Potenciali kimik dhe ujor.

Potenciali kimik eshte ndryshimi i energjise se lire nga

shtesa e nje gram molekule lende.
Tek bimet si pasoje e lendeve te tretura, potenciali
kimik eshte ne perpjestim te drejte me perqendrimin e
saj.
Perqendrimi shprehet me aktivitet (ai)
Matja e potencialit kimik behet me:
µi=R*T*lnai
Potenciali ujor Ψ eshte potenciali kimik i ujit ne nje
sistem ose pjese te tij, i shprehur ne njesi presioni.
Potencili i ujit te paster eshte 0.
Potenciali ujor matet me njei=si presioni
Mpa(1MPa= 10bar=10atm)
Cdo lende kimike dhe uji do te levize me difuzion
perkatesisht sipas gradientit kimik ose gradientit
te potencialit ujor.
Faktoret qe krijojne kete gradient jane:
Perqendrimi ose aktiviteti; grimcat kimike si
dhe aktiviteti krijojne gradiente kimike qe
drejtojne difuzionin.
Temperatura: uji i lenget se avulli difuzon nga
zona me temp me te larte ne ate me te ulet.
Presioni: levzinin nga zona me presion me te
larte ne ate me te ulet.
Lendet e tretura; shtimi i lendeve te tretura ne tretesire
ben qe potenciali ujor te behet gjithmone e me negativ.
Matriksi: lidhje e ujit prej matriksit ose hidraim I cili
eshte spontan dhe cliron energji te lire G. Ky potencial
ujor ne matriks shenohet me Ψm.

Presioni i avujve.
Eshte presioni qe ushtrohet mbi siperfaqen e lenget.
Dendesia e avujve rritet ne temp 20-30 grade C. shtimi i
lendeve si dhe presioni ulin lehtesisht densitetin e avujve.
Ne baze te ligjit te Raulit
p=Xi*p0
Ku p-densiteti I avuljve ne solucion, p0-densiteti I avujve
te ngopur te tretesit te paster , Xi-perqendrimi molar I
tretesit
Qeliza bimore si nje sistem osmotik
Perberesit e potencialit ujor
Potenciali i presionit eshte presioni hidrostatik shtese
ne sistem qe nevjitet per te vendosur gjendjen e
ekuilibrit. P
Potenciali osmotik shkaktohe prej pranise se grimcave
te tretura te cilat shkaktojne difuzion te ujit me
osmoze. S
Ψ= P+S
Potenciali i presionit=presioni i turgorit
Pervec turogorit kemi dhe plazmolizen qe con drejt
vyshkjes dhe humbjen e gjendejs normale te
qendrushme te bimes.
Plazmoptize zmadhimi I qelizes deri ne carjen e
murit qelizor.
Ne potencialin ujor ndikojne dhe potenciali I matriksit
te mureve qelziore si dhe potenciali I rendeses.
Potenciali i matriksit tregon prirjen qe ka ky matriks
ne kapjen e molekulave te ujit.
Ky potencial eshte shume i larte ne murin qelizor.
Potenciali i rendese ben qe uji te rrejdhe poshte.
Disa metoda te matjes se potencialit ujor.
Metoda e vellimit indor
Medota e Shardakovit
Metoda e presonit te avujve
Metoda krioskopike
Metoda e plazmolizes
Metoda e enes me presion
 TRANSPIRIMI
Transpirim me ane te gojezave, kutikules dhe thjerezave.

Evapotranspirimi –transpirimi bimor sebashku me sasine e

ujit qe largohet drejtperdrejt ne atmosfere me avullim.

Bilanci ujor i nje bime varet nga sasia e ujit te humbur ne

raport me ate qe meret nga toka ne njesine e kohes.

Aftesia e shfrytezimit te ujit jepet nga raporti i sasise ne

grame te lendes se thate bimore me sasine ujore ne
kilogram te transpiruar.
Matja e transpirimit:
1. Metoda gravimetrike
2. Metoda e shkembimit te gazeve
3. Metoda e percjelljes kercellore

Ekziston mendimi se transpirimi nuk eshte as i

domosdoshem as i dobishem per ciklin jetesor te
bimes.
Shume bime nuk rriten mire kur transpirimi
pakesohet shume pasi shume funksione te qelizes
kerkojne nje optimum te turgorit ose te potencialit ujr
te tyre.
 Roli i gojzave ne transpirim
Transpirim gojezor 90%
Transpirim kutikular 10%

Anatomia e gojzave
Gojzat hapen pas fryrjes te qelizave roje nga thithja e
ujit.
Micelim rrezor-vendosja e mikrofijezave te celulozes

Kush i detyron qelizat roje te thithin uje dhe gojezat te

hapen?
1. potenciali osmotik i protoplasmes me negativ se I
qelizave rrethuese
2. ulja e qendreses se ushtruar prej mureve te qelizave
roje
3. qelizat rrethuese ndihmese tkurren duke ulur
presionin e qelizave roje
Futja e joneve K+nga qelizat rrethuese ne ato roje gjate
momentit te hapjes se gojzave.
Drita sikurse dhe CO2 i ajrit nxitin futjen e joneve K+
ndersa naten jonet K kalojne nga qelizat roje ne ato
rrethuese dhe gojzat mbyllen.
Ne momentin qe jonet K futen brenda e njejta sasi
jonesh H dalin jashte.
Pompimi i joneve H jashte behet ne saje te pompave
proteonike ose ATP-aza te vendosura ne membranen e
qelizave roje.

Kontrolli i hapjes dhe mbylljes se gojzave

ABA ne perqendrime mikromolare shkakton mbylljen
e gojzave.
Perqendrime te ulta te CO2 ne gjethe nxitin hapjen e
gojzave.
Gojzat i pergjigjen niveleve te CO2 brenda ne gjethe
dhe jo te atyre jashte apo ne afersi te te carave te
gojzave.
Gojezat happen kur lind dielli dhe mbyllen kur
perendon.
Ne ndricime te ulta kontrollues kryesor I hapje mbylles
se gojzave eshte perqendrimi CO2 nderqelizor, ne
nivele te larta te ndricimit eshte ai qe mbizoteron ndaj
kerkeses per CO2
Gojezat jane shume te ndjeshme ndaj lageshtise se
ajrit.
Temperaturat e larta shkaktojne mbylljen e gojzave.
Era rrit transpirimin duke shkaktuar stres ujor dhe
mbyllen e gojezave.