DÒNG TIỂU CẦU

Giảng viên: Đào Thanh Hiền

Đối tượng : Cử nhân Xét nghiệm
 Nội dung

A. Các giai đoạn phát triển của tiểu cầu

B. Cấu trúc tiểu cầu
C. Chức năng tiểu cầu
D. Chỉ số bình thường và một số thay đổi bệnh lý
I. DANH PHÁP

TIẾNG VIỆT TÊN KHOA HỌC THÔNG DỤNG

Nguyên mẫu tiểu Nguyên mẫu tiểu Megakaryoblast Megakaryoblast

cầu cầu (MK I)

Mẫu tiểu cầu ưa Tiền mẫu tiểu Basophilic Promegakaryocyte

base cầu megakaryocyte (MK II)

Mẫu tiểu cầu hạt Mẫu tiểu cầu Granular Megakaryocyte

megakaryocyte (MK III)

Mẫu tiểu cầu sinh Hậu mẫu tiểu Mature Metamegakaryocyte

tiểu cầu cầu megakaryocyte (MK shedding
platelets)
Tiểu cầu Tiểu cầu Thrombocyte Thrombocyte
(Platelet)
II. ĐẶC ĐIỂM CÁC GIAI ĐOẠN
1. Megakaryoblast
▪ Teá baøo non nhaát, ñöôïc bieät hoùa töø teá baøo goác cuûa tuyû
xöông.
▪ Kích thöôùc nhoû hôn caùc maãu tieåu caàu ôû giai ñoaïn sau vaø
laø giai ñoaïn duy nhaát coù khaû naêng phaân baøo nguyeân
phaân.
▪ TB hình troøn hay ña giaùc coù giôùi haïn khoâng ñeàu 20-30
µm.
▪ Nhaân lôùn chieám gaàn heát TB, hình troøn. NSC chaát thoâ
ñaäm ñoàng nhaát, coù 2-3 haït nhaân.
▪ TBC baét maøu kieàm ñaäm, khoâng coù haït, giöõa nhaân vaø
2. Promegakaryocyte

▪ Hình troøn hoaëc giôùi haïn khoâng ñeàu.

▪ 40 – 100 µm
▪ Nhaân lôùn hình thaän hoaëc ña giaùc chia muùi, NSC raát ñaäm
thoâ tuï thaønh töøng ñaùm lôùn.
▪ TBC baét maøu kieàm raát ñaäm. Quanh nhaân coù moät quaàng
môø nhaït khoâng ñeàu, xuaát hieän nhöõng haït sinh TC vaø lan
daàn ra toaøn boä NSC, soá löôïng haït nhieàu hay ít tuøy theo
möùc ñoä tröôûng thaønh cuûa TB.
3. Megakaryocyte

▪ Hình troøn hoaëc giôùi haïn khoâng ñeàu.

▪ 50 – 100 µm.
▪ Nhaân lôùn vaø chia thaønh nhieàu muùi khoâng ñeàu.NSC raát
thoâ, baét maøu tím ñaäm, khoâng coøn haït nhaân.
▪ TBC baét maøu kieàm nheï, xuaát hieän nhieàu haït Azurophil
laøm cho TBC coù maøu hoàng töôi.
▪ Giôùi haïn TB coøn roõ reät, chöa coù choã naøo bò phaù vôõ
4. Metamegakaryocyte

▪ Hình daïng gioáng caùc giai ñoaïn hai vaø ba.

▪ Laø teá baøo to nhaát cuûa MTC, 80 – 160 µm.
▪ Nhaân giaø coù nhieàu muùi, ñoâng ñaëc vaø phoàng to leân, maøu tím
saãm. Nhaân coù choã ñaäm choã nhaït.
▪ TBC coù nhieàu haït tuï laïi thaønh töøng ñaùm khuynh höôùng doàn
ra phía ngoaïi vi.
▪ Maøng TB coù nhöõng choã vôõ, TBC taùch ra töøng maûng nhoû
chöùa ñaày TC vaø phoùng thích ra maùu ngoaïi bieân.
▪ Khi phoùng thích heát Tieåu caàu, maãu tieåu caàu chæ coøn
laïi moät nhaân trô.
▪ Treân tieâu baûn tuûy ta thaáy hình aûnh moät nhaân trô
khoâng coù teá baøo chaát, maøu tím saãm, ñoâi khi coù
nhöõng tieåu caàu xung quanh.
▪ Phaàn nhaân trô naøy löu haønh töï do roài thoaùi hoùa daàn
vaø bò thöïc baøo.
5. Thrombocyte

▪ Laø teá baøo truôûng thaønh cuûa hoï TC. Laø teá baøo
nhoû nhaát cuûa maùu.
▪ Hình ñóa troøn hoaëc baàu duïc.
▪ Kích thöôùc 1 – 3 µm.
▪ Treân tieâu baûn nhuoäm : phaân bieät roõ hai vuøng :
o Vuøng ngoaïi vi : Baét maøu hoàng nhaït.
o Vuøng trung taâm : chöùa nhieàu haït azurophil ñoû tím
I. CẤU TRÚC TIỂU CẦU
1. Vùng ngoại vi (peripheral zone)

•Chức năng: Kết dính và tập hợp

Tạo điện tích âm ở màng tế bào
•Glycocalyx (bao phủ phía ngoài): chứa các thụ thể
GPIb-IX-V: thụ thể chính của tiểu cầu với yếu tố VWF
GPIa/-Ia và GPVI: thụ thể cho collagen
Thụ thể Thromboxan A2 (TXA2)
Thụ thể ADP: P2Y12 và P2Y1
•Màng: Chứa một số phospholipid và protein xuyên màng.
Chịu trách nhiệm phóng thích chất béo và acid chuyển hóa: PGs,
postacydins
 2. Vùng cấu trúc (structural zone)

•Chức năng: Gồm mạng lưới các sợi protein

Duy trì hình dạng bình thường của tiểu cầu
•Vi ống (microtubules):
Nằm ngay dưới màng tiểu cầu
Duy trì hình dạng dĩa (discoid) của tiểu cầu ở trạng thái nghỉ
•Vi sợi (microfilaments): điều hòa hoạt động co lại của tiểu cầu
3. Hệ thống màng (Membrane system)

•Hệ thống kênh mở (Open Canalicular System – OSC):

Thu nhận các chất từ huyết tương
Giải phóng các chất trong các hạt của nguyên sinh chất.
•Hệ thống ống đặc (Dense Tubular System - DTS):
Dự trữ calci
Chịu trách nhiệm chính trong việc tổng hợp postaglandin và
thromboxane
4. Vùng bào quan (Organelle zone)

•Ty thể (mitochondria): tạo ADP, ATP

•Phân tử glycogen: Hỗ trợ hoạt động chuyển hóa
•Thrombosthenin: Một loại protein làm tiểu cầu có thể co lại
• Bộ Golgi: tổng hợp nhiều enzyme và lượng lớn calcium
•Các loại hạt: phân tán trong TBC, dự trữ protein và các chất cần thiết
cho chức năng của tiểu cầu
a) Hạt đậm (dense granules): chứa chất chủ vận tiểu cầu (ADP, ATP),
serotonin và calcium, mỗi tiểu cầu có 3-8 hạt đậm
4. Vùng bào quan (Organelle zone)

•Các loại hạt:

b) Hạt α: chứa các protein có khả năng tăng sự kết dính, yếu tố tăng
trưởng, yếu tố đông máu. Mỗi tiểu cầu có khoảng 80 hạt alpha
▪Protein tăng khả năng kết dính (adhesive protein): Fibronectin, vWF,
Thrombospondin, Vitronectin
▪Yếu tố tăng trưởng: PDGF, TGF-β, yếu tố IV tiểu cầu (PF4)
▪Yếu tố đông máu: V, Kininogen phân tử cao (HMWK), C1 inhibitor,
Fibrinogen, yếu tố XI, protein S, PAI-1 (Plasminogen activator inhibitor 1)
▪Màng hạt alpha: chứa P-selectin
 I. Tham gia các giai đoạn đông cầm máu

❑ Tham gia vaøo quaù trình caàm maùu ban ñaàu :

▪ Khi thaønh maïch bò toån thöông 🡪TC dính ngay vaøo TB noäi
maïc bò toån thöông vaø caùc sôïi taïo keo döôùi lôùp noäi maïc.
▪ Sau vaøi giaây chuùng ngöng keát vôùi nhau vaø chòu söï bieán
dạng nhôùt 🡪 ñinh caàm maùu che laáp thaønh maïch nôi bò toån
thöông.
▪ Ñoàng thôøi thu huùt caùc yeáu toá ñoâng maùu taäp trung quanh
tieåu caàu vaø giaûi phoùng ra serotonin, catecolamin,… 🡪 laøm co
maïch, duy trì caàm maùu taïi chỗå vaø taïo thuaän lôïi cho söï khôûi
ñoäng caùc cô cheá ñoâng maùu sau.
 I. Tham gia các giai đoạn đông cầm máu

❑ Tham gia vaøo co cuïc maùu : Nhôø chaát Thrombosthenin

tieåu caàu tham gia vaøo vieäc hình thaønh caùc sôïi Fibrin giuùp
cho cuïc maùu coù theå co ñöôïc.
Thrombosthenin

Tieåu caàu Tham gia hình thaønh Fibrin

Co cuïc maùu
II. Che chở tế bào nội mạch

Soá löôïng vaø chaát löôïng TC raát caàn thieát cho söï troïn veïn
cuûa thaønh maïch.
Khi SLTC giaûm naëng (< 50.10 G/lit), thaønh maïch keùm tính
beàn vöõng, deã bò xuaát huyeát.
III. Đáp ứng viêm và thực bào

❑ Tieåu caàu tham gia vaøo ñaùp öùng vieâm baèêng caùch tieát
ra caùc chaát coù taùc duïng höôùng ñoäng hoaù hoïc vaø caùc
amin co maïch.
❑ Tieåu caàu coøn coù vai troø thöïc baøo loaïi tröø caùc vaät
nhoû vaø vi khuaån.
I. Đời sống của tiểu cầu

- Ñôøi soáng trung bình 8 – 12 ngaøy.

- Tieåu caàu bò tieâu huûy chuû yeáu do bò thöïc baøo
trong laùch (thöù yeáu ôû gan).
- Tieåu caàu bò cheát thöôøng do teá baøo giaø coãõi,
ngoaøi ra noù coøn bò tieâu huûy trong quùa trình ñoâng
maùu trong maïch.
I. Đời sống của tiểu cầu

- Moät soá tröôøng hôïp beänh lyù (hoäi chöùng giaûm

tieåu caàu do mieãn dòch, xô môõ ñoäng maïch, gout,
taêng sinh tuûy aùc tính,…) ñôøi soáng TC giaûm roõ
reät, coù khi chæ soáng vaøi giôø vaø nôi tieâu huûy noù
cuõng khoâng coá ñònh.
- Ñôøi soáng TC coù theå keùo daøi khi duøng moät soá
loaïi thuoác choáng ñoâng (Ví duï : heparin,
dicumaron,…).
 II. Phân bố của tiểu cầu

❑ Maùu ngoaïi vi vaø laùch :

- Bình thöôøng: 2/3 löôïng TC löu haønh trong maùu ngoaïi
vi, coøn laïi haàu nhö tích tuï ôû laùch.
- Beänh lyù: ÔÛ beänh nhaân caét laùch, 90% TC löu
haønh trong maùu. Ngöôïc laïi, ôû nhöõng beänh nhaân
laùch to hoaëc cöôøng laùch laïi laø moät nôi quan
troïng löu giöõ TC.
❑ Tuûy xöông: laø moät vò trí phuï trong döï tröõ tieåu
caàu.
III. Số lượng tiểu cầu

❑ Bình thöôøng
- Soá löôïng tieåu caàu (SLTC): Theo haèng soá sinh hoïc
ngöôøi Vieät Nam (1995-2000), ñoä dao ñoäng SLTC
cho pheùp trong phaïm vi:
+ Nam: 141 – 385 G/L.
+ Nöõ: 148 – 400 G/L.
 III. Số lượng tiểu cầu

❑ SLTC taêng ( > 500 G/L)

+ Sau khi aên nhieàu thòt. Sau caét laùch, nhieãm truøng sau mổã.
+ Caùc chaán thöông daäp naùt nhieàu. Hội chứng tủy tăng sinh.
+ Trong caùc ñôït dò öùng.
❑ SLTC giaûm (< 100 G/L)
+ Thieáu chaát caáu taïo.
+ Quaù trình tröôûng thaønh bò öùc cheá.
+ Coù khaùng theå khaùng tieåu caàu.
 IV. Chất lượng tiểu cầu

-Chaát löôïng TC: Caùch toát nhaát ñeå ñaùnh giaù CLTC
laø xaùc ñònh ñoä ngöng taäp TC treân maùy (VD: maùy
Aggregatot coù söû duïng yeáu toá ngöng taäp ADP vaø
collagen).
- Coù theå duøng moät pp ñôn giaûn baèng caùch quan saùt
treân tieâu baûn maùu daøn nhuoäm Giemsa: Bình thöôøng
TC 1 – 3 µm, ñoä taäp trung TC (nghóa laø ñoä keát dính
toát khi TC ñöùng taäp trung thaønh nhöõng ñaùm lôùn).
- Ñoä keát dính keùm: Trong moät soá tröôøng hôïp, SLTC
tuy ñuû nhöng ñoä keát dính keùm, vaãn xảy ra hieän
töôïng chaûy maùu.
- Tieåu caàu coù hình thaùi kích thöôùc baát thöôøng.
+ Tieåu caàu khoång loà, ñöôøng kính > 5 μm.
+ Tieåu caàu hình quaû taï, hình gaäy, hình daáu
phaåy,…
- Moät soá tröôøng hôïp trong tuûy xöông coù raát
nhieàu mẫu tiểu cầu nhöng do moät quaù trình öùc cheá
naøo ñoù laøm cho mẫu tiểu cầu khoâng phaùt trieån ñeå
sinh tiểu cầu, daãn ñeán thieáu tiểu cầu tröôûng thaønh
trong maùu gaây hieän töôïng chaûy maùu./.
Thank you