Lý Thuyết CDHA Tiết Niệu

CHẨN ĐOÁN HÌNH ẢNH
HỆ TIẾT NIỆU
BS. Phan Xuân Cường

Bộ môn Chẩn đoán hình ảnh
Trường Đại học Y Dược Hải Phòng
MỤC LỤC
Sơ lược giải phẫu hệ tiết niệu
Các kỹ thuật thăm dò hệ tiết niệu
 Chụp bụng tìm sỏi
 Chụp UIV
Một số bệnh lý thường gặp
 Bất thường về giải phẫu
 Sỏi tiết niệu
 Viêm nhiễm đường tiết niệu
 Một số U đường tiết niệu
 Chấn thương
1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 2

SƠ LƯỢC GIẢI PHẪU HỆ TIẾT NIỆU
Thận là tạng nằm sau phúc mạc
Nằm hai bên cột sống, trong hố thận
Có hình hạt đậu
Kích thước bình thường:
 Nước ngoài: Dài x Rộng X Ngang = 12x6x3cm
 Việt Nam: 10x5x2,5cm

Liên quan:
 Bao bọc bởi vỏ xơ
 Nằm trong mạc thận
 Mạc thận gồm hai lá: lá trước và lá sau
 Lá trước: mạc Gerota, lá sau: mạc Zurkerkent
 Khoang quanh thận: giữa thận và mạc thận
 Khoang cạnh thận: ngoài mạc thận, chia thành khoang
ngoài thận trước và sau

Tụy
Lách
Gan
Đại tràng
Khoang cạnh xuống
thận trước
Khoang quanh thận
Khoang cạnh Thận

thận sau

Gan
Khoang cạnh thận sau
Phúc mạc
Tuyến thượng thận
Thận phải
Khoang quanh thận

Đại tràng lên
Khoang cạnh thận trước

Niệu quản: chạy dọc theo hai bên cột sống, sát vào
thành sau tiểu khung và đổ vào mặt dưới bàng quang.
Có 3 vị trí hẹp
Bàng quang: nằm trong tiểu khung, bình thường xẹp,
khi đầy nước tiểu có hình cầu
Niệu đạo:
 Nam: dài, có 3 đoạn, đoạn TLT, đoạn màng và đoạn dương
vật
 Nữ: ngắn và thẳng

Cấu tạo thận:

 Các tiểu cầu thận Vỏ thận
 Các ống thận
 Các đài nhỏ Cột thận
Đài lớn
 Các đài lớn
Đài nhỏ
 Bể thận
 Niệu quản Bể thận
Tháp thận
Niệu quản

CÁC KỸ THUẬT THĂM DÒ
HỆ TIẾT NIỆU

CÁC KỸ THUẬT CƠ BẢN
Chụp bụng tìm sỏi (chụp

nằm)
Chụp cắt lớp thường
Siêu âm cắt lớp và Doppler
Chụp thận thuốc: UIV
Chụp cắt lớp điện toán
Chụp cộng hưởng từ MRI
Chụp cắt lớp thường:

Thấy rõ hình ảnh bờ thận

CÁC KỸ THUẬT CƠ BẢN
Siêu âm

CÁC KỸ THUẬT THĂM DÒ TRỰC TIẾP
A. Thăm dò phần cao bộ máy tiết niệu
- Chụp bể thận ngược dòng
- Chụp bể thận - niệu quản ngược dòng (UPR)
- Chụp các nang thận
- Chụp bơm hơi sau phúc mạc

Chụp bơm hơi sau phúc mạc

B. Thăm dò phần thấp hệ tiết niệu
- Chục bàng quang ngược dòng
- Chụp niệu đạo bàng quang ngược dòng
- Chụp bàng quang niệu đạo qua da (trên khớp mu)

Chấn thương niệu đạo

KỸ THUẬT CHỤP MẠCH MÁU
Chụp mạch số hóa

Chụp động mạch thận
Chụp tĩnh mạch thận

Hẹp động mạch thận

Phình động mạch thận

CÁC KỸ THUẬT CAN THIỆP
- Nút mạch
- Tạo hình mạch thận
- Chọc dò có hướng dẫn (siêu âm, CLVT)
- Dẫn lưu qua da, dẫn lưu khoang sau phúc mạc
- Nong niệu quản, tạo hình niệu quản
- Tán sỏi, lấy sỏi qua da
- Hủy nang thận bằng rượu

CHỤP BỤNG TÌM SỎI

CHUẨN BỊ BỆNH NHÂN
Bệnh nhân được ăn chế độ ít rau trước khi chụp
khoảng 2 ngày
Không được sử dụng những thuốc cản quang khác
trước ít nhất 6 ngày (thụt Baryte, uống Baryte…)
Thụt phân hôm trước và thụt lần 2 khoảng 2 giờ trước
khi chụp
Không uống nước trước khi chụp khoảng 3 giờ
Trong trường hợp cấp cứu không cần chuẩn bị.

ĐÁNH GIÁ PHIM CHỤP
Hệ xương: thấy được 2 xương sườn cuối, các đốt
sống, các gai sau, xương chậu, xương cùng, khớp
mu…
Thấy rõ được bóng cơ thắt lưng chậu chạy chếch theo
hình chữ V ngược từ D12-L1 xuống tiểu khung, nếu
thấy rõ vòm hoành càng tốt.
Gan – lách: thấy bóng gan, lách
Các hình cản quang: tất cả các vôi hóa, sỏi cản quang
thuộc các cơ quan trong ổ bụng: sỏi túi mật, đường
mật, vôi hóa ở tụy, sỏi tụy, vôi hóa tuyến thượng thận,
các mạch máu, sỏi ruột thừa, cơ quan sinh dục nữ,
tiền liệt tuyến và hệ tiết niệu…

ĐÁNH GIÁ PHIM CHỤP
Những hình cản quang này nằm trước cột sống trên
phim nghiêng thường thuộc các tạng và mạch máu
trong ổ bụng
Hình cản quang thuộc hệ tiết niệu thường nằm trùng
với cột sống trên phim nghiêng



CHỤP THẬN THUỐC (UIV)
UIV là phương pháp chụp hệ tiết niệu với thuốc cản
quang dựa trên nguyên lý bài trừ thuốc cản quang qua
đường tiết niệu
UIV là một kĩ thuật đầu tay trong thăm khám hệ tiết
niệu và không thể thiếu trong chẩn đoán bệnh lý hệ tiết
niệu.

CHỈ ĐỊNH
Tất cả các tổn thương nghi ngờ bệnh lý của đường
tiết niệu: sỏi, viêm nhiễm, dị dạng…
Đái máu chưa rõ nguyên nhân
Những bệnh lý có liên quan đến hệ tiết niệu: các bệnh
lý tiểu khung, bẩm sinh…
Để chẩn đoán u trong ổ bụng và u sau phúc mạc

CHỐNG CHỈ ĐỊNH
Chụp UIV không có chống chỉ định tuyệt đối, có một
số CCĐ sau:
 Trong suy thận nặng
 Không dung nạp Iod
 Suy gan, suy thận nặng
 Đa u tủy: do các ống thận bị tắc khi protein Bence-Jones
tiếp xúc với thuốc cản quang
 Thai nghén: nếu nhất thiết phải chụp UIV, nên chụp tối thiểu
số phim đủ để chẩn đoán và không ép.

KỸ THUẬT
Chuẩn bị bệnh nhân (giống chụp bụng tìm sỏi)
 Bệnh nhân được ăn chế độ ít rau trước khi chụp khoảng 2
ngày
 Không được sử dụng những thuốc cản quang khác trước ít
nhất 6 ngày (thụt Barye, uống Baryte…)
 Thụt phân hôm trước và thụt lần 2 khoảng 2 giờ trước khi
chụp
 Không uống nước trước khi chụp 3 giờ
 Trong trường hợp cấp cứu không cần chuẩn bị

KỸ THUẬT
Chụp phim hệ tiết niệu không chuẩn bị
Đường vào:
 Dùng thuốc cản quang là Iod tan trong nước để đưa vào cơ
thể qua đường tĩnh mạch
 Liều lượng thuốc: khoảng 1-1,5ml/kg
 Có thể pha thuốc trong huyết thanh ngọt để truyền nhỏ giọt
tĩnh mạch (cho bệnh nhân thận yếu)

KỸ THUẬT
Các bước: số lượng phim vừa đủ để chẩn đoán bệnh
lý
 Chụp phim sau tiêm 1 đến 3 phút, có thể chụp toàn bộ hoặc
khu trú vùng thận
 Chụp phim toàn bộ sau 5 phút
 Tiến hành ép sau 5 phút (nếu cần)
 Chụp hình ảnh hệ thống đài bể thận sau 5 đến 10 phút, có
thể chụp chếch theo hướng đài và bàng quang đầy thuốc ở
giai đoạn sớm.

CHỤP UIV
Giá trị của chụp có ép và chụp không ép:

Thấy rõ hệ thống đài bể thận

KỸ THUẬT
Sau 15 phút có thể tháo ép, chụp phim toàn thể ngay
sau tháo ép
Có thể chụp thêm ở các tư thế chếch, nằm sấp, đứng,
chụp chậm
Chụp bàng quang đầy thuốc: nằm sấp, thẳng, chếch…
và chụp bàng quang sau khi bài tiết
Chụp muộn sau 24 giờ

CHỤP UIV
Ngấm thuốc không cân đối

CHỤP UIV
Hình ảnh nang thận Hình ảnh thận hai bờ (RCC)

CHỤP BỂ THẬN NIỆU QUẢN NGƯỢC DÒNG
Chuẩn bị bệnh nhân giống như chụp UIV
Chụp phim hệ tiết niệu không chuẩn bị
Soi bàng quang, đưa sonde vào lỗ niệu quản
Bơm thuốc cản quang ngược dòng vào đài bể thận và
niệu quản
Chụp các phim khu trú vào đài bể thận và niệu quản.
Tùy theo yêu cầu chẩn đoán có thể chụp các phim rút
sonde và để bệnh nhân nằm sấp.

CHỤP BÀNG QUANG NGƯỢC DÒNG
Bơm thuốc cản quang ngược dòng qua niệu đạo vào
bàng quang. Tùy theo yêu cầu chẩn đoán có thể chụp:
 Chụp bàng quang niệu đạo trong khi đái
 Chụp bàng quang muộn
 Chụp bàng quang đối quang kép
 Chụp bàng quang hàng loạt

SIÊU ÂM
Là thăm khám tin cậy,

không gây sang chấn,
không tấn công
Có thể làm nhiều lần
Mục đích: bổ sung cho
chụp UIV, đôi khi thay
thế cả UIV
Đánh giá hình thể, cấu
trúc nhu mô thận, hình
thái đài bể thận và cấu
trúc liên quan.

SIÊU ÂM
Khi thăm khám siêu âm cần có bàng quang căng
nước tiểu để đánh giá bệnh lý và dị tật ở bàng quang
Thăm khám tiền liệt tuyến ở nam và tử cung phần phụ
ở nữ.

MỘT SỐ BỆNH LÝ
THƯỜNG GẶP

BẤT THƯỜNG Ở BỘ MÁY TIẾT NIỆU
Bất thường liên quan đến sự di chuyển và dính nhau:
 Thận xoay trục: có thể xoay 90 độ hoặc 180 độ
 Thận móng ngựa: chung cầu nhu mô hoặc chỉ có dính liền
bao xơ vắt ngang qua cột sống
Bất thường về số lượng
 Chỉ có 1 thận, thận này thường phì đại do phải hoạt động
bù trừ
 Thừa 3 hoặc 4 thận

THẬN XOAY

THẬN LẠC CHỖ

THẬN LẠC CHỖ

THẬN LẠC CHỖ

THẬN LẠC CHỖ
Thận lạc chỗ tiểu khung và có sỏi

THẬN LẠC CHỖ

THẬN LẠC CHỖ
Thận lạc chỗ chéo bên

THẬN LẠC CHỖ
Thận trong lồng ngực và có sỏi

THẬN MÓNG NGỰA

CÁC BẤT THƯỜNG VỀ CẤU TRÚC
Bất thường nhu mô thận
Bất thường đài thận
Bất thường niệu quản
Bất thường bàng quang, niệu đạo

THẬN ĐÔI
Thận đôi hoàn toàn hoặc không hoàn toàn
Thận phụ có đường bài xuất riêng, thường nằm gần
đường giữa
Hai thận chung nhau bể thận, niệu quản
Thận trên đổ xuống đài thận dưới
Biến chứng: thận trên ứ nước, niệu quản đổ thấp cắm
lạc chỗ. Thận dưới sa lồi niệu quản.

THẬN ĐÔI
Thận đôi bên trái

THẬN ĐÔI

THẬN ĐÔI

TÚI THỪA ĐÀI THẬN

TÚI THỪA BỂ THẬN

BẤT THƯỜNG VỊ TRÍ NIỆU QUẢN
Niệu quản phải có hình móc câu

-> RCU

BẤT THƯỜNG VỊ TRÍ NIỆU QUẢN
Niệu quản sau động mạch chậu

Túi thừa bàng quang

SỎI TIẾT NIỆU
Sỏi là bệnh lý thường gặp, chiếm tỷ lệ từ 1-10%
Lâm sàng: đa dạng từ không đau -> đau thắt lưng,
đau quặn thận, đái máu hoặc không, có thể sốt
Yếu tố thuận lợi tạo sỏi: tiền sử chấn thương thận,
nhiễm trùng đường tiểu, ứ đọng nước tiểu, dị dạng
đường tiết niệu…

SỎI TIẾT NIỆU
Cấu tạo: 90% là sỏi cản quang có cấu tạo calci:
oxalate calci, phosphate calci.. Một số ít sỏi không
hoặc ít cản quang như: sỏi urat natri, acid uric,
xanthine, cystine.
Biến chứng của sỏi là ứ nước, ứ mủ đài bể thận, đái
máu, suy thận.

SỎI THẬN
Chụp bụng tìm sỏi (chụp nằm)
 Hình ảnh cản quang trùng với bóng thận (đối với sỏi cản
quang)
 Hình thái khác nhau: hình quả ké, hình củ gừng, sừng hươu
 Khi chụp nghiêng trùng với cột sống thắt lưng.

SỎI THẬN
Siêu âm:
 Kích thước thận to ra hoặc teo
 Đài bể thận giãn, nhu mô thận có thể mỏng hoặc không tùy
theo thời gian bít tắc do sỏi.
 Hình ảnh sỏi là hình tang âm và có bóng cản
 Có thể sỏi chỉ ở một nhóm đài hoặc chiếm toàn bộ đài bể
thận.

SỎI THẬN
Chụp UIV
 Chức năng của thận
 Hình ảnh các đài bể thận giãn do sỏi chèn ép
 Thuốc cản quang bao xung quanh sỏi hoặc hình đậm hơn
do sỏi nằm trong nền thuốc cản quang.
Chụp UPR: sau khi không đánh giá được vị trí tắc trên
phim chụp UIV
Chụp CLVT: đánh giá hình thái thận, vị trí sỏi, chức
năng của thận.

SỎI THẬN

SỎI THẬN
Chụp bơm hơi sau phúc mạc

SỎI NIỆU QUẢN
Là sỏi thứ phát sau sỏi thận
Hay gặp ở 3 vị trí hẹp của niệu quản
 Chỗ nối đài bể thận - niệu quản
 Chỗ niệu quản bắt chéo động mạch chậu
 Chỗ niệu quản đổ vào bàng quang.

CÁC VỊ TRÍ HẸP CỦA NIỆU QUẢN
1. Chỗ nối bể thận - niệu quản

2. Đoạn niệu quản bụng
3. Chỗ bắt chéo qua động mạch chậu
4. Đoạn niệu quản tiểu khung
5. Chỗ đổ vào bàng quang
6. Lỗ niệu đạo

SỎI NIỆU QUẢN
Trên phim xquang chụp bụng tìm sỏi:
 Hình ảnh sỏi cản quang nằm trên đường đi của niệu quản
 Hình thái thường gặp là sỏi cản quang có hình quả ké, hình
hạt gạo.
 Khi thận to: hình ảnh bóng thận to, xóa bờ cơ thắt lưng
chậu.

SỎI NIỆU QUẢN

SỎI NIỆU QUẢN
Siêu âm:
 Giãn đài bể thận và niệu quản phía trên sỏi
 Hình ảnh sỏi ở các vị trí tắc
Trên phim chụp UIV:
 Ngấm thuốc cản quang của bên có sỏi có thể chậm hơn
hoặc không ngấm thuốc so với bên không có sỏi.
 Giãn các đài bể thận và niệu quản đoạn trên sỏi

SỎI NIỆU QUẢN

SỎI NIỆU QUẢN

CHẨN ĐOÁN MỨC ĐỘ BÍT TẮC
I. Bể thận <3cm
Chú ý:
 Nang cạnh bể thận
 Hoại tử gai thận
 Tích tụ mỡ trong xoang thận (UIV bình thường)

CHẨN ĐOÁN MỨC ĐỘ BÍT TẮC
II. Giãn đài bể thận rõ
Bể thận > đường kính trước sau
Viêm thận bể thận cấp
Nước tiểu đục
Các biến chứng:
 Vỡ thủng túi cùng
 Tràn dịch dưới bao
III. Giãn đài bể thận mức độ nặng

SỎI BÀNG QUANG
Sỏi thường to, có nhiều vòng tròn đồng tâm
Thường gặp ở nam, nữ hiếm gặp
Trên phim chụp bụng: hình cản quang lớn, tròn nằm ở
tiểu khung và có nhiều vòng tròn đồng tâm.
Siêu âm:
 Hình tăng âm lớn, với bóng cản lớn phía sau nằm trong
bàng quang.
 Di chuyển khi thay đổi tư thế
 Viêm bàng quang kèm theo

SỎI BÀNG QUANG
Sỏi thận hai bên

Sỏi bàng quang

SỎI BÀNG QUANG

SỎI BÀNG QUANG
UIV: hình ảnh khối chiếm chỗ của thuốc cản quang và
lẫn trong nền thuốc cản quang >>> làm tăng đậm độ
so với đậm độ của thuốc cản quang bình thường trong
bàng quang.
CLVT:
 Hình ảnh khối có tỷ trọng vôi trong bàng quang, không bắt
thuốc cản quang sau tiêm.
 Có thể thấy hình ảnh viêm bàng quang kèm theo.

SỎI BÀNG QUANG

SỎI NIỆU ĐẠO
Chỉ gặp ở nam
Lâm sàng bệnh nhân thường đái khó, đái rỉ, đau tức
đầu dương vật
Phát hiện bằng chụp xquang
Thường sỏi nằm kẹt đoạn niệu đạo tiền liệt tuyến.

LAO ĐƯỜNG TIẾT NIỆU
Bệnh hiếm gặp, thứ phát sau lao phổi, đường lây
truyền theo đường máu.
1/3 số bệnh nhân có tổn thương trên Xquang phổi
Thường gặp ở 20-40 tuổi
Lâm sàng: giai đoạn đầu khó phát hiện, thường có đái
máu
Chẩn đoán xác định dựa vào tìm vi khuẩn lao trực tiếp
hoặc cấy nước tiểu.

Siêu âm: có thể thấy tổn thương ở nhu mô thận và
xoang thận nhưng ít có ý nghĩa
Phim chụp HTN:
 Tổn thương vôi hóa chất bã đậu của các ổ lao có dạng nốt
nhỏ, dạng vệt, đường thẳng, vòng cung, từng đám hoặc
toàn bộ thận (thận Matiz) ở giai đoạn muộn.
 Vôi hóa TLT, tuyến thượng thận và thận => tam chứng lao

Phim chụp UIV:
 Thận: hình ảnh choán chỗ, giãn một hoặc nhiều nhóm đài,
hình ảnh chít hẹp và co kéo các đài thành hình ly rượu, hình
cầu, hình gai ở bể do đài thận biến mất.
 Niệu quản: co kéo, cứng, ngắn, chít hẹp, bờ không đều.
 Bàng quang: Bé lại, co kéo (dấu hiệu thận đau bàng quang
kêu) hoặc trào ngược niệu quản.

Hình ảnh “đài cộng” trên phim UIV

Hình ảnh vôi hóa đài thận, xơ và co kéo niệu quản

Hình ảnh co kéo, hẹp niệu quản

NHIỄM KHUẨN CẤP
Do nhiều nguyên nhân: chấn thương, sỏi niệu
Vị trí: nhu mô, đài bể thận, niệu quản, khoang quanh
thận hay phối hợp nhiều nơi.
Kết quả: gây áp xe thận, ứ mủ quanh thận, viêm tấy
quanh thận…
Lâm sàng: bệnh nhân có đau, sốt, rối loạn nước tiểu
như đái buốt, đái rắt…

NHIỄM KHUẨN CẤP
Siêu âm: nhu mô dày lên, thận to, giảm âm. Có thể
thấy tổn thương khu trú hình tam giác hay đậm âm…
 Hình khí trong viêm thận bể thận hoại thư (ở bệnh nhân đái
tháo đường)
 Đường niệu giãn, âm không đồng nhất
UIV: ít có giá trị, do độ cản quang kém, phù nề thận và
niệu quản.

Hình ảnh viêm thận cấp trên phim CLVT

NHIỄM KHUẨN MẠN TÍNH
Tổn thương thường thứ phát sau trào ngược niệu
quản có nhiễm khuẩn
Hình ảnh:
 Đài thận lồi về phía nhu mô, có hình chùy, do nhu mô thận
bên đối diện bị teo
 Viêm bể thận-niệu quản do sỏi san hô
 Viêm bể thận niệu quản kén hóa do phản ứng của niêm
mạc bể thận niệu quản tạo hình kén trong bể thận và niệu
quản giãn.

ÁP XE THẬN TRÁI

THẬN Ứ MỦ

VIÊM BÀNG QUANG

VIÊM BÀNG QUANG

VIÊM BÀNG QUANG

CÁC KHỐI U Ở THẬN

U THẬN LÀNH TÍNH
1. Nang thận
Bình thường không có dấu hiệu lâm sàng khi không bị
chèn ép
Chẩn đoán dễ dàng bằng siêu âm:
 Khối dịch trong, có hình tròn hoặc hình bầu dục
 Một hoặc nhiều nang
 Kích thước nang khác nhau

Hình ảnh nang thận

NANG THẬN
Nang có thể phát triển ra ngoài bờ thận, vào nhu mô
thận hoặc cả hai
Có thể có vách dầy hay mỏng, thành có thể vôi hóa
hoặc không
Một nang có thể K hóa khi vách dày, thành nang có
mầm, vôi hóa thành mảng, chảy máu trong nang.

NANG THẬN
Trên UIV: hình ảnh khối đè đẩy, làm giãn các nhóm đài
bể thận, với bờ đều nhẵn (khi nang to)
Chụp CLVT: Hình ảnh nang có tỷ trọng dịch, có thể có
vôi hóa thành, có vách, thành rõ, nằm ở nhu mô thận.
Sau tiêm thuốc cản quang nang không bắt thuốc.

Hình ảnh nang thận trên phim UIV:
Khối ở nhu mô thận, không ngấm thuốc cản quang,
bờ đều rõ, đẩy lồi bao thận, gây giãn các đài thận

NANG THẬN TRÊN PHIM UIV

NANG CẠNH BỂ THẬN
Nang thường phát triển vào trong xoang thận gây kéo
dài các đài thận, đảo ngược đài thận, đài bể thận
không giãn.
Chẩn đoán dễ khi có kết hợp UIV với CLVT
Nang thận nhiều vách, nang sán (hiếm), bệnh thận đa
nang…

Nang cạnh bể thận trên UIV

Hình ảnh thận đa nang trên siêu âm
Và CLVT

U CƠ TRƠN VÀ U MỠ
Hiếm gặp, thường gặp ở nữ
Không có dấu hiệu lâm sang, nên thường gặp ngẫu
nhiên
Kích thước u từ 0,1-1cm, tròn, hay gặp ở nhu mô vỏ
thận
Có thể có cả 2 tế bào trong một u
U to có thể từ 8-12cm biểu hiện bằng một khối ít âm,
không có tang âm phía sau, không có dấu hiệu đặc
trưng.

U MẠCH
Hiếm gặp, thường ở lứa tuổi 30-40
Hình ảnh trên siêu âm là hình đậm âm, đồng nhất,
kích thước nhỏ.

U TUYẾN
Có nguồn gốc từ tế bào biểu mô, kích thước nhỏ
Chẩn đoán phân biệt u tế bào tuyến và ung thư tế bào
tuyến không rõ ràng, thường khi U >3cm được coi là U
ác tính.

U MẠCH CƠ MỠ
Hiếm gặp, khoảng 0,3% dân số
Khối u gồm các tế bào mỡ, cơ trơn và mạch máu
Khối đơn độc (80%) vùng vỏ thận, một bên thận (80-
90%)
Nữ > nam, 20% biểu hiện cả hai thận (nữ=nam)

U MẠCH CƠ MỠ
Kích thước thay đổi từ 2cm đến 10cm
Trong bệnh xơ cứng củ Bourneville, là bệnh di truyền,
tổn thương ở nhiều cơ quan: trong sọ, hố mắt, tim,
phổi, dưới da. Biểu hiện tại thận (40-80%) với nhiều
khối dạng u mạch-cơ-mỡ, ở cả hai thận và kích thước
nhỏ.
Lâm sàng: nếu <4cm thường không triệu chứng. Khi
kích thước lớn có thể chảy máu trong u, sau phúc
mạc, gây suy thận.

U MẠCH CƠ MỠ
Siêu âm:
 60-70% là khối tăng âm mạnh, giới hạn rõ, vùng vỏ thận, lồi
ra khỏi bờ thận. Bờ không rõ nét (nhất là khi có chảy máu).
Trung tâm có vùng giảm âm do tổ chức cơ, mạch máu và
chảy máu.
 20% là khối hỗn hợp âm do chảy máu trong và quanh khối
u, tụ máu dưới bao, tụ máu quanh thận.
 20% có cấu trúc tăng âm > nhu mô thận, nhưng ít hơn
xoang thận
 Sự tăng âm liên quan đến số lượng lớn các bề mặt phân
cách giữa các thành phần khác nhau và tổ chức mỡ trong
khối.

U MẠCH CƠ MỠ
Chẩn đoán phân biệt
 5% u tuyến (adenoma) có cấu trúc tăng âm. Nếu cần phải
sinh thiết làm xét nghiệm tế bào
CLVT:
 Phương pháp đặc hiệu để chẩn đoán
 Khối U có giới hạn rõ với thành phần tỷ trọng mỡ, phần
mạch máu ngấm thuốc mạnh, phần tổ chức cơ bắt thuốc
cản quang ít, tỷ lệ các thành phần này thay đổi
 CLVT cũng thấy chảy máu trong khối U và xung quanh khối
U do các thành phần này tăng tỷ trọng tự nhiên trên phim
trước tiêm.

Hình ảnh U mạch cơ mỡ trên siêu âm: khối tăng hồi âm
Có ranh giới rõ nằm ở nhu mô thận

Hình ảnh U mạch cơ mỡ trên siêu âm: khối tăng hồi âm
Có ranh giới rõ nằm ở nhu mô thận
Trên CLVT: khối có tỷ trọng hỗn hợp gồm mỡ và phần tổ chức (cơ-mạch)

U mạch cơ mỡ thận trái có biến chứng chảy
máu:
Trên CLVT: có hình ảnh cấu trúc tăng tỷ trọng tự
nhiên quanh thận -> máu
Chụp DSA can thiệp nút mạch trong u

Hình ảnh nhiều U mạch cơ mỡ thận trong bệnh Bourneville

U TẾ BÀO LỚN (ONCOCYTOMA)
U tế bào tuyến của ống lượn. Gồm các tế bào lớn
nhân có nhiều ty lạp thể.
Chiếm 5% các khối U nguyên phát của thận và 10%
các khối U có kích thước <3cm của thận. Hay gặp ở
người già.
U có ranh giới rõ, không xâm lấn, thường không bị
hoại tử, không có vỏ, không chảy máu. Kích thước u
lớn sẽ có sẹo xơ trung tâm hình sao.

U TẾ BÀO LỚN
Siêu âm:
 Khối đồng âm hoặc tăng âm so với nhu mô thận
 Trung tâm khối có các sẹo xơ hình sao tăng âm
 Doppler hoặc chụp mạch máu thấy hình mạch máu hội tụ về
trung tâm như hình nan hoa bánh xe
 Chẩn đoán xác định dựa vào GPB nên rất khó phân biệt với
ung thư thận.
CLVT:
 Tỷ trọng khối đồng nhất, trung tâm khối có hình sao
 Sau tiêm có hình lưới mạch từ trung tâm ra giống nan hoa
bánh xe.

U tế bào lớn trên siêu âm và cắt lớp vi tính

Hình ảnh u tế bào lớn trên siêu âm

CÁC HÌNH GIẢ U
Phì đại cột Bertin
Thận múi bào thai
Thận do lách đè vào
Các khối U ngoài thận

Hình ảnh phì đại cột Bertin:
Khối ở vị trí cột Bertin, gây đè đẩy giãn các tháp thận
Còn tôn trọng các mạch máu thận

U ÁC TÍNH Ở THẬN (RCC)
U tế bào tuyến – adenocarcinoma (u tế bào sang, U
Grawitz)
Đại cương:
 Chiếm khoảng 75-90% các ung thư thận
 Hay gặp ở lứa tuổi trên 50
 tỷ lệ nam/nữ = 2/1
 tỷ lệ tăng ở bệnh nhân thận đa nang do chạy thận, Von
Hippel Lindau, Bourneville. Thường nhiều ổ và hai bên.
 Triệu chứng mơ hồ, đau quặn thận, sốt kéo dài, di căn tạng
 U phát triển từ vỏ thận và làm biến dạng nhanh. Thể tích
tăng nhanh gây chảy máu, hoại tử, vôi hóa.

U ÁC TÍNH Ở THẬN
Siêu âm:
 Thay đổi kích thước và hình dáng thận
 Giới hạn không rõ, giai đoạn muộn xâm lấn đài bể thận, ứ
nước khu trú các đài thận
 Xâm lấn tổ chức mỡ quanh thận và cơ thắt lưng chậu
 Có thể tăng âm hoặc giảm âm, vôi hóa, u nhỏ có thể đồng
âm với nhu mô thận.

U ÁC TÍNH Ở THẬN
Chụp UIV:
 Khối ngấm thuốc thì nhu mô
 Hình ảnh cắt cụt các đài bể thận
Chụp CLVT:
 Khối phát triển ra ngoài bờ thận, xâm lấn nhu mô và các đài
bể thận, muộn xâm lấn cơ quan lân cận, mạch máu
 Có thể có vôi hóa trong U
 Ngấm thuốc cản quang nhanh, đậm nhưng tiêu thuốc nhanh
do giàu mạch máu tân tạo.

Ung thư thận: khối ở nhu mô thận
Phát triển đẩy lồi vỏ thận, cắt cụt đài bể thận

U ĐƯỜNG BÀI XUẤT (TCC)
Đại cương
 Hiếm gặp hơn u thận
 Chủ yếu là u tế bào chuyển tiếp (85%) ngoài ra còn có u tế
bào vảy (15%)
 Yếu tố nguy cơ: sỏi tiết niệu, nhiễm trùng, nghiện thuốc lá
 Nam/nữ = 2/1
 Thường gặp > 50 tuổi
 U lành tính là polype, thường gặp ở 20 -40 tuổi.

U ĐƯỜNG BÀI XUẤT
Siêu âm
 U bể thận phát hiện dễ khi có ứ nước bể thận, u niệu quản
thường khó
 Dấu hiệu gián tiếp là giãn đường bài xuất phía trên u
UIV:
 Hình khuyết thành, bờ không đều, chân rộng bám vào
đường bài xuất
 Bít tắc ở phía trên u. Hình ảnh giãn phía trên và dưới U
(dấu hiệu Bergman)

Hình ảnh khối U phát triển trong bể thận
bờ nham nhở không đều, gây ứ nước thận

Hình ảnh khối U ở vị trí niệu quản, gây hẹp niệu quản
ứ nước thận trái. U gây giãn niệu quản cả phía trên và
phía dưới u (# sỏi niệu quản)

U BÀNG QUANG
Là u đường bài xuất hay gặp, có thể là u lành hoặc ác
tính
U lành hiếm gặp: polype, u cơ trơn,
pheochromocytoma thành bàng quang
Giải phẫu bệnh: hay gặp ung thư biểu mô tế bào
chuyển (85%), ngoài ra là ung thư tuyến
(adenocarcinoma), u cơ trơn, sarcoma…

U BÀNG QUANG
U xâm lấn ra tổ chức xung quanh
Hay gặp trên những bệnh nhân hút thuốc lá, công
nhân làm đường, thợ nhuộm… và gặp trên những
bệnh nhân mắc kí sinh trùng sán máng
(schistosomiasis Japonicum)

U BÀNG QUANG
Siêu âm
 Hình ảnh khối âm hỗn hợp trong lòng bàng quang.
 Bờ khối thường không đều, nham nhở. Mất cấu trúc thành
bàng quang, có thể xâm lấn xung quanh: giảm âm ở lớp mỡ
quanh thành bàng quang, trực tràng…
 Đánh giá máu cục trong bàng quang: tăng âm, di chuyển.
 Đánh giá độ giãn của hai thận
 Thành bàng quang dày, nham nhở trong trường hợp u thể
thâm nhiễm.

U BÀNG QUANG

U BÀNG QUANG
CLVT:
 Khối u là hình giảm tỷ trọng, ngấm thuốc không đều, nằm
trong lòng bàng quang, phá hủy thành bàng quang
 Xâm lấn mỡ quanh bàng quang: khoang Reitzius, quanh
trực tràng và đánh giá dịch quanh bàng quang
 Xác định hạch vùng: quanh bàng quang, quanh động mạch
chậu và quanh mạch máu lớn. Di căn gan, phổi…
 Đánh giá chức năng thận và xâm lấn vào niệu quản.

Hình ảnh u bàng quang trên
siêu âm và cắt lớp vi tính

U BÀNG QUANG
UIV:
 Đánh giá chức năng hai thận
 Chờ thuốc đầy bàng quang, chụp thì đầy thuốc ở bàng
quang và sau đi tiểu
 Hình ảnh U là hình khuyết thuốc trong lòng bàng quang đầy
thuốc, bờ nham nhỏ (đối với U ác)
 Có thể giãn đài bể thận do u xâm lấn vào niệu quản đoạn
thấp.
 Thận có thể không ngấm thuốc
 Hình ảnh bàng quang nhiễm cứng, mất mềm mại, co nhỏ,
méo mó.

U BÀNG QUANG
Chụp bàng quang ngược dòng (cystography)
 Bơm thuốc ngược dòng từ niệu đạo
 Hình ảnh khuyết thuốc trong bàng quang, nham nhở
 Có thể thấy hình ảnh u trong túi thừa bàng quang
 Đánh giá trào ngược đối với u xâm lấn vào niệu quản.

U BÀNG QUANG

CHẤN THƯƠNG BÀNG QUANG
Vỡ bàng quang trong

phúc mạc
 Bàng quang có thể
xẹp
 Thuốc cản quang xen
kẽ các quai ruột
 Siêu âm có thể thấy
đường vỡ

CHẤN THƯƠNG BÀNG QUANG
Vỡ bàng quang ngoài phúc

mạc
 Bàng quang hình quả lê
 Thuốc cản quang bao xung
quanh bàng quang
 Thường kết hợp với chấn
thương khung chậu

Lý Thuyết CDHA Tiết Niệu

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Lý Thuyết CDHA Tiết Niệu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

CHẨN ĐOÁN HÌNH ẢNH

BS. Phan Xuân Cường

1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 2

1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 3

1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 4

Khoang quanh thận

Khoang cạnh Thận

1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 5

Tuyến thượng thận

Khoang quanh thận

1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 6

1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 7

Cấu tạo thận:

1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 8

1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 9

Chụp bụng tìm sỏi (chụp

Chụp cắt lớp thường:

1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 10

1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 11

1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 12

Chụp bơm hơi sau phúc mạc

1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 13

1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 14

Chấn thương niệu đạo

1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 15

Chụp mạch số hóa

1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 16

Hẹp động mạch thận

1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 17

Phình động mạch thận

1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 18

1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 19

1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 20

1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 21

1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 22

1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 23

1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 24

1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 25

1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 26

1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 27

1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 28

1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 29

1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 30

1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 31

Giá trị của chụp có ép và chụp không ép:

1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 32

1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 33

Ngấm thuốc không cân đối

1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 34

Hình ảnh nang thận Hình ảnh thận hai bờ (RCC)

1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 35

1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 36

1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 37

Là thăm khám tin cậy,

1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 38

1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 39

1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 40

1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 41

1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 42

1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 43

1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 44

1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 45

Thận lạc chỗ tiểu khung và có sỏi

1/19/2018 3:26 PM Chẩn đoán hình ảnh hệ tiết niệu 46