TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.

HCM
PHÂN HIỆU VĨNH LONG

GV: THS.NGÔ THỊ THOẠI AN

 TÓM TẮT CHƯƠNG 1

4
 Chương 2:
CƠ SỞ CỦA HÀNH VI CÁ NHÂN

GV: THS. NGÔ THỊ THOẠI AN

 MỤC TIÊU CHƯƠNG 2

5
CHƯƠNG 2: CƠ SỞ CỦA HÀNH VI CÁ NHÂN

4
 MỤC TIÊU BUỔI 2
- Xác định được những đặc tính tiểu sử quan
trọng ảnh hưởng đến hành vi của cá nhân
trong tổ chức.
- Giới thiệu 2 dạng khả năng của con người,
nghiên cứu sự phù hợp giữa công việc và khả
năng để đạt được những hành vi như mong
muốn.
NHỮNG CƠ SỞ CỦA HÀNH VI CÁ NHÂN

1. ĐẶC TÍNH TIỂU SỬ

 NHỮNG ĐẶC TÍNH TIỂU SỬ
 Tuổi
 Giới tính
 Tình trạng hôn nhân
 Thâm niên công tác
 ĐẶC TÍNH TIỂU SỬ
1.1 TUỔI TÁC
- Càng lớn tuổi, người lao động lại càng không muốn
thuyên chuyển công tác.

Nếu những người lao động

lớn tuổi ít muốn nghỉ việc thì
liệu họ có chứng minh sự ổn
định cao hơn bằng việc đi làm
điều đặn hơn không?

Hệ số vắng mặt có khả năng tránh được ở những

người lao động lớn tuổi là thấp hơn so với những người
lao động trẻ tuổi và ngược lại.
 ĐẶC TÍNH TIỂU SỬ
1.1 TUỔI TÁC

Tuổi tác có phản ảnh được

năng suất làm việc của người
lao động hay không?

Không.Vì năng suất làm việc phụ thuộc vào sức khỏe và
kinh nghiệm.
 ĐẶC TÍNH TIỂU SỬ
1.1 TUỔI TÁC
Hầu hết các nghiên cứu đều cho rằng có mối quan hệ tích
cực giữa tuổi tác và sự hài lòng trong công việc.
 ĐẶC TÍNH TIỂU SỬ
1.2. GIỚI TÍNH
Không có sự khác biệt giữa nam và nữ với kết quả
thực hiện công việc.

Phụ nữ có tỉ lệ vắng mặt cao hơn nam giới.

 ĐẶC TÍNH TIỂU SỬ
1.3. TÌNH TRẠNG HÔN NHÂN
Tình huống: Giả sử do ảnh hưởng của dịch covid 19 công ty của
bạn dự định cắt giảm lương và bây giờ nếu có 2 nhân viên:1 nhân
viên 22 tuổi độc thân, mức lương 15 triệu/tháng; 1 nhân viên 35
tuổi đã lập gia đình, lương cũng 15 triệu/tháng. Công ty dự định
giảm lương xuống còn 7 triệu/tháng. Nếu 1 trong 2 nhân viên này
định nghỉ việc nếu công ty giảm lương. Bạn dự định ai sẽ là người
nghỉ việc? Tại sao?”
 ĐẶC TÍNH TIỂU SỬ
1.3. TÌNH TRẠNG HÔN NHÂN
Nhân viên đã lập gia đình ít vắng mặt hơn, mức
độ thuyên chuyển ít hơn, hài lòng với công việc của
mình hơn

WHY?
 ĐẶC TÍNH TIỂU SỬ
1.4. THÂM NIÊN CÔNG TÁC

TTThâm niên công tác là gì?

Thâm niên công tác là số năm người lao động làm 1

công việc cụ thể tại tổ chức.
 ĐẶC TÍNH TIỂU SỬ
1.4. THÂM NIÊN CÔNG TÁC
Thâm niên tỉ lệ nghịch với mức độ thuyên chuyển
công việc.

Thâm niên góp phần làm tăng thêm sự hài lòng

trong công việc.
NHỮNG CƠ SỞ CỦA HÀNH VI CÁ NHÂN

1I. KHẢ NĂNG

 1I. KHẢ NĂNG
2.1 Khái niệm

Khả năng là gì?

Người có khả năng là một người có thể thực hiện

được những nhiệm vụ khác nhau trong công việc.
2.2 Phân loại
 Khả năng tư duy
Là mức độ khả năng của cá nhân để thực
hiện hành động về mặt thần kinh
 Bảng 2.1: Các khả năng khác nhau liên quan đến tư duy
KHẢ MÔ TẢ CÁC VD LIÊN QUAN
NĂNG ĐẾN CÔNG VIỆC

Tính Tính toán nhanh và chính Kế toán: tính thuế, tính

toán xác tiền hàng

Đọc Hiểu những gì đọc hoặc
hiểu nghe được, hiểu được mối
quan hệ giữa các từ với
nhau
Tốc độ Nhìn thấy điểm giống và
nhận khác nhau thật nhanh và
thức chính xác
Giám đốc nhà máy thực
hiện các chính sách của
công ty
Người làm công tác điều
tra cháy nổ: có khả năng
tìm ra những dấu vết để
hỗ trợ cho điều tra

Nguồn: Robbins S. (2013), Organizational Behavior, p.47

Bảng 2.1: Các khả năng khác nhau liên quan đến tư duy
KHẢ MÔ TẢ CÁC VD LIÊN
NĂNG QUAN ĐẾN CÔNG
VIỆC
Suy Nhận biết chuỗi logic trong vấn đề Nghiên cứu thị
luận và giải quyết vấn đề trường: dự báo nhu
quy cầu sản phẩm trong
nạp giai đoạn tới
Suy Khả năng sử dụng tư duy logic và Người giám sát: lựa
luận khả năng đánh giá các luận cứ và chọn một trong số
suy ứng dụng các luận cứ này các đề nghị của nhân
diễn viên
Khả Tưởng tượng được một vật trông Trang trí nội thất:
năng sẽ như thế nào nếu vị trí của nó bị trang trí lại văn
hình thay đổi phòng
dung
Nguồn: Robbins S. (2013), Organizational Behavior, p.47
 Khả năng thể lực
Khả năng này giúp con người có thể thực
hiện được những công việc đòi hỏi sức mạnh, sự
linh hoạt và những đặc tính tương tự.
 Bảng 2.2: Chín khả năng hành động cơ bản
CÁC KHẢ NĂNG DIỄN GIẢI
1. Yếu tố sức mạnh
1. Sức năng Khả năng sử dụng cơ bắp ở cường
động độ cao hay liên tục trong nhiều giờ
2. Sức mang vác Khả năng sử dụng sức mạnh cơ bắp
để nâng các thùng hàng
3. Sức tĩnh tại Khả năng sử dụng sức mạnh để
chống lại các tác động bên ngoài
4. Sức bật Khả năng sử dụng tối đa năng lượng
khi cần

Nguồn: Robbins S. (2013), Organizational Behavior, pp. 49

 Bảng 2.2: Chín khả năng hành động cơ bản
CÁC KHẢ NĂNG DIỄN GIẢI

2. Yếu tố linh hoạt

5. Linh hoạt mở Khả năng vận động các cơ bắp toàn

rộng thân và cơ bắp ở lưng càng lâu càng
tốt

6. Linh động Nhanh nhẹn, di chuyển linh hoạt

Nguồn: Robbins S. (2013), Organizational Behavior, pp. 49

 Bảng 2.2: Chín khả năng hành động cơ bản
CÁC KHẢ NĂNG DIỄN GIẢI
3. Yếu tố khác

7. Phối hợp cơ Khả năng điều phối các hoạt động

thể khác nhau trên cơ thể liên tục

8. Cân bằng Khả năng duy trì trạng thái cân bằng
cho dù có những tác động làm mất
tính thăng bằng

9. Sức chịu Khả năng tiếp tục cố gắng tối đa và

đựng đòi hỏi kéo dài
Nguồn: Robbins S. (2013), Organizational Behavior, pp. 49
III. TÍNH CÁCH
3.1 Tính cách là gì?
Là tổng hợp tất cả các cách thức mà một cá nhân
có thể sử dụng để phản ứng hoặc tương tác với những
người khác.
 1I. TÍNH CÁCH

Tính cách ảnh hưởng như

thế nào đến tổ chức?

các nhà quản lý cần phải biết cách đánh giá tính cách
của nhân viên thông qua các bài kiểm tra tính cách,
giúp ích trong việc tuyển dụng, dự đoán được người
phù hợp với công việc, quản lý nhân viên hiệu quả hơn.
3.2 Các yếu tố ảnh hưởng đến tính cách

Hãy liệt kê một số

tính cách của cá
nhân mà em biết?
 2–
© 2003 Prentice Hall Inc. All rights reserved. 30
3.2 Các yếu tố ảnh hưởng đến tính cách

Các yếu tố nào ảnh

hưởng đến việc hình
thành tính cách của
con người?
3.2 Các yếu tố ảnh hưởng đến tính cách

1. Di truyền

2. Môi trường sống

3.2.1 DI TRUYỀN
- Di truyền giữ 1 phần quan trọng trong việc xác định
tính cách cá nhân. (Nguyễn Hữu Lam, Hành vi tổ
chức, 2012)
VD: tính cách: nhút nhát, sợ sệt, hay lo lắng
3.2.1 DI TRUYỀN

Theo một nghiên cứu tại Đại học George

Washington: ‘Tính cách của một đứa trẻ được
hình thành dựa trên tính cách của cha mẹ’’.
3.2.2 Môi trường
Có rất nhiều yếu tố ảnh hưởng đến việc hình
thành tính cách: nền văn hóa trong đó con người lớn
lên, điều kiện sống, chuẩn mực trong gia đình, bạn bè
tầng lớp xã hội và các kinh nghiệm sống của con người.

(Nguyễn Hữu Lam, Hành vi tổ chức, 2012)

Kết luận: cả 2 yếu tố di truyền và môi trường rất
quan trọng trong việc hình thành tính cách của
con người. Di truyền tạo ra các yếu tố nhưng toàn
bộ các tiềm năng của một con người sẽ được xác
định bởi khả năng mà con người điều chỉnh đối
với các nhu cầu và đòi hỏi của môi trường.

(Nguyễn Hữu Lam, Hành vi tổ chức, 2012)

3.3 Những tính cách ảnh hưởng đến HVTC

Tính töï chuû

Tính thöïc duïng
dự đoán được các hành
Khaû naêng töï ñieàu chænh
vi của nhân viên trong
Chaáp nhaän ruûi ro tổ chức
Tính caùch daïng A
 Theå hieän möùc ñoä caù nhaân
Tính Töï chuû tin raèng hoï laøm chuû soá
phaän cuûa mình

Töï chuû cao Töï chuû thaáp

Caù nhaân tin raèng Caù nhaân tin raèng
hoï kieåm soaùt nhöõng gì xaûy ra vôùi
ñöôïc nhöõng gì mình chæ ñöôïc kieåm
xaûy ra vôùi mình soaùt bôûi caùc yeáu toá
beân ngoaøi nhö may
maén, cô hoäi
Câu hỏi: Có thể thay
đổi từ tự chủ thấp
sang tự chử cao được
không? Vì sao?
 Chuû nghóa thöïc duïng (Machiavellianism)
khéo léo hơn, dễ thành công hơn
thuyết phục người khác
có đầu óc thực tế, giöõ khoaûng
caùch với tình caûm vaø tin raèng
moïi vieäc ñeàu coù theå chöùng
minh
Người có tính thực dụng cao thích hợp với
những công việc đàm phán.

Làm việc có năng suất trong điều kiện để đạt

được tính thực dụng cao
 TỰ TRỌNG
Möùc ñoä caù nhaân thích hoaëc
khoâng thích chính baûn thaân mình

1. Người coù loøng töï troïng cao thöôøng thích tin vaøo khaû naêng
cuûa mình ñeå thaønh coâng trong coâng vieäc. Hoï chaáp nhaän
ruûi ro cao khi löïa choïn coâng vieäc.
2. Töï troïng thaáp thích laøm haøi loøng ngöôøi khaùc
3. Töï troïng cao haøi loøng vôùi coâng vieäc hôn.
 Khả năng Tự điều chỉnh
biết cách điều chỉnh hành vi của bản thân để
phù hợp với tình huống hoặc hoàn cảnh

tự điều chỉnh cao thường rất dễ tự điều chỉnh thấp rất kiên
thích ứng với sự thay đổi của định với những điều họ làm.
bên ngoài ; rất chú ý đến hành
vi người khác và dễ tuân thủ
 Xu hướng chấp nhận rủi ro
1. Ngöôøi quaûn lyù chaáp nhaän ruûi ro cao
Ñöa ra quyeát ñònh nhanh choùng.
Söû duïng ít thoâng tin ñeå ra quyeát ñònh
Hoaït ñoäng trong caùc toå chöùc nhoû vaø chuû yeáu laø kinh
doanh
2. Ngöôøi quaûn lyù chaáp nhaän ruûi ro thaáp
Ra quyeát ñònh chaäm hôn
Caàn nhieàu thoâng tin tröôùc khi ra quyeát ñònh.
Laøm vieäc trong caùc toå chöùc lôùn vôùi moâi tröôøng oån ñònh.
3. Ngöôøi quaûn lyù coù thieân höôùng chaáp nhaän ruûi ro
Ngöôøi quaûn lyù naøy ñöa vaøo caùc vò trí thieát keá yeâu caàu
coâng vieäc seõ coù lôïi cho toå chöùc
 Tính caùch Daïng a
Tính cách dạng A là cách gọi những người có đặc điểm:
1)Sẵn sàng đấu tranh để thành công nhanh hơn trong thời gian
ngắn, làm việc nhanh, chịu được áp lực thời gian, ít sáng tạo, khả
năng cạnh tranh cao
2)Chú trọng đến số lượng và sẵn sàng đánh đổi chất lượng để đạt
được số lượng
3)Những người này thích hợp với công việc bán hàng

Khoâng ngaïi ñaáu tranh ñeå ñaït ñöôïc caøng nhieàu caøng toát
vôùi caøng ít thôøi gian caøng toát, neáu caàn thieát, hoï coù theå choáng
laïi nhöõng coá gaéng cuûa nhöõng ngöôøi khaùc
Söï phuø hôïp giöõa tính caùch vaø coâng
vieäc
Lyù thuyeát tính caùch
phuø hôïp vôùi coâng vieäc
Nhaän bieát 6 daïng tính
caùch vaø ñeà nghò söï phuø Daïng tính caùch
hôïp giöõa tính caùch vaø 1.Thöïc teá
moâi tröôøng laøm vieäc, 2.Ñieàu tra phaân tích
xaùc ñònh möùc ñoä haøi
loøng vaø thuyeân chuyeån 3.Xaõ hoäi
4.Theo quy ñònh/ nguyên
tắc
5.Maïnh daïn/doanh nhân
6.Tính ngheä só
 Các mô hình
tính cách
Giới thiệu một số mô hình tính cách
 Mô hình 1  popular
Chæ soá Myers-Briggs
Myers-Briggs Type Indicator (MBTI)
Baøi kieåm tra tính caùch vaø phaân ra laøm 4 phaïm truø tính caùch cô baûn

Caùc daïng tính caùch

• Cách tìm kiếm năng lượng giải quyết vấn dề:
• Höôùng ngoaïi hoaëc höôùng noäi (E or I)
• Cách tìm hiểu và nhận thức về thế giới xung quanh:
Giaùc quan hoaëc tröïc giaùc (S or N)
• Cách thức ra quyết định:
Lý trí hay tình cảm (T or F)
• Cách thức hành động:
• Quyết đoán hay lĩnh hội (P or J)
 Chæ soá Myers-Briggs
Một số ví dụ về tính cách dựa trên chỉ số Myers-
Briggs
◦ INTJs là người nhìn xa trông rộng (hay đa nghi, độc
lập, thường cứng đầu, quả quyết và chỉ trích)
◦ ESTJs là người có đầu óc tổ chức (thực tế, hợp lý,
phân tích, quyết đoán và có cái đầu của nhà kinh
doanh hoặc nhà khoa học)
◦ ENTP là dạng người phân tích (sáng tạo, theo chủ
nghĩa cá nhân, tháo vát, dễ bị hấp dẫn bởi những ý
tưởng doanh nghiệp)
MÔ HÌNH 2: mô hình 5 TÍNH CÁCH lớn

(1) Tính höôùng ngoaïi

(4) Tính oån ñònh tình caûm
Soáng taäp theå, naêng
noå, deã gaàn guõi Haïnh phuùc, ít aâu lo vaø
ñieàm tónh

(2) Tính hoaø ñoàng

Tinh thaàn hôïp taùc cao,
soâi noåi, nhieät tình (5) Tính côûi môû
Saùng taïo, toø moø vaø
(3) Tính taän taâm/ chu toàn coù vaên hoùa
Laøm vieäc chaêm chæ, coù oùc
toå chöùc, ñaùng tin caäy vaø
kieân nhaãn
Các tính cách phù hợp với công việc: 6 loại tính
cách
Mô hình 6 loại tính cách KHÁC PHÙ HỢP
VỚI CV
◦ Thực tế: ưa thích hoạt động thể chất đòi hỏi có kỷ
năng, sức mạnh và sự phối hợp
◦ Điều tra: ưa thích hoạt động liên quan tư duy, tổ
chức, tìm hiểu
◦ Xã hội: ưa thích các hoạt động liên quan đến giúp
đỡ và hổ trợ những người khác
◦ Nguyên tắc: hành động quy tắc, quy định trật tự và
rõ ràng
Tính cách phù hợp với công việc (tt)
◦ Doanh nhân : hành động bằng lời nói, ở đâu có cơ
hội ảnh hưởng đến những người khác và giành
quyền lực
◦ Nghệ sĩ: hành động không rõ ràng và không theo hệ
thống cho phép thể hiện óc sáng tạo
Ảnh hưởng đến Những khác Liên quan
phaùt trieån tính biệt về tính đến công
caùch cách việc

Tự đánh giá
Di truyền Khả năng
kiểm soát THÁI ĐỘ VÀ
Môi trường
HÀNH VI
Tình huống Hướng
nội/hướng
ngoại
5.Thái độ
5.1 Khái niệm
Thái độ là những phát biểu hay những
đánh giá có giá trị về sự kiện, con người hay
đồ vật là được ưa thích hay k ưa thích.
Việc thấu hiểu thái độ rất quan trọng bởi vì
thái độ sẽ quyết định cách thức con người cảm
nhận về môi trường làm việc, tương tác với
người khác, và hành xử trong công việc.
 5.2 Đặc điểm của thái độ

+ Thái độ được hình thành qua sự quan sát, học tập và

bắt chước
+ Thái độ xác định khuynh hướng của một người về thế
giới xung quanh.
+ Thái độ cung cấp cơ sở tình cảm của mối quan hệ
giữa các cá nhân.
+ Thái độ được thiết lập và gắn liền với tính cách cá
nhân
5.3 Thành phần của thái độ.
Thái độ và sự nhất quán
+ Con người theo đuổi sự nhất quán giữa thái độ
và hành vi.
+ Có 3 cách giải quyết để trở lại sự nhất quán: -
Thay đổi thái độ;
-Thay đổi hành vi;
-Đưa ra lý lẽ biện hộ, hợp lý hóa hành vi.
 Lý thuyết bất hòa nhận thức
(Leon Festinger, 1957)
Đề cập đến bất cứ sự không tương hợp mà
cá nhân có thể nhận thấy giữa hai hay nhiều thái
độ hoặc giữa thái độ và hành vi.
Đo lường quan hệ Thái độ-Hành vi(A-B)
Nghiên cứu gần đây cho thấy thái độ dự
đoán rất tốt hành vi khi các biến trung
hòa được sử dụng.
 Sự thỏa mãn trong công việc
Sự thỏa mãn thể hiện mức độ cảm nhận
tích cực hay tiêu cực đến các khía cạnh khác
nhau của công việc.

Sự thỏa mãn trong công việc và hành vi tại

nơi làm việc có mối quan hệ chặt chẽ
Thỏa mãn công việc (tt)
Câu hỏi đặt ra: liệu người lao động được
thỏa mãn sẽ có năng suất cao hơn những
người lao động không được thỏa mãn hay
không?
Thỏa mãn công việc (tt)
Câu trả lời là: năng suất lao động cao dẫn
đến sự thỏa mãn hơn là ngược lại.
◦ Nếu các nhà quản lý khen thưởng cho năng suất
cao sẽ làm tăng mức độ thoả mãn của người lao
động với công việc.
Caùc nhân toá cuûa haøi loøng/Thỏa mãn trong
coâng vieäc
Coâng vieäc coù tính thaùch thöùc trí tueä
Khen thöôûng coâng baèng
Ñieàu kieän laøm vieäc thuaän lôïi
Ñoàng nghieäp uûng hoä
Phuø hôïp giöõa tính caùch vaø coâng vieäc
Do tính chaát di truyeàn
 Aûnh höôûng cuûa haøi loøng coâng vieäc
ñeán keát quaû thöïc hieän coâng vieäc cuûa
nhaân vieân
 Haøi loøng vaø naêng suaát
Nhaân vieân haøi loøng khoâng nhaát thieát laøm vieäc coù
naêng suaát hôn.
Naêng suaát ngöôøi lao ñoäng cao hôn trong toå chöùc coù
nhieàu ngöôøi lao ñoäng haøi loøng vôùi coâng vieäc.
 Haøi loøng vaø vaéng maët
Nhaân vieân haøi loøng vôùi coâng vieäc seõ ít coù hieän
töôïng vaéng maët coù theå traùnh khoûi.
 Haøi loøng vaø thuyeân chuyeån
Nhaân vieân haøi loøng vôùi coâng vieäc seõ ít rôøi boû toå
chöùc.
Toå chöùc coù nhöõng haønh ñoäng ñeå phaùt trieån
nhöõng ngöôøi laøm vieäc coù keát quaû toát vaø loaïi boû
nhöng ngöôøi laøm vieäc khoâng toát.
6. HOÏC TAÄP
6.1 Ñònh nghóa:
“ Hoïc taäp laø taát caû nhöõng thay ñoåi trong haønh
vi maø ñieàu naøy xaûy ra nhö laø keát quaû cuûa
nhöõng kinh nghieäm”
 Hoïc taäp bao goàm thay ñoåi
- Kieán thöùc
- Haønh vi
- Thaùi ñoä
 Moät soá daïng kinh nghieäm laø caàn thieát cho
hoïc taäp
6.2 Các dạng lý thuyết học tập
2.1 Lý thuyết phản xạ có điều kiện

Học tập được xây dựng dựa trên mối liên hệ

giữa kích thích có điều kiện và kích thích không
điều kiện.
2.2 Lý thuyết điều kiện hoạt động

Theo lý thuyết này, cá nhân sẽ học cách cư

xử để đạt được những điều mình muốn và tránh
những điều mình không muốn. Nhà tâm lý học
Skinner giả định rằng hành vi được xác định dựa
trên học tập..
2.3 Lý thuyết học tập xã hội

Lý thuyết này cho rằng học tập diễn ra bằng

cách quan sát những người khác và từ đó trở
thành mô hình hành vi của mỗi cá nhân. Các
hành vi này giúp cá nhân đạt được kết quả làm
việc tốt hơn đồng thời tránh được những hành vi
không phù hợp.
2.3 Lý thuyết học tập xã hội

- Bước 1: quá trình chú ý- quan sát mô hình mẫu.

- Bước 2: quá trình tái hiện- nhớ lại những gì
mình đã quan sát được.
- Bước 3: quá trình thực tập- làm lại những gì
mình đã quan sát và nhớ được.
- Bước 4: quá trình củng cố- động viên để hành
vi này thường xuyên lập lại.
HEÁT CHÖÔNG 2