ივანე ჯავახიშვილის

თბილისის სახელობის
უნივერსიტეტი

თემა:გარეგანი ეფექტები
ხელმძღვანელი:თემურ ბერიძე
სტუდენტი:მარია კობახიძე
 გარეგანი ეფექტები

• ადამ სმიტის თქმით,ბაზრის რეგულირების

მეთოდი-“უხილავი ხელი“ უბიძგებს კერძო
დაინტერესებულ მომხმარებელს და გამყიდველს
მოახდინონ საკუთარი სარგებლის მაქსიმიზაცია ე.ი
სოციალური სარგებლის მაქსიმიზაცია ,რომელიც მიიღება
ვაჭრობიდან.
• თუმცა ბაზრის ჩამშლელები მაინც
ასრებობენ.
 ბაზრის ჩამშლელები: გარეგანი ეფექტები

• როდესაც ვაჭრობის შედეგი (საქმიანობის შედეგი) გავლენას

ახდენს სხვა პირზე გარდა მყიდველისა და გამყიდველისა,ასეთ
ეფექტს ეწოდება გარეგანი ეფექტი-ექსტერნალია.

• ექტერნალიები იწვევს ბაზრის არაეფექტურობას და შესაბამისად

ხელს უშლის მთლიანი სარგებლის მაქსიმიზაციას.
 დადებითი და უარყოფითი
გარეგანი ეფექტები:

• უარყოფითი გარეგანი ეფექტი

როდესაც გავლენა მეორე პიროვნებისთვის არის
არასასურველი, უარყოფითია
• დადებითი გარეგანი ეფექტი
როდესაც გავლენა მეორე პიროვნებისთვის არის
სასურველი, დადებითია
 უარყოფითი გარეგანი ეფექტები

• ავტომობილის გამონაბოლქვი
• სიგარეტის მოწევა
• ძაღლის ყეფა(ხმამაღლა)
• კორპუსის წინ ხმაური და ა.შ
 დადებითი გარეგანი ეფექტები

• ისოტირული შენობების აღდგენა

• ახალი ტექნოლოგიების კვლევა და
სხვა
ალუმინის წარმოების ბაზარი

ალუმინის ბაზარი
მოთხოვნის მრუდი ასახავს
მყიდველთათვის ალუმინის
ღირებულებას,ხოლო მიწოდების
მრუდი-გამყიდველთა
დანახარჯებს.ბაზრის წონასწორული
რაოდენობა,Q ახდენს მყიდველთა
მთლიან შეფასებასა და გამყიდველთა
მთლიან დანახარჯებს შორის სხვაობის
მაქსიმიზაციას.აქედან
გამომდინარე,გარეგანი ეფექტების
არსებობისას ბაზრის წონასწორობა
ეფექტიანია.
 ალუმინის ბაზარი და საგებლიანობის ეკონომიკა

• თუ ალუმინის წარმოება აბინძურებს გარემოს (უარყოფითი

გარეგანი ეფექტი) მაშინ საზოგადოების დანახარჯი ალუმინის
წარმოებისას უფრო მეტია ვიდრე მწარმოებლის დანახარჯი

• ყოველი ერთეული ალუმინის წარმოების სოციალური

დანახარჯი მოიცავს კერძო მეწარმის დანახარჯს დამატებული
გარეშე პირის დანახარჯები რომელიც მიიღება გარემოს
დაბინძურების შედეგად
დაბინძურება და საზოგადოებრივი ოპტიმუმი

გარემოს დაბინძურება და
სოციალური ოპტიმუმი
წარმოწბის უარყოფითი
გარეგანი ეფექტების
ასრსებობისას ალუმინის
წარმოების სოციალური
დანახარჯები კერძო
დანახარჯებზე მეტია.ამოტომ
ალიმინის ოპტიმალური
რაოდენობა,Q,ნაკლებია,ვიდრე
წონასწორული რაოდენობა.
როგორ მოქმედებს გარეგანი ეფექტი ბაზრის
ფუნქციონირების შედეგის გაუმჯობესებაზე

• ალუმინის ბაზარი-ბაზრის
წონასწორული რაოდენობა
ახდენს მყიდველთა მთლიან
შეფასებას და მყიდველთა
მთლიან დანახარჯებს შორის
სხვაობის მაქსიმიზაციას.
• ანუ გარეგანი ეფექტების
არარსებობისას ბაზრის
წონასწორობა ეფექტიანია
 გარეგანი ეფექტების პრობლემის კერძო
გადაწყვეტა

• მიუხედავად იმისა, რომ გარეგანი ეფექტები ბაზრების

არაეფექტიანობას იწვევს, მთავრობის ჩარევა ყოველთვის
არ არის საჭირო,ადამინები თვითონ ღებულობენ ქმედით
გადაწყვეტილებებს.
 ქოუზის თეორემა

• ქოუზის თეორემა არის დებულება, რომლის თანახმად, თუ

კერძო მხარეები უდანახარჯოდ შეთანხმდებიან რესურსების
განაწილებზე, მაშინ ისინი სხვათა ჩარევის გარეშე
გადაჭრიან გარეგანი ეფექტების პრობლემას.
• როგორიც უნდა იყოს უფლებათა საწყისი განაწილება,
დაინტერესებულ მხარეებს ყოველთვის შეუძლიათ ისეთი
გარიგების მიღწევა, სადაც თითოეული მათგანის
ეკონომიკური მდგომარეობა გაუმჯობესდება და შედეგიც
ეფექტიანია .
 დასკვნა
ბაზრის უხილავი ხელი ძლიერია ,მაგრამ არა ყოვლისშემძლე.ბაზრის წონასწორობა სამომხმარებლო
დანაზოგია და მწარმოებლის დანაზოგის ჯამის მაქსიმიზაციას ახდენს.როდესაც ბაზრის ფუნქციონირების
შედეგით მხოლოდ მყიდველები და გამყიდველები არიან დაინტერესებული,ეს შედეგი ეფექტიანია
საზოგადოების თვალსაზრისით.მაგრამ როდესაც გარეგანი ეფექტები გვაქვს,როგორიცაა ,მაგალითად ,გარემოს
დაბინძურება,ბაზრის ფუნქციონირების შედეგის შეფასება მესამე მხარის ეკონომიკური მდგომარეობის
გათვალიწინებასაც მოითხოვს.ამ შემთხვევაში ბაზრის უხილავი ხელი ვერ ახერხებს რესურსების ეფექტიანად
განაწილებას.
ზოგ შემთხვევაში ადამიანები საკუთარი ძალებით წყვეტენ გარეგანი ეფექტების პრობლემას.ქოუზის თეორემის
თანახმად ,დაინტერესებულ მხარეებს შეუძლიათ მოილაპარაკონ და შეთამხდენენ პრობლემის ეფექტიან
გადაწყვეტაზე.თუმცა ზოგჯერ ეფექტიანი შედეგის მიღწევა შეუზლებელია ,რადგან დაინტერესებული მხარეების
რაოდენობდა იმდენად დიდია,რომ მოლაპარეკაბა უარესად რთულდება.
ხშორად ,როდესაც გარეგანი ეფექტების პრობლემის გადაჭრა ადამიანების საკუთარი ძალებით არ
შეუძლიათ,მოქმედაბს მთავრობა იწყებს.მაგრამ ასეთ შემხვევაშიც კი საზოგადოებამ არ უნდა დაივიწყოს
საბაზრო ძალები.ამის ნაცვლად მთავრობა პრობლემას იმით წყვეტს,რომ გადაწყვეტილებათა მიმღებებს მათი
ქმედებების სრული დანახარჯების გადახდას აკისრებს.მაგალითად,მაკორექტირებელი გადასახადები და
გარემოს დაბინძურების ნებართვები იმისთვისაა შექმნილი,რომ გაითვალისწინონ გარემოს დაბინძურების
გარეგანი ეფექტები.ეს არჩევანის პოლიტიკაა მათვის ,ვინც გარემოს დაცვითაა დაინტერესებული.სათანადოდ
წარმოებული საბაზრო ძალები ხშირად საბაზრო ჩავარდნის დაზლევის საუკეთესო საშუალებაა .
მადლობა ყურადღებისათვის !