Các vấn đề xung quanh TPB

Tự báo cáo

Các mô hình ra quyết định hành vi như TRA và TPB có xu hướng dựa vào tự báo cáo, mặc dù có bằng chứng
cho thấy tính dễ bị tổn thương của dữ liệu đó đối với các thành kiến tự trình bày (Gaes et al., 1978). Ở
một mức độ lớn, điều này đã bị bỏ qua trong các tài liệu liên quan đến TRA / TPB, bất chấp mối đe dọa đối
với tính hợp lệ và độ tin cậy của các mô hình. (Beck and Ajzen, 1991) đã đưa ra một ngoại lệ, áp dụng TPB
và Lý thuyết thang đo mong muốn xã hội Marlowe–Crowne về hành vi có kế hoạch: Phân tích tổng hợp 475
để dự đoán ý định và hành động không trung thực (gian lận, trộm cắp và nói dối). Điểm SDS được nhập vào
phương trình hồi quy và chiếm 5% phương sai trong ý định, cung cấp một số bằng chứng cho thấy các cá
nhân có thể cung cấp câu trả lời mong muốn về mặt xã hội về thái độ và ý định của họ. 6 tháng sau, các biến
TPB có thể chiếm từ 12% đến 55% phương sai trong hành vi tự báo cáo. Tuy nhiên, ngược lại, (Armitage
and Conner, 1999a) đã báo cáo một vài ảnh hưởng về mong muốn xã hội của mối quan hệ giữa các thành
phần TPB.

Liên quan chặt chẽ hơn đến các mối quan tâm của nghiên cứu hiện tại, (Hessing et al., 1988) đã kiểm tra
TRA liên quan đến trốn thuế và đối chiếu các báo cáo tự báo cáo với tài liệu chính thức. Các phát hiện chỉ ra
rằng thái độ và chuẩn mực chủ quan có thể tương quan rõ ràng với hành vi tự báo cáo, nhưng không tương
quan với bằng chứng tài liệu, mặc dù đã có nỗ lực đáng kể để duy trì tính ẩn danh của người trả lời. Hàm ý
là việc tự báo cáo về hành vi là không đáng tin cậy, so với các biện pháp hành vi khách quan hơn (Armitage
and Conner, 1999b, 1999c; Norwich and Rovoli, 1993; Pellino, 1997). Về mặt nghiên cứu hiện tại,
chúng tôi mong đợi các biến TPB (tức là ý định và PBC) để dự đoán hành vi tự báo cáo và quan sát, nhưng
dự đoán về hành vi khách quan đó sẽ kém chính xác hơn.

Điều khiển

Cần lưu ý rằng sự khác biệt giữa TRA và TPB nằm ở thành phần điều khiển của TPB. (Ajzen, 1991) lập luận
rằng PBC và các cấu trúc tự hiệu quả có thể hoán đổi cho nhau. Tuy nhiên, một số tác giả (Terry, 1993) gợi
ý rằng sự tin vào năng lực bản thân và PBC không hoàn toàn đồng nghĩa. (Bandura, 1992, 1986) đã lập
luận rằng kiểm soát và sự tin vào năng lực bản thân là những khái niệm khá khó hiểu. Sự tin vào năng lực
bản thân quan tâm nhiều hơn đến nhận thức về kiểm soát dựa trên các yếu tố kiểm soát nội bộ, trong khi
PBC cũng phản ánh các yếu tố bên ngoài tổng quát hơn. Các nhà nghiên cứu (de Vries et al., 1988) đã ủng
hộ việc sử dụng các biện pháp tin vào năng lực bản thân, trái ngược với PBC trong việc dự đoán ý định và
hành vi. Hơn nữa, (Dzewaltowski et al., 1990), khi so sánh các lý thuyết về hành động lý luận, hành vi có
kế hoạch và lý thuyết nhận thức xã hội, đã phát hiện ra rằng sự tin vào năng lực bản thân, thay vì PBC, có
tác động trực tiếp đến hành vi.

Terry và các đồng nghiệp đã kiểm tra chặt chẽ sự khác biệt giữa PBC và sự tin vào năng lực bản thân. Để có
hành vi tình dục an toàn hơn, (White et al., 1994) báo cáo rằng PBC chỉ có ảnh hưởng hành vi thảo luận về
việc sử dụng bao cao su với bất kỳ đối tác mới nào, trong khi sự tin vào năng lực bản thân có một ảnh
hưởng mạnh mẽ về ý định thảo luận và ý định sử dụng bao cao su. Theo (White et al., 1994), (Terry and
O’Leary, 1995) phát hiện ra rằng sự tin vào năng lực bản thân chỉ dự đoán ý định, trong khi PBC dự đoán
hành vi thực hiện. Do đó, những nghiên cứu này cung cấp hỗ trợ cho một phân biệt giữa sự tin vào năng lực
bản thân và PBC (Manstead and van Eekelen, 1998). (Sparks et al., 1997) báo cáo hai nghiên cứu để
hỗ trợ vị trí của họ. Trong nghiên cứu của họ 1, mặc dù họ tìm thấy sự khác biệt trong mô hình tương quan,
cả 'khó khăn nhận thức' và 'kiểm soát nhận thức' đều không dự đoán được ý định. Trong nghiên cứu 2, "khó
khăn nhận thức" dự đoán ý định độc lập nhưng 'kiểm soát nhận thức' thì không. Những phát hiện này được
hiểu là bằng chứng để hỗ trợ việc sử dụng 'khó khăn nhận thức' so với 'kiểm soát nhận thức'. (Armitage
and Conner, 1999b, 1999c) đã phê bình cách tiếp cận này, lập luận rằng việc hỏi các cá nhân về 'dễ dàng'
hoặc 'khó khăn' khi thực hiện một hành vi cụ thể không cho phép phân biệt giữa dễ dàng hay khó khăn liên
quan đến các yếu tố bên ngoài (ví dụ: 'sẵn có') và bên trong (ví dụ: 'sự tự tin'). Hơn nữa, nghiên cứu của
(Sparks et al., 1997) đã sử dụng một thiết kế cắt ngang, không có dữ liệu để kiểm tra các tác động đối với
hành vi tiếp theo, tạo thành cơ sở cho sự khác biệt của Terry và các đồng nghiệp. (Armitage and Conner,
1999b, 1999c)cũng cung cấp bằng chứng để hỗ trợ sự khác biệt giữa hiệu quả bản thân và 'kiểm soát nhận
thức đối với hành vi', sử dụng các biện pháp không dựa vào sự dễ dàng hoặc khác biệt nhận thức. Nghiên
cứu hiện tại đã tìm kiếm bằng chứng phân tích tổng hợp để hỗ trợ vị trí này.

Ajzen, I., 1991. The theory of planned behavior. Organizational Behavior and Human Decision
Processes, Theories of Cognitive Self-Regulation 50, 179–211.
https://doi.org/10.1016/0749-5978(91)90020-T
Armitage, C.J., Conner, M., 1999a. Predictive validity of the theory of planned behaviour: the role
of questionnaire format and social desirability. Journal of Community & Applied Social
Psychology 9, 261–272. https://doi.org/10.1002/(SICI)1099-1298(199907/08)9:4<261::AID-
CASP503>3.0.CO;2-5
Armitage, C.J., Conner, M., 1999b. The theory of planned behaviour: Assessment of predictive
validity and ’perceived control. British Journal of Social Psychology 38, 35–54.
https://doi.org/10.1348/014466699164022
Armitage, C.J., Conner, M., 1999c. Distinguishing Perceptions of Control From Self-Efficacy:
Predicting Consumption of a Low-Fat Diet Using the Theory of Planned Behavior1. Journal
of Applied Social Psychology 29, 72–90. https://doi.org/10.1111/j.1559-1816.1999.tb01375.x
Bandura, A., 1992. On rectifying the comparative anatomy of perceived control: Comments on
“Cognates of personal control.” Applied & Preventive Psychology 1, 121–126.
https://doi.org/10.1016/S0962-1849(05)80153-2
Bandura, A., 1986. Social foundations of thought and action: A social cognitive theory, Social
foundations of thought and action: A social cognitive theory. Prentice-Hall, Inc, Englewood
Cliffs, NJ, US.
Beck, L., Ajzen, I., 1991. Predicting dishonest actions using the theory of planned behavior. Journal
of Research in Personality 25, 285–301. https://doi.org/10.1016/0092-6566(91)90021-H
de Vries, H., Dijkstra, M., Kuhlman, P., 1988. Self-efficacy: the third factor besides attitude and
subjective norm as a predictor of behavioural intentions. Health Education Research 3,
273–282. https://doi.org/10.1093/her/3.3.273
Dzewaltowski, D.A., Noble, J.M., Shaw, J.M., 1990. Physical Activity Participation: Social Cognitive
Theory versus the Theories of Reasoned Action and Planned Behavior. Journal of Sport
and Exercise Psychology 12, 388–405. https://doi.org/10.1123/jsep.12.4.388
Gaes, G.G., Kalle, R.J., Tedeschi, J.T., 1978. Impression management in the forced compliance
situation: Two studies using the bogus pipeline. Journal of Experimental Social Psychology
14, 493–510. https://doi.org/10.1016/0022-1031(78)90045-8
Hessing, D.J., Elffers, H., Weigel, R.H., 1988. Exploring the limits of self-reports and reasoned
action: An investigation of the psychology of tax evasion behavior. Journal of Personality
and Social Psychology 54, 405–413. https://doi.org/10.1037/0022-3514.54.3.405
Manstead, A.S.R., van Eekelen, S.A.M., 1998. Distinguishing Between Perceived Behavioral
Control and Self-Efficacy in the Domain of Academic Achievement Intentions and
Behaviors. Journal of Applied Social Psychology 28, 1375–1392.
https://doi.org/10.1111/j.1559-1816.1998.tb01682.x
Norwich, B., Rovoli, I., 1993. Affective factors and learning behaviour in secondary school
mathematics and English lessons for average and low attainers. British Journal of
Educational Psychology 63, 308–321. https://doi.org/10.1111/j.2044-8279.1993.tb01060.x
Pellino, T.A., 1997. Relationships between patient attitudes, subjective norms, perceived control,
and analgesic use following elective orthopedic surgery. Research in Nursing & Health 20,
97–105. https://doi.org/10.1002/(SICI)1098-240X(199704)20:2<97::AID-NUR2>3.0.CO;2-O
Sparks, P., Guthrie, C.A., Shepherd, R., 1997. The Dimensional Structure of the Perceived
Behavioral Control Construct1. Journal of Applied Social Psychology 27, 418–438.
https://doi.org/10.1111/j.1559-1816.1997.tb00639.x
Terry, D.J., 1993. Self-efficacy expectancies and the theory of reasoned action, in: The Theory of
Reasoned Action: Its Application to AIDS-Preventive Behaviour, International Series in
Experimental Social Psychology, Vol. 28. Pergamon Press, Elmsford, NY, US, pp. 135–151.
Terry, D.J., O’Leary, J.E., 1995. The theory of planned behaviour: The effects of perceived
behavioural control and self-efficacy. British Journal of Social Psychology 34, 199–220.
https://doi.org/10.1111/j.2044-8309.1995.tb01058.x
White, K.M., Terry, D.J., Hogg, M.A., 1994. Safer Sex Behavior: The Role of Attitudes, Norms, and
Control Factors. Journal of Applied Social Psychology 24, 2164–2192.
https://doi.org/10.1111/j.1559-1816.1994.tb02378.x