CRT LEARNING MODULE

Course Code GE111

Course Title Dalumat ng/sa Filipino
Units 3
Module Title Dalumat- Salita ( Taon/ Sawikaan,
Ambagan Mga susing salita.

Document No. 001-2020

Dalumat-Salita
( taon/ sawikain ,
Developed by:
Ambagan Mga Issued by:
Ivy Mae A. Flores
Susing Salita ) Page 18
Module 3: Mga Susing CRT
Salita
 College for Research & Technology of Cabanatuan

PAANO GAMITIN ANG ISANG DIGITIZED LEARNING MODYUL?

Ang Modyul na ito ay naglalaman ng mga gawain na kung saan tutulungan ang
bawat mag-aaral sa pakikipagkomunikasyon sa iba’t ibang sitwasyon sa lipunang
Pilipino.

Ang Lahat ng mag-aaral ay kailangan sagutan ang mga serye ng aktibidad sa

pagkatuto upang makumpleto ang pag-aaral ng modyul. Ang iba’t ibang pagkatuto
ay nakasaad sa mga Modyul. Sundin ang mga gawaing ito at sagutin ang pagsusuri
sa mukhaing gawain pagkatapos ng bawat pagkatuto. Maaari mong alisin ang isang
blangkong sagot sa dulo ng bawat module (o kunin ang mga sagot sa gurong
tagapamahala) upang isulat ang mga sagot para sa bawat mukhaing gawain. Kung
mayroong mga katanungan, huwag mag-atubiling humiling ng tulong sa inyong
guro.

 Makipag-ugnayan sa Gurong Tagapangasiwa at sumasang-ayon sa kung

paano ayusin ang pagsasanay sa yunit na ito. Basahin nang mabuti ang
bawat isa sa pamamagitan ng modyul. Nahahati ito sa mga seksyon, na
sumasaklaw sa lahat ng mga kasanayan at kaalaman na kailangan upang
makumpleto ang modyul na ito.
 Gawin/ Sundin ang lahat ng nakasad sa modyul at kumpletuhin ang mga
aktibidad . Basahin ang mga module at kumpletuhin ang mungkahing gawain.
Ang mga iminungkahing sanggunian ay kasama upang madagdagan ang mga
materyales na ibinigay sa modyul na ito.
 Maaaring marahil ang iyong tagapangasiwa ang magiging iyong superbisor o
tagapamahala. Gagabayan at maiwasto ang lahat ng gawain.
 Sasabihin sa iyo ng iyong gurong tagapangasiwa ang tungkol sa mga
mahahalagang bagay na kailangan mong isaalang-alang kapag nakumpleto
mo ang mga gawain at mahalagang makinig ka at kumuha ng mga tala.
 Makipag-ugnayan sa mga kasamahan at humiling ng kanilang patnubay.
 Suriin ang mga tanong sa pagsusuri sa sarili sa LMS (EDMODO) upang
masubukan ang iyong sariling pag-unlad.
 Kapag handa ka, tanungin ang iyong gurong tagapangasiwa na panoorin ka
online sa pamamagitan ng Zoom o Google Meet upang maisagawa ang mga
aktibidad na nakabalangkas sa modyul na ito.
 Humiling ng Pidbak sa ginawang gawain sa pamamagitan ng nakasulat na
puna sa iyong pag-unlad. Kapag matagumpay mong nakumpleto ang bawat
elemento, hilingin sa gurong tagapangasiwa na markahan ang mga ulat na
handa ka na upang masuri.

Document No. 001-2020

Dalumat-Salita
( taon/ sawikain ,
Developed by:
Ambagan Mga Issued by:
Ivy Mae A. Flores
Susing Salita ) Page 19
Module 3: Mga Susing CRT
Salita
 DALUMAT NG/SA FILIPINO

Nilalaman ng Modyul

No. Module Title Topic Code

3 Dalumat- Salita ( • Mga Module 3.1

Taon/ Sawikaan, Susing
Ambagan Mga Salita
susing salita.

MODULE CONTENT
MODULE TITLE : Dalumat- Salita (Taon/ Sawikaan,
Ambagan Mga susing salita.

MODULE DESCRIPTOR:

Document No. 001-2020

Dalumat-Salita
( taon/ sawikain ,
Developed by:
Ambagan Mga Issued by:
Ivy Mae A. Flores
Susing Salita ) Page 20
Module 3: Mga Susing CRT
Salita
 Ang modyul na ito ay naglalaman ng mga talakayan ng dalawang eksperto
mula sa magkaibang disiplina ang nagbabahagi ng kaalaman tungkol sa salitang
“indie at delubyo”.

Number of Hours:
3 hours

LEARNING OUTCOMES:
Sa pagtatapos ng modyul ang mga mag-aaral ay inaasahang:
1. Mauunawaan ang kahulugan at ibig sabihin ng “indie” at “delubyo”
2. Makabuo ng sariling opinion hinggil sa artikulo ng Susing Salita : Indie at
Delubyo sa pamamagitan ng pagsulat ng sanaysay.

Contents:

1. Mga Susing Salita

Conditions

Ang mga mag-aaral at gurong tagapangasiwa ay magkaroon ng:

Document No. 001-2020

Dalumat-Salita
( taon/ sawikain ,
Developed by:
Ambagan Mga Issued by:
Ivy Mae A. Flores
Susing Salita ) Page 21
Module 3: Mga Susing CRT
Salita
 1. Paper
2. Pencil
3. Learning Materials

Assessment Method:

1. Pasulat na Pagsusulit
2. Obserbasyon

Gabay sa Pag-aaral
1. Gamit ang VSMART/EDMODO app sa inyong phone o website sa inyong laptop,
iclick ang klase ng DALUMAT NG/SA FILIPINO.
2. Iclick sa FOLDERS section (on menu bar)
3. Iclick ang folder ng MODYUL 3. Dalumat- Salita (Taon/ Sawikaan, Ambagan Mga
susing salita. Digitized Modules, Task Sheets and Job Sheets ay abeylabol sa mga
folder.
Document No. 001-2020
Dalumat-Salita
( taon/ sawikain ,
Developed by:
Ambagan Mga Issued by:
Ivy Mae A. Flores
Susing Salita ) Page 22
Module 3: Mga Susing CRT
Salita
4. Lahat ng Mungkahing Gawain ay nakalagay sa folder ng MY ACTIVITIES.

Learning Outcome #1. Makabuo ng sariling opinion hinggil sa artikulo ng

Susing Salita : Indie at Delubyo sa pamamagitan ng pagsulat ng sanaysay.
Learning Activities Special Instructions

1. Basahin ang Modyul No. 3.1 Ang Modyul 3 ay naglalaman ng: DALUMAT
(Mga Susing Salita) NG/SA FILIPINO sa folder ng VSMART/
EDMODO (Module 3.1)

2.Sagutin ang Mungkahing Gawain Ang mga mungkahing Gawain ay abeylabol

1 sa mga folder ng MUNGKAHING
GAWAIN. Lahat ng resulta ay abeylabol
matapos iclick ang SUBMIT .

MODULE 3.1

Mga Salita ng Taon

Sa Pagtatapos ng modyul ang mga mag-aaral ay inaasahang:

Document No. 001-2020

Dalumat-Salita
( taon/ sawikain ,
Developed by:
Ambagan Mga Issued by:
Ivy Mae A. Flores
Susing Salita ) Page 23
Module 3: Mga Susing CRT
Salita
Layunin:
1. Mauunawaan ang kahulugan at ibig sabihin ng “indie” at “delubyo”
2. Makabuo ng sariling opinion hinggil sa artikulo ng Susing Salita : Indie at
Delubyo sa pamamagitan ng pagsulat ng sanaysay.

Dr. Rolando B. Tolentino

(SET. 22) —Dalawang eksperto mula sa magkaibang

disiplina ang nagbahagi ng kanilang kaalaman tungkol sa
mga salitang “indie” at “delubyo” sa seminar na inorganisa
ng Sentro ng Wikang Filipino (SWF) bilang bahagi ng
pagdiriwang ng Buwan ng Wika noong Agosto.

Ang seminar na “Mga Susing Salita: Pambansang Seminar

sa Pagbuo ng Diskurso sa Konseptong Filipino” ay ginanap
mula Agosto 24-25 at may layon na “itaguyod at
palaganapin ang Wikang Filipino sa lahat ng buwan ng
taon” ayon sa SWF.

Sa unang pang-umagang sesyon ng seminar noong Agosto 24, ang mga naging
panauhing tagapagsalita ay sina Dr. Rolando B. Tolentino, dating dekano ng
Kolehiyo ng Pangmadlang Komunikasyon (CMC), at Dr. Alfredo Mahar A. Lagmay,
executive director ng UP Resilience Institute (UPRI) at Project NOAH (Nationwide
Operational Assessment of Hazards).

Si Tolentino ay propesor din sa UP Film Institute samantalang si Lagmay naman ay

sa National Institute of Geological Sciences.

Tinalakay at dinalumat ni Tolentino ang salitang “indie” samantalang ibinahagi

naman ni Lagmay ang gamit ng wika kontra “delubyo.”

Indie. Ang salitang “indie” ay pinaikling salita sa Ingles

na independent  at kadalasang ginagamit na katawagan sa
mga pelikulang iba ang linya ng pagkukuwento kung saan
“hindi siya masayahing kuwento. Hindi siya kuwento na
sadsad ng fictional  na drama. Ito ay sadsad ng katulad ng
[pelikulang] ‘Pamilya Ordinaryo,’ mga dramang nagaganap
sa lansangan na hindi natin nababalitaan,” ani Tolentino.
Document No. 001-2020
Dalumat-Salita
( taon/ sawikain ,
Developed by:
Ambagan Mga Issued by:
Ivy Mae A. Flores
Susing Salita ) Page 24
Module 3: Mga Susing CRT
Salita
Dr. Alfredo Mahar A. Lagmay

“Pag sinabing ‘indie’ nagkakaintindihan na kung ano’ng klaseng pelikula ang

panonoorin o tatalakayin natin. Kasi nga ay nagpapahiwatig na ito ng ibang mundo
ng paggagawa ng pelikula,” dagdag pa niya.

Karaniwan sa mga pelikulang indie ay pinopondohan ng mas maliliit at/o

independenteng pampelikulang istudyo ngunit ayon kay Tolentino, mayroon din
namang mga indie na ipinapalabas, halimbawa, sa cable channels  tulad ng Cinema
One Originals na pinondohan ng higanteng istasyong pangtelebisyon tulad ng ABS-
CBN.

Binanggit din ni Tolentino na ang mga pelikulang indie ay kadalasang hindi gaanong
tinatangkilik, wala halos access ang mga manonood dito, mahirap unawain, at hindi
masasaya ang mga paksa nito.

Sa usapin ng panonood, “Kailangan natin ng particular access dito sa mga pelikulang

ito para matunghayan. Kailangang karerin nating pumunta sa Cultural Center of the
Philippines para panoorin halimbawa itong Cinemalaya na klase ng mga pelikula,”
ani Tolentino.

Maliban sa Cinemalaya Philippine Independent Film Festival at iba pang mga film

festival  na nagpapalabas ng mga pelikulang indie, sa kauna-unahang pagkakataon,
ay inorganisa ng Film Development Council of the Philippines (FDCP) ang “Pista ng
Pelikulang Pilipino” kung saan ang lahat ng sinehan ay eksklusibong magpapalabas
ng 12 natatanging indie na pelikulang Filipino mula Agosto 16-22 bilang bahagi ng
pagdiriwang ng Buwan ng Wika at dagdag na suporta para sa mga ganitong klase
ng pelikula.

Sa usapin naman ng paksa, ayon kay Tolentino,

“Hindi masasaya ang paksa ng mga pelikula kaya for
most part, hindi siya Marvel superhero films na
masaya at makakalimutan mo ang problema mo.
Dito, maalala mo ang problema ng lipunang Filipino
at kung gaano kabigat iyon kaya hindi siya
masayang panoorin.”

Dr. Lourdes Baetiong

Document No. 001-2020

Dalumat-Salita
( taon/ sawikain ,
Developed by:
Ambagan Mga Issued by:
Ivy Mae A. Flores
Susing Salita ) Page 25
Module 3: Mga Susing CRT
Salita
“Ang indie ay napakalakas ng currency na ginagaya na rin siya ng mainstream. May
mga indie films naman na nangangarap na maging mainstream na klase ng mga
pelikula” ani niya.

Dagdag pa nito, “ang commonality ng lahat ng indie ay may pagka-anti studio siya.
Ibig sabihin nito, iyung klase ng kalakaran ng istudyo na kung saan ay may Joyce
Bernal ka na nagdidirek ng romantic comedy o kung ano mang comedy at
pagkatapos ay may star actors ka na magbibida. Kailangan ay may Star Studio
actors ka rito. Iyung iskrip na ginawa mo ay dodoktorin ng isang komite ng iskrip
para kung romcom ito ay may kilig factor every two minutes. Calibrated iyon kaya
effective iyung mga romcom sa Pilipinas at iyon ang dominant genre hanggang
ngayon dahil may kilig factor nga siya na pinIpursue sa maraming sandali sa
pelikula.”

Sinabi rin ni Tolentino na matagal na ang kasaysayan ng mga pelikulang indie na

aniya’y noong dekada ’50 at ’60, “pag sinasabing indie noon, ang ibig sabihin, hindi
ito gawa ng mga studio tulad ng Ilang-ilang Productions, Sampaguita Films, LVN
Productions na mga sikat noon. Ibig sabihin, ito ‘yung mga fly-by-night  na mga
produksiyon…Pero ang layon nitong lahat ay kumita hindi katulad ngayon na layon
niyang maging mabigat.”

Ang mga pelikula umano noong dekada ’60 ay uso ang temang “spaghetti westerns”
na kahalintulad sa mga usong pelikula noon na may temang cowboy culture, at sex.
At noong 1972 ay nauso ang bomba films.

Ilan sa mga filmikong istilo ng indie, ayon kay Tolentino, ay ang pagiging
neorealismo nito kung saan ipinapakita ang buhay sa isang araw; ang karakter at
sitwasyon mula sa laylayan, ginagampanan ng karakter aktor; mabigat ang pasanin
ng karakter (o tunay na may hugot); tracking at babad shots o parang documentary
films; matagtag na kilos ng kamera; walang malinaw na tapos; poverty porn, at
pang-award.

Pangulong Danilo L. Concepcion

Ikahuli, ayon kay Tolentino, ang tunguhin ng indie ay

maging kabahagi ng pambansang sinema; may
manonood dapat na ma-develop; magretain ng
kilusang artistiko na ibig sabihin ang artistic
integrity nito ay parating nandoon; manatili ang

Document No. 001-2020

Dalumat-Salita
( taon/ sawikain ,
Developed by:
Ambagan Mga Issued by:
Ivy Mae A. Flores
Susing Salita ) Page 26
Module 3: Mga Susing CRT
Salita
kilusang politikal, at maging bahagi ng kilusang transformatibo at hindi iyong
napapanood lang sa mga film festival.

Delubyo. Samantala, tinalakay naman ni Lagmay ang paggamit ng “wika kontra

delubyo” o disaster. Aniya, may dalawang klasipikasyon ang salitang
ito: warning at response.

Ang warning umano ay “responsibilidad ng gobyerno. Kailangan ito ay accurate,

reliable, understandable at timely.”

Ang response naman ay “kailangang matumbasan iyung warning  o abiso ng

gobyerno ng tamang aksiyon ng mga mamamayan sa komunidad,” ani Lagmay.

Ayon kay Lagmay ay mahalaga ang paggamit ng siyensya kontra delubyo ngunit,
hindi lang siyensya o teknolohiya ang solusyon para maibsan ang mga panganib ng
delubyo.

“Kailangang palitan ang ating kultura at gawing culture of safety. Dapat nakalarawan
iyung kaalaman natin sa ating mga lugar, sa ating mga komunidad sa pamamagitan
ng sining o wika,” ika nga ni Lagmay.

Dr. Tolentino at Dr. Lagmay

Kadalasan ay umaasa ang mga komunidad

sa mga ulat o impormasyon mula sa
Philippine Atmospheric Geophysical and
Astronomical Services Administration
(PAGASA) tungkol sa lagay ng panahon o
kaya’y may paparating na ulan o bagyo sa
bansa.

Document No. 001-2020

Dalumat-Salita
( taon/ sawikain ,
Developed by:
Ambagan Mga Issued by:
Ivy Mae A. Flores
Susing Salita ) Page 27
Module 3: Mga Susing CRT
Salita
Ayon kay Lagmay, ang forecast model na gawa ng PAGASA kung saan nakalarawan
ang mga ulap, ulan at kung saan tatahak ang bagyo ang ginagamit ng naturang
ahensiya upang ma-warningan ang komunidad na mayroon panganib.

“Ngunit, gusto kong maintindihan natin na ang siyensya ay hindi perpekto. Walang
model na naglalarawan ng ginagawa ng kalikasan one,  two days in advance. At
dapat iyon ay nasasabi sa taong bayan na mayroong uncertainty o limitasyon ang
siyensya,” ani Lagmay.

Kanya ring binigyang-diin ang kahalagahan ng paggamit ng wika sa pagpapalaganap

ng mga impormasyon tungkol sa kalamidad, ulat ng panahon at iba’t iba pang mga
panganib ng delubyo upang mas epektibo itong maiparating sa taong bayan.

Sa bandang huli, umapila si Lagmay sa mga kalahok na karamihan ay mga guro ng

Filipino sa unibersidad mula sa iba’t ibang panig ng Pilipinas na tulungan ang
PAGASA na gawing mas epektibo ang pagpapalaganap ng impormasyon sa taong
bayan sa pamamagitan ng wika.

Bukod kay Tolentino at Lagmay, ang iba pang mga eksperto na inimbitahan bilang
mga panauhing tagapagsalita sa pambansang seminar na ito ay sina Kerima
Tariman-Acosta, media liaison officer ng Unyon ng mga Manggagawa sa Agrikultura;
Abner Mercado, lektyurer sa Departamento ng Filipino at Panitikan ng Pilipinas ng
KAL (DFPP-KAL) at reporter sa ABS-CBN News and Current Affairs; Dr. Glecy C.
Atienza, propesor sa DFPP-KAL, at Dr. Percival Almoro, propesor ng UP National
Institute of Physics.

Tinalakay nila ang iba pang mga tampok na susing salita—ang “bungkalan”
(Tariman-Acosta), “balita” (Mercado), “ganap” (Atienza) at “balatik” (Almoro).

Nagbigay ng mensahe ang Pangulo ng UP Danilo L.

Concepcion samantalang ang bating pagtanggap ay
inihandog ni Dr. Lourdes Baetiong, kalihim ng Kolehiyo
ng Edukasyon. Ang pambungad na pananalita naman ay
ipinahayag ni Dr. Rommel B. Rodriguez, direktor ng
SWF.

Noong hapon naman ng Agosto 24 ay inilunsad ang mga

bagong publikasyon ng SWF. Ang mga inilunsad ay ang
“Daluyan: Journal ng Wikang Filipino,” “Pag-oorganisa sa Pamayanan Tungo sa
Kaunlaran na Mula sa Tao Para sa Tao” ni Dr. Angelito G. Manalili, “Bungkalan:
Document No. 001-2020
Dalumat-Salita
( taon/ sawikain ,
Developed by:
Ambagan Mga Issued by:
Ivy Mae A. Flores
Susing Salita ) Page 28
Module 3: Mga Susing CRT
Salita
Manwal sa Organikong Pagsasaka ng Unyon ng mga Manggagawa sa Agrikultura
(UMA),” at “SUSMATANON: Kwentong Pambata” ni Eduardo “Ka Edong” Sarmiento.

Si Prop. Ronel Laranjo ang naging tagapagdaloy ng palatuntunan.

Alinsunod sa temang “Wikang Filipino: Daluyan ng Pambansang Pagkakakilanlan at

Pagkakaisa” ay matagumpay na naidaos ang pagdiriwang ng Buwan ng Wika sa
tulong na rin ng Opisina ng Pangulo, UP System; Opisina ng Tsanselor, UP Diliman;
Departamento ng Lingguwistiks ng Kolehiyo ng Agham Panlipunan at Pilosopiya;
Erya ng Araling Wika ng Kolehiyo ng Edukasyon; Office of Student Activities; Diliman
Information Office; Diliman Gender Office; DZUP; Kolehiyo ng Musika at Center for
International Studies.

Document No. 001-2020

Dalumat-Salita
( taon/ sawikain ,
Developed by:
Ambagan Mga Issued by:
Ivy Mae A. Flores
Susing Salita ) Page 29
Module 3: Mga Susing CRT
Salita