆունկցիաների մասին: համապատասխանությունը:
թրոմբոցիտներ: Իմանա սակավար- Կարողանա բնութագրել պլազմայի Կարողանա կարդալ և մեկնաբանել
յունության, արյան մակարդելության բաղադրությունը, ձևավոր տարրերի արյան ընդհանուր լաբորատոր
մասին: Իմանա ինչ է իմունիտետը: կառուցվածքը և ֆունկցիաները, արյան հետազոտությունների արդյունքները:
Իմանա ՁԻԱՀ-ի և դրա կանխար- մակարդումը, արյան խմբերի դերն արյան Իմանա արյան խմբերը պայմանավորող
գելման միջոցների մասին: փոխներարկման ժամանակ: Կարողանա ագլյուտինինների և
տարբերել իմունիտետի տեսակները: ագլյուտինոգենների
մասին: Կարողանա բնութագրել իմուն
համակարգի առանձին օրգանների
ֆունկցիաները:
25 Օրգանիզմի ներքին միջավայրը, պատկերացումներ տալ կազմել առողջ մարդու §17 Հ.է.87(1-
բաղադրամասերը` արյուն, օրգանիզմի ներքին արյան ցուցանիշների 7) Սովորել
միջավայրի մասին, աղյուսակ: Մարդու և պատմել
հյուսվածքային հե-
ղուկ, ավիշ և դրանց պարզաբանել գորտի արյան
արյան, ավշի, մանրապատրաստուկն
փոխկապակցվածությունը:
հյուսվածքային հեղուկի երի դիտում
26 Արյուն: Արյան ֆունկցիաներն ու կազմն ու մանրադիտակով:
§
բաղադրությունը: Արյան ձևավոր 18Սովորել
նշանակությունը, Մարդու և գորտի պատմել
տարրերի գիտելիքներ տալ էրիթրոցիտների
(էրիթրոցիտներ, լեյկոցիտներ, արյան խմբերի և արյան կառուցվածքի
թրոմբոցիտներ) կառուցվածքը և փոխներարկման համեմատում:
ֆունկցիաները: մասին, ձևավորել Ցուցադրում.
27 Արյան պլազմա: Արյան մակարդում: պատկերացումներ Արյան ձևավոր §19Սովորել
Արյան խմբեր:Ռեզուս գործոն: օրգանիզմի տարրերի նկարների պատմել
պաշտպանական ցուցադրում:
Հյուսվածքային համատեղելիություն և
պատնեշների և
արյան փոխներարկում:
իմունաանբավարարու
28 Իմունիտետ: Իմունիտետի տեսակները: §20
թյան մասին, ձևավորել
Ձեռք բերովի իմունաանբավարարու- Սովորել
 թյան համախտանիշ: կարողություններ պատմել
զանազանելու
իմունիտետի
տեսակները, հասկա-
նալ կանխարգելիչ
պատվաստումների ու
բուժիչ շիճուկների
տարբերությունը և
դրանց կիրառման
շրջանակները:
29 «Օրգանիզմի ներքին միջավայրը» Կրկնել
թեմայի ամփոփում :ՏՀՏ դաս

Թեմա 5. Սիրտ - անոթային համակարգ:

Արյան և ավշաշրջանառություն (4 ժամ) +1 ժամ ամփոփում +1ժամ Կիսամյակային ամփոփիչ աշխատանք

Իմանա արյան շրջանառության մեծ ու
փոքր շրջանները, սրտի կառուցվածքը
և աշխատանքը, կարողանա
տարբերել զարկերակները, երակները
և մազանոթները: Իմանա սրտի
բոլորաշրջանի, արյան ճնշման և
անոթազարկի մասին: Կարողանա
հաշվել անոթազարկը: Իմանա
արյունահոսությունների մասին:
Կարողանա տարբերակել
արյունահոսության տեսակները
(զարկերակային, երակային և մազանոթային) և
ցուցաբերել առաջին
օգնություն այդ դեպքում:
30 Արյան շրջանառություն: Արյունատար և
ավշային անոթների կառուցվածքը:
Արյան շրջանառության մեծ և փոքր
շրջանները:
Կարողանա բնութագրել զարկերակների, Կարողանա մեկնաբանել արյունատար
երակների և մազանոթների կառուցվածքն անոթների կառուցվածքի և
ու ֆունկցիաները, հիմնավորել սրտում գործառույթների միջև եղած կապը,
արյան միակողմանի հոսքը պայմանավո- բացատրել սրտի գործունեության,
րող գործոնները, բնութագրել սրտի աշ- արյան ճնշման (հիպոտոնիա,
խատանքի փոփոխությունը ֆիզիկական հիպերտոնիա) կարգավորումը:
ծանրաբեռնվածության դեպքում, չափել կարողանա ընդհանրացում կատարել
արյան ճնշումը: սրտի <<անհոգնելիության >> մասին:
Կարողանա համեմատել արյան
շրջանառությունը ավշաշրջանառության
հետ:
գիտելիքներ տալ Անոթազարկի որոշում: §21
արյան և Արյան ճնշման չափում: Սովորել
ավշաշրջանառության Անոթազարկի պատմել
համակարգերի որոշմամբ սիրտ-
31 Սրտի կառուցվածքը, աշխատանքը, մասին,խորացնել անոթային § 22
ինքնավարությունը և կարգավորումը: գիտելիքները սրտի գործառական Ամփոփիչ
կառուցվածքի ու փորձանմուշի առաջադրա
գործունեության մասին, անցկացում: նքներ
32 Արյան շարժումն անոթ- § 23
տալ գիտելիքներ Հետազոտվողի
ներով:Արյան զարկերակային ճնշում և արյան շարժման մարզվածության
անոթազարկ:ՏՀՏ դաս առանձնահատկություն գնահատումը: Առաջին
ների, ճնշման ու օգնությունն
33 Սիրտ-անոթային համակարգի հիգիենան: անոթազարկի մասին, արյունահոսություններ § 24
Առաջին օգնությունն ձևավորել երակային, ի ժամանակ: Սովորել
զարկերակային և ՏՀՏ –ի միջոցով պատմել
արյունահոսությունների դեպքում: Ամփոփիչ
մազանոթային տեղեկատվություն
արյունահոսություններ հավաքել սիրտ- առաջադրա
նքներ
ի ժամանակ առաջին անոթային համակարգի
օգնությունը վրա
ցուցաբերելու ծխելու և այլ
կարողություններ: գործոնների վնասների
մասին:
Ցուցադրում.
Մարդու սրտի մոդելի,
արյան շրջանառության
գծապատկերների և
աղյուսակների:
34 «Սիրտ - անոթային համակարգ: Կրկնել
Արյան և ավշաշրջանառություն» §§31-35

թեմայի ամփոփում

Թեմա 6. Շնչառական համակարգ (4 ժամ)+ 1ժամ ափոփում

Իմանա շնչառության նշանակությունը Կարողանա տարբերակել օդատար Կարողանա հիմնավորել շնչառության

օրգանիզմի համար, շնչառության
համակարգի օրգանները: Իմանա
թոքերում և հյուսվածքներում
գազափոխանակության, ներշնչման և
արտաշնչմանը մասին:
ուղիները գազափոխանակության
օրգաններից, թոքերի կառուցվածքն ու
դերը շնչառության ժամանակ, բնութագրել
ներշնչման և արտաշնչման գործընթաց-
ները, պարզաբանել գազափոխանակութ-
օրգանների կառուցվածքի և կատարած
գործառույթների միջև եղած կապը,
գազային որոշ խառնուրդների
վնասակար ազդեցությունն օրգանիզմի
վրա: Կարողանա եզրահանգումներ
Իմանա շնչառական ուղիներով տա- յան գործընթացը թոքերում և հյուս- կատարել շնչառական շարժումների
րածվող հիվանդությունները և դրանց վածքներում նյարդային և հումորալ կարգավորման
կանխարգելման միջոցները, առաջին վերաբերյալ:
օգնության միջոցները շնչառության
խանգարման ժամանակ, ծխելու վնա-
սակար ազդեցության մասին:
35 Շնչառության նշանակությունը: գիտելիքներ տալ Շնչառական §25
Շնչառական օրգանների կառուցվածքը և մարդու շնչառական շարժումների դիտում, Սովորել
օրգանների թոքերի կենսական պատմել
ֆունկցիաները:
կառուցվածքի և տարողության որոշում
ֆունկցիաների մասին, սպիրոմետրով, §26
36 Շնչառական շարժումներ: Թոքերի
պարզաբանել ներշնչման և Սովորել
կենսական տարողությունը: Գազափոխա- գազափոխանակության արտաշնչման պատմել
նակությունը թոքերում և առանձնահատկություն ժամանակ Ամփոփիչ
հյուսվածքներում: ները մարդու կրծքավանդակի առաջադրա
թոքերում և շրջագծի չափում: նքներ
37 Ձայնի առաջացումը, շնչառության հյուսվածքներում, Արհեստական §27
կարգավորումը: տեղեկացնել շնչառության ձևերի Սովորել
շնչառական օրգանների ցուցադրում: պատմել
38 Շնչառական օրգանների հիգիենան: գործունեության վրա § 28
Ցուցադրում.
Առաջին օգնությունը շնչառության Սովորել
շրջակա միջավայրի Շնչառական
պատմել
խանգարման ժամանակ: աղտոտվածության օրգանների, ներշնչման ամփոփիչ
ազդեցության մասին, և արտաշնչման առաջադրա
զարգացնել մեխանիզմը ցուցադրող նքներ
շնչառական օրգանների գծապատկերների,
վնասվածքների տեսաֆիլմերի,
ժամանակ առաջին կոկորդի, թոքերի
օգնություն մոդելների,
կազմակերպելու արհեստական
կարողություններ ու շնչառության
հմտություններ, գործաձևերի:
զարգացնել
կիրառական խնդիրներ
լուծելու հմտություններ:
Գործնական առաջադրանք Կրծքավամդակի
 շրջանագծի
չափումներ:Շնչաչափ
ություն
39 «Շնչառական համակարգ» Կրկնել
թեմայի ամփոփում: ՏՀՏ դաս

Թեմա 7. Մարսողություն (6 ժամ)+1 ժամ ամփոփում +1 ժամ գործնական+1 թեմատիկ գրավոր աշխատանք

Իմանա մարսողական համակարգի Կարողանա մեկնաբանել սննդի Կարողանա մեկնաբանել մարսողա-

օրգանները, դրանց կատարած բաղադրամասերի փոփոխությունը կան համակարգի օրգանների կառուց-
ֆունկցիաները, մարսողական մարսողական համակարգի տարբեր վածքի և ֆունկցիաների
համակարգի գեղձերը և կարողանա բաժիններում, օրգանական նյութերի համապատասխանությունը:
նշել նրանց դերը մարսողության գործ- քայքայման և օքսիդացման նշանակությ- Կարողանա մեկնաբանել
ընթացում: Իմանա ճիշտ սնվելու և ունը և մարսողական հյութերի նյութափոխանակության
հիգիենայի նշանակությունը ազդեցության առանձնհատկությունները: նշանակությունը օրգանիզմի բնականոն
առողջության պահպանման գործում: Կարողանա կանխարգելել ստամոքս- կենսագործունեության
աղիքային վարակները: համար և նյութափոխանակության
խան-
գարման հետևանքով առաջացող հի-
վանդությունները: Կարողանա
բնութագրել էկոլոգիապես մաքուր
սննդի դերը առողջ ապրելակերպում:
40 Սննդի բաղադրամասերը և դրանց ընդլայնել գիտելիքներն Ցուցադրում. §29
նշանակությունը: առողջ Մարդու մարսողության Սովորել
ապրելակերպում սննդի օրգանների և գեղձերի պատմել
41 Մարսողության նշանակությունը: նշանակության մասին, §30
կաղապարվածքների,
Մարսողական համակարգի Սովորել
պարզաբանել մարդու գծապատկերների,
պատմել
կառուցվածքը և ֆունկցիաները: մարսողության տեսաֆիլմերի, թաց ամփոփիչ
առանձնահատկություն պրեպարատների, առաջադրա
ները,ձևավորել մարսողության նքներ
մարսողական համակարգի
օրգանների վարակիչ հիվանդությունների
հիվանդությունները վերաբերյալ
 կանխարգելեու տեսաերիզների:
42 Թքագեղձերի, լյարդի, կարողություններ, §31
ենթաստամոքսային գեղձի դերը մարսողական Սովորել
օրգանների պատմել
մարսողության գործընթացում:
գործունեության
Մարսողությունը բերանի խոռոչում:
վերաբերյալ
43 Մարսողությունը մարսողական ուղու § 32
գիտելիքների հիման Սովորել
տարբեր բաժիններում: վրա զարգացնել պատմել
առաջին օգնություն Ամփոփիչ
ցուցաբերելու առաջադրա
կարողություններ: նքներ
44 Սննդանյութերի ներծծումը: § 33
Մարսողական օրգանների Սովորել
պատմել
գործունեության
կարգավորումը:
45 Մարսողական օրգանների § 34
հիվանդությունները, դրանց Սովորել
պատմել
կանխարգելումը: Առաջին
բուժօգնությունը մարսողության
խանգարումների դեպքում:

46 «Մարսողություն» Կրկնել
թեմայի ամփոփում: ՏՀՏ դաս

47 Թեմատիկ աշխատանք

Թեմա 8. Վիտամիններ (1 ժամ)+1ժամ

Իմանա վիտամինների նշանակությունը Կարողանա տարբերակել <<ավիտամինոզ>> Կարողանա բնութագրել ավիտամի-

օրգանիզմի համար: Իմանա և <<գերվիտամինոզ>> հասկա- նոզի և գերվիտամինոզի հետևանքով
կարևորագույն վիտամինները (C,B, A, ցությունները, իմանա դրանց հետևանքով առաջացող հիվանդությունները և
D) և դրանցով հարուստ սննդանյու- առաջացող հիվանդությունները: դրանց կանխարգելման միջոցները:
թերը:
48 Վիտամիններ: Թեր և գերվիտամինոզ, ձևավորել Ցուցադրում. § 35
ավիտամինոզ: Սնման նորմերը և պատկերացումներ տարբեր վիտամիններ Սովորել
մարդու բնականոն պարունակող պատմել
սննդակարգը:ՏՀՏ դաս
զարգացման համար, սննդատեսակների և
վիտամինների թերվիտամինոզների
առանձին տեսակների ժամանակ
դերի ու նշանակության առաջացող
մասին, հիվանդությունների
նկարներ, տեսաֆիլմեր:
49 Լաբորատոր աշխատանք Վիտամինների
հայտնաբերումը
տարբեր
սննդամթերքներում

Թեմա 9. Արտազատություն (3 ժամ) +1ժամ ամփոփում

Իմանա արտազատության օրգանները Իմանա երիկամի և նեֆրոնի Իմանա երիկամային հիվանդութ-

և դրանցով արտազատվող նյութերը, կառուցվածքը: Կարողանա բացատրել յունների և դրանց կանխարգելման
միզազատության համակարգի միզագոյացման գործընթացը: միջոցների մասին:
օրգանները և մեզի բաղադրությունը: Կարողանա հիմնավորել
արտազատության պահպանության
նշանակությունը օրգանիզմի համար:
50 Արտազատության նշանակությունը: ընդլայնել գիտելիքներն Կաթնասուն կենդանու § 36
Արտազատության օրգաններ և նրանց արտազատության, երիկամի լայնակի Սովորել
արտազատության կտրվածքի վրա դիտել պատմել
դերը: Միզազատության համակարգի
օրգանները, կառուցվածքը: օրգանների երիկամի ներքին
կառուցվածքի և նրանց կառուցվածքը
51 Միզագոյացում և միզարձակում,դրանց դերի մասին, իմանալ Ցուցադրում. §37
կարգավորումը: երիկամների վրա Երիկամների մոդելի, Սովորել
սննդի և ջրի կաթնասուն կենդանու պատմել
էկոլոգիական երիկամի թաց
աղտոտվածության պրեպարատի,
ազդեցությունը, գծապատկերի և
ձեռք բերած տեսաերիզի:
52 Արտազատության օրգանների գիտելիքները կիրառել §38
հիվանդությունները և դրանց կանխումը: արտազատության Սովորել
օրգանների պատմել
Միզազատության համակարգի Ամփոփիչ
հիգիենան: հիվանդությունների
առաջադրա
կանխարգելման
նքներ
համար:
53 «Արտազատություն» Կրկնել
թեմայի ամփոփում:

Թեմա 10. Ծածկույթային օրգաններ: Ջերմակարգավորում (2 ժամ)+1ժամ գործնական +1ժամ ամփոփում

Իմանա մաշկի նշանակությունն օրգա- Կարողանա համադրել մաշկի Կարողանա հիմնավորել մազանոթ-
նիզմի համար, մաշկի հիգիենայի պահ- կառուցվածքը և ֆունկցիաները։ Իմանա ների, քրտնագեղձերի և մազերի դերը
պանման կանոնները: Կարողանա մաշկի ջերմակարգավորող ֆունկցիայի օրգանիզմի ջերմակարգավորման գոր-
ցուցաբերել առաջին օգնությունը մասին: ծում։
մաշկի ամբողջականության
խախտման, (վերքեր, այրվածքներ)
արևահարության, ցրտահարության
դեպքում:
54 Մաշկի կառուցվածքը և ֆունկցիաները գիտելիքներ տալ մաշկի Ցուցադրում. §39)
կառուցվածքի ու Մաշկի կառուցվածքին Սովորել
ֆունկցիաների, և մաշկային պատմել
ջերմակարգավորման հիվանդություններին
մասին,խորացնել վերաբերող
գիտելիքները կոփման տեսաֆիլմերի:
55 Գործնական աշխատանք նշանակության, Խոշորացույցով ձեռքի
մաշկային ափի և թիկնային երեսի
վնասվածքների ու դիտում: Մաշկի
ցրտահարության զգայունության
կանխման մասին: որոշում:
Մարմնի
ջերմաստիճանի
որոշում: Շոշափելիքի,
սառնազգաց
 ընկալիչների
հայտնաբերումը
մաշկում: Թղթե
անձեռոցիկով մաշկի
ճարպոտության
որոշում մարմնի
տարբեր
հատվածներում:
Մաշկի ընկալիչների
հարմարումը:
56 Մաշկի դերը ջերմակարգավորման Վիրակապ դնելու §40
գործընթացում: Կոփում: Մաշկային վնաս եղանակների Սովորել
փորձարկում մաշկի պատմել
վածքներ, այրվածքներ, ցրտահարություն,
դրանց կանխարգելումը, առաջին պայմանական
վնասված հատվածում:
օգնությունը:
57 «Ծածկույթային օրգաններ: Կրկնել
Ջերմակարգավորում»
թեմայի ամփոփում: ՏՀՏ դաս
58 Թեմատիկ միավորի ամփոփում

Թեմա 11. Վերարտադրողական համակարգ:

Օրգանիզմի անհատական զարգացում (4 ժամ)+1ժամ ամփոփում

Իմանա իգական և արական սեռական
օրգանները, երեխայի աճման
շրջանները, կարողանա բնութագրել
դպրոցական շրջանը:
Իմանա և կիրառի առողջ ապրելակեր-
պի, հիգիենիկ նորմերի և դրանց պահ-
պանության ,վնասակար սովորությունների
(ծխելու, ալկոհոլիզմի, թմրամո-
Իմանա սեռական հորմոնները և դրանց
դերը օրգանիզմում: Կարողանա
պարզաբանել աքսելերացիա
հասկացությունը և դրա պատճառները:
Իմանա էկոլոգիական և սոցիալական գոր-
ծոնների, մտավոր և ֆիզիկական աշխա-
տանքի, ֆիզկուլտուրայի և սպորտի ունեցած
ազդեցությունը մարդու առողջության
Կարողանա հիմնավորել
վերարտադրողական օրգանների
կառուցվածքի և ֆունկցիաների միջև
եղած կապը, սեռական հորմոնների
դերը երկրորդային սեռական
հատկանիշների ձևավորման վրա:
Մարդու օրգանիզմի կառուցվածքի
և կենսագործունեության մասին ունե-
ցած գիտելիքները կարողանա կիրառել
իր և իր շրջապատի առողջ կենսակեր-
լության), կեցվածքի խանգարման, հար- վրա: Կարողանա բացատրել ալկոհոլի, պը, հիգիենիկ նորմերի պահպանումը,
թաթաթության, վնասվածքների և հի- թմրանյութերի և ծխելու վնասակար ազ- վնասվածքների և հիվանդությունների
վանդությունների կանխարգելման մի- դեցությունը մարդու օրգանիզմի և նրա կանխարգելումը հիմնավորելու համար:
ջոցառումների մասին: Իմանա օրգա- սերնդի վրա:
նիզմում տեղի ունեցող փոփփոխութ-
յունները սեռական հասունացման
շրջանում:
59 Վերարտադրողական համակարգի գիտելիքներ տալ մարմնի հասակի և §41
օրգանները և նրանց կառուցվածքը, մարդու սեռական զանգվածի չափում: Սովորել
օրգանների պատմել
արական և իգական սեռական
համակարգեր: Սեռական բջիջների կառուցվածքային և
գործառութային
առաջացումը:
առանձնահատկություն
60 Բեղմնավորում և ներարգանդային Ցուցադրում. §42
ների մասին, Սովորել
զարգացում: բացահայտել երեխայի Մարդու սեռական
օրգանների պատմել
զարգացման
շրջանները, կաղապարվածքների և
պատկերացում տալ գծապատկերների,
տղայի և բնականոն
աղջկա սեռական զարգացումից շեղված
հասունացման մարդու պտղի թաց
առանձնահատկություն պատրաստուկների,
ների մասին, սեռական
տեղեկություններ ճանապարհով
հաղորդել սեռական փոխանցվող
օրգաններով հիվանդությունների
փոխանցվող հիվանդու- վերաբերյալ
թյունների մասին և նշել տեսաերիզների:
61 Երեխայի ծնունդը, աճը և զարգացումը: §43
դրանց կանխարգելման
Սովորել
միջոցները,պարզաբան
պատմել
ել թմրանյութերի,
62 Սեռավարակներ (ՁԻԱՀ, սիֆիլիս, §44
ալկոհոլի և ծխախոտի Սովորել
գոնոռեա և այլն), դրանց կանխարգելումը: բացասական ազդեցու- պատմել
Վերարտադրողական համակարգի թյունը բազմացման Ամփոփիչ
հիգիենան: օրգանների վրա: առաջադրա
 նքներ
63 «Վերարտադրողական համակարգ: Կրկնել
Օրգանիզմի անհատական զարգացում»
թեմայի ամփոփում: ՏՀՏ դաս

Թեմա 12. Բարձրագույն նյարդային գործունեություն: Վարք (2 ժամ)+1 ժամ ամփոփում+1Կիսամյակային ամփոփիչ աշխատանք +1
ժամ դասընթացի կրկնություն
Իմանա ոչ պայմանական և պայմա- Համեմատի պայմանական և ոչ պայմանա- Կարողանա հիմնավորել մարդու
նական ռեֆլեքսների, մարդու կան ռեֆլեքսները: բարձրագույն նյարդային
կյանքում նրանց նշանակության մասին, գործունեության առանձնահատ-
կարողանա բերել օրինակներ: Իմանա կությունները:
վարքի կանոնները, որպես
վտանգավոր և արտակարգ իրավի-
ճակներում սեփական կյանքի անվտան-
գության հիմք:
64 Վարքի ռեֆլեքսային տեսությունը: համակարգել Մարդու ոչ §) Սովորել
Պայմանական և ոչ պայմանական սովորողների նախորդ պայմանական և պատմել

ռեֆլեքսներ դրանց կենսաբանական դասարաններում պայմանական

նշանակությունը մարդու կյանքում: ուսումնասիրած և կեն- ռեֆլեքսները խոսքի
սական փորձով ձեռք ամրապնդման միջոցով, §46
65 Պայմանական ռեֆլեքսների առաջացումը
բերած գիտելիքները ոչ ուշադրության, Սովորել
և արգելակումը: ՏՀՏ դաս պայմանական և դիտողականության, պատմել
պայմանական տրամաբանական և Ամփոփիչ
ռեֆլեքսների մասին, մեխանիկական առաջադրա
կարևորել նյարդային ու հիշողության նքներ
հոգեկան մտածողության
գործընթացների վրա պահպանման թեստեր,
թմրամոլության, ուշադրության
թույների և ալկոհոլիզմի ուսումնասիրումը
վնասակար տարբեր
ազդեցության մասին: պայմաններում:
Ցուցադրում.
Պավլովի փորձերը շան
մոտ պայմանական
 ռեֆլեքսների մշակումն
ու արգելակումը
պատկերող, նյարդային
գործունեության
տիպերի վերաբերյալ,
միմիկայի մկանների
միջոցով հույզերը
արտացոլող
ցուցապաստառների:
66 «Բարձրագույն նյարդային Ներկայաց
գործունեություն: Վարք» ումների
պատրաստ
թեմայի ամփոփում ում
67
Ամփոփիչ աշխատանք

68 Դասընթացի կրկնություն