სასწავლო

კურსის კომპიუტერის არითმეტიკულ-ლოგიკური საფუძვლები

სახელწოდება
კოდი B1140903005

ფაკულტეტი: ზუსტ მეცნიერებათა და განათლების

სწავლების საფეხური: უმაღლესი განათლების პირველი საფეხური
სასწავლო
კურსის საგანმანათლებლო პროგრამა: კომპიუტერულ მეცნიერებათა
სტატუსი სემესტრი: III
სტატუსი: სავალდებულო

ციცინო სარაჯიშვილი - ბათუმის შოთა რუსთაველის სახელმწიფო უნივერსიტეტის

ზუსტ მეცნიერებათა და განათლების ფაკულტეტის
კომპიუტერულ მეცნიერებათა დეპარტამენტის ასოცირებული პროფესორი.
ავტორ(ებ)ი
საკონტაქტო ინფორმაცია:
ტელ: 593 317 347
ელ. ფოსტა: tsitsino.sarajishvili@bsu.edu.ge
სასწავლო კურსის მიზანია სტუდენტებს გააცნოს კომპიუტერის არითმეტიკული და
ლოგიკური საფუძვლები. ამ თვალსაზრისით, გამოუმუშაოს სტუდენტს რიცხვების
სასწავლო ერთი სისტემიდან მეორეში გადაყვანისა და კოდირების მყარი ჩვევები, მისცეს ბულის
კურსის ლოგიკის ფუნქციების, მინიმალური ნორმალური ფორმების მიღების მეთოდებისა და
მიზანი ფუნქციური დეკომპოზიციის აპარატის საიმედო ცოდნა, მოამზადოს ზოგადად,
კომპიუტერებისა და გამოთვლითი სისტემების სფეროში უფრო სიღრმისეული ცოდნის
მიღებისათვის.

კრედიტების ECTS კრედიტი: 5

რაოდენობა და საკონტაქტო საათების რაოდენობა: 60 სთ
საათების სტუდენტის დამოუკიდებელი სამუშაოსათვის განკუთვნილი საათების
განაწილება რაოდენობა: 65 სთ
სტუდენტის
დატვირთვის
შესაბამისად
საკონტაქტო - 60 სთ
ა) ლექცია - 28 სთ (I – XV კვირა);
ბ) პრაქტიკული მუშაობა - 29 სთ (I - XV კვირა);
გ) შუალედური გამოცდა - 1 სთ (IX კვირა);
სასწავლო
დ) დასკვნითი გამოცდა - 2 სთ (XVI-XX კვირა).
კურსის
ფორმატი დამოუკიდებელი მუშაობა 65 სთ:
ა) მზადება პრაქტიკული მუშაობისათვის - 34 სთ;
ბ) მზადება შუალედური გამოცდისთვის - 7 სთ;
გ) მზადება დასკვნითი გამოცდისათვის - 24 სთ.

დაშვების წინაპირობა არ აქვს

წინაპირობები
შინაარსი იხ. დანართი 1

სწავლება- ლექცია:
სწავლის  ვერბალური მეთოდები;
მეთოდი და  დემონსტრირების მეთოდი
შესაბამისი  დისკუსია.
აქტივობები
პრაქტიკული მუშაობა:
  ახსნა-განმარტებითი მეთოდი;
 დისკუსია;
 დემონსტრირება.

სტუდენტის საბოლოო შეფასება წარმოადგენს შუალედური შეფასებისა და დასკვნითი

შეფასების ჯამს:
1.1. შუალედური შეფასება - 60 ქულა:
1.1.1. შუალედური გამოცდა - 20 ქულა;
1.1.2. მიმდინარე შეფასებები - 40 ქულა:
1.1.2.1. წერითი გამოკითხვები - 20 ქულა;
1.1.2.2. ზეპირი გამოკითხვები - 20 ქულა;
1.2. დასკვნითი გამოცდა - 40 ქულა

შეფასების რაოდ შეფასე ქულა შეფასების შეფასების კრიტერიუმები

კომპონენტები და ენობა ბა თა დრო
მეთოდები ჯამი
1. მიმდინარე შეფასებები 40 ქულა
ცოდნის
1.1. წერითი გამოკითხვები 30 ქულა
შეფასების
ფორმები, საკონტროლო წერა 4 5 20 III, ტარდება პრაქტიკულ მუშაობის
კომპონენტები, VII,X,XIII შესაფასებლად. სემესტრში
კვირა ოთხჯერ. ფასდება შესრულებული
მეთოდები და
დავალებების პერიოდულობა,
კრიტერიუმები სისტემატურობა, შესრულების
ხარისხი.დავალება შეიძლება
შეიცავდეს როგორც თეორიულ,
ასევე პრაქტიკულ საკითხებს.
დანართი 2
დამოუკიდებელი 2 5 10 VI კვირა ტარდება სემესტრში ორჯერ.
მუშაობა XIV კვირა სტუდენტს მოეთხოვება ლექციაზე
მოსმენილი ახალი მასალის
შესაბამისი ამოცანის
დამოუკიდებლად გადაწყვეტა.
დანართი 2
1.2.ზეპირი გამოკითხვები 10 ქულა

აქტიურობა 2 5 10 II-VIII , ფასდება პრაქტიკული მუშაობისას

პრაქტიკული X-XV სტუდენტის აქტივობა. დაფასთან
მუშაობისას კვირა მუშაობის, დამოუკიდებელი
მუშაობის, კომუნიკაციის უნარი,
საშინაო დავალების შესრულების
ხარისხი..დანართი 2.
2. შუალედური 1 20 20 IX ბილეთი შედგება ორი 10 ქულიანი
გამოცდა საკითხისაგან (თითოეული
საკითხი შეიცავს 5-5 ქულიან
თეორიულ საკითხს და შესაბამის
პრაქტიკულ დავალებას)
დანართი 2
3. დასკვნითი 1 40 40 XVII-XX ბილეთი შედგება ოთხი 10
გამოცდა კვირა ქულიანი საკითხისაგან
(თითოეული საკითხი შეიცავს 5-5
ქულიან თეორიულ საკითხს და
შესაბამის პრაქტიკულ დავალებას)
დანართი 2
სულ: 100 ქულა

დასკვნით გამოცდაზე დაშვების წინაპირობა:

 სტუდენტი ვალდებულია დაესწროს სალექციო მეცადინეობების მინიმუმ 50%-ს,
 წინააღმდეგ შემთხვევაში იგი დასკვნით გამოცდაზე არ დაიშვება.

 შუალედური შეფასების მინიმალური კომპეტენციის ზღვარი არის 21 ქულა, ხოლო

დასკვნითი გამოცდის მინიმალური კომპეტენციის ზღვარი 20 ქულა;

სტუდენტის საბოლოო შეფასება:

 სტუდენტს სასწავლო კურსი ათვისებულად ჩაეთვლება, თუ ის მიიღებს ერთ-ერთს
შემდეგი დადებითი შეფასებებიდან: ა) (A) ფრიადი - 91 ქულა და მეტი; ბ) (B)
ძალიან კარგი - 81-90 ქულა; გ) (C) კარგი - 71-80 ქულა; დ) (D) დამაკმაყოფილებელი
- 61-70 ქულა; ე) (E) საკმარისი - 51-60 ქულა.
 უარყოფითი შეფასებებია: (FX) ვერ ჩააბარა - 41-50 ქულის მიღების შემთხვევაში
სტუდენტს უფლება ეძლევა დამატებით გამოცდაზე ერთხელ კიდევ გავიდეს. (F)
ჩაიჭრა - 40 ქულის ან ნაკლების მიღებისას სტუდენტს საგანი თავიდან აქვს შესას-
წავლი

ცოდნა:
აქვს ფართო ცოდნა ეგმ-ის არითმეტიკულ და ლოგიკურ საფუძვლებში: თვლის სისტე-
მებში, რიცხვების ერთი სისტემიდან მეორეში გადაყვანის მეთოდებში, რიცხვების
კოდირებასა და თანრიგთა ბადის გადავსებისაგან თავის აცილების ხერხებში; ბულის
ფუნქციათა სრულყოფილი და მინიმალური ფორმების მიღების მეთოდებში, ფუნქ-
ციათა დეკომპოზიციასა და ლოგიკურ ელემენტებში. შეუძლია შესწავლილი საკით-
ხების კრიტიკული გააზრება და გაცნობიერება.

უნარები:
სწავლის შეუძლია:
შედეგები  რიცხვების ერთი სისტემიდან მეორეში გადაყვანა და კოდირება;
• ბულის ლოგიკის მინიმალური ნორმალური ფორმების მიღება სხვადასხვა
მეთოდით;
• ფუნქციური დეკომპოზიციის ჩატარება და მისი გამოყენება ეგმ-ის სქემების
აგებასა და ანალიზში.

კომპეტენციები:
შეუძლია საკუთარი სწავლის პროცესის თანმიმდევრულად და მრავალმხრივად
შეფასება, სწავლის დამოუკიდებლად წარმართვა. მზადაა გამომთვლელი მანქანებისა
და გამოთვლითი სისტემების სფეროში უფრო სიღრმისეული ცოდნის მიღებისათვის.
1. თ. ხინიკაძე. კომპიუტერის არითმეტიკული და ლოგიკური საფუძვლები. ბათუმი,
ძირითადი „შოთა რუსთაველის სახელმწიფო უნივერსიტეტი“, 2012.
ლიტერატურა 2. David Money Harris and Sarah Harris. Morgan Kaufmann. Digital Design and Computer
Architecture. Publ, 2007.
3. Фатеева Н.М. Арифметические и логические основы компьютера: учебно-
методические указания: Изд-во АГАУ. 2008 (ელექტრული ვერსია)
დამხმარე
4. Сочко С.С. Методы кодирования числовой информации в ЭВМ: учебное
ლიტერატურა
пособие/ УГТУ. 2016 (ელექტრული ვერსია)
 დანართი 1
შინაარსი

საათების
კვირა თემა რაოდენობა ლიტერატურა
ლექ ჯგ. მუშ
I ეგმ-ის არითმეტიკულ-ლოგიკური საფუძვლები - საგანი და 1.გვ. 3-4;
ამოცანები. 2. გვ.5-14;
კომპიუტერის შექმნის ისტორია. ფონ-ნეიმანის პრინციპი. 4. გვ. 14-31.
ინფორმაციის არსი და მისი ადგილი კომპიუტერულ 1. გვ. 15-22;
მეცნიერებებში (ინფორმატიკაში). ინფორმაციის თვისებები 3. გვ. 32-38
2 2
და სახეები. ინფორმაციის რაოდენობის გამოთვლის
შენონის ფორმულა.
კოდირების არსი. კოდირება და დეკოდირება.
ინფორმაციის ზომა. კოდირების არსებული სქემები.

II კომპიუტერის არითმეტიკული საფუძვლები. რიცხვითი 1. გვ. 12-16;

ინფორმაციის წარმოდგენა თვლის სისტემების 2.გვ. 36-40;
საშუალებით. თვლის პოზიციური და არაპოზიციური 4. გვ. 74-110.
სისტემები. თვლის პოზიციური სისტემები არაუარყოფითი 1. გვ. 16-25;
2 2
ბაზით. 2. გვ. 44-51;
ადიციურ-მულტიპლიკაციური სისტემა, 4. გვ. 111-121.
თვლის სხვადასხვა სისტემის დადებითი და უარყოფითი
მხარეები.
III თვლის ორობითი, რვაობითი და თექვსმეტობითი 1. გვ. 25-31;
სისტემები. 2. გვ. 51-52;
არითმეტიკული ოპერაციები თვლის ორობით, რვაობით და გვ. 53-57.
თექვსმეტობით სისტემებში. 2 2 1. გვ. 32-45;
თვლის პოზიციური სისტემები ნებისმიერი ფუძით. 2. გვ. 58-69;
4. გვ. 121-129.

IV მთელი რიცხვების თვლის ერთი სისტემიდან მეორეში გვ. 25-31;

გადაყვანის ზოგადი წესი. 2. გვ. 51-52;
მთელი რიცხვების გადაყვანა თვლის ერთი სისტემიდან გვ. 53-57.
მეორეში მიმდევრობითი გაყოფის ხერხით. 2 2 1. გვ. 32-45;
მთელი რიცხვების გადაყვანა თვლის ერთი სისტემიდან 2. გვ. 58-69;
მეორეში ცხრილური ხერხით. 4. გვ. 121-129.

V წილადების თვლის ერთი სისტემიდან მეორეში გადაყვანის 1. გვ. 46-52;

ზოგადი წესი. 2. გვ. 69-74;
წილადების გადაყვანა თვლის ერთი სისტემიდან მეორეში 4. გვ. 130-135.
მიმდევრობითი გამრავლების ხერხით; 2 2 1. გვ. 53-57;
წილადების გადაყვანა თვლის ერთი სისტემიდან მეორეში 2. გვ.76-86;
ცხრილური ხერხით. 4. გვ. 69-70;
გვ. 192-199.
VI ორობით კოდირებული სისტემები. ტრიადებისა და 2 2 1.გვ. 58-81;
ტეტრადების ცნება. თვლის ორობით-ათობითი სისტემა. 2.გვ. 94-112;
ორობით-რვაობითი და ორობით-თექვსმეტობითი 4. გვ. 64-65.
სისტემები. 1. გვ. 81-96;
2. გვ. 112-123;
 4. გვ. 65-672.
VII რიცხვების წარმოდგენა ფიქსირებული და მცოცავმძიმიანი 1.გვ. 96-99;
ფორმით. 2.გვ. 123-125.
მთელი რიცხვების (დადებითი და უარყოფითი) კოდირების 1.გვ. 99-100;
2 2
ფორმები. პირდაპირი, ირიბი და დამატებითი კოდი. 2. გვ. 125-127.

VIII თანრიგთა ბადე. მთელი რიცხვების შიგა წარმოდგენა. 1.გვ. 99-110;

არითმეტიკული ოპერაციები კომპიუტერში. თანრიგთა 2. გვ. 127-130.
ბადის გადავსება. შეთანხმებული და შუთანხმებელი 1. გვ. 99-110;
გადაწევა. 2. გვ. 130-133.
2 2
ნამდვილი რიცხვების კოდირება კომპიუტერში. რიცხვების
წარმოდგენა მცოცავმძიმიანი ფორმით. ნამდვილი
რიცხვების ჩაწერის ნორმალიზებული ფორმა.

IX შუალედური გამოცდა 1
X არითმეტიკული ოპერაციები მცოცავმძიმიანი ფორმით 1.გვ. 111-128;
ჩაწერილ რიცხვებზე (შეკრების წესი). 3.გვ. 6-12.
მოდიფიცირებული პირდაპირი კოდი. 1. გვ. 128-137;
მოდიფიცირებული შებრუნებული კოდი. 3. გვ. 19-26.
2 2
მოდიფიცირებული დამატებითი კოდი

XI 1. გვ. 146-151;
კომპიუტერის ლოგიკური საფუძვლები. 3. გვ. 13-14;
მათემატიკური ლოგიკის ძირითადი იდეა. 5. გვ. 100 -102.
ლოგიკური გამონათქვამები, დებულებები. მარტივი და 1. გვ. 151-156.
შედგენილი გამონათქვამები. 2 2
ბაზისური ლოგიკური ოპერაციები.
ეილერ-ვენის დიაგრამები.
ჭეშმარიტების ცხრილები.

XII ბულის ალგებრის ლოგიკური ფუნქციები; ალგებრის 1. გვ. 157-160.

ლოგიკის ძირითადი კანონები. ექვივალენტური 1. გვ. 185-188;
2 2
ფუნქციები; ბაზისური ნაკრებები. 3. გვ. 16-17.

XIII ბულის ალგებრის ოპერაციათა პრიორიტეტი. 1. გვ. 203-207.

ბულის ალგებრის ძირითადი კანონები. 1. გვ. 207-212;
2 2
კანონთა დამოუკიდებელი სისტემა. 6. გვ. 66-70.

XIV ბულის ფუნქციათა წარმოდგენის ფორმები. 1. გვ. 212-220;

ლოგიკის ალგებრის ფუნქციების მინიმიზაცია. 6. გვ. 77-88.
ლოგიკის ფუნქციათა უშუალო გარდაქმნის მეთოდი. 2 2 1. გვ.220- 224;
6. გვ. 95 – 100.

XV ლოგიკის ალგებრის ფუნქციების მინიმიზაცია. 1. გვ.224 -229;

გეომეტრიული მეთოდი. 6. გვ. 100- 106.
2 3
ინდექსების კომბინაციის მეთოდი. 1. 230 – 235;
6. გვ. 107-112.
XVI-XX დასკვნითი გამოცდა 2
 დანართი 2

თეორიული საკითხების შეფასების კრიტერიუმები:

პასუხი სრულია; საკითხი ზუსტად და ამომწურავად არის გადმოცემული; ტერმინოლოგია

5 დაცულია; სტუდენტი ღრმად და საფუძვლიანად ფლობს სასწავლო კურსით
გათვალისწინებულ განვლილ მასალას.

პასუხი სრულია, მაგრამ შეკვეცილია; ტერმინოლოგიურად გამართულია; საკითხი

4 ამომწურავად არის გადმოცემული. არსებითი შეცდომა არ არის. სტუდენტი კარგად ფლობს
სასწავლო კურსით გათვალისწინებულ განვლილ მასალას.

პასუხი არასრულია; საკითხი დამაკმაყოფილებლად არის გადმოცემული; ტერმინოლოგია

3 ნაკლოვანია; სტუდენტი ფლობს სასწავლო კურსით გათვალისწინებულ განვლილ მასალას,
მაგრამ აღინიშნება მცირეოდენი შეცდომები.

პასუხი არასრულია; ტერმინოლოგია მცდარია; საკითხის შესაბამისი მასალა გადმოცემულია

2 ნაწილობრივ; სტუდენტი არასაკმარისად აქვს ათვისებული სასწავლო კურსით
გათვალისწინებული განვლილი მასალა. აღინიშნება რამდენიმე არსებითი შეცდომა.

პასუხი ნაკლოვანია; ტერმინოლოგია არ არის გამოყენებული, ან არ არის შესაბამისი; პასუხი

1 არსებითად მცდარია. გადმოცემულია საკითხის შესაბამისი მასალის მხოლოდ ცალკეული
ფრაგმენტები.

0 პასუხი საკითხის შესაბამისი არ არის, ან საერთოდ არ არის მოცემული.

ქულა პრაქტიკული დავალების შეფასების კრიტერიუმები:

სტუდენტი ეფექტურად იყენებს სასწავლო კურსის თეორიულ მასალას კონკრეტული

5 (პრობლემის) ამოცანის გადაწყვეტისას. ამომწურავად განმარტავს ამოცანის ამოხსნის
მსვლელობას;

სტუდენტი პრაქტიკულად ახერხებს სასწავლო კურსის თეორიულ მასალის გამოყენებას

4 კონკრეტული (პრობლემის) ამოცანის გადაწყვეტისას. განმარტავს ამოცანის ამოხსნის
მსვლელობას;

სტუდენტი ნაწილობრივ ახერხებს სასწავლო კურსის თეორიულ მასალის გამოყენებას

3 კონკრეტული (პრობლემის) ამოცანის გადაწყვეტისას. ნაწილობრივ განმარტავს ამოცანის
ამოხსნის მსვლელობას;

სტუდენტი ძირითადად ვერ ახერხებს სასწავლო კურსის თეორიულ მასალის გამოყენებას

2 კონკრეტული (პრობლემის) ამოცანის გადაწყვეტისას. ვერ განმარტავს ამოცანის ამოხსნის
მსვლელობას;

სტუდენტი ვერ ახერხებს სასწავლო კურსის თეორიულ მასალის გამოყენებას კონკრეტული

1 (პრობლემის) ამოცანის გადაწყვეტისას. ნამუშევარი ფრაგმენტალურია და არ ჩანს ლოგიკური
კავშირი;

0 სტუდენტის მხრიდან ამოცანის ამოხსნის მცდელობაც კი არ ჩანს.