Chäc dÞch tuû sống

I.§¹i c¬ng.

Dịch não tuỷ (DNT) chiểm 3% khối lượng não, được tạo ra bởi đám rối mạch
mạc trong não thất bên, não thất III, IV. DNT ở trẻ dưới 1 tuổi là 40-60 ml, trẻ
nhỏ 60 – 80 ml, 80 – 100 ml, người lớn 140 ± 30ml, 0,3 ml/ phót.
Áp lực DNT 40 – 200 mmH20 (đo áp kế Claude) ở tư thế nằm, áp lực tăng ở tư
thế đứng. Áp lực DNT bình thường cân bằng với áp lực của các tĩnh mạch và các
xoang tĩnh mạch trong sọ và trong ống sống, áp lực này dao động theo nhịp dao
động của các động mạch ở não và tuỷ sống. Khi có phù gai thị tức áp lực tăng
trên 200mm H2O , áp lực tăng trên 180 mmH2O sẽ không có mạch đập của ven
ở đáy mắt. Các thành phần sinh học của DNT được điều hoà bởi hệ thống hàng
rào mạch máu – DNT.
Dịch não tuỷ có nhiệm vụ chống đỡ và bảo vệ não và tuỷ sống , tham gia vào
nhiệm vụ dinh dưỡng, chuyển hoá của hệ thần kinh trung ương.
DNT có màu trong vắt, protein 0,15- 0,45 g/l, đường 2mmol/l, muối 100-130
mmol/l, phản ứng Pandy âm tính, có thể có 5 bạch cầu đơn nhân /mm³.

II. Chỉ định chọc ống sống thắt lưng.

- Các trường hợp nghi ngờ có viêm nhiễm của hệ thần kinh.
- Các bệnh thoái hoá hệ thần kinh.
- Các trường hợp nghi có chèn ép tuỷ: u tuỷ, viêm dầy dính màng nhện tuỷ.
- Để điều trị : đưa thuốc vào khoang dưới nhện.
III. Chống chỉ định chọc ống sống thắt lưng.
- Tăng áp lực sọ não, phù gai thị.
- U não.
- Nhiễm khuẩn ở vùng chọc kim.
IV. Chuẩn bị.
- Cán bộ thực hiện : một bác sỹ, hai điều dưỡng.
- Phương tiện: hộp dụng cụ, kim chọc DNT có thông kim..
- Người bệnh: giải thích cho gia đình, cho người bệnh về mục đích làm thủ
thuật, phải có chữ ký vào hồ sơ là đồng ý cho làm xét nghiệm. Bệnh nhân cần
tắm sạch sẽ.
- Hồ sơ bệnh án.
V. Các bước tiến hành.
- Kiểm tra hồ sơ.
- Kiểm tra người bệnh.
- Thực hiện kỹ thuật:
Điều dưỡng sát khuẩn tay.
Giúp bác sỹ sát khuẩn tay bằng cồn 70 độ
Điều dưỡng đặt bệnh nhân nằm nghiêng, gấp hai chân và cong lưng tối đa.
Sát khuẩn vùng thắt lưng (từ L2 đến S2) bằng Iod, sau lau lần 2, 3 bằng
cồn. Sát khuẩn mào chậu phía trên vị trí chọc.
Dán băng dính giảm đau, hoặc sịt lidocain giảm đau.
Đưa găng cho bác sỹ.
Trải khăn có lỗ, dùng kìm kẹp khăn lại.
Đưa kim chọc dò, hứng khay quả đậu.
Chọc vùng khe giữa mỏm gai ( khe đốt sống thắt lưng L3- L4, L4 – L5) , đưa
kim vuông góc với mặt phẳng thắt lưng; khi kim qua da và tổ chức dưới da thì
hướng chếch mũi kim xuyên qua dây chằng vàng vào màng cứng thì dừng lại, rút
thông nòng sẽ thấy DNT chảy ra.
Lấy DNT xét nghiệm: 1-2 ml để xét nghiệm tế bào, 2 ml để xét nghiệm sinh hoá,
1-2 ml để soi tươi hoặc cấy tìm vi khuẩn, vi rut.
Bác sỹ rút kim, đưa bông cồn, đặt gạc vô khuẩn và cố định bằng băng dính.
Đặt bệnh nhân nằm sấp 15 phút, sau nằm ngửa không gối 1-2 giờ, căn dặn
bệnh nhân những điều cần thiết, cảm ơn.
Thu don dụng cụ.
VI. Theo dõi toàn trạng: ý thức, mạch, nhịp thở. Đặt nằm không gối đầu tại nơi
lấy DNT 15 phút, rồi mới vận chuyển về giường bệnh.
VII. Các tai biến sau chọc ống sống thắt lưng lấy DNT.
- Tụt kẹt hạnh nhân của tiểu não vào lỗ chẩm, gây chèn ép vào hành não làm
cho thở chậm, mạch yếu . Loại tụt kẹt não thứ hai là thuỳ thái dương chèn vào
cuống não ở khe Bichat, dẫn đến duỗi cứng mất não, hôn mê.
- Nhiễm khuẩn từ nơi chọc kim không được vô trùng, gây viêm tại chỗ hoặc
viêm màng não mủ.
- Đau đầu, đau thắt lưng nơi chọc. Có thể cho uống thuốc giảm đau
paracetamol 15mg/ kg, an thần seduxen 0,3 – 0,5 mg/ kg.