Professional Documents
Culture Documents
ეკონომიკა
ეკონომიკა
ეკონომიკა
+ეკსაფი <3
ლექცია I
ეკონომიკური მეცნიერების ათი მთავარი იდეა
1. სტიმულები გავლენას ახდენს ადამიანების ქცევაზე.
ეკონომიკური თეორია ეფუძნება აზრს, რომ სტიმულის ადამიანის ქცევაზე გავლენის
წინასწარმეტყველება შესაძლებელია. ადამიანი ირჩევს იმ ხერხს, რომელშიც მეტი მოგება და
ნაკლები დანახარჯია. ეს პრინციპი ეფერენთლი ცხოვრების სხვა სფეროებშიც მოქმედებს
(კომერციულ საქმიანობაში, საოჯახო მეურნეობის წარმართვასა და პოლიტიკური
გადაწყვეტილებების მიღებაში).
საბაზრო ეკონომიკაში სტიმულის გავლენა გამოიხატება მყიდველი-გამყიდველის ქცევაში.
მაგალითად, თუ რაღაც პროდუქტი მცირე რაოდენობისაა, მაგრამ ბევრი მომთხოვნი ყავს,
მასზე ფასი გაიზრდება. ფასის გაზრდა შეამცირებს მოხმარებას, რაც მწარმოებელს აიძულებს
უფრო მეტი აწარმოოს. თუ პირიქით მოთხოვნა პროდუქტზე არის დაბალი, დაბლა იწევს მისი
ფასიც და ამის გამო იზრდება მოხმარება, მაგრამ მცირდება პროდუქტის წარმოება. ანუ
მოკლედ მყიდველის და გამყიდველის სტიმულზე რეაქცია აბალანსებს მოთხოვნას და
მიწოდებას.
მაგალითები:
● 70-იან წლებში ბენზინის ფასების ზრდამ გამოიწვია ის, რომ ადამიანებმა შეამცირეს
მისი მოხმარება სხვადასხვა ხერხებით და თავის მხრივ კომპანიამ ახალი საბადოებისა
და რესურსები ძიება დაიწყო. 80-იანი წლებისთვის ბენზინის ფასი დასტაბილურდა.
● საბჭოთა კავშირში, როდესაც მინის წარმოების ანგარიშს ტონებით აბარებდნენ,
ძალიან სქელი მინები მზადდებოდა, რომლებშიც არაფერი არ ჩანდა, ხოლო როცა
ფართობით აბარებდნენ დაიწყეს ძალიან თხელი და მარტივად მტვრევადი მინდების
დამზადება.
2. ყველაფრის საფასური უნდა გადაიხადო
არცერთი რესურსი არ არის შეუწღუდავი (disagree vol.1). იმის გამო, რომ ზოგიერთ ორ
საქმიანობას შეიძლება ერთი და იგივე რესურსი სჭირდებოდეს გვიწევს არჩევანის გაკეთება,
არჩევანი კეთდება მწარმოებლის მიერ იმის მიხედვით, თუ რომელზე უფრო დიდი მოთხოვნაა
და რომელში უფრო მეტს გადაიხდის ხალხი, ბეისიქლი საიდანაც უფრო მეტი ფული შეუვა.
რაღაცა უფასო მარტო იმ შემთხვევაშია, თუ მასში სხვა იხდის საფასურს (disagree vol.2)
ამიტომ პოლიტიკოსების დაპირება, რომ იქნება უფასო განათლება, მედიცინა, ბინა, არის
შეცდომაში შეყვანა. მოკლედ ნებისმიერ შემთხვევაში უფასო სწავლაზე და მედიცინაზე რა
რესურსიც დაიხარჯევა იმის დახარვა შეიძლებოდა გართობაზე და დასვენებაზე და რადგან ამ
თათია ტაწიანი ჯანგულაშვილი
„მე, ფანქარი“
პატარა მოთხრობაა როგორ ყვება ფანქარი თავისი შექმნის ისტორიას. ყვება რამდენი ადამიანი არის
ჩართული ერთი პატარა ფანქრის დამზადებაში და საბოლოო ჯამში, იმას ამტკიცებს, რომ
თავისუფალი ნება თუ ექნებათ ადამიანებს და ამ თავისუფალი ნების რწმენა ყველას ექნება, მათი
საერთო შრომით ყველაფერი მარტივად დამზადდება და ყველაფერს „უხილავი ხელი“
დაარეგულირებს.
კითხვები/ამოცანები
● რისი თქმა სურდა მკითხველებისათვის ლეონარდ რიდს თავისი ესსეთი: „მე, ფანქარი“?
ა) ესწავლებინა ფანქრის დამზადების ტექნოლოგია;
ბ) დაერწმუნებინა მთავრობა, რომ მეტად ნდობოდა ბაზრის უხილავ ხელს;
გ) აეხსნა საერთაშორისო კოოპერაციის არსი;
დ) ყველა წინა პასუხი მცდარია.
● „ ...გაზის გაშვება ტეხასიდან ნიუ-იორკში პირდაპირ გაზქურამდე ან ღუმელთან
წარმოუდგენლად მცირე ფასად შეიძლება, თანაც სუბსიდიების გარეშე; სპარსეთის ყურიდან
აღმოსავლეთის სანაპირომდე ნახევარი გზაა მსოფლიოს გარშემო და ოთხ გირვანქა ნავთობს
თათია ტაწიანი ჯანგულაშვილი
უფრო ნაკლებ ფასად ეზიდებიან, ვიდრე მთავრობა ერთი უნცია წერილის ქუჩის გადასწვრივ
გადაგზავნაში იღებს!.. - ამბობს რიდი.“
ახსენით აქ გამოთქმული მოსაზრება.
ეს მოსაზრება პირდაპირ მიუთითებს მთავრობის არაფექტურობაზე, რადგან მთავრობა ამ
შემთხვევაში ისეთ ტრივიალურ რაღცაში როგორიც ქუჩის გადასწვრივ ერთი უნცია წერილის
გადატანაა უფრო მეტი რესურსს, დროსა და ენერგიას ხარჯავს, ვიდრე ოთხ გირვანქა
ნავთობს ეზიდება თავისუფალი ხალხი.
● რას გულისხმობს პრინციპი: „სტიმულები გავლენას ახდენენ ადამიანთა ქცევებზე“?
მოიყვანეთ მაგალითები!
ეს პრინციპი გულისხმობს, რომ ადამიანი რაღაც სტიმულზე აუცილებლად მოახდენს
რეაგირებას, რადგან ადამიანი აუცილებლას ირჩევს იმ ხერხს, რომელშიც მეტი მოგება და
ნაკლები დანახარჯია. საბაზრო ეკონომიკაში ეს ყველაზე კარგად გამოიხატება ფასების
რეგულაციაში. მაგალითად, მე თუ ვარ მეწარმე რომელიც ყიდის პურს, რომელზეც მოთხოვნა
დიდია მაგრამ რაოდენობა მცირე, პურზე ფასი გაიზრდება, შესაბამისად ხალხი უფრო ნაკლებ
პურს იყიდის. ეს მაიძულებს, რომ დავიწყო უფრო მეტი პურის გამოცხობა, რითიც ფასებიც
დასტაბილურდება და მოთხოვნაც დაკმაყოფილდება.
● რას გულისხმობს პრინციპი: „ყველაფერს თავისი საფასური აქვს“? რა აზრით არის ამ
კონტექსტში ნახსენები სიტყვა „დეფიციტი“?
მოიყვანეთ მაგალითები!
რატომ არის ხშირად შეცდომაში შემყვანი პოლიტიკოსების საუბარი უფასო მედიცინის, ან
უფასო განათლების შესახებ?
„ყველაფერს თავისი საფასური აქვს“ ნიშნავს იმას, რომ ყველანარ მომსახურებასა თუ
პროდუქტს რაღაც რესურსები სჭრიდება და არცერთი რესურსი არ არის შეუზღუდავი
შესაბამისად საჭირო ხდება არჩევანის გაკეთება ორ რაღაცას შორის, რასაც ერთი და იგივე
რესურსი სჭირდება. ამიტომ კომპენსაციის სახით უნდა გადავიხადოთ აუცილებლად. ეს არის
ალტერნატიული დანახარჯი. დეფიციტი არის მაგალითად, როდესაც ხელოვნურად დაწესებული
ფასია, რაღაც პროდუქტზე, მეწარმე ამცირებს წარმოებას, მაგრამ იზრდება მოთხოვნ და
იქმნება დეფიციტი.
უფასო მედიცინა და უფასო განათლებას ყოველთვის იმას ნიშნავს, რომ ამ უფასო
რაღაცეებისთვის ვიღაც იხდის ფასს შესაბამისად ტყუილია რომ მართლა უფასოა. მაგალითად
უფასო განათლება ფინანსდება ბიუჯეტიდან და ბიუჯეტში ფული გადასახადების გადამხდელ
ხალხს შეაქვს.
● რომელი ეკონომიკური მოვლენის ახსნას ცდილობდა ადამ სმიტი ქინძისთავების წარმოების
მაგალითზე?
შრომის განაწილებისა და სპეციალიზაციის ახნას ცდილობს. ამბობს, რომ თუ ადამიანები
სხვადასხვა რაღაცაში სპეციალიზილდებიან და მერე ამ სპციალიზაციებს გააერთიანებენ ერთი
პროდუქტის დასამზადებლად, ამ შემთხვევაში, ქინძისთავების შეძლებენ უფრო მეტი და
ხარისხიანი პროდუქტი დაამზადონ და თან უფრო მეტი მოგებაც მიიღონ.
თათია ტაწიანი ჯანგულაშვილი
ლექცია II
„ღარიბი ხალხის გასაჭირი“ კახა ბენდუქიძე
კახა ფიქრობდა (if you get the reference…), რომ ქართველებმა არ იცოდნენ ერთად როგორ უნდა
ეცხოვრათ როგორც პოლიტიკურად, ასევე ეკონომიკურად, იმიტომ, რომ ამის გამოცდილება არ
ჰქონდათ. ბავშვობაში საქართველოს სხვადასხვა კუთხეებში მოგზაურობისას შეამჩნია, რომ
სხვადასხვა საზომებით ზომავდნენ ერთი და იგივე პროდუქტს. ეს იმას ნიშნავდა, რომ ერთმანეთთან
ვაჭრობა ნაკლებად ჰქონდათ სხვადახვა კუთხეებს. მერე ამბობს, რომ ახლა რომელ კომპიუტერზეც
ამას ვწერო სხვადასხვა ნაწილებით არის შექმნილი, რომელიც სხვადასხვა ქვეყანაში დამზადდაო და
ა.შ. რაც მსოფლიო გლობალიზაციით არის გამოწვეულიო. ქართველებსაც ზუსტად ეგეთი ქართული
გლობალიზაცია სჭრიდებათო ანუ ჯერ კუხეებს შორის უნდა მოხდეს ვაჭრობის
განვითარება/გლობალიზაცია და მერე ქვეყანა უნდა გლობალიზირდეს მსოფლიოში.
პირველ რიგში ამბოდნენ, რომ ამ შეზღუდვით თითქმის ყველა ფრანგი მეწარმე და ყველა ინდუსტრია
იხეირებდა დაწყებული სასოფლო სამეურნეო ინდუსტრიიდან დამთავრებული სანაოსნო ინდუსტრიით.
თუ ხელისუფლება იტყოდა, რომ მზის სინათლე უფასო საჩუქარია და უფასო საჩუქარზე უარის თქმა
მხოლოდ თავის მოკატუნებაა, რომ სიმდიდრისკენ ისწრაფვიან. თან ყველაფერთან ერთად
ხელისუფლება შემოტანილ საქონელზე იმიტომ ამბობდა უარს, რომ ის ძალიან გავდა უფასო საჩუქარს
და რაც უფრო იყო საჩუქართან მით უფრო მეტად ცდლობდა მის შეზღუდვას. მაგალითად მესანთლეებს
მოყავდათ პორტუგალიური ფორთოხალი. თუ დაუშვებდნენ, რომ ნებისმიერი საქონლის დამზადება
შრომაზე და ბუნებაზე იყო დამოკიდებული პორტუგალიური ფორთოხალი ნახევრად უფასო
გამოდიოდა, რადგან ბუნება მას თავიდან ბოლომდე ხელს უწყობდა და შესაბამის პირობებს უქმნიდა,
მაშინ როდესაც ფრანგებს ფორთოხლის მოსაყვანად ხელოვნური პირობების შექმნა უწევდათ.
ხელისუფლების მოყვანილი არგუმენტებიც პროტექციონიზმის სასარგებლოდ სწორედ ამ
ნახევრადუფასოობის შეზღუდვას ეფუძნებოდა. საბოლოო ჯამში, კი მესანთლეები სვავდნენ კითხვას,
რომ თუ იზღუდებოდა ნახევრადუფასოობა, რატომ არ უნდა შეზღუდულიყო მთლიანად უფასოობა, ამ
შემთხვევაში მზე. ისინი ფიქრობდნენ რომ უნდა შეზღუდულიყო და თან კიდევ უფრო მეტი
ენთუზიათმით, ვიდრე ნახევრადუფასოობა. შესაბამისად, ხელისუფლებას თხოვდნენ, რომ შეეზღუდა
ბაზარზე მზის სინათლის არსებობა, რომლის ფასიც მთელი დღის განმავლობაში ნულის ტოლია. (რა
თქმა უნდა, სატირაა ეს ტექსტი და პირდაპირ მიმართულია საფრანგეთი ეკონომიკური პოლიტიკის
კრიტიკისკენ).
I
ილია ჭავჭავაძე წერდა, რომ ახლა ისეთი დრო დგას, რომ ერთმა სახელმწიფომ მეორე სახელმწიფოს
უფრო დიდი ზიანი ეკონომიკურად შეუძლია მიაყენოს ვიდრე ომითო. ფიქრობდა იმასაც, რომ
სახელმწიფოების უპირატესობა იმით განისაზღვრებოდა, თუ რამდენად მდიდარი სახელმწიფო იყო და
არა იმით, თუ რამდენად დიდი ჯარი ყავდა. ამიტომ თითოეული სახელმწიფო ცდილობდა, რომ
საერთაშორისო ბაზარზე მნიშვნელოვანი ადგილი დაეკავებინდა და ეკონომიკა განევითარებინა,
რათა გამდიდრებულიყო. თითქმის ყველ სახელმწიფოს სტრატეგია ის იყო, რომ გაეფართოვებინა
თავისი საექსპორტო ბაზარი და შეეზღუდა იმპორტი. პირველის მიღწევას ცდილობდნენ
კოლონიზაციით, ხოლო მეორეს საკუთარ საზღვრებზე საბაჟოების დაყენებით. თავდაპირველად
კოლონიზაციაზე იყო უფრო დიდი აქცენტი, მაგრამ დროთა განმავლობაში კოლონიზაციის
მნიშვნელობა შემცირდა, რადგან გამოილია დასაკავებელი ტერიტორიაც და ერთმანეთთან მტრული
დამოკიდებულება არამარტო კოლონიზატორ ქვეყნებს, არამედ ადგილობრივ ქვეყნებსაც გაუჩნდათ
კოლონიზატორების მიმართ. კოლონიზაციიდან აქცენტი გადავიდა პროტექციონიზმზე ანუ საკუთარი
ბაზრის ჩაკეტვაზე სხვა ქვეყნებისთვის. დიპლომატები მიხვდნენ იმასაც, რომ საზღვრებზე პროდუქციის
შემოტანაზე ბაჟის დაწესება შეიძლებოდა მნიშვნელოვანი იარაღი ყოფილიყო დაპირისპირებული
ქვეყნის წინააღმდეგაც, რადგან მაგალითად შეიძლებოდა დიდი ბაჟი დაგედო ისეთ პროუდქციაზე,
რომელიც სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი იყო სხვა ქვეყნისთვის. ილიას მოყავს ზგოიერი მეცნიერის
ვარაუდი, რომ მსგავსი პოლიტიკაორმაგი მახვილია, რომელიც სხვა ქვეყნებსაც ავნებს და ამ
პოლიტიკის გამტარებელ ქვეყანასაც.
II
ილია ამბობს, რომ ბაჟი ანუ გადასახადი უცნობი მოვლენა არ იყო ქვეყნებისთვის, რადგან ადრე
არამარტო გარედან შემოსულ პროუდქტებზე არსებობდა გადასახადი, არამედ ქვეყნის შიგნით
წარმოებულ საქონელზეც, მაგრამ დროთა განმავლობაში ეს მოიშალა. საბოლოო ჯამში, მხოლოდ
გარედან შემოტანილ პროდუქტზე დარჩა გდასახადი, რომელიც მეჩვიდმეტე საუკუენში გახდა
პოპულარული და „სატამაჟნო“ ბაჟი დაერქვა.
შემდეგ ილია ხსნის, რომ ყველა ქვეყანას აქვს რაღაც გასაყიდი და ყველას აქვს რაღაც შემოსატანი
ანუ ყველას აქვს რაღაც რესურსი ჭარბად და რაღაც რესურსი ნაკლებად. აქედან მოდის ვაჭრობაც.
ასევე აღნიშნავს, რომ ის ქვეყანა უფრო მოგებულია, რომელსაც ბევრი აქვს საზღვრების გარეთ
გასატანი და სხვა ქვეყნებიდან შემოსატანი ნაკლები. ამ ორს შორის სხვაობა კი სახელმწიფოს წმინდა
მოგებად ითვლება. როცა გაყოდულის რაოდენობა უფრო მეტია ვიდრე ნაყიდის მაშინ ამბობენ რომ
სავაჭრო ბალანსი ქვეყნისთვის სასარგებლოდაა, ხოლო თუ ნაკლები მაშინ საზინაო. აქედან
გამომდინარე მარტივი მისახვედრია, რომ ყველა ქვეყანა ცდილობდა საკუთარი საქონელის გაყიდვას
და სხვისი საქონელის ყიდვისგან თავის აცილებას. აქედან იწყებოდა სწორედ ეკონომიკური მტრობა
ქვეყნებს შორის. მაგალითად მოყვანილი ყავს ინგლისი, რომლის მთავარი საექსპორტო პროდუქტი
თათია ტაწიანი ჯანგულაშვილი
III
ამ თავში ილია ხსნის ფრიტრედერობისა და პროტქეციონიზმის მნიშვნელობას.
ეს მოძღვრება ჩამოაყალიბა ადამ სმიტმა და თავიდან, რა თქმა უნდა მას ბევრი მოწინააღმდგე ყავდა,
მაგრამ დროთა განმავლობაში ეფექტურობის გამო ფეხი მოიკიდა როგორც ინგლისში, ასევე ზოგადად
ევროპაში.
IV
ევროპაში ფრიტრედერობა იქამდე იდგა მყარად, სანამ გერმანიაც საფრანგეთის მიბაძვით არ გაუდგა
მას და დაუბრუნდა პროტექციონიზმს (თ.ბისმარკა გარკვეული ფრანგული საქონლის შემოტანა
შეზღუდა გერმანიის ტერიოტირიაზე). მოკლედ პროტექციონიზმი არის იმპორტის შემცირება, იმ
მიზნით, რომ შეზღუდულ საქონელს შენვე ამზადებ და შენივე მრეწველობას ანვითარებ. თავისუფალი
გაცვლის დროს ბაზაზე არის ძალიან დიდი კონკურენცია და უპირატესობა იმ ქვეყანას რჩება,
რომელიც უკეთეს საქონელს შეიტანს. პროტექციონისტები ამბობდნენ, რომ როდესაც სხვა ქვეყნიდან
შემოსულ საქონელს ყიდულობდა მოსახლეობდა მისი სიმდიდრე ქვეყნის გარეთ გადიოდა, ამიტომ
ჯობდა შეეზღუდათ უცხო საქონლის შემოტანა, რათა უზრუნველყოთ თავისივე სიმდიდრის
ქვეყანაშივე დარჩენა. თან იმასაც ამბობდნენ, რომ გარედან შემოტანილი საქონლის დამზადება
თვითონაც შეეძლოთ და ახლა მას იმიტომ არ ამზადებდნენ, რომ საგარეო კონკურენცია ძალიან
მაღალი იყო და წინააღმდეგობას ვერ გაუწევდნენ. თავიანთი მიზნების მისაღწევ საშუალებად კი
ბაჟების გამოყენება სურდათ.
თათია ტაწიანი ჯანგულაშვილი
ილია მხარს უჭერდა თავისუფალ გაცვლას, რადგან ფიქრობდა, რომ ის უფრო მომგებიანი იყო. თან
იმასაც ამბობს, რომ პროტექციონიზმს სხვა დანიშნულებით უფრო იყენებდნენ ვიდრე ეკონომიკის
ასაყვავებლად. ანუ უფრო მეტად ერთმანეთთან დასაპირისპირებლად იყენებდნენ. შესაბამისად, თუ
პროტექცონიზმი ახლა ევროპაში ფეხს მოიკიდებდა ამ მიზეზით იქნებოდა გამოწვეული და არა რამე
სხვა მიზეზით. მაგალითად, მოყავს გერმანია, სადაც პურზე ბაჟს ბისმარკი კატასტროფულად ზრდიდა,
შესაბამისად იზრდებოდა პურის ფასიც, რაც მხრებზე აწვებოდა ღარიბ მოსახლეობას. ილია
ამტკიცებს, რომ გერმანია ეკონომიკის გასაუმჯობესებლად არ გაწირავდა თავის მოსახლეობას და
ამას მხოლოდ იმიტო აკეთებდა, რომ სხვა ქვეყნების პურის შემოტანა შეეზღუდა.
ბოლოს ამბობს, რომ პროტექციონიზმი უკვე ყველგან არის გავრცელებული, მიუხედავად იმისა, რომ
მეცნიერებმა ის უკვე უარყვეს და „ანდერძი აუგეს“. (ამაზე მეტად გაწელილი ცხოვრებაში მგონი
არაფერი წამიკითხავს)
ფულს იმიტომ იხდი, რომ ის რესურსი რაც წიგნის დამზადებას მოხმარდა შეიძლებოდა მოხმარებოდა
რვეულის დამზადებას და ა.შ.) ამას ალტენატიული დანახარჯი ეწოდება. ჯეკისთვის: ხელთათმანის
ღირებულება, გაყოფილი ბურთის ღირებულებაზე, ერთზე მეტია. ანალოგიურად ჯიმისთვის: ბურთის
ღირებულება, გაყოფილი ხელთათმანის ღირებულებაზე, ერთზე მეტია. ამიტომ ორივე მოგებული
რჩება. გაცვლის შედეგად მივიღეთ მეტი ღირებულება, გაიზარდა რეალური სიმდიდრეც.
ეფექტიანობა და ფასეულობები
ეფექტიანობა = მექანიზმის მიერ შესრულებული ნამუშევარი / დახარჯული ენერგია. (შესრულებული
ნამუშევარი დამოკიდებულია იმაზე, რისი მიღება გვსურ)
გასი და ჰარი ჩიაკოგელი მეზობლები არიან, იდენტური ეზოებით და ორივე შაბათობით ეზოში
მუშაობს, გაზონს კრეჭს და ყვავილებს უვლის. გასი ყოველთის ურო ადრე ამთავრებს სამუშაოს. იგი
გაზონს 40 წუთში კრეჭს, ყვავილნარის მოვლას კი 80 წუთს ანდომებს, ჰარი ერთზეც და მეორეზეც
120-120 წუთს ხარჯავს.
რა თქმა უნდა, ჰარისაც სურს დასვენება და სამუშაოს მალე დამთავრება და ამიტომ ჰარი მეზობელს
ეუბნება, რომ თვითონ მოუვლის გასის ყვავილების ¾ს თუ მისი მეზობელი მის გაზონს მთლიანად
გაკრეჭს. გასი თანხმდება, რადგან ასეთი გადანაწილების დროს იგი საკუთარ ეზოში ერთ საათს
იმუშავებს (40 წუთი გაზონი და 20 წუთი ყვავილნარი), ხოლო ჰარის ეზოში 40 წუთი (გაზონი),
რითაც 20 წუთს დაზოგავს. მოიგებს ჰარიც, რომელიც საკუთარ ეზოში 120 წუთი (ყვავილნარი) და
გასის ეზოში (ყვავილნარის სამი მეოთხედი) საათნახერს იმუშავებს, რითაც საბოლოო ჯამში,
ნახევარ საათს დაზოგავს. ამ გარიგებით ორივემ მოიგო.
ქალბატონი ბრაუნიც ორი სახეობის ლუდს ხარშავს. მაგრამ ყოველ კვარტალში მას შეუძლია 3
გალონი ღია ან 4 გალონი მუქი ლუდის მოხარშვა. (ორივე შემთხვევა გრაფიკებზეა გამოსახული)
რა თქმა უნდა, ჯონსს ორივეში ბაცი და მუქი ლუდის დამზადებაში აბსოლიტური უპირატესობა აქვს,
მაგრამ
ეს იმას
თათია ტაწიანი ჯანგულაშვილი
არ ნიშნავს, რომ ეფექტიანობაც მისი უფრო მეტია. რომელი უფრო ეფექტიანია ამ შემთხვევაში რომ
დავადგინოთ უნდა შევადაროთ მათი ალტერნატიული უპირატესობა/ალტენატიული დანახარჯები.
თუ ჯონსი 10 გალონ ბაც ლუდს დაამზადებს მისი დანახარჯი იქნება 5 გალონი მუქი ლუდი ანუ
ხელიდან გაუშვებს 5 გალონი მუქი ლუდის დამზადების შესაძლებლობას. ჯონსისთვის 1 გალონი ბაცი
ლუდი = 0,5 გალონ მუქ ლუდს, ხოლო 1 გალონი მუქი ლუდი = 2 გალონ ბაც ლუდს.
თუ ბრაუნი დაამზადებს 4 გალონ მუქ ლუდს მაშინ მისი დანახარჯი იქნება 3 გალონი ბაცი ლუდი.
ბრაუნისთვის 1 გალონი მუქი ლუდი = ¾ გალონი ბაცი ლუდი, ხოლო 1 გალონი ბაცი ლუდი = 1,3
გალონი მუქი ლუდს. ამ რიცხვებს ეწოდება ალტერნატიული დანახარჯები.
მთავარი კითხვა კი შემდეგნაირია: რომელი ამზადებს ბაც ლუდს უფრო იაფად? რა თქმა უნდა, ჯონსი
რადგან ერთი გალონი ბაცი ლუდის დამზადებისას მას 0,5 გალონი მუქი ლუდი ეკარგება, ხოლო
ბრაუნს იგივე შემთხვევაში 1,3 გალონი მუქი ლუდი. სამაგიეროდ, ერთი გალონი მუქი ლუდის
დამზადებისას ბარუნს მხოლოდ ¾ ბაცი ლუდი ეკარგება, ხოლო ჯონსს 2 გალონი. აქედან დასკვნა ის
არის, რომ ჯონსს შედარებითი უპირატესობა აქვს ბაცი ლუდის წარმოებაში ხოლო, ბრაუნს მუქი
ლუდის წარმოებაში.
თუ ისინი მოილაპარაკებენ, რომ მაგალითად ჯონსი დაიწყებს მხოლოდ ბაცი ლუდის წარმოებას,
ხოლო ბრაუნი მხოლოდ მუქის და შემდეგ ისინი 3 გალონ ბაც ლუდს სამ გალონ მუქ ლუდში გაცვლიან
მაშინ ორივე მოგებული დარჩება. ამ შემთხვევაში ჯონსს ექნება 7 გალონი ბაცი ლუდი და 3 გალონი
მუქი ლუდი, ხოლო ბრაუნს ექნება 1 გალონი მუქი ლუდი და 3 გალონი ბაცი ლუდი. ორივე მათგანი
გადაცდება საწარმოო შესაძლებლობათა ზღვარს. (გრაფიკზე მთლიანი ხაზი არის საწარმოო
შესაძლებლობათა ზღვარი, ხოლო ისრით გადაწეული ხაზი არის, რასაც გაცვლის საშუალებით
შეძლებენ. აა უი და ბრაუნის გრაფიკზე 7 ის მაგივრად 3 უნდა ეწეროს)
რატომ სპეციალიზაცია?
ეს არის იმის მაგალითი, რომ ადამიანებისთვის უმჯობესია სპეციალიზირდნენ იმის კეთებაში, რაც
მათთვის ნაკლებ დანახარჯიანი იქნება. სპეციალიზაცია შეიძლება განვიხილოთ როგორც
„შედარებითი უპირატესობის გამოყენება“. ერთი სიტყვით სპცეიალიზაცია და გაცვლა აფართოებენ
საწარმოო შესაძლებლობებს. გარდა ამისა სპეციალიზაცია საკუთარი შედარებითი უპირატესობის
გამოყენების შესაძლებლობას გვაძლევს. მაგალითად, ადამიანები ირჩევენ იმ პროფესიებს,
რომლებშიც საკუთარი აზრით შედარებითი სპეციალიზაცია გააჩნიათ.
ტრანზაქციული დანახარჯები
ტრანზაქციული დანახარჯები არის ის დანახარჯები, რომლებიც იხარჯება სავაჭრო პარტნიორის
ძიებაში და ტანსპორტში. ეს დანახარჯები შეიძლება იყო მაგალითად, ინფორმაციის უქონლობა და
ისინი აუცილებლად ხელს უშლიან ნებაყოფლობით გაცვლას. ტრანზაქციულ დანახარჯებს ამცირებს
ინტერნეტი და შუამავალი ადამიანები.
საბაზრო აღმოჩენები
ეკონომისტების აზრით თითქმის ყოველთვის შედარები უპირატესობა მხოლოდ გაცვლის საბაზრო
პროცესში გამოვლინდება. მასთან დაკავშირებულ საბაისო ინფორმაციას ძირითადად ფასები
წარმოადგენს. ეს იმას არ ნიშნავს, რომ ადამიანები არჩევანის გაკეთებისას ყოველთვის ფასს აქცევენ
ყურადღებას მაგრამ ძირითადად მიზნის მისაღწევად ყველაზე იაფი პროდუქტი ყველაზე ეფექტიანადაც
ითვლება.
კითხვები/ამოცანები
● რა უფრო ეფექტიანია - 1956 წლის გამოშვების „fender Stratocaster” - ის მოდელის
ცნობილი გიტარა, თუ 2018 წლის გამოშვების “el cheapo” - ს უახლესი მოდელის
ელექტროგიტარა?
შეიცვლება თუ არა თქვენი პასუხი, თუ შეიტყობთ, რომ პირველი 12000 დოლარად იყიდება,
ხოლო მეორე 175 დოლარად?
რადგან ეფექტიანობა დამოკიდებულია ადამიანის სუბიექტურ აზრზე ამ შემთხვევაშიც
მნიშვნელობა ექნება სუბიექტურ აზრს. მოკლედ ადამიანზეა რა დამოკიდებული.
მეორე შემთხვევაშიც ზოგს უღირს მაგდენის გადახდა და ზოგს არა.
● სამოცდაათიან წლებში „OPEC-ის კრიზისის“ დროს, ბევრი კითხულობდა, თუ რატომ არ
კრძლავადნენ საწვავის ისეთ უაზრო ხარჯებს, როგორიც თან ახლავს, მაგალითად,
ავტორბოლას. ეთანხმებით თუ არა მათ მოსაზრებას? მოიფიქრეთ „უაზრო ხარჯების“ ისეთი
განმარტება, რომელიც გავრცელდება ავტორბოლაზე, მაგრამ არ გავრცელდება კრიზისულ
პერიოდში ბენზინის გამოყენების სხვა ვარიანტზე.
უაზრო ხარჯი ისევ და ისევ არის სუბიექტური მცნება ამიტომ ყველა შემთხვევაში რომელიმე
სფეროს წინ წამოწევა და მეორის უკან დახევა მინიმუმამდე უნდა იყოს დაყვანილი. შეიძლება
თათია ტაწიანი ჯანგულაშვილი
ლექცია III
ჰეინე, თავი 3 - შემცვლელები ჩვენს გარშემო და მოთხოვნის ცნება
ყველაფერი, რაც აუცილებელი გვგონია შეიძლება კეთილდღეობას წარმოადგენდეს. (yes free
medical care is a privilege…)
ხარჯები და შემცვლელები
მაგალითად მანქანის საჭიროება მხოლოდ იმ შემთხვევაში დგება, როდესაც ავტომობილს უფრო
მეტად ვაფასებთ ვიდრე იმ ყველაფერს, რისი გადახდაც ავტომობილში გვიწევს იქნება ეს
სამოგზაუროდ არ წასვლა, კინოში ბევრჯერ წასვლაზე უარი და სხვა. თან არსებობს ალტერნატივები,
რომ ძველი მანქანა შევაკეთოთ, ნახმარი ავტომობილი ვიყიდოთ და სხვა. გონიერი მომხმარებელი
მხოლოდ მას შემდეგ აკეთებს არჩევანს, როდესაც განიხილავს სხვადასხვა ვარიანტების
დანახარჯებსა და მომგებიანობას.
მოთხოვნის კონცეფცია
რადგან უკვე მივედით იმ დასკვნამდე, რომ რაღაცის აუცილებლად გამოცხადება მხოლოდ და მხოლოდ
შეცდომაა (ვაიმე :’)), უნდა ითქვას, რომ ეკონომისტები ამჯობინებენ მოთხოვნის ცნების
გამოყენებას, რომელიც ერთმანეთთან აკავშირებს დოვლათის შესყიდულ რაოდენობასა და იმ
მსხვერპლს, რომლის გაღებაც ამ რაოდენობის შესასყიდადაა აუცილებელი.
თუ აღმოვაჩენთ, რომ რაღაცა რაც გვსურს ძალიან დიდ მსხვერპლს მოითხოვს, შეიძლება ჩვენ თავი
შევიკავოთ მოთხოვნის დაკმაყოფილებისგან და ნაკლებს დავჯერდეთ, რომელსაც უფრო იაფათ
მივიღებთ. მაგალითად, A ს მიღება მოითხოვს კვრაში ოც საათ მუშაობას, ხოლო B ს მიღება მხოლოდ
თათია ტაწიანი ჯანგულაშვილი
ერთ საათ მუშაობას, შეიძლება გადავწყვიტოთ, რომ A ს არ მიღება არც ისეთი დიდი ტრაგედია არ
არის, იმიტომ, რომ B ს ანუ არცთუისე ცუდი შემცვლელის მიღება ბევრად უფრო იაფად შეგვიძლია.
მოთხოვნის კანონი ადგენს, რომ არსებობს კავშირი ადამიანების მიერ შეძენილი დოვლათის
რაოდენობასა და იმ ფასს (მსხვერპლს) შორის, რომელიც მათ ამ დოვლათის შესაძენად უნდა
გაიღონ. უფრო მაღალი ფასების დროს ნაკლებს შეიძენენ, უფრო დაბალი ფასების დროს კი მეტს.
ზღვრული მნიშვნელობები
ნებისმიერი საგანი შესაძლოა სხვაზე უფრო მნიშვნელოვანი გამოდგეს, ვინაიდან საგნის
მნიშვნელობა დამოკიდებულია სიტუაციაზე. მაგალითად, უდაბნოში წყურვილით რომ კვდებოდეთ ერთ
ჭიქა წყალი უფრო მნიშვნელოვანი იქნებოდა თქვენთის, ყველა სხვა შემთხვევაში კი ერთი ჭიქა
ბრილიანტი უფრო მნიშვნელოვანი იქნებოდა.
გრაფიკზე გამოსახულია ერთი ნორმალური ოჯახის წყლის მოხმარება გალონებში და ფასი ცენტებში.
გრაფიკზე ჩანს, რომ თუ წყალი 0,03 ცენტი ღირს, მაშინ ოჯახი 320 გალონ წყალს მოიხმარს ანუ
შეიძლება ისეთ შემთხვევებშიც იყენებს წყალს, როდესაც ეს ძალიან საჭირო არ არის. თუ წყალის
ფასი გაზრდება შემცირდება მოხმარება და ა.შ. ფასი და მოხმარება ერთმანეთთან მჭიდრო კავშირშია,
თუმცა რეალური კავშირი უფრო ზღვრულ საჭიროებასთაა. (ბეისიქლი კაპიტალიზმი თელლინგ აზ რო
მინიმალურად უნდა გვიკმაყოფილდებოდეს სურვილები თუ ფული არ გვაქვს <3) ამ შემთხვევაში
მრუდი ფასის ხაზს ვერანაირად ვერ გადაკვეთს იმიტომ რომ წყალი მაინც ყველას დასჭირდება თუნდაც
ერთი ჭიქა.
იმისთვის, რომ გაიზარდოს მოთხოვნა უნდა მოხდეს რაღაც ისეთ, რომ ადამიანებს გაუჩნდეთ
სურვილი, შეისყიდონ ადრინდელზე მეტი წყალი, მიუხედავად ფასისა. მაგალითად, მოცემულ რაიონში
მოსახლეობის ზრდამ შეიძლება გამოიწვიოს მთელი რუდის მარჯვნივ და ზემოთ წანაცვლება
(მოთხოვნის ზრდა). თუ მაგალითად, კოპანია წყლის ეკონომიისთვის შეამცირებს წყალზე
მოთხოვნას, ეს გამოიწვევს მრუდის მარცხნივ და ქვემოთ გადაადგილებას (მოთხოვნის შემცირება).
მოთხოვნა
მოთხოვნის რაოდენობა - საქონლის რაოდენობა, რომლის შეძენის სურვილი და შეაძლებლობაც აქვს
მყიდველს.
მოთხოვნის კანონი - დებულება, რომლის მიხედვით, სხვა თანაბარ პირობებში საქონელზე მოთხოვნა
მცირდება ამ საქონლის ფასის ზრდასთან ერთად (ანუ იმას, რომ მაგალითად თუ ნაყინი 20 ლარი
გახდება მაშინ აღარ იყიდი ნაყინს და თუ 10 თეთრი გახდება უფრო მეტს იყიდი, მაგას ეწოდება
მოთხოვნის კანონი).
მიწოდება
მიწოდების რაოდენობა - საქონლის რაოდენობა, რომლის გაყიდვის სურვილი და შესაძლებლობაც
აქვს გამყიდველს.
მიწოდების კანონი - დებულება იმის შესახებ, რომ სხვა თანაბარ პირობებში საქონლის ფასის ზრდა
იწვევს ამ საქონლის მიწოდების რაოდენობის ზრდას.
თუ რაიმე ცვლილება, რაიმე მოცემულ ფასად ზრდის ბაზარზე მიწოდებული საქონლის რაოდენობას,
ამას მიწოდების ზრდა ეწოდება და მრუდი მარჯვნივ გადაადგილდება. თუ რაიმე ცვლილება, ამცირებს
მიწოდებული საქონლის რაოდენობას, ამას მიწოდების კლება ეწოდება და მრუდი მარცხნივ
გადაადგილდება.
კითხვები/ამოცანები:/
● რას უდრის მოთხოვნის ელასტიურობის კოეფიციენტი ქვემოთ მოყვანილ თითოეულ
შემთხვევაში? (აქ ჩემს ნაწერში რამეს თუ ვერ გაიგებთ მომწერეთ pls)
ბ) ელასტიურია
● დაადგინეთ, ქვემოთ მოცემული შემთხვევებიდან რომელი აღწერს მოთხოვნის რაოდენობას,
ან მოთხოვნას:
− როდესაც სარაგბო მატჩზე ყველა ბილეთი 1 ლარად გაყიდეს, 35000-ადგილიანი
სტადიონის ტრიბუნები მთლიანად შეივსო; (მოთხოვნის რაოდენობას, თუ მაგალითად
მოცემული იქნებოდა პირობაში, რომ მოთხოვნა კიდევ იყო, უბრალოდ ბილეთები არ
იყო საკმარისი, მაშინ არ ჩანს).
− როდესაც სარაგბო მატჩზე დასასწრები ბილეთის ფასი 25 ლარი იყო,
35000-ადგილიან სტადიონზე მხოლოდ 22000 მაყურებელი მოვიდა; (მოთხოვნის
რაოდენობა)
− თუ სარაგბო მატჩზე დასასწრები ბილეთის ფასი 25 ლარი იქნება, მის შესაძენად მზადაა
22000 მაყურებელი, ხოლო თუ იმავე მატჩზე დასასწრები ბილეთის ფასი 15 ლარი
იქნება, მის შეძენას უკვე 33000 მაყურებელი მოინდომებს; (მოთხოვნა)
− როდესაც სარაგბო მატჩზე ყველა მაყურებელი უფასოდ დაუშვეს, 35000-ადგილიანი
სტადიონის ტრიბუნები ნახევრად შეივსო. (მოთხოვნის რაოდენობა)
● დაადგინეთ, ქვემოთ მოცემულ შემთხვევებში რომელი მიმართულებით გადაადგილდება
მოთხოვნის მრუდი და რა ფაქტორის გავლენით:
− მას შემდეგ, რაც ქალაქში ძალიან დაცხა, ყოველდღიურად უფრო მეტი ნაყინი იყიდება;
(თუ ფასი არ შეცვლილა, მაშინ მარჯვნივ)
− როდესაც უნივერსიტეტის კაფეტერიაში მხოლოდ 1 ფირმის ყავა იყო გაყიდვაში, მისი
ფასი 6 ლარი იყო და დღეში 100 ჭიქა იყიდებოდა. მას შემდეგ, როცა მეორე ფირმის
ყავაც დაუშვეს, პირველის ფასმა 4 ლარამდე დაიწია და დღეში 40 ჭიქა იყიდება;
(მარცხნივ მოძრაობს)
− თუ მშობლები ყოველდღიურად 2-ჯერ მეტ ფულს მოგვცემენ, უფრო ხშირად ვივლით
ტაქსით და ნაკლებად - ავტობუსით. (ესეც მარჯვნივ)
● ნახაზი გვიჩვენებს მარწყვზე მოთხოვნის ჰიპოთეტურ მრუდს. ერთი ყუთი მარწყვის როგორი
ფასი იძლევა ერთობლივი ამონაგების მაქსიმუმს მარწყვით მოვაჭრეებისთვის?
ნახაზზე მოცემული თითოეული ფასისთვის იპოვეთ: ა) მარწყვით მოვაჭრეების ერთობლივი
ამონაგები; ბ) მოთხოვნის ელასტიურობა.
თათია ტაწიანი ჯანგულაშვილი
(D2):P=15–0.0005Q2
შეადგინეთ მათი საერთო მოთხოვნის ფორმულა და ააგეთ შესაბამისი გრაფიკი.
რა
არსებითი
ლექცია IV
*აქაც ჰეინეს მეოთხე თავის მიწოდების ნაწილია გამოყენებული keep in mind უბრალოდ ზემოთ
დავაკონპექტე მთლიანად და აქ აღარ ჩავწერ
ხარჯებიც, ისევე როგორც ღირებულება, არის ზღვრული (ზღვრული ხარჯი არის ის, რასაც ადამიანი
გადაიხდის დამატებითი წყლის შესაძენად). ყველაზე დიდი შეცდომა, რასაც აქ უშვებენ, არის
ზღვრული ხარჯებისა და გაწეული ხარჯების ერთმანთში არევა. ყველაფერი ის, რასაც წარსულში
გადაიხდი არის წარსულის დანახარჯი, რომესაც ყურადღება არ უნდა მიექცეს. ასევე უწოდებენ ამას
აუნაზღაურებელ ხარჯებს. ერთი კონკრეტული მოქმედების დანახარჯი, არის მისი ზღვრული ხარჯი და
ყოველთვის მომავალზეა კონცენტრირებული. შესაბამისად, ყველა დანახარჯი, რომელიც
მნიშვნელოვანია მიწოდების გადაწყვეტილებისათვის, მომავალს მიეკუთვნება.
ბასტია ფიქრობდა, რომ ეკონომიკაში ყველა გადაწყვეტილება შედგება პირველადი შედეგისგან, ანუ
იმისგან რაც ჩანს და მეორადი შედეგისგან, ანუ იმისგან რაც არ ჩანს. პირველი უფრო მარტივი
შესამჩნევია და მეორესი უბრალოდ წინასწარ ვარაუდი შეგვიძლია. ასევე ამბობს, რომ ცუდი
ეკონომისტია ის ვინც, მხოლოდ იმას ითვალისწინებს რაც ჩანს, ხოლო ეკონომისტი, რომელიც
ითვალისწინებს ორივეს ის რაც ჩანს და იმასაც რაც არ ჩანს, ის უკვე კარგი ეკონომისტია.
„ჩამსხვრეული ფანჯარა“
ამ ესეში მაგალითად აღებულია რომელიღაცა დიდებულის დაწყნარებას მისი ფნჯრის ჩატეხვის
შემთხვევაში იმით ეცდებოდით, რომ ეტყოდით „ფანჯრები რო არ იმსხვრეოდეს მაშინ მეშუშეებს რა
ეშველებოდათო.“ ეს ერთი მხრივ მართალია, რომ მეშუშე მოვა და გააკეთებს ფანჯარას მაგალითად
ექვს ფრანკად. ეს არის ის რაც ჩანს. მაგრამ არის რაღაცეები რაც არ ჩანს. თუ ამ დიდებულს ფანჯარა
არ ჩაემტვრეოდა იმ ექვს ფრანკს, რომელიც ფანჯარაზე დახარჯა სხვა რამეზე დახარჯავდა,
მაგალითად, ფეხსაცმელზე და მეწაღეს გაამდიდრებდა, ხოლო თვითონ ორი რაღაცით ისიამოვნებდა.
მოკლედ ფანჯრის ჩამტვრევის შემთხვევაში უწევს, რომ მეშუშე გაამდიდროს, მაგრამ ასევე მეწაღეს
აყენებს ზიანს. თუ ამ ერთი დიდებულის მაგალითს განვაზოგადებთ მთელი ქვეყნისთვის საბოლოო
ჯამში, იმ დასკვნამდე მივდივართ, რომ „გატეხვა, გაფუჭება, განიავება ეროვნული წარმოების
წახალისებას სულაც არ ნიშნავს“, მოკლედ რომ ვთქვათ „ნგრევას მოგება არ მოაქვს“.
ჯარის დათხოვნა
ჯარის დათხოვნის შემთხვევაში ის რასაც ვხედავთ არის ის, რომ დაზარალდება ქვეყნის თავდაცვა და
თავის მხრივ ბევრი უმუშევარი ადამიანი დარჩება, მაგრამ რასაც ვერ ვხედავთ ის არის, რომ ეს
ჯარისკაცები წავლენ და მიწაზე იმუშავებენ თავთავიანთ სახლებში და იმ ფულს, რაშიც ჯარში
მსახურებაში იღებდნენ აიღებენ მუშაობაში, მოკლედ რეალურად არაფერი იცვლებაო რა. მაგრამ
ჯარის დათხოვნას იმიტო არ ვეთანხმები, რომ ქვეყნისთვის მნიშვნელოვანია თავდასაცველად რომ
ჯარი ყავდესო, მაგრამ ეკონომიკურად მნიშვნელოვანი რომ იყოს, მაშინ მთელი ქვეყნის მამრობითი
სქესის მოსახლეობას ჯარში წავიყვანდითო.
კითხვები/ამოცანები:
● პირველი კითხვა არის ბასტიას ესეების განხილვა და აზრი which you probably read right
before now
● რა დაგიჯდება ერთ-ერთი ლექციის გაცდენა 30 ლექციიდან, რომლებზე დასასწრებადაც 300
დოლარი გადაიხადეთ?
რა დაგიჯდებათ ლექციაზე დასწრება?
უფრო მონდომებულას სწავლობენ თუ არა ადამიანები იმ კურსზე, რომლებისთვისაც მათ მეტი
ფული გადაიხადეს?
თათია ტაწიანი ჯანგულაშვილი
პირველი
სტიროქნი - mc (ზღვრული ხარჯი) 7 და ac (საშუალო ხარჯი) 7
მეორე სტრიქონი - 5 და 6
მესამე სტრიქონი - 6 და 6
მეოთხე სტრიქონი - 10 და 7
● თუ ფინალური მატჩის ბილეთს 10 დოლარად გაძლევენ, ხოლო შავ ბაზარზე მისი ფასი 100
დოლარია, რა გიჯდებათ ამ თამაშზე წასვლა? თუ ვერ წახვალთ, როდის უფრო მეტს
თათია ტაწიანი ჯანგულაშვილი
ლექცია 5
ჰეინე, ტომი I, თავი 5 მოთხოვნა და მიწოდება: კოორდინაციის პროცესი
(ვერ ვიტან ჰეინეს)
ბაზრის რეგულირება იმიტომ ხდება ფულადი ფასებით, რომ ფული არის უნივერსალური და
მოსახერხებელია გამოსაყენებლად. მაგალითად, როცა ბარტერის დროს პროდუქტს ცვლი შეიძლება
პროდუქტი რომელსაც სთავაზობ სხვას ვერ გაყო და ამიტომ მეტის ყიდვა მოგიწიოს ვიდრე გინდა და
ფული შეიძლება გაიყოს და თან ბევრი რამის ყიდვა შეიძლება ანუ ფულის გაცვალ უფრო მეტ რამეში
შეიძლება ვიდრე რამე კონკრეტული პროდუქციის. თან ტრანზაქციულ ფასებსაც ამცირებს. ასევე
ფასები ძირითადად აკონტროლებს ბაზარს და ეს ფასები ფულისგან მოდის.
თათია ტაწიანი ჯანგულაშვილი
ბევრი რამე რაც აქ წერია არის უკვე მენქიუს წინა თავში განხილული და ახსნილი და მაგიტო აღარ
გავიმეორებ, მაგრამ აქ აღსანიშნავია ის ფაქტი, რომ შეიძლება გრძლევადიან და მოკლევადიან
პერიოდებში განსხვავებული ელასტიურობა ჰქონდეს მოთხოვნა-მიწოდებას.
როდესაც ფულადი ღირებული პროდუქტზე არის განსაზღვრული კანონით (ზედა ზღვარი ანუ სახურავი)
მაშინ დარჩენილი ღირებულების შესავსებად არაფულადი ღირებულებები გამოიყენება, როგორიც
არის მაგალითად დრო (რიგში დგომა) და ა.შ. და რა თქმა უნდა არმოიწმნება დეფიციტი.
იშვიათობა და სიჭარბე ამის საპირისპირო მოვლენაა, როდესაც ქვედა ზღვარია განსაზღვრული ანუ
იატაკი მაშინ სიჭარბე წარმოიქმნება, უფრო მეტი საქონელი იწარმოება ვიდრე მოთხოვნაა და
შესაბამისად არ იყიდება.
(ძალიან სწრაფად ჩავუარე ამ ნაწილს ბათ fear not my friends მენქიუში ბევრად კარგადაა
ახსნილი და ახლა იქიდან დავწერ <3)
თათია ტაწიანი ჯანგულაშვილი
ფასის ქვედა ზღვარი - კანონით დაწესებული ფასის მინიმუმი, რომლითაც საქონელი უნდა გაიყიდოს.
არაეფექტური ზედა ზღვარის მაგალითია ბინის ქირების ზედა ზღვარის დაწესება, ამას მოყვება უფრო
მოუვლელი ბინები, რადგან გამქირავებლები ცდილობენ, რომ საკუთარი ხარჯები შეამცირონ.
ფასის ქვედა ზღვარის დაწესების მაგალითებია: მინიმალური ხელფასის დაწესება, რის დროსაც
არაკვალიფიციური მომუშავეები, ანუ ადამიანები, რომლებიც ამ ხელფასის შესაბამისად ვერ
იმუშავებენ, რჩებიან სამუშაო ბაზრის გარეთ.
მოკლედ point being რო ფასების კონტროლი არცერთ შემთხვევაში არ არის ეფექტურიო წერტილი.
(ძალიან დიდი ტკივილია, რო აქ ემოჯიების დაწერა არ შემიძლია)
ამოცანები/კითხვები:
● ექიმები, რომლებმაც დიდი სესხები აიღეს თავიანთი სამედიცინო განათლების
დასაფინანსებლად პრაქტიკას ხშირად დიდი ზარალით იწყებენ, რაც მათ ბუნებრივად სურთ,
რომ აინაზღაურონ. რამდენად დიდი იქნება განსხვავებ იმ ფასებს შორის, რომელსაც სამი
დამწყები ექიმი დააწესებს თავის მომსახურებაზე, თუ ერთმა მათგანმა თავისი სწავლა ვალის
აღებით დააფინანსა და ახლა 15 წლის განმავლობაში ყოველწლიურად უნდა იხადოს ეს ვალი,
მეორე მთლიანად მშობლებმა დააფინანსეს, ხოლო მესამე სწავლის განმავლობაში მუდმივად
სახელმწიფო სტიპენდიას იღებდა?
ვერანაირად ვერ იქნება დიდი განსხვავება, რადგან თუ რომელიმე ბევრად განსხვავებულ ფასს
დაადებს, მაგალითად ის რომელმაც ვალი აიღო დაადებს უფრო მეტს, მასთან უფრო ნაკლებად
მივლენ პაციენტები და შეიძლება სრულიად უმუშევარიც კი დარჩეს. რადგან ეს კონკურენციის
ჩვეულებრივი მაგალითია, იმის ვარაუდიც შეიძლება, რომ ვალიანმა ექიმმა უფრო დაბალი ფასი
დააწესოს, რომ უფრო მეტი პაციენტი ყავდეს და შესაბამისად უფრო მეტი მოგებაც ჰქონდეს.
● როდესაც გარემოს დაცვის სამსახურმა მკვეთრად შეზღუდა ნიუ იორკში მანქანის
გასაჩერებელი ადგილები, ძალიან გაიზარდა ავტოფარეხებში გაჩერების ფასები.
მომხმარებელთა ინტერესების დაცვის საზოგადოების ხელმზღვანელმა მოუწოდა მერიას,
ბოლო მოეღო ავტოფარეხების ავტოფარეხების მფლობელთა სიხარბისთვის. როგორ უნდა
მოეხერხებინა ეს მერიას? რასთან გვექნებოდა საქმე, თუ მათ კანონით აიძულებდნენ
ავტოფარეხებში გაჩერებისათვის ფასის დაკლებას?
თუ კანონით აიძულებდნენ საქმე გვექნებოდა დეფიციტთან და ცუდ შედეგებზე გავიდოდნენ:
ცუდად მოწყობილი ავტოფარეხები, ადგილების დეფიციტი და ა.შ. ზოგს ალბათ არც
ეღირებოდა, რომ ეს ბიზნების გაეგრძელებინდა და თავს დაანებებდა.
აქვე გრაფიკები: მარცხნივ თუ მიწოდება მცირდება, მარჯვნივ თუ მოთხოვნა იზრდება.
ლექცია VI
თათია ტაწიანი ჯანგულაშვილი
გადასახადები
გადასახადებს აბსოლიტურად ყველა მთავრობა აწესებს, იმისთვის, რომ ხალხიდან საჭირო
რაოდენობის თანხა მიიღოს.
გადასახადებს შხაპუნა წვიმას. მაგრამ ბასტია ამბობდა, რომ უნდა დაფიქრებულიყვნენ იმაზე, რომ
იქნება საერთოდ გადასახადები ის რაც სინოტივეს ართმევს და აშრობს?
ბასტია ასევე თვლიდა, რომ თუ მოსახლეობა მთავრობას გადასახადებს უხდიდა, მთავრობა მაინც არ
უბრუნებდა იმდენს მოსახლეობას, რამდენსაც ისინი იხდიდნენ. შესაბამისად მოსახლეობა წაგებული
რჩებოდა. თუ მოსახლეობა იგივე ფასის სამსახურს მიიღებდა ეს უბრალოდ ურთიერთსასარგებლო
გაცვლა იქნებოდა.
სისულელე იყო იმის თქმა, რომ სახელმწიფო გადასახადების ფულს ერის საერთო კეთილდღეობასა
და ეკონომიკურ კეთილდღეობას მოახმარდა, რადგან ძირითადად სახელმწიფო მოხელეები ამ ფულს
საკუთარი თავისთვისu იყენებდნენ.
კითხვები/ამოცანები:
● რა არგუმენტები მოჰყავს ბასტიას ესსეში „გადასახადები“ მათ მოსაზრებათა
გასაბათილებლად, ვისაც მოსწონს მაღალი გადასახადების პოლიტიკა? გულისხმობდა თუ არა
ბასტიას არგუმენტები იმას, რომ გადასახადები საერთოდ უნდა გაუქმებულიყო?
ბასტიას მთავარი არგუმენტი ის იყო, რომ როგორი შემთხვევაც არ უნდა ყოფილიყო,
გადასახადების გადამხდელი ძირითადად ყოველთვის ფულს კარგავდა. ის არ ფიქრობდა, რომ
გადასახადები საერთოდ უნდა გაუქმებულიყო, უბრალოდ სახელწმიფო მოხელეებს იმდენი
უნდა გაეკეთებინათ ხალხისთვის რამდენ გადასახადსაც ეს ხალხი აძლევდათ.
● აშშ-ს მთავრობა ახორციელებს ორ პროგრამას, რომლებიც სიგარეტის ბაზარზე
ზემოქმედებენ. პრესაში მიმდინარე კამპანიისა და სიგარეტის კოლოფებზე აღბეჭდილი
გამაფრთხილებელი წარწერების მიზანია, საზოგადოებას მოწევის მავნებლობის შესახებ
ამცნოს. ამავე დროს აგრარული მრეწველობის დეპარტამენტი ახორციელებს ფასის
მხარდაჭერის პროგრამას თამბაქოს მწარმოებელი გლეხებისთვის, რის შედეგადაც თამბაქოს
ფასი წონასწორულ ფასზე მეტია.
ა) როგორო მოქმედებს ეს ორი პროგრამა თამბაქაოს მოხმარებაზე? თამბაქოს მოხმარება
იკლებს.
ბ) როგორია ამ ორი პროგრამის ჯამური ეფექტი სიგარეტის ფასზე?
გ) სიგარეტზე დიდი გადასახადია დაწესებული. როგორ მოქმედებს ეს გადასახადი სიგარეტის
მოხმარებაზე?
თათია ტაწიანი ჯანგულაშვილი
ლექცია VII
ჰეინე, ტომი I, თავი 7 - ინფორმაცია, შუამავლები და სპეკულანტები
სწორი ინფორმაციის ქონა გვეხამრება სწორი გადაწყვეტილებების მიღებაში. ინფორმაციაც როგორც
დანარჩენი ყველაფერი წარმოადგენს პროდუქტს და თავისი შესაბამისი ფასი აქვს. (I hate this sht)
ასევე შუამავლების დანიშნულებაა, რომ ჩვენი მყიდველის ძიებაზე დანახარჯები შეამცირონ. ზოგადად
ინფორმაციას ქმნის ბაზარი, მაგალითად რესტორნის ფასებს ადგენს რესტორანი თვითონ, მაგრამ ეს
ფასები უკვე ინფორმაციაა.
„ბირჟის ხარები“ – ფასის აწევაზე ორიენტირებული დილერები; როდესაც ისინი რაიმე საქონელზე
ფასის ზრდას მოელიან, ცდილობენ ამ საქონლის მომავალში გაყიდვით დაინტერესებულის მოძებნას
და მასთან არსებულ ფასად კონტრაქტის დადებას;
ყველა ადამიანი არის რაღაც მხრივ სპეკულიანტი. მაგალითად, მძღოლი, რომელიც იგებს, რომ
პირველ ბენზინგასამართ სადგურზე ბენზინის ფასი ოცი თეთრით ნაკლებია, ვიდრე ყველა სხვა
სადგურზე, პირველივე სადგურზე უფრო მეტ ბენზინს ყიდულობს, ვიდრე ჩვეულებრივად იყიდდა.
პროდუქტია და თან სრულ ინფორმაციას ყველას მაინც ვერასოდეს ვერ მივაწვდით, ამის გამო
ვამბობთ, რომ არ არის საჭირო რომ ეს ინფრომაცია მიაწოდოს.
სოციალისტები ფიქრობნენ, რომ, მაგალითად, პურის მიწოდება უნდა ხდებოდეს სახელმწიფოს მიერ
და არა კერძო მოვაჭრეების საშუალებით. ამშემთხვევაში ფასი, რომელსაც ვაჭრებს უხდიან არის ის
რაც ჩანს, ხოლო ფასი, რომელსაც სოციალისტურ სისტემაში სახელმწიფოს ან მის წარმომადგენლებს
უხდიან არის ის რაც არ ჩანს.
ბასტიას მოყავს კონკრეტული მაგალითი. მაგალითად, თუ ადამიანი რომელსაც პური სურს არის
პარიზში, ხოლო პური არის ოდესაში, ადამიანის სურვილი იქამდე არ დაკმაყოფილდება სანამ მას
პური არ ექნება. ამის მიღწევის სამი გზა არსებობს:
ბასტია პირდაპირ ამბობს, რომ მეორე ვარიანტს უჭერს მხარს, თუნდაც იმიტომ, რომ ნებისმიერ
თავისუფალ და განვითარებულ ქვეყანაში ამ გზას უჭერენ მხარსო. მაგრამ მოდი დეტალებშიც
განვიხილოთ სამივე ვარიანტიო.
თუ ვაჭრობას სახელმწიფო თავის ხელში აიღებს, ტრანსპორტირების ხარჯები მაინც იგივე დარჩება,
რის გამოც სახელმწიფოს მოუწევს ამ თანხის ბიუჯეტიდან გადახდა და შესაბამისად გადასახადების
მომატება ანუ ფასი კი არ მცირდება, უბრალოდ სხვა ფორმაში გადადის.
მერე ისევ იმაზეა ლაპარაკი რო ვაჭრობა საშუალებას გვაძლევს, რომ სხვადასხვა საქმეში
სხვადასხვა ადამიანი სპეციალიზირდეს. შუამავლების არსებობის გასამართლებლად მოყვანილია ის
ფაქტი, რომ მაგალითად, ტანსაცმლის დამზადების პროცესი სხვადასხვა ადამიანს მოიცავს მათ
შორის, მის მიწოდებას მაღაზიამდე, რომელშიც ის გაიყიდება, ცალკე ადამიანი სჭირდება. ანუ
გადაზიდვას ცალკე ადამიანი სჭირდება და ის ისევე მნიშვნელოვანია, როგორც ფერმერი, რომელიც
ტანსაცმლისთვის მატყლის მისაღებად ცხვრებს უვლის ან ის ადამიანი, რომელიც ტანსაცმელს ქსოვს
და ასე შემდეგ. (ხანდახან ისე სწრაფად ვიწყებ წერას, რო მავიწყდება მე თვითონ რისი დამატება
მინდოდა ☺)
კითხვები/ამოცანები:
● მოკლედ მიმოიხილეთ ბასტიას ესსე „შუამავლები“ და ახსენით, რა პრობლემის წარმოჩენა
სურდა ავტორს მისი მეშვეობით.
განხილვა ზემოთ. მისი მეშვეობით ბასტია ცდილობდა, რომ ხალხისთვის გაეგებინებინა
შუამავლების რეალური როლი და მათზე გავრცელებული მოსაზრება, რომ ისინი უარყოფითად
მოქმედებდნენ გაექარწყლებინა.
● ბასტიას იმავე ესეში ნათქვამია, რომ შიმშილის დასაკმაყოფილებლად სამი გზა არსებობს:
1. მშიერი კაცი თავად წავა პურის საშოვნელად;
თათია ტაწიანი ჯანგულაშვილი
3.
ლექცია VIII
(I’m tired megobrebo I’m too hot იმისთვის რო ეკონომიკა მესმოდეს)
მაგალითად აღებულია ის მომენტი როდესაც ერთ ალბომს ვყიდით და მის საყიდლად რამდენიმე
ადამიანი ასახელებს მაქსიმალურ თანხას, რომელსაც ალბომში გადაიხდიან. პირველის ასი ლარია,
მეორის 80, მესამის 70 და მეოთხის 50. ფასი თუ გაიზრდება 80 ლარამდე მაშინ პირველი იყიდის და
მისის სამომხმარებლო დანაზოგი იქნება 100-80=20. თუ ორ ალბომს ვყიდით და ორივე თანაბარ
ფასად უნდა გაიყიდოს, მაშინ 70 ზე რო ავა პირველი და მეორე იყიდიან. პირველი სამომხმარებლო
დანაზოგი იქნება 30 ლარი და მეორის 10. საერთო დანაზოგი ამ ბაზარზე 40 იქნება. vv
ზოგადად სამომხმარებლო დანაზოგი არის მოთხოვნის მრუდის ქვემოთ და ფასის ზემოთ არსებული
სივრცის საერთო ფართობი.
თათია ტაწიანი ჯანგულაშვილი
მწარმოებლების სარგებელი
დანახარჯები და გაყიდვისთვის მზადება
დანახარჯები - იმის ღირებულება, რაც გამყიდველმა უნდა გაიღოს საქონლის წარმოების მიზნით.
მეორე 800ს მესამე 600ს და მეოთხე 500ს. თავიდან აუქციონი დაიწყება მაღალი ფასით და ნელნელა
ჩამოვა 600 მდე რომელზეც მარტო მეოთხე დათანხმდება და იმისი მწარმოებლის დანაზოგი იქნება
600-500=100.
თუ ორი სახლი გვაქვს 800 ზე რო ჩამოვა უკვე მესამე და მეოთხე დაგვთანხმდებიან და ერთის
მწარმოებლის დანაზოგი იქნება 200 მეორის სამასი და სულ 500.
ფასის
ქვემოთ
და
ფ(სხვათა შორის დღეს მენქიუ რო ნელნელა გადადის გვერდიდან გვერდზე მაგაზე უნდა მეწუწუნა,
მარა საერთოდ არ გაუჭედავს im surprised)
თათია ტაწიანი ჯანგულაშვილი
მთავრობაზე შეიძლება ის ითქვას, რომ მათ მიერ მიღებული მთლიანი საგადასახადო შემოსავალი
იქნება T გამრავლებული Q - ზე (T არის გადასახადის სიდიდე და Q გაყიდული საქონლის
რაოდენობა გადასახადის პირობებში).
გადასახადის გარეშე P1 და Q1
წარმოადგენენ
გაწონასწორებულ
მდგომარეობაში ფასსა და
რაოდენობას,
სამომხამრებლო დანაზოგი
არის ყველაფერი ფასის
ზემოთ და მოთხოვნის მრუდის
ქვემოთ, ხოლო მწარმოებლის
დანაზოგი არის მიწოდების
ზემოთ რაცაა და ფასის
ქვემოთ. მთლიანი დანაზოგი
ამ ორის ჯამია (ანუ იდეაში
მოთხოვნის და მიწოდების
მრუდებს შორის რაცაა
ყველაფერი).
თათია ტაწიანი ჯანგულაშვილი
კეთილდღეობა გადასახადის დაწესების შემდეგ. მყიდველის მიერ გადახდილი ფასი იცვლება P1 დან PB
მდე და სამომხმარებლო დანაზოგი იქნება ყველაფერი მყიდველის მიერ გადახდილი ფასიდან
მოთხოვნის მრუდამდე. ანუ ამ შემთხვევაში A. გამყიდველის მიერ მიღებული ფასი ჩამოდის P1 დან PS
მდე და მწარმოებლის დანაზოგი იქნება ყველაფერი გამყიდველის მიერ მიღებული ფასიდან მიწოდების
მრუდამდე. ანუ ამ შემთხვევაში F. გაყიდული რაოდენობა იცვლება Q1 დან Q2 მდე და მთავრობის მიერ
მიღებული თანხა ანუ საგადასახადო შემოსავალი იქნება B+D. მთლიანი დანაზოგიც ამ შემთხვევაში
ამ ყველაფრის ჯამია ანუ A+B+D+F.
გადასახადისა და დანაკარგის
კავშირი
რაც უფრო იზრდება გადასახადი მით
უფრო იზრდება დანაკარგი და თან
სწრაფად იზრდება. მაგარამ
თათია ტაწიანი ჯანგულაშვილი
გ ნახაზზე ნაჩვენებია შემთხვევა, როცა გადასახადი ზედმეტად დიდია, დანაკარგი არის ძალიან დიდი
და ამასთანავე შემცირებულია საგადაახადო შემოსავალიც.
დ და ე
ნახაზები
აჯამებს
ამ
ყველაფერს.
ე ნახაზი გვიჩვენებს, რომ გადასახადის ზრდასთან ერთად, საგადასახადო შემოსავალი ჯერ იზრდება,
რაღაც მომენტში პიკს მიაღწევს და შემდეგ კლებას იწყებს. (ე ნახაზზე შეცდომაა, ვერტიკალურ ხაზთან
საერთო დანაკარგის მაგივრად, საგადასახადო შემოსავალი უნდა ეწეროს ბტვ). ამ
დამოკიდებულებას ხშირად ლაფერის მრუდს უწოდებენ.
(გთხოვთ აღარ მინდა ეკონომიკა იაპონიაში კატის კუნძულები რო არის იქ ჩამაგდეთ ფლზ)
თუ გაინტერესებთ ლაფერის მრუდი რატო ქვია შეგიძლიათ წაიკითხოთ მექნიუს 167 გვერდი.
თათია ტაწიანი ჯანგულაშვილი
დასკვნა
საზოგადოება ვერ იარსებებს სრულიად გადასახადების გარეშე. მაგრამ მთავრობა მაქსიმალურად
უნდა მოერიდოს გადაჭარბებული გადასახადების დაწესებას, რადგან ის ყველაზე უარყოფითად
მოქმედებს.
კითხვები/ამოცანები:
● კარგი ამინდების წყალობით ყურძნის
დიდი მოსავალი მოვიდა, რამაც მასზე
დაბალი ფასის დამყარება გამოიწვია.
მთავრობამ ფერმერთა დახმარება
გადაწყვიტა და ყურძნის ბაზარზე
ფასის „იატაკი“ შემოიღო.
მომხმარებელთა და მიმწოდებელთა
ხეირის გამოყენებით, გრაფიკულად
აჩვენეთ ამ ბაზრის ეფექტიანობის
ცვლილება.
● კოვიდ-კრიზისის ფონზე
მოთხოვნა სამედიცინო ნიღბებზე
მკვეთრდ გაიზარდა, რის გამოც
თბილისის მერიამ ნიღბების ფასის
„ჭერი“ შემოიღო საწყისი ფასის
დონეზე. მომხმარებელთა და
მიმწოდებელთა ხეირის
გამოყენებით, გრაფიკულად
აჩვენეთ შესაბამისი ბაზრის
კეთილდღეობის ცვლილება.
თათია ტაწიანი ჯანგულაშვილი
D: P = 30 – 0,3Q
S: P = 5 + 0,2Q
სადაც Q თხილის რაოდენობაა
კგ-ებში, ხოლო P - 1 კგ.
თხილის ფასი. იპოვეთ საბაზრო
წონასწორული ფასი და
რაოდენობა. გამოთვალეთ
კეთილდღეობის ცვლილება,
გამოწვეული T=3 ლარის ტოლი
გადასახადით, რომელიც
თითოეული კგ. გაყიდული
თხილისთვის დაწესდება.
შეადგინეთ ლეფერის მრუდისა და
თათია ტაწიანი ჯანგულაშვილი
S1: P = 70 + Q1
S2: P = 80 + 2Q2
ლექცია IX
ჰეინე, თავები 8-9
ჰეინე, თავი 8: ფასების დადგენა და მონოპოლიების საკითხი
ვის შეიძლება ვუწოდოთ მონოპოლისტი?////
თათია ტაწიანი ჯანგულაშვილი
რატო არის მხოლოდ ერთი გამყიდველის არსებობა ცუდი? იმიტომ რომ ეს ნიშნავს, რომ
ალტერნატივა არ არსებობს და ამ გამყიდველს მარტივად შეუძლია მოახდინოს ხალხის
მანიპულირება.
ფასის მაძიებელი - ადამიანები, რომელბიც ეძებენ ყველაზე მისაღებ ფასს ან ფასთა კომპლექსს.
ადამიანების უმეტესობა ფიქრობს რომ ფასი დგინდება შემდეგი მეთოდით: დანახარჯებს პლიუს
დანამატი, მაგრამ ეს აზრი არასწორია, რადგან თვითონ ეს მეთოდი არ გვაძლევს მაგალითად,
ინრომაციას იმის შესახებ, თუ რა რაოდენობის დანამატი უნდა დაემატოს დანახარჯებს და ა.შ.
ედ საიკის მაგალითი
თათია ტაწიანი ჯანგულაშვილი
ჩავთავალოთ რომ ედ საიკი არის სტუდენტი, რომელიც თავს ირჩენს უნივერსიტეტში კულტურული
ღონისძიებების ორგანიზებით. ყოველ პარასკევს ედის უწევს მოაწყოს კინოჩვენება, რომელიც 2200
დოლარი უჯდება. ედიმ ახლა ბილეთებზე ფასი უნდა დააწესოს. მან იცის, რომ მოთხოვნა ყველა
ფილმზე ერთნაირია და დარბაზში მხოლოდ 700 ადგილია. ედი ფასს იმის მიხედვით დააწესებეს, თუ
რისი მიღწევა სურს.
მაგალითად, თუ მისი მიზანია, რომ დარბაზი სულ გაივსოს და თან არცერთ მსურველს არ ეთქვას
ბილეთზე უარი, მაშინ ბილეთის ფასი ედიმ 3 დოლარი უნდა დააწესოს, თუ უნდა რომ უნივერსიტეტში
პოპულარულობა მოიპოვოს, მაშინ დააწესებს 2.5 დოლარს, ბილეთის მსურველი იქნება 750
ადამიანი, ხოლო ედი იქნება ის პოპულარული ადამიანი, რომელსაც შეუძლია ბილეთის შოვნა მაშინ,
როდესაც ბილეთი რთული საშოვნელია.
დავუშვათ, რომ ედის მთავარი მიზანი მაქსიმალური მოგების მიღებაა. თუ მაქსიმლაური მოგების
მიღება გვსურს, უნდა დავწესოთ ფასი, რომელიც საშუალებას მოგვცემს, გავყიდოთ საქონლის ყველა
ის ერთეული, რომელთა გაყიდვით მიღებული ზღვრული შემოსავალი, ზღვრულ ხარჯებზე მეტი იქნება.
თუ ედი გადაწყვეტს, რომ მას დარბაზის შევსება უნდა და თან მაქსიმალური მოგების მიღება, მაშინ
მან ბილეთზე ფასს ისე უნდა დაუკლოს, რომ იმათაც იყიდოდნ ბილეთი ვინც უფრო მაღალი ფასის
დროს ყიდულობდა და იმათაც, ვინც მანამდე მზად იყვნენ ეყიდათ, იგივე ფასად იყიდონ რითაც
ფასდაკლებამდე ყიდულობდნენ. ამას ფასისმიერი დისკრიმინაცია ეწოდება.
კომპანიის არსებობისთვის მნიშვნელოვანია არა მარტო რაიმე ღირებულის შექმნა, არამედ რაღაც
დოვლათის მიღების შემდეგ ამ დოვლათის შენარჩუნებაც უნდა შეეძლოს. კომპანია შეიძლება ქმნიდეს
ღირებულ პროდუქციას, მაგრამ თვითონ არ იყოს ღირებული თუ არ შეუძლია ამ დოვლათის
შენარჩუნება.
მონოპო
ლია.
მონოპო
ლისტს
სრული
ძალაულ
ფლება
აქვს
ბაზარზე
და
შესაბამი
სად
საკუთა
რ
ფასებს
თვითონ
აწესებს.
კონკურე
ნტების
გარეშე,
ის
არჩევს
ფასისა
და
რაოდენ
ობის იმ
კომბინა
ციას,
რომელი
ც
მაქსიმა
ლურ
მოგებას
მოუტანს
.
თათია ტაწიანი ჯანგულაშვილი
ერთი შეხედვით შეიძლება ვიფიქროთ, რომ ყველა კომპანია ერთნაირია, მაგრამ სინამდვილეში ისინი
ორ ჯგუფად იყოფიან. სრულყოფილი კონკურენცია და მონოპოლია სრულიად ერთმანეთის
საპირისპიტო ცნებები არიან და თითოეული კომპანია რომელიმეს მიეკუთვნება იმაზე მეტად ვიდრე
ჩვენ ვფიქრობთ. აქ შეცდომის დაშვების მიზეზი შეიძლება ის იყოს, რომ ორივე ჯგუფი ბაზარზე
მდგომარეობის აღწერისას იტყუება.
მსგავსად იტყუებიან არამონოპოლიურ პირობებში მყოფი კომპანიები და ამბობენ, რომ მათ თავიანთი
ლიგა აქვთ. ანუ მაგალითად, საკუთარი ბაზრის მაშტაბებს იმდენად ამცირებენ, რომ ჩანს თითქოს
დომინანტები არიან ამ ბაზარზე. ადამიანები ინსტიქტურად ცდილობენ იმის დამტკიცებას, რომ
თავიანთი ბიზნესი სხვებისგან რამით გამორჩეული და განსაკუთრებულია. ოლსო თქვენი ბიზნესი
ჩავარდება თუ რამე ბანალური მიზეზით ეცდებით საკუთარი თავის გამორჩევას და ბაზრის რეალურ
კონკურენციას მხედველობაში არ მიიღებთო.
(ონესთლი this is kinda main reason why you should hate capitalism anyway)
აღნიშვნები:
TR = PQ
MR = P
MR=DTR/DQ
კითხვები/ამოცანები:
● წარმოადგენს თუ არა მონოპოლიას ფირმა, თუ ის გამოსცემს ერთადერთ ყოველდღიურ დილის
ან საღამოს გაზეთს ქალაქში? თუ ის გამოსცემს ერთადერთ ყოველდღიურ გაზეთს და მის
საკუთრებაში ქალაქში ერთადერთი სატელევიზიო არხი? რა არის ის პროდუქტი, რასაც აწვდის
ყოველდღიური გაზეთი? რომელ სხვა პროდუქტს უწევს ის კონკურენციას?
თათია ტაწიანი ჯანგულაშვილი
მაძიებელი. მეორე - ფასის მიმღები. MC MR-ის გადაკვეთაზე ვიპოვით Q-ს და შემდეგ მის
შესაბამის ფასს.
● მოგების გაანგარიშება „ფასის
მიმღები“ ფირმისთვის:
აქ კითხვა ვერ გავიგე რა არი თბჰ დდდდ
● რას ნიშნავს:
ა) მარტივი საფასო დისკრიმინაცია?
ბ) სრული საფასო დისკრიმინაცია?
მოიყვანეთ შესაბამისი მაგალითები.
ა) მარტივი არის როდესაც პატარა ჯგუფია ან რამდენიმე ჯგუფი ან რამე მსგავსი. მაგალითად
როდესაც სტუნდეტური ფასდაკლებაა ან რამე ეგეთი.
ბ) როდესაც ყველაზე ვრცელდება და ყველა იმ ფასს იხდის რაც შეუძლია.
● ალბერტი იახტების მწარმოებელია. მას
ჰყავს 5 პოტენციური კლიენტი და იცის
თათია ტაწიანი ჯანგულაშვილი
ბ)
რამდენი იახტის გაყიდვა მოუნდება ალბერტს თუ მისი მიზანია მთლიანი შემოსავლის (TR)
მაქსიმიზირება? რას უდრის ამ დროს ალბერტის ზღვრული შემოსავალი (MR)? იპოვეთ
ზღვრული შემოსავლის მნიშვნელობები წარმოების სხვა დონეებისთვისაც;
მოუნდება ოთხის, მისი MR ამ დროს არის ერთი.
გ) თუ ალბერტს სურს მოგების (პი) მაქსიმიზაცია და თითოეული იახტის წარმოების ზღვრული
დანახარჯია MC= $6 მლნ., რამდენი იახტის გაყიდვა მოუნდება მას? რა ფასს დააწესებს იგი?
შეამოწმეთ, სწორია თუ არა თქვენი პასუხი მთლიანი შემოსავლების მთლიან დანახარჯებთან
(TC) შედარებისა და შესაბამის მოგებათა გამოთვლის გზით;
მოუნდება ორი, 11 მილიონს.
დ) რამდენ იახტას აწარმოებს და რა მოგებას მიიღებს ალბერტი, თუ ის მოახერხებს სრულ
საფასო დისკრიმინაციას?
4 და მოგება 16.
● ფასის მიმღებია, თუ ფასის მაძიებელი „აგრარული უნივერსიტეტი“? ჩათვალეთ, რომ იგი
მოგების მაქსიმიზაციას ცდილობს და ამ მიზნით წელიწადში იღებს 200 სტუდენტს, რომელთაც
ერთნაირ სწავლის ფასს, 4500 ლარს ახდევინებს. წარმოადგინეთ შესაბამისი გრაფიკული
მოდელი, სადაც ნაჩვენები იქნება „აგრარული უნივერსიტეტის“ ეს არჩევანი, იმ პირობით,
რომ მოთხოვნა წრფივია და ზღვრული დანახარჯი ყოველ სტუდენტზე შეადგენს 3000 ლარს.
თათია ტაწიანი ჯანგულაშვილი
ლექცია X
ჰეინე, ტომი I, თავი 11 - მოგება
მოგება ანუ წმინდა შემოსავალი.
ფულადი დანახარჯები იგივე არაა, რაც საერთო დანახარჯები, ფულდათან ერთად მწარმოებელი
იღებს დროისა და მუშაობის დანახარჯებს.
მრავალი ადამიანი მოგებას კაპიტალს უკავშირებს და ფიქრობს მოგებაზე ისე როგორც ზოგადად
შემოსავალზე. მაგრამ ასე ფიქრი არასწორია რადგან, შემოსავლის ნაწილი შეიძლება მიდიოდეს
ალტერნატიულ დანახარჯებზე, მაგალითად ახალი დანადგარის შეძენაზე ან რამე ეგეთზე. ეს არის
ზუსტად „კაპიტალი“ ანუ „წარმოებული საქონელი, რომელიც გამოიყენება მომავალი საქონლის
წარმოებისთვის“.
რა არის სარგებელი?
სარგებელს ვიხდით მხოლოდ მაშინ, როდესაც ფულს ვსესხულობთ. სესხი არის იმ ფულის მიღების
საშუალება, რომელიც ჩვენ არ გამოგვიმუშავებია. მსესხებელს ფული ახლავე სჭირდება, თუმცა
მიმდინარე მომენტში მის სანაცვლოდ ვერაფერს გაიღებს. ის არწმუნებს გამსესხებელს, მისცეს ფული
დღესვე და ჰპირდება, რომ მომავალში დაუბრუნებს. დაბრუნებული თანხისა და სესხად აღებული
თანხის შეფარდება განსაზღვრავს სწორედ სარგებლის განაკვეთს.
ჩვეულებრიც რესურსებით დღეს სარგებლობა უფრო ძვირი ღირს, ვიდრე მომავალში, მაგრამ დღეს
რესურსებით სარგებლობა შეიძლება ჩვენ გვაძლევდეს შესაძლებლობას, რომ მომავალში ჩვენი
თათია ტაწიანი ჯანგულაშვილი
თუ დღევანდელ 1000 დოლარს იმავე ღირებულებას ანიჭებთ, რასაც მომავალი წლის 1250 დოლარს,
მაშინ თქვენი დროითი უპირატესობების მიმდინარე ნორმა 25 პროცენტის ტოლია.
მოგება არის მომავლის განუსაზღვრელობის შედეგი. ფირმებს შეიძლება ჰქონდეთ ნულოვანი მოგება
და მაინც განაგრძობდნენ მუშაობას, მარამ ძირითადად მოგება წარმოადგენს ყველა ფირმის მიზანს.
რა იქნება თქვენს მიერ დაგროვილი თანხა (მომავლის ღირებულება, FV) ბანკის დეპოზიტზე დღეს
შეტანილი 15000 ლარიანი ანაბრიდან 3 წლის შემდეგ, თუ ცნობილია, რომ ბანკის წლიური
სარგებლის განაკვეთია 12%?
თათია ტაწიანი ჯანგულაშვილი
დავუშვათ, სასესხო ფონდების ბაზარზე წლიური სარგებლის განაკვეთია 12%. დავადგინოთ, რომელ
ვარიანტს შეესაბამება უფრო მეტი დღევანდელი ღირებულება:
12000 ლარს, რომელიც 1 წლის შემდეგ გვექნება, თუ 13000 ლარს, რომელიც 2 წლის შემდეგ
გვექნება?
PV=12000/(1+0.12) ≈ 10714,3
PV=13000/(1+0.12)2 ≈ 10363,5
რა არის დანახაჯები?
მთლიანი შემოსავალი - თანხა, რომელსაც ფირმა იღებს წარმოებული პროდუქტის რეალიზაციიდან.
(მთლიანი პროდუქციის რაოდენობის და ერთ პროდუქტზე დაწესებული ფასის ნამრთავლით
გამოითვლება)
ეკონომისტები უშვებენ, რომ ყველა ადამიანის მთავარი მიზანი რაიმე საქმიდან მაქსიმალური მოგების
მიღებაა.
ბუღალტრები მარტო ცხად დანახარჯებს ითვლიან (ანუ იმ დანახარჯებს, რომელშიც ფირმა ფულს
იხდის) და ეკონომისტები ორივეს. რადგან ეს ორი განსხვავებულად ითვლიან დანახარჯებს, ამიტომ
განსხვავებულად ითვლიან მოგებასაც.
წარმოება და დანახარჯები
მაგალითად ავიღოთ ელენეს საცხობი, სადაც ელენეს გამომცხვარი ნამცხვრების რაოდენობის შეცვლა
მხოლოდ თანამშრომლების რაოდენობის შეცვლით შეუძლია. 1 თანამშრომელი 50 ნამცხვარს
აცხობს, 2 – 90-ს და ა.შ.
ამავე ნახაზზე ჩანს ის რო ზღვრული პროდუქტი ყოველ შემდეგ თანამშრომელთან ერთად იკლებს, ანუ
საწარმოო ფუნქციის დახრილობა უკავშირდება ზღვრულ პროდუქტს.
ცხრილის ბოლო სამი სვეტი არის სულ დანახარჯები, მეოთხე სვეტი საწრმოს დანახარჯები, რაც
მუდმივად 30-ის ტოლია, მეხუთე სვეტი თანამშრომლების დანახარჯები, რაც თითო თანამშრომელზე
10-ს ის ტოლია და მეექვსე სვეტი მთლიანი დანახარჯები ანუ ამ ორის ჯამი.
დანახარჯები შეიძლება იყოს მუდმივი და ცვალებადი, რისთვისაც უნდა განვიხილოთ მეორე ცხრილი.
რადგან
საშუალო მთლიანი დანახარჯის მრუდს U-ს ფორმა აქვს U-ს ფსკერი გვიჩვენებს თუ სად იქნება
ყველაზე დაბალი დანახარჯი და ეფექტიანი მაშტაბი.
ზღვრული დანახარჯის მრუდი საშუალო მთლიანი დანახარჯის მრუდს ეფექტიანი მასშტაბის წერტილში
გადაკვეთს.
მასშტაბის მუდმივი ეფექტი - თვისება, რომელიც გვიშვნებს, რომ გრძელვადიანი პერიოდის საშუალო
მთლიანი დანახარჯი უცვლელია პროდუქციის მოცულობის ცვლილებისას.
კითხვები/ამოცანები:
● როგორ გამოითვლება ქვემოთ
ჩამოთვლილი აქტივების დღევანდელი
ღირებულება სარგებლის 13%-იანი
განაკვეთით დისკონტირების დროს:
ა) $25000-ის ოდენობის პრემია,
რომელიც ერთი წლის შემდეგ გაიცემა საუკეთესი იუმორისტული ლექსისთვის.
გამოითვლა: 25000/(1+0.13)
ბ) $25000-ის მემკვიდრეობა ბიძისგან, რომელსაც თქვენ მიიღებთ უნივერსიტეტის
დამთავრებისას;
გამოთვლა: 25000/(1+0.13)4(იმედია)
გ) საკუთრება ოფისზე, რომლისგანაც ყოველი წლის ბოლოს 30 წლის განმავლობაში თქვენ
მოელით $25000 წლიური შემოსავლის მიღებას?
გამოთვლა: 25000/(1+0.13)30
● ა) როგორია თევზაობაზე
დახარჯული თითოეული საათის
ზღვრული პროდუქტი?
თათია ტაწიანი ჯანგულაშვილი
ლექცია XI
ჰეინე - ტომი II, თავი 13: გარეგანი ეფექტები და საკუთრების უფლებათა
კონფლიქტი
გარეგანი ეფქტები ჩვენზეც და სოციუმზეც უზარმაზარ გავლენას ახდენს. არსებობს ორი სახის
დადებითი და უარყოფითი და განხილულია ჰარი მაგალითი.
ჰარი არის მანქანის მძღოლი, რომელიც საკმაოდ ნელა ატარებს, შესაბამისად ყველას ვისაც მის უკან
უწევს საცობში დგომა მგზავრობა უფრო დიდხანს უწევს ვიდრე მის გარეშე მოუწევდა. ჰარი ამ
დანახარჯებს არ ითვალისწინებს, ამიტომ ეკონომისტები ამ დანახარჯებს ჰარის ქმედებების გარე
დანხარჯებს ანუ უარყოფით გარეგან ეფქტებს უწოდებენ.
ასევე, ჰარიმ თავისი გარაჟი წითელ ფრად შეღება მიუხედავად იმისა, რომ ეს ფერი დიდად არ
მოსწონს, სამაგიეროდ გარაჟის ფერი მოსწონთ ჩავლილ ადამიანებს და ამით ტკბებიან ანუ ტკბობის
სარგებელს იღებენ. მათ მიერ მიღებული სარგებელი დადებითი გარეგანი ეფექტია, ვინაიდან ჰარის ის
სრულიადაც არ ჰქონდა მხედველობაში, როდესაც თავის გარაჟს ღებავდა.
მაგრამ გარეგანი უარყოფითი ეფექტების მთლიანად აცილება გამორიცხულია, რადგან ისევ ჰარის
შემთხვევაში წითლად შეღებილი გარაჟი შეიძლება ვიღაცას არ მოსწონდეს და ეს უკვე უაროფითი
გარეგანი ეფქტი იქნება.
ზოგიერთ სიტუაციაში რთულია იმის გადაწყვეტა უნდა მიიღონ თუ არა კომპენსაცია ადამიანებმა,
რომლებზეც უარყოფითი გარეგანი ეფექტები მოქმედებს, რადგან რთულია სამართლიანი გამოსავლის
პოვნა.
როდესაც ახალ კანონმდებლობას იღებენ მხედველობაში უნდა მიიღონ მისი სამართლიანობა და ასევე
მისი ეფექტიანობა და ეს ორი შეიძლება ერთმანეთს დაუპირისპირდეს.
მაგალითად თუ ქალაქში არის სამი ქარხანა A, B და C და ქალაქის მერ გადაწყვეტს, რომ მათ მიერ
გამოშვებული დაბინძურება 45000 ერთეულს არ უნდა აღემატებოდეს, ამ დადგენილების მთელი
ტვირთი ყველაზე ეფექტურ სიტუაციაში მხოლოდ A და B ქარხნებს შეიძლება დააწვეს, რაც ალბათ
სამართლიანობის გრძნობას არ ტოვებს.
კიდევ
ერთი
თათია ტაწიანი ჯანგულაშვილი
(ამითი მთავრდება ჩემი და ჰეინეს წიგნის შეხება და ამაზე ბედნიერი ბოლო რამდენიმე თვეა არ
ვყოფილვარ <3333333)
ბასტია, „ის რაც ჩანს და ის, რაც არ ჩანს“ - „უნდა დაუჭიროს თუ არა
სახელმწიფომ მხარი ხელოვნებას?“
პირველი არგუმენტი, რომელიც ამ აზრის მხარდასაჭერად შეიძლება მოვიყვანოთ არის ის, რომ
ხელოვნება ამღლებს, ამდიდრებს და ჰარმონიაში მოჰყავს ეროვნული სული. დადებითად მოქმედებს,
ყოფაქცევაზე, კულტურაზე და ა.შ. სავარაუდოა, რომ მის გარეშე ყველასთვის ცნობილი და საყვარელი
ფრანგული კულტურა საერთოდ არ იარსებებდა.
ამის მერე ბასტიას მოჰყავს ლამარტინის არგუმენტი, რომელიც ამბობდა: „თუ მხარში აღარ
ამოუდგებით თეატრს, მაშინ სად შეჩერდებით? განა ასევე შეწყვეტთ კოლეჯების, მუზეუმების,
ინსტიტუტების და ბიბლიოთეკების მხარდაჭერას?“ ამას ბასტია უპირსპირებს შემდეგ არგუმენტს,
რომ თუ სახელმწიფო ვალდებულია ყველაფერ კარგს დაუჭიროს მხარი, მაშინ სად უნდა გაჩერდეს ის?
რატომ არ უნდა დაუჭიროს მხარი მრეწველობას, სოფლის მეურნეობას და ა.შ.?
ბასტია მკაცრად ეწინააღმდეგება მთავრობის ნებისმიერი სახით ჩარევას ნებისმიერ სფეროში (ეს
ბეისიქლი ამის ნებისმიერ ესეში ესეა). ამასთან დაკავშირებით ამბობს, რომ ეკონომისტებს
აბრალებენ იმას, რომ თუ რაღაცაში მთავრობის ჩარევას ეწინააღმდეგებიან, მაშინ თვითონ ამ
რაღაცას ეწინააღმდეგებიანო. მაგალითად, მე თუ ვეწინააღმდეგები განათლებაში სახელმწიფოს
ჩარევასო, თვითონ განათლებას ვეწინააღმდეგებიო. მაგრამ ამ აზრს მთელი ჩემი ძალებით ვგმობო.
ჩვენ, ეკონომისტებს, მიგვაჩნიაო, რომ სახელმწიფოს გარეშე უფრო კარგი და ეფექტური
ეკონომიკური სისტემა იარსებებსო.
მაგრამ საიდან ჩნდება ეს ფული არის ის, რაც არ ჩანსო. ის მოდის არა ხელისუფლებისგან, არამედ
გადასახადების გადამხდელებისგან და გადასახადების გადამხდელები კარგავენ შესაძლებლობას,
რომ ეს ფული თავიანთი თავისთვის მოიხმარონო. ბასტია ფიქრობს, რომ მსახიობებსა და ფერწერებს
უფრო მეტი დახმარება ხვდებათ ვიდრე მუშებს, მაგრამ ისინი უფრო ნაკლებს შრომობენ, ვიდრე
სხვები (☺ მერე იტყვიან სოციალიზმი არ უჭერს მხარს ხელოვნებასო ენივეი).
მოკლეთ თუ მედლის ერთ მხარეს ვხედავთ, რომ ვეხმარებით მსახიობებს და მხატვრებს, უნდა
დავინახოთ მედლის მეორე მხარეც, რომ შემოსავალს ვართმევთ გლეხებს და მრეწველებს. ანუ
უბრალოდ რესურსების გადადინება ხდება მუშათა კლასის ერთი ნაწილიდან, მეორე ნაწილში, რითაც
მუშათა კლასს აბსოლიტურად არაფერი ემატება და შესაბამისად უაზრობააო.
„სახელმწიფო ხელს უწყობს მთელი ქვეყნის კეთიდღეობას, მაგრამ მისი გამოყენება საზოგადოების
ყველა ნაკლის გამოსასწორებლად არ შეიძლება.
სახელმწიფოს ორი გზა აქვს იმისთვის, რომ ხელი შეუწყოს ადამიანების ერთობლივ საქმიანობას და
უზრუნველყოს ქვეყნის ეკონომიკური კეთილდღეობა:
საბაზრო ეკონომიკის პირობებში მშობელს ექნება შესაძლებლობა, რომ თავისი ბავშვი მიიყვანოს
კერძო სკოლაში, რომელშიც სხვანაირი განათლების სისტემაა და არა საჯარო სკოლაში, რომელშიც
სახელმწიფო რელიგიურ განათლებას აძლევს ბავშვებს.
პოლიტიკოსები ხშირად იტყუებიან იმის შესახებ, თუ რამდენი ფული იხარჯება მათი პროექტებში
რეალურად. ასევე ხშირია გადასახადების ბიზნესზე გადაბრალება, მაგრამ ამ ბიზნესზე
გადაბრალებულ გადასახადებსაც ჩვეულებრივი მომხმარებლები იხდიან.
რაც შეეხება იმას, რომ სახელმწიფომ ბიუჯეტის დეფიციტი სპეციალურად შეიძლება წარმოქმნას.
ბიუჯეტური დეფიციტი არის ის შემთხვევა როდესაც სახელმწიფოს ფული არ აქვს და ვალს იღებს, ეს
შეიძლება იყოს შიდა ვალი ან გარე ვალი. გარე ვალის შემთხვევაში სახელმწიფო ყველაფერს ისევ ისე
აკეთებს უბრალოდ ამ ყველაფერში დახარჯულ ფულს მომავალ თაობებს უტოვებს გადასახდელად. თუ
ის შიდა ვალია, მაშინ ხალხზე დაკისრებული ბეგარა ისევ იზრდება. მოკლედ ყველა შემთხვევაში
მომავალი თაობისთვის დატოვებული კაპიტალი არის უფრო მცირე ვიდრე სხვა შემთხვევაში.
მეტიმეტად დიდი ვალი ყოველთვის და ყველგან ფინანსურ კრახს იწვევს, რადგან თუ გადასახადების
დიდი ნაწილი ხმარდება ვალის დაფარვას და არა რაიმე სარგებლის მიღებას შეიძლება ადამიანების
დიდმა ნაწილმა ამ გადასახადების გადახდა აღარ ისურვოს. დეფიციტის ხელოვნური შექმნით
პოლიტიკოსები ამომრჩევეს ასიამოვნებენ, მალავენ ხარჯებს და მათ მომავლისთვის გადადებენ.
თათია ტაწიანი ჯანგულაშვილი
თუ დეფიციტის მართლა აღმოფხვრა გვინდა უნდა მივიღოთ ისეთი კანონები, რომლებიც ხელს
შეუშლის პოლიტიკოსებს დახარჯონ იმაზე მეტი, რისი შეგროვებაც გადასახადებით შეუძლიათ. აუ
მოკლედ პოლიტიკოსები თუ არ ვაკონტროლეთ ყოველთვის მოგვატყუებენო.
ბევრ ქვეყანაში არსებობს სოციალური დახმარების პროგრამები, რომლების მიზანიც არის ის, რომ
გადასახადების გადამხდელების ფულით დაეხმარონ გაჭირვებულ ადამიანებს, რათა სრულიად
აღმოიფხვრას სიღარიბე. ამისდა მიუხედავად კვლევების მიხედვით ამ პროგრამებით სიღარიბე
საერთოდ არ აღმოიფხვრება.
ამის მიზეზი არის ის, რომ ძნელია შემოსავლის გადანაწილება გაჭირვებულთა სასარგებლოდ ისე,
რომ მათი კეთილდღეობა ხანგრძლივი პერსპექტივით გაუმჯობესდეს. შემოსავლების გადანაწილების
ეფექტიანობას სამი ძირითადი ფაქტორი აქვეითებს:
ყველა თანხმდება იმაზე, რომ კონკურენცია ეკონომიკაში ბევრი რაღაცის მისაღწევადაა საჭირო
მაგალითად უკეთესი სერვისის ან რაიმე მსგავსის. მაგრამ სახელმწიფოებს შორის კონკურენციაზე
იგივეს ბევრი არ აღიარებს. კერძო სექტორში წარმატება წარუმატებლობა განისაზღვრება იმით აქვთ
თუ არა მოგება და გაკოტრდნენ თუ არა. სახელმწიფო სექტორში მსგავსი ინდიკატორები არ
არსებობს, შესაბამისად მარტივი ხდება სახელმწიფოებისთვის საკუთარი წარუმატებლობის დამალვა.
ამიტომ მნიშვნელოვანია, რომ სახელმწფიო სექტორს კერძო სექტორი უპირისპირდებოდეს, რათა
სახელმწიფო სექტორს გაუმჯობესების სტიმული ჰქონდეს. კარგია იგივე მიზეზის გამო ადგილობრივ
მთავრობებსა და ადმინისტრაციებს შორის კონკურენცია.