კანის საფარველის და

ჭრილობის მოვლის
პრინციპები
სწავლის შედეგი 2
კრიტერიუმი 2.8
 ნაწოლი
 ნაწოლი არის კანის ან მის ქვემოთ არსებული ქსოვილების
ადგილობრივად შემოსაზღვრული დაზიანება, რომელიც ჩნდება
ძვლების პროექციაზე ზეწოლის ან ზეწოლისა და ქსოვილების
გადანაცვლების კომბინაციის შედეგად.
 ნაწოლები ვითარდება გარეგან მექანიკურ ზეწოლაზე შინაგანი
რეაქციების განვითარების შედეგად:
 ზეწოლა
 მექანიკური ძალა, რომელიც იწვევს ქსოვილების გადანაცვლებას
 ზეწოლა + მექანიკური ძალა + ხელშემწყობი ფაქტორები
 ნაწოლის განვითარება
 ნაწოლის ლოკალიზაცია დამოკიდებულია პაციენტის საწოლში
მდებარეობაზე
 ნაწოლი ვითარდება უპირატესად იმ ლოკალიზაციაზე სადაც ძვლები
თხელი კანქვეშა ცხიმოვანი ქსოვილის ქვეშ მდებარეობს
 ნაწოლი ვითარდება
 ზურგზე წოლისას: კეფის ძვლები, ბეჭის ძვლები,იდაყვები.ხერხემალი,
კუდუსუნი, ქუსლი
 მუცელზე წოლისას: შუბლი, ყვრიმალის ძვალი, მხარი, მკერდის ძვალი,
იდაყვები, თეძოს ძვლები, კვირისტავი, ფეხის თითის წვერები
 გვერდზე წოლისას: ყვრიმალის ძვალი, ყურის ნიჟარა, მხრის სახსარი,
ნეკნები, იდაყვი, დიდი ციბრუტის ძვალი, დიდი წვივის ძვალი , კოჭის
გვერდითა ზედაპირი
 ჯდომისას: კეფა, ბეჭები, ხერხემალი, იდაყვი, საჯდომი ბორცვი,
ქუსლები
 ნაწოლის რისკ-ფაქტორები
 მოძრაობის უნარი
 სენსორული აღქმა
 კვება
 ასაკი
 შეკავების უნარი
 კანის ტიპი
 ხახუნი
 სხეულის ზოგადი მდგომარეობა
 სულიერი მდგომარეობა
 სპეციფიკური დაავადებები (სპასტიკა, სისხლის მიმოქცევის ,
ნივთიერებათა ცვლის , ნერვული დაავადებები)
 ნაწოლის რისკების შეფასება
 100 -ზე მეტი რისკ-ფაქტორი
 30 ნაწოლების რისკის შეფასების შკალა
 შკალებით შეფასების გარდა მნიშვნელოვანია ინდივიდუალური
ფაქტორების გათავლისწინებით

 ბრეიდენის ცხრილი ნაწოლების რისკის შეფასებისთვის

პაციენტის სახელი, გვარი შემფასებლის სახელი გვარი
შეფასების თარიღი
 ბრეიდენის შკალა
მგრძნობელობ
ა
1. სრულიად შეზღუდული: არ პასუხობს 3. მსუბუქად შეზღუდული: 4. არ არის შეზღუდული:
2. ძალიან შეზღუდული: პასუხი მხოლოდ
მტკივნეულ გაღიზიანებაზე, უგონო ასრულებს ბრძანებებს, მაგრამ ყოველთვის ვერ ასრულებს ბრძანებეს. არა
მტკივნეულ გაღიზიანებაზე. რეაგირებს გამოხატავს დისკომფორტის არსებობას ან
მდგომარეობის ან სედაციის ფონზე ან აქვს მგრძნობელობის
მხოლოდ ბგერებზე ან მგრძნობელობა გადაბრუნების სურვილს. ან
სხეულის უმეტეს ნაწილზე ტკივილის მოშლა
დაკარგულია სხეულის ½-ზე აქვს მგრძნობელობის მოშლა 1 ან 2 კიდურში
შეგრძნების დაკარგვა

1. მუდმივად ნოტიოა ოფლით, შარდით და 2. ძალიან ნოტიოა: კანი ხშირად, მაგრამ 4. იშვიათადაა ნოტიო კანი
სინოტივე კანი 3.პერიოდულად ნოტიოა თეთრეული
რომელ უბანზეა სხვა. სისველე შეიმჩნევა ყოველთვის არამუდმივად ნოტიოა. თეთრეული ჩვეულებრივ
ეცვლება დაახლოებით ერთხელ დღეში
ნოტიო პაციენტის გადაბრუნების და მდებარეობის ეცვლება სულ მცირე ერთხელ მშრალია, თეთრეული ეცვლება
შეცვლისას მორიგეობის განმავლობაში რუტინული მოვლის რეჟიმში

აქტიურობა
3. ზოგჯერ ფეხით გადაადგილდება დღის 4. ხშირად გადაადგილდება
ფიზიკური 2. ინვალიდის ეტლით მოძრაობა
განმავლობაში, მაგრამ მცირე მანძილზე, ფეხით მოძრაობს პალატის გარეთ
აქტიურობის 1. მწოლიარეა ძირითადად საწოლშია შეზღუდული აქვს ან არ შეუძლია საკუთარი
დახმარებით ან მის გარეშე. უმეტეს დროს დღეში ორჯერ და პალატაში ყოველ ორ
ხარისხი სხეულის მასის ტარება
ატარებს საწლში ან სკამში საათში

მობილურობა
სხეულის 2. ძალიან შეზღუდული შეუძლია სხეულის
მდებარეობის 1. ძირითადად უმოძრაოა, არ შეუძლია
და კიდურების მდებარეობის მსუბუქი 3. მცირედ შეზღუდული: შეუძლია სხეულის ან 4. შეუზღუდავი: შეუძლია
შეცვლის პოზიციის შეცვლა დახმარების გარეშე კიდურების მდებარეობის შეცვლა მდებარეობის შეცვლა
ცვლილებები, მნიშვნელოვანი მოძრაობების
დამოუკიდებლად დამოუკიდებლად
შესაძლებლობა შესასრულებლად სჭირდება დახმარება

ნაკვებობა
ჩვეული 4. ძალიან კარგი ჭამს უმეტესად
1. ძალიან ცუდი არასოდეს ამთავრებს ულუფას. 2. არაადექვატური იშვიათად ჭამს მთლიან
კვებითი 3. ადექვატური ჭამს მთლიანი ულუფის ყველა ულუფას. არასოდეს ამბობს უარს
იშვიათად ჭამს ულუფის 1/2-ზე მეტს. ცილის ულუფას (ძირითადად მხოლოდ 1/2-ს).
რაციონი ნახევარზე მეტს. ცილის შემცველი საკვების 4 საჭმელზე. ჩვეულებრივ ჭამს ცილის
შემცველი საკვების მარტო ორ ულუფას ან ცილის შემცველი საკვების მხოლოდ 3
ერთეულს დღეში. ზოგჯერ უარს ამბობს შემცველი საკვების ოთხივე ულუფას
ნაკლებს დღეში. იღებს ცოტა სითხეს დღის ერთეულს დღეში. ზოგჯერ იღებს საკვებ
ჭამაზე, მაგრამ იღებს საკვებ დანამატებს ან (ერთეულს). ზოგჯერ ჭამს ძირითად
განმავლობაში ან არაფერს არ იღებს პერ ოს /ი/ვ დანამატებს ან იღებს ოპტიმალურზე
იმყოფება ნაზოგასტრალურ კვებაზე ან საკვებს შორის (წახემსება). არ
5 დღეზე ნაკლებს სითხეს ან იკვებება
იღებს ამინომჟავებს საჭირო რაოდენობით მოითხოვს
მეტი ხნის განმავლობაში ნაზოგასტრალური მილით
საკვები დანამატების მიღებას

1. პრობლემები მდებარეობის
შესაცვლელად საჭიროებს
დახმარებას. ხშირად ცურდება
პაციენტი საწოლში და სკამზე ქვემოთ.
ხახუნი
მდებარეობის შესაცვლელად სჭირდება
დახმარება. სპასტიურობა.
კონტრაქტურები ან ნჯღრევა წინ
უძღვის ხახუნს
2.პოტენციური პრობლემები
მოძრაობს მცირედ ან მოითხოვს
მინიმალურ დახმარებას. მოძრაობის დროს
კანი გადაადგილდება ზეწრის, სკამის ან
სხვა ხელსაწყოების საპირისპირო
მიმართულებით.
უმეტესად აქვს საჭირო მდებარეობა და
იშვიათად
ცურდება ქვემოთ საწოლში
3. არ არის პრობლემა თავისუფლად
მოძრაობს საწოლში და აქვს
მოძრაობისთვის საჭირო კუნთური ძალა.
საწოლში და სკამზე
დამოუკიდებლად იღებს
მოსახერხებელ პოზიციას
 ნორტონის შკალა
ზოგადი კარგი დამაკმაყოფილებელი მძიმე ძალიან მძიმე
მდგომარეობა

ფსიქიკური ნათელი აპათია დეზორიენტირებული უგონო

მდგომარეობა

აქტიურობა გადაადგილდება გადაადგილდება ზის ეტლში მწოლიარე

დახმარებით

მოძრაობა დამოუკიდებლად უმნიშვნელოდ მნიშვნელოვნად უმოძრაო

შეზღუდული შეზღუდული

გამონაყოფების აკონტროლებს იშვიათი მარცხი შარდის შეუკავებლობა სრული

კონტროლი შეუკავებლობა

ქულები 4 3 2 1

12 და ნაკლები ქულის შემთხვევაში არსებობს ნაწოლის განვითარების მაღალი რისკი

14 და ნაკლები ქულის შემთვევაში არსებობს ნაწოლის განვითარების საშიშროება-----
14 ზე მეტი ქულის შემთხვევაში ნაწოლის განვითარების რისკი მცირეა .
 ნაწოლის კლასიფიკაცია
ხარისხი აღწერა ვიზუალი
I ხარისხი ზეწოლისას სიწითლის შენარჩუნება კანი არ არის დაზიანებული

II ხარისხი ბრტყელი, ღია წყლული, მოწითალო - კანის ნაწილობრივი

მოვარდისფრო ჭრილობა, ნადების გარეშე. დაკარგვა
ინტაქტური, ექსუდატით სავსე ან
ღია/გამსკდარი ბუშტუკი
III ხარისხი კანქვეშა ცხიმი ჩანს (ძვლები, მყესები და კანის სრული დაკარგვა
კუნთები არ ჩანს), ნადები შესაძლებელია
იყოს, მაგრამ სიღრმე ჩანს, ჯიბის ან სხვა
დაზიანებების წარმოქმნა ჭრილობის ფსკერზე
შესაძლებელია
IV ხარისხი ძვლები, მყესები და კუნთები ჩანს, ქსოვილების სრული
შესაძლებელია ნადების არსებობა, მაგრამ განადგურება
სიღრმე აღქმადია, ჯიბის ან სხვა
დაზიანებების წარმოქმნა ჭრილობის ფსკერზე
შესაძლებელია
 ჭრილობა
 ჭრილობა არის რაიმე შემთხვევის ან დაავადების შედეგი .
 კანის, ლორწოვანი გარსისა და ღრმად მდებარე ქსოვილების
დაზიანება.
 ჭრილობას ახასიათებს სამი ძირითადი ნიშანი -პირღიაობა , ტკივილი და
სისხლდენა.
 კლასიფიკაციის მიხედვით განარჩევენ ქრონიკული და მწვავე
ჭრილობებს, ღია და დახურული ჭრილობა
 ჭრილობის კლასიფიკაცია
 მწვავე ჭრილობა - უცაბედად გამოვლენილი ჭრილობა, რომელსაც
ანატომიური და ფუნქიური აღდგენის უნარი გააჩნია და იკურნება
განსაზღვრულ დროში (4-8 კვირა) დარღვევების გარეშე
 ჭრილობის განკურნების დარღვევის/შეფერხების შემთხვევაში, შესაძლებელია
ქრონიკული გახდეს
 ქრონიკული ჭრილობა - კანისა და მის ქვეშ არსებული ერთი ან რამდენიმე
სტრუქტურის მთლიანობის დარღვევა, რომელსაც ანატომიური და ფუნქციური
აღდგენის უნარი დაქვეითებული აქვს, და არ იკურნება 8 კვირის
განმავლობაში.
 ღია ჭრილობა - დარღვეულია კანისა და ლორწოვანი გარსის მთლიანობა
 დახურული ჭრილობა - არ არის დარღვეული კანისა და ლორწოვანი გარსის
მთლიანობა
 ჭრილობის სახეობები
 მექანიკური - დაჟეჟილი, მოჭყლეტილი, დაფლეთილი
 თერმული - დამწვრობა, მოყინვა, ელ.დენით მიღებული დაზიანება
 ქიმიური - მჟავებით ან ტუტეებით გამოწვეული დაზიანება
 იატროგენული - ოპერაციის შემდგომი, ამპუტაცია, სხივური თერაპიის
შემდგომი დაზიანება
 ჭრილობის შეფასება
 დაზიანების მექანიზმი - როგორ მიიღო ჭრილობა
 ჭრილობის ლოკალიზაცია - სად მდებარეობს ჭრილობა
 ჭრილობის ზომა, ფორმა - სიგრძე, სიგანე, სიღრმე, ფართობი
 ჭრილობის კიდეები - სწორი, სქელი, ძირიანი, ცოცხალი,
ლივიდური, მაცერირებული, ჰიპერკერატოზული, მშრალი
 ჭრილობის ირგვლივ მდებარე კანი -შეწითლებული, ანთებითი,
შეშუპებული, მაცერირებული, ატროფიული, მშრალი, აქერცლილი,
გადახურებული, ცივი და ა.შ
 გამონადენი/ექსუდატი- რაოდენობა, შესახედაობა, ფერი, სუნი,
კონსისტენცია
 ჭრილობის შეხორცება
 პირველადი დაჭიმვით - ხდება კიდეების ერთმანეთთან
სწორად და მჭიდროთ მიდებით. სუფთა, სისხლით კარგად
მარაგდება, აღმოცენდება გრანულაციური და შემაერთებელი
ქსოვილი, რჩება ვიწრო შეუმჩნეველი ნაწიბური. მაგ:
ქირურგიული და ბასრიპირიანი საგნით მიყენებული ჭრილობა.
 მეორადი დაჭიმვით - ჭრილობა ხორცდება სპონტანურად
დაჭიმვით და რეეპიტელიზაციით, ინფიცირებულია, დიდი
ქსოვილოვანი დეფექტები, ჭრილობის ნაფლეთი კიდეებით,
რჩება ნაწიბური შესამჩნევია .
 ჭრილობის დამუშვება
პროცედურის მიზანი

 ჭრილობის სისუფთავის შენარჩუნება

 ჭრილობის დაინფიცირების პრევენცია
 ჭრილობის შეხორცების ხელშეწყობა
 ჭრილობის დამუშვება
საჭირო აღჭურვილობა
 სტერილური მარლის საფენები და საჭირო ზომის სპეციალური
სტერილური შესახვევი მასალა, სტერილური ბანდის (მარლის )
ბურთულები
 ანტისეპტიკური ხსნარი
 სტერილური თირკმლისებრი თასი 1 ცალი
 სპეციალური კონტეინერი ბიოლოგოირი ნარჩენებისათვის
 სტერილური პინცეტი და/ან სხვა ინსტრუმენტები
 ერთჯერადი არასტერილური ხალათი
 არასტერილური და სტერილური ხელთათმანები
 წყალგაუმტარი საფენი (პამპერსის ქაღალდი, მუშამბა)
 ერთჯერადი ინდივიდუალური დაცვის საშუალებები (ნიღაბი , ქუდი ,
დამცავი სათვალე ან სახის ფარი)
 საირიგაციო შპრიცი, სითხე
 ჭრილობის დამუშვება
 პროცედურის თანმიმდევრობა
 პაციენტის და პროცედურის იდენტიფიკაცია
 აუხსენით პროცედურის არსი, პროცედურის მსვლელობა , მიიღეთ
თანხმობა
 შეამოწმეთ პაციენტი ალერგიაზე
 დაიცავით პაციენტის პიროვნების ღირსება: დაკეტეთ კარი, დახურეთ
დარაბები ფანჯრებზე, ჩამოაფერეთ ფარდა /შირმა
 მოამზადეთ საჭირო აღჭურვილობა
 მოემზადეთ პროცედურსითვის, ხალათი, ნიღაბი,ქუდი , სათვალე ,
არასტერილური ხელთათმანი
 დაუფინეთ პაციენტს წყალგაუმტარი საფენი
 ჭრილობის დამუშვება
პროცედურის თანმიმდევრობა
 ჭრილობიდან ფრთხილად მოხსენით ნახვევი, მწებავი საფენის შემთხვევაში
მოხსნა განახორციელეთ ზევიდან-ქვევით
 მოახდინეთ ნახვევის შემოწმება: ექსუდატზე (გამონაყოფი სითხე), მის ფერზე,
რაოდენობაზე და სუნზე
 დაბინძურებული საფენი გადააგდეთ ბიოლოგიური ნარჩენებისათვის
განკუთვნილ კონტეინერში
 პროცედურის მსვლელობისას მუდმივად ესაუბრეთ პაციენტს თქვენი
ქმედებების თანმიმდევრობის შესახებ და პერიოდულად ჰკითხეთ როგორ
გრძნობს თავს
 გახსენით სტერილური თირკმლისებრი თასი ისე, რომ არ დაარღვიოთ
სტერილურობა გახსენით საირიგაციო ხსნარი, მოახდინეთ ხსნარის პირველი
პორციის გადაღვრა (5-10მლ) და შემდეგ 20სმ სიმაღლის დაშორებით
ფრთხილად ჩაასხით ხსნარი თასში - იმ შემთხვევაში თუ ჭრილობა მოითხოვს
ირიგაციას
 ჭრილობის დამუშვება
პროცედურის თანმიმდევრობა
 გაიხადეთ ხელთათმანები, დაიბანეთ ხელები, ჩაიცვით არასტერილური
ხალათი, დაიმუშვეთ ხელები
 გახსენით სტერილური ხელთათმანები, სტ.პინცეტი, სტ.თირკმლისებრი
თასი, სტ. შესახვევი მასალა სტ.შპრიცი და ნემსი ისე, რომ არ დაარღვიოთ
მათი სტერილურობა
 დაიმუშავეთ ხელები, ჩაიცვით სტერილური ხელთათმანები
 აიღეთ პინცეტით 1ცალი ბურთულა, დაასველეთ ანტისეპტიკურ ხსნარში და
მოახდინეთ ჭრილობის კიდეების წმენდა ჭრილობის ნაპირებიდან გარეთ
წრიულად
 ყოველი ერთი მოძრაობის შემდეგ გადააგდეთ მარლის ბურთულა
 ყოველი ახალი წმენდისას აიღეთ ახალი სტ.მარლის ბურთულა ასევე
დაასველეთ ანტისეპტიკურ ხსნარში და იგივე მოძრაობით მოახდინეთ
წმენდა
 ჭრილობის დამუშვება
პროცედურის თანმიმდევრობა
 ირიგაციის შემთხვევაში აიღეთ შპრიცი ამოიღე სტ.თირკმლისებრი თასიდან
საირიგაციო სტ.ხსნარი
 მეორე ხელით დაიჭირეთ სტ.თირკმლისებრი თასი და ახლოს დაიჭირეთ
ჭრილობასთან
 მოახდინეთ ხსნარით ჭრილობის გამორეცხვა ისე რომ შპრიცი არ მიადოთ
ჭრილობას
 ჭრილობა უნდა გამოირეცხოს ნაკადით მინიმუმ 200მლ სტ. საირიგაციო ხსნარით
 გამორეცხვის შემდეგ მოახდინეთ ჭრილობის კიდეების გამშრალება სტ . მარლის
ბურთულებით, ჭრილობის კიდიდან გარეთ წრიულად და არ დაბრუნდეთ
 პროცედურის დასრულებისას აიღეთ საჭირო ზომის უკვე გახსნილი სტ . საფენი და
დააკარით ჭრილობაზე
 საფენის კიდეები მინიმუმ 1სმ-ზე და მაქსიმუმ 1,5 სმ-ზე უნდა ცდებოდეს ჭრილობას
 ჭრილობის დამუშვება
პროცედურის თანმიმდევრობა

 მოათავსეთ დაბინძურებული იარაღები და მასალა შესაბამის

კონტეინერში გაიხადეთ ხელთათმანები და ხალათი,მოიხადეთ ქუდი ,
სათვალე, ნიღაბი და მოათავსეთ სპეციალურ სანაგვე კონტეინერში
 დაიბანეთ ხელები
 ნახვევის ტიპები
 ოკლუზიური ნახვევი - არ ატარებს ჰაერს და წყალს, გამოიყენება
ნაწილების მკურნალობისთვის
 დამწოლი ნახვევი - გამოიყენება სისხლდენის შესაჩერებლად
 თაბაშირის ნახვევი - გამოიყენება ფიქსაციისთვის
 კომპრესიული ნახვევი - გამოიყენება შეშუპების თავიდან
ასაცილებლად და კუნთების ტონუსისათვის.
.