ბუნებრივი კვება

ადრეული ასაკის ბავშვთა კვება

 ჯანსაღი კვება და მისი მნიშვნელობა
 ძუძუთი კვების უპირატესობა და პრინციპები
 დამატებითი კვება
 ბავშვის კვება ავადმყოფობის დროს

რატომ არის აუცილებელი სწორი და ადექვატური

კვება?

• კვება წარმოადგენს ორგანიზმის ბაზისურ მოთხოვნილებას

• აწვდის ორგანიზმს საჭირო ენერგიას
• აწვდის ორგანიზმს, ქსოვილებს და უჯრედებს მათი ფუნქცი
ონირებისათვის აუცილებელ ყველა ნაერთს.
• აუცილებელია ჯანმრთელობის მდგომარეობის და მრავალი
დაავადების პრევენციისათვის
• კრიტიკული მნიშვნელობა აქვს ბავშვის ზრდისა და
განვითარებისათვის
 კვება, განსაკუთრებით სიცოცხლის პირველ წლებში
 მუცლადყოფნის პერიოდი და პირველი 2 წელი = კრიტიკული პერიოდი
ჯანსაღი კვება აუცილებელია
• ზრდა-განვითარებისათვის
• ჩვილებისა და ბავშვთა ჯანმრთელობისათვის
• მოზრდილთა ჯანმრთელობისათვის
• სწორი კვება---კრიტიკული 1000 დღე - ოპტიმალური ზრდის პროცესი
- ოპტიმალური კოგნიტური განვითარება
• მოზრდილობაში განვითარებული ქრონიკული დაავადებების პრევენცია
 ეს არის ზრდის ყველაზე სწრაფი ასაკი. თუ ამ პერიოდში რაიმე ნივთიერების
დეფიციტი განვითარდა, იგი სათავეს უდებს ჩვილთა და მოზრდილთა პერიოდის
მრავალ დაავადებას (ალერგია, ბრონქული ასთმა, დიაბეტი, გულის პათოლოგიები)
 ტვინის განვითარების ყველაზე სწრაფი პერიოდია
 ტვინის განვითარების და ტვინის ცალკეულ უჯრედებთან კავშირის დამყარების
ყველაზე სწრაფი პერიოდი ორსულობიდან სიცოცხლის პირველი 2 წელია
 მაკრო და მიკრონუტრიენტები და სტიმულაცია(სინაფსური კავშირების განვითარება)
წარმოადგენს ტვინის “საშენ მასალას”.
 კვების დეფიციტი სიცოცხლის პირველი წლის განმავლობაში იწვევს არა მარტო
ხანმოკლე, არამედ მოგვიანებით პერიოდში ქცევისა და კოგნიტური განვითარების
პრობლემებს.
 5 წლის ბავშვის ტვინი არის თითქმის მოზრდილის ტვინის 90%. თუ ინვესტიციას
მოვახდენთ პიველ 5 წელიწადში, ეს არის ყველაზე დიდი ინვესტიცია, ინვესტიცია
მთელი ცხოვრების მანძილზე.
საკვები ნივთიერებები წარმოადგენს ტვინის საშენ მასალას და თუ ჩვენ ეს საშენი
მასალა დაგვაკლდა, ამან შეიძლება გავლენა მოახდინოს შემდგომში

• მაგ. რკინის დეფიციტი. რკინა ერთ-ერთი ელემენტია, რომე

ლიც სჭირდება ორგანიზმს, რომ სისხლის წარმოქმნა მოხ
დეს და ჟანგბადით მოხდეს ტვინის მომარაგება. თუ დაა
კლდა Fe მოზრდილ ადამიანს, მას შრომისუნარიანობა
დააკლდება,იქნება ძილიანი, აპათიური, იმოქმედებს
მეხსიერებაზე და როგორც კი შეივსება ეს დეფიციტი,ასევე
მოგვარდება პრობლემა.
• ბავშვთან თუ 2 წლის განმავლობაში ვლინდება რკინის დეფი
ციტი, ამან შეიძლება ასახვა ჰპოვოს სწავლის უნარზე უკვე
სასკოლო პერიოდში, ანუ მხოლოდ მწვავე პრობლემა კი არ
არის, მოგვიანებითი პრობლემაც შეიძლება განვითარდეს.
• ადრეულ ასაკში რამდენად დიდი მნიშვნელობა აქვს
საკვებს და ურთიერთობების დამყარებას ბავშვთან.
ბავშვი თუ სტრე სულ გარემოში იზრდება, თავის ტვინიც უფრო
პატარა აქვს და ტვინის ზრდის პროცესი შეფერხებულია.
 ბავშვის კვების პრინციპები

• ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის რეკომენდაციით მოწოდებუ ლია

კვებასთან დაკავშირებული შემდეგი ტერმინოლოგია:
1. ბუნებრივი, ანუ ძუძუთი კვება ეწოდება კვების ისეთ წესს, როდესაც
ბავშვი დედის რძით იკვებება. ბუნებრივი კვება თავისთავად იყოფა: ა)
“ექსკლუზიური ძუძუთი კვება”, ანუ მხოლოდ ძუძუთი კვება - ნიშ ნავს
ჩვილის კვებას მხოლოდ დედის რძით, სხვა საკვებისა და სასმე ლის
(მათ შორის წყლის) შემატების გარეშე (გამონაკლისს წარმოადგენს
წამლები, ვიტამინები და მინერალური დანამატები, დასაშვებია
გამოწველილი რძის მიცემაც). ბ)
“პრედომინანტური ძუძუთი კვება”, ანუ უპირატესად ძუძუთი კვე ბა.
ბავშვი ქალის რძესთან ერთად არარეგულარულად ღებულობს წყლის
მცირე რაოდენობას, წყლის შემცველ სითხეებს, ჩაის, წვენს, ან რძის
შემცვლელ ხსნარებს 100მლ-მდე დღე-ღამის განმავლობაში. გ) ძუძუთი
კვება ანუ შერეული კვება, რომლის დროსაც ბავშვი დე დის რძესთან
ერთად რეგულარულად იღებს რძის შემცვლელ ხელოვნურ ნარევს. ამ
შემთხვევაში ძუძუთი კვების ჯერადობა 1-ზე მეტია და მიღებული ქალის
რძის რაოდენობა შეადგენს მინიმუმ 100-150 მლ-ს დღე-ღამეში.
2. დამატებითი კვება (კომპლემენტური კვება), როდესაც ბავშვი 6
თვის
შემდეგ არ კმაყოფილდება მხოლოდ დედის რძით და მასთან
ერთად
ღებულობს ნახევრადმყარ დამატებით საკვებს.
3. ხელოვნური კვება. კვების ისეთ წესს, როდესაც ბავშვი საერთოდ
არ ღებულობს ქალის რძეს (ან ღებულობს მას მხოლოდ ერთხელ
დღე-ღამის განმავლობაში და მისი რაოდენობა სადღეღამისო
რაციონის მხოლოდ 1/5-ია) და იკვებება რძის შემცვლელი
საკვებით, ხელოვნუ რი კვება ეწოდება.
ბ უ ნ ე ბ რ ი ვ ი კ ვ ე ბ ა (ძუძუთი კვება)
დედის რძე ახალშობილის და ჩვილის საუკეთესო საკვებია.
რატომ არის დედის რძე ბავშვუსთვის შეუცვლელი?
• დედის რძე ცოცხალი ნივთიერებაა, რომელიც მუდმივად
იცვლება ბავშცის მოთხოვნილების შესაბამისად; სრულფასოვანი
საკვებია. მასში საუკეთესო თანაფარდობით არის წარმოდგენილი
ბავშვისთვის საჭირო ყველა სასიცოცხლო ნივთიერება.
• დედის რძე - ბავშვის პირველი აცრაა, შეიცავს დიდი რაოდენობით
ანტისხეულებს და იცავს ბავშვს სხვადასხვა ინფექციური,
ალერგიული თუ სხვა სახის დაავადებისაგან.
• ადვილი მოსანელებელია.
• უსაფრთხო და მოსახერხებელია, არ მოითხოვს ადუღებას და
შეთბობას.
• ხელს უწყობს ბავშვის ენისა და სახის კუნთების განვითარებას,
რასაც დიდი მნიშვნელობა აქვს შემდგომში სწორი თანკბილვისა
და მეტყვე ლებისათვის.
• ძუძუთი კვება იცავს ქალს მშობიარობის შემდგომი
სისხლდენისაგან, ხელს უწყობს საშვილოსნოს შეკუმშვას, იცავს
ხელახალი დაორსუ ლებისაგან, ამცირებს სარძევე ჯირკვლისა
და საკვერცხის სიმსივნური დაავადებების რისკს.
• ძუძუთი კვება ზოგავს ოჯახის ბიუჯეტს.
• ბავშვი იღებს სითბოსა და სიყვარულს და კვებასთან ერთად
დედას თან ურთიერთობის მოთხოვნილებასაც იკმაყოფილებს.
რძის შემადგენლობა
• დედის რძე ახალშობილი და ჩვილი ბავშვის სრულფასოვანი
საკვებია, მასში საუკეთესო თანაფარდობით არის წარმოდგენილი
ბავშვის ოპტი მალური ზრდა-განვითარებისათვის საჭირო ყველა
სასიცოცხლო ნივთი ერება: წყალი, ცილა, ნახშირწყალი, ცხიმოვანი
მჟავები, ვიტამინები და მინერალები. დედის რძე შეიცავს
ფერმენტებსა და დამცველობით ნივ თიერებებს, რის გამოც იგი
ადვილი მოსანელებელია და მნიშვნელოვა ნი დამცველობითი
ფუნქციაც გააშნია.
 რძის შემადგენლობა
ცილა
• ცილა ბავშვის ფიზიკური და გონებრივი განვითარებისთვის
აუცილე ბელი კომპონენტია.
• ქალის რძის ცილა ძირითადად წარმოდგენილია
ლაქტალბუმინით და ლაქტოფერინით, რომელიც ბავშვისათვის
შეუცვლელი ამინომჟავების წყაროა.
• ქალის რძის ცილა ადვილად იშლება და აითვისება. ქალის რძეში
ნაკლებია კაზეინის შემცველობა. ქალის რძის კაზეინი ძროხის
რძის კაზეინისგან განსხვავებით შედარებით ადვილად
მოსანელებელია.
• ქალის რძის ცილების გარკვეული ნაწილი (იმუნოგლობულინები,
ლაქ ტოფერინი, ლიზოციმი) დაუშლელად გადის კუჭ-ნაწლავის
ტრაქტს და აქტიურად მონაწილეობს დამცველობითი ფუნქციის
შესრულებაში. ამავე დროს ქალის რძის ცილა ბავშვისთვის უცხო
არ არის და არ იწვევს ალერგიულ რეაქციებს.
ცხიმი
• ცხიმი ბავშვის ორგანიზმისთვის ენერგიის ერთ-ერთ ძირითად
წყაროს წარმოადგენს.
• ცხიმზე მოდის ქალის რძის კალორიულობის დაახლოებით
Breast milk composition: What’s in your breast milk?
• დედის რძე უნიკალური ცოცხალი სუბსტანციაა, რომელიც
მუდმივად იცვლება იმის მიხედვით, თუ რა სჭირდება ბავშვს.
დედის რძის შემადგენლობა იცვლება ბავშვის განვითარების
მიხედვით, თითოეული კვების მომენტი სათვის.
• დედის რძეს აქვს ნუტრიენტების ოპტიმალური კონცენტრაცია.
• მაღალი ბიოშეღწევადობა
• ცილა არის მცირე რაოდენობით, თირკმელი არის უმწიფარი
და გაზრდილი რაოდენობით ცილას თირკმელი ვერ ითვისებს.
თუ ძროხის რძეს აძლევდნენ ჩვენი წინაპრები, მაშინ ძროხის რძეს
აზავებდნენ, რომ თირკმელზე ნაკლები დატვირთვა ყოფილიყო .
• ბევრია ჰორმონები. ფერმენტები. თავის თავს თვითონ ინელებს.
ქალის რძეში არსებული ლიპაზები, თავის თავს თვითონ ინელებენ.
• ნაკლები ცილა არის ქალის რძეში. მდიდარია ყველაზე მეტად
შაქრით.
• დედის რძეში ცოტაა კაზეინი, მეტია შრატის ცილები. ცილა -30%
კაზეინი, 70% - შრატის ცილები-ლაქტალბუმინი და ლაქტოფერინი.
შრატის ცილების უნიკალური თვისებაა-დაუშლელად შეიწოვება.
ანტისხეულები- შრატის ცილებია.
• მოთხობნითი ძუძუთი კვება 8-12-ჯერ დღეში, ყოველ 3
სთ-ში
• ამიტომ არ უნდა წყლის მიცემა
• მხოლოდ ძუძუთი კვება 6 თვე
• 2 წლამდე ძუძუთი კვების გაგრძელება
• მნიშვნელოვანია კანით-კანთან კონტაქტი
• სწორი და არასწორი მოჭიდება
• ძუძუთი კვების პოზიციები
 აკვნის პოზიცია
 გვერდზე წოლის პოზიცია
 ზურგზე წოლის პოზიცია
 რაგბის ბურთის პოზიცია - ტყუპებს შეგიძლია აწოვო
• დედის დვრილების დახეთქვა და მასტიტი
• ძუძუსწოვის ეფექტურობა ფასდება: 1.შარდვის
სიხშირით-24 სთ-ში 6-ჯერ მაინც უნდა მოშარდოს 2.
წონის ნამატით
Breastfeeding twins or multiples
• დედისმხრივ აბსოლუტური უკუჩვენება (ძუძუს წოვის)
 აივ-ინფექცია
 T-ლიმფოტროპული ვირუსი
 ზოგიერთი მედიკამენტი(რადიაქტიური, ანტი-cancer)
• დროებითი უკუჩვენება
 აქტიური ტუბერკულოზი
 დვრილების ჰერპესი
 აბსცესი
• დაბრკოლება
 მგლის ხახა(სასის ნაჭდევი), კურდღლის ტუჩი
• ბავშვისმხრივ აბსოლუტური უკუჩვენება (ძუძუს წოვის)
 ფენილკეტონურია
 გალაქტოზემია
 ლეიცინურია-ნეკერჩხლის სიროფის დაავადება(maple syrop
urine disease)-ლეიცინოზი, შარდის ბუშტის დაავადება,
ხასიათდება შარდის სპეციფიური სუნით. შარდში ფიქსირდება
ლეიცინის დიდი რაოდენობა.
კვების პირამიდა და ჯანმრთელი თეფში
Breastfeeding for the first six months of life:
• It is an unequalled way of providing ideal food for the healthy
growth and development of infants.
• As a global public health recommendations, infants should be
exclusively breastfed for the first six months of life to achieve
optimal growth , development and health.
• DEFINITION OF EXCLUSIVE BRESTFEEDING:
• It means giving a baby only breast milk, and no other liquids or
solids, not even water.
• Drops or syrups consisting of vitamins, mineral supplements or
medicines are permitted.
• COMPLEMENTARY FEEDING:
• After six months of age , all babies require other foods to
complement breast milk- we call these complementary foods. This
complementary foods should be
• Timely, adequate , safe and properly fed.
• ADVANTAGES OF BREASTFEEDING:
• Advantages for child:
• Breast milk is nutritionally perfect for infants.
• Readily available with no preparation or sterilisation.
• Easily digested resulting in less gas, colic, and spitting up.
• Presence of antibodies and other protective factors.
• Decreased risk of asthma, colic, food allergies and eczema.
• Fewer urinary tract infections, respiratory infections and ear
infections.
• Decreased risk for some cancers, diabetes, and chronic bowel
diseases.
• Promotes nervous system development and increases intelligence.
• Decreased risk of sudden infant death syndrome.
• Advantages for mother:
• Decreased vaginal bleeding and risk of haemorrhage after birth.
• Weight loss due to increased caloric needs.
• Reduction of breast cancer risk, especially women who breastfeed
for more than 2 years.
• Reduction of uterine and ovarian cancer risk.
• Improved bone density and reduction of hip fractures in later life.
• Breast milk is always available.
• Babies and breasts are portable.
• Travel is easier.
• Provides opportunity for rest during the day.
• Savings of money.
• Infants will fewer illnesses results in lower health care costs.
• NUTRIENTS IN HUMAN AND ANIMAL MILKS
• Formula milks are made from a variety of products, including animal
milks, soyabean and vegetable oils.
• Although they have been adjusted so that they are more like human
milk, they are still far from perfect for babies.
• The animal milk contains more protein than human milk.
• It is difficult for a baby's immature kidneys to excrete the extra waste
from the protein in animal milks.
• QUALITY OF PROTEIN IN DIFFERENT MILKS
• Human milk contains more whey proteins.
• The whey proteins contain anti-infective proteins which help to
protect a baby against infection.
• Artificially fed babies may develop intolerance to protein from animal
milk.
• They may develop diarrhoea, abdominal pain, rashes and other
symptoms when they feeds that contain the different proteins.
• PROTEINS AGAINST INFECTION
• Breast milk contains white blood cells, and a number of anti-infective
factors, which help to protect a baby against many infections.
• Breastfeeding protects babies against diarrhoeal and respiratory
illness and also ear infections, meningitis and urinary tract infections.
• VARIATIONS IN THE COMPOSITION OF BREAST MILK
• COLOSTRUM is the breast milk that women produce in the first few
days after delivery.
• It is thick and yellowish or clear in colour.
• It contains more proteins than mature milk.
• COLOSTRUM
• It contains more antibodies and other anti-infective proteins than
mature milk.
• It contains more white blood cells than mature milk.
• Colostrum helps to prevent the bacterial infections that are a danger
to new-born babies and provides first immunisation .
• PSYCOLOGICAL BENEFITS OF BRESTFEEDING
• It helps a mother and baby to form a close, loving relationships,
which makes mothers feel deeply satisfied emotionally.
• Babies tend to cry less if they are breastfed and many be more
emotionally secure.
• Some studies suggest that breastfeeding may help a child to develop
intellectually.
• DISADVANTAGES OF ARTIFICIAL FEEDING
• Interferes with bonding.
• More diarrhoea and persistent diarrhoea.
• More frequent respiratory infections.
• Malnutrition, vitamin A deficiency.
• More allergy and milk intolerance.
• Increased risk of some chronic diseases.
• Obesity
• Lower scores on intelligence tests.
• HOW BREASTFEEDING WORKS ANATOMY OF THE BREAST
• In the areola are small glands called Montgomery's glands which
secrete an oily fluid to keep the skin healthy .
• Inside the breast are the alveoli, which are very small sacs made of
milk secreting cells.
• A hormone called prolactin makes these cells produce milk.
• Prolactin
• when a baby suckles at the breast , sensory impulses go from the
nipple to the brain.
• In response, the pituitary gland at the base of the brain secretes
prolactin.
• Prolactin goes in the blood to the breast, and make the milk
secreting cells produce milk
• OXYTOCIN
• When a baby suckles, sensory impulses go from the nipple to the
brain.
• In response, the pituitary gland at the base of the brain secretes the
hormone oxytocin.
• Oxytocin goes in the blood to the breast, and makes the muscle cells
around the alveoli contact.
• This makes the milk which has collected in the alveoli flow along the
ducts to the larger ducts beneath the areola.
• Here the milk is stored temporarily during the feed.
• This is the oxytocin reflex, oxytocin is produced more quickly than
prolactin.
• ATTACHMENTS TO THE BREAST
1. More areola above baby's top lip than below bottom lip.
2. Baby's mouth wide open
3. Lower lip turned outwards
4. Baby's chin touches breast
• RESULTS OF POOR ATTACHMENT
• If a baby is poorly attached and he nipple sucks , it is painful for his
mother.
• It is the most important cause of sore nipples.
• As the baby sucks hard to try to get the milk, he pulls the nipple in
and out.
• If a baby continues to suck in this way, he can damage the nipple
skin and cause cracks (also known as fissures).
• REFLEXES IN THE BABY
• There are three main reflexes
1. The rooting reflex
2. The sucking reflex
3. The swallowing reflex
• BREASTFEEDING: RECOMMENDATIONS
• Start within one-half to one hour after birth
• No time limits during one feeding
• Feeding on demand (8-12 per day) during day and night
• Breastfeed exclusively from 0 up to around 6 months.
• Complementary foods to all children from 6 months of age.
• Continue breastfeeding up to 2 years or beyond, with
complementary feeding after 6 months.

• KEY POINTS OF GOOD POSITIONING

• The baby's head and body is in a straight line
• The baby's face is opposite the nipple and breast
• The baby is held or supported very close to the mothers body
• The baby's whole body is supported
• BREASTFEEDING POSITIONS
• Cradle hold
• Football hold position
• Side lying position
• Cross cradle hold position

• RELIABLE SIGNS THAT A BABY IS NOT GETTING ENOUGH MILK

• Poor weight gain – less than 500 grams per month
• Small amount of concentrated urine – less than 6 times per day

• POSSIBLE SIGNS THAT A BABY IS NOT GETTING ENOUGH BREAST

MILK
• Baby not satisfied after breastfeeds
• Baby cries often
• Very frequent breastfeeds
• very long breastfeeds
• Baby refuses to breastfeed
• Baby has hard, dry, or green stools
• Baby has infrequent small stools
• No milk comes out when mother expresses
• Breasts did not enlarge (during pregnancy)
• Milk did not come in (after delivery)

• CONTRAINDICATIONS TO BREASTFEEDING
• HIV, HLTV 1 and 2 infections.
• Active Tuberculosis
• Herpes lesions on mothers breast
• Infant with inborn error of metabolism , galactosemia ,
phenylketonuria
• Mothers on certain medications , anticancer therapy, radioactive
isotope etc.
• საკვები პირამიდა - გათვალისწინებულია საკვები პროდუქ ტების
5 ძირითადი ჯგუფი:
1. მარცვლეული(ბურღულეული), პურეული
2. ბოსტნეულის, ხილი
3. ცილა - ხორცი, კვერცხი
4. რძე და რძის პროდუქტები - ცალკე არის გამოყოფილი, მხოლოდ
ამ პროდუქტებით ხდება Ca-ის მიღება
• ჯანმრთელი თეფში:
 თეფშის ½ - ხილი და ბოსტნეული
 თეფშის ¼ - მარცვალი, მარვლის სახით და არა პურის სახით
 თეფშის ¼ - ჯანმრთელი ცილა
 1 ჭიქა რძის პროდუქტი
• მოზრდილები - მცენარეული ცხიმი
• 100 მლ - სუფთა, ნატურალური ღვინო სადილზე, ანტიოქსიდანტია, შეამციროს
გულ-სისხლძარღვთა დაავადებები.
• არ შეიძლება - განუზავებული ძროხის რძე, ნიგოზი, თხილი, ყურძენი,
პატარა მარცვალი - ასპირაციის საშიშროება, თაფლი-ალერგიულია.
• Case (გადაცდენა) - პაციენტს 3-ჯერ ჰქონდა პნევმონია, გამოირიცხა ცისტური
ფიბროზი, იმუნოდეფიციტი, გულმკ.Ro-გრამაზე-მარჯვნივ ბრონქის შუა წილში
სულ ჰქონდა ანთება - ბრონქოსკოპიის შემდეგ მზესუმზირა აღმოჩნდა.
 ხელოვნური კვება - ადაპტირებული და არაადაპტირებული
ადაპტირებული-ფიზიოლოგიური, ძროხის რძეზე დამზადებული
ფორმულები, მაქსიმალურად მიახლოებული ქალის რძის
შემადგენლობასთან (ფორმულა1 და ფორმულა2)
არაადაპტირებულ ნარევებს მიეკუთვნება კეფირისა და მაწვნისაგან
დამზადებული ნარევები

• სამკურნალო ფორმულები: fenilalanin-free-ფენილკეტონურიის დროს, lactose-free-

ლაქტოზისაგან თავისუფალი ლაქტ.აუტან ლობის დროს , ანტი -რეფლუქს
ფორმულა - AR, ჰიპოალერგი ული ფორმულა - HA.
• ჰიპოალერგიული ფორმულა :
1. ჰიდროლიზებული ფორმულა,ცილა დაშლილია, დაჭრილია
2. ამინომჟავებიანი ფორმულა-Neocate, Friso pep AC, Alfare
• დამატებითი კვება - 4-6 თვიდან, თუ წონის ნამატი არ არის კარგი, მაშინ 4
თვიდან იწყებ დამატებით საკვებს .
• ვიწყებ პიურეს ტიპის საკვების მიღებას :
 ხილი, ხილფაფა
 მარცვლეულის ფაფა
 ბოსტნეულის ფაფა
 6.5-7 თვიდან - ხორცი
 6 თვიდან - კვერცხის გული
 7-8 თვიდან - ორცხობილა