1/25/2018

Nội dung trình bày

THUỐC TÊ 1. Mục tiêu học tập

2. Đại cương

3. Các thuốc tê thường dùng

TS.Trần Thanh Tùng
Bộ môn Dược lý
Đại học Y Hà Nội
1 2

KEYWORDS AND
1. Mục tiêu học tập VIETNAMESE MEANING
◦ General anesthesia: gây mê
1. Phân tích được mối liên quan giữa cấu trúc và tác
◦ Local anesthesia: gây tê
dụng của thuốc tê, phân loại thuốc tê.
◦ Local anesthetics (LA): thuốc gây tê
2. Trình bày được cơ chế tác dụng, tác dụng và tác
◦ Local infiltration: gây tê tiêm ngấm
dụng không mong muốn của thuốc tê có đường nối
◦ Field block: gây tê vùng
ester.
◦ Nerve block: gây tê dẫn truyền
3. Trình bày được cơ chế tác dụng, tác dụng và tác
◦ Spinal anesthesia: gây tê tủy sống
dụng không mong muốn của thuốc tê có đường nối
◦ Transient Neurological Symptoms: TNS
amid.
3 4

1
 1/25/2018

2. Đại cương Đặc điểm của thuốc tê tốt

Định nghĩa thuốc tê
Ngăn cản hoàn toàn và đặc hiệu sự dẫn truyền cảm giác.
Thuốc tê làm mất cảm giác (đau, nhiệt độ) của một
Sau tác dụng của thuốc, chức phận thần kinh được hồi phục

vùng cơ thể, tại chỗ dùng thuốc, trong khi chức hoàn toàn.

phận vận động không bị ảnh hưởng
Thời gian khởi tê ngắn, thời gian tác dụng thích hợp (thường
là khoảng 60 phút).

Không độc, không kích thích mô và không gây dị ứng.

Tan trong nước, vững bền dưới dạng dung dịch, khử khuẩn
xong vẫn còn hoạt tính.

5 6

Các đường đưa thuốc

Tác dụng dược lý

Tác dụng tại chỗ  Gây tê bề mặt

- Thuốc tê tác dụng trên tất cả các sợi thần kinh trung ương  Gây tê thâm nhiễm
(cảm giác, vận động) và thần kinh thực vật, lần lượt từ sợi bé
(tiêm ngấm)
→ sợi to tuỳ theo nồng độ của thuốc.
 Gây tê dẫn truyền
- Thứ tự mất cảm giác là đau → lạnh → nóng → xúc giác
nông → xúc giác sâu. Khi hết thuốc, tác dụng hồi phục theo (gây tê tủy sống, gây
chiều ngược lại. tê dây thần kinh,…)

Tác dụng toàn thân gây độc

7 8

2
 1/25/2018

Các đường đưa thuốc

Cơ chế tác dụng của thuốc tê

Thuốc tê ức chế kênh Na+ trên màng tế bào nên ngăn

chặn sự khử cực (ổn định màng), vì vậy luồng thần kinh
không thể dẫn truyền.
Ức chế kênh Na
 Gây tê bề mặt

Thuốc tê làm giảm tần số phóng xung tác của các sợi
 Gây tê dẫn truyền  Gây tê thâm nhiễm (tiêm ngấm) cảm giác
9 10

pKa của thuốc tê Cơ chế tác dụng của thuốc tê

Khác với các độc tố tự nhiên như tetrodotoxin (cá nóc) gắn vào
mặt ngoài của kênh.
→ thuốc tê có tác dụng làm "ổn định màng", ngăn cản Na+ đi
vào tế bào, làm tế bào ko khử cực được.

Hầu hết thuốc tê đều có pKa là 8-9 → ở pH của dịch cơ thể,

phần lớn thuốc đều ở dạng cation, là dạng có hoạt tính gắn vào
được receptor nhưng lại ko qua được màng tế bào nên ko có tác
dụng, vì receptor của thuốc tê nằm ở mặt trong màng tế bào.

12

3
 1/25/2018

3. Thuốc gây tê thường dùng 3. Thuốc gây tê thường dùng

Phân loại theo thời gian tác dụng Phân loại theo cấu trúc hóa học
Thời gian tác dụng ngắn (< 60 phút) Dẫn chất ester

procain gồm có : cocain, procain (novocain), cloroprocain,

Thời gian tác dụng trung bình (60-120 phút) tetracain (dicain)…

lidocain, mepivacain, prilocain Dẫn chất amid

Thời gian tác dụng dài (> 120 min): Bupivacain, levobupivacain, etidocain, mepivacain,

bupivacain, tetracain, etidocain, ropivacain prilocain, lidocain…

Các dẫn chất khác

13
Diclonin, ethyl clorid, pramocain, quinisocain… 14

3. Thuốc gây tê thường dùng Liên quan giữa cấu trúc và tác dụng

Chuỗi trung gian
Tác dụng gây tê mạnh khi

chuỗi trung gian có 4-6
O
R nguyên tử.
C O R N
Chuỗi trung gian liên
R quan đến chuyển hóa và
ĐƯỜNG NỐI ESTER
thời gian tác dụng của
thuốc tê.
O R

NH C R N

Cực ưa nước liên quan
R
đến sự ion hóa của thuốc.
Cực ưa lipid ĐƯỜNG NỐI AMID
(Lipophylic) Cực ưa nước
(Hydrophilic)
Thuốc gây tê là các base yếu.
yếu. Phân loại dự
dựa và
vào
o:
Kiể
Kiểu liên kkếết giữ
giữa ccự
ực ưa lipid và chuỗ
chuỗi trung gian 15 16

4
 1/25/2018

Thuốc gây tê thường dùng

Đường nối ester và amid Tên gốc Năm sử Cách dùng chính Dạng Nhóm
và biệt dược dụng thuốc thuốc
Cocain 1884 Tại chỗ, niêm mạc Bột khô Ester
Procain (Novocain) 1905 Tại chỗ, tuỷ sống Dung Ester
dịch

Thuốc tê có đường nối ester dễ bị phá vỡ nên không bền trong Dibucain 1929 Tuỷ sống Dung
dịch
Ester
(Nupercain)
dung dịch so với đường nối amid 1930 Tuỷ sống Dung Ester
Tetracain
dịch
(Pontocain)

Thuốc tê có đường nối amid bền với nhiệt 1944 Tại chỗ, tuỷ sống, niêm mạc, Dung dịch, Amid
Lidocain
ngoài màng cứng, thân thần dạng mỡ.
(Xylocain)

Sản phẩm chuyển hóa của hầu hết các thuốc tê có đường nối kinh

ester là para aminobenzoic acid (PABA) liên quan đến các Mepivacain 1957 Tại chỗ, ngoài màng cứng, thân
thần kinh
Dung
dịch
Amid
(Carbocain)
phản ứng dị ứng 1960 Tại chỗ, ngoài màng cứng, thân Dung Amid
Prilocain (Citanest)
thần kinh dịch

Thuốc tê có đường nối amid ít gây ra dị ứng Bupivacain 1963 Tại chỗ, ngoài màng cứng, thân Dung Amid
thần kinh, tuỷ sống dịch
(Marcain)
Vì các lý do như trên: hiện hay thuốc tê có đường nối amid được Etidocain (Duranest) 1972 Tại chỗ, ngoài màng cứng, thân Dung Amid
thần kinh dịch
dùng nhiều hơn thuốc tê có đường nối ester 1990 Tại chỗ, ngoài màng cứng, thân Dung Amid
Ropivacain
17 thần kinh dịch 18

3.1. Cocain
Tác dụng không mong muốn
• Bảng A-nghiện → càng ít dùng.
• Cấp: co mạch mạnh (tím tái, hồi hộp, lo sợ, dễ bị ngất), kích
• Là thuốc tê duy nhất có nguồn gốc thực vật
thích thần kinh trung ương (ảo giác, co giật).
Tác dụng • Mạn: dễ gây quen thuốc và nghiện, mặt nhợt nhạt, đồng tử
• Gây tê: thấm qua được niêm mạc, dùng trong tai mũi họng giãn, hoại tử vách mũi.
• Trên thần kinh trung ương: gây kích thích, sảng khoái, ảo
giác, giảm mệt mỏi (dễ gây nghiện).
• Trên thần kinh thực vật: cường giao cảm gián tiếp do ngăn
cản tái thu hồi noradrenalin ở ngọn dây giao cảm, làm tim
đập nhanh, co mạch, tăng huyết áp.

19 20

5
 1/25/2018

3.2. Procain (novocain) 3. 2. Procain (novocain)

- Là thuốc tê mang đường nối ester, tan trong nước. Tác dụng
Tác dụng • Thời gian tác dụng ngắn: Khi gây tê nên phối hợp với
• Khởi tê trong 3-5 phút, tác dụng trong khoảng 60 phút adrenalin để làm co mạch, tăng thời gian gây tê.
• Là thuốc cũ nhất được dùng để gây tê tủy sống • Dùng làm thuốc gây tê dẫn truyền
• Gây tê kém cocain 4 lần, ít độc hơn 3 lần. Tác dụng không mong muốn
• Không thấm qua niêm mạc, không làm co mạch, ngược lại • Buồn nôn, nôn (thường gặp)
làm giãn mạch, hạ huyết áp. • Dị ứng
• Co giật rồi ức chế thần kinh trung ương.

21 22

3.3. Lidocain (xylocain)

- Hiện được dùng rộng rãi.
Tác dụng không mong muốn

- Là thuốc tê mang đường nối amid, tan trong nước. • Trên thần kinh trung ương: lo âu, vật vã, buồn nôn, nhức
đầu, run, co giật và trầm cảm, ức chế TKTW
Tác dụng
•Trên hô hấp: thở nhanh, rồi khó thở, ngừng hô hấp.
• Là thuốc gây tê bề mặt, tiêm ngấm và gây tê dẫn truyền
•Trên tim mạch: tim đập nhanh, tăng huyết áp, tiếp theo là
•Tác dụng mạnh hơn procain 3 lần, nhưng độc hơn 2 lần.
các dấu hiệu ức chế: tim đập chậm, hạ huyết áp, do tác dụng
•Tác dụng nhanh (3-15 phút) và kéo dài (30-60 phút)
ức chế trung ương.
do bị chuyển hóa chậm.
•Không gây co mạch nên nếu dùng cùng với adrenalin,
thời gian tác dụng sẽ lâu.

23 24

6
 1/25/2018

3.4. Bupivacain (Marcain) 3.4. Bupivacain (Marcain)

Là nhóm thuốc tê có đường nối amid, tác dụng kéo dài.
Tác dụng
• Thời gian khởi tê chậm , tác dụng gây tê lâu, cường độ mạnh
gấp 16 lần procain
• Không dùng gây tê bề mặt, dùng để gây tê từng vùng, gây tê
thân thần kinh, đám rối thần kinh và gây tê tuỷ sống, tác dụng tê
và mềm cơ (cơ bụng, cơ chi dưới kéo dài 2-2,5 giờ).
- Dễ tan trong mỡ, gắn vào protein huyết tương 95%, hoàn toàn
chuyển hóa ở gan do Cyt.P450 và thải trừ qua thận.
25
Tác dụng
-Dễ tan trong mỡ: phân bố nhiều vào trong mô, nồng độ thấp
trong máu nên ít vào thai nhi.
Chỉ định
- Gây tê từng lớp để mổ, giảm đau sau mổ.
- Phong bế thân thần kinh, đám rối thần kinh để mổ.
- Gây tê ngoài màng cứng để mổ, hoặc kéo dài giảm đau sau mổ
bằng cách tiêm thuốc tê cách quãng hay nhỏ giọt liên tục qua
catheter đặt vào khoang ngoài màng cứng.
- Gây tê ngoài màng cứng để mổ đẻ hoặc giảm đau trong khi
chuyển dạ.
- Gây tê tủy sống để mổ tiết niệu bụng dưới, chi dưới. 26

Một số thuốc tê thường dùng khác

Tác dụng không mong muốn
• Trên tim mạnh hơn lidocain: gây loạn nhịp thất nặng và ức
chế cơ tim, do bupivacain gắn mạnh vào kênh Na+ của cơ
tim và ức chế cả trên trung tâm vận mạch.
• Gây tê từng vùng tuỳ thuộc mục đích, tuỳ thuộc tuổi của
người bệnh (có thể kèm theo adrenalin để gây co mạch)
Là các thuốc tê có tác dụng kéo dài.
Tetracain, levobupivacain, ropivacain
* Tetracain
- Được dùng từ lâu, nhóm ester
- Nồng độ thường dùng là 0,5% trọng glucose 5%.
- Là thuốc tê có tác dụng kéo dài nhất trong gây tê tủy sống (2-3h)
- Khởi tê chậm (5-10 phút)
- Dùng cùng adrenalin 0,5mg có thể kéo dài 50% so với dùng đơn
độc ( khoảng 5h)

27 28

7
 1/25/2018

Một số thuốc tê thường dùng khác Một số thuốc tê thường dùng khác
Là các thuốc tê có tác dụng kéo dài. Là các thuốc tê có tác dụng kéo dài.
Tetracain, levobupivacain, ropivacain Tetracain, levobupivacain, ropivacain

* Ropivacain
- Nhóm amid, thường được dùng trong gây tê dưới màng cứng
(epidural administration)
- Trong gây tê tủy sống cần dùng liều 1,8-2 lần liều bupivacain
để đạt hiệu quả ức chế dẫn truyền tương đương.
* Levobupivacain
- Nhóm amid, đồng phân S của bupivacain
(Bupivacain có 2 đồng phân R và S, trong đó đồng phân R độc trên
tim mạch nhiều hơn đồng phân S)
- Trong gây tê tủy sống không có lợi gì hơn bupivacain, để đạt
hiệu quả ức chế dẫn truyền tương đương dùng liều tương tự.

29 30

4.5. Thuốc tê bề mặt phối hợp 4.6. Ethyl clorid (Kélène) C2H5Cl

Tác dụng • Là dung dịch không màu, sôi ở nhiệt độ 120C.

Gel Emla 5% - Có chứa lidocain và prilocaine (cấu trúc
amid), khi được bôi vào bộ phận sinh dục, làm giảm sự
nhạy cảm và kích thích quá độ khi quan hệ, người sử
dụng có thể điều khiển được sự xuất tinh của mình theo ý
muốn, kéo dài thời gian quan hệ.
Tác dụng
• Có tác dụng gây mê nhưng ức chế mạnh hô
hấp, tuần hoàn nên không dùng.
• Do bốc hơi ở nhiệt độ thấp, nên có tác dụng làm
lạnh rất nhanh vùng da được phun thuốc, gây tác
dụng tê mạnh, nhưng rất ngắn.

31 32

8
 1/25/2018

Chỉ định

Trích áp xe, mụn nhọt
Chấn thương thể thao

Thuốc đựng trong lọ thủy tinh, có van kim loại, để tiện sử

dụng khi phun vào nơi cần gây tê. Thank you for your attention !
33 34