"Diktadura frankistaren finkapena eta krisialdia (1959-1975)

Sarrera
1959tik 1973ra bitartean, Espainiako ekonomiak aurrekaririk
Espainiako ekonomia hazkundea
gabego hazkundea izan zuen. Garapen ekonomikoa erregimen frankistaren
propagandako bide, baita gizarte-gatazka berri baten jatorri ere bihurtu Erregimenak propaganda bezala Erregimenaren kontrakoek
zen, Espainiako gizartean eraldaketa ekarriz. Hala ere, ez ziren erreforma erabili zuen gizarte-gatazkak egiteko
politiko sakonak egon eta frankismoak diktadura mantendu zuen,
inmobilismo politikoan finkanturik eta demokraziarik gabe. Honek ez zuen diktadura aldatu Honek ekarri zuen gizarte-aldaketak

50. hamarkadan hasi ziren ekonomiaren liberizazioaren lehen pausuak:

50. hamarkada
atzerriko lehen inbertsioak eta inportazioak, prezioen eta produktuen
merkataritzan askatasuna eta modernizazioa (kanpo merkataritzaren Liberalizazio ekonomikoa: adibideak/erabakiak
liberalizazioaren ondorioz). Neurri hauen ondorioz ekonomiak garapena
lortu zuen, industriari garrantzia emanez. Erabaki hauek gizarte aldaketa
sakonak ekarri zituen, esaterako nekazaritza-exodo handia.

1957an, Frankok ekonomian aldaketak egin behar zituela konturatu zen.

Horretarako, Carrero Blancoren aholkuarekin, gobernu bat sortu zuen, non Liberalizazioa azaltzea

Opus Dei kide batzuk sartu zituen. Aldaketa honek familien orekan eragina
eta sektore desberdinen arteko banaketa handitu zuen: rreformatzaileak,
kontserbadoreak eta inmobilistak. Hauei teknokratak deitzen zitzaien eta
Franco konbentzitu zuten ekonomia aldaketak egiteko zeren eta ezin zen
Gobernu berria = Opus-Dei-koak (teknokratak)
Honek arazoak sortu frankisten artean(erreformatzaileak/inmobilistak)
1957 Kanpoko erakundeek ere behartu zuten aldaketa (FMI)
EGONKORTZE PLANA (1959)

Europatik bakartuta eta Estatuak zuzenduta egon. Nazio Diru Funtsaren

(FMI) aholkuak jarraitzen, 1959an Egonkortze Plana martxan jarri zuten.

Egonkortze planak ekarri zuen gastu publikoa urritzea, kreditua murriztea,

soldatak izoztea, aparteko orduak mugatzea, peseta debaluatzea (defizita
murrizteko eta esportazioei mesede egiteko) eta berrikuntza fiskala egitea,
Estatuaren ohiko diru-sarrerak handitzeko. Egonkortze-programaren
ondorioak txarrak izan ziren diru gutxien zuten herritarrentzat. 1961etik
aurrera,1973ra arte, izugarrizko ekonomia hazkundea ezagutu zuen
Espainiak, industrializazioari eta modernizazioari esker. Espainia herrialde
industrializatua bilakatu zen eta Europako merkataritza eta produkzio
Gastu Publikoa murriztea
sareetan sartu zen. Erabakiak Kreditua murriztea
Dena den, Espaniako ekonomiak muga batzuk zituen agerian geratu zirenak Soldatak izoztea
1973ko krisi ekonomikoan: ekintza gehienak industrian eta zerbitzuetan ……
EGONKORTZE PLANA
egin ziren eta nekazaritza ahazturik geratu zen (horregatik jende asko Hasieran txarrak herritarrentzat
emigratu), Espainiako ekonomia atzerriko enpresen erabakien eta Ondorioak 1961-1973 Onak (Garapen Plan)
hazkundeen menpe geratu zen eta herrialdearen garapena ez zen
nabarmena, Estatua ez zelako gai azpiegitura egokiak sortzeko.

1973tik aurrera ekonomia arazoak agerian

Garapenak espainolen ohiturak eta pentsamendua aldatu zituen. Kultura
irekiagoak eta hezkuntza hobeak eragin zuten emakumeen rola aldatzeko,
eta lan-merkatuan sartzea lortu zuen.
60.hamarkadaren hasieran, erregimen frankistak hezkuntzaren hobekuntza
aurrera eraman zuen. Hezkuntza Lege orokorra (1970) hezkuntzaren
alorrean frankismoak egindako legea izan zen. Horrekin, derrigorrezko
eskolatze-aldia 14 urtera arte luzatu zen, batxilergoaren hasiera atzera egin
zen, hezkuntza lan-merkatuaren errealitatera egokitu zen eta Ohiturak eta pentsamendua
unibertsitatearen arazoak konpondu nahi izan ziren. Hamarka honetan ere, Emakumeak lan merkatuan sartu
Gizarte aldaketa Hezkuntza legea
prentsa-lege berria (Fragaren legea) aldarrikatu zen eta honekin Lege frankistak eta beren ondorioak
debekatuta zeuden aldizkari eta liburu asko ugaritu ziren. Prentsa legea

Hazkunde ekonomikoak ez zuen frankismoa indartu, bere

defendatzileek pentsatu zuten bezala. 60. eta 70. hamarkaden bitartean
gizarte-gatazkak zabaldu ziren. Langileen borrokak erregimenaren aurkako
gune nagusia izan ziren.Langile-mugimendu berria industriagune
nagusietan hazi eta sendotu zen.Langile Komisioak (CCOO)sindikatuaren
inguruan, ideologia komunistakoa zena,baina irekita zegoen sektore eta
ideologia guztietara.Erakundeari jazarri eta legez kanpo deklaratu zuten
eta bere buruzagiak epaitu eta espetxeratu zituzten(1001.prozesua).

Unibertsitateko ikasleen mugimenduak Espainiako gizartearen nahiz

unibertsitatearen demokratizazioa aldarrikatu zuen.Ikasleen etengabeko
mobilizazioak amesgaiztoa izan ziren Francorentzat.Unibertsitatean gero
eta ikasle gehiago zeuden,eta haien kontzientziazio politikoa gero eta Industriaguneetan
handiagoa zen . guztiak zirela eta,Unibertsitatea frankismoaren aurkako Langileak Langile komisioak
Beste talde ideologikoak
gune bihurtu zen.

Auzo- elkarteen mugimenduak manifestazioak egin zituenh irigintza-planen

aurka, langile-auzoetako zerbitzu publiko eskasak eta babes ofizialeko
etxebizitzen kalitate kaskarra salatzeko, eta bizitza garestitzearen aurka

Eliza Vatikanoko II.Kontzilioaren(1962-1965) ildotik,Espainiako Elizak

eraberritze sakona izan zuen.Erregimenetik urruntzen hasi zen.Elizaren Unibersitarioak

zenbait sektore askatasunaren eta giza eskubideen alde zeuden,eta politika

eta sindikatu erakundeetan parte hartzen hasi ziren.(euskal kleroa,“apaiz-
GIZARTE GATAZKAK
langileak, HOAC eta JOC).

Oposizio politikoaren protagonistak alderdi politikoak izan ziren.Legez Hirigintza planen aurka
kanpo izan arren,ezkerreko alderdiek beren opozisioa berpiztu zuten Auzo-elkarteak Zerbitzu publiko eskasa
Espainia barne:Espainiako PCE(alderdi komunista),PSOE.Ezker muturreko Etxebizitzen kalitate txarra
erakundeak (marxista-leninistak… ) eta erakunde terroristak (FRAP. Frente
Revolucionario Antifascista y Patriótico) agertu ziren. Oposizio moderatua
egin zuena Kristau-demokrazia izan zen, zentroko alderdi batzuk biltzen
Vatikano II
zituena.Alderdi nazionalista historikoak berpiztu ziren .Euskadin,gertaera Eliza Askatasunaren eta eskubideen alde
nabarmena izan zen ETAko agerpena,EAJko gazte talde baten eszisiotik Politikan eta sindikatuetan sartu
sotuta1959 an ,eta bere ekintza armatuekin frankismoaren aurka 1968an
hasi zena.

Erregimenaren aurkako oposizioa Europako Mugimenduaren IV.Biltzarrera

gonbidatu zuten.Munichen izan zen biltzarra,1962ko ekainean.Salvador de
Madariagak antolatuta . Atzerriko eta barneko oposizioaren partaideak
joan ziren eta amaieran ,demokraziaren aldeko eta erregimena gaitzesteko
adierazpena egin zuten.Mugimenduaren prentsak Munichesko hitzarmen
maltzurra esan zion. Ezkerreko alderdiak (PSOE / PCE)
Erakunde terroristak
Kristau-demokrazia
Alderdi politikoak Alderdi nazionalistak
ETA
Munich-eko batzarra

Francok gobernu moderatuago ezarri zuen,joera berritzaile zuten

ministroak ezarrita (Fraga,Solís…) baina Erregimenak errepresio gogorra
eraman zuen.Julian Grimau exekutatu zuten(1963) eta sinesgarritsuna
galdu zuen.
Gobernuan Carrero Blanco almirantearen sarrerak teknokraten jarrera
indartzea adierazi zuen. Pentsatzen zuten ekonomiaren hobekuntza
gizarte- pakea ekarriko zuela eta askatasunarik eta espainarrek bizitza
politikoan parte hartzeko gaitasunik eza ordeztuko zuela .Oparotasuna
askatasuaren ordez.
Gobernuaren orientazio berriak bultzada legegilea eragin zuen erakundeak
berritzeko ,gizarte gatazkak eta erregimenaren familien arteko
desadostasunak lasaitzeko.

Horrela onartu ziren Gizarte Segurantza legeak(1967),Prentsa

Legea(1966),Erlijio Askatasunari buruzko Legea(1967) eta Estatuaren Lege
Organikoa(1967).Azken hau aldarrikatzean,prozesu konstituzionagile eta
instituzional luzea amaitu zen,eta erregimenak konstituzio baten antzeko
zerbait ezarri zuen,botere guztiek diktadorearen eskuetan jarraitzen
zuten,baina banatzen zuen Estatuko presidentea eta gobernuko
presidentea.Lege honek,gainera,monarkiak Mugimenduaren printzipioei
jarraitu ziola bermatzen zuen.Francok monarkia berri bat nahi zuen,berak
legitimatua,gerra zibilaren garaile izaki,bere obrak aurrera jarrai zezan.

Gobernu moderatuagoa sortu

Erregimen barne-tentsioak areagotuz joan ziren eta Matesa
eskandaluarekin irekitasunaren aldekoen eta inmobilisten arteko liskarra
piztu zen 1969an. Francok gobernua aldatu zuen eta 1969an Carrero
Gizarte gatazkaren ondorioz
Blancori konfidantza eta boterea eman zion..
Matesa eskandaluak gelditu zuen erreformismoa eta errepresioa handitu
zuen.Salbuespen –egoera 1969an eta 1970an ohizko baliabide bihurtu
zen .Burgosko prozesuak(1970) adierazi zuen frankismoaren ezgaitasuna Gizarte Segurantza Legea
garatzeko.Epaiketa honetan ETAko 16kide heriotza-zigorra kondenatu Demokrazia antza Erlijio askatasunaren legea
Emateko ahalegin Estatuaren Lege Organikoa
zituzten,polizia baten hilketagatik.Nazioarteko eraginagatik Francok
legislatiboa
indultatu behar izan zituen,baina erregimenaren erantzuna barne
protesten aurre errepresioa eta salbuespen-egoera izan zen.Erregimenaren
barne-tentsioengatik eta Franco ondoren erregimenaren jarraitutasunaz
kontzentraturik,jarrera kontserbadorearen alde jarri ziren (Carrero Blanco
eta Franco).

1973Ko ekainan, Francok Carrero Blanco izendatu zuen gobernuko

presidente baina abenduan ETAk hil egin zuen eta ondorioz, inmobilisten,
irekitasunaren aldekoen eta kontserbadoreen arteko borroka areagotu egin
zen. 1974an Carlos Arias Navarro presidente berria izan zen.Bere programa
laburtzen zen otsailaren 12ko ispirituan.Erreforma sindikalak,Elkarte-
Politiko Lege berria...agindu zituen,baina errealitatea,bestela izan
zen .Mugimenduaren barruan ez zegoen eboluzio-aukerarik.Erreformistak
zein bunkerrekoek alde batera utzi zuten. Barne tentsioak = erreformistak/inmobilistak
Azken urteotan indarkeri politikoa gogortu zen,ETAk bere atentatuak
handitu zituen eta talde terrorista berriak(ultraezkertiarrak) agertu
ziren;FRAP eta GRAPO,hain zuzen ere.Frankismoak errepresioa handitu
zuen eta terrorismoaren aurkako lege berri bat onetsi
zuen,“subertsioaren“aurka egiteko.
Kanpo politika ere nabaritu zen,erregimenaren ahultasuna .Francok
Sahararen gatazkari aurre egin behar izan ziolako, lurralde hauek
Burgos-eko prozesua
Mauritaniak, Aljeriak eta Marokok nahi zutelako. Espainiak gerraren beldur
Madrilgo Ituna sinatu zuen, Espainiar Sahara Marokori eta Mauritaniari
ematen. Gainera, petrolioaren krisi ekonomiko mundialak eta Krabelinen
iraultza (Portugalen), erregimenaren ahultasuna areagotu zuten.

Franco 1975ko azaroaren 20an hil zen, erregimena krisi sakon

batean utziz. Bere ondoren Carlos Arias Navarro jarri zen baina frankismoa AMAIERA
Franco gabe ezinezkoa zen.

ETA-k Carrero Blanco erahil zuen

Arias Navarro presidente berria, aldaketarik ez

ETA
Terrorismoa FRAP
GRAPO
Kanpo-politikako arazoak = SAHARA

Franko 1975eko azaroaren 20an hil