በኢትዮጵያ የሲቪል ሂደት ኮድ ውስጥ ልዩ ሂደቶች

ALEM ABRAHA AND TAFESSE HABTE ጥቅምት 12 2021

አትም
 ኢሜይል

በአጠቃላይ የማጠቃለያ አሰራር ከሳሽ የይገባኛል ጥያቄውን ሙሉ በሙሉ መመስረት ሳያስፈልገው ክስ

ማቅረብ የሚችልበትን አሰራር ያመለክታል። በተመሳሳይ መልኩ የተፋጠነ አሰራር አንዳንድ አይነት ጉዳዮችን
በፍጥነት እና ያለ ሙሉ ክስ ለመስማት ያስችላል። ምንም እንኳን አሠራሮቹ የተለያዩ እና በተለያዩ ጉዳዮች ላይ
ተፈፃሚነት ያላቸው ቢሆኑም በሁለቱም ጉዳዮች ላይ የሚነሱ ጥያቄዎች ያለ ሙሉ ክስ ሊወሰኑ ስለሚችሉ
ተያያዥነት አላቸው።
 

 የማጠቃለያ ሂደት

የማጠቃለያው ሂደት በሚገኝበት ጊዜ, ከሳሽ የመቅጠር አማራጭ አለው, ነገር ግን እሱ / እሷ ይህን ለማድረግ
አይገደዱም.
 

በኢትዮጵያ የፍትሐ ብሔር ሥነ ሥርዓት ሕጉ አንቀጽ 284 መሠረት ከሳሽ ዕዳ ወይም የተሰረዘ ገንዘብ ተከሳሽ
የሚከፍለውን ገንዘብ ለማስመለስ ብቻ የሚፈልግ እና በሚነሳበት ጊዜ የማጠቃለያ ሥነ ሥርዓት አለ።

1. በኮንትራት ጊዜ፣ መግለጽ ወይም በተዘዋዋሪ እንደ የመገበያያ ሰነድ፣ የሐዋላ ወረቀት ወይም ሌላ ቀላል
የውል እዳ፣ ወይም
2. ለተጣራ የገንዘብ መጠን ለመክፈል በተጻፈ ቦንድ ወይም ውል ላይ፣ ወይም
3. በዋና ዳይሬክተሩ ላይ የቀረበው የይገባኛል ጥያቄ ከዕዳ ወይም ከተጣራ የገንዘብ መጠን ጋር በተያያዘ
በዋስትና ላይ።

ስለዚህ ከሳሽ ያለ ወጭ ረዳቱ ተራ ክስ ሲያመጣ የይገባኛል ጥያቄውን የሚመልስበት አሰራር ቀርቧል። ወሳኙ
ጥያቄ የዕዳው ፈሳሽ መጠን ነው። ከሳሹ ክስ በቀረበበት ጊዜ የተረጋገጠውን የተወሰነ ገንዘብ መልሶ የማግኘት
መብት ሊኖረው ይገባል። ተከሳሹ ዕቃውን በውል ከተቀበለ ነገር ግን ዋጋውን ለመክፈል ፈቃደኛ ካልሆነ፣
የተጠየቀው ገንዘብ ስለተሰረዘ ለዋጋው ማጠቃለያ ክስ ተገቢ ይሆናል።

ምሳሌ፡ ሀ ለ ኢት ለመክፈል ቃል የገባበትን መሳሪያ ፈጽሟል እንበል። በስድስት ወራት ውስጥ የተወሰኑ
ዕቃዎችን ካላቀረበ $ 5,000. ዕቃው የሐዋላ ሰነድ፣ የሐዋላ ወረቀት ወይም ቼክ አይደለም፣ ምክንያቱም
ግዴታው ዕቃውን ላለማስረከብ ቅድመ ሁኔታ ስለሆነ፣ ነገር ግን ጉዳዩ ለተጣራ ድምር ቀላል የሆነ የእዳ ውልን
እንደሚያካትት መታሰብ አለበት። ኮንትራቱ የተበላሸው በኤ እቃውን አለማቅረቡ ከሆነ, B eth. $.5,000፣
ቀላል የእዳ ውል እና የማጠቃለያ አሰራር በዚያ መሬት ላይ ተፈቅዶለታል።
 

በፍትሐ ብሔር ሥነ ሥርዓት ሕጉ አንቀጽ 284 የመጨረሻ አንቀጽ ላይ በግልጽ እንደተገለጸው ከሳሽ
የማጠቃለያውን አሠራር ለመቅጠር በሚፈልግበት ጊዜ “ማጠቃለያ ሥነ ሥርዓት” የሚለውን የይገባኛል ጥያቄ
በማፅደቅ በእሱ ወይም በማናቸውም ሰው ተዘጋጅቶ የቀረበ የምስክር ወረቀት ያቀርባል። የተግባር መንስኤውን
እና የተጠየቀውን የገንዘብ መጠን በማጣራት እና በእሱ እምነት ለክሱ ምንም መከላከያ እንደሌለ በመግለጽ
በተጨባጭ እውነታዎች ላይ በአዎንታዊ መልኩ መማል ይችላል.
 

ባጭሩ እንደተነጋገርነው የማጠቃለያ አሰራር የተነደፈው ተከሳሹ ለከሳሽ የይገባኛል ጥያቄ ምንም አይነት
መከላከያ ሊኖረው በማይችልበት ሁኔታ ላይ ሲሆን በዚህ አሰራር መሰረት ክስ ከመመስረቱ በፊት ከሳሽ ይህን
አምኖኛል ብሎ መማል አለበት። እንደዚያ ይሁን። የይገባኛል ጥያቄው በተከሳሹ ላይ አልቀረበም. ይልቁንም
ፍርድ ቤቱ በሁለተኛው መርሐግብር ቁጥር 17 ላይ በተገለጸው ፎርም ወይም በሌላ መልኩ እንዲታዘዝ ልዩ
መጥሪያ ያቀርባል። መጥሪያው በተወሰነው ግዳጅ ላይ በገንዘብ መጠን መክሰሱን እና ክሱን ለመከላከል ፈቃድ
ማግኘት እንዳለበት ይመክራል. ካላመለከተና ከፍርድ ቤት ፈቃድ እስካላገኘ ድረስ መጥቶ መከላከል አይችልም።
ተከሳሹ ወይም ከበርካታ ተከሳሾች አንዱ መጥሪያው በወሰነው ጊዜ ውስጥ እንዲህ አይነት ማመልከቻ
ካላቀረበ፣ ከሳሽ በጥያቄው መግለጫ ላይ ከተጠየቀው ድምር የማይበልጥ ገንዘብ ካለ ከወለድ ጋር፣ እና ተከሳሹን
ወይም ተከሳሾቹን ለመከላከያ ፈቃድ ለማመልከት ያላመለከቱ ወጪዎች.
 

የሂደቱ አላማ ከሳሽ ከሙሉ ክስ እንዲርቅ ማስቻል ሲሆን ይህም ተፈጽሟል። ፍርዱ ለከሳሹ ከተወሰነ በኋላ
ፍርድ ቤቱ እንደሌሎች ጉዳዮች አንድ ዓይነት ውሳኔ መስጠት መቻል አለበት።
 

በፍትሐ ብሔር ሥነ-ሥርዓት ሕጉ አንቀጽ 286 መሠረት ለመቅረብና ለመከላከሉ የቀረበው ማመልከቻ በቃለ
መሐላ የተደገፈ ሲሆን ይህም ተከሳሹ የተከሰሰው ሙሉ በሙሉ ወይም ክፍል ብቻ እንደሆነ እና ከሆነ ደግሞ
ወደ የትኛው ክፍል ነው. የከሳሹን የይገባኛል ጥያቄ. ከሳሹ ከማመልከቻው ማስታወቂያ እና ከተከሳሹ የእምነት
ቃል ቅጂ ጋር መቅረብ አለበት።

ከማመልከቻው በኋላ ፍርድ ቤቱ ችሎት የሚሰማ ሲሆን በዚህ ጊዜ ተከሳሹ በመሃላ ተመርምሮ አግባብነት
ያላቸውን ሰነዶች፣ መጽሃፎች፣ ሰነዶች እና መሰል ሰነዶችን እንዲያቀርብ ይጠበቅበታል። ለከሳሹ
ከማመልከቻው ማስታወቂያ እና ከተከሳሹ ማመልከቻ ቅጂ ጋር መቅረብ አለበት።
 

ከዚያም በኋላ በፍትሐ ብሔር ሕግ አንቀጽ 287 መሠረት፡-

ፍርድ ቤቱ ተከሳሹ ክሱን ቀርቦ ለመከላከል እንዲፈቀድለት ያቀረበውን ማመልከቻ ከሰማ በኋላ ፍርድ ቤቱ
ይህን ፈቃድ ለመስጠት ፈቃደኛ ባለመሆኑ ከሳሽ እንደዚህ በተከሳሽ ላይ ብይን ለመስጠት ይችላል።
 
የፍትሐ ብሔር ሕግ አንቀጽ 288 የይገባኛል ጥያቄውን በከፊል ፍርድ ሲሰጥ ሁኔታውን ይቆጣጠራል. በዚህ
አንቀፅ መሰረት ፍርድ ቤቱ መከላከያው ትክክለኛ ስለመሆኑ ከተጠራጠረ ነገር ግን ይህ አይደለም ብሎ ካላመነ
ፍቃዱን መስጠት አለበት ነገርግን ቅድመ ሁኔታ ማድረግ አለበት። መከላከያው የይገባኛል ጥያቄውን በከፊል
ብቻ የሚመለከት ከሆነ ወይም የይገባኛል ጥያቄው በከፊል ተቀባይነት ያለው ከሆነ, ፍርድ ቤቱ ለከሳሹ የፍርድ
ውሳኔን በመቀበል ተቀባይነት ያለው የይገባኛል ጥያቄ መጠን እንደ አፈፃፀም ማገድ ወይም በአባሪነት
የተገኘውን ማንኛውንም መጠን መክፈል; ወይም ተገቢ መስሎ የታየውን የወጪ ግብር። ተከሳሹ የይገባኛል
ጥያቄውን ሚዛን በተመለከተ ለመቅረብ እና ለመከላከል ፍቃድ ይሰጠዋል.
 

የበርካታ ተከሳሾችን ጉዳይ በተመለከተ ሁሉም ቀርበው ለመከላከል መብት የሌላቸው ሲሆኑ ፍርድ ቤቱ
የከሳሹን የይገባኛል ጥያቄ ለመከላከል መከላከያ ላለው ተከሳሽ ብቻ ነው. ሌሎቹን በተመለከተ ከሳሽ በተከሳሹ
ወይም ተከሳሾች ላይ ቀርበው እንዲከላከሉ ፈቃድ በተሰጠው ክስ ለመቀጠል ያለው መብት እንደተጠበቀ ሆኖ
እንዲገደልበት የሚያስችል ድንጋጌ የማግኘት መብት አለው።
 

በቅድመ ሁኔታም ሆነ ያለ ቅድመ ሁኔታ ፈቃድ ሲሰጥ ፍርድ ቤቱ አቤቱታ ማቅረብን፣ ጉዳዮችን በማጣራት እና
መሰል ጉዳዮችን በሚመለከት ትእዛዝ መስጠት ወይም ጉዳዩ በአስቸኳይ እንዲታይ ማዘዝ ይችላል። ጉዳዮቹ
ግልጽ ከሆኑ የማጠቃለያ ሂደቱ አላማ ከሳሽ የይገባኛል ጥያቄውን በተቻለ ፍጥነት እንዲለይ ለማስቻል ስለሆነ
አፋጣኝ ችሎት ማዘዝ አለበት። ፍርድ ቤቱ ተከሳሹን ክሱን እንዲከላከል ከፈቀደ በኋላ የማጠቃለያ ሂደቱ ወደ
መደበኛ ሂደት ተለውጦ ጉዳዩ እንደሌሎች ተራ ጉዳዮች ይስተናገዳል።
 

በመጨረሻም የፍትሐ ብሔር ሥነ ሥርዓት ሕጉ አንቀጽ 292 መሠረት ፍርድ ቤቱ በከሳሽ ላይ ብይን ከሰጠ
በኋላ ግን የጥሪው አገልግሎት ውጤታማ አለመሆኑን ወይም ይህን ለማድረግ በቂ ምክንያት እንዳለው ካወቀ
ወደ ጎን ሊተው ይችላል ። ለከሳሹን የሚደግፍ ድንጋጌ እና ተከሳሹ እንዲቀርብ እና እንዲከላከል መፍቀድ
ምክንያታዊ መስሎ ከታየ። ፍርድ ቤቱ ጥፋቱን ሊቀር ወይም ወደ ጎን በመተው እንደፈለገ ሊወስን ይችላል።
 

 የተፋጠነ አሰራር

አንዳንድ አይነት ማመልከቻዎችን ለመስማት የተፋጠነ አሰራር አለ፣ እና በእኛ የህግ ስርዓታችን ውስጥ
የእነዚህን ማመልከቻዎች የማስወገድ አቅጣጫዎች አሉ።

ስለ ጉዳዩ የተሟላ ግንዛቤ እንዲኖረን በመጀመሪያ ደረጃ ጉዳዩን በተጣደፈ አሰራር መሰረት ለመስማት እንዴት
መቅረብ እንዳለበት እንወያይ እና ከዚያም በዚህ አሰራር ምን አይነት ጉዳዮች እንደሚታዩ እናስባለን. .
 

በፍትሐ ብሔር ሥነ ሥርዓት ሕጉ አንቀጽ 301 ላይ በግልጽ እንደተገለጸው በተጣደፈ አሠራር ጉዳዩን ለማየት
መብት ያለው አካል እነዚህን ማመልከቻዎች ለማቅረብ በሕግ በተወሰነው ጊዜ ውስጥ በጽሑፍ፣ በተጻፈበት
ቀንና በተፈረመ ማመልከቻ ማቅረብ ይኖርበታል ወይም ካልሆነ ጊዜው የተወሰነ ነው, ማመልከቻው
የተመሰረተባቸው እውነታዎች ከተከሰቱ በአስራ አምስት ቀናት ውስጥ. በተጨማሪም ማመልከቻው አመልካቹ
የሚሠራበትን አቅም መግለጽ እና የተደነገገበትን የሕግ ድንጋጌዎች ማመልከት አለበት; እንዲሁም ምክንያቱን
በሚገልጽ ቃለ መሃላ መደገፍ አለበት። በተጨማሪም, አመልካቹ ለማቅረብ እንደፈለገ አስፈላጊውን የሰነድ
ማስረጃዎች ማካተት አለበት.
 

በዚህ ጊዜ, በዚህ ጊዜ የሚካሄደው ሂደት የቀድሞ ፓርቲ መሆኑን እና ተከሳሹ በማስታወቂያ አልቀረበም. በዚህ
ረገድ አመልካቹ በሂደቱ ውስጥ ለመስራት ብቁ ካልሆነ ወይም በተገቢው ፎርም ካልሆነ ወይም በተጠቀሰው ጊዜ
ውስጥ ካልቀረበ ወይም ፍርድ ቤቱ የማመልከቻው ርዕሰ ጉዳይ በትክክል ሊወገድ የማይችል እንደሆነ ካመነ
የተፋጠነ አሰራር, ማመልከቻው ውድቅ ይሆናል.
 

ነገር ግን፣ የማመልከቻው መቋረጥ የማመልከቻውን ርዕሰ ጉዳይ በተመለከተ እንደ res judciata አይሰራም፣
ነገር ግን አዲስ ማመልከቻ በተፋጠነ አሰራር እና በሂደት ለመፍታት በተመሳሳይ ምክንያት ላይቀርብ ይችላል።
 

በፍትሐ ብሔር ሕግ አንቀጽ 303 መሠረት ማመልከቻው በተፈቀደበት ጊዜ፡-

1. ፍርድ ቤቱ የሚወስነው በሚቀጥሉት አንቀጾች በተመለከቱት ድንጋጌዎች መሰረት ነው እና ውሳኔው

እንደ ጉዳዩ አይነት በሚጠይቀው መሰረት በፍርድ ወይም በጽሁፍ መልክ መፃፍ አለበት.
2. በዚህ ምእራፍ ወይም ማመልከቻው የቀረበበት ህግ ካልሆነ በስተቀር ፍርድ ቤቱ በማመልከቻው
መሰረት ውሳኔ ይሰጣል.
3. በንኡስ አንቀጽ (2) የተመለከተው ምንም ነገር ፍርድ ቤቱ አስፈላጊ ሆኖ ሲገኝ ማስረጃዎችን ወይም
ተጨማሪ ማስረጃዎችን እንዲያቀርብ ከመጠየቅ የሚያግደው ምንም ነገር የለም, በዚህ ሁኔታ, ፍርድ
ቤቱ በሚሰጠው መመሪያ እና ጊዜ ውስጥ.

በተጨማሪም ከላይ በተገለጸው ድንጋጌ መሠረት የፍትሐ ብሔር ሕግ አንቀጽ 304 የሚከተለውን ይደነግጋል፡-

1. በዚህ ምእራፍ ስር ያለ ማንኛውም ውሳኔ በወጪ ወይም በሌላ መልኩ ፍርድ ቤቱ ተገቢ መስሎ
በታየበት ሁኔታ ይወሰናል ወይም ይሰጣል።
2. በዚህ ምእራፍ መሰረት የትኛውም ውሳኔ ማመልከቻው በቀረበበት ህግ መሰረት ሊደረጉ ለሚችሉ
ወይም ሊደረጉ ለሚገባቸው ተጨማሪ ትዕዛዞች ወይም ለሁኔታዎች ጠቃሚ መስሎ ለሚታዩ
ተጨማሪ ትዕዛዞች እንቅፋት አይሆንም።

በዚህ ደረጃ, በበርካታ ጉዳዮች ላይ, ፍላጎት ያለው አካል ለመቅረብ እና የማመልከቻውን አቅርቦት
የሚቃወምበት ምንም አይነት ድንጋጌ እንደሌለ ልብ ሊባል ይገባል. ነገር ግን፣ ማመልከቻ የተፈቀደባቸው
በርካታ ጉዳዮች አንድ አካልን ብቻ የሚያካትቱ ሲሆን ሌላ አካል ፍላጎት ካለው፣ ፍርድ ቤቱን እንዲያሻሽል
ወይም ማመልከቻውን የመስጠት ትዕዛዙን ወደ ጎን መተው ይችላል። በፍትሐ ብሔር ሥነ-ሥርዓት ሕጉ
ውስጥ, ፍርድ ቤቱ አስፈላጊ ሆኖ ሲገኝ ሁልጊዜ ተጨማሪ ትዕዛዝ ሊሰጥ ይችላል.
 

ይግባኝ የመጠየቅ መብትን በተመለከተ በፍትሐ ብሔር ሥነ ሥርዓት ሕጉ አንቀጽ 306 ላይ እንደተገለጸው
ማመልከቻው በቀረበበት ሕግ ተቃራኒ ድንጋጌ ከሌለ በቀር በዚህ ምዕራፍ በአንቀጽ 309-311 ከተደነገገው
ፍርድ በቀር ይግባኝ አይቀርብም። እና፣ ይግባኝ በሚቀርብበት ጊዜ፣ በዚህ ምእራፍ ስር ከተሰጠው ፍርድ እንዲህ
አይነት ፍርድ ከተሰጠበት ጊዜ ጀምሮ በአስር ቀናት ውስጥ ይፈፀማል እና ይግባኙ የይግባኝ ጊዜ እስኪያልፍ
ድረስ ወይም ይግባኙ ውሳኔ እስኪሰጥ ድረስ ተፈጻሚ አይሆንም።
 

የተፋጠነ አሰራርን የመተግበር ወሰን በፍትሐ ብሔር ህግ አንቀጽ 300 ስር ተሰጥቷል. በዚህ አንቀፅ መሰረት, ኮዱ
የተወሰኑ አፕሊኬሽኖችን የሚያመለክት ሲሆን ለእንደዚህ አይነት አፕሊኬሽኖች አሠራር መከተል ያለባቸውን
አቅጣጫዎች ይዟል. ነገር ግን፣ ፍርድ ቤቱ ጉዳዩን በተፋጠነ ሂደት በአግባቡ ሊፈታ ይችላል ብሎ ከደመደመ፣
በሕጉ ውስጥ በግልጽ ከተጠቀሱት ውጪ ሌሎች ማመልከቻዎች በተጣደፈ አሰራር ሊታዩ እንደሚችሉ ልብ
ሊባል ይገባል።
 

ከላይ የተጠቀሱትን እውነታዎች ከግምት ውስጥ በማስገባት አሁን የምስክር ወረቀት ጉዳዮችን በተመለከተ
አንዳንድ ነጥቦችን እንወያይ ። በፍትሐ ብሔር ሕግ አንቀጽ 305 መሠረት፡-

1. ፍርድ ቤቱ አመልካቹን በመደገፍ ውሳኔውን ሲሰጥ የውሳኔውን ይዘት በአጭሩ የሚገልጽ ቀን እና

የተፈረመ የምስክር ወረቀት ይሰጣል።
2. በተለይም የስም ለውጥን በሚመለከቱ ጉዳዮች (የፍትሐ ብሔር ሕግ አንቀጽ 42 እና 43)፣ ፍርድን
ስለማቋረጥ (አንቀጽ 377 የፍትሐ ብሔር ሕግ)፣ ጋብቻን በመቃወም (አንቀጽ 592 የፍትሐ ብሔር
ሕግ)፣ ባልቴትነትን በሚመለከቱ ጉዳዮች ላይ የንኡስ አንቀጽ (፩) ድንጋጌዎች ተፈጻሚ ይሆናሉ።
(አንቀጽ 596 የፍትሐ ብሔር ሕግ) እንዲሁም አንዳንድ ሥልጣንን ወይም ሰነዶችን ለማማከር ወይም
ለመሰጠት ወይም ከተወሰኑ መመሪያዎች (አርት 129, 209,239,287,523,528,535 እና 630
የፍትሐ ብሔር ሕግ) ለመልቀቅ በሚቀርቡ ማመልከቻዎች ላይ.
3. በመመዝገቢያ መዝገብ (አንቀጽ 121፣127፣ 1623 እና 1630 የፍትሐ ብሔር ሕግ) ወይም ለመጽደቅ
ወይም ለማረጋገጫ (አርት 146,628,633,749,763,766,767 እና 804 የፍትሐ ብሔር ሕግ ወይም
አርት 41) ምዝገባ ወይም የንግድ ሕግ ቁጥር 163፣749፣763፣766፣767 እና 804 የፍትሐ ብሔር
ሕግ ወይም አርት 41 ሰነድ እንዲታረም ወይም እንዲሰረዝ ማመልከቻ ሲቀርብ። ፍርድ ቤቱ ተጨማሪ
ሂደቶችን ሳያደርግ ነገር ግን አስፈላጊ የሆኑትን ምርመራዎች ካዘዘ በኋላ በሁኔታዎች ላይ ተገቢውን
መመሪያ ሊሰጥ ወይም ማረጋገጫ, ምዝገባ ወይም ማረጋገጫ የምስክር ወረቀት መስጠት ወይም
የማረጋገጫ, የመመዝገቢያ ወይም የምስክር ወረቀት እውነታን ያረጋግጣል. አግባብነት ያለው ሰነድ,
እንደ ሁኔታው, ከተገቢው ቀን እና ቁጥር ጋር.

 
ባጭሩ መረዳት አለብህ በዚህ ክፍል ውስጥ የተገለጹት ድንጋጌዎች የይገባኛል ጥያቄው ክርክር የማይነሳበት
ወይም የይገባኛል ጥያቄው ተፈጥሮ አፋጣኝ ውሳኔ የሚያስፈልግ እና የሚቻል ከሆነ ጉዳዮችን ለመፍታት
ለማመቻቸት ታስቦ የተዘጋጀ ነው። . ተገቢ በሆኑ ጉዳዮች ላይ አፋጣኝ መፍትሄ ይሰጣሉ እና እንደዚህ ያሉ
ሂደቶች አላስፈላጊ እና ምናልባትም የማይፈለጉ ከሆነ ሙሉ ሂደቶችን ያስወግዳሉ።
 

 ሌሎች የሥርዓት ጉዳዮች

በዚህ ክፍል ውስጥ ሌሎች በርካታ የሥርዓት ጉዳዮችን እንነጋገራለን. የሂደቱ ዋና ችግሮች አይደሉም ነገር ግን
በአብዛኛው ቴክኒካዊ ደንቦችን ወይም ልዩ ሂደቶችን ያካተቱ ናቸው. ጥቂቶቹ በጣም የተወሳሰቡ እና
በባህሪያቸው የሥርዓት አይደሉም። ይሁን እንጂ እነዚህ ሁሉ ጉዳዮች ተማሪዎች የፍትሐ ብሔር ሥነ-ሥርዓት
ሕጉ ሽፋን ምን ያህል እንደሆነ እንዲያሳዩ እና ይዘቱን እንዲያውቁ ለማድረግ ነው. ከላይ የተጠቀሱትን
ዓላማዎች ለመፍታት, ርዕሰ ጉዳዩ በሚከተለው መንገድ ይብራራል. እነዚህ ሂደቶች በከሳሽ እና በከሳሽ ሲጀመር
እና ተከሳሹ ጉዳዩ እስኪወገድ ድረስ ጊዜያዊ እፎይታ ሲጠይቅ ነው. የእንደዚህ አይነት እፎይታ ህይወት በዋናው
የይገባኛል ጥያቄ ላይ የተመሰረተ ነው.
 

 ከፍርድ በፊት መታሰር እና ማያያዝ

እዚህ ስር የምንወያይባቸው ድንጋጌዎች በአፈፃፀም ሂደት ውስጥ እንደ እስራት እና ተያያዥነት የሚገልጹ
የተለያዩ ቅርጾች ናቸው .

ይህ ክፍል የተለየ ነው ምክንያቱም ፍርድ ከተሰጠበት ጊዜ በፊት እስራትን እና ማያያዝን ያካትታል.

 

ቁርኝት እንዲኖረን በመጀመሪያ ተከሳሹን በቁጥጥር ስር ማዋልን እናያለን (የመታየት ዋስትና ተብሎ
የሚጠራው) እና ከዚያም የንብረት ማምረቻውን ደህንነት እናስባለን.
 

 በፍርድ ፊት መታሰር

የርዕሰ ጉዳዩን ፍሬ ነገር ከመጀመራችን በፊት፣ እነዚህ ደንቦች ተፈጻሚ የሚሆኑት የማይንቀሳቀስ ንብረትን
በማይመለከቱ ክሶች ላይ ብቻ መሆኑን ልብ ይበሉ። ክሱ የማይንቀሳቀስ ንብረትን የሚመለከት ከሆነ ተከሳሹ
በዚህ ንብረት ላይ ያለው ጥቅም ለመታየት በቂ ዋስትና ተደርጎ ሊወሰድ ይችላል።
 

በፍትሐ ብሔር ሥነ ሥርዓት ሕጉ አንቀጽ 147 መሠረት የዚህን ሕግ ሕጋዊነት ለማረጋገጥ በመጀመሪያ እና
ከሁሉም በላይ ፍርድ ቤቱ ተከሳሹን ሲያረጋግጥ በተከሳሹ ላይ የእስር ማዘዣ ሊሰጥ ይችላል.
  ጉዳዩን ለማዘግየት ወይም የፍርድ ቤቱን ሂደት ለማስቀረት ወይም በእሱ ላይ ሊሰጥ የሚችለውን
ማንኛውንም ፍርድ ለማደናቀፍ ወይም ለማዘግየት በማሰብ የፍርድ ቤቱን የዳኝነት ወሰን ለቆ ወጥቷል
ወይም ሊወጣ ነው ወይም ንብረቱን ያጠፋ ወይም ያነሳ እንደዚህ አይነት ገደቦች; ወይም
 ከሳሽ በተከሳሹ ላይ ሊተላለፉ የሚችሉትን ማናቸውም ድንጋጌዎች ለማስፈጸም ሊያደናቅፉ ወይም
ሊዘገዩ የሚችሉበት ምክንያታዊ ሁኔታ በሚፈጠርበት ሁኔታ ከኢትዮጵያ ሊወጣ ነው ።

ክርክሩ ተከሳሹ ሊወጣ ነው ወይም የፍርድ ቤቱን የዳኝነት ወሰን ትቶ እንደሆነ ግልጽ የሆነ ሀሳብ መታየት
አለበት። ነገር ግን አከራካሪው ተከሳሹ ከኢትዮጵያ ሊወጣ ነው የሚል ከሆነ ፣ ለመልቀቅ የተቃረበበት ሁኔታ
ምንም ይሁን ምን ማዘዣ ሊሰጥ ይችላል ይህም በእሱ ላይ የተላለፈ ማንኛውም ውሳኔ ምክንያታዊ እስከሆነ
ድረስ ነው። በአፈፃፀም ላይ እገዳ ወይም ዘግይቷል. ለምሳሌ, ተከሳሹ ላልተወሰነ ጊዜ ወደ ውጭ አገር ለመቆየት
ማሰቡን ያሳያል.
 

ማመልከቻው በማንኛውም የክስ ደረጃ ማለትም ለፍርድ ከቀረበበት ጊዜ በፊት ወይም በኋላ ሊቀርብ ይችላል
ፍርድ እስካልተሰጠ ድረስ እና ማመልከቻው በመሐላ ወይም በሌላ ማስረጃ ሊደገፍ ይችላል. ፍርድ ቤቱ ከላይ
ከተገለጹት ቅድመ ሁኔታዎች በተጨማሪ ከሳሽ ቀለም ያለው የይገባኛል ጥያቄ እንዳለው እና ዕርምጃ
ካልተወሰደ በስተቀር ተከሳሹ ራሱን ከፍርድ ቤት ሥልጣን እንደሚያነሳ ሊረካ ይገባል። ፍርድ ቤቱ ይህን ያህል
ረክቶ ሲገኝ ተከሳሹን ተይዞ ለፍርድ ቤት እንዲያቀርብ የፍርድ ቤት ማዘዣ በማውጣት ለመታየት ዋስትና
ማቅረብ ያልቻለበትን ምክንያት ለማሳየት ነው።

የነዚህ ድንጋጌዎች አላማ ተከሳሹን ከማሰር ይልቅ ዋስትና እንዲያቀርብ ማስገደድ መሆኑን ልብ ይበሉ።
ተከሳሹ የዋስትና ማዘዣውን ለማስፈጸም አደራ ለተሰጠው ሹም በማዘዣው ውስጥ የተመለከተውን ድምር፣
የከሳሹን የይገባኛል ጥያቄ ለማርካት በቂ የሆነ፣ የከሳሹን የይገባኛል ጥያቄ ለማርካት የሚበቃ፣ የትኛው ድምር
እንደሚሆን በመክፈል ከመታሰር መቆጠብ ይችላል። ክሱ እስኪወገድ ድረስ ወይም ተጨማሪ ትዕዛዝ እስኪሰጥ
ድረስ በፍርድ ቤት ተይዟል.
 

ተከሳሹ እንደታሰረ በመገመት የዋስትና ማስያዣ ትእዛዝ የማይገባበትን ምክንያት ማሳየት ይችላል። ፍርድ ቤቱ
አላግባብ የመሥራት ሐሳብ እንደሌለው ወይም እንደ ሁኔታው ከፍርድ ቤት ሥልጣን ሊወጣ ወይም ከኢትዮጵያ
ሊወጣ እንደማይችል ሊያውቅ ይችላል. በቂ ምክንያት ያላሳየ እንደሆነ ፍርድ ቤቱ የጠየቀውን ገንዘብ ወይም
ሌላ ንብረት በፍርድ ቤት እንዲያስቀምጠው ወይም እንዲቀርበው ዋስትና እንዲሰጥ ፍርድ ቤቱ ማዘዝ አለበት።
ክሱ በሚቀርብበት ጊዜ እና በእሱ ላይ ሊተላለፉ የሚችሉ ማናቸውም ውሳኔዎች እርካታ እስኪያገኙ ድረስ
መያዣው በማንኛውም ጊዜ ለመታየት መሆን አለበት. ተያዡ የተከሳሹን የይገባኛል ጥያቄ ካለማቅረብ አንፃር
ፓርቲው ክሱን እንዲከፍል ሊታዘዝ የሚችለውን ገንዘብ እንዲከፍል ያስገድደዋል።
 
 

በፍትሐ ብሔር ሥነ ሥርዓት ሕጉ አንቀጽ 150 መሠረት ዋስትና ለመስጠት ፈቃደኛ ካልሆነ፡-
በአንቀጽ 148 ወይም 149(4) የተመለከተውን ትዕዛዝ ለመፈጸም ፈቃደኛ ካልሆነ ፍርድ ቤቱ ተከሳሹን
ትእዛዙን እስካሟላ ድረስ ወይም የክሱ ውሳኔ እስኪያገኝ ድረስ በፍትሐ ብሔር ማረሚያ ቤት እንዲቆይ
ሊያዝዝ ይችላል። ተከሳሹ፣ ድንጋጌው እስኪያበቃ ድረስ፡- ተከሳሹ ከስድስት ወር በላይ ሊታሰር የማይችል
ከሆነ።
 

የሚለቀቀው የዋስትና ማመልከቻ በፍትሐ ብሔር ሕግ አንቀጽ 149 መሠረት ቀርቧል። በዚህ መሠረት
የመታየት ዋስ በማንኛውም ጊዜ ለመሰናበት ማመልከት ይችላል። በተጠየቀ ጊዜ የመለቀቅ ፍፁም መብት
አለው, እና ከተሰናበተ በኋላ, ተከሳሹ ሌላ ዋስ ማግኘት አለበት. ተከሳሹ ሌላ ዋስ ማግኘት ካልቻለ ፍርድ ቤቱ
ገንዘብ ወይም ሌላ ንብረቱ ላይ የተላለፈውን ውሳኔ ለማርካት የሚያስችል ገንዘብ እንዲያስገባ ከቻለ ፍርድ
ቤቱ ያዛል። አንድ ጊዜ ዋስ ካገኘና ዋስ ከተፈታ በኋላ ሌላ ዋስ ማግኘት ወይም ንብረቱን ማስያዝ ከቻለ ብቻ
ይጠበቅበታል። ንብረቱን እንዲያስቀምጥ ከታዘዘ እና ይህን ሳያደርግ ሲቀር ቀደም ሲል እንደተገለፀው በእስር
ቤት ሊታሰር ይችላል.
 

 ከፍርድ በፊት አባሪ

ንብረቱን ለማምረት ከዋስትና ጋር የተያያዙ ደንቦች ተከሳሹ ንብረቱን እንዳያስወግድ ወይም እንዳይጠፋ
ለመከላከል የተነደፈ ነው. በዚህ አሰራር በፍትሐ ብሔር ስነ ስርዓት ህግ አንቀጽ 151 መሰረት ድርጊቱ ሙሉ
በሙሉ በንብረቱ ላይ የተወሰደ ሲሆን የማይንቀሳቀስ ንብረትን ጨምሮ በሁሉም ክሶች ላይ ተፈፃሚ ይሆናል።
ተከሳሹ በእሱ ላይ የተላለፈውን ማንኛውንም ውሳኔ ለማደናቀፍ ወይም ለማዘግየት በማሰብ የንብረቱን
አጠቃላይ ወይም ማንኛውንም ክፍል ሊወስድ እንደሆነ ፍርድ ቤቱ ካረጋገጠ ነው ። እንዲህ ያለውን ንብረት
ከአካባቢው የፍርድ ቤት ወሰን ለማስወገድ.
 

በዚህ አጋጣሚ ወሳኙ ጥያቄ የተከሳሹ ፍላጎት ነው። ፍርድ ቤቱ ተከሳሹ የአዋጁን አፈጻጸም ለማደናቀፍ ወይም
ለማዘግየት ፍላጎት እንዳለው መርካት አለበት, እና ውሳኔው በተለየ ተከሳሽ የአዕምሮ ሁኔታ ላይ የተመሰረተ
ነው. ቢሆንም፣ ይህ የአዕምሮ ሁኔታ ንብረቱን በሚመለከት ከድርጊቶቹ ሊወሰድ ይችላል። ነገር ግን ተከሳሹ
ከትልቅ ይዞታ ትንሽ ክፍል ለመሸጥ መሞከሩ ግድያውን ለማዘግየት ወይም ለማደናቀፍ ያሰበውን ማረጋገጫ
አያረጋግጥም።
 

በተጨማሪም ፣ አሁን ያለው የተከሳሹ ባህሪ ብቻ ጠቃሚ መሆኑን ልብ ይበሉ። ቀደም ሲል ንብረት ማስያዣ
ወይም ውድቅ ማድረጉ ንብረቱን ለማያያዝ በቂ ምክንያት አይሆንም። በሌላ አገላለጽ፣ የበለጠ አስፈላጊው
ነገር አሁን ያለው አላማ ወይም ንብረትን ለማስወገድ ወይም ለማስወገድ መሞከር ነው።
 

ማመልከቻው በማንኛውም የክስ ደረጃ ላይ ሊደረግ ይችላል, እና ክሶቹ በመሐላ ወይም በሌላ መንገድ
ሊረጋገጡ ይችላሉ. ፍርድ ቤቱ በሌላ መንገድ ካላዘዘው በቀር ከሳሽ የተወሰነ ንብረት እንዲያያዝ መጠየቅ
አለበት፣ እና በማመልከቻው ውስጥ ያንን ንብረት እና የሚገመተውን ዋጋ ማመላከት አለበት። ፍርድ ቤቱ
ንብረቱ ሊወገድ ወይም ሊወገድ እንደሚችል ካረጋገጠ ተከሳሹ የተወሰነ መጠን ያለው ዋስትና እንዲያቀርብ
ወይም ንብረቱን ወይም ዋጋውን ወይም ድንጋዩን ለማሟላት በቂ የሆነ ክፍል እንዲያቀርብ ሊመራው ይችላል
ወይም እሱ መጥቶ ለምን ዋስትና እንደማይሰጥ ምክንያት እንዲያሳይ ሊያዝ ይችላል። ስለሆነም ፍርድ ቤቱ
ምክንያት እንዲያሳይ እድል ሳይሰጠው ዋስትና እንዲያቀርብ ወይም ንብረቱን በቀጥታ እንዲያመርት ሊያዝ
ይችላል። ነገር ግን ፍርድ ቤቱ የዋስትና ወረቀቱን እንዲያወጣ ወይም ንብረቱን እንዲያቀርብ ትዕዛዝ ባስተላለፈ
ጊዜ ለደንቡ ተፈጻሚነት የተቀመጡት ቅድመ ሁኔታዎች እንዳልተገኙ ማለትም ሊወገድ ወይም ሊወገድ
እንዳልነበረ ሊያሳይ የሚችል ይመስላል። አፈፃፀሙን ለማደናቀፍ ወይም ለማዘግየት በማሰብ ንብረቱን
ያስወግዱ እና ፍርድ ቤቱ ትዕዛዙን ወደ ጎን ይጥላል። ፍርድ ቤቱ በሁኔታዊ ንብረት ላይ እንዲያያዝ ማዘዝ
ይችላል።
 

ወደ ንብረት መያያዝ ስንመለስ በፍትሐ ብሔር ሕግ አንቀጽ 152 መሠረት፡-

1. ተከሳሹ ዋስትና የማይሰጥበትን ምክንያት በቂ ምክንያት ካላሳየ ወይም የሚፈለገውን ዋስትና

ሳያቀርብ ሲቀር ፍርድ ቤቱ በወሰነው ጊዜ ውስጥ የተገለጸውን ንብረት ፍርድ ቤቱ ማዘዝ ይችላል
ወይም ይህ ክፍል ማንኛውንም ድንጋጌ ለማሟላት በቂ ሆኖ ሲገኝ በሱቱ ውስጥ ሊታለፍ የሚችል,
ተያይዟል.
2. ተከሳሹ ምክንያቱን ባሳየ ወይም ከተጠቀሰው ንብረት ወይም የትኛውም ክፍል ከተጣበቀ በኋላ
የሚፈለገውን ዋስትና ካቀረበ ፍርድ ቤቱ አባሪው እንዲሰረዝ ወይም ሌላ የመሰለውን ትዕዛዝ ይሰጣል።

ነገር ግን በፍትሐ ብሔር ሥነ ሥርዓት ሕጉ አንቀጽ 153 መሠረት በማንኛውም ሁኔታ ፍርድ ቤቱ ተከሳሹ
ለአባሪው ወጪ ከዋስትና ጋር አብሮ የሚፈለገውን ዋስትና ሲያቀርብ ፍርድ ቤቱ አባሪው እንዲነሳ ትእዛዝ
እንደሚሰጥ ወይም ክሱ ሲሰናበት.
 

በተጨማሪም በፍትሐ ብሔር ሥነ ሥርዓት ሕጉ አንቀጽ 153(5) መሠረት ንብረት ተያይዟል እና በኋላም
ለከሳሹን የሚደግፍ ድንጋጌ ሲተላለፍ በድጋሚ እንዲታይ ጥያቄ ማቅረብ አስፈላጊ እንዳልሆነ ተነግሯል።
ንብረት. ነገር ግን የማስፈጸሚያ ማመልከቻ አሁንም መቅረብ እንዳለበት ልብ ይበሉ, እና የማስፈጸሚያ
ማመልከቻው በጊዜ ገደብ ውስጥ ካልቀረበ, አባሪው ውጤታማ አይደለም. እንዲሁም ፍርድ ከመሰጠቱ በፊት
ተያይዘው ከነበሩ ንብረቶች ጋር በተያያዘ ግድያ ሲጠየቅ አፈፃፀምን የሚመለከቱ ተራ ደንቦች ተፈጻሚ
ይሆናሉ, ስለዚህ ንብረቱ እንደገና መያያዝ አያስፈልግም የሚለው እውነታ ተመጣጣኝ ስርጭት እንዳይኖረው
አያግደውም.
 

በአስፈፃሚው ክፍል ላይ በግልፅ እንደምናብራራ በንብረቱ ላይ መቃወሚያ በሶስተኛ ወገን ንብረቱ የእሱ ነው
ወይም የፍርድ ባለዕዳው ንብረቱ ነፃ ስለመሆኑ በአባሪነት ሊመረጥ ይችላል። እንዲሁም ፍርድ ከመሰጠቱ በፊት
ንብረቱ ተያይዟል, ሶስተኛው አካል የይገባኛል ጥያቄውን ሊመርጥ ይችላል, እና ለገንዘብ አከፋፈል አዋጅ
አፈጻጸም በተያዘው ንብረት ላይ የቀረበው የይገባኛል ጥያቄ በተመሳሳይ መልኩ ይጣራል. ተከሳሹ ለፍርድ
ከመቅረቡ በፊት የተያያዘው ንብረት ነፃ ነው ብሎ ሊጠይቅ ይችላል፣ ምንም እንኳን በወቅቱ የይገባኛል
ጥያቄውን ባለማሳወቁ ትእዛዝ ከተሰጠው እና ተፈፃሚ ለማድረግ ማመልከቻ ከቀረበ በኋላ ይህን ከማድረግ
ሊያግደው አይገባም። እንደ ተጨባጭ ሁኔታ, ተቃውሞው እስከዚያ ጊዜ ድረስ አስፈላጊ አይደለም.
 

ከሁሉም በላይ ከፍርድ በፊት መያያዝ የክስ መዝገብ ተካፋይ ያልሆኑ ሰዎች ከመያዛቸው በፊት ያሉትን
መብቶች አይነኩም ወይም ማንኛውም ሰው በተከሳሹ ላይ የሰጠውን ድንጋጌ ለመፈጸም በማያያዝ ለንብረት
ሽያጭ ከማመልከት አይከለክልም. በተከሳሹ ላይ. በዚህ ህግ መሰረት ተከሳሹ ውሳኔው ከመሰጠቱ በፊት ተከሳሹ
ከሆነ ንብረቱ ለተቀባዩ ይተላለፋል.
 

በመጨረሻም፣ ከድንጋጌው በፊት የንብረት ቁርኝት ያገኘው ከሳሽ አፈጻጸምን በተመለከተ ከማንኛውም ከሳሽ
የተሻለ ቦታ ላይ መሆን እንደሌለበት ማስታወስ አለብህ። ሕጉ በፍርድ ፊት በአባሪነት የተከራካሪ ወገኖችን
መብት የሚያመለክት መሆኑ ከፍርድ በኋላ አባሪው ከሳሽ ከሌሎች ድንጋጌዎች የበለጠ ይሰጣል ማለት
አይደለም። ስለዚህ በአፈፃፀም ላይ ያሉ ሂደቶች እስኪቋቋሙ ድረስ, በተያያዙት ንብረቶች ውስጥ የሶስተኛ
ወገኖች የቅድሚያ መብቶች ሊነኩ አይገባም.
 

 ጊዜያዊ እገዳዎች፣ የኢንተርሎኩቶሪ ትዕዛዞች እና ቀጠሮ የተቀባዩ

ሙግት በመጨረሻ ውሳኔ ላይ ለመድረስ የተወሰነ ጊዜ የሚወስድ እና ብዙ ጊዜ የሚወስድ በመሆኑ ለጉዳዩ

የመጨረሻ ውሳኔ እስኪሰጥ ድረስ ለተከራካሪ ወገኖች ጥበቃ እና ንብረቱን ለመጠበቅ ዝግጅት ማድረግ አስፈላጊ
ነው።
 

ፍርድ ቤቱ ክስ የማምጣት አላማ ጉዳዩ በሚታይበት ጊዜ በሚከሰቱ ድርጊቶች እንደማይሸነፍ እና በክርክሩ ላይ

ያለው ንብረት እንዲጠበቅ ለማድረግ ሰፊ ስልጣን አለው።
 

የሙግት ዓላማን ለማሳካት ከዚህ በታች የምንወያይባቸው የሚከተሉት ሦስት መፍትሄዎች በትክክለኛው
መንገድ ሥራ ላይ መዋል አለባቸው።
 

 ጊዜያዊ እገዳዎች

ማዘዣ ማለት የፓርቲ ቅፅን የሚከለክል ትእዛዝ ወይም አንድን ድርጊት እንዲፈጽም የሚጠይቅ ነው። እና
ከሳሹ እንደ የመጨረሻው ድንጋጌ አካል የፍርድ እፎይታ ሊጠይቅ ይችላል. ክሱ በሚቆይበት ጊዜ ጊዜያዊ ትእዛዝ
የሚተላለፈው አንዳንድ ድርጊቶች እንዳይፈጸሙ ለመከላከል ሌላውን አካል የሚጎዳ ነው። ህጉ ጊዜያዊ ትእዛዝ
በሁለት ዓይነት ሁኔታዎች ውስጥ እንዲሰጥ ይፈቅዳል፡-

 በንብረት ላይ የሚወሰደው እርምጃ ሌላውን ወገን የሚጎዳ ከሆነ;

 ውሉን መጣስ ወይም ድርጊት መፈጸሙን ለመከልከል በሚቀርበው ክስ ተከሳሹ ውሉን ለማፍረስ
ወይም ድርጊቱን በመጠባበቅ ላይ ያለውን ሙግት ለማድረግ ሲያስፈራራ።

በመጀመሪያ ከንብረት ጋር ያለውን ግንኙነት ለመከላከል ጊዜያዊ ትእዛዝ መውጣቱን እንመለከታለን. በዚህ ረገድ
ፍርድ ቤቱ የሚከተለውን ካረጋገጠ ትእዛዝ ሊሰጥ ይችላል፡-

 አከራካሪው ንብረት በክስ ተካፋይ የመባከን፣ የመጎዳት ወይም የመገለል አደጋ ላይ ነው።
 በክርክር ውስጥ ያለው ንብረት ውሳኔን ለማስፈጸም በግፍ የመሸጥ አደጋ ወይም;
 ተከሳሹ አበዳሪዎቹን ለማጭበርበር በማስፈራራት ወይም ይህንን ንብረት ለማስወገድ ወይም
ለማስወገድ አስቧል።

እንደዚህ ባሉ ጉዳዮች ላይ የፍትሐ ብሔር ሥነ ሥርዓት ሕጉ አንቀጽ 154 መሠረት ፍርድ ቤቱ ድርጊቱን
ለመከልከል ጊዜያዊ ማዘዣ ሊሰጥ ይችላል ወይም ማንኛውንም ማዘዝ ያሰበውን ማዘዝ ይችላል። እና ትዕዛዙ
ክሱ ወይም ተጨማሪ ትእዛዝ እስከሚወገድ ድረስ ውጤታማ ነው።
 

ፍርድ ቤቱ አመልካቹ የመጀመሪያ ደረጃ ጉዳይ እንዳለው፣መብቱ ከመረጋገጡ በፊት አመልካቹ ሊጠገን
የማይችል ጉዳት እንዳይደርስበት ጥበቃ አስፈላጊ መሆኑን እና ጉዳቱ ወይም ጉዳቱ - ትእዛዙ ከተሰጠ
በአመልካቹ ላይ ሊደርስ እንደሚችል መወሰን አለበት። ያልተሰጠ ትዕዛዙ ከተሰጠ ለሌላኛው ወገን ሊደርስ
ከሚችለው ችግር የበለጠ ነው። የማይንቀሳቀሰው ንብረት ባህሪ እና በኢትዮጵያ ካለው ጠቀሜታ አንጻር ፍርድ
ቤቱ ክሱ በመጠባበቅ ላይ ባለው ንብረት ላይ አደጋ መኖሩን ካረጋገጠ ትእዛዝ በመደበኛነት መሰጠት አለበት።
ተንቀሳቃሽ ንብረት በሚኖርበት ጊዜ በንብረቱ ላይ የሚደርሰውን ጉዳት በበቂ ሁኔታ በኪሳራ ማካካሻ ሊካስ
የሚችል መሆኑን ግርዶሹ ግምት ውስጥ ማስገባት አለበት። ከቻለ ትእዛዙን ለማውጣት ምንም ምክንያት
የለም.
 

ግልጽ መሆን አለብህ፣ አንድ ተዋዋይ ወገን ለጊዜያዊ ትእዛዝ ሊያመለክት ቢችልም፣ ክሱ የቀረበለት ትእዛዝ
እፎይታ ለማግኘት ባይሆንም፣ ክሱ መጀመሪያ የመጣው እንዲህ ያለውን እፎይታ ለማግኘት መሆኑ ጊዜያዊ
ትእዛዝ መሰጠት እንዳለበት ለመወሰን ትልቅ ጠቀሜታ እንዳለው ግልጽ መሆን አለብህ። መሰጠት አለበት።
ምክንያቱም ጊዜያዊ ትእዛዝ አለመስጠቱ ከሳሽ የፈለገውን እፎይታ ሊያገኝ አይችልም ማለት ነው።
 
ለምሳሌ ከሳሽ ተከሳሹ ወደ ከሳሽ መሬት እንዳይገባ የሚከለክለውን መዋቅር ለማፍረስ ክስ መሥርቶበታል።
ክሱ በመጠባበቅ ላይ እያለ፣ ተከሳሹ እንደሚያፈርስ አስፈራርቷል። ፍርድ ቤቱ ተከሳሹን መዋቅሩን በማፍረስ
ወደ ከሳሽ መሬት እንዳይገባ የሚከለክል ጊዜያዊ ትዕዛዝ መስጠት አለበት. ይህን ካላደረገ ግን ከሳሽ በክሱ ላይ
የይገባኛል ጥያቄውን ያነሳል - መዋቅሩን ሳይበላሽ ለማቆየት - እና ክሱን ያመጣበት አላማ ይከሽፋል። ሰፊው
ፈተና ክሱ እስኪወገድ ድረስ ያለው ሁኔታ ተጠብቆ እንዲቆይ እና ፍርድ ቤቱ መሆን አለበት ብሎ ካመነ ጊዜያዊ
ትዕዛዝ ይሰጣል የሚለው ነው።
 

በተጨማሪም ንብረቱ በግፍ ሊሸጥ የሚችልበት አደጋ በሚደርስበት ጊዜ ንብረቱን በግፍ ሊሸጥ የሚችልበት
አደጋ በሚደርስበት ጊዜ የክስ ተካፋይ ባይሆንም ትእዛዝ በተሰጠው ሰው ላይ ሊሰጥ ይችላል።

ምሳሌ፡- ሀ በእሱ ላይ የያዘውን ውሳኔ ለማስፈጸም የ B ንብረት ነው የተባለውን ንብረት አያይዞ እንበል። ሐ፣
የንብረቱ ባለቤት ነኝ በማለት የባለቤትነት መግለጫን ሀ እና ቢን ይከሳል። ሐ ባለቤቱ ሆኖ ከተገኘ ንብረቱ በግፍ
የተሸጠ በመሆኑ አዋጁን በማርካት ንብረቱን እንዳይሸጥ የሚከለክል ጊዜያዊ ትእዛዝ A ማግኘት ይችላል። እሱ
የ C ክስ አካል ባይሆንም እንኳ ትዕዛዙ በ A ላይ ሊወጣ የሚችል ይመስላል። ህጉ በስህተት የተሸጠውን አዋጅ
ለማስፈጸም ነው ይላል። ከንብረቱ ጋር የተያያዘው የክስ ተቋም ከተከተለ በኋላ ዓባሪው ሊጣል የሚችልበት
እድል አለ, እና እንደዚህ ባለ ሁኔታ ጊዜያዊ እገዳ መሰጠት አለበት.
 

ተከሳሹ በገንዘብ ጠያቂዎቹ ላይ በማጭበርበር ንብረቱን ለማንሳት ወይም ለማስወገድ ያሰበ ጊዜያዊ ትዕዛዝ
እንዲሰጥ የፈቀደው ድንጋጌ ተፈፃሚ የሚሆነው ቀደም ሲል የነበረ አንድ አበዳሪ ይህን ድርጊት ለመከላከል ክስ
በሚመሠርትበት ጊዜ እና የተዛተበት ጊዜ ብቻ ነው። የይገባኛል ጥያቄው ከመከሰቱ በፊት መወገድ ወይም
መጣል ሊከሰት ይችላል። ከሳሹ ባልተረጋገጠ የይገባኛል ጥያቄ ለመመለስ ክስ በሚያቀርብበት ጊዜ በማያያዝ
መንገድ መቀጠል ይኖርበታል፣ ምክንያቱም ይህ ለእሱ ድጋፍ የሚሰጠውን ማንኛውንም ውሳኔ ለማሟላት
ንብረቱ መገኘቱን ያረጋግጣል።
 

አከራካሪው ንብረት የመባከን፣ የመጎዳት ወይም የመለያየት አደጋ የተጋረጠ እንደሆነ፣ ትእዛዙ ሊሰጥ
የሚችለው ድርጊቱን ለመፈጸም በሚያስፈራራበት አካል ላይ ብቻ ነው። ነገር ግን ለእነዚህ ዓላማዎች ፓርቲው
በፍርዱ የሚገደድ ማንኛውም ሰው ለምሳሌ ክሱ ከተጀመረ በኋላ የንብረቱን ባለቤትነት መብት ከፓርቲ ያገኘ
ሰው ወይም የፓርቲ ተወካይን ያጠቃልላል።
 

ከሳሽ ተከሳሹን የውል ማፍረስ ወይም ሌላ የሚጎዳ ድርጊት እንዳይፈጽም ለመከልከል ክስ አቅርቧል። ተከሳሹ
የከሳሹን የይገባኛል ጥያቄ ውሳኔ እስኪያገኝ ድረስ ውሉን በመጣስ ወይም ድርጊቱን ሲፈጽም የተከለከለ
ይሆናል።
 

እርግጥ ክሱ የቀረበው ተከሳሹ ንብረትን በሚመለከት ድርጊት እንዳይፈጽም ለመከልከል ከሆነ እና ድርጊቱን
እፈጽማለሁ ብሎ ካስፈራራ, ቀደም ሲል በተገለፀው የአንቀጽ 154 ድንጋጌ መሰረት ጊዜያዊ የእግድ ትዕዛዝ
ይፈቀዳል. ነገር ግን ዛቻው ድርጊት የግድ የክስ ጭብጥ የሆነውን ንብረትን የሚያካትት ቢሆንም ጊዜያዊ ትእዛዝ
ሊሰጥ እንደሚችል ህጉ ግልጽ ያደርገዋል።
 

ውሉን በመጣስ ወይም ድርጊት መፈፀሙን የሚቃወመው ጊዜያዊ ትእዛዝ መሰጠት አለመኖሩን ሲወስን ፍርድ
ቤቱ የከሳሹ የይገባኛል ጥያቄ የሚረጋገጥ መሆኑን በመገመት በክሱ ላይ እንደ የመጨረሻ እፎይታ ትእዛዝ
የማግኘት መብት ይኖረው እንደሆነ መመርመር አለበት። .
 

ነገር ግን፣ ጊዜያዊ ትእዛዝ በሚፈለግበት ጊዜ፣ ከሳሽ የተለየ አፈጻጸም ወይም ማዘዣ የማግኘት መብት ይኖረው
እንደሆነ የመጨረሻው ድንጋጌ አካል የሆነበት ሁኔታ ግልጽ አይደለም። ከሳሽ ያቀረበው ክስ እውነት ሆኖ ከተገኘ
ይህን የመሰለ እፎይታ ማግኘት የሚችል መስሎ እስከታየ ድረስ ፍርድ ቤቱ ጊዜያዊ ትእዛዝ በማውጣቱ ትክክል
ይሆናል።
 

ዋናው ቁም ነገር የከሳሹን ክስ እውነት ነው ብሎ በመገመት የተለየ አፈጻጸምም ሆነ ማዘዣ የማግኘት መብት
እንደማይኖረው ግልጽ በሆነበት ጊዜ የመጨረሻው ድንጋጌ አካል ሆኖ ፍርድ ቤቱ ተከሳሹን የሚከለክል ጊዜያዊ
ትዕዛዝ መስጠት የለበትም። ውሉን ከመጣስ ወይም የማስፈራሪያውን ድርጊት ከመፈጸም.
 

በጊዜያዊ የእገዳ አቤቱታ ላይ ፍርድ ቤቱ የከሳሹን የይገባኛል ጥያቄ ትክክለኛነት እንደማይወስን ልብ ይበሉ. ይህ
የፍርድ ሂደቱን መጠበቅ አለበት. ከሳሽ ክሱን በፍርድ ሂደት ማረጋገጥ ይችል እንደሆነ ብቻ ይወስናል፣ እንደ
የመጨረሻ ድንጋጌ አካል ትእዛዝ የማግኘት መብት ሊኖረው ይችላል። ይህ ከሆነ እና ተከሳሹ ከሳሽ ለመከላከል
የሚፈልገውን ድርጊት እንደሚፈጽም በማስፈራራት ላይ ከሆነ, ፍርድ ቤቱ የከሳሾች የይገባኛል ጥያቄ
በመጨረሻ ታይቶ ውሳኔ እስኪያገኝ ድረስ ጊዜያዊ ትዕዛዝ ይሰጣል.
 

የመደጋገምን ወይም የመብት ጥሰትን የመቀጠል ትእዛዝን በተመለከተ የፍትሐ ብሔር ሕግ አንቀጽ 155
የሚከተለውን ይደነግጋል፡-

1. በማናቸውም የክስ መዝገብ ተከሳሹን የውል ማፍረስን ወይም ሌላ ለከሳሹን የሚጎዳ ድርጊት
እንዳይፈጽም የሚከለክል ከሆነ፣ በክስ መዝገብ ላይ የካሳ ጥያቄ ቢቀርብም ባይጠየቅም፣ ከሳሽ ክሱ
ከተመሰረተበት ተቋም በኋላ በማንኛውም ጊዜ እና በፊትም ሆነ በኋላ ይችላል። ፍርዱ፣ ተከሳሹ
የኮንትራቱን ወይም ቅሬታ ያቀረበበትን ድርጊት እንዳይፈጽም ወይም ከአንድ ንብረት ወይም መብት
ጋር በተገናኘ በተመሳሳዩ ውል የሚመጣ ማንኛውንም የውል ጥሰት ወይም መሰል ድርጊት
እንዳይፈጽም የሚከለክል ጊዜያዊ ትዕዛዝ ለፍርድ ቤት ያመልክታል።
2. ፍርድ ቤቱ በትእዛዙ የሚቆይበትን ጊዜ፣ ሒሳብ መያዝ፣ ዋስትና መስጠት፣ ወይም በሌላ መልኩ ተገቢ
መስሎ በሚታያቸው ውሎች ላይ ፍርድ ቤቱ በትዕዛዝ ሊሰጥ ይችላል።
3. እንዲህ ባለ ሁኔታ ውስጥ ጊዜያዊ የእግድ ትእዛዝ የሚፈልግ አካል ለፍርድ ቤት አቤቱታ ማቅረብ
አለበት እና ትዕዛዙን የሚያስገድዱ እውነታዎች በቃለ መሃላ ሊረጋገጡ ይችላሉ.እገዳው የአንድን
 ድርጊት አፈፃፀም ውል መጣስ የሚከለክል ከሆነ, ጥያቄው ሊቀርብ ይችላል. የመጨረሻ ፍርድ ከተሰጠ
በኋላም ይደረጋል።

በተለምዶ በፍትሐ ብሔር ሥነ ሥርዓት ሕጉ አንቀጽ 157 በግልጽ እንደተገለጸው የማመልከቻው ማስታወቂያ
ለተቃራኒ ወገን መሰጠት አለበት ነገር ግን የዕገዳው ነገር በማስጠንቀቂያው መዘግየት ከተሸነፈ ማለትም
ካልተገደበ በቀር ፓርቲው ድርጊቱን እንደሚፈጽም ወዲያውኑ አደጋ ፣ ትዕዛዙ ሊሰጥ ይችላል ።
 

ነገር ግን በፍትሐ ብሔር ሕግ አንቀጽ 158 መሠረት፡-

ማንኛውም የእገዳ ትዕዛዝ በዚህ ትእዛዝ ያልተደሰተ አካል ባቀረበው ማመልከቻ መሰረት ሊለቀቅ ወይም
ሊለያይ ወይም በፍርድ ቤት ሊወገድ ይችላል።

የፍትሐ ብሔር ሥነ ሥርዓት ሕግ አንቀጽ 159 ን መሠረት በማድረግ በድርጅት አካል ላይ ትእዛዝ የተሰጠ
ሲሆን ኮርፖሬሽኑን እንዲሁም የግል ድርጊቱን ለመከልከል የሚፈልገውን አባላትና ኃላፊዎችን ያስገድዳል። ይህ
ማለት ያለመታዘዝ ከሆነ የኮርፖሬሽኑ ንብረት ሊያያዝ ይችላል.
 

በፍትሐ ብሔር ሥነ ሥርዓት ሕጉ አንቀጽ 156(1) መሠረት በመጨረሻ የእገዳ ትዕዛዝ መጣስ በሁለት መንገድ
ይቀጣል፡ የሰውን ንብረት በማያያዝ ወይም በወንጀል ሕግ ቁጥር 449 መሠረት የንቀት ክስ።
 

በመጨረሻም በፍትሐ ብሔር ሥነ ሥርዓት ሕግ አንቀጽ 156 (2) መሠረት ንብረቱ ከተያያዘበት ጊዜ ጋር
የተያያዘው ነገር ቢበዛ ለአንድ ዓመት የሚቆይ መሆኑን እና አለመታዘዝ ወይም ጥሰቱ ከቀጠለ ንብረቱ ተሽጧል
እና ከተገኘው ገቢ ፍርድ ቤቱ ለሌላኛው ወገን ተገቢ መስሎ የታየውን ካሳ ይሰጣል።
 

በይነተገናኝ ትዕዛዞች

የፍትሐ ብሔር ሥነሥርዓት ሕጉ አንቀጽ 165 መሠረት ፍርድ ቤቱ አስፈላጊ ወይም አዋጭ ነው ብሎ
የገመተውን የክስ ክስ ውሳኔ በመጠባበቅ ላይ ያለ ማንኛውም ትእዛዝ ተብሎ የኢንተርሎኩዩሪ ትዕዛዝ በሰፊው
ሊገለጽ ይችላል። ፍርድ ቤቱ በማንኛውም ጊዜ እንደዚህ ያሉ ትዕዛዞችን በአንዱ ወገን ማመልከቻ እና ለሌላው
ማስታወቅ ይችላል ። ይህ ለአካለ መጠን ያልደረሰ ልጅን ለመጠበቅ እና ለልጆቻችን ክፍያ ትእዛዝን
ይጨምራል። በተጨማሪም፣ ሕጉ የተወሰኑ የኢንተርሎኩዌር ትዕዛዞችን በሚመለከት የተወሰኑ ድንጋጌዎችን
ይመለከታል፣ ይህም ከዚህ በታች እንመለከታለን።
 

በፍትሐ ብሔር ሥነ ሥርዓት ሕጉ አንቀጽ 160 በግልጽ እንደተገለጸው በክስ መዝገብ የተካተቱ ወይም ከፍርድ
በፊት ተያይዘው የነበሩ ተንቀሳቃሽ ንብረቶች በፍጥነት ወይም በተፈጥሮ የመበስበስ ወይም በሌላ መንገድ
መሸጥ ሲገባቸው ፍርድ ቤቱ . የንብረቱን ሽያጭ, በዚህ መንገድ እና በሚመስለው ሁኔታ ላይ. ክሱ ከዚያም
ከሽያጩ የተገኘው ገቢ በላይ ነው። በዚህ ህግ መሰረት፣ ፍርድ ቤቱ የዋጋ ማሽቆልቆሉን የገበያ ሁኔታ የሚያሳዩ
ሰነዶችን እንዲሸጥ ሊያዝ ይችላል። በተጨማሪም በፍትሐ ብሔር ሥነ ሥርዓት ሕጉ አንቀጽ 161 (1) (ለ)
መሠረት ፍርድ ቤቱ ንብረቱ እንዲቆይ፣ እንዲጠበቅ ወይም እንዲጣራ ማዘዝ ይችላል፣ ማንኛውም ሰው ወደ
ማንኛውም መሬት ወይም ሕንፃ ወይም ናሙና እንዲገባ ወይም እንዲገባ መፍቀድ ይችላል። ሙሉ መረጃ
ወይም ማስረጃ ማግኘት ይቻል ዘንድ ምልከታዎችን ወይም ሙከራዎችን ያድርጉ።
 

የፍትሐ ብሔር ሥነ-ሥርዓት ሕጉ አንቀጽ 162 ከተነበበበት ጊዜ ጀምሮ ለሽያጭ ወይም ለንብረት
ማቆያ፣መጠበቅ ወይም ቁጥጥር ማመልከቻ ከሳሹ ክስ ከተመሰረተ በኋላ በማንኛውም ጊዜ ለተከሳሹ
ካስታወቀ በኋላ ሊቀርብ ይችላል። . ተከሳሹ ለከሳሹ ማስታወቂያ ከሰጠ በኋላ በማንኛውም ጊዜ ተመሳሳይ
ማመልከቻ ማቅረብ ይችላል።
 

የሽያጭ መታገድን በተመለከተ የፍትሐ ብሔር ሥነ ሥርዓት ሕጉ አንቀጽ 163 ክሱ የመሬትን ወይም የመሬት
ይዞታን የሚመለከት ከሆነና በይዞታው ላይ ያለው አካል ለመንግሥት የሚገባውን ግብር አልከፈለም ወይም
በይዞታው ላይ አከራይ የሚያከራይ በመሆኑ ምክንያት እንደሆነ ይገልጻል። መሬቱ ወይም ይዞታው እንዲሸጥ
ከተወሰነበት ውስጥ ሌላው ወገን በመሬት ላይ ወይም በይዞታው ላይ ወለድ አለን በማለት የገቢውን ወይም
የኪራይ ቤቱን ክፍያ ሲከፍል እና ሽያጩ ከመደረጉ በፊት ሽያጩን እንዲታገድ ለፍርድ ቤት ማመልከት
ይችላል። , እና ፍርድ ቤቱ ተገቢ መስሎአቸውን በመሳሰሉት ውሎች ላይ ማመልከቻውን ሊሰጥ ይችላል. ፍርድ
ቤቱ በይዞታው ላይ ባለው አካል ላይ በሌላኛው ተዋዋይ ወገን ከወለድ ጋር የከፈለውን ፍርድ ፍርድ ቤቱ ተገቢ
መስሎት ባለው መጠን የከፈለውን ገንዘብ ሊከፍል ይችላል ወይም በድንጋጌው ላይ በተደነገገው የሂሳብ
ማስተካከያ የተከፈለውን ገንዘብ ሊያስከፍል ይችላል።
 

በመጨረሻም የክስ ጉዳዩ ጉዳይ በፍርድ ቤት ስለማስያዝ ከሆነ፣ የፍትሐ ብሔር ሕግ አንቀጽ 164 የሚከተለውን
ይደነግጋል፡-

የክሱ ጭብጥ ገንዘብ ወይም ሌላ ንብረት ማስረከብ የሚችል እንደሆነ እና ማንኛውም ተዋዋይ ወገን ገንዘቡን
ወይም ንብረቱን ለሌላ ወገን በአደራነት መያዙን ወይም ለሌላ ወገን ነው ወይም የሚገባው መሆኑን አምኖ
ሲቀበል ፍርድ ቤቱ ሊያዝዝ ይችላል። በፍርድ ቤት ተጨማሪ መመሪያ መሠረት ከዋስትና ጋር ወይም ያለ
ዋስትና በፍርድ ቤት ውስጥ የሚቀመጥ ወይም የመጨረሻ ስም ላለው አካል የሚደርሰው።

ስለዚህ፣ ኤ ኢትን ለማግኘት ቢን ከከሰሰ። $ 5,000፣ እና B Eth እንዳለባ ቸዉ አመነ። 4,000 ዶላር፣ B ኢት.
4000 ዶላር ስለዚህ ገንዘቡ ወይም ንብረቱ የተፈቀደለት አካል በክስ መዝገብ ላይ የተካተቱት ሌሎች
ጥያቄዎች በፍርድ ሂደት ላይ እያለ ይዞታ ሊኖረው ይችላል።
 

የተቀባይ ሹመት
የተከራካሪ ወገኖች መብት እስኪወሰን ድረስ የክስ ጉዳዩን ለመጠበቅ ፍርድ ቤቱ ክሱ በሚቆይበት ጊዜ ንብረትን
የሚመለከት ተቀባይ ሊሾም ይችላል። የፍትሐ ብሔር ሥነ ሥርዓት ሕጉ አንቀጽ 166 መሠረት ፍርድ ቤቱ
ፍትሐዊና ምቹ ሆኖ በሚታይበት ጊዜ ተቀባይ ሊሾም ይችላል ከአዋጁ በፊትም ሆነ በኋላ።

ዓላማውን ከግብ ለማድረስ፣ ለዚያ ማመልከቻ ከቀረበ በኋላ ተቀባይ መሾም አለበት ወይ የሚለውን ግምት
ውስጥ በማስገባት ፍርድ ቤቱ እንዲያስብበት መመሪያ ተሰጥቶታል፡-

 በአመልካቹ የተጠየቀው ዕዳ መጠን;

 ከንብረቱ ጋር በሚገናኝበት ጊዜ በተቀባዩ ሊገኝ የሚችል መጠን እና;
 የእሱ ቀጠሮ ሊሆን የሚችል ወጪ.

በዚህ አካባቢ, ፍርድ ቤቱ ጥሩ ውሳኔ አለው, ነገር ግን ከላይ ከተጠቀሱት መስፈርቶች አንጻር መተግበር አለበት.
 

ከንብረት ባለቤትነት ጋር የተያያዘ ክስ በሚዘገይበት ጊዜ በተጠረጠሩ ሁኔታዎች ተከሳሹ ከፍተኛ መጠን ያለው
ንብረት መወገዱ ለተቀባዩ መሾም ጥሩ ምክንያት ይሆናል።

እንዲሁም በክፍያ ነባሪ ይዞታ ውስጥ ለመግባት መብት ያለው ተበዳሪው በንብረት መያዣው ላይ ለማገገም
በሚከሰስበት ጊዜ, ክሱ በሚቆይበት ጊዜ በመያዣው ከንብረቱ ጋር ማንኛውንም ግንኙነት ለመከላከል ተቀባይ
መሾም ይቻላል.

ድንጋዩ አበል እንዲከፈለው ልዩ ንብረት ላይ የጥገና እና ክስ የጣለ እንደሆነ አበል ካልተከፈለ ተቀባዩ ንብረቱን
ሸጦ አበል ይከፍላልና ለዚያ ንብረት ተቀባይ መሾሙ አፈጻጸምን ሊያመቻች ይችላል። ከሚገኘው ገቢ.
 

ነገር ግን ቀጠሮውን የሚፈልገው አካል በተጠቀሰው ንብረት ላይ የማግኘት መብት ያለው ዋና ጉዳይ ካላደረገ
በስተቀር ፍርድ ቤቱ ተቀባይ ሊሾም አይገባም።

ምንም እንኳን አብዛኛዎቹ ጉዳዮች ተቀባይ የሚሾሙበት ንብረቱ የክሱ ርዕሰ ጉዳይ የሆነበትን ሁኔታ
የሚያጠቃልል ቢሆንም ፍርድ ቤቱ ማንኛውንም ንብረት ተቀባይ የመሾም ስልጣን ተሰጥቶታል እና አግባብ
ባለው ሁኔታ ውስጥ ተቀባይ ሊሾም ይችላል. በክሱ ውስጥ ያልተሳተፈ ንብረት ።
 

ተከሳሹ እየባከነ ያለው አንድ ንብረት ብቻ ነው እንበል እና በዚህ ከቀጠለ ንብረቱ ዋጋ የለውም። እንዲህ ዓይነቱ
ብክነት ከቀጠለ ከሳሹ በሰጠው ውሳኔ ላይ ምንም ነገር ሊገነዘበው ስለማይችል ፍርድ ቤቱ ለንብረቱ ተቀባይ
መሾሙ ተገቢ ነው ብሎ ሊደመድም ይችላል።
 

በእንደዚህ ዓይነት ፍቃድ በፍትሐ ብሔር ህግ አንቀጽ 166 መሰረት ተቀባዩ ሰፊ ስልጣን ሊሰጠው ይችላል.
ፍርድ ቤቱ በትእዛዙ መሰረት ንብረቱን በማምጣት እና በመከላከል፣ ንብረቱን አውቆ፣ ማስተዳደር፣ መጠበቅ፣
መጠበቅ እና ማሻሻል፣ ኪራይና ትርፍ መሰብሰብ እና ማስወገድ እና ሰነዶችን እስከመፈጸም ድረስ በንብረቱ ላይ
እንዲቆጣጠር ሊፈቅድለት ይችላል። ባለቤት ። ሥልጣኑ በቀጠሮው ቅደም ተከተል የሚገለጽ ሲሆን አዋጁ
ከወጣ በኋላም ፍርድ ቤት እስኪወጣ ድረስ ሥልጣን እንደያዘ ሊቆጠር ይገባል።
 

በዚህ መድረክ ተቀባዩ የፍርድ ቤት ሹም ስለሆነ በእጁ ያለው ንብረት ከሾመው ፍርድ ቤት ፈቃድ ውጭ ሊያያዝ
አይችልም. እንዲሁም የፍርድ ቤት ፈቃድ ከሌለ በንብረቱ ላይ የቀጠሮው ትእዛዝ የተለየ ካልሆነ በቀር ንብረቱን
በሚመለከት መክሰስ ወይም መክሰስ አይችልም።

ተቀባይ የድርጅቱን ንብረት የመሰብሰብ እና የማቆየት ስልጣን ብቻ ከተሰጠው፣ የድርጅቱን ንብረት የማስያዝ
ስልጣን እንደሌለው ተወስኗል። ክፍያን በተመለከተ በፍትሐ ብሔር ሕግ አንቀጽ 167 መሠረት፡-

ፍርድ ቤቱ በአጠቃላይ ወይም በልዩ ትእዛዝ ለተቀባዩ አገልግሎት የሚከፈለውን ገንዘብ መጠን ማስተካከል
ይችላል።
 

ተቀባይ ከተሾመ በኋላ በፍትሐ ብሔር ሥነ ሥርዓት ሕጉ አንቀጽ 168 መሠረት ፍርድ ቤቱ ሊመራው
የሚችለውን ዋስትና ማቅረብ፣ ከንብረቱ የሚያገኘውን ሒሳብ፣ ፍርድ ቤት ባዘዘው መሠረት ሒሳቡን
ማቅረብና መክፈል ይኖርበታል። ፍርድ ቤቱ እንደ መመሪያው የሚከፈለው መጠን. በተጨማሪም ተቀባዩ
ንብረቱን ለመጠበቅ ምክንያታዊ እርምጃዎችን እንዲወስድ ይጠበቃል።
 

ነገር ግን በፍትሐ ብሔር ሥነ ሥርዓት ሕጉ አንቀጽ 169 መሠረት ሆን ብሎ በንብረቱ ላይ ጉዳት ያደረሰ
እንደሆነ ወይም ከባድ ቸልተኝነት ከሆነ ፍርድ ቤቱ ንብረቱን በማያያዝ ንብረቱን በማያያዝ ገንዘቡን እንዲከፍል
ሊያመለክት ይችላል. ወይም ማንኛውም ኪሳራ ወይም ጉዳት . በእንደዚህ ዓይነት ሁኔታ, ተቀባዩ በንብረቱ ላይ
ያለ አግባብ መያዙ በንብረቱ ውስጥ ያሉትን ሌሎች ወገኖች መብት አይጎዳውም.
 

 Habeas ኮርፐስ

እርግጥ ነው፣ የተለያዩ አገሮች ሃቤያስ ኮርፐስ ለሚለው ሐረግ ትርጉምና ቅርፅ የተለያየ ትርጉም ሊኖራቸው
እንደሚችል ማየት እንችላለን። በአጠቃላይ ግን ሃቤያስ ኮርፐስ በሚለው ቃል ምንጭ ላይ ተስማምተዋል
ማለት እንችላለን። በጥሬው የላቲን ቃል ነው። በላቲን ሀቤስ ማለት "አካል አለህ" ማለት ነው። እስረኞች ብዙ
ጊዜ ለሃቤስ ኮርፐስ ጽሁፍ አቤቱታ በማቅረብ መልቀቅ ይፈልጋሉ። የሃቤያስ ኮርፐስ ጽሁፍ አንድ እስረኛ ወደ
ፍርድ ቤት እንዲቀርብ ለማዘዝ የማረሚያ ቤቱ ባለስልጣን የዳኝነት ስልጣን ነው ስለዚህ ያ ሰው በህጋዊ መንገድ
መታሰሩ እና አለመታሰሩ እና ከእስር ይለቀቁ ወይም አይለቀቁም.

የሀቤያስ ኮርፐስ አቤቱታ የራሱን ወይም የሌላውን መታሰር ወይም መታሰር የሚቃወም ሰው ለፍርድ ቤት
የቀረበ አቤቱታ ነው። አቤቱታው በእስር ላይ ወይም በእስር ላይ እንዲቆይ ትዕዛዝ የሰጠው ፍርድ ቤት ህጋዊ
ወይም ተጨባጭ ስህተት መሥራቱን ማሳየት አለበት.
 

በሲ.ፒ.አር.ሲ አንቀጽ 15(2)i መሰረት ለከፍተኛው ፍርድ ቤት የሀቤያስ ኮርፐስን ክስ የመዳኘት ልዩ ስልጣን
ተሰጥቶታል። በሌላ በኩል የፌደራል ፍርድ ቤቶች አዋጅ ቁጥር 25/1996 በአንቀፅ 5(10) ላይ በግልፅ
እንደተቀመጠው ለሀበሻ ኮርፐስ የዳኝነት ሥልጣን የተሰጠው ለፌዴራል ፍርድ ቤቶች ነው። በተጨማሪም
የአዋጁን አንቀጽ 11 እና 14 ድምር አረዳድ ስንመለከት የቁስ ሥልጣን የተሰጠው ለፌዴራል ከፍተኛ ፍርድ ቤት
መሆኑን ነው።
 

ጥያቄ ፡ የግዛት ከፍተኛ ፍርድ ቤቶች፣ በሲ.ፒ.አር.ሲ ላይ በመመስረት፣ ወደ Habeas Corpus ማመልከቻዎችን
የመሞከር ወይም የሌሉበት ስልጣን ሊጠቀሙ ይችላሉ ብለው ያስባሉ።
 

የትኛው ፍርድ ቤት የዳኝነት ስልጣን እንዳለው ግልጽ ካደረግን በኋላ፣ ከሂደቱ ጋር የተያያዘው ቀጣዩ አስፈላጊ
ጉዳይ ይህ ማመልከቻ በፍርድ ቤት እንዴት እየተስተናገደ ነው የሚለው ነው። አሰራሩ የሚመራው
በሲ.ፒ.አር.ሲ ኦፍ ኢትዮጵያ አንቀጽ 177-179 ነው። በህጉ አንቀፅ 177 መሰረት ለሀቤያስ ኮርፐስ ማመልከቻ
በ Ci.Pr.C ወይም በወንጀለኛ መቅጫ ህግ የተሰጠውን ትእዛዝ ከመከተል ውጪ የተከለከለው ሰው ሊቀርብ
ይችላል። እንደዚህ አይነት ሰው ማመልከቻውን ማቅረብ ካልቻለ፣ ማንኛውም ሰው ወክሎ ይህን ማድረግ
ይችላል።
 

ማመልከቻውን ተከትሎ ከፍተኛው ፍርድ ቤት በእስር ላይ ያለው ሰው በእለቱ ከታገደው ሰው ጋር በችሎቱ

እንዲቀርቡ እና የታሰረው ሰው ለምን እንደሚፈታ እንዲያሳዩ ወዲያውኑ መጥሪያ ይሰጣል። በዚህ ቀን, ፍርድ
ቤቱ የማመልከቻውን እውነት ይመረምራል እና እገዳው ህገ-ወጥ መሆኑን ያረጋግጡ. ሕገወጥ መሆኑ
ከተረጋገጠ ፍርድ ቤቱ በእስር ላይ ያለ ሰው በአስቸኳይ እንዲፈታ ማዘዝ አለበት።
 

 በግልግል እና በማስታረቅ ሂደት

የግልግል ዳኝነት የክርክር አፈታት ሂደት ነው ተከራካሪ ወገኖች ጉዳያቸውን ለሶስተኛ ወገን አማላጅ (ወይም
የግሌግሌ ዳኞች ፓነል) ሁሉንም ማስረጃዎች መርምሮ ለተከራካሪ ወገኖች ውሳኔ ይሰጣል። ይህ ውሳኔ
ብዙውን ጊዜ አስገዳጅ ነው. ልክ እንደ ፍርድ ቤት ዳኝነት፣ የግልግል ዳኝነት ባላንጣ ነው። የዝግጅት አቀራረቦቹ
የአንዱን ጎን ትክክለኛነት, ሌላኛው ስህተት ለማረጋገጥ ነው. ስለዚህም ተዋዋይ ወገኖች እርስ በርስ እየተጋጩ
እንጂ በትብብር እንዳልሠሩ ይገምታሉ። የግልግል ዳኝነት በአጠቃላይ እንደ ፍርድ ቤት ዳኝነት መደበኛ
አይደለም ነገር ግን ደንቦቹ የተከራካሪዎችን ፍላጎት ለማሟላት በተወሰነ ደረጃ ሊቀየሩ ይችላሉ።
 

የግልግል ዳኝነት አብዛኛውን ጊዜ ለንግድ አለመግባባቶች መፍትሄ የሚውል ነው፣በተለይ ከአለም አቀፍ የንግድ
ልውውጦች አንፃር። የግልግል ዳኝነት በፈቃደኝነት ወይም በግዴታ ሊሆን ይችላል እና አስገዳጅ ወይም
አስገዳጅ ያልሆነ ሊሆን ይችላል.
 

የግልግል ዳኝነት ጥቅሙም ጉዳቱም አለው። ወደ ፍርድ ቤት ከመሄድ ይልቅ የግልግል ዳኝነትን የሚደግፉ በርካታ
ተግባራዊ ምክንያቶች አሉ። በጥቅሉ ሲታይ፣ ወደ ፍርድ ቤት ከመሄድ ይልቅ በግልግል ለማለፍ ብዙ ጊዜ
ይወስዳል፣ ምንም እንኳን ተቺዎች የቀረቡ እና ውድ የሆኑ የግልግል ጉዳዮችን መጠቆም ይወዳሉ። እርግጥ ነው,
ሂደቱን በጊዜ ለመጠበቅ ቁልፉ ውጤታማ ቁጥጥር እና የሂደቱን አስተዳደር ነው.
 

የግልግል ዳኝነትም ተመራጭ ነው ምክንያቱም ለህዝብ ይፋ የሚሆን የፍርድ ቤት መዝገብ የለም። ከሌላ አካል
ጋር እንደገና የንግድ ሥራ መሥራት ካለብዎት ይህ ትልቅ ጥቅም ነው።
 

በአጠቃላይ የግልግል ዳኝነት ብዙ ጥቅሞች አሉት ማለት እንችላለን። ለተዋዋይ ወገኖች፣ ከፍርድ ቤት ይልቅ
የኮንፈረንስ ክፍል መደበኛ ያልሆነ መቼት የንግድ ግንኙነቱን ለመጠበቅ እና ሚስጥራዊነትን ደረጃ ይጨምራል።
እንደ ቅድመ ችሎት ሂደቶች እና ግኝቶች ያሉ ውስንነቶች እና አስተማማኝ የመስማት ቀን የማዘጋጀት ችሎታ
ያሉ የተሳለጡ ሂደቶች በአጠቃላይ ጊዜ እና ገንዘብ ይቆጥባሉ። የግሌግሌ ዯግሞ ግዙፉ ጥቅም ግን የሚፇሌጉ
የልምዴ፣ የእውቀት እና የክህሎት ደረጃዎች ያሇውን ውሳኔ ሰጭ መምረጥ መቻል ነው።
 

ይሁን እንጂ የግልግል ዳኝነት አንዳንድ ድክመቶች አሉት ማለቱም እውነት ነው። ሽምግልና ተከራካሪ ነው፣
ስለሆነም በአጠቃላይ አሸናፊ መፍትሄዎችን ለመፍጠር ወይም ግንኙነቶችን ለማሻሻል ምንም አያደርግም።
ብዙውን ጊዜ ግጭትን ያባብሳል፣ ልክ በፍርድ ቤት ላይ የተመሰረተ ፍርድ ሊደረግ ይችላል። በተጨማሪም
የግልግል ዳኝነት የውሳኔ ሰጪነት ስልጣንን ከፓርቲዎቹ ይርቃል። ይህ አሁን ላለው ግጭት መፍትሄ ያመጣል,
ነገር ግን ተጋጭ አካላት ወደፊት የራሳቸውን ግጭቶች እንዴት በተሻለ መንገድ መፍታት እንደሚችሉ
እንዲማሩ ምንም አይረዳም, እንደ ሽምግልና. ሌሎች ሰዎች የግልግል ዳኝነት በጣም መደበኛ ያልሆነ እና
ፍትሃዊ ሊሆን ስለሚችል ይወቅሳሉ። አንዳንድ ታዛቢዎች እንደሚያምኑት በጥንቃቄ የተስተካከለ
አሠራራቸው ፍርድ ቤቶች ብቻ ናቸው ፍትህ ሊሰጡ የሚችሉት።
 

ስለግልግል ዳኝነት ጥቅሙና ጉዳቱ ጥቂት ካልን የኢትዮጵያ የፍትሐ ብሔር ሥነሥርዓት ሕግ እንዴት
እንደተዝናና ቢፈልግ ይሻላል። የፍትሐ ብሔር አለመግባባቶችን ለመፍታት በግልግል በውዴታ ወይም በግዴታ
ሊደረግ ይችላል ብለናል። በሌላ በኩል ለግልግል የማይዳኙ ጉዳዮች እንዳሉ መረዳት ያስፈልጋል። የኢትዮጵያ
የ C.Pr.C አንቀጽ 315(2) በግልጽ እንደተቀመጠው፡ የአስተዳደር ውል በ Art. የፍትሐ ብሔር ሕግ ቁጥር 3132
ወይም በሕግ የተከለከለ በማንኛውም ሌላ ጉዳይ ለግልግል አይጋለጥም።
 

ስለዚህ ጉዳዩ በግልግል ላይ እንደሚወሰን ካወቅን የሚቀጥለው እርምጃ ስለ አሠራሩ ይሆናል። በ Art. 316 የ
Ci.Pr.C, ህጉ የሚጠይቅ ከሆነ ፍርድ ቤቱ የግልግል ዳኛ ሊሾም ይችላል. የግሌግሌ ዲኛው ከተመደበ በኋሊ
በግሌግሌ ችልቶች የሚከተሇው አሰራር በሥነ ጥበብ ይመራሌ። 317 የ Ci.Pr.C.
 
 
 

ስነ ጥበብ. 317.- የግሌግሌ ፌርዴ ቤት አሰራር

1. የቤተሰብ የግልግል ዳኞችን ጨምሮ በግልግል ዳኝነት ፊት ያለው አሰራር በተቻለ መጠን በፍትሐ
ብሔር ፍርድ ቤት ካለው ጋር ተመሳሳይ መሆን አለበት።
2. ፍርድ ቤቱ በተለይ ተከራካሪዎቹን እና ማስረጃዎቻቸውን በቅደም ተከተል ሰምቶ በህጉ መሰረት
ይወስናል።
3. ምስክሮች እንዲገኙ መጥሪያ ሊሰጥ ይችላል፡- አንድ ምስክር መጥሪያው ከሆነ መልስ ካልሰጠ ሁለቱም
ወገኖች መጥሪያውን ለፍርድ ቤት ማመልከት ይችላሉ። በዚህ ጉዳይ ላይ የስነ-ጥበብ ድንጋጌዎች.
111-121 አፕሊኬሽን.
4. አንድ አካል ችሎት እንዲሰማ እና ማስረጃውን እንዲያቀርብ እድል ተሰጥቶት ይህን ሳያደርግ ሲቀር
ፍርድ ቤቱ ሽልማቱን ሊሰጥ ይችላል።

 ወጪ

የፍርድ ቤት ክርክር ዋጋ እንደሚያስፈልግ ግልጽ ነው። ይህ ወጪ የፍርድ ቤት ሙግት የሚጠይቁትን ሁሉንም

ወጪዎች ያጠቃልላል። ይህ ከፍርድ ቤት ክፍያ, ከጠበቃ ክፍያ, ከመጓጓዣ ክፍያ, ከክህነት ወጪዎች እና ከሌሎች
ወጪዎች ጋር የተያያዘ ሊሆን ይችላል, እነዚህም ከክርክሩ መኖር ጋር በቀጥታ የተያያዙ ናቸው. በተለምዶ፣
የክርክር ወጪዎችን መልሶ ለማግኘት የሚጠይቀው የፍርድ ባለዕዳ ነው። ነገር ግን፣ የፍርድ አበዳሪው
የተናገረውን ነገር ለማግኘት የሚሳካው ሁልጊዜ አይደለም። በ Art. 462 የኢትዮጵያ Ci.Pr.C የማን ወይም
ከንብረት ውጭ እና ምን ያህል ወጪ እንደሚከፈል የመወሰን የፍርድ ቤት የፍላጎት ስልጣን ነው።
 

ነገር ግን የፍርድ ባለዕዳው ወጪውን እንዲከፍል ከታዘዘ ፍርዱ አበዳሪ በክሱ ላይ ያወጣውን ወጪ የሚያሳይ
ዝርዝር የወጪ ሰነድ ማዘጋጀት አለበት። ፍርድ ቤቱ የይገባኛል ጥያቄውን ለመቃወም ሌላውን ከሰጠ በኋላ
የሚከፈለውን ወጪ ያስተካክላል. ይህ ፍርድ፣ ልክ እንደ ፍርዱ ይግባኝ ማለት ነው።
 

ማጠቃለያ

የማስረጃ ህጉ በጠቅላላው የሙግት ሂደት ውስጥ ካሉት በጣም ውስብስብ ስራዎች አንዱን ይመለከታል። ይህ
ውስብስብ ተግባር ወደ እውነት ለመድረስ ያለፉትን ክስተቶች መልሶ መገንባት ነው። እውነት በፍፁም
አይፈለግም። በአንድ ወገን የተረጋገጡትን እና በሌላኛው የተካዱ ውንጀላዎችን የሚያረጋግጡ ማስረጃዎች
ቀርበዋል። የፍርድ ሂደቱ በመሰረቱ የቃል ምስክርነት እና የሰነድ ማስረጃዎች የሚፈተሹበት ደረጃ በመሆኑ
ሁሉንም አስፈላጊ የቃል ማስረጃዎች እና ዶክመንተሪዎች ፍርድ ቤት የሚቀርቡበት አሰራር እንዲኖር
ያስፈልጋል።
 

በዚህ ወቅት፣ ተከራካሪ ወገኖች ጉዳያቸውን የማቅረብ ቀዳሚ ኃላፊነት ስላላቸው ፍርድ ቤቱ በራሱ አቤቱታ
በልዩ ሁኔታዎች ብቻ ማስረጃ ማቅረብ ያለበት፣ ማለትም ምስክሮች/ሰዎች ወይም ሰነዶች/ሰዎች ሲያቀርቡ
ብቻ መሆኑን ልብ ማለት ያስፈልጋል። የተጠረጠረውን እውነታ በሁለቱም ወገኖች ያልተጠራ ወይም
ያልተጠቀሰ መሆኑን ማረጋገጥ ይችላል / ይችል ይሆናል።
 

በዚህ መሠረት በ Art. 112[1] መጥሪያው የተደረገው በተዋዋይ ወገን ጠያቂ ከሆነ መጥሪያው የተወሰነ ጊዜ
ከመሰጠቱ በፊት ተጓዡን ለመክዳት በቂ መስሎ በመታየቱ ለፍርድ ቤት የገንዘብ መጠን ይከፍላል። ለአንድ ቀን
የፍርድ ቤት መገኘት ሌሎች የምስክሮች ወጪዎች. ፍርድ ቤቱ የተሰበሰበው ገንዘብ ወጪውን ለመሸፈን በቂ
አለመሆኑን ወይም ምስክሩ ከአንድ ቀን በላይ መታሰር እንዳለበት ካወቀ ፍርድ ቤቱ መጥሪያ እንዲደረግለት
የጠየቀው አካል ተጨማሪ ገንዘብ ለፍርድ ቤቱ እንዲከፍል ያዛል።
 

ፍርድ ቤቱ ሌላ መመሪያ ካልሰጠ በቀር፣ በ Art. 120 የፍትሐ ብሔር ሥነ ሥርዓት ሕጉ፣ የተጠራው ምስክር ክሱ
እስኪወገድ ድረስ በእያንዳንዱ ችሎት መገኘት አለበት፣ ፍርድ ቤቱም ክሱ እስኪወገድ ድረስ መገኘት ያለበትን
የማስያዣ ቃል እንዲፈጽም ፍርድ ቤቱ ሊጠይቅ ይችላል።

ምስክር በአካል ብቃት ማነስ ወይም በሌሎች ምክንያቶች በፍርድ ቤት ለመመስከር በማይችልበት ጊዜ፣
ምስክሮቹ በኮሚሽን ሊመረመሩ እንደሚችሉ አንቀጽ 122 ይደነግጋል። በተጨማሪም ምስክሩ ኮሚሽኑን
ከሰጠው ፍርድ ቤት የአካባቢ ወሰን ውጭ በሚኖር ጊዜ ኮሚሽነሩ መስጠት ወይም መስጠት አስፈላጊ ሆኖ
ሲያገኘው ምስክሩ በሚኖርበት አካባቢ ላለው ፍርድ ቤት ማመልከት ይችላል። በእንደዚህ ዓይነት ምስክሮች ላይ
እና ፍርድ ቤቱ በራሱ ውሳኔ ምክንያታዊ እና ተገቢ እንደሆነ የመሰለውን ሂደት ሊያወጣ ይችላል.
 

እንደሚታወቀው፣ የሰነድ ማስረጃዎች ከቃል ምስክርነት በተቃራኒ እንደ እውነተኛ ማስረጃ ተመድበዋል።
እውነተኛ ማስረጃዎች የተፃፉ ሰነዶችን እና ማስረጃዎችን ያካትታል. አንድ ሰው የተጠራበት ሰነድ ለማዘጋጀት
ብቻ ከሆነ፣ በግል ፍርድ ቤት ሳይቀርብ ሰነዱን በቀላሉ ማቅረብ ይችላል።
 

በፍርድ ሂደቱ ላይ እያንዳንዱ አካል ለጉዳዩ ድጋፍ ለመስጠት አስፈላጊ ናቸው ብለው ያሰቡትን የቃል እና የሰነድ
ማስረጃዎችን ያቀርባል. በዚህ ረገድ ጉዳዩን የጀመረው አካል በፍርድ ቤት አእምሮ ውስጥ አከራካሪ እውነታን
ወይም የእምነት ደረጃን ለማረጋገጥ አስፈላጊ የሆኑ ማስረጃዎችን ለማቅረብ የማስረጃ ሸክም አለበት. ይህ
የማስረጃ ሸክሙ ያለበት አካል የመጀመር መብት እንዳለው አጠቃላይ ህግን ያንፀባርቃል። ነገር ግን፣ ተከሳሹ
የክስ መቃወሚያ ወይም ማንኛውንም አዎንታዊ መከላከያ ካነሳ፣ የይገባኛል ጥያቄው መኖሩን የማስረዳት
ሸክሙ (ያልተቀበለ ከሆነ) ወይም እንደዚህ ያለ አዎንታዊ መከላከያ ወደ ተከሳሹ ይሸጋገራል። በሌሎች ጉዳዮች
ሁሉ ከሳሽ የተከሰሱበት ምክንያት እንዳለው የማረጋገጥ ሸክም ያለበት ሲሆን ተከሳሹም ህጋዊ የሆነ መከላከያ
አለው ወይ በሚለው ጥያቄ ላይ የማስረዳት ሸክሙ አለበት።
 
በ Art. 261 የፍትሐ ብሔር ሕግ, ምስክሮችን ለመመርመር ሦስት ደረጃዎች አሉ. እነዚህ ናቸው፡-

1. ምርመራው - ዋና;
2. መስቀለኛ ጥያቄ;
3. እንደገና ምርመራው

ስለዚህም ሦስቱ የምስክሮች የምርመራ ደረጃዎች በተለያየ ጊዜ፣ በተለያየ መንገድ እና ለተለያዩ ዓላማዎች
እንዲቀጠሩ ይጠበቃል።
 

ከዚህ ምርመራ ጀርባ ያለው ምክንያት በሂደቱ ምክንያት ምስክሩ ስለ ጉዳዩ የሚያውቀው ነገር ሁሉ ለፍርድ
ቤት ይቀርባል እና ፍርድ ቤቱ ምስክሩን እየተናገረ ነው ወይስ አይደለም የሚለውን ለማጣራት የተሻለ ሁኔታ
ላይ እንደሚገኝ ነው. እውነት በትረካ ብቻ ከመሰከረ።
 

ስለሆነም በዋና ዋና ፈተናው ወቅት ደጋፊው የምሥክርነቱን ቃል ለእሱ በሚስማማው ብርሃን ለማዳበር
ይሞክራል ፣ በመስቀል-ምርመራ ወቅት ተቃዋሚው ያንን ምስክርነት ለማጣጣል ይሞክራል ፣ እና እንደገና
በሚመረመርበት ጊዜ ደጋፊው ። የመስቀለኛ ጥያቄን ውጤት ለመቀነስ ይሞክራል።
 

ከዚህ አንፃር የምስክሮችን የማጣራት ቀዳሚ ኃላፊነት በተከራካሪ ወገኖች ላይ ቢሆንም፣ እንደምንመለከተው
ፍርድ ቤቱ የምስክሮችን ምርመራ በተመለከተ ሰፊ ሥልጣን ተሰጥቶታል።
 

ወደ ፍርድ ቤት ሚና ስንመለስ የኛ የክርክር ስርዓታችን ባፀደቀው የክርክር ስርዓት የፍርድ ቤት ሚና ዝቅተኛ

ነው። ምንም እንኳን ኢትዮጵያ የክርክር ስርዓትን እና የፓርቲ አቀራረብ መርህን ብትከተልም ዳኛው በክርክሩ
ሂደት ላይ በቂ ቁጥጥር በማድረግ ተሻሽሏል።
 

የተቃዋሚ ሥርዓቱ አንዱ መገለጫ የሆነው የፓርቲ አቀራረብ መርህ በሕጋችን የተሻሻለ ሲሆን ፍርድ ቤቱ
በራሱ ችሎት አቤቱታዎችን ማሻሻያ የማዘዝ ሥልጣን ያለው ሲሆን ጉዳዮችን ለፍርድ የማቅረብ ሥልጣን
አለው። የምስክሮችን ምርመራ በተመለከተ ፍርድ ቤቱ በፈተና ወቅት በማንኛውም ጊዜ ለምሥክር ጥያቄ
የማቅረብ ስልጣን አለው። ከዚህ በተጨማሪ ፍርድ ቤቱ ማስረጃ የመጥራት ስልጣን አለው ይህም በሁለቱም
ወገኖች ያልተጠቀሰ ነው።
 

የፍርድ ቤቱን ሚና ግምት ውስጥ በማስገባት በዚህ ጊዜ ውስጥ የ Art. 262 የፍትሐ ብሔር ሥነ ሥርዓት ሕጉ
በኢፌዲሪ ሕገ መንግሥት ለፀደቀው የፌዴራል አደረጃጀት ተስማሚ በሆነ መንገድ ተፈፃሚ ሆኗል። ይህ
ማለት እያንዳንዱ ክልል ቋንቋውን የፍርድ ቤቶች የስራ ቋንቋ አድርጎ የመጠቀም ስልጣን ተሰጥቶታል። ሕገ
መንግሥቱ የፍርድ ቤቱን ቋንቋ የማያውቁ ግለሰቦች አስተርጓሚ እንዲኖራቸው መብት ሰጥቷል። ስለዚህ
በአሁኑ ወቅት የአማርኛ ቋንቋ አለመቻል ብቻ ሳይሆን ሌሎች የፍርድ ቤት የሥራ ቋንቋዎችን አስተርጓሚ
ማግኘት ይችላሉ።
 

ማስረጃ የሚቀርብበትን መንገድ በተመለከተ ፍርድ ቤቱ ውሳኔ ላይ ሲደርስ ሊመረምረው ስለሚችለው

ማስረጃ ዓይነት አንድ ቃል መነገር አለበት። በ Art. 261[3]፣ ምስክሮች በቂ ምክንያት እንዲመዘገብ ፍርድ ቤቱ
ካልፈቀደ በቀር፣ ምስክሮቹ በግልጽ ችሎት ማቅረብ አለባቸው። አስፈላጊ ሆኖ ከተገኘ ማስረጃው በካሜራ
ብቻ ሊሰማ ይችላል, ማለትም, ዳኛው ተከራካሪዎቻቸው ወይም ተከራካሪዎቻቸው ባሉበት ክፍል ውስጥ
ማስረጃዎችን ይወስዳል.
 

በመጨረሻም ፍርድ ቤቱ በዋነኛነት ውሳኔውን በግልፅ ችሎት ወይም በካሜራ የቀረቡትን ማስረጃዎች እና
በኮሚሽኑ የቀረቡትን ማስረጃዎች በህጉ በተደነገገው መሰረት ማድረግ ይኖርበታል። በሁለተኛ ደረጃ, ዳኛው
ብቁ እና ጠቃሚ ነው ብሎ በሚያምንበት ማስረጃ ላይ ብቻ ነው.