მე-13 განყოფილება (ბასს 2)

მარაგები

განმარტება

მარაგი ისეთი აქტივია, რომელიც:

(ა) გათვალისწინებულია გასაყიდად ჩვეულებრივი სამეურნეო საქმიანობის პროცესში;
(ბ) მონაწილეობს ამგვარი გაყიდვისათვის გამიზნული მარაგის წარმოების პროცესში; ან
(გ) წარმოდგენილია ნედლეულისა და მასალების სახით, რომლებიც განკუთვნილია წარმოების პროცესში
მოხმარებისათვის ან მომსახურების გასაწევად.

ამოცანა 1.

მარაგისშეფასება
საწარმომ მარაგი თავდაპირველად უნდა შეაფასოს თვითღირებულებით. და მერე თვითღირებულებასა და
შეფასებით გასაყიდ ფასს შორის უმცირესი თანხით, რომელსაც გამოკლებული აქვს პროდუქციის
დასრულებისა და გაყიდვისთვის საჭირო დანახარჯები.

მარაგისთვითღირებულება
მარაგის თვითღირებულება მოიცავს: მის შეძენასა და გადამუშავებასთან დაკავშირებულ ყველანაირ
დანახარჯს, ასევე ისეთ დანახარჯებს, რომლებიც გაწეულია მის მოცემულ ადგილამდე ტრანსპორტირებისთვის
და სათანადო მდგომარეობაში მოსაყვანად.

ამოცანა 2.

შეძენისდანახარჯები
მარაგის შეძენის დანახარჯები მოიცავს: მისი შეძენის (ნასყიდობის) ფასს, საიმპორტო საბაჟო გადასახადს და
სხვა გადასახადებს (იმ გადასახადების გარდა, რომლებიც საგადასახადო ორგანოებმა საწარმოს უნდა
დაუბრუნონ შემდგომში), სატრანსპორტო, დატვირთვა-გადმოტვირთვის დანახარჯებსა და სხვა დანახარჯებს,
რომლებიც უშუალოდ არის დაკავშირებული მზა პროდუქციის, ნედლეულის, მასალებისა და მომსახურების
შეძენასთან. სავაჭრო დათმობა, სხვადასხვა სახის ფასდათმობები და სხვა ანალოგიური მუხლები არ ჩაირთვება
შეძენის დანახარჯების გაანგარიშებაში.
საწარმომ მარაგი შეიძლება შეიძინოს გადავადებული ანგარიშსწორების პირობით. ზოგიერთ შემთხვევაში,
ხელშეკრულება, ფაქტობრივად, შეიცავს ნაგულისხმევ დაფინანსების ელემენტს, როგორიცაა, მაგალითად
სხვაობა სტანდარტული საკრედიტო პირობებით შესყიდვის ფასსა და გადავადებული ანგარიშსწორების
თანხას შორის. ასეთ შემთხვევებში, სხვაობა აღიარდება, როგორც საპროცენტო ხარჯი დაფინანსების პერიოდის
განმავლობაში და არ დაემატება მარაგის თვითღირებულებას.

გადამუშავებისდანახარჯები

მარაგის გადამუშავების დანახარჯები მოიცავს პირდაპირ ხარჯებს როგორიცაა ნედლეული და პირდაპირი

შრომითი დანახარჯები. ისინი მოიცავს აგრეთვე სისტემატურად გასანაწილებელ ზედნადებ ხარჯებს,
რომლებიც გაწეულია ნედლეულისა და მასალების მზა პროდუქციად გარდაქმნის, გადამუშავების პროცესში.
ესენია: ცვეთის ანარიცხები, საწარმოო შენობებისა და მოწყობილობების საექსპლუატაციო, იჯარის, შენახვის
დანახარჯები, აგრეთვე საწარმოო ადმინისტრაციულ-მმართველობითი დანახარჯები, ელექტროენერგია თუ ის
 გამოიყენება წარმოების პროცესში, არაპირდაპირი მასალები და არაპირდაპირი შრომა.
თვითღირებულების კომპონენტებია

დასახელება თვითღირებულება ხარჯი

მ/ზ
უწყისი(გაყიდვის
და ადმინისტრ
  პირდაპირი არაპირდაპირი ხარჯი)
ნედლეული v
პირდაპირი ხელფასი v
პირდაპირი ხელფასის საშემოსავლო
გადასახადი v
ნედლეულის
გადახარჯვა(გეგმიური) v
წარმოების ზედამხედველის
ხელფასი v
სხვა არაპირდაპირი ხელფასი v
არაპირდაპირი მასალები v
წარმოების იჯარა, კომუნალური,
ცვეთა, ქონების გადასახადი v
არამატერიალური აქტივის
ამორტიზაცია რომელიც შეძენილია
და გამოიყენება წარმოების
პროცესში v
პროდუქტის კვლევის ხარჯი v
არანორმალური გადახარჯვა
ნელლეულის და შრომის და სხვა
წარმოების დანახარჯების. v
გაყიდვის ხარჯები v
შენახვის ხარჯები v
ზოგადი მენეჯმენტის დანახარჯები. v

საწარმოოზედნადებიხარჯებისგანაწილება

მუდმივი საწარმოო ზედნადები ხარჯების განაწილება მარაგის გადამუშავების დანახარჯებზე ხორციელდება

საშუალო საწარმოო სიმძლავრის მიხედვით. საშუალო საწარმოო სიმძლავრეს უწოდებენ წარმოების ისეთ დონეს,
რომლის მიღწევაც საშუალოდ მოსალოდნელია რამდენიმე პერიოდის ან სეზონის განმავლობაში, წარმოების
ნორმალურ პირობებში. გაუნაწილებელი ზედნადები ხარჯები აღიარდება იმ პერიოდის ხარჯად, რომელშიც იქნა
გაწეული. საანგარიშგებო პერიოდში, როდესაც დაფიქსირდა წარმოების უჩვეულოდ დაბალი დონე, პროდუქციის
ერთეულზე მიკუთვნებული მუდმივი საწარმოო ზედნადები ხარჯების თანხა ისეთი ოდენობით უნდა
შემცირდეს, რომ არ მოხდეს მარაგის შეფასება თვითღირებულებაზე მეტი თანხით. ცვლადი საწარმოო
ზედნადები ხარჯების მიკუთვნება პროდუქციის ერთეულზე ხდება საწარმოო სიმძლავრეების ფაქტობრივი
გამოყენების მიხედვით.

მაგალითი 3:

ერთობლივი პროდუქტებისა და თანმდევი პ რ ო დ უ ქ ც ი ი ს წ ა რ მ ო ე ბ ა

 საწარმოო პროცესი შესაძლოა გულისხმობდეს არა ერთი, არამედ რამდენიმე სახეობის პროდუქციის
ერთდროულად წარმოებას. ან იწარმოება ძირითადი და თანმდევი პროდუქცია. როდესაც შეუძლებელია
თითოეული სახეობის პროდუქციის წარმოებაზე გაწეული ნედლეულისა და მასალის, ან გადამუშავების
დანახარჯების ცალცალკე განსაზღვრა, მაშინ საწარმომ ამგვარი დანახარჯები უნდა მიაკუთვნოს რაიმე
რაციონალური და მუდმივი მეთოდის საფუძველზე. მაგალითად: გასაყიდი ფასი, როცა უკვე შესაძლებელია
პროდუქტების ცალცალკე იდენტიფიკაცია,ან წარმოების საბოლოო ეტაპზე. თუ ერთერთი პროდუქტი
თანმდევი ხასიათისაა მაშინ ასეთი პროდუქციის უმეტესობა არაარსებითი ხასიათისაა და ის უნდა შეაფასოს
გასაყიდი ფასიდან მისი გაყიდვისთვის საჭირო დანახარჯების გამოკლებით და მიღებული თანხა გამოაკლოს
ძირითადი პროდუქციის თვითღირებულებას. შედეგად ძირითადი პროდუქტის საბალანსო ღირებულება
არსებითად არ იქნება განსხვავებული მისი თვითღირებულებისაგან.

სხვა დანახარჯები, რომლებიც ჩაირთვება მარაგის

თვითღირებულებაში

საწარმომ მარაგის თვითღირებულებაში სხვა დანახარჯები უნდა ჩართოს მხოლოდ იმ ოდენობით, რომელიც
დაკავშირებულია მარაგის მოცემულ ადგილამდე ტრანსპორტირებასა და მათ ახლანდელ მდგომარეობაში
მოყვანასთან.

მაგალითი 4:

დანახარჯები, რომლებიც არ ჩაირთვება მარაგის

თვითღირებულებაში

(ა) ნედლეულისა და მასალების ზენორმატიული დანაკარგები, სამუშაო ძალისა და სხვა საწარმოო

დანახარჯების ზენორმატიული თანხები;
(ბ) მარაგის შენახვის დანახარჯები, იმ დანახარჯების გარდა, რომლის გაწევა აუცილებელია საწარმოო
პროცესის ერთი სტადიიდან მომდევნო სტადიაზე გადასასვლელად;
(გ) ზედნადები ადმინისტრაციული ხარჯები, რომლებიც დაკავშირებული არ არის მარაგის მოცემულ
ადგილამდე ტრანსპორტირებასა და მის ახლანდელ მდგომარეობაში მოყვანასთან; და
(დ) გაყიდვასთან დაკავშირებული დანახარჯები.

ბიოლოგიური აქტივიდან მიღებული სოფლის მეურნეობის

პროდუქციისთვითღირებულება

განყოფილება მოითხოვს, რომ მარაგი, რომელიც შედგება საწარმოს ბიოლოგიური აქტივიდან მიღებული
სოფლის მეურნეობის პროდუქციისგან, თავდაპირველი აღიარებისას შეფასდეს რეალური ღირებულებით,
რომელსაც გამოაკლდება ნაყოფის მიღების მომენტში შეფასებული გაყიდვის დანახარჯები. წინამდებარე
განყოფილების გამოყენების მიზნებისათვის, ეს თანხა მიიჩნევა მარაგის თვითღირებულებად ზემოაღნიშნული
თარიღისათვის.

თვითღირებულებისფორმულები

საწარმომ ცალკეული სახის მარაგის თვითღირებულება, რომლებიც არ არის ურთიერთშემცვლელი, აგრეთვე

სპეციფიკური პროექტებისთვის წარმოებული და განკუთვნილი საქონლის, ან მომსახურების თვითღირებულება
უნდა განსაზღვროს მათზე გაწეული ინდივიდუალური დანახარჯების ცალცალკე იდენტიფიკაციით.
 ისეთი მარაგის თვითღირებულების განსაზღვრისთვის, რომლებიც აღწერილი არ არის ზედა პუნქტში
გამოყენებულ უნდა იქნეს „პირველი შემოსავალში - პირველი გასავალში“ (ფიფო) მეთოდი, ან საშუალო
შეწონილი ღირებულების ფორმულა. საწარმომ თვითღირებულების ერთნაირი ფორმულა უნდა გამოიყენოს
ყველა ისეთი მარაგისთვის, რომლებსაც მსგავსი ბუნება აქვს და მსგავსი მეთოდებით იყენებს საწარმო.
განსხვავებული ბუნების ან გამოყენების მარაგისთვის შეიძლება თვითღირებულების განსხვავებული ფორმულის
გამოყენება. წინამდებარე სტანდარტის მიხედვით, დაშვებული არ არის თვითღირებულების გაანგარიშების
მეთოდი „ბოლო შემოსავალში – პირველი გასავალში“ (ლიფო).

მაგალითი 5:

თვითღირებულების გაანგარიშების ნორმატიული დანახარჯების და საცალო ფასების მ ე თ ო დ ე ბ

ი

მარაგის თვითღირებულების დასადგენად საწარმოს შეუძლია ისეთი მეთოდების გამოყენება, როგორიცაა

ნორმატიული დანახარჯებისა და საცალო ფასების მეთოდი, თუ შედეგი მიახლოებით უტოლდება
თვითღირებულებას. ნორმატიული დანახარჯების მეთოდის დროს მხედველობაში მიიღება ნედლეულისა და
მასალების ხარჯვის, სამუშაო ძალის გამოყენების, მწარმოებლურობისა და საწარმოო სიმძლავრეთა
გამოყენების ნორმატიული დონეები. ეს ნორმატივები რეგულარულად უნდა გადაისინჯოს და, საჭიროების
შემთხვევაში, შეიცვალოს თანამედროვე პირობების გათვალისწინებით. საცალო ფასების მეთოდის დროს,
მარაგის თვითღირებულება განისაზღვრება მარაგის გასაყიდი ფასის მიხედვით, რომელსაც აკლდება საერთო
მოგებისათვის დადგენილი გარკვეული პროცენტის შესაბამისი თანხა (მარჟა).

მაგალითი 6 და 7:

მარაგისგაუფასურება

საწარმომ ყოველი საანგარიშგებო პერიოდის ბოლოს უნდა შეაფასოს, გაუფასურებულია თუ არა მისი მარაგი,
რაც იმას ნიშნავს, რომ შეუძლებელია მათი საბალანსო ღირებულების სრულად ანაზღაურება (მაგალითად, ეს
შეიძლება გამოწვეული იყოს მარაგის დაზიანებით, მისი მოძველებით ან გასაყიდი ფასების დაცემით). იმ
შემთხვევაში, თუ მარაგის ერთეული (ან ერთეულთა ჯგუფი) გაუფასურდა, საწარმომ მარაგი უნდა შეაფასოს
მათი დასრულებისა და გაყიდვისთვის საჭირო დანახარჯებით შემცირებული გასაყიდი ფასით(NRV) და
აღიაროს გაუფასურების ზარალი. შესაძლებელია წინა პერიოდებში აღიარებული გაუფასურების ზარალის
აღდგენაც.

მაგალითი 8:

ხარჯადაღიარება

როდესაც მარაგი გაიყიდება, მისი საბალანსო ღირებულება უნდა აღიარდეს იმ პერიოდის ხარჯად, როდესაც
მიღებულ იქნა შესაბამისი ამონაგები.
ზოგიერთი სახის მარაგი შეიძლება მიეკუთვნოს სხვა აქტივების ანგარიშებს, მაგალითად მარაგი, რომელიც
გამოყენებული იყო საკუთარი წარმოების ძირითადი საშუალებების კომპონენტის სახით.

განმარტებითიშენიშვნები

საწარმომ უნდა გაამჟღავნოს შემდეგი ინფორმაცია:

(ა) მარაგის შესაფასებლად გამოყენებული საწარმოს სააღრიცხვო პოლიტიკა, მათ შორის, გამოყენებული
 თვითღირებულების ფორმულა;
(ბ) მარაგების საბალანსო ღირებულება აგრეგირებულად და მათი საბალანსო ღირებულებები მოცემული
საწარმოს შესაფერისი საკლასიფიკაციო ჯგუფების მიხედვით;
(გ) ისეთი მარაგის თვითღირებულება, რომელიც აღიარებულია მიმდინარე პერიოდის ხარჯად;
(დ) აღიარებული გაუფასურების ზარალი, ან აღდგენილი გაუფასურების ზარალი, რომელიც ასახულია
მოგებაში ან ზარალში ,
(ე) ისეთი მარაგების საბალანსო ღირებულება აგრეგირებულად, რომლებიც ჩადებულია გირაოში, როგორც
ვალდებულებების უზრუნველყოფა.

30-ე განყოფილება
ოპერაციები უცხოურ ვალუტაში

უცხოური ვალუტით წარმოებული ოპერაციების წარდგენა სამუშაო ვალუტაში

თავდაპირველი აღიარება

უცხოური ვალუტით წარმოებული ოპერაცია ისეთი ოპერაციაა, რომელიც განსაზღვრულია უცხოურ სავალუტო
ერთეულებში ან მოითხოვს ანგარიშსწორებას უცხოური ვალუტით. ასეთი ტიპის ოპერაციები წარმოიშობა მაშინ,
როდესაც:
(ა) საწარმო ყიდულობს ან ყიდის საქონელსა და მომსახურებას, რომლის ფასი დადგენილია უცხოურ ვალუტაში;
(ბ) საწარმო იღებს ან გასცემს სესხს, რომლის მისაღები ან გადასახდელი თანხები განსაზღვრულია უცხოურ
ვალუტაში; ან
(გ) საწარმო იძენს ან ყიდის აქტივებს, იღებს ან ფარავს ვალდებულებებს, რომლებიც გამოსახულია უცხოურ
ვალუტაში.

საწარმომ უცხოური ვალუტით წარმოებული ოპერაციები თავდაპირველი აღიარებისას უნდა ასახოს სამუშაო
ვალუტით, რისთვისაც უცხოურ ვალუტაში გამოსახული თანხის მიმართ უნდა გამოიყენოს უცხოური ვალუტის
სამუშაო ვალუტაზე გასაცვლელი სპოტ სავალუტო კურსი ოპერაცის თარიღისათვის.
(შენიშვნა: გარიგების სპოტ-კურსი ესაა საქართველოს ეროვნული ბანკის მიერ გარიგების დღეს დადგენილი ლარის
ოფიციალური გაცვლითი კურსი უცხოური ვალუტის მიმართ.)
ოპერაციის თარიღად მიიჩნევა თარიღი, როდესაც ეს ოპერაცია პირველად დააკმაყოფილებს აღიარების
კრიტერიუმებს წინამდებარე სტანდარტის შესაბამისად.

მაგალითი 9 და 10:

წარდგენა მომდევნო საანგარიშგებო პერიოდების ბოლოს

ყოველი საანგარიშგებო პერიოდის ბოლოს, საწარმომ:

(ა) უცხოური ვალუტით შეფასებული ფულადი მუხლები (ფულადი მუხლი არის ფული(უცხოური ვალუტა)
ან აქტივი და ვალდებულება რომლის მიღება ან დაფარვა მომავალში მოხდება ზუსტად განსაზღვრული
რაოდენობის ფულით. ესენია: ფული, სავაჭრო მოთხოვნა, სავაჭრო ვალდებულება, სესხი, საგადასახადო
აქტივები და ვალდებულელები, გადასახდელი ხელფასები, მისაღები ან გადასახელი დივიდენდები თუ
ის უკვე გამოცხადებულია, შეფასებითი ვალდებულებები თუ ისინი ფულით არის გადსახდელი, უნდა
ღინიშნოს რომ ყველა ფინანსური აქტივი არა არის ფულადი აქტივი, მაგალითად სხვა კომპანიის აქცია,
რადგან ის არა რის გადაცვლადი ფიქსირებული, ზუსტად განსაზღვრადი ოდენობის ფულში) უნდა
გადაიყვანოს საბოლოო სავალუტო კურსის გამოყენებით;
 (ბ) არაფულადი მუხლები(ესენია: ყველა ელემენტი რომელიც არ არის ფულადი მუხლი, მაგალითად :
წინასწარ გადახდილი ხარჯები, ავანსები, არამატერიალური აქტივები, მარაგები, ძირითადი
საშუალებები, ინვესტიციები აქციებში, აქციონერთა კაპიტალი და შეფასებითი ვალდებულებები,
რომელტა დაფარვაც ფულით არ ხდება არამედ სხვა აქტივებით,) რომლებიც ასახულია უცხოური
ვალუტით პირვანდელი ღირებულებით, უნდა აისახოს ოპერაციის თარიღისათვის არსებული
სავალუტო კურსით; ანუ არ გადაფასდება. მაგრამ თუ ასეთი აქტივი წლის ბოლოსათვის გაუფასურდა,
მაშინ მის შესაფასებლად უნდა იქნეს გამოყენებული აღდგენითი ღირებულების განსაზღვრის
შესაბამისი თარიღის(სავარაუდოდ წლის ბოლოს) კურსი.

(გ) არაფულადი მუხლები, რომლებიც ასახულია უცხოურ ვალუტაში განსაზღვრული რეალური

ღირებულებით (მაგალითად საინვესტიციო ქონება თუ მისი რეალური ღირებულების დადგენა
შესაძლებელია), უნდა გადაიყვანოს(გადააფასოს) რეალური ღირებულების დადგენის თარიღისათვის
არსებული სავალუტო კურსით.

საკურსო სხვაობები, რომლებიც წარმოიშობა ფულადი მუხლების საბოლოო ანგარიშსწორების ან ფულადი

მუხლების გადაყვანის დროს ისეთი სავალუტო კურსით, რომელიც განსხვავდება მოცემულ პერიოდში ან წინა
პერიოდების ფინანსურ ანგარიშგებაში თავდაპირველი აღიარების დროს გადასაყვანად გამოყენებული სავალუტო
კურსისაგან, უნდა აღიარდეს მოგებაში ან ზარალში იმ საანგარიშგებო პერიოდში, როდესაც წარმოიშობა,

შენიშვნა: ანუ როცა ფულადი მუხლი წარმოიშვა ვალუტით განხორციელებული ოპერაციიდან და ოპერაციის
მოხდენის დღის ვალუტის კურსი განსხვავებულია დაფარვის დღის კურსისაგან მაშინ წარმოიშვება მოგება ან
ზარალი კურსთა შორის სხვაობიდან და აისახება იმავე სააღრიცხვო პერიოდში, რომელშიც წარმოიშვა და
დაიფარა ეს მუხლი, მაგრამ თუ დაფარვა მოხდა სხვა სააღრიცხვო პერიოდში მაშინ კურსთა შორის სხვაობიდან
წარმოშობილი მოგება ან ზარალი ნაწილდება პერიოდებზე პერიოდის ბოლოს არსებული ფაქტობრივი კურსის
შესაბამისად.
თუ წლის ბოლოსათვის ეს საქონელი არც გამოუყენებიათ, არც გაუყიდიათ და არც გადაფასებულა მაშინ ის ისევ
შესყიდვის კურსით არის ბალანსზე ნაჩვენები, ხოლო შესაბამისი ვალდებულება გადაფასდა.

მაგალითი 11: