Вовед

Историјата на средниот век зафаќа долг период, исполнет со светли и

многустрани настани : него го карактеризира никнувањето и
развивањето на нови форми на економскиот и општествениот живот,
класната борба, острите политички и Италија, во таквите земји на
Азија, како Пакистан, Индија, Иран, Турција, Сирија, Ирак, Јордан, Саудиска
Арабија и др., скоро во сите ослободени од колонијалното ропство земји
на Африка, во многу држави на Латинска Америка.
Шпанија

Арабјаните во Шпанија

Завојувањето на Шпанија од Арабјаните во VIII век доведува до образување на

моќна арабјанска држава на во неа се одвива забрзан процес на феудализација,
закрепостување на масите од порано ослободените членови на општините –
Вестготи, Свеви и др.Тој процес е забрзан поради околноста што Шпанија во
периодот кој ѝ претходи на наездата на варварите е силно романизирана, посебно
јужниот и источниот дел на полуостровот.Во тие делови на Шпанија робовите и
колоните ја составуваат основната маса непосредни производители.Родовската
аристократија на варварите или е застаната на местото на владеачката класа –
робовладетели, или е слеана со нив, особено во VII век.Ослабените во големите
движења општини на Вестготите брзо ѝ се покоруваат на својата аристократија,
која се претвора во крупни земјопоседници како резултат на завојувањата на
Јужна Италија и Шпанија.Селанството во поголем дел станува лично и земјишно
зависно.Многу вестготски феудалци и претставници Пиринејскиот Полуостров,
која го носи името Кордовски емират (од X век-халифат). Арабјаните и
африканските Маври (Бербери) завладуваат скоро со цела Шпанија, со исклучок
на планинските реони на самиот север од Полуостровот. Во рацете на
муслиманските попаднуваат и јужните области на зземјата со богати природни
извори и градови, кои достигнуваат забележлив расцут уште во римските
времиња.

Завојувањето на Шпанија од Арабјаните станува на таа етапа од развитокот на

шпанското општество, кога на духовништвото бегаат на север, во планинските
реони на Астурија и Пиринеите, но селанството во мнозинство останува на
поранешните места и во почетокот дури почувствува олеснување на својата
положба.Но, олеснувањето е привремено. Селаните и понатаму остануваат
закрепостени и сега им плаќаат феудална рента на арабјанските господа, а
даноци на државата.

Главни предмети на извоз се производи се од селско стопанство, од рударството

и занаетчиски изработки.Големо значење има трговијата со робови. Се развива и
внатрешната трговија.

Најважен елемент на градското население претставуваат трговците. Занаетчиите

се организирани во цехови. Економските успеси на арабјанската Шпанија се
придружени со нејзин културен подем. Во Кордова се наоѓа голема библиотека и
највисоко училиште. Забележлив подем доживуваат науките : медицината,
математиката, географијата. Арабјанската култура во Шпанија има големо
влијание во Западна Европа. Од Шпанија во другите европски земји се
преведуваат трудови напишани на арабјански јазик од научници по математика,
астрономија, физика. Во Шпанија висок степен на развиток достигнува и
градежништвото. До наши времиња се запазени прекрасни споменици на
арабјасната-шпанската архитектура, џамии, дворци.Таква е џамијата во Кордова,
изградена во VIII – X век.

Реконквиста

Од Арабјаните е завојуван целиот Пиринејски Полуостов, независноста ја

запазува само вара.Од христијанските држави во северна Шпанија-Астурија и а се
состои од неколку грофовства, од кои е главно грофовството Барцелона.Од таа
реконквистата. Реконквистата од самиот почеток е масовно воено-колонизаторско
движење, во кое активно учествуваат сите слоеви на населението.Селанството,
кое зема најактивно учество во реконквистата, составајќи ја основната маса на
војски од христијанските држави, и поради тоа имајќи во свои раце оружје, на
повторно освоените територии добива не само Шпанска марка се одделува и
државата Арагон.Без сомневање, распаѓањето на Кордовскиот халифат одигрува
важна улога во ослабувањето на Арабјаните во Шпанија.И тука, без оглед на
постоењето на кралската власт, крупните феудални семејства водат жестоки
борби едни со други и во тие борби не еднаш бараат помош од муслиманските
помали или поголеми држави.Со тоа шпанскиот Север не се покажува пообединет
и помоќен во воен однос, отколку арабјанско-мавританскиот Југ.На југ класната
борба на селанството и говци-се муслимани.Победените-не исклучувајќи ги и оние
што го исвојуваат арабјанскиот јазик и некои арабјански обичаи, но јаСеверната
земја Астурија.Кон крајот на VIII век-почетокот на IX век како резултат на походите
на Франките, на северосток од Пиринејскиот Полуостров е основана Шпанската
марка, со престолнина во Барцелона.Во IX век од шпанската марка се одделува
На запазуваат христијанската религија.

Христијанското население на градовите и селото не еднаш востанува и во маси се

иселува на север, што ја ослабува арабјанската држава и ја засилува земја, туку и
лична слобода.Затоа тоа е заинтересирано и за реконквистата и влегува во војна
заедно со феудалците, со кое ги обединува исто така еднаквоста на народноста и
религијата.Папството не еднаш ги прогласува походите на реконвистата за
крстоносни походи и ги повикува немирните европски рицари, кои ги охрабруваат
манастирите и црковните земји, да ја пројават својата храброст во ,,светата” војна
против ,, и населението на зајакнатите градови-занаетчиите, кои се стремат кон
развивање на градски центри во Јужна Шпанија и ситното рицарство.Полза од ова
Арагон е една од најзаостанатите во економски однос чисто аграрна област на
Шпанија, а Каталонија се одликува со забележлив развиток на градовите, на
занаетчиството, и трговијата и е една од најнапредните нејзини делови.Но
политичкиот престиж секогаш е во прилог на моќните арагонски феудалци.Без
оглед на тие разлики, и во Арагон и во Каталонија селанството се наоѓа во полна
зависност од феудалците и е лишено од секаква судска заштита од
произволноста на сењорите.Селаните добиваат крупните феудални
земјопоседници, кои на завојуваните земји создаваат огромни поседи.Посебно
големи се земјишните поседи кои никнуваат во Шпанија во врска со реконквистата
на новите духовно-рицарски редови-Сант Јаго, Алкантара и Калатрава.Голем дел
од земјата добива и католичката црква која во Шпанија

полумесецот”. Реконквистата ги определува специфичностите на социјалното и

политичкото уредување на земјата на Пиринејскиот Полуостров. Реконквистата се
состои не само во завојување, туку и зајакнување на заземените територии од
победниците, во населување на опустошените области од војните, во чување на
границите од постојаните наезди на Арабјаните.Главна улога во реконквистата,
игра селанството, активно учествува

Историјата на секоја од државите, коишто се формирале на Пиринејскиот

Полуостров, има свои специфичности.Арагонското Кралство во XII-XIII век се
создава од три основни дела : од самиот Арагон, којшто го сочинува западниот
континентален дел на тоа кралство и крајбрежните области-Каталонија, којашто
се обединува со Арагон во XII век, и Веленција, којашто се присоединува кој сите
нив во XIII век.Самиот ги угнетуваат не само обичните селски обврски, туку и
,,лошите обичаи” (males usos). Во рамките на тие обичаи, сењорот го присвојувал
целиот имот на селанецот, ако умрел без деца, и поголемиот дел од наследство
ако оставил деца.Од селаните се собираат посебни глоби за нарушување на
верноста во бракот, во случај на пожар во поседот на сењорот и така натаму.

Крупните феудалци на Арагонското Кралство (рикос омбрес) поседуваат голема

политичка самостојност.Пониското дворјанство се наоѓа во полна зависност од
повисокото.Економско слабите градови во самиот Арагон не се ползуваат со
политичко влијание.

Во Каталонија и Валенција, кои се сврзани со средноморската трговија и

одржуваат живи односи со Италија и Јужна Франција, градовите се ползуваат со
поголемо политичко влијание отколку во Арагон. Градовите во Каталонија, во прв
ред Барцелона, не се само трговски центри, во нив се развиваат и цутат
занаетите : добивање и обработка на метали, кожарско производство,
бродоградба и друго. Како резултат на присоединувањето на Балеарските
Острови (во XIII век), Сицилија (во 1302 година), Сардинија (во 1324г.) и
Неаполитанското Кралство (во 1422 г.) Арагонското Кралство се претвора во
моќна поморска држава.

Кастилија имаат за цел заеднички воени дејности, а исто така одбрана на своите
права и интереси против феудалците, а понекогаш и против кралот.Во борбата за
своите права, градовите често истапуваат во сојуз со селските
општини.Првобитно, некаде до XII век кастилијанските исто така слободно
менуваат сењори.Присуството на поголем

, огромна улога одигрува создаденото во процесот на кон мирната

работа.Поголем дел од нив живеат многу сиромашно.

Кастилија преведена на шпански значи земја на градови или замоци.Тука

навистина има голем број градови од само на себе.Тоа има дава голема
самостојност.Секој град има написмено прецизни права, обичаи и привилегии-
таканаречени феуроси.Градовите меѓу себе склучуваат сојузи – ермандади или
т.н. братства, кои број селани не може да не повлијае и на положбата на
закрепостените на старите кастилиски територии.Закрепостените своевиден
карактер.Тие пред сè, претставуваат утврдувања, подготвени за одбрана, и
служат како потпорни пунктови за натамошното движење на југ во времето на
реконквистата.Населението на тие градови било должно да служи воена служба,
формирајќи воени одреди на пешадија и коњица, при што раководна улога ѝ
припаѓа на рицарската коњица. При преземањето на воени операции, градовите
често сметаат коишто бегаат во Централниот дел на Шпанија – кралството
Кастилија зазема три петини од целиот полуостров и игра главна улога во
реконквистата. Во Кастилија, како и во другите држави на Пиринејскиот
Полуостров слободните општини на повторно освоените земји (или во градовите),
исто така стануваат слободни.Широките можности за бегање на селаните што ги
создава реконквистата ги принудуваат кастилиските феудалци постепено да ја
ослабуваат експлоатацијата на селанството и во старите области на Кралството.
борба

Развитокот на стоковно паричните односи повлекува во Шпанија засилување на

експлоатацијата на феудално-зависното селанство.Слободното селанство, исто
така во голема мера ја селските земји во пасишта.Сето тоа во кастилијанското
село ја заострува класната борба, којашто се усложнува со судирите меѓу
феудалците и градовите и борбата на самите феудалци за власт.Особено е
познато востанието на ,,ермандиносите” (браќа) во Кастилија, задушено од
правителството во 1437 година.Селански востанија се организирани почнувајќи од
крајот на XIV век на Балеарските острови, каде што кон селаните се
присоединуваа и угнетуваната од трговците градска сиромаштија.Востаниците
бараат укинување на крепосното право и ,,лошите обичаи”.Во 1462 година
движењето избувнува со голема сила во северна Каралонија, во општиот склоп
тоа продолжува околу десет години (1462-1472).Кон востанатите закрепостени се
придружуваат и слободните селани, посебно оние со малку земја и без земја,
барајќи мало парче земја.

Во 1484 година во Каталонија избувнува ново селанско востание под раководство

на селанецот Педро Хуан Сали.Операциите на владетелските војски против
востанието се неуспешни, бидејќи војниците не сакаат да истапуваат против
селаните.Заробувањето и погубувањето на Сали не го запира движењето.Во 1486
год. владетелите се принудени да се спогодат со востанатите и да ја укинат
личната зависност на селаните во Каталонија, коешто е фиксирано во
,,Гвадалунската сентенција ”. ,,Лошите обичаи” се укинати, но со голем откуп.
Селаните стануваат лично ослободени и можат да ја напуштат земјата, земајќи го
со себе подвижниот имот.На таков начин без оглед на извесните услови,
селанските војни во Шпанија од XV век на крајот ја делат судбината на големите
селански востанија во Англија и Франција од XIV век, како, впрочем и сите други
селански движења на средновековието.Наедно со тоа заострувањето на класната
борба го забрзува процесот на централизација на државата.

Обединување на Кастилија и Арагон

Опирајќи се на сојузот со црквата, се градовите и ситното дворјанство,

располагајќи со големите приходи од поморската трговија, кралската власт во
Кастилија и Арагон во XIV-XVвек поведува решително настапување против
политичките права на крупните феудалци и ги лишува од голем дел од
поранешната самостојност.Кон крајот на XV век таа од крупните феудалци го
одзема правото да коваат пари, да водат самостојни војни и конфискува голем
дел од нивните земји.Кралот исто така зазема земји од духовно-рицарските
редови.

Обединувањето на Арагон и Кастилија се јавува како еден од најважните моменти

во историјата на засилувањето на кралската власт во Шпанија.Во 1479 година се
обединуваат тие кралства под власта на брачниот пар-Фердинанд, арагонскиот
крал и Изабела, кастилиската кралица, во единствено Шпанско Кралство, кое во
XVI век станува една од т и укажува исто така црквата, посебно инквизицијата,
воведена во Шпанија во 1480 година.Во Шпанија, според зборовите на Маркс,
,,благодарение на инквизицијата, црквата се претвора во најнепобедимо оружје на
апсолутизмот.” Прв поглавар на шпанската инквизиција е жестокиот
Торквемада.Името на овој инквизитор, којшто си фанатичка жестокост ги
прогонува еретиците, станува номинално.

Маврите и Евреите насилно ги принудуваат да преминат во христијанска

вера.Сите Евреи, со исклучок на оние кои преминале во христијанството, во 1492
г. се истерани од Шпанија а целиот нивни имот конфискуван.Прогонуваните
муслимани креваат редица востанија.Тие се задушени со големи
напори.Останатите во Шпанија и преминати во христијанство Маври (мориски) се
подложени на постојан терор од страна на црквата. Во времето на Фердинанд и
Изабела во Шпанија започнува установување на апсолутистичката монархија.
Крупните феудалци ја губат политичката самостојност, претворајќи се во дворска
аристократија.Кортесите го губат своето поранешно значење и се состануваат се
поретко.Управувањето добива бирократски карактер, концентрирајки се во
центарот во рацете на кралските совети.

Крупните земјопоседници посебно од духовно – рицарските редови, коишто

владеат со широки територии одгледуваат огромни стада овци коишто ги
пренесуваат од едни пасишта на други по висорамнините на Кастилија.Веќе кон
крајот на XIII век се создава сојуз на кастилиски одгледувачи на овци -,,места” – за
регулирање на пасиштата.Таа организација на крупни сточари добива од
кралевите низа важни привилегии, има своја благајна, администрација и суд.
Португалија

Трето кралство на Пиринејскиот Полуостров е Португалија. Во средината на XIII

век португалските кралеви се ослободуваат од суверенитетот на Кастилија,
прогласувајќи се себеси за непосредни вазали на папскиот престол и тоа
потпомогнува за посебното место и значење на црквата во политичкиот живот на
земјата.Во Португалија огромна улога играат духовно-рицарските редови, на
коишто им припаѓа поголем дел од земјата.Во колонизацијата на одземените
земји од Маврите исто така зема учество и слободното селанство.Од
немногубројните приморски градови на Португалија најголемо значење добива
Лисабон, кој станува еден од најкрупните трговски пунктови на Европа.

Кралската власт и кортесите

Во сите кралства на Пиринејскиот Полуостров во XII-XIII век постои феудална

монархија со претставителство од различните слоеви.Кралската власт е многу
ограничена од собранијата на претставници на сталежите-кортеси.По својата
структура кортесите личат на француските генерални штати.Во кастилиските
кортеси има три дома : на духовништвото, дворјанството и градовите.До
почетокот на XV век претставниците на градовите понекогаш заседаваат во нив
заедно со претставниците на слободните селски општини.Тоа е специфичност на
кастилиските кортеси.Специфичност на арагонските кортеси е тоа што ситното и
средното дворјанство заседаваат одделно од крупните феудалци.

Заострување на класната
Заклучок :

Буржоаската историографија од почетокот на XVIII век широко се

користи со терминот ,,феудализам”, но таа не успева да го изработи
неговото научно определување.Најчесто буржоаските историчари го
определуваат феудализмот по неговите второстепени, главно по
неговите второстепени, главно по неговите политички и правни
обележја : едни ја сметаа политичката раздробеност за негова основна
карактеристика, друѓи – феудалната хиерархија, трети – соединувањето
на политичката власт со земјовладеењето.

Едни народи поминуваат во феудализам од робовладетелски поредок,

други непосредно од првобитната заедница. И во едниот и другиот
случај преминот од една формација е важен прогресивен факт во
развитокот на светската историја.

Оваа епоха издигнува плејада големи луѓе, со коишто се гордее

напредното човештво.